ವಿಕಿಪೀಡಿಯ knwiki https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F MediaWiki 1.44.0-wmf.3 first-letter ಮೀಡಿಯ ವಿಶೇಷ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸದಸ್ಯ ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸಹಾಯ ಸಹಾಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವರ್ಗ ವರ್ಗ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಕರಡು ಕರಡು ಚರ್ಚೆಪುಟ TimedText TimedText talk ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಚರ್ಚೆಪುಟ 8 847 1258573 1244993 2024-11-19T13:58:34Z ~aanzx 72368 1258573 wikitext text/x-wiki {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: dashed 2px; text-align: center; color:var(--color-subtle, #000);" | '''ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದು.''' |- | style="border-top: dashed 1px;" | '''ಯಂತ್ರಾನುವಾದದ ಮೂಲಕ ಲೇಖನ ಸೇರಿಸುವವರು ಲೇಖನವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಓದಿ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ.''' |} {| style="border:2px solid;" |- | [[File:Asian_Month_kannada.svg|80px]] | style="padding-left:2%; text-align:center; font-size:85%;"| ೨೦೨೪ ರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತಗೊಳಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪|ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] ಪುಟದಲ್ಲಿದೆ. |} 7hhmoaeo4nhjqws3hu71jfnpmd2lyc0 1258574 1258573 2024-11-19T14:02:16Z ~aanzx 72368 1258574 wikitext text/x-wiki {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: dashed 2px; text-align: center; color:var(--color-subtle, #000); width:80%;" |- | '''ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದು.''' |- | style="border-top: dashed 1px;" | '''ಯಂತ್ರಾನುವಾದದ ಮೂಲಕ ಲೇಖನ ಸೇರಿಸುವವರು ಲೇಖನವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಓದಿ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ.''' |} {| style="border:2px solid; width: 80%;" |- | [[File:Asian_Month_kannada.svg|80px]] | style="padding-left:2%; text-align:center; font-size:85%;"| ೨೦೨೪ ರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತಗೊಳಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪|ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] ಪುಟದಲ್ಲಿದೆ. |} g0ch88neag3t8tplduj28wq6gxe9mjl 1258577 1258574 2024-11-19T14:08:33Z ~aanzx 72368 1258577 wikitext text/x-wiki {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: dashed 2px; text-align: center; color:var(--color-subtle, #000); width:80%;" |- | '''ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದು.''' |- | style="border-top: dashed 1px;" | '''ಯಂತ್ರಾನುವಾದದ ಮೂಲಕ ಲೇಖನ ಸೇರಿಸುವವರು ಲೇಖನವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಓದಿ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ.''' |} {| style="border:2px solid; width: 80%;" |- | [[File:Asian_Month_kannada.svg|80px]] | style="padding-left:2%; text-align:center; font-size:85%;"| ೨೦೨೪ ರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತಗೊಳಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿ, ಸ್ಪರ್ಧೆ ನವೆಂಬರ್ ೨೦ ರಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ವರೆಗೂ ನಡೆಯಲಿದೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪|ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] ಪುಟದಲ್ಲಿದೆ. |} 0rcey2oa91pjf2s525f4wbdkcp1zuz6 1258584 1258577 2024-11-19T14:19:28Z ~aanzx 72368 1258584 wikitext text/x-wiki {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: dashed 2px; text-align: center; color:var(--color-subtle, #000); width:80%;" |- | '''ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದು.''' |- | style="border-top: dashed 1px;" | '''ಯಂತ್ರಾನುವಾದದ ಮೂಲಕ ಲೇಖನ ಸೇರಿಸುವವರು ಲೇಖನವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಓದಿ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ.''' |} {| style="border:2px solid; width: 80%; margin-left: auto; margin-right: auto" |- | [[File:Asian_Month_kannada.svg|80px]] | style="padding-left:2%; text-align:center; font-size:85%;"| ೨೦೨೪ ರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತಗೊಳಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿ, ಸ್ಪರ್ಧೆ ನವೆಂಬರ್ ೨೦ ರಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ವರೆಗೂ ನಡೆಯಲಿದೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪|ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] ಪುಟದಲ್ಲಿದೆ. |} 7347l5ckys7pd70utvlxv4vyj4d706g 0 1144 1258695 1251310 2024-11-20T04:15:02Z 2405:204:5502:1EE4:CD69:8485:E1CC:871B Madi madi madi yendu 1258695 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | name = ಪುರಂದರ ದಾಸ | background = | image = 481 Purandardasa.jpg | caption = 1964 ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಂದರ ದಾಸ | spouse = ಸರಸ್ವತಿ ಬಾಯಿ | native_name = | birth_name = ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ | birth_date = 1484 | birth_place = ಆರಗ, [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] (ಆಧುನಿಕ ದಿನ [[ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]]<ref>{{cite news | url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/purandara-dasa-is-not-from-maharashtra-his-birth-place-is-araga-in-karnataka/articleshow/65232173.cms | title=Purandara Dasa is not from Maharashtra, his birth place is Araga in Karnataka &#124; India News - Times of India | website=[[The Times of India]] | date=August 2018 }}</ref> | death_date = 2 ಜನವರಿ 1564 (ಶನಿವಾರ) | death_place = [[ವಿಜಯನಗರ]], [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] (ಆಧುನಿಕ ದಿನ [[ಹಂಪಿ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | occupation = [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]] ಗಾಯಕ, ವಿದ್ವಾಂಸ, ಸಂತ, ಕವಿ, ಸಂಯೋಜಕ | guru = [[ವ್ಯಾಸರಾಯರು]] | religion = [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | philosophy = [[ದ್ವೈತ]], [[ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥ|ವೈಷ್ಣವ]] }} '''ಪುರಂದರದಾಸ''' ಇವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರು ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ, ತಂದೆ ವರದಪ್ಪನಾಯಕ, ತಾಯಿ ರುಕ್ಮಿಣಿ. ಪುರಂದರದಾಸರ ತಂದೆ ವರದಪ್ಪ ನಾಯಕ ಲೇವಾದೇವಿ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದವರು. ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮಕ್ಕಳಾಗದ ಕಾರಣ [[ತಿರುಪತಿ]] ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಮಗುವಾಯಿತು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಇವರು '''ನಾಯಕ''' ಜನಾಂಗದವರಿಂದಲೇ ಮಗನಿಗೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರಂತೆ. == ಜನ್ಮ ಸ್ಥಳ == ಆರಗ, ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ ತಾ|| ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿ|| ಈ ಮೊದಲು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಪುರಂದರಗಢವು ಪುರಂದರದಾಸರ ಜನ್ಮ ಸ್ಥಳವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ಹಿರಿಯ ಸಂಗೀತಗಾರ ಆರ್.ಕೆ. ಪದ್ಮನಾಭ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾಜಿ ಮಂತ್ರಿ ಲೀಲಾದೇವಿ ಆರ್. ಪ್ರಸಾದ್, ಹಿರಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ [[ಎ. ವಿ. ನಾವಡ|ಎ.ವಿ. ನಾವಡ]], ವೀರಣ್ಣ ರಾಜೂರ ಮತ್ತು [[ಅರಳುಮಲ್ಲಿಗೆ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ]] ಅವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ತಂಡ ರಚಿಸಿ ಪುರಂದರದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ನೀಡುವಂತೆ ಕೋರಿತ್ತು. ಈ ತಂಡಕ್ಕೆ ಶಿವಾನಂದ ವಿರಕ್ತಮಠರವರು ಸಂಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ತಜ್ಞರ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಪುರಂದರಗಢವು ಪುರಂದರ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಊರಿನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿದ್ದು ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಕುರಿತು ಯಾವುದೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ-ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದಾಖಲೆ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ ತಾಲೂಕಿನ ಆರಗ ಊರು ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಕುರಿತು ಹಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಆರಗವೇ ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವೆಂದು ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. === ವೈರಾಗ್ಯ === ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ ಬೆಳೆದ ನಂತರ ತಂದೆಯ ವೃತ್ತಿಯನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅತ್ಯಂತ ಜಿಪುಣನೆಂದು ಹೆಸರಾದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ತಂದೆ ಅಸ್ವಸ್ಥರಾದಾಗಲೂ ಹಣ ಖರ್ಚು ಮಾಡಲು ತಡೆದನಂತೆ. ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಪತ್ನಿ ಸರಸ್ವತಿ ದಾನಶೀಲೆಯಾಗಿ, ಪತಿಯ ಕೋಪ ಅವಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಸಂಸಾರ ಮೂಲತಃ ಪಂಡರಾಪುರ/ ಪಂಡರಾಪುರದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ಹಂಪೆ|ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿದ್ದನೆಂದು]] ತೋರುತ್ತದೆ. ====ಐತಿಹ್ಯ==== ವಿಠ್ಠಲ (ವಿಷ್ಣು) ಬಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಅಂಗಡಿಗೆ ಬಂದು ಮಗನ ಉಪನಯನಕ್ಕೆ ಹಣ ಬೇಡಿದನಂತೆ. ಜಿಪುಣ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಬರಹೇಳುತ್ತ, ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಮುಂದೆ ಹಾಕಿದನಂತೆ. ಕೊನೆಗೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಕಾಟ ತಡೆಯಲಾರದೆ ಒಂದು ಸವಕಲು ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಕೊಟ್ಟನಂತೆ. ವಿಠ್ಠಲ ಈಗ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಮನೆಗೆ ತೆರಳಿ ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಒಬ್ಬ ವರ್ತಕ ತನ್ನನ್ನು ಸತಾಯಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಸವಕಲು ನಾಣ್ಯ ಕೊಟ್ಟ ಕಥೆ ಹೇಳಿದನಂತೆ. ಮಾರನೇ ದಿನ ಅದೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಳಿ ತನ್ನ ಮಗನ ಉಪನಯನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿ ಅವಳಿಂದ ಸಹಾಯ ಯಾಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸರಸ್ವತಿ ಮರುಕದಿಂದ ತನ್ನ ಬಳಿ ಯವುದೇ ಧನ ಆಭರಣಗಳಿಲ್ಲ ಎಲ್ಲವೂ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಬಳಿ ಇದೆ. ಅವರ ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೇ ಏನನ್ನೂ ಕೊಡುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬೇಸರ ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ ಆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಿನ್ನ ತವರಿನಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಮೂಗುತಿಯ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ. ಅದನ್ನೇ ಕೊಡು ಎಂದಾಗ, ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಕೊಟ್ಟಳಂತೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ತಕ್ಷಣ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಅಂಗಡಿಗೆ ಒಯ್ದು ಅದನ್ನು ಅಡವಿಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನಂತೆ. ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಆ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಹಣಕ್ಕೆ ನಾಳೆ ಬರುವಂತೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಗೆ ಹೇಳಿ, ಅದನ್ನು ಡಬ್ಬಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ತಕ್ಷಣ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಪತ್ನಿಯ ಬಳಿ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಹೇಳಿದನಂತೆ. ಹೆದರಿದ ಹೆಂಡತಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ತೆಗೆದಿಟ್ಟಿದ್ದೆ, ತರುತ್ತೇನೆಂದು ಒಳಗೆ ಹೋಗಿ, ಸ್ನಾನ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ ಕುಡಿಯುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದಾಗ ಅವಳ ವಿಷದ ಬಟ್ಟಲಿನೊಳಕ್ಕೆ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮೂಗುತಿ ಬಿದ್ದಿತಂತೆ. ಅದನ್ನು ತಂದು ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಂಗಡಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಡಬ್ಬಿಯನ್ನು ತೆಗೆದು ನೋಡಿದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಮೂಗುತಿ ಮಾಯವಾಗಿತ್ತಂತೆ. ಆಗ ಅವನಿಗೆ ಬಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಅಲ್ಲ, ತನ್ನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವತಃ ನಾರಾಯಣನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದನೆಂದು ಅರಿತು, ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ನಾಚಿಕೆ ಪಟ್ಟುಕೊಂಡ ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ತನ್ನ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ತೊರೆದು ಹರಿದಾಸನಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನಂತೆ. ದೇವರು ದಾರಿ ತೋರಿಸಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿಯ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥ ಒಂದು ಕೀರ್ತನೆಯನ್ನೂ ಪುರಂದರದಾಸರು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ 'ಪುರಂದರದಾಸ' ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದರು. ====ತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿಯ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥ ರಚಿಸಿದ ಕೀರ್ತನೆ==== *'''ಆದದ್ದೆಲ್ಲ ಒಳಿತೆ ಆಯಿತು''' *ರಚನೆ: ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು *ರಾಗ : ಪಂತುರಾವಳಿ ; ತಾಳ : ಆದಿತಾಳ <poem> ಆದದ್ದೆಲ್ಲ ಒಳಿತೆ ಆಯಿತು ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಧರ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧನ ಸಂಪತ್ತಾಯಿತು; ದಂಡಿಗೆ ಬೆತ್ತ ಹಿಡಿಯೊದಕ್ಕೆ ಮಂಡೆ ಮಾಚಿ ನಾಚುತಲಿದ್ದೆ ಹೆಂಡತಿ ಸಂತತಿ ಸಾವಿರವಾಗಲಿ ದಂಡಿಗೆ ಬೆತ್ತ ಹಿಡಿಸಿದಳಯ್ಯ ಗೋಪಾಳ ಬುಟ್ಟಿ ಹಿಡಿಯೊದಕ್ಕೆ ಭೂಪತಿಯಂತೆ ಗರ್ವಿಸುತಿದ್ದೆ ಆ ಪತ್ನೀ ಕುಲ ಸಾವಿರವಾಗಲಿ ಗೋಪಾಳ ಬುಟ್ಟಿ ಹಿಡಿಸಿದಳಯ್ಯ ತುಳಸಿ ಮಾಲೆ ಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಅರಸನಂತೆ ನಾಚುತಲಿದ್ದೆ ಸರಸಿಜಾಕ್ಷ ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ತುಳಸಿ ಮಾಲೆ ಹಾಕಿಸಿದನಯ್ಯ </poem> ==ಕವಿ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ== ಪುರಂದರದಾಸರ ಪದಗಳು ಪ್ರಾಸ ಮತ್ತು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ. "ಕುದುರೆ ಅಂದಣ ಆನೆ ಬಯಸೋದು ನರಚಿತ್ತ<br> ಪಾದಚಾರಿ ಆಗೋದು ಹರಿ ಚಿತ್ತವಯ್ಯ" </blockquote> ಪುರಂದರದಾಸರ ಪದಗಳು ಮುಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ಬುನಾದಿಯಾದವು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನಿಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ಯತ್ನಿಸಿದ ಪುರಂದರದಾಸರು ಮಾಯಾಮಾಳವಗೌಳ ರಾಗದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಹೊಸಬರಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿಸಿ ಕೊಡುವ ದಾರಿಯ ಬಗೆಗೆ ಯೋಚಿಸಿದರು. ಈಗಲೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪಾಠಗಳು ಪುರಂದರದಾಸರ ಸರಳೆ, ಜಂಟಿ ವರಸೆಗಳೊಂದಿಗೇ ಆರಂಭಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪುರಂದರದಾಸರ ''''ಪಿಳ್ಳಾರಿ ಗೀತೆಗಳು'''' (ಉದಾ: ಲಂಬೋದರ ಲಕುಮಿಕರ...., ಕೆರೆಯ ನೀರನು ಕೆರೆಗೆ ಚೆಲ್ಲಿ.....ಇತ್ಯಾದಿ) ಸಂಗೀತದ ಸ್ವರ- ಸಾಹಿತ್ಯ- ತಾಳಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಲು ಮೊದಲ ಮೆಟ್ಟಿಲು. ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬರಾದ ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜರು ತಮ್ಮ "ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಭಕ್ತಿ ವಿಜಯಮ್" ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪುರಂದರ ದಾಸರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಗುರುಗಳೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹರಿನಾಮಸ್ಮರಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ಅವರ ಕೃತಿಗಳು '''ದೇವರನಾಮ'''ಗಳಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಅವರ ಹರಿಭಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿನ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೇ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದು '''[[:wikisource: kn: ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ|ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ]]'''ವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿಸಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹರಾದ ಪುರಂದರದಾಸರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಂಡ ಸರ್ವರೂ 'ದಾಸರೆಂದರೆ ಪುರಂದರದಾಸರಯ್ಯಾ..!' ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಎಲ್ಲ ಕೀರ್ತನೆಗಳೂ [[ಕನ್ನಡ]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಭಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಪರಿಚಯ ಇಲ್ಲದವರು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲವೆನ್ನಬಹುದು. ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು ೫ ಲಕ್ಷ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶವಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು; ಅವರು ೪,೭೫,೦೦೦ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಿ ಅವತಾರ ಮುಗಿಸಿದರು; ಅವರ ಮಗ ಮಧ್ವಪತಿದಾಸರು ಉಳಿದ ೨೫,೦೦೦ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಿದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ==ಕೀರ್ತನೆಗಳು== ೧. ಮಾನವ ಜನ್ಮ ದೊಡ್ಡದು,ಇದ <br> ಹಾನಿ ಮಾಡಲಿಬೇಡಿ ಹುಚ್ಚಪ್ಪಗಳಿರ<br> ===ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೀರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ನೋಡಿ=== *[https://kn.wikisource.org/s/kx ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆ]Madi madi madi endu * ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== {{commonscat|Purandara Dasa}} * [http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html ಪುರಂದರ ದಾಸರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html |date=2006-11-30 }} * [http://www.vishvakannada.com/archives/html/vol5no1/purandar.htm ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಬಗ್ಗೆ ಪು.ತಿ.ನ. ಅವರ ಲೇಖನ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061016142405/http://www.vishvakannada.com/archives/html/vol5no1/purandar.htm |date=2006-10-16 }} * [http://www.rasikas.org/wiki/purandaradasa ರಸಿಕ ಫೋರಮ್ ವಿಕಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಬಗ್ಗೆಯ ಲೇಖನ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070715043859/http://rasikas.org/wiki/purandaradasa |date=2007-07-15 }} *ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ನಲ್ಲಿ:[https://kn.wikisource.org/wiki/ವರ್ಗ:ಪುರಂದರದಾಸ_ಸಾಹಿತ್ಯ] *ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ:[https://kn.wikisource.org/wiki/ದಾಸ_ಸಾಹಿತ್ಯ] *ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ ಕುರಿತಂತೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ತಜ್ಞ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಕೆ [https://timesofindia.indiatimes.com/india/purandara-dasa-is-not-from-maharashtra-his-birth-place-is-araga-in-karnataka/articleshow/65232173.cms] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} {{wikisource|ವರ್ಗ:ಪುರಂದರದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಪುರಂದರದಾಸ}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತ]] [[ವರ್ಗ:ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂತರು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಕವಿಗಳು]] 8tdyfwy5wc1xhugt1kaswz57nucb8if 1258700 1258695 2024-11-20T04:44:38Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2405:204:5502:1EE4:CD69:8485:E1CC:871B|2405:204:5502:1EE4:CD69:8485:E1CC:871B]] ([[User talk:2405:204:5502:1EE4:CD69:8485:E1CC:871B|talk]]) to last revision by [[User:~aanzx|~aanzx]] 1251310 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | name = ಪುರಂದರ ದಾಸ | background = | image = 481 Purandardasa.jpg | caption = 1964 ರ ಭಾರತದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಂದರ ದಾಸ | spouse = ಸರಸ್ವತಿ ಬಾಯಿ | native_name = | birth_name = ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ | birth_date = 1484 | birth_place = ಆರಗ, [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] (ಆಧುನಿಕ ದಿನ [[ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]]<ref>{{cite news | url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/purandara-dasa-is-not-from-maharashtra-his-birth-place-is-araga-in-karnataka/articleshow/65232173.cms | title=Purandara Dasa is not from Maharashtra, his birth place is Araga in Karnataka &#124; India News - Times of India | website=[[The Times of India]] | date=August 2018 }}</ref> | death_date = 2 ಜನವರಿ 1564 (ಶನಿವಾರ) | death_place = [[ವಿಜಯನಗರ]], [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] (ಆಧುನಿಕ ದಿನ [[ಹಂಪಿ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | occupation = [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]] ಗಾಯಕ, ವಿದ್ವಾಂಸ, ಸಂತ, ಕವಿ, ಸಂಯೋಜಕ | guru = [[ವ್ಯಾಸರಾಯರು]] | religion = [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | philosophy = [[ದ್ವೈತ]], [[ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥ|ವೈಷ್ಣವ]] }} '''ಪುರಂದರದಾಸ''' ಇವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರು ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ, ತಂದೆ ವರದಪ್ಪನಾಯಕ, ತಾಯಿ ರುಕ್ಮಿಣಿ. ಪುರಂದರದಾಸರ ತಂದೆ ವರದಪ್ಪ ನಾಯಕ ಲೇವಾದೇವಿ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದವರು. ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮಕ್ಕಳಾಗದ ಕಾರಣ [[ತಿರುಪತಿ]] ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಮಗುವಾಯಿತು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಇವರು '''ನಾಯಕ''' ಜನಾಂಗದವರಿಂದಲೇ ಮಗನಿಗೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರಂತೆ. == ಜನ್ಮ ಸ್ಥಳ == ಆರಗ, ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ ತಾ|| ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿ|| ಈ ಮೊದಲು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಪುರಂದರಗಢವು ಪುರಂದರದಾಸರ ಜನ್ಮ ಸ್ಥಳವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ಹಿರಿಯ ಸಂಗೀತಗಾರ ಆರ್.ಕೆ. ಪದ್ಮನಾಭ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾಜಿ ಮಂತ್ರಿ ಲೀಲಾದೇವಿ ಆರ್. ಪ್ರಸಾದ್, ಹಿರಿಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ [[ಎ. ವಿ. ನಾವಡ|ಎ.ವಿ. ನಾವಡ]], ವೀರಣ್ಣ ರಾಜೂರ ಮತ್ತು [[ಅರಳುಮಲ್ಲಿಗೆ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ]] ಅವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ತಂಡ ರಚಿಸಿ ಪುರಂದರದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ನೀಡುವಂತೆ ಕೋರಿತ್ತು. ಈ ತಂಡಕ್ಕೆ ಶಿವಾನಂದ ವಿರಕ್ತಮಠರವರು ಸಂಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ತಜ್ಞರ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಪುರಂದರಗಢವು ಪುರಂದರ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಊರಿನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿದ್ದು ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಕುರಿತು ಯಾವುದೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ-ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದಾಖಲೆ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ ತಾಲೂಕಿನ ಆರಗ ಊರು ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಕುರಿತು ಹಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಆರಗವೇ ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವೆಂದು ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. === ವೈರಾಗ್ಯ === ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ ಬೆಳೆದ ನಂತರ ತಂದೆಯ ವೃತ್ತಿಯನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅತ್ಯಂತ ಜಿಪುಣನೆಂದು ಹೆಸರಾದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ತಂದೆ ಅಸ್ವಸ್ಥರಾದಾಗಲೂ ಹಣ ಖರ್ಚು ಮಾಡಲು ತಡೆದನಂತೆ. ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಪತ್ನಿ ಸರಸ್ವತಿ ದಾನಶೀಲೆಯಾಗಿ, ಪತಿಯ ಕೋಪ ಅವಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಸಂಸಾರ ಮೂಲತಃ ಪಂಡರಾಪುರ/ ಪಂಡರಾಪುರದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ಹಂಪೆ|ಹಂಪೆಯಲ್ಲಿದ್ದನೆಂದು]] ತೋರುತ್ತದೆ. ====ಐತಿಹ್ಯ==== ವಿಠ್ಠಲ (ವಿಷ್ಣು) ಬಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಅಂಗಡಿಗೆ ಬಂದು ಮಗನ ಉಪನಯನಕ್ಕೆ ಹಣ ಬೇಡಿದನಂತೆ. ಜಿಪುಣ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಬರಹೇಳುತ್ತ, ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಮುಂದೆ ಹಾಕಿದನಂತೆ. ಕೊನೆಗೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಕಾಟ ತಡೆಯಲಾರದೆ ಒಂದು ಸವಕಲು ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಕೊಟ್ಟನಂತೆ. ವಿಠ್ಠಲ ಈಗ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಮನೆಗೆ ತೆರಳಿ ಆರು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಒಬ್ಬ ವರ್ತಕ ತನ್ನನ್ನು ಸತಾಯಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಸವಕಲು ನಾಣ್ಯ ಕೊಟ್ಟ ಕಥೆ ಹೇಳಿದನಂತೆ. ಮಾರನೇ ದಿನ ಅದೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಸರಸ್ವತಿಯ ಬಳಿ ತನ್ನ ಮಗನ ಉಪನಯನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿ ಅವಳಿಂದ ಸಹಾಯ ಯಾಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸರಸ್ವತಿ ಮರುಕದಿಂದ ತನ್ನ ಬಳಿ ಯವುದೇ ಧನ ಆಭರಣಗಳಿಲ್ಲ ಎಲ್ಲವೂ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಬಳಿ ಇದೆ. ಅವರ ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೇ ಏನನ್ನೂ ಕೊಡುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬೇಸರ ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ ಆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನಿನ್ನ ತವರಿನಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಮೂಗುತಿಯ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ. ಅದನ್ನೇ ಕೊಡು ಎಂದಾಗ, ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಕೊಟ್ಟಳಂತೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ತಕ್ಷಣ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಅಂಗಡಿಗೆ ಒಯ್ದು ಅದನ್ನು ಅಡವಿಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನಂತೆ. ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಆ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಹಣಕ್ಕೆ ನಾಳೆ ಬರುವಂತೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಗೆ ಹೇಳಿ, ಅದನ್ನು ಡಬ್ಬಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ತಕ್ಷಣ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಪತ್ನಿಯ ಬಳಿ ಮೂಗುತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಹೇಳಿದನಂತೆ. ಹೆದರಿದ ಹೆಂಡತಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ತೆಗೆದಿಟ್ಟಿದ್ದೆ, ತರುತ್ತೇನೆಂದು ಒಳಗೆ ಹೋಗಿ, ಸ್ನಾನ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ ಕುಡಿಯುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದಾಗ ಅವಳ ವಿಷದ ಬಟ್ಟಲಿನೊಳಕ್ಕೆ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮೂಗುತಿ ಬಿದ್ದಿತಂತೆ. ಅದನ್ನು ತಂದು ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಂಗಡಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಂದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಡಬ್ಬಿಯನ್ನು ತೆಗೆದು ನೋಡಿದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಮೂಗುತಿ ಮಾಯವಾಗಿತ್ತಂತೆ. ಆಗ ಅವನಿಗೆ ಬಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಅಲ್ಲ, ತನ್ನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವತಃ ನಾರಾಯಣನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದನೆಂದು ಅರಿತು, ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ತಾನೇ ನಾಚಿಕೆ ಪಟ್ಟುಕೊಂಡ ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ತನ್ನ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ತೊರೆದು ಹರಿದಾಸನಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನಂತೆ. ದೇವರು ದಾರಿ ತೋರಿಸಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿಯ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥ ಒಂದು ಕೀರ್ತನೆಯನ್ನೂ ಪುರಂದರದಾಸರು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ನಾಯಕ 'ಪುರಂದರದಾಸ' ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದರು. ====ತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿಯ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥ ರಚಿಸಿದ ಕೀರ್ತನೆ==== *'''ಆದದ್ದೆಲ್ಲ ಒಳಿತೆ ಆಯಿತು''' *ರಚನೆ: ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು *ರಾಗ : ಪಂತುರಾವಳಿ ; ತಾಳ : ಆದಿತಾಳ <poem> ಆದದ್ದೆಲ್ಲ ಒಳಿತೆ ಆಯಿತು ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಧರ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧನ ಸಂಪತ್ತಾಯಿತು; ದಂಡಿಗೆ ಬೆತ್ತ ಹಿಡಿಯೊದಕ್ಕೆ ಮಂಡೆ ಮಾಚಿ ನಾಚುತಲಿದ್ದೆ ಹೆಂಡತಿ ಸಂತತಿ ಸಾವಿರವಾಗಲಿ ದಂಡಿಗೆ ಬೆತ್ತ ಹಿಡಿಸಿದಳಯ್ಯ ಗೋಪಾಳ ಬುಟ್ಟಿ ಹಿಡಿಯೊದಕ್ಕೆ ಭೂಪತಿಯಂತೆ ಗರ್ವಿಸುತಿದ್ದೆ ಆ ಪತ್ನೀ ಕುಲ ಸಾವಿರವಾಗಲಿ ಗೋಪಾಳ ಬುಟ್ಟಿ ಹಿಡಿಸಿದಳಯ್ಯ ತುಳಸಿ ಮಾಲೆ ಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಅರಸನಂತೆ ನಾಚುತಲಿದ್ದೆ ಸರಸಿಜಾಕ್ಷ ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ತುಳಸಿ ಮಾಲೆ ಹಾಕಿಸಿದನಯ್ಯ </poem> ==ಕವಿ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ== ಪುರಂದರದಾಸರ ಪದಗಳು ಪ್ರಾಸ ಮತ್ತು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ. "ಕುದುರೆ ಅಂದಣ ಆನೆ ಬಯಸೋದು ನರಚಿತ್ತ<br> ಪಾದಚಾರಿ ಆಗೋದು ಹರಿ ಚಿತ್ತವಯ್ಯ" </blockquote> ಪುರಂದರದಾಸರ ಪದಗಳು ಮುಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ಬುನಾದಿಯಾದವು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಶ್ರೀ ಸಾಮಾನ್ಯನಿಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ಯತ್ನಿಸಿದ ಪುರಂದರದಾಸರು ಮಾಯಾಮಾಳವಗೌಳ ರಾಗದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಹೊಸಬರಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿಸಿ ಕೊಡುವ ದಾರಿಯ ಬಗೆಗೆ ಯೋಚಿಸಿದರು. ಈಗಲೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪಾಠಗಳು ಪುರಂದರದಾಸರ ಸರಳೆ, ಜಂಟಿ ವರಸೆಗಳೊಂದಿಗೇ ಆರಂಭಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪುರಂದರದಾಸರ ''''ಪಿಳ್ಳಾರಿ ಗೀತೆಗಳು'''' (ಉದಾ: ಲಂಬೋದರ ಲಕುಮಿಕರ...., ಕೆರೆಯ ನೀರನು ಕೆರೆಗೆ ಚೆಲ್ಲಿ.....ಇತ್ಯಾದಿ) ಸಂಗೀತದ ಸ್ವರ- ಸಾಹಿತ್ಯ- ತಾಳಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಲು ಮೊದಲ ಮೆಟ್ಟಿಲು. ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬರಾದ ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜರು ತಮ್ಮ "ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಭಕ್ತಿ ವಿಜಯಮ್" ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪುರಂದರ ದಾಸರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಗುರುಗಳೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹರಿನಾಮಸ್ಮರಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ಅವರ ಕೃತಿಗಳು '''ದೇವರನಾಮ'''ಗಳಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಅವರ ಹರಿಭಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿನ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೇ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದು '''[[:wikisource: kn: ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ|ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ]]'''ವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿಸಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹರಾದ ಪುರಂದರದಾಸರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಂಡ ಸರ್ವರೂ 'ದಾಸರೆಂದರೆ ಪುರಂದರದಾಸರಯ್ಯಾ..!' ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಎಲ್ಲ ಕೀರ್ತನೆಗಳೂ [[ಕನ್ನಡ]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಭಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಪರಿಚಯ ಇಲ್ಲದವರು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲವೆನ್ನಬಹುದು. ಶ್ರೀ ಪುರಂದರದಾಸರು ೫ ಲಕ್ಷ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶವಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು; ಅವರು ೪,೭೫,೦೦೦ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಿ ಅವತಾರ ಮುಗಿಸಿದರು; ಅವರ ಮಗ ಮಧ್ವಪತಿದಾಸರು ಉಳಿದ ೨೫,೦೦೦ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚನೆ ಮಾಡಿದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ==ಕೀರ್ತನೆಗಳು== ೧. ಮಾನವ ಜನ್ಮ ದೊಡ್ಡದು,ಇದ <br> ಹಾನಿ ಮಾಡಲಿಬೇಡಿ ಹುಚ್ಚಪ್ಪಗಳಿರ<br> ===ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೀರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ನೋಡಿ=== *[https://kn.wikisource.org/s/kx ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆ] ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== {{commonscat|Purandara Dasa}} * [http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html ಪುರಂದರ ದಾಸರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html |date=2006-11-30 }} * [http://www.vishvakannada.com/archives/html/vol5no1/purandar.htm ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಬಗ್ಗೆ ಪು.ತಿ.ನ. ಅವರ ಲೇಖನ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061016142405/http://www.vishvakannada.com/archives/html/vol5no1/purandar.htm |date=2006-10-16 }} * [http://www.rasikas.org/wiki/purandaradasa ರಸಿಕ ಫೋರಮ್ ವಿಕಿಯಲ್ಲಿ ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಬಗ್ಗೆಯ ಲೇಖನ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070715043859/http://rasikas.org/wiki/purandaradasa |date=2007-07-15 }} *ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ನಲ್ಲಿ:[https://kn.wikisource.org/wiki/ವರ್ಗ:ಪುರಂದರದಾಸ_ಸಾಹಿತ್ಯ] *ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ:[https://kn.wikisource.org/wiki/ದಾಸ_ಸಾಹಿತ್ಯ] *ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ ಕುರಿತಂತೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ತಜ್ಞ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಕೆ [https://timesofindia.indiatimes.com/india/purandara-dasa-is-not-from-maharashtra-his-birth-place-is-araga-in-karnataka/articleshow/65232173.cms] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} {{wikisource|ವರ್ಗ:ಪುರಂದರದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಪುರಂದರದಾಸ}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತ]] [[ವರ್ಗ:ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂತರು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಕವಿಗಳು]] ms3frvwlpaow0347zk9xt4bxz54uldf 0 1189 1258663 1184611 2024-11-20T02:24:57Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258663 wikitext text/x-wiki [[File:South Asian Language Families.jpg|thumb|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು]] [[ಭಾರತ|ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ]] ಮಾತನಾಡುವ [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]] ಹಲವಾರು [[ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳ ಪಟ್ಟಿ|ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ]] ಸೇರಿದ್ದು, ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು 78.05% ಭಾರತೀಯರು ಮಾತನಾಡುವ [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು]] ಮತ್ತು 19.64% ಭಾರತೀಯರು ಮಾತನಾಡುವ [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು]],<ref name="EBCIndoAryanLanguages">{{Cite web |title=Indo-Aryan languages |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/286348/Indo-Aryan-languages |access-date=10 December 2014 |website=Encyclopædia Britannica Online}}</ref> <ref name="EBCDravidianLanguages">{{Cite web |title=Hindi languages |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/171083/Dravidian-languages |access-date=10 December 2014 |website=Encyclopædia Britannica Online}}</ref> ಇವೆರಡೂ ಕುಟುಂಬಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=":1">{{Cite journal|last=Kak|first=Subhash|title=Indic Language Families and Indo-European|url=https://www.academia.edu/45150016|journal=Yavanika|date=January 1996|quote=The Indic family has the sub-families of North Indian and Dravidian}}</ref> <ref>{{Citation|last=Reynolds|first=Mike|title=Indic languages|date=2007|url=https://www.cambridge.org/core/books/language-in-the-british-isles/indic-languages/8343FABC094E91986DBD68A492FFEA1B|journal=Language in the British Isles|pages=293–307|editor-last=Britain|editor-first=David|place=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-79488-6|access-date=2021-10-04|last2=Verma|first2=Mahendra}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Kak|first=Subhash|title=On The Classification Of Indic Languages|url=https://www.ece.lsu.edu/kak/indic.pdf|journal=Louisiana State University}}</ref> ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಉಳಿದ 2.31% ಜನರು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳು [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್]], [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸಿನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್]], [[ತಾಯ್-ಕಡಾಯ್ ಭಾಷೆಗಳು|ತೈ-ಕಡೈ]] ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಇತರ ಸಣ್ಣ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿವೆ.<ref name="Moseley2008"/> {{Rp|283}} ಪೀಪಲ್ಸ್ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತವು [[ಪಾಪುಅ ನ್ಯೂ ಗಿನಿ|ಪಪುವಾ ನ್ಯೂಗಿನಿಯಾ]] (840) ನಂತರ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು (780) ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Seetharaman |first=G. |date=13 August 2017 |title=Seven decades after Independence, many small languages in India face extinction threat |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/seven-decades-after-independence-many-small-languages-in-india-facing-extinction-threat/articleshow/60038323.cms}}</ref> ಎಥ್ನೋಲಾಗ್ 456 ರ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="ethnologue_world">{{Cite web |date=22 May 2019 |title=What countries have the most languages? |url=https://www.ethnologue.com/guides/countries-most-languages |website=Ethnologue}}</ref> [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ]] 343 ನೇ ವಿಧಿಯು ಯೂನಿಯನ್‌ನ [[ರಾಜಭಾಷೆ|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ]] [[ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿ|ದೇವನಾಗರಿ]] ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದಿ]] ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ, 1947 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನ]] ಅಧಿಕೃತ ಬಳಕೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ತಿದ್ದುಪಡಿ, [[wikisource:Official Languages Act, 1963|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳ ಕಾಯಿದೆ, 1963]] ರಲ್ಲಿ ಶಾಸನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸುವವರೆಗೆ ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.<ref name="governmentministry1">{{Cite web |title=Official Language Act {{!}} Government of India, Ministry of Electronics and Information Technology |url=http://meity.gov.in/content/official-language-act |access-date=2017-01-24 |website=meity.gov.in |language=en}}</ref> ಒಕ್ಕೂಟದ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕಾದ ಅಂಕಿಗಳ ರೂಪವೆಂದರೆ "ಭಾರತೀಯ ಅಂಕಿಗಳ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೂಪ", <ref>{{Cite news |last=Aadithiyan |first=Kavin |date=10 November 2016 |title=Notes and Numbers: How the New Currency May Resurrect an Old Language Debate |url=https://thewire.in/politics/of-notes-and-numbers-how-the-new-currency-may-resurrect-the-language-debate |access-date=5 March 2020}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Article 343 in The Constitution Of India 1949 |url=https://indiankanoon.org/doc/379861/ |access-date=5 March 2020}}</ref> ಇವುಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಮಾತನಾಡುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅರೇಬಿಕ್ ಅಂಕಿಗಳೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="constitution1">{{Cite web |title=Constitution of India |url=http://lawmin.nic.in/olwing/coi/coi-english/coi-indexenglish.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120402064301/http://lawmin.nic.in/olwing/coi/coi-english/coi-indexenglish.htm |archive-date=2 April 2012 |access-date=21 March 2012}}</ref> ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಹಿಂದಿ ಭಾರತದ [[ರಾಷ್ಟ್ರಭಾಷೆ|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ]]; [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು]] ಯಾವುದೇ ಭಾಷೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="National">{{Cite news |last=Khan |first=Saeed |date=25 January 2010 |title=There's no national language in India: Gujarat High Court |work=The Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Theres-no-national-language-in-India-Gujarat-High-Court/articleshow/5496231.cms |access-date=5 May 2014}}</ref> <ref name="PTI">{{Cite web |last=Press Trust of India |date=25 January 2010 |title=Hindi, not a national language: Court |url=http://www.thehindu.com/news/national/hindi-not-a-national-language-court/article94695.ece |access-date=23 December 2014 |website=The Hindu |location=Ahmedabad}}</ref> ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ 22 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಇವುಗಳನ್ನು ''ಅನುಸೂಚಿತ'' ಭಾಷೆಗಳು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾನ್ಯತೆ, ಸ್ಥಾನಮಾನ ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಒರಿಯಾ|ಒಡಿಯಾ]], [[ಸಂಸ್ಕೃತ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯ'' ವಿಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಶ್ರೀಮಂತ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ [[ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳು|ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷಾ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. 2001 ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತವು 122 ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 1599 ಇತರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಆದರೂ, ಇತರ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಬದಲಾದರೂ, ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ "ಭಾಷೆ" ಮತ್ತು "ಉಪಭಾಷೆ" ಪದಗಳ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿಂದಾಗಿ 2001 ರ ಜನಗಣತಿಯು ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು ಮಾತನಾಡುವ 30 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 10,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಮಾತನಾಡುವ 122 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref name="Census2001">{{Cite web |title=Census Data 2001 : General Note |url=http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/gen_note.html |access-date=11 December 2014 |publisher=Census of India}}</ref> [[ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ|ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ]] ಎರಡು ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿವೆ: ಒಂದು [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]] <ref name="KachruKachru2008">{{Cite book|title=Language in South Asia|last=Abidi|first=S.A.H.|last2=Gargesh|first2=Ravinder|publisher=Cambridge University Press|others=Kachru, Yamuna & Sridhar, S.N.|year=2008|isbn=978-0-521-78141-1|editor-last=Kachru, Braj B.|pages=103–120|chapter=4. Persian in South Asia|chapter-url=https://books.google.com/books?id=89aPZJ3qCD4C&pg=PA106}}</ref> ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್]].<ref name="contact-lingo">Bhatia, Tej K and William C. Ritchie. (2006) Bilingualism in South Asia. In: Handbook of Bilingualism, pp. 780-807. Oxford: Blackwell Publishing</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮೊಘಲರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]] ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಯುಗದವರೆಗೆ ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ [[ರಾಜಭಾಷೆ|ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ]] ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿತು.<ref>{{Cite news |date=7 January 2012 |title=Decline of Farsi language&nbsp;– The Times of India |work=The Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/Decline-of-Farsi-language/articleshow/11395425.cms |access-date=2015-10-26}}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಇದನ್ನು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೆಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಥಮ-ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವವರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಹಿಂದಿ]],<ref>{{Cite news |date=28 June 2018 |title=Hindi mother tongue of 44% in India, Bangla second most spoken&nbsp;– The Times of India |work=The Times of India |url=https://m.timesofindia.com/india/hindi-mother-tongue-of-44-in-india-bangla-second-most-spoken/amp_articleshow/64755458.cms |access-date=2021-11-06}}</ref> [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗದಾದ್ಯಂತ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಹೇರುವ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ತಮಿಳುನಾಡು]] ಮತ್ತು [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ <ref name="nehru1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=R5upQgAACAAJ|title=The question of language: Issue 6 of Congress political and economic studies|last=Nehru|first=Jawaharlal|last2=Gandhi|first2=Mohandas|publisher=K. M. Ashraf|year=1937|author-link=Jawaharlal Nehru}}</ref> <ref name="Hardgrave1965">{{Cite book|title=The Riots in Tamilnad: Problems and Prospects of India's Language Crisis|last=Hardgrave, Robert L.|date=August 1965|publisher=University of California Press|series=Asian Survey}}</ref> ಹಾಗೆಯೇ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]], [[ಅಸ್ಸಾಂ]], [[ಪಂಜಾಬ್]] ಮತ್ತು ಇತರ ಹಿಂದಿಯೇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |title=Maharashtra to join 'anti&nbsp;– Hindi' stir at Bengaluru |url=https://www.nagpurtoday.in/maharashtra-to-join-anti-hindi-stir-at-bengaluru/08031021,%20https://www.nagpurtoday.in/maharashtra-to-join-anti-hindi-stir-at-bengaluru/08031021 |website=www.nagpurtoday.in}}</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬೆಂಗಾಲಿಯು]] ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ-ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಭಾಷಿಗರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಮರಾಠಿ|ಮರಾಠಿಯು]] ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/india/ |access-date=2015-10-25 |website=www.cia.gov}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ]] ಭಾಷೆಗಳು [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ ಕುಟುಂಬದಿಂದ]] ಬಂದವು. ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿವೆ. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y88nzRtTNUAC|title=India: The Ancient Past: A History of the Indian Sub-Continent from C. 7000 BC to AD 1200|last=Avari|first=Burjor|date=2007-06-11|publisher=Routledge|isbn=9781134251629|language=en}}</ref> 4 ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಬಿಸಿಇ ನಲ್ಲಿ [[ಮೂಲ-ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆ|ಪ್ರೊಟೊ-ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 3 ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನ ಬಿಸಿಇ ಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vhB60gYvnLgC|title=A Comparative Grammar of the Dravidian Languages|last=Andronov|first=Mikhail Sergeevich|date=2003-01-01|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|isbn=9783447044554|pages=299|language=en}}</ref> ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ: ಉತ್ತರ, ಮಧ್ಯ (ಕೊಲಾಮಿ-ಪರ್ಜಿ), ದಕ್ಷಿಣ-ಮಧ್ಯ (ತೆಲುಗು-ಕುಯಿ), ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ದ್ರಾವಿಡ (ತಮಿಳು-ಕನ್ನಡ). <ref>{{Cite book|title=The Dravidian Languages|last=Krishnamurti|first=Bhadriraju|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0521771110|pages=19–20}}</ref> ಇಂಡೋ- [[ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕುಟುಂಬದ]] [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] ಶಾಖೆಯಿಂದ [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ]] ಭಾಷೆಗಳು ಹಳೆಯ [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್‌ನಿಂದ]] ಮಧ್ಯ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಯುಗದ [[ಅಪಭ್ರಂಶ|ಅಪಭ್ರಂಶದ]] ಮೂಲಕ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿವೆ. ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು ಮೂರು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದವು ಮತ್ತು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು&nbsp;- ಹಳೆಯ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ (1500 ಬಿಸಿಇನಿಂದ 600 ಬಿಸಿಇ), ಮಧ್ಯ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಹಂತ (600 ಬಿಸಿಇಮತ್ತು 1000 ಬಿಸಿಇ), ಮತ್ತು ಹೊಸ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ (1000 ಬಿಸಿಇಮತ್ತು 1300 ಬಿಸಿಇ ನಡುವೆ). ಆಧುನಿಕ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು ಹೊಸ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ, ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡವು. <ref name="Kachru2006">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ooH5VfLTQEQC|title=Hindi|last=Kachru|first=Yamuna|date=1 January 2006|publisher=John Benjamins Publishing|isbn=90-272-3812-X|series=London Oriental and African language library|page=1}}</ref> ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸಿನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ]], ಮೈಟಿ ಭಾಷೆ (ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಮಣಿಪುರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನ ಭಾಷೆಯಾಗಿ (ಮೈಟಿ) ಮಣಿಪುರವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವ ಮೊದಲು [[ದರ್ಬಾರು|ದರ್ಬಾರ್]] ಅಧಿವೇಶನಗಳ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ [[ಸುನೀತಿ ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ ಇದರ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಇತಿಹಾಸವು 1500 ರಿಂದ 2000 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-CzSQKVmveUC&dq=manipuri+court+language&pg=PA290|title=Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization|last=Sanajaoba|first=Naorem|date=1988|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-853-2|pages=290|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=zkguECp3vKEC&dq=manipuri+court+language&pg=PA149|title=Encyclopaedia of Scheduled Tribes in India: In Five Volume|last=Mohanty|first=P. K.|date=2006|publisher=|isbn=978-81-8205-052-5|pages=149|language=en}}</ref> ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದ ಮಣಿಪುರದ "ಮಣಿಪುರ ರಾಜ್ಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಕಾಯಿದೆ, 1947" ಪ್ರಕಾರ, ಮಣಿಪುರಿ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಸ್ಥಾನ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು (ಭಾರತೀಯ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು).<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vO-vtI8NuxIC&dq=manipuri+court+language&pg=PA369|title=Manipur: Treatise & Documents|last=Sanajaoba|first=Naorem|date=1993|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-399-5|pages=369|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vO-vtI8NuxIC&dq=manipuri+court+language&pg=PA255|title=Manipur: Treatise & Documents|last=Sanajaoba|first=Naorem|date=1993|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-399-5|pages=255|language=en}}</ref> [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], ಅಥವಾ ''ಫಾರ್ಸಿ'', ಘಜ್ನಾವಿಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ [[ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು|ತುರ್ಕೊ-ಆಫ್ಘಾನ್ ರಾಜವಂಶಗಳಿಂದ]] ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ತರಲಾಯಿತು. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಪರ್ಷಿಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಅವರು, ನಂತರದ ಮೊಘಲ್ ರಾಜವಂಶದ ( ಟರ್ಕೊ-ಮಂಗೋಲ್ ಮೂಲದ) ಸಂಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ, 500 ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಕಲೆ, ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು, ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶಾಬ್ದಿಕವಾಗಿ ಪರ್ಷಿಯೀಕರಣಗೊಂಡವು. 1837 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಆಡಳಿತದ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿಯನ್ನು ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದಿ ಚಳುವಳಿಯು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನಗಳೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ದೇವನಾಗರಿಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿತು ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿಸಿತು.<ref name="KachruKachru2008"/> <ref name="Brass2005">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=SylBHS8IJAUC&pg=PA129|title=Language, Religion and Politics in North India|last=Brass|first=Paul R.|publisher=iUniverse|year=2005|isbn=978-0-595-34394-2|page=129}}</ref> ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಷೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿಯು [[ಸಂಸ್ಕೃತ]], [[ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ|ಅರೇಬಿಕ್]] ಮತ್ತು [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]] ಭಾಷೆಗಳಿಂದ ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಭಾಷೆಯ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳಾಗಿ [[ಹಿಂದಿ|ಆಧುನಿಕ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಹಿಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದೂ|ಮಾಡರ್ನ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಉರ್ದು]] ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬಾಂಗ್ಲಾ]] ತನ್ನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್ ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಗಳ ಪದಗಳೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.<ref name="KulshreshthaMathur2012">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=xHmARyhRoNYC&pg=PA16|title=Dialect Accent Features for Establishing Speaker Identity: A Case Study|last=Kulshreshtha|first=Manisha|last2=Mathur|first2=Ramkumar|date=24 March 2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-4614-1137-6|page=16}}</ref> <ref name="nunley1999">{{Citation|title=The Cultural Landscape an Introduction to Human Geography|last=Robert E. Nunley|last2=Severin M. Roberts|last3=George W. Wubrick|last4=Daniel L. Roy|year=1999|isbn=0-13-080180-1|publisher=Prentice Hall|url=https://books.google.com/books?id=7wQAOGMJOqIC|quote=''... Hindustani is the basis for both languages ...''}}</ref> == ವಿವರಣಾ ಪಟ್ಟಿ == ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಭಾಷಾ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಮೊದಲ ಅಧಿಕೃತ ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು [[ಜಾರ್ಜ್ ಏಬ್ರಹಾಂ ಗ್ರಿಯರ್ಸನ್|ಸರ್ ಜಾರ್ಜ್ ಅಬ್ರಹಾಂ ಗ್ರಿಯರ್ಸನ್]] 1898 ರಿಂದ 1928 ರವರೆಗೆ ನಡೆಸಿದರು. ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ, ಇದು ಒಟ್ಟು 179 ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು 544 ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="Ahmad2009">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=I2QmPHeIowoC&pg=PA123|title=Geography of the South Asian Subcontinent: A Critical Approach|last=Aijazuddin Ahmad|publisher=Concept Publishing Company|year=2009|isbn=978-81-8069-568-1|pages=123–124|access-date=17 December 2014}}</ref> ಆದರೂ "ಉಪಭಾಷೆ" ಮತ್ತು "ಭಾಷೆ",<ref name="Ahmad2009" /> ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯದ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಬರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್‌ನ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ವರದಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿನ ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆಯಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ತಿರುಚಿದವು. ಕೊಚ್ಚಿನ್, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ತಿರುವಾಂಕೂರ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.<ref name="Saba2013">{{Cite book|url=http://shodhganga.inflibnet.ac.in:8080/jspui/bitstream/10603/11248/9/09_chapter+2.pdf|title=Linguistic heterogeneity and multilinguality in India: a linguistic assessment of Indian language policies|last=Naheed Saba|date=18 Sep 2013|publisher=Aligarh Muslim University|location=Aligarh|pages=61–68|chapter=2. Multilingualism|access-date=17 December 2014}}{{ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ|date=August 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref> ವಿಭಿನ್ನ ಮೂಲಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ "ಭಾಷೆ" ಮತ್ತು "ಉಪಭಾಷೆ" ಪದಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಗುಂಪು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸುವಾರ್ತಾಬೋಧಕ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಸ್‍ಐಎಲ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ''ಎಥ್ನೋಲಾಗ್'', ಭಾರತಕ್ಕೆ 461 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದೆ (ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ 6,912 ರಲ್ಲಿ), ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 447 ಜೀವಂತವಾಗಿವೆ, ಆದರೆ 14 ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿವೆ. 447 ಜೀವಂತ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ''ಎಥ್ನೋಲಾಗ್‌ನಲ್ಲಿ'' ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಉಪವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ:<ref name="Ethnologue">{{Cite web |year=2014 |editor-last=Lewis, M. Paul |editor2-last=Simons, Gary F. |editor3-last=Fennig, Charles D. |title=Ethnologue: Languages of the World (Seventeenth edition) : India |url=http://www.ethnologue.com/country/IN |access-date=15 December 2014 |publisher=SIL International |location=Dallas, Texas}}</ref> <ref>Ethnologue : Languages of the World (Seventeenth edition) : Statistical Summaries Retrieved 17 December 2014.</ref> * ಸಾಂಸ್ಥಿಕ&nbsp;- 63 * ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ&nbsp;- 130 * ಹುರುಪಿನ&nbsp;– 187 * ತೊಂದರೆಯ&nbsp;– 54 * ಸಾಯುತ್ತಿರುವ&nbsp;- 13 ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಖಾಸಗಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ತನ್ನ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 66 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಿನ್ನ ಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 780 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಭಾಷಾ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಎಂದು ಸಂಸ್ಥೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref name="PLSI">{{Cite news |last=Singh, Shiv Sahay |date=22 July 2013 |title=Language survey reveals diversity |work=The Hindu |url=http://www.thehindu.com/news/national/language-survey-reveals-diversity/article4938865.ece |access-date=15 December 2014}}</ref> ಭಾರತೀಯ ಮಾನವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪೀಪಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಪಿಒಐ) ಯೋಜನೆಯು 5,633 ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಗುಂಪು ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ 325 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="BanerjeeChaudhuryDas2005">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VjGdDo75UssC&pg=PA145|title=Internal Displacement in South Asia: The Relevance of the UN's Guiding Principles|last=Banerjee|first=Paula|last2=Chaudhury|first2=Sabyasachi Basu Ray|last3=Das|first3=Samir Kumar|last4=Bishnu Adhikari|publisher=SAGE Publications|year=2005|isbn=978-0-7619-3329-8|page=145|access-date=17 December 2014}}</ref> === ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು === [[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಗಣತಿ|ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯು]] ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಿಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ, ''ಭಾಷೆ'' ಮತ್ತು ''ಮಾತೃಭಾಷೆಯ'' ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಷೆಯೊಳಗೆ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಹಲವು ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಭಾಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಮೂಲಕ ಉಪಭಾಷೆಯ ಬದಲಿಗೆ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗುಂಪು ಮಾಡಲಾದ ಹತ್ತಾರು ಮಿಲಿಯನ್ ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅನೇಕ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಇದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸತ್ಯವಾಗಿದೆ. ; 1951 ಜನಗಣತಿ ಪೂರ್ವ ಪಂಜಾಬ್, [[ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ]], [[ದೆಹಲಿ]], ಪೆಪ್ಸು ಮತ್ತು ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರದಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಕೆಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದಿ, ಉರ್ದು ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿಲ್ಲ.<ref name="langs1951">{{Cite book|title=Language Conflict and National Development: Group Politics and National Language Policy in India|last=Dasgupta|first=Jyotirindra|publisher=University of California, Berkeley. Center for South and Southeast Asia Studies|year=1970|isbn=9780520015906|location=Berkeley|page=47}}</ref> ; 1961 ಜನಗಣತಿ 1961 ರ ಜನಗಣತಿಯು 438,936,918 ಜನರು ಮಾತನಾಡುವ 1,652 ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ, ಜನಗಣತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿದಾಗ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಡಿದ ಎಲ್ಲಾ ಘೋಷಣೆಗಳನ್ನು ಎಣಿಕೆ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="Census1961">{{Cite journal|last=Mallikarjun, B.|date=5 August 2002|publisher=M. S. Thirumalai|journal=Languages in India|url=http://www.languageinindia.com/aug2002/indianmothertongues1961aug2002.html|title=Mother Tongues of India According to the 1961 Census|volume=2|issn=1930-2940|accessdate=11 December 2014}}</ref> ಆದರೂ ಘೋಷಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವರ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಮತ್ತು ಉಪಭಾಷೆಗಳ ಸಮೂಹಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಜಾತಿಗಳು, ವೃತ್ತಿಗಳು, ಧರ್ಮಗಳು, ಪ್ರದೇಶಗಳು, ದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಾಷೆಗಳ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="Census1961" /> ಆದ್ದರಿಂದ ಪಟ್ಟಿಯು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 530 ವರ್ಗೀಕರಿಸದ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 100 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷಾವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ "ಆಫ್ರಿಕನ್", "ಕೆನಡಿಯನ್" ಅಥವಾ "ಬೆಲ್ಜಿಯನ್" ನಂತಹ ಭಾಷಿಕವಾಗಿ ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಡೆಮೊನಿಮ್‌ಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಲ್ಲ.<ref name="Census1961" /> ; 1991 ಜನಗಣತಿ 1991 ರ ಜನಗಣತಿಯು 1,576 ವರ್ಗೀಕೃತ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ. <ref name="Vijayanunni">{{Cite web |last=Vijayanunni, M. |date=26–29 August 1998 |title=Planning for the 2001 Census of India based on the 1991 Census |url=http://www.ancsdaap.org/cencon98/papers/india/india.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20081119080707/http://www.ancsdaap.org/cencon98/papers/india/india.pdf |archive-date=19 November 2008 |access-date=17 December 2014 |website=18th Population Census Conference |publisher=Association of National Census and Statistics Directors of America, Asia, and the Pacific |location=Honolulu, Hawaii, USA}}</ref> 1991 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, 22 ಭಾಷೆಗಳು ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು, 50 ಭಾಷೆಗಳು 100,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು 114 ಭಾಷೆಗಳು 10,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಉಳಿದವರು ಒಟ್ಟು 566,000 ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು (1991 ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 838 ಮಿಲಿಯನ್ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ). <ref name="Vijayanunni" /> <ref name="Census1991">{{Cite web |last=Mallikarjun, B. |date=7 November 2001 |title=Languages of India according to 2001 Census |url=http://www.languageinindia.com/nov2001/1991Languages.html |access-date=17 December 2014 |website=Languages in India}}</ref> ; 2001 ಜನಗಣತಿ 2001 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, 1635 ತರ್ಕಬದ್ಧ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳು, 234 ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು 22 ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ. <ref name="Census2001"/> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, 29 ಭಾಷೆಗಳು ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತೃಭಾಷೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, 60 ಭಾಷೆಗಳು 100,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು 122 ಭಾಷೆಗಳು 10,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು ಹೊಂದಿವೆ.<ref name="Wischenbart2013">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XFmKE7rsKqwC&pg=PA62|title=The Global EBook Market: Current Conditions & Future Projections|last=Wischenbart|first=Ruediger|date=11 February 2013|publisher="O'Reilly Media, Inc."|isbn=978-1-4493-1999-1|page=62|access-date=18 December 2014}}</ref> ಕೊಡವದಂತಹ ಕೆಲವು ಭಾಷೆಗಳು ಲಿಪಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ [[ಕೊಡಗು|ಕೂರ್ಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] (ಕೊಡಗು) ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರ ಗುಂಪನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. <ref name="SchiffrinFina2010">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6CXbldT6300C&pg=PA95|title=Telling Stories: Language, Narrative, and Social Life|last=Schiffrin|first=Deborah|last2=Fina|first2=Anna De|last3=Nylund|first3=Anastasia|publisher=Georgetown University Press|year=2010|isbn=978-1-58901-674-3|page=95|access-date=18 December 2014}}</ref> ; 2011 ರ ಜನಗಣತಿ 2011 ರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, 19,569 ಕಚ್ಚಾ ಭಾಷಾ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಪರಿಶೀಲನೆ, ಸಂಪಾದನೆ ಮತ್ತು ತರ್ಕಬದ್ಧಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ನಂತರ, ಜನಗಣತಿಯು 1369 ತರ್ಕಬದ್ಧ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು 1474 ಹೆಸರುಗಳನ್ನು 'ವರ್ಗೀಕರಿಸದ ಮಾತೃಭಾಷೆ' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Census of India 2011, Paper 1 of 2018, Language – India, States and Union Territories |url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/C-16_25062018_NEW.pdf |access-date=29 August 2019 |website=Census of India Website}}</ref> ಆ ಪೈಕಿ, 10,000 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವವರಿಂದ ಮಾತನಾಡುವ 1369 ತರ್ಕಬದ್ಧ ಮಾತೃಭಾಷೆಗಳು, ಒಟ್ಟು 121 ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಸೂಕ್ತ ಗುಂಪಿಗೆ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಈ 121 ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ, 22 ಈಗಾಗಲೇ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇತರ 99 ಅನ್ನು "ಒಟ್ಟು ಇತರ ಭಾಷೆಗಳು" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು 2001 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾದ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಿಗಿಂತ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ. <ref>[http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/gen_note.html Census Data 2001 General Notes]|access-date = 29 August 2019</ref> == ಬಹುಭಾಷಿಕತೆ == [[ಚಿತ್ರ:Trilingual_signboard_in_the_Imphal_International_Airport_(Tulihal_International_Airport)_displaying_in_Meitei,_Hindi_and_English_languages.jpg|thumb|thumb| ಭಾರತದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಷಿಕತೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇಂಫಾಲ್ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿನ ಸೈನ್ ಬೋರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಮೈಟೆಯಿ (ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಣಿಪುರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), [[ಹಿಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಭಾರತದ 2011 ರ ಜನಗಣತಿ === {| class="wikitable sortable" |+ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ಮೊದಲ, ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಭಾಷೆಗಳು (2011 ಜನಗಣತಿ) ! ಭಾಷೆ ! ಪ್ರಥಮ ಭಾಷೆ<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಮಾತನಾಡುವವರು <ref>Census of India: Comparative speaker's strength of Scheduled Languages-1951, 1961, 1971, 1981, 1991, 2001 and 2011 (Report). Archived on 27 June 2018. </ref> ! ಪ್ರಥಮ ಭಾಷೆ<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಶೇಕಡಾವಾರು ಭಾಷಿಕರು<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ! ದ್ವಿತೀಯ ಭಾಷೆ<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಮಾತನಾಡುವವರು (ಮಿಲಿಯನ್) ! ಮೂರನೇ ಭಾಷೆ<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಮಾತನಾಡುವವರು (ಮಿಲಿಯನ್) ! ಒಟ್ಟು ಮಾತನಾಡುವವರು (ಮಿಲಿಯನ್) <ref>{{Cite web |title=How many Indians can you talk to? |url=https://www.hindustantimes.com/static/iframes/language_probability_interactive/index.html |website=www.hindustantimes.com}}</ref> ! ಒಟ್ಟು ಸ್ಪೀಕರ್‌ಗಳು<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಒಟ್ಟು ಶೇಕಡಾವಾರು<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ಜನಸಂಖ್ಯೆ <ref name="fulllangdatacensus 2011">{{Cite web |date=22 November 2018 |title=How languages intersect in India |url=https://www.hindustantimes.com/india-news/how-languagesintersect-in-india/story-g3nzNwFppYV7XvCumRzlYL.html |publisher=Hindustan Times}}</ref> |- | [[ಹಿಂದಿ]] | 528,347,193 | 43.63 | 139 | 24 | 692 | 57.1 |- | [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬೆಂಗಾಲಿ]] | 97,237,669 | 8.30 | 9 | 1 | 107 | 8.9 |- | [[ಮರಾಠಿ]] | 83,026,680 | 6.86 | 13 | 3 | 99 | 8.2 |- | [[ತೆಲುಗು]] | 81,127,740 | 6.70 | 12 | 1 | 95 | 7.8 |- | [[ತಮಿಳು]] | 69,026,881 | 5.70 | 7 | 1 | 77 | 6.3 |- | [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]] | 55,492,554 | 4.58 | 4 | 1 | 60 | 5.0 |- | [[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದು]] | 50,772,631 | 4.19 | 11 | 1 | 63 | 5.2 |- | [[ಕನ್ನಡ]] | 43,706,512 | 3.61 | 14 | 1 | 59 | 4.9 |- | [[ಒರಿಯಾ|ಒಡಿಯಾ]] | 37,521,324 | 3.10 | 5 | 0.03 | 43 | 3.5 |- | [[ಮಲಯಾಳಂ]] | 34,838,819 | 2.88 | 0.05 | 0.02 | 36 | 2.9 |- | [[ಪಂಜಾಬಿ]] | 33,124,726 | 2.74 | 0.03 | 0.003 | 36 | 3.0 |- | [[ಅಸ್ಸಾಮಿ]] | 15,311,351 | 1.26 | 7.48 | 0.74 | 24 | 2.0 |- | [[ಮೈಥಿಲಿ]] | 13,583,464 | 1.12 | 0.03 | 0.003 | 14 | 1.2 |- | ಮೈತೇಯಿ ( ಮಣಿಪುರಿ ) | 1,761,079 | 0.15 | 0.4 | 0.04 | 2.25 | 0.2 |- | [[ಆಂಗ್ಲ]] | 259,678 | 0.02 | 83 | 46 | 129 | 10.6 |- | [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] | 24,821 | 0.00185 | 0.01 | 0.003 | 0.025 | 0.002 |} === ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತದ ''ಎಥ್ನೋಲಾಗ್'' (2019, 22 ನೇ ಆವೃತ್ತಿ) === ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕವು 2019 ರ ''ಎಥ್ನೋಲಾಗ್'' ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ [[ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ|ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ]] ಭಾಷೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಎಸ್‌ಐಎಲ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಭಾಷಾ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿದೆ.<ref name=":02">{{Cite web |title=Summary by language size |url=https://www.ethnologue.com/statistics/size |access-date=2019-03-12 |website=Ethnologue |language=en}} For items below No. 26, see individual ''Ethnologue'' entry for each language.</ref> {| class="wikitable sortable" !ಭಾಷೆ ! ಒಟ್ಟು ಮಾತನಾಡುವವರು (ಮಿಲಿಯನ್) |- | [[ಹಿಂದಿ]] | 615 |- | [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬೆಂಗಾಲಿ]] | 265 |- | [[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದು]] | 170 |- | [[ಪಂಜಾಬಿ]] | 126 |- | [[ಮರಾಠಿ]] | 95 |- | [[ತೆಲುಗು]] | 93 |- | [[ತಮಿಳು]] | 81 |- | [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]] | 61 |- | [[ಕನ್ನಡ]] | 56 |- | [[ಒರಿಯಾ|ಒಡಿಯಾ]] | 38 |- | [[ಮಲಯಾಳಂ]] | 38 |- | [[ಅಸ್ಸಾಮಿ]] | 15 |- | [[ಸಂತಾಲಿ ಭಾಷೆ|ಸಂತಾಲಿ]] | 7 |- | ಮೈತೇಯಿ ( ಮಣಿಪುರಿ ) | 1.7 |- | [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] | 0.025 |} == ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು == ಜನಾಂಗೀಯವಾಗಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಭಾಷೆಗಳು, ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಕೀರ್ಣ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ, [[ಭಾಷಾ ವಂಶವೃಕ್ಷ|ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು]], ಭಾಷಾ ಫೈಲಾ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣ ತೇಪೆಕೆಲಸವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Moseley2008"/> [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳು ಹಲವಾರು [[ಭಾಷಾ ವಂಶವೃಕ್ಷ|ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ]] ಸೇರಿವೆ, ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು 78.05% ಭಾರತೀಯರು ಮಾತನಾಡುವ [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು]] ಮತ್ತು 19.64% ಭಾರತೀಯರು ಮಾತನಾಡುವ [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು]]. ಮಾತನಾಡುವವರ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು: <ref name="EBIndiaLanguages">{{Cite web |title=India : Languages |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/285248/India/46398/Languages |access-date=2 December 2014 |website=Encyclopædia Britannica Online}}</ref> <ref name="EBCIndoAryanLanguages"/> <ref name="EBCDravidianLanguages"/> <ref name="Moseley2008" /> <ref>[https://www.indiastat.com, INDIA STATISTICS REPORT]</ref> {| class="sortable wikitable" style="text-align: center" !ಶ್ರೇಣಿ ! ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ (2018) |- | 1 | align="left" | [[ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]] | 1,045,000,000 (78.05%) |- | 2 | align="left" | [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]] | 265,000,000 (19.64%) |- | 3 | align="left" | [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]] | ಅಜ್ಞಾತ |- | 4 | align="left" | [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸಿನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]] | ಅಜ್ಞಾತ |- | 5 | align="left" | [[ತಾಯ್-ಕಡಾಯ್ ಭಾಷೆಗಳು|ತೈ-ಕಡೈ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]] | ಅಜ್ಞಾತ |- | 6 | align="left" | ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಂಡಮಾನೀಸ್ ಭಾಷೆಗಳು | ಅಜ್ಞಾತ |- ! colspan="1" | ಒಟ್ಟು ! ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳು ! 1,340,000,000 |} === ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ === [[ಚಿತ್ರ:Major_Indo-Aryan_languages.png|thumb|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಉಪಗುಂಪುಗಳು (ಉರ್ದು ಹಿಂದಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ)]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ [[ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ]] ಅತಿ ದೊಡ್ಡದು, ಮಾತನಾಡುವವರ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]], ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಒಂದು ಶಾಖೆ, ಸ್ವತಃ [[ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-]] ಪೂರ್ವದ, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಉಪಕುಟುಂಬವಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬವು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 1035 ರಷ್ಟಿದೆ. &nbsp;2018 ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಾತನಾಡುವವರು ಅಥವಾ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 76.5 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು. ಈ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳು [[ಹಿಂದಿ]],<ref group="n">Although linguistically Hindi and Urdu are the same language called [[Hindustani language|Hindustani]], the government classifies them as separate languages instead of different [[Register (sociolinguistics)|standard registers]] of same language.</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬೆಂಗಾಲಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದು]], [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]], [[ಪಂಜಾಬಿ]], [[ಕಾಶ್ಮೀರಿ]], [[ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಭಾಷೆ|ರಾಜಸ್ಥಾನಿ]], [[ಸಿಂಧಿ ಭಾಷೆ|ಸಿಂಧಿ]], [[ಅಸ್ಸಾಮಿ|ಅಸ್ಸಾಮಿ (ಅಸಾಮಿಯಾ)]], [[ಮೈಥಿಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ|ಒಡಿಯಾ]].<ref>{{Cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/286348/Indo-Aryan-languages|title=Indo-Aryan languages|encyclopedia=Encyclopædia Britannica}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6EOsBQAAQBAJ&dq=indo+aryan+languages+marathi%2C+bhojpuri%2C+bengali%2C+odia%2C+punjabi&pg=PA406|title=Operation World: The Definitive Prayer Guide to Every Nation|last=Mandryk|first=Jason|date=2010-10-15|publisher=InterVarsity Press|isbn=978-0-8308-9599-1|language=en}}</ref> ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಇತರ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಮುಖ ''ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ''. === ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ === ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬವೆಂದರೆ [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ]], ಇದು ಸುಮಾರು 277 ಮಿಲಿಯನ್ ಮಾತನಾಡುವವರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಥವಾ 2018 ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಸರಿಸುಮಾರು 20.5%. ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]] ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಶ್ರೀಲಂಕಾ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, [[ನೇಪಾಳ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು [[ತೆಲುಗು]], [[ತಮಿಳು]], [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ಮಲಯಾಳಂ]].<ref name="EBCDravidianLanguages"/> ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಓರಾನ್ ಮತ್ತು ಗೊಂಡ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಂತಹ ಸಣ್ಣ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="West2009">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=pCiNqFj3MQsC&pg=PA713|title=Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania|last=West|first=Barbara A.|date=1 January 2009|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-1-4381-1913-7|page=713}}</ref> ಕೇವಲ ಎರಡು ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಹೊರಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, [[ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ್|ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ]] [[ಬ್ರಹುಯಿ|ಬ್ರಾಹುಯಿ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ]] ಕುರುಖ್ ಉಪಭಾಷೆಯಾದ ಧಂಗರ್.<ref name="LevinsonChristensen2002">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jFQYAAAAIAAJ|title=Encyclopedia of Modern Asia: China-India relations to Hyogo|last=Levinson|first=David|last2=Christensen|first2=Karen|publisher=Charles Scribner's Sons|year=2002|isbn=978-0-684-31243-9|page=299}}</ref> === ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ === ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್]] ಮತ್ತು [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸಿನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿವೆ]], ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 3%. ಈ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಸುಮಾರು 10 ಮತ್ತು 6 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="Ishtiaq 1999">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=fkIgsfb95rAC|title=Language Shifts Among the Scheduled Tribes in India: A Geographical Study|last=Ishtiaq|first=M.|publisher=Motilal Banarsidass Publishers|year=1999|isbn=9788120816176|location=Delhi|pages=26–27|access-date=7 September 2012}}</ref> ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ ( ''ಆಸ್ಟ್ರೋ'' ಅರ್ಥ ದಕ್ಷಿಣ) ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವ ನಿಯಂತ್ರಿ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ವಲಸೆಯ ಮೂಲಕ ಬಂತು. ಭೂಮಿಜ್ ಮತ್ತು [[ಸಂತಾಲಿ ಭಾಷೆ|ಸಂತಾಲಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಖಾಸಿ ಮತ್ತು [[ಮುಂಡಾ ಭಾಷೆಗಳು]] ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗದ ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿವೆ. ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಭಾಷೆಗಳು ಸಹ ಈ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಖಾಸಿ ಮತ್ತು ಸಂತಾಲಿ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಭಾರತೀಯ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿವೆ.<ref name="Moseley2008">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=p-7ON7Rvx_AC&pg=PT528|title=Encyclopedia of the World's Endangered Languages|last=Moseley|first=Christopher|date=10 March 2008|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-79640-2}}</ref> {{Rp|456–457}} === ಟಿಬೆಟೋ-ಬರ್ಮನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ === ಟಿಬೆಟೋ-ಬರ್ಮನ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೂ ಅವರ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬವನ್ನು '''ವಂಶವೃಕ್ಷ'''ದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೂಪಕಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ '''ಕಾಡಿನ ನೆಲದ ಮೇಲಿನ ಎಲೆಗಳ ತೇಪೆ''' ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Moseley2008"/> {{Rp|283–5}} [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಭಾರತೀಯ ಬಂಗಾಳಿ ವಿದ್ವಾಂಸ [[ಸುನೀತಿ ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿ]] ಅವರು, "ವಿವಿಧ ಟಿಬೆಟೋ-ಬರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ, '''ನೇವಾರಿ'''ಗಿಂತಲೂ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಇದೆ, ಇದು ಮೈತೆಯಿ ಅಥವಾ ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ". <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kqJVDwAAQBAJ&dq=Dr+Suniti+Kumar+Chatterjee+Manipuri+language&pg=PT5|title=A Glimpse of Manipuri Literary Works|last=Devi|first=Nunglekpam Premi|date=2018-04-14|publisher=|pages=5|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|title=A History of Manipuri Literature|last=Singh|first=Ch Manihar|date=1996|publisher=[[Sahitya Akademi]]|isbn=978-81-260-0086-9|pages=8|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Problems of Modern Indian Literature|last=Anthology of articles|first=Indian and Soviet scholars|date=1975|publisher=Statistical Pub. Society : distributor, K. P. Bagchi|location=the [[University of Michigan]]|pages=23|language=en}}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಟಿಬೆಟೊ-ಬರ್ಮನ್ [[ತ್ರಿಪುರ|ಭಾಷೆಗಳನ್ನು]] [[ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಅಸ್ಸಾಂ]] (ಬೆಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಾಯತ್ತ ಮಂಡಳಿಗಳು), [[ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ]], ಲಡಾಖ್, [[ಲಡಾಖ್|ಮಣಿಪುರ]], [[ಮಣಿಪುರ|ಮೇಘಾಲಯ]], [[ಮೇಘಾಲಯ|ಮಿಜೋರಾಂ]], [[ಮಿಝೋರಂ|ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್]], [[ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್|ಸಿಕ್ಕಿಂ]], [[ಸಿಕ್ಕಿಂ|ತ್ರಿಪುರಾ]] ಮತ್ತು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ|ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ]] ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಲಯದಾದ್ಯಂತ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite web |title=Memorandum of Settlement on Bodoland Territorial Council (BTC) |url=https://www.satp.org/satporgtp/countries/india/states/assam/documents/papers/memorandum_feb02.htm |website=www.satp.org}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=89aPZJ3qCD4C&q=tibeto-burman+language+hills+of+assam&pg=PA157|title=Language in South Asia|last=Kachru|first=Braj B.|last2=Kachru|first2=Yamuna|last3=Sridhar|first3=S. N.|date=27 March 2008|isbn=9780521781411|access-date=28 December 2017}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Robbins Burling |title=On "Kamarupan" |url=http://sealang.net/sala/archives/pdf4/burling1999kamarupan.pdf |access-date=28 December 2017 |website=Sealang.net}}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಸೈನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು ಎರಡು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ಮೈತೆಯ್ (ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮಣಿಪುರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಬೋಡೋ ಮತ್ತು ಕರ್ಬಿ, ಲೆಪ್ಚಾ, ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಸಂಬಂಧಿತ ಟಿಬೆಟಿಕ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಹಿಮಾಲಯ್, ತಾನಿ, ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರನಂತಹ ಅನುಸೂಚಿತವಲ್ಲದ ಭಾಷೆಗಳು., ಅಂಗಾಮಿ-ಪೋಚುರಿ, ತಂಗ್ಖುಲ್, ಝೆಮ್, ಕುಕಿಶ್ ಉಪ ಭಾಷಾ ಶಾಖೆಗಳು, ಇರತ ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ. === ತೈ-ಕಡೈ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ === ಅಹೋಮ್ ಭಾಷೆ, ನೈಋತ್ಯ ತೈ ಭಾಷೆ, ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ [[ಅಸ್ಸಾಂ|ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ]] ಅಹೋಮ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಬಲ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ನಂತರ [[ಅಸ್ಸಾಮಿ|ಅಸ್ಸಾಮಿ ಭಾಷೆಯಿಂದ]] ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. (ಪ್ರಾಚೀನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾಮ್ರೂಪಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಇದು ಇಂದಿನ ಕಾಮರೂಪಿ ಉಪಭಾಷೆಯ ಪೂರ್ವ ರೂಪವಾಗಿದೆ) ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಸಣ್ಣ ತೈ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ಮತ್ತು [[ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ|ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಚೀನಾ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ನರೊಂದಿಗೆ ಉಳಿದಿವೆ. ಉದಾ: [[ಮಯನ್ಮಾರ್|ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನ]] ಶಾನ್ ರಾಜ್ಯದ ಶಾನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ತೈ ಫಾಕೆ, ತೈ ಐಟನ್ ಮತ್ತು ತೈ ಖಮ್ತಿ ; [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾದ]] ಯುನ್ನಾನ್‌ನ ಡೈ ಭಾಷೆ ; [[ಲಾವೋಸ್|ಲಾವೋಸ್‌ನ]] ಲಾವೋ ಭಾಷೆ ; [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್|ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]] [[ಥಾಯ್ ಭಾಷೆ]] ; ಮತ್ತು [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾದ]] ಗುವಾಂಗ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಝುವಾಂಗ್ ಭಾಷೆ . === ಅಂಡಮಾನೀಸ್ ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು === [[ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳು|ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳ]] ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ:<ref name="Burenhult1996">{{Cite journal|title=Deep linguistic prehistory with particular reference to Andamanese|last=Niclas Burenhult|journal=Working Papers|issue=45|pages=5–24|publisher=Lund University, Dept. of Linguistics|url=http://lup.lub.lu.se/record/528793/file/624474.pdf|accessdate=2 December 2014}}</ref> * ಗ್ರೇಟ್ ಅಂಡಮಾನೀಸ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಭಾಷೆ ಅಕಾ-ಜೆರುವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. * ದಕ್ಷಿಣ [[ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳು|ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳ]] ಒಂಗನ್ ಕುಟುಂಬವು ಎರಡು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಒಂಗೆ ಮತ್ತು [[ಜರವ ಭಾಷೆ|ಜರಾವಾ]] ಮತ್ತು ಒಂದು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಭಾಷೆ, ಜಂಗಿಲ್ . ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸೆಂಟಿನೆಲೀಸ್ ಮೇಲಿನ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Burenhult1996"/> === ಪರಿಗಣಿಸದ ಭಾಷೆ === ಭಾರತೀಯ ಮುಖ್ಯಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಏಕೈಕ ಭಾಷೆ ನಿಹಾಲಿ [[ನಿಹಾಲಿ ಭಾಷೆ|ಎಂದು]] ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Moseley2008"/> {{Rp|337}}ನಿಹಾಲಿಯ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಇದು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿ, [[ಕೊರ್ಕು ಭಾಷೆ|ಕೊರ್ಕು]] ಉಪಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಭಾಷೆಗಿಂತ "ಕಳ್ಳರ ಆರ್ಗೋಟ್" ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name="Anderson2007">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=FVL2FrA6WboC&pg=PA6|title=The Munda Verb: Typological Perspectives|last=Anderson|first=Gregory D. S.|publisher=Walter de Gruyter|year=2007|isbn=978-3-11-018965-0|page=6}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Concise Encyclopedia of Languages of the World|last=Anderson|first=G. D. S.|date=6 April 2010|publisher=Elsevier|isbn=978-0-08-087775-4|editor-last=Brown, Keith|page=94|chapter=Austro-asiatic languages|editor-last2=Ogilvie, Sarah|chapter-url=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&pg=PA94}}</ref> ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಇತರ ಭಾಷಾ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಬುರುಶಾಸ್ಕಿ, ಗಿಲ್ಗಿಟ್-ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನ್ (ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆಡಳಿತ), ಕುಸುಂದ (ಪಶ್ಚಿಮ ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ವೆಡ್ಡಾ (ಶ್ರೀಲಂಕಾದಲ್ಲಿ) ಸೇರಿವೆ.<ref name="Moseley2008"/> {{Rp|283}} ಒಂದು ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬವಾಗಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅಂಡಮಾನೀಸ್ ಭಾಷಾ ಗುಂಪಿನ ಸಿಂಧುತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Moseley2008" /> {{Rp|283}}<ref name="Greenb">Greenberg, Joseph (1971). "The Indo-Pacific hypothesis." ''Current trends in linguistics vol. 8'', ed. by Thomas A. Sebeok, 807.71. The Hague: Mouton.</ref> <ref name="Abbi2006">Abbi, Anvita (2006). ''Endangered Languages of the Andaman Islands.'' Germany: Lincom GmbH.</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಬಂಟು ಭಾಷೆ, ಸಿಡಿ, 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೆ ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಸಿದ್ದಿ ಜನಾಂಗ|ಸಿದ್ದಿ]]ಯರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Moseley2008"/> {{Rp|528}} == ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Language_region_maps_of_India.svg|thumb|364x364px| ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ (L1) ಮೊದಲ ಭಾಷೆಗಳು.<ref>{{Cite web |title=50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India (July 2012 to June 2013) |url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20141226150914/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf |archive-date=26 December 2014 |access-date=17 September 2016 |publisher=Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India}}</ref>]] [[ಚಿತ್ರ:Official_language_map_of_India_by_state_and_union_territory_(claimed_and_disputed_hatched).svg|thumb| ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು. ಈ ನಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಉರ್ದು ಎರಡನ್ನೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.]] === ಸಂಯುಕ್ತ ಮಟ್ಟ === {{bar box|title=Language proficiency in India (2001, 2011)<ref>{{cite web |title=C-17 : Population by Bilingualism and Trilingualism |url=https://censusindia.gov.in/DigitalLibrary/TablesSeries2001.aspx |website=Census of India Website}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://censusindia.gov.in/2011census/C-17.html|title=Census of India Website : Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=censusindia.gov.in}}</ref>|titlebar=#ddd|left1=Language|left2=Year|right1=percent|float=right|bars={{bar percent 2|[[Hindi]]|2001|Blue|53.61|2011|Blue|57.11|+3.50%}} {{bar percent 2|[[English language|English]]|2001|Red|12.19|2011|Red|10.62|-1.57%}}}}ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಮೊದಲು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಡಳಿತ|ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಏಕೈಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Guha2011">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=8FKepYC6wzwC|title=India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy|last=Guha|first=Ramachandra|date=10 February 2011|publisher=Pan Macmillan|isbn=978-0-330-54020-9|pages=117–120|chapter=6. Ideas of India (section IX)|access-date=3 January 2015}}</ref> 1946 ರಲ್ಲಿ, [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾ ಸಭೆ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ]] ಕಲಾಪದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಚಾರವು ವಿವಾದಿತ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಬರೆಯಲಾದ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಲಾಪಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಅರ್ಹವಾದ "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ" ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣದ ಭಾಷೆ ಯಾವುದು? ಭಾರತದ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸದಸ್ಯರು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನಧಿಕೃತ ಅನುವಾದದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಗದ್ಯವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಕರಡು ಸಮಿತಿಯು ಇದನ್ನು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಅಗ್ರಮಾನ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡದ ಭಾಗಗಳ ಸದಸ್ಯರು ಕಟುವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯ ಯಾವುದೇ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಸೇರಿಸದಿರುವಂತೆ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು [[ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿ|ದೇವನಾಗರಿ]] ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದಿ|ಹಿಂದಿಯನ್ನು]] ಒಕ್ಕೂಟದ [[ರಾಜಭಾಷೆ|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ]] ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ "ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹದಿನೈದು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ, ಒಕ್ಕೂಟದ ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಬಳಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲಾಯಿತು."<ref>Guha, Ramachandra (10 February 2011). "6. Ideas of India (section IX)". India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy. Pan Macmillan. pp. 117–120. ISBN 978-0-330-54020-9. Retrieved 3 January 2015.</ref> [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ]] 343 (1) ವಿಧಿಯಲ್ಲಿ "ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯು ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯ ಹಿಂದಿಯಾಗಿರಬೇಕು" ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.</ref>"Constitution of India as of 29 July 2008" (PDF). The Constitution Of India. Ministry of Law & Justice. Archived from the original (PDF) on 21 June 2014. Retrieved 13 April 2011.<ref name="Benedikter2009b">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vpZv2GHM7VQC&pg=PA32|title=Language Policy and Linguistic Minorities in India: An Appraisal of the Linguistic Rights of Minorities in India|last=Thomas Benedikter|publisher=LIT Verlag Münster|year=2009|isbn=978-3-643-10231-7|pages=32–35|access-date=19 December 2014}}</ref> ಸಂಸತ್ತು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸದ ಹೊರತು, ಸಂವಿಧಾನವು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ 15 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಎಲ್ಲಾ ಒಕ್ಕಟದ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾದ [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಭಾಷೆಯನ್ನು ನ26 ಜನವರಿ 1965 ರಂದು ತಡೆ ಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು.<ref>"Constitution of India as of 29 July 2008" (PDF). The Constitution Of India. Ministry of Law & Justice. Archived from the original (PDF) on 21 June 2014. Retrieved 13 April 2011.</ref> ಭಾಷೆಯ ಬದಲಾವಣೆಯ ದಿನಾಂಕವು ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಭಾರತದ ಹಿಂದಿ ಮಾತನಾಡದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕೇರಳ]], [[ಗುಜರಾತ್]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ತಮಿಳುನಾಡು]], [[ಪಂಜಾಬ್]], [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಪುದುಚೇರಿ]] ಮತ್ತು [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅದರಂತೆ, [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು]] [[wikisource:Official Languages Act, 1963|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳ ಕಾಯಿದೆ, 1963]], <ref name="OLA163Amdt">{{Cite web |date=10 May 1963 |title=Official Languages Act, 1963 (with amendments) |url=http://www.indianrailways.gov.in/railwayboard/uploads/directorate/official_lang/downloads/act1963_eng.PDF |access-date=3 January 2015 |website=Indian Railways}}</ref> <ref name="CPOLch07">{{Cite web |title=Chapter 7&nbsp;– Compliance of Section 3(3) of the Official Languages Act, 1963 |url=http://www.rajbhasha.gov.in/khand8-eng7.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20120220150003/http://www.rajbhasha.gov.in/khand8-eng7.pdf |archive-date=20 February 2012 |website=Committee of Parliament on Official Language report}}</ref> ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ 1965 ರ ನಂತರವೂ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಹಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು '''ಇನ್ನೂ''' ಬಳಸಬಹುದೆಂಬ ಖಚಿತತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು.<ref>Guha, Ramachandra (10 February 2011). "6. Ideas of India (section IX)". India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy. Pan Macmillan. pp. 117–120. ISBN 978-0-330-54020-9. Retrieved 3 January 2015.</ref> ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, 1965 ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಭಾರತದ ಹೊಸ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ [[ಲಾಲ್ ಬಹಾದುರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ|ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು]] 26 ಜನವರಿ 1965 ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿಸಲು ಸಿದ್ಧರಾದರು. ಇದು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಆಂದೋಲನ, ಗಲಭೆಗಳು, ಸ್ವಯಂ ಅಗ್ನಿಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷದ ನಿಲುವಿನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ವಿಭಜನೆ, ದಕ್ಷಿಣದ ಇಬ್ಬರು ಕೇಂದ್ರ ಮಂತ್ರಿಗಳ ರಾಜೀನಾಮೆ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಏಕತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬೆದರಿಕೆ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿತು.<ref>Guha, Ramachandra (10 February 2011). "6. Ideas of India (section IX)". India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy. Pan Macmillan. pp. 117–120. ISBN 978-0-330-54020-9. Retrieved 3 January 2015.</ref> <ref>Hardgrave, Robert L. (August 1965). The Riots in Tamilnad: Problems and Prospects of India's Language Crisis. Asian Survey. University of California Press.</ref> ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. <ref name="Forrester1966">{{Citation|last=Forrester|first=Duncan B.|title=The Madras Anti-Hindi Agitation, 1965: Political Protest and its Effects on Language Policy in India|journal=Pacific Affairs|volume=39|number=1/2|pages=19–36|date=Spring–Summer 1966|doi=10.2307/2755179|jstor=2755179}}</ref> 1967 ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿದೆಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿ, ಆ ಪರಿಣಾಮದ [[ಠರಾವು|ನಿರ್ಣಯವನ್ನು]] ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕಾಂಗವು ಅಂಗೀಕರಿಸುವವರೆಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿತು. ಹಿಂದಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಪ್ರತಿ ಸದನದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.<ref>"Official Languages Act, 1963 (with amendments)" (PDF). Indian Railways. 10 May 1963. Retrieved 3 January 2015.</ref> [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು]] ಯಾವುದೇ ಭಾಷೆಗೆ [[ರಾಷ್ಟ್ರಭಾಷೆ|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯ]] ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿಲ್ಲ.<ref>Khan, Saeed (25 January 2010). "There's no national language in India: Gujarat High Court". The Times of India. Retrieved 5 May 2014.</ref> <ref>Press Trust of India (25 January 2010). "Hindi, not a national language: Court". The Hindu. Ahmedabad. Retrieved 23 December 2014.</ref> ==== ಹಿಂದಿ ==== [[ಚಿತ್ರ:Hindispeakers.png|thumb| ಹಿಂದಿ-ಸಂಬಂಧಿತ ಭಾಷೆಗಳಾದ ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಮತ್ತು ಭೋಜ್‌ಪುರಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಿಂದಿ-ಬೆಲ್ಟ್.]] 2001 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ 422 ಮಿಲಿಯನ್ (422,048,642) ಜನರು ಹಿಂದಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="CensusData2001S1">{{Cite web |title=Statement 1&nbsp;– Abstract of Speakers' Strength of Languages and Mother Tongues&nbsp;– 2001 |url=http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131014133158/http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.aspx |archive-date=14 October 2013 |access-date=11 December 2014 |publisher=Government of India}}</ref> ಈ ಅಂಕಿ ಅಂಶವು ಕೇವಲ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಹಿಂದಿ ಮಾತನಾಡುವವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಭಾಷಣವನ್ನು ಹಿಂದಿ ಬೆಲ್ಟ್‌ನ ಉಪಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಸಂಬಂಧಿತ ಭಾಷೆಗಳ [[ಮಾತೃಭಾಷೆ|ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು]] ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವ ಜನರನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹಿಂದಿ (ಅಥವಾ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ) [[ದೆಹಲಿ]], ಪಶ್ಚಿಮ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], [[ಛತ್ತೀಸ್‌ಘಡ್|ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ]], [[ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಗಢ]], [[ಬಿಹಾರ]], [[ಝಾರ್ಖಂಡ್|ಜಾರ್ಖಂಡ್]], [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]], [[ಹರಿಯಾಣ]] ಮತ್ತು [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. "ಮಾಡರ್ನ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಹಿಂದಿ", ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಭಾಷೆಯು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ ಒಕ್ಕೂಟದ]] [[ರಾಜಭಾಷೆ|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುವ ಎರಡು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಯು]] ಈಗ ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ 22 ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡಲು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news |title=Rajya Sabha MPs can now speak in any of 22 scheduled languages in the house |url=https://wap.business-standard.com/article/current-affairs/rajya-sabha-mps-can-now-speak-in-any-of-22-scheduled-languages-in-the-house-118071001144_1.html |access-date=24 July 2018 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ, [[ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮೊಘಲ್ ಕಾಲದ]] ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಯಾದ ''ಖಾರಿ ಬೋಲಿ'' (खड़ी बोली) ಯಿಂದ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ಇದು ಸ್ವತಃ [[ಅಪಭ್ರಂಶ|ಅಪಭ್ರಂಶದಿಂದ]] ವಿಕಸನಗೊಂಡು [[ಪ್ರಾಕೃತ|ಪ್ರಾಕೃತದಿಂದ]] ಮಧ್ಯವರ್ತಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಹಂತವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳೆಂದು]] ವಿಕಸನಗೊಂಡಿವೆ.{{Fact|date=December 2014}} ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಹಿಂದಿಯ ವೈವಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲಿ [[ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಭಾಷೆ|ರಾಜಸ್ಥಾನಿ]], ಬ್ರಜ್ ಭಾಷಾ, [[ಹರ್ಯಾಣ್ವಿ ಭಾಷೆ|ಹರ್ಯಾನ್ವಿ]], [[ಬುಂದೇಲಿ]], ಕನೌಜಿ, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ, [[ಅವಧಿ ಭಾಷೆ|ಅವಧಿ]], ಬಾಘೇಲಿ ಮತ್ತು [[ಛತ್ತೀಸ್ ಘಡ್ ಭಾಷೆ|ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢಿ]] ಸೇರಿವೆ.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=MlJFAQAAMAAJ&dq=hindi+languages+western+eastern&pg=PA58|title=Census of India, 1901|last=Commissioner|first=India Census|date=1902|publisher=Printed at the Government central Press|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KMJ_EAAAQBAJ&dq=hindi%2C+braj%2C+awadhi%2C+bagheli%2C+chhattisgarhi%2C+bundeli&pg=PA202|title=UP Police Head Operator / Head Operator (Mechanic) Exam 2022 (Hindi Edition) {{!}} 1800+ Solved Objective Questions (8 Full-length Mock Tests + 4 Sectional Tests)|last=Experts|first=EduGorilla Prep|date=2022-08-03|publisher=EduGorilla Community Pvt. Ltd.|isbn=978-93-5556-434-4|language=hi}}</ref> ಆದರೆ ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಿಂದಿ [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ]] ಬಂಬಯ್ಯ ಹಿಂದಿಯಂತಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಅಂಡಮಾನ್ ಕ್ರಿಯೋಲ್ ಹಿಂದಿ ಕೂಡ [[ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳು|ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ]] ವ್ಯಾಪಾರ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{Cite journal|title=Digital vitality of Uralic languages|year=2017|doi=10.1556/2062.2017.64.3.1|last=Ács|first=Judit|last2=Pajkossy|first2=Katalin|last3=Kornai|first3=András|journal=Acta Linguistica Academica|volume=64|issue=3|pages=327–345|url=http://real.mtak.hu/65041/1/2062.2017.64.3.1.pdf}}</ref> ಹಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಂತಹ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಹಿಂದಿ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ''ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ'' ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.{{Fact|date=December 2014}} ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಭಾಷೆ, ಬೋಧನಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==== ಆಂಗ್ಲ ====   ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಡಳಿತ, ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಅನುಮತಿಸಲಾದ ಎರಡು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಜೊತೆಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕೂಡ ಒಂದು. ಹಿಂದಿಯು ಅಧಿಕೃತ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ''ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ'' ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ವಾಸ್ತವದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯ ಬಳಕೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿರೋಧವಿತ್ತು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬಹುಪಾಲು ವಾಸ್ತವಿಕ ''ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ'' ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ.<ref>Guha, Ramachandra (10 February 2011). "6. Ideas of India (section IX)". India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy. Pan Macmillan. pp. 117–120. ISBN 978-0-330-54020-9. Retrieved 3 January 2015.</ref> <ref>Hardgrave, Robert L. (August 1965). The Riots in Tamilnad: Problems and Prospects of India's Language Crisis. Asian Survey. University of California Press.</ref>ಪತ್ರಕರ್ತ ಮನು ಜೋಸೆಫ್, ''[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್|ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]'' 2011 ರ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ, ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಭಾಷೆಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಯಕೆಯಿಂದಾಗಿ, "ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾರತದ ವಾಸ್ತವಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಹಿ ಸತ್ಯ."<ref>{{Cite web |last=Joseph, Manu |author-link=Manu Joseph |date=2011-02-17 |title=India Faces a Linguistic Truth: English Spoken Here |url=https://www.nytimes.com/2011/02/17/world/asia/17iht-letter17.html}}</ref> ನಗರವಾಸಿಗಳು, ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾರತೀಯರು, ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಹೊಂದಿರುವ ಭಾರತೀಯರು, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು, ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಕಿರಿಯ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಯು ಅತ್ಯಧಿಕವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=S |first=Rukmini |date=2019-05-14 |title=In India, who speaks in English, and where? |url=https://www.livemint.com/news/india/in-india-who-speaks-in-english-and-where-1557814101428.html |access-date=2022-10-11 |website=mint |language=en}}</ref> 2017 ರಲ್ಲಿ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಹದಿಹರೆಯದವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 58 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಓದಬಲ್ಲರು ಮತ್ತು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರಲ್ಲಿ 53 ಪ್ರತಿಶತ ಮತ್ತು 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಅರುವತ್ತು ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಜನರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಓದಬಲ್ಲರು.<ref>{{Cite web |last=Pratim Gohain |first=Manash |date=22 January 2018 |title=58% of rural teens can read basic English: Survey |url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/58-of-rural-teens-can-read-basic-english-survey/articleshow/62596824.cms |access-date=2022-10-11 |website=The Times of India |language=en}}</ref> === ಪರಿಚ್ಛೇದ ಭಾಷೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Indian_Languages_Map.jpg|thumb| ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಎಷ್ಟು ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದರ ಪ್ರಕಾರ ಅವುಗಳ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಗಾತ್ರ <ref>{{Cite web |last=Snoj |first=Jure |title=20 maps of India that explain the country |url=http://calloftravel.com/20-maps-of-india-that-explain-the-country/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170817164557/http://calloftravel.com/20-maps-of-india-that-explain-the-country/ |archive-date=17 August 2017 |access-date=2016-04-17 |website=Call Of Travel |language=en-US}}</ref>]] 1967 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯ ತನಕ, ದೇಶವು 14 ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು. ಎಂಟನೇ ಪರಿಚ್ಛೇದ ಮತ್ತು ಎಪ್ಪತ್ತೊಂದನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯು [[ಸಿಂಧಿ ಭಾಷೆ|ಸಿಂಧಿ]], [[ಕೊಂಕಣಿ]], ಮೈತೆಯ್ ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ನೇಪಾಳಿಗಳನ್ನು]] ಸೇರಿಸಲು ಅನುಮತಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 18 ಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. 1 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2007 ರಂತೆ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಪರಿಚ್ಛೇದವು 22 ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="cons">{{Cite web |title=Constitution of India as of 29 July 2008 |url=http://lawmin.nic.in/coi/coiason29july08.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180127025751/http://lawmin.nic.in/coi/coiason29july08.pdf |archive-date=27 ಜನವರಿ 2018 |access-date=13 April 2011 |website=The Constitution Of India |publisher=Ministry of Law & Justice }}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true"> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. ''The Constitution Of India''. Ministry of Law & Justice. Archived from [http://lawmin.nic.in/coi/coiason29july08.pdf the original] <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 21 June 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 April</span> 2011</span>.</cite></ref> {{Rp|330}} ಅವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕದಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.<ref>"Statement 1 – Abstract of Speakers' Strength of Languages and Mother Tongues – 2001". Government of India. Archived from the original on 14 October 2013. Retrieved 11 December 2014.</ref> {| class="wikitable sortable" !ಭಾಷೆ ! ಕುಟುಂಬ ! [[ಐಎಸ್‍ಒ ೬೩೯|ISO 639]] ಕೋಡ್ |- | '''[[ಅಸ್ಸಾಮಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |as |- | '''[[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬೆಂಗಾಲಿ (ಬಾಂಗ್ಲಾ)]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |bn |- | '''ಬೋಡೋ''' | [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸೈನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್]] |brx |- | '''[[ಡೋಗ್ರಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |doi |- | '''[[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |gu |- | '''[[ಹಿಂದಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |hi |- | '''[[ಕನ್ನಡ]]''' | [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ]] |kn |- | '''[[ಕಾಶ್ಮೀರಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |ks |- | '''[[ಕೊಂಕಣಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |gom |- | '''[[ಮೈಥಿಲಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |mai |- | '''[[ಮಲಯಾಳಂ]]''' | [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ]] |ml |- | '''ಮೈತೆಯಿ (ಮಣಿಪುರಿ)''' | [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸೈನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್]] |mni |- | '''[[ಮರಾಠಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |mr |- | '''[[ನೇಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ನೇಪಾಳಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |ne |- | '''[[ಒರಿಯಾ|ಒಡಿಯಾ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |or |- | '''[[ಪಂಜಾಬಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |pa |- | '''[[ಸಂಸ್ಕೃತ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |sa |- | '''[[ಸಂತಾಲಿ ಭಾಷೆ|ಸಂತಾಲಿ]]''' | [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್]] |sat |- | '''[[ಸಿಂಧಿ ಭಾಷೆ|ಸಿಂಧಿ]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |sd |- | '''[[ತಮಿಳು]]''' | [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ]] |ta |- | '''[[ತೆಲುಗು]]''' | [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ]] |te |- | '''[[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದು]]''' | [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್]] |ur |} ಪ್ರತ್ಯೇಕ [[ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು|ರಾಜ್ಯಗಳು]], ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳ ಗಡಿಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಭಾಷಾ ರೇಖೆಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ, ಅವುಗಳ ಭಾಷಾ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು ಆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರಧಾನ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಮಹತ್ವದ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾಷಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ತನ್ನ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು [[ಗುಜರಾತ್]], ಇವು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿಯನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಹೊಂದಿವೆ. [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉರ್ದು ಮಾತನಾಡುವ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]<ref name="correspondent">{{Cite web |last=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=2022-03-24 |title=Urdu second official language in Andhra Pradesh |url=https://www.deccanchronicle.com/nation/politics/240322/assembly-passes-two-bills-of-minorities-component-and-urdu-as-2nd-offi.html |access-date=2022-03-26 |website=Deccan Chronicle |language=en}}</ref> ಎರಡು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, [[ತೆಲುಗು]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದು]], ಅದರ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು. ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತಡೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರವು [[ಉರ್ದೂ|ಉರ್ದುವನ್ನು]] ಹೊಂದಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 1% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು 2020 ರವರೆಗೆ ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. [[ಮೇಘಾಲಯ]] ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 0.01% ಮಾತನಾಡುವ ಜನರು ಇಂಗ್ಲಿಷನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಿದ್ಯಮಾನವು ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ "ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ" ಪರಿವರ್ತಿಸಿದೆ. <ref>{{Citation|last=Pandharipande|first=Rajeshwari|title=Minority Matters: Issues in Minority Languages in India|url=http://www.unesco.org/most/vl4n2pandhari.pdf|journal=International Journal on Multicultural Societies|volume=4|number=2|year=2002|pages=3–4}}</ref> ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಭಾರತವು ಸ್ವಾಯತ್ತ ಆಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅದು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಬಹುದು&nbsp;- ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಬೋಡೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಟೆರಿಟೋರಿಯಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಗಿರುವ ಒಂದು ನಿದರ್ಶನ, ಇದು ಈಗಾಗಲೇ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಸ್ಸಾಮಿ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಜೊತೆಗೆ ಬೋಡೋ ಭಾಷಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅಧಿಕೃತವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದೆ. <ref name="BTC">{{Cite web |date=10 February 2003 |title=Memorandum of Settlement on Bodoland Territorial Council (BTC) |url=http://www.satp.org/satporgtp/countries/india/states/assam/documents/papers/memorandum_feb02.htm |access-date=25 December 2014 |website=South Asia Terrorism Portal}}</ref> ಮತ್ತು ಬರಾಕ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬಂಗಾಳಿ]]<ref name="BarakValley"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1" id="CITEREFANI2014">ANI (10 September 2014). [http://www.dnaindia.com/india/report-assam-government-withdraws-assamese-as-official-language-in-barak-valley-restores-bengali-2017504 "Assam government withdraws Assamese as official language in Barak Valley, restores Bengali"]. ''DNA India''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">25 December</span> 2014</span>.</cite></ref> ಅದರ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ. == ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಗಳು == === ಹಿಂದಿ === [[ಚಿತ್ರ:South_Indian_languages.jpg|thumb| [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣದಲ್ಲಿ&nbsp;– ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ, ಭಾಷೆಗಳು ಹಿಂದಿ, [[ಕನ್ನಡ]], [[ತಮಿಳು]], [[ತೆಲುಗು]] ಮತ್ತು [[ಮಲಯಾಳಂ]] . ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಇಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.]] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಡಳಿತ|ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಏಕೈಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾದಾಗ, ಭಾರತೀಯ [[ಶಾಸಕ|ಶಾಸಕರು]] ಅಧಿಕೃತ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ವಿವಿಧ ಭಾಷಾ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಸವಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಯ್ಕೆಗಳೆಂದರೆ: * ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನರ (41%) ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ<ref>"Statement 1 – Abstract of Speakers' Strength of Languages and Mother Tongues – 2001". Government of India. Archived from the original on 14 October 2013. Retrieved 11 December 2014.</ref> ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾದ "ಹಿಂದಿ"ಯು ಅವರ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ. * ಹಿಂದಿಯೇತರ ಭಾಷಿಗರು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕನ್ನಡಿಗ|ಕನ್ನಡಿಗರು]] ಮತ್ತು ತಮಿಳರು ಮತ್ತು [[ಮಿಝೋರಂ|ಮಿಜೋರಾಂ]] ಮತ್ತು [[ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್|ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್‌ನವರು]] ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನ್ನು ಬಳಸಿರುವುದು. ''ನೋಡಿ:ಹಿಂದಿ ವಿರೋಧಿ ಆಂದೋಲನಗಳು.'' * ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಎರಡನ್ನೂ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೂ ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. 1950 ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನವು]] [[ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿ|ದೇವನಾಗರಿ]] ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದಿ|ಹಿಂದಿಯನ್ನು]] ಒಕ್ಕೂಟದ [[ರಾಜಭಾಷೆ|ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ]]ಯೆಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref name="cons"/> ಸಂಸತ್ತು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸದಿದ್ದರೆ, ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಂವಿಧಾನವು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ 15 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಅಂದರೆ 26 ಜನವರಿ 1965 ರಂದು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. <ref name="cons" /> ಆದರೆ ಬದಲಾವಣೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಯು ಭಾರತದ ಹಿಂದಿ-ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಅವರ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗಳು ಹಿಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿಲ್ಲದಿರುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಸಂಸತ್ತು]] 1963 ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=DOL<!-- Bot-generated title --> |url=http://www.rajbhasha.nic.in/dolacteng.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100620135422/http://rajbhasha.nic.in/dolacteng.htm |archive-date=20 June 2010 |access-date=21 January 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Commissioner Linguistic Minorities<!-- Bot-generated title --> |url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/35.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071008113359/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/35.htm |archive-date=8 October 2007 |access-date=21 January 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Language in India |url=http://www.languageinindia.com/april2002/officiallanguagesact.html |website=www.languageinindia.com}}</ref> <ref>{{Cite web |title=THE OFFICIAL LANGUAGES ACT, 1963<!-- Bot-generated title --> |url=http://www.indianrailways.gov.in/RPF/Files/law/BareActs/officiallang1963act.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090601185802/http://www.indianrailways.gov.in/RPF/Files/law/BareActs/officiallang1963act.htm |archive-date=1 June 2009 |access-date=21 January 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |title=National Portal of India : Know India : Profile<!-- Bot-generated title --> |url=http://india.gov.in/knowindia/official_language.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070417150059/http://india.gov.in/knowindia/official_language.php |archive-date=17 April 2007 |access-date=21 January 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Committee of Parliament on Official Language report |url=http://www.rajbhasha.gov.in/khand8-eng7.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120220150003/http://www.rajbhasha.gov.in/khand8-eng7.pdf |archive-date=20 February 2012 |access-date=21 January 2019}}</ref> ಇದು 1965 ರ ನಂತರವೂ ಹಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷಅನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಸಿತು. === ಬೆಂಗಾಲಿ === [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]] ಮತ್ತು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]], [[ತ್ರಿಪುರ|ತ್ರಿಪುರಾ]] ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ|ಅಸ್ಸಾಂನ]] ಬರಾಕ್ ಕಣಿವೆ ಪ್ರದೇಶ <ref name="The World Factbook">{{Cite web |title=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/world/ |access-date=2018-02-21 |website=www.cia.gov |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> <ref name="Summary by language size">{{Cite web |title=Summary by language size |url=https://www.ethnologue.com/statistics/size |access-date=2019-02-21 |website=Ethnologue |language=en}}</ref> ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಾಲಿ ( ''ಬಾಂಗ್ಲಾ'' : বাংলা ಎಂದು ಸಹ ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಆರನೇ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="The World Factbook" /> <ref name="Summary by language size" /> ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ (1947), ಪೂರ್ವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತರು [[ತ್ರಿಪುರ|ತ್ರಿಪುರಾ]], ಮತ್ತು [[ಝಾರ್ಖಂಡ್|ಜಾರ್ಖಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು|ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ]] ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಂಗಾಳಿ ಮಾತನಾಡುವ ಜನರಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಆಭರಣ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬಂಗಾಳಿ [[ಮಗಧಿ ಭಾಷೆ|ಮಾಗಧಿ]] [[ಪ್ರಾಕೃತ|ಪ್ರಾಕೃತದಿಂದ]] ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡು, [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾದ [[ಅವಹಟ್ಠ ಭಾಷೆ|ಅಬಹತ್ತದಿಂದ]] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಬಂಗಾಳಿ ಶಬ್ದಕೋಶವು ಮಾಗಧಿ ಪ್ರಾಕೃತ ಮತ್ತು [[ಪಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಪಾಲಿ]] [[ತದ್ಭವ|ಶಬ್ದಕೋಶದ ಮೂಲವನ್ನು]] ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ]] ಎರವಲು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಎರವಲುಗಳು [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]], [[ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ|ಅರೇಬಿಕ್]], [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಸಿಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು]] ಮತ್ತು ಇತರ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಂತೆ, ಬೆಂಗಾಲಿಯು ಹಲವಾರು ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದ್ವಿಭಾಷಿಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ, ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಿತ ರೂಪವು ಭಾಷೆಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆಡುಮಾತುಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=The Bengali Language at Cornell&nbsp;– Department of Asian Studies |url=http://lrc.cornell.edu/asian/courses/bengali |access-date=28 December 2017 |website=Lrc.cornell.edu}}</ref> ಬೆಂಗಾಲಿ ಭಾಷೆ ಕಲೆ, ಸಂಗೀತ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ಬೆಂಗಾಲಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಆಧುನಿಕ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಸುಮಾರು 10 ರಿಂದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ (' ಚಾರ್ಗಪದ ' ಬೌದ್ಧ ಹಾಡುಗಳು) ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಅನೇಕ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿವೆ ಮತ್ತು 1999 ರಲ್ಲಿ [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಯೋಗ|ಯುನೆಸ್ಕೋ]] 1952 ರಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷಾ ಚಳುವಳಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಫೆಬ್ರವರಿ 21 ಅನ್ನು [[ವಿಶ್ವ ಮಾತೃ ಭಾಷೆ ದಿವಸ|ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾತೃಭಾಷಾ ದಿನವೆಂದು]] ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Chu |first=Emily |title=UNESCO Dhaka Newsletter |url=http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/FIELD/Dhaka/pdf/Publications/UNESCO%20Dhaka%20Newsletter%203v2.pdf |access-date=24 January 2015 |publisher=[[UNESCO]]}}</ref> === ಅಸ್ಸಾಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Illustrated_Manuscript_of_Dakhinpat_Sattra(_Bhagawat).jpg|thumb| ದಖಿನ್ಪತ್ ಸತ್ರದಿಂದ ಆರಂಭಿಕ ಅಸ್ಸಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಭಾಗವತ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ.]] ಅಸ್ಸಾಮಿಯಾ ಅಥವಾ ಅಸ್ಸಾಮಿ ಭಾಷೆಯು [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ.<ref name="india-travel-agents.com">{{Cite web |title=Common Languages of India&nbsp;– Popular Indian Language&nbsp;– Languages Spoken in India&nbsp;– Major Indian Languages |url=http://www.india-travel-agents.com/india-guide/languages.html |access-date=28 December 2017 |website=India-travel-agents.com}}</ref> ಇದು ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಮಿಲಿಯನ್ &nbsp;2011 ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಎರಡು ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವವರು 15 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀರು ಮತ್ತು 7 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷಿಕರು ಸೇರಿದಂತೆ ಒಟ್ಟು 23 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite web |last=Government of India |first=Ministry of Home Affairs |title=C-17 POPULATION BY BILINGUALISM AND TRILINGUALISM |url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html |access-date=2021-08-22}}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಅಸ್ಸಾಮಿಯು ಕನಿಷ್ಟ 7 ನೇ ಶತಮಾನದ CE <ref>Sen, Sukumar (1975), ''Grammatical sketches of Indian languages with comparative vocabulary and texts, Volume 1'', P 31</ref> ಗಿಂತ ಮೊದಲು ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಮಧ್ಯ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಮಾಗಧಿ ಪ್ರಾಕೃತದಿಂದ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ಸಾಮಿಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ {{IPA|/x/}} (ಇದು, ಧ್ವನಿಮಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಂಠ್ಯಧ‍ವನಿ ( [ x ] ) ಮತ್ತು ಉರೂಟಾದ ( [ χ ] ) ಉಚ್ಚಾರಣೆಗಳ ನಡುವೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ). ಎಂಟನೇ ಮತ್ತು ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ರಚಿತವಾದ ಚಾರ್ಯಪದಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿಗಳ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು, ಇದಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಮಾಧವ್ ಕಂದಲಿಯ ಸಪ್ತಕಾಂಡ ರಾಮಾಯಣ, ಇದು 14 ನೇ ಶತಮಾನದ CE ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ರಾಮಾಯಣ|ರಾಮಾಯಣವನ್ನು]] [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ]] ಅನುವಾದಿಸಿದ ಮೊದಲ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ. === ಮರಾಠಿ === [[ಮರಾಠಿ]] [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ]]. ಇದು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ಮತ್ತು [[ಗೋವ|ಗೋವಾ]] ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಹ-ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. 2011 ರಲ್ಲಿ 83 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Language and Mother Tongue">{{Cite web |title=Language and Mother Tongue |url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language_MTs.html |publisher=MHA, Gov. of India}}</ref> ಮರಾಠಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು [[ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆಗಳು|ವಿಶ್ವದ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ]] 10 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಮರಾಠಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಆಧುನಿಕ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಶಿಲಾ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು 1100 AD ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ (ಮುಕುಂದರಾಜ್ ಅವರ ''ವಿವೇಕ ಸಿಂಧು'' 12 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ). ಮರಾಠಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಉಪಭಾಷೆಗಳೆಂದರೆ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಮರಾಠಿ ಮತ್ತು ವರ್ಹಾಡಿ ಉಪಭಾಷೆ. ಖಂಡೇಶಿ, ಡಾಂಗಿ, ವಡ್ವಾಲಿ, ಸಾಮವೇದಿ ಮುಂತಾದ ಇತರ ಸಂಬಂಧಿತ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ. ಮಾಲ್ವಾಣಿ ಕೊಂಕಣಿಯು ಮರಾಠಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಿ ಪ್ರಾಕೃತದಿಂದ ಬಂದ ಹಲವಾರು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿಯೂ ಒಂದು. ಮುಂದೆ ಈ ಬದಲಾವಣೆಯು [[ಮರಾಠಿ|ಹಳೆಯ ಮರಾಠಿಯಂತಹ]] ಅಪಭ್ರಂಶ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮರಾಠಿ ಭಾಷಾ ದಿನವನ್ನು (ಮರಾಠಿ ದಿನ/ಮರಾಠಿ ದಿವಸ್ (ಅನುವಾದ. ಮರಾಠಿ ದಿನ/ಮರಾಠಿ ದಿವಾಸ) ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಫೆಬ್ರವರಿ 27 ರಂದು ಭಾರತದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನವನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಮರಾಠಿ ಕವಿ ಕುಸುಮಾಗ್ರಜ ಎಂದೇ ಖ್ಯಾತರಾದ ವಿ.ವಾ.ಶಿರವಾಡಕರ್ ಅವರ ಜನ್ಮದಿನದಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮರಾಠಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು [[ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ್ ಹವೇಲಿ ಮತ್ತು ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು|ದಾದ್ರಾ, ನಾಗರ ಹವೇಲಿ, ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು]] ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ-ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. [[ಗೋವ|ಗೋವಾದಲ್ಲಿ]], [[ಕೊಂಕಣಿ]] ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ; ಆದರೂ ಮರಾಠಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕೃತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿಯೂ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>The Goa, Daman, and Diu Official Language Act, 1987 makes Konkani the official language, but provides that Marathi may also be used "for all or any of the official purposes". The Government also has a policy of replying in Marathi to correspondence received in Marathi. Commissioner Linguistic Minorities,, pp. para 11.3 </ref> ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಜನರು ಅನೇಕ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದರು. [[ಪ್ರಾಕೃತ]], ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, [[ಅಪಭ್ರಂಶ]] ಮತ್ತು [[ಸಂಸ್ಕೃತ|ಸಂಸ್ಕೃತದ]] ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪ್ರಭಾವವು ಅರ್ಥವಾಗುವಂತಹದ್ದಾಗಿದೆ. ಮರಾಠಿಯು [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್]], [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ]] ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಗಳಾದ [[ಪಾರ್ಸಿ ಭಾಷೆ|ಪರ್ಷಿಯನ್]] ಮತ್ತು [[ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ|ಅರೇಬಿಕ್]] ಭಾಷೆಗಳಿಂದ ಕೂಡ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ . ಮರಾಠಿಯು ಪರ್ಷಿಯನ್, ಅರೇಬಿಕ್, [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪ [[ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ|ಫ್ರೆಂಚ್]] ಮತ್ತು [[ಪೋರ್ಚುಗೀಯ ಭಾಷೆ|ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ನಿಂದ]] ಎರವಲು ಪದಗಳನ್ನು ಪಡಕೊಂಡಿದೆ. === ಮೈತೇಯಿ === ''ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆ'' (ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ''ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷೆ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಟಿಬೆಟೊ-ಬರ್ಮನ್ ಭಾಷಾ ಉಪ ಶಾಖೆಯ ಭಾರತೀಯ [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸೈನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ]] . ಇದು [[ಮಣಿಪುರ|ಮಣಿಪುರದ]] ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೋಡೋ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು [[ಚೀನಿ-ಟಿಬೆಟನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಸೈನೋ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ|ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯಿಂದ]] ಭಾರತದ ಮುಂದುವರಿದ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XScmdGvMf7IC&q=Owing+to+its+richness+%2C+the+language+has+been+recognized+as+one+of+the+advanced+modern+languages+of+India+by+the+National+Sahitya+Academy+Manipuri&pg=PA80|title=Encyclopaedia of North-East India|last=Bareh|first=Hamlet|date=2001|publisher=Mittal Publications|isbn=978-81-7099-790-0|pages=80|language=en}}</ref> ಇದು ಬರವಣಿಗೆಗಾಗಿ ಮೈತೇಯಿ ಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳಿ ಲಿಪಿ ಎರಡನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=Manipuri language and alphabets |url=https://omniglot.com/writing/manipuri.htm |access-date=2022-07-29 |website=omniglot.com}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Manipuri language {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/Manipuri-language |website=www.britannica.com |language=en}}</ref> ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಭಾರತದ " [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷೆ|ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷೆಗಳ]] " ಗಣ್ಯ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Government must take concrete step for recognition of Manipuri as classical language |url=https://www.ifp.co.in/manipur/government-must-take-concrete-step-for-recognition-of-manipuri-as-classical-language |access-date=2022-07-29 |website=Imphal Free Press |language=en}}</ref> <ref>{{Cite news |last=IANS |date=2016-08-20 |title=Classic language status for Manipuri demanded |work=Business Standard India |url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/classic-language-status-for-manipuri-demanded-116082000690_1.html |access-date=2022-07-29}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2019-08-21 |title=Manipur Govt Begins Efforts for Inclusion of Manipuri Among 'Classical' Languages |url=http://www.indiatodayne.in/breaking-news/story/manipur-govt-begins-efforts-inclusion-manipuri-among-classical-languages-397876-2019-08-21 |access-date=2022-07-29 |website=India Today NE |language=hi}}</ref> ಇದಲ್ಲದೆ, ಇದನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಅಸ್ಸಾಂ ಸರ್ಕಾರದ ಸಹವರ್ತಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಮಣಿಪುರ|ಮಣಿಪುರದ]] ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಟ್ಟದ ರಾಜ ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರ ರಾಜ್ಯದ [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭಾ]] ಸದಸ್ಯರಾಗಿರುವ ಲೀಶೆಂಬಾ ಸನಜಯೋಬಾ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಮೈತೇಯಿಯನ್ನು ಅಸ್ಸಾಂನ ''ಸಹವರ್ತಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ'' ಗುರುತಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಮಣಿಪುರಿಯರ ಗುರುತು, ಇತಿಹಾಸ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Manipuri as associate official language in Assam Sanajaoba approaches Sonowal |url=https://www.thesangaiexpress.com/Encyc/2020/9/24/Manipuri-as-associate-official-language-in-AssamSanajaoba-approaches-Sonowal-.html |access-date=2022-07-29 |website=www.thesangaiexpress.com |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Manipuri language should be one of Assam's associate official languages: AAMSU |url=https://www.ifp.co.in/9888/manipuri-language-should-be-one-of-assams-associate-official-languages-aamsu |access-date=2022-07-29 |website=Imphal Free Press |language=en}}</ref> <ref>{{Cite news |last=Laithangbam |first=Iboyaima |date=2020-09-27 |title=Assam to look into demand to include Manipuri in list of associate languages |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/minister-to-look-into-demand-to-include-manipuri-in-the-list-of-associate-languages-of-assam/article32707194.ece |access-date=2022-07-29 |issn=0971-751X}}</ref> ಮಣಿಪುರ, ಅಸ್ಸಾಂ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ್ಯಂತ ಮಣಿಪುರಿಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಆಗಸ್ಟ್ 20 ರಂದು ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷಾ ದಿನ ( ಮಣಿಪುರಿ ಭಾಷಾ ದಿನ ) ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಿನವನ್ನು ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. 20 ಆಗಸ್ಟ್ 1992 ರಂದು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಪರಿಚ್ಛೇದದಲ್ಲಿ ಮೈತೀಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ ದಿನದ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kbu_AwAAQBAJ&dq=meitei+language+day&pg=PA24|title=The Endless Kabaw Valley: British Created Visious Cycle of Manipur, Burma and India|last=Singh|first=Dr Th Suresh|date=2014-06-02|publisher=Quills Ink Publishing|isbn=978-93-84318-00-0|pages=24|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kbu_AwAAQBAJ&dq=meitei+language+day&pg=PA25|title=The Endless Kabaw Valley: British Created Visious Cycle of Manipur, Burma and India|last=Singh|first=Dr Th Suresh|date=2014-06-02|publisher=Quills Ink Publishing|isbn=978-93-84318-00-0|pages=25|language=en}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=eu8cTROu4LcC&dq=meitei+language+day&pg=PA131|title=Countering Displacements: The Creativity and Resilience of Indigenous and Refugee-ed Peoples|last=Coleman|first=Daniel|last2=Glanville|first2=Erin Goheen|last3=Hasan|first3=Wafaa|last4=Kramer-Hamstra|first4=Agnes|date=2012-04-26|publisher=University of Alberta|isbn=978-0-88864-592-0|pages=131|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |title=30th Manipuri Language Day observed : 21st aug21 ~ E-Pao! Headlines |url=http://e-pao.net/GP.asp?src=7..210821.aug21 |website=e-pao.net}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2017-08-20 |title=Manipuri Language Day observed in Manipur&nbsp;– Eastern Mirror |url=https://easternmirrornagaland.com/manipuri-language-day-observed-in-manipur/ |website=easternmirrornagaland.com |language=en-GB}}</ref> === ತೆಲುಗು === ತೆಲುಗು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ತೆಲುಗು ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ಯಾನಂನಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವೇ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ (ಹಿಂದಿ, ಬಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಉರ್ದು ಜೊತೆಗೆ) ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಒಡಿಶಾ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಜಿಪ್ಸಿ ಜನರು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಹೊಂದಿರುವ ಆರು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ತೆಲುಗು ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ (2011 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ 81 ಮಿಲಿಯನ್), ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳ ಎಥ್ನೋಲಾಗ್ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹದಿನೈದನೆಯದು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. === ತಮಿಳು === [[File:Thiruppugazh_-_Umbartharu_-_Hamsadhwani.wav|thumb|15ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕವನ ಸಂಕಲನವನ್ನು [[ಗಣೇಶ|ಗಣೇಶನಿಗೆ]] ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ]] ತಮಿಳುನಾಡು, ಪುದುಚೇರಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆ ತಮಿಳು. ಇದನ್ನು ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಕೇರಳ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಮಲೇಷ್ಯಾ, ಸಿಂಗಾಪುರ್, ಮಾರಿಷಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಐದನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ (2001 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ 61 ಮಿಲಿಯನ್) ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 20 ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ] ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ] ಇದು ಭಾರತದ 22 ಅನುಸೂಚಿತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 2004 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಬಹುಕಾಲ ಉಳಿದಿರುವ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಕೂಡ ಒಂದು. ಇದನ್ನು "ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭೂತಕಾಲದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ನಿರಂತರವಾದ ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಏಕೈಕ ಭಾಷೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. 1997 ಮತ್ತು 2005 ರಲ್ಲಿ ಯುನೆಸ್ಕೋ ಮೆಮೊರಿ ಆಫ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ನೋಂದಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತದ ಎರಡು ಆರಂಭಿಕ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು, ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿವೆ. ತಮಿಳುನಾಡು, ಪುದುಚೇರಿ, ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಸಿಂಗಾಪುರದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ ತಮಿಳು. ಇದು ಕೆನಡಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಮಾರಿಷಸ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. === ಉರ್ದು === ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಮಾಡರ್ನ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಉರ್ದು, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿಯ ಪರ್ಷಿಯನ್ ರಿಜಿಸ್ಟರ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಅಥವಾ ಉರ್ದು ಜ್ಞಾನವು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಂತರ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಎರಡನೇ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ] ಬ್ರಿಟಿಷರು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ರೋಮನ್ ಲಿಪಿಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉರ್ದು 70 ಮಿಲಿಯನ್ ಭಾಷಿಗರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು (2001 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ), ಮತ್ತು ಹಿಂದಿಯೊಂದಿಗೆ, ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ 22 ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ<ref>"Urdu second official language in Andhra Pradesh". Deccan Chronicle (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2022-03-24. Retrieved 2022-03-26.</ref>, ಜಮ್ಮುವಿನ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಗಮನಾರ್ಹ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾಶ್ಮೀರ, ದೆಹಲಿ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. === ಗುಜರಾತಿ === ಗುಜರಾತಿ [[ಇಂಡೋ - ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ]] . ಇದು [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತ್‌ನ]] ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ. ಗುಜರಾತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು|ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್]] [[ಭಾಷಾ ವಂಶವೃಕ್ಷ|ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ]] ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಗುಜರಾತಿಯು ಹಳೆಯ ಗುಜರಾತಿಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರು (ಸುಮಾರು 1100&nbsp;- 1500&nbsp;CE), [[ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಭಾಷೆ|ರಾಜಸ್ಥಾನಿ]] ಮೂಲದ ಅದೇ ಮೂಲ. ಗುಜರಾತಿ ಭಾರತದ ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು [[ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು]] ಮತ್ತು [[ದಾದ್ರ ಮತ್ತು ನಗರ್ ಹವೆಲಿ|ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ]] [[ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು|ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ]] ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. [[ಕೇಂದ್ರೀಯ ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆ]] (CIA) ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 4.5% (1.21)&nbsp;2011 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಬಿಲಿಯನ್) ಗುಜರಾತಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು 54.6 ರಷ್ಟಿದೆ&nbsp;ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Cite web |last=Sandra Küng |date=6 June 2013 |title=Translation from Gujarati to English and from English to Gujarati&nbsp;– Translation Services |url=http://www.wwt-services.co.uk/translations/languages/gujarati-translation-216 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141017024018/http://www.wwt-services.co.uk/translations/languages/gujarati-translation-216 |archive-date=17 October 2014}}</ref> === ಕನ್ನಡ === ದ್ರಾವಿಡ ವಿದ್ವಾಂಸ ಜ್ವೆಲೆಬಿಲ್ ಪ್ರಕಾರ ಕನ್ನಡವು ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ.500ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ-ತಮಿಳು ಉಪ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಕವಲೊಡೆಯಿತು.<ref>Zvelebil in H. Kloss & G.D. McConnell; Constitutional languages, p.240, Presses Université Laval, 1 Jan 1989, </ref> ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ದ್ರಾವಿಡ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಸ್ಟೀವರ್ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರ ಪ್ರಕಾರ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ಭಾಷಾ ಹಂತಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ: ಹಳೆಯ (450ರಿಂದ-1200ರ ವರೆಗೆ), ಮಧ್ಯ (1200ರಿಂದ-1700ರ ವರೆಗೆ) ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ (1700ರಿಂದ-ಇಂದಿನವರೆಗೆ)<ref>Steever, S. B., The Dravidian Languages (Routledge Language Family Descriptions), 1998, p.129, London, Routledge, </ref> <ref>Krishnamurti, Bhadriraju, The Dravidian Languages (Cambridge Language Surveys), 2003, p.23, Cambridge and London: Cambridge University Press, </ref>. ಆರಂಭಿಕ ಲಿಖಿತ ದಾಖಲೆಗಳು 5 ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಬಂದವು<ref>H. Kloss & G.D. McConnell, Constitutional languages, p.239, Presses Université Laval, 1 Jan 1989, </ref>, ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯಲ್ಲಿ ( ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ ) ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಕ್ರಿ,ಶ.850<ref>Narasimhacharya R; History of Kannada Literature, p.2, 1988, Asian Educational Services, New Delhi, </ref> <ref>Sastri, Nilakanta K.A.; A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar, 1955, 2002, India Branch of Oxford University Press, New Delhi, </ref>. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಹಳೆಯ ಲಿಖಿತ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ<ref>as, Sisir Kumar; A History of Indian Literature, 500–1399: From Courtly to the Popular, pp.140–141, Sahitya Akademi, 2005, New Delhi, </ref> <ref>R Zydenbos in Cushman S, Cavanagh C, Ramazani J, Rouzer P, The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics: Fourth Edition, p.767, Princeton University Press, 2012, </ref>. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಇರುವ ಒಟ್ಟು ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 25,000 ರಿಂದ 30,000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯಿಂದ 30,000 ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿದ್ವಾಂಸ ಶೆಲ್ಡನ್ ಪೊಲಾಕ್ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>Datta, Amaresh; Encyclopaedia of Indian literature – vol 2, p.1717, 1988, Sahitya Akademi, </ref> ಗಾರ್ಗ್ ಮತ್ತು ಶಿಪೆಲಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಇದು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯವನ್ನು "ವಿಶ್ವದ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ತುಣುಕುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ"<ref>Sheldon Pollock in Dehejia, Vidya; The Body Adorned: Sacred and Profane in Indian Art, p.5, chapter:The body as Leitmotif, 2013, Columbia University Press, </ref> ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರು ಭಾಷೆಯ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>Garg, Gaṅgā Rām; Encyclopaedia of the Hindu World, Volume 1, p.68, Concept Publishing Company, 1992, New Delhi, </ref> <ref>Shipley, Joseph T.; Encyclopedia of Literature – Vol I, p.528, 2007, READ BOOKS, </ref> === ಮಲಯಾಳಂ === === ಒಡಿಯಾ === === ಸಂತಾಲಿ === === ಪಂಜಾಬಿ === === ಮೈಥಿಲಿ === ಮೈಥಿಲಿ / / ˈmaɪtɪli / ; [ 1 ಮೈಥಿಲಿ ) ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಸ್ಥಳೀಯ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref>"मैथिली लिपि को बढ़ावा देने के लिए विशेषज्ञों की जल्द ही बैठक बुला सकते हैं प्रकाश जावड़ेकर". NDTVIndia.</ref> <ref>"मैथिली को भी मिलेगा दूसरी राजभाषा का दर्जा". Hindustan.</ref> ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು ಭಾರತದ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ.<ref>"BJP trying to influence Maithil voters in delhi | मैथिल मतदाताओं को मोहने की कोशिश में है बीजेपी, दिल्ली में हैं कुल 40 लाख वोटर्स| Hindi News, बिहार एवं झारखंड". zeenews.india.com.</ref> ಭಾರತದ 2011 ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ, 13,583,464 ಜನರು ತಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 1.12% ರಷ್ಟಿದೆ.<ref>Rise in Hindi language speakers, Statement-4 Retrieved on 22 February 2020</ref> ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಪೂರ್ವ ಟೆರೈನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಎರಡನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.<ref>Sah, K. K. (2013). "Some perspectives on Maithili". Nepalese Linguistics (28): 179–188.</ref> ತಿರ್ಹುತವು ಹಿಂದೆ ಲಿಖಿತ ಮೈಥಿಲಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಲಿಪಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref>Brass, P. R. (2005). Language, Religion and Politics in North India. Lincoln: iUniverse. ISBN 0-595-34394-5. Retrieved 1 April 2017.</ref> ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಇದನ್ನು ಕೈಥಿಯ ಸ್ಥಳೀಯ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಇದನ್ನು ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.<ref>Yadava, Y. P. (2013). Linguistic context and language endangerment in Nepal. Nepalese Linguistics 28: 262–274.</ref> 2003 ರಲ್ಲಿ, ಮೈಥಿಲಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಪರಿಚ್ಛೇದದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಇತರ ಅಧಿಕೃತ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲು ಅನುಮತಿಯಿದೆ.<ref>Singh, P., & Singh, A. N. (2011). Finding Mithila between India's Centre and Periphery. Journal of Indian Law & Society 2: 147–181.</ref> == ಸಹ ನೋಡಿ == * ಕೆರಿಬಿಯನ್ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ * [[ಫಿಜಿ ಹಿಂದಿ|ಫಿಜಿ ಹಿಂದಿ]] * ಇಂಡೋ-ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಕ್ರಿಯೋಲ್ಗಳು * ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಭಾಷೆಗಳು * ಭೂತಾನ್ ಭಾಷೆಗಳು * ಚೀನಾದ ಭಾಷೆಗಳು * ಫಿಜಿ ಭಾಷೆಗಳು * ಗಯಾನಾ ಭಾಷೆಗಳು * ಮಲೇಷಿಯಾದ ಭಾಷೆಗಳು * [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್|ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್ ಭಾಷೆಗಳು]] * ಮಾರಿಷಸ್ ಭಾಷೆಗಳು * ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ ಭಾಷೆಗಳು * ನೇಪಾಳದ ಭಾಷೆಗಳು * ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಭಾಷೆಗಳು * ರಿಯೂನಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು * ಸಿಂಗಾಪುರದ ಭಾಷೆಗಳು * ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಭಾಷೆಗಳು * [[ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬೆಗೊ|ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬಾಗೊದ ಭಾಷೆಗಳು]] * ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಭಾಷೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಭಾಷೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅನುವಾದ ಮಿಷನ್ * ಸಿಂಧಿಯ ರೋಮನೀಕರಣ * ತಮಿಳು ಡಯಾಸ್ಪೊರಾ * ತೆಲುಗು ಡಯಾಸ್ಪೊರಾ == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == <references group="lower-alpha" responsive="1"></references> <references group="n" responsive="1"></references> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://www.muturzikin.com/cartesasiesudest/7.htm ಸೆವೆನ್ ಸಿಸ್ಟರ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ (ಭಾರತ)] ವಿವರವಾದ ನಕ್ಷೆಯೊಂದಿಗೆ [http://www.muturzikin.com/cartesasie/10.htm ಭಾರತದ ಭಾಷಾ ನಕ್ಷೆ] * [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/scripts.html ಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಿಪಿಗಳು] * [http://www.kamat.com/indica/diversity/languages.htm ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆಗಳ ವೈವಿಧ್ಯ] * [http://www.ciil.org/ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಮಗ್ರ ಫೆಡರಲ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಸೈಟ್] * [http://www.tdil.meity.gov.in/Services/Lang_Tech_Product.aspx ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191115113958/http://www.tdil.meity.gov.in/Services/Lang_Tech_Product.aspx |date=2019-11-15 }} * [https://www.himachalpariksha.in/2020/03/languages-spoken-in-himachal-pradesh.html ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಗಳು&nbsp;– ಹಿಮಾಚಲ ಪರೀಕ್ಷೆ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230406143423/https://www.himachalpariksha.in/2020/03/languages-spoken-in-himachal-pradesh.html |date=2023-04-06 }} {{ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳು}} {{Languages of South Asia}} [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷಾ ವಿಜ್ಞಾನ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳು]] gtcmirqj5atu6e8yjra33q1b9548kqu 0 1289 1258750 1245063 2024-11-20T11:56:22Z 2409:40F2:1042:6E70:8000:0:0:0 1258750 wikitext text/x-wiki {{Infobox revolution biography | name = ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಕರಮ್‌ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿ | image = [[File:Portrait Gandhi.jpg|center|thumb]] | caption = ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಕರಮ್‌ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ ತೆಗೆದ ಚಿತ್ರ | dateofbirth = {{birth date|1869|10|2}} | placeofbirth= ಪೋರಬಂದರ್, ಕಥಯಾವರ್ Agency , [[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ|ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಇಂಡಿಯಾ]] | dateofdeath = {{death date and age|1948|1|30|1869|10|2}} | placeofdeath= [[ದಿಲ್ಲಿ|ಹೊಸದಿಲ್ಲಿ]], [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ]] | death_cause = [[Assassination of Mohandas Karamchand Gandhi|Assassination]] | nationality = [[ಭಾರತೀಯ]] | alternate name = [[ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀ]] | movement = [[ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಆಂದೋಲನ]] | organizations = [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | alma mater = ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್ | religion ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | spouse = [[ಕಸ್ತೂರಬಾ ಗಾಂಧಿ]] | children = [[ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿ|ಹರಿಲಾಲ್]]<br />[[ಮಣಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿ|ಮಣಿಲಾಲ್]]<br />[[ರಾಮದಾಸ್ ಗಾಂಧಿ|ರಾಮದಾಸ್]]<br />[[ದೇವದಾಸ್ಗಾಂಧಿ|ದೇವದಾಸ್]] | monuments = Statues in [[Union Square (New York City)|Union Square]] ,[[New York City|New York]]; [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲುಥೆರ್ ಕಿಂಗ್, ಜೂ.ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹಿಸ್ತೋರಿಕ್ ಸೈಟ್]], [[Atlanta]]; [[Pietermaritzburg]], [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]; [[Moscow]], [[ರಷ್ಯಾ]]; [[San Francisco]];and [[Honolulu]], [[Hawaii]]<br />[[Raj Ghat and associated memorials|Rajghat]] in [[ನವ ದೆಹಲಿ]]<br />The Martyr's Column at the Gandhi Smriti in [[ನವ ದೆಹಲಿ]] | influences = [[Indian epics|Indian Epics]]<br />[[Jose Rizal]] {{Citation needed|date=August 2009}} | influenced = [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್ ಕಿಂಗ್]]<br />ಜೇಮ್ಸ್ ಲಾಸನ್<br />[[ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ]]<br />[[ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಗಫಾರ್ ಖಾನ್]]<br />ಸ್ಟೀವ್ ಬಿಕೋ<br />ಅಂಗ್ ಸಾನ್ ಸ್ಯೂ ಚಿ<br />ಬೆನಿಜಿನೋ ಆಕ್ವಿನೋ<br />[[ದಲೈ ಲಾಮಾ]]<br />[[Maria Lacerda de Moura]]<br />[[Albert Einstein]]<br />[[Lanza del Vasto]]<br />[[Madeleine Slade]]<br />[[John Lennon]]<br />ಅಲ್ ಗೋರ್<br />[[ಬರಾಕ್ ಒಬಾಮ]] | signature =Gandhi_signature.svg }} '''ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಕರಮ್‌ ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿಯವರು''' ([[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ:]] મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, {{IPA-hns|moːɦənˈdaːs kəɾəmˈtʂənd ˈɡaːndʱiː||Hi-Mohandas Karamchand Gandhi pronunciation 2.oga}} ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿತ; ೨ನೇಯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೮೬೯&nbsp;– ೩೦ನೇಯ ಜನವರಿ ೧೯೪೮) [[ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ|ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಆಂದೋಲನ]]ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ಯ|ಭಾರತ]]ದ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಮಹಾತ್ಮ ಎಂಬ ಬಿರುದು ಇತ್ತು ಅಲ್ಲದೇ ಭಾರತೀಯ ಜನರು ಅವರನ್ನು ಬಾಪೂಜೀ ಎಂದು ಸಂಭೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == [[ಆರಂಭಿಕ]] ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ == [[ಚಿತ್ರ:Mahatma Gandhi's room at Sabarmati Ashram.jpg|right|thumb|ಸಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿನ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕೋಣೆ]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhi home.jpg|thumb|left|ಸಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮ, ಗುಜರಾತ್‌‌ನಲ್ಲಿರುವ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮನೆ]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhi-snow-net.jpg|thumb|upright|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ಯೂನಿಯನ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯ ಪ್ರತಿಮೆ.|link=Special:FilePath/Gandhi-snow-net.jpg]] [[ಚಿತ್ರ:Mohandas K Gandhi, age 7.jpg|upright|thumb|ಯುವ ಗಾಂಧಿ ಸನ್.೧೮೮೬.]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhi and Kasturbhai 1902.jpg|left|thumb|ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಸ್ತೂರಬಾ (೧೯೦೨)]] * ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಕರಮ್‌ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿ<ref>ಗಾಂಧಿ ಎಂದರೆ ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ "ಕಿರಾಣಿ ವರ್ತಕ" (''L.R.ಗಾಲಾ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಂಬೈನಡ್ ಡಿಕ್ಷನರಿ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್-ಇಂಗ್ಲೀಷ್-ಗುಜರಾತಿ &amp; ಗುಜರಾತಿ-ಗುಜರಾತಿ-ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ನವ್‌ನೀತ್‌''), ಅಥವಾ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ "ಸುಗಂಧಕಾರ" (''ಭಾರ್ಗವರ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಇಲ್ಲ್ಯೂಸ್ಟ್ರೇಟೆಡ್‌ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಹಿಂದಿ-ಇಂಗ್ಲೀಷ್'' ).</ref> ಯವರು ೧೮೬೯ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨ ರಂದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ಇಂದಿನ [[ಗುಜರಾತ್‌]] ರಾಜ್ಯದ ಕರಾವಳಿ ಪಟ್ಟಣ [[ಪೋರ್‌ಬಂದರ್‌‌|ಪೋರಬಂದರ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. * ಅವರ ತಂದೆ ಕರಮ್‌ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿ(೧೮೨೨-೧೮೮೫)ಯವರು, [[ಹಿಂದು|ಹಿಂದೂ]] [[ಮೋಧ್|ಮೋಧ್‌]] ಸಮುದಾಯದವರಾಗಿದ್ದು, [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಭಾರತ]]ದ [[ಕಾಥಿವಾರ್ ಮಧ್ಯಮ|ಕಾಠೀಯಾವಾಡ್ ನಿಯೋಗ]]ದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಸಣ್ಣ [[ಸಮೃದ್ಧ ರಾಜ್ಯ|ರಾಜಾಡಳಿತದ ರಾಜ್ಯ]]ವಾದ [[ಪೋರ್‌ಬಂದರ್‌|ಪೋರ ಬಂದರ್ ರಾಜ್ಯ]]ದ ''[[ದೀವಾನ್ (ಬಿರುದು)|ದಿವಾನ್‌]]'' (ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ) ಆಗಿದ್ದರು.<ref name="fischer1954">{{Citation |title =Gandhi:His life and message for the world|last=Fischer|first=Louis|date=1954|publisher=Mentor}}</ref> * ಅವರ ತಾಯಿ ಪುತಲೀಬಾಯಿಯವರು ಹಿಂದೂ ಪ್ರಣಾಮಿ [[ವೈಷ್ಣವ]] ಸಮುದಯದವರಾಗಿದ್ದು, ಕರಮ್‌ಚಂದ್‌ರ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಪತ್ನಿಯಾಗಿದ್ದರು; ಮೊದಲ ಮೂರು ಪತ್ನಿಯರು ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವಂತೆ ಶಿಶುಜನನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗಿದ್ದರು.<ref name= "tendulkar" /> ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ [[ಜೈನರು|ಜೈನ್‌]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆದ ಬಾಲಕ ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ತಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಪ್ರೌಢ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಮುಂಚಿತವಾಗಿಯೇ ಅರಗಿಸಿ ಕೊಂಡರು; * ಚೇತನಾತ್ಮಕ ಜೀವಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸಹಾನುಭೂತಿ, [[ಸಸ್ಯಾಹಾರತ್ವ|ಸಸ್ಯಾಹಾರ,]] ಸ್ವಶುದ್ಧೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ [[ಉಪವಾಸಾಚರಣೆ|ಉಪವಾಸ]] ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಮತಗಳಿಗೆ ಸೇರಿರುವ ಜನರ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹನೆ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು. ಭಾರತೀಯ ಮೇರುಕಥೆಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಮಹಾಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿನ [[#ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರವಣ|ಶ್ರವಣ]] ಮತ್ತು [[ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ|ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ ಮಹಾರಾಜ]]ರ ಕಥೆಗಳು ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಲೆ ಭಾರೀ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದವು. * ಪುರಾತನ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ ಮತ್ತು ಸತ್ಯವಂತ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರನ ಕಥೆಯು ಬಾಲಕ ಗಾಂಧಿಯ ಮನವನ್ನು ಪದೇಪದೇ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಅದು ತಮ್ಮ ಮನದಲ್ಲಿ ಅಳಿಸಲಾಗದ ಛಾಪನ್ನು ಒತ್ತಿತೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. "ಅದು ನನ್ನ ನ್ನು ಕಾಡಿಸಿದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾನೇ ಸ್ವತ: ಎಣಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಬಾರಿ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರನಂತೆ ವರ್ತಿಸಿದ್ದುಂಟು" ಎಂದು ಅವರು ಬರೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. * ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮದಂತಹ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಮೌಲ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರ ಹಿಂದಿನ ಕಾರಣ ಈ ಮಹಾಕೃತಿಗಳ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಗುರುತಿಸಿ ಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯೇ ಆಗಿತ್ತು.<ref>ಪಿಟಿರಿಮ್‌ ಅಲೆಗ್ಸಾಂಡ್ರೊವಿಚ್‌ ಸೊರೊಕಿನ್‌, ದ ವೇಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್‌, ೨೦೦೨</ref><ref>[14] ^ ಲಾಯ್ಡ್‌ I. ರುಡಾಲ್ಫ್‌ , ಗಾಂಧಿ, ದಿ ಟ್ರೆಡಿಷನಲ್‌ ರೂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಕರಿಜ್ಮಾ, ೧೯೮೩</ref> ಮೇ ೧೮೮೩ ರಲ್ಲಿ, ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ, ಒಂದು [[ನಿಶ್ಚಿತ ಮದುವೆ|ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸಲಾದ]] ಒಂದು [[ಬಾಲ್ಯ ಮದುವೆ|ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ೧೩ ವರ್ಷದ ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ಅವರು ೧೪ ವರ್ಷದ [[ಕಸ್ತೂರಬಾ ಗಾಂಧಿ|ಕಸ್ತೂರ ಬಾಯಿ ಮಖಾಂಜಿ]] ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. (ಅವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಕಸ್ತೂರಬಾ" ಎಂದು ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿ, ಪ್ರೇಮಪೂರ್ವಕ ವಾಗಿ "ಬಾ " ಎನ್ನಲಾಗಿತ್ತು)<ref name="autobio-wedding">{{Harvnb|Gandhi|1940|pp=5–7}}</ref> * ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಹರೆಯದವಳಾದ ವಧು ತನ್ನ ಗಂಡನಿಂದ ದೂರವಿದ್ದು, ತನ್ನ ತವರುಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕಳೆಯುವುದು ರೂಢಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Harvnb|Gandhi|1940|p=9}}</ref> ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು ೧೫ ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗ, ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮೊದಲ ಸಂತಾನವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅದು ಕಲವೇ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು; ಗಾಂಧಿಯವರ ತಂದೆ ಕರಮ್‌ಚಂದ್‌‌ ಗಾಂಧಿಯವರು ಆದೇ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{Harvnb|Gandhi|1940|pp=20–22}}</ref> * ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಮತ್ತು ಕಸ್ತೂರಬಾ ಇನ್ನೂ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಎಲ್ಲರೂ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳೇ: ೧೮೮೮ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ [[ಹರಿಲಾಲ್‌ ಗಾಂಧಿ|ಹರಿಲಾಲ್‌ ;]] ೧೮೯೨ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ [[ಮಣಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿ|ಮಣಿಲಾಲ್‌;]] ೧೮೯೭ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ [[ರಾಮ್‌ದಾಸ್‌ ಗಾಂಧಿ|ರಾಮ್‌ದಾಸ್‌;]] ಮತ್ತು ೧೯೦೦ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ [[ದೇವದಾಸ್ ಗಾಂಧಿ|ದೇವದಾಸ್‌.]] ಪೋರಬಂದರಿನ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್‌ಕೋಟ್‌ನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಸರಾಸರಿ ಮಟ್ಟದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗುಳಿದಿದ್ದರು. * [[ಗುಜರಾತ್‌|ಗುಜರಾತ್‌ನ]] [[ಭಾವ್‌ನಗರ್|ಭಾವನಗರ್‌]]ನಲ್ಲಿರುವ ಸಮಲ್‌ದಾಸ್ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಸೇರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ [[ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯಲೇಷನ್|ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಷನ್ ಪರೀಕ್ಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಿನ ಪ್ರಯಾಸದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದರು. ಅಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಅಸಂತುಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರು , ಇದರ ಭಾಗಶ: ಕಾರಣ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಅವರು ಒಬ್ಬ [[ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರು|ನ್ಯಾಯವಾದಿ (ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್‌)]] ಅಗಲೆಂದು ಇಚ್ಛಿಸಿತ್ತು. * ೪ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೮೮೮ರಂದು ತಮ್ಮ ೧೯ನೆಯ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಒಂದು ತಿಂಗಳು ಉಳಿದಿರುವಾಗ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್‌|ಲಂಡನ್‌ನ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ [[ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರು|ನ್ಯಾಯವಾದಿ]]ಯಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯಲು ಗಾಂಧಿಯವರು [[[[ಲಂಡನ್‌]]|ಲಂಡನ್‌ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. ತಾವು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋದ ಮೇಲೆ ಮಾಂಸ, ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾಮದಾಹಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕೆಂಬ ಹಿಂದೂ ಆಚಾರ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದಾಗಿ ಜೈನ್ ಸನ್ಯಾಸಿ ಬೆಚಾರ್ಜೀ ಅವರ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ತಾಯಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದು ಅವರ [[ಲಂಡನ್‌, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌|ಲಂಡನ್‌]] ವಾಸದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತ್ತು.<ref name="brown">{{Citation|last=Brown|first=Judith M|title=Gandhi:Prisoner of Hope|publisher=Yale University Press|place=New Haven|date=1989|page=22}}</ref> * ಗಾಂಧಿಯವರು ನೃತ್ಯ ತರಬೇತಿಯಂತಹ "ಇಂಗ್ಲಿಷ್" ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ ಸಹ, ತಮ್ಮ ವಾಸಗೃಹದ ಒಡತಿಯು ಬಡಿಸಿದ ಸಪ್ಪೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಲಿಲ್ಲ; ಅವರು [[ಲಂಡನ್‌|ಲಂಡನ್‌ನ]] ಕೆಲವೇ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಭೋಜನಾಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಲಭಿಸುವವರೆಗೂ ಸದಾ ಹಸಿವೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು. [[ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟೀಪನ್ಸ್ ಸಾಲ್ಟ್|ಸಾಲ್ಟ್‌]]ರವರ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ, ಅವರು [[ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಸಮಾಜ|ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಸಂಘ]]ಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿ, ಅದರ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಸಮಿತಿಗೆ ಚುನಾಯಿತರಾಗಿ <ref name="brown" />, ಆ ನಂತರ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಯ್ಸ್‌ವಾಟರ್ ಶಾಖೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref name="tendulkar">{{Citation|first=D. G.|last=Tendulkar|title=Mahatma volume 1|publisher=Ministry of Information and Broadcasting, Government of India|date=1951|place=Delhi}}</ref> * ಅವರು ಭೇಟಿಯಾದ ಕೆಲವು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳು [[ಥಿಯೊಸಾಫಿಕಲ್ ಸಮಾಜ|ಥಿಯೋಸಾಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ]]ಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಇದು ೧೮೭೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತಗೊಂಡಿದ್ದು, ವಿಶ್ವಭ್ರಾತೃತ್ವವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯ|ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದು|ಹಿಂದೂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು .''[[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]]'' ಯ ಮೂಲ ಹಾಗೂ ಅನುವಾದಗಳೆರಡನ್ನೂ ಪಠಿಸಲು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿರೆಂದು ಅವರು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು.<ref name = "brown" /> * ಅದುವರೆಗೂ [[ಧರ್ಮ|ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ]] ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಆಸಕ್ತಿ ತೋರದಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತರಾಗಿ [[ಹಿಂದೂ ತತ್ವ|ಹಿಂದೂ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ|ಕ್ರೈಸ್ತ]] ಮತಗ್ರಂಥಗಳೆರಡನ್ನೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref name="tendulkar" /><ref name="brown" /> ೧೦ ಜೂನ್ ೧೮೯೧ ರಂದು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ವಕೀಲವೃತ್ತಿಗೆ ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ೧೨ ಜೂನ್‌ ೧೮೯೧ರಂದು <ref name = "tendulkar" /> ಮರಳಿದರು. ತಾವು ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ತಮ್ಮ ತಾಯಿ ನಿಧನರಾಗಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಆಗ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದುಬಂದಿತು. * ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಈ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="brown" /> [[ಮುಂಬಯಿ|ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ]] ವಕೀಲ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವ ಅವರ ಯತ್ನಗಳು ವಿಫಲವಾದವು. ಆ ನಂತರ, ಒಬ್ಬ ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ಅಧ್ಯಾಪಕರ ಅರೆಕಾಲಿಕ ಹುದ್ದೆಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಅದು ತಿರಸ್ಕೃತಗೊಂಡ ನಂತರ, ಅವರು [[ರಾಜ್‌ಕೋಟ್|ರಾಜ್‌ಕೋಟ್‌]]ಗೆ ವಾಪಸಾಗಿ, ಕಕ್ಷಿಗಾರರಿಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿಗಳ ಕರಡುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಸರಳ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. * ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಯಿಂದಾಗಿ ತೊಡಕಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇದು ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯ ಅಣ್ಣನ ಪರವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲು ಮಾಡಿದ ವಿಫಲ ಯತ್ನ ಎಂದು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="tendulkar" /><ref name ="brown" /> ಇಂತಹ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ದಾದಾ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅಂಡ್ ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ, ಆಗ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಅಂಗವಾಗಿದ್ದ [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ]] [[ರಾಷ್ಟ್ರದ ವಸಾಹತು|ನೇಟಲ್ ಕಾಲೊನಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ಹುದ್ದೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾದ ಒಂದು ವರ್ಷ ಅವಧಿಯ ಗುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು,<ref name="tendulkar" /> ==ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಧ್ಯೇಯಗಳು== * ''[[ಅಹಿಂಸಾ|ಅಹಿಂಸೆ]] '' ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣ [[ಅಹಿಂಸೆ|ಅಹಿಂಸೆಯ]] ಮೇಲೆ ದೃಢವಾಗಿ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ [[ನಾಗರೀಕ ಅವಿಧೇಯತೆ|ಸಾಮೂಹಿಕ ಅವಿಧೇಯತೆ]]ಯ ಮೂಲಕ [[ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ|ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೆ]] ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಒಡ್ಡುವ ''[[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]'' ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಅವರು ಪಥ (ದಾರಿ)ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಭಾರತವನ್ನು [[ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ]]ದತ್ತ ಒಯ್ದಿತು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತದ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಆಂದೋಲನ ಗಳಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು. ==ರಾಷ್ಟ್ರಪಿತ ಗೌರವ== * ಗಾಂಧಿಯವರು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ '''ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ''' ಎಂದೇ ಚಿರಪರಿಚಿತರು ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]]: महात्मा ''[[ಮಹಾತ್ಮ]]'' ಅಥವಾ ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮ , ಎಂಬ [[ಗೌರವ ಸೂಚಕ]] <ref>{{Citation|title=The Mahatma and the Poet| last= Bhattacharya| first=Sabyasachi |publisher=National Book Trust, India|place=New Delhi|date=1997|page=1}}</ref> ಪದವನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಮೊದಲು ನೀಡಿದ್ದು [[ರವಿಂದ್ರನಾಥ್‌ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೂರರು]]). * ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಅವರು ''ಬಾಪು'' ಎಂದೇ ಚಿರಪರಿಚಿತರು ([[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]]: બાપુ ''ಬಾಪು '' ಅಥವಾ 'ತಂದೆ'). ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರಬೋಸ್ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರಪಿತ ಎಂದು ಕರೆದರು. [[ಭಾರತ| ಭಾರತ ದಲ್ಲಿ]] ಅವರನ್ನು ''[[ರಾಷ್ಟ್ರಪಿತ]] '' ಎಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗೌರವಿಸ ಲಾಗಿದ್ದು ಅವರ ಜನ್ಮದಿನವಾದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨ನ್ನು ''[[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]] '' ಎಂಬ ಸ್ಮರಣೀಯ ದಿನವನ್ನಾಗಿಸಿ [[ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ರಜೆಗಳು|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಜಾ ದಿನ]]ವನ್ನಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಈ ದಿನವನ್ನು [[ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಹಿಂಸಾ ದಿನ|ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಹಿಂಸಾ ದಿನ]]ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.(Netaji Subhas Chandra Bose, who in his address on Singapore Radio on July 6, 1944 has addressed Mahatma Gandhi as Father of the Nation. Thereafter on April 28, 1947 Gandhi was referred with the same title by Sarojini Naidu at a conference. ) <ref>[https://www.ndtv.com/india-news/10-year-olds-rti-on-father-of-the-nation-title-for-gandhi-474827 10-year-old's RTI on 'Father of the Nation' title for Gandhi;India | Indo-Asian News Service | Updated: April 03, 2012]</ref> == ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟ== * ಗಾಂಧಿಯವರು [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ವಲಸಿಗ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯವು ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆ ಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ [[ನಾಗರೀಕ ಅವಿಧೇಯತೆ|ನಾಗರಿಕ ಅವಿಧೇಯತೆ]]ಯ ಆಂದೋಲ ನವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು. ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಾಪಸಾದ ಬಳಿಕ, ಅತಿಯಾದ ಜಮೀನು ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ತಾರತಮ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ರೈತರ, ಬೇಸಾಯಗಾರರ ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. * ೧೯೨೧ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]]ನ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿದ ಬಳಿಕ, ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ, ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಜನಾಂಗೀಯ ಸೌಹಾರ್ದ, [[ದಲಿತ್|ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ]]ಯ ಅಂತ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಚಳುವಳಿಗಳ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ''[[ಸ್ವರಾಜ್‌]]'' ಅಥವಾ ವಿದೇಶೀ ಹಿಡಿತದಿಂದ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವತ್ತ ಅವರು ಗುರಿಯಿಟ್ಟರು. * ಬ್ರಿಟಿಷರು ಹೇರಿದ್ದ ಉಪ್ಪಿನ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದ [[ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ|ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿ]]ಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಮುಂದಾಳತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರು ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ [[ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ|ದಂಡಿ ಉಪ್ಪಿನ ಯಾತ್ರೆ]]ಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. *ಆನಂತರ ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ''[[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ|ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ]]'' ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಾಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕಾರಾಗೃಹ ವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದರು. ''[[ಅಹಿಂಸಾ|ಅಹಿಂಸೆ]]'' ಯ ಪರಿಪಾಲಕ ರಾದ ಅವರು [[ಸತ್ಯ|ಸತ್ಯವನ್ನೇ]] ನುಡಿಯಲು ಪ್ರಮಾಣ ಮಾಡಿ ಇತರರೂ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. *[[ಸಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮ|ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಗೃಹ ಸಮುದಾಯ]]ವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಿರಾಡಂಬರವಾದ ಜೀವನ ನಡೆಸಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು ''[[ಚರಕ|ಚರಖಾ]]'' ದ ಮೂಲಕ ತಾವೇ ತೆಗೆದ ನೂಲಿನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯ ''[[ಧೋತಿ]]'' ಮತ್ತು ಶಾಲನ್ನು ತೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸರಳ [[ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ|ಸಸ್ಯಾಹಾರ]]ವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ಸ್ವಶುದ್ಧೀಕರಣ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳೆರಡರ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ [[ಉಪವಾಸಾಚರಣೆ|ಉಪವಾಸ]]ಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. == ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಂದೋಲನ (೧೮೯೩–೧೯೧೪) == [[ಚಿತ್ರ:Gandhi South-Africa.jpg|left|thumb|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ (೧೮೯೫)]] * ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯರತ್ತ ತೋರಲಾಗಿದ್ದ ತಾರತಮ್ಯವನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರೂ ಸಹ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆಯ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆಯ ಡಬ್ಬಿಯಿಂದ ಮೂರನೆಯ ದರ್ಜೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರ ಗೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ [[ಪೈಟೆರ್ಮರಿಟ್ಜ್‌ಬರ್ಗ್|ಪೀಟರ್‌ಮೆರಿಟ್ಜ್‌ಬ ರ್ಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಇಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="essential">{{Citation|title=Essential Gandhi| last= Fischer |first=Louis|publisher=Random House| place=New York|date=1962}}</ref> * ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಕುದುರೆಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಒಬ್ಬ ಐರೋಪ್ಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರ, ತಾವು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಚಾಲಕನು ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆ ನಡೆಸಿದನು. ಹಲವು ಹೊಟೇಲುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ನಿರಾಕರಣೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರು ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇನ್ನೊಂದು ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ, [[ಡರ್ಬನ್|ಡರ್ಬನ್‌]] ನ್ಯಾಯಾಲಯವೊಂದರ ದಂಡಾಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರು ತಮ್ಮ [[ಪೇಟ|ಪೇಟವನ್ನು]] ತೆಗೆಯಲು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದರೂ ಅವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. * ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ಅವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ತಿರುವು ನೀಡಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ಅವರನ್ನು ಜಾಗ್ರತಗೊಳಿಸಿ, ಅವರ ಆ ನಂತರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಿಯಾಸಿದ್ಧಾಂತದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದವು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ [[ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿ|ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿ,]] [[ಪೂರ್ವಗ್ರಹ|ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹ]] ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದನ್ನು ಸ್ವತಃ ಅನುಭವಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗಾಂಧಿಯವರು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ]] ತಮ್ಮ ಜನರ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. * [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ]] ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಉಳಿಯುವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಮಸೂದೆಯ ಅಂಗೀಕಾರವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅವರು ವಿಫಲರಾದರೂ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳತ್ತ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುವಲ್ಲಿ ಅವರ ಚಳುವಳಿಯು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. * ೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ನೇಟಲ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‌]]ನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ಅವರು,<ref name= "tendulkar" /><ref name="essential" /> ಈ ಸಂಘಟನೆಯ ಮೂಲಕ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಏಕರೂಪವಾದ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡು ಮಾಡಿದರು. ಜನವರಿ ೧೮೯೭ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಡರ್ಬನ್‌ಗೆ ಆಗಮಿಸಿದಾಗ ಬಿಳಿ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದು ಅವರ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆ ನಡೆಸಿತು. * ಆಗ ಓರ್ವ ಆರಕ್ಷಕ ಅಧೀಕ್ಷಕನ ಪತ್ನಿಯ ಯತ್ನಗಳ ಫಲವಾಗಿಯೇ ಅವರು ಪಾರಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪಿಗಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕೇಳದಿರುವುದು ತಮ್ಮ ತತ್ವಗಳಲ್ಲೊಂದು ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಅವರು ಆ ಗುಂಪಿನ ಯಾವುದೇ ಸದಸ್ಯನ ವಿರುದ್ಧವೂ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು.<ref name="tendulkar" /> ವಸಾಹತಿನಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದ ನೋಂದಣಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ಹೊಸ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು [[ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ವಾಲ್‌]] ಸರ್ಕಾರವು ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. * ಅದೇ ವರ್ಷದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ ೧೧ ರಂದು ಜೋಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನಾ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಇನ್ನೂ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ತಮ್ಮ ''[[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]'' (ಸತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನಿಷ್ಠೆ), ಅಥವಾ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಕ್ರಮಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿ, ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸುವ ಬದಲಿಗೆ ಈ ಹೊಸ ಕಾನೂನನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ದೊರೆಯುವ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನನುಭವಿಸಿರೆಂದು ತಮ್ಮ ಸಹ-ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕರೆ ನೀಡಿದರು. * ಈ ರಣನೀತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಫಲವಾಗಿ, ಪ್ರತಿಭಟನೆ, ನೋಂದಾಯಿಸಲು ನಿರಾಕರಣೆ, ತಮ್ಮ ನೋಂದಣಿ ಪತ್ರಗಳ ದಹನ ಅಥವಾ ಇತರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾವಿರಾರು ಭಾರತೀಯರು ಕಾರಾಗೃಹ ಸೇರಿದರು, ಹೊಡೆತಗಳನ್ನು ತಿಂದರು, ಅಥವಾ ಗುಂಡೇಟಿಗೀಡಾದರು. * ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರನ್ನು ಸದೆಬಡಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ವಿರುದ್ಧ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸರ್ಕಾರವು ಬಳಸಿದ ಕಟುವಾದ ಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಭುಗಿಲೆದ್ದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನರಲ್ [[ಜೆನ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನ್ ಸ್ಮಟ್ಸ್‌]] ಅವರು ಗಾಂಧಿಯವರೊಂದಿಗೆ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಆಕಾರ ಪಡೆದು ''ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ'' == ೧೯೦೬ರ ಜುಲು ಸಮರದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರ == * ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ಹೊಸ ತಲೆಗಂದಾಯವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ [[ಜುಲು]] ಜನಾಂಗದವರು ಇಬ್ಬರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಜುಲುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಸಮರ ಸಾರಿದರು. ಭಾರತೀಯರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. * ಭಾರತೀಯರ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮಾಣದ ಪೌರತ್ವದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಕಾನೂನು ಸಮ್ಮತವಾಗಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರು ಯುದ್ಧದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸೇನಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿತು. * ಆದಾಗ್ಯೂ, ಗಾಯಗೊಂಡಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡುವ ಡೋಲಿವಾಹಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ತುಕಡಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ನೀಡಬೇಕೆಂಬ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಸ್ತಾವವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ಪುರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಈ ತುಕಡಿಯು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿಯಂತ್ರಣಲ್ಲಿತ್ತು. ೧೯೦೬ರ ಜುಲೈ ೨೧ರಂದು ''[[ಭಾರತೀಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ|ಇಂಡಿಯನ್ ಒಪಿನಿಯನ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದರು: "ಸ್ಥಳೀಯರ ವಿರುದ್ಧದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಸೂಚನೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಈ ತುಕಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ಮೂರು ಮಂದಿ ಭಾರತೀಯರಿದ್ದರು." <ref> * ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್ ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ Vol ೫ ದಾಖಲೆ#೩೯೩ ಗಾಂಧಿಯವರ: ಬಿಹೈಂಡ್ ದಿ ಮಾಸ್ಕ್ ಆಫ್ ಡಿವಿನಿಟಿಯಿಂದ p೧೦೬</ref> ''ಇಂಡಿಯನ್ ಒಪಿನಿಯನ್‌'' ನಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಅಂಕಣಗಳ ಮೂಲಕ, ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸೇರಿರೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಜನಾಂಗವನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು: “ಮೀಸಲು ಪಡೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಗುತ್ತಿದೆಯೆಂದು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅನಿಸಿದಲ್ಲಿ ನೈಜ ಸಮರ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಆಳವಾದ ತರಬೇತಿಯ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕೊಡಲು ಮೀಸಲು ಪಡೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ಬಳಸಬಹುದು".<ref>{{cite web |url= http://www.gandhism.net/sergeantmajorgandhi.php |title= Sergeant Major Gandhi |accessdate= 2009-03-03 |publisher= Gandhism.net |archive-date= 2008-05-21 |archive-url= https://web.archive.org/web/20080521075346/http://gandhism.net/sergeantmajorgandhi.php |url-status= dead }}</ref> ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ, ೧೯೦೬ರ ಕರಡು ಅಧಿಶಾಸನವು ಭಾರತೀಯರ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರಿಗಿಂತಲೂ ಕೀಳುಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಿತ್ತು. * ಆದ್ದರಿಂದ,[[ಕಾಫೀರ್‌ (ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆ)|"ಕಾಫಿರ್‌ರ"]] ಜನಾಂಗದ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ''[[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]'' ದ ಹಾದಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಅಧಿಶಾಸನವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿರೆಂದು ಅವರು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಆಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಅವರದೇ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, "ನಮಗಿಂತಲೂ ಹಿಂದುಳಿದಿರುವ ಬೆರಕೆ ಜನಾಂಗದವರು ಹಾಗೂ ಕಾಫಿರ್‌ ಜನಾಂಗದವರು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಒಡ್ಡಿದ್ದಾರೆ. ಅನುಮೋದನೆಗೊಂಡ ಕಾನೂನು ಅವರಿಗೂ ಸಹ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನು ಪುರಸ್ಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ." <ref>ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್ ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ VOL ೫ p ೪೧೦</ref> * ೧೯೨೭ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಈ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಬರೆದರು: "(ಜುಲು) 'ದಂಗೆ'ಯಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ [[ಬೊಯೆರ್ ಯುದ್ಧ|ಬೋಯೆರ್ ಯುದ್ಧ]]ವು ನನಗೆ ಯುದ್ಧದ ಭೀತಿಯನ್ನೇನೂ ಹೊತ್ತು ತರಲಿಲ್ಲ. ಇದು ಯುದ್ಧವೇ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಇದೊಂದು ಮಾನವ ಬೇಟೆಯೇ ಆಗಿತ್ತು. ಇದು ನನ್ನೊಬ್ಬನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದ ಮಾಡಿದ ಅನೇಕ ಇಂಗ್ಲಿಷರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕೂಡಾ." <ref>[48] ^ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ: ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌, ಟ್ರಾನ್ಸ್‌. ಮಹಾದೇವ್ ದೇಸಾಯಿ, (ಬೋಸ್ಟನ್, ಬೆಕನ್ ಪ್ರೆಸ್, ೧೯೯೩) p೩೧೩</ref> == ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ (೧೯೧೬–೧೯೪೫) == ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ವಾಪಸಾದರು. ಅವರು [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]]ನ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರು, ಆದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ನಾಯಕರಾದ [[ಗೋಪಾಲ್ ಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ|ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]]ಯವರಿಂದ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಜನತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪರಿಚಯವಾಯಿತು. === ಚಂಪಾರಣ್ ಮತ್ತು ಖೇಡಾ === [[ಚಿತ್ರ:Gandhi Kheda 1917.jpg|right|thumb|೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಖೇಡಾ ಮತ್ತು ಚಂಪಾರಣ್ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು|link=Special:FilePath/Gandhi_Kheda_1917.jpg]] * ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೊದಲ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಧನೆಗಳು ೧೯೧೮ರಲ್ಲಿ [[ಚಂಪಾರಣ್|ಚಂಪಾರಣ್‌‌]] ಚಳವಳಿ ಮತ್ತು ''ಖೇಡಾ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ'' ದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಆದರೂ, ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಆಹಾರ ಬೆಳೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ [[ನೀಲಿ ಗಿಡ|ಇಂಡಿಗೋ]] ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಖೇಡಾ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು. * ಜಮೀನುದಾರರ (ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ) ಖಾಸಗಿ ಸೇನೆಯಿಂದ ನಿಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವರಿಗೆ ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಪರಿಹಾರ ಧನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ತೀವ್ರ ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ್ದರು. ಹಳ್ಳಿಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಕೊಳಕು ಮತ್ತು ಅನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು; ಮತ್ತು ಕುಡಿತ, [[ದಲಿತ|ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ]] ಹಾಗೂ [[ಪುರ್ಧ|ಬುರ್ಖಾ]] ಪದ್ಧತಿಗಳು ಅತಿರೇಕವಾಗಿದ್ದವು. * ಇಂಥಾ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಕ್ಷಾಮದ ಹಿಂಸೆಯ ಸನ್ನಿವೇಶ ದಲ್ಲಿಯೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ತೆರಿಗೆಯೊಂದನ್ನು ವಿಧಿಸಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಲೇ ಹೋಯಿತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಹತಾಶೆಯಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. [[ಗುಜರಾತ್‌‌|ಗುಜರಾತ್‌]]ನ [[ಖೇಡಾ|ಖೇಡಾದಲ್ಲಿಯೂ]] ಸಹ ಇದೇ ಸಮಸ್ಯೆಯಿತ್ತು. ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಿಂದ ತಮ್ಮ ನುರಿತ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಹಾಗೂ ಹೊಸ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಪಡೆಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು [[ಆಶ್ರಮ|ಆಶ್ರಮವನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. * ಹದಗೆಟ್ಟ ಬದುಕಿನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಂಕಟ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಘೋರ ಮತ್ತು ಭಯಾನಕ ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಹಳ್ಳಿಗಳ ವಿಸ್ತೃತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅವರು ನಡೆಸಿದರು. ಹಳ್ಳಿಗರ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದ ಬುನಾದಿಯ ಮೇಲೆ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಶುದ್ಧೀಕರಣ, ಶಾಲೆಗಳು ಹಾಗೂ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಲು ಮುಂದಾದ ಅವರು, ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಲಾದ ಅನೇಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪಿಡುಗುಗಳನ್ನು ಮಾಡದಂತಿರುವ ಹಾಗೂ ಖಂಡಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹಳ್ಳಿಗರಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವದ ಗುಣವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವೆಡೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. * ಆದರೆ, ಕ್ಷೋಭೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಆಪಾದನೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪೊಲೀಸರಿಂದ ಅವರು ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಆ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಿಂದ ಹೊರಹೋಗುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗಲೇ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಭಾವ ಹೊರಬಿದ್ದಿತು. *ನೂರಾರು, ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ಕಾರಾಗೃಹ, ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಹೊರಗೆ ಜಮಾವಣೆಗೊಂಡು ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಿ, ಅವರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಒಲ್ಲದ ಮನಸ್ಸಿನೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. * ಜಮೀನುದಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸುಸಂಘಟಿತ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ ಫಲವಾಗಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ಜಮೀನುದಾರರು ಒಂದು ಕರಾರಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಇದರನ್ವಯ ಆ ವಲಯದ ಬಡ ರೈತರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಹಾರ ಧನ ಮತ್ತು ಬೇಸಾಯದ ಮೇಲಣ ನಿಯಂತ್ರಣ ನೀಡಿ, ಕ್ಷಾಮದ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೂ ಕಂದಾಯಗಳ ಹೆಚ್ಚಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಸೂಲಿಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. * ಈ ಚಳುವಳಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ವೇಳೆ, ಜನರು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ''ಬಾಪು'' (ಅಪ್ಪ) ಮತ್ತು ''ಮಹಾತ್ಮ'' (ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮ) ಎಂದು ಕರೆದರು. ಖೇಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಡಳಿತದೊಂದಿಗಿನ ಮಾತುಕತೆಯಲ್ಲಿ [[ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್‌]] ಅವರು ರೈತರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ಕಂದಾಯ ವಸೂಲಿಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಖೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಭಾವ ರಾಷ್ಟ್ರದೆಲ್ಲೆಡೆ ಹಬ್ಬಿತು. == ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಲನ == * [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌]]ರ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಸಹಕಾರ, ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ತಮ್ಮ ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿದರು. [[ಪಂಜಾಬ್‌‌ (ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ)|ಪಂಜಾಬ್‌]]ನಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪಡೆಗಳು ಮಾಡಿದ ನಾಗರಿಕರ [[ಜಲಿಯನ್‌ ವಾಲಾ ಭಾಗ್‌ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ|ಜಲಿಯನ್‌ವಾಲಾ ಬಾಗ್‌ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]]ವು (ಇದಕ್ಕೆ [[ಅಮೃತಸರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]] ಎಂದೂ ಹೆಸರಿದೆ) ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ತೀವ್ರವಾದ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಿತು. * ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಸಿಟ್ಟು ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಗಾಂಧಿಯವರು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಡಳಿತ]]ದ ಕೃತ್ಯ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಸೇಡಿನ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳೆರಡನ್ನೂ ಖಂಡಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ, ಹಲ್ಲೆಗೀಡಾದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಸಂತಾಪ ಸೂಚಿಸುವ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದರು. * ಮೊದಲು ಇದಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತವಾದರೂ, ತಮ್ಮ ತತ್ವಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಹಿಂಸಾಚಾರವೂ ಕೆಟ್ಟದು ಮತ್ತು ಎಂದಿಗೂ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದು ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾವುಕವಾಗಿ ಭಾಷಣ ಮಾಡಿದಾಗ ಈ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>R. *ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೮೨.</ref> ಆದರೆ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಸೇಡಿನ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವ-ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪಡೆಯುವತ್ತ, ಕ್ರಮೇಣ ''[[ಸ್ವರಾಜ್‌]]'' ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವತಂತ್ರ, ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿಸುವತ್ತ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮನವು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತಗೊಂಡಿತು. * ೧೯೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]] ಪರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ, ''ಸ್ವರಾಜ್‌'' ಎಂಬ ಗುರಿಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನ ದೊಂದಿಗೆ ಪುನಸ್ಸಂಘಟಿತವಾಯಿತು. ಸಾಂಕೇತಿಕ ಶುಲ್ಕ ಪಾವತಿ ಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧವಿದ್ದ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಲಭ್ಯವಿತ್ತು. * ಶಿಸ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ತರಲು ಸಮಿತಿಗಳ ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ಒಂದು ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಂಘಟನೆಯಂತಿದ್ದ ಪಕ್ಷವು ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲೇ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸುವ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾಯಿತು. ವಿದೇಶೀ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸುವಂತಹ [[ಸ್ವದೇಶೀ ಚಳುವಳಿ|"ಸ್ವದೇಶಿ" ನೀತಿ]]ಯನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಅಹಿಂಸಾ ತತ್ವದ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. * ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯರು, ಬ್ರಿಟಿಷ್-ಉತ್ಪಾದಿತ ಜವಳಿಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೂತ ''[[ಖಾದಿ]]'' ಉಡುಪನ್ನೇ ಧರಿಸಬೇಕೆಂದು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು, ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ಪುರುಷರು-ಸ್ತ್ರೀಯರು, ಅವರು ಶ್ರೀಮಂತರೇ ಆಗಿರಲಿ ಅಥವಾ ಬಡವರೇ ಆಗಿರಲಿ, ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯ ''ಖಾದಿ'' ಯನ್ನು ನೂಲಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೮೯.</ref> * 'ಇಂತಹ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿ ಗೌರವಾರ್ಹ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲ' ಎಂದು ಹೆಚ್ಚಿನವರು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನೂ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಳಿಸಲು ಹಾಗೂ ಒಲ್ಲದವರು ಮತ್ತು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಲಗೊಳಿಸಲು ಇದು ಒಂದು ರಣನೀತಿ ಯಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿದ್ಯಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿ, ಸರ್ಕಾರೀ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬಿರುದುಗಳು ಹಾಗೂ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ಗೌರವ]]ಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ರೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಜನರನ್ನು ಆಗ್ರಹಪಡಿಸಿದರು. * ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ತರಗಳ ಉತ್ಸಾಹ ಹಾಗೂ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ "ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನ"ವು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಂದೋಲನವು ತನ್ನ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪುವಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ, [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ|ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ]] [[ಚೌರಿ ಚೌರ|ಚೌರಿ ಚೌರಾ]] ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ೧೯೨೨ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಯ ಕಾರಣವಾಗಿ ಅದು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. * ಆಂದೋಲನವು ಹಿಂಸಾಚಾರದತ್ತ ತಿರುವು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಿದೆಯೆಂದು ಆತಂಕಗೊಂಡು ಹಾಗೂ ಇದು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವನ್ನೆಲ್ಲಾ ವ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಬಹುದೆಂದು ಮನಗಂಡ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಸಾಮೂಹಿಕ ನಾಗರಿಕ ಅವಿಧೇಯತಾ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಹಿಂದೆಗೆದುಕೊಂಡರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೧೦೫.</ref> ೧೯೨೨ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೦ರಂದು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ, ಶಾಂತಿಭಂಗ ಮಾಡಿದರೆಂಬ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಅವರ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿ, ಆರು ವರ್ಷದ ಕಾರಾಗೃಹ ಸಜೆ ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು. * ಅವರು ೧೯೨೨ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೮ರಂದು ತಮ್ಮ ಸಜೆಯನ್ನು ಆರಂಭಗೊಳಿಸಿದರು. ಸಜೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದ್ದಾಗ [[ಕರುಳುನಾಳ ರೋಗ|ಕರುಳುವಾಳ ರೋಗ]]ದ ಒಂದು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ೧೯೨೪ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರ ಕಾರಾಗೃಹವಾಸದ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸೀಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಎರಡು ಬಣಗಳಾಗಿ ಒಡೆಯಿತು. * ಒಂದೆಡೆ [[ಚಿತ್ತ ರಂಜನ್‌ದಾಸ್|ಚಿತ್ತರಂಜನ್‌ ದಾಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಮೋತಿಲಾಲ್‌ ನೆಹರೂ]] ನೇತೃತ್ವದ ಬಣವು ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ಒಲವನ್ನು ತೋರಿದರೆ; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ [[ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಚಾರಿ|ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]] ಮತ್ತು [[ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಬಾಯಿ ಪಟೇಲ್‌|ಸರ್ದಾರ್‌ ವಲ್ಲಭ್‌ಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್‌]] ನೇತೃತ್ವದ ಇನ್ನೊಂದು ಬಣವು ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿತು. * ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಅಹಿಂಸಾ ಆಂದೋಲನದ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಸದೃಢವಾಗಿದ್ದ ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ರ ನಡುವಿನ ಸಹಕಾರ ಭಾವವು ಮುರಿದು ಬೀಳುತ್ತಿತ್ತು. ೧೯೨೪ರ ಶರತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ ಮೂರು ವಾರಗಳ ಉಪವಾಸವೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವಾರು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಯತ್ನಿಸಿದರು, ಆದರೂ ಇದರ ಯಶಸ್ಸು ಸೀಮಿತ ಮಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೧೩೧.</ref> == ಸ್ವರಾಜ್ ಮತ್ತು ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ (ಉಪ್ಪಿನ ದಂಡಯಾತ್ರೆ) == [[ಚಿತ್ರ:Gandhi at Dandi 5 April 1930.jpg|thumb|5 ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೧೯೩೦ರಂದು ದಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ, ಉಪ್ಪಿನ ಸಂಚಲನದ ಕೊನೆಗೆ]] [[ಚಿತ್ರ:Mahadev Desai and Gandhi 2 1939.jpg|thumb|left|7 ಏಪ್ರಿಲ್‌ 1939ರಂದು ಬಾಂಬೆಯ ಬಿರ್ಲಾ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವ್‌ ದೇಸಾಯಿಯವರು (ಎಡ) ವೈಸರಾಯ್‌ರಿಂದ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಬಂದ ಪತ್ರವನ್ನು ಓದಿದರು.]] * ೧೯೨೦ರ ದಶಕದ ಬಹುಪಾಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕಾರಣದಿಂದ ಮತ್ತು ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಿಂದ ದೂರ ಉಳಿದು, ಸ್ವರಾಜ್‌ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಡುವಿನ ಒಡಕನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಹಾಗೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ, ಮದ್ಯಪಾನ, ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಬಡತನದ ವಿರುದ್ಧದ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದರು. ಅವರು ೧೯೨೮ರಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದರು. * ಇದರ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಸರ್ ಜಾನ್‌ ಸೈಮನ್‌ ನೇತೃತ್ವದ ಒಂದು ಹೊಸ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣಾ ಆಯೋಗವನ್ನು ನೇಮಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಸದಸ್ಯನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಆಯೋಗವನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿದವು. ೧೯೨೮ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, 'ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಲಿ, ಅಥವಾ, ದೇಶದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಟ್ಟು ಕೊಂಡಿರುವ ಅಸಹಕಾರದ ಹೊಸ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಎದುರಿಸಲಿ' ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ಮಂಡಿಸಿದರು. * ತತ್‌ಕ್ಷಣದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ ಯುವ ನಾಯಕರಾದ [[ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್|ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ಜವಾಹರ್‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರ್‌ ಲಾಲ್‌ ನೆಹರೂ]] ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಬಲಾಬಲವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದ ರಲ್ಲದೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕರೆಗಾಗಿ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಿರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೧೭೨.</ref> ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. * ೧೯೨೯ರ ಡಿಸೆಂಬರ ೩೧ರಂದು, ಲಾಹೋರಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಲಾಹೋರಿನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌, ೧೯೩೦ರ ಜನವರಿ ೨೬ರಂದು, ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಿತು. ಇತರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾರತೀಯ ಸಂಘಟನೆಯೂ ಈ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಿತು. ೧೯೩೦ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ವಿಧಿಸಿದ ಉಪ್ಪು ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಹೊಸ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. * ತಾವೇ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಮಾರ್ಚ್‌ ೧೨ರಂದು ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್‌ನಿಂದ ಪಾದಯಾತ್ರೆ ಆರಂಭಿಸಿ ೪೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೨೪೮ ಮೈಲ್‌ಗಳು)ಗಳಷ್ಟು ದೂರ ನಡೆದು, ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೬ರಂದು ದಂಡಿ ತಲುಪಿದ್ದು, ಇದರ ಪ್ರಮುಖಾಂಶವಾಗಿತ್ತು. ಸಮುದ್ರದತ್ತ ಸಾಗಿದ ಈ ದಂಡಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಭಾರತೀಯರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಜತೆಗೂಡಿದರು. ಭಾರತದ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಬುಡಮೇಲುಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿನ ಗಾಂಧಿಯವರ ಈ ಆಂದೋಲನವು ಯಶಸ್ವೀ ಆಂದೋಲನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ೬೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿತು. * [[E. F. L. ವುಡ್, 1ನೇ ಎರ್ಲ್ ಆಫ್ ಹಾಲಿಫೆಕ್ಸ್‌|ಲಾರ್ಡ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಇರ್ವಿನ್‌]]ರ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸರ್ಕಾರವು ಗಾಂಧಿಯವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ೧೯೩೧ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ [[ಗಾಂಧಿ–ಇರ್ವಿನ್ ಒಪ್ಪಂದ|ಗಾಂಧಿ-ಇರ್ವಿನ್‌ ಒಪ್ಪಂದ]] ಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಬಂಧಿತರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. * ಈ ಒಪ್ಪಂದದ ಫಲವಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ದುಂಡುಮೇಜಿನ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಆಮಂತ್ರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಸಮ್ಮೇಳನವು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಗೊಳಿಸುವ ಬದಲಿಗೆ ಭಾರತದ ರಾಜಕುಮಾರರ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾದದ್ದು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ನಿರಾಶೆಯುಂಟುಮಾಡಿತು. * ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಲಾರ್ಡ್ ಇರ್ವಿನ್‌ರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ [[ಫ್ರೀಮನ್ ಫ್ರೀಮನ್-ಥಾಮಸ್, ೧ನೇ ಮಾರ್ಕ್ವೆಸ್ ಆಫ್ ವೆಲ್ಲಿಂಗ್ಟನ್|ಲಾರ್ಡ್ ವಿಲಿಂಗ್ಡನ್‌]] ರಾಷ್ಟ್ರವಾದಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪುನ: ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಂದ ಅವರನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿಟ್ಟು ಅವರ ಪ್ರಭಾವನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಹವಣಿಸಿತು. ಆದರೆ, ಈ ತಂತ್ರವು ಸಫಲವಾಗಲಿಲ್ಲ. * ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ, ದಲಿತ ನಾಯಕ [[B. R. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌|ಬಿ. ಆರ್‌. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌]]ರವರ ಚಳುವಳಿಯ ಫಲವಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರವು ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನದಡಿ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರಿಗಾಗಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ ಆರು ದಿನಗಳ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡ ಫಲವಾಗಿ, ದಲಿತ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಪಟುವಾಗಿದ್ದು ರಾಜಕೀಯ ಮುಖಂಡರಾಗಿ ಬದಲಾದ ಪಾಲ್ವಂಕರ್‌ ಬಾಲೂ ಅವರು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಿದ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರವು ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಮದರ್ಶಿಯಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. *ಇದು 'ಹರಿಜನ್‌' ಅಥವಾ 'ದೇವರ ಮಕ್ಕಳು' ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರ ಜೀವನಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸುವ ಗಾಂಧಿಯವರ ಒಂದು ಹೊಸ ಅಭಿಯಾನದ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಹರಿಜನ್‌ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ೧೯೩೩ರ ಮೇ ೮ರಂದು ೨೧ ದಿನಗಳ ಸ್ವಶುದ್ಧೀಕರಣದ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , pp. ೨೩೦–೩೨.</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಹೊಸ ಆಭಿಯಾನವು [[ದಲಿತ(ಬಹಿಷ್ಕೃತರು)|ದಲಿತ]] ಸಮುದಾಯದೊಳಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕೃತವಾಗಲಿಲ್ಲ. * ಪ್ರಮುಖ ಮುಖಂಡರಾದ [[B. R. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌|ಬಿ. ಆರ್‌. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌]] ರವರು ಗಾಂಧಿಯವರು ಬಳಸಿದ '''ಹರಿಜನ್‌''' ಪದವನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು. ಇದು ದಲಿತರು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಅಪಕ್ವವಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ; ಹಾಗೂ, ಸವಲತ್ತುಗಳುಳ್ಳ ಜಾತೀಯ ಭಾರತೀಯರು ಇದರಲ್ಲಿ ಪಿತೃಪ್ರಾಯತಾವಾದದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆಂಬುದು ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ದಲಿತರ ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಶಿಥಿಲಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹಯೋಗಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. * ತಾವು ವೈಶ್ಯ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರೂ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ರಂತಹ ದಲಿತ ಕ್ರಿಯಾವಾದಿಗಳು ಲಭ್ಯವಿದ್ದರೂ ಸಹ ತಾವು ದಲಿತರ ಪರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲೆವು ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಮರ್ಥಿಸಿದ್ದರು. ೧೯೩೪ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರ ಪ್ರಾಣಹತ್ಯೆಯ ಮೂರು ವಿಫಲ ಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಒಕ್ಕೂಟ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷವು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಾಗ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. * ಅವರು ಪಕ್ಷದ ನಡೆಗೆ ಅಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಒಂದು ವೇಳೆ ತಾವು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯರೊಂದಿಗಿನ ತಮ್ಮ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸಮುದಾಯ ಸ್ವಾಮ್ಯವಾದಿಗಳು (ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟರು), ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು, ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘದವರು (ಟ್ರೇಡ್‌ ಯುನಿಯನ್‌ನವರು), ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ವ್ಯವಹಾರ ಪರವಾದ ಗಾಢ ನಂಬುಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರ ತನಕ ಅನೇಕ ಸ್ತರದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವದ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕುಸಿತವುಂಟಾಗಬಹುದು ಹಾಗೂ ತಂತಮ್ಮ ಕೂಗುಗಳಿಗೆ ಓಗೊಡುವಂತೆ ಈ ವಿವಿಧ ಧ್ವನಿಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಬೇಕಾಗಿ ಬರಬಹುದು ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾವಿಸಿದರು. *ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಪಕ್ಷವೊಂದರ ನಾಯಕತ್ವ ವಹಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುವುದನ್ನೂ ಸಹ ಗಾಂಧಿಯವರು ಬಯಸಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೨೪೬.</ref> ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ನೆಹರೂ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಲಕ್ನೋ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಭಾರತದ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗೆಗಿನ ಊಹಾಪೋಹಗಳಿಗಿಂತಲೂ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಡುವತ್ತ ತಮ್ಮ ಸಂಪೂರ್ಣ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಇಚ್ಛಿಸಿದರಾದರೂ, ಪಕ್ಷವು ಸಮಾಜವಾದವನ್ನು ತನ್ನ ಧ್ಯೇಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಅವರು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹುದ್ದೆಗೆ ಚುನಾಯಿತರಾಗಿದ್ದ ಸುಭಾಷ್ ಬೋಸ್‌‌ರೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರ ಘರ್ಷಣೆಯಾಗಿತ್ತು. *ಬೋಸ್‌ರಲ್ಲಿನ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದೆಡೆಗಿನ ಬದ್ಧತೆಯ ಅಭಾವ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಯಲ್ಲಿನ ಅವಿಶ್ವಾಸವು ಗಾಂಧಿ ಹಾಗೂ ಬೋಸ್‌ರ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.ಗಾಂಧಿಯವರ ಟೀಕಾಪ್ರಹಾರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಬೋಸ್‌ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹುದ್ದೆಗೆ ಎರಡನೆಯ ಅವಧಿಗೆ ಚುನಾಯಿತ ರಾದರು; ಆದರೆ, ಗಾಂಧಿಯ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪರಿತ್ಯಜಿಸಿದ ಬೋಸ್‌ರ ಕ್ರಮವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ, ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಯಂತ ಪಕ್ಷದ ಮುಖಂಡರು ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ತಮ್ಮ-ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದಾಗ, ಬೋಸ್‌ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷವನ್ನು ತೊರೆದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , pp. ೨೭೭–೮೧.</ref> == ಎರಡನೆಯ ವಿಶ್ವ ಸಮರ ಮತ್ತು 'ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಂದೋಲನ' == {{Main|Quit India Movement}} [[ಚಿತ್ರ:gandhi-handwrite.jpg|left|thumb|ಗಾಂಧಿಯವರ ಕೈಬರಹವನ್ನು, ಸಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿರುವ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಲಾಗಿದೆ.]] *[[ನಾಜಿ ಜರ್ಮನಿ]] [[ಪೋಲೆಂಡ್‌|ಪೋಲೆಂಡ್‌ನ]] ಮೇಲೆ ಅತಿಕ್ರಮಣ ನಡೆಸಿದಾಗ ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ [[II ನೇ ವಿಶ್ವ ಸಮರ|ಎರಡನೆಯ ವಿಶ್ವ ಸಮರ]]ವು ನಡೆಯಿತು. ಮೊದಲಿಗೆ, ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ನೈತಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಒಲವು ತೋರಿದರೂ, ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸದೆ ಏಕಾಏಕಿಯಾಗಿ ಭಾರತವನ್ನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡ ಬಗ್ಗೆ ಇತರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮುಖಂಡರು ತೀವ್ರ ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. *ಎಲ್ಲಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗರೂ ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , pp. ೨೮೩–೮೬.</ref> ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಚರ್ಚೆಗಳ ನಂತರ, 'ಭಾರತಕ್ಕೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಾಗ, ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ಎಂದು ನೆಪಹೂಡಿ ನಡೆಸಲಾದ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಎಂದಿಗೂ ಸಹಭಾಗಿಯಾಗಲಾಗದು' ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಯುದ್ಧವು ಮುನ್ನಡೆದಾಗ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವು ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಲಿ ''[[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ|(ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ)]]'' ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ತೀವ್ರಗೊಳಿಸಿದರು. ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಡಳಿತವು ಭಾರತದ ಗಡಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಗಾಂಧಿಯವರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ನಿರ್ಣಾಯಕ ದಂಗೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೩೦೯.</ref> *ಗಾಂಧಿಯವರು ಕೆಲವು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರು ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌-ಪರ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌-ವಿರೋಧೀ ಬಣಗಳುಳ್ಳ ಇತರ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಟೀಕಾಪ್ರಹಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರು. ದುರುಳ ನಾಜಿತ್ವದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಬ್ರಿಟನ್‌ನನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದು ಅನೈತಿಕ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಟೀಕಿಸಿದರೆ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಬ್ರಿಟನ್‌-ವಿರೋಧದ ತೀವ್ರತೆ ಸಾಲದು ಎಂದು ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. *ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆದಂತಹ ಸಾಮೂಹಿಕ ಬಂಧನಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ''ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ'' ಚಳುವಳಿಯು ಹೋರಾಟದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಬಲವತ್ತಾದ ಆಂದೋಲನವಾಯಿತು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೩೧೮.</ref> ಪೊಲೀಸರ ಗುಂಡೇಟಿನಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಯೋಧರು ಹತರಾದರು ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡರು, ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಜನರು ಬಂಧಿತರಾದರು. *ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೂಡಲೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಯುದ್ಧದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಲಾರೆವೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಖಡಾಖಂಡಿತವಾಗಿ ಹೇಳಿದರು. ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ''"ಆದೇಶಿತ ಅರಾಜಕತೆ"'' ಯು ''"ನೈಜ ಅರಾಜಕತೆಗಿಂತಲೂ ಕೆಟ್ಟದು"'' ಎಂದು ಹೇಳಿ, ಕೆಲವು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಎಸಗಿದರೂ ಸಹ ಈ ಬಾರಿ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾರೆವು ಎಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣವನ್ನೂ ನೀಡಿದರು. ಆತ್ಯಂತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ [[ಅಹಿಂಸಾ]] ಮತ್ತು ''ಕರೊ ಯಾ ಮರೊ'' ("ಮಾಡು ಇಲ್ಲವೇ ಮಡಿ") ತತ್ವಗಳ ಮೂಲಕ ಶಿಸ್ತು ಪಾಲಿಸಲು ಅವರು ಎಲ್ಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗರಿಗೆ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕರೆ ನೀಡಿದರು. == ಪುಣೆಯ ಆಗಾಖಾನ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್ ನಲ್ಲಿ 'ಕಸ್ತೂರ ಬಾ' ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು == [[ಚಿತ್ರ:Kba.121-1.JPG|left|thumb|'ಆಗಾಖಾನ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್ ನ ಆಂಗಣದಲ್ಲೇ ಕಸ್ತುರ್ ಬಾ ರವರ ಸಮಾಧಿ'|link=Special:FilePath/Kba.121-1.JPG]] *೧೯೪೨ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೯ರಂದು, ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಮತ್ತು ಇಡೀ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು [[ಬಾಂಬೆ|ಮುಂಬಯಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿದರು. [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ]] [[ಅಗಾ ಖಾನನ ಅರಮನೆ|ಅಗಾ ಖಾನ್ ಅರಮನೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು 'ಕಸ್ತೂರ ಬಾ' ರವರನ್ನು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಗೃಹ ಬಂದಿಯಾಗಿ ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿಯೇ ಗಾಂಧಿಯವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಆಘಾತಗಳುಂಟಾದವು. *ಅವರ ಆಪ್ತ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದ ೫೦ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ [[ಮಹಾದೇವ್‌ ದೇಸಾಯಿ|ಮಹದೇವ್‌ ದೇಸಾಯಿ]] ಆರು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ಮೃತರಾದರು, ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಗೃಹ ಕೈದಿಯಾಗಿದ್ದ 'ಕಸ್ತೂರಬಾ' ರವರು ೧೯೪೪ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೨೨ರಂದು, ಮಹಾತ್ಮಾಗಾಂಧಿಯವರ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿದ್ದಂತೆಯೆ ಚಿರನಿದ್ರೆ ಗೈದರು; ಇದಾದ ಆರು ವಾರಗಳ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮಲೇರಿಯಾ ಜ್ವರಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದರು. *ಯುದ್ಧ ಮುಗಿಯುವ ಮುಂಚೆಯೇ, ೧೯೪೪ರ ಮೇ ೬ರಂದು, ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಆವಶ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು; ಗಾಂಧಿಯವರು ಕಾರಾಗೃಹದಲ್ಲಿಯೇ ಸತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಕುಪಿತಗೊಳಿಸುವುದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕ್ವಿಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಂದೋಲನವು ತನ್ನ ಧ್ಯೇಯದಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡಿತ್ತಾದರೂ, ಈ ಆಂದೋಲನದ ಹತ್ತಿಕ್ಕುವಿಕೆಯು ೧೯೪೩ರ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಂದಿತ್ತಿತು. *ಯುದ್ಧದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಆಡಳಿತವನ್ನು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಲಾಗುವುದೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸ್ಪಷ್ಟ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹೋರಾಟವನ್ನು ಹಿಂದೆಗೆದುಕೊಂಡ ಫಲವಾಗಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕತ್ವವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸುಮಾರು ೧೦೦,೦೦೦ ರಾಜಕೀಯ ಬಂಧಿತರು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡರು. == ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ == *೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಚಿವಾಲಯದ ಕಾರ್ಯಗಳು|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಪುಟ ನಿಯೋಗ‌]]ದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳನ್ನು ತಿರಿಸ್ಕರಿಸಿರೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಕರೆ ನೀಡಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾದ ''ಗುಂಪುಗೂಡಿಕೆ'' ಯು ವಿಭಜನೆಗೆ ನಾಂದಿಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಅನುಮಾನಿಸಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಸಲಹೆಯಿಂದ (ಆದರೆ ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಿಂದಲ್ಲ) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡ ಕೆಲವೇ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. * ಏಕೆಂದರೆ, ಒಂದು ವೇಳೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಂತ್ರಣವು [[ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಲೀಗ್‌|ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಲೀಗ್]]‌ಗೆ ಹೋಗಬಹುದು ಎಂದು ನೆಹರೂ ಮತ್ತು ಪಟೇಲ್‌ರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು. ೧೯೪೬ರಿಂದ ೧೯೪೮ರ ವರೆಗೆ, ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ೫,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಹತರಾದರು. ಭಾರತವು ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗುವ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. *ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೂ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಸಿಖ್ಖರೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಜನರು ವಿಭಜನೆಯ ಪರ ನಿಂತರು. ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಲೀಗ್‌ ಪಕ್ಷದ ಮುಖಂಡರಾದ [[ಮಹಮದ್‌ ಅಲಿ ಜಿನ್ನಾ]] [[ಪಂಜಾಬ್‌, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ|ಪಶ್ಚಿಮ ಪಂಜಾಬ್‌,]] [[ಸಿಂಧ್|ಸಿಂಧ್‌,]] [[ಈಶಾನ್ಯ ಗಡಿನಾಡಿನ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು|ವಾಯುವ್ಯ ಸೀಮಾಂತ ಪ್ರಾಂತ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ]] ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದರು. *ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ನಡುವಿನ ವ್ಯಾಪಕ ನಾಗರಿಕ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಇದೊಂದೇ ದಾರಿಯೆಂದು ವಿಭಜನಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ನಾಯಕತ್ವವು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಅಂತರಾಳದಿಂದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವರೆಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮುಖಂಡರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ಅವರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಲ್ಲದೆ ಪಕ್ಷವು ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪದೊಂದಿಗೆ ಮುನ್ನಡೆಯಲು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದಿತ್ತು, ಏಕೆಂದರೆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಅವರಿಗೆ ಸದೃಢ ಬೆಂಬಲವಿತ್ತು. *ವಿಭಜನೆಯೊಂದೇ ದಾರಿಯೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿಕಟ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ನಾಗರಿಕ ಸಮರವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಇದೊಂದೇ ದಾರಿಯೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಮನಗಾಣಿಸಲು [[ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್‌‌|ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್‌]]ರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಜರ್ಜರಿತರಾದ ಗಾಂಧಿಯವರು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಹಾಗೂ [[ಬಂಗಾಳ]] ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉದ್ರೇಕವನ್ನು ಶಮನಗೊಳಿಸಲು, ಗಾಂಧಿಯವರು ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮುಖಂಡರೊಂದಿಗೆ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ಚರ್ಚೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. *[[೧೯೪೭ರ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಕದನ|೧೯೪೭ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಯುದ್ಧ]]ವು ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ವಿಭಜನಾ ಸಮಿತಿಯು ರಚಿಸಿದ ಒಪ್ಪಂದದಂತೆ ಸರ್ಕಾರವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕಾದ ೫೫ [[ಕೋಟಿ]] (೫೫೦ಮಿಲಿಯನ್‌ [[ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿಗಳು]]) ರೂಪಾಯಿಗಳಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಹಣವನ್ನು ಭಾರತದ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತದೆಂದು [[ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್‌|ಸರ್ದಾರ್‌ ಪಟೇಲ್]]‌ರಂತಹ ಮುಖಂಡರು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. *ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮುಖಂಡರು ಪರಸ್ಪರ ಸೌಹಾರ್ದದತ್ತ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹತಾಶೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಾಗ, ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಕೂಗುಗಳು ತಿರುಗಿ ಎದ್ದಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರು ಇನ್ನಷ್ಟು ಜರ್ಜರಿತರಾದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೪೬೨.</ref> ಎಲ್ಲಾ ಕೋಮು ಗಲಭೆಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು. * ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ೫೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ವಿಭಜನಾ ಸಮಿತಿಯು ರಚಿಸಿದ ಒಪ್ಪಂದದಂತೆ ಸರ್ಕಾರವು ಸಂದಾಯ ಮಾಡಬೇಕಂಬ ಹಠಹಿಡಿದು [[ದೆಹಲಿ|ದಿಲ್ಲಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಮರಣಾಂತ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಶುರುಗೊಳಿಸಿದರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿನ ಅಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಅಭದ್ರತೆಯು ಭಾರತದ ವಿರುದ್ಧದ ಕೋಪವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳು ಹಬ್ಬಬಹುದೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ತಮ್ಮ ಶತ್ರುತ್ವವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿ ಇದು ವ್ಯಾಪಕ ನಾಗರಿಕ ಸಮರಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪದ ಕೊಡಬಹುದೆಂಬ ಆತಂಕವನ್ನೂ ಅವರು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. *ತಮ್ಮ ಜೀವಾವಧಿ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಭಾವಪೂರ್ಣ ಚರ್ಚೆಗಳ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಸಡಿಲಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ತಮ್ಮ ನೀತಿಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಹಣಸಂದಾಯವನ್ನು ಮಾಡಿತು. [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭೆ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಹಿಂದೂ, ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಮತ್ತು ಸಿಖ್ ಸಮುದಾಯದ ಮುಖಂಡರು ತಾವು ಹಿಂಸಾಚಾರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಶಾಂತಿಗಾಗಿ ಕರೆ ನೀಡುವುದಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು. ಆಗ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮೂಸಂಬಿ ರಸ ಕುಡಿಯುವುದರ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿದರು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , pp. ೪೬೪–೬೬.</ref> == ಹತ್ಯೆ == [[:en:Assassination of Mahatma Gandhi|Assassination of Mohandas Karamchand Gandhi]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhis ashes.jpg|thumb|right|ರಾಜ್‌ಘಾಟ್: ಗಾಂಧಿಯವರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವಿರುವ ಅಗಾ ಖಾನನ ಅರಮನೆ (ಪುಣೆ, ಭಾರತ).]] *ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಹಣದ ಸಂದಾಯ ಮಾಡಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿ, ಭಾರತವನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿದಕ್ಕೆ ಗಾಂಧಿಯವರೇ ಹೊಣೆ ಎಂದು ಆತನು ಹೇಳಿದ್ದನು.<ref>R. ಗಾಂಧಿ, ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' , p. ೪೭೨.</ref> ಗೋಡ್ಸೆ ಮತ್ತು ಆತನ ಸಹಚರ [[ನಾರಾಯಣ ಆಪ್ಟೆ|ನಾರಾಯಣ್ ಆಪ್ಟೆ]] - ಇವರಿಬ್ಬರ ಮೇಲಿನ ಆರೋಪವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲಾಗಿ, ೧೯೪೯ರ ನವೆಂಬರ್ ೧೫ರಂದು ಅವರನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. *[[ನವದೆಹಲಿ|ಹೊಸದಿಲ್ಲಿ]]ಯ [[ರಾಜ್‌ಘಾಟ್ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಸ್ಮಾರಕಗಳು|ರಾಜ್‌ ಘಾಟ್‌]]ನಲ್ಲಿರುವ ಗಾಂಧಿಯವರ ಸ್ಮಾರಕ (ಅಥವಾ ''ಸಮಾಧಿ)'' ಯ ಶಿಲಾಲೇಖನದಲ್ಲಿ "ಹೇ ರಾಮ್‌" ಎಂಬ ಉಚ್ಚರಣೆಯಿದೆ. ([[ದೇವನಗರಿ|ದೇವನಾಗರಿ]]: ''हे ! '' ''राम'' ಅಥವಾ, ''ಹೇ [[ರಾಮ|{{IAST|ರಾಮ್‌}},]]'' ) ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದಾಗ "ಓ ದೇವರೇ" ಎಂದಾಗುವುದು. ತಾವು ಗುಂಡೇಟಿಗೀಡಾದಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕೊನೆಯ ಮಾತುಗಳೆಂದು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ನಂಬಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ಹೇಳಿಕೆಯ ನಿಖರತೆಯು ವಿವಾದಗ್ರಸ್ಥವಾಗಿದೆ.<ref>ವಿನಯ್ ಲಾಲ್. [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/History/Gandhi/HeRam_gandhi.html ‘ಹೇ ರಾಮ್‌’: ದಿ ಪೊಲಿಟಿಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಗಾಂಧಿ’s ಲಾಸ್ಟ್ ವರ್ಡ್ಸ್]. ಹ್ಯೂಮನ್‌ಸ್ಕೇಪ್ ೮, no. ೧ (ಜನವರಿ ೨೦೦೧): pp. ೩೪–೩೮.</ref> *[[ಜವಹರ್‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರ್‌ಲಾಲ್‌ ನೆಹರೂ]]ರವರು ಬಾನುಲಿಯ ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿದರು:<ref>[[:s:ಬೆಳಕು ಮರೆಯಾಗಿ ಹೋಯಿತು|ಗಾಂಧಿಯವರ ಸಾವಿನ ಕುರಿತಾದ ನೆಹರೂರವರ ಭಾಷಣ]]. ೧೫ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೭ರಂದು ಪಡೆದು ಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> {{cquote|Friends and comrades, the light has gone out of our lives, and there is darkness everywhere, and I do not quite know what to tell you or how to say it. Our beloved leader, Bapu as we called him, the father of the nation, is no more. Perhaps I am wrong to say that; nevertheless, we will not see him again, as we have seen him for these many years, we will not run to him for advice or seek solace from him, and that is a terrible blow, not only for me, but for millions and millions in this country.|||[[Jawaharlal Nehru]]|[[s:The Light Has Gone Out|address to Gandhi]]}} *ಗಾಂಧಿಯವರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ಕರಂಡಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಾದ್ಯಂತ ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೪೮ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೨ರಂದು [[ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗಮ|ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸಂಗಮ]]ದಲ್ಲಿ ಅವರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೂ ಕೆಲವು ಕರಂಡಗಳನ್ನು ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಹಿಂತೆಗೆಯಲಾಯಿತು.<ref name="Guardian-2008-ashes">[75] ^ [https://www.theguardian.com/world/2008/jan/16/india.international "ಗಾಂಧಿಯವರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತವಾಗಿರ ಬೇಕೆ ಹೊರತು, ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ"] ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌, ೧೬ ಜನವರಿ ೨೦೦೮</ref> *೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ [[ತುಷಾರ್ ಗಾಂಧಿ|ತುಷಾರ್‌ ಗಾಂಧಿ]]ಯವರು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯೊಂದರಲ್ಲಿದ್ದ ಕರಂಡವನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಪುನರ್ಪಡೆದು, [[ಅಲಹಾಬಾದ್‌ ನಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗಮ|ಅಲಾಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸಂಗಮ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸಿದರು.<ref name="Guardian-2008-ashes" /><ref>[78] ^ [http://www.highbeam.com/doc/1G1-67892813.html "ಗಾಂಧಿಯವರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವು ಹರಡಿಕೊಂಡಿತು"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811205757/http://www.highbeam.com/doc/1G1-67892813.html|date=2011-08-11}} ದಿ ಸಿನ್‌ಸಿನತ್ತಿ ಪೋಸ್ಟ್‌, ೩೦ ಜನವರಿ ೧೯೯೭ "ಕಾರಣಗಳು ಯಾರಿಗೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆಯೇ, ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ನವದೆಹಲಿಯ ಕಟ್ಟಕ್ [77]ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ತಿಜೋರಿಯಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗಿತ್ತು. * ೧೯೯೫ರ ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಷಯದಿಂದ ಚಿತಾಭಸ್ಮವು ಬ್ಯಾಂಕಿನಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಅರಿತು [[ತುಷಾರ್ ಗಾಂಧಿ|ತುಷಾರ್‌ ಗಾಂಧಿ]]ಯವರು ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮೊರೆ ಹೋದರು."</ref> ದುಬೈ-ಮೂಲದ ವರ್ತಕರೊಬ್ಬರು [[ಮುಂಬಯಿ]] ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದ ಇನ್ನೊಂದು ಕರಂಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ಕುಟುಂಬವು ೨೦೦೮ರ ಜನವರಿ ೩೦ರಂದು [[ಗಿರ್‌ಗೌಮ್‌ ಚೌಪಾಟ್ಟಿ|ಗಿರ್‌ಗಾಂವ್‌ ಚೌಪಟ್ಟಿ]]ಯಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸಿತು. *[79] ಮತ್ತೊಂದು ಕರಂಡವು (ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ೧೯೪೨ರಿಂದ ೧೯೪೪ರ ವರೆಗೆ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿಡಲಾಗಿದ್ದ) ಪುಣೆಯ ಅಗಾ ಖಾನ್‌ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿದೆ ಹಾಗೂ ಮಗದೊಂದು ಕರಂಡವು ಲಾಸ್‌ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನ ಸೆಲ್ಪ್‌-ರಿಯಲೈಸೇಷನ್‌ ಫೆಲೊಷಿಪ್‌ ಲೇಕ್ ಶ್ರೈನ್‌ನಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite news | last =Ferrell | first =David | title =A Little Serenity in a City of Madness | newspaper = Los Angeles Times | pages =B 2 | date = 2001-09-27}}</ref> ಈ ಚಿತಾಭಸ್ಮಗಳು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ದುರುಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಅರಿವಿದ್ದರೂ, ಪವಿತ್ರಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಒಡೆಯುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಾಗದಿರಲಿ ಎಂದು ಅವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿಂದ ತೆಗೆಯಲು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="Guardian-2008-ashes" /> *'''ಹತ್ಯೆಯ ಹಿನ್ನಲೆ:'''ದೇವರ ದಯೆಯಿಂದ ಏಳು ಬಾರಿ ನಾನು ಸಾವಿನ ದವಡೆಯಿಂದ ಪಾರಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಯಾರನ್ನೂ ನೋಯಿಸಿಲ್ಲ. ಯಾರನ್ನೂ ನನ್ನ ಶತ್ರು ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಯಾಕೆ ನನ್ನ ಹತ್ಯೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ನಾನು ಸಾಯುವುದಿಲ್ಲ, 125 ವರ್ಷ ಬದುಕುತ್ತೇನೆ... ತಮ್ಮ ಹತ್ಯೆಗೆ ಏಳನೇ ಬಾರಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲಗೊಂಡ ನಂತರ 1946ರ ಜೂನ್ 30ರಂದು ಗಾಂಧೀಜಿ ಪುಣೆಯ ಬಹಿರಂಗ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ನೋವು ತುಂಬಿದ್ದ ದನಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಮಾತು ಹೇಳಿದ್ದರು.<ref>[https://www.prajavani.net/columns/ಮಹಾತ್ಮ-ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು-ಕೊಂದವರು-ಯಾರು ದಿನೇಶ್ ಅಮೀನ್ ಮಟ್ಟುPublished: 30 ಜನವರಿ 2012, Updated: 02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019]</ref> ಅವರ ಜೀವಿತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿದ್ದು ಯಾಕೆಂದರೆ, ದೇಶವನ್ನಾಳುವ ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಅವರೆದುರು ಮಣಿಯುತ್ತಿದ್ದರು ಎನ್ನುವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/columns/anuranana/mkgandhi-668983.html ಮಹಾತ್ಮನೊಂದಿಗೆ ನಮ್ಮದು ಎಂಥ ಸಂಬಂಧ?;ನಾರಾಯಣ ಎ;d: 02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019]</ref> https://www.prajavani.net/stories/national/former-pti-journalist-now-99-669208.html ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆಯ ಆ ದಿನ: ಮಾಜಿ ಪತ್ರಕರ್ತನ ನೆನಪು;ಪಿಟಿಐ;Published: 03 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019,] *'''ಪ್ರಥಮವರದಿ''':1948ರ ಜನವರಿ 30, ಸಂಜೆ 6.30–7ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಹತ್ಯೆಯ ಸುದ್ದಿ ಬಂತು’ ಎಂದು ಈಗ ಮುಂಬೈನ ಮೀರಾ ರೋಡ್‌ ನಿವಾಸಿಯಾಗಿರುವ ವಾಲ್ಟರ್‌ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ದೂರವಾಣಿಯ ಅತ್ತಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವರು ಪಿಟಿಐನ ಮುಂಬೈ ವರದಿಗಾರ ಪೋಂಕ್ಷೆ. ಸಂಜೆಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಗಾಂಧೀಜಿಯ ಹತ್ಯೆಯಾಯಿತು ಎಂಬ ದುರಂತ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದರು<ref>https://www.prajavani.net/stories/national/former-pti-journalist-now-99-669208.htmlಗಾಂಧಿ{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ಹತ್ಯೆಯ ಆ ದಿನ: ಮಾಜಿ ಪತ್ರಕರ್ತನ ನೆನಪು;ಪಿಟಿಐ;d: 03 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019,</ref> == ಗಾಂಧಿಯವರ ತತ್ವಗಳು == {{See also|Gandhism}} {| class="wikitable"- align="right" |- bgcolor="#FFFDD0" {| class="wikitable" align="right" |-bgcolor="#e4e8ff" |<poem> *'''ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಟೀನ್‌ನ ಒಂದು ಉದ್ಗಾರ ಹೀಗಿದೆ:–''' '''"ರಕ್ತಮಾಂಸಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಇಂಥ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ''' '''ಎಂದಾದರೂ ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ನಡೆದಾಡಿದ್ದ''' '''ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗಳು ನಂಬುವುದು ಕಷ್ಟ’."''' -'''ಅವರು ಹೀಗೆಂದುದು ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿ ಬಗ್ಗೆ.''' - ಗಾಂಧಿಯವರ ಬದುಕನ್ನು ನೋಡಿದ, ಓದಿದ ಅವರ ಸಂದೇಹ ಇದು.<ref>[https://www.prajavani.net/op-ed/market-analysis/mahatma-gandhi-and-india-577915.html ‘ಗಾಂಧಿ–150’ ವಿಶೇಷ;ಮಹಾತ್ಮನ ಮರೆತು ಭಾರತ ಬೆಳಗಬಹುದೆ?;ಡಾ. ರೋಹಿಣಾಕ್ಷ ಶಿರ್ಲಾಲು;02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018,]</ref> </poem> |- |} ===ಸತ್ಯ === *[[ಸತ್ಯ|ನಿಜ]] ಅಥವಾ ''[[ಸತ್ಯ]]'' ದ ಪರಿಶೋಧನೆಯೆಂಬ ವಿಸ್ತೃತ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟರು. ತಮ್ಮ ತಪ್ಪುಗಳಿಂದಲೇ ಕಲಿತು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆಯೇ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅವರು ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ''[[ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌|ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸ್‌ಪರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿಥ್ ಟ್ರುತ್]] '' ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಂಡರು. (ನೋಡಿ - [[ಸಂತ ಗಾಂಧೀಜೀ]]) *ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಪೈಶಾಚಿಕತೆಗಳನ್ನು, ಅಂಜಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅಭದ್ರತೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ತಾವು ಸೆಣಸಿದ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಸಮರವಾಗಿತ್ತೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಿಳಿಸಿದರು. "[[ದೇವರು|ದೇವ]]ರೇ ಸತ್ಯ" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಹೇಳಿದರು. ನಂತರ ಅವರು "ಸತ್ಯವೇ ದೇವರು" ಎಂದು ಆ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿದರು. ಹಾಗಾಗಿ, ಗಾಂಧಿಯವರ ತತ್ವದಲ್ಲಿ, ''ಸತ್ಯ'' (ನಿಜ)ವೇ "ದೇವರು." *(ನೋಡಿ - [[ಸಂತ ಗಾಂಧೀಜೀ]]) === ಅಹಿಂಸಾ === *ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಹಿಂಸೆಯ ತತ್ವದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತೃರಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಅಳವಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಮೊದಲಿಗರಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite book | last =Asirvatham | first =Eddy | title =Political Theory | publisher =S.chand| year = | isbn=8121903467 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ [[ಅಹಿಂಸೆ|ಹಿಂಸಾಚಾರವಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆ,]] (''[[ಅಹಿಂಸಾ|ಅಹಿಂಸೆ]]'' ) ಮತ್ತು [[ತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ|ಪ್ರತಿರೋಧವಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆ]]ಯು ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಹಿಂದು, ಬೌದ್ಧ, ಜೈನ್‌, ಯಹೂದಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗಳನ್ನು ಕಂಡಿವೆ. *ಗಾಂಧಿಯವರು ಈ ತತ್ವ ಮತ್ತು ಜೀವನ ರೀತಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಾದ ''[[ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌|ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸ್‌ಪರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿಥ್ ಟ್ರುತ್]] '' ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದಂತೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ: <blockquote>"ನಾನು ಹತಾಶ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮದ ಮಾರ್ಗವೇ ಗೆದ್ದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವೆ. ಪ್ರಜಾಪೀಡಕರು ಮತ್ತು ಕೊಲೆಗಾರರು ಒಮ್ಮೆ ಅಜೇಯರಾಗಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾರಾದರೂ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳುತ್ತಾರೆ; ಯಾವಾಗಲೂ ಈ ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸಿ" </blockquote> <blockquote>"ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಶಾಹಿಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಹೆಸರಿನಡಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ಬದ ಆರ್ಷನಾಮಗಳಡಿ ಹುಚ್ಚುಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸರ್ವನಾಶವು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಮೃತರಿಗೆ, ಅನಾಥರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸೂರಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಯಾವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ?" </blockquote> <blockquote>"ಮುಯ್ಯಿಗೆ ಮುಯ್ಯಿ ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಹೋದರೆ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚವೇ ನಾಶವಾಗುವುದು."</blockquote> <blockquote>"ನಾನು ಪ್ರಾಣ ತೆರಲು ಸಿದ್ಧಲಿರಲಿಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಕಾರಣಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಪ್ರಾಣ ತೆಗೆಯಲು ಸಿದ್ಧನಿರಲಿಕ್ಕೆ ಯಾವ ಕಾರಣವೂ ಇಲ್ಲ."</blockquote> ಸರ್ಕಾರ, ಪೊಲೀಸ್‌ ಮತ್ತು ಸೇನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿರುವಂತಹ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಈ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ತಾರ್ಕಿಕತೆಯ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ತನಕ ಒಯ್ಯಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಿಂಜರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಕೆಳಗಿನ ಉಲ್ಲೇಖನಗಳನ್ನು "ಫಾರ್ ಪೆಸಿಫಿಸ್ಟ್ಸ್" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>ಭರತನ್‌ ಕುಮಾರಪ್ಪ, M.K. ಗಾಂಧಿಯವರ "ಫಾರ್‌ ಪ್ಯಾಸಿಫಿಸ್ಟ್ಸ್‌"ನ ಸಂಪಾದಕರು, ನವಜೀವನ್‌ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್‌ ಹೌಸ್‌, ಅಹಮದಾಬಾದ್‌, ಭಾರತ, ೧೯೪೯.</ref> <blockquote>ಯುದ್ಧದ ವಿಜ್ಞಾನವು ಒಬ್ಬನನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ, ಸರಳವಾಗಿ, ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದತ್ತ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಅಹಿಂಸೆಯ ವಿಜ್ಞಾನವೊಂದೇ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಶುದ್ಧ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದತ್ತ ಒಯ್ಯಬಲ್ಲದು... ಶಿಕ್ಷೆಯ ಭೀತಿಯಿಂದ ಹುಟ್ಟುವ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಿಂತಲೂ, ಪ್ರೇಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಅಧಿಕಾರವು ಸಾವಿರಪಟ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದೆ... ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಕೇವಲ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಆಚರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತುಂಬಿರುವಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ಎಂದಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಪಾಷಂಡಿತನವಾಗುತ್ತದೆ... ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿರುವ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವೇ ಪರಿಶುದ್ಧ ಅರಾಜಕತೆಗಿರುವ ಸನಿಹದ ಮಾರ್ಗವಾಗಬಲ್ಲದು... ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಹಿಂಸೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂಘಟಿಸಲ್ಪಡುವ ಮತ್ತು ನಡೆಯುವ ಸಮಾಜವು ಪರಿಶುದ್ಧ ಅರಾಜಕತೆಯಾಗುವುದು. </blockquote> <blockquote>ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಪೊಲೀಸ್ ದಂಡಿನ ಆವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಾನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿರುವೆ... ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ನಂಬಿದವರು ಪೊಲೀಸ್‌ ಪಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುತ್ತಾರೆ. ಜನರು ಸಹಜ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೀಡಿ, ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಅವರು ಕಡಿಮೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಲಿರುವ ಗಲಾಟೆಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕುತ್ತಾರೆ... ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಶ್ರಮಿಕ ಮತ್ತು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗಳ ನಡುವಿನ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಜಗಳಗಳು ಹಾಗೂ ಮುಷ್ಕರಗಳು ಬಹಳ ವಿರಳವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಬಹುಮತದ ಪ್ರಭಾವವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿರುವ ತಾತ್ವಿಕ ಘಟಕಗಳಿಗೆ ಗೌರವ ಸೂಚಿಸಬಲ್ಲುದಾಗಿದೆ. ಇದೇ ರೀತಿ, ಕೋಮುಗಲಭೆಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಅವಕಾಶವಿರುವುದಿಲ್ಲ... </blockquote> <blockquote>ಗಲಾಟೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಶಾಂತಿಯುತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸೇನೆಯು ಸಶಸ್ತ್ರ ಸೇನೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುವುದು. ಕಚ್ಚಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ತಂದು, ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು, ಅವರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೂ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿರಿಸುವಂತಹ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವುದು ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಸೇನೆಯು ಯಾವುದೇ ತುರ್ತಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನೂ ಎದುರಿಸಲು ಸಿದ್ಧರಿರಬೇಕು, ಮತ್ತು ಉದ್ರಿಕ್ತ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು, ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಂದು, ತಮ್ಮ ಜೀವಗಳನ್ನು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡಲೂ ಸಿದ್ಧವಿರಬೇಕು... ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ (ಸತ್ಯ ಪಡೆ) ದಳಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. [ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸಮಾಜವು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಹಲ್ಲೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ,] ಅಹಿಂಸೆಯತ್ತ ಎರಡು ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಒಡೆತನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡುವುದು, ಆದರೆ ಅಕ್ರಮಣಕಾರನೊಂದಿಗೆ ಸಹಕರಿಸದಿರುವುದು... ಶರಣಾಗತಿಗಿಂತ ಸಾವಿಗೇ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವುದು. ಎರಡನೆಯ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ, ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಜನರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿರೋಧ... ಅಕ್ರಮಣಕಾರನ ಇಚ್ಛೆಗೆ ತಲೆಬಾಗುವ ಬದಲಿಗೆ, ಅಗಣಿತ ಪಂಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡಸರು ಮತ್ತು ಹೆಂಗಸರು ಸುಮ್ಮನೆ ಸಾವನ್ನಪುವ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಅವನ ಮತ್ತು ಅವನ ಸೈನಿಕರ ಮನವು ಕರಗಬೇಕು... ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಅಂತಿಮ ನೀತಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರ ಅಥವಾ ಗುಂಪನ್ನು ಒಂದು ಅಣುಬಾಂಬ್ ಕೂಡ ಗುಲಾಮತನಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡಲು ಶಕ್ಯವಾಗದು... ಆ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸೆಯ ಮಟ್ಟವು ಹೀಗೆ ಬಂದು ಹಾಗೆ ಹೋಗುವಂತಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವಷ್ಟು ಉನ್ನತಿಗೆ ಏರಿರುತ್ತದೆ. </blockquote> ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ನಾಜಿ ಜರ್ಮೆನಿಯು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಮೇಲೆ ಅಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವುದು ಸನ್ನಿಹಿತವಾದಾಗ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಜನತೆಗೆ ಕೆಳಕಂಡ ಸಲಹೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು (''ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸೆ'' ):<ref>{{cite book | last =Gandhi | first =Mahatma | title =Non-violence in peace and war, 1942–[1949] | publisher =Garland Publishing | year =1972 | isbn=0-8240-0375-6 }}</ref> <blockquote>"ನಿಮ್ಮನ್ನು ಅಥವಾ ಮಾನವಕುಲವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಲ್ಲದ ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ನೀವು ಕೆಳಗಿರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನಾನು ಇಚ್ಛಿಸುವೆ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ವತ್ತು ಎನ್ನಲಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿರೆಂದು ನೀವು ಶ್ರೀಯುತ ಹಿಟ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಮುಸೊಲಿನಿಯವರನ್ನು ಆಮಂತ್ರಿಸುತ್ತೀರಿ... ಈ ಮಹಾಶಯರು ನಿಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದಲ್ಲಿ, ನೀವು ಅವುಗಳನ್ನು ತೊರೆಯುತ್ತೀರಿ. ಅವರು ನಿಮಗೆ ಮುಕ್ತ ಹಾದಿ ನೀಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ನೀವೇ ಸ್ವತ: - ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲರೂ - ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಿರಿ, ಆದರೆ ನೀವು ಎಂದಿಗೂ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಾಮಿನಿಷ್ಠೆ ತೋರಿಸಲು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ." </blockquote> ಯುದ್ಧದ ಆ ನಂತರ, ೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಒಂದು ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರತೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಅವರು ನೀಡಿದರು: <blockquote>"ಯಹೂದ್ಯರು ಕಸಾಯಿಯ ಕತ್ತಿಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಅವರು ಕಡಿದಾದ ಬಂಡೆಗಳಿಂದ ಸಮುದ್ರದೊಳಗೆ ಧುಮುಕಬೇಕಿತ್ತು."</blockquote>{{Citation needed|date=May 2009}} ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಮಟ್ಟದ ಅಹಿಂಸೆಗೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದು, ಇವುಗಳು ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿಯೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ, ರಣಹೇಡಿತನವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡಲು ಬಳಸುವವರಾದಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ನೆಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು: <blockquote>"ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆದರಿದವರು ಅಥವಾ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಒಡ್ಡಲು ಅಶಕ್ತರಾದವರನ್ನು ತಮ್ಮ ''ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ'' ಆಂದೋಲನದೆಡೆ ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಗಾಂಧಿಯವರು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. 'ರಣಹೇಡಿತನ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರದ ನಡುವೆ ಕೇವಲ ಒಂದೇ ಆಯ್ಕೆಯಿದ್ದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಹಿಂಸಾಚಾರವನ್ನೇ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡುವೆ ಎಂದು ನಂಬಿರುವೆ' ಎಂದು ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದರು."<ref>ಬಂಡ್ಯುರಾಂಟ್, p. ೨೮.</ref></blockquote> <blockquote>"ಅಹಿಂಸೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಅಹಿಂಸೆಗಿಂತಲೂ ಹಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳದ್ದು ಎದುರಾಗಿ, ಆ ಶಕ್ತಿಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಿತರಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ, ಅವರು ಮುಂಚೆ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದ ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪುನ: ಎತ್ತಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಭೆಯಲ್ಲಿಯೂ ನಾನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿದ್ದೆ. ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಮಹಾನ್‌ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿಗಳಾಗಿದ್ದು [[ಖಾನ್‌ ಅಬ್ದುಲ್‌ ಗಫಾರ್‌ ಖಾನ್‌ ರಸ್ತೆ|ಬಾದಶಾಹ್‌ ಖಾನ್‌]]ರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ರಣಹೇಡಿಗಳಾಗಿ ಬದಲಾದ ಅಥವಾ ಹಾಗೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ [[ಖುದಾಯಿ ಖಿದ್‌ಮತ್ಗರ್|ಖುದಾಯಿ ಖಿದ್ಮತ್‌ಗಾರ್‌]]ಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಇದನ್ನು ಹೇಳಲೇಬಾರದು. ಅವರ ಧೈರ್ಯವು ಅವರು ಉತ್ತಮ ಗುರಿಗಾರರಾಗಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ, ಸಾವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಎದೆಯೊಡ್ಡಲು ಸದಾ ಸಿದ್ಧರಿರುವುದರಲ್ಲಿದೆ.<ref>ಬಂಡ್ಯುರಾಂಟ್, p. ೧೩೯.</ref></blockquote> === ಸಸ್ಯಾಹಾರ ತತ್ವ === *ಬಾಲಕನಾಗಿದ್ದಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾಗಶ: ತಮ್ಮ ಅಂತರ್ಗತ ಕುತೂಹಲ ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಪೀರ್ ಶೇಕ್ ಮಹ್ತಾಬ್‌ನ ಒತ್ತಾಯವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, [[ಸಸ್ಯಾಹಾರತ್ವ|ಸಸ್ಯಾಹಾರ]]ದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು [[ಜೈನ|ಜೈನ್]] ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಹುಟ್ಟೂರಿನ ರಾಜ್ಯವಾದ [[ಗುಜರಾತ್‌|ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಬಹುಪಟ್ಟು ಹಿಂದುಗಳು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಬಹುಶ: ಎಲ್ಲಾ ಜೈನರೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref> *ಲೇಯ್ಡ್‌ಲಾ, ಜೇಮ್ಸ್‌: ಸಿರಿತನ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗ. ಜೈನರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ, ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಮತ್ತು ಸಮಾಜ, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ೧೯೯೫, p. ೧೬೬-೧೬೯.</ref><ref>[http://www.jainstudy.org/jsc4.00-Oct87-JainSoc-Discr.htm ಜೈನ ಸಮುದಾಯ: ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಯ ನಡುವೆ ಕೆಲವು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120227175619/http://www.jainstudy.org/jsc4.00-Oct87-JainSoc-Discr.htm |date=2012-02-27 }}. ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೪, ೨೦೦೯ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ಗಾಂಧಿ ಕುಟುಂಬವೂ ಸಹ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. *ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವ ಮುಂಚೆ, ತಾವು ಮಾಂಸಾಹಾರ, ಮದ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛಂದ ಸಂಭೋಗದಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ತಾಯಿ ಪುತಲೀಬಾಯಿ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಬೇಚಾರ್ಜೀ ಸ್ವಾಮಿಯವರಿಗೆ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮಾತಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದು ಪಥ್ಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲಾಭವನ್ನೇ ಪಡೆದರು: ತಮ್ಮ ಜೀವಾವಧಿಯ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಒಂದು ನೆಲೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅವರು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ [[ಕ್ಷೀರ ಸಸ್ಯಾಹಾರತ್ವ|ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ]]ಯಾದರು. *ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ''ದಿ ಮಾರಲ್ ಬೇಸಿಸ್ ಆಫ್ ವೆಜಿಟೇರಿಯನಿಸಮ್'' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮತ್ತು ಹಲವು ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದರು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಲಂಡನ್‌ ಶಾಖಾಹಾರಿಗಳ ಸಂಘದ ಪ್ರಕಟಣೆಯಾದ ''ದಿ ವೆಜಿಟೇರಿಯನ್ '' ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.ivu.org/history/gandhi/|title=International Vegetarian iUnion&nbsp;— Mohandas K. Gandhi (1869–1948)}}</ref> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಲವು ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಲಂಡನ್ ಶಾಖಾಹಾರಿ ಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಡಾ. ಜೊಸಿಯಾ ಓಲ್ಡ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರಾದರು. *[[ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟೀಪನ್ಸ್ ಸಾಲ್ಟ್|ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟೀಫೆನ್ಸ್ ಸಾಲ್ಟ್‌]]ರವರ ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಿ ಮೆಚ್ಚಿದ ಯುವ ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ರು ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಪ್ರಚಾರಕರೊಂದಿಗೆ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಲಂಡನ್‌ ವಾಸ ಮತ್ತು ಆ ನಂತರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಸ್ಯಾಹಾರವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸು ತ್ತಿದ್ದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಕಾರ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪಥ್ಯವು ಶರೀರದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅದು ಆರ್ಥಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಸೂಕ್ತವೆನಿಸಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಮಾಂಸಾಹಾರವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದವಸ, ತರಕಾರಿ ಹಾಗೂ ಹಣ್ಣುಗಳಿಗಿಂತ ದುಬಾರಿಯಾಗಿತ್ತು. * ಇಂದಿಗೂ ದುಬಾರಿಯಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಭಾರತೀಯರು ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಬಹಳ ದುಸ್ತರದಿಂದ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗಾಗಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ತತ್ವವನ್ನು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿಯೂ ನೋಡಲಾ ಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಆಹಾರದಿಂದ ದೂರವಿರುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು [[ಉಪವಾಸಾಚರಣೆ|ಉಪವಾಸ]]ವನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಸಾವಿನ ತನಕ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ತನಕ ಅವರು ಆಹಾರವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. *ಸಸ್ಯಾಹಾರವು [[ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ|ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ]]ದೆಡೆಗಿನ ಅವರ ಆಳವಾದ ಬದ್ಧತೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತವಾಗಿತ್ತು; ಬಾಯಿ ರುಚಿಯ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದೆ ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಫಲ್ಯ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಂಶವು ಅವರ ಆತ್ಮಕಥೆಯಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಗಾಂಧಿಯವರು [[ಫಲಾಹಾರಿ|ಫಲಾಹಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು]],<ref>[http://en.wikisource.org/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_IV/Gokhale's_Charity ಗೋಖಲೆಯವರ ಚಾರಿಟಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080604081930/http://en.wikisource.org/wiki/The_Story_of_My_Experiments_with_Truth/Part_IV/Gokhale's_Charity |date=2008-06-04 }}, ''ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌'' , M.K. ಗಾಂಧಿ.</ref> ಆದರೆ ಅವರ ವೈದ್ಯರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಮೇಕೆಯ ಹಾಲನ್ನು ಸೇವಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. *ಅವರು ಹಸುಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾದ ಹೈನು ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಹಾಲು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ [[ಹಸುಗಳಿಗೆ ಹೊಡೆಯುವುದು|ಹಸುವಿಗೆ ಗಾಳಿ ಹೊಡೆಯುವ]] ಅಭ್ಯಾಸವು ಅವರಿಗೆ ಜಿಗುಪ್ಸೆ ತರಿಸಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಹಾಲು ಮಾನವನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪಥ್ಯವಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವರ ಮೊದಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ತಮ್ಮ ಮೃತ ತಾಯಿಗೆ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೂ ಇದಕ್ಕೊಂದು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. === ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ === *ಗಾಂಧಿಯವರು ೧೬ನೇ ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ ಅವರ ತಂದೆಯ ಆರೋಗ್ಯ ಸ್ಥಿತಿ ಹದಗೆಟ್ಟಿತು. ತಮ್ಮ ಪೋಷಕರನ್ನು ತುಂಬಾ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ, ಎಲ್ಲ ತರಹದ ಅನಾರೋಗ್ಯ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ತಂದೆಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ರಾತ್ರಿ, ಗಾಂಧಿ ಯವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನವರು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯ ಬಿಡುವು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಶಯ್ಯಾಕೋಣೆಗೆ ಹೋದಾಗ ವಿಷಯಲೋಲುಪದಾಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೈಥುನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಆ ನಂತರ ಸೇವಕನೊಬ್ಬನು ಬಂದು ಗಾಂಧಿಯವರ ತಂದೆಯವರು ಆಗಷ್ಟೇ ನಿಧನರಾದದ್ದನ್ನು ತಿಳಿಸಿದನು. * ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಅತೀವ ಪಾಪಪ್ರಜ್ಞೆ ಉಂಟಾಗಿ, ಸ್ವತ: ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಕ್ಷಮಿಸಲಾಗದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಅವರು "ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಅವಮಾನ" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ವಿವಾಹಿತರಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ತಮ್ಮ ೩೬ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ [[ಅವಿವಾಹಿತ ಸ್ಥಿತಿ|ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ]]ಯನ್ನಾಚರಿಸುವಲ್ಲಿ ಈ ಘಟನೆಯು ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಲೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/mohandas_gandhi12b.html |title=Time magazine people of the century |publisher=Time.com |date= |accessdate=2009-03-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20000621103733/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/mohandas_gandhi12b.html |archivedate=2000-06-21 |url-status=dead }}</ref> *ಸಂಭೋಗತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು [[ವೈರಾಗ್ಯ|ಸಂನ್ಯಾಸ]]ದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯರೂಪದ ಶುದ್ಧತೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ [[ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ|ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ]]ಯ ತತ್ವದಿಂದ ಅವರ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಆಳವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆಯೇ ದೇವರ ಸನಿಹಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ಸೂಕ್ತ ಮಾರ್ಗ ಹಾಗೂ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಡಿಪಾಯ ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. *ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಕಾಮುಕ ಬೇಡಿಕೆಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಸಮರ ಮತ್ತು ಅವರ ಬಾಲ್ಯವಧು [[ಕಸ್ತೂರಬಾ ಗಾಂಧಿ|ಕಸ್ತೂರಬಾ]] ರೊಂದಿಗಿನ ತೀವ್ರ ಈರ್ಷ್ಯೆಯ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭೋಗಾಪೇಕ್ಷೆಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುವುದನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯುವುದು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೊಣೆ ಎಂದು ಅವರು ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆಯ ಎಂಬುದು "ಆಲೋಚನೆ, ಮಾತು, ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಸುವ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ನಿಗ್ರಹ"ವಾಗಿತ್ತು.<ref>[101] ^ ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌ — ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ, p. ೧೭೬.</ref> === ಸರಳತೆ === ---- *ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ನಿರತನಾಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು [[ಸರಳ ಜೀವನ]] ನಡೆಸತಕ್ಕದ್ದು, ಇದು [[ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ|ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೆ]]ಯತ್ತ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಮನ:ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು. ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರ [[ಸರಳತೆ|ಸರಳತೆಯು]] ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅನಗತ್ಯ ಖರ್ಚುಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿ, ಸರಳ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡು, ತಮ್ಮ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ತಾವೇ ಒಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು, ಇದು "ತಮ್ಮನ್ನೇ ಸೊನ್ನೆಗೆ ಕುಗ್ಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ" ವಿಧಾನ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>[102] ^ ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌ — ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ, p. ೧೭೭.</ref> *ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ತಾವು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ನಿಷ್ಥಾವಂತ ಸೇವೆಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿ ತಮ್ಮ ಜನ್ಮಸಂಬಂಧಿಗಳು ನೀಡಿದ್ದ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಒಂದು ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿದರು.<ref>[103] ^ ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌ — ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ, p. ೧೮೩.</ref> ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರತಿ ವಾರದಲ್ಲೂ ಒಂದು ದಿನ ಮೌನ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಾತನಾಡುವಿಕೆಯಿಂದ ದೂರವುಳಿಯುವ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ [[ಆಂತರಿಕ ಶಾಂತಿ|ಆಂತರಿಕ ಶಾಂತಿಯು]] ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು. *ಹಿಂದೂ ತತ್ವಗಳಾದ ''ಮೌನ'' ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]]:{{lang|sa|मौनं}}&nbsp;— ನಿಶ್ಯಬ್ದ) ಮತ್ತು ''ಶಾಂತಿ'' ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]]:{{lang|sa|शांति}}&nbsp;— ಶಾಂತಿ) ಗಳಿಂದ ಈ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸೆಳೆಯಲಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ದಿನಗಳಂದು ಅವರು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಬರೆಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ೩೭ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದ ಮೂರೂವರೆ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಓದಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ತಮ್ಮ ಆಂತರಿಕ ಅಶಾಂತಿಗಿಂತ ವಿಶ್ವದ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಯು ತಮಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗೊಂದಲವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಅವರ ಸಮರ್ಥನೆಯಾಗಿತ್ತು. *[[ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್|ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್‌]]ರವರ ''[[ಅನ್ ಟು ದಿಸ್ ಲಾಸ್ಟ್|ಅನ್‌ಟು ದಿಸ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌]] '' ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಾಗೂ ''ಫಿನಿಕ್ಸ್ ಸೆಟ್ಲ್‌ಮೆಂಟ್‌'' ಎಂಬ ಸಮುದಾಯವೊಂದನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಅವರು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ದರು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಡೆಸಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪತ್ತು ಹಾಗೂ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವಂತಹ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. *ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಬಡ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಒಪ್ಪುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಉಡುಪು ಧರಿಸಿದ ಅವರು, ತನ್ಮೂಲಕ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೂತ ನೂಲಿನ ಬಟ್ಟೆ (''ಖಾದಿ'' )ಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು. ತಾವೇ ಸ್ವತಃ ನೂತ ನೂಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ನೇಯುವ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು, ಇತರರೂ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. *ನಿರುದ್ಯೋಗದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಕೆಲಸಗಾರರು ಕೆಲಸವಿಲ್ಲದೆ ಕೂರಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳ ಸ್ವಾಮ್ಯತೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತಯಾರಕರಿಂದ ತಮ್ಮ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಖರೀದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿ ದಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಬಹುದೆಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[ನೂಲುವ ರಾಟೆ|ನೂಲುವ ರಾಟೆಯನ್ನು]] ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಧ್ವಜದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ನಂತರ, ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಸರಳತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಧೋತಿ|ಧೋತಿಯನ್ನು]] ಉಡುತ್ತಿದ್ದರು. === ಧರ್ಮಶ್ರದ್ಧೆ === [[ಚಿತ್ರ:Gandhi Smriti.jpg|thumb|right|ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮೃತಿ (ನವ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಕೊನೆಯ 4 ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳುಗಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಮನೆಯು ಈಗ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿದೆ)]] ---- *ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ತಮ್ಮ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲನ್ನು [[ಹಿಂದೂ ತತ್ವ|ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]]ದಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡು, ತಮ್ಮ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೂಧರ್ಮವನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸಿದರು. ಓರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಿಂದುವಾಗಿ, ಅವರು ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳನ್ನೂ ಸಮಾನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡರು, ಬೇರೊಂದು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಮತಾಂತರಗೊಳಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಯತ್ನಗಳನ್ನೂ ಅವರು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದರು. ಅವರು ಅತ್ಯಾಸಕ್ತ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾಗಿದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ಓದಿದ್ದರು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಹೀಗಿದ್ದವು: :ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವು ನನ್ನ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ತೃಪ್ತಿ ನೀಡಿ, ನನ್ನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ...ಸಂಶಯಗಳು ನನ್ನನ್ನು ಕಾಡಿದಾಗ, ನಿರಾಶೆಗಳು ನನ್ನತ್ತ ದುರುಗುಟ್ಟಿ ನೋಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಕ್ಷಿತಿಜದಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿನ ಒಂದೇ ಒಂದು ಕಿರಣವನ್ನೂ ನಾನು ಕಾಣದಾದಾಗ, ನಾನು ''[[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]]'' ಯ ಮೊರೆ ಹೋಗಿ, ನನಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ನೀಡುವ ಒಂದು ಪಂಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು, ತಡೆಯಲಾಗದಂತಹ ದುಃಖದ ನಡುವೆಯೂ ಮುಗುಳ್ನಗಲಾರಂಭಿಸುವೆ. ನನ್ನ ಜೀವನದ ತುಂಬ ದುರಂತಗಳೇ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿವೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಗೋಚರಿಸುವ ಮತ್ತು ಅಳಿಸಲಾಗದ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಅವು ಉಳಿಸಿಲ್ಲವಾದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿನ ಉಪದೇಶಗಳೇ ಕಾರಣ." *ಗಾಂಧಿಯವರು ''ಭಗವದ್ಗೀತೆ'' ಯ ಕುರಿತು [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಬರೆದರು. ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು ಮಹದೇವ್ ದೇಸಾಯಿಯವರು [[ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆ|ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆ]]‌ಗೆ ಭಾಷಾಂತರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಮುನ್ನುಡಿಯೊಂದಿಗೆ ಅದು ೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು.<ref>[106] ^ ದೇಸಾಯಿ, ಮಹಾದೇವ್‌. ದಿ ಗಾಸ್ಪೆಲ್‌ ಆಫ್ ಸೆಲ್ಫ‌ಲೆಸ್ ಆಕ್ಷನ್‌, ಅಥವಾ, ದಿ ಗೀತ ಅಕಾರ್ಡಿಂಗ್‌ ಟು ಗಾಂಧಿ. (ನವಜೀವನ್‌ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್‌ ಹೌಸ್‌: ಅಹಮದಾಬಾದ್‌: ಪ್ರಥಮ ಆವೃತ್ತಿ ೧೯೪೬). ಬೇರೆಯ ಆವೃತ್ತಿಗಳು: ೧೯೪೮, ೧೯೫೧, ೧೯೫೬.</ref><ref>[107] ^ ದೇಸಾಯಿಯವರ ಸೇರಿಸಿರುವ ಕೆಲವು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಆವೃತ್ತಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು: ಅನಾಸಕ್ತಿಯೋಗ: ದಿ ಗಾಸ್ಪೆಲ್‌ ಆಫ್ ಸೆಲ್ಫ‌ಲೆಸ್ ಆಕ್ಷನ್‌. ಜಿಮ್‌ ರಂಕಿನ್‌, ಸಂಪಾದಕರು. ಲೇಖಕರನ್ನು M.K. ಗಾಂಧಿ ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ; ಮಹಾದೇವ್‌ ದೇಸಾಯಿ, ಅನುವಾದಕ. (ಡ್ರೈ ಬೋನ್ಸ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌, ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ, ೧೯೯೮) ISBN ೧-೮೮೩೯೩೮-೪೭-೩.</ref> *ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಧರ್ಮದ ತಿರುಳಲ್ಲಿಯೂ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿ (ಸಹಾನುಭೂತಿ, ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು [[ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬದ್ಧತೆಯ ನೈತಿಕತೆ|ಸನ್ಮಾರ್ಗ ಸೂತ್ರ]]) ಇರುತ್ತವೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಧರ್ಮವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿನ ಆಷಾಢಭೂತಿತನ, ದುರಾಚಾರ ಹಾಗೂ ಮತತತ್ವಗಳನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಅವರು ಓರ್ವ ದಣಿವರಿಯದ ಸಮರ್ಥಕರಾಗಿದ್ದರು. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಕೆಲ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಹೀಗಿವೆ: :"ನಾನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವೆಂದಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಮಹೋನ್ನತ ಧರ್ಮವೆಂದಾಗಲೀ ಒಪ್ಪಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವೂ ನನ್ನ ಮನವೊಪ್ಪಿಸಲಾರದು.ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿನ ದೋಷಗಳು ತುರ್ತಾಗಿ ನನಗೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿರಬಹುದಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದೊಂದು ಕೊಳೆತ ಭಾಗ ಅಥವಾ ದುರ್ಮಾಂಸವಾಗಿರಬಹುದು. ಒಳಪಂಗಡ ಮತ್ತು ಜಾತಿಗಳ ಬಾಹುಳ್ಯದ ''ಮೂಲೋದ್ದೇಶ'' ವನ್ನು ನನಗೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿಲ್ಲ. ವೇದಗಳು ದೇವರ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯುತ ವಚನಗಳು ಎಂದು ಹೇಳುವುದರ ಅರ್ಥವೇನಿತ್ತು? ಒಂದು ವೇಳೆ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಬೈಬಲ್‌ ಮತ್ತು ಕೊರಾನ್ ಸಹ ಯಾಕಾಗಿರಬಾರದು? ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆಯೇ ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಸ್ನೇಹಿತರೂ ಸಹ ನನ್ನನ್ನು ಮತಾಂತರಗೊಳಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಧರ್ಮವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಸೇಠ್‌ ನನಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಲು ಅವನ ಬಳಿ ಏನಾದರೊಂದು ಇರುತ್ತಿತ್ತು." (ಮೂಲ: [[ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌|ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ]]) {{Quote_box| width=40%|align=right |quote= ::;ಸಪ್ತ ಪಾತಕಗಳು: *ಭಾರತದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೂಲ ಕಾರಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಗಾಂಧಿಜೀಯವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಸಪ್ತಪಾತಕಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಆ ಸಪ್ತ ಪಾತಕಗಳು ಇಂತಿವೆ. ;# '''ತತ್ವ ರಹಿತ ರಾಜಕಾರಣ,''' ;# '''ದುಡಿಮೆ ಇಲ್ಲದ ಸಂಪತ್ತು''', ;# '''ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿ ಇಲ್ಲದ ಸಂತೋಷ,''' ;# '''ಚಾರಿತ್ರ್ಯವಿಲ್ಲದ ಶಿಕ್ಷಣ,''' ;# '''ನೀತಿ ಇಲ್ಲದ ವ್ಯಾಪಾರ,''' ;# '''ಮಾನವೀಯತೆ ಇಲ್ಲದ ಜ್ಞಾನ,''' ;# '''ತ್ಯಾಗವಿಲ್ಲದ ಪೂಜೆ.''' *ಈಗ ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳು ನೆದೆಯುತ್ತಿವೆಯೆಂಬ ದೂರಿದೆ , ಅದನ್ನು ತಿದ್ದಿ ಸರಿಪಡಿಸುವ ಕಾಲ ನಾಯಕತ್ವ ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಬರಬಹುದೆಂದು ಸಜ್ಜನರ ಆಸೆ. :(ಸಂಗತ: ಪ್ರಜಾವಾಣಿ 12-12-2014) |-}} :"ನಾವು ನೈತಿಕ ಆಧಾರವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಕೂಡಲೇ ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಂತೆಯೇ."ನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಮೀರಿಸುವಂಥಾದ್ದು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಏನೂ ಇಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮಾನವನು ಸುಳ್ಳನಾಗಿ, ಕ್ರೂರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಅಸಂಯಮಿಯಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು, ದೇವರು ತನ್ನೊಂದಿಗಿದ್ದಾನೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದು." :"ಮಹಮ್ಮದ್‌ರ ನುಡಿಗಳು ಕೇವಲ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ ಇಡೀ ಮಾನವ ಕುಲಕ್ಕೇ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯ ನಿಧಿಯಾಗಿವೆ." :"ನಿಮ್ಮ ಕ್ರಿಸ್ತನನ್ನು ನಾನು ಇಷ್ಟಪಡುವೆ, ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರನ್ನು ನಾನು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ." ಅವರ ಜೀವನದ ಆ ನಂತರದ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ತಾವು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರೇ ಎಂದು ಅವರನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ, ಅವರು ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ: :"ಹೌದು. ನಾನೊಬ್ಬ ಹಿಂದು. ನಾನು ಒಬ್ಬ ಕ್ರೈಸ್ತ, ಒಬ್ಬ ಮುಸ್ಲಿಮ್‌, ಒಬ್ಬ ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಯಹೂದಿ ಸಹ." ( ನಾನು ಧಾರ್ಮಿಕ ತತ್ವದ ಅಮೃತವನ್ನು ನನ್ನ ಹೃದಯ ತುಂಬುವಷ್ಟು ಕುಡಿದಿದ್ದೇನೆ ಅದನ್ನು ನನಗೆ ಕರುಣಿಸಿ ಕೊಟ್ಟವರು [[ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಜ್ ಚಂದ್ ಭಾಯಿ]], ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.)(ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತಾಣ ನೋಡಿ) ಪರಸ್ಪರ ಗೌರವಾದರವಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಮತ್ತು [[ರವಿಂದ್ರನಾಥ್‌ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌|ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೂರ್]]‌ರು ಒಂದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ವು ಬಾರಿ ಸುದೀರ್ಘ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಚರ್ಚೆಗಳು ಅಂದಿನ ಇಬ್ಬರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರ ನಡುವಿನ ತಾತ್ವಿಕ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿವೆ. ೧೯೩೪ರ ಜನವರಿ ೧೫ರಂದು [[ಬಿಹಾರ|ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ]] ಭೂಕಂಪವೊಂದು ಸಂಭವಿಸಿ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ನಷ್ಟ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು. ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರನ್ನು ತಮ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳೊಳಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದಿರುವ ಮೂಲಕ ಮೇಲು ಜಾತಿಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಮಾಡಿದ ಪಾಪದ ಫಲವಿದು ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಇದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು (ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರನ್ನು [[ಹರಿಜನ್‌|ಹರಿಜನ]]ರು, [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣನ]] ಜನರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರ ಭವಿತವ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು). ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ಪದ್ಧತಿಯು ಅದೆಷ್ಟೇ ಅಸಂಗತವಾಗಿರಲಿ, ಭೂಕಂಪವು ಕೇವಲ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ಆಗಬಲ್ಲದೇ ಹೊರತು, ನೈತಿಕತೆಯ ಕಾರಣಗಳಿಂದಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌ರು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿಲುವನ್ನು ಭಾವೋದ್ವೇಗದಿಂದ ವಿರೋಧಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.indiatogether.org/2003/may/rvw-gndhtgore.htm |title=Overview of debates between Gandhi and Tagore |publisher=Indiatogether.org |date= |accessdate=2009-03-12}}</ref> == ಬರಹಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Young India.png|thumb|ಗಾಂಧಿಯವರು ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು]] *ಗಾಂಧಿಯವರು ಓರ್ವ ಸಮೃದ್ಧ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ''[[ಭಾರತೀಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ|ಇಂಡಿಯನ್ ಒಪೀನಿಯನ್‌]]'' ಪತ್ರಿಕೆ, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ ನಂತರ [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ,]] [[ಹಿಂದಿ]] ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ''[[ಹರಿಜನ್‌]] '' ಪತ್ರಿಕೆ, ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ''[[ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ]]'' ಪತ್ರಿಕೆ ಮತ್ತು ನವಜೀವನ್‌‌‌ ಎಂಬ ಗುಜರಾತಿ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಅವರು ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು. *ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು.<ref>V.N. ನಾರಾಯಣನ್‌‌ರವರ [http://www.lifepositive.com/Spirit/masters/mahatma-gandhi/journalist.asp ಪೀರ್‌ಲೆಸ್ಸ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಟರ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070804022748/http://www.lifepositive.com/Spirit/masters/mahatma-gandhi/journalist.asp |date=2007-08-04 }}. ಲೈಫ್ ಪಾಸಿಟೀವ್‌ ಪ್ಲಸ್‌, ಅಕ್ಟೊಬರ್‌–ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೦೦೨</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಅವರು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಪತ್ರ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. *ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಾದ ''[[ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌|ಆನ್‌ ಆಟೋಬಯೊಗ್ರಫಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸ್‌ಪರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್‌ ಟ್ರೂತ್‌]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನೂ ಗಾಂಧಿಯವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಹೋರಾಟದ ಕುರಿತಾದ ''ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ'' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕ, ''[[ಹಿಂದ್‌ ಸ್ವರಾಜ್‌ ಅಥವಾ ಭಾರತೀಯ ಹೋಮ್ ರೂಲ್|ಹಿಂದ್ ಸ್ವರಾಜ್ ಆರ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಹೋಮ್‌ ರೂಲ್‌]]'' ಎಂಬ ರಾಜಕೀಯ ಕಿರುಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದು, [[ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್|ಜಾನ್‌ ರಸ್ಕಿನ್‌]]ರವರ ''[[ಅನ್ ಟು ದಿಸ್ ಲಾಸ್ಟ್|ಅನ್‌ಟು ದಿಸ್ ಲಾಸ್ಟ್]]'' ನ್ನು ಕೃತಿಯನ್ನು ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಗೆ ಭಾವಾನುವಾದ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Unto this last">{{cite book |last= Gandhi |first= M. K. |authorlink= |title= Unto this Last: A paraphrase |url= http://wikilivres.info/wiki/Unto_This_Last_%E2%80%94_M._K._Gandhi |year= |publisher= Navajivan Publishing House |location= Ahmedabad |language= English; trans. from Gujarati |isbn= 81-7229-076-4 |format= PDF |access-date= 2009-12-16 |archive-date= 2010-01-04 |archive-url= https://web.archive.org/web/20100104063511/http://wikilivres.info/wiki/Unto_This_Last_%E2%80%94_M._K._Gandhi |url-status= dead }}</ref> *ಈ ಕೊನೆಯ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಪಠ್ಯಕ್ರಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಅವರು ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಪದ್ಧತಿ, ಆಹಾರ ಕ್ರಮ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ, ಧರ್ಮ, ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಭಾಷಾಂತರವಾಗಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. *೧೯೬೦ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಗಾಂಧಿಯವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ''ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆದ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. ಈ ಬರಹಗಳು ಸುಮಾರು ೫೦,೦೦೦ ಪುಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನು ಸುಮಾರು ನೂರು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ರಾಜಕೀಯ ದುರುದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದೆ ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ವಾದಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ೨೦೦೦ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಗಳ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಆವೃತ್ತಿಯು ವಿವಾದದ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿದ್ದವು. ನಂತರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಪರಿಷ್ಕೃತ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಿತು.<ref>[https://archive.is/20120524200743/http://www.gandhiserve.org/cwmg/cwmg_controversy.html ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ (CWMG) ವಿವಾದ] (ಗಾಂಧಿಸರ್ವ್)</ref> === ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ ಪುಸ್ತಕಗಳು === *ಹಲವು ಜೀವನಚರಿತ್ರಕಾರರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಜೀವನವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ: ಎಂಟು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿರುವ, D. G. ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್‌ರವರ ''ಮಹಾತ್ಮ.'' ''ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ಕರಮ್‌ಚಂದ್‌ ಗಾಂಧಿ'' ಮತ್ತು ೧೦ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿರುವ, [[ಪ್ಯಾರೇಲಾಲ್|ಪ್ಯಾರೇಲಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ಸುಶೀಲಾ ನಾಯರ್|ಸುಶೀಲಾ ನಾಯರ್‌]]ರವರ ''ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ'' .US ಸೇನಾದಳದ ಕರ್ನಲ್‌ G. B. ಸಿಂಗ್‌ [[ಗಾಂಧಿ ಬಿಹೈಂಡ್ ದಿ ಮಾಸ್ಕ್ ಆಫ್ ಡಿವಿನಿಟಿ|ಗಾಂಧಿ: ಬಿಹೈಂಡ್‌ ದಿ ಮಾಸ್ಕ್‌ ಆಫ್‌ ಡಿವೈನಿಟಿ]] ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="ReviewBaldevSingh">{{cite web | title=Gandhi Behind the Mask of Divinity | url=http://www.sikhspectrum.com/082004/gandhi_mask.htm | accessdate=2007-12-17 | archive-date=2007-12-28 | archive-url=https://web.archive.org/web/20071228114504/http://www.sikhspectrum.com/082004/gandhi_mask.htm | url-status=dead }}</ref> *ಈಗಿರುವ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕುರಿತಾದ ಬಹುಪಾಲು ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಗಾಂಧಿಯವರು ಬರೆದ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೇ ಹೇಳುತ್ತವೆಯೇ ಹೊರತು, ಗಾಂಧಿಯವರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳ ಕುರಿತಾದ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಅವಲೋಕನವು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ G. B. ಸಿಂಗ್‌‌ರವರು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗಾಂಧಿಯವರ ಸ್ವಂತ ಮಾತುಗಳು, ಪತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸುದ್ದಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಅಂಕಣಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ನಡೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ರೂಪಿಸಿದ ತಮ್ಮ ಪ್ರೌಢ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮೂಲನಿವಾಸಿ ಕಪ್ಪುಜನಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬಿಳಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಗಾಂಧಿಯವರು ವರ್ಣಭೇದವನ್ನು ತೋರುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಸಿಂಗ್‌ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. *ಕಾಲಾನಂತರ ಡಾ. ಟಿಮ್‌ ವಾಟ್ಸನ್‌ರವರ ಜೊತೆಗೂಡಿ ಸಿಂಗ್‌ರವರು ರಚಿಸಿದ [[ಗಾಂಧಿ ಅಂಡರ್ ಕ್ರಾಸ್ ಎಗ್ಸಾಮಿನೇಷನ್|ಗಾಂಧಿ ಅಂಡರ್ ಕ್ರಾಸ್ ಎಗ್ಸಾಮಿನೇಷನ್‌]] (೨೦೦೮) ಎಂಬ ಕೃತಿಯು, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರೈಲು ಘಟನೆಯನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸ್ವತಃ ಹಲವು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದು, ಸದರಿ ಘಟನೆಯು ಇಂದು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡಿರುವಂತೆ ನಡೆಯಲೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತದೆ. == ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವ == *ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳ ಮೇಲೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಭಾವ ಭೀರಿದರು. [[ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್‌ ಕಿಂಗ್|ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್ ಕಿಂಗ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಜೇಮ್ಸ್ ಲಾಸನ್|ಜೇಮ್ಸ್‌ ಲಾಸನ್]]‌ರವರುಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿನ [[ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು-ಅಮೆರಿಕ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಚಳುವಳಿ (1955–1968)|ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಚಳವಳಿ]]ಯ ನಾಯಕರುಗಳು ಅಹಿಂಸೆಯ ಕುರಿತಾದ ತಮ್ಮದೇ ಸ್ವಂತ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |url=http://mlk-kpp01.stanford.edu/index.php/kingpapers/article/kings_trip_to_india/ |title=ಭಾರತಕ್ಕೆ ರಾಜನ ಪ್ರಯಾಣ |access-date=2009-12-16 |archive-date=2009-03-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090321002316/http://mlk-kpp01.stanford.edu/index.php/kingpapers/article/kings_trip_to_india/ |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.cnn.com/2009/WORLD/asiapcf/02/17/king.anniversaryvisit/index.html ಗಾಂಧಿಯ ಸ್ಮಾರಕ ವೀಕ್ಷಣೆಗೆ ತಂದೆಯಂತೆ ರಾಜ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದ]</ref><ref>{{cite web |author=Placido P. D'Souza |url=http://sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/chronicle/archive/2003/01/20/ ED163673. DTL |title=COMMEMORATING MARTIN LUTHER KING JR.: Gandhi's influence on King |publisher=Sfgate.com |date=2003-01-20 |accessdate=2009-03-12 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *[[ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾನೀತಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇತಿಹಾಸ|ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ನೀತಿ]] ವಿರೋಧಿಸುವ ತೀವ್ರವಾದಿ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಹಿಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾ|ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾರವರು]] ಗಾಂಧಿಯವರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು.<ref name="Mandela-2000">[[ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾ]], [http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/the_sacred_warrior13a.html ಪವಿತ್ರ ಯೋಧ: ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿಮೋಚಕರು ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಭಾರತ ವಿಮೋಚಕರ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081020031336/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/the_sacred_warrior13a.html|date=2008-10-20}}, ''ಟೈಮ್‌ ನಿಯತಕಾಲಿಕ'' , ೩ ಜನವರಿ ೨೦೦೦.</ref> ಇನ್ನುಳಿದ ಇತರರೆಂದರೆ, [[ಖಾನ್‌ ಅಬ್ದುಲ್‌ ಗಫಾರ್‌ ಖಾನ್‌ ರಸ್ತೆ|ಖಾನ್‌ ಅಬ್ಧುಲ್ ಗಫರ್ ಖಾನ್‌]],<ref>{{cite web |url=http://findarticles. com/p/ articles/mi_m1295/is_2_66/ai_83246175/print |title=A pacifist uncovered — Abdul Ghaffar Khan, Pakistani pacifist |publisher=Findarticles.com |date=1930-04-23 |accessdate=2009-03-12 |archiveurl=https://archive.is/20120709043626/findarticles. |archivedate=2012-07-09 |url-status=dead }}</ref> *[[ಸ್ಟೀವ್ ಬಿಕೊ|ಸ್ಟೀವ್‌ ಬಿಕೊ,]] [[ಆಂಗ್‌ ಸಾನ್‌ ಸ್ಸು ಕಿ|ಆಂಗ್‌ ಸಾನ್‌ ಸೂ ಕಿ]] <ref>{{cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040222/spectrum/book1.htm |title=An alternative Gandhi |publisher=Tribuneindia.com |date=2004-02-22 |accessdate=2009-03-12}}</ref> ಮತ್ತು [[ಫರ್ಡಿನೆಂಡ್ ಮಾರ್ಕೋಸ್|ಫರ್ಡಿನೆಂಡ್‌ ಮಾರ್ಕೊಸ್‌]]ರ [[ಸರ್ವಾಧಿಕಾರ|ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಫಿಲಿಪೀನ್‌ ದೇಶದ ವಿರೋಧಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದ [[ಬೆನಿಗ್‌ನೊ ಎಕ್ವಿನೊ, Jr.|ಬಿನೈನೋ ಅಕ್ವಿನೊ, Jr.]] *ಗಾಂಧಿಯವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಬೋಧನೆಗಳಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ ಇಲ್ಲವೇ ಗಾಂಧಿಯವರ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಹರಡಲು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ''ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ '' ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿದವರಲ್ಲಿ [[ರೊಮೈನ್ ರೊಲೆಂಡ್|ರೊಮೈನ್‌ ರೋಲೆಂಡ್]] ಮೊದಲಿಗರು. ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ದೇಶದ [[ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ|ಅರಾಜಕತಾವಾದಿ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ|ಸ್ತ್ರೀಸಮಾನತಾ ವಾದಿ]]ಯಾದ [[ಮರಿಯಾ ಲಾಸೆರ್ದಾ ದೆ ಮೊರಾ|ಮರಿಯಾ ಲಾಸೆರ್ಡ ಡಿ ಮೌರಾ]]ರವರು ಶಾಂತಿಧೋರಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ತಮ್ಮ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. *೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪಿನ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ [[ಆಲ್ಭರ್ಟ್‌ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌|ಆಲ್ಭರ್ಟ್‌ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌ರವರು]] ತಾವು ಬರೆದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಗಾಂಧಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು, ಮತ್ತು ನಂತರದ ಅವರ ಕುರಿತಾದ ತಮ್ಮ ಬರಹವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು "ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗಾಗಿರುವ ಓರ್ವ ಮಾದರಿ ವ್ಯಕ್ತಿ" ಎಂದು ಅವರು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url=http://www.gandhiserve.org/streams/einstein.html |title=Einstein on Gandhi |publisher=Gandhiserve.org |date=1931-10-18 |accessdate=2009-03-12 |archive-date=2012-01-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117104005/http://www.gandhiserve.org/streams/einstein.html |url-status=dead }}</ref> [[ಲಂಜಾ ದೆಲ್ ವಾಸ್ತೊ|ಲಂಜಾ ಡೆಲ್ ವಾಸ್ಟೊ]]ರವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಜೊತೆ ಬಾಳುವ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ನಂತರ ಅವರು ಯುರೋಪ್‌‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು (ಗಾಂಧಿಯ ಆಶ್ರಮಗಳನ್ನು ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು) ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ [[ಆರ್ಕ್ ಸಮುದಾಯ|ಆರ್ಕ್‌ನ‌ ಸಮುದಾಯ‌‌]]ವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. * ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಡ್ಮಿರೆಲ್‌ನ ಓರ್ವರ ಮಗಳಾದ [[ಮೆಡಿಲೈನ್ ಸ್ಲಾದೆ|ಮೆಡೆಲೀನ್‌ ಸ್ಲೇಡ್‌]]ರವರು ("ಮೀರಾಬೆನ್" ಎಂದೇ ಪ್ರಖ್ಯಾತರು) ತಮ್ಮ ಪ್ರೌಢ ಜೀವನದ ಬಹುಪಾಲು ಕಾಲವನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅನುಯಾಯಿಯಂತೆ ಕಳೆದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಗೀತಗಾರ [[ಜಾನ್ ಲೆನ್ನನ್|ಜಾನ್‌ ಲೆನ್ನನ್‌]]ರವರು ಅಹಿಂಸಾವಾದದ ಬಗೆಗಿನ ತಮ್ಮ ವಿಚಾರ ಮಂಡಿಸುವಾಗ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕುರಿತು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು.<ref>[http://www.rollingstone.com/news/story/8898300/lennon_lives_forever ಲೆನ್ನನ್ ಚಿರಾಯು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070528225215/http://www.rollingstone.com/news/story/8898300/lennon_lives_forever |date=2007-05-28 }}. ''rollingstone.com'' ನಿಂದ. ೨೦ ಮೇ ೨೦೦೭ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> *೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಕೇನ್ಸ್‌ ಲಯನ್ಸ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಾಹೀರಾತು ಉತ್ಸವ|ಕೇನ್ಸ್‌ ಲಯನ್ಸ್‌ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಾಹೀರಾತು ಉತ್ಸವ]]ದಲ್ಲಿ , [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್|U.S.]]ನ ಹಿಂದಿನ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಪರಿಸರವಾದಿಯಾದ [[ಅಲ್ ಗೋರ್|ಅಲ್‌ ಗೋರ್‌]] ರವರು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೆಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref>[http://www.exchange4media.com/Cannes/2007/fullstory2007.asp?section_id=13&amp;news_id=26524&amp;tag=21387&amp;pict=2 ಗಾಂಧಿಗಿರಿ ಮತ್ತು ಗ್ರೀನ್‌ ಲಯನ್‌ನಿಂದ, ಅಲ್ ಜಾರ್‌ ಕೇನ್ಸ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಹೃದಯಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದನು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111115931/http://www.exchange4media.com/Cannes/2007/fullstory2007.asp?section_id=13&news_id=26524&tag=21387&pict=2 |date=2012-01-11 }}. ''exchange೪media.com'' ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು ೨೩ ಜೂನ್ ೨೦೦೭ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ಕೊನೆಯದಾಗಿ, ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ , ಆಗಿನ ಸೆನೆಟರ್‌ ಆಗಿದ್ದ [[ಬರಾಕ್ ಓಬಾಮ|ಬರಾಕ್ ಒಬಾಮ]]ರವರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದರು: :ನನ್ನ ಜೀವನದಾದ್ಯಂತ, ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಒಂದು ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಂತೆ ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಒಗ್ಗೂಡಿ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ ಕಂಡುಬರುವ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತರಿಸುವಂತಹ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯು ಅವರಲ್ಲಿ ಮೈಗೂಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ, ನಿಜವಾದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಕೇವಲ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ನಿಂದ ಮಾತ್ರವೇ ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಜನರಿಂದ ಅವು ಬರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರವೇ ನಾನು ನನ್ನ ಸೆನೇಟ್‌ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವೆ.<ref>{{cite web |author= |url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2008071260521800.htm&date=2008/07/12/&prd=th& |title=Obama reluctant to seek changes in nuclear deal |publisher=The Hindu |date=2008-12-07 |accessdate=2009-03-12 |archive-date=2008-08-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080802010430/http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2008071260521800.htm&date=2008%2F07%2F12%2F&prd=th& |url-status=dead }}</ref> == ಪರಂಪರೆ == [[ಚಿತ್ರ:PMBGandhistatue.jpg|right|thumb|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪೈಟೆರ್ಮರಿಟ್ಜ್‌ಬರ್ಗ್ ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌ನ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಶತಮಾನೋತ್ಸವದ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರತಿಮೆಯಿದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhi site.jpg|thumb|left|ನವದೆಹಲಿಯ ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮೃತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಹುತಾತ್ಮರ ಸ್ತಂಭವಿರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.]] [[ಚಿತ್ರ:Gandhi Memorial.jpg|thumb|left|1948ರಂದು ಭಾರತದ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್‌ಘಾಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ನೆರವೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:200705 gandhiWaikiki.jpg|thumb|right|ವೈಕಿಕಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರತಿಮೆ, ಹೊನೊಲುಲು, ಹೊಹಾವೊ, ಹವಾಯಿ.ಮೇ 16, 2007.|link=Special:FilePath/200705_gandhiWaikiki.jpg]] [[ಚಿತ್ರ:San francisco Gandhi.jpg|thumb|right|ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊದ ಎಂಬರ್‌ಕಡೆರೊ ನೈಬರ್‌ಹುಡ್, 1 ಫೆರ್ರಿ ಕಟ್ಟಡಫೆರ್ರಿ ಕಟ್ಟಡದ ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಪ್ರದೇಶ, ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ, CA 94199 USA|link=Special:FilePath/San_francisco_Gandhi.jpg]] ಗಾಂಧಿಯವರ ಜನ್ಮದಿನವಾದ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨ಅನ್ನು [[ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಜಾದಿನಗಳು|ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಜಾದಿನ]]ವೆಂದು ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ|ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿಯನ್ನು]] ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. "[[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಹಾಸಭೆ|ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆ]]"ಯು "ಸರ್ವಾನುಮತದಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ" ನಿರ್ಣಯವೊಂದನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು, ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨ನ್ನು "[[ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಹಿಂಸಾ ದಿನ|ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಹಿಂಸಾ ದಿನ]]"ವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದೆ ಎಂದು ೨೦೦೭ರ ಜೂನ್ ೧೫ರಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news| first=Nilova| last=Chaudhury| url=http://www.hindustantimes.com/storypage/storypage.aspx?id=54580f5e-15a0-4aaf-baa3-8f403b5688fa&&Headline=October+2+is+Int'l+Non-Violence+Day| title=2 October is global non-violence day| work=hindustantimes.com| publisher=Hindustan Times| date=15 June 2007| accessdate=2007-06-15| archive-date=2007-09-30| archive-url=https://web.archive.org/web/20070930061449/http://www.hindustantimes.com/storypage/storypage.aspx?id=54580f5e-15a0-4aaf-baa3-8f403b5688fa&&Headline=October+2+is+Int'l+Non-Violence+Day| url-status=dead}}</ref> ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸೇವೆಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಜೀವವನ್ನೇ ಬಲಿದಾನ ಮಾಡಿದ ಹುತಾತ್ಮರನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಲು, ಅವರ ಹತ್ಯೆಯ ದಿನವಾದ ಜನವರಿ ೩೦ನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುತಾತ್ಮರ ದಿನವೆಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೆಸರಿನ ಜೊತೆಗಿರುವ ''[[ಮಹಾತ್ಮ]]'' ಎಂಬ ಪದವು ನಾಮಕರಣದ ಹೆಸರು ಎಂದು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯರು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನು [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ|ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಪದಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದು ''ಮಹಾ'' ಎಂದರೆ ''ಉನ್ನತ'' ಹಾಗೂ ''ಆತ್ಮ'' ಎಂದರೆ ''ಆತ್ಮ'' ಎಂಬ ಅರ್ಥವಿದೆ. *ದತ್ತ ಹಾಗೂ ರಾಬಿನ್‌ಸನ್‌ರವರ ''ರವೀಂದ್ರನಾಥ್‌ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ'' ಕೃತಿಯಂತಹ ಬಹುತೇಕ ಮೂಲಗಳು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ''ಮಹಾತ್ಮ'' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಮೊದಲು ನೀಡಿದ್ದು [[ರವಿಂದ್ರನಾಥ್‌ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌|ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೂರ್‌]]ರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ. [134] [[ನೌಟಮ್‌ಲಾಲ್ ಭಗವಂಜಿ ಮೆಹ್ತಾ|ನೌತಮ್‌ಲಾಲ್‌ ಭಗವಾನ್‌ಜಿ ಮೆಹತಾ]]ರವರು ೧೯೧೫ರ ಜನವರಿ ೨೧ರಂದು ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಈ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿದರು ಎಂದು ಇತರ ಮೂಲಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. [136] *ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಆ ಗೌರವಕ್ಕೆ ತಾನು ಪಾತ್ರನಾಗಿರುವೆ ಎಂದು ತಮಗೆಂದೂ ಅನಿಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>[http://kamdartree.com/Dr%20PJ%20Mehta.htm M.K. ಗಾಂಧಿ: ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080515055835/http://kamdartree.com/Dr%20PJ%20Mehta.htm |date=2008-05-15 }}. ೨೧ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ''ಮನ್‌ಪತ್ರ'' ದ ಪ್ರಕಾರ, ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸುವಲ್ಲಿನ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರಶಂಸಾತ್ಮಕ ತ್ಯಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ''ಮಹಾತ್ಮ'' ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.<ref>[138] ^ [http://kamdartree.com/mahatma_kamdar.htm ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ಕೆ. ಗಾಂಧಿ ಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗ "ಮಹಾತ್ಮ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080515055827/http://www.kamdartree.com/mahatma_kamdar.htm |date=2008-05-15 }}. ೨೧ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> *೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ''[[ಟೈಮ್‌ (ನಿಯತಕಾಲಿಕ)|ಟೈಮ್‌]]'' ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು [[ವರ್ಷದ ಪುರುಷ|ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿ]] ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ. ೧೯೯೯ನೇ ಇಸವಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ "[[ಶತಮಾನದ ಪುರುಷ|ಶತಮಾನದ ಮನುಷ್ಯ]]"ರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ನಡೆದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು [[ಆಲ್ಭರ್ಟ್‌ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌|ಆಲ್ಭರ್ಟ್‌ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌ರ]] ನಂತರದ ಸ್ಥಾನ ಅಂದರೆ [140]ರನ್ನರ್‌-ಅಪ್‌ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರು. ೦}ದಲೈ ಲಾಮ, [[ಲೆಚ್‌ ವಲೆಸ|ಲೆಕ್‌ ವಲೇಸಾ]], [[ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್‌ ಕಿಂಗ್|Dr. ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್‌ ಕಿಂಗ್, Jr.]], [[ಸೀಜರ್‌ ಚವೆಜ್‌]], [[ಆಂಗ್‌ ಸಾನ್‌ ಸ್ಸು ಕಿ|ಆಂಗ್‌ ಸಾನ್‌ ಸೂ ಕಿ]], [[ಬೆನಿಗ್‌ನೊ ಎಕ್ವಿನೊ, Jr.|ಬೆನೈನೊ ಅಕ್ವಿನೊ Jr.]], [[ದೆಶ್‌ಮಂಡ್‌ ಟುಟು|ದೆಸ್ಮಡ್‌ ಟುಟು]], ಮತ್ತು [[ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾ|ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾರವರನ್ನು]] ''ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಕ್ಕಳು'' ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಅವರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಎಂದು ಟೈಮ್‌ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಹೆಸರಿಸಿದೆ. [141] *ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಮಾಜ ಸೇವಕರು, ವಿಶ್ವ ನಾಯಕರು ಹಾಗೂ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ವರ್ಷದ [[ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ನೀತಿಯನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ಹೋರಾಡಿದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಯಕರಾದ [[ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾ|ನೆಲ್ಸನ್‌ ಮಂಡೇಲಾ]]ರವರು ಒಬ್ಬರು. *೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ, [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ೫, ೧೦, ೨೦, ೫೦, ೧೦೦, ೫೦೦ ಮತ್ತು ೧೦೦೦ ಮುಖಬೆಲೆಯ [[ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ|ರೂಪಾಯಿ]]ಗಳಲ್ಲಿನ ಚಲಾವಣಾ ನೋಟುಗಳ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಸರಣಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು. ಇಂದು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಹಣದ ನೋಟುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ೧೯೬೯ರಲ್ಲಿ, ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯ ಶತಮಾನೋತ್ಸವದ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಅವರ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅಂಚೆಚೀಟಿ‌ಗಳನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ ಹೊರತಂದಿತು. *ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂನಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿದ್ದು, [[ಲಂಡನ್‌|ಲಂಡನ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಕಾನೂನು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ನಡೆಸಿದ [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್‌|ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್‌‌]] ಸಮೀಪವಿರುವ [[ತವಿಸ್‌ಸ್ಟಾಕ್ ಚೌಕ|ತವಿಸ್‌ಸ್ಟಾಕ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂನಲ್ಲಿ ಜನವರಿ ೩೦ರ ದಿನವನ್ನು "ರಾಷ್ಟ್ತೀಯ ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮರಣದಿನ"ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]ದಲ್ಲಿನ [[ಯೂನಿಯನ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ (ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ)|ಯೂನಿಯನ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್]] ಉದ್ಯಾನವನದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ, [[ಅಟ್ಲಾಂಟ, ಜಾರ್ಜಿಯಾ|ಅಟ್ಲಾಂಟ]]ದಲ್ಲಿನ [[ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್‌ ಕಿಂಗ್, Jr. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳ|ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಲೂಥರ್‌ ಕಿಂಗ್, Jr. ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಸೈಟ್‌]]ನಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌, D.C.|ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌‌, D.C.]]ಯಲ್ಲಿನ ಮಸಾಚ್ಯುಸೆಟ್ಸ್‌‌ನ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ , ಭಾರತೀಯ ರಾಯಭಾರ ಕಚೇರಿಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊದ ಎಂಬರ್‌ಕೆಡೆರೊ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿಯೂ ಗಾಂಧಿ ಪ್ರತಿಮೆಯಿದೆ. ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ರೈಲಿನಿಂದ ಹೊರನೂಕಿದ ಘಟನೆಯ ನಗರವಾದ [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ]] [[ಪೈಟೆರ್ಮರಿಟ್ಜ್‌ಬರ್ಗ್|ಪೀಟರ್‌ಮೆರಿಟ್ಜ್‌ಬರ್ಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ, ಈಗ ಅವರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.[[ಲಂಡನ್‌]], [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್]], ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಇರುವ ಇತರೆ ನಗರಗಳಲ್ಲಿರುವ [[ಮಾಡಮ್ ಟುಸ್ಸಾಡ್ಸ್|ಮೇಡಮ್‌ ಟುಸ್ಸಾಡ್ಸ್‌ನ]] ಮೇಣದ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೇಣದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿವೆ. [[ಅಮೆರಿಕ ಸ್ನೇಹಿತರ ಸೇವಾ ಬಳಗ|ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌ ಸರ್ವೀಸ್‌ ಕಮಿಟಿ]]ಯಿಂದ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ೧೯೩೭ರಿಂದ ೧೯೪೮ರ ನಡುವೆ ಗಾಂಧಿಯವರು [[ನೋಬೆಲ್‌ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ನೊಬೆಲ್‌ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಗಾಗಿ ಐದು ಬಾರಿ ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರೂ ಸಹ ಅವರು ಆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref>[http://www.afsc.org/about/nobel/past-nominations.htm AFSCಯ ಹಿಂದಿನ ಸಾಲಿನ ನೋಬೆಲ್‌ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080815101402/https://www.afsc.org/about/nobel/past-nominations.htm |date=2008-08-15 }}.</ref> ದಶಕಗಳ ತರುವಾಯ, ನೋಬೆಲ್ ಸಮಿತಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೋರಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ವಿಷಾದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿತು. ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಸಂದರ್ಭ ಬಂದಿತ್ತಾದರೂ, ಆದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹತ್ಯೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಹೊಸದಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾದ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಯುದ್ಧವೂ ಆ ವರ್ಷದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ಅಂಶವಾಯಿತೆನ್ನಬಹುದು.<ref>ಅಮಿತ್‌ ಬರೂಹ. [http://www.hindu.com/2006/10/17/stories/2006101704971200.htm "ಗಾಂಧಿ ನೋಬೆಲ್‌‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸದಿರುವುದು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಲೊಪವಾಯಿತು"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080929071131/http://www.hindu.com/2006/10/17/stories/2006101704971200.htm|date=2008-09-29}}. ೨೦೦೬ರ ''[[ದಿ ಹಿಂದು|ದ ಹಿಂದು]]'' ವಿನಲ್ಲಿದ್ದ. ೧೭ ಅಕ್ಟೊಬರ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ಗಾಂಧಿಯವರ ಹತ್ಯೆಯಾದ ವರ್ಷವಾದ ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ , "ಯೋಗ್ಯ ಜೀವಂತ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಇರದಿದ್ದ" ಕಾರಣ ಆ ವರ್ಷ ಯಾರಿಗೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ೧೯೮೯ರಲ್ಲಿ [[ತೆನ್‌ಜಿನ್ ಗ್ಯಾಟ್ಸೊ|ದಲೈ ಲಾಮ]]ರವರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು "ಇದು ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಉಡುಗೊರೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref>ಒಯ್‌ವಿಂದ್‌ ಟನ್ನೆಸ್ಸನ್‌. [http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/articles/gandhi/index.html ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ, ದಿ ಮಿಸ್ಸಿಂಗ್‌ ಲಿಟರೇಚರ್‌]. ನೋಬೆಲ್‌ ಎ-ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಪೀಸ್‌ ಸಂಪಾದಕರು, ೧೯೯೮–೨೦೦೦. ೨೧ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ೧೯೪೮ರ ಜನವರಿ ೩೦ರಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಹತ್ಯೆಗೀಡಾದ ಸ್ಥಳವಾದ [[ಘನಶ್ಯಾಮ್‌ದಾಸ್ ಬಿರ್ಲಾ|ಘನಶ್ಯಾಮ್‌ ದಾಸ್‌ ಬಿರ್ಲಾ]]ರವರ ಮನೆಯಾದ ಬಿರ್ಲಾ ಭವನ ಅಥವಾ ಬಿರ್ಲಾ ಹೌಸ್‌ನ್ನು , ೧೯೭೧ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮೃತಿ ಅಥವಾ "ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮರಣೆ"ಗೆಂದು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ತೆರೆಯಿತು. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಕಡೆಯ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ಕಳೆದ ಕೋಣೆ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾತ್ರಿಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಡಿಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗುಂಡೇಟಿಗೀಡಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ಕಾಪಾಡುತ್ತಿದೆ. ಹುತಾತ್ಮರ ಸ್ಥಂಭವೊಂದನ್ನು ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದ ಸ್ಥಳವನ್ನಾಗಿ ಈಗ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ ಜನವರಿ ೩೦ರಂದು, ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹುತಾತ್ಮರಾದ ದಿನದ ವಾರ್ಷಿಕ ಪುಣ್ಯತಿಥಿಯಂದು ಹಲವು ದೇಶಗಳ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ [[ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯ ಶಾಲಾ ದಿನಾಚರಣೆ|ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯ ಶಾಲಾದಿನ]]ವೆಂದು ([[DENIP]]) ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಇದನ್ನು ಸ್ಪೇಯ್ನ್‌‌ನಲ್ಲಿ ೧೯೬೪ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಭೂಗೋಳದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಶಾಲಾ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ ೩೦ರಂದು ಅಥವಾ ಆಸುಪಾಸಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಆದರ್ಶಗಳು ಹಾಗೂ ಮೌಲ್ಯಗಳು == ಗಾಂಧಿಯವರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ [[ಅಹಿಂಸಾ|ಅಹಿಂಸಾತತ್ವವು]] [[ಶಾಂತಿವಾದ|ಶಾಂತಿ ಧೋರಣೆ]]ಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದರಿಂದಾಗಿ ಇದು ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಸಮುದಾಯದಾದ್ಯಂತ ಬರುವ ಟೀಕೆಯ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. === ವಿಭಜನೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ === ಧಾರ್ಮಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವ ತಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕೆ [[ವಿಭಜನೆ (ರಾಜಕೀಯ)|ವಿಭಜನೆ]]ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಿಯಮದಂತೆ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು.<ref>ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತವಾದ ''[http://www.amazon.com/gp/reader/0394714660/ ದಿ ಎಸ್ಸೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ ಆಫ್‌‍ ಹಿಸ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್, ವರ್ಕ್‌, ಅಂಡ್‌ ಐಡಿಯಾಸ್‌‌‌].'' , ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್, ed., ೨೦೦೨ (ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿ) pp. ೧೦೬–೧೦೮.</ref> [[ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ|ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ]]ಯಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ೧೯೪೬ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೬ರಂದು ''[[ಹರಿಜನ್‌|ಹರಿಜನ್]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದರು: <blockquote> ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಬೇಡಿಕೆಯು[ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿರುವ ಬೇಡಿಕೆಯು) ಇಸ್ಲಾಂ ನೀತಿಯಿಂದ ಹೊರತಾಗಿದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಪಾಪವೆಂದು ಕರೆಯಲು ನಾನು ಹಿಂಜರಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಮನುಕುಲದ ಒಗ್ಗಟ್ಟು ಹಾಗೂ ಭ್ರಾತೃತ್ವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಂ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ ಯೇ ಹೊರತು, ಮಾನವ ಕುಟುಂಬದ ಐಕಮತ್ಯವನ್ನು ಒಡೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಭಾರತವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿ ಸಂಭವನೀಯ ಯುದ್ಧ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲು ಯಾರು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾರೋ ಅಂತಹವರು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮ್‌‌ ಎರಡಕ್ಕೂ ಬದ್ಧ ವೈರಿಗಳು. ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ತುಂಡುತುಂಡಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ನಾನು ತಪ್ಪು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿರುವ ಒಂದು ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ನಾನು ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಅವರು ಮಾಡಲಾರರು[...] ಬಿರುಸಾದ ಮಾತುಗಳ ನಡುವೆಯೂ ನಮ್ಮೆಲ್ಲಾ ಮುಸ್ಲಿಮರೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಹಾಗೂ ನಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಬಂಧಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನಾವು ಬಿಡಬಾರದು.<ref>ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತವಾದ ''[http://www.amazon.com/gp/reader/0394714660/ ದಿ ಎಸ್ಸೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ ಆಫ್‌‍ ಹಿಸ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್, ವರ್ಕ್‌, ಅಂಡ್‌ ಐಡಿಯಾಸ್‌].'' ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್, ed., ೨೦೦೨ (ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿ) pp. ೩೦೮–೯.</ref> </blockquote> ಆದರೂ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ [[ಮಹಮದ್‌ ಅಲಿ ಜಿನ್ನಾ|ಜಿನ್ನಾ]]ರೊಂದಿಗಿನ ಗಾಂಧಿಯವರ ಸುದೀರ್ಘ ಪತ್ರ ವ್ಯವಹಾರದ ಕುರಿತು ಹೋಮರ್ ಜಾಕ್‌ರವರು ಒಂದಷ್ಟು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ: "ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದರೂ ಸಹ ಅವರೊಂದು ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದರು. ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸರ್ಕಾರವೊಂದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್‌ಗಳು ಸಹಕರಿಸಬೇಕು. ಅದಾದ ನಂತರ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಬಾಹುಳ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿನ ಜನಮತದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದು ಆ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿತ್ತು." <ref>. ಜಾಕ್, ಹೋಮರ್ ''[https://books.google.com/books?id=XpWO-CoOhVEC&pg=PR13&lpg= PR11&#x26;dq=The+Gandhi +Reader :+A+Sourcebook+of+His+Life+and+Writings&#x26;sig=mu7B1to2ve7qqIYNmXQMd5jifsY ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್‌‌]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'' , p. ೪೧೮.</ref> ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗಾಂಧಿಯವರ ಈ ದ್ವಂದ್ವ ನಿಲುವುಗಳು ಹಿಂದುಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಂದ ಟೀಕೆಗೊಳಗಾದವು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಾಳುಮಾಡಿದರು ಎಂಬ ಕಾರಣವನ್ನು ಮುಂದೊಡ್ಡಿ [[ಮಹಮದ್‌ ಅಲಿ ಜಿನ್ನಾ|ಮಹಮ್ಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಮಕಾಲೀನ ಪಾಕಿಸ್ತಾನೀಯರು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು. ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳಿಗೆ ಜಾಣಕುರುಡಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು, ಹಾಗೂ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟ ರೀತಿಗೆ ("ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಗೆ ಮುಂಚೆ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ತುಂಡು ತುಂಡಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಅವರೇ ಘೋಷಿಸಿದರೂ ವಿಭಜನೆಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿರುವುದಕ್ಕೆ") [[ವಿನಾಯಕ್‌ ದಾಮೋದರ್‌ ಸಾವರ್ಕರ್‌]] ಮತ್ತು ಅವರ ಜೊತೆಗಾರರು ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು. [148] ಇದು ರಾಜಕೀಯ ಚರ್ಚಾವಿಷಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು: ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ-ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಇತಿಹಾಸಗಾರ್ತಿಯಾದ [[ಆಯೇಶಾ ಜಲಾಲ್‌|ಆಯೆಷಾ ಜಲಾಲ್]]‌ರಂತಹ ಕೆಲವರು, ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಹಾಗೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ತೋರಿಸಿದ ಅಸಮ್ಮತಿಯಿಂದಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯ ಕಾರ್ಯವು ತೀವ್ರಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದಿಗಳು|ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ]] ರಾಜಕಾರಣಿಯಾದ [[ಪ್ರವೀಣ್‌ ತೊಗಾಡಿಯಾ|ಪ್ರವೀಣ್‌ ತೊಗಾಡಿಯಾರಂತಹ]] ಇತರರೂ ಸಹ ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಾಯಕತ್ವ ಹಾಗೂ ನಡೆಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸಿ, ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಅತಿಯಾದ ದುರ್ಬಲತೆಯೇ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. [[1947ರ UN ವಿಭಜನೆ ಯೋಜನೆ|ಇಸ್ರೇಲ್‌ನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೇನ್‌ನ ವಿಭಜನೆ]] ಮಾಡುವ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ೧೯೩೦ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು [[#ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿಭಜನೆ|ವಿಭಜನೆ]]ಗೆ ತಮ್ಮ ಅಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಕುರಿತು ೧೯೩೮ರ ಅಕ್ಟೊಬರ್‌ ೨೬ರಂದು ''ಹರಿಜನ್‌'' ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: <blockquote> ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೇನ್‌‌ನಲ್ಲಿನ ಅರಬ್‌-ಯಹೂದ್ಯರ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಮತ್ತು [[ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿನ ಯಹೂದ್ಯರ ಇತಿಹಾಸ#ನಾಜಿಗಳ ಅಡಿಯಾಳುಗಳಾದ ಯಹೂದ್ಯರು (1930ರಿಂದ-1940)|<span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಹೂದ್ಯರ ಶೋಷಣೆ</span>]]ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನನ್ನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಬೇಕೆಂದು ನನಗೆ ಹಲವು ಪತ್ರಗಳು ಬಂದಿವೆ. ಈ ತರಹದ ತುಂಬಾ ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಹಿಂಜರಿಕೆಯಿಂದಲೇ ನನ್ನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿದೆ.ಯಹೂದ್ಯರ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಹಾನುಭೂತಿಗಳಿವೆ. ನಾನು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ತುಂಬಾ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕಂಡಿದ್ದು, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಅವರು ಅನುಭವಿಸಿರುವ ಕಷ್ಟಕೋಟಲೆಗಳನ್ನು ಈ ಗೆಳೆಯರ ಮೂಲಕ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರಿತುಕೊಂಡಿರುವೆ. ಅವರು ಕ್ರೈಸ್ತ ಮತದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರಾಗಿದ್ದರು[...] ಆದರೆ ನನ್ನ ಈ ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸಲು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಕುರುಡಾಗಿಸಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಯಹೂದ್ಯರು ಮಾಡಿದ ಕೂಗು ನನಗೆ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಮನಮುಟ್ಟಲಿಲ್ಲ. ಈ ಅನ್ವೇಷಣೆಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೇನ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಹೂದ್ಯರ ಹಾತೊರೆಯುವಿಕೆಗೆ ಬೈಬಲ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ ಅನುಮೋದನೆಯಿದೆ. ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬೇರೆ ಜನಗಳ ತರಹ, ತಾವು ಹುಟ್ಟಿದ, ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ದುಡಿದ ದೇಶವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮನೆಯೆಂದು ಅವರೇಕೆ ಭಾವಿಸಬಾರದು?ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಆಂಗ್ಲರಿಗೆ ಅಥವಾ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ ಫ್ರೆಂಚರಿಗೆ ಸೇರಿರುವಂತೆಯೇ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೇನ್‌ ಅರಬರಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಯಹೂದ್ಯರನ್ನು ಅರಬರ ಮೇಲೆ ಹೇರುವುದು ತಪ್ಪು ಮತ್ತು ಅಮಾನವೀಯ. ಇಂದು ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ‌ ಘಟನೆಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ನೀತಿಸಂಹಿತೆ ಯಿಂದಲೂ ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತವಾದ ''[http://www.amazon.com/gp/reader/0394714660/ ದಿ ಎಸ್ಸೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ ಆಫ್‌‍ ಹಿಸ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್, ವರ್ಕ್‌, ಅಂಡ್‌ ಐಡಿಯಾಸ್‌].'' , ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್, ed., ೨೦೦೨ (ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿ) pp. ೨೮೬-೨೮೮.</ref><ref>{{cite web |url=http://lists.ifas.ufl.edu/cgi-bin/wa.exe?A2=ind0109&L=sanet-mg&P=31587 |title=SANET-MG Archives - September 2001 (#303) |publisher=Lists.ifas.ufl.edu |date= |accessdate=2009-03-12 |archive-date=2018-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181130114616/http://lists.ifas.ufl.edu/cgi-bin/wa.exe?A2=ind0109&L=sanet-mg&P=31587 |url-status=dead }}</ref></blockquote> === ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ತಿರಸ್ಕರಣೆ === *ಅತಿಹೆಚ್ಚಿನ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನ ಪಟ್ಟವರ ಬಗ್ಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮಾಡಿದ ಟೀಕೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರೂ ಸಹ ಒಂದಷ್ಟು ರಾಜಕೀಯ ಟೀಕೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಬೇಕಾಯಿತು. [[ಭಗತ್‌ ಸಿಂಗ್‌]], [[ಸುಖ್‌ದೇವ್‌]], [[ಉದ್ದಮ್‌ ಸಿಂಗ್‌|ಉಧಮ್‌ ಸಿಂಗ್‌]] ಮತ್ತು [[ರಾಜ್‌ಗುರು|ರಾಜ್‌ಗುರುರವರನ್ನು]] ನೇಣಿಗೆ ಹಾಕುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲು ಅವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದು ಕೆಲವು ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಬಂದ ಖಂಡನೆಯ ಮೂಲವಾಯಿತು.<ref>[http://www.kamat.com/mmgandhi/onbhagatsingh.htm ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಆನ್‌ ಭಗತ್‌ ಸಿಂಗ್‌].</ref><ref>[https://archive.is/20121209000556/india_resource.tripod.com/gandhi.html ಗಾಂಧಿ&nbsp;— 'ಮಹಾತ್ಮ' ಆರ್‌ ಫ್ಲಾಡ್‌ ಜೀನೀಯಸ್‌?].</ref> *ಆ ಟೀಕೆಗಳಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ: "ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜನ ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಬಳಿ ಆಯುಧಗಳೇ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ದ ಯಾವುದೇ ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಲ್ಲದೆಯೇ ಹೋರಾಡುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂದು ಅವರಿಗೆ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದೆ...ಆದರೆ ಈಗ ನನ್ನ ಅಹಿಂಸಾ ತತ್ವಗಳಿಂದ ಅವರಿಗೆ [ಹಿಂದು–ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ದಂಗೆಕೋರರಿಗೆ] ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಂದು ನಾನು ಕೇಳ್ಪಟ್ಟಿರುವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಜನರು ಆತ್ಮರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತರಾಗಬೇಕು."<ref>ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತವಾದ ''[http://www.amazon.com/gp/reader/0394714660/ ದಿ ಎಸ್ಸೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ ಆಫ್‌‍ ಹಿಸ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್, ವರ್ಕ್‌, ಅಂಡ್‌ ಐಡಿಯಾಸ್‌].'' , ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್, ed., ೨೦೦೨ (ಪುನರ್‌ಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿ) p. ೩೧೧.</ref> ಹೋಮರ್ ಜಾಕ್‌ನ ''ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್: ಎ ಸೋರ್ಸ್‌ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಮರು ಮುದ್ರಣಗೊಂಡ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ವಾದಸರಣಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. *ಪ್ರಥಮವಾಗಿ, ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ "ಜಿಯೋನಿಸ್ಮ್‌ ಅಂಡ್ ಆಂಟಿ-ಸೆಮಿಟಿಸ್ಮ್‌,"ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ, ೧೯೩೦ರ [[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ|ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ]] ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿನ ಯಹೂದ್ಯರ ಇತಿಹಾಸ#ನಾಜಿಗಳ ಅಡಿಯಾಳುಗಳಾದ ಯಹೂದ್ಯರು (1930ರಿಂದ- 1940)|ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಹೂದ್ಯರ ಶೋಷಣೆ]]ಯ ಕುರಿತು ಗಾಂಧಿಯವರು ಟಿಪ್ಪಣಿಯನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಯಹೂದ್ಯರು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸಿದ ಕಷ್ಟಕೋಟಲೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒಂದು ವಿಧಾನವನ್ನಾಗಿ ಅವರು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದು, ಅದರ ಕುರಿತು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, <blockquote> *ನಾನೇನಾದರೂ ಯಹೂದ್ಯನಾಗಿದ್ದು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಗಳಿಸಿದ್ದೇ ಆಗಿದ್ದರೆ, ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಯಹೂದ್ಯೇತರ ಜರ್ಮನ್‌ ದೈತ್ಯನಂತೆಯೇ ಜರ್ಮನಿಯನ್ನು ನನ್ನ ಮನೆಯೆಂದು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ ಮತ್ತು ನನ್ನನ್ನು ಗುಂಡಿಟ್ಟು ಕೊಲ್ಲುವಂತೆ ಅಥವಾ ಕತ್ತಲ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿಡುವಂತೆ ಸವಾಲೆಯೆಸುತ್ತಿದ್ದೆನೇ ವಿನಃ, ತಾರತಮ್ಯ ನೀತಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಲು ನಾನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. * ಇದನ್ನು ನಾನು ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರತಿರೋಧದಲ್ಲಿ ಯಹೂದ್ಯರು ಬಂದು ನನ್ನನ್ನು ಸೇರಬೇಕು ಎಂದು ನಾನು ಕಾಯುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದವರೂ ಸಹ ನನ್ನ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಹೊಂದಿರುತ್ತಿದ್ದೆ. ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಯಹೂದ್ಯ ಅಥವಾ ಎಲ್ಲ ಯಹೂದ್ಯರು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡಿರುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಆತ ಅಥವಾ ಅವರು ಈಗಿನದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರಲಾರರು. ಸ್ವ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಅನುಭವಿಸುವ ಕಷ್ಟವು ಅವರಿಗೆ ಆಂತರಿಕ ಬಲ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. *ಇಂತಹ ಹಗೆತನಗಳ ಘೋಷಣೆಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ ಉತ್ತರವೆಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಟ್ಲರ್‌‌ನ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಹಿಂಸಾಚಾರವು ಯಹೂದ್ಯರ ಸಾಮೂಹಿಕ ಮಾರಣಹೋಮದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಸ್ವ ಇಚ್ಛೆಯ ಬಳಲಿಕೆಗೆ ಯುಹೂದಿಗಳ ಮನಸ್ಸು ಸಿದ್ಧವಾಗುವುದಾದರೆ, ನಾನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ಮಾರಣಹೋಮವು ಕೂಡಾ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಅರ್ಪಿಸುವ ದಿನವಾಗಿ ಬದಲಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪೀಡಕನ ಕೈಗಳಿಂದಲೂ ವರ್ಣಭೇದ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಜೆಹೊವಾ ದೇವನು ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಿದಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೇವರನ್ನು ಕಂಡು ಭಯಪಡುವವರಿಗೆ ಸಾವೆಂದರೆ ಏನೂ ಭಯವಿಲ್ಲ.<ref>ಜಾಕ್, ಹೋಮರ್. ''[https://books.google.com/books?id=XpWO-GoOhVEC&amp;pg=PR13&amp;lpg=PR11&amp;dq=The+Gandhi+Reader:+A+Sourcebook+of+His+Life+and+Writings&amp;sig=mu7B1to2ve7qqIYNmXQMd5jifsY ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್‌]'' , pp. ೩೧೯–೨೦.</ref> </blockquote> *ಗಾಂಧಿಯವರ ಈ ಮಾತುಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಟೀಕೆಗೊಳಗಾದವು ಮತ್ತು "ಯಹೂದ್ಯರ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು" ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಅವರು ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದರು: "ಯಹೂದ್ಯರಿಗೆ ನಾನು ಮಾಡಿರುವ ಮನವಿಯನ್ನು ಟೀಕಿಸಿರುವ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಎರಡು ಸುದ್ದಿ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ನನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತರು ನನಗೆ ಕಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಯಹೂದ್ಯರ ಮೇಲೆ ನಡೆದಿರುವ ಅಪಚಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಎರಡು ಟೀಕಾಕಾರರು ನಾನು ಹೊಸದೇನನ್ನೂ ಸಲಹೆ ನೀಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ತನ್ಮೂಲಕ ಉದ್ಭವವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಕೋರಿಕೊಂಡಿರುವೆ <ref name="Homer-322">ಜಾಕ್, ಹೋಮರ್. ''ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್‌'' , p. ೩೨೨.</ref> ಯಹೂದ್ಯರು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ನೆತ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ತೂಗುತ್ತಿರುವ [[ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ|ಸಾಮೂಹಿಕ ಬಲಿ]]ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನೀಡಿದ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಟೀಕಾಕಾರರಿಂದ ಟೀಕೆಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು.<ref>ಡೇವಿಡ್‌ ಲ್ಯೂಯಿಸ್ ಷೆಫರ್‌. [http://www.nationalreview.com/comment/comment-schaefer042803.asp ವಾಟ್‌ ಡಿಡ್ ಗಾಂಧಿ ಡು?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081022074713/http://www.nationalreview.com/comment/comment-schaefer042803.asp|date=2008-10-22}}. ''ನ್ಯಾಷಿನಲ್ ರಿವ್ಯೂವ್‌'' , ೨೮ ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೨೦೦೩. ೨೧ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು; ರಿಚರ್ಡ್‌ ಗ್ರೆನಿಯೆರ್‌. [http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt "ದಿ ಗಾಂಧಿ ನೋಬಡಿ ನೋಸ್‌"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516231847/http://eserver.org/history/ghandi-nobody-knows.txt|date=2008-05-16}}. ''[[ಕಮೆಂಟರಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕ]]'' . ಮಾರ್ಚ್‌ ೧೯೮೩. ೨೧ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೬ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> *೧೯೩೯ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೪ರಂದು [[ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಬುಬರ್‌|ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಬುಬರ್‌ರವರು]] ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ತೀಕ್ಷ್ನ ಟೀಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಮುಕ್ತ ಪತ್ರವೊಂದನ್ನು ಬರೆದರು. ಬುಬರ್‌ನ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯಂತೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ ಹಾಗೂ ನಾಜಿಗಳು ಯಹೂದ್ಯರನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ ಎರಡನ್ನೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡಿದರೆ ತುಂಬಾ ವಿರುದ್ದವಾಗಿದ್ದವು; ಮಿಗಿಲಾಗಿ, ಭಾರತೀಯರು ಶೋಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಹ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ, ಬಲಪ್ರಯೊಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>ಹರ್ಟ್ಜ್‌ಬರ್ಗ್, ಆರ್ಥರ್‌. ದಿ ಜಿಯೋನಿಸ್ಟ್‌ ಐಡಿಯಾ. PA: ಜ್ಯೂಯಿಷ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ ಸೊಸೈಟಿ, ೧೯೯೭, pp. ೪೬೩-೪೬೪.; ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ ಗೊರ್ಡನ್ ಬ್ರೌನ್, ಹೈಮ್‌. "ಎ ರಿಜೆಕ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪಿರಿಚ್ಯುಯಲ್‌ ಇಂಪೀರಿಯಲಿಸ್ಮ್‌: ರಿಫ್ಲೆಕ್ಷನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಬರ್ಬರ್‌'ಸ್‌ ಲೆಟರ್‌ ಟು ಗಾಂಧಿ." ''ಜರ್ನಲ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕನಾಮಿಕಲ್‌ ಸ್ಟಡೀಸ್‌'' , ೨೨ ಜೂನ್ ೧೯೯೯.</ref> *೧೯೩೦ರಲ್ಲಿನ [[ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿನ ಯಹೂದ್ಯರ ಇತಿಹಾಸ#ನಾಜಿಗಳ ಅಡಿಯಾಳುಗಳಾದ ಯಹೂದ್ಯರು (1930ರಿಂದ-1940)|ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಹೂದ್ಯರ ಶೋಷಣೆ]]ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ [[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ|ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ]] ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ವ್ಯಾಖ್ಯೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ ನಾಜಿಗಳಿಂದ ಯಹೂದ್ಯರ ಶೋಷಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೩೮ರ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ಅಹಿಂಸೆಯೇ ಮಾರ್ಗವೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: <blockquote> *ಜರ್ಮನ್‌ರಿಂದಾಗುತ್ತಿರುವ ಯಹೂದ್ಯರ ಶೋಷಣೆಯಂತಹ ಘಟನೆಗೆ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮತ್ತಾವ ಸಮಾನ ಘಟನೆಯೂ ಕಾಣಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿದ್ದ ಪ್ರಜಾಪೀಡಕರುಗಳೂ ಸಹ ಹಿಟ್ಲರ್‌ನ ಹಾಗೆ ಹುಚ್ಚು ಹಿಡಿದವರಂತೆ ವರ್ತಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ದುರಭಿಮಾನದಿಂದ ಅವನು ಆ ರೀತಿಯ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ. ಏಕೆಂದರೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಮತ್ತು ಉಗ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದನ್ನು ಆತ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಅದರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅಮಾನವೀಯತೆಯೂ ಮಾನವೀಯತೆಯ ಕೆಲಸವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಪುರಸ್ಕೃತಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ ಹುಚ್ಚನಾಗಿರುವ ಆದರೆ ತುಂಬಾ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿಯಾದ ಯುವಕನೋರ್ವನ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಅವನ ಸಮಗ್ರ ಜನಾಂಗವು ನಂಬಲಸಾಧ್ಯವಾದ ಉಗ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. *ಮಾನವೀಯತೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವೀಯತೆಗಾಗಿ ಅಲ್ಲೇನಾದರೂ ಸಮರ್ಥನೀಯ ಯುದ್ಧವಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಾದರೆ, ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಜನಾಂಗವನ್ನು ಶೋಷಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಜರ್ಮನಿಯ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮರ್ಥನೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನನಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಕದನಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಂಬಿಕೆಯಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ರೀತಿಯ ಕದನದ ಸಾಧಕ-ಬಾಧಕಗಳ ಕುರಿತಾದ ಚರ್ಚೆಯು ನನ್ನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಅಥವಾ ವಲಯದಿಂದ ಆಚೆಯಿದೆ. *ಆದರೆ ಒಂದು ವೇಳೆ ಜರ್ಮನಿಯ ವಿರುದ್ದ ಕದನ ನಡೆಯದಿದ್ದರೆ, ಅದೂ ಕೂಡ ಯಹೂದ್ಯರ ವಿರುದ್ದ ಮಾಡಿದ ಒಂದು ಘೋರ ಕೃತ್ಯವೇ ಆಗುತ್ತದೆ, ಜರ್ಮನಿಯ ಜೊತೆಗಿನ ಬಾಂಧವ್ಯ ಇಲ್ಲದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಪರ ಇರುವ ಒಂದು ದೇಶ ಮತ್ತು ಇವೆರಡಕ್ಕೂ ಶತ್ರುವಾಗಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ದೇಶದ ನಡುವೆ ಹೇಗೆ ಬಾಂಧವ್ಯ ಬೆಳೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯ?" <ref>ಜಾಕ್, ಹೋಮರ್. ''ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್‌'' , ''ಹರಿಜನ್‌'' , ೨೬ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೩೮, pp. ೩೧೭–೩೧೮.</ref><ref>ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌K. ಗಾಂಧಿ. [http://lists.ifas.ufl.edu/cgi-bin/wa.exe?A2=ind0109&amp;L=sanet-mg&amp;P=31587 ಎ ನಾನ್ ವಯೊಲೆಂಟ್ ಲುಕ್ ಅಟ್ ಕಾನ್‌ಫ್ಲಿಕ್ಟ್ &amp; ವಯೊಲೆನ್ಸ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181130114616/http://lists.ifas.ufl.edu/cgi-bin/wa.exe?A2=ind0109&L=sanet-mg&P=31587 |date=2018-11-30 }} ೨೬ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೩೮ರ ''ಹರಿಜನ್‌‌'' ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು</ref></blockquote> === ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳು === *ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಬರೆದ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿವೆ. ೭ ಮಾರ್ಚ್‌ ೧೯೦೮ರಂದು, ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ''[[ಭಾರತೀಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ|ಇಂಡಿಯನ್‌ ಒಪೀನಿಯನ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಕಾಫೀರ ಬುಟಕಟ್ಟಿನವರು ನಿಯಮದಂತೆ ಅನಾಗರಿಕರು - ಈ ಖೈದಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಅವರಂತೆಯೇ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ತಂಟೆಕೋರರು, ಕೊಳಕು ಜನಗಳು, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆಯೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ." <ref>{{cite book|title=The Collected Works of Mahatma Gandhi|volume=8|page=199}}</ref> ೧೯೦೩ರಲ್ಲಿ ವಲಸೆ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ , ಗಾಂಧಿಯವರು ಹೀಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ: "ಜನಾಂಗದ ಶುದ್ಧತೆ ಬಗ್ಗೆ ನಾವು ತುಂಬಾ ನಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ. * ಅವರು ನಮ್ಮದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ನಮ್ಮ ಭಾವನೆ... ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಬಿಳಿಯರು ಪ್ರಧಾನ ಜನಾಂಗದವರಾಗಿರಲೇಬೇಕು ಎಂದು ನಾವು ಭಾವಿಸುತ್ತೇವೆ." [164] ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಕರಿಯರ ಜೊತೆ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ ಮಾಡಿರುವುದನ್ನು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೆ, " ಕಾಫೀರರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ನಾವುಗಳು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಎಷ್ಟೋ ಪಟ್ಟು ಉತ್ತಮರು" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. [166] ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ''ಕಾಫೀರ '' ಪದಕ್ಕೆ [[ಕಾಫೀರ್‌ (ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ)|ಬೇರೆಯೇ ಅರ್ಥ]]ವಿತ್ತು, [[ಕಾಫೀರ್‌ (ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆ)|ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಳಕೆ]]ಯಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. *ಈ ರೀತಿಯ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ವರ್ಣಭೇಧ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಧೂಷಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="guardian_racist">[167] ^ ರೊರಿ ಕ್ಯಾರ್ರಲ್, [https://www.theguardian.com/world/2003/oct/17/southafrica.india "ಗಾಂಧಿ ಬ್ರಾಂಡೆಡ್‌ ರೇಸಿಸ್ಟ್‌ ಆಸ್ ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಹಾನರ್ಸ್‌ ಫ್ರೀಡಂ ಫೈಟರ್‌"], ''ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌'' , ೧೭ ಅಕ್ಟೊಬರ್‌ ೨೦೦೩.</ref> ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಇತಿಹಾಸಜ್ಞರಾದ ಇಬ್ಬರು ಪ್ರೊಫೆಸರ್‌‌ಗಳು, ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್ ಅವರು ಈ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕವಾದ ''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪.'' ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. (ನವ ದೆಹಲಿ: ಮನೋಹರ್‌, ೨೦೦೫). [169] * ಅಧ್ಯಾಯ ೧ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ, "ವಸಾಹತು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ, ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯರು" "ಬಿಳಿಯರ ಆಳ್ವಿಕೆ"ಯಡಿ ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ವರ್ಣಬೇಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ನಿಯಮಗಳು(ಮತ್ತು ಅವರು ವಾದಿಸುವಂತೆ, ಈ ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವಿನ ಅನಿವಾರ್ಯ ತಿಕ್ಕಾಟಗಳು). ಈ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇತಿಹಾಜ್ಞರು ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, "೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ವರ್ಣಬೇಧ ನೀತಿ ಕುರಿತ ಚಿಂತನೆಗಳ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ತರುಣ ಗಾಂಧಿಯವರು ಒಳಗಾದರು." <ref> *''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪..'' ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್, ೨೦೦೫: p.೪೪</ref> ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರೇ ಹೇಳುವಂತೆ, "ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗಾದ ಅನುಭವಗಳು ಅವರನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದಂತಿವೆ..ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪಕ್ವವಾದರು; ವರ್ಗೀಕರಣಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ವಿರುದ್ಧ ಇದ್ದ ಪೂರ್ವಗ್ರಹಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾದವೆಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು, ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳತ್ತ ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು. ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಋಣಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು ಕೇವಲ ಒರಟು ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಖೈದಿಗಳಿಗೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತೇ ಹೊರತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರಿಗಲ್ಲ." <ref> *''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪..'' ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್, ೨೦೦೫: p.೪೫</ref> [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾ|ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾರವರು]] ಗಾಂಧಿಯವರ ಅನುಯಾಯಿ. [172] ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ [[ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌|ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಪ್ರತಿಮೆ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಕೆಲವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಂಡೇಲಾರವರು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು. [173] *ಪ್ರತಿಮೆ ಅನಾವರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳ ಕುರಿತು ''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪.'' ಪುಸ್ತಕದ ಉಪ ಸಂಹಾರದಲ್ಲಿ ಭನ್ನ ಮತ್ತು ವಹೀದ್‌‌ರವರು ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. "ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯ ಸ್ವತ್ತು," ಎಂಬ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ "ಬಿಳಿಯರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಅಂತ್ಯ ಹಾಡಲು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಚಳುವಳಿಗಾರರ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಗಾಂಧಿ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ನೀಡಿದರು". ಎಂದು ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.ಇದು ೦}ನೆಲ್ಸನ್‌‌ ಮಂಡೇಲಾರವರನ್ನು ಗಾಂಧಿಯವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಿತು... ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮಂಡೇಲಾರವರು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದರು ಎಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು." <ref> *''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪..'' ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್, ೨೦೦೫: p.೧೪೯</ref> ಈ ಇತಿಹಾಜ್ಞರು ಗಾಂಧಿ ಪ್ರತಿಮೆ ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎದ್ದ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಾರೆ.<ref>''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪..'' ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್, ೨೦೦೫: pp.೧೫೦–೧</ref> ವರ್ಣಬೇಧ ನೀತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಹೊರಟವರು. * ಅವರ ಕುರಿತ ಕೆಲವು ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಈಡೇರಲಿಲ್ಲ; ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರಳವಾಗಿ ಜನಾಂಗೀಯವಾದಿ ಎಂದು ದೂಷಿಸುವ ಮಂದಿ ಒಟ್ಟು ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ದೋಷಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, ೧೮೯೩–೧೯೧೪..'' ಸುರೇಂದ್ರ ಭನ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್, ೨೦೦೫: p.೧೫೧</ref> === ಅರಾಜಕತಾವಾದ === {{See also|Swaraj}} *ಗಾಂಧಿಯವರು ಓರ್ವ ಸ್ವ-ವರ್ಣಿತ [[ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ|ದಾರ್ಶನಿಕ ಅರಾಜಕತಾವಾದಿ]]ಯಾಗಿದ್ದು,<ref>ಸ್ನೋ‌, ಎಡ್ಜರ್‌. ''ದಿ ಮೆಸ್ಸೇಜ್‌ ಆಫ್ ಗಾಂಧಿ'' . SEP, ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೭, ೧೯೪೮. "ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ನಂತೆ, ಗಾಂಧಿಯವರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಿರ್ಮುಲನೆ ಮಾಡಲು ಆಶಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ನನಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು 'ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ."</ref><ref>[http://www.mkgandhi.org/articles/snow.htm ಗಾಂಧಿಯವರ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಿ ಕುರಿತಾದ ಲೇಖನಗಳನ್ನು], ೭ ಜೂನ್ ೨೦೦೮ರಂದು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.</ref> ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಸನದ ಕೈಗೊಂಬೆಯಾಗಿರದ ಭಾರತದ ನಿರ್ಮಾಣ ಅವರ ಕನಸಾಗಿತ್ತು.<ref>ಜೇಸುದಾಸನ್, ಇಗ್ನೇಷಿಯಸ್‌. ಅ ಗಾಂಧಿಯನ್ ಥಿಯಾಲಜಿ ಆಫ್ ಲಿಬರೇಷನ್. *ಗುಜರಾತ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾಶ್: ಆನಂದ ಭಾರತ, ೧೯೮೭, pp ೨೩೬–೨೩೭</ref> ಅವರು ಒಂದು ಬಾರಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ "ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ರಾಜ್ಯವೆಂದರೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಅರಾಜಕತೆ." <ref>BG ಖೆರ್ ಮತ್ತು ಬೇರೆಯವರ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂವಾದದಂತೆ, ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫, ೧೯೪೦. ಗಾಂಧಿಯವರು ಚಿಂತನೆಗಳ ಖಜಾನೆ (೧೯೪೨), ದೀವಾನ್ ರಾಮ್ ಪ್ರಕಾಶ್‌ರವರಿಂದ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯಾಗಿದೆ, p. ೬೭ ಹಾಗೂ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ Vol. ೭೯ (PDF), p. ೧೨೨</ref> ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಠೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುವಾಗ, ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದವರೆಗೆ ಅಧಿಕಾರದ ಪ್ರತಿ ಸ್ತರದಲ್ಲಿ, ಮೇಲಿನ ಸ್ತರದ ಅಧಿಕಾರ ಕೆಳಗಿನ ಸ್ತರಕ್ಕಿಂತ ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. * ಆದರೆ ಸಮಾಜ ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಶಯವಾಗಿತ್ತು, ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿವರೆಗೆ(ಕೆಳಮಟ್ಟದವರೆಗೆ) ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸಿಗದೆ ಏನನ್ನೂ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ. ಅವರ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ದೇಶದ ನಿಜವಾದ [[ಸ್ವರಾಜ್‌|ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತ]] ಎಂದರೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಪ್ರಜೆಯೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಆಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರಾಜ್ಯವೂ ಪ್ರಜೆಗಳ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಕಾನೂನನ್ನು ಹೇರದಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ.<ref>ಮೂರ್ತಿ, ಶ್ರೀನಿವಾಸ್.ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲಿಯೋ ಟಾಲ್ಸ್‌ಟಾಯ್‌ ಪತ್ರಗಳು. ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌: ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್, ೧೯೮೭, pp ೧೩</ref><ref>ಮೂರ್ತಿ, ಶ್ರೀನಿವಾಸ್.ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಲಿಯೋ ಟಾಲ್ಸ್‌ಟಾಯ್‌ ಪತ್ರಗಳು. ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌: ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್, ೧೯೮೭, pp ೧೮೯.</ref> *ಇದನ್ನು ಕಾಲ ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟ ಸಂಧಾನದಿಂದ ಸಾಧಿಸಬಹುದು, ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರ ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸ್ತರಗಳಿಂದ ಕಳಚಿಕೊಂಡು, ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗೂ ಸೇರಬೇಕು, ಇದು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಹೇರುವ ವ್ಯವಸ್ಧೆಯ ಬದಲು, ಪ್ರಜೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾಗಿ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತವನ್ನು ನಡೆಸುವಂತಿರಬೇಕು ಎಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಆಶಿಸಿದ್ದರು. *ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ವಿಶ್ವ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಸಂವಿಧಾನ ಬರೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಂತೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬಂದಿತ್ತು. ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಅವರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ, "ನನ್ನ ಅನುಭವದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮಾನವ ಕರ್ತವ್ಯಗಳ ಕುರಿತು ಲಿಖಿತ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಹೊಂದುವುದು ಇನ್ನೂ ಮುಖ್ಯ".<ref>ಈಸ್ವರನ್, ಏಕನಾಥ್. ''ಗಾಂಧಿ, ದಿ ಮ್ಯಾನ್'' . ನೀಲಗಿರಿ ಪ್ರೆಸ್‌, ೧೯೯೮. Pg. ೩೩.</ref> *ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಲ್ಪನೆಯಂತೆ ಮುಕ್ತ ಭಾರತವೆಂದರೆ ಸ್ವಸಂತೃಪ್ತ ಸಣ್ಣ ಸಮುದಾಯಗಳು ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ಮತ್ತು ([[ಲಿಯೋ ಟಾಲ್ಸ್‌ಟಾಯ್|ಟಾಲ್ಸ್‌ಟಾಯ್‌‌]]ರವರು ಹೇಳಿರಬಹುದಾದ) ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಆಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹಾಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ, ಬ್ರಿಟೀಷರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ಕೈಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು ಎಂಬರ್ಥವಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ ೦}ಹಿಂದೂಸ್ತಾನವನ್ನು ಇಂಗ್ಲೀಸ್ತಾನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ.<ref> *ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ, ಭುದ್ಧದೇವ. ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ದ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ಆಫ್ ಗಾಂಧಿ. ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಬುಕ್ ಹೌಸ್: ಕಲ್ಕತ್ತಾ, ೧೯೬೯, pp ೪೭೯</ref> ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮಾದರಿಯ ಸಂಸದೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ<ref name="Chapter">ಅಧ್ಯಾಯ VI ''ಹಿಂದ್‌ ಸ್ವರಾಜ್‌'' by M.K. ಗಾಂಧಿ</ref>, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬರ್ಖಾಸ್ತುಗೊಳಿಸಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ನೇರ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಬಯಸಿದ್ದರು.<ref name="Chapter" /> == ಪ್ರಸಿದ್ದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿನ ವರ್ಣನೆ == {{Main|List of artistic depictions of Mohandas Karamchand Gandhi}} *ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಮತ್ತು ರಂಗ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಬೆನ್ ಕಿಂಗ್ಸ್ಲಿ|ಬೆನ್‌ ಕಿಂಗ್ಸ್‌ಲಿಯವರು]] ೧೯೮೨ರ ''ಗಾಂಧಿ'' ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಗಾಂಧಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಗಾಂಧಿ]] ಪಾತ್ರಧಾರಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ [[ಬಾಲಿವುಡ್‌|ಬಾಲಿವುಡ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ''[[ಲಗೇ ರಹೋ ಮುನ್ನಾ ಭಾಯಿ]]'' ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಕೂಡಾ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿದ್ದಾರೆ. *೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ''[[ಗಾಂಧಿ, ಮೈ ಫಾದರ್|ಗಾಂಧಿ, ಮೈ ಫಾದರ್‌]]'' ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ಹರಿಲಾಲ್‌ರ ನಡುವಿನ‌ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೧೯೯೬ರ ಚಲನಚಿತ್ರವಾದ, ''[[ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಮಹಾತ್ಮ|ದ ಮೇಕಿಂಗ್‌ ಆಫ್‌ ದ ಮಹಾತ್ಮ]]'' ದಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಿಯವರು [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಕಳೆದ ೨೧ ವರ್ಷಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಶ್ರೀಕಾಂತ್‌ (ತೆಲುಗು ನಟ)|ಶ್ರೀಕಾಂತ್‌]]ರವರು ತಮ್ಮ ಮುಂಬರಲಿರುವ ''ಮಹಾತ್ಮ'' ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕುರಿತು ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು, ಅದು [[ಕೃಷ್ಣ ವಂಶಿ|ಕೃಷ್ಣ ವಂಶಿಯವರ]] ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರಲಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Regional_Stars/Srikanths_new_milestone/articleshow/4137862.cms |title=Srikanth's new milestone-Regional Stars-Entertainment-The Times of India |publisher=Timesofindia.indiatimes.com |date=2009-02-17 |accessdate=2009-03-12}}</ref><ref>{{cite web |author=Entertainment |url=http://entertainment.in.msn.com/southcinema/article.aspx?cp-documentid=1825825 |title=Srikanth’s 100th film ‘Mahatma’ - South Cinema - Entertainment - MSN India |publisher=Entertainment.in.msn.com |date=2009-02-19 |accessdate=2009-03-12 |archive-date=2009-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090224144902/http://entertainment.in.msn.com/southcinema/article.aspx?cp-documentid=1825825 |url-status=dead }}</ref> == ಸಂತ ಗಾಂಧೀಜಿ == [[ಗಾಂಧೀಜಿ]]ಯವರು ಸಂತರಾಗಿ , ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ಸಾಧಕರಾಗಿ, ಯೋಗಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಬಗೆ ಅಥವಾ ಆ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ, ಅವರ ಇನ್ನೊಂದು ಮಗ್ಗಲು / ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ನಮಗೆ ಗೋಚರವಾಗುವುದು. ಅದರ ಅಲ್ಪ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ ==== ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಬಹುಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ==== ಗಾಂಧೀಜಿ ಯಾರು? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಹಲವು ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಗುಜರಾತಿನ ಕರಮಚಂದ್ ಮತ್ತು ಪುತಲೀಬಾಯಿಯವರ ಮಗ, ಅಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ತಂದು ಕೊಟ್ಟವರು, ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ಅಥವಾ ಮೋಹನ ದಾಸ ಕರಮಚಂದ ಗಾಂಧಿ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಪಿತ ಗಾಂಧಿ, ಒಬ್ಬ ಪ್ರಕೃತಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಪ್ರಯೋಗ ಕಾರ, ಸಸ್ಯ ಆಹಾರದ ಪ್ರಯೋಗಕಾರ, ನಯೀತಾಲಿಂ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಪದ್ದತಿಯ ಪ್ರಯೋಜಕ, ಅಸಾಧಾರಣ ಚಾಣಾಕ್ಷ ರಾಜಕಾರಣಿ, ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಯ ಮೇಲೆ ಜೀವನವಿಡೀ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ ಸಾಧಕ - ಹರಿಕಾರ, ಆತ್ಮ ಸಾಧಕ. ಅಪ್ಪಟ ಕರ್ಮಯೋಗಿ ; ಆದರೆ ಇದಾವುದೂ ಗಾಂಧೀಜಿ ಯಾರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಪೂರ್ಣವಾದ ಉತ್ತರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಉತ್ತರಗಳು ಅವರ ಬಹುಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ಸಾಧನೆ, ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನಾಗಲೀ, ಅವರ ಅಂತಃಸತ್ವವನ್ನಾಗಲೀ, ಅವರ ನಿಜವಾದ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನಾಗಲೀ ವಿವರಿಸಲಾರವು. ==== ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ==== ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮುಗಿಸಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ಕಾನೂನು ಪದವಿ ಪಡೆಯಲು ಹೋದ ಮೋಹನ ದಾಸ ಗಾಂಧಿ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಮನಸೋತರು. ಆದರೆ ಅವರ ಪೂರ್ವ ಸಂಸ್ಕಾರದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿಯೇ ಎಚ್ಚೆತ್ತರು. ಅವರು [[ಬೈಬಲ್]] ಬೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಡವರ ಬಗ್ಗೆ , ದಲಿತರ ಬಗ್ಗೆ ಅವನ ಕಳಕಳಿಯನ್ನು ಓದಿ ಅದರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದರು. ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಅವರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಗೆ ತರ್ಜುಮೆಗೊಂಡ [[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]]ಯನ್ನು ಓದಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದಲೇ ಅದು ಅವರನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು. ಗೀತೆ ಅವರ ಕೊನೆಯ ಉಸಿರು ಇರುವವರೆಗೂ ಅವರ ಜೀವನದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದ ಗ್ರಂಥವಾಯಿತು, ಆವರ ತಂದೆ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬಂದ ಭಕ್ತಿ, [[ರಾಮ ನಾಮ]] ಅವರ ಜೀವನದ ಉಸಿರಾಯಿತು. ಗಾಂಧೀಜೀಯವರೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಅವರ ಜೀವನ ಕ್ರಮವನ್ನೇ ಬದಲು ಮಾಡಿದ ಗ್ರಂಥ,[[ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್ನ]]ನ [[ಅನ್ ಟು ದಿ ಲಾಸ್ಟ್]]. ಜೋಹಾನ್ಸ ಬರ್ಗ್ ನಿಂದ ಡರ್ಬಿನ್ನಿಗೆ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡುವಾಗ ಓದಿದ ಪುಸ್ತಕ. ಅವರ ಮಾತಿನಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, 'ನಾನು ಆ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಾನು, ನನ್ನ ಜೀವನವನ್ನು ಆ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಆದರ್ಶಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ'. ಆ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಆದರ್ಶಗಳು ಮೂರು: # ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹಿತ, ಎಲ್ಲಾ ಜನರ ಹಿತದಲ್ಲಿದೆ. # ಒಬ್ಬ ಲಾಯರನ ಉದ್ಯೋಗವಾಗಲಿ, ಒಬ್ಬ ಕ್ಷೌರಿಕನ ಉದೋಗವಾಗಲೀ ಸಮಾನ ಗೌರವ ಉಳ್ಳದ್ದು. # ರೈತನ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕನ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದವು. ====ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ==== ಹಣ ಸಂಪಾದನೆಗಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಹೋದ ಅವರ ಜೀವನ ಕ್ರಮ ಬದಲಾಗಿ,ಅವರೊಬ್ಬ ಸಮಾಜ ಸೇವಕರಾಗಿ, ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಿಯಾಗಿ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಲಾಯರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಟಾಲಸ್ಟಾಯ್ ಫಾರಂ ಅಥವಾ ಫೀನಿಕ್ಷ್ ಆಶ್ರಮ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ,ಅಲ್ಲಿ ಗೃಹ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿ , ಮೂಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು (ಬೇಸಿಕ್ ಎಜುಕೇಶನ್) ರೂಪಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಆದಾಯವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಗೆ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದರು. ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯ ಸುಮಾರು ಅರವತ್ತು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು (೧೮೯೩-೧೯೧೫). ====ಸತ್ಯಾನ್ವೇಷಣೆ==== *ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವರು, ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಾನ್ವೇಶಣೆಗಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಜನರ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿಲ್ಲ. ಅವರೂ ಆ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬರೆದಿಲ್ಲ. ಅವರ ಅಂತರಂಗ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಬರೆದವರು ವಿರಳ. ಆದರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮ ಚರಿತ್ರೆಗೆ ಸತ್ಯಾನ್ವೇಷಣೆಯ ಪ್ರಯೋಗಗಳು, ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ನಂಬಿದ ದೇವರು ಸತ್ಯ. ಸತ್ಯ ವೆಂದರೆ ಉಪನಿಷತ್ತು , ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ [[ಸತ್]] ಅರ್ಥಾತ್ ಈ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಆವರಿಸಿರುವ - ನಡೆಸುವ ಚೇತನ. ಅದರ ಸಾಕಾರ ಮೂರ್ತಿ ಅಥವಾ ಶಬ್ದರೂಪವೇ ಅವರು ನಂಬಿದ [[ಶ್ರೀ ರಾಮ ತಾರಕ ಮಂತ್ರ]]. *ಅವರು ಗೀತೆ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ , ಜಪ, ಧ್ಯಾನ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು,ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾ, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಜಪಗಳ ಸಾಧನೆ ನಡೆಸಿದರು. ಅವರ ಆತ್ಮ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಆ ವಿಚಾರ ಸ್ವಲ್ಪ ಬಂದಿದೆ. ಅವರ ಶೋಧನೆ ಸಾಧನೆಗಳು, ವಿಶ್ವ ಚೇತನವಾದ [[ಪರಬ್ರಹ್ಮ]]ವಸ್ತುವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆ ಸತ್ಯವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಅವರು ಧರ್ಮ,ಧ್ಯಾನ, ಸಾಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಮಾನ, ತೊಡಕು ಉಂಟಾದಾಗ ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುವೆಂದು ನಂಬಿದ ಅವರ ಮಿತ್ರರೂ, ಜ್ಞಾನಿಯೂ ಆದ ಬೊಂಬಾಯಿನ (ರಾಜಕೋಟೆ ಯವರು) [[ರಾಯಚಂದ ಭಾಯಿ]]ಯವರಿಂದ ಪತ್ರ ಮುಖೇನ ಸಂಶಯ ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ====ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಯ್ ಚಂದಭಾಯಿ ಯವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ==== *ಗಾಂಧೀಜಿ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ತೀವ್ರ ತರ ಅದ್ಯಾತ್ಮಕ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರು. ಗೀತೆ ಅವರ ಕೈಗನ್ನಡಿಯಾಗಿದ್ದರೆ, *[[ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಯ್ ಚಂದಭಾಯಿ]]ಯವರು ಅವರ ಅದ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುರುಗಳೂ ಮಿತ್ರರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಿತ್ರರು ಅವರಿಗೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಯನ್ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿರುವ ಆನೇಕ ಉತ್ತಮ ಆದರ್ಶ ಗುಣಗಳಾದ ದಾನ-ಧರ್ಮ, ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ ಮಹತ್ವ, ದೇವನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವದೂತನಲ್ಲಿ ಅಚಲ ನಂಬುಗೆಯ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ಗಾಂಧೀಜೀ ಯವರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದಾಗ ಅವರಿಗೆ ನೆನಪಾದುದು ಜ್ಞಾನಿಯೂ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಇವರ ಮಿತ್ರರೂ ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ಗುರುಗಳೂ ಆದ ಶ್ರೀ [[ರಾಯ್‌ಚಂದಭಾಯಿ]] ಯವರು. ಗಾಂಧೀಜೀಯವರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ಮೊದಲು ತಾವು ಇರುವ [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] ದಲ್ಲಿ ಏನಾದೂ ಕೊರತೆ ಇದೆಯೇ ಅದು ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವುದೇ, ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕಿತ್ತು. *ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಶ್ರೀ ರಾಜಚಂದಭಾಯಿಯವರಿಗೆ ಒಂದು ಪತ್ರ ಬರೆದು ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಗಾಂಧೀಜೀಯವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ , " ಶ್ರೀಮದ್ ರವರ ಉತ್ತರ ಅತ್ಯಂತ ತಾರ್ಕಿಕವೂ, ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಪ್ಪುವಂತಹದೂ ಆಗಿತ್ತು". "ನನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಶಯ ಗಳೂ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರುವುದರಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡೆ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆ ನಂತರ ಶ್ರೀ ರಾಜಚಂದಭಾಯಿಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೌರವ ಬೆಳೆಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಆ ನಂತರ ನನ್ನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರೆಂದು ಅವರು ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ಭಾವಿಸಿ ದ್ದೆ", ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ====ಶ್ರೀ ರಾಯ್‌ಚಂದಭಾಯಿ - ಪರಿಚಯ==== * ಶ್ರೀ ರಾಯ್‌ಚಂದಭಾಯಿ : (೯-೧೧-೧೮೬೭ ;: ೯-೪-೧೯೦೧); * ಶ್ರೀ ರಾಯ್ ಚಂದ್ ಭಾಯಿ ಯವರ ಪೂರ್ಣ ಹೆಸರು, ರಾಜ್ ಚಂದ್ ಭಾಯಿ, ರಾವ್‌ಜೀ ಭಾಯಿ ಮೆಹ್ತಾ. ಅವರನ್ನು ಅವರ ಭಕ್ತರು ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಜ್ ಚಂದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು [[ಭಗವಾನ್ ಮಹಾವೀರ]]ರ ಉಪದೇಶಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬಗೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಅವರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವದಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಆವರ ಆ ಉಪದೇಶಗಳ ಅರ್ಥವಿವರಣೆ ಅತ್ಯಂತ ಆಳವಾದ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರು ಜೈನರಾದರೂ [[ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ]]ನ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು.. * ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ಜ್ಞಾನಿಯ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತಿದ್ದರು; ಮಹಾ ಮೇಧಾವಿಯೂ , ಸಾಹಿತ್ಯ-ಭಾಷಾ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಗುಜರಾತಿನ ವವಾನಿಯಾ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ೯-೧೧-೧೮೬೭ ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು; [[ರಾಜಕೋಟೆ]]ಯಲ್ಲಿ ದಿ.೯-೪-೧೯೦೧ರಲಿ ದೇಹತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಗಾಂಧೀಜಿಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ, ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಅವರು [[ಗಾಂಧೀಜೀ]]ಯ ಸ್ನೇಹಿತರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಗಾಂಧೀಜಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮದ್ ಅವರ ಮಧ್ಯೆ ಅವರ (ಶ್ರೀಮದ್ )ಅಂತ್ಯ ಕಾಲದವರೆಗೂ (೧೯೦೧), ಪತ್ರ ವ್ಯವಹಾರ ನೆಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಿತು. *[[ಗಾಂಧೀಜಿ]]ಯವರು, ನಾನು ಧಾರ್ಮಿಕ ತತ್ವದ ಅಮೃತವನ್ನು ನನ್ನ ಹೃದಯ ತುಂಬುವಷ್ಟು ಕುಡಿದಿದ್ದೇನೆ ಅದನ್ನು ನನಗೆ ಕರುಣಿಸಿ ಕೊಟ್ಟವರು ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಜ್ ಚಂದ್ ಭಾಯಿ, ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.(ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಕ್ಕೆ, [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ]] ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಬಾಗದ, ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಜ್ ಚಂದ್ ಭಾಯಿ, ತಾಣಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ನೋಡಿ)ಗಾಂಧೀಜೀ ಅವರ ಬಹಿರಂಗ ಜೀವನದ ನಡವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ಮಾರ್ಗ ಅವರು ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಅರಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧನವಾಗಿತ್ತು. ಅದು ರಾಜಕೀಯವಿರಲಿ, ಸಮಾಜ ಸೇವೆ ಇರಲಿ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಯೋಗವಿರಲಿ, ತಮ್ಮ ಅಂತರಂಗದ ಸಾಧನೆಗೆ ವಿರೋಧವುಂಟಾಗದಂತೆ ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದರು. ====ಗಾಂಧೀಜೀ ಅವರ ಆತ್ಮ ಶಕ್ತಿ==== *[[ಗಾಂಧೀಜೀ]] ಅವರ ನಿರ್ಭಯತೆ, ಅಗಾಧ ಆತ್ಮ ಶಕ್ತಿ, ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂಕಲ್ಪ ಶಕ್ತಿಗಳು ಈ ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ಸಾಧನೆಯ ಫಲ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವಿತ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತದ ಅಂದಿನ ನಲವತ್ತು ಕೋಟಿ ಜನರ, ವಿದ್ಯಾವಂತರ, ಅವಿದ್ಯಾವಂತರ, ಹೆಂಗಸರ,ಮಕ್ಕಳ, ಹೃದಯವನ್ನು ತಟ್ಟಿದ, ಮಿಡಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ; ಇಂಥವರು ಜಗತ್ತಿನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸಿಗಲಾರರು; ಮುಂದೆ ಸಿಗುವರೆಂಬ ಭರವಸೆಯೂ ಇಲ್ಲ. *[[ವಿವೇಕಾನಂದ]]ರ ನಂತರ ಬಂದ ಮಹಾಯೋಗಿ [[ಪರಮಹಂಸ ಯೋಗಾನಂದ]]ರು, [[ಗಾಂಧೀಜೀ]]ಯ ಆತ್ಮ ಪ್ರಭೆಯು (ಅವುರಾ) ಅವರ ದೇಹದಿಂದ ಬಹು ದೂರದ ವರೆಗೆ ಅಲೆ ಅಲೆಯಾಗಿ ಪಸರಿಸುತ್ತಿರವುದನ್ನು ತಮ್ಮ ಯೋಗ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. (ಯೋಗಾನಂದರ ಆತ್ಮ ಚರಿತ್ರೆ). ಅವರು, ಗಾಂಧೀಜೀ ತಮ್ಮ ದೇಹ ಭಾವ ಮತ್ತು ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ತಮ್ಮ ಚಿತ್ತವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು(ಗಾಂಧೀಜಿ) ತಮ್ಮ ಅಪೆಂಡಿಸೈಟಿಸ್ ಆಪರೇಶನ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅರವಳಿಕೆ (ಅನಿಸ್ತೀಶಿಯ) ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ, ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದವರೊಡನೆ ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ಗಾಂಧೀಜೀ ತಮ್ಮ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾದಾಗ,ತಮ್ಮ ಅಂತರಂಗದ ವಾಣಿ ಯ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದುದಾಗಿ ಹೇಳತ್ತಿದ್ದರು. *ರಾಷ್ಟ್ರ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಗೈದವರು ಗಾಂಧೀಜೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಅತ್ಯಂತ ಕುಬ್ಜರು, ಅಲ್ಪರು. ಹತ್ಯೆ ಗೈದವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಶೂನ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *ಒಬ್ಬ ಸಂತನ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳವುದು ಅಲ್ಪತನವಾಗುವುದು. *ಅವರ ಹತ್ಯೆಯಾದಾಗ [[ವ್ಯಾಟಿಕನ್]] [[ಪೋಪ]]ರು ತಾವು ಒಬ್ಬ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]] [[ಸಂತ]]ನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಷ್ಟೇ ದುಃಖವಾಗಿದೆ ಎಂದರು. ವಿಜ್ಞಾನಿ [[ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಟಿನ್]] ರಕ್ತ ಮಾಂಸಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಇಂಥ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ನೆಡೆದಾಡಿದ್ದರೆಂಬುದನ್ನು ಶತಮಾನಗಳ ನಂತರ ನಂಬುವುದೇ ಕಷ್ಟವಾಗಬಹುದು, ಎಂದರು. *ಅಹಿಂಸೆ, ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ಪ್ರೇಮದ ಸಿದ್ಧಿ ಅವರ ಗುರಿ. ದ್ವೇಷವೇ ಇಲ್ಲದ ಜಗತ್ತು ಅವರ ಕನಸು. ಸರ್ವತ್ರ ಪ್ರೇಮ ಅವರ ಬದುಕು. ತಮ್ಮಂತೆ ಇತರರೂ ಸರ್ವತ್ರ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ತೋರಬೇಕೆಂಬ ಅವರ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಒತ್ತಾಸೆ ಅವರ ಜೀವಕ್ಕೆ ಮುಳುವಾಯಿತು. *ಆದರೆ, ಅವರ ಆದರ್ಶ, [[ರಾಮರಾಜ್ಯ]]ದ ಕನಸು, ಸ್ವಯಂ ಪೂರ್ಣ [[ಗ್ರಾಮ ರಾಜ್ಯ]]ದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಿದ್ದಾಂತ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಮತ್ತು ಸದಾ ಜೀವಂತ. ಸಂತರ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಳಿವಿದ್ದರೂ, ಅವರ ಆದರ್ಶ, ಸಂಕಲ್ಪಗಳಿಗೆ ಸಾವಿಲ್ಲ. *ಓಂ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ ಶಾಂತಿಃ || <ref>An Autobiography Of A Yogi - Paramahamsa Yogananda.</ref> === ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ === * [[ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮಾರಕ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ|ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ]] * [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]] * [[ಗಾಂಧಿ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] * [[ಕನ್ನಡ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ]] *ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಆರೋಗ್ಯದ ತೊಂದರೆ:[https://www.prajavani.net/stories/district/gandhi-health-record-623761.html ರಕ್ತದೊತ್ತಡ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತ್ತು ಬೋಸ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ತಿಕ್ಕಾಟ;; ಐಸಿಎಂಆರ್‌ನಿಂದ ಗಾಂಧೀಜಿ ಆರೋಗ್ಯ ಕುರಿತ ದಾಖಲೆಗಳು ಬಹಿರಂಗ ;ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ;d: 26 ಮಾರ್ಚ್ 2019] ==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗೆ== *ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆ ಸಂಚಿನ ವಿವರಗಳು ಹತ್ಯೆಯ ಹತ್ತು ದಿನಗಳ ಮೊದಲೇ ಅಂದಿನ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. 1948ರ ಜನವರಿ 20ರಂದು ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆಯ ಯತ್ನ ವಿಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಮಹಾತ್ಮನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಐದನೆಯ ವಿಫಲ ಯತ್ನ ನಡೆದಿತ್ತು. 1934ರಲ್ಲಿ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ವಿರುದ್ಧ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಪ್ರವಾಸದ ಅಂಗವಾಗಿ ಪುಣೆಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು ಗಾಂಧೀಜಿ. ಭಾಷಣ ಮಾಡುವ ಮುನ್ನ ಅವರ ಕಾರಿನತ್ತ ತೂರಿ ಬಂದಿತ್ತು ಬಾಂಬು. ಪೊಲೀಸ್ ಕಾನ್‌ಸ್ಟೆಬಲ್‌ಗಳಿಬ್ಬರು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆಯ ಮೂಲ ಕಾರಣ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ದೇಶವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಲೀ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ₹ 55 ಕೋಟಿ ನೀಡುವ ವಿಚಾರವಾಗಲೀ ಆಗ ಇರಲಿಲ್ಲ. *[http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/23/467601.html ಡಿ. ಉಮಾಪತಿ;ನಾಥೂರಾಮನನ್ನು ತಡೆದು ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದಿತ್ತು;23 Jan, 2017] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170125181310/http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/23/467601.html |date=2017-01-25 }} *[http://www.prajavani.net/news/article/2017/03/03/475334.html ರಾಮಚಂದ್ರ ಗುಹಾ;ಕೋಮು ಸಂಘರ್ಷ: ಗಾಂಧಿವಾದಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ;3 Mar, 2017] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170302233903/http://www.prajavani.net/news/article/2017/03/03/475334.html |date=2017-03-02 }} *[http://www.prajavani.net/news/article/2017/05/12/490688.html ರಾಮಚಂದ್ರ ಗುಹಾ;ಪಶ್ಚಿಮದ ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಸುಧಾರಕನಾದ ಗಾಂಧಿ;12 May, 2017] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170511223848/http://www.prajavani.net/news/article/2017/05/12/490688.html |date=2017-05-11 }} *[https://www.prajavani.net/stories/national/mahatma-gandhiji150-gandhi-577459.html ಸುದೀರ್ಘ ಕಥನ: ‘ಗಾಂಧಿ@150’ ಕರುನಾಡಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮನ ಹೆಜ್ಜೆ;02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018,] *[https://www.prajavani.net/op-ed/market-analysis/h-d-kumaraswamys-special-577921.html ‘ಗಾಂಧಿ–150’ ವಿಶೇಷ;‘ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿ ಹಚ್ಚಿದ ಬೆಳಕಲ್ಲಿ...’: ಎಚ್.ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಲೇಖನ;ಎಚ್.ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ; 02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018,] *[https://www.prajavani.net/op-ed/market-analysis/review-about-mahatma-gandhi-577917.html ‘ಗಾಂಧಿ–150’ ವಿಶೇಷ;ಬೇಕಾಗಿದ್ದಾನೆ: ಗಾಂಧಿಯ ಹೆಗಲೇರಿದ ಗಾಂಧಿ;ಡಾ. ಸಿದ್ದನಗೌಡ ಪಾಟೀಲ; 02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018] *[https://www.prajavani.net/op-ed/market-analysis/mahatma-gandhi-and-india-577915.html ಗಾಂಧಿ–150’ ವಿಶೇಷ;ಮಹಾತ್ಮನ ಮರೆತು ಭಾರತ ಬೆಳಗಬಹುದೆ?;ಡಾ. ರೋಹಿಣಾಕ್ಷ ಶಿರ್ಲಾಲು;02 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018] *[https://www.prajavani.net/stories/national/gandhiji-had-said-he-will-610872.html ಭದ್ರತೆಗೆ ಗಾಂಧಿ ಒಪ್ಪಿದ್ದರೆ ಹತ್ಯೆ ತಪ್ಪಿಸಬಹುದಿತ್ತು: ಕಲ್ಯಾಣಮ್‌;ಪಿಟಿಐ;30 ಜನವರಿ 2019,] *[https://www.prajavani.net/op-ed/market-analysis/mahatma-gandhi-and-india-577915.html ಮಹಾತ್ಮನ ಮರೆತು ಭಾರತ ಬೆಳಗಬಹುದೇ?; ಡಾ> ರೋಹಿಣಾಕ್ಷ ಶೀರ್ಲಾಲು;೨-೧೦-೨೦೧೮] == ಆಧಾರ == *ಗಾಂಧೀಜೀಯವರ ಆತ್ಮ ಚರಿತ್ರೆ - ಸತ್ಯಶೋಧನೆ ( ಅನುವಾದ- ಬೆಟಗೇರಿ ಕೃಷ್ಣ ಶರ್ಮ ) *An Autobiography Of A Yogi - Paramahamsa Yogananda. *ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ - ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಯಚಂದ್ ಭಾಯಿ ಯವರ ತಾಣಗಳು *ಯೋಗಿ "ಶ್ರೀಮದ್ ರಾಯಚಂದ್ ಭಾಯಿ ಯವರ ಸ್ವಂತ ಅಂತರ್ ಜಾಲ ತಾಣಗಳು. *http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/rajchandra.html *ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಲೇಖನಗಳು. *The Last Phase part 1 and 2: By Pyarelal *Unto The Last (Ruskin) - By Gandhiji *http://en.wikipedia.org/wiki/Shrimad_Rajchandra == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == {{reflist|3}} === ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಓದಿಗಾಗಿ === * ಭನ್ನ,ಸುರೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಗೂಲಮ್‌ ವಹೀದ್. ''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ರಿಫಾರ್ಮರ್: ಗಾಂಧಿ ಇನ್‌ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ, 1893–1914..'' ನವ ದೆಹಲಿ: ಮನೋಹರ್‌, 2005. * ಬಂಡ್ಯುರಾಂಟ್, ಜಾನ್‌ V. ''ಕಂಕ್ವೆಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ವಯೊಲೆನ್ಸ್‌: ದಿ ಗಾಂಧಿಯನ್‌ ಫಿಲಾಸಫಿ ಆಫ್‌ ಕಾನ್‌ಫ್ಲಿಕ್ಟ್‌'' . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ UP, 1988 ISBN 0-691-02281-X * ಚರ್ನಸ್‌, ಇರಾ. ''ಅಮೆರಿಕನ್‌ ನಾನ್‌ವಯಲೆನ್ಸ್‌: ದಿ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಆನ್ ಐಡಿಯಾ'' , ಅಧ್ಯಾಯ 7. ISBN 1-57075-547-7 * ಚಧಾ, ಯೊಗೇಶ್. ''ಗಾಂಧಿ: ಎ ಲೈಫ್‌.'' ISBN 0-471-35062-1 * ಡಾಲ್ಟನ್‌, ಡೆನ್ನಿಸ್‌ (ed). ''ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ: ಸೆಲೆಕ್ಟೆಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌'' . ಇಂಡಿಯನಾಪೊಲಿಸ್‌/ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌: [[ಹ್ಯಾಕೆಟ್ಟ್‌ ಪಬ್ಲಿಶಿಂಗ್ ಕಂಪನಿ|ಹ್ಯಾಕೆಟ್ಟ್‌ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ ಕಂಪನಿ]], 1996. ISBN 0-87220-330-1 * [[ಏಕನಾಥ್ ಈಸ್ವರನ್|ಈಸ್ವರನ್‌, ಏಕನಾಥ್‌]]. ''ಗಾಂಧಿ ದಿ ಮ್ಯಾನ್‌'' . ISBN 0-915132-96-6 * [[ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್|ಫಿಷರ್‌, ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌]]. ''ದಿ ಎಸೆನ್ಷಿಯಲ್‌‌ ಗಾಂಧಿ: ಆನ್‌ ಆಂಥಾಲಜಿ ಆಫ್‌‍ ಹಿಸ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್, ವರ್ಕ್‌, ಅಂಡ್‌ ಐಡಿಯಾಸ್‌'' . ವಿಂಟೇಜ್‌: ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್, 2002. (ಪುನರ್ಮುದ್ರಣ ಆವೃತ್ತಿ) ISBN 1-4000-3050-1 * [[ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌ ಫಿಷರ್|ಫಿಷರ್ಲ್ಯೂಯಿಸ್‌]]. ''ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ'' . ಹಾರ್ಪರ್ & ರೊ, ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್, 1950. ISBB 0-06-091038-0 (1983 pbk.) * ಗಾಂಧಿ, M.K. [[:ವಿಕಿಲಿವರ್ಸ್: ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಇನ್ ಸೌತ್ ಆಫ್ರಿಕಾ|ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಇನ್ ಸೌತ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ]] * ಗಾಂಧಿ, M.K. ''ದಿ ಗಾಂಧಿ ರೀಡರ್‌: ಎ ಸೋರ್ಸ್‌ಬುಕ್ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್‌'' . ಹೋಮರ್‌ ಜಾಕ್‌ (ed.) ಗ್ರೋವ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌, ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್, 1956. * ಗಾಂಧಿ, ಮಹಾತ್ಮ. ''ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ.'' ನವ ದೆಹಲಿ: ಪ್ರಕಟಣಾ ವಿಭಾಗ, ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಸರಣಾ ಇಲಾಖೆ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ, 1994. * ಗಾಂಧಿ, ರಾಜ್‌ಮೋಹನ್‌. ''ಪಟೇಲ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌'' . ನವಜೀವನ್‌ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಹೌಸ್, 1990 ISBN 81-7229-138-8 * ಗ್ರೈನೆರ್, ರಿಚರ್ಡ್‌. ''[http://history.eserver.org/ghandi-nobody-knows.txt ದಿ ಗಾಂಧಿ ನೋಬಡಿ ನೋಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110323080801/http://history.eserver.org/ghandi-nobody-knows.txt |date=2011-03-23 }}'' . ವಿಮರ್ಶೆ, ಮಾರ್ಚ್‌ 1983 * ಗೊರ್ಡನ್‌, ಹೈಮ್. ''ಎ ರಿಜೆಕ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪಿರಿಚ್ಯುಯಲ್‌ ಇಂಪೀರಿಯಲಿಸಮ್‌: ರಿಫ್ಲೆಕ್ಷನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಬರ್ಬರ್‌'ಸ್‌ ಲೆಟರ್‌ ಟು ಗಾಂಧಿ.'' '' ಜರ್ನಲ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕನಾಮಿಕಲ್‌ ಸ್ಟಡೀಸ್‌,.'' , 22 ಜೂನ್‌ 1999. * ಹಂಟ್, ಜೇಮ್ಸ್‌ D. ''ಗಾಂಧಿ ಇನ್ ಲಂಡನ್‌'' . ನವ ದೆಹಲಿ: ಪ್ರೊಮಿಲ್ಲ & Co., ಪಬ್ಲಿಶರ್ಸ್‌, 1978. * ಮನ್ನ್‌, ಬರ್ನಾರ್ಡ್, ''ದಿ ಪೆಡೊಲಾಜಿಕಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್‌ ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಅಂಡ್ ಪೌಲ್ ಫ್ರೈಯರೆ.'' In: ಕ್ಲಾಬೆನ್‌, B. (Ed.) ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷಿನಲ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ ಇನ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೋಷಿಯಲೈಸೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಎಜುಕೇಶನ್. Bd. 8. ಹ್ಯಾಮ್‌ಬರ್ಗ್ 1996. ISBN 3-926952-97-0 * ರ್ಯುಹೆ, ಪೀಟರ್. ''ಗಾಂಧಿ:ಎ ಪೊಟೊಬಯಾಗ್ರಫಿ.'' ISBN 0-7148-9279-3 * ಶಾರ್ಪ್, ಜೀನ್. ''ಗಾಂಧಿ ಆಸ್ ಎ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್‌ ಸ್ಟ್ರಾಟಜಿಸ್ಟ್ , ವಿತ್ ಎಸ್ಸೇಸ್‌ ಆನ್ ಎಥಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕ್ಸ್‌'' . ಬೋಸ್ಟನ್‌: ಎಕ್ಸ್‌ಟೆಂಡಿಂಗ್ ಹೊರೈಜನ್ ಬುಕ್ಸ್, 1979. * ಸಿಂಗ್‌, Col. G. B. ''[[ಗಾಂಧಿ ಬಿಹೈಂಡ್ ದಿ ಮಾಸ್ಕ್ ಆಫ್ ಡಿವಿನಿಟಿ]]'' . [[ಪ್ರೊಮೆಥಿಯಸ್ ಬುಕ್ಸ್]], 2004. ISBN 978-1573929981 * ಸಿಂಗ್‌, Col. G. B. ಮತ್ತು ವ್ಯಾಟ್ಸನ್‌, Dr. ಟಿಮ್‌ ''[[ಗಾಂಧಿ ಅಂಡರ್ ಕ್ರಾಸ್ ಎಗ್ಸಾಮಿನೇಷನ್‌|ಗಾಂಧಿ ಅಂಡರ್ ಕ್ರಾಸ್ ಎಕ್ಸಾಮಿನೇಷನ್]]'' , ಸವರನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪಬ್ಲಿಶಿಂಗ್, 2008. ISBN 0981499201 * ಸೋಫ್ರಿ, ಜಿಯನ್ನಿ. ''ಗಾಂಧಿ ಅಂಡ್ ಭಾರತ: ಎ ಸೆಂಚುರಿ ಇನ್ ಫೋಕಸ್.'' (1995) ISBN 1-900624-12-5 == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{sisterlinks|Mohandas K. Gandhi|author=yes}} * [[:ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್‌: ಆನ್ ಆಟೊಬಯೊಗ್ರಫಿ ಅಥವಾ ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಮೈ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್ಸ್‌ ವಿತ್ ಟ್ರುತ್‌|ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ]] * {{gutenberg author| id=Mahatma+Gandhi | name=Mahatma Gandhi}} * [http://mlk-kpp01.stanford.edu/index.php/home/pages?page=http://mlk-kpp01.stanford.edu/kingweb/about_king/encyclopedia/Gandhi.htm Gandhi's biography from Stanford's King Encyclopedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100409170336/http://mlk-kpp01.stanford.edu/index.php/home/pages?page=http://mlk-kpp01.stanford.edu/kingweb/about_king/encyclopedia/gandhi.htm |date=2010-04-09 }} * [http://www.dailynews.lk/2001/10/02/fea03.html ಗಾಂಧಿ- ದಿ ಯೂನಿವರ್ಸಲ್ ಗುರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091118032131/http://www.dailynews.lk/2001/10/02/fea03.html |date=2009-11-18 }} * [http://www.gandhismriti.gov.in/indexb.asp ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮೃತಿ&nbsp;— ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಜಾಲತಾಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070712110932/http://www.gandhismriti.gov.in/indexb.asp |date=2007-07-12 }} * [http://www.gandhiserve.org/ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಸುದ್ದಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ಸೇವೆ] * [http://www.boloji.com/people/04004.htm ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಎ ವೋಟರಿ ಆಫ್ ಸಸ್ಟೈನಬಲ್ ಲಿವಿಂಗ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081013113352/http://www.boloji.com/people/04004.htm |date=2008-10-13 }} * [http://www.gandhi-manibhavan.org/ ಮಾಣಿ ಭವನ ಗಾಂಧಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಗಾಂಧಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ & ಲೈಬ್ರರಿ] * [http://www.mkgandhi.org/ ಗಾಂಧಿ ಪುಸ್ತಕ ಕೇಂದ್ರ] * [[:ವಿಕಿಲಿವರ್ಸ್: ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್‌ ಕೆ. ಗಾಂಧಿ|ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕೆಲಸಗಳು]] * [[ಸೊಕಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಅಮೆರಿಕ|ಅಮೆರಿಕದ ಸೊಕಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ದಲ್ಲಿನ [http://www.soka.edu/page.cfm?p=204 ಗಾಂಧಿ ಸಭಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080430234842/http://www.soka.edu/page.cfm?p=204 |date=2008-04-30 }} * {{worldcat id|id=lccn-n79–41626}} * [http://www.dailynews.lk/2008/10/02/fea02.asp ಗಾಂಧಿಯವರು ಶ್ರೀ ಲಂಕಾದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಅಥಿತಿಯಾಗಿದ್ದರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090924200158/http://www.dailynews.lk/2008/10/02/fea02.asp |date=2009-09-24 }} {{ಮೋಹನ್‌ದಾಸ್ ಕರಮ್‌ಚಂದ್ ಗಾಂಧಿ}} {{ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್}} {{ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿ|27-50}} {{ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಆಂದೋಲನ}} {{Hindu reform movements}} {{ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯನೀತಿಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ}} {{Lifetime|1869|1948|Gandhi, Mohandas Karamchand}} {{Persondata |NAME=Gandhi, Mohandas Karamchand |ALTERNATIVE NAMES=Gandhi, Mahatma |SHORT DESCRIPTION=Political leader |DATE OF BIRTH={{birth date|1869|10|2|mf=y}} |PLACE OF BIRTH=[[Porbandar]], [[Gujarat]], India |DATE OF DEATH={{death date|1948|1|30|mf=y}} |PLACE OF DEATH=[[Birla House]], [[ನವ ದೆಹಲಿ]], India }} [[ವರ್ಗ:ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಗಣ್ಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು]] [[ವರ್ಗ:೧೮೬೯ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:೧೯೪೮ ನಿಧನ]] [[ವರ್ಗ:20ನೇ-ಶತಮಾನದ ತತ್ವ ಜ್ಞಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕೋರ್ಟ್‌ ಕಾನೂನು ಶಾಲೆಯ ಹಳೇ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದ ಪ್ರವಾಸಿಗೃಹ]] [[ವರ್ಗ:ಲಂಡನ್‌‌ನ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಹಳೇ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘ]] [[ವರ್ಗ:ಬಡತನ ವಿರೋಧಿ ಕ್ರಾಂತಿವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆತ್ಮನಿಗ್ರಹಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸಿದ ಸಾವುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ವಿದೇಶೀಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಗಾಂಧಿ ತತ್ವ ಅನುಯಾಯಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಗುಜರಾತಿ ಜನತೆ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದು ಶಾಂತಿವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಕದನ ವಿರೋಧಿ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಆತ್ಮಕತೆಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಶಾಂತಿವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಮಾನವತಾವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಚರಿತ್ರಕಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಹತ್ಯೆಗೀಡಾದ ಭಾರತೀಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಶಾಂತಿವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ತತ್ವ ಜ್ಞಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕಂದಾಯ ವಿರೋಧಿ ಭಾರತೀಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೋಹನ್‌‌‌ದಾಸ್‌ ಕರಮ್‌ಚಂದ್‌ ಗಾಂಧಿ]] [[ವರ್ಗ:ಹತ್ಯೆಗೀಡಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರಲ್ಲದ ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿ ವಿರೋಧಿ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಹಿಂಸಾ ತತ್ವ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಎರಡನೇ ಬೋಯರ್‌ ಕದನದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು]] [[ವರ್ಗ:ಕೈಸರ್‌-ಇ-ಹಿಂದ್‌ ಪದಕವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದವರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಹಿಂಸಾವಾದದ ಅಥವಾ ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ನಾಯಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಟೈಮ್‌ ನಿಯತಕಾಲಿಕ ವರ್ಷದ ಪುರುಷರು]] [[ವರ್ಗ:ಟಾಲ್ಸ್‌ಟಾಯ್‌ ಅನುಯಾಯಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]] 6z8eznvqxh35bh0vfijnx0ixja5j2ce 0 1369 1258688 1254189 2024-11-20T03:30:11Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258688 wikitext text/x-wiki ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ (ಪಂಜಾಬಿ: ಜನನ ೨೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೩೨) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ [[ರಾಜಕಾರಣಿ]], ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದು ಅವರು ೨೦೦೪ ರಿಂದ ೨೦೧೪ ರವರೆಗೆ [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ]] ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/education/web-stories/these-10-indian-politicians-have-the-highest-educational-qualifications/photostory/108109425.cms</ref> [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]], [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] ಮತ್ತು [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] ನಂತರ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಾಲ್ಕನೇ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>https://in.news.yahoo.com/a-look-at-indias-most-and-least-educated-101014455.html</ref> [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದ ಸಿಂಗ್ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಸಿಖ್ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ನಂತರ ಪೂರ್ಣ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಮರು ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೂ ಅವರು ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>https://www.business-standard.com/politics/india-needs-more-leaders-like-manmohan-singh-to-propel-growth-momentum-124040900046_1.html</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಗುರುಮುಖ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ದಂಪತಿಗೆ ೧೯೩೨ ರ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೬ ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ [[ಪಂಜಾಬ್|ಪಂಜಾಬ್‌ನ]] ಗಾಹ್‌ನಲ್ಲಿ (ಈಗ ಪಂಜಾಬ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿದೆ) [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.<ref>https://web.archive.org/web/20111207031001/http://india.gov.in/govt/rajyasabhampbiodata.php?mpcode=2</ref> ಅವರು ಚಿಕ್ಕವರಿದ್ದಾಗ ಅವರ ತಾಯಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವನ ತಂದೆಯ ಅಜ್ಜಿ ಅವನನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವು ಉರ್ದು ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿತ್ತು ಮತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾಗಲೂ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿ ಭಾಷಣಗಳನ್ನು ಉರ್ದು ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದರು, ಆದಾಗ್ಯೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಪಂಜಾಬಿಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ಬಳಸುವ ಗುರುಮುಖಿಯನ್ನು ಸಹ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಭಾರತದ ಹಲ್ದ್‌ವಾನ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಯಿತು. ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಅಮೃತಸರ ಜಿಲ್ಲೆ|ಅಮೃತಸರಕ್ಕೆ]] ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಮೃತಸರದ ಹಿಂದೂ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು.<ref>https://www.ndtv.com/india-news/70-years-after-graduation-manmohan-singh-remembers-college-days-1828252</ref> ಅವರು [[ಪಂಜಾಬ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಹೋಶಿಯಾರ್ಪುರದಲ್ಲಿ [[ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ|ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು<ref>http://www.punjabcolleges.com/522-indiacolleges-Government-College-Hoshiarpur/</ref> ಮತ್ತು ಕ್ರಮವಾಗಿ ೧೯೫೨ ಹಾಗೂ ೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪದವಿ ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರು. ಅವರು ೧೯೫೭ ರಲ್ಲಿ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಟ್ರೈಪೋಸ್ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಅವರು ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ನಂತರ ಸಿಂಗ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ೧೯೬೦ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಡಿಫಿಲ್‌ಗಾಗಿ ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ನಫೀಲ್ಡ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಐ.ಎಂ.ಡಿ. ಲಿಟಲ್ ಅವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ೧೯೬೨ ರ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪ್ರಬಂಧವು "ಭಾರತದ ರಫ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ೧೯೫೧-೧೯೬೦ ರಫ್ತು ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ನೀತಿ ಪರಿಣಾಮಗಳು" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ "ಭಾರತದ ರಫ್ತು ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು" ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿತ್ತು. ==ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭ== ಡಿ.ಫಿಲ್ ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ ಸಿಂಗ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು. ಅವರು ೧೯೫೭ ರಿಂದ ೧೯೫೯ ರವರೆಗೆ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಿರಿಯ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೯ ಮತ್ತು ೧೯೬೩ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ರೀಡರ್ ಆಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೬೩ ರಿಂದ ೧೯೬೫ ರವರೆಗೆ ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೬ ರಿಂದ ೧೯೬೯ ರವರೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ನೇಷನ್ಸ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಓನ್ ಟ್ರೇಡ್ ಅಂಡ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ (ಯುಎನ್ಸಿಟಿಎಡಿ) ಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾಗಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಲಲಿತ್ ನಾರಾಯಣ್ ಮಿಶ್ರಾ ಅವರು ಅವರನ್ನು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಚಿವಾಲಯದ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. ೧೯೬೯ ರಿಂದ ೧೯೭೧ ರವರೆಗೆ ಸಿಂಗ್ [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ದೆಹಲಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಗ್ [[ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಮುಖ್ಯ ಆರ್ಥಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೮೦-೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದರು ಮತ್ತು ೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಆಗಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವ [[ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖೆರ್ಜೀ|ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖರ್ಜಿ]] ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್|ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ]] ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು, ಅವರು ೧೯೮೫ ರವರೆಗೆ ಈ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೮೫ ರಿಂದ ೧೯೮೭ ರವರೆಗೆ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ (ಭಾರತ) ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯ ನಂತರ ಅವರು ೧೯೮೭ ರಿಂದ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೯೦ ರವರೆಗೆ [[ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲ್ಯಾಂಡ್|ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್‌ನ]] [[ಜಿನಿವಾ|ಜಿನೀವಾದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿ ಚಿಂತಕರ ಚಾವಡಿಯಾದ ಸೌತ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref>https://web.archive.org/web/20081201163629/http://www.thecommonwealth.org/YearbookInternal/172024/head_of_government/</ref> ಸಿಂಗ್ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಜಿನೀವಾದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದರು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಧನಸಹಾಯ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ==ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ== ===ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು=== ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಿತ್ತೀಯ ಕೊರತೆಯು ಒಟ್ಟು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪನ್ನದ ಶೇಕಡಾ ೮.೫ ರಷ್ಟಿತ್ತು, ಪಾವತಿಗಳ ಸಮತೋಲನವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಚಾಲ್ತಿ ಖಾತೆ ಕೊರತೆಯು ಭಾರತದ ಜಿಡಿಪಿಯ ಶೇಕಡಾ ೩.೫ ರಷ್ಟಿತ್ತು. ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ೬೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಭಾರತದ ವಿದೇಶಿ ಮೀಸಲು ಕೇವಲ ೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿತ್ತು.<ref>https://web.archive.org/web/20100103094134/http://in.biz.yahoo.com/100101/50/bauua1.html</ref> ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಭಾರತವು ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ನಿಧಿಯಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಕೋರಿತು. ಅದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವಾಗ ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ವಿಧಿಸಿತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಐಎಂಎಫ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ನೀತಿಯು ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಾಗಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವು ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಸಿಂಗ್ ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ವಿವರಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಪಕ್ಷದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ಸಡಿಲಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಪಿ.ಚಿದಂಬರಂ ಮತ್ತು ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸದಿದ್ದರೆ ಕುಸಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ವಿವರಿಸಿದರು. ಪಕ್ಷವನ್ನು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಳಿಸುವಂತೆ ರಾವ್ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದರು. ತರುವಾಯ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಭಾರತದ ಸಮಾಜವಾದಿ ಅರ್ಥವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದ ಸಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು, ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲಿನ ರಾಜ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಆಮದು ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದರು.<ref>http://www.rediff.com/money/2005/sep/26pm.htm</ref> ಹೀಗೆ ರಾವ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸಮಾಜವಾದಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಿ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆ (ಎಫ್‌ಡಿಐ) ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಅನೇಕ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಕಂಪನಿಗಳ ಖಾಸಗೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಇತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದ ಕಾರಣ ರಾವ್ ಅವರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲಾಯಿತು. ಭಾರತವನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯತ್ತ ತಳ್ಳಿದ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಚಿವ ಪಿ.ಚಿದಂಬರಂ ಅವರು ಭಾರತದ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು [[ಚೀನಾ|ಚೀನಾದಲ್ಲಿ]] ಡೆಂಗ್ ಕ್ಸಿಯಾವೊಪಿಂಗ್ ಅವರ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |url=http://news.oneindia.in/2008/05/02/manmohan-is-deng-xiaoping-of-india-p-chidambaram-1209740775.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2024-11-09 |archive-date=2011-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110426190736/http://news.oneindia.in/2008/05/02/manmohan-is-deng-xiaoping-of-india-p-chidambaram-1209740775.html |url-status=dead }}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ೧.೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಹಗರಣವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಂಸದೀಯ ತನಿಖಾ ವರದಿಯು ಟೀಕಿಸಿದ ನಂತರ ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಗ್ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಸಿಂಗ್ ಅವರ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಪ್ರಧಾನಿ ರಾವ್ ಬದಲಿಗೆ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ಆರೋಪಿಗಳಾಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು.<ref>https://www.nytimes.com/1994/01/01/world/indian-leader-bars-key-aide-from-quitting-in-stock-scam.html?pagewanted=1</ref> ===ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ=== ಸಿಂಗ್ ಅವರು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ [[ಅಸ್ಸಾಂ|ಅಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯದ]] ಶಾಸಕಾಂಗದಿಂದ ಸಂಸತ್ತಿನ ಮೇಲ್ಮನೆಯಾದ [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ]] ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ೧೯೯೫, ೨೦೦೧, ೨೦೦೭ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಮರು ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೯೮ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸಿಂಗ್ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯಿಂದ]] ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು ಆದರೆ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.<ref>https://web.archive.org/web/20090419075333/http://ibnlive.in.com/politics/electionstats/candidate/Manmohan%20Singh.html</ref> ==ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ== ===ಮೊದಲ ಅವಧಿ: ೨೦೦೪–೨೦೦೯=== ೨೦೦೪ ರ [[ಚುನಾವಣೆ|ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳ]] ನಂತರ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಏಕೈಕ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟದ (ಎನ್‌ಡಿಎ) ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿತು. ಇದು ಮಿತ್ರಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ (ಯುಪಿಎ) ರಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ ರಚಿಸಲು ಹಕ್ಕು ಮಂಡಿಸಿತು. ಅಚ್ಚರಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ತಂತ್ರಜ್ಞ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಯುಪಿಎ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಬಿಬಿಸಿ ಪ್ರಕಾರ ಸಿಂಗ್ ಎಂದಿಗೂ ನೇರ ಜನಪ್ರಿಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದಿಲ್ಲವಾದರೂ ಅವರು "ಭಾರಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಕಳಂಕದಿಂದ ಸ್ಪರ್ಶಿಸದ ಶುದ್ಧ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಅನೇಕರು ನೋಡಿದರು." ಅವರು ೨೨ ಮೇ ೨೦೦೪ ರಂದು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ===ಎರಡನೇ ಅವಧಿ: ೨೦೦೯-೨೦೧೪=== ಭಾರತವು ೧೫ ನೇ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ೧೬ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೯ ರಿಂದ ೧೩ ಮೇ ೨೦೦೯ ರವರೆಗೆ ಐದು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಚುನಾವಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ೧೬ ಮೇ ೨೦೦೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://archive.today/20121206033206/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5gf53l7BbUSc4DUHCgzjLF4YfW9CgD987BC100</ref> [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]], [[ರಾಜಸ್ಥಾನ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ತಮಿಳುನಾಡು]], [[ಕೇರಳ]], [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]] ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ|ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ]] ಪ್ರಬಲ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಹಾಲಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ (ಯುಪಿಎ) ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] ನಂತರ ಪೂರ್ಣ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಮರುಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದರು. ಸದನದ ೫೪೩ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ೩೨೨ ಸದಸ್ಯರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಮಿತ್ರಪಕ್ಷಗಳು ಆರಾಮದಾಯಕ ಬಹುಮತವನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯುಪಿಎ ಮತ್ತು ಬಹುಜನ ಸಮಾಜ ಪಕ್ಷ (ಬಿಎಸ್‌ಪಿ), ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷ (ಎಸ್‌ಪಿ), ಜನತಾದಳ (ಜಾತ್ಯತೀತ) (ಜೆಡಿಎಸ್), ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜನತಾ ದಳ (ಆರ್ಜೆಡಿ) ಮತ್ತು ಇತರ ಸಣ್ಣ ಪಕ್ಷಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಬೆಂಬಲ ಸೇರಿವೆ.<ref>https://web.archive.org/web/20090521022032/http://ibnlive.in.com/news/smooth-sailing-for-upa-parties-scramble-to-support/92967-37.html</ref> ೨೦೦೯ ರ ಮೇ ೨೨ ರಂದು [[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನ|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದಲ್ಲಿ]] ನಡೆದ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.<ref>https://web.archive.org/web/20090527164431/http://www.timesnow.tv/Team-manmohan-set-to-form-govt-today/articleshow/4317510.cms</ref> ೨೦೦೯ ರ ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೧೪ (೮೩೪ ಮಿಲಿಯನ್), ೨೦೧೯ (೯೧೨ ಮಿಲಿಯನ್) ಮತ್ತು ೨೦೨೪ (೯೬೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗಿಂತ ಮೊದಲು ನಡೆದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಚುನಾವಣೆಯಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಹ ಮತದಾರರು ೭೧೪ ಮಿಲಿಯನ್. ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಭಾರತದ [[ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಸಚಿವಾಲಯ|ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ]] ೨೦೦೫ ಮತ್ತು ೨೦೦೯ ರ ನಡುವೆ ಕೆಲವು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಬಿಡ್ಡಿಂಗ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಅಂದಾಜು ೧.೮೫ ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿ (ಅಲ್ಪಾವಧಿ) ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಸಿಎಜಿ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ೨೦೧೨ ರ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://news.oneindia.in/2012/08/17/coalgate-scam-pm-manmohan-singh-asked-to-resign-bjp-1055354.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2024-11-09 |archive-date=2013-05-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510215320/http://news.oneindia.in/2012/08/17/coalgate-scam-pm-manmohan-singh-asked-to-resign-bjp-1055354.html |url-status=dead }}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20130508021848/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2012-08-19/news/33272942_1_coal-scam-2g-telecom-minister</ref> ೨ ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಂ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದ ಆರೋಪದಲ್ಲಿ ಜೆಪಿಸಿಯ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರು ೨೦೧೩ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಜಂಟಿ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿ (ಜೆಪಿಸಿ)ಯ ಮುಂದೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರು.<ref>http://www.dnaindia.com/india/1820446/report-2g-scam-disappointed-over-manmohan-singh-s-refusal-to-appear-before-jpc-says-yashwant-sinha</ref> ==ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯ ನಂತರದ (೨೦೧೪-ಪ್ರಸ್ತುತ)== ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಹುದ್ದೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ೧೭ ಮೇ ೨೦೧೪ ರಂದು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ೨೦೧೪ ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ೧೬ ನೇ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ನೇತೃತ್ವದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಒಕ್ಕೂಟವು ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ನಂತರ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ೨೦೧೪ ರ ಮೇ ೨೬ ರಂದು ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸುವವರೆಗೂ ಅವರು ಹಂಗಾಮಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.<ref>https://www.ndtv.com/elections-news/prime-minister-manmohan-singh-resigns-after-10-years-in-office-562442</ref> ಸಿಂಗ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ [[ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ]], ಮಾಜಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾದ [[ಎ.ಪಿ.ಜೆ.ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ|ಎಪಿಜೆ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರತಿಭಾ ಪಾಟೀಲ್]] ಮತ್ತು ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ [[ಹಮೀದ್ ಅನ್ಸಾರಿ]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮೋದಿಯವರ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕಾರ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ನಂತರ ಸಿಂಗ್ ನವದೆಹಲಿಯ ಮೂರನೇ ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು ರಸ್ತೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು. ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ಅದನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಸಿಂಗ್ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು ಮತ್ತು ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದರು.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/india/manmohan-singh-to-end-33-years-stint-in-rs-on-apr-3-sonia-gandhi-to-begin-first/articleshow/107698236.cms</ref> ==ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಸಿಂಗ್ ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ ಗುರುಶರಣ್ ಕೌರ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರಿಗೆ ಉಪಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್, ದಮನ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಮೃತ್ ಸಿಂಗ್ ಎಂಬ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಿದ್ದಾರೆ. ಉಪಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಅಶೋಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರಾಚೀನ ದೆಹಲಿ (೧೯೯೯) ಮತ್ತು ಎ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಏನ್ಷಿಯಂಟ್ ಅಂಡ್ ಅರ್ಲಿ ಮಿಡೀವಲ್ ಇಂಡಿಯಾ (೨೦೦೮) ಸೇರಿದಂತೆ ಆರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ದಮನ್ ಸಿಂಗ್ ದೆಹಲಿಯ ಸೇಂಟ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್‌ನ ಆನಂದ್‌ನ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ರೂರಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್‌ನ ಪದವೀಧರರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ದಿ ಲಾಸ್ಟ್ ಫ್ರಾಂಟಿಯರ್: ಪೀಪಲ್ ಅಂಡ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್ಸ್ ಇನ್ ಮಿಜೋರಾಂ ಮತ್ತು ನೈನ್ ಬೈ ನೈನ್ ಎಂಬ ಕಾದಂಬರಿಯ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಅಳಿಯ ೧೯೮೩ ರ ಬ್ಯಾಚ್‌ನ ಭಾರತೀಯ ಪೊಲೀಸ್ ಸೇವೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ ಅಶೋಕ್ ಪಟ್ನಾಯಕ್ ಅವರನ್ನು ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುಪ್ತಚರ ಗ್ರಿಡ್ (ನ್ಯಾಟ್ಗ್ರಿಡ್) ಸಿಇಒ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೮೪ ರ ಸಿಖ್ ವಿರೋಧಿ ದಂಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರ ಪರಿಹಾರ ಸಮಿತಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಗಲಭೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಕ್ತಪಾತಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪರವಾಗಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿದ್ದರು.<ref>https://www.thehindu.com/news/the-india-cables/Manmohan-Singhs-apology-for-anti-Sikh-riots-a-lsquoGandhian-moment-of-moral-clarity-says-2005-cable/article14692805.ece</ref> ಸಿಂಗ್ ಅನೇಕ ಹೃದಯ ಬೈಪಾಸ್ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಜನವರಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ==ಪದವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುದ್ದೆಗಳು== *ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿ.ಎ. (ಆನರ್ಸ್) ೧೯೫೨; ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ(ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ), ೧೯೫೪ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಚಂಡೀಗಢ (ಆಗ ಹೋಶಿಯಾರ್ಪುರ, ಪಂಜಾಬ್), ಭಾರತ *ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಪದವಿ, ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ - ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜು (೧೯೫೭) **ಹಿರಿಯ ಉಪನ್ಯಾಸಕ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ (೧೯೫೭-೧೯೫೯) **ರೀಡರ್ (೧೯೫೯ - ೧೯೬೩) **ಪ್ರೊಫೆಸರ್ (೧೯೬೩-೧೯೬೫) **ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ (೧೯೬೯ - ೧೯೭೧) *ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಡಿ.ಫಿಲ್, ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ - ನಫೀಲ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ (೧೯೬೨) *ದೆಹಲಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್, ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ **ಗೌರವ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ (೧೯೬೬) *ಚೀಫ್, ಫೈನಾನ್ಸಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಟ್ರೇಡ್ ವಿಭಾಗ, ಯುಎನ್ಸಿಟಿಎಡಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ನೇಷನ್ಸ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ **೧೯೬೬: ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಅಧಿಕಾರಿ ೧೯೬೬ *ಆರ್ಥಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ, ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಚಿವಾಲಯ, ಭಾರತ (೧೯೭೧ - ೧೯೭೨) *ಮುಖ್ಯ ಆರ್ಥಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ, ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ, ಭಾರತ (೧೯೭೨ - ೧೯೭೬) *ಗೌರವ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು, ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ನವದೆಹಲಿ (೧೯೭೬) *ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದೇಶಕ (೧೯೭೬-೧೯೮೦) *ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ನಿರ್ದೇಶಕ (೧೯೭೬-೧೯೮೦) *ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿ, ಏಷ್ಯನ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮನಿಲಾ *ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ (ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆ), ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ (೧೯೭೭ - ೧೯೮೦) *ಗವರ್ನರ್, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೮೨-೧೯೮೫) *ಭಾರತದ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ (೧೯೮೫-೧೯೮೭) *ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಯೋಗ, ಜಿನೀವಾ (೧೯೮೭-೧೯೯೦) *ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯ ಸಲಹೆಗಾರ (೧೯೯೦-೧೯೯೧) *ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಧನಸಹಾಯ ಆಯೋಗ (೧೫ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೧ - ೨೦ ಜೂನ್ ೧೯೯೧) *ಭಾರತದ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು (೨೧ ಜೂನ್ ೧೯೯೧ - ೧೫ ಮೇ ೧೯೯೬) *ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯ (೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೯೧ - ೧೪ ಜೂನ್ ೨೦೧೯) *ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ (ಭಾರತ) (೧೯೯೮-೨೦೦೪) *ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ (೨೨ ಮೇ ೨೦೦೪ - ೨೬ ಮೇ ೨೦೧೪) *ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯ (೧೯ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ - ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪) ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] 8weumh1zq41f0noroxfg75hxqk10sh6 0 1910 1258725 1223059 2024-11-20T08:46:21Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258725 wikitext text/x-wiki {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big>'''ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ '''</big> |- | align=center colspan=2 | [[ಚಿತ್ರ:Rashtrakuta-empire-map.svg|thumb|300px]] <br /> [[ಧ್ರುವ ಧಾರಾವರ್ಷ]]ನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೭೮೦) |- |ವಂಶ '''[[ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ]]ಗಳು''' |ಯಾದವ [[ಕನ್ನಡ]] <br /> [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |- |- [[ವಂಶ]] [[ಯಾದವ]] | '''[[ರಾಜಧಾನಿ]]ಗಳು''' || ಮಯೂರಖಂಡ ([[ಬೀದರ್]] ಜಿಲ್ಲೆ), [[ಮಾನ್ಯಖೇತ]]<br /> |- | '''[[ಸರಕಾರದ ವಿಧಗಳು|ಸರಕಾರ]]''' || [[ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ]] |- | '''ಮುಂಚಿನ ಆಡಳಿತ''' || [[ಬಾದಾಮಿ]] [[ಚಾಲುಕ್ಯ]]ರು |- | '''ನಂತರದ ಆಡಳಿತ''' || [[ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ]]ರು |- |} '''ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು''' [[೮ನೇ ಶತಮಾನ|ಕ್ರಿ.ಶ. ೮]] ರಿಂದ [[೧೦ನೇ ಶತಮಾನ]]ದವರೆಗೆ [[ದಖ್ಖನ]]ವನ್ನು ಆಳಿದ ರಾಜವಂಶ. [[ದಂತಿದುರ್ಗ]]ನಿಂದ ಮೊದಲುಗೊಂಡ ಇವರ ಮೂಲಸ್ಥಾನ ಲಟ್ಟಲೂರು ಆಗಿದ್ದು, ತದನಂತರ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿ [[ಮಾನ್ಯಖೇಟ]]ದಿಂದ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರ ಎಂಬುದು ಪ್ರಾಂತ್ಯವಾಚಕ ಪದ. ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಶೋಕನ ಕಾಲದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಯಿತು. ಅನಂತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಧಿಕಾರಿ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಎಂಬ ಪದವಿಸೂಚಕ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪದ ಪ್ರಯೋಗವಾಗತೊಡಗಿತು. ಇಂಥ ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳ ವಂಶದವರು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಊರ್ಜಿತರಾದರು. ಸಮಸ್ತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿವೆತ್ತು ಭವ್ಯ ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಆಳಿದವರು ಮಳಖೇಡದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು. ಇವರ ಮೂಲಸ್ಥಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಸಮಾವೇಶಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅನಂತರ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದ ಲತ್ತನೂರು ಎಂದರೆ ಲಾತೂರು ಎಂಬ ಪಟ್ಟಣ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಎಂಬ ಹೆಸರುವೆತ್ತ ಹಲವು ಅರಸು ಮನೆತನಗಳು ಭಾರತದ ನಾನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಳಿದುವು. ಅವೆಲ್ಲ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೂಲದವೇ ಆಗಿದ್ದುವು ಎಂಬುದು ಕೆಲವು ಇತಿಹಾಸ ಲೇಖಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. == ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶ == ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶ - 8ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ 10ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ರಾಜಮನೆತನ.<ref>{{Cite web |url=http://kanaja.in/wp-content/uploads/2017/06/CHAPTER_2.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-10-24 |archive-date=2019-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191020165718/http://kanaja.in/wp-content/uploads/2017/06/CHAPTER_2.pdf |url-status=dead }}</ref>, <ref>http://indianhistorypr.blogspot.com/2011/03/blog-post_7591.html</ref>, <ref>http://kn.vikaspedia.in/education/cb6c95ccdcb7ca3cbfc95-c85ca4ccdcafcc2ca4ccdca4cae-cb0cc2ca2cbfc97cb3cc1-caaca6ccdca7ca4cbfc97cb3cc1/cadcbecb0ca4ca6-c87ca4cbfcb9cbecb8ca6-caacb0cbfc9acafc97cb3cc1</ref> [[ಬಾದಾಮಿ]] [[ಚಾಲುಕ್ಯ|ಚಾಳುಕ್ಯ]]ರ ರಾಜಕೀಯ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಡೆ ಕನೋಜಿನವರೆಗೂ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ [[ಮಿಥಿಲೆ]]ಯವರೆಗೂ ಇವರ [[ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ|ರಾಜಕೀಯ]] ಪ್ರಭಾವ ಹಬ್ಬಿತ್ತು. ಎಲ್ಲ [[ರಾಜಮನೆತನ]]ಗಳ ಹಾಗೆ ಈ ಮನೆತನದ [[ಚರಿತ್ರೆ]]ಯಲ್ಲೂ ಏಳುಬೀಳುಗಳಿವೆ; ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ [[ಮಾನ್ಯಖೇಟ]]ದ ಮನೆತನ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಪದವಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಮುಖ್ಯ ಮನೆತನ ಆಗಿತ್ತು; ಮಿಕ್ಕವು ಸಾಮಂತ ಮನೆತನಗಳು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಯಾದವ ವಂಶದ ಬಳ್ಳಿಯ ಮಾನಪುರದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, ಮಾನ್ಯಖೇಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, ಸೌಂದತ್ತಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, ಆಮರ್ದಕಪುರದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, ರಟ್ಟಮತಗ್ರಂಥದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, [[ಗುಜರಾತಿ]]ನ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, [[ವಿದರ್ಭ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು, ವಾಘರಕೊಟ್ಟ, [[ಕನೋಜ]], [[ಮಾರ್‍ವಾಡ್]], [[ಬದಯೂನ್]], [[ಜೋಧಪುರ್|ಜೋಧಪುರ]], ಮತ್ತು [[ಬಿಕಾನೆರ್‌|ಬಿಕಾನೇರ್]] ಮುಂತಾದ ಉತ್ತರಭಾರತದ ಹಲವು [[ರಾಠೋಡ]] ಮನೆತನಗಳು ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹಬ್ಬಿಬೆಳೆದಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=https://mympsc.com/Article.aspx?ArticleID=1465 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-10-24 |archive-date=2016-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161230112710/http://mympsc.com/Article.aspx?ArticleID=1465 |url-status=dead }}</ref> [[ಕಾಕತೀಯ]]ರೂ ಮೂಲತಃ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಬಯ್ಯಾರಮ್ [[ಚೆರುವು]] [[ಶಾಸನಗಳು|ಶಾಸನ]]ದಿಂದ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಶಾಸನ ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಚರಿತ್ರೆಯ ಬೃಹದ್‍ಗ್ರಂಥ ಇನ್ನೂ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಎಂಬುದು ಅಧಿಕಾರ ಸೂಚಕ ಪದ. [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರ (ದೇಶ-ಪ್ರದೇಶ) ಮತ್ತು ಕೂಟ (ಮುಖ್ಯಸ್ಥ) ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ [[ನಾಮಪದ]]. [[ಗ್ರಾಮ]], [[ಕೂಟ]], (ಗಾವುಂಡ, [[ಗೌಡ]]) ಗ್ರಾಮಾಧಿಪತಿ ಆಗಿದ್ದಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದ ಅಧಿಪತಿ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಷ್ಟ್ರಿಕ, ರಾಟ್ರಿಕ, ರಿಷ್ಟಿಕ, ರಥಿಕ, ರಟ್ಟ/ರಾಟ್ಟ < ವೃಷ್ಟಿ < ವರ್ಷ, [[ರಾಠೋಡ್]], ರಾಠೌಂಡಾ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಮನೆತನದ ಹೆಸರಿನ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಣಲು - ನಿರೂಪಿಸಲು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. === ಮಾನಪುರದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು === ಅವಿಧೇಯನ [[ಪಂಡರಂಗಪಲ್ಲಿ ಶಾಸನ]] ವಿಭುರಾಜನ [[ಹಿಂಗ್ಣಿಭೇರ್ಡಿ ಶಾಸನ]] ಮುಂತಾದವುಗಳ ಆಧಾರದಿಂದ ಇವರ ವಂಶಾವಳಿಯನ್ನು ಹೀಗೆ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚಿತ್ರ-[[ಮಾನಪುರ]]ದ-ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ-ವಂಶಾವಳಿ. [[ಸತಾರ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಯ ([[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ) ಮಾನ್ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮಾನಪುರ ಇವರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮಾನಾಂಕ ಈ ವಂಶದ ಮೂಲ ಪುರುಷ. [[ಕಾವೇರಿ]]ಯಿಂದ [[ಗೋದಾವರಿ|ಗೋದಾವರೀ]] ನದಿಯ ತಟಗಳ ಮಧ್ಯದ ಭೂಭಾಗವೆಲ್ಲ ಆಗ [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |url=https://www.karnataka.gov.in/Gazetteer/Publications/District%20Gazetteers/Kalaburagi%20District/1997/Chapter%2002%20History%20Kalaburagi%20Dist%20Gaz%201997.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-10-24 |archive-date=2019-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191020165512/https://www.karnataka.gov.in/Gazetteer/Publications/District%2520Gazetteers/Kalaburagi%2520District/1997/Chapter%252002%2520History%2520Kalaburagi%2520Dist%2520Gaz%25201997.pdf |url-status=dead }}</ref> === ಮಾನ್ಯಖೇಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು === [[File:Indian Rashtrakuta Empire map.svg|thumb|320px|ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಕ್ಷೆ (ಅಂದಾಜು ಪ್ರದೇಶ)]] ಮನೆತನದ ಮೂಲಪುರುಷರು ಮೊದಲು ರೇವಾ ಹಾಗೂ ಮಹಾನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡುದುದು [[ದಂತಿದುರ್ಗ]]ನ [[ಸಾಮನಗಢ ಶಾಸನ]]ದಿಂದ ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವಂಶಕ್ಕೆ [[ಒರಿಸ್ಸ]]ದ ಸಂಭಲಪುರದ ಬಳಿಯ ವಾಘರಕೊಟ್ಟದಿಂದ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವಂಶ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರಬಹುದು. ಮಾನ್ಯಖೇಟ, [[ವಿದರ್ಭ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷತಃ ಸಂಗಲೂಡಾ, ನಾಗರ್ಧನ, ಮುಲ್ತಾಯಿ ಮತ್ತು [[ತಿವರಖೇಡ ಶಾಸನ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ಸ್ವಾಮಿಕರಾಜ, [[ದುರ್ಗರಾಜ]], [[ಗೋವಿಂದರಾಜ]] ಮತ್ತು [[ನನ್ನರಾಜ]] ಇವರುಗಳ ಪರಂಪರೆ ಒಂದೇ ವಂಶದ್ದೋ ಅಥವಾ ಭಿನ್ನಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳದ್ದೋ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ನಾಗರ್ಧನ, ಅಚಲಪುರ, ಹಾಗೂ ಪದ್ಮನಗರಗಳಿಂದ ಆಳಿದ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಶಾಖೆ ಬೇರೆಯೆಂದು ವಿ.ವಿ. ಮಿರಾಶಿಯವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಎಂ. ವೆಂಕಟರಾಮಯ್ಯನವರು [[ಸಂಗಲೂಡಾ ಶಾಸನ]]ವನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆಯುತ್ತ ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಎ.ಎಸ್. ಅಳ್ತೇಕರರು ನಿರೂಪಿಸಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ [[ಮಾನ್ಯಖೇಟ]]ದಿಂದ ಆಳಿದ ಮೂಲ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವರು ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ನಾಮಸಾದೃಶ್ಯತೆ ಇರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದುದು ನಿಜ: ಆದರೆ ಒಂದೆಂದು ಹೇಳಲು ಬೇರೆಯ ಖಚಿತ ಪ್ರಮಾಣಗಳ ಅಭಾವವಿದೆ. ಸು. 570-590 ರ ಮಧ್ಯೆ ಆಳಿದ ದುರ್ಗರಾಜನಿಂದ ಈ ಮನೆತನದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಳ್ತೇಕರರ ಸೂಚನೆಯಂತೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವರು ದಂತಿವರ್ಮನಿಂದ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಮನೆಮಾತು ಕನ್ನಡವಾಗಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ಅಳ್ತೇಕರರು ಸಾಧಾರವಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಿರವದ್ಯಾನ್ವಯದ ಶ್ರೀವಿಜಯ ರಚಿಸಿದ [[ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ]] ಕೃತಿಯ ಪ್ರಕಾರ [[ಕನ್ನಡನಾಡು]], ಕನ್ನಡನುಡಿ ಇವು ಕಾವೇರಿ ತೀರದಿಂದ ಗೋದಾವರಿ ತೀರದ ಮಧ್ಯದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದ್ದುವೆಂಬುದು ಅದರಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪದ್ಯದಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟ: === ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆ === <poem> ಕಾವೇರಿಯಿಂದಮಾಗೋ ದಾವರಿವರಮಿರ್ದ ನಾಡದಾ ಕನ್ನಡದೊಳ್ ಭಾವಿಸಿದ ಜನಪದಂ ವಸು ಧಾವಳಯ ವಿಲೀನ ವಿಶದ ವಿಷಯ ವಿಶೇಷಂ (1-36) </poem> ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿಯ ಚಾಳುಕ್ಯರ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದರು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ದೇಶಮುಖ, ದೇಸಾಯಿ ಶಬ್ದಗಳ ಹಾಗೆ ಗ್ರಾಮಕೂಟ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಶಬ್ದಗಳು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಈ ಮಂಡಲಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆದಾಗ ಸೀಮಾರೇಖೆಗಳ ವಿಸ್ತಾರತೆ ಇಲ್ಲವೇ ಆಕುಂಚನದಿಂದ ಏಕರೀತಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ತಮ್ಮನ್ನು [[ಯಾದವ]]ರೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಗರುಡ]] (ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಹನ), [[ನೇಗಿಲು]] [[ಬಲರಾಮ]]ನ ಆಯುಧ ಇವರ [[ಲಾಂಛನ]]ಗಳಾಗಿದ್ದವು. [[ಗರುಡಧ್ವಜ]] ಇವರ [[ಬಾವುಟ]] ಆಗಿತ್ತು. ದಂತಿದುರ್ಗನ ಕಾಲದವರೆಗಿನ ಇತಿಹಾಸ. ಈ ಮನೆತನದ ಒಂದನೆಯ ಇಂದ್ರರಾಜನ ಚಾಳುಕ್ಯ ಭವನಾಗ ಅಥವಾ ಭವಗಣಾ ಎಂಬುವಳನ್ನು ಕೈರಾ (ಗುಜರಾತ್) ಎಂಬಲ್ಲಿಂದ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಬಂದು [[ರಾಕ್ಷಸ]] ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದನೆನ್ನುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ಇನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಸ್ತಿಭಾರವನ್ನು ಹಾಕಿದ ಮೊದಲ ಮಹಾಪುರುಷ ದಂತಿದುರ್ಗ. ಈತನ ಎಲ್ಲೋರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪೃಥ್ವೀವಲ್ಲಭ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ತಳೆದಿರುವುದು ಮತ್ತು ಸಾಮನಗಡ ಶಾಸನದಿಂದ ಪೃಥ್ವೀವಲ್ಲಭ, ಮಹಾರಾಜಾಧಿರಾಜ ಪರಮೇಶ್ವರ, ಪರಮಭಟ್ಟಾರಕ, ಖಡ್ಗಾವಲೋಕ ಎಂಬ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಅನ್ಯರಿಗೆ ಅಸಾಧ್ಯವಾದ ಅಜೇಯವಾದ ಕರ್ಣಾಟಕ ಬಲವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದುದಾಗಿಯೂ ಹೇಳಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ವಲ್ಲಭ ದೊರೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಅನಂತರವೇ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ರಾಜಾಧಿರಾಜ ಪರಮೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದುದಾಗಿಯೂ ಆ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ದಂತಿದುರ್ಗ ಸಾರ್ವಭೌಮರಾದ ಚಾಳುಕ್ಯರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದುದಲ್ಲದೇ ಕಂಚಿ, ಕಳಿಂಗ, ಶ್ರೀಶೈಲ, ಚೋಳ, ಪಾಂಡ್ಯ, ಕೇರಳ, ಕೋಸಲ, ಮಾಲವ, ಲಾಟ, ಸಿಂಹ ಮೊದಲಾದ ದೇಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಹರ್ಷ, ವಜ್ರಟ ಮೊದಲಾದ ರಾಜರನ್ನೂ ಸೋಲಿಸಿದುದಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಿಸಿದ್ದಾನೆ. ದಂತಿದುರ್ಗನ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಎಲ್ಲೋರದ ದಶಾವತಾರ ಗುಹೆಯ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಬಂದಿದೆ. ದಂತಿದುರ್ಗನಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಆಳ್ವಿಕೆ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವಾಗಿ ಇಮ್ಮಡಿ ಕರ್ಕನವರೆಗೆ ಸಾಗಿಬಂದಿತು (ಸು. 747 ರಿಂದ 756 ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ 972-73.) ಒಬ್ಬರಾದ ಮೇಲೆ ಒಬ್ಬರು ಶೂರ ಧೀರ ಪುರುಷರೇ ಆಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹಿರಿಮೆ ಗರಿಮೆಗಳು ಏರುತ್ತ ನಡೆದವು. ದಂತಿದುರ್ಗನಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ ಕಾರಣ ಇವನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನಾದ ಒಂದನೆಯ ಕೃಷ್ಣ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ. ಈತ ಇನ್ನೂ ಕಿಂಚಿತ್ ಜೀವಹಿಡಿದಿದ್ದ [[ಬಾದಾಮಿ ಚಾಳುಕ್ಯ]]ರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯತ್ವವನ್ನು 757ರಲ್ಲಿ ಇಮ್ಮಡಿ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮನನ್ನು ಮೂಲೋತ್ಪಾಟನೆ ಮಾಡುವುದರ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ. ಶುಭತುಂಗ, ಅಕಾಲವರ್ಷ ಎಂಬ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಈತ ಧರಿಸಿದ್ದ. ಕೃಷ್ಣನ ಅನಂತರ ಇಮ್ಮಡಿ ಗೋವಿಂದ, ಆತನ ತಮ್ಮ ಧ್ರುವಧಾರಾವರ್ಷ, ಕಲಿವಲ್ಲಭ ಇವರು ಕ್ರಮವಾಗಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನಾಳಿದರು. ಧ್ರುವಧಾರಾವರ್ಷನಿಗೆ ಪ್ರಿಯಪುತ್ರನೂ ಅತ್ಯಂತ ಶೂರನೂ ಆದ ಪ್ರಭೂತವರ್ಷ ಮುಮ್ಮಡಿ ಗೋವಿಂದ ಅವನ ಅನಂತರ ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದ. ಮುಮ್ಮಡಿ ಗೋವಿಂದನ ಪುತ್ರನೇ ನೃಪತುಂಗ ಅಮೋಘವರ್ಷ. ನೃಪತುಂಗನ ಕಾಲದವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ರಾಜಧಾನಿ ಯಾವುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ; ಎಲ್ಲೋರದ ಬಳಿಯ ಸೂಲೂಭಂಜನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಅಳ್ತೇಕರರ ಊಹೆ. ಲಟ್ಟಲೂರ ಪುರವರಾಧೀಶ್ವರ ಎಂಬುದು ಇವರ ಮೂಲ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರೆ, ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಾಂದೇಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಂಧಾರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಶಾಸನದಿಂದ ಕಂಧಾರ ಮಾನ್ಯಖೇಟಕ್ಕಿಂಥ ಮುಂಚಿನ ರಾಜಧಾನಿಗಳಲ್ಲೊಂದು ಎಂಬುದು ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಿದೆ. ನೃಪತುಂಗನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿ ಮಾನ್ಯಖೇಟ ದಿನೇ ದಿನೇ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತತ್ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಕಂಧಾರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವನ್ನು ದಿನೇ ದಿನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ವೀರ ನಾರಾಯಣ ಕೃಷ್ಣೇಶ್ವರ, ಜಗತ್ತುಂಗಸಮುದ್ರ, ಮೂರನೆಯ ಗೋವಿಂದ ಹಾಗೂ ಆತನ ಪುತ್ರ ನೃಪತುಂಗನ ದಂಡನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಬಂಕೆಯನ ಸ್ಮಾರಕ ಬಂಕೇಶ್ವರ ಹಾಗೂ ಚಲ್ಲೇಶ್ವರ, ರಾಜಗೃಹ ಅರ್ಥಾತ್ ಅರಮನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ರಾಜ ವಿಲಾಸಿನಿಪಾಟಕಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದ್ದು ಅದು ಒಂದು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತೆನ್ನುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವೇ ಇಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ, ಚಾಳುಕ್ಯ, ಗಂಗ, ಪಲ್ಲವ, ಚೋಳ ಹಾಗೂ ಇತ ರಾಜಮನೆತನಗಳ ನಡುವೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ಬೆಳೆದು, ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕಾಗಿ e್ಞÁತಿಯುದ್ಧಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಮೂರನೆಯ ಗೋವಿಂದ, ಮೂರನೆಯ ಇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಮೂರನೆಯ ಕೃಷ್ಣ ಇವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಸೈನ್ಯ ಭಾರತಾದ್ಯಂತ ಹಿಮವತ್ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ರಾಮೇಶ್ವರದವರೆಗೆ ಚಲಿಸಿತು. ಇವನ ಆನೆ ಕುದುರೆಗಳು ಗಂಗಾ ಯಮುನಾ ತರಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಮೈತೊಳೆದವು. ಸೋತ ರಾಜರು ಶರಣಾಗತರಾಗಿ ನಿಂತರು. ಕೆಲವರು ಈ ರಾಜರ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನೇ ಮಾಡಿಸಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಮೂರನೆಯ ಕೃಷ್ಣನ ಅನಂತರ ಆತನ ಸಹೋದರ ಇಮ್ಮಡಿ ಕರ್ಕ ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದ. ಆತ ಅಣ್ಣನಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕರ್ಕನ ಮಗ ಕೃಷ್ಣ. ಕರ್ಕನ ತಮ್ಮ ನಿರುಪಮದೇವ ಹಾಗೂ ಮೂರನೆಯ ಕೃಷ್ಣನ ಮೊಮ್ಮಗ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಇಂದ್ರ, ಗಂಗರ ಇಮ್ಮಡಿ ಮಾರಸಿಂಹ ಹಾಗೂ ಆತನ ಪ್ರಧಾನ ಚಾವುಂಡರಾಯನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದರು. ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಿದ್ದ ಪರಮಾರ ಸಿಯ್ಯಕ 972ರಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯಖೇಟದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಆ ನಗರವನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆದ; ತನ್ನ ಸೋಲುಗಳ ಸೇಡನ್ನು ತೀರಿಸಿಕೊಂಡ. ಧನಪಾಲನ ಪಾಇಅಲಚ್ಛೀನಾಮ ಮಾಲಾ ಗ್ರಂಥದ ಪ್ರಕಾರ ಸಿಯ್ಯಕ ಮಾನ್ಯಖೇಟವನ್ನು ದಹಿಸಿದ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಆಳ್ವಿಕೆ ಅಂತಃ ಕಲಹದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಮಾಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಕಂಡ ಸಾಮಂತ ಚಾಳುಕ್ಯ ಕುಲದ ಇಮ್ಮಡಿ ತೈಲಪ ಆಡಳಿತದ ಕಡಿವಾಣವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಚಾಳುಕ್ಯರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಪಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ. ಸು. 757-972ರವರೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಈ ಮನೆತನ ರಾಜ್ಯಭಾರವನ್ನೆಸಗಿತು. === ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಆಡಳಿತ === ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶಾಸನಗಳು ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಇವರ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುರಿತು ಸಾಕಷ್ಟು ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ. ರಾಜ, ರಾಣಿ, ಯುವರಾಜ, ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವಿವರಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಯುವರಾಜ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ತಂದೆಗೆ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ಮುಂದೆ ರಾಜನಾಗುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಇದೊಂದು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತರಬೇತಿಯಾಗಿತ್ತು. ರಾಣಿಯರು ರಾಜಕನ್ಯೆಯರು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡುದುಂಟು. ಧ್ರುವಧಾರಾವರ್ಷನ ಹೆಂಡತಿ ಶೀಲಭಟ್ಟಾರಿಕೆ, [[ನೃಪತುಂಗ]]ನ ಪುತ್ರಿ ಚಂದ್ರೋಬಲಬ್ಬೆ ([[ರಾಯಚೂರು]] ದೋಅಬ ಕೃಷ್ಣಾಭೀಮ ಮಧ್ಯದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ) ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದುದಕ್ಕೆ ದಾಖಲೆಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಆದರೂ ಆಡಳಿತದ ವಿಶೇಷಭಾರ ಪುರುಷರ ಮೇಲೆಯೆ ಬೀಳುತ್ತಿತ್ತು. ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಜನ ಆಸ್ಥಾನ ಇತ್ತು. ಆದರೆ ವಿಜಯಯಾತ್ರೆ ಅಥವಾ ದಂಡಯಾತ್ರೆ ಹೊರಟಾಗ ರಾಜ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ವಿಜಯಕಟಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಂತ್ರಿಗಳು ದಂಡನಾಯಕರು ಆಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಧ್ರುವನ ಸಂಧಿವಿಗ್ರಹದಲ್ಲಿನ ಹಾಗೆ ಮಂಡಲೇಶ್ವರರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನೇರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟ ಹಾಗೂ ಮಾಂಡಲಿಕರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟ ವಿಭಾಗಗಳೆಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮಾಂಡಲಿಕರು ಕಪ್ಪಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ತಪ್ಪದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗೆ ಸಲ್ಲಿಸದಿದ್ದಾಗ ಇಂತವರನ್ನು ತಹಬಂದಿಗೆ ತರಲು ಯುದ್ಧಗಳಾದುದೂ ಉಂಟು. ಮಾಹಾಮಂಡಲೇಶ್ವರರು ಮಾಂಡಲೀಕರ ಮೇಲೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸೇನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಭಾಗಿಗಳಾಗಿ ಪಾಲುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾಜಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸ್ವತಃ ಬಂಕೆಯನ ಹಾಗೆ ದಿಗ್ವಿಜಯಗೆಯ್ದುದೂ ಉಂಟು. ನೇರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಭೂಭಾಗವನ್ನು [[ರಾಷ್ಟ್ರ]], ವಿಷಯ, [[ಗ್ರಾಮ]] ಎಂದು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತಿದ್ದುದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ವಿಷಯಪತಿ, [[ಗ್ರಾಮಕೂಟ]], ಆಯುಕ್ತಕ ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಇದ್ದರು. [[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]]ಗಳು ಕಂದಾಯವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದ್ದುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ವಿಷಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಮತ್ತೆ ಭುಕ್ತಿ (ಬುಕ್ಕಿ) ಎಂಬ ಕಿರು ಮಂಡಲಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದುದೂ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಿದೆ. ಈ ಬಗೆಯ ವಿಭಜನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದುದು ಆ ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ. ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಯಃ 1000 ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೂ ಮಿಕ್ಕಿದಾಗ ಸಾವಿರದ ಪರಿಗಣನೆಯಲ್ಲೀ ಪೂಣಕ 1000 ಕುಹಂಡಿ ( ಕೊಂಡಿ 3000, ಕರಹಾಟ 4000 ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಘಟಕಗಳನ್ನಾಗಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಟ್ಟಪಾಡಿ ಸಪ್ತಾರ್ಥ ಲಕ್ಷ ಭೂಭಾಗದ ಒಂದು ಘಟಕವಾಗಿ ಏರ್ಪಟ್ಟಿತು. ವಿಷಯಪತಿಗಳು, ಭೋಗಪತಿಗಳು, ನಾಳ್ಗಾವುಂಡರು ನಾಡಿನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. [[ಕಂದಾಯ ಇಲಾಖೆ]], ಸೈನ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳು ಜನತೆಯ ಏಳ್ಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡವು. ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಜಾತಿಯ ಜನರಿಗೂ ಪ್ರವೇಶವಿತ್ತು. [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]]ರು, [[ಜೈನ]]ರು ಸಹ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದ್ದರು. ಅಹಿಂಸೆ ಎಂಬ ತತ್ತ್ವ ಅದರ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಜೈನರಲ್ಲಿ ಮುನಿಪಂಗಡಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಜೈನರಾದ ಬಂಕೆಯ, [[ಶ್ರೀ ವಿಜಯ]] ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ರಾಜ್ಯದ ಆದಾಯ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಂದಾಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿತ್ತು. ಅನೇಕ ವಸ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಕರಗಳನ್ನು ಹಾಕಿದ್ದರು. ಮಾಂಡಲಿಕರು ಭೂಕಂದಾಯ, ಕಪ್ಪಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಈ ಕಂದಾಯದ ಭಾಗ ಆಗಿದ್ದಿತು. [[ಅರಣ್ಯ]]ಗಳು, [[ಗಣಿ]]ಗಳು, [[ಗೋಮಾಳ]]ಗಳು, ರಾಜ್ಯದ ಆಸ್ತಿಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಗೋಮಾಳಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಖಾಸಗಿ ಸ್ವತ್ತುಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಭಾಗಕರ ಅಥವಾ ಉದ್ರಂಗ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಕರವಾಗಿತ್ತು. ಕರಗಳನ್ನು ಬಾಧಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ದಾನದತ್ತಿಗಳನ್ನು ಸರ್ವಬಾಧಾ ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಜೈನ, ಬೌದ್ಧ, ಸಾಂಖ್ಯ, ವೈಶೇಷಿಕ, ಲೋಕಾಯುತ (ಚಾರ್ವಾಕ)-ಧರ್ಮಗಳು ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದ್ದವು. ರಾಜರು, ಸರ್ವಧರ್ಮಗಳ ರಕ್ಷಕರೂ ದುಷ್ಟನಿಗ್ರಹ ಶಿಷ್ಟಪಾಲಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅದು ಅವರ ಮುಖ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ ತುಲಾಪುರುಷ- ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಅವರು ನೆರವೇರಿಸಿದ್ದರು. ಸಾಮಾಜಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನ ಚತುರ್ವಿಧ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿತ್ತು. ಆಗ ಅನುಲೋಮ ವಿವಾಹಗಳು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿದ್ದವು. [[ಇಸ್ಲಾಮ್]] ಧರ್ಮ ಅದೇ ಆಗ ಪಾದಾರ್ಪಣ ಮಾಡಿತ್ತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳೊಡನೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪರ್ಕವಿತ್ತು. ಬ್ರೋಚ್, ಕಲ್ಯಾಣ ನೌಸಾರಿ, ಸೋಪಾರ, ಠಾಣಾ, ಸೈಮೂರ್, ದಾಬೋಲ್, ಜಯಗಡ ಮತ್ತು ದೇವಗಡ ಮುಂತಾದವು ಮುಖ್ಯ ಬಂದರುಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಬೆಲೆಬಾಳುವ [[ರತ್ನ]], [[ವಜ್ರ]], ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ, [[ನೀಲಿ]], ಹತ್ತಿಯ ನೂಲು, [[ಬಟ್ಟೆ]], ಉತ್ತಮ [[ಮಸ್ಲಿನ್‍ಬಟ್ಟೆ]], ಹದಮಾಡಿದಚರ್ಮ, ದಂತದ ವಸ್ತುಗಳು, [[ಶ್ರೀಗಂಧ]], [[ತೇಗ]] ಮುಂತಾದ ಮರಗಳ [[ಗುಡಿಕೈಗಾರಿಕೆ]]ಯ ವಸ್ತುಗಳು ರಫ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. [[ಖರ್ಜೂರ]], ದ್ರಾಕ್ಷಾರಸ, ಮದ್ಯ, ಜೇಡ್, [[ಗಾಜು]], [[ತವರ]], [[ಸೀಸ]] ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. [[ವಸ್ತು ವಿನಿಮಯ ಪದ್ಧತಿ]]ಯ ಜೊತೆಗೆ [[ನಾಣ್ಯಪದ್ಧತಿ]] ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ದ್ರಮ್ಮ, ಸುವರ್ಣ, ಪುಷ್ಪ, ಗದ್ಯಾಣ, ಕಾಸು, ಕಳಂಜು, ಮಜಾಡಿ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಂ ಎಂಬ ನಾಣ್ಯಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವಿವರಗಳು ಲಭಿಸಿಲ್ಲ. ಸುವರ್ಣ, ಪುಷ್ಪ, ಗದ್ಯಾಣ ಇವು ಚಿನ್ನದ್ದಾಗಿದ್ದುವೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. === ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಧರ್ಮ === ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವೈಭವಪೂರ್ಣ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಕ್ಷಣ]], [[ಸಾಹಿತ್ಯ]], [[ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]] ಮುಂತಾಗಿ ಎಲ್ಲವೂ ರಾಜಾಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ವಿಪುಲವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿದರು. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಗೋವಿಂದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಲ್ಪಕಾಲ ಆಳಿದರೂ ಒಬ್ಬನೇ 400 ಅಗ್ರಹಾರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನೆಂದರೆ ಮಿಕ್ಕವರ ಕಾಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಊಹಿಸಬಹುದು. [[ಕನ್ನಡ]], [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಹಾಗೂ [[ಪ್ರಾಕೃತ]] ಮೂರು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಗೊಂಡು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳೂ [[ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ]]ಗಳೂ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಜರ ಆಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದರು. [[ವ್ಯಾಕರಣ]], [[ಕಾವ್ಯ]], [[ನಾಟಕ]], ಲೋಕಕಲಾ, ಸಮಯ ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ರಾಜರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಬಾಳಿ ಬದುಕಿದರು. ಸಾಲೊಟಗಿ (ಶಾಲಾಪಾವಿಟ್ಟಿಗೆ) ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ವಿದ್ಯಾಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ವಸತಿಗೆಂದು 27 ನಿವೇಶನಗಳಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಅನೇಕ ವಿದ್ಯಾಕೇಂದ್ರಗಳು ರಾಜ್ಯದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿದ್ದವು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದೊರೆಕಿದ ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳು (ಅದರ ಕವಿಗಳು) ಸಂಬಂಧ ಹಾಗೂ ಬಾಣಭಟ್ಟರ ಶೂಲಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿರುವುದು ಅವರ ಪಾಂಡಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಂತಿದೆ. ಕುಮಾರಿಲ, ವಾಚಸ್ಪತಿ, ಲಲ್ಲ, ಕಾತ್ಯಾಯನ, [[ಆಂಗಿರಸ]], ಯಮ, [[ರಾಜಶೇಖರ]], [[ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ]], ಹಲಾಯುಧ ಮುಂತಾದ ವೈದಿಕಪಂಥದ ಲೇಖಕರು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದರು. ರಾಜಶೇಖರ ಮೂಲತಃ ಅಂದಿನ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ವೆನಿಸಿದ ಕರ್ನಾಟಕದವ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯಃ ಸ್ಥಾನಗೌರವ ಸಿಕ್ಕಿದ ಆತ ಕನೋಜಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಮೆರೆದ. ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನ ನಳಚಂಪು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಉಪಲಬ್ಧ ಮೊದಲ ಚಂಪೂಕೃತಿ. ಈತ ಎರಡನೆಯ ಇಂದ್ರನ ಬಾಗುಮ್ರಾ ತಾಮ್ರ ಶಾಸನವನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಹಲಾಯುಧ ಕವಿರಹಸ್ಯ ಎಂಬ ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನೂ ಪಿಂಗಳನ ಛಂದಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಟೀಕೆಯನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಇವನೂ ಗೋದಾವರಿ ತೀರದವನೆ. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಜೈನಧರ್ಮ]] ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಎರಡೂ ಅತ್ಯಂತ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವು. ಅಕಲಂಕ, ವಿದ್ಯಾನಂದ ಇವರು ಸ್ವಾಮಿ ಸಮಂತಭದ್ರರ ಆಪ್ತಮೀಮಾಂಸೆ ಎಂಬ ಕೃತಿಗೆ ಅಷ್ಟಶತಿ ಹಾಗೂ ಅಷ್ಟಸಹಸ್ರೀ ಎಂಬ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಮಾಣಿಕ್ಯ ನಂದಿಯ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮುಖಶಾಸ್ತ್ರ, ಪ್ರಭಾಚಂದ್ರನ ನ್ಯಾಯಕುಮುದಚಂದ್ರೋದಯ - ಇವು ಜೈನ ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದರೆ, ಮಲ್ಲವಾದಿನ್ ಪಂಡಿತನ ಕೃತಿ ನ್ಯಾಯಬಿಂದುಟೀಕಾ ಬೌದ್ಧ ನ್ಯಾಯಕೃತಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿತ್ತು. ಸಿದ್ಧಸೇನ, ಎರಡನೆಯ [[ಜಿನಸೇನ]], ಶಾಕಟಾಯನ, ವೀರಾಚಾರ್ಯ ಗುಣಭದ್ರ ಮುಂತಾದವರನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಬಹುದು. ಹರವಂಶ ಪುರಾಣವನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಒಂದನೆಯ ಜಿನಸೇನ ಸಹ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ (783). ಆತನ ಹರಿವಂಶ ಪುರಾಣ ವರ್ಧಮಾನಪುರದ ನನ್ನರಾಜ ಬಸದಿಯೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪಾಶ್ರ್ವ ಜಿನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಸುಮಾರು ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೀಮಾತೀರದ ಸ್ವಯಂಭೂವಾಡ (ಶಂಖೇವಾಡ ಶಂಭುವಾಡ) ಸ್ಥಳದ ಪಉಮಚರಿಉ, ಅರಿಷ್ಟ ನೇಮಿಚರಿವು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಸ್ವಯಂಭೂ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಧ್ರುವ ಹಾಗೂ ಎರಡನೆಯ ಗೋವಿಂದನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದನೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ರಾಹುಲ ಸಾಂಕೃತ್ಯಾಯನರು ಇವನನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತದ ಮಹಾಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈತ [[ಪಉಮಚರಿಉ]] ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸದೇ ತೀರಿಕೊಂಡ. ಅದನ್ನು ಆತನ ಪುತ್ರ ತ್ರಿಭುವನ ಸ್ವಯಂಭೂ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ. ವೀರಸೇನ ಹಾಗೂ ಜಿನಸೇನರು ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಧವಲಾ, ಜಯಧವಲಾ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಜಿನಸೇನರು ಪಾಶ್ರ್ಚಾಭ್ಯುದಯ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಕಾಳಿದಾಸನ ಮೇಘದೂತದ ಪಂಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪದ್ಯದಲ್ಲೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅನಂತರ ಮಹಾಪುರಾಣ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಭಾಗ ಮಾತ್ರ ([[ಆದಿಪುರಾಣ]]) ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ಅಂತಿಮ ಭಾಗವನ್ನು ಉತ್ತರಪುರಾಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗದೆ. ಈ ಭಾಗ ಗುಣಭದ್ರ ಹಾಗೂ ಲೋಕ ಸೇನರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ಈ ಜಿನಸೇನರು ನೃಪತುಂಗನಿಂದ ಮಾನಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವನಿಗೆ ಗುರುಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರು. '''ಪಶ್ಯಧರ್ಮತರೋರರ್ಥಃ ಫಲಂ ಕಾಮಸ್ತು ತದ್ರಸಃ 1 ಸತ್ತ್ರಿವರ್ಗ ತ್ರಯಸ್ಯಾಸ್ಯ ಮೂಲಂ ಪುಣ್ಯಕಥಾಶ್ರುತೀ''' 11 (11.31) ಧರ್ಮತರುವಿಗೆ ಅರ್ಥವೇ ಫಲವಾದರೆ, ಕಾಮವೇ ಫಲದ ರಸವೆಂದು, ಅದುವೇ ಪುಣ್ಯಕಥೆಗೆ ಮೂಲವೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನೇ ಪಂಪ, ಚಾಮುಂಡರಾಯ ಮೊದಲಾದವರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಆಕರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಶಾಕಟಾಯನನ (ಪಾಲ್ಯಕರ್ತಿ) `ಅಮೋಘವೃತ್ತಿ ಎಂಬುದು ವ್ಯಾಕರಣ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ವೀರಾಚಾರಿಯ ಗಣಿತ ಸಾರಸಂಗ್ರಹ ಕೃತಿ ಗಣಿತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಪುಷ್ಪದಂತನು `ಮಹಾಪುರಾಣ' ಸಣಾಯಕುಮಾರಚರಿತ, [[ಯಶೋಧರ ಚರಿತ]] ಎಂಬ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈತ ಮೂರನೆಯ ಕೃಷ್ಣನ ಮಂತ್ರಿ ಭರತ ಹಾಗೂ ಆತನ ಪುತ್ರನನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈತ ಮೂರನೆಯ ಕೃಷ್ಣನ ಮಂತ್ರಿ ಭರತ ಹಾಗೂ ಆತನ ಪುತ್ರನನ್ನು ದೇವನಿಂದ ಪೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಂತೂ ಇದು ಸುಮರ್ಣಯುಗ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಅವರ ಮಾಂಡಲಿಕರೂ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಪರಿಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ರತ್ನತ್ರಯರಾದ ಪಂಪ, ಪೊನ್ನ ಹಾಗೂ ರನ್ನ ಸುಮಾರು ಈ ಕಾಲಖಂಡದಲ್ಲೇ ಇದ್ದರು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಮನೆತನವೊಂದನ್ನೇ ಎತ್ತಿಕೊಂಡರೆ [[ರುದ್ರಟ]] (ರುದ್ರ ಭಟ್ಟ) ವತ್ಸರಾಜ, ನಾಕಿಗ, ಕವಿರಾಜರಾಜ, ಸಾಮಿಯಣ್ಣ, ದಾನವುಲಪಾಡ ಶಾಸನವನ್ನು ಬರೆದ ಶ್ರೀವಿಜಯ ನಾರಾಯಣ, ಗಜಾಂಕುಶ, ಪೊನ್ನ ಇವರು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಶ್ರೀವಿಜಯನ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ, ಪೊನ್ನನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಲಬ್ಧವಾದ ಶಾಂತಿಪುರಾಣ ಇವು ಉದೃತ್‍ಕೃತಿಗಳು. ಪೊನ್ನ ಭುವನೈಕ ರಾಮಾಭ್ಯುದಯ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯವನ್ನೂ ಬರೆದ ಹಾಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎಂಬ ಬಿರುದು ನೀಡಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ. ==== ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ ==== ಗುಹಾವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮೌರ್ಯರ ಕಾಲದಿಂದ ವಿಕಸನ ಹೊಂದುತ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಶಿಖರವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ಆ ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ಅದರ ಔನ್ನತ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಇಂಥ ಬೃಹತ್ ವಿಷಯದ ಅಧ್ಯಯನ ಇನ್ನೂ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಪಡೆದಿಲ್ಲ. ಗುಹಾದೇವಾಲಯಗಳು ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸೃಜನಗೊಂಡುವು. ಆ ಬಗೆಯ ಶೈಲಿಗೆ ಕಲಶಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. ಕಣ್ಣಿದ್ದವರು ವೇರೂಳದ (ಎಲ್ಲೋರಾ) ಕೈಲಾಸ ಮಂದಿರವನ್ನು ನೋಡಬೇಕು ಎಂಬ ಮಾತಿದೆ. ಮುಂಬಯಿ ಬಳಿಯ ಎಲಿಫೆಂಟಾ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾದೇವನ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟುವ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ವಿರಳ. ಬೌದ್ಧ ಹಾಗೂ ಬಾದಾಮಿಯ ಚಾಳುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಎರಡೂ ಶೈಲಿಗಳು ಬೆರೆತು ಬೆಳೆದು ನಿಂತವು. ಎಲ್ಲೋರ, ಐಹೊಳೆ, ಕಂಧಾರ, ಸಿರವಾಳ, ಕೊಪ್ಪಳ, ನಿಡಗುಂದಿ, ರೋಣ, ಸವಡಿ, ಗದಗ, ಲಕ್ಷ್ಮೀಶ್ವರ ಮುಂತಾಗಿ ಸುಮಾರು ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದ ದೇವಾಲಯಗಳು ಜೈನ ಬಸದಿಗಳು, ಬೌದ್ಧಲೇಣಿಗಳು- ಹೀಗೆ ಹಲವು ಕಟ್ಟಡಗಳು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. ಒಂದನೆಯ ಕೃಷ್ಣನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಕೈಲಾಸ ದೇವಾಲಯ ದೇವಲೋಕವನ್ನು ಮತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ತಂದಂತಿದೆ. ಅಖಂಡ ಶಿಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೊರೆದ ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಎರಡು ಅಂತಸ್ತಿನಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಇದು ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೋಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವೇನೊ ಎನ್ನುವಂತಿದೆ. ಭವ್ಯವಾದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ, ಆನೆಗಳ ಅಧಿಷ್ಠಾನ ಇಡೀ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಆನೆಗಳೇ ಹೊತ್ತಿದಂತಿದೆ. ಮುಂದೆ ನಂದಿಮಂಟಪ, ದೇವಾಲಯದ ಸಭಾಮಂಟಪಕ್ಕೆ ಮೂರು ಮುಖಮಂಟಪಗಳಿವೆ. ಆ ವಿಶಾಲ ಸಭೆಗೆ ಅಂತರಾಳ ಹಾಗೂ ಗರ್ಭಗೃಹಗಳು ಒಂದರ ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದು ಹೀಗೆ ಆನಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮೇಲೆ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯ ಶಿಖರವಿದೆ. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಿಂದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯವರೆಗೆ ಒಳಗೂ ಹೊರಗೂ ಶಿವನ ಹಲವಾರು ರೂಪಗಳನ್ನು, ರಾಮಾಯಣ ಹಾಗೂ ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಘಟನೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿದೆ. ಕೈಲಾಸನಾಥನ ಸೇವೆಗೆ ನಿಂತ ಅಷ್ಟದಿಕ್ಪಾಲಕರು, ಗಂಗೆ, ಯಮುನೆ, ಸರಸ್ವತಿ ಮುಂತಾದ ದೇವತೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ದೇವಕೋಷ್ಠಕಗಳಿದ್ದು ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ವಿವಿಧ ಸುಂದರ ಶಿಲ್ಪಗಳಿವೆ. ಅಲೌಕಿಕ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಕುರುಹಾಗಿದೆ ಕೈಲಾಸ. ಹೀಗೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಜೈನ ಲೇಣಿಯೂ ಸುಂದರ ಸ್ತಂಭಗಳಿಂದ, ಇಂದ್ರಸಭೆ ಹಾಗೂ ಜಗನ್ನಾಥ ಸಭೆಗಳಿಂದ- ಅಲ್ಲಿನ ಇಂದ್ರ, ಇಂದ್ರಾಣಿ, ಶಾಂತಿನಾಥ ಹಾಗೂ ಪಾಶ್ರ್ವನಾಥ ತೀರ್ಥಂಕರರು, ಜಗನ್ನಾಥ ಸಭೆಯಲ್ಲಿನ ಮಹಾವೀರನ ಭವ್ಯಮೂರ್ತಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಚಿತ್ರವಿಚಿತ್ರ ಕೊರೆದ ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ನೋಡಲು ರಮಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇವಲ್ಲದೇ ಇಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ 33 ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 17 ವೈದಿಕಧರ್ಮಕ್ಕೂ ಉಳಿದವು ಜೈನಧರ್ಮಕ್ಕೂ ಸಂಬಧಿಸಿವೆ. ಶಹಾಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಭೀಮಾನದಿಯ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಶಿರವಾಳದಲ್ಲಿ 15 ದೇವಾಲಯಗಳ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಒಂದು ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ ಎರಡು ಸಿಂಹಸ್ತಂಭಗಳಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿದೆ. ಜೀವಂತಿಕೆ, ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ಖುರಾಸನ್ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವೆಡೆ ಉತ್ತಮ ಜಾತಿಯ ಕರಿಕಲ್ಲನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ತಳವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ದ್ವಿಕೂಟ, ತ್ರಿಕೂಟಾಚಲ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನೂ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ್ದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ತೋರಣಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು; ತೋರಣಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಅಷ್ಟಮಂಗಲ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಇಂತಹ ತೋರಣಗಳು ಲಕ್ಷ್ಮೇಶ್ವರ, ಮುಧೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಎರಡು ಎತ್ತರದ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಅಲಂಕೃತ ಅಡ್ಡಜಂತಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಈ ತೋರಣಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಪುಲ. ಅದನ್ನು ಕಟ್ಟುವಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬಗೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರ ದಾಳಿಯಿಂದಾಗಿ ವಿಶೇಷತಃ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಆಂಧ್ರದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಾಶವಾದವು. ಸಮರಗಳ ಸೆಣಸಾಟಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲವು ಹಾಳಾದವು (ನಾಂದೇಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಂಧಾರದ ದೇವಾಲಯಗಳು) ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತಗೊಂಡವು; ನಿಜಾಮಾಬಾದ ಜಿಲ್ಲೆಯ (ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ) ಬೋಧನದಲ್ಲಿಯ ದೇವಲ್ ಮಸ್‍ಜಿದ್ (ಇಂದ್ರನಾರಾಯಣ ತ್ರೈಪುರುಷ ದೇವಾಲಯ) ಹಾಗೂ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಣ್ಣೂರಿನ ಪರಮೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ (ಮೂಲತಃ ಇದು ಜೈನ ಬಸದಿ) ಇವುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉದಾಹರಿಸಬಹುದು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದ ಕೊಡುಗೆ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಬಹಳ ಮಹತ್ತ್ವವಾದುದು. ನಕ್ಷತ್ರಾಕೃತಿಯ ತಳವಿನ್ಯಾಸ, ದ್ವಿಕೂಟಾಚಲ, ತ್ರಿಕೂಟಾಚಲ ಶೈಲಿಯ ವೃದ್ಧಿ, ತ್ರೈಪುರಷ ಹಾಗೂ ಪಂಚಲಿಂಗ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಭಾ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದುದು. ಜೈನಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗೃಹಕ್ಕೆ ಅನಿಸಿಕೊಂಡು ದ್ಯಾನಗೃಹಗಳ ಜೋಡಣೆ ಮುಂತಾದವು ಕೆಲವು ಮಹತ್ತ್ವದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು. ಬನವಾಸಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು : 897ರಲ್ಲಿ ಬನವಾಸಿ ಮಂಡಲ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಚೆಲ್ಲಕೇತನ ವಂಶದ ಅರಸರಿಗೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಮುಂದೆ ಅದು 925-26ರಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪುರದ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ (ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ) ಇಬ್ಭಾಗವಾದುದಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಚೆಲ್ಲಕೇತನ ವಂಶದ ಇಮ್ಮಡಿ ಬಂಕೆಯನಿಗೂ ಇನ್ನೊಂದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶದ ಶಂಕರಗಂಡನಿಗೂ ಕೊಟ್ಟುದಾಗಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಈತನಿಗೆ ರಟ್ಟರ ಮೇರು, ಭುವನೈಕರಾಮ, ಜಯಧೀರ ಇತ್ಯಾದಿ ಬಿರುದುಗಳಿದ್ದವು. 964ರಲ್ಲಿ ಈತ ಕೊಪ್ಪಳದಲ್ಲಿ ಜಯಧೀರ ಜಿನಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ. ಕ್ಯಾಸನೂರು, ಲಕ್ಷ್ಮೀಪುರ, ಹಾವಣಗಿ, ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ಶಾಸನ ಮತ್ತು ಇಂದು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಕೊಲನುಪಾದಲ್ಲಿ (ಕೊಲ್ಲಿಪಾಕೆ) ದೊರೆತ ಮೂರು ಶಾಸನಗಳಿಂದ ಒಟ್ಟು ಸದ್ಯ ದೊರೆತ ಎಂಟು ಶಾಸನಗಳಿಂದ, ಈ ಶಾಖೆಯ ವಂಶಾವಳಿಯ ವಿವರ ಹೀಗಿದೆ: ಯಾದವ ವಂಶದ ಪಾಣರಾಜ, ಶಂಕರಗಂಡ, ಅಪ್ಪುವ ರಾಜನ್, ಶಂಖಪ್ಪಯ್ಯನ್, ಗೊಮ್ಮರಸ. ಒಂದನೆಯ ಅಸಗಮರಸ್, ಎರಡನೆಯ ಶಂಕರಗಂಡ, ಅನಂತರ ಸಿಂಗಣದೇವ, ಅಸಗಮರಸ ಮತ್ತು ಶಂಕರಗಂಡ, ಸಿಂಗಣದೇವ 1069ರಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚಂಗಿ-30. ಸೂಳುಂಗಲ್-70 (ಚಿತ್ರದುರ್ಗ) ಮಂಡಲಿ-1000 ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕುಭಕ್ತ ಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಅಧಿಪತಿಯಾಗಿದ್ದ. ಶಂಕರಗಂಡನು ಮೇಲ್ಕಾಣಿಸಿದ ಎಲ್ಲ ಬಿರುದುಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾವನ ಗಂಧವಾರಣ, ಕೊಳ್ಳಿಪಾಕೆಯ ಗೋವ ಮತ್ತು ಪೆಂಜೆ¿õÉ ಗೋವ ಮುಂತಾದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದ. === ಸೌಂದತ್ತಿಯ ರಟ್ಟರು === ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನಾನಂತರ ಮತ್ತೆ ಅದು ತಲೆಯೆತ್ತಿ ಪೂರ್ವಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮೆರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆ ವಂಶದವರು ಅನೇಕ ಕಡೆ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಮಾಂಡಲಿಕರಾಗಿ ಬದುಕಿದರು. ಇಂತಹ ಮನೆತನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧವರ್ತಿ (ಸೌಂದತ್ತಿ) ( ಸೌದತ್ತಿಯ ರಟ್ಟರದೂ ಒಂದು. ಇವರು ಕೊಂಡಿ-3000 ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಅಧಿಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಸುಗಂಧವರ್ತಿ ಇವರ ರಾಜಧಾನಿ. ಕಲ್ಯಾಣದ ಚಾಳುಕ್ಯರು, [[ಕಳಚುರಿ|ಕಳಚುರಿಯರು]] ಮತ್ತು [[ಸೇವುಣ]] ([[ದೇವಗಿರಿ]]ಯಯಾದವ) ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಇವರು ಮಾಂಡಲಿಕರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಅರಸರಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲವರು ದೊಡ್ಡ ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಕಲಾಕಾರರು ಆಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಪೋಷಿಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಲೀಲಾವತಿ ಪ್ರಬಂಧ ಹಾಗೂ [[ನೇಮಿನಾಥ ಪುರಾಣ]] ಬರೆದ ಕನ್ನಡ ಕವಿ [[ನೇಮಿಚಂದ್ರ]]ನೂ ಒಬ್ಬ. === ಅಮರ್ದಕಪುರದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು === ಸೇವುಣರ ಐದನೆಯ ಭಿಲ್ಲಮನ ಕಾಲದ ನಾಂದೇಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅರ್ಧಾಪುರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಶಾಸನದಿಂದ ಇವರ ವಿವರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು. ಇವರ ಕಾಲ 1192. ರಟ್ಟಬಲ್ಲಾಳ ಭಿಲ್ಲಮನಿಗೆ ಮಾಂಡಲಿಕನಾಗಿದ್ದ. [[ದೇವಪಾಲ]] ಇವರ ಅಜ್ಜ ಹಾಗೂ [[ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ]] ಇವನ ತಂದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. === ರಟ್ಟಶಾಸ್ತ್ರದ ರಟ್ಟರು === ರಟ್ಟಮತ, [[ರಟ್ಟಶಾಸ್ತ್ರ]] ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದು [[ಮಳೆ]]ಯ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆದ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಕರ್ತೃ ಅರ್ಹದ್ವಾಸ (ಸು.1398) ಜಿನನಗರದಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ರಾಜ್ಯವಾಳಿದ ರಟ್ಟಮನೆಯೊಂದರ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಇಮ್ಮಡಿ ಮಾರಸಿಂಹ (964) ಗಂಗದೊರೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ [[ತಲಕಾಡು]] ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದ ಮಹಾವ್ಯಕ್ತಿ ಕಾಡಮರಸನೆಂಬ ರಟ್ಟ. ಈತನಿಂದ 19ನೆಯ ತಲೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿ ಸುಕವಿ ನಿಧಾನ, ರಟ್ಟವೆಡಂಗ, ಅರ್ಹದ್ದಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸೋಮನಾಥ. ಈತ [[ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳ]]ದಲ್ಲಿಯ ಸಿದ್ಧರ ಬಸದಿಯ ಶಾಸನವೊಂದನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. == ಇತರರು == ಮಳಖೇಡದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜನಾದ ಧ್ರುವನ (ಪ್ರ.ಶ. ಸು. 380-93) ಮಗ ಇಂದ್ರ. ಈತ ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ಮಾಳವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಧಿಪತ್ಯ ವಹಿಸಿದ. ಈತನ ವಂಶಿಕರು ಗುಜರಾತ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಅಧಿಕಾರ ಪಡೆದು ಸು. 790 ರಿಂದ 890 ವರೇಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಶತಮಾನ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡಿದರು. ಧ್ರುವನ ಮಗ ಸುವರ್ಣವರ್ಷ ಕರ್ಕ ಒಂದನೆಯ ಅಮೋಘವರ್ಷ ನೃಪತುಂಗರಾಜ ಮಳಖೇಡದ ಸಿಂಹಾಸನವೇರಿದಾಗ (814) ಅಲ್ಪವಯಸ್ಸಿನವನಿದ್ದುದರಿಂದ ಆತ ಪ್ರಬುದ್ಧನಾಗುವವರೆಗೆ ರಾಜಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡಿದ. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಒಂದು ಶಾಖೆಯ ಮಾಂಡಲಿಕ ಅರಸರು ಒರಿಸ್ಸ ರಾಜ್ಯದ ಸಂಬಲಪುರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಾಳಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಮೂಲಸ್ಥಳ ಲತಲೋರ (ಲಾತೂರು) ನಗರವೆಂದು ಇವರು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಚಮರ ವಿಗ್ರಹ. ಆತನ ಮಗ ಧಂಸಕ. ಅವನ ಮಗ ಪರಚಕ್ರಶಲ್ಯ (ಪ್ರ.ಶ. 1132)-ಇವು ಈ ವಂಶದ ಮೂವರು ರಾಜರ ಹೆಸರುಗಳು. ಮಧ್ಯಭಾರತದ ಭಿಲ್ಸದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಒಂದು ವಂಶ ಬಾಳಿತು (ಸು. 8-9ನೆಯ ಶತಮಾನ). ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶದ ಅರಸರು ಕನೌಜ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ 11,12ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಊರ್ಜಿತರಾದರು. ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಜೋಧಪುರ, ಉದೇಪುರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 11-13ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಉದಯ ಹೊಂದಿದರು. 8-9ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಕುಲದ ಕೆಲವು ನಾಯಕರು ದಂಡಯಾತ್ರೆಯ ನಿಮಿತ್ತದಿಂದ ಭಾರತದ ಉತ್ತರ-ಪುರ್ವ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇಂಥವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರ ವಿಷಯ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಬಂಗಾಳದ ಧರ್ಮಪಾಲ ರಾಜನ (ಸು. 220-810) ರಾಣಿ ರನ್ನದೇವಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಪರಬಲನೆಂಬ ನಾಯಕನ ಪುತ್ರಿ. ಅದೇ ವಂಶದ ರಾಜ್ಯಪಾಲ (ಸು. 911-35) ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ತುಂಗನ ಪುತ್ರಿ ಭಾಗ್ಯ ದೇವಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದ. ಬಳಿಕ 3ನೆಯ ವಿಗ್ರಹಪಾಲ (ಸು. 1055-81) ಪುರ್ವ ಬಿಹಾರದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಮಥನನ ಸೋದರಿಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದ. ಇಂಥ ಸಂಬಂಧಗಳ ಫಲವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಶೂರ ಸೈನಿಕರು ಬಂಗಾಳದ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಹೊಂದಿದರು. ಈ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಕುರಿತು ಬಂಗಾಳದ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಪುಲ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು ದೊರಕುತ್ತವೆ. {{-}} == ಇತಿಹಾಸ == {{ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ}} {|width="250" cellpadding="4" cellspacing="1" style="float: left; margin: 0 0 1em 1em; font-family: arial; font-size: 90%; background-color: ##F0F8FF; border: 1px solid #cccccc;" |-gututuersw |colspan="2" align="center" bgcolor="#99CCCC"|<big>'''ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಅರಸರು'''</big> (753-982) |- |[[ದಂತಿದುರ್ಗ]] |(735 - 756) |- |[[ಮೊದಲನೇ ಕೃಷ್ಣ]] |(756 - 774) |- |[[ಇಮ್ಮಡಿ ಗೋವಿಂದ]] |(774 - 780) |- |[[ಧ್ರುವ ಧಾರಾವರ್ಷ]] |(780 - 793) |- |[[ಮುಮ್ಮಡಿ ಗೋವಿಂದ]] |(793 - 814) |- |[[ಮೊದಲನೇ ಅಮೋಘವರ್ಷ]] |(814 - 878) |- |[[ಇಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ]] |(878 - 914) |- |[[ಮುಮ್ಮಡಿ ಇಂದ್ರ]] |(914 -929) |- |[[ಇಮ್ಮಡಿ ಅಮೋಘವರ್ಷ]] |(929 - 930) |- |[[ನಾಲ್ವಡಿ ಗೋವಿಂದ]] |(930 – 936) |- |[[ಮುಮ್ಮಡಿ ಅಮೋಘವರ್ಷ]] |(936 – 939) |- |[[ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ]] |(939 – 967) |- |[[ಕೊಟ್ಟಿಗ ಅಮೋಘವರ್ಷ]] |(967 – 972) |- |[[ಇಮ್ಮಡಿ ಕರ್ಕ]] |(972 – 973) |- |[[ನಾಲ್ವಡಿ ಇಂದ್ರ]] |(973 – 982) |- |bgcolor="#CCFFCC"|[[ಇಮ್ಮಡಿ ತೈಲಪ]]<br />('''''[[ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರು]]''''') |bgcolor="#CCFFCC"|(973-997) |} {{-}} == ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ == ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]]ದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರೀತಿಯ ರಚನೆಗಳು ಇದ್ದವೆಂದು ತಿಳಿದು ಬರುವುದು. [[ಬದಂಡೆ]], [[ಚತ್ರಾಣ]], ಮುಂತಾದ [[ಕಾವ್ಯಭೇದ]]ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ರಾಂತದ ಭಾಷೆ [[ತಿರುಳುಗನ್ನಡ]]ವೆಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ನೃಪತುಂಗ]]ನಿಗಿಂತಲು ಹಿಂದೆ ಅನೇಕ ಕವಿಗಳಿದ್ದರೆಂದು ರಾಜಾ [[ನೃಪತುಂಗ]]ನು ತನ್ನ ’’[[ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ]]’’ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. [[ರಾಮಾಯಣ]], [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಗಳ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಕನ್ನಡರೂಪ ಲಭ್ಯವಾಗಿದ್ದವು. ೫ ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಕನ್ನಡ]]ದ [[ಶಾಸನ]]ದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ರಚಿತವಾಗಿರುವ [[ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ]]ದಲ್ಲಿ [[ಕಾವೇರಿ]]ಯಿಂದ [[ಗೋದಾವರಿ]]ಯವರೆಗೆ ಇದ್ದ ನಾಡು [[ಕನ್ನಡನಾಡು]] ಎಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು [[ಜೈನ]] ಕವಿಗಳಿದ್ದರು. [[ಶಿವಕೋಟಿ ಆಚಾರ್ಯ]]ನ ‘’[[ವಡ್ಡಾರಾಧನೆ]]’’ ಮೊದಲ [[ಗದ್ಯಕೃತಿ]] ರಚಿತವಾಗಿತ್ತು. [[ವರ್ಗ:ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಮನೆತನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] == ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕೊಡಕೊಡುಗೆಗಳು # '''ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ''': ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರರಾಜತ್ವವು ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿತ್ತು.ಅರಸರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲವಿರುತಿತ್ತು. ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯವಹಾರ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಹಾಸಂದಿ ವಿಗ್ರಹಿಯೆಂಬ ಗಣ್ಯನು ಇದ್ದನು.ಆಡಳೀತದ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರ(ಮಂಡಲ),ವಿಷಯ,ನಾಡು,ಗ್ರಾಮಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರಾಮದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಗೆ ಗ್ರಾಮಪತಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಭುಗಾವುಂಡ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಗ್ರಾಮ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಈತನೇ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ.ಗ್ರಾಮ ಲೆಕ್ಕಿಗ ಈತನ ಸಹಾಯಕ.ನಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಡಗಾವುಂಡ,ವಿಷಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯಪತಿ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಎಂಬ ಅದಿಕಾರಿಗಳು ಇದ್ದರು. # '''ಆದಾಯ''' :ಭೂಕಂದಾಯ,ಸರಕು,ಮನೆ,ಅಂಗಡಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸುಂಕು,ನದಿ ದಾಟಿಸುವಂತಹ ವೃತ್ತಿಗಳ ಮೇಲಿನ ತೆರಿಗೆ ಮೋದಲಾದವು ರಾಜ್ಯದ ಆದಾಯಗಳಾಗಿದ್ದವು. {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಕನ್ನಡ ಅರಸು ಮನೆತನಗಳು ಹೊರನಾಡಿನಲ್ಲಿ}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಂಶ}} == ಉಲ್ಲೇಖ == <references /> l9tfasa6nqfy7uwv1511mgzoop61b77 0 2181 1258591 1232405 2024-11-19T14:58:08Z 2409:408C:AD9E:D71:2D5A:A808:2965:D4D7 I like it 1258591 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:LocationAfrica.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕ]] '''ಆಫ್ರಿಕಾ''' ಅಥವಾ‌ '''ಆಫ್ರಿಕೆ''' ಅಥವಾ '''ಆಫ್ರಿಕ''' - [[ಪ್ರಪಂಚ]]ದ ಏಳು [[ಖಂಡ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು, ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರವಾಗಿ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಖಂಡವಾಗಿದೆ. {{Clear}} == ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು == ಈ ಪಟ್ಟಿಯು [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]] ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಗಟಿತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. <!--this table is needed to keep the continental map thumbnails to the right, and not overlap the table--> {|align=right | [[Image:Africa-regions.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು: {{legend|#0000ff|[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#00ff00|[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff00ff|[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ffa500|[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff0000|[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]]}}]] |- |- |[[ಚಿತ್ರ:topography_of_africa.jpg|thumb|left|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಭೂಪಟ]] |- |[[ಚಿತ್ರ:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|250px|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕ]] |} <!--end thumbnails--> <!--begin country info tables--> {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" |- bgcolor="#ECECEC" ! ಪ್ರಾಂತ್ಯ / ರಾಷ್ಟ್ರ <ref>Continental regions as per [[:Image:United Nations geographical subregions.png|UN categorisations/map]].<br /></ref> ಮತ್ತು<br />ಧ್ವಜ ! ಅಳತೆ (ಚದುರ ಕಿ.ಮಿ.) ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ <br />(೨೦೦೨ರ ಅಂದಾಜು)<br /> ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂದ್ರತೆ ! ರಾಜಧಾನಿ |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the British Indian Ocean Territory}} [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ವಸಾಹತು]] | align="right" | 60 | align="right" | ~3,500 | align="right" | 58.3 | None |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burundi}} [[ಬುರುಂಡಿ]] | align="right" | 27,830 | align="right" | 6,373,002 | align="right" | 229.0 | [[ಬುಜುಮ್ಬುರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Comoros}} [[ಕೊಮೊರೊಸ್]] | align="right" | 2,170 | align="right" | 614,382 | align="right" | 283.1 | [[ಮೊರೊನಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Djibouti}} [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ]] | align="right" | 23,000 | align="right" | 472,810 | align="right" | 20.6 | [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ ನಗರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Eritrea}} [[ಎರಿಟ್ರಿಯ]] | align="right" | 121,320 | align="right" | 4,465,651 | align="right" | 36.8 | [[ಆಸ್ಮಾರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ethiopia}}[[ಇತಿಯೋಪಿಯ]] | align="right" | 1,127,127 | align="right" | 67,673,031 | align="right" | 60.0 | [[ಅಡ್ಡಿಸ್ ಅಬ್ಬಾಬಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Kenya}}[[ಕೀನ್ಯಾ]] | align="right" | 582,650 | align="right" | 31,138,735 | align="right" | 53.4 | [[ನೈರೋಬಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Madagascar}} [[ಮಡಗಾಸ್ಕರ್]] | align="right" | 587,040 | align="right" | 16,473,477 | align="right" | 28.1 | [[ಅನ್ಟನನರಿವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Malawi}} [[ಮಾಲಾವಿ]] | align="right" | 118,480 | align="right" | 10,701,824 | align="right" | 90.3 | [[ಲಿಲೊಂಗ್ವೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritius}} [[ಮಾರಿಶಸ್]] | align="right" | 2,040 | align="right" | 1,200,206 | align="right" | 588.3 | [[ಪೋರ್ಟ್ ಲೂಯಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ಮಯೋಟ್]] ([[ಫ್ರಾನ್ಸ್]]) | align="right" | 374 | align="right" | 170,879 | align="right" | 456.9 | [[ಮಾಮೌದ್ಜು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mozambique}} [[ಮೊಜಾಮ್ಬಿಕ್]] | align="right" | 801,590 | align="right" | 19,607,519 | align="right" | 24.5 | [[ಮಪುತೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ರೆಯುನಿಯನ್]] (ಫ್ರಾನ್ಸ್) | align="right" | 2,512 | align="right" | 743,981 | align="right" | 296.2 | [[ಸೇಂಟ್ ಡೆನಿಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Rwanda}} [[ರ್ವಾಂಡ]] | align="right" | 26,338 | align="right" | 7,398,074 | align="right" | 280.9 | [[ಕಿಗಾಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Seychelles}} [[ಸೆಶೆಲ್ಸ್]] | align="right" | 455 | align="right" | 80,098 | align="right" | 176.0 | [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ, ಸೆಶೆಲ್ಸ್|ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Somalia}}[[ಸೊಮಾಲಿಯಾ]] | align="right" | 637,657 | align="right" | 7,753,310 | align="right" | 12.2 | [[ಮೊಗಡಿಶು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tanzania}} [[ಟಾನ್ಜೇನಿಯ]] | align="right" | 945,087 | align="right" | 37,187,939 | align="right" | 39.3 | [[ಡೊಡೊಮ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Uganda}}[[ಉಗಾಂಡ]] | align="right" | 236,040 | align="right" | 24,699,073 | align="right" | 104.6 | [[ಕಂಪಾಲ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zambia}} [[ಜಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 752,614 | align="right" | 9,959,037 | align="right" | 13.2 | [[ಲುಸಾಕ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zimbabwe}}[[ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ]] | align="right" | 390,580 | align="right" | 11,376,676 | align="right" | 29.1 | [[ಹರಾರೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Angola}} [[ಅಂಗೋಲ]] | align="right" | 1,246,700 | align="right" | 10,593,171 | align="right" | 8.5 | [[ಲುಆಂಡ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cameroon}} [[ಕ್ಯಾಮೆರೂನ್]] | align="right" | 475,440 | align="right" | 16,184,748 | align="right" | 34.0 | [[ಯಓಂಡೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Central African Republic}} [[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 622,984 | align="right" | 3,642,739 | align="right" | 5.8 | [[ಬಂಗುಯ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Chad}} [[ಚಾಡ್]] | align="right" | 1,284,000 | align="right" | 8,997,237 | align="right" | 7.0 | [[ನ್'ಡ್ಜಮೇನ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Republic of the Congo}} [[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ]] | align="right" | 342,000 | align="right" | 2,958,448 | align="right" | 8.7 | [[ಬ್ರಾಜವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Democratic Republic of the Congo}} [[ಲೋಕತಂತ್ರಿಕ ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 2,345,410 | align="right" | 55,225,478 | align="right" | 23.5 | [[ಕಿನ್ಶಾಸ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Equatorial Guinea}} [[ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಗಿನಿ]] | align="right" | 28,051 | align="right" | 498,144 | align="right" | 17.8 | [[ಮಾಲಬೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Gabon}} [[ಗಬೋನ್]] | align="right" | 267,667 | align="right" | 1,233,353 | align="right" | 4.6 | [[ಲಿಬ್ರವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sao Tome and Principe}} [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪೆ]] | align="right" | 1,001 | align="right" | 170,372 | align="right" | 170.2 | [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Algeria}} [[ಅಲ್ಜೀರಿಯ]] | align="right" | 2,381,740 | align="right" | 32,277,942 | align="right" | 13.6 | [[ಅಲ್ಜೇರ್ಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Egypt}} [[ಈಜಿಪ್ಟ್]]<ref>[[ಈಜಿಪ್ಟ್]] is generally considered a [[Transcontinental nation|transcontinental country]] in Northern Africa (UN region) and Western Asia; population and area figures are for African portion only, west of the [[Suez Canal]].<br /></ref> | align="right" | 1,001,450 | align="right" | 70,712,345 | align="right" | 70.6 | [[ಕೈರೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Libya}}[[ಲಿಬ್ಯ]] | align="right" | 1,759,540 | align="right" | 5,368,585 | align="right" | 3.1 | [[ಟ್ರಿಪೊಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Morocco}} [[ಮೊರಾಕೊ]] | align="right" | 446,550 | align="right" | 31,167,783 | align="right" | 69.8 | [[ರಾಬಾತ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sudan}} [[ಸುಡಾನ್]] | align="right" | 2,505,810 | align="right" | 37,090,298 | align="right" | 14.8 | [[ಖಾರ್ತೂಮ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tunisia}} [[ಟುನೀಸಿಯ]] | align="right" | 163,610 | align="right" | 9,815,644 | align="right" | 60.0 | [[ಟುನೀಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Western Sahara}} [[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ([[ಮೊರಾಕೊ]])<ref>[[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ಬಹುಪಾಲು [[ಮೊರಾಕೊ]] ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದೆ.<br /></ref> | align="right" | 266,000 | align="right" | 256,177 | align="right" | 1.0 | [[ಎಲ್ ಆಇಯುನ್]] |- | colspan=5 | ''ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ ದೇಶಗಳ ಆಧೀನತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕದ ದೇಶಗಳು'': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Canary Islands}} [[ಕ್ಯಾನರಿ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಸ್ಪೇನ್]])<ref>The [[Spain|Spanish]] [[Canary Islands]], of which [[Las Palmas de Gran Canaria]] are [[Santa Cruz de Tenerife]] are co-capitals, are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to [[Morocco]] and [[Western Sahara]]; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 7,492 | align="right" | 1,694,477 | align="right" | 226.2 | [[Las Palmas de Gran Canaria]],<br />[[Santa Cruz de Tenerife]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ceuta}} [[ಚೀವ್ಟಾ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Ceuta]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 20 | align="right" | 71,505 | align="right" | 3,575.2 | — |- | [[ಚಿತ್ರ:Flag of Madeira.svg|20px]] [[ಮದೀರ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಪೋರ್ಚುಗಲ್]])<ref>The [[Portugal|Portuguese]] [[Madeira Islands]] are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to Morocco; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 797 | align="right" | 245,000 | align="right" | 307.4 | [[Funchal]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Melilla}} [[ಮೆಲಿಯ್ಯ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Melilla]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 12 | align="right" | 66,411 | align="right" | 5,534.2 | — |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Botswana}} [[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]] | align="right" | 600,370 | align="right" | 1,591,232 | align="right" | 2.7 | [[ಗಾಬೊರೋನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Lesotho}} [[ಲೆಸೊಥೊ]] | align="right" | 30,355 | align="right" | 2,207,954 | align="right" | 72.7 | [[ಮಸೇರು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Namibia}} [[ನಮೀಬಿಯ]] | align="right" | 825,418 | align="right" | 1,820,916 | align="right" | 2.2 | [[ವಿಂಡ್ಹೋಕ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|South Africa}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]] | align="right" | 1,219,912 | align="right" | 43,647,658 | align="right" | 35.8 | [[Bloemfontein]], [[Cape Town]], [[Pretoria]]<ref>[[Bloemfontein]] is the judicial capital of [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]], while [[Cape Town]] is its legislative seat, and [[Pretoria]] is the country's administrative seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Swaziland}} [[ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್]] | align="right" | 17,363 | align="right" | 1,123,605 | align="right" | 64.7 | [[ಮ್ಬಾಬನೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Benin}} [[ಬೆನಿನ್]] | align="right" | 112,620 | align="right" | 6,787,625 | align="right" | 60.3 | [[ಪೋರ್ಟೊ-ನೋವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burkina Faso}} [[ಬುರ್ಕೀನ ಫಾಸೊ]] | align="right" | 274,200 | align="right" | 12,603,185 | align="right" | 46.0 | [[ಉಅಗಡೊಗೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cape Verde}} [[ಕೇಪ್ ವೆರ್ದೆ]] | align="right" | 4,033 | align="right" | 408,760 | align="right" | 101.4 | [[ಪ್ರಾಯಿಅ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cote d'Ivoire}} [[ಕೋತ್ ದ್'ಇವ್ವಾರ್]] | align="right" | 322,460 | align="right" | 16,804,784 | align="right" | 52.1 | [[ಅಬಿದ್ಜಾನ್]], [[ಯಮೌಸ್ಸುಕ್ರೊ]]<ref>[[Yamoussoukro]] is the official capital of [[Côte d'Ivoire]], while [[Abidjan]] is the ''[[de facto]]'' seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|The Gambia}} [[ಗ್ಯಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 11,300 | align="right" | 1,455,842 | align="right" | 128.8 | [[ಬಾಂಜುಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ghana}} [[ಘಾನ]] | align="right" | 239,460 | align="right" | 20,244,154 | align="right" | 84.5 | [[ಅಕ್ಕ್ರಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea}} [[ಗಿನಿ]] | align="right" | 245,857 | align="right" | 7,775,065 | align="right" | 31.6 | [[ಕೊನಕ್ರಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea-Bissau}} [[ಗಿನಿ-ಬಿಸೌ]] | align="right" | 36,120 | align="right" | 1,345,479 | align="right" | 37.3 | [[Bissau]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Liberia}} [[ಲೈಬೀರಿಯ]] | align="right" | 111,370 | align="right" | 3,288,198 | align="right" | 29.5 | [[ಮಾನ್ರೋವಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mali}} [[ಮಾಲಿ]] | align="right" | 1,240,000 | align="right" | 11,340,480 | align="right" | 9.1 | [[Bamako]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritania}} [[ಮೌರಿಟೇನಿಯ]] | align="right" | 1,030,700 | align="right" | 2,828,858 | align="right" | 2.7 | [[Nouakchott]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Niger}} [[ನೈಜರ್]] | align="right" | 1,267,000 | align="right" | 10,639,744 | align="right" | 8.4 | [[ನಿಯಾಮೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Nigeria}} [[ನೈಜೀರಿಯ]] | align="right" | 923,768 | align="right" | 129,934,911 | align="right" | 140.7 | [[ಅಬೂಜ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Saint Helena}} [[ಸೇಂಟ್ ಹೆಲೇನ]] ([[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್]]) <br /><small>([[ಅಸೆನ್ಷನ್ ದ್ವೀಪ]] ಮತ್ತು [[ತ್ರಿಷ್ಟಾನ್ ದ ಕುನ್ಹ]] ಒಳಗೊಂಡಿವೆ)</small> | align="right" | 410 | align="right" | 7,317 | align="right" | 17.8 | [[ಜೇಮ್ಸ್ ಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Senegal}} [[ಸೆನೆಗಲ್]] | align="right" | 196,190 | align="right" | 10,589,571 | align="right" | 54.0 | [[ಡಕಾರ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sierra Leone}} [[ಸಿಯೆರ್ರಾ ಲಿಯೋನ್]] | align="right" | 71,740 | align="right" | 5,614,743 | align="right" | 78.3 | [[ಫ್ರೀಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Togo}} [[ಟೊಗೊ]] | align="right" | 56,785 | align="right" | 5,285,501 | align="right" | 93.1 | [[ಲೊಮೆ]] |- style=" font-weight:bold; " | ಒಟ್ಟು | align="right" | 30,305,053 | align="right" | 842,326,984 | align="right" | 27.8 |} <!--end country info table + refs--> ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇತಿಹಾಸ: Jaysuvwuwb (೧೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೯) *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡವು ಪೂವರ್ಾರ್ಧಗೋಳದಲ್ಲಿರುವ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯದು. ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನ ಒಟ್ಟು ಭೂಭಾಗದ ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಇದು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ್ದು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿನ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಇದೆ. ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 5,000 ಮೈಲಿ ಉದ್ದವೂ ಪೂರ್ವ ಪಶ್ಚಿಮವಾಗಿ 4,500 ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿಯೂ ಇದೆ. *ಕಳೆದ ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಿದ್ದರ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಭೂಭಾಗಕ್ಕೆ ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯ ಖಂಡವೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚಿನ್ನ, ದಂತ, ವಜ್ರ ಮುಂತಾದ ಕಣ್ಣು ಕೋರೈಸುವ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲು ವ್ಯಾಪಾರದ ಸೋಗು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು, ಡಚ್ಚರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ಈ ಭೂಖಂಡಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ನಡುವಿನ ವೈರುಧ್ಯ-ವೈಮನಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ಬಲದಿಂದ ತಮ್ಮ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ವಸಾಹತುಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತಗೊಂಡ ಈ ಭೂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಂಚರು ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ಡಚ್ಚರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ನರು ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತೃತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಬಂಡವಾಳವು ಅಗಾಧ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತ್ತು. ವಿಶ್ವದ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೂರೋಪಿನ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಏರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗಳನ್ನಾಗಿ ತೀವ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. 1876 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹತ್ತನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದರೆ, 1900 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತನೆ ಒಂಬತ್ತರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾ ಭೂಖಂಡ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಕಾದಾಟ== *ಈಜಿಪ್ಟ್ನ ಕೈರೋದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೇಪ್ ಟೌನ್ ವರೆಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನ ಆಸೆ ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರವಷ್ಟೆ ಕೈಗೂಡಿತು. ಈಜಿಪ್ಟನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗಲೇ ಪೂರ್ವ ಸೂಡಾನ್ನೊಳಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಒಳ ನುಸುಳಿಕೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಘಾನಾ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಹೂಡಿತ್ತು. ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಸಾಹತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನೇ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅಲ್ಜೀರಿಯಾದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ತುನಿಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಜರ್ಮನಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಬುಡಕಟ್ಟು ನಾಯಕರುಗಳ ಮೇಲೆ ಅಸಮ್ಮತ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಹೇರಿ ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪಶ್ಚಿಮದ ಟೋಗೋ, ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತು. *ಇಟಲಿಯೂ ಸಹ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ವಿರುದ್ದ ಯುದ್ದ ಘೋಷಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಮಿಲಿಟರಿ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಇಟಲಿಯು ಸೋಮಾಲಿಯಾವನ್ನು ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಿತು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಕಾಂಗೋವನ್ನು 1908 ರಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಮೊದಲನೆ ಮಹಾಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಷ್ಟೆ - ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಲೈಬೀರಿಯಾ - ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದವು. *ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿದ್ದು ಹಾಗೂ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಿಲಿಟರಿ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಅನೈಕ್ಯತೆಯು ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರ ವಿರುದ್ದ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸೋತದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯನ್ನು ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಎತ್ತಿಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೆಲವು ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮೇಲೇರಿಸುತ್ತಾ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಳದೂಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿದ ನಂತರ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅದನ್ನು 'ಅಭಿವೃದ್ಧಿ' ಪಡಿಸಲು ಶುರು ಮಾಡಿದವು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ನೆಲೆಗಳನ್ನಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ವಸಾಹತುಗಳ ಜನತೆಯು ಕ್ರೂರ ಶೋಷಣೆಗೆ ಬಲಿಯಾದರು. *ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗೆ ಬಂಡವಾಳದ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹರಿಯತೊಡಗಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರೈತನು ತನ್ನ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತನಾಗಿದ್ದನು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಪ್ರವೇಶದಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ತಳಪಾಯ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ, ಸೆನೆಗಲ್ನಲ್ಲಿ ಕಡ್ಲೆಕಾಯಿ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕೋಕೋ ಮತ್ತು ತಾಳೆ ಎಣ್ಣೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ವಜ್ರ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡಿ ಏರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಶ್ವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆದು ತಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಅದರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊರಸಾಗಿಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗೊಳಿಸಿದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗಾ ಮುಗ್ಗಾ ದೋಚಲಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಕಬಳಿಕೆದಾರರು 780 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫಾರ್ಮನೀರ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದೇ 1.4 ಲಕ್ಷ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. 1913 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮೊರಾಕ್ಕೋದಲ್ಲಿ 1.0 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಬಳಿಸಿದ್ದವು. *ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ಜರುಗಲು ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ವಸಾಹತುಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಕಿತ್ತಾಟವೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಸೂಯೆಜ್ ಕಾಲುವೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಜಲ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ವ್ಯಾಪಾರ ದ್ವಿಗುಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಜರ್ಮನ್-ತುರ್ಕರು ಇದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರೂ, ಈ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು. *ಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಪ್ರಧಾನ ಆಕರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿ ಮತ್ತು ತರಕಾರಿ ಹಾಗೂ ಖನಿಜ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಿಕೊಂಡವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುವಿನ ಐದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು ಮೂರು ಲಕ್ಷ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರನ್ನು ಸಿದ್ದ ಪಡಿಸಿತ್ತು. ಜರ್ಮನ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು 20,000 ಆಫ್ರಿಕನ್ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು 20,000 ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತ್ತು. *ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದವು. ಶೋಷಣೆಯ ಸ್ವರೂಪ ವ್ಯಾಪಿಸಿತೊಡಗುತ್ತಿದ್ದಂತ,ೆ ತೀವ್ರಗೊಂಡ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ದೌರ್ಜನ್ಯದ ವಿರುದ್ದ ಜನತೆಯು ಇದಿರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಯು ತೀವ್ರಗೊಂಡಿತು. ಸೂಡಾನ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಲಿಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಬಂಡಾಯವೆದ್ದರು. ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊಗಳ ಜನತೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡತೊಡಗಿದರು. *ಪ್ರಥಮ ಮಹಾಯುದ್ದ ಪರಿಣಾಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಭೂಪಟವನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಜರ್ಮನಿಯ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಸಾಹತು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್' ಮುಖಾಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಬೆಲ್ಜಿಯಂಗಳಿಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟ, ಟೋಗೋ ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳ 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್'ನ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲಾಯಿತು. *ಪ್ರಥಮ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ದಾನಂತರ ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳವು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರದಿಂದ ಹರಿದಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹಳೆಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದ್ದವು. ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯು ಬೆಳೆಯದಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪಾಳೇಗಾರಿ ಮತ್ತು ಪಾಳೇಗಾರಿ-ಪೂರ್ವ ಶೋಷಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಣಿಗಾರಿಕೆ, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನಾವುದೇ ಬೃಹತ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳವು ತಲೆ ಎತ್ತದಂತೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕಠಿಣ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವು. ಏಕಮುಖ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು ತಯಾರಿಕೆ ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತು ಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಬಲಗೊಳಿಸಿದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಜರುಗತೊಡಗಿದವು. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಂದುಳಿದ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವದ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಮತ್ತು ಕಾಮರ್ಿಕ ವರ್ಗಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಳು== *ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಹಲವು ವಿಧದ ಕಚ್ಛಾ ವಸ್ತುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಯಿತು. ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತುಗಳ ಶೋಧನೆಯಾಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಯುದ್ದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಗಣಿ ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ 1940-45ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಗರಗಳು ಮೂರುಪಟ್ಟು ನಾಲ್ಕುಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಸಾಗಣೆ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆರ್ಥಿಕ ತಳಪಾಯವನ್ನು ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದ ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದ ನಂತರ ಪ್ರಪಂಚದ ಸುಲಿಗೆಕೋರರ ದೃಷ್ಟಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ವಸಾಹತುವಿನತ್ತ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಹರಿಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿ ರೈತಾಪಿಯನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿಸಲಾಯಿತು. ಹಳ್ಳಿಗರನ್ನು ಗಣಿಗಳು, ರೈಲು-ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಯೋಗ್ಯವಿರುವ 'ಕ್ರೂರಪಶು' ಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಕಾರ್ಮಿಕ ಪಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಎರಡು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೊದಲನೆಯದು, ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿ ಅದನ್ನು ಹಣದ ರೂಪದಲ್ಲೇ ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಈ ತೆರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಯೂರೋಪ್ ಅಥವಾ ಅಮೇರಿಕಾದ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಭೂಮಿ ಮೇಲಿನ ಒಡೆತನ ಶೇಕಡಾ 10ಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಉಳಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯಲು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಅಗಾಧವಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಬಲಾತ್ಕಾರದಿಂದ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಥವಾ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿ. ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಅಪಹರಿಸಿದ ಜನರನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರ ನೆರವಿನಿಂದ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿ ದುಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ಮುಂತಾದ ಅತ್ಯವಶ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಂದಿಗೂಡಿನಂಥಹ ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಸಮಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಕುಟುಂಬದ ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜೀವನ ಹೀನಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. *ಇಂಥಹ ಕ್ರೂರ ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಉತ್ತಮ ವೇತನ, ಉತ್ತಮ ದುಡಿಯುವ ವಾತಾವರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು 1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತುನೀಷಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುಬಂದವು. ಆರಂಭದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿದ್ದು ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರಿಗೆ ಆಮಿಷವನ್ನೊಡ್ಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದಕ್ಕೆ ಬಗ್ಗದಿದ್ದರೆ ದಂಡನೆಗೊಳಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮುಷ್ಕರಗಳಲ್ಲಿ ಡಜನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಕೊಂದು ನೂರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಗೆ ದೂಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ದುರಾಸೆ ಮತ್ತು ಶೋಷಣೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ದುಡಿಯುವ ಜನತೆಯ ಐಕ್ಯತೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಗುಲಾಮತನದ ವಿರುದ್ದದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. 1920ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಜೀರಿಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಮೊರಾಕೊ|ಮೊರಾಕೋ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಎಲ್ಲೆಡೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್, ಸೂಡಾನ್, ಮೊರಾಕೋ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಚಡ್, ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರೈತಾಪಿಯ ಗಲಭೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಬಂಡಾಯವು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡಕೊಂಡು ಆಳುವ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇಟಲಿಯು ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೂ ಯುದ್ದವನ್ನು ಹೇರಲಾಯಿತು. 1930ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್, ಲಿಬ್ಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಕೀನ್ಯಾ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೈನಿಕರು ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ಸೇನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಯುದ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಕಾದಾಡಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಫ್ಯಾಸಿಸಂ ವಿರುದ್ದ ನಡೆದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳು ಗಣನೀಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿವೆ. *ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದವು ನಾಜಿವಾದದ ವಿರುದ್ದವಿದ್ದರೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ವಿರುದ್ದದ ಯುದ್ದವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನೈಜೀರಿಯಾದ ಸೈನಿಕನೊಬ್ಬ 1945ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಮನೆಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ: ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ನಾವೆಲ್ಲ ಸೈನಿಕರು ಹೊಸ ವಿಚಾರದೊಂದಿಗೆ ವಾಪಸು ಬರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿವೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬೇಕಷ್ಟೆ. ಬಿಳಿಯ ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರು ಹೋರಾಡಿದರು. ದೂರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಹಲವರು ಓದಲು, ಬರೆಯಲು ಕಲಿತರು, ತಾಂತ್ರಿಕ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದರು. ಇದರಿಂದ ಬಿಳಿಯರು ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೇಷ್ಟರೆಂಬುದು ಅಸಂಬದ್ಧವೆನಿಸಿತವರಿಗೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. *ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪಕ್ಷ ಮಾತ್ರವೇ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ನಾಯಕರೆಲ್ಲ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರೇ ಆಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪಿನ ಸಮಾಜವಾದಿ ಚಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಭಾರತ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿದ್ದು ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾಗಳು ಸಮಾಜವಾದಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದವು. *ವಿಮೋಚನಾ ಹೋರಾಟ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯು ಒಗ್ಗೂಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಮತ್ತೆಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಮ್ಯಾಂಡರ್ಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಕರು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ಆದರೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಹಾರವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ, ಆದಾಯ ಗಳಿಸುವ ಹಾದಿಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಹಲವು ರೋಗರುಜಿನಗಳಿಂದ ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಿದ್ದರು. ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. 1950ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ 4.0 ಲಕ್ಷ ಸ್ವ-ಇಚ್ಚಾ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರೆ ಸುಮಾರು 3.8 ಲಕ್ಷ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಂಗೋಲಾದ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರದ ವರದಿಗಳೇ ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ ಈ ಪ್ರಮಾಣದ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾಮರ್ಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. *ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿದ್ದ ವಸಾಹತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಶಿಥಿಲಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕೂಟವನ್ನು ಸೋವಿಯನ್ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾವು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಜಾಗೃತಗೊಳ್ಳಲು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಇವುಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ವಸಾಹತು-ಪರ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬಂಡವಾಳಗಾರರಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಗೊಂಡಿದ್ದ ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟವು ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿತ್ತು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು, ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ನಾಗರೀಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿತ್ತು. ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯಗಳು, ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದವು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿಮೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶೋಷಣೆಯ ಸಂಕಷ್ಟಮಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಸೆಟೆದೆದ್ದು ಬಂದವು. ಮೊರಾಕೋ ಮತ್ತು ತುನೀಷಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಚಳುವಳಿಯಿಂದಾಗಿ 1956ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರಕಾರವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಘೋಷಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇಟಲಿಯ ವಸಾಹತುವಾಗಿದ್ದ ಲಿಬ್ಯಾವನ್ನು ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಗಳು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಏಳು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1962ರಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿತು. *ಜ್ಯೂಲಿಯಸ್ ನೈರೇರೆಯವರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತಾಂಗಾನಿಕಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಒಂದನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಆ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ (1962-1985) ಆಗಿದ್ದರು. ಇಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಬಿಗಾಂಡಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ನೆಲೆಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಒದಗಿಸಿದ್ದರು. *ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಕಾಂಗೋ (ಪ್ರಸ್ತುತ ಝೈರೇ) ದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೂಣಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದವರೆಂದರೆ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಲೂಮುಂಬಾ ರವರು. 1959ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತಾಂತರ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬಾಲಂಗೋಚಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಲೂಮುಂಬಾ ನಾಯಕತ್ವದ ಪಕ್ಷವು ವಿರೋಧಿಸಿತು. ತೀವ್ರ ಚಳುವಳಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿ ಲೂಮುಂಬಾ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾದರೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ದನಿಯೆತ್ತಿ ಬಂಡಾಯ ಸಾರಿದ ಕಟಿಂಗಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಸೇನೆ ನಿಂತಿತು. ಇದರ ವಿರುದ್ದ ಲೂಮುಂಬಾ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರಿತ್ತರೂ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಈಸಬವು ಲೂಮುಂಬಾ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಅವಕಾಶ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ನಾಯಕರು ಅಧಿಕಾರ ಗ್ರಹಣ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಲೂಮುಂಬಾರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಹಿಂದೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಗೂಢಾಚಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಿಐಎ ಯ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ ಕ್ರೂಮಾರವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಘಾನಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಅವರು ಇಡೀ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಐಕ್ಯತೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಲವು ರಾಷ್ರಗಳ ಬೆಂಬಲ ಗಳಿಸಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಐಕ್ಯತಾ ಸಂಘಟನೆ (ಓಎಯು) ನ್ನು 1963ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. *1960ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 17 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡವು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವು. 1961ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ, 1964ರ್ಲಿ ಜುನಿಯಾ ಮತ್ತು 1964ರಲ್ಲಿ ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ವಿರುದ್ದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾದ ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಣ್ಣೆಲ್ಲ ಅಲ್ಲಿತ್ತು. 1960ರ ದಶಕದಿಂದೀಚೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡುವ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬ್ರಿಟನ್, ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದವು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡಕೊಂಡದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲು ಅಮೇರಿಕಾ ಒಪ್ಪದೆ ಅನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಿರಲಿಲ್ಲ. *1975ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಗಳಿಸಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಪಕ್ಷವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಆದರೆ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜೋನಾಸ್ ಸವಿಂಬಿ ಎಂಬುವನ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಯೂನಿಟಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಚಳುವಳಿಯು ಆರಂಭಗೊಂಡು ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ನಡೆಸಿತು. ಈ ಚಳುವಳಿಗೆ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗದ ನೇತೃತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರವು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕ್ಯೂಬಾ ಮತ್ತು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾ ನೆರವು ನೀಡಿದವು. ಆದರೂ 1991 ರ ಸಂಧಾನಗಳು ಮತ್ತು 1992ರ ಚುನಾವಣೆಗಳು ಕೂಡ ಈ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. 1998-99 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅಂಗೋಲಾದ ಶೇ. 60ರಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ನಿಯಂತ್ರಣದ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಗಂಭೀರವಾದ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸೇನೆಯು ಯೂನಿಟಾ ನೆಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ಶತ್ರುಪಡೆಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಆದರೂ, 2002ರಲ್ಲಿ ಸವಿಂಬಿಯು ಮರಣಗೊಂಡ ನಂತರವಷ್ಟೆ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವು ಅಂತ್ಯಕಂಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿ ತಾನೊಂದು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನಿರಂತರ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದಗಳಿಂದಾಗಿ 15ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮರಣಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. *ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಿಳಿಯರ ಸರ್ಕಾರವು ನಮೀಬಿಯಾವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ನೈರುತ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಸಂಘಟನೆಯು ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಅವಿರತ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿತು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರು 1990ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಮೀಬಿಯಾವು ಅಂಗೋಲಾ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಬಂಡುಕೋರ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡಲು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ನಮೀಬಿಯಾ ತನ್ನ ಭೂನೆಲೆಗಳನ್ನು ಅಂಗೋಲಾ ಸೇನೆಗೆ ನೀಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದರು. 2001ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 30,000 ಅಂಗೋಲಾ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಭೂಸುಧಾರಣೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದು ತೀರಾ ನಿಧಾನಗತಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಕಾರ್ಯವು ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. 2003ರಲ್ಲಿ ಹಿಫಿಕೆಪುನ್ಯೆ ಪೊಹಂಬಾರವರು ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ==ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿಯಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಅಮೇರಿಕಾ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ರಚನೆ ಹೇಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ಅದು ವಸಾಹತುವಾಗಿರದಿದ್ದರೂ, ವಿದೇಶಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಣ್ಣ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯನ್ನು ದಮನ ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡದ್ದು ದೂರದಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಇರುವ ಅನ್ಯರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿರದೆ, ತನ್ನದೇ ಗಡಿಯೊಳಗಿರುವ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವಾಗಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಂತೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಟೀವ್ ಬೈಕೊರವರ ಕಪ್ಪು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನೇತೃತ್ವದ ಚಳುವಳಿಗಳು ತೀವ್ರಗೊಂಡವು. 1985ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು (ಕೊಸಾಟು) ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಗೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸೆರ್ಯ ನಿಡಿತು. ಈ ಒಕ್ಕೂಟವು ಒಂದು ಮಾದರಿ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ನಮೀಬಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಗಳಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಗೆ ನೇರವಾದ ನೆರವು ಮತ್ತು ನಿದರ್ೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು. ಆದರೂ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರರದ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಮಣಿಯದೆ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇರಿದನು. ಧೃತಿಗೆಡದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜನರು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ನೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಮುಷ್ಕರದಿಂದ ಗರಬಡಿದಂತೆ ನಿಂತವು. ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವಂತೆ ಮತ್ತು ಕರಿಯರಿಗೂ ಕೂಡ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಒತ್ತಡ ಬರಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ದಿಗ್ಪ್ಬಂಧನ ವಿಧಿಸಿದವು. *1989ರಲ್ಲಿ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾರವರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಎಫ್ ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಡಿ ಕ್ಲರ್ಕ್ ಎಂಬುವನು ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾದನು. ಒಂದೆಡೆ, ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ, ಆಲಿವರ್ ಟ್ಯಾಂಬೊ, ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ಸಿಸುಲು ರವರು ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಘಟನೆಗೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದ್ದರು. 1990ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟವು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಈ ಒತ್ತಡದ ಪರಿಣಾಮ 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವರ್ಣ ಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ನೇತಾರ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ ನೇತೃತ್ವದ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಮೈತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅಧಿಕಾರದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಆದರೆ ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವು ಜುಲು ಎಂಬ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯ ಹಿತಕಾಯಲಾರದೆಂದು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷವು 1996ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮಾಂಗೊಸುತು ಬುತೆಲೆಜಿಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜುಲು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷನೆಗಳು ನಡೆದವು. 1999ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಭೇರಿ ಬಾರಿಸಿ ಶೇಕಡಾ 66ರಷ್ಟು ಮತ ಗಳಿಸಿ ಏಕೈಕ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ತಬೋ ಮುಬೆಕಿ ಯವರು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಂತರ 2004ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಗಳಿಸಿದರೂ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತರಲು ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷವು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಳ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತೃತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದದ್ದೇನೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಅಂತಿಮ ಸೋಲನುಭವಿಸಿತು ಎಂದೇನಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೊಸ ರೂಪದ ವಸಾಹತು ನೀತಿಯನ್ನು ಜನತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹರಿಯಬಿಟ್ಟಿತು. ಸಾಲ ನಿಧಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿಂದುಳಿಕೆ, ಅಸ್ಥಿರ ರಾಜಕೀಯ, ತಂತ್ರಜ್ಞರ ಕೊರತೆ, ಮತ್ತು ಮಿಲಿಯಗಟ್ಟಲೆ ಜನರ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಿದ್ದಾಂತದ ಪ್ರಭಾವ - ಈ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಶೋಷಿಸಿಲಾರಂಭಿಸಿದವು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ವಿಭಜಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ರಿಸ್ ಲುಮುಂಬಾ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಂಗೋ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಗತಿಪರ ನೀತಿಗಳ ವಿರುದ್ದ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ್ದು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಕೈಗೊಂಬೆ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. *ಆಂಗ್ಲೋ-ಫ್ರೆಂಚ್-ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ದಾಳಿ ವಿರುದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಜನತೆಯು ಜಯಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಬೆಂಬಲವು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾವು 34 ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಡನೆ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿತ್ತು. ಆರ್ಥಿಕ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ನೆರವನ್ನು ಅದು ನೀಡಿತ್ತು. ಅದರ ನೆರವಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಧಿಕಾರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ 125 ಕೈಗಾರಿಕಾ ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 320 ವಾಣಿಜ್ಯ ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 5,000 ಕ್ಕೂ ಮೀರಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 41 ನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಹಾದಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ನಂತರದ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ವರ್ಗವು ಸಣ್ಣ ವಿಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವು ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಬಂಡವಾಳಿಗರ ಕೈಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಮೂರು ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಕವಲು ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆದವು. ಮೊದಲ ಎರಡು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಯುಳ್ಳ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ದೂರದೃಷ್ಟಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ನಾಯಕರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ನಾಯಕರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡಿದರು. ತಮ್ಮ ದೇಶದ ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸರಪಳಿಯಿಂದ ಬಂಧಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ಆಸ್ಥೆ ವಹಿಸಿದರು. *ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಆಫ್ರೋ-ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಕೇಪ್ ವಡರ್್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಬಿನಿನ್, ಮಲಗಯ್, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಬುಕರ್ಿನಾಫಾಸೋ ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ. ಇದರ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ವಸಾಹತು-ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ, ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಆಸ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಒಡೆತನ ಹೊಂದಿದ್ದ ಆದಿಮ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸಮಾಜದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಮಾಪರ್ಾಡುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಇವರು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಿದ್ದಾಂತವು ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ವಿಸéರಣೆಯಾಗಿರದೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನೆ, ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಗಳು ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೂಡಿಬಂದಿತು. *ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ(ಜೂಲಿಯಸ್ ನ್ಯೇರೇರೆ), ಘಾನಾ(ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ಕ್ರೂಮಾ), ಜಾಂಬಿಯಾ(ಕೆನೆತ್ ಕೌಂಡ), ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ (ರಾಬಟರ್್ ಮುಗಾಬೆ), ಜಿನಿಯಾ(ಸಿಕಾವೊ ಟೌರೆ), ಮತ್ತು ಉಗಾಂಡಾ(ಮಿಲ್ಟನ್ ಒಬೊಟು). ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮಾಕ್ಸ್ವಾದ-ಲೆನಿನ್ವಾದವನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಶ್ವದ ಮುಂಚೂಣಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಯುಎಸ್ಎಸ್ಆರ್, ಕ್ಯೂಬಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ದೇಶಗಳ ನಿಲುಮೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವು. 1970 ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಜವಾದಿ ಅಥವಾ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಗುಂಪುಗಳು ಜಯಗಳಿಸಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಪೆಟ್ಟುಬೀಳುವುದೆಂದು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಿಗೆ ನಡುಕ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು. ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ನಮೀಬಿಯಾ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಸಹ ಅದೇ ಹಾದಿ ತುಳಿಯುವ ಎಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿದ್ದ ಕಾರ್ಯಭಾರವನ್ನು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಸಮಾಜಕಲ್ಯಾಣ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಭೂ-ಸುಧಾರಣೆ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಆಧುನಿಕಗೊಳಿಸುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನಿತರ ಜನಪರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಗಳು ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದವು. ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆಯಂಥಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು. *ಆದರೆ, ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸುವ ಅವರ ಯೋಜನೆಗಳೆಲ್ಲ ನಿರಂತರವಾದ ಸಮಾಜ-ಘಾತುಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಅಂತ:ಕಲಹ, ಆಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಉಪಟಳಗಳಿಂದ ಆ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವೊಂದು ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಹ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಮೇರಿಕಾ-ಬೆಂಬಲಿತ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವರ್ಣಭೇದ ಆಡಳಿತವು ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಕರ್ಾರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗುರುಳಿಸಿದವು. ಹಾಗೆಯೇ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳು ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು, ಅಂತ:ಕಲಹ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈ ದೇಶ-ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವಾದರೂ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಕೈಮೇಲಾಗಿ ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮೂಡಿಬಂದವು. *ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದಲ್ಲಿ, ಅದರೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ದೇಶವೂ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಬೊಗಳೆ ಬಿಡುತ್ತಾ ವಿದೇಶೀ ಶಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶಾಮೀಲಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ವೃದ್ದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೆರವು ನೀಡಲಾಯಿತು. ರಪ್ತು ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಕಾಫಿ ಮತ್ತು ಟೀ ಬೆಳೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳು ಅಮೇರಿಕಾ, ಕೆನಡಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಂಧವಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಮಯ ಬಂದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶಗಳ ಪರ ದನಿಯೆತ್ತುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೀನ್ಯಾ, ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ, ಘಾನಾ, ಐವರಿ ಕೋಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು ತಾವು ಅನುಸರಿಸಿದ ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೋಷವಿದೆಯೆಂದು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದರೂ ಆಥರ್ಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದು. ಆಪ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ವಗರ್ಾಯಿಸಿದ್ದನ್ನು 'ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಪರಿಹಾರ' ಎಂಧಲೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಹೊಸ ಸಕರ್ಾರಗಳಿಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿದಾಗ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳ ಆಥರ್ಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿರುವುದು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. *ನೈಸಗರ್ಿಕ ವಿಕೋಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಫಲವತ್ತತೆಯಿಲ್ಲದ ಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿ ರೈತರು ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಜನತೆಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳ ಬದಲು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಬಲವಂತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಗಾಧ ತೆರಿಗೆ, ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನಿದರ್ಿಷ್ಟ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುವುದು, ಬಲವಂತ ಕೆಲಸ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ಕಿರುಕುಳ ಗಳಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಫಲವತ್ತತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಕ್ಕೀಡಾಗುವಂಥಹ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ರೈತರು ಬೆಳೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಸಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ನಾಶ ಮಾಡತೊಡಗಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉಪಖಂಡವನ್ನು ಫೆಂಚ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಅರಬ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದೇ ವಿಂಗಡಿಸಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತು. ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ಕುರಿತಂತೆ ಗೌರವ ಮೂಡಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಈ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲವರು ಅಥವಾ ಕಲಿತವರು ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪಡೆಯಬಹುದಿತ್ತು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದಿಂದಲೂ, ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರಲು ಸರ್ಕಾರಗಳು ಅಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದವು. ಮಧ್ಯಮ ಕುಶಲಕಮರ್ಿಗಳು, ಶ್ರೀಮಂತ ರೈತರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಮತ್ತು ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ್ದವರಿಂದ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳಿಗರಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡು ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸಿದವು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳು ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರಿ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವು. ಅಧಿಕಾರವು ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ ಮಿಲಿಟರಿಗೆ ವಗರ್ಾವಣೆಗೊಂಡು ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಧೋರಣೆ ಬೆಳೆದುಬಂದಿತು. ಹಲವಾರು ಆಳುವ ನಾಯಕರು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿರುಚಿ ತಮ್ಮ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ನಿರಂಕುಶ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಜಾರಿ ತಂದರು. ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತಾದರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರಿಗೆ ಪಯರ್ಾಯವಾದ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಆಯ್ಕೆಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದ ಏಕ ಪಕ್ಷದ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಆಯ್ಕೆ ಮತದಾರರಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೀನ್ಯಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಪಕ್ಷವು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅಭ್ಯಥರ್ಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಅಭ್ಯಥರ್ಿಯನ್ನು ಮತದಾರರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದಿತ್ತಷ್ಟೆ. *ಬಹುತೇಕ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡಜನತೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ತತ್ತರಿಸಿ ಹೋದರು. ಬಡತನ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಜನರು ನರಳುತ್ತಿದ್ದರು. ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 30ರಲ್ಲಿ 21 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. 1970-80ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ 20 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು ಹಿಮ್ಮುಖ ದರದಲ್ಲಿತ್ತು. 1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ, ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಹಣದುಬ್ಬರದ ದರವು ಎರಡಂಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ತಲಾದಾಯವು ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದೆ. ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಹಸುವಿಗೆ ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ 2 ಡಾಲರ್ ಸಹಾಯಧನ ದೊರೆಯುತ್ತದೆಯಾದರೂ ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯಕ್ಕಿಂತ ಎರಡಷ್ಟು. ಉತ್ಪಾದನಾ ಅಥವಾ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ನಿರಾಶಾದಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಸಾಲದ ಮೊತ್ತ 1970ರಲ್ಲಿ 902 ಕೋಟಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಷ್ಟು ಇದ್ದದ್ದು 1978ರಲ್ಲಿ 4960 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ನಿರುದ್ಯೋಗವು ಶೇ. 10ರಿಂದ ಶೇ. 50ಕ್ಕೇರಿತ್ತು. ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. 40ರಷ್ಟು ಜನತೆಗೆ ವಸತಿ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯ, ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ದೊರಕೇ ಇಲ್ಲ. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಪಡಿಸುವತ್ತ ಗಮನಹರಿಸದೆ ಜನತೆಯನ್ನು ಹೀರಿ ಹಿಪ್ಪೆ ಮಾಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಣ್ಣ ಬಂಡವಾಳಿಗರು ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಲಾಭ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಈ ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಎಂದಿನಂತೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವಂತಾಯಿತು. ಕೀನ್ಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳು ಒಂದೆಡೆ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾ ತಾವು ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡವು. ಆದರೆ 1980ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಆಳುವ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವತ್ತಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಸರಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿದ್ದ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ದೇಶದ ಆದಾಯದ ಬಹುತೇಕ ಪಾಲನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟತೆಯಿಂದ ಸೂರೆ ಮಾಡಿದರು. 1980 ಮತ್ತು 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕೀನ್ಯಾದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರುಗಳ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಯಾವ ಹಂತ ತಲುಪಿತ್ತೆಂದರೆ, ಇದರಿಂದ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸು ಕೊರತೆಯುಂಟಾಗಿ ಹಣದುಬ್ಬರ ತೀರಾ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. *1978 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ಸರಾಸರಿ ತಲಾ ಆದಾಯವು 854 ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 565 ಡಾಲರ್ಗಿಳಿಯಿತು. 1981 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 21ರಿಂದ 28ಕ್ಕೇರಿತು. 1978 ಮತ್ತು 1988ರ ನಡುವೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ದೇಶೀಯ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು(ಜಿಡಿಪಿ) ಶೇ. 3.03ರಿಂದ ಶೇ. 0.7 ಕ್ಕಿಳಿಯಿತು. ಅಕ್ಷರಸ್ಥರ ಸಂಖ್ಯೆಯು 1962ರಲ್ಲಿದ್ದ 142 ಮಿಲಿಯನ್ನಿಂದ 1985 ರಲ್ಲಿ 165 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆಯವ್ಯಯ ಕೊರತೆಯು 1978ರಲ್ಲಿ 3.9 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 1988ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 20.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟಿತ್ತು. ವಿದೇಶಿ ಸಾಲವು 1978ರಲ್ಲಿ 48.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ ಏರಿಕೆ ಕಂಡು 1980ರಲ್ಲಿ 230 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 260 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ತಲುಪಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಶೇ. 5.3 ರಷ್ಟಿದ್ದ ನಿರುದ್ಯೋಗ ದರವು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶೇ. 13ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು. *ಹೀಗೆ 1970ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಐಎಂಎಫ್, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು, ಹಾಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಕೂಟವು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸಿದ್ದಾಂತ ಮತ್ತು ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಈ ಕೂಟವನ್ನು ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನ್ಯಾಟೋ ಶಕ್ತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಸೆಣಸಬೇಕಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಶಸ್ತ್ರಧಾರಿ ಬಂಡಾಯಗಾರರನ್ನು ಸಹ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಡತನ== *ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ವಿಶ್ವದ ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅಂಶಗಳು ಹೊರಬೀಳುತ್ತವೆ. *ಪ್ರದೇಶ ತಲಾ ಆದಾಯ ಜಿಡಿಪಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ (ಶೇಕಡಾವಾರು) 1965-73 1973-78 1980-89 *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ 3.2 0.1 - 2.2 * ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ 5.1 4.7 6.7 * ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ 1.2 1.7 3.2 * ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಕೆರಿಬೀಯನ್ 3.7 2.6 - 0.6 *ಮೂಲ: ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ 1990 : ಬಡತನ (ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, 1990) *ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ತಾವು ನಿರಂತರ ನೆರವು ಮತ್ತು ಅನುದಾನ ನೀಡುತ್ತಿರುವೆವೆಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬೊಗಳೆ ಹೊಡೆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮುಕ್ಕಾಲು ಪಾಲು ಜನತೆ ಇನ್ನೂ ಬಡತನದ ದವಡೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1993ರಲ್ಲಿ 53.2 ಮಿಲಿಯನ್ ಇದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 20 ಮಿಲಿಯನ್ಗೂ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರು, ಭೂರಹಿತರು ಮತ್ತು ಯುದ್ದದಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 52 ಮಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 97ರಷ್ಟು ಬಡಜನತೆಯಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ್ ಲಿಯೋನ್ನಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯು ಅಸಮಾನವಾಗಿದೆ. 1993ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಜನ ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ವಯಸ್ಕರ ಅನಕ್ಷರತೆಯು ಶೇ. 79ರಷ್ಟಿದ್ದು ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ್ದು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸೇರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ನಡುವೆ, ಶ್ರೀಮಂತ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದಾಗಿ ಶೇ. 15ರಿಂದ 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ಉಗಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 93ರಷ್ಟು ಬಡವರಿದ್ದು, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಡತನವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿದ್ದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದೆ. ಪುರುಷರ ಜೀವಿತಾವಧಿಯು ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ಕೂಡ ಕೈಜೋಡಿಸಿ ಸಾವಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಇಮ್ಮಡಿಗೊಳಿಸಿದೆ. ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡತನವು ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ 13ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನದು. ಕಡಿಮೆ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಇನ್ನೂ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನ ಕಾಲ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡಲಾಗಿದೆ. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಹಂಚಿಕೆಯು ತೀವ್ರತರದ ಅಸಮಾನತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಡತನವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಶೇ. 5ರಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತರು ಜಿಡಿಪಿಯ ಶೇ. 70ರಷ್ಟನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರೆ ಶೇ. 55ರಷ್ಟು ಬಡವರು ಬರೆ ಶೇ. 3ರಷ್ಟು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯು ಗಂಭೀರ ಬಡತನದಿಂದ ಜಂಜರಿತಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. *ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಟಾಂಜೇನಿಯಾದ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟ ದರವು 1969 ಮತ್ತು 1983ರ ನಡುವಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಸರಾಸರಿ ವಾಷರ್ಿಕ) ಶೇ. 2.5ರಷ್ಟು ಇಳಿಮುಖಗೊಂಡಿತು. ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೂಲಿದರ ಶೇ. 65 ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಕಂಡಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಮಾಂಸ, ಡೈರಿ ಉತ್ಪನ್ನ, ತರಕಾರಿಗಳಿಂದ ದೂರಸರಿದು ಕಳಪೆ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳೆಡೆಗೆ ಸರಿದರು. ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಶ್ರೀಮಂತ ರಾಷ್ಟ್ರವೂ ಆಗಿರುವ ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಬಳಕೆಯು ಶೇ. 7ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಗೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟವು 1950ರ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದ್ದಿತು. 1980ರ ದಶಕದ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿಯು ಕಳೆದ 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. ಜಾಂಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 80ರಷ್ಟು ಗ್ರಾಮೀಣವಾಸಿಗಳು ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನಿಂದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದೆಡೆಗೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹಣ ಹರಿದು ಹೋದದ್ದೇ ಬಡತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಇತರೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಡತನ ಪ್ರಮಾಣವು 1980 ಮತ್ತು 1990 ರ ದಶಕಗಳ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು, ನಗರಗಳು ವಿಸ್ತರಣೆಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ವಿದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯು ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಬಡರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಸಲಾಗದೆ ದಿವಾಳಿ ಎದ್ದಾಗ ಹಳೆಸಾಲ ತೀರಿಸಲು ಹೊಸ ಸಾಲ ನೀಡಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೆಚ್ಚ ಭರಿಸಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಶೇಕಡಾ 16ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಹಣ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಯ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಬಲಿಪಶುಗಳಾದವರೆಂದರೆ ಮಕ್ಕಳು, ಅಂಗವಿಕಲರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು. ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ, ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ, ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ದಾರಿದ್ರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ವರ್ಗದ ಜನತೆಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಹೊಡೆತ ಬಿದ್ದಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಲು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಅಮೇರಿಕಾ ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಒಂದೊಮ್ಮೆ ದೂರಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದೆಡೆ ಸರ್ಕಾರವು ಸಹಾಯಧನವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಬಳಕೆದಾರರ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಳಸುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕುಸಿದು ಬಿದ್ದಿತು. 'ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಸರೋವರ' ವಾಗಬೇಕಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿರುವವರ ಕೂಪವಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ== *20 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಕಂಡಿರದ ಮಾರಣಹೋಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಗ್ಗೊಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿವೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಿರಾಶ್ರಿತರನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾ ಹೊಂದಿತ್ತು. 1992ರಲ್ಲಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ 50 ಲಕ್ಷ ಮೀರಿತ್ತು. 23ಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿರುವ ಲೈಬೀರಿಯಾದಂಥಹ ಚಿಕ್ಕ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬರೇ 4 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 2.50 ಲಕ್ಷ ಜನರು ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದ ಅಸು ನೀಗಿದ್ದಾರೆ. 1993ರಲ್ಲಿ ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಕ್ತಪಾತದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಗುಂಪುಗಳ 6000 ಮಂದಿ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು 200 ಹಳ್ಳಿಗಳು ನಾಶಗೊಂಡು 15000 ಮಂದಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ ಲಿಯೋನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಕಾದಾಟದಿಂದ ಅಂದಾಜು 35,000 ನಿರಾಶ್ರಿತರು ಒಂದೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದ ಜಿನಿಯಾ ಗಡಿಗೆ ನುಸುಳಿದ್ದಾರೆ. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 10 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಗಳಿಂದ 5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. 1988ರ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 2.5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸತ್ತರು. ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ತೊಡಕಾಗಿದ್ದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಕ್ಯತೆಗೆ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಿವೆ. *ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಳುವಳಿ ಪಡೆದು ಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಇಂಥಹ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ರೂಪುಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಯಕತ್ವವು ವಿಫಲವಾಗಿದ್ದೇಕೆಂದರೆ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಿರಂತರ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ. ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ 60,000 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ 1987ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 2.0 ಲಕ್ಷ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಷ್ಟು ಬಂಡವಾಳ ಹೊರದೇಶಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಹೋಗಿ ತೀವ್ರತರದ ಹಾನಿಯುಂಟು ಮಾಡಿತ್ತು. *1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ಪ್ರಮಾಣವು 1 ಕೋಟಿ ಜನರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಾದಾಟಗಳು, ಕ್ಷಾಮ ಮತ್ತು ಅಂತಃಕಲಹ. *1970ರಲ್ಲಿ ಸೋಮಾಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಬಂದಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ 1974ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸೂಡಾನ್ 1969ರಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಡಳಿತದ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಸರಿದವು. ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಲೆನಿನ್ವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಹ್ಯೆಲ್ ಮೆರಿಯಮ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆದು ದೇಶ ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1991ರಲ್ಲಿ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ತನ್ನ ವಿವಾದಿತ ಗಡಿಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆಯಲು ಅದೀಗ ತಾನೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಎರಿಟ್ರಿಯಾ ದೇಶದ ಮೇಲೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾವು 1998-99 ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮಾಡಿತು. 1999ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸೋಮಾಲಿ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಯುವ್ಯ ಭೂಭಾಗವು ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿ ವಿಭಜನೆಗೊಂಡು, ದಕ್ಷಿಣ ಭೂಭಾಗವು ಯುದ್ದಕೋರರ ನಡುವೆ ಹರಿದು ಹಂಚಿಹೋಯಿತು. *ದಕ್ಷಿಣ ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಇಸ್ಲಾಂಮಿಕ್ ಪಂಗಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಜನತೆಯ ನಡುವಿನ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಯುದ್ದ ಇನ್ನೂ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಯು ಜನಾಂಗೀಯ ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಸೂಡಾನ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳಲ್ಲಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರೆಲ್ಲ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲೇ ಬಹುತೇಕ ತಮ್ಮೆಲ್ಲ ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆದಿದ್ದಾರೆ. 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಘೋರವಾದ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ ನಡೆದು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಹುಟು ಜನಾಂಗವು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮೇಲೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಗ್ಗೊಲೆ ನಡೆಸಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು== *ಝೈರೇ ದೇಶ (ಇಂದಿನ ಕಾಂಗೋ)ದ ಮೇಲಿನ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪಂಗಡಗಳ ನಡುವೆ ಈ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಜನಾಂಗಗಳ ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳಿವೆ: *ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ, ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗವು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಈ ಸಕರ್ಾರಗಳು ರುವಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿಮರ್ಿಸಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆ ಹಾಗೂ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪು ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಹುಟು ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನರಮೇಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ. ಬುರುಂಡಿ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಕಾಂಗೋದ ಹುಟು ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಯುದ್ದ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ನಿಸರ್ಗದ ಸಂಪತ್ತಿನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ಈ ಕೂಟವು ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಸದಾ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು ಉಗಾಂಡಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಈಶಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರದ ಸೇನೆಯ ದಾಳಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಭೂಭಾಗವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಕಿನ್ಸಾಶಾ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರ, ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿ ದೇಶಗಳಾದ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್, ಛಡ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾ ದೇಶಗಳು ಒಟ್ಟಿಗಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋ ದೇಶದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ರುವಾಂಡಾ ನರಮೇಧದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯ ಪ್ರತಿದಾಳಿಗೆ ಹೆದರಿ 20 ಲಕ್ಷ ಹುಟು ಜನತೆಯು ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ರುವಾಂಡಾವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪಕ್ಕದ ಝೈರೇ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಓಡಿಹೋದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ನರಮೇಧ ನಡೆಸಿದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ನಾಯಕರು ಇದ್ದರು. ಝೈರೇಯ ಬುಕಾವು, ಗೋಮ ಮತ್ತು ಉವಿರಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಈ ನಾಯಕರು ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇವರಿಗೆ ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹುಟು ಜನತೆಯ ಸಂಘಟನೆ ಮತ್ತು ಝೈರೇಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಸೆಸೆ ಸೆಕೊ ರವರು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಂತರು. ನೆರೆಯ ನೈರೋಬಿ, ಕೀನ್ಯಾ, ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆಗೆ ಮಿಲಿಟರಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ ಸನ್ನದ್ದಗೊಳಿಸಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಸೆಂಬ್ಲಮೆಂಟ್ ಡೆಮಕ್ರಟಿಕ್ ಪೋರ್ ಲ ರುವಾಂಡಾ (ಆರ್ಡಿಆರ್) ಎಂಬ ಸಂಘಟನೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ 1995-1996ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಸಾರಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವಾಗಿ, ಪಾಲ್ ಕಗಾಮೆ ನಾಯಕತ್ವದ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯು ಬಂಡಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಾಯಕ ಕಬಿಲಾ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಝೈರೇಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟಿತು. ಆರ್ಡಿಆರ್ ಸೇನಾ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರತಿ ದಾಳಿಯಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆ ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದರು. 6.0 ಲಕ್ಷ ಜನ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಕಿವುಸ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೂ, ಸುಮಾರು 4.0ಲಕ್ಷ ಜನರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಕ್ಕೂ ಓಡಿಹೋದರು. ಸಾವಿರಗಟ್ಟಲೆ ಜನ ಹಸಿವು, ಹಿಂಸೆಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಮೇ, 1997ರಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿ ಕಿನ್ಸಾಸಾ ವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಕ್ಷಣ ಝೈರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಅಲ್ಲಿಂದ ಪರಾರಿಯಾದ. ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಅಂತ್ಯ ಹಾಡಿ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಕಬಿಲಾ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ಜಾಂಬಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ-ಬೆಜ್ಜವಿಲ್ಲೆ, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್, ಬರುಂಡಿ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿಹೋಗಿದ್ದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತೆ ರುವಾಂಡಾ ವಿಮೋಚನಾ ಮೈತ್ರಿ (ಎಎಲ್ಐಆರ್) ಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಅದು 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಕಬಿಲಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯಲಾರಂಬಿಸಿದರು. ಎರಡನೆ ಕಾಂಗೋ ಮಹಾಯುದ್ದವನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ 8 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಈ ಯುದ್ದವು 1998ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ 2003ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯದ್ದಾನಂತರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅತ್ಯಂತ ಬರ್ಭರ ಯುದ್ದ ಇದಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ 25 ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳು ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 38ಲಕ್ಷ ಜನ ಬಹುತೇಕ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಬಡತನದಿಂದ ಅಸುನೀಗಿದ್ದಾರೆ. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಈ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ರಚಿಸಿ ಲಾರೆಂಟ್ ಕಬಿಲಾ ರನ್ನು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂಗೋಲಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಲಿಬ್ಯಾಗಳು ಕಬಿಲಾ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತವು. ಆದರೆ, 2002ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಮಗ ಜೋಸೆಫ್ ಕಬಿಲಾರನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯಂತರ ಸಕರ್ಾರದ ಅವಧಿ ಮುಗಿದ ನಂತರ 2006ರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದು ಕಬಿಲಾ ಮತ್ತೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ==ಜಾಗತೀಕರಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಹನ್ನೊಂದನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ ಸಕರ್ಾರದ ಶೇ. 80 ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕಾಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂಗೋಲಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಅದರ ಶೇ. 90ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಪ್ತಿನಿಂದ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಚೀನಾ ಈ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಆಮದುದಾರ ರಾಷ್ಟ್ರವೆನಿಸಿದೆ. ಸೂಡಾನ್ ದೇಶವೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ಬಹುಪಾಲು ಆದಾಯವನ್ನು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಫ್ತಿನಿಂದಾಗಿ ಗಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ಆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ 1985ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಬಡತನ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಗಲಭೆಗಳು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. 1989ರಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟವು ವಿಘಟನೆಗೊಂಡದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮಣಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪದ ಸುಲಿಗೆಕೋರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದೆಲ್ಲೆಡೆ ಜಾಗತೀಕರಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡುವ ಮೊದಲೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮೊದಲಿಗೆ ಅದನ್ನು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದವೆಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆತರುವುದು ನವ-ವಸಾಹತುವಾದದ ರೂಪಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಥರ್ಿಕ ಹಾದಿಗಳನ್ನು ಬುಡಮೇಲುಗೊಳಿಸಿದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಐಎಂಎಫ್-ಪ್ರೇರಿತ ರಚನಾತ್ಮಕ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಉದಾರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರವೆಂಬಂತೆ ನೀಡಿದವು. ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೇರಿಕಾ, ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಅಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆ, ಬಹುಪಕ್ಷ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ಮುಕ್ತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಣಬಡಿಸಿದವು. ಜಾಗತೀಕರಣವು ಸ್ಥಳೀಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವಿ ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪಧರ್ಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಮೂಲೆಗೆ ತಳ್ಳಿತು. 1992 ಮತ್ತು 1994ರ ನಡುವೆ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆಯ ದೊಡ್ಡ ಜವಳಿ ಕಾಖರ್ಾನೆ ಸ್ಭೆರಿದಂತೆ ಸುಮಾರು 60ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಖರ್ಾನೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು. ==ರಫ್ತು ಕುಸಿತ== *ಅಸಮಾನ ವ್ಯಾಪಾರ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಬಹಳ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದಿತು. ರಪ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಲೆಯು ಆಮದು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪಾಲು ಕುಸಿದು ಹೋಗಲು ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕೇವಲ ಕೆಲವೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ರಪ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಒಟ್ಟಾರೆ ರಪ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಪಾಲು ಒಂದೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲ, ಬೊಟ್ಸಾವಾನಾ, ಬುರುಂಡಿ, ಕಾಂಗೋ, ಗ್ಯಾಬನ್, ನೈಜರ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಉಗಾಂಡಾ ಮತ್ತು ಜಾಂಬಿಯಾ. ತಮ್ಮ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ಶೇ. 25 ರಷ್ಟನ್ನು ನಾಲ್ಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ಗಳಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಗ್ಯಾಂಬಿಯಾ, ಲೆಸೊತೊ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ. 1980 ರಿಂದ 2000 ರವರೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣವು ಕುಸಿತಗೊಂಡು ಸಕ್ಕರೆ ಶೇ. 77 ರಷ್ಟು ಕೋಕೋ ಶೇ. 71, ಕಾಫಿ ಶೇ. 64ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಹತ್ತಿಯು ಶೇ. 47ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಇದೇ ವೇಳೆ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ರಫ್ತಾಗುವ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಮೇಲಿನ ಆಮದು ಸುಂಕವನ್ನು ಅಮೇರಿಕಾವು ಶೇ. 132 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಚೀನಾ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವಿನ ಬಾಂಧವ್ಯ ವೃದ್ದಿಸುತ್ತಿದೆ. 1990 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾ-ಚೀನಾದ ವ್ಯಾಪಾರವು ಶೇ. 700 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ದೇಶಗಳಿಂದ ಚೀನಾ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ನ ನಂತರ ಚೀನಾ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದೆ. ಚೀನಾದ ಮೈತ್ರಿಯು ಬರೆ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ, ಶಾಲೆಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, ಸೇತುವೆಗಳು, ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ ನಿಮರ್ಾಣಗಳಂಥಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಸಹ ನೆರವು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಪಡೆದಿದ್ದ 10 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲವನ್ನು ಚೀನಾ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೆ ಮನ್ನಾ ಮಾಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಪಾಲನೆಗಾಗಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1,500 ಸೈನಿಕರನ್ನು ಅದು ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಲು ತನ್ನ ಡಾಕ್ಟರುಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾಮರ್ಿಕರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಥರ್ಿಗಳು ಚೀನಾದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. *ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾಲ ನೀಡುತ್ತಾ ಐಎಂಎಫ್ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೇರಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1990ರಲ್ಲಿ 60 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲ ಪಡೆದದ್ದಕ್ಕೆ 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು 162 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಡ್ಡಿ ಸಮೇತ ಸಾಲ ಮರು ಪಾವತಿ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಕುತ್ತಿಗೆಯ ಸುತ್ತ ಉಸಿರುಗಟ್ಟುವಂತೆ ಬಿಗಿದಿದ್ದ ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಲಾಗದೆ ಮಿಸುಕಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವರದಿಯಂತೆ, ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ 25 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಆಹಾರಕ್ಕಿಂತ ಶೇಕಡಾ 20ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಆಹಾರ ದೊರಕುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬ ಗಳಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಡಾಲರ್ಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆ ಕೇವಲ 0.06 ಡಾಲರ್ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನಷ್ಟೆ. 1998ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಶೇ. 10ರಷ್ಟು ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಕೇವಲ ಶೇ. 1ರಷ್ಟು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ಮತ್ತು ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ದೇಶಗಳು ಅಗಾಧ ಮೊತ್ತದ ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಉಗಾಂಡಕ್ಕೆ ನೀಡಿ ಬದಲಿಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಜ್ರಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. 25 ರಿಂದ 50ರವರೆಗೂ ಇದೆ. ಹೆಚ್.ಐ.ವಿ ರೋಗದ ಸೋಂಕಿಗೆ ತುತ್ತಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೂರ್ವ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಎಬೋಲಾದಂಥಹ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವೈರಸ್ ರೋಗಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗದೆ ಸಾವಿರಾರು ಆಪ್ರಿಕನ್ನರು ಮರಣವಾದರು. *ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನ: *ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 70,000 ಪರಿಣಿತ ಕೆಲಸಗಾರರು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಂಬಿಯಾವು ತನ್ನ 1400 ಡಾಕ್ಟರುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 400 ಮಂದಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನದಿಂದಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖ== *'''ಆಕರ ಗ್ರಂಥ:''' * 1. ಆಫ್ರಿಕಾ ಇನ್ ದಿ ಟ್ವೆಂಟಿ ಫಸ್ಟ್ ಸೆಂಚುರಿ : ಎ ಫ್ಯೂಚರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಕ್ಸರ್ಸ್ಶೆಜ್ * 2. ಕಾಲಿನ್ಸ್ ವಲ್ಡರ್್ ಅಟ್ಲಾಸ್ & ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * 3. ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಸೋವಿಯತ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * ೪. ವಿಚ್ ವೇ ಆಫ್ರಿಕಾ?, ಬೆಸಿಲ್ ಡೇವಿಡ್ಸನ್, ಮೂರನೇ ಮುದ್ರಣ, ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, 1973. * ೫. ನ್ಯೂ ಥಿಯರೀಸ್ ಆಫ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್, ಜಾಕ್ ವುಡ್ಸ್, 1977, ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಬ್ಲಿಷರ್ಸ್, ನ್ಯೂಯಾಕರ್್. * ೬ ದಿ ಸೌತ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಕರ್ಿಂಗ್ ಕ್ಲಾಸ್: ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್, ರಿಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಅಂಡ್ ಪಾಲಿಟಿಕ್ಸ್, ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಬಾಂಡ್, ಡಾಲರ್ಿನ್ ಮಿಲ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೆಗ್ ರಾಯಟರ್ಸ್, ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ರಿಜಿಸ್ಟರ್, 2001. == ಮೂಲಗಳು == <references /> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.columbia.edu/cu/lweb/indiv/africa/cuvl/AfCivIT.html ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಗರೀಕತೆ] * [http://africadatabase.org/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಗ್ಗೆ] * [http://www.afrika.no/index/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ] [[ವರ್ಗ:ಭೂಗೋಳ]] [[ವರ್ಗ:ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ|*]] [[ವರ್ಗ;ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ;ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾ]] oceeo5vl2fv42m7g07f09tvxjubdqpz 1258594 1258591 2024-11-19T15:07:15Z 2409:408C:AD9E:D71:2D5A:A808:2965:D4D7 1258594 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:LocationAfrica.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕ]] '''ಆಫ್ರಿಕಾ''' ಅಥವಾ‌ '''ಆಫ್ರಿಕೆ''' ಅಥವಾ '''ಆಫ್ರಿಕ''' - [[ಪ್ರಪಂಚ]]ದ ಏಳು [[ಖಂಡ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು, ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರವಾಗಿ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಖಂಡವಾಗಿದೆ. {{Clear}} == ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು == ಈ ಪಟ್ಟಿಯು [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]] ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಗಟಿತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. <!--this table is needed to keep the continental map thumbnails to the right, and not overlap the table--> {|align=right | [[Image:Africa-regions.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು: {{legend|#0000ff|[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#00ff00|[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff00ff|[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ffa500|[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff0000|[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]]}}]] |- |- |[[ಚಿತ್ರ:topography_of_africa.jpg|thumb|left|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಭೂಪಟ]] |- |[[ಚಿತ್ರ:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|250px|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕ]] |} <!--end thumbnails--> <!--begin country info tables--> {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" |- bgcolor="#ECECEC" ! ಪ್ರಾಂತ್ಯ / ರಾಷ್ಟ್ರ <ref>Continental regions as per [[:Image:United Nations geographical subregions.png|UN categorisations/map]].<br /></ref> ಮತ್ತು<br />ಧ್ವಜ ! ಅಳತೆ (ಚದುರ ಕಿ.ಮಿ.) ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ <br />(೨೦೦೨ರ ಅಂದಾಜು)<br /> ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂದ್ರತೆ ! ರಾಜಧಾನಿ |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the British Indian Ocean Territory}} [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ವಸಾಹತು]] | align="right" | 60 | align="right" | ~3,500 | align="right" | 58.3 | None |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burundi}} [[ಬುರುಂಡಿ]] | align="right" | 27,830 | align="right" | 6,373,002 | align="right" | 229.0 | [[ಬುಜುಮ್ಬುರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Comoros}} [[ಕೊಮೊರೊಸ್]] | align="right" | 2,170 | align="right" | 614,382 | align="right" | 283.1 | [[ಮೊರೊನಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Djibouti}} [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ]] | align="right" | 23,000 | align="right" | 472,810 | align="right" | 20.6 | [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ ನಗರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Eritrea}} [[ಎರಿಟ್ರಿಯ]] | align="right" | 121,320 | align="right" | 4,465,651 | align="right" | 36.8 | [[ಆಸ್ಮಾರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ethiopia}}[[ಇತಿಯೋಪಿಯ]] | align="right" | 1,127,127 | align="right" | 67,673,031 | align="right" | 60.0 | [[ಅಡ್ಡಿಸ್ ಅಬ್ಬಾಬಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Kenya}}[[ಕೀನ್ಯಾ]] | align="right" | 582,650 | align="right" | 31,138,735 | align="right" | 53.4 | [[ನೈರೋಬಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Madagascar}} [[ಮಡಗಾಸ್ಕರ್]] | align="right" | 587,040 | align="right" | 16,473,477 | align="right" | 28.1 | [[ಅನ್ಟನನರಿವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Malawi}} [[ಮಾಲಾವಿ]] | align="right" | 118,480 | align="right" | 10,701,824 | align="right" | 90.3 | [[ಲಿಲೊಂಗ್ವೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritius}} [[ಮಾರಿಶಸ್]] | align="right" | 2,040 | align="right" | 1,200,206 | align="right" | 588.3 | [[ಪೋರ್ಟ್ ಲೂಯಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ಮಯೋಟ್]] ([[ಫ್ರಾನ್ಸ್]]) | align="right" | 374 | align="right" | 170,879 | align="right" | 456.9 | [[ಮಾಮೌದ್ಜು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mozambique}} [[ಮೊಜಾಮ್ಬಿಕ್]] | align="right" | 801,590 | align="right" | 19,607,519 | align="right" | 24.5 | [[ಮಪುತೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ರೆಯುನಿಯನ್]] (ಫ್ರಾನ್ಸ್) | align="right" | 2,512 | align="right" | 743,981 | align="right" | 296.2 | [[ಸೇಂಟ್ ಡೆನಿಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Rwanda}} [[ರ್ವಾಂಡ]] | align="right" | 26,338 | align="right" | 7,398,074 | align="right" | 280.9 | [[ಕಿಗಾಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Seychelles}} [[ಸೆಶೆಲ್ಸ್]] | align="right" | 455 | align="right" | 80,098 | align="right" | 176.0 | [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ, ಸೆಶೆಲ್ಸ್|ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Somalia}}[[ಸೊಮಾಲಿಯಾ]] | align="right" | 637,657 | align="right" | 7,753,310 | align="right" | 12.2 | [[ಮೊಗಡಿಶು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tanzania}} [[ಟಾನ್ಜೇನಿಯ]] | align="right" | 945,087 | align="right" | 37,187,939 | align="right" | 39.3 | [[ಡೊಡೊಮ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Uganda}}[[ಉಗಾಂಡ]] | align="right" | 236,040 | align="right" | 24,699,073 | align="right" | 104.6 | [[ಕಂಪಾಲ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zambia}} [[ಜಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 752,614 | align="right" | 9,959,037 | align="right" | 13.2 | [[ಲುಸಾಕ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zimbabwe}}[[ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ]] | align="right" | 390,580 | align="right" | 11,376,676 | align="right" | 29.1 | [[ಹರಾರೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Angola}} [[ಅಂಗೋಲ]] | align="right" | 1,246,700 | align="right" | 10,593,171 | align="right" | 8.5 | [[ಲುಆಂಡ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cameroon}} [[ಕ್ಯಾಮೆರೂನ್]] | align="right" | 475,440 | align="right" | 16,184,748 | align="right" | 34.0 | [[ಯಓಂಡೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Central African Republic}} [[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 622,984 | align="right" | 3,642,739 | align="right" | 5.8 | [[ಬಂಗುಯ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Chad}} [[ಚಾಡ್]] | align="right" | 1,284,000 | align="right" | 8,997,237 | align="right" | 7.0 | [[ನ್'ಡ್ಜಮೇನ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Republic of the Congo}} [[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ]] | align="right" | 342,000 | align="right" | 2,958,448 | align="right" | 8.7 | [[ಬ್ರಾಜವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Democratic Republic of the Congo}} [[ಲೋಕತಂತ್ರಿಕ ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 2,345,410 | align="right" | 55,225,478 | align="right" | 23.5 | [[ಕಿನ್ಶಾಸ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Equatorial Guinea}} [[ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಗಿನಿ]] | align="right" | 28,051 | align="right" | 498,144 | align="right" | 17.8 | [[ಮಾಲಬೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Gabon}} [[ಗಬೋನ್]] | align="right" | 267,667 | align="right" | 1,233,353 | align="right" | 4.6 | [[ಲಿಬ್ರವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sao Tome and Principe}} [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪೆ]] | align="right" | 1,001 | align="right" | 170,372 | align="right" | 170.2 | [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Algeria}} [[ಅಲ್ಜೀರಿಯ]] | align="right" | 2,381,740 | align="right" | 32,277,942 | align="right" | 13.6 | [[ಅಲ್ಜೇರ್ಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Egypt}} [[ಈಜಿಪ್ಟ್]]<ref>[[ಈಜಿಪ್ಟ್]] is generally considered a [[Transcontinental nation|transcontinental country]] in Northern Africa (UN region) and Western Asia; population and area figures are for African portion only, west of the [[Suez Canal]].<br /></ref> | align="right" | 1,001,450 | align="right" | 70,712,345 | align="right" | 70.6 | [[ಕೈರೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Libya}}[[ಲಿಬ್ಯ]] | align="right" | 1,759,540 | align="right" | 5,368,585 | align="right" | 3.1 | [[ಟ್ರಿಪೊಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Morocco}} [[ಮೊರಾಕೊ]] | align="right" | 446,550 | align="right" | 31,167,783 | align="right" | 69.8 | [[ರಾಬಾತ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sudan}} [[ಸುಡಾನ್]] | align="right" | 2,505,810 | align="right" | 37,090,298 | align="right" | 14.8 | [[ಖಾರ್ತೂಮ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tunisia}} [[ಟುನೀಸಿಯ]] | align="right" | 163,610 | align="right" | 9,815,644 | align="right" | 60.0 | [[ಟುನೀಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Western Sahara}} [[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ([[ಮೊರಾಕೊ]])<ref>[[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ಬಹುಪಾಲು [[ಮೊರಾಕೊ]] ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದೆ.<br /></ref> | align="right" | 266,000 | align="right" | 256,177 | align="right" | 1.0 | [[ಎಲ್ ಆಇಯುನ್]] |- | colspan=5 | ''ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ ದೇಶಗಳ ಆಧೀನತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕದ ದೇಶಗಳು'': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Canary Islands}} [[ಕ್ಯಾನರಿ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಸ್ಪೇನ್]])<ref>The [[Spain|Spanish]] [[Canary Islands]], of which [[Las Palmas de Gran Canaria]] are [[Santa Cruz de Tenerife]] are co-capitals, are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to [[Morocco]] and [[Western Sahara]]; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 7,492 | align="right" | 1,694,477 | align="right" | 226.2 | [[Las Palmas de Gran Canaria]],<br />[[Santa Cruz de Tenerife]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ceuta}} [[ಚೀವ್ಟಾ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Ceuta]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 20 | align="right" | 71,505 | align="right" | 3,575.2 | — |- | [[ಚಿತ್ರ:Flag of Madeira.svg|20px]] [[ಮದೀರ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಪೋರ್ಚುಗಲ್]])<ref>The [[Portugal|Portuguese]] [[Madeira Islands]] are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to Morocco; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 797 | align="right" | 245,000 | align="right" | 307.4 | [[Funchal]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Melilla}} [[ಮೆಲಿಯ್ಯ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Melilla]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 12 | align="right" | 66,411 | align="right" | 5,534.2 | — |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Botswana}} [[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]] | align="right" | 600,370 | align="right" | 1,591,232 | align="right" | 2.7 | [[ಗಾಬೊರೋನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Lesotho}} [[ಲೆಸೊಥೊ]] | align="right" | 30,355 | align="right" | 2,207,954 | align="right" | 72.7 | [[ಮಸೇರು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Namibia}} [[ನಮೀಬಿಯ]] | align="right" | 825,418 | align="right" | 1,820,916 | align="right" | 2.2 | [[ವಿಂಡ್ಹೋಕ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|South Africa}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]] | align="right" | 1,219,912 | align="right" | 43,647,658 | align="right" | 35.8 | [[Bloemfontein]], [[Cape Town]], [[Pretoria]]<ref>[[Bloemfontein]] is the judicial capital of [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]], while [[Cape Town]] is its legislative seat, and [[Pretoria]] is the country's administrative seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Swaziland}} [[ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್]] | align="right" | 17,363 | align="right" | 1,123,605 | align="right" | 64.7 | [[ಮ್ಬಾಬನೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Benin}} [[ಬೆನಿನ್]] | align="right" | 112,620 | align="right" | 6,787,625 | align="right" | 60.3 | [[ಪೋರ್ಟೊ-ನೋವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burkina Faso}} [[ಬುರ್ಕೀನ ಫಾಸೊ]] | align="right" | 274,200 | align="right" | 12,603,185 | align="right" | 46.0 | [[ಉಅಗಡೊಗೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cape Verde}} [[ಕೇಪ್ ವೆರ್ದೆ]] | align="right" | 4,033 | align="right" | 408,760 | align="right" | 101.4 | [[ಪ್ರಾಯಿಅ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cote d'Ivoire}} [[ಕೋತ್ ದ್'ಇವ್ವಾರ್]] | align="right" | 322,460 | align="right" | 16,804,784 | align="right" | 52.1 | [[ಅಬಿದ್ಜಾನ್]], [[ಯಮೌಸ್ಸುಕ್ರೊ]]<ref>[[Yamoussoukro]] is the official capital of [[Côte d'Ivoire]], while [[Abidjan]] is the ''[[de facto]]'' seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|The Gambia}} [[ಗ್ಯಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 11,300 | align="right" | 1,455,842 | align="right" | 128.8 | [[ಬಾಂಜುಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ghana}} [[ಘಾನ]] | align="right" | 239,460 | align="right" | 20,244,154 | align="right" | 84.5 | [[ಅಕ್ಕ್ರಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea}} [[ಗಿನಿ]] | align="right" | 245,857 | align="right" | 7,775,065 | align="right" | 31.6 | [[ಕೊನಕ್ರಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea-Bissau}} [[ಗಿನಿ-ಬಿಸೌ]] | align="right" | 36,120 | align="right" | 1,345,479 | align="right" | 37.3 | [[Bissau]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Liberia}} [[ಲೈಬೀರಿಯ]] | align="right" | 111,370 | align="right" | 3,288,198 | align="right" | 29.5 | [[ಮಾನ್ರೋವಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mali}} [[ಮಾಲಿ]] | align="right" | 1,240,000 | align="right" | 11,340,480 | align="right" | 9.1 | [[Bamako]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritania}} [[ಮೌರಿಟೇನಿಯ]] | align="right" | 1,030,700 | align="right" | 2,828,858 | align="right" | 2.7 | [[Nouakchott]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Niger}} [[ನೈಜರ್]] | align="right" | 1,267,000 | align="right" | 10,639,744 | align="right" | 8.4 | [[ನಿಯಾಮೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Nigeria}} [[ನೈಜೀರಿಯ]] | align="right" | 923,768 | align="right" | 129,934,911 | align="right" | 140.7 | [[ಅಬೂಜ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Saint Helena}} [[ಸೇಂಟ್ ಹೆಲೇನ]] ([[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್]]) <br /><small>([[ಅಸೆನ್ಷನ್ ದ್ವೀಪ]] ಮತ್ತು [[ತ್ರಿಷ್ಟಾನ್ ದ ಕುನ್ಹ]] ಒಳಗೊಂಡಿವೆ)</small> | align="right" | 410 | align="right" | 7,317 | align="right" | 17.8 | [[ಜೇಮ್ಸ್ ಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Senegal}} [[ಸೆನೆಗಲ್]] | align="right" | 196,190 | align="right" | 10,589,571 | align="right" | 54.0 | [[ಡಕಾರ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sierra Leone}} [[ಸಿಯೆರ್ರಾ ಲಿಯೋನ್]] | align="right" | 71,740 | align="right" | 5,614,743 | align="right" | 78.3 | [[ಫ್ರೀಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Togo}} [[ಟೊಗೊ]] | align="right" | 56,785 | align="right" | 5,285,501 | align="right" | 93.1 | [[ಲೊಮೆ]] |- style=" font-weight:bold; " | ಒಟ್ಟು | align="right" | 30,305,053 | align="right" | 842,326,984 | align="right" | 27.8 |} <!--end country info table + refs--> ಆಫ್ ಕಾ *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡವು ಪೂವರ್ಾರ್ಧಗೋಳದಲ್ಲಿರುವ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯದು. ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನ ಒಟ್ಟು ಭೂಭಾಗದ ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಇದು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ್ದು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿನ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಇದೆ. ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 5,000 ಮೈಲಿ ಉದ್ದವೂ ಪೂರ್ವ ಪಶ್ಚಿಮವಾಗಿ 4,500 ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿಯೂ ಇದೆ. *ಕಳೆದ ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಿದ್ದರ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಭೂಭಾಗಕ್ಕೆ ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯ ಖಂಡವೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚಿನ್ನ, ದಂತ, ವಜ್ರ ಮುಂತಾದ ಕಣ್ಣು ಕೋರೈಸುವ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲು ವ್ಯಾಪಾರದ ಸೋಗು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು, ಡಚ್ಚರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ಈ ಭೂಖಂಡಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ನಡುವಿನ ವೈರುಧ್ಯ-ವೈಮನಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ಬಲದಿಂದ ತಮ್ಮ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ವಸಾಹತುಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತಗೊಂಡ ಈ ಭೂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಂಚರು ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ಡಚ್ಚರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ನರು ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತೃತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಬಂಡವಾಳವು ಅಗಾಧ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತ್ತು. ವಿಶ್ವದ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೂರೋಪಿನ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಏರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗಳನ್ನಾಗಿ ತೀವ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. 1876 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹತ್ತನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದರೆ, 1900 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತನೆ ಒಂಬತ್ತರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾ ಭೂಖಂಡ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಕಾದಾಟ== *ಈಜಿಪ್ಟ್ನ ಕೈರೋದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೇಪ್ ಟೌನ್ ವರೆಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನ ಆಸೆ ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರವಷ್ಟೆ ಕೈಗೂಡಿತು. ಈಜಿಪ್ಟನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗಲೇ ಪೂರ್ವ ಸೂಡಾನ್ನೊಳಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಒಳ ನುಸುಳಿಕೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಘಾನಾ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಹೂಡಿತ್ತು. ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಸಾಹತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನೇ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅಲ್ಜೀರಿಯಾದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ತುನಿಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಜರ್ಮನಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಬುಡಕಟ್ಟು ನಾಯಕರುಗಳ ಮೇಲೆ ಅಸಮ್ಮತ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಹೇರಿ ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪಶ್ಚಿಮದ ಟೋಗೋ, ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತು. *ಇಟಲಿಯೂ ಸಹ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ವಿರುದ್ದ ಯುದ್ದ ಘೋಷಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಮಿಲಿಟರಿ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಇಟಲಿಯು ಸೋಮಾಲಿಯಾವನ್ನು ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಿತು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಕಾಂಗೋವನ್ನು 1908 ರಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಮೊದಲನೆ ಮಹಾಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಷ್ಟೆ - ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಲೈಬೀರಿಯಾ - ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದವು. *ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿದ್ದು ಹಾಗೂ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಿಲಿಟರಿ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಅನೈಕ್ಯತೆಯು ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರ ವಿರುದ್ದ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸೋತದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯನ್ನು ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಎತ್ತಿಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೆಲವು ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮೇಲೇರಿಸುತ್ತಾ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಳದೂಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿದ ನಂತರ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅದನ್ನು 'ಅಭಿವೃದ್ಧಿ' ಪಡಿಸಲು ಶುರು ಮಾಡಿದವು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ನೆಲೆಗಳನ್ನಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ವಸಾಹತುಗಳ ಜನತೆಯು ಕ್ರೂರ ಶೋಷಣೆಗೆ ಬಲಿಯಾದರು. *ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗೆ ಬಂಡವಾಳದ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹರಿಯತೊಡಗಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರೈತನು ತನ್ನ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತನಾಗಿದ್ದನು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಪ್ರವೇಶದಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ತಳಪಾಯ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ, ಸೆನೆಗಲ್ನಲ್ಲಿ ಕಡ್ಲೆಕಾಯಿ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕೋಕೋ ಮತ್ತು ತಾಳೆ ಎಣ್ಣೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ವಜ್ರ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡಿ ಏರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಶ್ವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆದು ತಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಅದರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊರಸಾಗಿಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗೊಳಿಸಿದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗಾ ಮುಗ್ಗಾ ದೋಚಲಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಕಬಳಿಕೆದಾರರು 780 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫಾರ್ಮನೀರ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದೇ 1.4 ಲಕ್ಷ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. 1913 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮೊರಾಕ್ಕೋದಲ್ಲಿ 1.0 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಬಳಿಸಿದ್ದವು. *ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ಜರುಗಲು ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ವಸಾಹತುಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಕಿತ್ತಾಟವೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಸೂಯೆಜ್ ಕಾಲುವೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಜಲ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ವ್ಯಾಪಾರ ದ್ವಿಗುಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಜರ್ಮನ್-ತುರ್ಕರು ಇದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರೂ, ಈ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು. *ಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಪ್ರಧಾನ ಆಕರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿ ಮತ್ತು ತರಕಾರಿ ಹಾಗೂ ಖನಿಜ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಿಕೊಂಡವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುವಿನ ಐದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು ಮೂರು ಲಕ್ಷ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರನ್ನು ಸಿದ್ದ ಪಡಿಸಿತ್ತು. ಜರ್ಮನ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು 20,000 ಆಫ್ರಿಕನ್ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು 20,000 ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತ್ತು. *ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದವು. ಶೋಷಣೆಯ ಸ್ವರೂಪ ವ್ಯಾಪಿಸಿತೊಡಗುತ್ತಿದ್ದಂತ,ೆ ತೀವ್ರಗೊಂಡ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ದೌರ್ಜನ್ಯದ ವಿರುದ್ದ ಜನತೆಯು ಇದಿರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಯು ತೀವ್ರಗೊಂಡಿತು. ಸೂಡಾನ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಲಿಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಬಂಡಾಯವೆದ್ದರು. ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊಗಳ ಜನತೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡತೊಡಗಿದರು. *ಪ್ರಥಮ ಮಹಾಯುದ್ದ ಪರಿಣಾಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಭೂಪಟವನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಜರ್ಮನಿಯ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಸಾಹತು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್' ಮುಖಾಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಬೆಲ್ಜಿಯಂಗಳಿಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟ, ಟೋಗೋ ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳ 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್'ನ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲಾಯಿತು. *ಪ್ರಥಮ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ದಾನಂತರ ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳವು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರದಿಂದ ಹರಿದಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹಳೆಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದ್ದವು. ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯು ಬೆಳೆಯದಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪಾಳೇಗಾರಿ ಮತ್ತು ಪಾಳೇಗಾರಿ-ಪೂರ್ವ ಶೋಷಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಣಿಗಾರಿಕೆ, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನಾವುದೇ ಬೃಹತ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳವು ತಲೆ ಎತ್ತದಂತೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕಠಿಣ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವು. ಏಕಮುಖ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು ತಯಾರಿಕೆ ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತು ಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಬಲಗೊಳಿಸಿದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಜರುಗತೊಡಗಿದವು. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಂದುಳಿದ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವದ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಮತ್ತು ಕಾಮರ್ಿಕ ವರ್ಗಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಳು== *ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಹಲವು ವಿಧದ ಕಚ್ಛಾ ವಸ್ತುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಯಿತು. ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತುಗಳ ಶೋಧನೆಯಾಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಯುದ್ದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಗಣಿ ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ 1940-45ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಗರಗಳು ಮೂರುಪಟ್ಟು ನಾಲ್ಕುಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಸಾಗಣೆ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆರ್ಥಿಕ ತಳಪಾಯವನ್ನು ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದ ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದ ನಂತರ ಪ್ರಪಂಚದ ಸುಲಿಗೆಕೋರರ ದೃಷ್ಟಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ವಸಾಹತುವಿನತ್ತ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಹರಿಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿ ರೈತಾಪಿಯನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿಸಲಾಯಿತು. ಹಳ್ಳಿಗರನ್ನು ಗಣಿಗಳು, ರೈಲು-ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಯೋಗ್ಯವಿರುವ 'ಕ್ರೂರಪಶು' ಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಕಾರ್ಮಿಕ ಪಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಎರಡು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೊದಲನೆಯದು, ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿ ಅದನ್ನು ಹಣದ ರೂಪದಲ್ಲೇ ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಈ ತೆರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಯೂರೋಪ್ ಅಥವಾ ಅಮೇರಿಕಾದ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಭೂಮಿ ಮೇಲಿನ ಒಡೆತನ ಶೇಕಡಾ 10ಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಉಳಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯಲು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಅಗಾಧವಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಬಲಾತ್ಕಾರದಿಂದ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಥವಾ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿ. ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಅಪಹರಿಸಿದ ಜನರನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರ ನೆರವಿನಿಂದ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿ ದುಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ಮುಂತಾದ ಅತ್ಯವಶ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಂದಿಗೂಡಿನಂಥಹ ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಸಮಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಕುಟುಂಬದ ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜೀವನ ಹೀನಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. *ಇಂಥಹ ಕ್ರೂರ ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಉತ್ತಮ ವೇತನ, ಉತ್ತಮ ದುಡಿಯುವ ವಾತಾವರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು 1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತುನೀಷಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುಬಂದವು. ಆರಂಭದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿದ್ದು ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರಿಗೆ ಆಮಿಷವನ್ನೊಡ್ಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದಕ್ಕೆ ಬಗ್ಗದಿದ್ದರೆ ದಂಡನೆಗೊಳಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮುಷ್ಕರಗಳಲ್ಲಿ ಡಜನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಕೊಂದು ನೂರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಗೆ ದೂಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ದುರಾಸೆ ಮತ್ತು ಶೋಷಣೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ದುಡಿಯುವ ಜನತೆಯ ಐಕ್ಯತೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಗುಲಾಮತನದ ವಿರುದ್ದದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. 1920ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಜೀರಿಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಮೊರಾಕೊ|ಮೊರಾಕೋ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಎಲ್ಲೆಡೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್, ಸೂಡಾನ್, ಮೊರಾಕೋ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಚಡ್, ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರೈತಾಪಿಯ ಗಲಭೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಬಂಡಾಯವು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡಕೊಂಡು ಆಳುವ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇಟಲಿಯು ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೂ ಯುದ್ದವನ್ನು ಹೇರಲಾಯಿತು. 1930ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್, ಲಿಬ್ಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಕೀನ್ಯಾ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೈನಿಕರು ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ಸೇನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಯುದ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಕಾದಾಡಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಫ್ಯಾಸಿಸಂ ವಿರುದ್ದ ನಡೆದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳು ಗಣನೀಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿವೆ. *ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದವು ನಾಜಿವಾದದ ವಿರುದ್ದವಿದ್ದರೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ವಿರುದ್ದದ ಯುದ್ದವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನೈಜೀರಿಯಾದ ಸೈನಿಕನೊಬ್ಬ 1945ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಮನೆಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ: ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ನಾವೆಲ್ಲ ಸೈನಿಕರು ಹೊಸ ವಿಚಾರದೊಂದಿಗೆ ವಾಪಸು ಬರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿವೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬೇಕಷ್ಟೆ. ಬಿಳಿಯ ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರು ಹೋರಾಡಿದರು. ದೂರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಹಲವರು ಓದಲು, ಬರೆಯಲು ಕಲಿತರು, ತಾಂತ್ರಿಕ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದರು. ಇದರಿಂದ ಬಿಳಿಯರು ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೇಷ್ಟರೆಂಬುದು ಅಸಂಬದ್ಧವೆನಿಸಿತವರಿಗೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. *ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪಕ್ಷ ಮಾತ್ರವೇ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ನಾಯಕರೆಲ್ಲ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರೇ ಆಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪಿನ ಸಮಾಜವಾದಿ ಚಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಭಾರತ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿದ್ದು ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾಗಳು ಸಮಾಜವಾದಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದವು. *ವಿಮೋಚನಾ ಹೋರಾಟ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯು ಒಗ್ಗೂಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಮತ್ತೆಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಮ್ಯಾಂಡರ್ಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಕರು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ಆದರೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಹಾರವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ, ಆದಾಯ ಗಳಿಸುವ ಹಾದಿಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಹಲವು ರೋಗರುಜಿನಗಳಿಂದ ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಿದ್ದರು. ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. 1950ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ 4.0 ಲಕ್ಷ ಸ್ವ-ಇಚ್ಚಾ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರೆ ಸುಮಾರು 3.8 ಲಕ್ಷ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಂಗೋಲಾದ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರದ ವರದಿಗಳೇ ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ ಈ ಪ್ರಮಾಣದ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾಮರ್ಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. *ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿದ್ದ ವಸಾಹತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಶಿಥಿಲಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕೂಟವನ್ನು ಸೋವಿಯನ್ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾವು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಜಾಗೃತಗೊಳ್ಳಲು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಇವುಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ವಸಾಹತು-ಪರ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬಂಡವಾಳಗಾರರಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಗೊಂಡಿದ್ದ ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟವು ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿತ್ತು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು, ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ನಾಗರೀಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿತ್ತು. ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯಗಳು, ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದವು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿಮೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶೋಷಣೆಯ ಸಂಕಷ್ಟಮಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಸೆಟೆದೆದ್ದು ಬಂದವು. ಮೊರಾಕೋ ಮತ್ತು ತುನೀಷಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಚಳುವಳಿಯಿಂದಾಗಿ 1956ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರಕಾರವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಘೋಷಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇಟಲಿಯ ವಸಾಹತುವಾಗಿದ್ದ ಲಿಬ್ಯಾವನ್ನು ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಗಳು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಏಳು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1962ರಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿತು. *ಜ್ಯೂಲಿಯಸ್ ನೈರೇರೆಯವರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತಾಂಗಾನಿಕಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಒಂದನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಆ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ (1962-1985) ಆಗಿದ್ದರು. ಇಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಬಿಗಾಂಡಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ನೆಲೆಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಒದಗಿಸಿದ್ದರು. *ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಕಾಂಗೋ (ಪ್ರಸ್ತುತ ಝೈರೇ) ದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೂಣಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದವರೆಂದರೆ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಲೂಮುಂಬಾ ರವರು. 1959ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತಾಂತರ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬಾಲಂಗೋಚಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಲೂಮುಂಬಾ ನಾಯಕತ್ವದ ಪಕ್ಷವು ವಿರೋಧಿಸಿತು. ತೀವ್ರ ಚಳುವಳಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿ ಲೂಮುಂಬಾ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾದರೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ದನಿಯೆತ್ತಿ ಬಂಡಾಯ ಸಾರಿದ ಕಟಿಂಗಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಸೇನೆ ನಿಂತಿತು. ಇದರ ವಿರುದ್ದ ಲೂಮುಂಬಾ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರಿತ್ತರೂ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಈಸಬವು ಲೂಮುಂಬಾ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಅವಕಾಶ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ನಾಯಕರು ಅಧಿಕಾರ ಗ್ರಹಣ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಲೂಮುಂಬಾರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಹಿಂದೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಗೂಢಾಚಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಿಐಎ ಯ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ ಕ್ರೂಮಾರವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಘಾನಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಅವರು ಇಡೀ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಐಕ್ಯತೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಲವು ರಾಷ್ರಗಳ ಬೆಂಬಲ ಗಳಿಸಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಐಕ್ಯತಾ ಸಂಘಟನೆ (ಓಎಯು) ನ್ನು 1963ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. *1960ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 17 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡವು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವು. 1961ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ, 1964ರ್ಲಿ ಜುನಿಯಾ ಮತ್ತು 1964ರಲ್ಲಿ ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ವಿರುದ್ದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾದ ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಣ್ಣೆಲ್ಲ ಅಲ್ಲಿತ್ತು. 1960ರ ದಶಕದಿಂದೀಚೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡುವ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬ್ರಿಟನ್, ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದವು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡಕೊಂಡದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲು ಅಮೇರಿಕಾ ಒಪ್ಪದೆ ಅನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಿರಲಿಲ್ಲ. *1975ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಗಳಿಸಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಪಕ್ಷವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಆದರೆ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜೋನಾಸ್ ಸವಿಂಬಿ ಎಂಬುವನ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಯೂನಿಟಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಚಳುವಳಿಯು ಆರಂಭಗೊಂಡು ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ನಡೆಸಿತು. ಈ ಚಳುವಳಿಗೆ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗದ ನೇತೃತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರವು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕ್ಯೂಬಾ ಮತ್ತು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾ ನೆರವು ನೀಡಿದವು. ಆದರೂ 1991 ರ ಸಂಧಾನಗಳು ಮತ್ತು 1992ರ ಚುನಾವಣೆಗಳು ಕೂಡ ಈ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. 1998-99 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅಂಗೋಲಾದ ಶೇ. 60ರಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ನಿಯಂತ್ರಣದ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಗಂಭೀರವಾದ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸೇನೆಯು ಯೂನಿಟಾ ನೆಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ಶತ್ರುಪಡೆಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಆದರೂ, 2002ರಲ್ಲಿ ಸವಿಂಬಿಯು ಮರಣಗೊಂಡ ನಂತರವಷ್ಟೆ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವು ಅಂತ್ಯಕಂಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿ ತಾನೊಂದು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನಿರಂತರ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದಗಳಿಂದಾಗಿ 15ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮರಣಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. *ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಿಳಿಯರ ಸರ್ಕಾರವು ನಮೀಬಿಯಾವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ನೈರುತ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಸಂಘಟನೆಯು ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಅವಿರತ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿತು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರು 1990ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಮೀಬಿಯಾವು ಅಂಗೋಲಾ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಬಂಡುಕೋರ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡಲು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ನಮೀಬಿಯಾ ತನ್ನ ಭೂನೆಲೆಗಳನ್ನು ಅಂಗೋಲಾ ಸೇನೆಗೆ ನೀಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದರು. 2001ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 30,000 ಅಂಗೋಲಾ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಭೂಸುಧಾರಣೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದು ತೀರಾ ನಿಧಾನಗತಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಕಾರ್ಯವು ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. 2003ರಲ್ಲಿ ಹಿಫಿಕೆಪುನ್ಯೆ ಪೊಹಂಬಾರವರು ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ==ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿಯಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಅಮೇರಿಕಾ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ರಚನೆ ಹೇಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ಅದು ವಸಾಹತುವಾಗಿರದಿದ್ದರೂ, ವಿದೇಶಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಣ್ಣ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯನ್ನು ದಮನ ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡದ್ದು ದೂರದಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಇರುವ ಅನ್ಯರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿರದೆ, ತನ್ನದೇ ಗಡಿಯೊಳಗಿರುವ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವಾಗಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಂತೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಟೀವ್ ಬೈಕೊರವರ ಕಪ್ಪು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನೇತೃತ್ವದ ಚಳುವಳಿಗಳು ತೀವ್ರಗೊಂಡವು. 1985ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು (ಕೊಸಾಟು) ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಗೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸೆರ್ಯ ನಿಡಿತು. ಈ ಒಕ್ಕೂಟವು ಒಂದು ಮಾದರಿ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ನಮೀಬಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಗಳಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಗೆ ನೇರವಾದ ನೆರವು ಮತ್ತು ನಿದರ್ೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು. ಆದರೂ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರರದ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಮಣಿಯದೆ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇರಿದನು. ಧೃತಿಗೆಡದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜನರು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ನೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಮುಷ್ಕರದಿಂದ ಗರಬಡಿದಂತೆ ನಿಂತವು. ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವಂತೆ ಮತ್ತು ಕರಿಯರಿಗೂ ಕೂಡ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಒತ್ತಡ ಬರಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ದಿಗ್ಪ್ಬಂಧನ ವಿಧಿಸಿದವು. *1989ರಲ್ಲಿ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾರವರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಎಫ್ ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಡಿ ಕ್ಲರ್ಕ್ ಎಂಬುವನು ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾದನು. ಒಂದೆಡೆ, ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ, ಆಲಿವರ್ ಟ್ಯಾಂಬೊ, ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ಸಿಸುಲು ರವರು ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಘಟನೆಗೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದ್ದರು. 1990ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟವು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಈ ಒತ್ತಡದ ಪರಿಣಾಮ 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವರ್ಣ ಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ನೇತಾರ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ ನೇತೃತ್ವದ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಮೈತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅಧಿಕಾರದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಆದರೆ ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವು ಜುಲು ಎಂಬ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯ ಹಿತಕಾಯಲಾರದೆಂದು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷವು 1996ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮಾಂಗೊಸುತು ಬುತೆಲೆಜಿಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜುಲು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷನೆಗಳು ನಡೆದವು. 1999ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಭೇರಿ ಬಾರಿಸಿ ಶೇಕಡಾ 66ರಷ್ಟು ಮತ ಗಳಿಸಿ ಏಕೈಕ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ತಬೋ ಮುಬೆಕಿ ಯವರು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಂತರ 2004ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಗಳಿಸಿದರೂ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತರಲು ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷವು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಳ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತೃತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದದ್ದೇನೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಅಂತಿಮ ಸೋಲನುಭವಿಸಿತು ಎಂದೇನಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೊಸ ರೂಪದ ವಸಾಹತು ನೀತಿಯನ್ನು ಜನತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹರಿಯಬಿಟ್ಟಿತು. ಸಾಲ ನಿಧಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿಂದುಳಿಕೆ, ಅಸ್ಥಿರ ರಾಜಕೀಯ, ತಂತ್ರಜ್ಞರ ಕೊರತೆ, ಮತ್ತು ಮಿಲಿಯಗಟ್ಟಲೆ ಜನರ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಿದ್ದಾಂತದ ಪ್ರಭಾವ - ಈ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಶೋಷಿಸಿಲಾರಂಭಿಸಿದವು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ವಿಭಜಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ರಿಸ್ ಲುಮುಂಬಾ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಂಗೋ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಗತಿಪರ ನೀತಿಗಳ ವಿರುದ್ದ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ್ದು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಕೈಗೊಂಬೆ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. *ಆಂಗ್ಲೋ-ಫ್ರೆಂಚ್-ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ದಾಳಿ ವಿರುದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಜನತೆಯು ಜಯಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಬೆಂಬಲವು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾವು 34 ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಡನೆ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿತ್ತು. ಆರ್ಥಿಕ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ನೆರವನ್ನು ಅದು ನೀಡಿತ್ತು. ಅದರ ನೆರವಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಧಿಕಾರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ 125 ಕೈಗಾರಿಕಾ ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 320 ವಾಣಿಜ್ಯ ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 5,000 ಕ್ಕೂ ಮೀರಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 41 ನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಹಾದಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ನಂತರದ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ವರ್ಗವು ಸಣ್ಣ ವಿಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವು ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಬಂಡವಾಳಿಗರ ಕೈಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಮೂರು ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಕವಲು ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆದವು. ಮೊದಲ ಎರಡು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಯುಳ್ಳ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ದೂರದೃಷ್ಟಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ನಾಯಕರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ನಾಯಕರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡಿದರು. ತಮ್ಮ ದೇಶದ ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸರಪಳಿಯಿಂದ ಬಂಧಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ಆಸ್ಥೆ ವಹಿಸಿದರು. *ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಆಫ್ರೋ-ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಕೇಪ್ ವಡರ್್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಬಿನಿನ್, ಮಲಗಯ್, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಬುಕರ್ಿನಾಫಾಸೋ ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ. ಇದರ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ವಸಾಹತು-ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ, ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಆಸ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಒಡೆತನ ಹೊಂದಿದ್ದ ಆದಿಮ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸಮಾಜದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಮಾಪರ್ಾಡುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಇವರು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಿದ್ದಾಂತವು ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ವಿಸéರಣೆಯಾಗಿರದೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನೆ, ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಗಳು ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೂಡಿಬಂದಿತು. *ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ(ಜೂಲಿಯಸ್ ನ್ಯೇರೇರೆ), ಘಾನಾ(ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ಕ್ರೂಮಾ), ಜಾಂಬಿಯಾ(ಕೆನೆತ್ ಕೌಂಡ), ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ (ರಾಬಟರ್್ ಮುಗಾಬೆ), ಜಿನಿಯಾ(ಸಿಕಾವೊ ಟೌರೆ), ಮತ್ತು ಉಗಾಂಡಾ(ಮಿಲ್ಟನ್ ಒಬೊಟು). ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮಾಕ್ಸ್ವಾದ-ಲೆನಿನ್ವಾದವನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಶ್ವದ ಮುಂಚೂಣಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಯುಎಸ್ಎಸ್ಆರ್, ಕ್ಯೂಬಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ದೇಶಗಳ ನಿಲುಮೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವು. 1970 ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಜವಾದಿ ಅಥವಾ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಗುಂಪುಗಳು ಜಯಗಳಿಸಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಪೆಟ್ಟುಬೀಳುವುದೆಂದು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಿಗೆ ನಡುಕ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು. ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ನಮೀಬಿಯಾ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಸಹ ಅದೇ ಹಾದಿ ತುಳಿಯುವ ಎಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿದ್ದ ಕಾರ್ಯಭಾರವನ್ನು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಸಮಾಜಕಲ್ಯಾಣ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಭೂ-ಸುಧಾರಣೆ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಆಧುನಿಕಗೊಳಿಸುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನಿತರ ಜನಪರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಗಳು ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದವು. ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆಯಂಥಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು. *ಆದರೆ, ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸುವ ಅವರ ಯೋಜನೆಗಳೆಲ್ಲ ನಿರಂತರವಾದ ಸಮಾಜ-ಘಾತುಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಅಂತ:ಕಲಹ, ಆಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಉಪಟಳಗಳಿಂದ ಆ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವೊಂದು ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಹ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಮೇರಿಕಾ-ಬೆಂಬಲಿತ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವರ್ಣಭೇದ ಆಡಳಿತವು ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಕರ್ಾರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗುರುಳಿಸಿದವು. ಹಾಗೆಯೇ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳು ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು, ಅಂತ:ಕಲಹ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈ ದೇಶ-ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವಾದರೂ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಕೈಮೇಲಾಗಿ ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮೂಡಿಬಂದವು. *ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದಲ್ಲಿ, ಅದರೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ದೇಶವೂ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಬೊಗಳೆ ಬಿಡುತ್ತಾ ವಿದೇಶೀ ಶಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶಾಮೀಲಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ವೃದ್ದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೆರವು ನೀಡಲಾಯಿತು. ರಪ್ತು ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಕಾಫಿ ಮತ್ತು ಟೀ ಬೆಳೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳು ಅಮೇರಿಕಾ, ಕೆನಡಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಂಧವಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಮಯ ಬಂದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶಗಳ ಪರ ದನಿಯೆತ್ತುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೀನ್ಯಾ, ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ, ಘಾನಾ, ಐವರಿ ಕೋಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು ತಾವು ಅನುಸರಿಸಿದ ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೋಷವಿದೆಯೆಂದು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದರೂ ಆಥರ್ಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದು. ಆಪ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ವಗರ್ಾಯಿಸಿದ್ದನ್ನು 'ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಪರಿಹಾರ' ಎಂಧಲೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಹೊಸ ಸಕರ್ಾರಗಳಿಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿದಾಗ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳ ಆಥರ್ಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿರುವುದು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. *ನೈಸಗರ್ಿಕ ವಿಕೋಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಫಲವತ್ತತೆಯಿಲ್ಲದ ಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿ ರೈತರು ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಜನತೆಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳ ಬದಲು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಬಲವಂತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಗಾಧ ತೆರಿಗೆ, ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನಿದರ್ಿಷ್ಟ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುವುದು, ಬಲವಂತ ಕೆಲಸ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ಕಿರುಕುಳ ಗಳಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಫಲವತ್ತತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಕ್ಕೀಡಾಗುವಂಥಹ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ರೈತರು ಬೆಳೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಸಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ನಾಶ ಮಾಡತೊಡಗಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉಪಖಂಡವನ್ನು ಫೆಂಚ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಅರಬ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದೇ ವಿಂಗಡಿಸಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತು. ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ಕುರಿತಂತೆ ಗೌರವ ಮೂಡಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಈ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲವರು ಅಥವಾ ಕಲಿತವರು ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪಡೆಯಬಹುದಿತ್ತು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದಿಂದಲೂ, ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರಲು ಸರ್ಕಾರಗಳು ಅಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದವು. ಮಧ್ಯಮ ಕುಶಲಕಮರ್ಿಗಳು, ಶ್ರೀಮಂತ ರೈತರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಮತ್ತು ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ್ದವರಿಂದ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳಿಗರಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡು ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸಿದವು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳು ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರಿ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವು. ಅಧಿಕಾರವು ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ ಮಿಲಿಟರಿಗೆ ವಗರ್ಾವಣೆಗೊಂಡು ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಧೋರಣೆ ಬೆಳೆದುಬಂದಿತು. ಹಲವಾರು ಆಳುವ ನಾಯಕರು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿರುಚಿ ತಮ್ಮ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ನಿರಂಕುಶ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಜಾರಿ ತಂದರು. ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತಾದರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರಿಗೆ ಪಯರ್ಾಯವಾದ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಆಯ್ಕೆಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದ ಏಕ ಪಕ್ಷದ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಆಯ್ಕೆ ಮತದಾರರಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೀನ್ಯಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಪಕ್ಷವು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅಭ್ಯಥರ್ಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಅಭ್ಯಥರ್ಿಯನ್ನು ಮತದಾರರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದಿತ್ತಷ್ಟೆ. *ಬಹುತೇಕ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡಜನತೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ತತ್ತರಿಸಿ ಹೋದರು. ಬಡತನ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಜನರು ನರಳುತ್ತಿದ್ದರು. ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 30ರಲ್ಲಿ 21 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. 1970-80ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ 20 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು ಹಿಮ್ಮುಖ ದರದಲ್ಲಿತ್ತು. 1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ, ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಹಣದುಬ್ಬರದ ದರವು ಎರಡಂಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ತಲಾದಾಯವು ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದೆ. ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಹಸುವಿಗೆ ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ 2 ಡಾಲರ್ ಸಹಾಯಧನ ದೊರೆಯುತ್ತದೆಯಾದರೂ ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯಕ್ಕಿಂತ ಎರಡಷ್ಟು. ಉತ್ಪಾದನಾ ಅಥವಾ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ನಿರಾಶಾದಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಸಾಲದ ಮೊತ್ತ 1970ರಲ್ಲಿ 902 ಕೋಟಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಷ್ಟು ಇದ್ದದ್ದು 1978ರಲ್ಲಿ 4960 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ನಿರುದ್ಯೋಗವು ಶೇ. 10ರಿಂದ ಶೇ. 50ಕ್ಕೇರಿತ್ತು. ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. 40ರಷ್ಟು ಜನತೆಗೆ ವಸತಿ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯ, ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ದೊರಕೇ ಇಲ್ಲ. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಪಡಿಸುವತ್ತ ಗಮನಹರಿಸದೆ ಜನತೆಯನ್ನು ಹೀರಿ ಹಿಪ್ಪೆ ಮಾಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಣ್ಣ ಬಂಡವಾಳಿಗರು ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಲಾಭ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಈ ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಎಂದಿನಂತೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವಂತಾಯಿತು. ಕೀನ್ಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳು ಒಂದೆಡೆ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾ ತಾವು ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡವು. ಆದರೆ 1980ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಆಳುವ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವತ್ತಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಸರಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿದ್ದ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ದೇಶದ ಆದಾಯದ ಬಹುತೇಕ ಪಾಲನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟತೆಯಿಂದ ಸೂರೆ ಮಾಡಿದರು. 1980 ಮತ್ತು 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕೀನ್ಯಾದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರುಗಳ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಯಾವ ಹಂತ ತಲುಪಿತ್ತೆಂದರೆ, ಇದರಿಂದ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸು ಕೊರತೆಯುಂಟಾಗಿ ಹಣದುಬ್ಬರ ತೀರಾ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. *1978 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ಸರಾಸರಿ ತಲಾ ಆದಾಯವು 854 ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 565 ಡಾಲರ್ಗಿಳಿಯಿತು. 1981 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 21ರಿಂದ 28ಕ್ಕೇರಿತು. 1978 ಮತ್ತು 1988ರ ನಡುವೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ದೇಶೀಯ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು(ಜಿಡಿಪಿ) ಶೇ. 3.03ರಿಂದ ಶೇ. 0.7 ಕ್ಕಿಳಿಯಿತು. ಅಕ್ಷರಸ್ಥರ ಸಂಖ್ಯೆಯು 1962ರಲ್ಲಿದ್ದ 142 ಮಿಲಿಯನ್ನಿಂದ 1985 ರಲ್ಲಿ 165 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆಯವ್ಯಯ ಕೊರತೆಯು 1978ರಲ್ಲಿ 3.9 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 1988ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 20.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟಿತ್ತು. ವಿದೇಶಿ ಸಾಲವು 1978ರಲ್ಲಿ 48.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ ಏರಿಕೆ ಕಂಡು 1980ರಲ್ಲಿ 230 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 260 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ತಲುಪಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಶೇ. 5.3 ರಷ್ಟಿದ್ದ ನಿರುದ್ಯೋಗ ದರವು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶೇ. 13ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು. *ಹೀಗೆ 1970ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಐಎಂಎಫ್, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು, ಹಾಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಕೂಟವು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸಿದ್ದಾಂತ ಮತ್ತು ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಈ ಕೂಟವನ್ನು ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನ್ಯಾಟೋ ಶಕ್ತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಸೆಣಸಬೇಕಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಶಸ್ತ್ರಧಾರಿ ಬಂಡಾಯಗಾರರನ್ನು ಸಹ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಡತನ== *ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ವಿಶ್ವದ ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅಂಶಗಳು ಹೊರಬೀಳುತ್ತವೆ. *ಪ್ರದೇಶ ತಲಾ ಆದಾಯ ಜಿಡಿಪಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ (ಶೇಕಡಾವಾರು) 1965-73 1973-78 1980-89 *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ 3.2 0.1 - 2.2 * ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ 5.1 4.7 6.7 * ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ 1.2 1.7 3.2 * ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಕೆರಿಬೀಯನ್ 3.7 2.6 - 0.6 *ಮೂಲ: ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ 1990 : ಬಡತನ (ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, 1990) *ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ತಾವು ನಿರಂತರ ನೆರವು ಮತ್ತು ಅನುದಾನ ನೀಡುತ್ತಿರುವೆವೆಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬೊಗಳೆ ಹೊಡೆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮುಕ್ಕಾಲು ಪಾಲು ಜನತೆ ಇನ್ನೂ ಬಡತನದ ದವಡೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1993ರಲ್ಲಿ 53.2 ಮಿಲಿಯನ್ ಇದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 20 ಮಿಲಿಯನ್ಗೂ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರು, ಭೂರಹಿತರು ಮತ್ತು ಯುದ್ದದಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 52 ಮಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 97ರಷ್ಟು ಬಡಜನತೆಯಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ್ ಲಿಯೋನ್ನಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯು ಅಸಮಾನವಾಗಿದೆ. 1993ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಜನ ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ವಯಸ್ಕರ ಅನಕ್ಷರತೆಯು ಶೇ. 79ರಷ್ಟಿದ್ದು ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ್ದು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸೇರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ನಡುವೆ, ಶ್ರೀಮಂತ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದಾಗಿ ಶೇ. 15ರಿಂದ 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ಉಗಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 93ರಷ್ಟು ಬಡವರಿದ್ದು, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಡತನವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿದ್ದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದೆ. ಪುರುಷರ ಜೀವಿತಾವಧಿಯು ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ಕೂಡ ಕೈಜೋಡಿಸಿ ಸಾವಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಇಮ್ಮಡಿಗೊಳಿಸಿದೆ. ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡತನವು ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ 13ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನದು. ಕಡಿಮೆ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಇನ್ನೂ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನ ಕಾಲ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡಲಾಗಿದೆ. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಹಂಚಿಕೆಯು ತೀವ್ರತರದ ಅಸಮಾನತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಡತನವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಶೇ. 5ರಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತರು ಜಿಡಿಪಿಯ ಶೇ. 70ರಷ್ಟನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರೆ ಶೇ. 55ರಷ್ಟು ಬಡವರು ಬರೆ ಶೇ. 3ರಷ್ಟು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯು ಗಂಭೀರ ಬಡತನದಿಂದ ಜಂಜರಿತಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. *ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಟಾಂಜೇನಿಯಾದ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟ ದರವು 1969 ಮತ್ತು 1983ರ ನಡುವಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಸರಾಸರಿ ವಾಷರ್ಿಕ) ಶೇ. 2.5ರಷ್ಟು ಇಳಿಮುಖಗೊಂಡಿತು. ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೂಲಿದರ ಶೇ. 65 ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಕಂಡಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಮಾಂಸ, ಡೈರಿ ಉತ್ಪನ್ನ, ತರಕಾರಿಗಳಿಂದ ದೂರಸರಿದು ಕಳಪೆ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳೆಡೆಗೆ ಸರಿದರು. ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಶ್ರೀಮಂತ ರಾಷ್ಟ್ರವೂ ಆಗಿರುವ ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಬಳಕೆಯು ಶೇ. 7ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಗೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟವು 1950ರ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದ್ದಿತು. 1980ರ ದಶಕದ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿಯು ಕಳೆದ 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. ಜಾಂಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 80ರಷ್ಟು ಗ್ರಾಮೀಣವಾಸಿಗಳು ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನಿಂದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದೆಡೆಗೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹಣ ಹರಿದು ಹೋದದ್ದೇ ಬಡತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಇತರೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಡತನ ಪ್ರಮಾಣವು 1980 ಮತ್ತು 1990 ರ ದಶಕಗಳ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು, ನಗರಗಳು ವಿಸ್ತರಣೆಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ವಿದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯು ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಬಡರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಸಲಾಗದೆ ದಿವಾಳಿ ಎದ್ದಾಗ ಹಳೆಸಾಲ ತೀರಿಸಲು ಹೊಸ ಸಾಲ ನೀಡಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೆಚ್ಚ ಭರಿಸಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಶೇಕಡಾ 16ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಹಣ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಯ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಬಲಿಪಶುಗಳಾದವರೆಂದರೆ ಮಕ್ಕಳು, ಅಂಗವಿಕಲರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು. ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ, ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ, ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ದಾರಿದ್ರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ವರ್ಗದ ಜನತೆಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಹೊಡೆತ ಬಿದ್ದಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಲು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಅಮೇರಿಕಾ ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಒಂದೊಮ್ಮೆ ದೂರಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದೆಡೆ ಸರ್ಕಾರವು ಸಹಾಯಧನವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಬಳಕೆದಾರರ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಳಸುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕುಸಿದು ಬಿದ್ದಿತು. 'ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಸರೋವರ' ವಾಗಬೇಕಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿರುವವರ ಕೂಪವಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ== *20 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಕಂಡಿರದ ಮಾರಣಹೋಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಗ್ಗೊಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿವೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಿರಾಶ್ರಿತರನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾ ಹೊಂದಿತ್ತು. 1992ರಲ್ಲಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ 50 ಲಕ್ಷ ಮೀರಿತ್ತು. 23ಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿರುವ ಲೈಬೀರಿಯಾದಂಥಹ ಚಿಕ್ಕ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬರೇ 4 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 2.50 ಲಕ್ಷ ಜನರು ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದ ಅಸು ನೀಗಿದ್ದಾರೆ. 1993ರಲ್ಲಿ ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಕ್ತಪಾತದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಗುಂಪುಗಳ 6000 ಮಂದಿ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು 200 ಹಳ್ಳಿಗಳು ನಾಶಗೊಂಡು 15000 ಮಂದಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ ಲಿಯೋನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಕಾದಾಟದಿಂದ ಅಂದಾಜು 35,000 ನಿರಾಶ್ರಿತರು ಒಂದೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದ ಜಿನಿಯಾ ಗಡಿಗೆ ನುಸುಳಿದ್ದಾರೆ. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 10 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಗಳಿಂದ 5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. 1988ರ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 2.5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸತ್ತರು. ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ತೊಡಕಾಗಿದ್ದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಕ್ಯತೆಗೆ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಿವೆ. *ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಳುವಳಿ ಪಡೆದು ಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಇಂಥಹ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ರೂಪುಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಯಕತ್ವವು ವಿಫಲವಾಗಿದ್ದೇಕೆಂದರೆ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಿರಂತರ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ. ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ 60,000 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ 1987ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 2.0 ಲಕ್ಷ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಷ್ಟು ಬಂಡವಾಳ ಹೊರದೇಶಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಹೋಗಿ ತೀವ್ರತರದ ಹಾನಿಯುಂಟು ಮಾಡಿತ್ತು. *1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ಪ್ರಮಾಣವು 1 ಕೋಟಿ ಜನರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಾದಾಟಗಳು, ಕ್ಷಾಮ ಮತ್ತು ಅಂತಃಕಲಹ. *1970ರಲ್ಲಿ ಸೋಮಾಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಬಂದಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ 1974ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸೂಡಾನ್ 1969ರಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಡಳಿತದ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಸರಿದವು. ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಲೆನಿನ್ವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಹ್ಯೆಲ್ ಮೆರಿಯಮ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆದು ದೇಶ ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1991ರಲ್ಲಿ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ತನ್ನ ವಿವಾದಿತ ಗಡಿಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆಯಲು ಅದೀಗ ತಾನೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಎರಿಟ್ರಿಯಾ ದೇಶದ ಮೇಲೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾವು 1998-99 ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮಾಡಿತು. 1999ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸೋಮಾಲಿ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಯುವ್ಯ ಭೂಭಾಗವು ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿ ವಿಭಜನೆಗೊಂಡು, ದಕ್ಷಿಣ ಭೂಭಾಗವು ಯುದ್ದಕೋರರ ನಡುವೆ ಹರಿದು ಹಂಚಿಹೋಯಿತು. *ದಕ್ಷಿಣ ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಇಸ್ಲಾಂಮಿಕ್ ಪಂಗಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಜನತೆಯ ನಡುವಿನ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಯುದ್ದ ಇನ್ನೂ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಯು ಜನಾಂಗೀಯ ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಸೂಡಾನ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳಲ್ಲಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರೆಲ್ಲ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲೇ ಬಹುತೇಕ ತಮ್ಮೆಲ್ಲ ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆದಿದ್ದಾರೆ. 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಘೋರವಾದ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ ನಡೆದು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಹುಟು ಜನಾಂಗವು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮೇಲೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಗ್ಗೊಲೆ ನಡೆಸಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು== *ಝೈರೇ ದೇಶ (ಇಂದಿನ ಕಾಂಗೋ)ದ ಮೇಲಿನ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪಂಗಡಗಳ ನಡುವೆ ಈ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಜನಾಂಗಗಳ ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳಿವೆ: *ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ, ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗವು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಈ ಸಕರ್ಾರಗಳು ರುವಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿಮರ್ಿಸಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆ ಹಾಗೂ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪು ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಹುಟು ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನರಮೇಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ. ಬುರುಂಡಿ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಕಾಂಗೋದ ಹುಟು ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಯುದ್ದ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ನಿಸರ್ಗದ ಸಂಪತ್ತಿನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ಈ ಕೂಟವು ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಸದಾ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು ಉಗಾಂಡಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಈಶಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರದ ಸೇನೆಯ ದಾಳಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಭೂಭಾಗವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಕಿನ್ಸಾಶಾ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರ, ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿ ದೇಶಗಳಾದ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್, ಛಡ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾ ದೇಶಗಳು ಒಟ್ಟಿಗಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋ ದೇಶದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ರುವಾಂಡಾ ನರಮೇಧದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯ ಪ್ರತಿದಾಳಿಗೆ ಹೆದರಿ 20 ಲಕ್ಷ ಹುಟು ಜನತೆಯು ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ರುವಾಂಡಾವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪಕ್ಕದ ಝೈರೇ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಓಡಿಹೋದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ನರಮೇಧ ನಡೆಸಿದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ನಾಯಕರು ಇದ್ದರು. ಝೈರೇಯ ಬುಕಾವು, ಗೋಮ ಮತ್ತು ಉವಿರಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಈ ನಾಯಕರು ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇವರಿಗೆ ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹುಟು ಜನತೆಯ ಸಂಘಟನೆ ಮತ್ತು ಝೈರೇಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಸೆಸೆ ಸೆಕೊ ರವರು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಂತರು. ನೆರೆಯ ನೈರೋಬಿ, ಕೀನ್ಯಾ, ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆಗೆ ಮಿಲಿಟರಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ ಸನ್ನದ್ದಗೊಳಿಸಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಸೆಂಬ್ಲಮೆಂಟ್ ಡೆಮಕ್ರಟಿಕ್ ಪೋರ್ ಲ ರುವಾಂಡಾ (ಆರ್ಡಿಆರ್) ಎಂಬ ಸಂಘಟನೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ 1995-1996ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಸಾರಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವಾಗಿ, ಪಾಲ್ ಕಗಾಮೆ ನಾಯಕತ್ವದ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯು ಬಂಡಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಾಯಕ ಕಬಿಲಾ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಝೈರೇಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟಿತು. ಆರ್ಡಿಆರ್ ಸೇನಾ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರತಿ ದಾಳಿಯಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆ ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದರು. 6.0 ಲಕ್ಷ ಜನ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಕಿವುಸ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೂ, ಸುಮಾರು 4.0ಲಕ್ಷ ಜನರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಕ್ಕೂ ಓಡಿಹೋದರು. ಸಾವಿರಗಟ್ಟಲೆ ಜನ ಹಸಿವು, ಹಿಂಸೆಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಮೇ, 1997ರಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿ ಕಿನ್ಸಾಸಾ ವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಕ್ಷಣ ಝೈರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಅಲ್ಲಿಂದ ಪರಾರಿಯಾದ. ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಅಂತ್ಯ ಹಾಡಿ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಕಬಿಲಾ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ಜಾಂಬಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ-ಬೆಜ್ಜವಿಲ್ಲೆ, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್, ಬರುಂಡಿ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿಹೋಗಿದ್ದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತೆ ರುವಾಂಡಾ ವಿಮೋಚನಾ ಮೈತ್ರಿ (ಎಎಲ್ಐಆರ್) ಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಅದು 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಕಬಿಲಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯಲಾರಂಬಿಸಿದರು. ಎರಡನೆ ಕಾಂಗೋ ಮಹಾಯುದ್ದವನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ 8 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಈ ಯುದ್ದವು 1998ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ 2003ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯದ್ದಾನಂತರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅತ್ಯಂತ ಬರ್ಭರ ಯುದ್ದ ಇದಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ 25 ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳು ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 38ಲಕ್ಷ ಜನ ಬಹುತೇಕ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಬಡತನದಿಂದ ಅಸುನೀಗಿದ್ದಾರೆ. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಈ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ರಚಿಸಿ ಲಾರೆಂಟ್ ಕಬಿಲಾ ರನ್ನು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂಗೋಲಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಲಿಬ್ಯಾಗಳು ಕಬಿಲಾ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತವು. ಆದರೆ, 2002ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಮಗ ಜೋಸೆಫ್ ಕಬಿಲಾರನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯಂತರ ಸಕರ್ಾರದ ಅವಧಿ ಮುಗಿದ ನಂತರ 2006ರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದು ಕಬಿಲಾ ಮತ್ತೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ==ಜಾಗತೀಕರಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಹನ್ನೊಂದನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ ಸಕರ್ಾರದ ಶೇ. 80 ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕಾಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂಗೋಲಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಅದರ ಶೇ. 90ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಪ್ತಿನಿಂದ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಚೀನಾ ಈ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಆಮದುದಾರ ರಾಷ್ಟ್ರವೆನಿಸಿದೆ. ಸೂಡಾನ್ ದೇಶವೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ಬಹುಪಾಲು ಆದಾಯವನ್ನು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಫ್ತಿನಿಂದಾಗಿ ಗಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ಆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ 1985ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಬಡತನ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಗಲಭೆಗಳು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. 1989ರಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟವು ವಿಘಟನೆಗೊಂಡದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮಣಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪದ ಸುಲಿಗೆಕೋರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದೆಲ್ಲೆಡೆ ಜಾಗತೀಕರಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡುವ ಮೊದಲೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮೊದಲಿಗೆ ಅದನ್ನು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದವೆಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆತರುವುದು ನವ-ವಸಾಹತುವಾದದ ರೂಪಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಥರ್ಿಕ ಹಾದಿಗಳನ್ನು ಬುಡಮೇಲುಗೊಳಿಸಿದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಐಎಂಎಫ್-ಪ್ರೇರಿತ ರಚನಾತ್ಮಕ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಉದಾರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರವೆಂಬಂತೆ ನೀಡಿದವು. ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೇರಿಕಾ, ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಅಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆ, ಬಹುಪಕ್ಷ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ಮುಕ್ತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಣಬಡಿಸಿದವು. ಜಾಗತೀಕರಣವು ಸ್ಥಳೀಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವಿ ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪಧರ್ಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಮೂಲೆಗೆ ತಳ್ಳಿತು. 1992 ಮತ್ತು 1994ರ ನಡುವೆ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆಯ ದೊಡ್ಡ ಜವಳಿ ಕಾಖರ್ಾನೆ ಸ್ಭೆರಿದಂತೆ ಸುಮಾರು 60ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಖರ್ಾನೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು. ==ರಫ್ತು ಕುಸಿತ== *ಅಸಮಾನ ವ್ಯಾಪಾರ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಬಹಳ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದಿತು. ರಪ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಲೆಯು ಆಮದು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪಾಲು ಕುಸಿದು ಹೋಗಲು ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕೇವಲ ಕೆಲವೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ರಪ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಒಟ್ಟಾರೆ ರಪ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಪಾಲು ಒಂದೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲ, ಬೊಟ್ಸಾವಾನಾ, ಬುರುಂಡಿ, ಕಾಂಗೋ, ಗ್ಯಾಬನ್, ನೈಜರ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಉಗಾಂಡಾ ಮತ್ತು ಜಾಂಬಿಯಾ. ತಮ್ಮ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ಶೇ. 25 ರಷ್ಟನ್ನು ನಾಲ್ಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ಗಳಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಗ್ಯಾಂಬಿಯಾ, ಲೆಸೊತೊ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ. 1980 ರಿಂದ 2000 ರವರೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣವು ಕುಸಿತಗೊಂಡು ಸಕ್ಕರೆ ಶೇ. 77 ರಷ್ಟು ಕೋಕೋ ಶೇ. 71, ಕಾಫಿ ಶೇ. 64ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಹತ್ತಿಯು ಶೇ. 47ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಇದೇ ವೇಳೆ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ರಫ್ತಾಗುವ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಮೇಲಿನ ಆಮದು ಸುಂಕವನ್ನು ಅಮೇರಿಕಾವು ಶೇ. 132 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಚೀನಾ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವಿನ ಬಾಂಧವ್ಯ ವೃದ್ದಿಸುತ್ತಿದೆ. 1990 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾ-ಚೀನಾದ ವ್ಯಾಪಾರವು ಶೇ. 700 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ದೇಶಗಳಿಂದ ಚೀನಾ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ನ ನಂತರ ಚೀನಾ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದೆ. ಚೀನಾದ ಮೈತ್ರಿಯು ಬರೆ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ, ಶಾಲೆಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, ಸೇತುವೆಗಳು, ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ ನಿಮರ್ಾಣಗಳಂಥಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಸಹ ನೆರವು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಪಡೆದಿದ್ದ 10 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲವನ್ನು ಚೀನಾ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೆ ಮನ್ನಾ ಮಾಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಪಾಲನೆಗಾಗಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1,500 ಸೈನಿಕರನ್ನು ಅದು ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಲು ತನ್ನ ಡಾಕ್ಟರುಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾಮರ್ಿಕರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಥರ್ಿಗಳು ಚೀನಾದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. *ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾಲ ನೀಡುತ್ತಾ ಐಎಂಎಫ್ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೇರಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1990ರಲ್ಲಿ 60 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲ ಪಡೆದದ್ದಕ್ಕೆ 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು 162 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಡ್ಡಿ ಸಮೇತ ಸಾಲ ಮರು ಪಾವತಿ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಕುತ್ತಿಗೆಯ ಸುತ್ತ ಉಸಿರುಗಟ್ಟುವಂತೆ ಬಿಗಿದಿದ್ದ ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಲಾಗದೆ ಮಿಸುಕಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವರದಿಯಂತೆ, ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ 25 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಆಹಾರಕ್ಕಿಂತ ಶೇಕಡಾ 20ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಆಹಾರ ದೊರಕುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬ ಗಳಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಡಾಲರ್ಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆ ಕೇವಲ 0.06 ಡಾಲರ್ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನಷ್ಟೆ. 1998ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಶೇ. 10ರಷ್ಟು ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಕೇವಲ ಶೇ. 1ರಷ್ಟು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ಮತ್ತು ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ದೇಶಗಳು ಅಗಾಧ ಮೊತ್ತದ ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಉಗಾಂಡಕ್ಕೆ ನೀಡಿ ಬದಲಿಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಜ್ರಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. 25 ರಿಂದ 50ರವರೆಗೂ ಇದೆ. ಹೆಚ್.ಐ.ವಿ ರೋಗದ ಸೋಂಕಿಗೆ ತುತ್ತಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೂರ್ವ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಎಬೋಲಾದಂಥಹ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವೈರಸ್ ರೋಗಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗದೆ ಸಾವಿರಾರು ಆಪ್ರಿಕನ್ನರು ಮರಣವಾದರು. *ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನ: *ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 70,000 ಪರಿಣಿತ ಕೆಲಸಗಾರರು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಂಬಿಯಾವು ತನ್ನ 1400 ಡಾಕ್ಟರುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 400 ಮಂದಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನದಿಂದಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖ== *'''ಆಕರ ಗ್ರಂಥ:''' * 1. ಆಫ್ರಿಕಾ ಇನ್ ದಿ ಟ್ವೆಂಟಿ ಫಸ್ಟ್ ಸೆಂಚುರಿ : ಎ ಫ್ಯೂಚರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಕ್ಸರ್ಸ್ಶೆಜ್ * 2. ಕಾಲಿನ್ಸ್ ವಲ್ಡರ್್ ಅಟ್ಲಾಸ್ & ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * 3. ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಸೋವಿಯತ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * ೪. ವಿಚ್ ವೇ ಆಫ್ರಿಕಾ?, ಬೆಸಿಲ್ ಡೇವಿಡ್ಸನ್, ಮೂರನೇ ಮುದ್ರಣ, ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, 1973. * ೫. ನ್ಯೂ ಥಿಯರೀಸ್ ಆಫ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್, ಜಾಕ್ ವುಡ್ಸ್, 1977, ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಬ್ಲಿಷರ್ಸ್, ನ್ಯೂಯಾಕರ್್. * ೬ ದಿ ಸೌತ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಕರ್ಿಂಗ್ ಕ್ಲಾಸ್: ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್, ರಿಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಅಂಡ್ ಪಾಲಿಟಿಕ್ಸ್, ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಬಾಂಡ್, ಡಾಲರ್ಿನ್ ಮಿಲ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೆಗ್ ರಾಯಟರ್ಸ್, ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ರಿಜಿಸ್ಟರ್, 2001. == ಮೂಲಗಳು == <references /> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.columbia.edu/cu/lweb/indiv/africa/cuvl/AfCivIT.html ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಗರೀಕತೆ] * [http://africadatabase.org/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಗ್ಗೆ] * [http://www.afrika.no/index/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ] [[ವರ್ಗ:ಭೂಗೋಳ]] [[ವರ್ಗ:ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ|*]] [[ವರ್ಗ;ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ;ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾ]] 0e02qfl9we9vd0s4laois11g4l4gpqe 1258604 1258594 2024-11-19T16:08:54Z 2409:4071:2419:7827:0:0:1C90:8A0 1258604 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:LocationAfrica.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕ]] '''ಆಫ್ರಿಕಾ''' ಅಥವಾ‌ '''ಆಫ್ರಿಕೆ''' ಅಥವಾ '''ಆಫ್ರಿಕ''' - [[ಪ್ರಪಂಚ]]ದ ಏಳು [[ಖಂಡ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು, ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರವಾಗಿ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಖಂಡವಾಗಿದೆ. {{Clear}} == ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು == ಈ ಪಟ್ಟಿಯು [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]] ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಗಟಿತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. <!--this table is needed to keep the continental map thumbnails to the right, and not overlap the table--> {|align=right | [[Image:Africa-regions.png|thumb|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು: {{legend|#0000ff|[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#00ff00|[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff00ff|[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ffa500|[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]}} {{legend|#ff0000|[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]]}}]] |- |- |[[ಚಿತ್ರ:topography_of_africa.jpg|thumb|left|250px|ಆಫ್ರಿಕದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಭೂಪಟ]] |- |[[ಚಿತ್ರ:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|250px|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕ]] |} <!--end thumbnails--> <!--begin country info tables--> {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse" |- bgcolor="#ECECEC" ! ಪ್ರಾಂತ್ಯ / ರಾಷ್ಟ್ರ <ref>Continental regions as per [[:Image:United Nations geographical subregions.png|UN categorisations/map]].<br /></ref> ಮತ್ತು<br />ಧ್ವಜ ! ಅಳತೆ (ಚದುರ ಕಿ.ಮಿ.) ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ <br />(೨೦೦೨ರ ಅಂದಾಜು)<br /> ! ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂದ್ರತೆ ! ರಾಜಧಾನಿ |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the British Indian Ocean Territory}} [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ವಸಾಹತು]] | align="right" | 60 | align="right" | ~3,500 | align="right" | 58.3 | None |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burundi}} [[ಬುರುಂಡಿ]] | align="right" | 27,830 | align="right" | 6,373,002 | align="right" | 229.0 | [[ಬುಜುಮ್ಬುರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Comoros}} [[ಕೊಮೊರೊಸ್]] | align="right" | 2,170 | align="right" | 614,382 | align="right" | 283.1 | [[ಮೊರೊನಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Djibouti}} [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ]] | align="right" | 23,000 | align="right" | 472,810 | align="right" | 20.6 | [[ದ್ಜಿಬೂಟಿ ನಗರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Eritrea}} [[ಎರಿಟ್ರಿಯ]] | align="right" | 121,320 | align="right" | 4,465,651 | align="right" | 36.8 | [[ಆಸ್ಮಾರ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ethiopia}}[[ಇತಿಯೋಪಿಯ]] | align="right" | 1,127,127 | align="right" | 67,673,031 | align="right" | 60.0 | [[ಅಡ್ಡಿಸ್ ಅಬ್ಬಾಬಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Kenya}}[[ಕೀನ್ಯಾ]] | align="right" | 582,650 | align="right" | 31,138,735 | align="right" | 53.4 | [[ನೈರೋಬಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Madagascar}} [[ಮಡಗಾಸ್ಕರ್]] | align="right" | 587,040 | align="right" | 16,473,477 | align="right" | 28.1 | [[ಅನ್ಟನನರಿವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Malawi}} [[ಮಾಲಾವಿ]] | align="right" | 118,480 | align="right" | 10,701,824 | align="right" | 90.3 | [[ಲಿಲೊಂಗ್ವೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritius}} [[ಮಾರಿಶಸ್]] | align="right" | 2,040 | align="right" | 1,200,206 | align="right" | 588.3 | [[ಪೋರ್ಟ್ ಲೂಯಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ಮಯೋಟ್]] ([[ಫ್ರಾನ್ಸ್]]) | align="right" | 374 | align="right" | 170,879 | align="right" | 456.9 | [[ಮಾಮೌದ್ಜು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mozambique}} [[ಮೊಜಾಮ್ಬಿಕ್]] | align="right" | 801,590 | align="right" | 19,607,519 | align="right" | 24.5 | [[ಮಪುತೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|France}} [[ರೆಯುನಿಯನ್]] (ಫ್ರಾನ್ಸ್) | align="right" | 2,512 | align="right" | 743,981 | align="right" | 296.2 | [[ಸೇಂಟ್ ಡೆನಿಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Rwanda}} [[ರ್ವಾಂಡ]] | align="right" | 26,338 | align="right" | 7,398,074 | align="right" | 280.9 | [[ಕಿಗಾಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Seychelles}} [[ಸೆಶೆಲ್ಸ್]] | align="right" | 455 | align="right" | 80,098 | align="right" | 176.0 | [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ, ಸೆಶೆಲ್ಸ್|ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Somalia}}[[ಸೊಮಾಲಿಯಾ]] | align="right" | 637,657 | align="right" | 7,753,310 | align="right" | 12.2 | [[ಮೊಗಡಿಶು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tanzania}} [[ಟಾನ್ಜೇನಿಯ]] | align="right" | 945,087 | align="right" | 37,187,939 | align="right" | 39.3 | [[ಡೊಡೊಮ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Uganda}}[[ಉಗಾಂಡ]] | align="right" | 236,040 | align="right" | 24,699,073 | align="right" | 104.6 | [[ಕಂಪಾಲ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zambia}} [[ಜಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 752,614 | align="right" | 9,959,037 | align="right" | 13.2 | [[ಲುಸಾಕ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Zimbabwe}}[[ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ]] | align="right" | 390,580 | align="right" | 11,376,676 | align="right" | 29.1 | [[ಹರಾರೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Angola}} [[ಅಂಗೋಲ]] | align="right" | 1,246,700 | align="right" | 10,593,171 | align="right" | 8.5 | [[ಲುಆಂಡ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cameroon}} [[ಕ್ಯಾಮೆರೂನ್]] | align="right" | 475,440 | align="right" | 16,184,748 | align="right" | 34.0 | [[ಯಓಂಡೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Central African Republic}} [[ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 622,984 | align="right" | 3,642,739 | align="right" | 5.8 | [[ಬಂಗುಯ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Chad}} [[ಚಾಡ್]] | align="right" | 1,284,000 | align="right" | 8,997,237 | align="right" | 7.0 | [[ನ್'ಡ್ಜಮೇನ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Republic of the Congo}} [[ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಕಾಂಗೋ]] | align="right" | 342,000 | align="right" | 2,958,448 | align="right" | 8.7 | [[ಬ್ರಾಜವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Democratic Republic of the Congo}} [[ಲೋಕತಂತ್ರಿಕ ಕಾಂಗೋ ಗಣರಾಜ್ಯ]] | align="right" | 2,345,410 | align="right" | 55,225,478 | align="right" | 23.5 | [[ಕಿನ್ಶಾಸ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Equatorial Guinea}} [[ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಗಿನಿ]] | align="right" | 28,051 | align="right" | 498,144 | align="right" | 17.8 | [[ಮಾಲಬೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Gabon}} [[ಗಬೋನ್]] | align="right" | 267,667 | align="right" | 1,233,353 | align="right" | 4.6 | [[ಲಿಬ್ರವಿಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sao Tome and Principe}} [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪೆ]] | align="right" | 1,001 | align="right" | 170,372 | align="right" | 170.2 | [[ಸಾವೊ ಟೋಮೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Algeria}} [[ಅಲ್ಜೀರಿಯ]] | align="right" | 2,381,740 | align="right" | 32,277,942 | align="right" | 13.6 | [[ಅಲ್ಜೇರ್ಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Egypt}} [[ಈಜಿಪ್ಟ್]]<ref>[[ಈಜಿಪ್ಟ್]] is generally considered a [[Transcontinental nation|transcontinental country]] in Northern Africa (UN region) and Western Asia; population and area figures are for African portion only, west of the [[Suez Canal]].<br /></ref> | align="right" | 1,001,450 | align="right" | 70,712,345 | align="right" | 70.6 | [[ಕೈರೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Libya}}[[ಲಿಬ್ಯ]] | align="right" | 1,759,540 | align="right" | 5,368,585 | align="right" | 3.1 | [[ಟ್ರಿಪೊಲಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Morocco}} [[ಮೊರಾಕೊ]] | align="right" | 446,550 | align="right" | 31,167,783 | align="right" | 69.8 | [[ರಾಬಾತ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sudan}} [[ಸುಡಾನ್]] | align="right" | 2,505,810 | align="right" | 37,090,298 | align="right" | 14.8 | [[ಖಾರ್ತೂಮ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Tunisia}} [[ಟುನೀಸಿಯ]] | align="right" | 163,610 | align="right" | 9,815,644 | align="right" | 60.0 | [[ಟುನೀಸ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Western Sahara}} [[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ([[ಮೊರಾಕೊ]])<ref>[[ಪಶ್ಚಿಮ ಸಹಾರ]] ಬಹುಪಾಲು [[ಮೊರಾಕೊ]] ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದೆ.<br /></ref> | align="right" | 266,000 | align="right" | 256,177 | align="right" | 1.0 | [[ಎಲ್ ಆಇಯುನ್]] |- | colspan=5 | ''ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ ದೇಶಗಳ ಆಧೀನತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕದ ದೇಶಗಳು'': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|the Canary Islands}} [[ಕ್ಯಾನರಿ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಸ್ಪೇನ್]])<ref>The [[Spain|Spanish]] [[Canary Islands]], of which [[Las Palmas de Gran Canaria]] are [[Santa Cruz de Tenerife]] are co-capitals, are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to [[Morocco]] and [[Western Sahara]]; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 7,492 | align="right" | 1,694,477 | align="right" | 226.2 | [[Las Palmas de Gran Canaria]],<br />[[Santa Cruz de Tenerife]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ceuta}} [[ಚೀವ್ಟಾ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Ceuta]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 20 | align="right" | 71,505 | align="right" | 3,575.2 | — |- | [[ಚಿತ್ರ:Flag of Madeira.svg|20px]] [[ಮದೀರ ದ್ವೀಪಗಳು]] ([[ಪೋರ್ಚುಗಲ್]])<ref>The [[Portugal|Portuguese]] [[Madeira Islands]] are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to Morocco; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 797 | align="right" | 245,000 | align="right" | 307.4 | [[Funchal]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Melilla}} [[ಮೆಲಿಯ್ಯ]] (ಸ್ಪೇನ್)<ref>The [[Spain|Spanish]] [[exclave]] of [[Melilla]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref> | align="right" | 12 | align="right" | 66,411 | align="right" | 5,534.2 | — |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ (ಪ್ರದೇಶ)|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Botswana}} [[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]] | align="right" | 600,370 | align="right" | 1,591,232 | align="right" | 2.7 | [[ಗಾಬೊರೋನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Lesotho}} [[ಲೆಸೊಥೊ]] | align="right" | 30,355 | align="right" | 2,207,954 | align="right" | 72.7 | [[ಮಸೇರು]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Namibia}} [[ನಮೀಬಿಯ]] | align="right" | 825,418 | align="right" | 1,820,916 | align="right" | 2.2 | [[ವಿಂಡ್ಹೋಕ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|South Africa}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ]] | align="right" | 1,219,912 | align="right" | 43,647,658 | align="right" | 35.8 | [[Bloemfontein]], [[Cape Town]], [[Pretoria]]<ref>[[Bloemfontein]] is the judicial capital of [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]], while [[Cape Town]] is its legislative seat, and [[Pretoria]] is the country's administrative seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Swaziland}} [[ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್]] | align="right" | 17,363 | align="right" | 1,123,605 | align="right" | 64.7 | [[ಮ್ಬಾಬನೆ]] |- | colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕ]]''': |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Benin}} [[ಬೆನಿನ್]] | align="right" | 112,620 | align="right" | 6,787,625 | align="right" | 60.3 | [[ಪೋರ್ಟೊ-ನೋವೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Burkina Faso}} [[ಬುರ್ಕೀನ ಫಾಸೊ]] | align="right" | 274,200 | align="right" | 12,603,185 | align="right" | 46.0 | [[ಉಅಗಡೊಗೊ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cape Verde}} [[ಕೇಪ್ ವೆರ್ದೆ]] | align="right" | 4,033 | align="right" | 408,760 | align="right" | 101.4 | [[ಪ್ರಾಯಿಅ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Cote d'Ivoire}} [[ಕೋತ್ ದ್'ಇವ್ವಾರ್]] | align="right" | 322,460 | align="right" | 16,804,784 | align="right" | 52.1 | [[ಅಬಿದ್ಜಾನ್]], [[ಯಮೌಸ್ಸುಕ್ರೊ]]<ref>[[Yamoussoukro]] is the official capital of [[Côte d'Ivoire]], while [[Abidjan]] is the ''[[de facto]]'' seat.<br /></ref> |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|The Gambia}} [[ಗ್ಯಾಂಬಿಯ]] | align="right" | 11,300 | align="right" | 1,455,842 | align="right" | 128.8 | [[ಬಾಂಜುಲ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Ghana}} [[ಘಾನ]] | align="right" | 239,460 | align="right" | 20,244,154 | align="right" | 84.5 | [[ಅಕ್ಕ್ರಾ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea}} [[ಗಿನಿ]] | align="right" | 245,857 | align="right" | 7,775,065 | align="right" | 31.6 | [[ಕೊನಕ್ರಿ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Guinea-Bissau}} [[ಗಿನಿ-ಬಿಸೌ]] | align="right" | 36,120 | align="right" | 1,345,479 | align="right" | 37.3 | [[Bissau]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Liberia}} [[ಲೈಬೀರಿಯ]] | align="right" | 111,370 | align="right" | 3,288,198 | align="right" | 29.5 | [[ಮಾನ್ರೋವಿಯ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mali}} [[ಮಾಲಿ]] | align="right" | 1,240,000 | align="right" | 11,340,480 | align="right" | 9.1 | [[Bamako]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Mauritania}} [[ಮೌರಿಟೇನಿಯ]] | align="right" | 1,030,700 | align="right" | 2,828,858 | align="right" | 2.7 | [[Nouakchott]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Niger}} [[ನೈಜರ್]] | align="right" | 1,267,000 | align="right" | 10,639,744 | align="right" | 8.4 | [[ನಿಯಾಮೆ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Nigeria}} [[ನೈಜೀರಿಯ]] | align="right" | 923,768 | align="right" | 129,934,911 | align="right" | 140.7 | [[ಅಬೂಜ]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Saint Helena}} [[ಸೇಂಟ್ ಹೆಲೇನ]] ([[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್]]) <br /><small>([[ಅಸೆನ್ಷನ್ ದ್ವೀಪ]] ಮತ್ತು [[ತ್ರಿಷ್ಟಾನ್ ದ ಕುನ್ಹ]] ಒಳಗೊಂಡಿವೆ)</small> | align="right" | 410 | align="right" | 7,317 | align="right" | 17.8 | [[ಜೇಮ್ಸ್ ಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Senegal}} [[ಸೆನೆಗಲ್]] | align="right" | 196,190 | align="right" | 10,589,571 | align="right" | 54.0 | [[ಡಕಾರ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Sierra Leone}} [[ಸಿಯೆರ್ರಾ ಲಿಯೋನ್]] | align="right" | 71,740 | align="right" | 5,614,743 | align="right" | 78.3 | [[ಫ್ರೀಟೌನ್]] |- | {{ಬಾವುಟ ಚಿಹ್ನೆ|Togo}} [[ಟೊಗೊ]] | align="right" | 56,785 | align="right" | 5,285,501 | align="right" | 93.1 | [[ಲೊಮೆ]] |- style=" font-weight:bold; " | ಒಟ್ಟು | align="right" | 30,305,053 | align="right" | 842,326,984 | align="right" | 27.8 |} <!--end country info table + refs--> *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡವು ಪೂವರ್ಾರ್ಧಗೋಳದಲ್ಲಿರುವ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯದು. ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನ ಒಟ್ಟು ಭೂಭಾಗದ ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಇದು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ್ದು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿನ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಇದೆ. ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 5,000 ಮೈಲಿ ಉದ್ದವೂ ಪೂರ್ವ ಪಶ್ಚಿಮವಾಗಿ 4,500 ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿಯೂ ಇದೆ. *ಕಳೆದ ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕಡಿವಾಣ ಹಾಕಿದ್ದರ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಭೂಭಾಗಕ್ಕೆ ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯ ಖಂಡವೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚಿನ್ನ, ದಂತ, ವಜ್ರ ಮುಂತಾದ ಕಣ್ಣು ಕೋರೈಸುವ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲು ವ್ಯಾಪಾರದ ಸೋಗು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು, ಡಚ್ಚರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ಈ ಭೂಖಂಡಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ನಡುವಿನ ವೈರುಧ್ಯ-ವೈಮನಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ಬಲದಿಂದ ತಮ್ಮ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ಹೇರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ವಸಾಹತುಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತಗೊಂಡ ಈ ಭೂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಂಚರು ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ಡಚ್ಚರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ನರು ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತೃತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಬಂಡವಾಳವು ಅಗಾಧ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತ್ತು. ವಿಶ್ವದ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೂರೋಪಿನ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಏರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ವಸಾಹತುಗಳನ್ನಾಗಿ ತೀವ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. 1876 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹತ್ತನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದರೆ, 1900 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತನೆ ಒಂಬತ್ತರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾ ಭೂಖಂಡ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಕಾದಾಟ== *ಈಜಿಪ್ಟ್ನ ಕೈರೋದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೇಪ್ ಟೌನ್ ವರೆಗೆ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನ ಆಸೆ ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರವಷ್ಟೆ ಕೈಗೂಡಿತು. ಈಜಿಪ್ಟನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗಲೇ ಪೂರ್ವ ಸೂಡಾನ್ನೊಳಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಒಳ ನುಸುಳಿಕೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಘಾನಾ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಹೂಡಿತ್ತು. ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಸಾಹತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನೇ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅಲ್ಜೀರಿಯಾದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ತುನಿಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಜರ್ಮನಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಬುಡಕಟ್ಟು ನಾಯಕರುಗಳ ಮೇಲೆ ಅಸಮ್ಮತ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಹೇರಿ ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪಶ್ಚಿಮದ ಟೋಗೋ, ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತು. *ಇಟಲಿಯೂ ಸಹ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ವಿರುದ್ದ ಯುದ್ದ ಘೋಷಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಮಿಲಿಟರಿ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಇಟಲಿಯು ಸೋಮಾಲಿಯಾವನ್ನು ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಿತು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್ಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭೂಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಕಾಂಗೋವನ್ನು 1908 ರಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುವನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಮೊದಲನೆ ಮಹಾಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಷ್ಟೆ - ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಲೈಬೀರಿಯಾ - ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದವು. *ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿದ್ದು ಹಾಗೂ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಿಲಿಟರಿ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಅನೈಕ್ಯತೆಯು ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರ ವಿರುದ್ದ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸೋತದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯನ್ನು ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಎತ್ತಿಕಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೆಲವು ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮೇಲೇರಿಸುತ್ತಾ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಳದೂಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿದ ನಂತರ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅದನ್ನು 'ಅಭಿವೃದ್ಧಿ' ಪಡಿಸಲು ಶುರು ಮಾಡಿದವು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ನೆಲೆಗಳನ್ನಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ವಸಾಹತುಗಳ ಜನತೆಯು ಕ್ರೂರ ಶೋಷಣೆಗೆ ಬಲಿಯಾದರು. *ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗೆ ಬಂಡವಾಳದ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹರಿಯತೊಡಗಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರೈತನು ತನ್ನ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತನಾಗಿದ್ದನು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಪ್ರವೇಶದಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ತಳಪಾಯ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ, ಸೆನೆಗಲ್ನಲ್ಲಿ ಕಡ್ಲೆಕಾಯಿ ಮತ್ತು ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕೋಕೋ ಮತ್ತು ತಾಳೆ ಎಣ್ಣೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ವಜ್ರ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡಿ ಏರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ವಿಶ್ವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆದು ತಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಅದರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊರಸಾಗಿಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗೊಳಿಸಿದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗಾ ಮುಗ್ಗಾ ದೋಚಲಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಕಬಳಿಕೆದಾರರು 780 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫಾರ್ಮನೀರ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದೇ 1.4 ಲಕ್ಷ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. 1913 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮೊರಾಕ್ಕೋದಲ್ಲಿ 1.0 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಬಳಿಸಿದ್ದವು. *ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ದ ಜರುಗಲು ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ವಸಾಹತುಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಕಿತ್ತಾಟವೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಸೂಯೆಜ್ ಕಾಲುವೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಜಲ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚರು ವ್ಯಾಪಾರ ದ್ವಿಗುಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಜರ್ಮನ್-ತುರ್ಕರು ಇದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರೂ, ಈ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು. *ಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಪ್ರಧಾನ ಆಕರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿ ಮತ್ತು ತರಕಾರಿ ಹಾಗೂ ಖನಿಜ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಿಕೊಂಡವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುವಿನ ಐದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು ಮೂರು ಲಕ್ಷ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರನ್ನು ಸಿದ್ದ ಪಡಿಸಿತ್ತು. ಜರ್ಮನ್ ಸೇನೆಯು ಸುಮಾರು 20,000 ಆಫ್ರಿಕನ್ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು 20,000 ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ತನ್ನ ಬಗಲಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತ್ತು. *ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದವು. ಶೋಷಣೆಯ ಸ್ವರೂಪ ವ್ಯಾಪಿಸಿತೊಡಗುತ್ತಿದ್ದಂತ,ೆ ತೀವ್ರಗೊಂಡ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ದೌರ್ಜನ್ಯದ ವಿರುದ್ದ ಜನತೆಯು ಇದಿರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಯು ತೀವ್ರಗೊಂಡಿತು. ಸೂಡಾನ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಲಿಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಬಂಡಾಯವೆದ್ದರು. ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಮೊರಾಕೊಗಳ ಜನತೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡತೊಡಗಿದರು. *ಪ್ರಥಮ ಮಹಾಯುದ್ದ ಪರಿಣಾಮ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಭೂಪಟವನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೊದಲು ಜರ್ಮನಿಯ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಸಾಹತು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್' ಮುಖಾಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಬೆಲ್ಜಿಯಂಗಳಿಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟ, ಟೋಗೋ ಮತ್ತು ಕೆಮರೂನ್ಗಳ 'ಲೀಗ್ ಆಫ್ ನೇಷನ್'ನ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲಾಯಿತು. *ಪ್ರಥಮ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ದಾನಂತರ ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳವು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರದಿಂದ ಹರಿದಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹಳೆಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನೇ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದ್ದವು. ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯು ಬೆಳೆಯದಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪಾಳೇಗಾರಿ ಮತ್ತು ಪಾಳೇಗಾರಿ-ಪೂರ್ವ ಶೋಷಣೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಣಿಗಾರಿಕೆ, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನಾವುದೇ ಬೃಹತ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳವು ತಲೆ ಎತ್ತದಂತೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕಠಿಣ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವು. ಏಕಮುಖ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತು ತಯಾರಿಕೆ ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತು ಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಬಲಗೊಳಿಸಿದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಜರುಗತೊಡಗಿದವು. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಂದುಳಿದ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವದ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉದ್ದಿಮೆದಾರ ಮತ್ತು ಕಾಮರ್ಿಕ ವರ್ಗಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಳು== *ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಹಲವು ವಿಧದ ಕಚ್ಛಾ ವಸ್ತುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಯಿತು. ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತುಗಳ ಶೋಧನೆಯಾಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಯುದ್ದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಗಣಿ ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ 1940-45ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಗರಗಳು ಮೂರುಪಟ್ಟು ನಾಲ್ಕುಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾದವು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಸಾಗಣೆ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆರ್ಥಿಕ ತಳಪಾಯವನ್ನು ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದ ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದ ನಂತರ ಪ್ರಪಂಚದ ಸುಲಿಗೆಕೋರರ ದೃಷ್ಟಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ವಸಾಹತುವಿನತ್ತ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಹರಿಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿ ರೈತಾಪಿಯನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿಸಲಾಯಿತು. ಹಳ್ಳಿಗರನ್ನು ಗಣಿಗಳು, ರೈಲು-ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಯೋಗ್ಯವಿರುವ 'ಕ್ರೂರಪಶು' ಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಕಾರ್ಮಿಕ ಪಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಎರಡು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೊದಲನೆಯದು, ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿ ಅದನ್ನು ಹಣದ ರೂಪದಲ್ಲೇ ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಈ ತೆರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಯೂರೋಪ್ ಅಥವಾ ಅಮೇರಿಕಾದ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ನಗರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರ ಭೂಮಿ ಮೇಲಿನ ಒಡೆತನ ಶೇಕಡಾ 10ಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಉಳಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯಲು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಅಗಾಧವಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಬಲಾತ್ಕಾರದಿಂದ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಥವಾ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿ. ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಅಪಹರಿಸಿದ ಜನರನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರ ನೆರವಿನಿಂದ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿ ದುಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ಮುಂತಾದ ಅತ್ಯವಶ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಂದಿಗೂಡಿನಂಥಹ ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಸಮಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಕುಟುಂಬದ ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜೀವನ ಹೀನಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. *ಇಂಥಹ ಕ್ರೂರ ಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಉತ್ತಮ ವೇತನ, ಉತ್ತಮ ದುಡಿಯುವ ವಾತಾವರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು 1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತುನೀಷಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುಬಂದವು. ಆರಂಭದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿದ್ದು ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವವರಿಗೆ ಆಮಿಷವನ್ನೊಡ್ಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದಕ್ಕೆ ಬಗ್ಗದಿದ್ದರೆ ದಂಡನೆಗೊಳಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮುಷ್ಕರಗಳಲ್ಲಿ ಡಜನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಕೊಂದು ನೂರಾರು ಮಂದಿಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಧುನಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಗೆ ದೂಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. *ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ದುರಾಸೆ ಮತ್ತು ಶೋಷಣೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ದುಡಿಯುವ ಜನತೆಯ ಐಕ್ಯತೆ ಗಟ್ಟಿಗೊಂಡಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಗುಲಾಮತನದ ವಿರುದ್ದದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ದೇಶೀಯ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. 1920ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಜೀರಿಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಮೊರಾಕೊ|ಮೊರಾಕೋ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಎಲ್ಲೆಡೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್, ಸೂಡಾನ್, ಮೊರಾಕೋ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಚಡ್, ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರೈತಾಪಿಯ ಗಲಭೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಬಂಡಾಯವು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡಕೊಂಡು ಆಳುವ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇಟಲಿಯು ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೂ ಯುದ್ದವನ್ನು ಹೇರಲಾಯಿತು. 1930ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈಜಿಪ್ಟ್, ಲಿಬ್ಯಾ, ತುನೀಷಿಯಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಕೀನ್ಯಾ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೈನಿಕರು ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ಸೇನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಯುದ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಕಾದಾಡಿದರು. ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಫ್ಯಾಸಿಸಂ ವಿರುದ್ದ ನಡೆದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಸಾಹತುಗಳು ಗಣನೀಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿವೆ. *ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದವು ನಾಜಿವಾದದ ವಿರುದ್ದವಿದ್ದರೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ವಿರುದ್ದದ ಯುದ್ದವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನೈಜೀರಿಯಾದ ಸೈನಿಕನೊಬ್ಬ 1945ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಮನೆಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ: ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ನಾವೆಲ್ಲ ಸೈನಿಕರು ಹೊಸ ವಿಚಾರದೊಂದಿಗೆ ವಾಪಸು ಬರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿವೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬೇಕಷ್ಟೆ. ಬಿಳಿಯ ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸೈನಿಕರು ಹೋರಾಡಿದರು. ದೂರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಹಲವರು ಓದಲು, ಬರೆಯಲು ಕಲಿತರು, ತಾಂತ್ರಿಕ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದರು. ಇದರಿಂದ ಬಿಳಿಯರು ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೇಷ್ಟರೆಂಬುದು ಅಸಂಬದ್ಧವೆನಿಸಿತವರಿಗೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. *ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪಕ್ಷ ಮಾತ್ರವೇ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ನಾಯಕರೆಲ್ಲ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರೇ ಆಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪಿನ ಸಮಾಜವಾದಿ ಚಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಭಾರತ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿದ್ದು ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾಗಳು ಸಮಾಜವಾದಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದವು. *ವಿಮೋಚನಾ ಹೋರಾಟ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯು ಒಗ್ಗೂಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು ಬುದ್ದಿಮತ್ತೆಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಮ್ಯಾಂಡರ್ಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಕರು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ಆದರೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಹಾರವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ, ಆದಾಯ ಗಳಿಸುವ ಹಾದಿಗಳಿಲ್ಲದೆ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಹಲವು ರೋಗರುಜಿನಗಳಿಂದ ಲಕ್ಷೊಪಲಕ್ಷ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಿದ್ದರು. ರಪ್ತು-ಆಧಾರಿತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. 1950ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ 4.0 ಲಕ್ಷ ಸ್ವ-ಇಚ್ಚಾ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರೆ ಸುಮಾರು 3.8 ಲಕ್ಷ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದರು ಎಂದು ಅಂಗೋಲಾದ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರದ ವರದಿಗಳೇ ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ ಈ ಪ್ರಮಾಣದ ಗುತ್ತಿಗೆ ಕಾಮರ್ಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. *ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿದ್ದ ವಸಾಹತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಶಿಥಿಲಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು. ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕೂಟವನ್ನು ಸೋವಿಯನ್ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಆಫ್ರಿಕಾವು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಜಾಗೃತಗೊಳ್ಳಲು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಇವುಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ವಸಾಹತು-ಪರ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬಂಡವಾಳಗಾರರಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಗೊಂಡಿದ್ದ ಪಾಳೇಗಾರಿ ದೊರೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟವು ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿತ್ತು. ಬಹುತೇಕ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು, ಮುಷ್ಕರ ಮತ್ತು ನಾಗರೀಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿತ್ತು. ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯಗಳು, ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದವು. ಈಜಿಪ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟಗಳು ಜರುಗಿದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಿಮೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶೋಷಣೆಯ ಸಂಕಷ್ಟಮಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಸೆಟೆದೆದ್ದು ಬಂದವು. ಮೊರಾಕೋ ಮತ್ತು ತುನೀಷಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಚಳುವಳಿಯಿಂದಾಗಿ 1956ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರಕಾರವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಘೋಷಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇಟಲಿಯ ವಸಾಹತುವಾಗಿದ್ದ ಲಿಬ್ಯಾವನ್ನು ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಗಳು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಏಳು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಲ್ಜಿರೀಯಾ ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1962ರಲ್ಲಿ ಯಶಗಳಿಸಿತು. *ಜ್ಯೂಲಿಯಸ್ ನೈರೇರೆಯವರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತಾಂಗಾನಿಕಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಒಂದನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಆ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ (1962-1985) ಆಗಿದ್ದರು. ಇಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದರು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಬಿಗಾಂಡಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ನೆಲೆಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಒದಗಿಸಿದ್ದರು. *ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಕಾಂಗೋ (ಪ್ರಸ್ತುತ ಝೈರೇ) ದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೂಣಿ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದವರೆಂದರೆ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಲೂಮುಂಬಾ ರವರು. 1959ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಸರ್ಕಾರವು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತಾಂತರ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬಾಲಂಗೋಚಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಲೂಮುಂಬಾ ನಾಯಕತ್ವದ ಪಕ್ಷವು ವಿರೋಧಿಸಿತು. ತೀವ್ರ ಚಳುವಳಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿ ಲೂಮುಂಬಾ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾದರೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ದನಿಯೆತ್ತಿ ಬಂಡಾಯ ಸಾರಿದ ಕಟಿಂಗಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಸೇನೆ ನಿಂತಿತು. ಇದರ ವಿರುದ್ದ ಲೂಮುಂಬಾ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದೂರಿತ್ತರೂ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಈಸಬವು ಲೂಮುಂಬಾ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಅವಕಾಶ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಿಲಿಟರಿ ನಾಯಕರು ಅಧಿಕಾರ ಗ್ರಹಣ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಲೂಮುಂಬಾರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಹಿಂದೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಗೂಢಾಚಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಿಐಎ ಯ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರವಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ ಕ್ರೂಮಾರವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಘಾನಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಅವರು ಇಡೀ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಐಕ್ಯತೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಲವು ರಾಷ್ರಗಳ ಬೆಂಬಲ ಗಳಿಸಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಐಕ್ಯತಾ ಸಂಘಟನೆ (ಓಎಯು) ನ್ನು 1963ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. *1960ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 17 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡವು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವು. 1961ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ, 1964ರ್ಲಿ ಜುನಿಯಾ ಮತ್ತು 1964ರಲ್ಲಿ ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ವಿರುದ್ದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾದ ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಣ್ಣೆಲ್ಲ ಅಲ್ಲಿತ್ತು. 1960ರ ದಶಕದಿಂದೀಚೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡುವ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬ್ರಿಟನ್, ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾದ ಭೂಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದವು. ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡಕೊಂಡದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆಸಲು ಅಮೇರಿಕಾ ಒಪ್ಪದೆ ಅನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಿರಲಿಲ್ಲ. *1975ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಗಳಿಸಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಪಕ್ಷವು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಆದರೆ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜೋನಾಸ್ ಸವಿಂಬಿ ಎಂಬುವನ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಯೂನಿಟಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಚಳುವಳಿಯು ಆರಂಭಗೊಂಡು ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ದ ನಡೆಸಿತು. ಈ ಚಳುವಳಿಗೆ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗದ ನೇತೃತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರವು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕ್ಯೂಬಾ ಮತ್ತು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾ ನೆರವು ನೀಡಿದವು. ಆದರೂ 1991 ರ ಸಂಧಾನಗಳು ಮತ್ತು 1992ರ ಚುನಾವಣೆಗಳು ಕೂಡ ಈ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. 1998-99 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅಂಗೋಲಾದ ಶೇ. 60ರಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ನಿಯಂತ್ರಣದ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಗಂಭೀರವಾದ ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಂಗೋಲಾದ ಸೇನೆಯು ಯೂನಿಟಾ ನೆಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ಶತ್ರುಪಡೆಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಆದರೂ, 2002ರಲ್ಲಿ ಸವಿಂಬಿಯು ಮರಣಗೊಂಡ ನಂತರವಷ್ಟೆ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದವು ಅಂತ್ಯಕಂಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯು ತನ್ನ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿ ತಾನೊಂದು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನಿರಂತರ ನಾಗರೀಕ ಯುದ್ದಗಳಿಂದಾಗಿ 15ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮರಣಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. *ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಿಳಿಯರ ಸರ್ಕಾರವು ನಮೀಬಿಯಾವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ನೈರುತ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಸಂಘಟನೆಯು ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಅವಿರತ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿತು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಸ್ಯಾಮ್ ನೂಜೋಮಾರವರು 1990ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಮೀಬಿಯಾವು ಅಂಗೋಲಾ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಬಂಡುಕೋರ ಯೂನಿಟಾ ಸಂಘಟನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡಲು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿತು. ಯೂನಿಟಾ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ನಮೀಬಿಯಾ ತನ್ನ ಭೂನೆಲೆಗಳನ್ನು ಅಂಗೋಲಾ ಸೇನೆಗೆ ನೀಡಿತು. ಅಂಗೋಲಾದ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದರು. 2001ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 30,000 ಅಂಗೋಲಾ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಭೂಸುಧಾರಣೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದು ತೀರಾ ನಿಧಾನಗತಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಕಾರ್ಯವು ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. 2003ರಲ್ಲಿ ಹಿಫಿಕೆಪುನ್ಯೆ ಪೊಹಂಬಾರವರು ನಮೀಬಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ==ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ವರ್ಣಭೇಧ ನೀತಿಯಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಅಮೇರಿಕಾ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ರಚನೆ ಹೇಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ಅದು ವಸಾಹತುವಾಗಿರದಿದ್ದರೂ, ವಿದೇಶಿ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವು ಸಣ್ಣ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯನ್ನು ದಮನ ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡದ್ದು ದೂರದಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಇರುವ ಅನ್ಯರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿರದೆ, ತನ್ನದೇ ಗಡಿಯೊಳಗಿರುವ ಬಿಳಿಯ ಜನಾಂಗವಾಗಿತ್ತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಂತೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮುಷ್ಕರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಟೀವ್ ಬೈಕೊರವರ ಕಪ್ಪು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನೇತೃತ್ವದ ಚಳುವಳಿಗಳು ತೀವ್ರಗೊಂಡವು. 1985ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು (ಕೊಸಾಟು) ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಗೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂಥ ಸೆರ್ಯ ನಿಡಿತು. ಈ ಒಕ್ಕೂಟವು ಒಂದು ಮಾದರಿ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ನಮೀಬಿಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಗಳಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಗೆ ನೇರವಾದ ನೆರವು ಮತ್ತು ನಿದರ್ೇಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು. ಆದರೂ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸರ್ಕಾರರದ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಮಣಿಯದೆ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇರಿದನು. ಧೃತಿಗೆಡದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜನರು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ನೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಮುಷ್ಕರದಿಂದ ಗರಬಡಿದಂತೆ ನಿಂತವು. ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವಂತೆ ಮತ್ತು ಕರಿಯರಿಗೂ ಕೂಡ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಒತ್ತಡ ಬರಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ದಿಗ್ಪ್ಬಂಧನ ವಿಧಿಸಿದವು. *1989ರಲ್ಲಿ ಪಿ.ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬೋಥಾರವರ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಎಫ್ ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಡಿ ಕ್ಲರ್ಕ್ ಎಂಬುವನು ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾದನು. ಒಂದೆಡೆ, ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ, ಆಲಿವರ್ ಟ್ಯಾಂಬೊ, ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ಸಿಸುಲು ರವರು ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಘಟನೆಗೆ ನಾಯಕತ್ವ ನೀಡಿದ್ದರು. 1990ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿದ್ದ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಪಕ್ಷಗಳು ತಮ್ಮ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟವು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಈ ಒತ್ತಡದ ಪರಿಣಾಮ 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವರ್ಣ ಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ನೇತಾರ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ ನೇತೃತ್ವದ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಮೈತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅಧಿಕಾರದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯಿತು. ಆದರೆ ಹೊಸ ಸರ್ಕಾರವು ಜುಲು ಎಂಬ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಯ ಹಿತಕಾಯಲಾರದೆಂದು ಇಂಕತ ಫ್ರೀಡಂ ಪಕ್ಷವು 1996ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮಾಂಗೊಸುತು ಬುತೆಲೆಜಿಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಜುಲು ಜನಾಂಗದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷನೆಗಳು ನಡೆದವು. 1999ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಭೇರಿ ಬಾರಿಸಿ ಶೇಕಡಾ 66ರಷ್ಟು ಮತ ಗಳಿಸಿ ಏಕೈಕ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ತಬೋ ಮುಬೆಕಿ ಯವರು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಂತರ 2004ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಆಫ್ರಿಕನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಜಯಗಳಿಸಿದರೂ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತರಲು ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷವು ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಚಳುವಳಿ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಳ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತೃತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ವಸಾಹತು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದದ್ದೇನೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಅಂತಿಮ ಸೋಲನುಭವಿಸಿತು ಎಂದೇನಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೊಸ ರೂಪದ ವಸಾಹತು ನೀತಿಯನ್ನು ಜನತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹರಿಯಬಿಟ್ಟಿತು. ಸಾಲ ನಿಧಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿಂದುಳಿಕೆ, ಅಸ್ಥಿರ ರಾಜಕೀಯ, ತಂತ್ರಜ್ಞರ ಕೊರತೆ, ಮತ್ತು ಮಿಲಿಯಗಟ್ಟಲೆ ಜನರ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಿದ್ದಾಂತದ ಪ್ರಭಾವ - ಈ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಶೋಷಿಸಿಲಾರಂಭಿಸಿದವು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನಾ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ವಿಭಜಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ರಿಸ್ ಲುಮುಂಬಾ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಂಗೋ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಗತಿಪರ ನೀತಿಗಳ ವಿರುದ್ದ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ್ದು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಕೈಗೊಂಬೆ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದವು. *ಆಂಗ್ಲೋ-ಫ್ರೆಂಚ್-ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ದಾಳಿ ವಿರುದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಜನತೆಯು ಜಯಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಬೆಂಬಲವು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾವು 34 ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಡನೆ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿತ್ತು. ಆರ್ಥಿಕ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ನೆರವನ್ನು ಅದು ನೀಡಿತ್ತು. ಅದರ ನೆರವಿಂದಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಧಿಕಾರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ 125 ಕೈಗಾರಿಕಾ ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 320 ವಾಣಿಜ್ಯ ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 5,000 ಕ್ಕೂ ಮೀರಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸೋವಿಯತ್ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 41 ನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಜಕೀಯ ಹಾದಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ನಂತರದ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ವರ್ಗವು ಸಣ್ಣ ವಿಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವು ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಬಂಡವಾಳಿಗರ ಕೈಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಲವು ದೇಶಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಮೂರು ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಕವಲು ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆದವು. ಮೊದಲ ಎರಡು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಯುಳ್ಳ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ದೂರದೃಷ್ಟಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ನಾಯಕರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ನಾಯಕರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡಿದರು. ತಮ್ಮ ದೇಶದ ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸರಪಳಿಯಿಂದ ಬಂಧಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲು ಆಸ್ಥೆ ವಹಿಸಿದರು. *ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಆಫ್ರೋ-ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲಾ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಕೇಪ್ ವಡರ್್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸಿಪ್ ದ್ವೀಪಗಳು, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಬಿನಿನ್, ಮಲಗಯ್, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಬುಕರ್ಿನಾಫಾಸೋ ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ. ಇದರ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ವಸಾಹತು-ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾದ, ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಆಸ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಒಡೆತನ ಹೊಂದಿದ್ದ ಆದಿಮ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸಮಾಜದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಮಾಪರ್ಾಡುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಇವರು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಿದ್ದಾಂತವು ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ವಿಸéರಣೆಯಾಗಿರದೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮೋಚನೆ, ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಗಳು ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ-ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೂಡಿಬಂದಿತು. *ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ(ಜೂಲಿಯಸ್ ನ್ಯೇರೇರೆ), ಘಾನಾ(ಕ್ವಾಮೆ ಎನ್ಕ್ರೂಮಾ), ಜಾಂಬಿಯಾ(ಕೆನೆತ್ ಕೌಂಡ), ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ (ರಾಬಟರ್್ ಮುಗಾಬೆ), ಜಿನಿಯಾ(ಸಿಕಾವೊ ಟೌರೆ), ಮತ್ತು ಉಗಾಂಡಾ(ಮಿಲ್ಟನ್ ಒಬೊಟು). ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮಾಕ್ಸ್ವಾದ-ಲೆನಿನ್ವಾದವನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಶ್ವದ ಮುಂಚೂಣಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಯುಎಸ್ಎಸ್ಆರ್, ಕ್ಯೂಬಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ದೇಶಗಳ ನಿಲುಮೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವು. 1970 ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಜವಾದಿ ಅಥವಾ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಗುಂಪುಗಳು ಜಯಗಳಿಸಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಪೆಟ್ಟುಬೀಳುವುದೆಂದು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಿಗೆ ನಡುಕ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು. ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ನಮೀಬಿಯಾ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ ಸಹ ಅದೇ ಹಾದಿ ತುಳಿಯುವ ಎಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿದ್ದ ಕಾರ್ಯಭಾರವನ್ನು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಸಮಾಜಕಲ್ಯಾಣ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಭೂ-ಸುಧಾರಣೆ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಆಧುನಿಕಗೊಳಿಸುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನಿತರ ಜನಪರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ, ಜಿನಿಯಾ ಬಿಸ್ಸಾವು, ಮತ್ತು ಕಾಂಗೋ ದೇಶಗಳು ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದವು. ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆಯಂಥಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು. *ಆದರೆ, ಆಥರ್ಿಕತೆಯನ್ನು ಪುನರ್-ರಚಿಸುವ ಅವರ ಯೋಜನೆಗಳೆಲ್ಲ ನಿರಂತರವಾದ ಸಮಾಜ-ಘಾತುಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಅಂತ:ಕಲಹ, ಆಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಉಪಟಳಗಳಿಂದ ಆ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಾವೊಂದು ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಹ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಮೇರಿಕಾ-ಬೆಂಬಲಿತ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವರ್ಣಭೇದ ಆಡಳಿತವು ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಕರ್ಾರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗುರುಳಿಸಿದವು. ಹಾಗೆಯೇ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳು ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು, ಅಂತ:ಕಲಹ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಈ ದೇಶ-ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡವಾದರೂ ವಿರೋಧಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಕೈಮೇಲಾಗಿ ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮೂಡಿಬಂದವು. *ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದಲ್ಲಿ, ಅದರೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ದೇಶವೂ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಬೊಗಳೆ ಬಿಡುತ್ತಾ ವಿದೇಶೀ ಶಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶಾಮೀಲಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ವೃದ್ದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೆರವು ನೀಡಲಾಯಿತು. ರಪ್ತು ಬೆಳೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಕಾಫಿ ಮತ್ತು ಟೀ ಬೆಳೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. ಈ ರಾಷ್ರಗಳು ಅಮೇರಿಕಾ, ಕೆನಡಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಂಧವಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸಮಯ ಬಂದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶಗಳ ಪರ ದನಿಯೆತ್ತುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೀನ್ಯಾ, ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ, ಘಾನಾ, ಐವರಿ ಕೋಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕರು ತಾವು ಅನುಸರಿಸಿದ ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೋಷವಿದೆಯೆಂದು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದರೂ ಆಥರ್ಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದು. ಆಪ್ರಿಕಾದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ವಗರ್ಾಯಿಸಿದ್ದನ್ನು 'ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಪರಿಹಾರ' ಎಂಧಲೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಹೊಸ ಸಕರ್ಾರಗಳಿಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿದಾಗ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳ ಆಥರ್ಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿರುವುದು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. *ನೈಸಗರ್ಿಕ ವಿಕೋಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಫಲವತ್ತತೆಯಿಲ್ಲದ ಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿ ರೈತರು ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಜನತೆಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳ ಬದಲು ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ಬಲವಂತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಗಾಧ ತೆರಿಗೆ, ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನಿದರ್ಿಷ್ಟ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುವುದು, ಬಲವಂತ ಕೆಲಸ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ಕಿರುಕುಳ ಗಳಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಫಲವತ್ತತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಕ್ಕೀಡಾಗುವಂಥಹ ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ರೈತರು ಬೆಳೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. *ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಸಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ನಾಶ ಮಾಡತೊಡಗಿತ್ತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉಪಖಂಡವನ್ನು ಫೆಂಚ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಅರಬ್ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದೇ ವಿಂಗಡಿಸಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತು. ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಂಡ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ಕುರಿತಂತೆ ಗೌರವ ಮೂಡಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಈ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲವರು ಅಥವಾ ಕಲಿತವರು ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪಡೆಯಬಹುದಿತ್ತು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದಿಂದಲೂ, ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರಲು ಸರ್ಕಾರಗಳು ಅಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದವು. ಮಧ್ಯಮ ಕುಶಲಕಮರ್ಿಗಳು, ಶ್ರೀಮಂತ ರೈತರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಮತ್ತು ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ್ದವರಿಂದ ಖಾಸಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡವಾಳಿಗರಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡು ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸಿದವು. *ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳು ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರಿ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವು. ಅಧಿಕಾರವು ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ ಮಿಲಿಟರಿಗೆ ವಗರ್ಾವಣೆಗೊಂಡು ಸವರ್ಾಧಿಕಾರಿ ಧೋರಣೆ ಬೆಳೆದುಬಂದಿತು. ಹಲವಾರು ಆಳುವ ನಾಯಕರು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿರುಚಿ ತಮ್ಮ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ನಿರಂಕುಶ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಜಾರಿ ತಂದರು. ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತಾದರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರಿಗೆ ಪಯರ್ಾಯವಾದ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಆಯ್ಕೆಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೀನ್ಯಾದ ಏಕ ಪಕ್ಷದ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಆಯ್ಕೆ ಮತದಾರರಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೀನ್ಯಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಪಕ್ಷವು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅಭ್ಯಥರ್ಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಅಭ್ಯಥರ್ಿಯನ್ನು ಮತದಾರರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದಿತ್ತಷ್ಟೆ. *ಬಹುತೇಕ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡಜನತೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ತತ್ತರಿಸಿ ಹೋದರು. ಬಡತನ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ಜನರು ನರಳುತ್ತಿದ್ದರು. ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 30ರಲ್ಲಿ 21 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. 1970-80ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ 20 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು ಹಿಮ್ಮುಖ ದರದಲ್ಲಿತ್ತು. 1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ, ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಹಣದುಬ್ಬರದ ದರವು ಎರಡಂಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ತಲಾದಾಯವು ಒಂದೇ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದೆ. ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಹಸುವಿಗೆ ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ 2 ಡಾಲರ್ ಸಹಾಯಧನ ದೊರೆಯುತ್ತದೆಯಾದರೂ ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯಕ್ಕಿಂತ ಎರಡಷ್ಟು. ಉತ್ಪಾದನಾ ಅಥವಾ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ನಿರಾಶಾದಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಸಾಲದ ಮೊತ್ತ 1970ರಲ್ಲಿ 902 ಕೋಟಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಷ್ಟು ಇದ್ದದ್ದು 1978ರಲ್ಲಿ 4960 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ನಿರುದ್ಯೋಗವು ಶೇ. 10ರಿಂದ ಶೇ. 50ಕ್ಕೇರಿತ್ತು. ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. 40ರಷ್ಟು ಜನತೆಗೆ ವಸತಿ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯ, ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ದೊರಕೇ ಇಲ್ಲ. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಪಡಿಸುವತ್ತ ಗಮನಹರಿಸದೆ ಜನತೆಯನ್ನು ಹೀರಿ ಹಿಪ್ಪೆ ಮಾಡಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಣ್ಣ ಬಂಡವಾಳಿಗರು ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಲಾಭ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. *ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಈ ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಎಂದಿನಂತೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವಂತಾಯಿತು. ಕೀನ್ಯಾ, ಜಾಂಬಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೆನೆಗಲ್ಗಳು ಒಂದೆಡೆ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾ ತಾವು ಸಮಾಜವಾದಿಗಳೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡವು. ಆದರೆ 1980ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೀನ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಆಳುವ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವತ್ತಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಸರಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿದ್ದ ಮೇಲ್ಸ್ತರದವರು ದೇಶದ ಆದಾಯದ ಬಹುತೇಕ ಪಾಲನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟತೆಯಿಂದ ಸೂರೆ ಮಾಡಿದರು. 1980 ಮತ್ತು 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕೀನ್ಯಾದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರುಗಳ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಯಾವ ಹಂತ ತಲುಪಿತ್ತೆಂದರೆ, ಇದರಿಂದ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸು ಕೊರತೆಯುಂಟಾಗಿ ಹಣದುಬ್ಬರ ತೀರಾ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. *1978 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದ ಸರಾಸರಿ ತಲಾ ಆದಾಯವು 854 ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 565 ಡಾಲರ್ಗಿಳಿಯಿತು. 1981 ಮತ್ತು 1990ರ ನಡುವೆ ಕಡಿಮೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 21ರಿಂದ 28ಕ್ಕೇರಿತು. 1978 ಮತ್ತು 1988ರ ನಡುವೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ದೇಶೀಯ ಆಂತರಿಕ ಉತ್ಪನ್ನವು(ಜಿಡಿಪಿ) ಶೇ. 3.03ರಿಂದ ಶೇ. 0.7 ಕ್ಕಿಳಿಯಿತು. ಅಕ್ಷರಸ್ಥರ ಸಂಖ್ಯೆಯು 1962ರಲ್ಲಿದ್ದ 142 ಮಿಲಿಯನ್ನಿಂದ 1985 ರಲ್ಲಿ 165 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಆಯವ್ಯಯ ಕೊರತೆಯು 1978ರಲ್ಲಿ 3.9 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ಗಳಿಂದ 1988ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 20.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟಿತ್ತು. ವಿದೇಶಿ ಸಾಲವು 1978ರಲ್ಲಿ 48.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ ಏರಿಕೆ ಕಂಡು 1980ರಲ್ಲಿ 230 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 260 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ತಲುಪಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಶೇ. 5.3 ರಷ್ಟಿದ್ದ ನಿರುದ್ಯೋಗ ದರವು 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶೇ. 13ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು. *ಹೀಗೆ 1970ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಐಎಂಎಫ್, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು, ಹಾಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಕೂಟವು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯ ಸಿದ್ದಾಂತ ಮತ್ತು ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಈ ಕೂಟವನ್ನು ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ನೇರವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನ್ಯಾಟೋ ಶಕ್ತಿಯ ವಿರುದ್ದ ಸೆಣಸಬೇಕಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ನವ-ವಸಾಹತುಶಾಹಿಯಿಂದ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಶಸ್ತ್ರಧಾರಿ ಬಂಡಾಯಗಾರರನ್ನು ಸಹ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಡತನ== *ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ವಿಶ್ವದ ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅಂಶಗಳು ಹೊರಬೀಳುತ್ತವೆ. *ಪ್ರದೇಶ ತಲಾ ಆದಾಯ ಜಿಡಿಪಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ (ಶೇಕಡಾವಾರು) 1965-73 1973-78 1980-89 *ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ 3.2 0.1 - 2.2 * ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ 5.1 4.7 6.7 * ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ 1.2 1.7 3.2 * ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಕೆರಿಬೀಯನ್ 3.7 2.6 - 0.6 *ಮೂಲ: ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ 1990 : ಬಡತನ (ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, 1990) *ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ತಾವು ನಿರಂತರ ನೆರವು ಮತ್ತು ಅನುದಾನ ನೀಡುತ್ತಿರುವೆವೆಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬೊಗಳೆ ಹೊಡೆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮುಕ್ಕಾಲು ಪಾಲು ಜನತೆ ಇನ್ನೂ ಬಡತನದ ದವಡೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗ, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1993ರಲ್ಲಿ 53.2 ಮಿಲಿಯನ್ ಇದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 20 ಮಿಲಿಯನ್ಗೂ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರು, ಭೂರಹಿತರು ಮತ್ತು ಯುದ್ದದಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಲ್ಲಿ ಬಡಜನತೆಯ ಸಂಖ್ಯೆ 52 ಮಿಲಿಯನ್ ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 97ರಷ್ಟು ಬಡಜನತೆಯಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ್ ಲಿಯೋನ್ನಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯು ಅಸಮಾನವಾಗಿದೆ. 1993ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಜನ ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ವಯಸ್ಕರ ಅನಕ್ಷರತೆಯು ಶೇ. 79ರಷ್ಟಿದ್ದು ಇದು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ್ದು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸೇರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ನಡುವೆ, ಶ್ರೀಮಂತ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದಾಗಿ ಶೇ. 15ರಿಂದ 20ರಷ್ಟು ಜನತೆ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ಉಗಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 93ರಷ್ಟು ಬಡವರಿದ್ದು, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಡತನವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿದ್ದು ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದೆ. ಪುರುಷರ ಜೀವಿತಾವಧಿಯು ಇಡೀ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ಕೂಡ ಕೈಜೋಡಿಸಿ ಸಾವಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಇಮ್ಮಡಿಗೊಳಿಸಿದೆ. ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಬಡತನವು ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಿಂತ 13ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನದು. ಕಡಿಮೆ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಇನ್ನೂ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನ ಕಾಲ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡಲಾಗಿದೆ. ನಮೀಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ಹಂಚಿಕೆಯು ತೀವ್ರತರದ ಅಸಮಾನತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಡತನವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಶೇ. 5ರಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತರು ಜಿಡಿಪಿಯ ಶೇ. 70ರಷ್ಟನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರೆ ಶೇ. 55ರಷ್ಟು ಬಡವರು ಬರೆ ಶೇ. 3ರಷ್ಟು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯು ಗಂಭೀರ ಬಡತನದಿಂದ ಜಂಜರಿತಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. *ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಟಾಂಜೇನಿಯಾದ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟ ದರವು 1969 ಮತ್ತು 1983ರ ನಡುವಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಸರಾಸರಿ ವಾಷರ್ಿಕ) ಶೇ. 2.5ರಷ್ಟು ಇಳಿಮುಖಗೊಂಡಿತು. ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೂಲಿದರ ಶೇ. 65 ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಕಂಡಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಮಾಂಸ, ಡೈರಿ ಉತ್ಪನ್ನ, ತರಕಾರಿಗಳಿಂದ ದೂರಸರಿದು ಕಳಪೆ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳೆಡೆಗೆ ಸರಿದರು. ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಶ್ರೀಮಂತ ರಾಷ್ಟ್ರವೂ ಆಗಿರುವ ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಬಳಕೆಯು ಶೇ. 7ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಗೊಂಡು ಅಲ್ಲಿನ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟವು 1950ರ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದ್ದಿತು. 1980ರ ದಶಕದ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿಯು ಕಳೆದ 20 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿತು. ಜಾಂಬಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇ. 80ರಷ್ಟು ಗ್ರಾಮೀಣವಾಸಿಗಳು ಬಡತನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನಿಂದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದೆಡೆಗೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹಣ ಹರಿದು ಹೋದದ್ದೇ ಬಡತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಇತರೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಡತನ ಪ್ರಮಾಣವು 1980 ಮತ್ತು 1990 ರ ದಶಕಗಳ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು, ನಗರಗಳು ವಿಸ್ತರಣೆಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ವಿದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯು ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಬಡರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಸಲಾಗದೆ ದಿವಾಳಿ ಎದ್ದಾಗ ಹಳೆಸಾಲ ತೀರಿಸಲು ಹೊಸ ಸಾಲ ನೀಡಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೆಚ್ಚ ಭರಿಸಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಶೇಕಡಾ 16ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಹಣ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಯ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಬಲಿಪಶುಗಳಾದವರೆಂದರೆ ಮಕ್ಕಳು, ಅಂಗವಿಕಲರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು. ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ, ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡ, ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ದಾರಿದ್ರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ವರ್ಗದ ಜನತೆಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಹೊಡೆತ ಬಿದ್ದಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಲು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಅಮೇರಿಕಾ ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಒಂದೊಮ್ಮೆ ದೂರಿತ್ತು. ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದೆಡೆ ಸರ್ಕಾರವು ಸಹಾಯಧನವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಬಳಕೆದಾರರ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಳಸುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕುಸಿದು ಬಿದ್ದಿತು. 'ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಸರೋವರ' ವಾಗಬೇಕಿದ್ದ ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿರುವವರ ಕೂಪವಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ== *20 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಕಂಡಿರದ ಮಾರಣಹೋಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಗ್ಗೊಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿವೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಿರಾಶ್ರಿತರನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾ ಹೊಂದಿತ್ತು. 1992ರಲ್ಲಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ 50 ಲಕ್ಷ ಮೀರಿತ್ತು. 23ಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿರುವ ಲೈಬೀರಿಯಾದಂಥಹ ಚಿಕ್ಕ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬರೇ 4 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 2.50 ಲಕ್ಷ ಜನರು ಅಂತಃಕಲಹದಿಂದ ಅಸು ನೀಗಿದ್ದಾರೆ. 1993ರಲ್ಲಿ ಘಾನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಕ್ತಪಾತದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಗುಂಪುಗಳ 6000 ಮಂದಿ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು 200 ಹಳ್ಳಿಗಳು ನಾಶಗೊಂಡು 15000 ಮಂದಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಿಯಾರ ಲಿಯೋನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಕಾದಾಟದಿಂದ ಅಂದಾಜು 35,000 ನಿರಾಶ್ರಿತರು ಒಂದೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದ ಜಿನಿಯಾ ಗಡಿಗೆ ನುಸುಳಿದ್ದಾರೆ. *1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂಗೋಲಾ ಮತ್ತು ಮೊಜಾಂಬಿಕ್ಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹದಲ್ಲಿ 15 ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 10 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮಗಳಿಂದ 5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. 1988ರ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 2.5ಲಕ್ಷ ಜನ ಸತ್ತರು. ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ತೊಡಕಾಗಿದ್ದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಕ್ಯತೆಗೆ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಿವೆ. *ಈ ಜನಾಂಗೀಯ ಕಲಹಗಳು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಳುವಳಿ ಪಡೆದು ಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಇಂಥಹ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ರೂಪುಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಯಕತ್ವವು ವಿಫಲವಾಗಿದ್ದೇಕೆಂದರೆ ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಿರಂತರ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ. ನೈಜೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1980ರಲ್ಲಿ 60,000 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಿಂದ 1987ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 2.0 ಲಕ್ಷ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ನಷ್ಟು ಬಂಡವಾಳ ಹೊರದೇಶಕ್ಕೆ ಹರಿದು ಹೋಗಿ ತೀವ್ರತರದ ಹಾನಿಯುಂಟು ಮಾಡಿತ್ತು. *1970 ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಏಡ್ಸ್ ಪ್ರಮಾಣವು 1 ಕೋಟಿ ಜನರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಏಡ್ಸ್ ರೋಗವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಬ್ಬಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಾದಾಟಗಳು, ಕ್ಷಾಮ ಮತ್ತು ಅಂತಃಕಲಹ. *1970ರಲ್ಲಿ ಸೋಮಾಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಬಂದಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ 1974ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸೂಡಾನ್ 1969ರಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಡಳಿತದ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಸರಿದವು. ಇಥಿಯೋಪಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾಕ್ಸರ್್ವಾದಿ-ಲೆನಿನ್ವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಹ್ಯೆಲ್ ಮೆರಿಯಮ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆದು ದೇಶ ವಿಭಜನೆ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1991ರಲ್ಲಿ ಮೆಂಗಿಸ್ಟು ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಲಾಯಿತು. ತನ್ನ ವಿವಾದಿತ ಗಡಿಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆಯಲು ಅದೀಗ ತಾನೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಎರಿಟ್ರಿಯಾ ದೇಶದ ಮೇಲೆ ಇಥಿಯೋಪಿಯಾವು 1998-99 ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಮಾಡಿತು. 1999ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸೋಮಾಲಿ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಯುವ್ಯ ಭೂಭಾಗವು ಸೋಮಾಲಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿ ವಿಭಜನೆಗೊಂಡು, ದಕ್ಷಿಣ ಭೂಭಾಗವು ಯುದ್ದಕೋರರ ನಡುವೆ ಹರಿದು ಹಂಚಿಹೋಯಿತು. *ದಕ್ಷಿಣ ಸೂಡಾನ್ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಇಸ್ಲಾಂಮಿಕ್ ಪಂಗಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಜನತೆಯ ನಡುವಿನ ದೀಘರ್ಾವಧಿ ಯುದ್ದ ಇನ್ನೂ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಯು ಜನಾಂಗೀಯ ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಸೂಡಾನ್, ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೋಮಾಲಿಯಾಗಳಲ್ಲಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರೆಲ್ಲ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲೇ ಬಹುತೇಕ ತಮ್ಮೆಲ್ಲ ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆದಿದ್ದಾರೆ. 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ಘೋರವಾದ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆ ನಡೆದು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಹುಟು ಜನಾಂಗವು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮೇಲೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಗ್ಗೊಲೆ ನಡೆಸಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು== *ಝೈರೇ ದೇಶ (ಇಂದಿನ ಕಾಂಗೋ)ದ ಮೇಲಿನ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪಂಗಡಗಳ ನಡುವೆ ಈ ಮಹಾಯುದ್ದಗಳು ಜರುಗಿದವು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಜನಾಂಗಗಳ ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳಿವೆ: *ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ, ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗವು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಹಂಚಿಕೆಗಾಗಿ ಈ ಸಕರ್ಾರಗಳು ರುವಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿಮರ್ಿಸಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆ ಹಾಗೂ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪು ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಕಾದಾಡಿತು. ಎರಡನೆಯದು, ಹುಟು ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು 1994ರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನರಮೇಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ. ಬುರುಂಡಿ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಕಾಂಗೋದ ಹುಟು ಜನಾಂಗ ಮತ್ತು ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಯುದ್ದ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ನಿಸರ್ಗದ ಸಂಪತ್ತಿನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ಈ ಕೂಟವು ರುವಾಂಡ ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಸೇನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಸದಾ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಉಗಾಂಡಾದ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವು ಉಗಾಂಡಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಬಂಡುಕೋರರ ಮೈತ್ರಿ ಕೂಟವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಈಶಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರದ ಸೇನೆಯ ದಾಳಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಭೂಭಾಗವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಕಿನ್ಸಾಶಾ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗೋ ಸಕರ್ಾರ, ಮಾಯಿ-ಮಾಯಿ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿ ದೇಶಗಳಾದ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್, ಛಡ್ ಮತ್ತು ನಮೀಬಿಯಾ ದೇಶಗಳು ಒಟ್ಟಿಗಿವೆ. ಈ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋ ದೇಶದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದೆ. ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ನೈಸಗರ್ಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶ. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು 1994ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ರುವಾಂಡಾ ನರಮೇಧದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯ ಪ್ರತಿದಾಳಿಗೆ ಹೆದರಿ 20 ಲಕ್ಷ ಹುಟು ಜನತೆಯು ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ರುವಾಂಡಾವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪಕ್ಕದ ಝೈರೇ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಓಡಿಹೋದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ನರಮೇಧ ನಡೆಸಿದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ನಾಯಕರು ಇದ್ದರು. ಝೈರೇಯ ಬುಕಾವು, ಗೋಮ ಮತ್ತು ಉವಿರಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಈ ನಾಯಕರು ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇವರಿಗೆ ಬುರುಂಡಿಯ ಟುಟ್ಸಿ ಜನಾಂಗದ ಸಕರ್ಾರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹುಟು ಜನತೆಯ ಸಂಘಟನೆ ಮತ್ತು ಝೈರೇಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಸೆಸೆ ಸೆಕೊ ರವರು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಂತರು. ನೆರೆಯ ನೈರೋಬಿ, ಕೀನ್ಯಾ, ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ರಾಷ್ರಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆಗೆ ಮಿಲಿಟರಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿ ಸನ್ನದ್ದಗೊಳಿಸಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಸೆಂಬ್ಲಮೆಂಟ್ ಡೆಮಕ್ರಟಿಕ್ ಪೋರ್ ಲ ರುವಾಂಡಾ (ಆರ್ಡಿಆರ್) ಎಂಬ ಸಂಘಟನೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರುವಾಂಡಾದ ಹುಟು ಮತ್ತು ಬುರುಂಡಿಯ ದಂಗೆಕೋರ ಗುಂಪುಗಳು ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ 1995-1996ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ದ ಸಾರಿದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವಾಗಿ, ಪಾಲ್ ಕಗಾಮೆ ನಾಯಕತ್ವದ ರುವಾಂಡಾ ಸಕರ್ಾರಿ ಸೇನೆಯು ಬಂಡಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ನಾಯಕ ಕಬಿಲಾ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಝೈರೇಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟಿತು. ಆರ್ಡಿಆರ್ ಸೇನಾ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರತಿ ದಾಳಿಯಿಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಜನತೆ ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದರು. 6.0 ಲಕ್ಷ ಜನ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿ ಕಿವುಸ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೂ, ಸುಮಾರು 4.0ಲಕ್ಷ ಜನರು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಕ್ಕೂ ಓಡಿಹೋದರು. ಸಾವಿರಗಟ್ಟಲೆ ಜನ ಹಸಿವು, ಹಿಂಸೆಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಮೇ, 1997ರಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿ ಕಿನ್ಸಾಸಾ ವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಕ್ಷಣ ಝೈರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಬುಟು ಅಲ್ಲಿಂದ ಪರಾರಿಯಾದ. ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಅಂತ್ಯ ಹಾಡಿ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಕಬಿಲಾ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ==ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ದ== *ಜಾಂಬಿಯಾ, ಅಂಗೋಲಾ, ಕಾಂಗೋ-ಬೆಜ್ಜವಿಲ್ಲೆ, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್, ಬರುಂಡಿ ಮತ್ತು ಟಾಂಜೇನಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿಹೋಗಿದ್ದ ಹುಟು ಜನಾಂಗದ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತೆ ರುವಾಂಡಾ ವಿಮೋಚನಾ ಮೈತ್ರಿ (ಎಎಲ್ಐಆರ್) ಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ ಅದು 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಕಬಿಲಾ ಸಕರ್ಾರದ ವಿರುದ್ದ ಕತ್ತಿ ಮಸೆಯಲಾರಂಬಿಸಿದರು. ಎರಡನೆ ಕಾಂಗೋ ಮಹಾಯುದ್ದವನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮಹಾಯುದ್ದವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ 8 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಈ ಯುದ್ದವು 1998ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ 2003ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯದ್ದಾನಂತರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅತ್ಯಂತ ಬರ್ಭರ ಯುದ್ದ ಇದಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ 25 ಸಶಸ್ತ್ರ ಗುಂಪುಗಳು ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 38ಲಕ್ಷ ಜನ ಬಹುತೇಕ ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಬಡತನದಿಂದ ಅಸುನೀಗಿದ್ದಾರೆ. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಈ ಯುದ್ದದಿಂದಾಗಿ ನಿರಾಶ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. *ರಚಿಸಿ ಲಾರೆಂಟ್ ಕಬಿಲಾ ರನ್ನು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಕಾಂಗೋದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂಗೋಲಾ, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಛಡ್, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಲಿಬ್ಯಾಗಳು ಕಬಿಲಾ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತವು. ಆದರೆ, 2002ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಮಗ ಜೋಸೆಫ್ ಕಬಿಲಾರನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಧ್ಯಂತರ ಸಕರ್ಾರದ ಅವಧಿ ಮುಗಿದ ನಂತರ 2006ರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದು ಕಬಿಲಾ ಮತ್ತೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ==ಜಾಗತೀಕರಣ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ== *ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಹನ್ನೊಂದನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ನ್ಶೆಜೀರಿಯಾ ಸಕರ್ಾರದ ಶೇ. 80 ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದು ಯೂರೋಪ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕಾಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂಗೋಲಾವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಅದರ ಶೇ. 90ರಷ್ಟು ಆದಾಯವು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಪ್ತಿನಿಂದ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಚೀನಾ ಈ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಆಮದುದಾರ ರಾಷ್ಟ್ರವೆನಿಸಿದೆ. ಸೂಡಾನ್ ದೇಶವೂ ಕೂಡ ತನ್ನ ಬಹುಪಾಲು ಆದಾಯವನ್ನು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ರಫ್ತಿನಿಂದಾಗಿ ಗಳಿಸುತ್ತಿದೆ. *ಆದರೂ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ 1985ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಬಡತನ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಗಲಭೆಗಳು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. 1989ರಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟವು ವಿಘಟನೆಗೊಂಡದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮಣಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪದ ಸುಲಿಗೆಕೋರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದೆಲ್ಲೆಡೆ ಜಾಗತೀಕರಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡುವ ಮೊದಲೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮೊದಲಿಗೆ ಅದನ್ನು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದವೆಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಎಳೆತರುವುದು ನವ-ವಸಾಹತುವಾದದ ರೂಪಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಥರ್ಿಕ ಹಾದಿಗಳನ್ನು ಬುಡಮೇಲುಗೊಳಿಸಿದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಐಎಂಎಫ್-ಪ್ರೇರಿತ ರಚನಾತ್ಮಕ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಉದಾರ ಆಥರ್ಿಕ ನೀತಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವುದು, ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರವೆಂಬಂತೆ ನೀಡಿದವು. ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೇರಿಕಾ, ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ಗಳು ಅಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆ, ಬಹುಪಕ್ಷ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ಮುಕ್ತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಣಬಡಿಸಿದವು. ಜಾಗತೀಕರಣವು ಸ್ಥಳೀಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವಿ ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪಧರ್ಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಮೂಲೆಗೆ ತಳ್ಳಿತು. 1992 ಮತ್ತು 1994ರ ನಡುವೆ ಜಿಂಬಾಬ್ವೆಯ ದೊಡ್ಡ ಜವಳಿ ಕಾಖರ್ಾನೆ ಸ್ಭೆರಿದಂತೆ ಸುಮಾರು 60ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಖರ್ಾನೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು. ==ರಫ್ತು ಕುಸಿತ== *ಅಸಮಾನ ವ್ಯಾಪಾರ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಬಹಳ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದಿತು. ರಪ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಲೆಯು ಆಮದು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪಾಲು ಕುಸಿದು ಹೋಗಲು ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕೇವಲ ಕೆಲವೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ರಪ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಒಟ್ಟಾರೆ ರಪ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶೇ. 75ರಷ್ಟು ಪಾಲು ಒಂದೇ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಅಂಗೋಲ, ಬೊಟ್ಸಾವಾನಾ, ಬುರುಂಡಿ, ಕಾಂಗೋ, ಗ್ಯಾಬನ್, ನೈಜರ್, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಸೋಮಾಲಿಯಾ, ಉಗಾಂಡಾ ಮತ್ತು ಜಾಂಬಿಯಾ. ತಮ್ಮ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ಶೇ. 25 ರಷ್ಟನ್ನು ನಾಲ್ಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ಗಳಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ: ಗ್ಯಾಂಬಿಯಾ, ಲೆಸೊತೊ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಸ್ವಾಜಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಟ್ಯಾಂಜೇನಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ. 1980 ರಿಂದ 2000 ರವರೆಗೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಪ್ತು ಪ್ರಮಾಣವು ಕುಸಿತಗೊಂಡು ಸಕ್ಕರೆ ಶೇ. 77 ರಷ್ಟು ಕೋಕೋ ಶೇ. 71, ಕಾಫಿ ಶೇ. 64ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಹತ್ತಿಯು ಶೇ. 47ರಷ್ಟು ಕುಸಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಇದೇ ವೇಳೆ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಮೇರಿಕಾಗೆ ರಫ್ತಾಗುವ ಕಡಲೆಕಾಯಿ ಮೇಲಿನ ಆಮದು ಸುಂಕವನ್ನು ಅಮೇರಿಕಾವು ಶೇ. 132 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಚೀನಾ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವಿನ ಬಾಂಧವ್ಯ ವೃದ್ದಿಸುತ್ತಿದೆ. 1990 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾ-ಚೀನಾದ ವ್ಯಾಪಾರವು ಶೇ. 700 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಂಗೋಲಾ, ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ದೇಶಗಳಿಂದ ಚೀನಾ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ನ ನಂತರ ಚೀನಾ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದೆ. ಚೀನಾದ ಮೈತ್ರಿಯು ಬರೆ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ, ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ, ಶಾಲೆಗಳು, ರಸ್ತೆಗಳು, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, ಸೇತುವೆಗಳು, ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ ನಿಮರ್ಾಣಗಳಂಥಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಸಹ ನೆರವು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಪಡೆದಿದ್ದ 10 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲವನ್ನು ಚೀನಾ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೆ ಮನ್ನಾ ಮಾಡಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಪಾಲನೆಗಾಗಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1,500 ಸೈನಿಕರನ್ನು ಅದು ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಲು ತನ್ನ ಡಾಕ್ಟರುಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕಾಮರ್ಿಕರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಥರ್ಿಗಳು ಚೀನಾದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. *ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾಲ ನೀಡುತ್ತಾ ಐಎಂಎಫ್ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಪಾರ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೇರಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1990ರಲ್ಲಿ 60 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಾಲ ಪಡೆದದ್ದಕ್ಕೆ 1997ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು 162 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಡ್ಡಿ ಸಮೇತ ಸಾಲ ಮರು ಪಾವತಿ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಕುತ್ತಿಗೆಯ ಸುತ್ತ ಉಸಿರುಗಟ್ಟುವಂತೆ ಬಿಗಿದಿದ್ದ ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಲಾಗದೆ ಮಿಸುಕಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವರದಿಯಂತೆ, ಸರಾಸರಿ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ 25 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಆಹಾರಕ್ಕಿಂತ ಶೇಕಡಾ 20ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಆಹಾರ ದೊರಕುತ್ತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬ ಗಳಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಡಾಲರ್ಗೆ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಪ್ರಜೆ ಕೇವಲ 0.06 ಡಾಲರ್ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನಷ್ಟೆ. 1998ರಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾವು ಶೇ. 10ರಷ್ಟು ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಕೇವಲ ಶೇ. 1ರಷ್ಟು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇಸ್ತ್ರೇಲ್ ಮತ್ತು ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ದೇಶಗಳು ಅಗಾಧ ಮೊತ್ತದ ಶಸ್ತ್ರಾಸé್ರಗಳನ್ನು ಉಗಾಂಡಕ್ಕೆ ನೀಡಿ ಬದಲಿಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಜ್ರಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ ರಾಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. 25 ರಿಂದ 50ರವರೆಗೂ ಇದೆ. ಹೆಚ್.ಐ.ವಿ ರೋಗದ ಸೋಂಕಿಗೆ ತುತ್ತಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೂರ್ವ, ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದೆ. ಎಬೋಲಾದಂಥಹ ಅಪಾಯಕಾರಿ ವೈರಸ್ ರೋಗಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗದೆ ಸಾವಿರಾರು ಆಪ್ರಿಕನ್ನರು ಮರಣವಾದರು. *ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನ: *ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 70,000 ಪರಿಣಿತ ಕೆಲಸಗಾರರು ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಂಬಿಯಾವು ತನ್ನ 1400 ಡಾಕ್ಟರುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 400 ಮಂದಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಾ ಪಲಾಯನದಿಂದಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖ== *'''ಆಕರ ಗ್ರಂಥ:''' * 1. ಆಫ್ರಿಕಾ ಇನ್ ದಿ ಟ್ವೆಂಟಿ ಫಸ್ಟ್ ಸೆಂಚುರಿ : ಎ ಫ್ಯೂಚರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಕ್ಸರ್ಸ್ಶೆಜ್ * 2. ಕಾಲಿನ್ಸ್ ವಲ್ಡರ್್ ಅಟ್ಲಾಸ್ & ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * 3. ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಸೋವಿಯತ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯ * ೪. ವಿಚ್ ವೇ ಆಫ್ರಿಕಾ?, ಬೆಸಿಲ್ ಡೇವಿಡ್ಸನ್, ಮೂರನೇ ಮುದ್ರಣ, ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, 1973. * ೫. ನ್ಯೂ ಥಿಯರೀಸ್ ಆಫ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್, ಜಾಕ್ ವುಡ್ಸ್, 1977, ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಬ್ಲಿಷರ್ಸ್, ನ್ಯೂಯಾಕರ್್. * ೬ ದಿ ಸೌತ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ವಕರ್ಿಂಗ್ ಕ್ಲಾಸ್: ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್, ರಿಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಅಂಡ್ ಪಾಲಿಟಿಕ್ಸ್, ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಬಾಂಡ್, ಡಾಲರ್ಿನ್ ಮಿಲ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೆಗ್ ರಾಯಟರ್ಸ್, ಸೋಷಿಯಲಿಸ್ಟ್ ರಿಜಿಸ್ಟರ್, 2001. == ಮೂಲಗಳು == <references /> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.columbia.edu/cu/lweb/indiv/africa/cuvl/AfCivIT.html ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಾಗರೀಕತೆ] * [http://africadatabase.org/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಬಗ್ಗೆ] * [http://www.afrika.no/index/ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ] [[ವರ್ಗ:ಭೂಗೋಳ]] [[ವರ್ಗ:ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ|*]] [[ವರ್ಗ;ಖಂಡಗಳು]] [[ವರ್ಗ;ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾ]] mauczot97d0rtxcjgclg57n5aa51tp5 0 2240 1258609 1250937 2024-11-19T16:36:49Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258609 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ದಾದ್ರಾ | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = ಉಪಜಿಲ್ಲೆ | image_skyline = Vanganga Lake, Dadra - panoramio (3).jpg | image_alt = ವಂಗಂಗ ಸರೋವರ, ದಾದ್ರಾ | image_caption = Vanganga Lake, Dadra | nickname = {{coord|20.32|N|72.98|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ದೇಶ | subdivision_name = ಭಾರತ | subdivision_type1 = [[:en:States and territories of India|ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ]] | subdivision_name1 = [[:en:Dadra and Nagar Haveli and Daman and Diu|ಡಿಎನ್‌ಡಿಡಿ]] | subdivision_type2 = [[:en:List of districts in India|ಜಿಲ್ಲೆ]] | subdivision_name2 = [[:en:Dadra and Nagar Haveli|ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = ದಾದ್ರಾ | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = ದಾದ್ರಾಕರ್ | population_footnotes = | demographics_type1 = ಭಾಷೆಗಳು<ref>{{cite web |url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf |page=87 |title=52nd Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India |date=29 March 2016 |access-date=15 January 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141614/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf |archive-date=25 May 2017 |url-status=dead }}</ref> | demographics1_title1 = ಅಧಿಕೃತ | demographics1_info1 = [[ಹಿಂದಿ]], [[:en:English language|ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] | demographics1_title2 = ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅಧಿಕೃತ | demographics1_info2 = [[:en:Gujarati language|ಗುಜರಾತಿ]] | timezone1 = [[:en:Indian Standard Time|ಐಎಸ್‌ಟಿ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = ಹತ್ತಿರದ ನಗರ | blank1_info_sec1= [[:en:Silvassa|ಸಿಲ್ವಾಸ್ಸಾ]] | blank1_name_sec2 = [[:en:Climate of India|ಹವಾಮಾನ]] | blank1_info_sec2 = [[:en:Climatic regions of India|ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮಾನ್ಸೂನ್ ಹವಾಮಾನ<br /> ಎ‌ಎಮ್]] <small>([[:en:Köppen climate classification|ಕೊಪ್ಪೆನ್]])</small> | blank2_name_sec2 = ಸರಾಸರಿ ಬೇಸಿಗೆಯ ತಾಪಮಾನ | blank2_info_sec2 = {{convert|35|°C|°F}} | blank3_name_sec2 = ಸರಾಸರಿ ಚಳಿಗಾಲದ ತಾಪಮಾನ | blank3_info_sec2 = {{convert|18|°C|°F}} | website = | footnotes = }} '''ದಾದ್ರಾ''' ಭಾರತದ [[:en: Dadra and Nagar Haveli|ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಎರಡು [[ತಾಲೂಕು|ತಾಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು [[:en:Nagar Haveli|ನಗರ್ ಹವೇಲಿಯ]] [[ವಾಯುವ್ಯ|ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ]] ಕೆಲವು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು [[:en: enclave|ಎನ್‌ಕ್ಲೇವ್]] ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತ್‌ನಿಂದ]] ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ದಾದ್ರಾ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ [[:en: Silvassa|ಸಿಲ್ವಾಸ್ಸಾದಿಂದ]] ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ೬ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ದಾದ್ರಾವು ದಾದ್ರಾ ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಎರಡು ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ - ಡೆಮ್ನಿ ಮತ್ತು ತಿಘ್ರಾ.<ref>{{Cite web|title=Division-VI (Silvassa)|url=https://damancgst.gov.in/dadranagarhavelijurisdiction.aspx|access-date=2024-10-13|archive-date=2024-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20240720031750/https://damancgst.gov.in/dadranagarhavelijurisdiction.aspx|url-status=dead}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ದಾದ್ರಾ ೧೭೭೯ ರಿಂದ ೧೯೫೪ ರವರೆಗೆ [[:en: Portuguese India |ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾರತದ]] ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite book|last=Bansal|first=Sunita|title=Encyclopaedia of India|date=June 2005|page=83|isbn=9788187967712|url=https://books.google.com/books?id=fQB3Fkc3Tl4C&dq=dadra+and+nagar+haveli+portuguese+1954&pg=PA83}}</ref> ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ೧೭೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸರಿಗೆ ಆದಾಯ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ [[ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮರಾಠರು]] ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದರು. ನಂತರ ೧೭೮೫ ರಲ್ಲಿ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ [[ಪೋರ್ಚುಗಲ್]] ಖರೀದಿಸಿತು. ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ದಾದ್ರಾ ನಗರ್ ಹವೇಲಿ [[:en: concelho|''ಕಾನ್ಸೆಲ್ಹೋ'']] (ಪುರಸಭೆ) ಯ [[:en:freguesia|''ಫ್ರೆಗ್ಯೂಸಿಯಾ'']] ([[:en:administrative parish|ಆಡಳಿತ ಪ್ಯಾರಿಷ್]]) ಅನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ನಗರ್ ಹವೇಲಿ ಕನ್ಸೆಲ್ಹೋ [[:en: Daman district|ದಮನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ]] ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ==ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ== ದಾದ್ರಾ, ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಜನಗಣತಿ ನಗರವಾಗಿದೆ. ದಾದ್ರಾ ಜನಗಣತಿ ಪಟ್ಟಣವು ೧೩,೦೩೯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ೨೦೧೧ ರ ಜನಗಣತಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೮,೧೯೩ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ೪,೮೪೬ ಮಹಿಳೆಯರು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ೦-೬ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೬೩೯ ಆಗಿದೆ. ಇದು ದಾದ್ರಾ (ಸಿಟಿ) ಯ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೨.೫೭% ಆಗಿದೆ. ದಾದ್ರಾ ಜನಗಣತಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ, ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಅನುಪಾತವು ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ೭೭೪ ರ ವಿರುದ್ಧ ೫೯೧ ರಷ್ಟಿದೆ. ಮೇಲಾಗಿ, ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ್ ಹವೇಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ೯೨೬ ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ದಾದ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಲಿಂಗ ಅನುಪಾತವು ಸುಮಾರು ೯೩೫ ಆಗಿದೆ. ದಾದ್ರಾ ನಗರದ ಸಾಕ್ಷರತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ೯೦.೫೧% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ೭೬.೨೪% ದಾದ್ರಾದಲ್ಲಿ [[ಪುರುಷ|ಪುರುಷರ]] ಸಾಕ್ಷರತೆಯು ಸುಮಾರು ೯೪.೫೩% ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣವು ೮೩.೨೩% ರಷ್ಟಿದೆ. ದಾದ್ರಾ ಜನಗಣತಿ ಪಟ್ಟಣವು ೩,೩೮೫ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಒಟ್ಟು ಆಡಳಿತವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[ನೀರು]] ಮತ್ತು ಒಳಚರಂಡಿಯಂತಹ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸೆನ್ಸಸ್ ಟೌನ್ ಮಿತಿಯೊಳಗೆ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಆಸ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ [[ತೆರಿಗೆ|ತೆರಿಗೆಯನ್ನು]] ವಿಧಿಸಲು ಸಹ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://dnh.nic.in/ |title=Welcome to U.T. Of Dadra and Nagar Haveli |access-date=19 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121118002436/http://dnh.nic.in/ |archive-date=18 November 2012 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] 9orafzkhs8hca6d2avv9ll3m4ypao1e 0 3951 1258722 1184668 2024-11-20T08:16:16Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258722 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name =ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ | image =A true scientist.jpg | image_size = | alt = | caption =ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ (೧೯೨೫-೨೦೦೪) | birth_date ={{Birth date|df=yes|1925|1|28}} | birth_place =[[ತಿಪಟೂರು]], [[ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]] | death_date ={{Death date and age|mf=yes|2004|09|24|1925|01|28}} | death_place =[[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಭಾರತ]] | residence =ಮುಂಬಯಿ, ಭಾರತ | citizenship =[[ಭಾರತ]] | nationality =[[ಭಾರತೀಯ]] | fields =[[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] | workplaces =[[ಭಾಭಾ ಅಣು ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ]]<br>[[Defence Research and Development Organisation]]<br>[[International Atomic Energy Agency]]<br>[[Ministry of Defence (India)|Ministry of Defence]]<br>[[National Institute of Advanced Studies]] | alma_mater =[[Bishop Cotton Boys School|Bishop Cotton Boys' School]], [[Madras Christian College]]<br> [[King's College London|King’s College London]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಂ]] | doctoral_advisor = | academic_advisors = | doctoral_students = | notable_students = | known_for =[[Operation Smiling Buddha|Operation ''Smiling Buddha'']]<br>[[Pokhran-II|Operation ''Shakti'']]<br>[[Indian nuclear programme]] | author_abbrev_bot = | author_abbrev_zoo = | influences = | influenced = | awards =[[ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ]] (1968)<br> [[ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ]] (1973)<br>[[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ]] (1975) | signature = <!--(filename only)--> | signature_alt = | footnotes = | spouse = }} '''ಡಾ. ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ''' ಆಧುನಿಕ [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ಒಬ್ಬ ಅಪ್ರತಿಮ ವಿಜ್ಞಾನಿ. ಭಾರತದ ಮೊದಲನೆ ಅಣು ಬಾಂಬ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಹರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು [[೧೯೭೪]]ರ ಮೇ ೧೮ರಂದು [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದ]] [[ಪೋಖ್ರಾನ್|ಪೋಖ್ರಾನ್‍ನಲ್ಲಿ]] ಜರುಗಿದ ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಪರಮಾಣು ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. [[ಹೋಮಿ ಜಹಂಗೀರ್ ಭಾಬಾ]]ರವರ ಆಪ್ತ ಶಿಷ್ಯರಾಗಿದ್ದ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರದು ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆ. ಅವರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪರಮಾಣು ವಿಜ್ಞಾನಿಯಲ್ಲದೆ ದಕ್ಷ ಆಡಳಿತಗಾರ, ಸಮರ್ಥ ಸಂಘಟಕ, ನುರಿತ [[ಪಿಯಾನೋ]] ಹಾಗು [[ವಿಯೋಲ]] ವಾದಕ, ವೇದೊಪನಿಷದ್ ಪಾರಂಗತ, ಉಪಾಧ್ಯಾಯ, ದಾರ್ಶನಿಕ, ರಾಜ್ಯಸಭೆ ಸದಸ್ಯ, ರಕ್ಷಣಾ ರಾಜ್ಯ ಮಂತ್ರಿ ಸಹ ಆಗಿದ್ದರು. ==ಜನನ, ಬಾಲ್ಯ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ವೃತ್ತಿ-ಜೀವನ== ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರ ಜನನ [[ಜನವರಿ ೨೮]], [[೧೯೨೫]] ರಂದು ಕರ್ನಾಟಕದ [[ತುಮಕೂರು|ತುಮಕೂರಿ]]ನಲ್ಲಾಯಿತು. [[ಮೈಸೂರು|ಮೈಸೂರಿನ]] ಗುಡ್ ಷೇಫರ್ಡ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್, [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] ಬಿಷಪ್ ಕಾಟನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ಸ್ ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಮೊದಲ ವ್ಯಾಸಂಗ ನಡೆಯಿತು. [[ಚೆನ್ನೈ|ಮದರಾಸಿನ]] ಮದ್ರಾಸ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿ ಎಸ್ಸಿ (ಆನರ್ಸ್) ಪದವಿ ಪಡೆದ ನಂತರ ೧೯೪೫ರಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕಾಗಿ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್ನಿಗೆ]] ತೆರಳಿದರು. ಲಂಡನ್ನಿನ ಕಿಂಗ್ಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ವಿಜ್ಞಾನ ಅಭ್ಯಸಿಸಿ ೧೯೪೯ ರಲ್ಲಿ ಪಿ. ಎಚ್. ಡಿ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ತದನಂತರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ, 1949 ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಮುಂಬಯಿಯ ಟಾಟಾ ವಿಜ್ಞಾನ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದ]] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು, [[ಪರಮಾಣು ವಿದಳನ ಕ್ರಿಯೆ|ಪರಮಾಣು ಕೇಂದ್ರ ವಿದಳನೆಯ]] (ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಫಿಜನ್) ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. 1953 ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಟ್ರಾಂಬೆಯ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರದ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ನಿಯೋಜಿತರಾದರು. ಟ್ರಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ಅದರ ಎಲ್ಲ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲೂ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ ಪಾಲುಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಪ್ಸರ, ಸೈರಸ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣಿಮ-ಈ ರಿಯಾಕ್ಟರುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಇವರು ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರ ಮಹತ್ತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ್ದು. ವಾನ್ ಡಿ ಗ್ರಾಫ್ ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷಕ, [[ಕೊಲ್ಕತ್ತ|ಕಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿಯ]] ವ್ಯತ್ಯಸ್ಥಶಕ್ತಿ ಸೈಕ್ಲೋಟ್ರಾನ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಪಾಕಮ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಸಂಶೋಧನೆಯ ರಿಯಾಕ್ಟರುಗಳು ಇವರ ಅದಮ್ಯ ನಾಯಕತ್ವಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ. [[ನ್ಯೂಟ್ರಾನ್]] ಉಷ್ಣೀಕರಣ, ಮಂದಶಕ್ತಿ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯ ಕ್ರಿಯೆಗಳು, ವಿದಳನ -ಹೀಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮಣ್ಣ ಉನ್ನತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಇವರಿಗೆ ಅನೇಕ ಬಹುಮಾನಗಳೂ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌ಗಳೂ ಸಂದಾಯವಾಗಿವೆ. ಇವರು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ಪ್ರೌಢಲೇಖನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಎಂಬತ್ತನ್ನು ಮೀರಿವೆ. ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಇವರು ಪಾಲುಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. 1963 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸುವರ್ಣ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಇವರು ವಹಿಸಿದ್ದರು. ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ವ ಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದ್ದರೂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪರಿಶ್ರಮವಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ತಳೆದಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಅನೇಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಇವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟೋರೇಟ್ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಇತ್ತು ಗೌರವ ತೋರಿವೆ. * 1966 ರಲ್ಲಿ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದ ರೂವಾರಿ ಎನಿಸಿದ್ದ [[ಹೋಮಿ ಜಹಂಗೀರ್ ಭಾಬಾ|ಹೋಮಿ ಜಹಾಂಗೀರ್ ಭಾಭಾ]] ಅವರ ನಿಧನದ ಬಳಿಕ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು ೨ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ (೧೯೭೨-೧೯೭೮ ಹಾಗು ೧೯೮೧-೮೩) [[ಭಾಭಾ ಅಣು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ|ಭಾಬಾ ಅಣು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರದ]] (ಬಿ.ಏ.ಆರ್.ಸಿ ಅಥವಾ ಬಾರ್ಕ್) ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದರು. * ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ [[ಭಾರತ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್|ಭಾರತ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ]] ಮತ್ತು [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದಿನ]] ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್ನಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದರು. * ೧೯೭೮ ರಿಂದ ೧೯೮೧ ರ ವರೆಗೆ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಂತ್ರಿಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ, [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆ|ರಕ್ಷಣಾ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಢಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ]] (ಡಿ.ಆರ್.ಡಿ.ಒ) ಮಹಾ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣಾ ಸಂಶೋಧನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ಹೀಗೆ ೩ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. * ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಅಣು ಶಕ್ತಿ ಆಯೋಗ (ಏ.ಇ.ಸಿ) ಹಾಗು [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] ಅಣು ಶಕ್ತಿ ವಿಭಾಗದ(ಡಿ.ಎ.ಇ) ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಸಹ ಅಲಂಕರಿಸಿ ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. * ತದನಂತರ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರೌಢ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆಯ (ಎನ್.ಐ.ಎ.ಎಸ್) ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ೧೯೮೭ರಿಂದ ೧೯೮೯ರ ವರೆಗೆ ದುಡಿದರು. * ಮಹನೀಯರು ದಿವಂಗತರಾದಾಗ [[ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಯ]] (ಐ.ಐ.ಎಸ್ಸಿ) ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. * ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು [[ವಿ. ಪಿ. ಸಿಂಗ್|ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್]] ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೆಲಕಾಲ ರಕ್ಷಣಾ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. * ತದನಂತರ ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ]] ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. * 1998ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ==ಪ್ರಥಮ ಅಣು ಬಾಂಬ್ ಪರೀಕ್ಷೆ== ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು ಭಾಭಾ ಅಣು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರದ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಮುಖ್ಯ ಘಟನೆಯೆಂದರೆ, ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಅಣು ಬಾಂಬ್ ಪರೀಕ್ಷೆ. "ಪೋಖ್ರಾನ್-೧" ಅಥವಾ "ಆಪರೇಷನ್ ಸ್ಮೈಲಿಂಗ್ ಬುದ್ಧ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಗೌಪ್ಯವಾಗಿ ಹಾಗು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.<ref name="Ramanna">{{cite web |title=Dr. Ramanna |url=http://www.barc.gov.in/leaders/rammana.html |access-date=11 November 2012 |work=BARC |publisher=BARC: GOVERNMENT OF INDIA, DEPARTMENT OF ATOMIC ENERGY, BABHA ATOMIC RESEARCH CENTRE. |archive-date=23 ಮೇ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130523095007/http://barc.gov.in/leaders/rammana.html |url-status=dead }}</ref> ==ಒಳ್ಳೆಯ ಬರಹಗಾರರು== ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣನವರು ಉತ್ತಮ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಎರಡು ಉಲ್ಲೇಖನೀಯ ಕೃತಿಗಳೆಂದರೆ, * ''ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಇನ್ ರಾಗ, ಎಂಡ್ ವೆಸ್ಟೆರ್ನ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್ಸ್'' ಹಾಗೂ * ''ಇಯರ್ಸ್ ಆಫ್ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮೇಜ್: ಆನ್ ಆಟೋಬಯೋಗ್ರಫಿ''<ref name="guardian">{{cite news |last=Pandya |first=Haresh |date=2 October 2004 |title=Raja Ramanna Biography |work=The Guardian |location=London |url=https://www.theguardian.com/science/2004/oct/01/guardianobituaries.obituaries |access-date=11 November 2012}}</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == * ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಸ್ವರೂಪ ಭಟ್ನಾಗರ್ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ|ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ * [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ|ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ]] * [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ]] * ಮೇಘನಾಥ್ ಸಾಹಾ ಪದಕ * ಓಂ ಪ್ರಕಾಶ್ ಭಾಸಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ * 1993 ರಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೆ ವಿಶ್ವಭಾರತಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ದೇಶಿಕೋತ್ತಮ ಗೌರವ ಪದವಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ==ಮರಣ== ಶ್ರೀಯುತರು [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೪]], [[೨೦೦೪]] ರಂದು ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಅಸುನೀಗಿದರು.<ref name="condolence">{{cite web |title=Dr. Raja Ramanna's death news. |url=http://www.dae.nic.in/?q=node/223 |access-date=13 November 2012 |publisher=Government of India- Department of Atomic Energy |archive-date=18 ಏಪ್ರಿಲ್ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150418233819/http://dae.nic.in/?q=node%2F223 |url-status=dead }}</ref> ==ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ== [[ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == <ref>https://kannada.oneindia.com/literature/people/2004/240904rajaramanna.html</ref> <ref>{{Cite web |url=http://vigyanprasar.gov.in/ramanna-raja/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-08-27 |archive-date=2018-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180902045943/http://vigyanprasar.gov.in/ramanna-raja/ |url-status=dead }}</ref> <ref>https://timesofindia.indiatimes.com/DR-RAJA-RAMANNA/articleshow/49076753.cms</ref> {{ಜನನನಿಧನ|೧೯೨೫|೨೦೦೪}} [[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] <references /> == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [https://web.archive.org/web/20041231161131/http://www.cat.ernet.in/newsletter/news/oct0101.html Interview with Dr. Raja Ramanna] * [http://in.rediff.com/news/2004/sep/23raja.htm Obituary in rediff.com] * [https://web.archive.org/web/20120313220218/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/RRamanna.htm Biography in Vigyan Prasar Science Portal] * [https://web.archive.org/web/20160304055056/http://www.iitk.ac.in/directions/march2005/14_RajaRamanna.pdf] {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ರಾಜಾ ರಾಮಣ್ಣ}} [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] f2l9dllx2nuah7llfhuywy6s57k0qec 0 4734 1258664 1248035 2024-11-20T02:28:15Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258664 wikitext text/x-wiki {{Infobox Central bank | bank_name_in_local = | name = ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ | logo = [[File:Seal of the Reserve Bank of India.svg|150px|Seal of the Reserve Bank of India]] | logo_caption = ಆರ್‌ಬಿಐನ ಮುದ್ರೆ |coordinates = {{Coord|18.932679|N|72.836933|E|display=inline,title}} |ownership = ೧೦೦% [[ಸರಕಾರಿ ಮಾಲಿಕತ್ವ]]<ref>https://d-nb.info/1138787981/34</ref> |headquarters = [[ಮುಂಬೈ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಭಾರತ]] |established = {{Start date and age|df=yes|1935|4|1}} |president = [[ಶಕ್ತಿಕಾಂತ್ ದಾಸ್]]<ref name=shaktikanta>{{cite news |title=Shaktikanta Das is new Guv of RBI |url = http://www.uniindia.com/~/shaktikanta-das-is-new-guv-of-rbi/Business%20Economy/news/1434353.html |accessdate = 11 December 2018 |work = United News of India |date=11 December 2018}}</ref> |leader_title = [[ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‍ನ ಗವರ್ನರ್|ಗವರ್ನರ್]] |bank_of = {{Flag|ಭಾರತ}} |currency = [[ಭಾರತದ ರೂಪಾಯಿ]] (₹) |reserves = {{INRConvert|3612641|year=2020}}<ref>{{Cite news| url=https://wap.business-standard.com/article/news-cm/india-s-forex-reserves-at-fresh-record-high-of-us-487-24-billion-as-on-06-march-2020-120031400237_1.html| title=India's forex reserves at fresh record high of US$ 487.24 billion as on 06 March 2020| newspaper=Business Standard India| date=14 March 2020| last1=Reporter| first1=B. S.}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |borrowing_rate = ೪.೦೦%<!-- main repo rate --><ref>[http://www.rbi.org.in/home.aspx Reserve Bank of India – India's Central Bank] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080218010103/http://www.rbi.org.in/home.aspx |date=2008-02-18 }}. Rbi.org.in.</ref> |deposit_rate = ೩.೩೫% {{small|(ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ)}}<ref>{{cite web|url=http://www.rbi.org.in/home.aspx|title=Reserve Bank of India – India's Central Bank|work=rbi.org.in|access-date=2020-05-25|archive-date=2008-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20080218010103/http://www.rbi.org.in/home.aspx|url-status=dead}}</ref> |website = {{URL|https://rbi.org.in}} }} [[ಚಿತ್ರ:Reserve-Bank-of-India.jpg|thumb|ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮುಂಬಯಿ]] [[ಚಿತ್ರ:RBI-Tower.jpg|thumb|ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಹೊಸ ಕಟ್ಟಡ), ಮುಂಬಯಿ]] [[ಚಿತ್ರ:RBIDelhi.JPG|thumb|ದೆಹಲಿಯ ಶಾಖೆ]] [[ಚಿತ್ರ:MonetaryMuseumRBIPlaque.JPG|thumb|ವಿತ್ತೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಾಹಾಲಯವಾಗಿ ಮುಂಬಯಿ ನ ಭಾರತೀಯ ರಿಸೆರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಛೇರಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Reserve bank of India Headquarters.jpg|250px|thumb|ದೆಹಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರಿಸೆರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆಯ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ 'ಕೃಷಿಯ ಮೂಲಕ ದೇಶದ ಸೌಭಾಗ್ಯ' ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಿರುವ ಯಕ್ಷಿಣಿ ಪ್ರತಿಮೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:General Post Office and Reserve Bank of India, Kolkata, India.jpg|250px|thumb|ಕೋಲ್ಕತಾದ ರಿಸೆರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಛೇರಿಯ ಒಂದು ನೋಟ.]] [[ಚಿತ್ರ:Nagpur Reserve Bank.JPG|right|px|thumb|ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಬಂಗಾರ ಸಂಗ್ರಹ ಹೊಂದಿರುವ ನಾಗ್ ಪುರದ ರಿಸೆರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆ.]] '''ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್''' ({{lang-en| Reserve Bank of India}}) ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್. ಇದನ್ನು [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೧]] [[೧೯೩೫]] ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು<ref>http://rbidocs.rbi.org.in/rdocs/Publications/PDFs/ RBIA1934 170510. pdf, Reserve Bank of India Act, 1934</ref>. == ಆರಂಭ == ರಿಸರ್ವ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಕೇಂದ್ರ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ [[ಕೊಲ್ಕತ್ತ|ಕೊಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರಾದರೂ ನಂತರ [[೧೯೩೭|೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ]] [[ಮುಂಬಯಿ|ಮುಂಬಯಿಗೆ]] ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೪೯ರಿಂದ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ಇದರ ಒಡೆತನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಶಕ್ತಿ ಕಾಂತ್ ದಾಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಹಾಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದಾರೆ. ಇದು ೨೨ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ದೇಶದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == ಮೊದಲ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ ನಂತರದ ಆರ್ಥಿಕ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಲು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು 1 ಏಪ್ರಿಲ್ 1935 ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವಿಧಾನಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಆರ್‌ಬಿಐ ಕಾಯ್ದೆ 1934 ಎಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ಕೇಂದ್ರ ವಿಧಾನಸಭೆಯು ಮಂಡಿಸಿದ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಡಾ. ಬಿ. ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು "ರೂಪಾಯಿ ಸಮಸ್ಯೆ - ಅದರ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಹಾರ" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು, ಕಾರ್ಯ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಆರ್‌ಬಿಐ ಅನ್ನು ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಿಲ್ಟನ್ ಯಂಗ್ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.  ಹಿಲ್ಟನ್-ಯಂಗ್ ಕಮಿಷನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ 1926 ರ ರಾಯಲ್ ಕಮಿಷನ್ ಆನ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕರೆನ್ಸಿ ಅಂಡ್ ಫೈನಾನ್ಸ್‌ನ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆರ್‌ಬಿಐನ ಮುದ್ರೆಯ ಮೂಲ ಆಯ್ಕೆ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಡಬಲ್ ಮೊಹೂರ್, ಲಯನ್ ಮತ್ತು ಪಾಮ್ ಟ್ರೀನ ರೇಖಾಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಿಂಹವನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿಯಾದ ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು.  ಆರ್‌ಬಿಐನ ಮುನ್ನುಡಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೋಟುಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿತ್ತೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮೀಸಲುಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೇಶದ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕರೆನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಸಾಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅದರ ಮೂಲ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕನ್ನು ೧೯೩೪ರ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಾಯ್ದೆ ಯನ್ವಯ ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಷೇರುದಾರರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ೧೯೩೫ ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧ ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>http://rbidocs.rbi.org.in/rdocs/Publications/PDFs/RBIAM_230609.pdf, RESERVE BANK OF INDIA ACT, 1934</ref> ಸ್ವಾತಂತ್ಯ ನಂತರ ಸರ್ಕಾರಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಒಂದರ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಬಿತ್ತಾದ್ದರಿಂದ ಸರ್ಕಾರ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕನ್ನು 1949 ರ ಜನವರಿ 1 ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಿಸಿ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು. ಈ ಬ್ಯಾಂಕು ದೇಶದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ. == ಸಂಪನ್ಮೂಲ == ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ರೂ. ೫ ಕೋಟಿ ಪಾವತಿಯಾದ ಬಂಡಾವಾಳ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಪೂರ್ತಿ ಪಾವತಿಯಾದ ರೂ. ೧೦೦ ರ ಮುಖಬೆಲೆಯ ೫ ಲಕ್ಷ ಷೇರುಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವೇ ಹೊಂದಿದೆ. == ಆಡಳಿತ == *[[ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‍ನ ಗವರ್ನರ್]] *ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯು ೨೧ಸದಸ್ಯರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕೇಂದ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ೨೧ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಗೌರ್ನರ್, ನಾಲ್ವರು ಉಪ ಗೌರ್ನರ್ಗ್ ಗಳು, ಹಣಕಾಸು ಇಲಾಖೆಯ ಇಬ್ಬರು ನಿರ್ದೇಶಕರು, ವಿವಿಧ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರ ಗಳಿಂದ ಆಯ್ದು ಸರ್ಕಾರ ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದ ಹತ್ತು ಮಂದಿ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಹಾಗೂ [[ಕೋಲ್ಕತ್ತ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮಂಡಳಿಗಳ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿರುತ್ತಾರೆ. *ಪ್ರಸ್ತುತ ಶಕ್ತಿ ಕಾಂತ್ ದಾಸ್ (25ನೇ ಗವರ್ನರ್,೧೧-೧೨-೨೦೧೮ ರಿಂದ) ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನ ಕೇಂದ್ರ ಕಛೇರಿ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ [[ಚೆನ್ನೈ]], [[ದೆಹಲಿ]], ಕೋಲ್ಕತಾ ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಸ್ಥಾನೀಯ ಕಛೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರು, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಕಾನ್ ಪುರ್, ಲಕ್ನೋ ಮುಂತಾದೆಡೆ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಆರ್.ಬಿ.ಐ. ನ ಕಾರ್ಯಗಳು == ಭಾರತದ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ದೇಶದ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಅದು ಇತರ ದೇಶಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅದು ಕೆಲವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ # ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳು, # ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ಮತ್ತು # ಇತರೆ ಕಾರ್ಯಗಳೆಂದು ಮೂರು ವರ್ಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. == ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳು == ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ. === ನೋಟು ಚಲಾವಣೆ === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ದೇಶದಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿ ಚಲಾವಣೆಗೆ ತರುವ ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ. ಒಂದು ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎರಡರಿಂದ ಎರಡು ಸಾವಿರದ ಮುಖಬೆಲೆಯ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿ ಚಲಾವಣೆಗೆ ತರುತ್ತದೆ. ನಾಣ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ನೋಟನ್ನು ಕೇಂದ್ರದ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ ಮುದ್ರಿಸುತ್ತದೆ. === ಸರ್ಕಾರದ ಬ್ಯಾಂಕು === ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಸರ್ಕಾರದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ, ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಲಹೆಗಾರನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಸಲಹೆಗಾರನಾಗಿ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸಿನ ವಿಚಾರಗಳ ಮೇಲೆ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. === ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಬ್ಯಾಂಕು === ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ [[ಬ್ಯಾಂಕ್]] ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ೧೯೪೯ ರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ರೆಗ್ಯುಲೇಷನ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲಾ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು]] ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೊಡನೆ ತಮ್ನ್ಮ ಠೇವಣಿಗಳ ಒಂದಂಶವನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿದ ಹಣವಾಗಿ ಇಟ್ಟಿರಬೇಕು. === ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣ === ಪ್ರಮಾಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಗುಣಾತ್ಮಕ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಸಾಲ ಮನ್ನಾ ಮಾಡಲು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತದೆ. === ಹಣದ ಪೇಟೆಯ ನೇತಾರ === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಭಾರತದ ಹಣದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ನೇತಾರನಾಗಿದೆ. ಅದು ಹಣದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ವಿವಿಧ ಅಂಗಾಂಗಗಳಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳು ಮತ್ತು [[ಹಣಕಾಸಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು|ಹಣಕಾಸಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನುನಿಯಂತ್ರಿಸುವ]] ಪೂರ್ಣ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ. === ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಪಾಲಕ === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. === ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಸಾಲದಾತ === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟ ಕಡೆಯ ಸಾಲದಾತನಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. === ತಿರುವೆ ಮನೆ === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳಿಗೆ ತಿರುವೆ ಮನೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಅಭಿವೃದ್ಧಿ /ಪ್ರವರ್ತನ ಕಾರ್ಯಗಳು == ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ === ಕೃಷಿ ಹಣಕಾಸು === ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು [[ಕೃಷಿ]] ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಬೇರೆಯೇ ಆದ ಕೃಷಿ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ನಬಾರ್ಡ್ ಬ್ಯಾಂಕು,]] [[ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಬ್ಯಾಂಕು]] ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ಪೂರೈಸುತ್ತಿದೆ. === ಕೈಗಾರಿಕಾ ಹಣಕಾಸು === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲೂ ಸಹ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸಿದೆ. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ]] [[ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್]], [[ಸ್ಟೇಟ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್]], [[ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಮುಂತಾದವು. == ಇತರ ಕಾರ್ಯಗಳು == ಇತರ ಕಾರ್ಯಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ === ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಗಳು === ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದೆ. === ವಿಶೇಷ ಕಾರ್ಯಗಳು === ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನೌಕರರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ದೇಶದ ಕೇಂದ್ರದ ಬ್ಯಾಂಕಾಗಿ ಸಾಲ ನೀಡಿಕೆ, ಕೃಷಿ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮುಂತಾದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಪರಿಹಾರಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ದೇಶದ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ [[ಹಣಕಾಸಿನ ಸಚಿವರಾಗಿ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್]] ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. === ಹಣಕಾಸು ನೀತಿ === ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕು ಅನುಸರಿಸುವ ನೀತಿಗೆ "ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನೀತಿ" ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೂ ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಬೇಕೆಂದರೆ ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹಣದ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಹಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ರೂಪಿಸಿ ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ನೀತಿಗೆ "ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿ" ಎಂದು ಹೆಸರು. ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿಯು ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮುದ್ರಿಸಿ ಚಲಾವಣೆಗೆ ತರುವ ಹಣದ ಗಾತ್ರ, ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಾಲದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಾಗೂ [[ಬಡ್ಡಿ ದರದ]] ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆ. === ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿಯ ಉದ್ದೇಶಗಳು === ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿಯು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿಯ ಉದ್ದೇಶವು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶವು ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನವಲಂಭಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವಾಗ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕು ಹೊಂದಿದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಐದು ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ #ತಟಸ್ಥ ಹಣದ ನೀತಿ #ಸ್ಥಿರವಾದ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯದ ನೀತಿ #ಆಂತರಿಕ ಬೆಲೆಗಳ ಸ್ಥಿರತೆ #ಪೂರ್ಣೋದ್ಯೋಗ #ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ === ಹಣಕಾಸು ನೀತಿ ಮತ್ತು ಬೆಲೆ ಹಣದುಬ್ಬರದ ನೀತಿ === *ಸಮಗ್ರ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಕಡಿತ ಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹಣದುಬ್ಬರದ ವಿರುದ್ಧ ಸೆಣೆಸಲು ಹಣಕಾಸು ನೀತಿಯು ಒಂದು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಅಸ್ತ್ರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇಶವೊಂದರ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕು ಸಾಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಣಕಾಸು ನೀತಿ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ನಮ್ಮ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ದೇಶದ ಹಣಕಾಸು ನೀತಿಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. *ಆರ್.ಬಿ.ಐ ನ ಹಣಕಾಸು ನೀತಿಯು ಸರ್ಕಾರದ ಆರ್ಥಿಕ ಧೋರಣೆಯ ಎರಡು ಗುರಿಗಳಿಗೆ ಮೊದಲನೇ [[ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ - #[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯ]] ಮತ್ತು ಜೀವನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತ್ವರಿತಗೊಳಿಸುವುದು, ಮತ್ತು #ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿನ ಹಣದುಬ್ಬರದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಗೊಳಿಸುವುದು, ಆದ್ದರಿಂದ, ಆರ್.ಬಿ.ಐ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಣಕಾಸು ನೀತಿಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿತ ಹಣಕಾಸು ವಿಸ್ತರಣೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು "ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣಕಾಸು ಪೂರೈಸುವ ಮತ್ತು ಅದೇ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಯುತ ಬೆಲೆ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಒಂದು ನೀತಿಯಾಗಿದೆ." === ಬೆಲೆ ಹಣ ದುಬ್ಬರದ ನಿಯಂತ್ರಣ === ಆರ್.ಬಿ.ಐ ಕಾಯಿದೆ [೧೯೩೪] ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯ್ದೆ [[೧೯೪೯]] ರ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಲ ಪ್ರಮಾಣದ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಬೆಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸೂಕ್ತ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಭಾರತೀಯ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಸಾಲದ ನಿಯಂತ್ರಿತ ವಿಸ್ತರಣೆ ಉದ್ದೇಶದ ಸಾಧನವಾಗಿ ಆರ್.ಬಿ.ಐ ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಗುಣಾತ್ಮಕ ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದೆ. === ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು === [[ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಬ್ಯಾಂಕು ಬಡ್ಡಿದರ]], [[ತೆರೆದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ]], [[ನಗದು ಮೀಸಲು ಅನುಪಾತ]], [[ಶಾಸನಬದ್ಧ ದ್ರವ್ಯತೆ ಅನುಪಾತ]] ಮುಂತಾದ ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. === ಬ್ಯಾಂಕು ದರ ನೀತಿ === ಭಾರತೀಯ ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಕಾಯ್ದೆಯು ಬ್ಯಾಂಕುದರವನ್ನು ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿ ಕೊಳ್ಳಲು ಅರ್ಹವಿರುವ ವಿನಿಮಯ ಹುಂಡಿಗಳು ಅಥವಾ ಇತರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕಾಗದಗಳನ್ನು ಅದು (ಆರ್.ಬಿ.ಐ) ಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ವಟಾಯಿಸಲು ತಯಾರಿರುವ ಒಂದು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ದರ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದೆ. [[೨೦೧೧]] ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೭ ರ ವೇಳೆಗೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ದರವನ್ನು ಶೇ ೬.೭೫ ರಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಲಾಯಿತು. === ತೆರೆದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ === ಆರ್.ಬಿ.ಐ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿರುವ ಪ್ರಕಾರ ತೆರೆದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಎಂದರೆ [["ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ,]] [[ಚಿನ್ನ,]] [[ಸರ್ಕಾರಿ ಭದ್ರತೆಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಂಪನಿಗಳ ಷೇರುಗಳು]] ಸೇರಿದಂತೆ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕು ಮಾರಾಟಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಕೊಳ್ಳುವ ವ್ಯಾಪಕ ಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. === ಚಲ ಮೀಸಲು ಅಗತ್ಯತೆಗಳು === ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಾಡಲು ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಚಲ ಮೀಸಲು ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕು ತನ್ನ ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿಗಳ ಕೆಲವೊಂದು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮೀಸಲು ನಿಧಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತನ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗವನ್ನು ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೀಸಲು ಅಗತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ. === ನಗದು ಮೀಸಲು ಅನುಪಾತ === ಮತ್ತು === ಶಾಸನಬದ್ಧ ದ್ರವ್ಯತಾ ಅನುಪಾತ === === ನಗದು ಮೀಸಲು ಅನುಪಾತ === ನಗದು ಮೀಸಲು ಅನುಪಾತ ಎಂದರೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕು ತನ್ನ ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನೊಂದಿಗೆ ನಗದು ಮೀಸಲು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಡುವುದಾಗಿದೆ. [[೨೦೧೦]] ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦ ವೇಳೆಗೆ ನಗದು ಮೀಸಲು ಅನುಪಾತವನ್ನು ಶೇಕಡ ೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್.ಬಿ.ಐ ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. === ಶಾಸನಬದ್ಧ ದ್ರವ್ಯತಾ ಅನುಪಾತ === ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ತಮ್ಮ ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ತಮ್ಮಲ್ಲಿಯೇ ನಗದು ಮೀಸಲು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಶಾಸನಬದ್ಧ ದ್ರವ್ಯತಾ ಅನುಪಾತ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಆಯ್ದ ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು === ಆಯ್ದ ಆಥವಾ ಗುಣಾತ್ಮಕ ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಥವಾ ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಸಾಲ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳಿಗೆ ಪೂರಕ ನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ರಿಜರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕು ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ [[೧೯೫೬]] ರಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಿತು. == ನೋಟುಗಳ ಅಮಾನ್ಯ == *ಭಾರತ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರು ದಿ.8 ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಿಂದ 8:15 ರಾತ್ರಿ ಹೊಸದಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಕಟಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಅದೇ ದಿನ ಮೋದಿಯವರಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅನಿಗದಿತ ನೇರ ಪ್ರಸಾರ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಸರಣಿಯ ಎಲ್ಲಾ ₹500 ಮತ್ತು ₹1000 ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೋಟುಗಳ ಪರಿಚಲನೆ ಅಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿ ಈ ಪ್ರಕಟಣೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಹಳೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‍ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಹೊಸ ಸರಣಿಯ, ಹೊಸ ₹500 ಮತ್ತು ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೋಟುಗಳ ನೀಡಿಕೆಯ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್‌ ಬ್ಯಾಂಕಿನ (ಆರ್‌ಬಿಐ) ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ದೂರಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ನೌಕರರು ಗವರ್ನರ್ ಉರ್ಜಿತ್ ಪಟೇಲ್ ಅವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. *'''ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಧಿಕಾರಿ''' * ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣ, ಸಾಗಾಟ ಕೆಲಸಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿರುವುದಕ್ಕೆ ನೌಕರರು ತೀವ್ರ ಆಕ್ಷೇಪ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. * * ಈ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯ, ‘ಆರ್‌ಬಿಐನ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆ’ ಎಂಬ ಸಮಜಾಯಿಷಿ ನೀಡಿದೆ. * * ನೌಕರರ ಪತ್ರ: ನೋಟು ರದ್ದತಿಯ ನಂತರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸದ ಕಾರಣ ಆರ್‌ಬಿಐನ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗಷ್ಟು ಹಾಳಾಗಿದೆ. ನೋಟು ಮುದ್ರಣ, ಅದನ್ನು ಚಲಾವಣೆಗೆ ಬಿಡುವ ಕೆಲಸ ಆರ್‌ಬಿಐನದ್ದು. ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದು, ಆರ್‌ಬಿಐನ ಅಧಿಕಾರ ಕಿತ್ತುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಮ ಎಂದು ಗವರ್ನರ್‌ಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ನೌಕರರು ಆಕ್ರೋಶ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. * * ‘ದಶಕಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದ ಫಲವಾಗಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ಉತ್ತಮ ಹೆಸರು ಸಂಪಾದಿಸಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಕೆಲಸ ಹಾಗೂ ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದ ನೀತಿಗಳು ಕಾರಣ. ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪುಡಿಪುಡಿಯಾಗಿವೆ. ಇದರಿಂದ ನಮಗೆ ನೋವಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ರಿಸರ್ವ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಹಾಗೂ ನೌಕರರ ಸಂಯುಕ್ತ ವೇದಿಕೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/15/465934.html |title=‘ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಆರ್‌ಬಿಐ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹರಣ’;ಪಿಟಿಐ;15 Jan, 2017 |access-date=2017-01-15 |archive-date=2017-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170115170856/http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/15/465934.html |url-status=dead }}</ref> == ನೋಡಿ == *ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‍ನ ಗವರ್ನರ್ *[https://www.prajavani.net/business/commerce-news/why-there-tiger-rbis-logo-594070.html ಆರ್‌‍ಬಿಐ ಲಾಂಛನದಲ್ಲಿ 'ಹುಲಿ' ಚಿತ್ರ -ಕಾರಣ] == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == *[http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/17/466315.html ಸಂಪಾದಕೀಯ;ನೋಟು ರದ್ದು;ಆರ್‌ಬಿಐ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಗೆ ಭಂಗ ತರುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಸಲ್ಲ;17 Jan, 2017] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170117121622/http://www.prajavani.net/news/article/2017/01/17/466315.html |date=2017-01-17 }} * [http://www.rbi.org.in/ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಧಿಕೃತ ತಾಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101219113959/http://rbi.org.in/ |date=2010-12-19 }} == ಉಲ್ಲೇಖ == <references /> [[ವರ್ಗ:ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು]] d71ynvq5aezy39wf47i2qnl3okrg69u 0 6618 1258618 1251076 2024-11-19T18:10:14Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258618 wikitext text/x-wiki {{Infobox ಚಲನಚಿತ್ರ |ಚಿತ್ರದ ಹೆಸರು = |ಚಿತ್ರ = |ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ವರ್ಷ = [[:ವರ್ಗ:ವರ್ಷ-೧೯೭೭ ಕನ್ನಡಚಿತ್ರಗಳು|೧೯೭೭]] |ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆ = ವರುಣ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ |ನಾಯಕ(ರು) = [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]] [[Image:v-nl.jpg]] |ನಾಯಕಿ(ಯರು) = [[ಭಾರತಿ]] |ಪೋಷಕ ನಟರು = [[ಅಂಬರೀಶ್]], [[ಶಿವರಾಂ]], [[ಬೇಬಿ ಇಂದಿರ]] |ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ = [[ಸತ್ಯಂ]] |ಕಥೆ = |ಚಿತ್ರಕಥೆ = |ಸಂಭಾಷಣೆ = |ಚಿತ್ರಗೀತೆ ರಚನೆ = |ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯನ = |ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ = ಪಿ.ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್ |ನೃತ್ಯ = |ಸಾಹಸ = |ಸಂಕಲನ = |ನಿರ್ದೇಶನ = [[ಎಸ್.ವಿ.ರಾಜೇಂದ್ರಸಿಂಗ್ ಬಾಬು]] |ನಿರ್ಮಾಪಕರು = [[ಸಿ.ಹೆಚ್.ಬಾಲಾಜಿ ಸಿಂಗ್]] |ಬಿಡುಗಡೆ ದಿನಾಂಕ = |ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು = |ಇತರೆ ಮಾಹಿತಿ = ಈ ಚಿತ್ರದ "ಈ ನೋಟಕೆ ಮೈಮಾಟಕೆ..." ಹಾಡನ್ನು ಸ್ವತಃ ವಿಷ್ಣು-ಭಾರತಿ ಹಾಡಿದ್ದರು. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕ ನಾಯಕಿಯಾಗಿದ್ದ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್ ಮತ್ತು ಭಾರತಿ ಚಿತ್ರದ ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸುದ್ಧಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. }} ==ಉಲ್ಲೇಖನ== <ref>https://www.imdb.com/title/tt0311565/</ref> <ref>https://www.filmibeat.com/kannada/movies/nagarahole.html</ref> <ref>https://www.voot.com/movie/nagara-hole/541379{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Image:Nagarahole1.jpg]] [[ವರ್ಗ:ವರ್ಷ-೧೯೭೭ ಕನ್ನಡಚಿತ್ರಗಳು]]<br>[[ವರ್ಗ:ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]]<br> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ptzjgwe316boz7lfn3s42z845lnlcy3 0 7523 1258713 1258234 2024-11-20T06:45:33Z 2409:40F2:300F:D154:8000:0:0:0 ಇದರಲ್ಲಿ ಗೌರವಪೂರ್ವಕ ಪದಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದೇನೆ...... 1258713 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious text | subheader = '''रामायणम्''' | image = Indischer Maler von 1780 001.jpg | caption = [[ರಾಮ]] ತನ್ನ ಪತ್ನಿ [[ಸೀತಾ]] ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಂದಿಗೆ ಅರಣ್ಯ, ಹಸ್ತಪ್ರತಿ, ಸಿ.ಎ. ೧೭೮೦ | author = [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] | religion = [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | language = [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] | verses = ೨೪೦೦೦ }} {{ವಿಶೇಷ ಲೇಖನ}} [[ಚಿತ್ರ:Ramayana.jpg|thumb|ರಾಮಾ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ]] '''ರಾಮಾಯಣ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂಗಳ]] ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಈ ಬೃಹದ್ಕಾವ್ಯವು [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.ರಾಮಾಯಣವನ್ನು [[ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸ|ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸವಾಗಿ]] ವಿಭಜಿಸಿದರೆ (ರಾಮನ+ಅಯನ=ರಾಮಾಯಣ) ಶ್ರೀ''ರಾಮ'ರ ಇತಿಹಾಸ'' ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣವು ೨೪೦೦೦ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಂದುಂಟಾದ ೭ ಕಾಂಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜಪುತ್ರ [[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮ]], ಅವರ ಮಡದಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತಾ ಮಾತೆ]] ಹಾಗೂ ಸೀತಾ ಮಾತೆಯ ಅಪಹರಣ ಮಾಡಿದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರ ಕುರಿತಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಈ ಕಾವ್ಯ ಶ್ರೀರಾಮ'ರ ಮಕ್ಕಳಾದ [[ಲವ]]-[[ಕುಶ|ಕುಶರಿಂದ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಮಾಯಣವು [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ|ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದ]] ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಶ್ರೀರಾಮ'ರ ಕಥೆಯು ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಂತರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಯಿತು. ==ರಾಮಾಯಣದ ಇತಿವೃತ್ತ== *ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಂತೆ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೫ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧ನೇ ಶತಮಾನವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾಲವು ಮಹಾಭಾರತದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದ ಕಾಲ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬೇರೆ ಪೌರಾಣಿಕಗಳಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವೂ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದರ ನಿಖರವಾದ ಕಾಲ ಊಹಿಸುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣವು [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಶ್ಲೋಕದ ಹೊಸ [[ಛಂದಸ್ಸು|ಛಂದಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ]] ಬಹುಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ.ಇದು ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ಋಷಿಗಳ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಕಥಾಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಸಂಬಂಧಿತ ಚರ್ಚಾಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [[ರಾಮ]], [[ಸೀತೆ]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ಭರತ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮತ್ತು ಕಥೆಯ ಖಳನಾಯಕನಾದ [[ರಾವಣ]] ಈ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ. *ರಾಮ ಕಥೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಗೊಂಡ ಪ್ರಮುಖರೆಂದರೆ - ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಹಿಂದಿ]] ಕವಿ [[ತುಳಸಿದಾಸ|ತುಳಸೀದಾಸರು]], ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ|ತಮಿಳು]] ಕವಿ [[ಕಂಬ]], ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]]([[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]). *ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಎಂಟನೆ ಶತಮಾನದಿಂದ ಅನೇಕ [[ಭಾರತೀಯ]] ವಸಾಹತುಗಳು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಏರ್ಪಟ್ಟಾಗ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳ ಮೂಲಕ ಆ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು.ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಖ್ಮೇರ್,ಮಜಪಾಹಿತ್, ಶೈಲೇಂದ್ರ,ಚಂಪಾ,ಶ್ರೀವಿಜಯ ಮೊದಲಾದ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ರಾಮಾಯಣ [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] (ಜಾವಾ,ಸುಮಾತ್ರಾ ಮತ್ತು ಬೋರ್ನಿಯೊ)[[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]],[[ಮಲೇಶಿಯ]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಲಾಓಸ್|ಲಾಓಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಸಾಹಿತ್ಯ,ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. == ಸಾರಾಂಶ == ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕನಾದ ರಾಮ ಹಿಂದೂಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಜನಪ್ರಿಯ ದೇವರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ. ರಾಮ ನಡೆದ ದಾರಿಯೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಿಗಳು ಭೇಟಿ ಕೊಡುವುದುಂಟು. ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯಾಗಿರದೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವೇ ಆಗಿದೆ.ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುವ ಗೌರವ ಎಷ್ಟೆಂದರೆ ರಾಮಾಯಣ ಅಥವಾ ಅದರ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಓದಿ ಅಥವಾ ಕೇಳಿದಲ್ಲಿ ಪಾಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಐತಿಹ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಮ, ಹಿಂದೂ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ಅವತಾರ. ರಾಮನ ಅವತಾರದ ಉದ್ದೇಶ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು. ರಾಮನನ್ನು ನಂಬಿದವರಿಗೆ ಎಂದೂ ಅನ್ಯಾಯ ಆಗದು ಎಂದು ಜನರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ರಚನೆ == *ರಾಮಾಯಣಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಳೆಯದೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಓದುವಂಥದೂ ಆದ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ]] ''ರಾಮಾಯಣ''ವು ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಅನೇಕ ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅಪೂರ್ಣ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ೧೧ನೆಯ ಶತಮಾನದ್ದು.<ref>Robert P. Goldman, ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'', pp 5</ref> ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರತಿಯು[[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ ಭಾರತದ]] ಹಾಗೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ]] ಎರಡು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ರಾಮನ ಜನ್ಮದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅವನ ಅವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಯವರೆಗಿನ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಳುಕಾಂಡಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. #'''''ಬಾಲಕಾಂಡ''''' – [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜನನ, ಬಾಲ್ಯ, ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮುನ್ನ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ರಾಮ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅವನೊಡನೆ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ತೆರಳುವುದು, ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ- ಈ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. #''ಅಯೋಧ್ಯಾ ಕಾಂಡ'' – ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ಕೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮೂರು ವರಗಳಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ ವನವಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ದಶರಥನು ಪುತ್ರಶೋಕವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ ಮರಣ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. #'''''ಅರಣ್ಯ ಕಾಂಡ''''' – ವನವಾಸದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನ, ಸೀತೆಯ ಅಪಹರಣ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿದೆ. #'''''ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ ಕಾಂಡ''''' – ಸೀತೆಯನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ [[ರಾಮ]] [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ [[ಸುಗ್ರೀವ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮುಂತಾದ ಕಪಿವೀರರ ಗೆಳೆತನವಾಗುತ್ತದೆ. ವಾನರಸೈನ್ಯವು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. #'''''ಸುಂದರ ಕಾಂಡ''''' – [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಬಗೆಗಿನ ವಿವರಗಳಿವೆ. ಹನುಮಂತನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಸುಂದರೆ ಎಂದಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಭಾಗಕ್ಕೆ [[ಸುಂದರ ಕಾಂಡ]] ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹನುಮಂತ ಸಮುದ್ರ ಲಂಘನ ಮಾಡಿ ಲಂಕೆ ಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿರುವ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನದಲ್ಲಿ]] ಇರುವ ವಿಷಯವನ್ನು[[ರಾಮ|ರಾಮನಿಗೆ]] ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. #'''''ಯುದ್ಧ ಕಾಂಡ''''' - ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ರಾಮ]] - [[ರಾವಣ|ರಾವಣರ]] ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ರಾವಣ ಸಂಹಾರದ ನಂತರ ರಾಮ ತನ್ನ ಪರಿವಾರದೊಡನೆ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ]] ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುವುದರ ಕುರಿತಾದ ವರ್ಣನೆಗಳಿವೆ. #'''''ಉತ್ತರ ಕಾಂಡ''''' – ರಾಮ, ಸೀತೆ ವನವಾಸದ ನಂತರ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು. ಅಗಸನ ಮಾತಿನ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಕಾಡಿಗಟ್ಟುವುದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಗೊಂಡ ವಿವರಗಳಿವೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಕಡೆಯ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೇ ಬರೆದಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂದೇಹಗಳಿವೆ. ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಭಾಗದ ನಡುವೆ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳಿದ್ದರೂ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಕೃತಿಯ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದ ಅಂಗ ಎಂದು ಅನೇಕ ತಜ್ಞರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.<ref>Raghunathan, N. (trans.), ''Srimad Valmiki Ramayana''</ref> ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ರಾಮನ ಜನ್ಮ, ಅವನ ದೈವೀ ಅಂಶ ಮತ್ತು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕುರಿತಾದ ದಂತಕಥೆಗಳಂಥ ಅನೇಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಅಂಶಗಳ ಬಹುಭಾಗ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲೇ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Hanuman in Terra Cotta.jpg|thumb|[[ದ್ರೋಣಗಿರಿ]] ಪರ್ವತವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಪ್ರತಿಮೆ]] *'''[[ರಾಮ]]''' - [[ರಾಮ]] ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ. ರಾಮನನ್ನು [[ದೇವರು|ದೇವರ]] ಅವತಾರವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಮನು [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜನಾದ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಹಿರಿಯ ಮಗ. ದಶರಥನಿಗೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರನಾದ ಮಗ. ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡರೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ. ರಾಮ ಸದ್ಗುಣಗಳ ಸಾಕಾರ ರೂಪವಾಗಿದ್ದನು. ದಶರಥನ ಮೂವರು ಪತ್ನಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳಾದ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] ತನ್ನ ವರಗಳ ಮೂಲಕ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಾರಣಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ರಾಜನಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟು, ತಂದೆಯಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ರಾಕ್ಷಸನಾದ ರಾವಣನು ರಾಮನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಸೀತಾ]]''' - [[ಸೀತಾ|ಸೀತೆಯು]] ರಾಮನ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲೆಯ]] ರಾಜನಾದ [[ಜನಕ|ಜನಕನ]] ಮಗಳು. ಸೀತೆಯು ಸ್ತ್ರೀ ಸಚ್ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದ್ದವಳು. ಸೀತೆಯು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನಿಂದ]] ಅಪಹರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾವಣನು ಸೀತೆಯನ್ನು [[ಲ೦ಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ]] ಬಂಧನದಲ್ಲಿರಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ರಾಮ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಂದು ಅವನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಹನುಮಂತ]]''' - ಹನುಮಂತ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಕಪಿಯ ಹೆಸರು. ಇವನು [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂದಾ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು. ಹನುಮಂತ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಭಕ್ತ. ಮಹಾ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಹಾರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿರುವ]] ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಲಂಕೆಯಿಂದ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರಲು ರಾಮನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]]''' - ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರಾಮನ ತಮ್ಮ. ರಾಮ ವನವಾಸಕ್ಕೆಂದು ಹೊರಟಾಗ ಲಕ್ಶ್ಮಣನೂ ಅವನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದಷ್ಟೂ ದಿನ ತನ್ನ ಅಣ್ಣ, ಅತ್ತಿಗೆಯರಾದ ರಾಮ ಮತ್ತು ಸೀತೆಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ರಾವಣನಿಂದ ಪ್ರೇರಿತನಾದ [[ಮಾರೀಚ]] ಚಿನ್ನದ ಜಿಂಕೆಯ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಾಡಿದಾಗ ಸೀತೆ ಆ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಆಸೆ ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು ಕಾವಲಿಟ್ಟು ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದು ತರಲೆಂದು ಹೋದಾಗ, ರಾಮನ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ತನಾದ ಕೇಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಸೀತೆ ಒತ್ತಾಯದ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಮನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆಂದು ಹೋದಾಗ, ಓಂಟಿಯಾಗಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು [[ರಾವಣ]] ಅಪಹರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. *'''[[ರಾವಣ]]''' - ರಾವಣನು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯ]] ರಾಜನಾಗಿದ್ದು '''ಲಂಕಾಧಿಪತಿ''' ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವನು. ರಾವಣನು [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು]] ಕುರಿತು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೆ. "ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರಿಂದಲೂ" ಸಾವು ಬಾರದಿರಲಿ ಎಂಬುದೇ ಆ ವರ. ರಾವಣನಿಗೆ ಹತ್ತು ತಲೆಗಳು, ಇಪ್ಪತ್ತು ಕೈಗಳು. [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ]] ಚಿರಂಜೀವಿಯಾಗುವ ವರ ಪಡೆದ ರಾವಣ ಲೋಕಕಂಟಕನಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತಾನೆ. ದುಷ್ಟತನದಿಂದ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು [[ರಾಮ]] ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಜನ್ಮ ತಾಳುತ್ತಾನೆ. *'''[[ದಶರಥ]]''' - ದಶರಥ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ. [[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ತಂದೆ. ದಶರಥನಿಗೆ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]], [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಎಂಬ ಮೂರು ಜನ ಪತ್ನಿಯರು. ರಾಮನು ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ. [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನು]] ಸುಮಿತ್ರೆಯ ಮಗ. [[ಭರತ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಕಿರಿಯ ರಾಣಿಯಾದ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮಕ್ಕಳು. ಕೈಕೇಯಿ ದಶರಥನ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿ. ದಶರಥನಲ್ಲಿ ಮೂರು ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ದಶರಥನಿಂದ ದೂರ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಪ್ರಿಯಪುತ್ರನಾದ ರಾಮನ ವಿರಹವನ್ನು ಸಹಿಸದೆ ದಶರಥ ಎದೆಯೊಡೆದುಕೊಂಡು ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಭರತ]]''' - ಭರತನು ದಶರಥನ ಎರಡನೆಯ ಮಗ. ರಾಮನು ಸೀತಾ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೊಡನೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟಾಗ ಭರತ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ತಾಯಿಯೇ ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ತನ್ನ ತಂದೆ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣಳಾದ ವಿಷಯ ಭರತನಿಗೆ ನಂತರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಕೂಡಲೇ ತಾಯಿಯ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಭರತ ಎಷ್ಟೇ ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡರೂ, ತನ್ನ ತಂದೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪ್ಪಲು ಒಪ್ಪದ ರಾಮ ಭರತನೊಡನೆ ಹಿಂತಿರುಗಲು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಆಗ ಭರತ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ತಾನು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳದೆ, ಅಣ್ಣನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನೇ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲಿಟ್ಟು, ರಾಮನ ಪರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. *'''[[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]]''' - [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]] ಒಬ್ಬ ಋಷಿ. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳು ಮುಗಿದ ನಂತರ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ರಾಮನನ್ನು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲಾ]] ನಗರಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಜನಕರಾಜನು ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ ಏರ್ಪಡಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಶಿವ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿದು [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ವಿವಾಹವಾಗುತ್ತಾನೆ. == ರಾಮ ಪುರಾಣ == [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg|thumb|300px|ಮಿಥಿಲೆಯ ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ರಾಮ ಶಿವನ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ವಿಶ್ವದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಾದ ಬ್ರಹ್ಮನು ರಾಕ್ಷಸರರ ರಾಜ ರಾವಣನ ಘೋರ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಅವನನ್ನು ದೇವತೆಗಳು, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರು]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರು ಕೊಲ್ಲಲಾಗದೆಂಬ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು. ಅದನ್ನು ಅವನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಸಾಧ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥ ವರವನ್ನು ಪಡೆದು ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸಹಚರ ರಾಕ್ಷಸರೊಡಗೂಡಿ ಭೂಸಂಹಾರಕ್ಕೆ ತೊಡಗಿ, ಶಿಷ್ಟಜನರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ]] ಅವರ ಜಪ-ತಪಗಳಿಗೆ ಉಪದ್ರವ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದನು. *ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳು ಭೂಮಿಯನ್ನೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಈ ದುಷ್ಟನಿಂದ ಕಾಪಾಡು ಎಂದು ಬ್ರಹ್ಮನ ಮೊರೆ ಹೊಕ್ಕರು. ಬ್ರಹ್ಮನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಸಾರಿ ದೇವತೆಗಳ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ಅರುಹಿ, ರಾವಣನು ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ವಿಷ್ಣುವೇ ಮಾನವನಾಗಿ ಅವತಾರವೆತ್ತಿ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಕೋಸಲವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಿಗೆ]] ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ತನ್ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಮಂತ್ರಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪುರೋಹಿತರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪುತ್ರಸಂತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಪುತ್ರಕಾಮೇಷ್ಟಿ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ವಿಷ್ಣು ದಶರಥನ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ದೈವೀ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನನ್ನು ಯಜ್ಞಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. ಈ ದೈವೀ ಪುರುಷ ದಶರಥನಿಗೆ ಅಮೃತವಿದ್ದ ಚಿನ್ನದ ಕಲಶವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿ ತನ್ನ ರಾಣಿಯರಿಗೆ ಅದನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಹೇಳಿದನು. *ದಶರಥನು ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಮೂವರು ರಾ‍ಣಿಯರಾದ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]] ಮತ್ತು [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಇವರ ನಡುವೆ ಹಂಚಿದನು. ಕಾಲ ಕ್ರಮೇಣ ಅವರು ಗರ್ಭಿಣಿಯರಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ರಾಣಿ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ|ಕೌಸಲ್ಯೆಗೆ]] ಹಿರಿಯ ಮಗನಾಗಿ [[ರಾಮ|ರಾಮನೂ]], [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಗೆ]] [[ಭರತ|ಭರತನೂ]] ಮತ್ತು [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಸುಮಿತ್ರೆಗೆ ಜನಿಸಿದರು. *ಈ ಬಾಲಕರು [[ವಸಿಷ್ಠ|ವಸಿಷ್ಠರಿಂದ]] ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಬಿಲ್ಲುವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಕಲಿಯುತ್ತ ಬೆಳೆದರು. ಒಂದು ದಿನ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು]] ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ತಮ್ಮ ಯಜ್ಞ ಯಾಗಾದಿಗಳಿಗೆ ಭಂಗ ತರುತ್ತಿರುವ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ರಾಮನನ್ನು ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿದರು. ಒಲ್ಲದ ಮನ್ಸಸ್ಸಿನಿಂದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಳಿಸಿಕೊಡಲು ಅವನು ಒಪ್ಪಿದನು. ಈ ಸೋದರರು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನು. *ಹಿಂತಿರುಗುವಾಗ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆಯ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಮಿಥಿಲಾ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಅಲ್ಲಿ [[ಜನಕ]] ಮಹಾರಾಜನು ತನ್ನ ಮಗಳು ಅಪ್ರತಿಮ ಸುಂದರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಬಹಳ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಎದೆಯೀರಿಸಿದವನಿಗೆ ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಮದುವೆ ಮಾಡಿ ಕೊಡಲಿರುವ ಸ್ವಯಂವರವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಅರಿತನು. ಅನೇಕ ವಿವಾಹೇಚ್ಛುಗಳು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಸೋತಿದ್ದ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ರಾಮನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅವನು ಜನಕನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಜನಕನು ಅವನ ಲಾವಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರು ಹೋದನು. ಐದು ಸಾವಿರ ಜನರು ಆ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಎಂಟು ಗಾಲಿಗಳ ರಥದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದರು. ರಾಮನು ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮುರಿಯುವಷ್ಟು ಬಗ್ಗಿಸಿದನು. ಜನಕನು ಸಂತಸದಿಂದ ತನ್ನ ಲಾವಣ್ಯವತಿ ಮಗಳನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು. ಭವ್ಯವಾದ ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ ನವಜೋಡಿಯು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿತು. === ರಾಮನ ವನವಾಸ === *ರಾಜ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಹಾಗೂ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ರಾಮನನ್ನು ಯುವರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಅವನ ಪ್ರಜೆಗಳು ಈ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಸಂತಸದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು.ಇಡೀ ನಗರವು ಈ ಸಂಬಂಧದ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿತು.ದಶರಥನು ಈ ಆಚರಣೆಗಳ ಸಂಬಂಧ ಚರ್ಚಿಸಲು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಕೈಕೇಯಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದನು. ಆದರೆ, ದುಷ್ಟದಾಸಿಯಾದ [[ಮಂಥರ|ಮಂಥರೆಯಿಂದ]] ದುರ್ಬೋಧನೆಗೊಳಗಾಗಿ 'ಯುವರಾಜನಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನಲ್ಲ,ಆದ ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ ರಾಮ' ಎಂದು ಅಸೂಯೆಪಟ್ಟು ದುಃಖಿಸಿದಳು.ದಶರಥನು ಬಂದಾಗ ಅವಳು ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೀರುಗರೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು.ಚಿಂತಿತನಾದ ದಶರಥನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಕೈಕೇಯಿ,ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ದಶರಥ ತನಗಿತ್ತಿದ್ದ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದಳು.ಈ ವರಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರೆ ಪ್ರಸನ್ನಳಾಗುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು. *ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಅವಳು,ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನನ್ನು ಯುವರಾಜನಾಗಿ ನೇಮಿಸಬೇಕೆಂದೂ,ಎರಡನೆಯದಾಗಿ,ರಾಮನನ್ನು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಘೋರವಾದ ದಂಡಕಾರಣ್ಯಕ್ಕೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸ ಬೇಕೆಂದೂ ಕೇಳಿದಳು. ದುಃಖಿತನಾದ ದಶರಥ,ಆದಾಗ್ಯೂ ತನ್ನ ವಚನವನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು.ಆದರ್ಶ ಪುತ್ರನಾದ ರಾಮ,ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ತನಗಿದ್ದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದನು. ಅವನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಪತ್ನಿ [[ಸೀತೆ]] ಮತ್ತು ತಮ್ಮ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜೊತೆ ಹೊರಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ದಶರಥ ದುಃಖದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ರಾಮ,ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪರಿತಪ್ತ ಜನರಿಂದ ಹಿಂಬಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ದಶರಥ ದುಃಖದಿಂದ ಮರಣವನ್ನಪ್ಪಿದನು. === ಸೀತಾಪಹರಣ === [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg|thumb|300px|ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ರಾಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ]] ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು [[ಗಂಗಾ]] ನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಕಾಡಿನೊಳಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಚಿತ್ರಕೂಟ ಎಂಬ ಸುಂದರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟೀರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಫಲಪುಷ್ಪಗಳಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಕುಟೀರ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿದ್ದ ಸ್ವರ್ಗವೇ ಆಯಿತು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ರಾಮ ಗರುಡರಾಜನಾದ ಜಟಾಯುವಿನೊಂದಿಗೆ ಮಿತ್ರತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದ ಭರತ, ನಡೆದ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೇಳಿ, ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿ ಕೈಕೇಯಿ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಬೇಸರ, ಕೋಪಗೊಂಡನು. *ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಂಡನು. ತಂದೆಯ ವಚನದಿಂದ ಬದ್ಧನಾದ ರಾಮ ಇದಕ್ಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಒಯ್ದು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ರಾಮನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಂದಿಗ್ರಾಮದಿಂದ ಭರತ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮ ಮರಳಿ ಬರದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನೂ ಭರತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. *ಒಂದು ದಿನ ರಾವಣನ ತಂಗಿಯಾದ [[ಶೂರ್ಪನಖಿ]] ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿ, ಚಿತ್ರಕೂಟದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡು ಅವನನ್ನು ಮೋಹಿಸಿದಳು. ಸುಂದರ ಹುಡುಗಿಯ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ರಾಮನನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಳು. ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯತ್ತ ನಿಷ್ಠಾವಂತನಾದ ರಾಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಶೂರ್ಪನಖಿಯ ವರ್ತನೆಯಿಂದ ಕುಪಿತನಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಅವಳ ಮೂಗು ಮತ್ತು ಕಿವಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು. ರಾವಣನತ್ತ ಮರಳಿ ಶೂರ್ಪನಖಿ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿತ್ತಳು. ಅವಳಿಂದ ಸೀತೆಯ ಸೌಂದರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ರಾವಣ, ರಾಮನನ್ನು ಕೊಂದು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ನಿರ್ಧಾರ ವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ರಾವಣನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದ [[ಮಾರೀಚ]] ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕುಟೀರದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ದೂರ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. *ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೆರೆಯನ್ನು ಎಳೆದು ಅದರ ಒಳಗೆ ಇರುವವರೆಗೂ ಸೀತೆ ಸುರಕ್ಷಿತಳಾಗಿ ಇರುವಳೆಂದು ತಿಳಿಸಿ ಹೋದನು. ಮುದುಕನ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ಬಂದ ರಾವಣ ಅನ್ನದಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. ಗೆರೆಯನ್ನು ದಾಟಲು ಹೆದರಿದರೂ, ಅವನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಲು ಸೀತೆ ಮುಂದೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ತನ್ನ [[ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನ|ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ]] ಹಾರಿದನು. ಇದನ್ನು ಕಂಡ ಜಟಾಯು ಸೀತೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹೋದನು. ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಣದೆ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಜಟಾಯುವಿನಿಂದ ಸೀತಾಪಹರಣದ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿದರು. === ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ === *ತಮ್ಮ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಕಿಷ್ಕಿಂದೆಯ ವಾನರ ರಾಜನಾದ [[ಸುಗ್ರೀವ]] ಹಾಗೂ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹನುಮಂತ ಸುಗ್ರೀವನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇನಾಧಿಪತಿ. ಸೀತೆ ರಾವಣನ ರಥದಿಂದ ಎಸೆದ ಆಭರಣಗಳು ವಾನರರಿಗೆ ದೊರೆತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಅಣ್ಣ [[ವಾಲಿ|ವಾಲಿಯಿಂದ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಹೊರಗಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಸುಗ್ರೀವ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪರಸ್ಪರ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆದ ಸುಗ್ರೀವನಿಂದ ವಾಲಿ ಮಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸುಗ್ರೀವ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೂಡಿ ಲಂಕೆಯೆಡೆಗೆ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ತಮ್ಮ ವಾನರಸೇನೆಯನ್ನು ನಾನಾ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. *ಅವರು ರಾವಣನಿಂದ ಹತನಾದ ಜಟಾಯುವಿನ ಸೋದರ, [[ಸಂಪಾತಿ|ಸಂಪಾತಿಯನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುವವರೆಗೆ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಫಲ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಸಂಪಾತಿಯು ಅಂಗವೈಕಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಹಾರಲು ಅಸಮರ್ಥನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಸೂರ್ಯನ ಅತಿ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ಸುಟ್ಟು ಹೋಗಿದ್ದವು. ಬಲಶಾಲಿಯಾದ ಜಟಾಯುವು ಅವನನ್ನು ಸಾವಿನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿದ್ದನು. ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಜಟಾಯು ದೇಹಬಲದಿಂದ ಗಟ್ಟಿಗನಾದರೂ ಸಂಪಾತಿಗೆ ಕಣ್ಣಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿದ್ದು ನೂರಾರು [[ಯೋಜನ|ಯೋಜನಗಳಷ್ಟು]] ದೂರ ನೋಡಬಲ್ಲವನಾಗಿದ್ದನು . * ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸೋದರನನ್ನು ಕೊಂದದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅವನು ವಾನರರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿದನು. ಅನತಿಕಾಲದಲ್ಲೇ ಅವನು ಸೀತೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿದನು. ಅವಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ಲಂಕಾದ್ವೀಪದಲ್ಲಿನ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನವೊಂದರಲ್ಲಿ]] ಸೆರೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಹೇಳಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತ === *ಸುಗ್ರೀವನು ತನ್ನ ವಾನರಸೈನ್ಯವನ್ನು ಅಂಗದನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದನು. ಹನುಮಂತನು ಅಂಗದನ ಸೇನಾಪತಿಯಾಗಿ ತೆರಳಿದನು. ಅವರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಬಹುದೂರ ಹೋದಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ಲಂಕಾದ್ವೀಪದ ನಡುವೆ ಮಹಾಸಾಗರವನ್ನು ಕಂಡರು. ಆ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆಂದು ತಿಳಿಯದಾದರು. ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇರಹೇಳಿ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನದೇಹವನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸಿ ಮಹಾರೂಪ ತಾಳಿ ಅಪಾರ ಜಲರಾಶಿಯನ್ನು ಜಿಗಿದು ದಾಟಿ ತ್ರಿಕೂಟ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಇಳಿದು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕಾಪಟ್ಟಣದತ್ತ]] ನೋಡಿದನು. ನಗರಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಪಹರೆ ಇದ್ದದ್ದರಿಂದ ಬೆಕ್ಕಿನ ರೂಪತಾಳಿ ನಗರವನ್ನು ನುಸುಳಿ ನಗರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದನು. ರಾವಣನು ತನ್ನ ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದನು. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸೀತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. *ತನ್ನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಆಶೋಕವನದಲ್ಲಿ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ರಾಕ್ಷಸಿಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟು ದುಃಖದಿಂದ ಕಳೆಗುಂದಿದ ಸೌಂದರ್ಯವುಳ್ಳ ಸೀತೆಯನ್ನು ನೋಡಿದನು. ಸಣ್ಣ ಕಪಿಯೊಂದರ ವೇಷ ತಾಳಿ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನು]] ಮರದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಜಿಗಿದು ಅವಳಿಗೆ ರಾಮನ ಉಂಗುರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಅವಳಿಂದ ಒಂದು ಉಂಗುರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ಅವಳನ್ನು ತನ್ನೊಡನೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಲು, ರಾಮನೇ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಬರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಹುಡುಕಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಒಂದು ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ವಜ್ರವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಕೊಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಳು. ಅವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬಂದ ರಾವಣನು ಅವಳ ಮನವೊಲಿಸಲು ವ್ಯರ್ಥ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡಿ ಅವಳು ಇನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಶವಾಗದಿದ್ದರೆ, ತನ್ನ ಬೆಳಗಿನ ಉಪಾಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳ ಅಂಗಾಂಗಗಳನ್ನು ತುಂಡರಿಸುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಸಿದನು. *ರಾವಣನ ಮಾತಿನಿಂದ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ಹನುಮಂತನು ಮಾವಿನ ತೋಟವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದನು. ಅವನನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರು ಬಂಧಿಸಿ ರಾವಣನ ಮುಂದೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ಹನುಮಂತನು ತಾನು ರಾಮನ ದೂತನೆಂದು ಹೇಳಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸು ಇಲ್ಲವೆ ರಾಮನ ಕ್ರೋಧಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗು ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಅವನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾವಣನು ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಆಗ ರಾವಣನ ನ್ಯಾಯಪರ ತಮ್ಮನಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಪ್ರಕಾರ ದೂತನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅನುಚಿತ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದನು. * ಇದಕ್ಕೆ ರಾವಣನು ಒಪ್ಪಿ ತನ್ನ ರಾಕ್ಷಸ ಸೇವಕರಿಗೆ ಹನುಮಂತನ ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹತ್ತಿದ ನಂತರ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನ ಶರೀರವನ್ನು ಸಣ್ಣದಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಪಾರಾಗಿ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆಲ್ಲ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಹೋಗಿ ಲಂಕೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಹರಡಿದನು. ಅವನು ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದು ಸೀತೆಯು ಬಂಧನದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಯುದ್ಧಸಿದ್ಧತೆಗೆ ತೊಡಗಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧ === [[ಚಿತ್ರ:Prince Rama preparing to lay siege to Lanka.jpg|thumb|300px|right|ಲಂಕೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ರಾಮನ ಸಿದ್ಧತೆ - ಸ್ಮಿತ್‍ಸೋನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರ]] *ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟದೆ ಹೋದರೆ, ಹನುಮಂತನ ಹೊರತು ಬೇರಾರೂ ಅದನ್ನು ದಾಟಲಾರರು ಎಂದು ರಾಮನು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದನು. ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಮೂರು ದಿನ ಕಾದರೂ ತನ್ನನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾಮನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿಡಲು [[ವರುಣ|ವರುಣನು]] ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದನು. ಸಮುದ್ರದೇವತೆಯಾದ ಅವನು 'ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದಾದರೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಿದಷ್ಟು ದೃಢವಾಗಿರುವಂತೆ ಸೇತುವೆಗೆ ಅಲೆಗಳು ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದಾಗಿ' ಮಾತು ಕೊಟ್ಟನು. ರಾಮನು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬರುವ ವಾರ್ತೆಯಿಂದ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಭೀತಿಯ ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಯಿತು. *ರಾವಣನ ತಮ್ಮನಾದ ವಿಭೀಷಣನು, ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸಂಧಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ರಾವಣನಿಗೆ ಸಲಹೆಯಿತ್ತಾಗ ರಾವಣನು ಅತೀವ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದದ್ದರಿಂದ, ರಾಮನನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡನು. (ನಂತರ ನಡೆದ ಘನಘೋರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳೂ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. [[ವಿಷ್ಣು]] ಮತ್ತು [[ಇಂದ್ರ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ಅಸುರರು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ವಹಿಸಿದರು) ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಮಿಶ್ರಫಲಗಳೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ನಡೆದ ನಂತರ ರಾಮ-ರಾವಣರ ನಡುವೆ ನೇರ ಹೋರಾಟದ ಮೂಲಕ ಯುದ್ಧದ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಘೋಷಿಸುವುದೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾಳಗದ ತೀವ್ರತೆಯಿಂದ ದೇವ-ದೇವತೆಗಳೂ ಭೀತರಾದರು. *ರಾಮನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಾಣವೂ ರಾವಣನ ಒಂದು ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿದರೂ ಅದು ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ತೋಚದೆ ಇದ್ದ ರಾಮನಿಗೆ ರಾವಣನ ದೇಹದತ್ತ ಗುರಿಯಿಡುವಂತೆ ವಿಭೀಷಣ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಈ ಉಪಾಯ ಫಲಿಸಿ ರಾವಣ ಉರುಳಿ ಬಿದ್ದಂತೆ, ಆಕಾಶದಿಂದ ಪುಷ್ಪಗಳು ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಮಳೆಗರೆದವು. ಅವನ ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ದೈವೀ ಸಂಗೀತ ಅನುರಣಿಸಿತು. ರಾವಣನ ಪತ್ನಿ [[ಮಂಡೋದರಿ|ಮಂಡೋದರಿಯ]] ವಿಲಾಪವನ್ನು ಕೇಳಿದ ರಾಮ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತ ಅಂತ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. *ಸಂತೋಷದಿಂದ ಬೀಗುತ್ತಿದ್ದ ಸೀತೆ ರಾಮನ ಜೊತೆಗೂಡಿದಳು. ಆದರೆ ಅವಳ ಸಂತೋಷ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿತ್ತು. ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡ ರಾಮ, ರಾವಣನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳು ಇದ್ದುದರಿಂದ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯಾಗಲು ಅವಳು ತಕ್ಕವಳಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದ. ತನ್ನ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವನಿಗೆ ಭರವಸೆಯಿತ್ತಳು ಸೀತೆ. ಆದರೂ ರಾಮನ ಅನುಮಾನ ಮುಂದುವರೆದಿದ್ದರಿಂದ ಸೀತೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿ ತನ್ನ ಚಿತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದಳು. *ಎಲ್ಲ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಅಂತಃಕರಣವೂ ಸೀತೆಯ ಕಡೆಗಿದ್ದಿತು. ಸೀತೆ ಚಿತೆಯನ್ನೇರಿ ಕೆಲ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿಯೇ [[ಅಗ್ನಿ]] ಆಕೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಬಾಹುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ತಂದು ಬಿಟ್ಟನು. ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನಿರಪರಾಧವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದನು. ರಾಮನ ನಡತೆಯನ್ನು ಸೀತೆ ಕ್ಷಮಿಸಿದಳು. ಯುದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದು, ರಾವಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದು, ರಾಮ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಭರತ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಜನರ ಅಪಾರ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡನು. === ಸೀತಾ ಪರಿತ್ಯಾಗ === *[[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ಸುಖ, ಸಮೃದ್ಧಿಗಳು ನೆಲಸಿದ್ದವು. ಪ್ರಜೆಗಳು ಆನಂದದಿಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈ ನೆಮ್ಮದಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸೆರೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಾಲವಿದ್ದ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಪಾವಿತ್ರ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ಜನರು ಅನುಮಾನದಿಂದ ಮಾತಾಡ ತೊಡಗಿದರು. ಈ ವಿಷಯ ಗೂಢಚಾರರಿಂದ ರಾಮನಿಗೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಬರಗಾಲಕ್ಕೂ ಸೀತೆಯಿಂದಾಗಿರುವ ತಪ್ಪೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಜನ ಗುಸುಗುಸು ಮಾತಾಡತೊಡಗಿದರು. ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಸಂತೋಷ ಪಡಿಸಲು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಸೀತೆಯು ವನವಾಸ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಮನೊಡನೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಾಲಕಳೆದ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಹೋಗಬೇಕಾಯಿತು. *ತುಂಬು ಗರ್ಭಿಣಿಯಾದ ಸೀತೆಯನ್ನು, ವಿಹಾರದ ನೆಪ ಹೇಳಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಅವಳನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಅಲ್ಲೆ ಬಿಟ್ಟು ಬರುವಂತೆ ತಿಳಿಸಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರೇಮವನ್ನು ಮೆರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಜನಾಪವಾದದಿಂದ ರಾಮ ತನ್ನನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿರುವನೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಸೀತೆ ದುಃಖತಪ್ತಳಾಗಿ ಕಲ್ಲು ಕರಗುವಂತೆ ರೋದಿಸುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ರಾಮನಿಂದ ಪರಿತ್ಯಕ್ತೆಯಾದ ಸೀತೆಗೆ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಯು ತನ್ನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದನು. [[ಸೀತೆ]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಲವ]] ಮತ್ತು [[ಕುಶ]] ಎಂಬ ಅವಳಿ-ಜವಳಿ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಸೀತೆಯು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿ ದೊಡ್ಡವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಲವ-ಕುಶರಿಗೆ ಗುರುವಾಗಿ ಸಕಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. *ಲವ-ಕುಶರು ಬೆಳೆದು ಎಂಟು ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದರು (Ẋಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷದ ಯುವಕರಾಗಿದ್ದರುẊ.) ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಒಂದು ಚಿಂತೆ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ]] ಮಗನಾಗಿದ್ದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ತನಗೆ ಬಂದಿರಬಹುದಾದ ಬ್ರಹ್ಮ ಹತ್ಯೆ ಎಂಬ ಪಾಪವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ [[ಅಶ್ವಮೇಧ]] ಯಾಗ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ತನ್ನ ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನೂ, ಋಷಿ ಮುನಿಗಳಿಗೂ ಆಹ್ವಾನವಿರುತ್ತದೆ. [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಗಳು ಲವ-ಕುಶರೊಡನೆ ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾಗದ ದಿನ ಲವ-ಕುಶರಿಬ್ಬರು ರಾಮನ ಎದುರು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಋಷಿಗಳಿಂದ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾರೆ. ರಾಮನಿಗೆ ಆ ಗಾಯನದ ಮೂಲಕ ತನ್ನದೇ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೋಜಿಗವಾಗುತ್ತದೆ. * ವಾಲ್ಮೀಕಿಯಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ [[ಲವ]], [[ಕುಶ|ಕುಶರು]] ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಗಳ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು, ಅವಳನ್ನು ತಾನಿರುವಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಹೇಳಿ ಕಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯು ಸೀತೆಯನ್ನು ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಕರೆದು ಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ರಾಮ ಸೀತೆಯು ಮತ್ತೊಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಮೇಲಿರುವ ಕಳಂಕದಿಂದ ದೂರಾಗಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ರಾಮನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ದುಃಖ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. *ಆಗ ಸೀತೆಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಭೂದೇವಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ - ತಾನು ಪತಿವ್ರತೆಯೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿ ಬಾಯಿ ಬಿರಿಯಲಿ, ನನ್ನನ್ನು ನಿನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಎಲ್ಲರೂ ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಭೂಮಿ ದೊಡ್ಡ ಸದ್ದಿನೊಂದಿಗೆ ಬಾಯಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಗಾಗಿ]] ಸಿಂಹಾಸನವೊಂದು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೀತೆಯ ತಾಯಿಯಾದ [[ಭೂದೇವಿ|ಭೂದೇವಿಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು [[ಭೂಮಿ]] ಒಳಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಭೂಮಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. * ಈ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಮುನಿಗಳು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರದ ನಿಮಿತ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಸೀತೆಯ ಅವತಾರವಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದಿದ್ದರಿಂದ ಅವಳು ಹೋಗಿದ್ದಾಳೆ. ನೀನು ದುಃಖಿಸಬೇಡ ಎಂದು ರಾಮನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. == ನಾರದನ ಹೇಳುವ ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳು == # ಗುಣವಾನ್ - ನೀತಿವಂತ # ವೀರ್ಯವಾನ್- ಶೂರ # ಧರ್ಮಜ್ಞ - ಧರ್ಮವನ್ನು ತಿಳಿದವನು # ಕೃತಜ್ಞ್ನ - ಮಾಡಿದ ಸಹಾಯ/ಉಪಕಾರವನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವವನು # ಸತ್ಯವಾಕ್ಯ – ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯುವವನು # ಧೃಡವೃತ – ಮನೋನಿಶ್ವಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವನು # ಚರಿತ್ರವಾನ್ – ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆಯುಳ್ಳವನು # ಸರ್ವಭೂತಹಿತ – ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳ ಹಿತವನ್ನು ಬಯಸುವವನು # ವಿದ್ವಾನ್ - ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವನು # ಸಮರ್ಥ – ಸಮರ್ಥನು # ಸದೈಕ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ – ನೋಡಲು ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಸದಾ ಸುಖಕರನು # ಆತ್ಮವಂತ – ಧೈರ್ಯಸ್ಥ # ಜಿತಕ್ರೋಧ – ಕೋಪವನ್ನು ಗೆದ್ದವನು # ದ್ಯುತಿಮಾನ್ – ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವನು # ಅನಸೂಯಕ – ಅಸೂಯೆ ಇಲ್ಲದವನು # ಕಸ್ಯ ಬಿಭ್ಯತಿ ದೇವಾಶ್ಚ ಜಾತರೋಶಸ್ಯ ಸಂಯುಗೆ - ಯಾರ ಕೋಪಕ್ಕೆ ದೇವತೆಗಳೂ ಹೆದರುವರೋ ಅಂಥವನು. ರಾಮನೇ ಸ್ವತಃ ತಾನು ಮನುಷ್ಯ ಮಾತ್ರನೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಒಮ್ಮೆ ಕೂಡ ತಾನು ದೈವಾಂಶವುಳ್ಳವನೆಂದು ಹೇಳದಿದ್ದರೂ <ref>''ಆತ್ಮಾನಂ ಮಾನುಷಂ ಮನ್ಯೆ ''</ref>, ಹಿಂದುಗಳು ಅವನನ್ನು ಆದರ್ಶವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದೂ [[ವಿಷ್ಣು]] ದೇವರ ಪ್ರಮುಖ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬ ಎಂದೂ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . == ರಾಮಾಯಣದ ನೀತಿಪಾಠ == *[[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ತನ್ನ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಮೂಲಕ ಮಾನವನ ಬಾಳುವೆಯ ರೀತಿಯ ಕುರಿತು ತನ್ನ ನೀತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜೀವನವು ಕ್ಷಣ ಭಂಗುರವಾಗಿದ್ದು, ಭೋಗಲಾಲಸೆಯ ನೀತಿಯು ಅರ್ಥಹೀನವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಹಾಗೆಂದು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪುರಾತನ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಹಕ್ಕುಬಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ವಿಮುಖನಾಗಬಾರದು. [[ವೇದ|ವೇದದಲ್ಲಿ]] ಉಕ್ತವಾದದ್ದೇ [[ಧರ್ಮ]], ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಧರ್ಮವನ್ನು ಧರ್ಮಕ್ಕಾಗಿ ಪಾಲಿಸಬೇಕೇ ಹೊರತು ಅದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಲಾಭ, ನಷ್ಟಗಳಿಗಾಗಿ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಇಂಥ ಧರ್ಮಪಾಲನೆಯಿಂದ ಇಹಲೋಕದಲ್ಲೂ ಪರಲೋಕದಲ್ಲೂ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಲ್ಯಾಣವಾಗುವುದು <ref>ರಘುನಾಥನ್ ಎನ್. (ಅನುವಾದ), ''ಶ್ರೀಮದ್ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಂ''</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಯಾವುದೇ ಮಾತು ಕೊಡುವ ಮೊದಲೇ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೇ ಕಷ್ಟವಾಗಲಿ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ರಾಮಾಯಣವು ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತದೆ. [[ನಾರದ]] ಮುನಿಯು ಇಡೀ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೆ ಹೇಳಿದ ''ಸಂಕ್ಷೇಪ ರಾಮಾಯಣ''ವು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಸರ್ಗವಾಗಿದೆ. ನಾರದನು ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿ ರಾಮನು ಈ ಎಲ್ಲ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾನವ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. *ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅತಿಮಾನವ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸದೆ, ಎಲ್ಲ ಗುಣ ದೋಷಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ, ನೈತಿಕ ಸಂದಿಗ್ಧಗಳನ್ನೆದುರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ''ಧರ್ಮ'' (ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗ)ವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ಗೆದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸಹಜ ಮಾನವನನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕನ ಪರಿಶುದ್ಧ ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ- *#ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ವಾಲಿಯನ್ನು ಮರದ ಮರೆಯಿಂದ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಯುದ್ಧದ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿತ್ತು. *#ಸೀತೆಯು ರಾವಣನ ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದಾಗ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ತನ್ನ ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡುವಂತೆ ರಾಮನು ಅವಳನ್ನು ಬಲವಂತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. *#ನಂತರ ಶೂದ್ರ ಶಂಬೂಕನನ್ನು ಸಮಾಜದ ಕೆಳವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದು ಯೋಗಿಗಳಂತೆ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವನು. ಇವು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಅನೇಕ ಇಂಥ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಕಥಾನಾಯಕನಾದ ರಾಮನ ಮನುಷ್ಯ ಸಹಜ ಗುಣವನ್ನೆತ್ತಿ ತೋರಿಸಿ ಕಥೆಯ ಮೂಲ ನೀತಿಯಾಗಿರುವ 'ಮನುಷ್ಯನು ಸತ್ಯಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಅತಿಮಾನವನಿರುವುದು ಅವಶ್ಯವಿಲ್ಲ' ಎಂಬುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತವೆ. == ಪಠ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆ == *ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಂಬುಗೆಯಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವು ಹಿಂದೂ ಕಾಲಗಣನೆಯ ನಾಲ್ಕು ಯುಗಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದ್ದು, [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ರಚಿಸಿದ್ದು. ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೂ ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಭಾಷೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹಳೆಯದಾದ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]. ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಈ ಪ್ರಭೇದ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಮೂಲ ಕೃತಿಯ ರಚನೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆದದ್ದಿರಬಹುದು. *ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ಹಾಗೂ ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಒಬ್ಬರಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ, ಮಧ್ಯೆ ಮಧ್ಯೆ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಟುಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾಕಾಲವನ್ನು ಕೇವಲ ಭಾಷಾ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗದು. ದೀರ್ಘವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ರಾಮಾಯಣ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡು ಕ್ರಿ.ಶ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಇನ್ನೂ ಹಳೆಯದಿರಬಹುದು. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾತ್ರಗಳ ಹೆಸರುಗಳು - ರಾಮ, ಸೀತೆ, ದಶರಥ, ಜನಕ, ವಸಿಷ್ಠ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ - ಈ ಎಲ್ಲ ಹೆಸರುಗಳೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದಾದ ವೇದಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ.<ref>In the [[Veda|Vedas]] ''Sita'' means [[furrow]] relating to a goddess of agricuture. - S.S.S.N. Murty, A note on the Ramayana</ref> ಆದರೆ ವೇದಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಯಾವ ಕಥೆಯೂ ಕಂಡು ಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 24</ref> *ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ವೇದೋಕ್ತ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲ. ಮಹಾಭಾರತ-ರಾಮಾಯಣಗಳ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ರಚನಾನಂತರವೇ ಈ ದೇವರುಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ರಾಮಾಯಣದ ಎರಡನೆ ಕಾಂಡದಿಂದ ಆರನೆ ಕಾಂಡದವರೆಗಿನ ಭಾಗಗಳು ಈ ಕಾವ್ಯದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಕಾಂಡವಾದ ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾದ ಉತ್ತರಕಾಂಡ ನಂತರ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತ ವಾಗಿವೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 15-16</ref> *ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡದ ಕರ್ತೃ ಅಥವಾ ಕರ್ತೃಗಳು ಗಂಗಾ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಮಗಧ ಹಾಗೂ ಕೋಸಲ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಿಕಟ ಪರಿಚಯ ಪಡೆದಿದ್ದರೆನ್ನುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ರಾಮಾಯಣದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ರಾಕ್ಷಸರು, ವಿಚಿತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕಲ್ಪನಾಲೋಕದತ್ತ ವರ್ಣನೆಗಳು ಸರಿಯುತ್ತವೆ. *ಮಧ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ವಾಸ್ತವದಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ದೂರವಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] ದ್ವೀಪದ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುವುದು ಸಹ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 28</ref> ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಚರಿತ್ರಜ್ಞ ಎಚ್.ಡಿ.ಸಂಕಾಲಿಯಾ ಅವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಾಲ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನ ಇದ್ದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>See Sankalia, H.D., ''Ramayana: Myth or Reality'', New Delhi, 1963</ref> ಆದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಚರಿತ್ರಕಾರರಾದ ಎ.ಎಲ್.ಬಾಷಮ್ ಅವರು [[ರಾಮ]]ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೭ ನೆಯ ಅಥವಾ ೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿರಬಹುದಾದ ಸಣ್ಣ ರಾಜ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>Basham, A.L., ''The Wonder that was India'', London, 1956, pp 303</ref> ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦೦ ದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' p. 14</ref> == ವಿಭಿನ್ನ ರೂಪಾಂತರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Thai_Ramayan.jpg|thumb|right|300px|ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ಏಷ್ಯಾದ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರಾಮ-ರಾವಣರ ಯುದ್ಧದ ಬಗ್ಗೆ ಥೈಲೆಂಡಿನ ಒಂದು ಚಿತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ]]. *ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳಂತೆ, ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರೂಪಾಂತರಕ್ಕಿಂತ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥಾಸಂಪ್ರದಾಯ [[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]], [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯ]], [[ಲಾಓಸ್]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿವೆ. [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯಾದ]] ಕೆಲವು ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ]] [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಾತ್ರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು, ರಾಮನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ದುರ್ಬಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ವಿವಿಧ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬರಹಗಾರರು ಬರೆದ ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರಗಳಿವೆ. ಈ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಒಂದರಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಕಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿಯೂ ಇವೆ. ೧೪-೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ, [[ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಕನ್ನಡಲ್ಲಿ ತೊರವೆ ರಾಮಾಯಣ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರದ ಕರ್ತೃ. *ಕನ್ನಡದ ಇತರ ಮುಖ್ಯ ರಾಮಾಯಣಗಳೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]] ಅವರ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಕೃತಿ "[[ಶ್ರೀ ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]" ಮತ್ತು ರಂಗನಾಥ ಶರ್ಮಾ ಅವರ "ಕನ್ನಡ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ." *೧೨ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ತಮಿಳು]] ಕವಿ ಕಂಬ "ರಾಮಾವತಾರಮ್" ಅಥವಾ ಕಂಬರಾಮಾಯಣ ರಚಿಸಿದ. [[ಹಿಂದಿ]] ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಮಾಯಣ ೧೫೭೬ ರಲ್ಲಿ [[ತುಲಸಿದಾಸ್|ತುಲಸೀದಾಸರು]] ರಚಿಸಿದ ಶ್ರೀ ರಾಮಚರಿತ ಮಾನಸ. *ಇದಲ್ಲದೆ [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತಿ]] ಕವಿ ಪ್ರೇಮಾನಂದರು ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬಂಗಾಲಿ ಕವಿ ಕೃತ್ತಿವಾಸರು ೧೪ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಒರಿಯಾ ಕವಿ ಬಲರಾಮದಾಸರು ೧೬ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ಮರಾಠಿ]] ಕವಿ ಶ್ರೀಧರ ೧೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ತೆಲುಗು]] ಕವಿ ರಂಗನಾಥರು ೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಉಪ-ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾವಣನ ಕೇಡಿಗ ತಮ್ಮಂದಿರಾದ ಅಹಿ ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಹಿ ರಾವಣರನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು. ಈ ಕಥೆಯಂತೆ ಅಹಿ-ಮಹಿ ರಾವಣರು ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಳಿಗೆ ಬಲಿ ಕೊಡಲು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಅವನೇ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾನೆ. *ಕೇರಳದ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವರದಿಗಳಿವೆ. <ref>See ''A different song'', [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm ''The Hindu'', Aug 12, 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27, 2010 }}</ref> "ಮಾಪಿಳ್ಳೆ ರಾಮಾಯಣ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳ ಜಾನಪದ ಹಾಡುಗಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಮುಸಲ್ಮಾನ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಈ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ ಒಬ್ಬ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್]] ಸುಲ್ತಾನ. ರಾಮನ ಹೆಸರನ್ನು "ಲಾಮನ್" ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿರುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬೇರೆಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳೂ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆಯೇ ಇವೆ. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೀತಿನೀತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿ ಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ತುಸು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಾಗಿವೆ. *ಜನಪದರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲೂ 'ಗೊಂಡ ರಾಮಾಯಣ' ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ರಾಮ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ನಾಯಕ. ಈ ಕೃತಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಜನಪದ ಐಚ್ಛಿಕ ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ. === ದಕ್ಷಿಣ ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದ]] ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಮದು ಪಡೆದಿದ್ದು, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ರಾಮಾಯಣದಿಂದಲೇ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿವೆ. *[[ಚೀನಾ]] ದೇಶದ ಮಹಾಕಾವ್ಯ "ಪಶ್ಚಿಮದತ್ತ ಪಯಣ" ದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದವು. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಈ ಕಾವ್ಯದ "ಸುನ್ ವುಕಾಂಗ್" ಪಾತ್ರ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಆಧರಿಸಿದ ಪಾತ್ರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. *ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ಸುಮಾರಿನಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರವಾದ "ಕಾಕಾವಿನ್ ರಾಮಾಯಣ" ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬದಲಿಸದೆ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಾಂತರವಾಗಿದೆ. *ಲಾಓಸ್ ದೇಶದ ಕಾವ್ಯ "ಫ್ರಾ ಲಕ್ ಫ್ರಾ ಲಾಮ್" ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರ; ಇದರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿರುವ "ಲಕ್" ಮತ್ತು "ಲಾಮ್" ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ರಾಮರ ಹೆಸರಿನ ಲಾಓ ರೂಪಾಂತರಗಳು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನವನ್ನು ಬುದ್ಧನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಮಲೇಷ್ಯಾದ "ಹಿಕಾಯತ್ ಸೆರಿ ರಾಮ" ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದಶರಥ ಪ್ರವಾದಿ ಆದಮನ ಮೊಮ್ಮಗ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ರಾವಣ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುವುದರ ಬದಲು ಅಲ್ಲಾನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ.<ref>See ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations''</ref> *[[ಥೈಲೆಂಡ್|ಥೈಲೆಂಡಿನ]] ಕಾವ್ಯವಾದ "ರಾಮಕಿಯೆನ್" ಸಹ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಂಡೋದರಿಯರ ಮಗಳೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜ್ಯೋತಿಷಿಯಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಜಾತಕವನ್ನು ನೋಡಿ ಅಪಶಕುನವನ್ನು ಮುನ್ನುಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ನೀರಿಗೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜನಕ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಮುಖ್ಯ ಕಥೆ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯಂತಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಥಾಯಿ ಸಮಾಜದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾವ್ಯದ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಬ್ಯಾ೦ಗ್‍ಕಾಕ್ ನಲ್ಲಿರುವ "ವಾತ್ ಫ್ರಾ ಕಯೆವ್" ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. *ಇತರ [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲಿಯ "ರಾಮಕವಚ", ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್ ನ "ಮರಡಿಯ ಲಾವಣ", ಕಾಂಬೋಡಿಯದ "ರೀಮ್‍ಕರ್" ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್‍ಮಾರ್ ನ "ಯಾಮ ಜಾತ್‍ದವ್" ಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. === ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣ === *[[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಕುವೆಂಪು]] ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು [[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]] ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *[[ತೆಲುಗು]] ಕವಿಯಾದ [[ವಿಶ್ವನಾಥ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ]] ಎಂಬುವವರು ರಾಮಾಯಣ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಮು ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಇಬ್ಬರು ಕವಿಗಳಿಗೂ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತ್ತು. *ಅಶೋಕ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಎಂಬ [[ಆಂಗ್ಲ]] ಲೇಖಕರು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಆರು ಸರಣಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದಿದ್ದಾರೆ. *[[ಕಾಂಚೀಪುರಂ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ]] ಗೇಟಿ ರೈಲ್ವೇ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿಯು ದ್ರಾವಿಡರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಈ ಕಾವ್ಯದ ಪರಿಷ್ಕೃತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ರಾವಣನನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸನೆಂದೂ, ರಾಜನೀತಿಜ್ಞನೆಂದೂ, ಸೀತೆ ಅವನಿಗೆ ಮರುಳಾ ದಳೆಂದೂ, ರಾಮನು ನೀತಿ, ನಿಯಮ, ನಯನಾಜೂಕುಗಳಿಲ್ಲದ ಲಂಪಟ ರಾಜಕುಮಾರನೆಂದೂ, ಕುಡಿದು ಉನ್ಮತ್ತಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಮಾರಣಹೋಮಕ್ಕೆ ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದನೆಂದೂ ಚಿತ್ರಿಸುವ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ದೂರ ಇವೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರ ಚಿತ್ರಣಗಳು ತನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪುನರ್ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಗುಪ್ತಪ್ರಯತ್ನದ ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಗುರುತುಗಳು == *[[ಹಂಪೆ|ಹಂಪೆಯ]] ಹತ್ತಿರ ಇರುವ [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ [[ಸುಗ್ರೀವ|ಸುಗ್ರೀವನ]] ಗುಹೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಒಂದು ಗುಹೆಯಿದೆ. ಈ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಗುರುತುಗಳಿವೆ. *ಈ ಸ್ಥಳವು ಸುಂದರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿನ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಯ ವರ್ಣನೆಯಂತೆ ಇದೆ. ರಾಮನು ಹನುಮಂತನನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಜಾರರಾಮನ (ಸಾವಿರ 'ರಾಮ'ರ) ದೇವಾಲಯವಿದೆ . * ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಮಮಂದಿರ * ರಾಮಸೇತು == ಈ ಪುಟಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ == *[[ಮಹಾಭಾರತ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ]] *[[ತ್ರೇತಾಯುಗ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣದ ಪಾತ್ರಗಳು]] *[[ಏಕ ಶ್ಲೋಕೀ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ]] *[[ಖರ]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * Milner Rabb, Kate, ''National Epics'', 1896 - [http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt See eText] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110914003423/http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt |date=2011-09-14 }} [[Project Gutenburg]] * Raghunathan, N. (Trans), ''Srimad Valmiki Ramayanam'', Vighneswara Publishing House, Madras (1981) *''A different Song'' - Article from "The Hindu" August 12, 2005 - [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=2010-10-27 }} * Dr. Gauri Mahulikar ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations'', Ramayan Institute [http://www.ramayanainstitute.org/.../Papers/ EFFECTOFRAMAYANAONVARIOUSCULTURESANDCIVILISATIONS.pdf -]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' Princeton University Press, 1999 ISBN 0-691-01485-X * S. S. N. Murthy, A note on the Ramayana, Jawaharlal Nehru University, New Delhi [http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061003170332/http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf |date=2006-10-03 }} == ಅಡಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ == <references /> == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == ;ಮೂಲ ಪಠ್ಯ *[[oldwikisource:रामायण|रामायण]] ([[Devanagari]] version on [[Wikisource]]) ; ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾಂತರಗಳು *[http://www.sacred-texts.com/hin/rama/index.htm ರಾಲ್ಫ್ ಗ್ರಿಫಿತ್ ಅವರಿಂದ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ (೧೮೭೦-೧೮೭೪)] *[http://www.valmikiramayan.net/ ಅರ್ಥಸಹಿತ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070113034155/http://www.valmikiramayan.net/ |date=2007-01-13 }} ;ಆನ್‍ಲೈನ್ ಮಾಹಿತಿ *[http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷಾಂತರದೊಂದಿಗೆ ತುಲಸಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪಠ್ಯ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060221105454/http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm |date=2006-02-21 }} *[http://ebooks.iskcondesiretree.com/index.php?f=%2Fpdf%2FRamayana&q=f ರಾಮಾಯಣದ ಬಗೆಗೆ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಮಾಹಿತಿ] *[http://www.sacred-texts.com/hin/dutt/index.htm ಆರ್.ಸಿ.ಭಟ್ ಅವರಿಂದ ಸರಳೀಕೃತ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ (೧೮೯೯)] *[http://www.onlinedarshan.com/ramayana/index.htm ಆನ್‍ಲೈನ್ ರಾಮಾಯಣ] (ನೋಂದಣಿ ಅಗತ್ಯ) *[http://eol.jsc.nasa.gov/scripts/sseop/photo.pl?mission=STS033&roll=74&frame=74 ನಾಸಾ ಸಂಸ್ಥೆ ತೆಗೆದಿರುವ ಚಿತ್ರ(ಇದನ್ನ ರಾಮಾಯಣ ಕಾಲದ ಸೇತುವೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಶಂಕಿಸಲಾಗಿದೆ)] ; ರಾಮಾಯಣ ಆಧಾರಿತ ಕೃತಿಗಳು *[http://www.kamat.com/kalranga/mythology/ramayan/index.htm Illustrated Ramayana] contains paintings, sculptures, and other Indian art inspired by Ramayana. *[http://www.borobudur.tv/temple_index.htm The Ramayana reliefs at Prambanan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070203034717/http://www.borobudur.tv/temple_index.htm |date=2007-02-03 }} *[https://www.gadima.com/category/4/0/0/geetramayan-akashwani Marathi lyrical representation of Ramayana by G D Madgulkar and Sudhir Phadke] *[http://www.ninapaley.com/Sitayana/ ''Sita Sings the Blues''] - clips of a 21st century animated portrayal of the Ramayana from [[Sita Devi|Sita's]] perspective ; ಸಂಶೋಧನಾ ಲೇಖನಗಳು *[http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಭಾವ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060327190747/http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf |date=2006-03-27 }} - (ಪಿಡಿಫ್ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ.) ; ವರ್ಗೀಕರಣಗೊಳ್ಳದ ಕೆಲವು ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಗಳು *[http://www.ramayana.com/ Ramayana.com] *[http://puja.net/Podcasts/PodcastMenu.htm Weekly podcast on Vedic Chanting, Mantras, Vedic Mythology and stories from the Puranas] *[http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ 25 Lessons from Ramayana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210127222410/http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ |date=2021-01-27 }} *http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060719113311/http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm |date=2006-07-19 }} *[http://ramsss.com/bhakti/books/ramayana/index.htm Ramayana] *[https://www.thespiritualscientist.com/category/vedic-scriptures/ramayana/ Ramayana - The Spiritual Scientist] {{ರಾಮಾಯಣ}} {{ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ}} [[ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ|*]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] [[ವರ್ಗ:ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು]] kbdcx8jej8yv9okc3xj1yerxa0oxzne 1258714 1258713 2024-11-20T06:47:35Z 2409:40F2:300F:D154:8000:0:0:0 ಗೌರವಪೂರ್ವಕ ಪದಗಳ ಬಳಕೆ 1258714 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious text | subheader = '''रामायणम्''' | image = Indischer Maler von 1780 001.jpg | caption = [[ಶ್ರೀರಾಮ]] ತನ್ನ ಪತ್ನಿ [['ಸೀತಾ' ಮಾತೆ]] ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಂದಿಗೆ ಅರಣ್ಯ, ಹಸ್ತಪ್ರತಿ, ಸಿ.ಎ. ೧೭೮೦ | author = [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] | religion = [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | language = [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] | verses = ೨೪೦೦೦ }} {{ವಿಶೇಷ ಲೇಖನ}} [[ಚಿತ್ರ:Ramayana.jpg|thumb|ರಾಮಾ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ]] '''ರಾಮಾಯಣ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂಗಳ]] ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಈ ಬೃಹದ್ಕಾವ್ಯವು [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.ರಾಮಾಯಣವನ್ನು [[ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸ|ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸವಾಗಿ]] ವಿಭಜಿಸಿದರೆ (ರಾಮನ+ಅಯನ=ರಾಮಾಯಣ) ಶ್ರೀ''ರಾಮ'ರ ಇತಿಹಾಸ'' ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣವು ೨೪೦೦೦ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಂದುಂಟಾದ ೭ ಕಾಂಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜಪುತ್ರ [[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮ]], ಅವರ ಮಡದಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತಾ ಮಾತೆ]] ಹಾಗೂ ಸೀತಾ ಮಾತೆಯ ಅಪಹರಣ ಮಾಡಿದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರ ಕುರಿತಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಈ ಕಾವ್ಯ ಶ್ರೀರಾಮ'ರ ಮಕ್ಕಳಾದ [[ಲವ]]-[[ಕುಶ|ಕುಶರಿಂದ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಮಾಯಣವು [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ|ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದ]] ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಶ್ರೀರಾಮ'ರ ಕಥೆಯು ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಂತರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಯಿತು. ==ರಾಮಾಯಣದ ಇತಿವೃತ್ತ== *ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಂತೆ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೫ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧ನೇ ಶತಮಾನವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾಲವು ಮಹಾಭಾರತದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದ ಕಾಲ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬೇರೆ ಪೌರಾಣಿಕಗಳಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವೂ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದರ ನಿಖರವಾದ ಕಾಲ ಊಹಿಸುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣವು [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಶ್ಲೋಕದ ಹೊಸ [[ಛಂದಸ್ಸು|ಛಂದಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ]] ಬಹುಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ.ಇದು ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ಋಷಿಗಳ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಕಥಾಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಸಂಬಂಧಿತ ಚರ್ಚಾಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [[ರಾಮ]], [[ಸೀತೆ]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ಭರತ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮತ್ತು ಕಥೆಯ ಖಳನಾಯಕನಾದ [[ರಾವಣ]] ಈ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ. *ರಾಮ ಕಥೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಗೊಂಡ ಪ್ರಮುಖರೆಂದರೆ - ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಹಿಂದಿ]] ಕವಿ [[ತುಳಸಿದಾಸ|ತುಳಸೀದಾಸರು]], ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ|ತಮಿಳು]] ಕವಿ [[ಕಂಬ]], ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]]([[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]). *ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಎಂಟನೆ ಶತಮಾನದಿಂದ ಅನೇಕ [[ಭಾರತೀಯ]] ವಸಾಹತುಗಳು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಏರ್ಪಟ್ಟಾಗ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳ ಮೂಲಕ ಆ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು.ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಖ್ಮೇರ್,ಮಜಪಾಹಿತ್, ಶೈಲೇಂದ್ರ,ಚಂಪಾ,ಶ್ರೀವಿಜಯ ಮೊದಲಾದ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ರಾಮಾಯಣ [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] (ಜಾವಾ,ಸುಮಾತ್ರಾ ಮತ್ತು ಬೋರ್ನಿಯೊ)[[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]],[[ಮಲೇಶಿಯ]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಲಾಓಸ್|ಲಾಓಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಸಾಹಿತ್ಯ,ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. == ಸಾರಾಂಶ == ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕನಾದ ರಾಮ ಹಿಂದೂಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಜನಪ್ರಿಯ ದೇವರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ. ರಾಮ ನಡೆದ ದಾರಿಯೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಿಗಳು ಭೇಟಿ ಕೊಡುವುದುಂಟು. ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯಾಗಿರದೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವೇ ಆಗಿದೆ.ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುವ ಗೌರವ ಎಷ್ಟೆಂದರೆ ರಾಮಾಯಣ ಅಥವಾ ಅದರ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಓದಿ ಅಥವಾ ಕೇಳಿದಲ್ಲಿ ಪಾಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಐತಿಹ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಮ, ಹಿಂದೂ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ಅವತಾರ. ರಾಮನ ಅವತಾರದ ಉದ್ದೇಶ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು. ರಾಮನನ್ನು ನಂಬಿದವರಿಗೆ ಎಂದೂ ಅನ್ಯಾಯ ಆಗದು ಎಂದು ಜನರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ರಚನೆ == *ರಾಮಾಯಣಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಳೆಯದೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಓದುವಂಥದೂ ಆದ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ]] ''ರಾಮಾಯಣ''ವು ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಅನೇಕ ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅಪೂರ್ಣ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ೧೧ನೆಯ ಶತಮಾನದ್ದು.<ref>Robert P. Goldman, ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'', pp 5</ref> ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರತಿಯು[[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ ಭಾರತದ]] ಹಾಗೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ]] ಎರಡು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ರಾಮನ ಜನ್ಮದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅವನ ಅವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಯವರೆಗಿನ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಳುಕಾಂಡಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. #'''''ಬಾಲಕಾಂಡ''''' – [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜನನ, ಬಾಲ್ಯ, ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮುನ್ನ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ರಾಮ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅವನೊಡನೆ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ತೆರಳುವುದು, ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ- ಈ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. #''ಅಯೋಧ್ಯಾ ಕಾಂಡ'' – ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ಕೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮೂರು ವರಗಳಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ ವನವಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ದಶರಥನು ಪುತ್ರಶೋಕವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ ಮರಣ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. #'''''ಅರಣ್ಯ ಕಾಂಡ''''' – ವನವಾಸದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನ, ಸೀತೆಯ ಅಪಹರಣ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿದೆ. #'''''ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ ಕಾಂಡ''''' – ಸೀತೆಯನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ [[ರಾಮ]] [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ [[ಸುಗ್ರೀವ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮುಂತಾದ ಕಪಿವೀರರ ಗೆಳೆತನವಾಗುತ್ತದೆ. ವಾನರಸೈನ್ಯವು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. #'''''ಸುಂದರ ಕಾಂಡ''''' – [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಬಗೆಗಿನ ವಿವರಗಳಿವೆ. ಹನುಮಂತನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಸುಂದರೆ ಎಂದಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಭಾಗಕ್ಕೆ [[ಸುಂದರ ಕಾಂಡ]] ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹನುಮಂತ ಸಮುದ್ರ ಲಂಘನ ಮಾಡಿ ಲಂಕೆ ಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿರುವ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನದಲ್ಲಿ]] ಇರುವ ವಿಷಯವನ್ನು[[ರಾಮ|ರಾಮನಿಗೆ]] ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. #'''''ಯುದ್ಧ ಕಾಂಡ''''' - ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ರಾಮ]] - [[ರಾವಣ|ರಾವಣರ]] ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ರಾವಣ ಸಂಹಾರದ ನಂತರ ರಾಮ ತನ್ನ ಪರಿವಾರದೊಡನೆ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ]] ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುವುದರ ಕುರಿತಾದ ವರ್ಣನೆಗಳಿವೆ. #'''''ಉತ್ತರ ಕಾಂಡ''''' – ರಾಮ, ಸೀತೆ ವನವಾಸದ ನಂತರ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು. ಅಗಸನ ಮಾತಿನ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಕಾಡಿಗಟ್ಟುವುದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಗೊಂಡ ವಿವರಗಳಿವೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಕಡೆಯ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೇ ಬರೆದಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂದೇಹಗಳಿವೆ. ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಭಾಗದ ನಡುವೆ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳಿದ್ದರೂ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಕೃತಿಯ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದ ಅಂಗ ಎಂದು ಅನೇಕ ತಜ್ಞರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.<ref>Raghunathan, N. (trans.), ''Srimad Valmiki Ramayana''</ref> ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ರಾಮನ ಜನ್ಮ, ಅವನ ದೈವೀ ಅಂಶ ಮತ್ತು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕುರಿತಾದ ದಂತಕಥೆಗಳಂಥ ಅನೇಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಅಂಶಗಳ ಬಹುಭಾಗ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲೇ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Hanuman in Terra Cotta.jpg|thumb|[[ದ್ರೋಣಗಿರಿ]] ಪರ್ವತವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಪ್ರತಿಮೆ]] *'''[[ರಾಮ]]''' - [[ರಾಮ]] ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ. ರಾಮನನ್ನು [[ದೇವರು|ದೇವರ]] ಅವತಾರವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಮನು [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜನಾದ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಹಿರಿಯ ಮಗ. ದಶರಥನಿಗೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರನಾದ ಮಗ. ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡರೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ. ರಾಮ ಸದ್ಗುಣಗಳ ಸಾಕಾರ ರೂಪವಾಗಿದ್ದನು. ದಶರಥನ ಮೂವರು ಪತ್ನಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳಾದ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] ತನ್ನ ವರಗಳ ಮೂಲಕ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಾರಣಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ರಾಜನಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟು, ತಂದೆಯಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ರಾಕ್ಷಸನಾದ ರಾವಣನು ರಾಮನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಸೀತಾ]]''' - [[ಸೀತಾ|ಸೀತೆಯು]] ರಾಮನ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲೆಯ]] ರಾಜನಾದ [[ಜನಕ|ಜನಕನ]] ಮಗಳು. ಸೀತೆಯು ಸ್ತ್ರೀ ಸಚ್ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದ್ದವಳು. ಸೀತೆಯು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನಿಂದ]] ಅಪಹರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾವಣನು ಸೀತೆಯನ್ನು [[ಲ೦ಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ]] ಬಂಧನದಲ್ಲಿರಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ರಾಮ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಂದು ಅವನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಹನುಮಂತ]]''' - ಹನುಮಂತ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಕಪಿಯ ಹೆಸರು. ಇವನು [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂದಾ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು. ಹನುಮಂತ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಭಕ್ತ. ಮಹಾ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಹಾರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿರುವ]] ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಲಂಕೆಯಿಂದ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರಲು ರಾಮನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]]''' - ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರಾಮನ ತಮ್ಮ. ರಾಮ ವನವಾಸಕ್ಕೆಂದು ಹೊರಟಾಗ ಲಕ್ಶ್ಮಣನೂ ಅವನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದಷ್ಟೂ ದಿನ ತನ್ನ ಅಣ್ಣ, ಅತ್ತಿಗೆಯರಾದ ರಾಮ ಮತ್ತು ಸೀತೆಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ರಾವಣನಿಂದ ಪ್ರೇರಿತನಾದ [[ಮಾರೀಚ]] ಚಿನ್ನದ ಜಿಂಕೆಯ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಾಡಿದಾಗ ಸೀತೆ ಆ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಆಸೆ ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು ಕಾವಲಿಟ್ಟು ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದು ತರಲೆಂದು ಹೋದಾಗ, ರಾಮನ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ತನಾದ ಕೇಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಸೀತೆ ಒತ್ತಾಯದ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಮನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆಂದು ಹೋದಾಗ, ಓಂಟಿಯಾಗಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು [[ರಾವಣ]] ಅಪಹರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. *'''[[ರಾವಣ]]''' - ರಾವಣನು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯ]] ರಾಜನಾಗಿದ್ದು '''ಲಂಕಾಧಿಪತಿ''' ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವನು. ರಾವಣನು [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು]] ಕುರಿತು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೆ. "ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರಿಂದಲೂ" ಸಾವು ಬಾರದಿರಲಿ ಎಂಬುದೇ ಆ ವರ. ರಾವಣನಿಗೆ ಹತ್ತು ತಲೆಗಳು, ಇಪ್ಪತ್ತು ಕೈಗಳು. [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ]] ಚಿರಂಜೀವಿಯಾಗುವ ವರ ಪಡೆದ ರಾವಣ ಲೋಕಕಂಟಕನಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತಾನೆ. ದುಷ್ಟತನದಿಂದ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು [[ರಾಮ]] ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಜನ್ಮ ತಾಳುತ್ತಾನೆ. *'''[[ದಶರಥ]]''' - ದಶರಥ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ. [[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ತಂದೆ. ದಶರಥನಿಗೆ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]], [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಎಂಬ ಮೂರು ಜನ ಪತ್ನಿಯರು. ರಾಮನು ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ. [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನು]] ಸುಮಿತ್ರೆಯ ಮಗ. [[ಭರತ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಕಿರಿಯ ರಾಣಿಯಾದ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮಕ್ಕಳು. ಕೈಕೇಯಿ ದಶರಥನ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿ. ದಶರಥನಲ್ಲಿ ಮೂರು ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ದಶರಥನಿಂದ ದೂರ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಪ್ರಿಯಪುತ್ರನಾದ ರಾಮನ ವಿರಹವನ್ನು ಸಹಿಸದೆ ದಶರಥ ಎದೆಯೊಡೆದುಕೊಂಡು ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಭರತ]]''' - ಭರತನು ದಶರಥನ ಎರಡನೆಯ ಮಗ. ರಾಮನು ಸೀತಾ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೊಡನೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟಾಗ ಭರತ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ತಾಯಿಯೇ ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ತನ್ನ ತಂದೆ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣಳಾದ ವಿಷಯ ಭರತನಿಗೆ ನಂತರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಕೂಡಲೇ ತಾಯಿಯ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಭರತ ಎಷ್ಟೇ ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡರೂ, ತನ್ನ ತಂದೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪ್ಪಲು ಒಪ್ಪದ ರಾಮ ಭರತನೊಡನೆ ಹಿಂತಿರುಗಲು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಆಗ ಭರತ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ತಾನು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳದೆ, ಅಣ್ಣನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನೇ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲಿಟ್ಟು, ರಾಮನ ಪರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. *'''[[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]]''' - [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]] ಒಬ್ಬ ಋಷಿ. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳು ಮುಗಿದ ನಂತರ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ರಾಮನನ್ನು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲಾ]] ನಗರಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಜನಕರಾಜನು ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ ಏರ್ಪಡಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಶಿವ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿದು [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ವಿವಾಹವಾಗುತ್ತಾನೆ. == ರಾಮ ಪುರಾಣ == [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg|thumb|300px|ಮಿಥಿಲೆಯ ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ರಾಮ ಶಿವನ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ವಿಶ್ವದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಾದ ಬ್ರಹ್ಮನು ರಾಕ್ಷಸರರ ರಾಜ ರಾವಣನ ಘೋರ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಅವನನ್ನು ದೇವತೆಗಳು, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರು]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರು ಕೊಲ್ಲಲಾಗದೆಂಬ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು. ಅದನ್ನು ಅವನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಸಾಧ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥ ವರವನ್ನು ಪಡೆದು ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸಹಚರ ರಾಕ್ಷಸರೊಡಗೂಡಿ ಭೂಸಂಹಾರಕ್ಕೆ ತೊಡಗಿ, ಶಿಷ್ಟಜನರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ]] ಅವರ ಜಪ-ತಪಗಳಿಗೆ ಉಪದ್ರವ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದನು. *ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳು ಭೂಮಿಯನ್ನೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಈ ದುಷ್ಟನಿಂದ ಕಾಪಾಡು ಎಂದು ಬ್ರಹ್ಮನ ಮೊರೆ ಹೊಕ್ಕರು. ಬ್ರಹ್ಮನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಸಾರಿ ದೇವತೆಗಳ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ಅರುಹಿ, ರಾವಣನು ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ವಿಷ್ಣುವೇ ಮಾನವನಾಗಿ ಅವತಾರವೆತ್ತಿ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಕೋಸಲವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಿಗೆ]] ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ತನ್ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಮಂತ್ರಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪುರೋಹಿತರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪುತ್ರಸಂತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಪುತ್ರಕಾಮೇಷ್ಟಿ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ವಿಷ್ಣು ದಶರಥನ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ದೈವೀ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನನ್ನು ಯಜ್ಞಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. ಈ ದೈವೀ ಪುರುಷ ದಶರಥನಿಗೆ ಅಮೃತವಿದ್ದ ಚಿನ್ನದ ಕಲಶವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿ ತನ್ನ ರಾಣಿಯರಿಗೆ ಅದನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಹೇಳಿದನು. *ದಶರಥನು ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಮೂವರು ರಾ‍ಣಿಯರಾದ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]] ಮತ್ತು [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಇವರ ನಡುವೆ ಹಂಚಿದನು. ಕಾಲ ಕ್ರಮೇಣ ಅವರು ಗರ್ಭಿಣಿಯರಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ರಾಣಿ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ|ಕೌಸಲ್ಯೆಗೆ]] ಹಿರಿಯ ಮಗನಾಗಿ [[ರಾಮ|ರಾಮನೂ]], [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಗೆ]] [[ಭರತ|ಭರತನೂ]] ಮತ್ತು [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಸುಮಿತ್ರೆಗೆ ಜನಿಸಿದರು. *ಈ ಬಾಲಕರು [[ವಸಿಷ್ಠ|ವಸಿಷ್ಠರಿಂದ]] ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಬಿಲ್ಲುವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಕಲಿಯುತ್ತ ಬೆಳೆದರು. ಒಂದು ದಿನ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು]] ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ತಮ್ಮ ಯಜ್ಞ ಯಾಗಾದಿಗಳಿಗೆ ಭಂಗ ತರುತ್ತಿರುವ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ರಾಮನನ್ನು ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿದರು. ಒಲ್ಲದ ಮನ್ಸಸ್ಸಿನಿಂದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಳಿಸಿಕೊಡಲು ಅವನು ಒಪ್ಪಿದನು. ಈ ಸೋದರರು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನು. *ಹಿಂತಿರುಗುವಾಗ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆಯ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಮಿಥಿಲಾ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಅಲ್ಲಿ [[ಜನಕ]] ಮಹಾರಾಜನು ತನ್ನ ಮಗಳು ಅಪ್ರತಿಮ ಸುಂದರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಬಹಳ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಎದೆಯೀರಿಸಿದವನಿಗೆ ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಮದುವೆ ಮಾಡಿ ಕೊಡಲಿರುವ ಸ್ವಯಂವರವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಅರಿತನು. ಅನೇಕ ವಿವಾಹೇಚ್ಛುಗಳು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಸೋತಿದ್ದ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ರಾಮನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅವನು ಜನಕನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಜನಕನು ಅವನ ಲಾವಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರು ಹೋದನು. ಐದು ಸಾವಿರ ಜನರು ಆ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಎಂಟು ಗಾಲಿಗಳ ರಥದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದರು. ರಾಮನು ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮುರಿಯುವಷ್ಟು ಬಗ್ಗಿಸಿದನು. ಜನಕನು ಸಂತಸದಿಂದ ತನ್ನ ಲಾವಣ್ಯವತಿ ಮಗಳನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು. ಭವ್ಯವಾದ ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ ನವಜೋಡಿಯು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿತು. === ರಾಮನ ವನವಾಸ === *ರಾಜ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಹಾಗೂ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ರಾಮನನ್ನು ಯುವರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಅವನ ಪ್ರಜೆಗಳು ಈ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಸಂತಸದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು.ಇಡೀ ನಗರವು ಈ ಸಂಬಂಧದ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿತು.ದಶರಥನು ಈ ಆಚರಣೆಗಳ ಸಂಬಂಧ ಚರ್ಚಿಸಲು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಕೈಕೇಯಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದನು. ಆದರೆ, ದುಷ್ಟದಾಸಿಯಾದ [[ಮಂಥರ|ಮಂಥರೆಯಿಂದ]] ದುರ್ಬೋಧನೆಗೊಳಗಾಗಿ 'ಯುವರಾಜನಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನಲ್ಲ,ಆದ ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ ರಾಮ' ಎಂದು ಅಸೂಯೆಪಟ್ಟು ದುಃಖಿಸಿದಳು.ದಶರಥನು ಬಂದಾಗ ಅವಳು ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೀರುಗರೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು.ಚಿಂತಿತನಾದ ದಶರಥನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಕೈಕೇಯಿ,ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ದಶರಥ ತನಗಿತ್ತಿದ್ದ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದಳು.ಈ ವರಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರೆ ಪ್ರಸನ್ನಳಾಗುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು. *ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಅವಳು,ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನನ್ನು ಯುವರಾಜನಾಗಿ ನೇಮಿಸಬೇಕೆಂದೂ,ಎರಡನೆಯದಾಗಿ,ರಾಮನನ್ನು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಘೋರವಾದ ದಂಡಕಾರಣ್ಯಕ್ಕೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸ ಬೇಕೆಂದೂ ಕೇಳಿದಳು. ದುಃಖಿತನಾದ ದಶರಥ,ಆದಾಗ್ಯೂ ತನ್ನ ವಚನವನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು.ಆದರ್ಶ ಪುತ್ರನಾದ ರಾಮ,ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ತನಗಿದ್ದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದನು. ಅವನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಪತ್ನಿ [[ಸೀತೆ]] ಮತ್ತು ತಮ್ಮ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜೊತೆ ಹೊರಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ದಶರಥ ದುಃಖದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ರಾಮ,ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪರಿತಪ್ತ ಜನರಿಂದ ಹಿಂಬಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ದಶರಥ ದುಃಖದಿಂದ ಮರಣವನ್ನಪ್ಪಿದನು. === ಸೀತಾಪಹರಣ === [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg|thumb|300px|ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ರಾಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ]] ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು [[ಗಂಗಾ]] ನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಕಾಡಿನೊಳಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಚಿತ್ರಕೂಟ ಎಂಬ ಸುಂದರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟೀರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಫಲಪುಷ್ಪಗಳಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಕುಟೀರ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿದ್ದ ಸ್ವರ್ಗವೇ ಆಯಿತು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ರಾಮ ಗರುಡರಾಜನಾದ ಜಟಾಯುವಿನೊಂದಿಗೆ ಮಿತ್ರತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದ ಭರತ, ನಡೆದ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೇಳಿ, ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿ ಕೈಕೇಯಿ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಬೇಸರ, ಕೋಪಗೊಂಡನು. *ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಂಡನು. ತಂದೆಯ ವಚನದಿಂದ ಬದ್ಧನಾದ ರಾಮ ಇದಕ್ಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಒಯ್ದು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ರಾಮನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಂದಿಗ್ರಾಮದಿಂದ ಭರತ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮ ಮರಳಿ ಬರದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನೂ ಭರತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. *ಒಂದು ದಿನ ರಾವಣನ ತಂಗಿಯಾದ [[ಶೂರ್ಪನಖಿ]] ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿ, ಚಿತ್ರಕೂಟದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡು ಅವನನ್ನು ಮೋಹಿಸಿದಳು. ಸುಂದರ ಹುಡುಗಿಯ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ರಾಮನನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಳು. ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯತ್ತ ನಿಷ್ಠಾವಂತನಾದ ರಾಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಶೂರ್ಪನಖಿಯ ವರ್ತನೆಯಿಂದ ಕುಪಿತನಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಅವಳ ಮೂಗು ಮತ್ತು ಕಿವಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು. ರಾವಣನತ್ತ ಮರಳಿ ಶೂರ್ಪನಖಿ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿತ್ತಳು. ಅವಳಿಂದ ಸೀತೆಯ ಸೌಂದರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ರಾವಣ, ರಾಮನನ್ನು ಕೊಂದು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ನಿರ್ಧಾರ ವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ರಾವಣನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದ [[ಮಾರೀಚ]] ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕುಟೀರದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ದೂರ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. *ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೆರೆಯನ್ನು ಎಳೆದು ಅದರ ಒಳಗೆ ಇರುವವರೆಗೂ ಸೀತೆ ಸುರಕ್ಷಿತಳಾಗಿ ಇರುವಳೆಂದು ತಿಳಿಸಿ ಹೋದನು. ಮುದುಕನ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ಬಂದ ರಾವಣ ಅನ್ನದಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. ಗೆರೆಯನ್ನು ದಾಟಲು ಹೆದರಿದರೂ, ಅವನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಲು ಸೀತೆ ಮುಂದೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ತನ್ನ [[ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನ|ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ]] ಹಾರಿದನು. ಇದನ್ನು ಕಂಡ ಜಟಾಯು ಸೀತೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹೋದನು. ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಣದೆ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಜಟಾಯುವಿನಿಂದ ಸೀತಾಪಹರಣದ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿದರು. === ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ === *ತಮ್ಮ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಕಿಷ್ಕಿಂದೆಯ ವಾನರ ರಾಜನಾದ [[ಸುಗ್ರೀವ]] ಹಾಗೂ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹನುಮಂತ ಸುಗ್ರೀವನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇನಾಧಿಪತಿ. ಸೀತೆ ರಾವಣನ ರಥದಿಂದ ಎಸೆದ ಆಭರಣಗಳು ವಾನರರಿಗೆ ದೊರೆತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಅಣ್ಣ [[ವಾಲಿ|ವಾಲಿಯಿಂದ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಹೊರಗಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಸುಗ್ರೀವ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪರಸ್ಪರ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆದ ಸುಗ್ರೀವನಿಂದ ವಾಲಿ ಮಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸುಗ್ರೀವ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೂಡಿ ಲಂಕೆಯೆಡೆಗೆ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ತಮ್ಮ ವಾನರಸೇನೆಯನ್ನು ನಾನಾ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. *ಅವರು ರಾವಣನಿಂದ ಹತನಾದ ಜಟಾಯುವಿನ ಸೋದರ, [[ಸಂಪಾತಿ|ಸಂಪಾತಿಯನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುವವರೆಗೆ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಫಲ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಸಂಪಾತಿಯು ಅಂಗವೈಕಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಹಾರಲು ಅಸಮರ್ಥನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಸೂರ್ಯನ ಅತಿ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ಸುಟ್ಟು ಹೋಗಿದ್ದವು. ಬಲಶಾಲಿಯಾದ ಜಟಾಯುವು ಅವನನ್ನು ಸಾವಿನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿದ್ದನು. ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಜಟಾಯು ದೇಹಬಲದಿಂದ ಗಟ್ಟಿಗನಾದರೂ ಸಂಪಾತಿಗೆ ಕಣ್ಣಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿದ್ದು ನೂರಾರು [[ಯೋಜನ|ಯೋಜನಗಳಷ್ಟು]] ದೂರ ನೋಡಬಲ್ಲವನಾಗಿದ್ದನು . * ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸೋದರನನ್ನು ಕೊಂದದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅವನು ವಾನರರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿದನು. ಅನತಿಕಾಲದಲ್ಲೇ ಅವನು ಸೀತೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿದನು. ಅವಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ಲಂಕಾದ್ವೀಪದಲ್ಲಿನ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನವೊಂದರಲ್ಲಿ]] ಸೆರೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಹೇಳಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತ === *ಸುಗ್ರೀವನು ತನ್ನ ವಾನರಸೈನ್ಯವನ್ನು ಅಂಗದನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದನು. ಹನುಮಂತನು ಅಂಗದನ ಸೇನಾಪತಿಯಾಗಿ ತೆರಳಿದನು. ಅವರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಬಹುದೂರ ಹೋದಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ಲಂಕಾದ್ವೀಪದ ನಡುವೆ ಮಹಾಸಾಗರವನ್ನು ಕಂಡರು. ಆ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆಂದು ತಿಳಿಯದಾದರು. ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇರಹೇಳಿ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನದೇಹವನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸಿ ಮಹಾರೂಪ ತಾಳಿ ಅಪಾರ ಜಲರಾಶಿಯನ್ನು ಜಿಗಿದು ದಾಟಿ ತ್ರಿಕೂಟ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಇಳಿದು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕಾಪಟ್ಟಣದತ್ತ]] ನೋಡಿದನು. ನಗರಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಪಹರೆ ಇದ್ದದ್ದರಿಂದ ಬೆಕ್ಕಿನ ರೂಪತಾಳಿ ನಗರವನ್ನು ನುಸುಳಿ ನಗರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದನು. ರಾವಣನು ತನ್ನ ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದನು. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸೀತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. *ತನ್ನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಆಶೋಕವನದಲ್ಲಿ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ರಾಕ್ಷಸಿಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟು ದುಃಖದಿಂದ ಕಳೆಗುಂದಿದ ಸೌಂದರ್ಯವುಳ್ಳ ಸೀತೆಯನ್ನು ನೋಡಿದನು. ಸಣ್ಣ ಕಪಿಯೊಂದರ ವೇಷ ತಾಳಿ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನು]] ಮರದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಜಿಗಿದು ಅವಳಿಗೆ ರಾಮನ ಉಂಗುರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಅವಳಿಂದ ಒಂದು ಉಂಗುರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ಅವಳನ್ನು ತನ್ನೊಡನೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಲು, ರಾಮನೇ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಬರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಹುಡುಕಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಒಂದು ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ವಜ್ರವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಕೊಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಳು. ಅವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬಂದ ರಾವಣನು ಅವಳ ಮನವೊಲಿಸಲು ವ್ಯರ್ಥ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡಿ ಅವಳು ಇನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಶವಾಗದಿದ್ದರೆ, ತನ್ನ ಬೆಳಗಿನ ಉಪಾಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳ ಅಂಗಾಂಗಗಳನ್ನು ತುಂಡರಿಸುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಸಿದನು. *ರಾವಣನ ಮಾತಿನಿಂದ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ಹನುಮಂತನು ಮಾವಿನ ತೋಟವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದನು. ಅವನನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರು ಬಂಧಿಸಿ ರಾವಣನ ಮುಂದೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ಹನುಮಂತನು ತಾನು ರಾಮನ ದೂತನೆಂದು ಹೇಳಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸು ಇಲ್ಲವೆ ರಾಮನ ಕ್ರೋಧಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗು ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಅವನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾವಣನು ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಆಗ ರಾವಣನ ನ್ಯಾಯಪರ ತಮ್ಮನಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಪ್ರಕಾರ ದೂತನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅನುಚಿತ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದನು. * ಇದಕ್ಕೆ ರಾವಣನು ಒಪ್ಪಿ ತನ್ನ ರಾಕ್ಷಸ ಸೇವಕರಿಗೆ ಹನುಮಂತನ ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹತ್ತಿದ ನಂತರ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನ ಶರೀರವನ್ನು ಸಣ್ಣದಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಪಾರಾಗಿ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆಲ್ಲ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಹೋಗಿ ಲಂಕೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಹರಡಿದನು. ಅವನು ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದು ಸೀತೆಯು ಬಂಧನದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಯುದ್ಧಸಿದ್ಧತೆಗೆ ತೊಡಗಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧ === [[ಚಿತ್ರ:Prince Rama preparing to lay siege to Lanka.jpg|thumb|300px|right|ಲಂಕೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ರಾಮನ ಸಿದ್ಧತೆ - ಸ್ಮಿತ್‍ಸೋನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರ]] *ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟದೆ ಹೋದರೆ, ಹನುಮಂತನ ಹೊರತು ಬೇರಾರೂ ಅದನ್ನು ದಾಟಲಾರರು ಎಂದು ರಾಮನು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದನು. ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಮೂರು ದಿನ ಕಾದರೂ ತನ್ನನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾಮನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿಡಲು [[ವರುಣ|ವರುಣನು]] ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದನು. ಸಮುದ್ರದೇವತೆಯಾದ ಅವನು 'ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದಾದರೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಿದಷ್ಟು ದೃಢವಾಗಿರುವಂತೆ ಸೇತುವೆಗೆ ಅಲೆಗಳು ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದಾಗಿ' ಮಾತು ಕೊಟ್ಟನು. ರಾಮನು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬರುವ ವಾರ್ತೆಯಿಂದ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಭೀತಿಯ ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಯಿತು. *ರಾವಣನ ತಮ್ಮನಾದ ವಿಭೀಷಣನು, ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸಂಧಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ರಾವಣನಿಗೆ ಸಲಹೆಯಿತ್ತಾಗ ರಾವಣನು ಅತೀವ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದದ್ದರಿಂದ, ರಾಮನನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡನು. (ನಂತರ ನಡೆದ ಘನಘೋರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳೂ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. [[ವಿಷ್ಣು]] ಮತ್ತು [[ಇಂದ್ರ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ಅಸುರರು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ವಹಿಸಿದರು) ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಮಿಶ್ರಫಲಗಳೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ನಡೆದ ನಂತರ ರಾಮ-ರಾವಣರ ನಡುವೆ ನೇರ ಹೋರಾಟದ ಮೂಲಕ ಯುದ್ಧದ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಘೋಷಿಸುವುದೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾಳಗದ ತೀವ್ರತೆಯಿಂದ ದೇವ-ದೇವತೆಗಳೂ ಭೀತರಾದರು. *ರಾಮನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಾಣವೂ ರಾವಣನ ಒಂದು ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿದರೂ ಅದು ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ತೋಚದೆ ಇದ್ದ ರಾಮನಿಗೆ ರಾವಣನ ದೇಹದತ್ತ ಗುರಿಯಿಡುವಂತೆ ವಿಭೀಷಣ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಈ ಉಪಾಯ ಫಲಿಸಿ ರಾವಣ ಉರುಳಿ ಬಿದ್ದಂತೆ, ಆಕಾಶದಿಂದ ಪುಷ್ಪಗಳು ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಮಳೆಗರೆದವು. ಅವನ ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ದೈವೀ ಸಂಗೀತ ಅನುರಣಿಸಿತು. ರಾವಣನ ಪತ್ನಿ [[ಮಂಡೋದರಿ|ಮಂಡೋದರಿಯ]] ವಿಲಾಪವನ್ನು ಕೇಳಿದ ರಾಮ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತ ಅಂತ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. *ಸಂತೋಷದಿಂದ ಬೀಗುತ್ತಿದ್ದ ಸೀತೆ ರಾಮನ ಜೊತೆಗೂಡಿದಳು. ಆದರೆ ಅವಳ ಸಂತೋಷ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿತ್ತು. ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡ ರಾಮ, ರಾವಣನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳು ಇದ್ದುದರಿಂದ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯಾಗಲು ಅವಳು ತಕ್ಕವಳಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದ. ತನ್ನ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವನಿಗೆ ಭರವಸೆಯಿತ್ತಳು ಸೀತೆ. ಆದರೂ ರಾಮನ ಅನುಮಾನ ಮುಂದುವರೆದಿದ್ದರಿಂದ ಸೀತೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿ ತನ್ನ ಚಿತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದಳು. *ಎಲ್ಲ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಅಂತಃಕರಣವೂ ಸೀತೆಯ ಕಡೆಗಿದ್ದಿತು. ಸೀತೆ ಚಿತೆಯನ್ನೇರಿ ಕೆಲ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿಯೇ [[ಅಗ್ನಿ]] ಆಕೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಬಾಹುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ತಂದು ಬಿಟ್ಟನು. ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನಿರಪರಾಧವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದನು. ರಾಮನ ನಡತೆಯನ್ನು ಸೀತೆ ಕ್ಷಮಿಸಿದಳು. ಯುದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದು, ರಾವಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದು, ರಾಮ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಭರತ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಜನರ ಅಪಾರ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡನು. === ಸೀತಾ ಪರಿತ್ಯಾಗ === *[[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ಸುಖ, ಸಮೃದ್ಧಿಗಳು ನೆಲಸಿದ್ದವು. ಪ್ರಜೆಗಳು ಆನಂದದಿಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈ ನೆಮ್ಮದಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸೆರೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಾಲವಿದ್ದ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಪಾವಿತ್ರ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ಜನರು ಅನುಮಾನದಿಂದ ಮಾತಾಡ ತೊಡಗಿದರು. ಈ ವಿಷಯ ಗೂಢಚಾರರಿಂದ ರಾಮನಿಗೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಬರಗಾಲಕ್ಕೂ ಸೀತೆಯಿಂದಾಗಿರುವ ತಪ್ಪೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಜನ ಗುಸುಗುಸು ಮಾತಾಡತೊಡಗಿದರು. ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಸಂತೋಷ ಪಡಿಸಲು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಸೀತೆಯು ವನವಾಸ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಮನೊಡನೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಾಲಕಳೆದ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಹೋಗಬೇಕಾಯಿತು. *ತುಂಬು ಗರ್ಭಿಣಿಯಾದ ಸೀತೆಯನ್ನು, ವಿಹಾರದ ನೆಪ ಹೇಳಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಅವಳನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಅಲ್ಲೆ ಬಿಟ್ಟು ಬರುವಂತೆ ತಿಳಿಸಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರೇಮವನ್ನು ಮೆರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಜನಾಪವಾದದಿಂದ ರಾಮ ತನ್ನನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿರುವನೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಸೀತೆ ದುಃಖತಪ್ತಳಾಗಿ ಕಲ್ಲು ಕರಗುವಂತೆ ರೋದಿಸುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ರಾಮನಿಂದ ಪರಿತ್ಯಕ್ತೆಯಾದ ಸೀತೆಗೆ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಯು ತನ್ನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದನು. [[ಸೀತೆ]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಲವ]] ಮತ್ತು [[ಕುಶ]] ಎಂಬ ಅವಳಿ-ಜವಳಿ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಸೀತೆಯು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿ ದೊಡ್ಡವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಲವ-ಕುಶರಿಗೆ ಗುರುವಾಗಿ ಸಕಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. *ಲವ-ಕುಶರು ಬೆಳೆದು ಎಂಟು ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದರು (Ẋಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷದ ಯುವಕರಾಗಿದ್ದರುẊ.) ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಒಂದು ಚಿಂತೆ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ]] ಮಗನಾಗಿದ್ದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ತನಗೆ ಬಂದಿರಬಹುದಾದ ಬ್ರಹ್ಮ ಹತ್ಯೆ ಎಂಬ ಪಾಪವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ [[ಅಶ್ವಮೇಧ]] ಯಾಗ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ತನ್ನ ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನೂ, ಋಷಿ ಮುನಿಗಳಿಗೂ ಆಹ್ವಾನವಿರುತ್ತದೆ. [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಗಳು ಲವ-ಕುಶರೊಡನೆ ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾಗದ ದಿನ ಲವ-ಕುಶರಿಬ್ಬರು ರಾಮನ ಎದುರು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಋಷಿಗಳಿಂದ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾರೆ. ರಾಮನಿಗೆ ಆ ಗಾಯನದ ಮೂಲಕ ತನ್ನದೇ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೋಜಿಗವಾಗುತ್ತದೆ. * ವಾಲ್ಮೀಕಿಯಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ [[ಲವ]], [[ಕುಶ|ಕುಶರು]] ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಗಳ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು, ಅವಳನ್ನು ತಾನಿರುವಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಹೇಳಿ ಕಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯು ಸೀತೆಯನ್ನು ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಕರೆದು ಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ರಾಮ ಸೀತೆಯು ಮತ್ತೊಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಮೇಲಿರುವ ಕಳಂಕದಿಂದ ದೂರಾಗಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ರಾಮನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ದುಃಖ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. *ಆಗ ಸೀತೆಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಭೂದೇವಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ - ತಾನು ಪತಿವ್ರತೆಯೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿ ಬಾಯಿ ಬಿರಿಯಲಿ, ನನ್ನನ್ನು ನಿನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಎಲ್ಲರೂ ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಭೂಮಿ ದೊಡ್ಡ ಸದ್ದಿನೊಂದಿಗೆ ಬಾಯಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಗಾಗಿ]] ಸಿಂಹಾಸನವೊಂದು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೀತೆಯ ತಾಯಿಯಾದ [[ಭೂದೇವಿ|ಭೂದೇವಿಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು [[ಭೂಮಿ]] ಒಳಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಭೂಮಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. * ಈ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಮುನಿಗಳು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರದ ನಿಮಿತ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಸೀತೆಯ ಅವತಾರವಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದಿದ್ದರಿಂದ ಅವಳು ಹೋಗಿದ್ದಾಳೆ. ನೀನು ದುಃಖಿಸಬೇಡ ಎಂದು ರಾಮನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. == ನಾರದನ ಹೇಳುವ ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳು == # ಗುಣವಾನ್ - ನೀತಿವಂತ # ವೀರ್ಯವಾನ್- ಶೂರ # ಧರ್ಮಜ್ಞ - ಧರ್ಮವನ್ನು ತಿಳಿದವನು # ಕೃತಜ್ಞ್ನ - ಮಾಡಿದ ಸಹಾಯ/ಉಪಕಾರವನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವವನು # ಸತ್ಯವಾಕ್ಯ – ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯುವವನು # ಧೃಡವೃತ – ಮನೋನಿಶ್ವಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವನು # ಚರಿತ್ರವಾನ್ – ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆಯುಳ್ಳವನು # ಸರ್ವಭೂತಹಿತ – ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳ ಹಿತವನ್ನು ಬಯಸುವವನು # ವಿದ್ವಾನ್ - ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವನು # ಸಮರ್ಥ – ಸಮರ್ಥನು # ಸದೈಕ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ – ನೋಡಲು ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಸದಾ ಸುಖಕರನು # ಆತ್ಮವಂತ – ಧೈರ್ಯಸ್ಥ # ಜಿತಕ್ರೋಧ – ಕೋಪವನ್ನು ಗೆದ್ದವನು # ದ್ಯುತಿಮಾನ್ – ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವನು # ಅನಸೂಯಕ – ಅಸೂಯೆ ಇಲ್ಲದವನು # ಕಸ್ಯ ಬಿಭ್ಯತಿ ದೇವಾಶ್ಚ ಜಾತರೋಶಸ್ಯ ಸಂಯುಗೆ - ಯಾರ ಕೋಪಕ್ಕೆ ದೇವತೆಗಳೂ ಹೆದರುವರೋ ಅಂಥವನು. ರಾಮನೇ ಸ್ವತಃ ತಾನು ಮನುಷ್ಯ ಮಾತ್ರನೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಒಮ್ಮೆ ಕೂಡ ತಾನು ದೈವಾಂಶವುಳ್ಳವನೆಂದು ಹೇಳದಿದ್ದರೂ <ref>''ಆತ್ಮಾನಂ ಮಾನುಷಂ ಮನ್ಯೆ ''</ref>, ಹಿಂದುಗಳು ಅವನನ್ನು ಆದರ್ಶವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದೂ [[ವಿಷ್ಣು]] ದೇವರ ಪ್ರಮುಖ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬ ಎಂದೂ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . == ರಾಮಾಯಣದ ನೀತಿಪಾಠ == *[[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ತನ್ನ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಮೂಲಕ ಮಾನವನ ಬಾಳುವೆಯ ರೀತಿಯ ಕುರಿತು ತನ್ನ ನೀತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜೀವನವು ಕ್ಷಣ ಭಂಗುರವಾಗಿದ್ದು, ಭೋಗಲಾಲಸೆಯ ನೀತಿಯು ಅರ್ಥಹೀನವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಹಾಗೆಂದು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪುರಾತನ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಹಕ್ಕುಬಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ವಿಮುಖನಾಗಬಾರದು. [[ವೇದ|ವೇದದಲ್ಲಿ]] ಉಕ್ತವಾದದ್ದೇ [[ಧರ್ಮ]], ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಧರ್ಮವನ್ನು ಧರ್ಮಕ್ಕಾಗಿ ಪಾಲಿಸಬೇಕೇ ಹೊರತು ಅದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಲಾಭ, ನಷ್ಟಗಳಿಗಾಗಿ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಇಂಥ ಧರ್ಮಪಾಲನೆಯಿಂದ ಇಹಲೋಕದಲ್ಲೂ ಪರಲೋಕದಲ್ಲೂ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಲ್ಯಾಣವಾಗುವುದು <ref>ರಘುನಾಥನ್ ಎನ್. (ಅನುವಾದ), ''ಶ್ರೀಮದ್ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಂ''</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಯಾವುದೇ ಮಾತು ಕೊಡುವ ಮೊದಲೇ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೇ ಕಷ್ಟವಾಗಲಿ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ರಾಮಾಯಣವು ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತದೆ. [[ನಾರದ]] ಮುನಿಯು ಇಡೀ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೆ ಹೇಳಿದ ''ಸಂಕ್ಷೇಪ ರಾಮಾಯಣ''ವು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಸರ್ಗವಾಗಿದೆ. ನಾರದನು ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿ ರಾಮನು ಈ ಎಲ್ಲ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾನವ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. *ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅತಿಮಾನವ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸದೆ, ಎಲ್ಲ ಗುಣ ದೋಷಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ, ನೈತಿಕ ಸಂದಿಗ್ಧಗಳನ್ನೆದುರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ''ಧರ್ಮ'' (ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗ)ವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ಗೆದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸಹಜ ಮಾನವನನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕನ ಪರಿಶುದ್ಧ ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ- *#ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ವಾಲಿಯನ್ನು ಮರದ ಮರೆಯಿಂದ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಯುದ್ಧದ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿತ್ತು. *#ಸೀತೆಯು ರಾವಣನ ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದಾಗ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ತನ್ನ ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡುವಂತೆ ರಾಮನು ಅವಳನ್ನು ಬಲವಂತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. *#ನಂತರ ಶೂದ್ರ ಶಂಬೂಕನನ್ನು ಸಮಾಜದ ಕೆಳವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದು ಯೋಗಿಗಳಂತೆ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವನು. ಇವು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಅನೇಕ ಇಂಥ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಕಥಾನಾಯಕನಾದ ರಾಮನ ಮನುಷ್ಯ ಸಹಜ ಗುಣವನ್ನೆತ್ತಿ ತೋರಿಸಿ ಕಥೆಯ ಮೂಲ ನೀತಿಯಾಗಿರುವ 'ಮನುಷ್ಯನು ಸತ್ಯಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಅತಿಮಾನವನಿರುವುದು ಅವಶ್ಯವಿಲ್ಲ' ಎಂಬುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತವೆ. == ಪಠ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆ == *ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಂಬುಗೆಯಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವು ಹಿಂದೂ ಕಾಲಗಣನೆಯ ನಾಲ್ಕು ಯುಗಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದ್ದು, [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ರಚಿಸಿದ್ದು. ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೂ ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಭಾಷೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹಳೆಯದಾದ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]. ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಈ ಪ್ರಭೇದ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಮೂಲ ಕೃತಿಯ ರಚನೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆದದ್ದಿರಬಹುದು. *ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ಹಾಗೂ ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಒಬ್ಬರಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ, ಮಧ್ಯೆ ಮಧ್ಯೆ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಟುಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾಕಾಲವನ್ನು ಕೇವಲ ಭಾಷಾ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗದು. ದೀರ್ಘವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ರಾಮಾಯಣ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡು ಕ್ರಿ.ಶ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಇನ್ನೂ ಹಳೆಯದಿರಬಹುದು. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾತ್ರಗಳ ಹೆಸರುಗಳು - ರಾಮ, ಸೀತೆ, ದಶರಥ, ಜನಕ, ವಸಿಷ್ಠ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ - ಈ ಎಲ್ಲ ಹೆಸರುಗಳೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದಾದ ವೇದಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ.<ref>In the [[Veda|Vedas]] ''Sita'' means [[furrow]] relating to a goddess of agricuture. - S.S.S.N. Murty, A note on the Ramayana</ref> ಆದರೆ ವೇದಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಯಾವ ಕಥೆಯೂ ಕಂಡು ಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 24</ref> *ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ವೇದೋಕ್ತ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲ. ಮಹಾಭಾರತ-ರಾಮಾಯಣಗಳ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ರಚನಾನಂತರವೇ ಈ ದೇವರುಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ರಾಮಾಯಣದ ಎರಡನೆ ಕಾಂಡದಿಂದ ಆರನೆ ಕಾಂಡದವರೆಗಿನ ಭಾಗಗಳು ಈ ಕಾವ್ಯದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಕಾಂಡವಾದ ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾದ ಉತ್ತರಕಾಂಡ ನಂತರ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತ ವಾಗಿವೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 15-16</ref> *ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡದ ಕರ್ತೃ ಅಥವಾ ಕರ್ತೃಗಳು ಗಂಗಾ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಮಗಧ ಹಾಗೂ ಕೋಸಲ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಿಕಟ ಪರಿಚಯ ಪಡೆದಿದ್ದರೆನ್ನುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ರಾಮಾಯಣದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ರಾಕ್ಷಸರು, ವಿಚಿತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕಲ್ಪನಾಲೋಕದತ್ತ ವರ್ಣನೆಗಳು ಸರಿಯುತ್ತವೆ. *ಮಧ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ವಾಸ್ತವದಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ದೂರವಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] ದ್ವೀಪದ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುವುದು ಸಹ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 28</ref> ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಚರಿತ್ರಜ್ಞ ಎಚ್.ಡಿ.ಸಂಕಾಲಿಯಾ ಅವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಾಲ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನ ಇದ್ದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>See Sankalia, H.D., ''Ramayana: Myth or Reality'', New Delhi, 1963</ref> ಆದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಚರಿತ್ರಕಾರರಾದ ಎ.ಎಲ್.ಬಾಷಮ್ ಅವರು [[ರಾಮ]]ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೭ ನೆಯ ಅಥವಾ ೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿರಬಹುದಾದ ಸಣ್ಣ ರಾಜ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>Basham, A.L., ''The Wonder that was India'', London, 1956, pp 303</ref> ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦೦ ದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' p. 14</ref> == ವಿಭಿನ್ನ ರೂಪಾಂತರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Thai_Ramayan.jpg|thumb|right|300px|ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ಏಷ್ಯಾದ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರಾಮ-ರಾವಣರ ಯುದ್ಧದ ಬಗ್ಗೆ ಥೈಲೆಂಡಿನ ಒಂದು ಚಿತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ]]. *ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳಂತೆ, ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರೂಪಾಂತರಕ್ಕಿಂತ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥಾಸಂಪ್ರದಾಯ [[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]], [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯ]], [[ಲಾಓಸ್]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿವೆ. [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯಾದ]] ಕೆಲವು ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ]] [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಾತ್ರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು, ರಾಮನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ದುರ್ಬಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ವಿವಿಧ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬರಹಗಾರರು ಬರೆದ ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರಗಳಿವೆ. ಈ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಒಂದರಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಕಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿಯೂ ಇವೆ. ೧೪-೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ, [[ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಕನ್ನಡಲ್ಲಿ ತೊರವೆ ರಾಮಾಯಣ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರದ ಕರ್ತೃ. *ಕನ್ನಡದ ಇತರ ಮುಖ್ಯ ರಾಮಾಯಣಗಳೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]] ಅವರ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಕೃತಿ "[[ಶ್ರೀ ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]" ಮತ್ತು ರಂಗನಾಥ ಶರ್ಮಾ ಅವರ "ಕನ್ನಡ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ." *೧೨ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ತಮಿಳು]] ಕವಿ ಕಂಬ "ರಾಮಾವತಾರಮ್" ಅಥವಾ ಕಂಬರಾಮಾಯಣ ರಚಿಸಿದ. [[ಹಿಂದಿ]] ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಮಾಯಣ ೧೫೭೬ ರಲ್ಲಿ [[ತುಲಸಿದಾಸ್|ತುಲಸೀದಾಸರು]] ರಚಿಸಿದ ಶ್ರೀ ರಾಮಚರಿತ ಮಾನಸ. *ಇದಲ್ಲದೆ [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತಿ]] ಕವಿ ಪ್ರೇಮಾನಂದರು ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬಂಗಾಲಿ ಕವಿ ಕೃತ್ತಿವಾಸರು ೧೪ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಒರಿಯಾ ಕವಿ ಬಲರಾಮದಾಸರು ೧೬ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ಮರಾಠಿ]] ಕವಿ ಶ್ರೀಧರ ೧೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ತೆಲುಗು]] ಕವಿ ರಂಗನಾಥರು ೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಉಪ-ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾವಣನ ಕೇಡಿಗ ತಮ್ಮಂದಿರಾದ ಅಹಿ ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಹಿ ರಾವಣರನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು. ಈ ಕಥೆಯಂತೆ ಅಹಿ-ಮಹಿ ರಾವಣರು ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಳಿಗೆ ಬಲಿ ಕೊಡಲು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಅವನೇ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾನೆ. *ಕೇರಳದ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವರದಿಗಳಿವೆ. <ref>See ''A different song'', [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm ''The Hindu'', Aug 12, 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27, 2010 }}</ref> "ಮಾಪಿಳ್ಳೆ ರಾಮಾಯಣ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳ ಜಾನಪದ ಹಾಡುಗಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಮುಸಲ್ಮಾನ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಈ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ ಒಬ್ಬ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್]] ಸುಲ್ತಾನ. ರಾಮನ ಹೆಸರನ್ನು "ಲಾಮನ್" ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿರುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬೇರೆಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳೂ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆಯೇ ಇವೆ. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೀತಿನೀತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿ ಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ತುಸು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಾಗಿವೆ. *ಜನಪದರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲೂ 'ಗೊಂಡ ರಾಮಾಯಣ' ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ರಾಮ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ನಾಯಕ. ಈ ಕೃತಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಜನಪದ ಐಚ್ಛಿಕ ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ. === ದಕ್ಷಿಣ ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದ]] ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಮದು ಪಡೆದಿದ್ದು, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ರಾಮಾಯಣದಿಂದಲೇ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿವೆ. *[[ಚೀನಾ]] ದೇಶದ ಮಹಾಕಾವ್ಯ "ಪಶ್ಚಿಮದತ್ತ ಪಯಣ" ದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದವು. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಈ ಕಾವ್ಯದ "ಸುನ್ ವುಕಾಂಗ್" ಪಾತ್ರ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಆಧರಿಸಿದ ಪಾತ್ರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. *ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ಸುಮಾರಿನಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರವಾದ "ಕಾಕಾವಿನ್ ರಾಮಾಯಣ" ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬದಲಿಸದೆ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಾಂತರವಾಗಿದೆ. *ಲಾಓಸ್ ದೇಶದ ಕಾವ್ಯ "ಫ್ರಾ ಲಕ್ ಫ್ರಾ ಲಾಮ್" ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರ; ಇದರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿರುವ "ಲಕ್" ಮತ್ತು "ಲಾಮ್" ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ರಾಮರ ಹೆಸರಿನ ಲಾಓ ರೂಪಾಂತರಗಳು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನವನ್ನು ಬುದ್ಧನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಮಲೇಷ್ಯಾದ "ಹಿಕಾಯತ್ ಸೆರಿ ರಾಮ" ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದಶರಥ ಪ್ರವಾದಿ ಆದಮನ ಮೊಮ್ಮಗ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ರಾವಣ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುವುದರ ಬದಲು ಅಲ್ಲಾನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ.<ref>See ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations''</ref> *[[ಥೈಲೆಂಡ್|ಥೈಲೆಂಡಿನ]] ಕಾವ್ಯವಾದ "ರಾಮಕಿಯೆನ್" ಸಹ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಂಡೋದರಿಯರ ಮಗಳೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜ್ಯೋತಿಷಿಯಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಜಾತಕವನ್ನು ನೋಡಿ ಅಪಶಕುನವನ್ನು ಮುನ್ನುಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ನೀರಿಗೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜನಕ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಮುಖ್ಯ ಕಥೆ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯಂತಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಥಾಯಿ ಸಮಾಜದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾವ್ಯದ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಬ್ಯಾ೦ಗ್‍ಕಾಕ್ ನಲ್ಲಿರುವ "ವಾತ್ ಫ್ರಾ ಕಯೆವ್" ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. *ಇತರ [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲಿಯ "ರಾಮಕವಚ", ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್ ನ "ಮರಡಿಯ ಲಾವಣ", ಕಾಂಬೋಡಿಯದ "ರೀಮ್‍ಕರ್" ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್‍ಮಾರ್ ನ "ಯಾಮ ಜಾತ್‍ದವ್" ಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. === ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣ === *[[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಕುವೆಂಪು]] ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು [[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]] ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *[[ತೆಲುಗು]] ಕವಿಯಾದ [[ವಿಶ್ವನಾಥ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ]] ಎಂಬುವವರು ರಾಮಾಯಣ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಮು ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಇಬ್ಬರು ಕವಿಗಳಿಗೂ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತ್ತು. *ಅಶೋಕ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಎಂಬ [[ಆಂಗ್ಲ]] ಲೇಖಕರು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಆರು ಸರಣಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದಿದ್ದಾರೆ. *[[ಕಾಂಚೀಪುರಂ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ]] ಗೇಟಿ ರೈಲ್ವೇ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿಯು ದ್ರಾವಿಡರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಈ ಕಾವ್ಯದ ಪರಿಷ್ಕೃತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ರಾವಣನನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸನೆಂದೂ, ರಾಜನೀತಿಜ್ಞನೆಂದೂ, ಸೀತೆ ಅವನಿಗೆ ಮರುಳಾ ದಳೆಂದೂ, ರಾಮನು ನೀತಿ, ನಿಯಮ, ನಯನಾಜೂಕುಗಳಿಲ್ಲದ ಲಂಪಟ ರಾಜಕುಮಾರನೆಂದೂ, ಕುಡಿದು ಉನ್ಮತ್ತಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಮಾರಣಹೋಮಕ್ಕೆ ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದನೆಂದೂ ಚಿತ್ರಿಸುವ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ದೂರ ಇವೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರ ಚಿತ್ರಣಗಳು ತನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪುನರ್ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಗುಪ್ತಪ್ರಯತ್ನದ ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಗುರುತುಗಳು == *[[ಹಂಪೆ|ಹಂಪೆಯ]] ಹತ್ತಿರ ಇರುವ [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ [[ಸುಗ್ರೀವ|ಸುಗ್ರೀವನ]] ಗುಹೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಒಂದು ಗುಹೆಯಿದೆ. ಈ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಗುರುತುಗಳಿವೆ. *ಈ ಸ್ಥಳವು ಸುಂದರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿನ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಯ ವರ್ಣನೆಯಂತೆ ಇದೆ. ರಾಮನು ಹನುಮಂತನನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಜಾರರಾಮನ (ಸಾವಿರ 'ರಾಮ'ರ) ದೇವಾಲಯವಿದೆ . * ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಮಮಂದಿರ * ರಾಮಸೇತು == ಈ ಪುಟಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ == *[[ಮಹಾಭಾರತ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ]] *[[ತ್ರೇತಾಯುಗ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣದ ಪಾತ್ರಗಳು]] *[[ಏಕ ಶ್ಲೋಕೀ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ]] *[[ಖರ]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * Milner Rabb, Kate, ''National Epics'', 1896 - [http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt See eText] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110914003423/http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt |date=2011-09-14 }} [[Project Gutenburg]] * Raghunathan, N. (Trans), ''Srimad Valmiki Ramayanam'', Vighneswara Publishing House, Madras (1981) *''A different Song'' - Article from "The Hindu" August 12, 2005 - [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=2010-10-27 }} * Dr. Gauri Mahulikar ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations'', Ramayan Institute [http://www.ramayanainstitute.org/.../Papers/ EFFECTOFRAMAYANAONVARIOUSCULTURESANDCIVILISATIONS.pdf -]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' Princeton University Press, 1999 ISBN 0-691-01485-X * S. S. N. Murthy, A note on the Ramayana, Jawaharlal Nehru University, New Delhi [http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061003170332/http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf |date=2006-10-03 }} == ಅಡಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ == <references /> == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == ;ಮೂಲ ಪಠ್ಯ *[[oldwikisource:रामायण|रामायण]] ([[Devanagari]] version on [[Wikisource]]) ; ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾಂತರಗಳು *[http://www.sacred-texts.com/hin/rama/index.htm ರಾಲ್ಫ್ ಗ್ರಿಫಿತ್ ಅವರಿಂದ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ (೧೮೭೦-೧೮೭೪)] *[http://www.valmikiramayan.net/ ಅರ್ಥಸಹಿತ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070113034155/http://www.valmikiramayan.net/ |date=2007-01-13 }} ;ಆನ್‍ಲೈನ್ ಮಾಹಿತಿ *[http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷಾಂತರದೊಂದಿಗೆ ತುಲಸಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪಠ್ಯ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060221105454/http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm |date=2006-02-21 }} *[http://ebooks.iskcondesiretree.com/index.php?f=%2Fpdf%2FRamayana&q=f ರಾಮಾಯಣದ ಬಗೆಗೆ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಮಾಹಿತಿ] *[http://www.sacred-texts.com/hin/dutt/index.htm ಆರ್.ಸಿ.ಭಟ್ ಅವರಿಂದ ಸರಳೀಕೃತ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ (೧೮೯೯)] *[http://www.onlinedarshan.com/ramayana/index.htm ಆನ್‍ಲೈನ್ ರಾಮಾಯಣ] (ನೋಂದಣಿ ಅಗತ್ಯ) *[http://eol.jsc.nasa.gov/scripts/sseop/photo.pl?mission=STS033&roll=74&frame=74 ನಾಸಾ ಸಂಸ್ಥೆ ತೆಗೆದಿರುವ ಚಿತ್ರ(ಇದನ್ನ ರಾಮಾಯಣ ಕಾಲದ ಸೇತುವೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಶಂಕಿಸಲಾಗಿದೆ)] ; ರಾಮಾಯಣ ಆಧಾರಿತ ಕೃತಿಗಳು *[http://www.kamat.com/kalranga/mythology/ramayan/index.htm Illustrated Ramayana] contains paintings, sculptures, and other Indian art inspired by Ramayana. *[http://www.borobudur.tv/temple_index.htm The Ramayana reliefs at Prambanan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070203034717/http://www.borobudur.tv/temple_index.htm |date=2007-02-03 }} *[https://www.gadima.com/category/4/0/0/geetramayan-akashwani Marathi lyrical representation of Ramayana by G D Madgulkar and Sudhir Phadke] *[http://www.ninapaley.com/Sitayana/ ''Sita Sings the Blues''] - clips of a 21st century animated portrayal of the Ramayana from [[Sita Devi|Sita's]] perspective ; ಸಂಶೋಧನಾ ಲೇಖನಗಳು *[http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಭಾವ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060327190747/http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf |date=2006-03-27 }} - (ಪಿಡಿಫ್ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ.) ; ವರ್ಗೀಕರಣಗೊಳ್ಳದ ಕೆಲವು ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಗಳು *[http://www.ramayana.com/ Ramayana.com] *[http://puja.net/Podcasts/PodcastMenu.htm Weekly podcast on Vedic Chanting, Mantras, Vedic Mythology and stories from the Puranas] *[http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ 25 Lessons from Ramayana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210127222410/http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ |date=2021-01-27 }} *http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060719113311/http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm |date=2006-07-19 }} *[http://ramsss.com/bhakti/books/ramayana/index.htm Ramayana] *[https://www.thespiritualscientist.com/category/vedic-scriptures/ramayana/ Ramayana - The Spiritual Scientist] {{ರಾಮಾಯಣ}} {{ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ}} [[ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ|*]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] [[ವರ್ಗ:ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು]] 8fa7r66zoas5fxouvjzk6a1v4y211oj 1258721 1258714 2024-11-20T08:13:22Z Pavanaja 5 Reverted edits by [[Special:Contributions/2409:40F2:300F:D154:8000:0:0:0|2409:40F2:300F:D154:8000:0:0:0]] ([[User talk:2409:40F2:300F:D154:8000:0:0:0|talk]]) to last revision by [[User:Pavanaja|Pavanaja]] 1243178 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious text | subheader = '''रामायणम्''' | image = Indischer Maler von 1780 001.jpg | caption = [[ರಾಮ]] ತನ್ನ ಪತ್ನಿ [[ಸೀತಾ]] ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಂದಿಗೆ ಅರಣ್ಯ, ಹಸ್ತಪ್ರತಿ, ಸಿ.ಎ. ೧೭೮೦ | author = [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] | religion = [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] | language = [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] | verses = ೨೪೦೦೦ }} {{ವಿಶೇಷ ಲೇಖನ}} [[ಚಿತ್ರ:Ramayana.jpg|thumb|ರಾಮಾ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ]] '''ರಾಮಾಯಣ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂಗಳ]] ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಈ ಬೃಹದ್ಕಾವ್ಯವು [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.ರಾಮಾಯಣವನ್ನು [[ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸ|ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸವಾಗಿ]] ವಿಭಜಿಸಿದರೆ (ರಾಮನ+ಅಯನ=ರಾಮಾಯಣ) ''ರಾಮನ ಇತಿಹಾಸ'' ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣವು ೨೪೦೦೦ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಂದುಂಟಾದ ೭ ಕಾಂಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜಪುತ್ರ [[ರಾಮ]], ಆತನ ಮಡದಿ [[ಸೀತೆ]] ಹಾಗೂ ಸೀತೆಯ ಅಪಹರಣ ಮಾಡಿದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರ ಕುರಿತಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಈ ಕಾವ್ಯ ರಾಮನ ಮಕ್ಕಳಾದ [[ಲವ]]-[[ಕುಶ|ಕುಶರಿಂದ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಮಾಯಣವು [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ|ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದ]] ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ರಾಮನ ಕಥೆಯು ಅನೇಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಂತರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಯಿತು. ==ರಾಮಾಯಣದ ಇತಿವೃತ್ತ== *ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಂತೆ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೫ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧ನೇ ಶತಮಾನವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾಲವು ಮಹಾಭಾರತದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದ ಕಾಲ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬೇರೆ ಪೌರಾಣಿಕಗಳಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವೂ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದರ ನಿಖರವಾದ ಕಾಲ ಊಹಿಸುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣವು [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಶ್ಲೋಕದ ಹೊಸ [[ಛಂದಸ್ಸು|ಛಂದಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ]] ಬಹುಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ.ಇದು ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ಋಷಿಗಳ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಕಥಾಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಸಂಬಂಧಿತ ಚರ್ಚಾಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [[ರಾಮ]], [[ಸೀತೆ]], [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ಭರತ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮತ್ತು ಕಥೆಯ ಖಳನಾಯಕನಾದ [[ರಾವಣ]] ಈ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ. *ರಾಮ ಕಥೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಗೊಂಡ ಪ್ರಮುಖರೆಂದರೆ - ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಹಿಂದಿ]] ಕವಿ [[ತುಳಸಿದಾಸ|ತುಳಸೀದಾಸರು]], ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ|ತಮಿಳು]] ಕವಿ [[ಕಂಬ]], ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]]([[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]). *ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಎಂಟನೆ ಶತಮಾನದಿಂದ ಅನೇಕ [[ಭಾರತೀಯ]] ವಸಾಹತುಗಳು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಏರ್ಪಟ್ಟಾಗ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳ ಮೂಲಕ ಆ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು.ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಖ್ಮೇರ್,ಮಜಪಾಹಿತ್, ಶೈಲೇಂದ್ರ,ಚಂಪಾ,ಶ್ರೀವಿಜಯ ಮೊದಲಾದ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ರಾಮಾಯಣ [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] (ಜಾವಾ,ಸುಮಾತ್ರಾ ಮತ್ತು ಬೋರ್ನಿಯೊ)[[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]],[[ಮಲೇಶಿಯ]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಲಾಓಸ್|ಲಾಓಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಸಾಹಿತ್ಯ,ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. == ಸಾರಾಂಶ == ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕನಾದ ರಾಮ ಹಿಂದೂಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಜನಪ್ರಿಯ ದೇವರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ. ರಾಮ ನಡೆದ ದಾರಿಯೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಿಗಳು ಭೇಟಿ ಕೊಡುವುದುಂಟು. ರಾಮಾಯಣ ಕೇವಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯಾಗಿರದೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವೇ ಆಗಿದೆ.ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುವ ಗೌರವ ಎಷ್ಟೆಂದರೆ ರಾಮಾಯಣ ಅಥವಾ ಅದರ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಓದಿ ಅಥವಾ ಕೇಳಿದಲ್ಲಿ ಪಾಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಐತಿಹ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಮ, ಹಿಂದೂ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ಅವತಾರ. ರಾಮನ ಅವತಾರದ ಉದ್ದೇಶ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು. ರಾಮನನ್ನು ನಂಬಿದವರಿಗೆ ಎಂದೂ ಅನ್ಯಾಯ ಆಗದು ಎಂದು ಜನರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ರಚನೆ == *ರಾಮಾಯಣಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಳೆಯದೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಓದುವಂಥದೂ ಆದ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ]] ''ರಾಮಾಯಣ''ವು ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಅನೇಕ ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅಪೂರ್ಣ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ೧೧ನೆಯ ಶತಮಾನದ್ದು.<ref>Robert P. Goldman, ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'', pp 5</ref> ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರತಿಯು[[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ ಭಾರತದ]] ಹಾಗೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ]] ಎರಡು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ರಾಮನ ಜನ್ಮದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅವನ ಅವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಯವರೆಗಿನ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಳುಕಾಂಡಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. #'''''ಬಾಲಕಾಂಡ''''' – [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜನನ, ಬಾಲ್ಯ, ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮುನ್ನ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ರಾಮ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನ ಕೋರಿಕೆಯಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅವನೊಡನೆ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ತೆರಳುವುದು, ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ- ಈ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. #''ಅಯೋಧ್ಯಾ ಕಾಂಡ'' – ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ಕೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮೂರು ವರಗಳಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ ವನವಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ದಶರಥನು ಪುತ್ರಶೋಕವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ ಮರಣ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. #'''''ಅರಣ್ಯ ಕಾಂಡ''''' – ವನವಾಸದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನ, ಸೀತೆಯ ಅಪಹರಣ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿದೆ. #'''''ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ ಕಾಂಡ''''' – ಸೀತೆಯನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ [[ರಾಮ]] [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ [[ಸುಗ್ರೀವ]], [[ಹನುಮಂತ]] ಮುಂತಾದ ಕಪಿವೀರರ ಗೆಳೆತನವಾಗುತ್ತದೆ. ವಾನರಸೈನ್ಯವು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. #'''''ಸುಂದರ ಕಾಂಡ''''' – [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಬಗೆಗಿನ ವಿವರಗಳಿವೆ. ಹನುಮಂತನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಸುಂದರೆ ಎಂದಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಭಾಗಕ್ಕೆ [[ಸುಂದರ ಕಾಂಡ]] ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹನುಮಂತ ಸಮುದ್ರ ಲಂಘನ ಮಾಡಿ ಲಂಕೆ ಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿರುವ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನದಲ್ಲಿ]] ಇರುವ ವಿಷಯವನ್ನು[[ರಾಮ|ರಾಮನಿಗೆ]] ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. #'''''ಯುದ್ಧ ಕಾಂಡ''''' - ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ರಾಮ]] - [[ರಾವಣ|ರಾವಣರ]] ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ರಾವಣ ಸಂಹಾರದ ನಂತರ ರಾಮ ತನ್ನ ಪರಿವಾರದೊಡನೆ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ]] ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ ನಡೆಯುವುದರ ಕುರಿತಾದ ವರ್ಣನೆಗಳಿವೆ. #'''''ಉತ್ತರ ಕಾಂಡ''''' – ರಾಮ, ಸೀತೆ ವನವಾಸದ ನಂತರ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ದಿನಗಳು. ಅಗಸನ ಮಾತಿನ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಕಾಡಿಗಟ್ಟುವುದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾವತಾರ ಸಮಾಪ್ತಿಗೊಂಡ ವಿವರಗಳಿವೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಕಡೆಯ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೇ ಬರೆದಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂದೇಹಗಳಿವೆ. ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಭಾಗದ ನಡುವೆ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳಿದ್ದರೂ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಕೃತಿಯ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದ ಅಂಗ ಎಂದು ಅನೇಕ ತಜ್ಞರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.<ref>Raghunathan, N. (trans.), ''Srimad Valmiki Ramayana''</ref> ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ರಾಮನ ಜನ್ಮ, ಅವನ ದೈವೀ ಅಂಶ ಮತ್ತು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕುರಿತಾದ ದಂತಕಥೆಗಳಂಥ ಅನೇಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಅಂಶಗಳ ಬಹುಭಾಗ ಈ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲೇ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Hanuman in Terra Cotta.jpg|thumb|[[ದ್ರೋಣಗಿರಿ]] ಪರ್ವತವನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನ]] ಪ್ರತಿಮೆ]] *'''[[ರಾಮ]]''' - [[ರಾಮ]] ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ. ರಾಮನನ್ನು [[ದೇವರು|ದೇವರ]] ಅವತಾರವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಮನು [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] [[ಸೂರ್ಯ ವಂಶ|ಸೂರ್ಯ ವಂಶದ]] ರಾಜನಾದ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಹಿರಿಯ ಮಗ. ದಶರಥನಿಗೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರನಾದ ಮಗ. ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡರೆ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ. ರಾಮ ಸದ್ಗುಣಗಳ ಸಾಕಾರ ರೂಪವಾಗಿದ್ದನು. ದಶರಥನ ಮೂವರು ಪತ್ನಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳಾದ [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಯು]] ತನ್ನ ವರಗಳ ಮೂಲಕ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಾರಣಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ರಾಜನಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟು, ತಂದೆಯಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ರಾಕ್ಷಸನಾದ ರಾವಣನು ರಾಮನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಸೀತಾ]]''' - [[ಸೀತಾ|ಸೀತೆಯು]] ರಾಮನ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲೆಯ]] ರಾಜನಾದ [[ಜನಕ|ಜನಕನ]] ಮಗಳು. ಸೀತೆಯು ಸ್ತ್ರೀ ಸಚ್ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದ್ದವಳು. ಸೀತೆಯು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನಿಂದ]] ಅಪಹರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾವಣನು ಸೀತೆಯನ್ನು [[ಲ೦ಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ]] ಬಂಧನದಲ್ಲಿರಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ರಾಮ ರಾವಣನನ್ನು ಕೊಂದು ಅವನ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಹನುಮಂತ]]''' - ಹನುಮಂತ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಕಪಿಯ ಹೆಸರು. ಇವನು [[ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾ|ಕಿಷ್ಕಿಂದಾ]] ಎಂಬ ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು. ಹನುಮಂತ [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಭಕ್ತ. ಮಹಾ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಹಾರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿರುವ]] ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಲಂಕೆಯಿಂದ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರಲು ರಾಮನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]]''' - ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರಾಮನ ತಮ್ಮ. ರಾಮ ವನವಾಸಕ್ಕೆಂದು ಹೊರಟಾಗ ಲಕ್ಶ್ಮಣನೂ ಅವನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದಷ್ಟೂ ದಿನ ತನ್ನ ಅಣ್ಣ, ಅತ್ತಿಗೆಯರಾದ ರಾಮ ಮತ್ತು ಸೀತೆಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ರಾವಣನಿಂದ ಪ್ರೇರಿತನಾದ [[ಮಾರೀಚ]] ಚಿನ್ನದ ಜಿಂಕೆಯ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಾಡಿದಾಗ ಸೀತೆ ಆ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಆಸೆ ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು ಕಾವಲಿಟ್ಟು ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದು ತರಲೆಂದು ಹೋದಾಗ, ರಾಮನ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ತನಾದ ಕೇಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಸೀತೆ ಒತ್ತಾಯದ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಮನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆಂದು ಹೋದಾಗ, ಓಂಟಿಯಾಗಿದ್ದ ಸೀತೆಯನ್ನು [[ರಾವಣ]] ಅಪಹರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. *'''[[ರಾವಣ]]''' - ರಾವಣನು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕೆಯ]] ರಾಜನಾಗಿದ್ದು '''ಲಂಕಾಧಿಪತಿ''' ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವನು. ರಾವಣನು [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು]] ಕುರಿತು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೆ. "ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರಿಂದಲೂ" ಸಾವು ಬಾರದಿರಲಿ ಎಂಬುದೇ ಆ ವರ. ರಾವಣನಿಗೆ ಹತ್ತು ತಲೆಗಳು, ಇಪ್ಪತ್ತು ಕೈಗಳು. [[ಬ್ರಹ್ಮ|ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ]] ಚಿರಂಜೀವಿಯಾಗುವ ವರ ಪಡೆದ ರಾವಣ ಲೋಕಕಂಟಕನಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತಾನೆ. ದುಷ್ಟತನದಿಂದ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು [[ರಾಮ]] ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿ ಜನ್ಮ ತಾಳುತ್ತಾನೆ. *'''[[ದಶರಥ]]''' - ದಶರಥ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ. [[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ತಂದೆ. ದಶರಥನಿಗೆ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]], [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಎಂಬ ಮೂರು ಜನ ಪತ್ನಿಯರು. ರಾಮನು ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ. [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನು]] ಸುಮಿತ್ರೆಯ ಮಗ. [[ಭರತ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಕಿರಿಯ ರಾಣಿಯಾದ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮಕ್ಕಳು. ಕೈಕೇಯಿ ದಶರಥನ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿ. ದಶರಥನಲ್ಲಿ ಮೂರು ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ದಶರಥನಿಂದ ದೂರ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಪ್ರಿಯಪುತ್ರನಾದ ರಾಮನ ವಿರಹವನ್ನು ಸಹಿಸದೆ ದಶರಥ ಎದೆಯೊಡೆದುಕೊಂಡು ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. *'''[[ಭರತ]]''' - ಭರತನು ದಶರಥನ ಎರಡನೆಯ ಮಗ. ರಾಮನು ಸೀತಾ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೊಡನೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟಾಗ ಭರತ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ತಾಯಿಯೇ ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ತನ್ನ ತಂದೆ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನ]] ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣಳಾದ ವಿಷಯ ಭರತನಿಗೆ ನಂತರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಕೂಡಲೇ ತಾಯಿಯ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡು ರಾಮನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಭರತ ಎಷ್ಟೇ ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡರೂ, ತನ್ನ ತಂದೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪ್ಪಲು ಒಪ್ಪದ ರಾಮ ಭರತನೊಡನೆ ಹಿಂತಿರುಗಲು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಆಗ ಭರತ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ. ತಾನು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳದೆ, ಅಣ್ಣನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನೇ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲಿಟ್ಟು, ರಾಮನ ಪರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. *'''[[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]]''' - [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ]] ಒಬ್ಬ ಋಷಿ. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಹೋಮ, ಹವನಾದಿಗಳು ಮುಗಿದ ನಂತರ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ರಾಮನನ್ನು [[ಮಿಥಿಲಾ(ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯ)|ಮಿಥಿಲಾ]] ನಗರಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಜನಕರಾಜನು ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ ಏರ್ಪಡಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಶಿವ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿದು [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ವಿವಾಹವಾಗುತ್ತಾನೆ. == ರಾಮ ಪುರಾಣ == [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg|thumb|300px|ಮಿಥಿಲೆಯ ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ರಾಮ ಶಿವನ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ವಿಶ್ವದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಾದ ಬ್ರಹ್ಮನು ರಾಕ್ಷಸರರ ರಾಜ ರಾವಣನ ಘೋರ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಅವನನ್ನು ದೇವತೆಗಳು, [[ರಾಕ್ಷಸ|ರಾಕ್ಷಸರು]] ಅಥವಾ ಯಕ್ಷಕಿನ್ನರರು ಕೊಲ್ಲಲಾಗದೆಂಬ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು. ಅದನ್ನು ಅವನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಸಾಧ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥ ವರವನ್ನು ಪಡೆದು ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸಹಚರ ರಾಕ್ಷಸರೊಡಗೂಡಿ ಭೂಸಂಹಾರಕ್ಕೆ ತೊಡಗಿ, ಶಿಷ್ಟಜನರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ]] ಅವರ ಜಪ-ತಪಗಳಿಗೆ ಉಪದ್ರವ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದನು. *ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳು ಭೂಮಿಯನ್ನೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಈ ದುಷ್ಟನಿಂದ ಕಾಪಾಡು ಎಂದು ಬ್ರಹ್ಮನ ಮೊರೆ ಹೊಕ್ಕರು. ಬ್ರಹ್ಮನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಸಾರಿ ದೇವತೆಗಳ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ಅರುಹಿ, ರಾವಣನು ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ವಿಷ್ಣುವೇ ಮಾನವನಾಗಿ ಅವತಾರವೆತ್ತಿ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. *ಈ ಮಧ್ಯೆ ಕೋಸಲವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯ]] ರಾಜ [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಿಗೆ]] ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ತನ್ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು. ಮಂತ್ರಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪುರೋಹಿತರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪುತ್ರಸಂತಾನಕ್ಕಾಗಿ ಪುತ್ರಕಾಮೇಷ್ಟಿ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ವಿಷ್ಣು ದಶರಥನ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ದೈವೀ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನನ್ನು ಯಜ್ಞಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. ಈ ದೈವೀ ಪುರುಷ ದಶರಥನಿಗೆ ಅಮೃತವಿದ್ದ ಚಿನ್ನದ ಕಲಶವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿ ತನ್ನ ರಾಣಿಯರಿಗೆ ಅದನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಹೇಳಿದನು. *ದಶರಥನು ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಮೂವರು ರಾ‍ಣಿಯರಾದ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ]], [[ಸುಮಿತ್ರ|ಸುಮಿತ್ರೆ]] ಮತ್ತು [[ಕೈಕೇಯಿ]] ಇವರ ನಡುವೆ ಹಂಚಿದನು. ಕಾಲ ಕ್ರಮೇಣ ಅವರು ಗರ್ಭಿಣಿಯರಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ರಾಣಿ [[ಕೌಸಲ್ಯೆ|ಕೌಸಲ್ಯೆಗೆ]] ಹಿರಿಯ ಮಗನಾಗಿ [[ರಾಮ|ರಾಮನೂ]], [[ಕೈಕೇಯಿ|ಕೈಕೇಯಿಗೆ]] [[ಭರತ|ಭರತನೂ]] ಮತ್ತು [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]] ಮತ್ತು [[ಶತ್ರುಘ್ನ|ಶತ್ರುಘ್ನರು]] ಸುಮಿತ್ರೆಗೆ ಜನಿಸಿದರು. *ಈ ಬಾಲಕರು [[ವಸಿಷ್ಠ|ವಸಿಷ್ಠರಿಂದ]] ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಬಿಲ್ಲುವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಕಲಿಯುತ್ತ ಬೆಳೆದರು. ಒಂದು ದಿನ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು]] ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು [[ದಶರಥ|ದಶರಥನಲ್ಲಿ]] ತಮ್ಮ ಯಜ್ಞ ಯಾಗಾದಿಗಳಿಗೆ ಭಂಗ ತರುತ್ತಿರುವ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ರಾಮನನ್ನು ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿದರು. ಒಲ್ಲದ ಮನ್ಸಸ್ಸಿನಿಂದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಳಿಸಿಕೊಡಲು ಅವನು ಒಪ್ಪಿದನು. ಈ ಸೋದರರು ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನು. *ಹಿಂತಿರುಗುವಾಗ [[ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ|ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರೊಡನೆಯ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನು ಮಿಥಿಲಾ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಅಲ್ಲಿ [[ಜನಕ]] ಮಹಾರಾಜನು ತನ್ನ ಮಗಳು ಅಪ್ರತಿಮ ಸುಂದರಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ [[ಶಿವ|ಶಿವನ]] ಬಹಳ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಎದೆಯೀರಿಸಿದವನಿಗೆ ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಮದುವೆ ಮಾಡಿ ಕೊಡಲಿರುವ ಸ್ವಯಂವರವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಅರಿತನು. ಅನೇಕ ವಿವಾಹೇಚ್ಛುಗಳು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಸೋತಿದ್ದ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ರಾಮನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅವನು ಜನಕನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಜನಕನು ಅವನ ಲಾವಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರು ಹೋದನು. ಐದು ಸಾವಿರ ಜನರು ಆ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಎಂಟು ಗಾಲಿಗಳ ರಥದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ತಂದರು. ರಾಮನು ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮುರಿಯುವಷ್ಟು ಬಗ್ಗಿಸಿದನು. ಜನಕನು ಸಂತಸದಿಂದ ತನ್ನ ಲಾವಣ್ಯವತಿ ಮಗಳನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು. ಭವ್ಯವಾದ ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ ನವಜೋಡಿಯು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿತು. === ರಾಮನ ವನವಾಸ === *ರಾಜ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಹಾಗೂ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ರಾಮನನ್ನು ಯುವರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಅವನ ಪ್ರಜೆಗಳು ಈ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಸಂತಸದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು.ಇಡೀ ನಗರವು ಈ ಸಂಬಂಧದ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿತು.ದಶರಥನು ಈ ಆಚರಣೆಗಳ ಸಂಬಂಧ ಚರ್ಚಿಸಲು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಕೈಕೇಯಿ ಇದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದನು. ಆದರೆ, ದುಷ್ಟದಾಸಿಯಾದ [[ಮಂಥರ|ಮಂಥರೆಯಿಂದ]] ದುರ್ಬೋಧನೆಗೊಳಗಾಗಿ 'ಯುವರಾಜನಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನಲ್ಲ,ಆದ ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಮಗ ರಾಮ' ಎಂದು ಅಸೂಯೆಪಟ್ಟು ದುಃಖಿಸಿದಳು.ದಶರಥನು ಬಂದಾಗ ಅವಳು ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣೀರುಗರೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು.ಚಿಂತಿತನಾದ ದಶರಥನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಕೈಕೇಯಿ,ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ದಶರಥ ತನಗಿತ್ತಿದ್ದ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿದಳು.ಈ ವರಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರೆ ಪ್ರಸನ್ನಳಾಗುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು. *ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಅವಳು,ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನನ್ನು ಯುವರಾಜನಾಗಿ ನೇಮಿಸಬೇಕೆಂದೂ,ಎರಡನೆಯದಾಗಿ,ರಾಮನನ್ನು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಘೋರವಾದ ದಂಡಕಾರಣ್ಯಕ್ಕೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸ ಬೇಕೆಂದೂ ಕೇಳಿದಳು. ದುಃಖಿತನಾದ ದಶರಥ,ಆದಾಗ್ಯೂ ತನ್ನ ವಚನವನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು.ಆದರ್ಶ ಪುತ್ರನಾದ ರಾಮ,ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ತನಗಿದ್ದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದನು. ಅವನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಪತ್ನಿ [[ಸೀತೆ]] ಮತ್ತು ತಮ್ಮ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಜೊತೆ ಹೊರಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ದಶರಥ ದುಃಖದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ರಾಮ,ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಪರಿತಪ್ತ ಜನರಿಂದ ಹಿಂಬಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ದಶರಥ ದುಃಖದಿಂದ ಮರಣವನ್ನಪ್ಪಿದನು. === ಸೀತಾಪಹರಣ === [[ಚಿತ್ರ:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg|thumb|300px|ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವುದು, [[ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮ]] ರಚನೆಯ ಚಿತ್ರ]] *ರಾಮ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ]] ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು [[ಗಂಗಾ]] ನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಕಾಡಿನೊಳಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಚಿತ್ರಕೂಟ ಎಂಬ ಸುಂದರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟೀರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಫಲಪುಷ್ಪಗಳಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಕುಟೀರ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿದ್ದ ಸ್ವರ್ಗವೇ ಆಯಿತು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ರಾಮ ಗರುಡರಾಜನಾದ ಜಟಾಯುವಿನೊಂದಿಗೆ ಮಿತ್ರತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದ ಭರತ, ನಡೆದ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೇಳಿ, ರಾಮನನ್ನು ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿ ಕೈಕೇಯಿ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಬೇಸರ, ಕೋಪಗೊಂಡನು. *ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದು ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಂಡನು. ತಂದೆಯ ವಚನದಿಂದ ಬದ್ಧನಾದ ರಾಮ ಇದಕ್ಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ ರಾಮನ ಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಒಯ್ದು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ರಾಮನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಂದಿಗ್ರಾಮದಿಂದ ಭರತ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮ ಮರಳಿ ಬರದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನೂ ಭರತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. *ಒಂದು ದಿನ ರಾವಣನ ತಂಗಿಯಾದ [[ಶೂರ್ಪನಖಿ]] ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿ, ಚಿತ್ರಕೂಟದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಕಂಡು ಅವನನ್ನು ಮೋಹಿಸಿದಳು. ಸುಂದರ ಹುಡುಗಿಯ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ರಾಮನನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಳು. ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯತ್ತ ನಿಷ್ಠಾವಂತನಾದ ರಾಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಶೂರ್ಪನಖಿಯ ವರ್ತನೆಯಿಂದ ಕುಪಿತನಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಅವಳ ಮೂಗು ಮತ್ತು ಕಿವಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು. ರಾವಣನತ್ತ ಮರಳಿ ಶೂರ್ಪನಖಿ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿತ್ತಳು. ಅವಳಿಂದ ಸೀತೆಯ ಸೌಂದರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ರಾವಣ, ರಾಮನನ್ನು ಕೊಂದು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ನಿರ್ಧಾರ ವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ರಾವಣನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದ [[ಮಾರೀಚ]] ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕುಟೀರದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ದೂರ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. *ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೆರೆಯನ್ನು ಎಳೆದು ಅದರ ಒಳಗೆ ಇರುವವರೆಗೂ ಸೀತೆ ಸುರಕ್ಷಿತಳಾಗಿ ಇರುವಳೆಂದು ತಿಳಿಸಿ ಹೋದನು. ಮುದುಕನ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ಬಂದ ರಾವಣ ಅನ್ನದಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡನು. ಗೆರೆಯನ್ನು ದಾಟಲು ಹೆದರಿದರೂ, ಅವನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಲು ಸೀತೆ ಮುಂದೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ತನ್ನ [[ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನ|ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ]] ಹಾರಿದನು. ಇದನ್ನು ಕಂಡ ಜಟಾಯು ಸೀತೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬಂದಾಗ ರಾವಣ ಜಟಾಯುವಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹೋದನು. ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಣದೆ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಜಟಾಯುವಿನಿಂದ ಸೀತಾಪಹರಣದ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿದರು. === ವಾನರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ === *ತಮ್ಮ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಕಿಷ್ಕಿಂದೆಯ ವಾನರ ರಾಜನಾದ [[ಸುಗ್ರೀವ]] ಹಾಗೂ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹನುಮಂತ ಸುಗ್ರೀವನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇನಾಧಿಪತಿ. ಸೀತೆ ರಾವಣನ ರಥದಿಂದ ಎಸೆದ ಆಭರಣಗಳು ವಾನರರಿಗೆ ದೊರೆತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಅಣ್ಣ [[ವಾಲಿ|ವಾಲಿಯಿಂದ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಹೊರಗಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಸುಗ್ರೀವ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪರಸ್ಪರ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಸಹಾಯ ಪಡೆದ ಸುಗ್ರೀವನಿಂದ ವಾಲಿ ಮಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸುಗ್ರೀವ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೂಡಿ ಲಂಕೆಯೆಡೆಗೆ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರು ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ತಮ್ಮ ವಾನರಸೇನೆಯನ್ನು ನಾನಾ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. *ಅವರು ರಾವಣನಿಂದ ಹತನಾದ ಜಟಾಯುವಿನ ಸೋದರ, [[ಸಂಪಾತಿ|ಸಂಪಾತಿಯನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾಗುವವರೆಗೆ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಫಲ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಸಂಪಾತಿಯು ಅಂಗವೈಕಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಹಾರಲು ಅಸಮರ್ಥನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಸೂರ್ಯನ ಅತಿ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಹಾರಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ಸುಟ್ಟು ಹೋಗಿದ್ದವು. ಬಲಶಾಲಿಯಾದ ಜಟಾಯುವು ಅವನನ್ನು ಸಾವಿನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿದ್ದನು. ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಜಟಾಯು ದೇಹಬಲದಿಂದ ಗಟ್ಟಿಗನಾದರೂ ಸಂಪಾತಿಗೆ ಕಣ್ಣಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿದ್ದು ನೂರಾರು [[ಯೋಜನ|ಯೋಜನಗಳಷ್ಟು]] ದೂರ ನೋಡಬಲ್ಲವನಾಗಿದ್ದನು . * ರಾವಣನು ತನ್ನ ಸೋದರನನ್ನು ಕೊಂದದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅವನು ವಾನರರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿದನು. ಅನತಿಕಾಲದಲ್ಲೇ ಅವನು ಸೀತೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿದನು. ಅವಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ಲಂಕಾದ್ವೀಪದಲ್ಲಿನ [[ಅಶೋಕ ವನ|ಅಶೋಕವನವೊಂದರಲ್ಲಿ]] ಸೆರೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಹೇಳಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತ === *ಸುಗ್ರೀವನು ತನ್ನ ವಾನರಸೈನ್ಯವನ್ನು ಅಂಗದನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದನು. ಹನುಮಂತನು ಅಂಗದನ ಸೇನಾಪತಿಯಾಗಿ ತೆರಳಿದನು. ಅವರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಬಹುದೂರ ಹೋದಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ಲಂಕಾದ್ವೀಪದ ನಡುವೆ ಮಹಾಸಾಗರವನ್ನು ಕಂಡರು. ಆ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆಂದು ತಿಳಿಯದಾದರು. ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇರಹೇಳಿ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನದೇಹವನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸಿ ಮಹಾರೂಪ ತಾಳಿ ಅಪಾರ ಜಲರಾಶಿಯನ್ನು ಜಿಗಿದು ದಾಟಿ ತ್ರಿಕೂಟ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಇಳಿದು [[ಲಂಕಾ|ಲಂಕಾಪಟ್ಟಣದತ್ತ]] ನೋಡಿದನು. ನಗರಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ಪಹರೆ ಇದ್ದದ್ದರಿಂದ ಬೆಕ್ಕಿನ ರೂಪತಾಳಿ ನಗರವನ್ನು ನುಸುಳಿ ನಗರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದನು. ರಾವಣನು ತನ್ನ ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದನು. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸೀತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. *ತನ್ನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಆಶೋಕವನದಲ್ಲಿ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ರಾಕ್ಷಸಿಯರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟು ದುಃಖದಿಂದ ಕಳೆಗುಂದಿದ ಸೌಂದರ್ಯವುಳ್ಳ ಸೀತೆಯನ್ನು ನೋಡಿದನು. ಸಣ್ಣ ಕಪಿಯೊಂದರ ವೇಷ ತಾಳಿ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನು]] ಮರದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಜಿಗಿದು ಅವಳಿಗೆ ರಾಮನ ಉಂಗುರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಅವಳಿಂದ ಒಂದು ಉಂಗುರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ಅವಳನ್ನು ತನ್ನೊಡನೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಲು, ರಾಮನೇ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಬರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಹುಡುಕಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಒಂದು ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ವಜ್ರವನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಕೊಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಳು. ಅವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬಂದ ರಾವಣನು ಅವಳ ಮನವೊಲಿಸಲು ವ್ಯರ್ಥ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡಿ ಅವಳು ಇನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಶವಾಗದಿದ್ದರೆ, ತನ್ನ ಬೆಳಗಿನ ಉಪಾಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳ ಅಂಗಾಂಗಗಳನ್ನು ತುಂಡರಿಸುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಸಿದನು. *ರಾವಣನ ಮಾತಿನಿಂದ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ಹನುಮಂತನು ಮಾವಿನ ತೋಟವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದನು. ಅವನನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರು ಬಂಧಿಸಿ ರಾವಣನ ಮುಂದೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ಹನುಮಂತನು ತಾನು ರಾಮನ ದೂತನೆಂದು ಹೇಳಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸು ಇಲ್ಲವೆ ರಾಮನ ಕ್ರೋಧಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗು ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಅವನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾವಣನು ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಆಗ ರಾವಣನ ನ್ಯಾಯಪರ ತಮ್ಮನಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಪ್ರಕಾರ ದೂತನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಅನುಚಿತ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದನು. * ಇದಕ್ಕೆ ರಾವಣನು ಒಪ್ಪಿ ತನ್ನ ರಾಕ್ಷಸ ಸೇವಕರಿಗೆ ಹನುಮಂತನ ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಬಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹತ್ತಿದ ನಂತರ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನ ಶರೀರವನ್ನು ಸಣ್ಣದಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಪಾರಾಗಿ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆಲ್ಲ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಹೋಗಿ ಲಂಕೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಹರಡಿದನು. ಅವನು ರಾಮ, ಸುಗ್ರೀವರಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದು ಸೀತೆಯು ಬಂಧನದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಯುದ್ಧಸಿದ್ಧತೆಗೆ ತೊಡಗಿದನು. === ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧ === [[ಚಿತ್ರ:Prince Rama preparing to lay siege to Lanka.jpg|thumb|300px|right|ಲಂಕೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ರಾಮನ ಸಿದ್ಧತೆ - ಸ್ಮಿತ್‍ಸೋನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರ]] *ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟದೆ ಹೋದರೆ, ಹನುಮಂತನ ಹೊರತು ಬೇರಾರೂ ಅದನ್ನು ದಾಟಲಾರರು ಎಂದು ರಾಮನು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದನು. ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಮೂರು ದಿನ ಕಾದರೂ ತನ್ನನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದ ರಾಮನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿಡಲು [[ವರುಣ|ವರುಣನು]] ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದನು. ಸಮುದ್ರದೇವತೆಯಾದ ಅವನು 'ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದಾದರೆ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಿದಷ್ಟು ದೃಢವಾಗಿರುವಂತೆ ಸೇತುವೆಗೆ ಅಲೆಗಳು ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದಾಗಿ' ಮಾತು ಕೊಟ್ಟನು. ರಾಮನು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬರುವ ವಾರ್ತೆಯಿಂದ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಭೀತಿಯ ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಯಿತು. *ರಾವಣನ ತಮ್ಮನಾದ ವಿಭೀಷಣನು, ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಸಂಧಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ರಾವಣನಿಗೆ ಸಲಹೆಯಿತ್ತಾಗ ರಾವಣನು ಅತೀವ ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದದ್ದರಿಂದ, ರಾಮನನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡನು. (ನಂತರ ನಡೆದ ಘನಘೋರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳೂ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. [[ವಿಷ್ಣು]] ಮತ್ತು [[ಇಂದ್ರ]], [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ಅಸುರರು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಪಕ್ಷವನ್ನೂ ವಹಿಸಿದರು) ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಮಿಶ್ರಫಲಗಳೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ನಡೆದ ನಂತರ ರಾಮ-ರಾವಣರ ನಡುವೆ ನೇರ ಹೋರಾಟದ ಮೂಲಕ ಯುದ್ಧದ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಘೋಷಿಸುವುದೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾಳಗದ ತೀವ್ರತೆಯಿಂದ ದೇವ-ದೇವತೆಗಳೂ ಭೀತರಾದರು. *ರಾಮನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಾಣವೂ ರಾವಣನ ಒಂದು ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿದರೂ ಅದು ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ತೋಚದೆ ಇದ್ದ ರಾಮನಿಗೆ ರಾವಣನ ದೇಹದತ್ತ ಗುರಿಯಿಡುವಂತೆ ವಿಭೀಷಣ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಈ ಉಪಾಯ ಫಲಿಸಿ ರಾವಣ ಉರುಳಿ ಬಿದ್ದಂತೆ, ಆಕಾಶದಿಂದ ಪುಷ್ಪಗಳು ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಮಳೆಗರೆದವು. ಅವನ ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ದೈವೀ ಸಂಗೀತ ಅನುರಣಿಸಿತು. ರಾವಣನ ಪತ್ನಿ [[ಮಂಡೋದರಿ|ಮಂಡೋದರಿಯ]] ವಿಲಾಪವನ್ನು ಕೇಳಿದ ರಾಮ ರಾವಣನಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತ ಅಂತ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. *ಸಂತೋಷದಿಂದ ಬೀಗುತ್ತಿದ್ದ ಸೀತೆ ರಾಮನ ಜೊತೆಗೂಡಿದಳು. ಆದರೆ ಅವಳ ಸಂತೋಷ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿತ್ತು. ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡ ರಾಮ, ರಾವಣನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳು ಇದ್ದುದರಿಂದ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯಾಗಲು ಅವಳು ತಕ್ಕವಳಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದ. ತನ್ನ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವನಿಗೆ ಭರವಸೆಯಿತ್ತಳು ಸೀತೆ. ಆದರೂ ರಾಮನ ಅನುಮಾನ ಮುಂದುವರೆದಿದ್ದರಿಂದ ಸೀತೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿ ತನ್ನ ಚಿತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದಳು. *ಎಲ್ಲ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಅಂತಃಕರಣವೂ ಸೀತೆಯ ಕಡೆಗಿದ್ದಿತು. ಸೀತೆ ಚಿತೆಯನ್ನೇರಿ ಕೆಲ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿಯೇ [[ಅಗ್ನಿ]] ಆಕೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಬಾಹುಗಳಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ತಂದು ಬಿಟ್ಟನು. ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನಿರಪರಾಧವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದನು. ರಾಮನ ನಡತೆಯನ್ನು ಸೀತೆ ಕ್ಷಮಿಸಿದಳು. ಯುದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದು, ರಾವಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ಸೀತೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದು, ರಾಮ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಭರತ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಜನರ ಅಪಾರ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡನು. === ಸೀತಾ ಪರಿತ್ಯಾಗ === *[[ರಾಮ|ಶ್ರೀರಾಮನ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ]] ಸುಖ, ಸಮೃದ್ಧಿಗಳು ನೆಲಸಿದ್ದವು. ಪ್ರಜೆಗಳು ಆನಂದದಿಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈ ನೆಮ್ಮದಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸೆರೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಾಲವಿದ್ದ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಪಾವಿತ್ರ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ಜನರು ಅನುಮಾನದಿಂದ ಮಾತಾಡ ತೊಡಗಿದರು. ಈ ವಿಷಯ ಗೂಢಚಾರರಿಂದ ರಾಮನಿಗೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಬರಗಾಲಕ್ಕೂ ಸೀತೆಯಿಂದಾಗಿರುವ ತಪ್ಪೇ ಕಾರಣವೆಂದು ಜನ ಗುಸುಗುಸು ಮಾತಾಡತೊಡಗಿದರು. ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಸಂತೋಷ ಪಡಿಸಲು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಸೀತೆಯು ವನವಾಸ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಮನೊಡನೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಾಲಕಳೆದ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಹೋಗಬೇಕಾಯಿತು. *ತುಂಬು ಗರ್ಭಿಣಿಯಾದ ಸೀತೆಯನ್ನು, ವಿಹಾರದ ನೆಪ ಹೇಳಿ ರಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಅವಳನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಅಲ್ಲೆ ಬಿಟ್ಟು ಬರುವಂತೆ ತಿಳಿಸಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರೇಮವನ್ನು ಮೆರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಜನಾಪವಾದದಿಂದ ರಾಮ ತನ್ನನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿರುವನೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಸೀತೆ ದುಃಖತಪ್ತಳಾಗಿ ಕಲ್ಲು ಕರಗುವಂತೆ ರೋದಿಸುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ರಾಮನಿಂದ ಪರಿತ್ಯಕ್ತೆಯಾದ ಸೀತೆಗೆ [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಯು ತನ್ನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದನು. [[ಸೀತೆ]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಲವ]] ಮತ್ತು [[ಕುಶ]] ಎಂಬ ಅವಳಿ-ಜವಳಿ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಸೀತೆಯು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿ ದೊಡ್ಡವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಲವ-ಕುಶರಿಗೆ ಗುರುವಾಗಿ ಸಕಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. *ಲವ-ಕುಶರು ಬೆಳೆದು ಎಂಟು ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದರು (Ẋಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷದ ಯುವಕರಾಗಿದ್ದರುẊ.) ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಮನನ್ನು ಒಂದು ಚಿಂತೆ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ|ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ]] ಮಗನಾಗಿದ್ದ [[ರಾವಣ|ರಾವಣನನ್ನು]] ಕೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ತನಗೆ ಬಂದಿರಬಹುದಾದ ಬ್ರಹ್ಮ ಹತ್ಯೆ ಎಂಬ ಪಾಪವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ [[ಅಶ್ವಮೇಧ]] ಯಾಗ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ತನ್ನ ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನೂ, ಋಷಿ ಮುನಿಗಳಿಗೂ ಆಹ್ವಾನವಿರುತ್ತದೆ. [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಮುನಿಗಳು ಲವ-ಕುಶರೊಡನೆ ಈ ಯಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಯಾಗದ ದಿನ ಲವ-ಕುಶರಿಬ್ಬರು ರಾಮನ ಎದುರು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಋಷಿಗಳಿಂದ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾರೆ. ರಾಮನಿಗೆ ಆ ಗಾಯನದ ಮೂಲಕ ತನ್ನದೇ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೋಜಿಗವಾಗುತ್ತದೆ. * ವಾಲ್ಮೀಕಿಯಿಂದ ರಾಮನಿಗೆ [[ಲವ]], [[ಕುಶ|ಕುಶರು]] ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯು]] ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಗಳ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿದು, ಅವಳನ್ನು ತಾನಿರುವಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಹೇಳಿ ಕಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಯು ಸೀತೆಯನ್ನು ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಕರೆದು ಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ರಾಮ ಸೀತೆಯು ಮತ್ತೊಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಮೇಲಿರುವ ಕಳಂಕದಿಂದ ದೂರಾಗಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ರಾಮನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ದುಃಖ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. *ಆಗ ಸೀತೆಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಭೂದೇವಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ - ತಾನು ಪತಿವ್ರತೆಯೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿ ಬಾಯಿ ಬಿರಿಯಲಿ, ನನ್ನನ್ನು ನಿನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಎಲ್ಲರೂ ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಭೂಮಿ ದೊಡ್ಡ ಸದ್ದಿನೊಂದಿಗೆ ಬಾಯಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಗಾಗಿ]] ಸಿಂಹಾಸನವೊಂದು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೀತೆಯ ತಾಯಿಯಾದ [[ಭೂದೇವಿ|ಭೂದೇವಿಯನ್ನು]] ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು [[ಭೂಮಿ]] ಒಳಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಭೂಮಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. * ಈ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡು ರಾಮ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಮುನಿಗಳು [[ರಾವಣ|ರಾವಣನ]] ಸಂಹಾರದ ನಿಮಿತ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಸೀತೆಯ ಅವತಾರವಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದಿದ್ದರಿಂದ ಅವಳು ಹೋಗಿದ್ದಾಳೆ. ನೀನು ದುಃಖಿಸಬೇಡ ಎಂದು ರಾಮನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. == ನಾರದನ ಹೇಳುವ ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳು == # ಗುಣವಾನ್ - ನೀತಿವಂತ # ವೀರ್ಯವಾನ್- ಶೂರ # ಧರ್ಮಜ್ಞ - ಧರ್ಮವನ್ನು ತಿಳಿದವನು # ಕೃತಜ್ಞ್ನ - ಮಾಡಿದ ಸಹಾಯ/ಉಪಕಾರವನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವವನು # ಸತ್ಯವಾಕ್ಯ – ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯುವವನು # ಧೃಡವೃತ – ಮನೋನಿಶ್ವಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವನು # ಚರಿತ್ರವಾನ್ – ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆಯುಳ್ಳವನು # ಸರ್ವಭೂತಹಿತ – ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳ ಹಿತವನ್ನು ಬಯಸುವವನು # ವಿದ್ವಾನ್ - ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವನು # ಸಮರ್ಥ – ಸಮರ್ಥನು # ಸದೈಕ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ – ನೋಡಲು ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಸದಾ ಸುಖಕರನು # ಆತ್ಮವಂತ – ಧೈರ್ಯಸ್ಥ # ಜಿತಕ್ರೋಧ – ಕೋಪವನ್ನು ಗೆದ್ದವನು # ದ್ಯುತಿಮಾನ್ – ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳವನು # ಅನಸೂಯಕ – ಅಸೂಯೆ ಇಲ್ಲದವನು # ಕಸ್ಯ ಬಿಭ್ಯತಿ ದೇವಾಶ್ಚ ಜಾತರೋಶಸ್ಯ ಸಂಯುಗೆ - ಯಾರ ಕೋಪಕ್ಕೆ ದೇವತೆಗಳೂ ಹೆದರುವರೋ ಅಂಥವನು. ರಾಮನೇ ಸ್ವತಃ ತಾನು ಮನುಷ್ಯ ಮಾತ್ರನೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಒಮ್ಮೆ ಕೂಡ ತಾನು ದೈವಾಂಶವುಳ್ಳವನೆಂದು ಹೇಳದಿದ್ದರೂ <ref>''ಆತ್ಮಾನಂ ಮಾನುಷಂ ಮನ್ಯೆ ''</ref>, ಹಿಂದುಗಳು ಅವನನ್ನು ಆದರ್ಶವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದೂ [[ವಿಷ್ಣು]] ದೇವರ ಪ್ರಮುಖ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬ ಎಂದೂ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . == ರಾಮಾಯಣದ ನೀತಿಪಾಠ == *[[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ತನ್ನ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಮೂಲಕ ಮಾನವನ ಬಾಳುವೆಯ ರೀತಿಯ ಕುರಿತು ತನ್ನ ನೀತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜೀವನವು ಕ್ಷಣ ಭಂಗುರವಾಗಿದ್ದು, ಭೋಗಲಾಲಸೆಯ ನೀತಿಯು ಅರ್ಥಹೀನವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಹಾಗೆಂದು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪುರಾತನ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಹಕ್ಕುಬಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ವಿಮುಖನಾಗಬಾರದು. [[ವೇದ|ವೇದದಲ್ಲಿ]] ಉಕ್ತವಾದದ್ದೇ [[ಧರ್ಮ]], ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಧರ್ಮವನ್ನು ಧರ್ಮಕ್ಕಾಗಿ ಪಾಲಿಸಬೇಕೇ ಹೊರತು ಅದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಲಾಭ, ನಷ್ಟಗಳಿಗಾಗಿ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಇಂಥ ಧರ್ಮಪಾಲನೆಯಿಂದ ಇಹಲೋಕದಲ್ಲೂ ಪರಲೋಕದಲ್ಲೂ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಲ್ಯಾಣವಾಗುವುದು <ref>ರಘುನಾಥನ್ ಎನ್. (ಅನುವಾದ), ''ಶ್ರೀಮದ್ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಂ''</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಯಾವುದೇ ಮಾತು ಕೊಡುವ ಮೊದಲೇ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಯೋಚಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟೇ ಕಷ್ಟವಾಗಲಿ ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ರಾಮಾಯಣವು ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತದೆ. [[ನಾರದ]] ಮುನಿಯು ಇಡೀ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗೆ ಹೇಳಿದ ''ಸಂಕ್ಷೇಪ ರಾಮಾಯಣ''ವು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಸರ್ಗವಾಗಿದೆ. ನಾರದನು ಆದರ್ಶ ಮನುಷ್ಯನ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿ ರಾಮನು ಈ ಎಲ್ಲ ೧೬ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾನವ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. *ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅತಿಮಾನವ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸದೆ, ಎಲ್ಲ ಗುಣ ದೋಷಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ, ನೈತಿಕ ಸಂದಿಗ್ಧಗಳನ್ನೆದುರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ''ಧರ್ಮ'' (ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗ)ವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದರಿಂದ ಗೆದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸಹಜ ಮಾನವನನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕನ ಪರಿಶುದ್ಧ ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ- *#ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ವಾಲಿಯನ್ನು ಮರದ ಮರೆಯಿಂದ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಯುದ್ಧದ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿತ್ತು. *#ಸೀತೆಯು ರಾವಣನ ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದಾಗ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ತನ್ನ ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡುವಂತೆ ರಾಮನು ಅವಳನ್ನು ಬಲವಂತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. *#ನಂತರ ಶೂದ್ರ ಶಂಬೂಕನನ್ನು ಸಮಾಜದ ಕೆಳವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದು ಯೋಗಿಗಳಂತೆ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಮನು ಕೊಲ್ಲುವನು. ಇವು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಅನೇಕ ಇಂಥ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಕಥಾನಾಯಕನಾದ ರಾಮನ ಮನುಷ್ಯ ಸಹಜ ಗುಣವನ್ನೆತ್ತಿ ತೋರಿಸಿ ಕಥೆಯ ಮೂಲ ನೀತಿಯಾಗಿರುವ 'ಮನುಷ್ಯನು ಸತ್ಯಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಅತಿಮಾನವನಿರುವುದು ಅವಶ್ಯವಿಲ್ಲ' ಎಂಬುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತವೆ. == ಪಠ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆ == *ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಂಬುಗೆಯಂತೆ ಈ ಕಾವ್ಯವು ಹಿಂದೂ ಕಾಲಗಣನೆಯ ನಾಲ್ಕು ಯುಗಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ [[ತ್ರೇತಾಯುಗ|ತ್ರೇತಾಯುಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದ್ದು, [[ವಾಲ್ಮೀಕಿ|ವಾಲ್ಮೀಕಿಯು]] ರಚಿಸಿದ್ದು. ವಾಲ್ಮೀಕಿಯೂ ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಭಾಷೆ [[ಪಾಣಿನಿ|ಪಾಣಿನಿಯ]] ಕಾಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹಳೆಯದಾದ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]. ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಈ ಪ್ರಭೇದ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಮೂಲ ಕೃತಿಯ ರಚನೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆದದ್ದಿರಬಹುದು. *ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ಹಾಗೂ ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಒಬ್ಬರಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ, ಮಧ್ಯೆ ಮಧ್ಯೆ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಪಾಟುಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ರಾಮಾಯಣದ ರಚನಾಕಾಲವನ್ನು ಕೇವಲ ಭಾಷಾ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗದು. ದೀರ್ಘವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಇಂದಿನ ರೂಪವನ್ನು ರಾಮಾಯಣ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಐದನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡು ಕ್ರಿ.ಶ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಇನ್ನೂ ಹಳೆಯದಿರಬಹುದು. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾತ್ರಗಳ ಹೆಸರುಗಳು - ರಾಮ, ಸೀತೆ, ದಶರಥ, ಜನಕ, ವಸಿಷ್ಠ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ - ಈ ಎಲ್ಲ ಹೆಸರುಗಳೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದಾದ ವೇದಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ.<ref>In the [[Veda|Vedas]] ''Sita'' means [[furrow]] relating to a goddess of agricuture. - S.S.S.N. Murty, A note on the Ramayana</ref> ಆದರೆ ವೇದಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಯಾವ ಕಥೆಯೂ ಕಂಡು ಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 24</ref> *ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ವೇದೋಕ್ತ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲ. ಮಹಾಭಾರತ-ರಾಮಾಯಣಗಳ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ರಚನಾನಂತರವೇ ಈ ದೇವರುಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ರಾಮಾಯಣದ ಎರಡನೆ ಕಾಂಡದಿಂದ ಆರನೆ ಕಾಂಡದವರೆಗಿನ ಭಾಗಗಳು ಈ ಕಾವ್ಯದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಕಾಂಡವಾದ ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾದ ಉತ್ತರಕಾಂಡ ನಂತರ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಗಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತ ವಾಗಿವೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 15-16</ref> *ಬಾಲಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡದ ಕರ್ತೃ ಅಥವಾ ಕರ್ತೃಗಳು ಗಂಗಾ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಮಗಧ ಹಾಗೂ ಕೋಸಲ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಿಕಟ ಪರಿಚಯ ಪಡೆದಿದ್ದರೆನ್ನುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ''ಹದಿನಾರು ಜನಪದ''ಗಳ ಕಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ರಾಮಾಯಣದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ರಾಕ್ಷಸರು, ವಿಚಿತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕಲ್ಪನಾಲೋಕದತ್ತ ವರ್ಣನೆಗಳು ಸರಿಯುತ್ತವೆ. *ಮಧ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವರ್ಣನೆಗಳು ವಾಸ್ತವದಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ದೂರವಿರುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] ದ್ವೀಪದ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುವುದು ಸಹ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' pp 28</ref> ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಚರಿತ್ರಜ್ಞ ಎಚ್.ಡಿ.ಸಂಕಾಲಿಯಾ ಅವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಾಲ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನ ಇದ್ದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>See Sankalia, H.D., ''Ramayana: Myth or Reality'', New Delhi, 1963</ref> ಆದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಚರಿತ್ರಕಾರರಾದ ಎ.ಎಲ್.ಬಾಷಮ್ ಅವರು [[ರಾಮ]]ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೭ ನೆಯ ಅಥವಾ ೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿರಬಹುದಾದ ಸಣ್ಣ ರಾಜ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>Basham, A.L., ''The Wonder that was India'', London, 1956, pp 303</ref> ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦೦ ದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' p. 14</ref> == ವಿಭಿನ್ನ ರೂಪಾಂತರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Thai_Ramayan.jpg|thumb|right|300px|ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ಏಷ್ಯಾದ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರಾಮ-ರಾವಣರ ಯುದ್ಧದ ಬಗ್ಗೆ ಥೈಲೆಂಡಿನ ಒಂದು ಚಿತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ]]. *ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳಂತೆ, ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರೂಪಾಂತರಕ್ಕಿಂತ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಕಥಾಸಂಪ್ರದಾಯ [[ಥೈಲೆಂಡ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]], [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯ]], [[ಲಾಓಸ್]], [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]] ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿವೆ. [[ಮಲೇಷಿಯಾ|ಮಲೇಷಿಯಾದ]] ಕೆಲವು ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ|ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ]] [[ರಾಮ|ರಾಮನ]] ಪಾತ್ರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು, ರಾಮನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ದುರ್ಬಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ವಿವಿಧ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬರಹಗಾರರು ಬರೆದ ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರಗಳಿವೆ. ಈ ವಿವಿಧ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಒಂದರಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಕಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿಯೂ ಇವೆ. ೧೪-೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ, [[ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ]] ಕನ್ನಡಲ್ಲಿ ತೊರವೆ ರಾಮಾಯಣ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರದ ಕರ್ತೃ. *ಕನ್ನಡದ ಇತರ ಮುಖ್ಯ ರಾಮಾಯಣಗಳೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ [[ಕುವೆಂಪು]] ಅವರ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಕೃತಿ "[[ಶ್ರೀ ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]]" ಮತ್ತು ರಂಗನಾಥ ಶರ್ಮಾ ಅವರ "ಕನ್ನಡ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ." *೧೨ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ತಮಿಳು]] ಕವಿ ಕಂಬ "ರಾಮಾವತಾರಮ್" ಅಥವಾ ಕಂಬರಾಮಾಯಣ ರಚಿಸಿದ. [[ಹಿಂದಿ]] ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಮಾಯಣ ೧೫೭೬ ರಲ್ಲಿ [[ತುಲಸಿದಾಸ್|ತುಲಸೀದಾಸರು]] ರಚಿಸಿದ ಶ್ರೀ ರಾಮಚರಿತ ಮಾನಸ. *ಇದಲ್ಲದೆ [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತಿ]] ಕವಿ ಪ್ರೇಮಾನಂದರು ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬಂಗಾಲಿ ಕವಿ ಕೃತ್ತಿವಾಸರು ೧೪ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಒರಿಯಾ ಕವಿ ಬಲರಾಮದಾಸರು ೧೬ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ಮರಾಠಿ]] ಕವಿ ಶ್ರೀಧರ ೧೮ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ತೆಲುಗು]] ಕವಿ ರಂಗನಾಥರು ೧೫ ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ರಾಮಾಯಣದ ಉಪ-ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾವಣನ ಕೇಡಿಗ ತಮ್ಮಂದಿರಾದ ಅಹಿ ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಹಿ ರಾವಣರನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು. ಈ ಕಥೆಯಂತೆ ಅಹಿ-ಮಹಿ ರಾವಣರು ರಾಮ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಳಿಗೆ ಬಲಿ ಕೊಡಲು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಅವನೇ ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾನೆ. *ಕೇರಳದ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿರುವ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವರದಿಗಳಿವೆ. <ref>See ''A different song'', [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm ''The Hindu'', Aug 12, 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27, 2010 }}</ref> "ಮಾಪಿಳ್ಳೆ ರಾಮಾಯಣ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಪಿಳ್ಳೆಗಳ ಜಾನಪದ ಹಾಡುಗಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಮುಸಲ್ಮಾನ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಈ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ನಾಯಕ ಒಬ್ಬ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್]] ಸುಲ್ತಾನ. ರಾಮನ ಹೆಸರನ್ನು "ಲಾಮನ್" ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿರುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬೇರೆಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳೂ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆಯೇ ಇವೆ. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೀತಿನೀತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿ ಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ತುಸು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಾಗಿವೆ. *ಜನಪದರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲೂ 'ಗೊಂಡ ರಾಮಾಯಣ' ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ರಾಮ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ನಾಯಕ. ಈ ಕೃತಿ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಜನಪದ ಐಚ್ಛಿಕ ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ. === ದಕ್ಷಿಣ ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ರೂಪಾಂತರಗಳು === *[[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದ]] ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಮದು ಪಡೆದಿದ್ದು, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ರಾಮಾಯಣದಿಂದಲೇ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿವೆ. *[[ಚೀನಾ]] ದೇಶದ ಮಹಾಕಾವ್ಯ "ಪಶ್ಚಿಮದತ್ತ ಪಯಣ" ದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದವು. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಈ ಕಾವ್ಯದ "ಸುನ್ ವುಕಾಂಗ್" ಪಾತ್ರ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನನ್ನು]] ಆಧರಿಸಿದ ಪಾತ್ರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. *ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ಸುಮಾರಿನಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರವಾದ "ಕಾಕಾವಿನ್ ರಾಮಾಯಣ" ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬದಲಿಸದೆ ಮಾಡಿದ ಭಾಷಾಂತರವಾಗಿದೆ. *ಲಾಓಸ್ ದೇಶದ ಕಾವ್ಯ "ಫ್ರಾ ಲಕ್ ಫ್ರಾ ಲಾಮ್" ರಾಮಾಯಣದ ರೂಪಾಂತರ; ಇದರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿರುವ "ಲಕ್" ಮತ್ತು "ಲಾಮ್" ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ರಾಮರ ಹೆಸರಿನ ಲಾಓ ರೂಪಾಂತರಗಳು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಮನ ಜೀವನವನ್ನು ಬುದ್ಧನ ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಮಲೇಷ್ಯಾದ "ಹಿಕಾಯತ್ ಸೆರಿ ರಾಮ" ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದಶರಥ ಪ್ರವಾದಿ ಆದಮನ ಮೊಮ್ಮಗ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ರಾವಣ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುವುದರ ಬದಲು ಅಲ್ಲಾನಿಂದ ವರ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ.<ref>See ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations''</ref> *[[ಥೈಲೆಂಡ್|ಥೈಲೆಂಡಿನ]] ಕಾವ್ಯವಾದ "ರಾಮಕಿಯೆನ್" ಸಹ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಂಡೋದರಿಯರ ಮಗಳೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜ್ಯೋತಿಷಿಯಾದ [[ವಿಭೀಷಣ|ವಿಭೀಷಣನು]] [[ಸೀತೆ|ಸೀತೆಯ]] ಜಾತಕವನ್ನು ನೋಡಿ ಅಪಶಕುನವನ್ನು ಮುನ್ನುಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ರಾವಣ ಅವಳನ್ನು ನೀರಿಗೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜನಕ ಸೀತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಮುಖ್ಯ ಕಥೆ ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯಂತಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಥಾಯಿ ಸಮಾಜದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ಪಾತ್ರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾವ್ಯದ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಬ್ಯಾ೦ಗ್‍ಕಾಕ್ ನಲ್ಲಿರುವ "ವಾತ್ ಫ್ರಾ ಕಯೆವ್" ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. *ಇತರ [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ರೂಪಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲಿಯ "ರಾಮಕವಚ", ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್ ನ "ಮರಡಿಯ ಲಾವಣ", ಕಾಂಬೋಡಿಯದ "ರೀಮ್‍ಕರ್" ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್‍ಮಾರ್ ನ "ಯಾಮ ಜಾತ್‍ದವ್" ಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. === ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣ === *[[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಕುವೆಂಪು]] ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು [[ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]] ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. *[[ತೆಲುಗು]] ಕವಿಯಾದ [[ವಿಶ್ವನಾಥ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ]] ಎಂಬುವವರು ರಾಮಾಯಣ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಮು ಎಂಬ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಇಬ್ಬರು ಕವಿಗಳಿಗೂ [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತ್ತು. *ಅಶೋಕ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಎಂಬ [[ಆಂಗ್ಲ]] ಲೇಖಕರು ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಆರು ಸರಣಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದಿದ್ದಾರೆ. *[[ಕಾಂಚೀಪುರಂ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ]] ಗೇಟಿ ರೈಲ್ವೇ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿಯು ದ್ರಾವಿಡರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಈ ಕಾವ್ಯದ ಪರಿಷ್ಕೃತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ರಾವಣನನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸನೆಂದೂ, ರಾಜನೀತಿಜ್ಞನೆಂದೂ, ಸೀತೆ ಅವನಿಗೆ ಮರುಳಾ ದಳೆಂದೂ, ರಾಮನು ನೀತಿ, ನಿಯಮ, ನಯನಾಜೂಕುಗಳಿಲ್ಲದ ಲಂಪಟ ರಾಜಕುಮಾರನೆಂದೂ, ಕುಡಿದು ಉನ್ಮತ್ತಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಮಾರಣಹೋಮಕ್ಕೆ ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದನೆಂದೂ ಚಿತ್ರಿಸುವ ರಾಮಾಯಣದ ಈ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ದೂರ ಇವೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರ ಚಿತ್ರಣಗಳು ತನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪುನರ್ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಗುಪ್ತಪ್ರಯತ್ನದ ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ. == ರಾಮಾಯಣದ ಗುರುತುಗಳು == *[[ಹಂಪೆ|ಹಂಪೆಯ]] ಹತ್ತಿರ ಇರುವ [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ]] ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ [[ಸುಗ್ರೀವ|ಸುಗ್ರೀವನ]] ಗುಹೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಒಂದು ಗುಹೆಯಿದೆ. ಈ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಗುರುತುಗಳಿವೆ. *ಈ ಸ್ಥಳವು ಸುಂದರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿನ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಯ ವರ್ಣನೆಯಂತೆ ಇದೆ. ರಾಮನು ಹನುಮಂತನನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಜಾರರಾಮನ (ಸಾವಿರ 'ರಾಮ'ರ) ದೇವಾಲಯವಿದೆ . * ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಮಮಂದಿರ * ರಾಮಸೇತು == ಈ ಪುಟಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ == *[[ಮಹಾಭಾರತ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ]] *[[ತ್ರೇತಾಯುಗ]] *[[:ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣದ ಪಾತ್ರಗಳು]] *[[ಏಕ ಶ್ಲೋಕೀ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ]] *[[ಖರ]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * Milner Rabb, Kate, ''National Epics'', 1896 - [http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt See eText] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110914003423/http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8ntle10.txt |date=2011-09-14 }} [[Project Gutenburg]] * Raghunathan, N. (Trans), ''Srimad Valmiki Ramayanam'', Vighneswara Publishing House, Madras (1981) *''A different Song'' - Article from "The Hindu" August 12, 2005 - [http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101027001647/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2005/08/12/stories/2005081201210200.htm |date=2010-10-27 }} * Dr. Gauri Mahulikar ''Effect Of Ramayana On Various Cultures And Civilisations'', Ramayan Institute [http://www.ramayanainstitute.org/.../Papers/ EFFECTOFRAMAYANAONVARIOUSCULTURESANDCIVILISATIONS.pdf -]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * Goldman, Robert P., ''The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India'' Princeton University Press, 1999 ISBN 0-691-01485-X * S. S. N. Murthy, A note on the Ramayana, Jawaharlal Nehru University, New Delhi [http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061003170332/http://www1.shore.net/~india/ejvs/ejvs1006/ejvs1006article.pdf |date=2006-10-03 }} == ಅಡಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ == <references /> == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == ;ಮೂಲ ಪಠ್ಯ *[[oldwikisource:रामायण|रामायण]] ([[Devanagari]] version on [[Wikisource]]) ; ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾಂತರಗಳು *[http://www.sacred-texts.com/hin/rama/index.htm ರಾಲ್ಫ್ ಗ್ರಿಫಿತ್ ಅವರಿಂದ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ (೧೮೭೦-೧೮೭೪)] *[http://www.valmikiramayan.net/ ಅರ್ಥಸಹಿತ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070113034155/http://www.valmikiramayan.net/ |date=2007-01-13 }} ;ಆನ್‍ಲೈನ್ ಮಾಹಿತಿ *[http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷಾಂತರದೊಂದಿಗೆ ತುಲಸಿ ರಾಮಾಯಣದ ಪಠ್ಯ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060221105454/http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm |date=2006-02-21 }} *[http://ebooks.iskcondesiretree.com/index.php?f=%2Fpdf%2FRamayana&q=f ರಾಮಾಯಣದ ಬಗೆಗೆ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಮಾಹಿತಿ] *[http://www.sacred-texts.com/hin/dutt/index.htm ಆರ್.ಸಿ.ಭಟ್ ಅವರಿಂದ ಸರಳೀಕೃತ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ (೧೮೯೯)] *[http://www.onlinedarshan.com/ramayana/index.htm ಆನ್‍ಲೈನ್ ರಾಮಾಯಣ] (ನೋಂದಣಿ ಅಗತ್ಯ) *[http://eol.jsc.nasa.gov/scripts/sseop/photo.pl?mission=STS033&roll=74&frame=74 ನಾಸಾ ಸಂಸ್ಥೆ ತೆಗೆದಿರುವ ಚಿತ್ರ(ಇದನ್ನ ರಾಮಾಯಣ ಕಾಲದ ಸೇತುವೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಶಂಕಿಸಲಾಗಿದೆ)] ; ರಾಮಾಯಣ ಆಧಾರಿತ ಕೃತಿಗಳು *[http://www.kamat.com/kalranga/mythology/ramayan/index.htm Illustrated Ramayana] contains paintings, sculptures, and other Indian art inspired by Ramayana. *[http://www.borobudur.tv/temple_index.htm The Ramayana reliefs at Prambanan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070203034717/http://www.borobudur.tv/temple_index.htm |date=2007-02-03 }} *[https://www.gadima.com/category/4/0/0/geetramayan-akashwani Marathi lyrical representation of Ramayana by G D Madgulkar and Sudhir Phadke] *[http://www.ninapaley.com/Sitayana/ ''Sita Sings the Blues''] - clips of a 21st century animated portrayal of the Ramayana from [[Sita Devi|Sita's]] perspective ; ಸಂಶೋಧನಾ ಲೇಖನಗಳು *[http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಭಾವ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060327190747/http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf |date=2006-03-27 }} - (ಪಿಡಿಫ್ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ.) ; ವರ್ಗೀಕರಣಗೊಳ್ಳದ ಕೆಲವು ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಗಳು *[http://www.ramayana.com/ Ramayana.com] *[http://puja.net/Podcasts/PodcastMenu.htm Weekly podcast on Vedic Chanting, Mantras, Vedic Mythology and stories from the Puranas] *[http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ 25 Lessons from Ramayana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210127222410/http://www.iskconkolkata.com/25-life-lessons-ramayana/ |date=2021-01-27 }} *http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060719113311/http://www.atributetohinduism.com/Hindu_Scriptures.htm |date=2006-07-19 }} *[http://ramsss.com/bhakti/books/ramayana/index.htm Ramayana] *[https://www.thespiritualscientist.com/category/vedic-scriptures/ramayana/ Ramayana - The Spiritual Scientist] {{ರಾಮಾಯಣ}} {{ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ}} [[ವರ್ಗ:ರಾಮಾಯಣ|*]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] [[ವರ್ಗ:ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು]] 6asfdyxrvpcnhokh6ij61vvakakkg80 0 9163 1258636 1258273 2024-11-19T22:50:44Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258636 wikitext text/x-wiki [[File:Rajguru.JPG|thumb|ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು]] '''ಪಂಡಿತ್ ಬಸವರಾಜ್ ರಾಜಗುರು''' (೨೪ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೨೦ - ೧೯೯೧) ಕಿರಾನಾ ಘರಾನಾದಲ್ಲಿ (ಗಾಯನ ಶೈಲಿ) ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು.<ref>https://prasarbharati.gov.in/pandit-basavraj-rajguru-vol-1/</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ== [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]]ದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೇಂದ್ರವಾದ ಧಾರವಾಡದ [[ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಲಿವಾಲ್ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಜ್ಯೋತಿಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬಸವರಾಜ್ ಜನಿಸಿದರು.<ref>https://prasarbharati.gov.in/pandit-basavraj-rajguru-vol-1/</ref><ref>https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/musical-play-on-pt-basavaraj-raguru-in-dharwad-on-nov-24/article67548120.ece</ref> ಅವರು ತಂಜಾವೂರಿನಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಅವರ ತಂದೆಯಿಂದ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ [[ದೀಕ್ಷೆ]] ನೀಡಿದರು.<ref>https://prasarbharati.gov.in/pandit-basavraj-rajguru-vol-1/</ref> ಬಸವರಾಜ್ ಅವರು ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದಲೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ [[ನಾಟಕ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ನಾಟಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಮತ್ತು [[ನಟ]]ರನ್ನು ಮನವೊಲಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ವಾಮನರಾವ್ ಮಾಸ್ತರ್ ಅವರ ಸಂಚಾರಿ ನಾಟಕ ಕಂಪನಿಗೆ ಹಾಡುವಾಗ ಅವರು ಮೊದಲು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು. ಅವರು ೧೩ ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗ, ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಅವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ಪಂಚಾಕ್ಷರಿ ಗವಾಯಿಗಳು|ಪಂಚಾಕ್ಷರಿ ಗವಾಯಿ]]ಗಳು ಬಸವರಾಜನನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ೧೯೩೬ ರಲ್ಲಿ [[ಹಂಪಿ]]ಯಲ್ಲಿ [[ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದ ೬೦೦ ನೇ ವರ್ಷಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬಸವರಾಜ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗುರು ಗವಾಯಿಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ನೀಡಿದರು.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/city/hubballi/musical-drama-naa-rajguru-to-be-staged/articleshow/105370952.cms</ref> ೧೯೪೪ ರಲ್ಲಿ ಗವಾಯಿಗಳ ನಿಧನದ ನಂತರ, ಬಸವರಾಜ ಬಾಂಬೆಗೆ ತೆರಳಿದರು ಮತ್ತು ಕಿರಣ ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಕ ಸವಾಯಿ ಗಂಧರ್ವರಿಂದ ಕಲಿಯುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ಸವಾಯಿ ಗಂಧರ್ವ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಬೊಂಬಾಯಿ ಬಿಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಕಿರಣ ವಾದಕ ಸುರೇಶಬಾಬು ಮಾನೆ ಅವರಿಗೆ ಬಸವರಾಜನಿಗೆ ಕಲಿಸಲು ಹೇಳಿದರು. ಅವರಿಂದ ಕಲಿತ ನಂತರ, ರಾಜಗುರು ಅವರ ಅನ್ವೇಷಣೆಯು ಅವರನ್ನು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ದ ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಗವಾಯಿ ಅವರ ಗುರು ವಹೀದ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಂದ ಕಲಿತರು. ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿ ಲತೀಫ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಂದ ಆರು ತಿಂಗಳು ಕಲಿತರು. ==ವೃತ್ತಿ== ಬಸವರಾಜ್ ಅವರ ಸಂಗ್ರಹವು ಶುದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ, ಖ್ಯಾಲ್, ವಚನಗಳು, ನಾಟ್ಯಗೀತೆ, ಠುಮ್ರಿ ಮತ್ತು ಗಜಲ್ (ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳು) ಎಂಟು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು== [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]]ವು ಅವರಿಗೆ ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] ಮತ್ತು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು.<ref>https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/centenary-celebrations-of-pandit-rajguru-begin-today/article29237142.eceಪ್</ref><ref name="Padma Awards">{{cite web |url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=July 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 |df=dmy }}</ref> ಅವರಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೂ ಲಭಿಸಿವೆ. [[ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[ಧಾರವಾಡ]]ದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿಯನ್ನೂ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ==ಸಾವು== ಬಸವರಾಜರು ಜುಲೈ ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.<ref>https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/centenary-celebrations-of-pandit-rajguru-begin-today/article29237142.ece</ref> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದ ಮೂವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತಜ್ಞರ ಸಾವು ಸಂಭವಿಸಿತ್ತು (ಕುಮಾರ ಗಂಧರ್ವರು ಜನವರಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮಂಸೂರರು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು). ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು== * [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] ==ಪಂ.ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ== ಮೊದಲ ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೨೦೧೧ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೩ರಂದು ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಅವರ ೯೧ನೇ ಜನ್ಮದಿನಾಚರಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಖ್ಯಾತ ಗಾಯಕರಾದ ಪಂಡಿತ ಉಲ್ಲಾಸ್ ಕಶಾಲ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರದಾನಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/centenary-celebrations-of-pandit-rajguru-begin-today/article29237142.ece</ref><ref>https://timesofindia.indiatimes.com/city/hubballi/pandit-vinayak-torvi-wins-rajguru-award/articleshow/112723916.cms</ref> ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ₹೧,೦೦,೦೦೦ ನಗದು ಬಹುಮಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಂಸಾಪತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಯುವ ಸಂಗೀತಗಾರರಾದ ಜಯತೀರ್ಥ ಮೆವುಂಡಿ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಕಟ್ಟಿ ಅವರಿಗೆ ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ಯುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ತಲಾ ₹೨೫,೦೦೦ ನಗದು ಬಹುಮಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಂಸಾಪತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿ== * [http://www.ganapriya.com/ns/ns.html Nachiketa Sharma] * [http://www.ganapriya.com/bmr.html Article on Basavraj Rajguru, with a foreword by Rajan Parrikar, posted on the newsgroup rec.music.indian.classical (RMIC) on 5 August 1996 as part of an ongoing series of articles on great masters of Indian music] * [http://www.musicalnirvana.com/hindustani/basavraj_rajguru.html#Profile Pt. Basavraj Rajguru] * [http://www.dharwad.com/rajguru.html Dharwad Home Page] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080723143252/http://www.dharwad.com/rajguru.html |date=2008-07-23 }} * {{usurped|[https://web.archive.org/web/20070830131112/http://www.hinduonnet.com/folio/fo9811/98110160.htm Special issue with the Sunday Magazine From the publishers of THE HINDU MUSIC: 29 November 1998]}} * {{usurped|[https://web.archive.org/web/20080708071003/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/06/09/stories/2003060901510300.htm The Hindu Monday, 9 June 2003]}} * [http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article2398746.ece Pt. Basavaraj Rajguru Memorial National Award] * [http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/rajiv-taranath-gets-basavaraj-rajguru-award/article5036780.ece] naot9se7r2c2rr15wfj97my6b973j7s 0 10602 1258689 1210341 2024-11-20T03:30:27Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258689 wikitext text/x-wiki {{three other uses|ಮನಿಲ ನಗರ|ಬೃಹತ್ ಮಹಾನಗರ ಪ್ರದೇಶ|ಮೆಟ್ರೋ ಮನಿಲ|the pre-Hispanic entity|Kingdom of Maynila}} {{Infobox ಊರು |official_name = ಮನಿಲ ನಗರ |other_name = ಮನಿಲ |native_name = ''Lungsod ng Maynila'' |nickname = "Pearl of the Orient"<br />"Queen of the Orient"<br />"The City of Our Affections"<br />"City by the Bay"<br />"Distinguished and Ever Loyal City" |settlement_type = |motto = ''Linisin at Ikarangal ang Maynila'' |image_skyline = |imagesize = 315px |image_caption = (From top, left to right): Manila skyline, [[Fort Santiago]], [[Rizal Park]], [[Manila City Hall]], [[Roxas Boulevard]], The [[Cultural Center of the Philippines]], [[Malacañang Palace]], [[Manila Cathedral]] and Manila at night. |image_flag = |flag_size = |image_seal = Ph_seal_ncr_manila.png |seal_size = 100px |image_shield = |shield_size = |city_logo = |citylogo_size = |image_map = Ph_locator_ncr_manila.png |mapsize = 250px |map_caption = Map of [[Metro Manila]] showing the location of the City of Manila |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |pushpin_map = Philippines |pushpin_label_position = |pushpin_map_caption = Map of the [[Philippines]] showing the location of Manila |pushpin_mapsize = |subdivision_type = ದೇಶ |subdivision_name = [[ಫಿಲಿಪೀನ್ಸ್]] |subdivision_type1 = ಪ್ರದೇಶ |subdivision_name1 = [[ಮೆಟ್ರೋ ಮನಿಲ|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ]] |subdivision_type2 = ಜಿಲ್ಲೆಗಳು |subdivision_name2 = [[ಮನಿಲಾದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು|1st to 6th districts of Manila]] |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = [[Barangay]]s |subdivision_name4 = 897 |government_type = |leader_title = Mayor |leader_name = [[Alfredo Lim]] (2007–2010; [[Liberal Party (Philippines)|LP]]) |leader_title1 = Vice Mayor |leader_name1 = [[Isko Moreno]] (2007–2010; [[Nacionalista Party|NP]]) |leader_title2 = Representatives |leader_name2 = Benjamin Asilo <br /><small> [[Legislative districts of Manila#1st District|1st District]] </small> <br /> Jaime Lopez <br /><small> [[Legislative districts of Manila#2nd District|2nd District]] </small> <br /> Zenaida Angping <br /><small> [[Legislative districts of Manila#3rd District|3rd District]] </small> <br /> Trisha Bonoan - David <br /><small> [[Legislative districts of Manila#4th District|4th District]] </small> <br /> Amado Bagatsing <br /><small> [[Legislative districts of Manila#5th District|5th District]] </small> <br /> Bienvenido Abante <br /><small> [[Legislative districts of Manila#District 6|District 6]] </small> |established_title = |established_date = |established_title2 = |established_date2 = |established_title3 = [[Intramuros|Settled]] |established_date3 = June 10, 1574 |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = 38.55 |area_land_km2 = |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = 14.9 |area_land_sq_mi = |area_water_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = |area_metro_km2 = 638.55 |area_metro_sq_mi = 246.5 |population_as_of = 2007<ref name=popgrowth /> |population_footnotes = |population_note = |population_total = 1660714 |population_density_km2 = 43079 |population_density_sq_mi = 111575 |population_metro = 11553427 |population_density_metro_km2 = 18093 |population_density_metro_sq_mi = 46861 |population_urban = 21419785 |population_density_urban_km2 = 12550 |population_density_urban_sq_mi = 32504 |population_blank1_title = [[Demonym]] |population_blank1 = Manilans |timezone = [[Philippine Standard Time|PST]] |utc_offset = +8 |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd=14 |latm=35 |lats= |latNS=N| |longd=120 |longm=58 |longs= |longEW=E |elevation_footnotes = |elevation_m = 16.0 |elevation_ft = 52 |postal_code_type = ZIP code |postal_code = 0900 to 1096 |area_code = 2 |blank_name = |blank_info = |blank1_name = |blank1_info = |website = [http://www.manila.gov.ph/ www.manila.gov.ph/] |footnotes = }} '''ಮನಿಲಾ''' (ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುವ {{IPA-en|məˈnɪlə|}} {{respell|mə|NIL|ə}}; {{lang-fil|Maynila|}}), '''ಮನಿಲಾ ನಗರವು''' [[ಫಿಲಿಫೈನ್ಸ್‌|ಫಿಲಿಫೈನ್ಸ್‌ನ]] ಅಧಿಕೃತ [[ರಾಜಧಾನಿ|ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದೆ]]. ಇದು ಪೆಟೆರೋಸ್ ಮುನಿಸಿಪಾಲಿಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ [[ಮನಿಲಾ ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ|ಮನಿಲಾ ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು]], ೧೬ [[ನಗರಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾದ ಇದು ಪ್ರಪಂಚದ [[ಅತಿ ಜನಸಾಂದ್ರತೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶ|ಅತಿ ಜನಸಾಂದ್ರತೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದೆ]]. [[ಲುಜಾನ್]] ದ್ವೀಪದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಇದು [[ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ|ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಪೂರ್ವ ತೀರಗಳಲ್ಲಿದೆ. ೧,೬೬೦,೭೧೪ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮನಿಲಾ ಫಿಲಿಫೈನಿನ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜನಸಾಂದ್ರಿತ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ [[ಕ್ವಿಜಾನ್ ನಗರ]] ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ನಗರದ ನಾಗರೀಕರು ಕೇವಲ ೩೮.೫೫ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮನಿಲಾವು ಫಿಲಿಪೈನಿನ ಅತಿ ಜನದಟ್ಟಣೆಯ ನಗರವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ [[ಅತ್ಯಂತ ಗಟ್ಟಿ ಜನಸಂದಣಿ|ಅತ್ಯಂತ ಗಟ್ಟಿ ಜನಸಂದಣಿಯಾಗಿದೆ]].<ref name="forbes1">{{cite web|url=http://www.forbes.com/2006/12/20/worlds-most-congested-cities-biz-energy-cx_rm_1221congested_slide_2.html?thisSpeed=15000|title=World's Densest Cities|publisher=Forbes Magazine|accessdate=04-05-2010}}</ref> ಈ ನಗರವು [[ಆರು ಶಾಸಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] ಮತ್ತು ಹದಿನಾರು ಜಿಯೋಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅವೆಂದರೆ: [[ಬಿನೊಂಡೋ]], [[ಎರ್ಮಿತಾ]], [[ಇಂಟ್ರಾಮುರೊಸ್]], [[ಮಲಾಟೆ]], [[ಪಾಕೊ]], [[ಪ್ಯಾಂಡಕನ್]], [[ಪೋರ್ಟ್ ಏರಿಯಾ]], [[ಕ್ವಿಯಾಪೊ]], [[ಸಂಪಾಲೊಕ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಂಡ್ರೆಸ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಮಿಗುಯೆಲ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ನಿಕೊಲಸ್]], [[ಸಾಂತಾ ಅನಾ]], [[ಸಾಂತಾ ಕ್ರೂಜ್]], [[ಸಾಂತಾ ಮೆಸಾ]] ಮತ್ತು [[ಟೊಂಡೊ]]. ಇವುಗಳ ಆವರಣದಲ್ಲಿ, ಗಿಜುಗುಟ್ಟುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಮತ್ತು ದೇಶದ ಕೆಲವೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹತ್ವವಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು ಮತ್ತು [[ಸರ್ಕಾರ|ಸರ್ಕಾರದ]] [[ಕಾರ್ಯಾಂಗ|ಕಾರ್ಯಾಂಗದ]] [[ಸ್ಥಾನ|ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ]]. ಇದು ಬಹಳಷ್ಟು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾ ಮತ್ತು ಅಸಂಖ್ಯ ಕ್ರೀಡಾ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾವು [[ಫಿಲಿಫೈನಿ|ಫಿಲಿಫೈನಿನ]] ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ, ವಾಣಿಜ್ಯ, ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜೆಗಳಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾರಿಗೆ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ಕೆಲವು ಮನಿಲಾ ಮಹಾ ನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ [[ನಗರಗಳ]] ಅಂಚುಗಳು ಸೇರಿವೆ; ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ [[ನವೋಟಾಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕಲೂಕನ್]] [[ನಗರಗಳು]], ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಕ್ವೆಜಾನ್ ನಗರ]], ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ [[ಸ್ಯಾನ್ ಜುವಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಮಂಡಲುಯೋಂಗ್]] [[ನಗರಗಳು]], ಆಗ್ನೇಯದಲ್ಲಿ [[ಮಕಾಟಿ ನಗರ]], ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ [[ಪಾಸೇ ನಗರ]]. ನಗರದ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಖಿತ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು [[ಸ್ಫ್ಯಾನಿಷ್ ಎರಾ|ಸ್ಫ್ಯಾನಿಷ್ ಎರಾಕ್ಕೆ]] ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತವೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶರು ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಬಂದಾಗ ಆಗಲೇ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳ ಆವಾಸ ಸ್ಥಾನ|ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳ ಆವಾಸ ಸ್ಥಾನವಿತ್ತು]]. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಮನಿಲಾ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷರ [[ದೂರ ಪ್ರಾಚ್ಯ|ದೂರ ಪ್ರಾಚ್ಯದ]] ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮನಿಲಾ–[[ಅಕ್ಯಾಪುಲ್ಕೊ]] [[ಗೇಲಿಯನ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗ|ಗೇಲಿಯನ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗದ]] ಒಂದು ತುದಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ "ಪರ್ಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಓರಿಯಂಟ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ನಂತರ ನಗರವು [[ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಆಗಮನ|ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಆಗಮನವನ್ನು]] ಕಂಡಿತು, ಅವರು ಮಾಡಿದ ನಗರ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಬಹುಭಾಗದ ಸುಧಾರಣೆಗಳು [[ವಿಶ್ವದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ವಿಶ್ವದ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ]] ಸರ್ವನಾಶವಾಗಿ ತದನಂತರ ನಗರವನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. == ಇತಿಹಾಸ == ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ''ಗಿಂಟು'' (ಬಂಗಾರದ ನಾಡು) ಅಥವಾ ''ಸುವರ್ಣದ್ವೀಪ'' ಎಂದು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ರಾಜ್ಯವು ಚೀನಾದೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಬಂಧದಿಂದ [[ಮಿಂಗ್ ವಂಶಸ್ಥ|ಮಿಂಗ್ ವಂಶಸ್ಥರ]] ಎರಡನೇ ಅರ್ಧ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಪನ್ನವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. [[ಪ್ರಾಚೀನ ಟೊಂಡೊ]] ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪಾರಂಪರಿಕ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಗರವನ್ನು ಆಳುವವರನ್ನು ಕೇವಲ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಲ್ಲ, ಅವರು ರಾಜರಿಗೆ ಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ''ಪ್ಯಾಂಗಿನುಯನ್'' ಅಥವಾ ''ಪಾಂಗಿನೂನ್'' ("ರಾಜರು"), ''ಅನಕ್ ಬಾನ್ವಾ'' ("ಸ್ವರ್ಗದ ಪುತ್ರ") ಅಥವಾ ''[[ಲಕಂಡುಲ]]'' ("ಅರಮನೆಯ ಪ್ರಭು") ಎಂದು ಸಂಭೋದಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಹಳೆಯ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು [[ಪಾಸಿಗ್ ನದಿ|ಪಾಸಿಗ್ ನದಿಯ]] ದಂಡೆಗಳಾ ಮೇಲೆ ಕೋಟೆಗಳಿಂದ ಭದ್ರವಾಗಿದ್ದ ಜನಾವಾಸಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿ ತಾಣಗಳಾನ್ನು ಈ ನಗರವು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯರಾದ [[ಮಜಾಪಹಿತ್]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮನಿಲಾ ನಗರ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಿವೆ, [[ನಗರಕ್ರೇತಗಾಮ]] ಎಂಬ ಪ್ರಶಂಸಾ ಮಹಾ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಮಹಾರಾಜ]] [[ಹಯಮ್ ವರುಕ್]] ಈ ನಗರವನ್ನು ಗೆದ್ದಿರುವುದಾಗಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.<ref name="ManilaHistoryJSTOR"/> ಸಾಲುಡಂಗ್ ಅಥವಾ ಸೆಲುರಾಂಗ್ ಎನ್ನುವುದು ಈಗಿನ [[ಲುಜಾನ್]] ದ್ವೀಪದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದು ಇದನ್ನು ಅಧ್ಯಾಯ ೧೪ ರಲ್ಲಿ ಸುಲೋಟ್ ಜೊತೆಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಈಗ ಇದರ ಹೆಸರು [[ಸುಲು]], ಮತ್ತು ಕಲ್ಕಾ.<ref name="ManilaHistoryJSTOR">{{cite journal |last1=Gerini |first1=G. E. |year=1905 |title=The Nagarakretagama List of Countries on the Indo-Chinese Mainland (Circâ 1380 A.D.) |journal=The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland |publisher=Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland |volume= |issue=July 1905 |pages=485–511 |url=http://www.jstor.org/stable/25210168 |accessdate=25-04-10 |doi= }}</ref> [[ಬ್ರೂನಿ ಸುಲ್ತಾನಿ ವಂಶ|ಬ್ರೂನಿ ಸುಲ್ತಾನಿ ವಂಶಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದ ಸುಲ್ತಾನ್ [[ಬೋಲ್‌ಕಾಯ್‌|ಬೋಲ್‌ಕಾಯ್‌ನ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯು ೧೪೮೫ ರಿಂದ ೧೫೨೧ರಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ದೇಶದೊಂದಿಗಿನ ವ್ಯಾಪಾರದ ಮೇಲೆ [[ಟೊಂಡೊ ವಂಶಸ್ಥ|ಟೊಂಡೊ ವಂಶಸ್ಥರ]] ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸಿತು ಮತ್ತು ಸೆಲುರಾಂಗ್ ರಾಜ್ಯ (ಈಗ ಮನಿಲಾ) ಬ್ರೂನಿವಂಶಜರ ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯವಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.history-centre.gov.bn/sultanbrunei.htm |title=Pusat Sejarah Brunei |publisher=Government of Brunei Darussalam |language=Malay |accessdate=04-03-10 |archive-date=2015-04-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150415152209/http://www.history-centre.gov.bn/sultanbrunei.htm |url-status=dead }}</ref> ರಾಜ ಸಲಾಲಿಲಾ ಅಧೀನದ ಒಂದು ಹೊಸ ಇಸ್ಲಾಮಿ ವಂಶವನ್ನು ಟೊಂಡೊದಲ್ಲಿನ ಲಕಂಡುಲಾ ಮನೆತನವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. [[ಮಲೇಶಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾ|ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾದಿಂದ]] ಫಿಲಿಫ್ಹೈನಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಧರ್ಮಪ್ರಸಾರಕ|ಧರ್ಮಪ್ರಸಾರಕರ]] ಆಗಮನದಿಂದ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸುಭದ್ರವಾಯಿತು.<ref>{{Harvnb|Agoncillo|1990|p=22}}</ref> [[ದ್ವೀಪದ]] ಜನಗಳು ಮತ್ತು ಬಹುರಾಜ್ಯಗಳು ಪ್ರದೇಶದ [[ಸ್ವಾಮ್ಯ|ಸ್ವಾಮ್ಯದ]] ಮೇಲೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದರಿಂದ [[ಬಡಿ ಮತ್ತು ಗೆಲ್ಲು]] ನಿಯಮವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ [[ಸ್ಪೇಯಿನಿಗರು ನೆಲೆ ಪಾಳಯ]] ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸುಲಭವಾಯಿತು. ೧೫೬೫ ರಿಂದ ೧೮೯೮ವರೆಗೆ ಮೂರು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ [[ವಲಸಿಗ]] [[ಸ್ಪೇಯಿನ್]] ಸರಕಾರದಿಮ್ದ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮನಿಲಾ ಚೀನೀ ಹಡಗುಗಳ್ಳ ಯುದ್ಧಕೋರ [[ಲಮ್ಹಾಂಗ್‌|ಲಮ್ಹಾಂಗ್‌ನ]] ಆಕ್ರಮಣದ ಭೀತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿತ್ತು. [[ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಯುದ್ಧ|ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಯುದ್ಧದ]] ಭಾಗವಾಗಿ ೧೭೬೨–೧೭೬೪ ವರೆಗೆ [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್ ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಆಕ್ರಮಿಸಿ|ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್ ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಆಕ್ರಮಿಸಿದಾಗ]] ಮನಿಲಾ ನಗರವನ್ನು [[ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್]] ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/362270/Manila |title=Manila (Philippines) |publisher=[[Britannica]] |accessdate=೨೪-೦೪-೧೦}}</ref> ಮನಿಲಾ ನಗರವು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಗವರ್ನರ್‌ನಿಂದ ಆರ್ಚ್‌ಬಿಷಪ್ ಮತ್ತು [[ಸತ್ ಸಭಾಸದರ]] ಮೂಲಕ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು.<ref name="tracy1995p58"/> ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಶಸ್ತ್ರ ಸಜ್ಜಿತ ಹೋರಾಟದ ಕೇಂದ್ರ [[ಪಂಪಾಂಗಾ|ಪಂಪಾಂಗಾದಲ್ಲಿತ್ತು]].<ref name="tracy1995p58">{{Harvnb|Tracy|1995|p=58}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Manila Walled City Destruction May 1945.jpg|left|thumb|250px|ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಯರ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕನ್ ಪಡೆಗಳಿಂದಾದ ನಾಶ]] left|thumb|250px|ಫಿಲಿಪೈನ್‌ನ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಕೊರೊಜಾನ್ ಅಕ್ವಿನೊ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದಾಗ ಬೊನಿಪೇಶಿಯೊ ಶ್ರೈನ್‌ನ ಮೇಲೆ ಅರ್ಧ ಕ್ಕಿಳಿಸಿದ ಬಾವುಟಗಳು. ಮೂರು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆದ ಮನಿಲಾ-[[ಅಕ್ಯಾಪುಲ್ಕೊ]] ವ್ಯಾಪಾರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮನಿಲಾ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿತ್ತು, ದೂರದ ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ಮತ್ತು ಪೆರುದೇಶಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷಿಯಾ|ಆಗ್ನೇಯ ಏಷಿಯಾದ]] ವರೆಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ೧೮೯೯ರಲ್ಲಿ, [[ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನವು]] ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ ಅನ್ನು ಸ್ಪೆಯಿನ್‌ನಿಂದ ಖರೀದಿಸಿ ಪೂರ್ತಿ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನೆಲೆಗೆಳನ್ನು ೧೯೪೬ರ ತನಕ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.<ref name="UNcyberbus">{{cite web |url=https://www.un.org/cyberschoolbus/habitat/profiles/manila.asp |title=City Profiles:Manila, Philippines |publisher=United Nations |accessdate=04-03-10 }}</ref> ಅದಾದ ನಂತರ [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ಯುದ್ಧ]] ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧವು ಮನಿಲಾವನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿತು ಆದರೆ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು ಇದೂ ಸಹ [[ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ]] ನಶಿಸಿ ಹೋಯಿತು, [[ಶಾಂತಸಾಗರದ ಪ್ರದೇಶ|ಶಾಂತಸಾಗರದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] [[ಅತಿ ಘೋರಯುದ್ಧ|ಅತಿ ಘೋರಯುದ್ಧದ]] ಪ್ರದೇಶ ಮನಿಲಾ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ [[100,000 ನಾಗರೀಕರು ಕೊಲೆಯಾದರು]] ಆಗ ಏಷಿಯಾದ ರಕ್ತಸ್ನಾನದ ಸ್ಥಾನ ಮನಿಲಾವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web | last =White | first =Matthew | title = Death Tolls for the Man-made Megadeaths of the 20th Century | url=http://users.erols.com/mwhite28/battles.htm#Manila | accessdate = 2007-08-01}}</ref> [[ಎರಡನೆಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ [[ವಾರ್ಸಾ|ವಾರ್ಸಾದ]] ನಂತರ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಸರ್ವನಾಶ ಕಂಡ ನಗರ ಮನಿಲಾ ಆಗಿತ್ತು. ಅಂದಿನಿಂದ ನಗರವನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೭೫ರ [[ಮಾರ್ಕೋಸ|ಮಾರ್ಕೋಸನ]] ಸರ್ವಾಧಿಕಾರತ್ವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಮನಿಲಾ ಮಹಾನಗರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಉಳಿದ ಸುತ್ತುವರೆದ [[ನಗರಗಳು]], ಪಟ್ಟಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದವು. ''ಸ್ವರ್ಣಯುಗ'' ವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಲಾಕ್ಸನ್‌ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮನಿಲಾ ಮರಳಿ ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ [[ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕೂ]] ಮೊದಲು ಗಳಿಸಿದ, ಏಶಿಯಾದ ಮುತ್ತು ಆಯಿತು,<ref name="RoseHistorianManila">{{Harvnb|Hancock|2000|p=16}}</ref> ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದಾಳಿಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಾದ [[ಆಲ್ಫ್ರೆಡೊ ಲಿಮ್]] ನಗರದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿದ್ದನು. [[1998ರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚುನಾವಣೆ|1998ರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳ]] ನಂತರ ಲಿಮ್ [[ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷ|ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ]] ಪದವಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಆಟಿಯೆಂಜಾ ನಗರದ ಮೇಯರ್ ಆಗಿ ಮನಿಲಾ ನಗರವನ್ನು ಮರು ಸಶಕ್ತಗೊಳಿಸಿದನು, ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದನು. [[ಲಿಟೊ ಆಟಿಯೆಂಜಾ]] ನಗರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಚೌಕಗಳ ನವೀಕರಿಸಿದ ಮತ್ತು ನಗರದ ಹಿರಿಯ ನಾಗರೀಕರಿಗೋಸ್ಕರ ''ಮಹಾಲ್ ಕೊ ಸಿ ಲೊಲೊ, ಮಹಾಲ್ ಕೊ ಸಿ ಲೊಲಾ'' ಯೋಜನೆ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ.<ref>{{cite web |url=http://litoatienza.org/about/projects/mahal-ko-si-lolo-mahal-ko-si-lola/ |title=Mahal Ko Si Lolo, Mahal Ko Si Lola |accessdate=25-04-10 |archive-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222082706/http://litoatienza.org/about/projects/mahal-ko-si-lolo-mahal-ko-si-lola/ |url-status=dead }}</ref> ಈಗಿನ [[ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಮೇಯರ್]] ಆದ [[ಆಲ್ಫೆಡೊ ಲಿಮ್]] ತಾನು ಮೇಯರ್ ಆದ ಕೂಡಲೇ ಅಟಿಯೆಂಜಾ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು <ref>{{cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/nation/metro-manila/12/01/09/it%E2%80%99s-atienza-vs-lim-part-2-manila |title=It’s Atienza vs. Lim Part 2 in Manila |first=Sheryl |last=Mundo |author=Sheryl Mundo |date=12-01-09 |month=December |year=2009 |work= |publisher=[[ABS-CBN News and Current Affairs]] |location=Manila |accessdate=೨೫-೦೪-೧೦ |quote=Environment Secretary Jose 'Lito' Atienza will get to tangle again with incumbent Manila Alfredo Lim in the coming ೨೦೧೦ elections. |archive-date=2009-12-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091203170220/http://www.abs-cbnnews.com/nation/metro-manila/12/01/09/it%E2%80%99s-atienza-vs-lim-part-2-manila |url-status=dead }}</ref> ಇವು ನಗರದ ಸುಧಾರಣೆಗಳಿಗೆ ಯಾವ ಮಹತ್ವದ ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಾರಣ ನೀಡಿ ತಡೆಹಿಡಿದನು. ಜುಲೈ ೧೭, ೨೦೦೮ ರಂದು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ ಸದಸ್ಯನಾದ ಡೆನಿಸ್ ಆಲ್ಕೊರೆಜಾ [[ಮಾನವ ಹಕ್ಕು|ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ]] ಆಯೋಗಕ್ಕೆ, [[ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ದೂರ|ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ದೂರನ್ನು]] ಲಿಮ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಮನಿಲ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ನೀಡಿದನು.<ref>{{cite web |url=http://www.gmanews.tv/story/107511/Councilor-files-raps-vs-Lim-Manila-execs-before-CHR|title=Councilor files raps vs Lim, Manila execs before CHR |author=Amita Legaspi |first=Amita |last=Legaspi |publisher=[[GMA Network|GMA News]] |date=೧೭-೦೭-೦೮ |accessdate=೨೦-೦೪-೧೦ |quote= A Manila City councilor on Thursday filed human rights complaints against Mayor Alfredo Lim, other city officials and policemen over the violent takeover of the Dealco slaughterhouse in Vitas, Tondo last July ೧೧. }}</ref> ಲಿಮ್‌ನ ಪೋಲೀಸ್ ದಳಗಳ ದುರ್ವತನೆಯಿಂದಾಗಿ ಇಪ್ಪತ್ತ ನಾಲ್ಕು ಜನ ಮನಿಲಾದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. == ಭೂಗೋಳ == {| class="infobox" style="float:right;font-size:90%;text-align:center" |- | align="center"|'''ಭೂಪಟಗಳು ಮತ್ತು ಟೇಬಲ್‌ಗಳು''' |- | [[ಮನಿಲಾದ ಇತಿಹಾಸ]] |- | [[ಹವಾಮಾನ ಸರಾಸರಿಗಳು]] |- | [[ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] |- | [[ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ/ಆರ್ಥಿಕತೆ]] |- | [[ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳು]] |- | [[ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳು]] |} [[ಚಿತ್ರ:Manila Bay Landsat 2000.jpg|thumb|left|250px|ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮನಿಲಾ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಯಾಟ್ ಸ್ಯಾಟೆಲೈಟ್ ಫಾಲ್ಸ್ ಕಲರ್ ಚಿತ್ರ.]] [[ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ|ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಪೂರ್ವದ ತಟಗಳ ಮೇಲೆ ಮನಿಲಾ ನಗರವಿದೆ. ಪಾಸಿಗ್ ನದಿಯು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಹರಿದು ನಗರವನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ನಗರವು ಶತಮಾನಗಳ ಪೂರ್ವ ಚರಿತ್ರೆಯ ಕಾಲದ [[ಪಾಸಿಗ್ ನದಿ]] ಹೊತ್ತು ತಂದ [[ನೆರೆಮಣ್ಣಿನ]] ನಿಕ್ಷೇಪ ಮತ್ತು [[ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ]] ಪಡೆದ ಜಾಗದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಅಮೇರಿಕಾದ ನೆಲೆಪಡೆಗಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ನಗರದ ನೆಲ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಮಾನವ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಕಂಡಿದೆ, ಸಾಕಷ್ಟು ಜಮೀನನ್ನು ಸಮುದ್ರ ತೀರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ತುಂಬಿಸಿ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಭೂ ಮೇಲ್ಮೈಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಏರುಪೇರುಗಳನ್ನು ಮಹಾನಗರದ ನಗರೀಕರಣದಿಂದ ಸಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾ [[ಏಷಿಯಾ|ಏಷಿಯಾದ]] ಮುಖ್ಯಭೂಮಿಯಿಂದ ೮೦೦ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು (೧,೩೦೦&nbsp;km) ದೂರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://geography.howstuffworks.com/asia/geography-of-manila.htm |title=Geography of Manila |publisher=[[HowStuffWorks]] |accessdate=೧೩-೦೪-೧೦ |archive-date=2014-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140202210542/http://geography.howstuffworks.com/asia/geography-of-manila.htm |url-status=dead }}</ref> ನಗರವು ೩೮.೫೫ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ೮೯೭ [[ಬ್ಯಾರಂಗಿ|ಬ್ಯಾರಂಗಿಗಳೆಂಬ]] ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಘಟಕಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಬ್ಯಾರಂಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಾಗೂ ಸಲಹೆಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಮನಿಲಾದ ಬ್ಯಾರಂಗೆಗಳನ್ನು ೧೦೦ ವಲಯಗಳನ್ನಾಗಿ ಗುಂಪುಗೂಡಿಸಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಪುನಃ ೧೬ ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿದೆ. ಈ ವಲಯ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರಗಳಿಲ್ಲ. ಈ ೧೬ ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಮನಿಲಾದ ಆರು [[ಶಾಸನಾತ್ಮಕ ಜಿಲ್ಲೆ|ಶಾಸನಾತ್ಮಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾಗಿ]] ಗುಂಪುಗೂಡಿಸಿದೆ. === ಹವಾಮಾನ === [[ಕೊಪ್ಪನ್ ಹವಾಮಾನ ವರ್ಗೀಕರಣ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿ, ಮನಿಲಾವು [[ಉಷ್ಣವಲಯದ ತೇವಪೂರಿತ ಮತ್ತು ಒಣ ಹವಾಮಾನ]] ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮಾನ್‌ಸೂನ್ ಹವಾಮಾನ|ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮಾನ್‌ಸೂನ್ ಹವಾಮಾನದ]] ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿದೆ. [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌|ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌ನ]] ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಮನಿಲಾ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಉಷ್ಣವಲಯದಲ್ಲಿದೆ. [[ಭೂಮಧ್ಯ ರೇಖೆ|ಭೂಮಧ್ಯ ರೇಖೆಯ]] ಸನಿಹ ಇರುವುದರಿಂದ, ತಾಪಮಾನದ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮಾನ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ ಇದೆ, ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ೨೦ [[°C|°Cಗಿಂತಲೂ]] ಕಡಿಮೆ ಮತ್ತು ೩೮ [[°C|°Cಗಿಂತ]] ಮೇಲೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ತೇವಾಂಶದ ಮಟ್ಟ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತುಂಬಾ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚು ಉಷ್ಣವಿರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅದು ಸುನಿಶ್ಚಿತವಾದರೂ ಹೋಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸಮಯದ [[ಶುಷ್ಕ ಹವಾಮಾನ|ಶುಷ್ಕ ಹವಾಮಾನವನ್ನು]] ಜನವರಿಯಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್‌ವರೆಗೆ, ಸುಧೀರ್ಘ [[ತೇವಪೂರಿತ ಋತುಮಾನ]] ಮೇಯಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್ ವರೆಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. <br /> <div class="center">{{Infobox Weather |metric_first = Yes |single_line= Yes |location = Manila, Philippines ||Jan_Hi_°C = 30|Jan_REC_Hi_°C = 35 |Feb_REC_Hi_°C = 35 |Mar_REC_Hi_°C = 36 |Apr_REC_Hi_°C = 37 |May_REC_Hi_°C = 38 |Jun_REC_Hi_°C = 38 |Jul_REC_Hi_°C = 38 |Aug_REC_Hi_°C = 36 |Sep_REC_Hi_°C = 35 |Oct_REC_Hi_°C = 35 |Nov_REC_Hi_°C = 35 |Dec_REC_Hi_°C = 34 |Year_REC_Hi_°C = 38 |Jan_REC_Lo_°C = 14 |Feb_REC_Lo_°C = 14 |Mar_REC_Lo_°C = 16 |Apr_REC_Lo_°C = 16 |May_REC_Lo_°C = 17 |Jun_REC_Lo_°C = 20 |Jul_REC_Lo_°C = 22 |Aug_REC_Lo_°C = 21 |Sep_REC_Lo_°C = 21 |Oct_REC_Lo_°C = 21 |Nov_REC_Lo_°C = 19 |Dec_REC_Lo_°C = 17 |Year_REC_Lo_°C = 14||Feb_Hi_°C = 30 ||Mar_Hi_°C = 31 ||Apr_Hi_°C = 33 ||May_Hi_°C = 34 ||Jun_Hi_°C = 34 ||Jul_Hi_°C = 33 ||Aug_Hi_°C = 31 ||Sep_Hi_°C = 31 ||Oct_Hi_°C = 31 ||Nov_Hi_°C = 31 ||Dec_Hi_°C = 31 ||Year_Hi_°C = 31 ||Jan_Lo_°C = 21 ||Feb_Lo_°C = 21 ||Mar_Lo_°C = 21 ||Apr_Lo_°C = 22 ||May_Lo_°C = 23 ||Jun_Lo_°C = 24 ||Jul_Lo_°C = 24 ||Aug_Lo_°C = 24 ||Sep_Lo_°C = 24 ||Oct_Lo_°C = 24 ||Nov_Lo_°C = 23 ||Dec_Lo_°C = 22 ||Year_Lo_°C = 23 |Jan_Precip_cm = |Jan_Precip_mm = 23 |Feb_Precip_cm = |Feb_Precip_mm = 23 |Mar_Precip_cm = |Mar_Precip_mm = 13 |Apr_Precip_cm = |Apr_Precip_mm = 18 |May_Precip_cm =|May_Precip_mm = 33 |Jun_Precip_cm =|Jun_Precip_mm = 130 |Jul_Precip_cm =|Jul_Precip_mm = 254 |Aug_Precip_cm =|Aug_Precip_mm = 432 |Sep_Precip_cm =|Sep_Precip_mm = 422 |Oct_Precip_cm =|Oct_Precip_mm = 356 |Nov_Precip_cm =|Nov_Precip_mm = 193 |Dec_Precip_cm =|Dec_Precip_mm = 145 |Year_Precip_cm =|Year_Precip_mm = 2042 |source = http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT002730|title =BBC: Average Temperatures for Manila, Philippines| accessdate=October 2009}} </div> === ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Manila Smog.jpg|thumb|right|250px|ಮನಿಲಾದ ಮುಂಜಾವಿನ ಮಂಜು]] ಭೌಗೋಳಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ, [[ಸ್ವಯಂ ಚಾಲಿತ ವಾಹನಗಳ]] ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಾರಣ ಮನಿಲಾ ಹೊಗೆ [[ಮಂಜಿ|ಮಂಜಿನಂತಹ]] [[ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯ]]<ref name="UNcyberbus"/><ref>{{cite web |url=http://www.cleanairnet.org/caiasia/1412/article-58903.html |title=METRO MANILA AIR POLLUTED BEYOND ACCEPTABLE LEVELS |first=Kristine |last=Alave |author=Kristine L. Alave |date=08-18-04 |month=August |year=2004 |work=Clean Air Initiative - Asia |publisher=Cleanairnet.org |location=Manila |accessdate=05-05-10 |quote=Metro Manila air is unsafe and harmful, with its pollutants at levels higher than what is acceptable worldwide, the Department of Health said yesterday }}</ref> ಪೀಡಿತವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1115138/ |title=Philippines tackles air pollution |first=Claire |last=Wallerstein |author=Claire Wallerstein |publisher=NCBI |accesssdate=05-05-10 |quote=After six years of governmental wrangling and a massive nationwide campaign to gather signatures, the Philippines—home to one of the world’s most polluted cities—is on the verge of passing clean air legislation.}}</ref> ಇದು ೯೮% ನಗರ ನಿವಾಸಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cleanairnet.org/caiasia/1412/article-59870.html |title=POLLUTION ADVERSELY AFFECTS 98% OF METRO MANILA RESIDENTS |date=31-01-05 |year=2005 |month=January |publisher=Cleanairnet.org |location=[[Hong Kong]] |accessdate=೦೬-೦೫-೧೦ |archive-date=2006-04-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060427214119/http://www.cleanairnet.org/caiasia/1412/article-59870.html |url-status=dead }}</ref> ತರದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕಸ ಹಾಕುವುದು, ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳು ನಗರದೊಳಗೆ ಮಲಿನತೆ ಹೆಚ್ಚಗುವಂತೆ ಮಾಡಿವೆ.<ref name="PollutionManila">{{cite book |title=Economics |last=Fajardo |first=Feliciano |year=1995 |publisher=Rex Bookstore, Inc |location=Philippines |isbn=971-23-1794-3 |page=357 |url=https://books.google.com.ph/books?id=4FXPwafvP84C |accessdate=06-05-10}}</ref> ನದಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರ ತಟಗಳನ್ನು ಜೀವ ಶಾಸ್ತ್ರದನುಸಾರ ಸತ್ತೇ ಹೋಗಿವೆ. ಮನಿಲಾದ ಉತ್ತರಕ್ಕಿರುವ ಟಿನೊಜಿರೋಸ್- ತುಲ್ಹಹಾನ್ ನದಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಲಿನವಾದ ನದಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೂಲ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಕೊರತೆಯು ನಗರದ ಮಾಲಿನ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ಎರ್ಮಿಟಾ]] ಜಿಲ್ಲೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯ ಹೊಂದಿದ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="PollutionManila"/> ಮನಿಲಾ ಮತ್ತು ಅದರ [[ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ ಪ್ರದೇಶ|ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು]] ಪ್ರಪಂಚದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಲಿನ್ಯ ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ<ref>{{cite web |url=http://www.manilatimes.net/national/2008/nov/07/yehey/top_stories/20081107top9.html |title=Metro’s air pollution kills 5,000 annually |first=Cris |last=Odronia |author=Cris G. Odronia |date=07-11-08 |month=November |year=2008 |publisher=[[The Manila Times]] |accessdate=೦೫-೦೫-೧೦ |archive-date=2010-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100729142853/http://www.manilatimes.net/national/2008/nov/07/yehey/top_stories/20081107top9.html |url-status=dead }}</ref>, ಇದರ ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯ ತಾಳಬಲ್ಲ ಮಾಲಿನ್ಯಕ್ಕಿಂತ ೩೦೦% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref name="PollutionManila"/> == ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ == === ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆ === ೧,೬೬೦,೭೧೪ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ (೨೦೦೦ರ ಜನಗಣತಿಯ ದತ್ತಾಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ<ref name="popgrowth">{{cite web |url=http://www.census.gov.ph/data/sectordata/2007/municipality.pdf |title=Population and Annual Growth Rates by Region, Province, and City/Municipality: 1995, 2000, 2007 |publisher=National Statistics Office |accessdate=04-04-2010 |archive-date=2009-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090902154730/http://www.census.gov.ph/data/sectordata/2007/municipality.pdf |url-status=dead }}</ref>) ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೩೮.೫೫&nbsp;km{{sup|2}}, ಮನಿಲಾವು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಅಂದರೆ ಪ್ರತಿ ಕಿಮೀಗೆ ೪೩,೦೭೯ ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು [[ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದಟ್ಟ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ ನಗರ]] {{sup|2}}<ref name="forbes1"/> ಪ್ರತಿ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗೆ ೬೮,೨೬೬ ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ೬ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ{{sup|2}}, [[ಮೊದಲ ಎರಡು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ]] ಕ್ರಮವಾಗಿ ೬೪,೯೩೬ ಮತ್ತು ೬೪,೭೧೦ನಷ್ಟಿದೆ, ಮತ್ತು ೫ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ೧೯,೨೩೫ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://encyclopedia.stateuniversity.com/pages/14217/Manila.html |title=Manila – The city, History, Sister cities |date= |work= |publisher=Cambridge Encyclopedia |accessdate=04-04-2010 |archive-date=2008-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080914031515/http://encyclopedia.stateuniversity.com/pages/14217/Manila.html |url-status=dead }}</ref> ೨೦೦೭ ರ ಜನಗಣತಿಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ತೋರಿಸುವಂತೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೧,೬೬೦,೭೧೪ನಷ್ಟಿತ್ತು, ಪ್ರತಿ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗೆ ೪೩,೦೭೯ನಷ್ಟು ಜನರು{{sup|2}}.<ref name="popgrowth"/> ಮನಿಲಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೯೧.೫% ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು, ೪% ಮುಸ್ಲಿಮ್, ೧.೫% ಚೀನೀಯರು ಮತ್ತು ೩% ಇತರೆ ಸಂಪ್ರದಾಯದವರು ಇದ್ದಾರೆ.<ref name="FFManila">{{cite web |url=http://realtravel.com/g-267759-manila_article-fun_facts |title=Fun Facts - Manila - Real Travel |publisher=RealTravel |accessdate=20-04-10 |archive-date=2010-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100323234834/http://realtravel.com/g-267759-manila_article-fun_facts |url-status=dead }}</ref> ಮನಿಲಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, [[ಪ್ಯಾರಿಸ್]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦,೧೬೪ {{sup|2}}), [[ಬುಯೆನಸ್ ಏರೆಸ್]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೫,೦೨೮ {{sup|2}}), [[ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರ]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೧,೭೦೦ {{sup|2}}), [[ಇಸ್ತಾನ್‌ಬುಲ್]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧,೮೭೮ {{sup|2}}), ಇದರ ಫತೀಹ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಂದ್ರತೆ ಇದೆ ೪೮,೧೭೩, [[ಶಾಂಘಾಯ್]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೬,೩೬೪ {{sup|2}}), ಇದರ ಜಿಲ್ಲೆ ನಂಶಿಯ ಸಾಂದ್ರತೆ ೫೬,೭೮೫ ), ಮತ್ತು [[ಟೋಕಿಯೊ]] (ಪ್ರತಿ kmಗೆ ಇರುವ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೦,೦೮೭ {{sup|2}}).<ref name="manilapop">{{cite web |url=http://www.manilacityph.com/pdf/population.pdf |title=Manila City Population |publisher=Manila City Government |format=PDF |accessdate=04-04-2010 |archive-date=2006-08-11 |archive-url=https://www.webcitation.org/query.php?url=http://www.manilacityph.com/pdf/population.pdf |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಎಲ್ಲಾ ನಗರ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಮಾಡಿದರೆ, ಮೆಟ್ರೋ ಮನಿಲಾವು ಪ್ರತಿ kmಗೆ ೧೨,೫೫೦ ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿ ೮೫ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ{{sup|2}} ಪ್ರದೇಶದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೧,೩೩೪&nbsp;km{{sup|2}}, ಇದರಲ್ಲಿ [[ಗ್ರೇಟರ್ ಮನಿಲಾ ಏರಿಯಾ]] ಸೇರಿದೆ, [[ಸೆಬಿ ನಗರ|ಸೆಬಿ ನಗರವು]] ೮೦ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="manilapop"/><ref>{{Cite web |url=http://demographia.com/db-worldua.pdf |format=PDF |title=World Urban Areas: Population & Density |publisher=demographia.com |page=80 |date=August 2008 |accessdate=2009-05-14}}</ref> ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮನಿಲಾವು [[ಎರಡನೆಯ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ ನಗರ|ಎರಡನೆಯ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿತ್ತು]], ಹಾಗೂ ನಗರವು "Beta+" [[ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸಿಟಿ]] ಎಂದು ಗ್ಲೋಬಲೈಸೇಶನ್ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ನಗರಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ತಂಡ ಮತ್ತು ೨೦೦೮ರ ನೆಟ್‍ವರ್ಕ್‌ನಿಂದ ವರ್ಗೀಕೃತಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC – The World According to GaWC 2008 |date=06-03-2009 |month=June |year=2009 |work= |publisher=Globalization and World Cities Study Group and Network |accessdate=04-04-2010 |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref> === ಭಾಷೆಗಳು === [[ಫಿಲಿಪಿನೊ]] ದೇಶೀ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳ [[ಆಡು ಮಾತಿ|ಆಡು ಮಾತಿನಿಂದ]] ಆಧಾರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮನಿಲಾ ಜನ ಮಾತಾಡುವ ಆಡುಭಾಷೆಯು ಅವ್ಯಕವಾದ ಫಿಲಿಪೈನಿನ [[ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆ|ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ]], ಇದೇಗ ಸಮೂಹ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಹಾಗೂ ಮನರಂಜನೆಗಳಿಂದಾಗಿ ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿದೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ, [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ರೋ-ಮನಿಲಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹಿರಿಯ ನಿವಾಸಿಗಳು ಈಗಲೂ [[ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್]] ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್‌ನ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಧನಾ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಯೂರೋಪು, ಅರಬ್. ಭಾರತೀಯ, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಥವಾ ಇತರೆ ವಲಸೆಗಾರರು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ದೇಶದ ನಾಗರೀಕತೆ ತೊರೆದವರ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಫಿಲಿಪೊನೊ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಮಿನ್ನನ್ ಚೈನೀಸ್]] (''ಲನ್ನಂಗ್-ಒಯೆ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ)ಯನ್ನು ನಗರದ ಚೀನಿ-ಫಿಲಿನೊ ಸಮುದಾಯದವರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. == ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ/ಆರ್ಥಿಕತೆ == [[ಚಿತ್ರ:Roxas Boulevard.jpg|250px|thumb|ಪೊಬ್ಲಾಸಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿ ರೊಕ್ಸಾಸ್ ಬೊಲೆವರ್ಡ್‌ನ ದೃಶ್ಯ, ಇದು ಮನಿಲಾದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.]] ಮನಿಲಾದ ಅರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಹು ಮುಖೀಯ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವೈವಿದ್ಯವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದದ್ದು, ಸುರಕ್ಷಿತ ಬಂದರುಕಟ್ಟೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮನಿಲಾ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾ ಇದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮನಿಲಾ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಕಾಶನ ಕೇಂದ್ರವೂ ಆಗಿದೆ.<ref name="encarta"/> ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಉತ್ಪಾದಕರು, ಕೈಗಾರಿಕೆ ಸಂಬಂಧಿತ [[ರಸಾಯನಿಕಗಳು]], [[ಬಟ್ಟೆಗಳು]], ಉಡುಪುಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯಗಳು ಹಾಗೂ ತಂಬಾಕು ಉತ್ಪಾದನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ನಾಗರೀಕರಿಗೆ ಕೆಲಸ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಮೂಲ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಹಗ್ಗ, ಪ್ಲೈವುಡ್, ಸುಧಾರಿಸಿದ ಸಕ್ಕರೆ , [[ಕೊಬ್ಬರಿ]], ಮತ್ತು ಕೊಬ್ಬರಿ ಎಣ್ಣೆ.<ref name="encarta">{{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761578132/Manila.html |title=MSN Encarta: Manila |publisher=MSN Encarta |archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwqjvIN5?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761578132/Manila.html |archivedate=2009-11-01 |accessdate=10-04-10 |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಉದ್ಯಮವು ಸ್ಥಿರವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಕೂಡಾ ಒಂದು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದೆ. ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸ ತಾಣವಾಗಿರುವ ನಗರವು ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್<ref name="encarta"/> ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು [[ಬಿನಂಡೊ]], [[ಎರ್ಮಿಟಾ]], [[ಮಾಲೇಟ್]] ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಹೊರಗೋಡೆಯಾವೃತ ನಗರ, [[ಇಂಟ್ರಾಮುರೊಸ್]] ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಆಧುನಿಕ ಖರೀದಿ ಮಾಲ್‌ಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಮಲೇಟ್]] ಮತ್ತು [[ಎರ್ಮಿಟಾ]] ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿವೆ. [[ಮನಿಲಾ ನಗರ ಕೇಂದ್ರ|ಮನಿಲಾ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ]] ಹಿಂದೆ [[SM ಸಿಟಿ ಮನಿಲಾ]] ಎಂಬ ದೇಶದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾಲ್‌ಗಳ ಜಾಲದ ಒಂದು ಭಾಗ ಎದ್ದು ನಿಂತಿದೆ. SM ಸಿಟಿ ಮನಿಲಾದ, ಜೊತೆ ಇನ್ನೂ ಎರಡು [[SM ಸೂಪರ್‌ಮಾಲ್‌ಗಳ|SM ಸೂಪರ್‌ಮಾಲ್‌ಗಳನ್ನು]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ, [[SM ಸಿಟಿ ಸಾಂತಾ ಮೆಸಾ]] ಮತ್ತು [[SM ಸಿಟಿ ಸ್ಯಾನ್ ಲಜಾರೊ]], ಇವು ಬಹು ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಗರದ ಮಾಲ್‌ಗಳಾಗಿವೆ. ಮನಿಲಾದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಹೆಸರಾಂತ ಮುಂಚೂಣಿ ಮಳಿಗೆಗಳೆಂದರೆ [[ರಾಬಿನ್ಸನ್ಸ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಮನಿಲಾ]], ಇದು ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾಲ್, ಮತ್ತು ಹ್ಯಾರಿಸನ್ ಪ್ಲಾಜಾ ನಗರದ ಅತಿ ಹಳೆಯ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಪೋರ್ಟ್ ಏರಿಯಾ]] ಬಿಟ್ಟು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಿಟಿಯ ಜಿಲ್ಲೆಯು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಇವನ್ನು ''ಪಮಿಲಿಹ್ಯಾಂಗ್ ಬಯಾನ್'' ಅಥವಾ ''ಪಾಲೆಂಗ್ಕೆ'' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವೆಂದರೆ ಒಣ ವಸ್ತುಗಳ ವಿಭಾಗ ಮತ್ತು ಒದ್ದೆ ವಸ್ತುಗಳ ವಿಭಾಗ. ಈ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು ಜನನಿಬಿಡವಾಗಿದ್ದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮುಂಜಾವಿನಲ್ಲಿ ಚಟುವಟಿಕೆ ಹೆಚ್ಚು. ಆಟಿಯಂಜಾ ಆಡಳಿತದ ನಗರ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ಕೆಲವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಾನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಆಧುನಿಕ ನಗರವಾಗಿದ್ದರೂ, ಡಿವಿಸೋರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಕ್ವಿಯಾಪೊ]] ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಬೆಲೆಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯ ಅಥವಾ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾರಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಜೀವನ == === ಹಬ್ಬಗಳು === ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಮನಿಲಾ ದಿವಸವನ್ನು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಜೂನ್ ೨೪ರಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದೂ ವಾರ್ಷಿಕ ರಜಾದಿನವಾಗಿದ್ದು [[ಜಾನ್ ದಿ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್]] ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಫೀಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಬ್ಲಾಕ್ ನಜರಿನ್]] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜನವರಿ ೯ರಂದು ನಡೆದು ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜಿಲ್ಲೆಯೂ ಕೂಡಾ ತನ್ನದೇ ಆದ ಫಿಯೆಸ್ಟಾ ''ಹಬ್ಬ'' , [[ಉತ್ಸವ|ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು]] ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದ ದಿನವಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. === ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು === thumb|right|250px|ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌|ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌ನ]] ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ತಾಣವಾದ ಮನಿಲದಲ್ಲಿ ಗಮನೀಯವಾದ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಿವೆ. [[ಬಹಾಯ್ ಸಿನೋಯ್]] ಒಂದು ಮನಿಲಾದ ಪ್ರಮುಖ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವಾಗಿದ್ದು ಚೀನೀಯರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪೈನ ಐತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಅವರು ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ. ದಿ ಇಂಟ್ರಾಮರಸ್ ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಶಬ್ಧದ ವಸ್ತು ಭಂಡಾರ ಫಿಲಿಪೈನರ ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಆಸೆ ರಿಸಾಲ್‍ನ [[ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಾಂತಿ]] ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನಾಯಕರ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಮನಿಲಾದ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್]] ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ಫಿಲಿಪಿನೋ ಕಲೆ ಮತ್ತು [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು]] ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ದೇಶದ ಇತರೆ ಗಮನೀಯ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳನ್ನು ಮನಿಲಾ ಹೊಂದಿದೆ, ಅವೆಂದರೆ. [[ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಪಂಬಾಟ]], ಒಂದು ಮಕ್ಕಳ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, [[ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]] ಇದು ದೇಶದ ಗಮನೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ, [[ಫಿಲಿಪಿನೊ ಜನರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]] ಮತ್ತು [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]] ಇವೆರಡೂ ಸಹ ದೇಶದ ಜೀವನ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ದಿ ಪ್ಯಾರಿಶ್ ಆಫ್ ದಿ ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ಅಬಂಡನ್ಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾನ್ ಅಗಸ್ಟನ್ ಚರ್ಚ್ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಪ್ಲಾಝಾ ಸ್ಯಾನ್ ಲೂಯಿಸ್, ಇದೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ [[UST ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]] ಮತ್ತು [[DLS-CSB]] ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸದ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ (mcad), ಇವೆರಡೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಸ್ತು ಬಂಡಾರಗಳಾಗಿದ್ದು ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು [[ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ|ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆಗಳಿಗೆ]] ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. === ಧರ್ಮ === ಮನಿಲಾದ ಬಹುದೇಶೀಯ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳು ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನಗರದ ತುಂಬಾ ಇರುವ ಆರಾಧನಾ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿದೆ. ಗಣರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಿಂದ ದೊರೆತ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಆರಾಧನಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು, ವಿವಿಧ ಜನಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷೆಯ ಭಯವಿಲ್ಲದೇ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯ ಜನರು ಇಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಇರುವಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವರು, ಕ್ರೈಸ್ತರ ಚರ್ಚುಗಳು, ಬೌದ್ಧ ಮಂದಿರಗಳು, ಯಹೂದಿ ಸೀನಗಾಗ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಮಸೀದಿಗಳು. [[ಚಿತ್ರ:Sschurch1.jpg|thumb|left|200px|ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಮಿನೊರ್ ಡೆ ಸ್ಯಾನ್ ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್, ಏಷಿಯಾದ ಏಕೈಕ ಸ್ಟೀಲ್ ಚರ್ಚ್.]] [[ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಧರ್ಮ|ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಧರ್ಮವು]] ನಗರದ ಪ್ರಧಾನ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಎಲ್ಲಾ ಸಮುದಾಯದ ಜನರು [[ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ|ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ]]. ಮನಿಲಾ ನಗರ [[ಮನಿಲಾ ಧರ್ಮ ಪ್ರದೇಶ|ಮನಿಲಾ ಧರ್ಮ ಪ್ರದೇಶದ]] ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ, ದೇಶದ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಧರ್ಮ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ, ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್‌ನ [[ಅಗ್ರಗಣ್ಯ]] ಧರ್ಮಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.<ref name="wow">{{cite web |url=http://www.tourism.gov.ph/explore_phil/place_details.asp?content=description&province=80 |title=Wow Philippines: Manila-Cosmopolitan City of the Philippines |publisher=[[Department of Tourism (Philippines)|Department of Tourism]] |accessdate=೦೮-೦೯-೦೮ |archive-date=2004-06-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040606163445/http://www.tourism.gov.ph/explore_phil/place_details.asp?content=description&province=80 |url-status=dead }}</ref> ಆರ್ಕಡಿಯೊಸಿಸ್‌ನ ಕಚೇರಿಗಳು ಇಂಟ್ರಾಮುರೊನ [[ಮೈನರ್ ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ದಿ ಇಮ್ಯಾಕ್ಯುಲೇಟ್ ಕಾನ್ಸೆಪ್ಷನ್]] ಕ್ರೈಸ್ತ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ. [[ಮನಿಲಾ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಿಲ್]] ಅಲ್ಲದೆ ಮನಿಲಾ ಇನ್ನೂ [[ಮೂರು ಬೆಸಲಿಕಾ ಕ್ರೈಸ್ತ ದೇವಾಲಯ|ಮೂರು ಬೆಸಲಿಕಾ ಕ್ರೈಸ್ತ ದೇವಾಲಯಗಳ]] ತಾಣವಾಗಿದೆ, ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಇದರ ಹೆಸರು [[ಮೈನರ್ ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ಬ್ಲಾಕ್ ನಜರೀನ್]], ಮೈನರ್ ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್ ಲೊರೆಂಜೋ ರೂಜ್ ಮತ್ತು [[ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಮೈನರ್ ಡೆ ಸ್ಯಾನ್ ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್]]. ಕಳೆದ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪೆಯಿನಿಗರ ನೆಲೆಪಾಳಯ ಸರ್ಕಾರದ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ ದೇಶವನ್ನು ಅನೇಕ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರಕರು ಒಂದು ಆಧಾರ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ [[ಡೊಮಿನಿಕನ್ನ|ಡೊಮಿನಿಕನ್ನರು]], [[ಜೆಸುಟ|ಜೆಸುಟರು]], [[ಫ್ರಾನ್ಸಿಕನ್ನ|ಫ್ರಾನ್ಸಿಕನ್ನರು]], [[ಆಗಸ್ಟಿನಿಯನ್ನ|ಆಗಸ್ಟಿನಿಯನ್ನರು]], [[ಆಗಸ್ಟಿನಿಯನ್ ರಿಕಲೆಕ್ಟ್ಸ್]], [[ಬೆನೆಡಿಕ್ಟಿನ್ನ|ಬೆನೆಡಿಕ್ಟಿನ್ನರು]], [[ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ ಆಫ್ ಚಾರ್ಟೆಸ್‌ನ ಸಹೋದರಿಯರು]], [[ವಿನ್ಸೆಂಟಿಯನ್]] ಫಾದರ್ಸ್, ಇಮ್ಯಾಕುಲೇಟಿ ಕಾರ್ಡಿಸ್ ಮ್ಯಾರಿಯೆದ ಕಾಂಗ್ರೆಗೇಶಿಯೊ, ಮತ್ತು [[ಡಿ ಲಾ ಸಲ್ಲೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಹೋದರ|ಡಿ ಲಾ ಸಲ್ಲೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಹೋದರರು]] ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಚಿತ್ರ:Manila Cathedral exterior.jpg|thumb|right|250px|ಮನಿಲಾ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ ಹೊರಭಾಗ, ಮನಿಲಾ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಬೆಸಿಲಿಕಾಸ್‌ಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] ನಗರದ ಇತರೆ ಗಮನೀಯ ಚರ್ಚುಗಳೆಂದರೆ ಇಂಟ್ರಾಮುರೊನಲ್ಲಿರುವ [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಗಸ್ಟಿನ್ ಚರ್ಚ್]],[[UNESCO]] [[ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ|ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣವಾಗಿರುವ]] ವಿಧಿಬದ್ಧವಾಗಿ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ ಮಾಡಿದ ನ್ಯೂಸ್ಟ್ರಾ ಸೆನೊಂರೊ ಡಿ ಕನ್ಸೂಲೇಶನ್ y ಕೊರೆಯಾ ಪುಣ್ಯಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗಣ್ಯವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಬಯಸುವ ಪೂರ್ತಿ ಹವಾ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಎರಡು ಚರ್ಚುಗಳು, ಬೆಸಲಿಕಾ ಮೈನೂರೆ ಡಿ [[ಸ್ಯಾನ್ ಲೊರೆಂಜೊ ರೂಯಿಜ್]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿನೊಂಡೊ ಚರ್ಚ್,<ref name="wow"/> [[ಮಲಾಟೆ ಚರ್ಚ್]] ದಿ ಶ್ರೈನ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಸ್ಟ್ರಾಸಿನೊ ರಾ ಡಿ ರೆಮೆಡಿಯೋಸ್ ಎರ್ಮಿಟಾದಲ್ಲಿರುವ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮರಿಯನ್ ವಿಗ್ರಹವಿರುವ ನ್ಯೂಸ್ಟ್ರಾ ಸೆನೊರಾ ಡಿ ಗಯಾ ಚರ್ಚ್, ಟೊಡೋದಲ್ಲಿರುವ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[Sto.]] ಪ್ರತಿಮೆ ಇರುವ ಚರ್ಚ್. [[ನಿನೊ]] (ಬಾಲ ಏಸು); ಮತ್ತು Sta. ಅನಾ ಚರ್ಚ್, ವಿಧಿ ಬದ್ಧವಾಗಿ ಕಿರೀಟವಿರಿಸಿದ [[ನ್ಯೂಸ್ಟ್ರಾ ಸಿನೊರಾ ಡಿ ಲಾಸ್ ಡೆಸಂಪರಡೊಸ್]]. [[ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟ್ಯಾಂಟಿಸಮ್]] ನಗರದ ಎರಡನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾ ಕೆಲವು ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡವಾದ ಫಿಲಿಪೈನ್‌ನ [[ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ಚರ್ಚ್‌ಗಳ]] ತಾಣವಾಗಿವೆ. ಅಮೆರಿಕನ್ ಧರ್ಮಪ್ರಸಾರಕರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಬಹುಪಾಲು ಹಳೆಯ ಚರ್ಚುಗಳು ನಗರದ ಎಲ್ಲೆಯ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯ ದೊಡ್ಡ ಚರ್ಚುಗಳು ಉಪನಗರ ಸಹನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧವಾದ ನಂತರ, ಭಾರೀ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಾಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರಕರ ದಂಡು ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ಬಂದಿತು, ಇವರುಗಳೆಂದರೆ [[ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್‌ಗಳು]], [[ನಝರೀನರು]], [[ಪೆಂಟಾಕೋಸ್ಟಲರು]], ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮತ್ತು ಮಿಷನರಿ ಅಲಯನ್ಸ್]]. ಅವರು ಮನಿಲಾವನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದ್ವೀಪಗಳಾದ್ಯಂತ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಚರ್ಚುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. [[ಬೈಬಲ್ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟರು]] ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. [[ಎವಾಂಜೆಲಿಕಲ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌|ಎವಾಂಜೆಲಿಕಲ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ರ]] ಜೊತೆಗೆ ದೇಶದ ಇತರೆ ಮನಿಲೈನ್ ಪ್ರಾಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗಳಿಗೆ ಮನಿಲಾ ಮುಖ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿ [[ಸಂತ ಸ್ಟೀಫನ್‌|ಸಂತ ಸ್ಟೀಫನ್‌ರ]] [[ಪ್ರೊ-ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್]] ಇದೆ, ಇದು [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಎಪಿಸ್ಕಾಪಲ್ ಚರ್ಚಿ|ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಎಪಿಸ್ಕಾಪಲ್ ಚರ್ಚಿನ]] [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಎಪಿಸ್ಕಾಪಲರ ಚರ್ಚ್]] ಕೇಂದ್ರವೂ ಆಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಇಲೊಕ್ಯಾನೊ]] ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚರ್ಚ್ [[ಇಗ್ಲೇಶಿಯಾ ಫಿಲಿಪೈನಾ ಇಂಡಿಪೆಂಡಿಯೆಂಟೆ]] ಪ್ರಧಾನ ಕೇಂದ್ರವು ನಗರದಲ್ಲಿದೆ. [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌ನ ಎಪಿಸ್ಕಾಪಲ್ ಚರ್ಚ್]] ಮತ್ತು [[ಇಗ್ಲೇಸಿಯಾ ಫಿಲಿಪೈನಾ ಇಂಡಿಪೆಂಡಿಯಂಟೆ]] ಇವೆರಡು [[ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಕಮ್ಯೂನಿಯನ್‌]] ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. [[ಇಗ್ಲೀಸಿಯ ನಿ ಕ್ರಿಸ್ಟೊ]] ಎಂಬುದು ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ವದೇಶಿ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಚರ್ಚ್ ಆಗಿದ್ದು ಏಷಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ವತಂತ್ರ ಚರ್ಚ್ ಆಗಿರುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ವೇಗವಾಗಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಗ್ಲೇಸಿಯಾದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ದೂರದ ಊರಿನವರ ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ, ಅಷ್ಟು ಮಹತ್ವವಲ್ಲದ ಛಾಪೆಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಚರ್ಚ್‌ಗಳ ನಗರದ ಉದ್ದಗಲದಲ್ಲಿ ಇವೆ. ಇದು ಕಿರಿದು, ಮೊನಚಾದ, ತಿರುವುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗೋಪುರಗಳಿಗಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿವೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಇತರೆ ಧರ್ಮಗಳೂ ಇವೆ. ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿ ಚೀನಿ ಸಮುದಾಯದವರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹಲವಾರು[[ಬೌದ್ಧ]] ಮತ್ತು [[ಟಾವೋ]] ಧರ್ಮದ ಮಂದಿರಗಳಿವೆ. ಕ್ವಿಯಾಪೊ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯ ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ [[ಮಸ್ಜಿದ್ ಅಲ್-ದಹಬ್]] ಎಂಬ ಮಸೀದಿ ಇದೆ. ಅಲ್ಲೊಂದು ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕಾಗಿ ದೊಡ್ಡ [[ಹಿಂದು]] ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಸಿಖ್ಖರ ಗುರುದ್ವಾರ ಸಹ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. [[ದಿ ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ಜೀಸಸ್ ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಲೇಟರ್ ಡೇ ಸೇಂಟ್ಸ್]] ಸಹ ನಗರದೊಳಗೆ ಒಂದು ಮಂದಿರವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದೆ. ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಮಲಾಟೆ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಫಿಲಿಪ್ಪೈನಿನ ಸಣ್ಣ [[ಯಹೂದಿ]] ಸಮುದಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಸೀನಗಾಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈಗ [[ಮಕಾಟಿ|ಮಕಾಟಿಯ]] ಟೋರ್ಡೆಸಿಲಾಸ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ, ಮನಿಲಾದ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಸಿನಗಾಗ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. === ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ === thumb|left|200px|1901ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ನೇಯ ಏಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಶೈಲಿ, ಮನಿಲಾ ಹೋಟೆಲ್‌ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಲಾಬಿ. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮವು ಮನಿಲಾದ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿವರ್ಷ ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ನಗರವು [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವಭಾಗದಲ್ಲಿ]] ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನ ಹಲವಾರು ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿಯೇ ಇವೆ, ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರವಾಸೀ ತಾಣಗಳೂ ಆಗಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ [[1322 ಗೋಲ್ಡನ್ ಎಂಪೈರ್ ಅಟ್ ರೊಕ್ಸಾಸ್ ಬೊಲೆವರ್ಡ್]], ಅಪೊಲಿನಾರಿಯೊ ಮಾಬಿನಿ ಶ್ರೈನ್, [[ಬಹಾಯ್ ತ್ಸಿನೊಯ್]], [[ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಆಒಹ್ ಸ್ಯಾನ್ ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್]], [[ಚೈನಾಟೌನ್]], [[ಕೊಕೊನಟ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್]]{{ref label|Manila1|i|}}, [[ಕಲ್ಚರಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]]{{ref label|Manila1|i}}, [[ಎರ್ಮಿಟಾ]] ಮತ್ತು [[ಮಲಾಟೆ]] ಜಿಲ್ಲೆಗಳು, DLS-CSB ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಕಂಟೆಪರರಿ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಡಿಸೈನ್, [[ಎಂಬಸಿ ಆಫ್ ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಇನ್ ಮನಿಲಾ]], [[ಫೋರ್ಟ್ ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ]], [[ಇಂಟ್ರಾಮುರಸ್]], [[ಮಲಕ್‌ನಂಗ್ ಪ್ಯಾಲೇಸ್]], ಮನಿಲಾ [[ಬೇವಾಕ್]], [[ಮಲಾಟೆ ಚರ್ಚ್]], ಮನಿಲಾ ಬೋರ್ಡ್‌ವಾಕ್, [[ಮನಿಲಾ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್]], [[ಮನಿಲಾ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್]], [[ದಿ ಮನಿಲಾ ಹೋಟೆಲ್]], [[ಮನಿಲಾ ಓಶೀನ್ ಪಾರ್ಕ್]], [[ಮನಿಲಾ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಪೋಸ್ಟ್ ಆಫೀಸ್]], [[ಮನಿಲಾ ಯಾಚ್ಟ್ ಕ್ಲಬ್]], [[ಮನಿಲಾ ಜುವಲಾಜಿಕಲ್ ಅಂಡ್ ಬಟಾನಿಕಲ್ ಗಾರ್ಡನ್]], [[ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಮನಿಲಾ]], [[ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಥಿಯೇಟರ್]], [[ಮ್ಯೂಸಿಯೊ ಪಂಬಾಟ]], ದಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಮನಿಲಾ, [[ದಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಫಿಲಿಪೈನ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ]], [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪಿನೊ ಪೀಪಲ್]], [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[ಪ್ಯಾಕೊ ಪಾರ್ಕ್]], ಪ್ಯಾರಿಶ್ ಆಫ್ ದಿ ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ದಿ ಅಬಂಡನ್ಡ್, ಪ್ಲಾಜಾ ಲೊರೆಂಜೊ ರುಯಿಜ್, [[ಪ್ಲಾಜಾ ಮಿರಾಂಡಾ]], [[ಕ್ವಿಯಪೊ ಚರ್ಚ್]], ಕ್ವಿರಿನೊ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್, ರಾಜಾಹ್ ಸುಲೇಮಾನ್ ಪ್ಲಾಜಾ, ರೆಮೆಡಿಯೊಸ್ ಸರ್ಕಲ್, [[ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್]], [[ರಾಬಿನ್ಸನ್ಸ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಮನಿಲಾ]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಗಸ್ಟಿನ್ ಚರ್ಚ್]], ದಿ ಸ್ಯಾನ್ ಆಗಸ್ಟಿನ್ ಚರ್ಚ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, [[SM ಸಿಟಿ ಮನಿಲಾ]], [[SM ಸಿಟಿ ಸ್ಯಾನ್ ಲಜಾರೊ]], [[SM ಸಿಟಿ ಸಾಂಟಾ ಮೆಸಾ]]{{ref label|Manila2|ii}}, [[ದಿ ಸುಪ್ರೀಮ್ ಕೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[UST ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಸೈನ್ಸಸ್]] ಮತ್ತು ದಿ ವಿಕ್ಟಿಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಮಾರ್ಷಿಯಲ್ ಲಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ವಾಲ್-ಬೊನಿಫಾಸಿಯೊ ಶ್ರೈನ್. ಮನಿಲಾವು ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ ಅವೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯಾ ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಸ್ಥಳ [[ರೈಜಲ್ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್]] ಮತ್ತು ನಗರದಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾನ್ ಆಂಡ್ರೆಸ್ ಜಿಮ್ ಇದೆ. == ನಗರದ ಚಿತ್ರಣ == === ಸ್ಥೂಲ ಅವಲೋಕನ === ಮನಿಲಾದ ಮಿಶ್ರಿತ [[ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ವೈವಿದ್ಯತೆ|ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ವೈವಿದ್ಯತೆಗಳು]] ನಗರ ಹಾಗೂ [[ರಾಷ್ಟ್ರದ ಇತಿಹಾಸ|ರಾಷ್ಟ್ರದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು]] ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ. ಮನಿಲಾದ ಬಹಳಷ್ಟು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು [[ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂಗ್ರಾಮ|ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ]] ನಾಶಗೊಂಡವು. ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮನಿಲಾದ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಹಲವಾರು ಹೆಗ್ಗುರುತಿನ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಭಾರಿ ಖರ್ಚಿನಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟವು. ಈಗಿನ ಮನಿಲಾದ ಭೂದೃಶ್ಯವು ಒಂದು ನವೀನ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಕಟ್ಟಡಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿದೆ. {{wide image|Big Manila.jpg|850px|<div class="center">''A panorama of the City of Manila''</div>}} === ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Manila by night.jpg|thumb|250px|ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಮನಿಲಾದ ದೃಶ್ಯ]] [[ಚಿತ್ರ:Kilometre Zero fronting Rizal Park.jpg|thumb|250px|ದಿ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಝೀರೊ ಮಾರ್ಕರ್]] ಮನಿಲಾವು ದೇಶದ ಹಲವಾರು ಗಮನೀಯ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳ ತಾಣವಾಗಿತ್ತು, ಅವೆಂದರೆ [[ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್]], ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಇಂಟ್ರಾಮುರಸ್]]. ೫೮ ಹೆಕ್ಟೇರುಗಳ (೧೪೩ ಎಕರೆಗಳು)<ref>{{cite web |url=http://www.wordtravels.com/Attractions/?attraction=735 |title=Rizal Park |publisher=WordTravels |accessdate=13-04-2010 |archive-date=2009-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090420054605/http://www.wordtravels.com/Attractions/?attraction=735 |url-status=dead }}</ref> ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಅರ್ಧ ಚಂದ್ರಾಕಾರದ ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೀರನಾದ [[ಜೋಸ್ ರಿಜಾಲ್]] ಸ್ಮಾರಕಾರ್ಥ ಉದ್ಯಾನವು ಮನಿಲಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇವನನ್ನು ಸ್ಪೈನಿಗರು ಬುಡಮೇಲು ಕೃತ್ಯ ಎಸಗಿದನೆಂಬ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ಇದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕೊಂದಿದ್ದರು. ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕಿನ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಚೈನೀ ಮತ್ತು ಜಪಾನೀ ಉದ್ಯಾನಗಳು, [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], ದಿ ಪ್ಲಾನೆಟೋರಿಯಂ, ಆರ್ಕಿಡೇರಿಯಮ್ ಮತ್ತು ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಪೆವಿಲಿಯನ್, ದಿ ಪಾರ್ಕ್ ಆಡಿಟೋರಿಯಂ, ಭೂವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಬಿಡಿಸಿದ ಫಿಲಿಪೈನಿನ ಭೂಪಟ, ಕಾರಂಜಿ ಮಕ್ಕಳ ಹಿನ್ನೀರ ಸರೋವರ, ಚದುರಂಗದ ಚೌಕ, [[ಕ್ವಿರಿನೋ ಗ್ರಾಂಡ್ ಸ್ಟಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಮನಿಲಾ ಸಮುದ್ರ ಉದ್ಯಾನ]], ಇದು ಸಮುದ್ರದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ರಿಜಾಲ್ ಸ್ಮಾರಕ ಭವನದ ಧ್ವಜಸ್ತಂಭದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ [[ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಜೀರೊ]] ಮಾರ್ಕರ್ ಇದ್ದು ಇದು ದೇಶದ ಇನ್ನುಳಿದ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿಂದ ದೂರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಉತ್ತರದ ಅಂಚಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸ್ಮಶಾನ ಭೂಮಿಗಳಿವೆ, ಲಯೋಲ, ಚೀನೀಯರ ಮತ್ತು ಮನಿಲಾ ಮಹಾನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಮಶಾನ ಭೂಮಿಯಾದ ಮನಿಲಾ ಉತ್ತರ ಹಸಿರು ಉದ್ಯಾನ. ಮನಿಲಾವು ಗಮನೀಯ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು ಹಾಗೂ ಐತಿಹಾಸಿಕ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆಯೇ, ತುಂಬಾ ದುಬಾರಿಯಾದ ಐಶಾರಾಮಿ ಹೋಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವಂತಹ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವಸತಿ ಗೃಹಗಳೂ ಇವೆ. ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಮನಿಲಾ ಹೋಟೆಲ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಇಂತಹ ಜಾಗಗಳು ಮನಿಲಾದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿವೆ. ಇವು [[ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ|ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಸುಂದರವಾದ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಎರ್ಮಿಟಾ]] ಮತ್ತು [[ಮಲಾಟೆ]] ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳಾಗಿದ್ದು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳು, ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು, ಸ್ನೇಹಕೂಟಗಳು, ಪಾನೀಯ ಗೃಹಗಳು, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ವಸ್ತುಗಳ ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರಿಗಳ ರಾತ್ರಿ ಜೀವನವು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ನೃತ್ಯಶಾಲೆಗಳು, ಜೂಜುಕಟ್ಟೆಗಳು, ಮನರಂಜನಾ ಆರಾಮಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೊಗಸುಗಾರ ಕೆಫೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗಳೊಳಗೆ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಮಹತ್ವವಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ನೆಲೆತಾಣಗಳಿವೆ. === ಉದ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Rizal Park Facing Quirino Grandstand.jpg|250px|thumb|ಕ್ವಿರಿನೊ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿರುವ ರಿಜಾಲ್ ಮಾನ್ಯುಮೆಂಟ್]] ಮನಿಲಾವು ದೇಶದ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಉದ್ಯಾನವಾದ [[ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ|ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೀರ [[ಜೋಸ್ ರಿಜಾಲ್‌|ಜೋಸ್ ರಿಜಾಲ್‌ನ]] ನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು. ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲದೆ ಮನಿಲಾ ಹಲವು ಚೌಕಗಳ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಇವೆಂದರೆ ಪ್ಲಾಜಾ ಬಾಲಕ್ಟಾಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ಲಾಜಾ ಮಿರಾಂಡಾ. ಇದು [[1971ರ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಬಂಧಿ ಬಾಂಬ್ ಸ್ಪೋಟದ ಸ್ಥಾನ]]. ಮನಿಲಾದ ಒಳಗೆ ಗಮನೀಯವಾದ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ರಾಜಾ ಸುಲಾಯಮಾನ್ ಪಾರ್ಕ್, ಮನಿಲಾ ಬೋರ್ಡ್‌ವಾಕ್ ಲಿವಾಸಾಂಗ್ ಬಾನಿಫಾಸಿಯೋ, ಮಹಾನ್ ಗಾರ್ಡನ್, [[ಪ್ಯಾಕೊ ಪಾರ್ಕ್]], ರೆಮಿಡಿಯೊಸ್ ಸರ್ಕಲ್, [[ಮನಿಲಾ ಝುವಲಾಜಿಕಲ್ ಮತ್ತು ಬಟಾನಿಕಲ್ ಗಾರ್ಡನ್]], ಪಂಡಕಾನ್ ಲೀನಿಯರ್ ಪಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಮಲಕನಾಂಗ್ ಗಾರ್ಡನ್. ನಗರದೊಳಗೆ, [[ಮನಿಲಾ ಚೈನೀಸ್ ಸಿಮೆಟರಿ]], [[ಲಾ ಲೊಮಾ ಸಿಮೆಟರಿ]]{{ref label|Manila3|iii}}, ಮನಿಲಾ ಸೌತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು [[ಮನಿಲಾ ನಾರ್ತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌|ಮನಿಲಾ ನಾರ್ತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಂತಹ]] ಸ್ಮಶಾನ ಭೂಮಿಗಳಿಗೆ ಕಡೆಯದರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಅಂತಿಮ ವಿಶ್ರಾಂತಿಧಾಮವಾಗಿದ್ದು ಮನಿಲಾ ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ ಪ್ರದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸ್ಮಶಾನ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಮನಿಲಾ ನಾರ್ತ್ ಮತ್ತು ಮನಿಲಾ ಸೌತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಗಳು ನಗರವು ಹೊದಿರುವ ಸ್ಮಶಾನಗಳು. ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮನರಂಜನಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿ ಚದುರಿದಂತೆ ಇವೆ. === ಜಿಲ್ಲೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Legislative districts of Manila.png|thumb|left|ಮನಿಲಾದ ಶಾಸಕಾಂಗ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು.]] * '''[[1ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೪೦೭,೩೩೧)ಯು ಮನಿಲಾದ ಅತಿ ಉತ್ತರಕ್ಕಿರುವ ಜಿಲ್ಲೆ. [[ಟೊಂಡೊ|ಟೊಂಡೊವು]] ಒಂದೇ ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮನಿಲಾದ ಮೊದಲ ಜಿಲ್ಲೆ ಜೊತೆಗೆ ೨ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟು ೧೪೬ [[ಬ್ಯಾರಂಗೇ|ಬ್ಯಾರಂಗೇಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದ್ದು ೪.೫೭&nbsp;km² ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. * ಮನಿಲಾದ '''[[2ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೨೨೩,೨೭೩)ಯು ಒಂದೇ ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, [[ಟೊಂಡೊ]] ಈ ಬೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರ ಮೊದಲನೇ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮೇಲಿದೆ. ಎರಡನೇ ಜಿಲ್ಲೆ {{convert|4.08|km²|2|abbr=on|lk=out}} ರಷ್ಟಿದ್ದು ೧೪೭–೨೬೭ [[ಬ್ಯಾರಂಗೇ|ಬ್ಯಾರಂಗೇಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. * '''[[3ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೧೯೭,೨೪೨)ಯು ಮೂರು ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು [[ಬಿನೊಂಡೊ]], ನಗರದ [[ಚೈನಾ ಟೌನ್]], [[ಕ್ವಿಯಾಪೊ]], [[ಸ್ಯಾನ್ ನಿಕೊಲಸ್]], [[ಸಾಂತಾ ಕ್ರೂಝ್]]. ನಗರವು ಕೆಲವು ಗಮನೀಯ ಹೆಗ್ಗುರುತಿನ ರಚನೆ ಹೊಂದಿದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮೈನರ್ ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ದಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ನಜರೀನ್]]. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ನಗರದ ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದು, ವ್ಯಾಪ್ತಿ {{convert|6.24|km²|2|abbr=on|lk=out}}. ನಗರವು [[ಲಯೋಲ]], [[ಮನಿಲಾ ಚೈನೀಸ್ ಸಿಮೆಟರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮನಿಲಾ ನಾರ್ತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌|ಮನಿಲಾ ನಾರ್ತ್ ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಂತಹ]] ಸ್ಮಶಾನ ಭೂಮಿಗಳ ತವರಾಗಿದೆ. * ಮನಿಲಾದ '''[[4ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೨೫೫,೬೧೩) ಗಮನೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಏಕಮಾತ್ರ ಜಿಲ್ಲೆ [[ಸಾಂಪಲಾಕ]] ಆಗಿದೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ {{convert|5.14|km²|2|abbr=on|lk=out}} ಮತ್ತು ೩೯೫–೫೮೬ [[ಬ್ಯಾರಂಗೇ|ಬ್ಯಾರಂಗೇಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. * ಮನಿಲಾದ '''[[5ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೩೧೫,೯೬೧)ಯು ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ[[ಎರ್ಮಿಟಾ]], [[ಮಲಾಟೆ]], [[ಪೆಕೊ]] (೬ ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವ ವಲಯ ೯೦ನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ), [[ಬಂದರು ಪ್ರದೇಶ]], [[ಇಂಟ್ರಾಮುರೊಸ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಂಡ್ರೆಸ್ ಬುಕಿಡ್]] ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪ್ತಿ {{convert|11.56|km²|2|abbr=on|lk=out}}. ಈ ಪ್ರದೇಶದೊಳ್ಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಗಿಜಿಗುಟ್ಟುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಗುರುತು ಹಚ್ಚಬಹುದಾದ ದೇಶದ ಭೂಗುರುತುಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ೫ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯು ದೇಶದ ಹೆಗ್ಗುರುತಾದ, ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾದ ಉದ್ಯಾನವನ [[ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್]] ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. * '''[[ಜಿಲ್ಲೆ 6]]''' (ಜನಸಂಖ್ಯೆ:೨೬೧,೨೯೪) ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಸಾಂದ್ರಿತ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ [[ಪ್ಯಾಕೊ]] (ವಲಯ ೯೦), [[ಪ್ಯಾಂಡಕನ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಮಿಗ್ವೆಲ್]], [[ಸಾಂಟಾ ಅನಾ]], [[ಸಾಂಟಾ ಮೆಸಾ]] ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪ್ತಿ {{convert|7.79|km²|2|abbr=on|lk=out}}. ಜಿಲ್ಲೆಯು ೫೮೭–೬೪೮ ಮತ್ತು ೮೨೯–೯೦೫ [[ಬ್ಯಾರಂಗೇ|ಬ್ಯಾರಂಗೇಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ, [[ಫಿಲಿಪೈನ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಫಿಲಿಪೈನ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯ]] [[ಅಧಿಕೃತ ನಿವಾಸ]] ಹೊಂದಿದೆಯಲ್ಲದೆ [[ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರವು ಹದಿನಾರು ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ ಅವೆಂದರೆ [[ಬಿನೊಂಡೊ]], [[ಎರ್ಮಿಟಾ]], [[ಇಂತ್ರಾಮುರೊಸ್]], [[ಮಲಾಟೆ]], [[ಪ್ಯಾಕೊ]], [[ಪ್ಯಾಂಡಕನ್]], [[ಪೋರ್ಟ್ ಏರಿಯಾ]], [[ಕ್ವಿಯಾಪೊ]], [[ಸ್ಯಾಂಪಲಕ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಂಡ್ರೆಸ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಮಿಗುಯೆಲ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ನಿಕೊಲಸ್]], [[ಸಾಂಟಾ ಅನಾ]], [[ಸಾಂಟಾ ಕ್ರೂಜ್]], [[ಸಾಂಟಾ ಮೆಸಾ]] ಮತ್ತು [[ಟೊಂಡೊ]]. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಆರು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾಗಿವೆ, [[ಮನಿಲಾದ ಶಾಸಕಾಂಗ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]]. [[ಚಿತ್ರ:Ph map manila.svg|thumb|right|250px|ಮನಿಲಾದ ಭೂಪಟ]] {| class="wikitable sortable" |- !ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ![[ಬ್ಯಾರಂಗೇ|ಬ್ಯಾರಂಗೇಗಳು]] !ಜನಸಂಖ್ಯೆ<br />(೨೦೦೭ ಜನಗಣತಿ) !ಪ್ರದೇಶ <br /> ([[ha]]s.) !ಜನಸಂಖ್ಯೆ. ಸಾಂದ್ರತೆ<br />(ಪ್ರತಿ km²ಗೆ) |- | [[ಬಿನೊಂಡೊ]] | align="right"|೧೦ | align="right"|೧೨,೧೦೦ | align="right"|೬೬.೧೧ | align="right"|೧೮,೩೦೪.೧ |- | [[ಎರ್ಮಿಟಾ]] | align="right"|೧೩ | align="right"|೬,೨೦೫ | align="right"|೧೫೮.೯೧ | align="right"|೩,೯೦೪.೮ |- | [[ಇಂಟ್ರಾಮುರೊಸ್]] | align="right"|೫ | align="right"|೫,೦೧೫ | align="right"|೬೭.೨೬ | align="right"|೭,೪೫೫.೭ |- | [[ಮಲಾಟೆ]] | align="right"|೫೭ | align="right"|೭೮,೧೩೨ | align="right"|೨೫೯.೫೮ | align="right"|೩೦,೦೯೯.೮ |- | [[ಪ್ಯಾಕೊ]] | align="right"|೪೩ | align="right"|೬೯,೩೦೦ | align="right"|೨೭೮.೬೯ | align="right"|೨೪,೮೬೬.೭ |- | [[ಪ್ಯಾಂಡಕನ್]] | align="right"|೩೮ | align="right"|೭೬,೧೩೪ | align="right"|೧೬೬.೦೦ | align="right"|೪೫,೮೬೨.೯ |- | [[ಪೋರ್ಟ್ ಏರಿಯಾ]] | align="right"|೫ | align="right"|೪೮,೬೮೪ | align="right"|೩೧೫.೨೮ | align="right"|೧೫,೪೪೧.೪ |- | [[ಕ್ವಿಯಾಪೊ]] | align="right"|೧೬ | align="right"|೨೩,೧೩೮ | align="right"|೮೪.೬೯ | align="right"|೨೭,೩೨೨.೦ |- | [[ಸ್ಯಾಂಪಲಕ್]] | align="right"|೧೯೨ | align="right"|೨೫೫,೬೧೩ | align="right"|೫೧೩.೭೧ | align="right"|೪೯,೭೫೮.೫ |- | [[ಸ್ಯಾನ್ ಆಂಡ್ರೆಸ್]] | align="right"|೬೫ | align="right"|೧೧೬,೫೮೫ | align="right"|೧೬೮.೦೨ | align="right"|೬೯,೩೮೬.೨ |- | [[ಸ್ಯಾನ್ ಮಿಗುಯೆಲ್]] | align="right"|೧೨ | align="right"|೧೬,೧೧೫ | align="right"|೯೧.೩೭ | align="right"|೧೭,೬೩೬.೯ |- | [[ಸ್ಯಾನ್ ನಿಕೊಲಸ್]] | align="right"|೧೫ | align="right"|೪೩,೨೨೫ | align="right"|೧೬೩.೮೫ | align="right"|೨೬,೩೮೦.೫ |- | [[ಸಾಂಟಾ ಅನಾ]] | align="right"|೩೪ | align="right"|೬೨,೧೮೪ | align="right"|೧೬೯.೪೨ | align="right"|೩೬,೭೦೩.೫ |- | [[ಸಾಂಟಾ ಕ್ರೂಜ್]] | align="right"|೮೨ | align="right"|೧೧೮,೭೭೯ | align="right"|೩೦೯.೦೧ | align="right"|೩೮,೪೩೮.೧ |- | [[ಸಾಂಟಾ ಮೆಸಾ]] | align="right"|೫೧ | align="right"|೯೮,೯೦೧ | align="right"|೨೬೧.೦೧ | align="right"|೩೭,೮೯೨.೨ |- | [[ಟೊಂಡೊ]] | align="right"|೨೫೯ | align="right"|೬೩೦,೬೦೪ | align="right"|೮೬೫.೧೩ | align="right"|೭೨,೮೯೧.೬ |} == ಸರಕಾರ == ಈಗಿನ ೨೦೦೭–೨೦೧೦ವರ್ಷದ ಮೇಯರ್ [[ಆಲ್ಫ್ರೆಡೊ ಲಿಮ್]] ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸೆನೆಟರ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಪುನರಾಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದ ಮೇಯರ್ ಕಾಲಾವಧಿ ಮೂರು ನಿರಂತರ ಅವಧಿಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದು ಒಟ್ಟು ಅವಧಿ ಒಂಭತ್ತು ವರ್ಷಗಳಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಅವಧಿಯ ಕಡಿದ ಅಂತರದ ನಂತರ ಒಬ್ಬ ಮೇಯರ್ ಪುನರಾಯ್ಕೆ ಹೊಂದಬಹುದು. [[ಇಸ್ಕೊ ಮೊರೆನೊ]] ಇವರು ಪ್ರಸಕ್ತ ಉಪ ಮೇಯರ್ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಆರು ಜನರಂತೆ ಚುನಾಯಿತರಾದ [[ಆರು ಕಾಂಗ್ರೆಷನಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ]] ಚುನಾಯಿತರಾದ ಕೌನ್ಸಿಲರ್‍ಗಳ ಗುಂಪು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ ಶಾಸನಾತ್ಮಕ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು ಉಪಮೇಯರ್ ಇದರ ನಾಯಕನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ನಗರದ ಈಗಿನ ಜಿಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಬೆಂಜಮಿ ಅಸಿಲೋ [[1ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ|1ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು]] ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಜೆಯಿಮ್ C. ಲೋಪೆಜ್ [[2ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]], ಜೆನೆಯ್ದಾ ಅಂಗ್‌ಪಿಂಗ್ [[3ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]], ತ್ರಿಶಾ ಬೊನೊನ್ – ಡೇವಿಡ್ [[4ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]], ಅಮಾಡೊ ಬಗತ್ಸಿಂಗ್ [[5ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಮತ್ತು ಬೀನ್‌ವೆನಿಡೊ ಅಬಂಟೆ[[ಜಿಲ್ಲೆ 6]]. [[ಚಿತ್ರ:Manilagovt.jpg|thumb|250px|right|ಹಿಂದಿನ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್ ಮತ್ತು ಫೈನಾನ್ಸ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ಅಗ್ರಿಫಿನಾ ಸರ್ಕಲ್, ಸರ್ಕಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಬಹುದೆಂಬ ಮುಂದಾಲೋಚನೆ ಇತ್ತು.]] ಮನಿಲಾ ಫಿಲಿಪೈನಿನ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಕಚೇರಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ನಗರವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು [[ಅಮೇರಿಕಾದ ಉಪನಿವೇಶ ಸರ್ಕಾರ|ಅಮೇರಿಕಾದ ಉಪನಿವೇಶ ಸರ್ಕಾರದ]] ಪ್ರಾರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲೇ ಆಗಿತ್ತು. ಅವರು ಇಂಟ್ರಾಮುರೋಸ್ ನಗರದ ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಿತ ನಗರವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಜಾಗ, ಹಿಂದಿನ ಒಂದು ಪಟ್ಟಣವಾದ ಬಗುಂಬಯನ್, ಈಗಿನ [[ರಿಜಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್]], ಸರ್ಕಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಬೇಕೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಯ್ತು, ವಿನ್ಯಾಸ ತಯಾರು ಮಾಡಲು [[ಡೇನಿಯಲ್ ಬರ್ನ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌|ಡೇನಿಯಲ್ ಬರ್ನ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಗೆ]] ಆಯುಕ್ತನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ, [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ ಡಿ.ಸಿ.]] ಮಾದರಿಯಲ್ಲೇ ಒಂದು ನಗರ ಕಟ್ಟಲು ಮಾಸ್ಟರ್ ಪ್ಲ್ಯಾನ್ ತಯಾರಿಸಲು ತಿಳಿಸಲಾಯ್ತು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು [[ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ|ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಮನಿಲಾದ ಸರ್ವನಾಶ|ಮನಿಲಾದ ಸರ್ವನಾಶವಾಯಿತು]] ಅದಾದ ನಂತರ ಮ್ಯಾನುಎಲ್ ಎಲ್. ಕ್ವಿಜಾನ್ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಸರ್ಕಾರವು ಒಂದು ಸರ್ಕಾರಿ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಮನಿಲಾದ ಈಶಾನ್ಯ ಗುಡ್ಡಗಳ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಬೇಕೆಂದು ತೀರ್ಮಾನವಾಯಿತು, ಅದೇ ಇಂದಿನ [[ಕ್ವಿಜಾನ್ ನಗರ]]. ಹಲವು ಸರ್ಕಾರಿ ನಿಯೋಗಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಕಿಜಾನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದವು, ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯವಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳು ಮನಿಲಾದಲ್ಲೇ ಇವೆ. ನಗರವು [[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯ ಕಚೇರಿ]], [[ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ]], [[ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳ ನ್ಯಾಯಾಲಯ]], [[ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್]], [[ಆಯವ್ಯಯ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯ]], [[ಹಣಕಾಸು]], [[ಆರೋಗ್ಯ]], [[ನ್ಯಾಯ]], [[ಕಾರ್ಮಿಕ &amp; ಉದ್ಯೋಗ]], ಮತ್ತು [[ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ]] [[ಇಲಾಖೆಗಳು]], . ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೈಬರಹದ ಹೊತ್ತಿಗೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣಾಗಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪೈನಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೂ ತಾಣವಾಗಿದೆ. === ನಗರದ ಮುದ್ರೆ === [[ಚಿತ್ರ:Ph seal ncr manila.png|left|100px]] ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಅಧಿಕೃತ ಮುದ್ರೆಯು ಅದರ ಸುತ್ತ ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಶಬ್ಢಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ''Lungsod ng Maynila'' ಮತ್ತು ''ಪಿಲಿಪಿನಸ್'' , [[ಫಿಲಿಪಿನೊ]] ಫಾರ್ ''ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮನಿಲಾ'' ಮತ್ತು ''ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್'' . ಈ ವೃತ್ತವು ನಗರದ ಆರು ಕಾಂಗ್ರೆಶನಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಆರು ಹಳದಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದ ಮುದ್ರೆಯು ವಿದೇಶಿ ನಿವೇಶದ ಮೊದಲ ಮೂಲಜನರ ಪಾರಿತೋಷಕವನ್ನೇ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದರ ಮೇಲೆ ನಗರದ ಅಡ್ಡಹೆಸರು ''ಪರ್ಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಓರಿಯಂಟ್'' ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲೊಂದು ಸಮುದ್ರದ ಸಿಂಹ ಇದು ನಗರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಪಾಸಿಗ್ ನದಿ]] ಮತ್ತು [[ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿ|ಮನಿಲಾ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಅಲೆಗಳ ಚಿತ್ರ ಇದೆ. ಮುದ್ರೆಯ ಬಣ್ಣ [[ಫಿಲಿಫೈನ್‌ನ ದ್ವಜದ ಬಣ್ಣ|ಫಿಲಿಫೈನ್‌ನ ದ್ವಜದ ಬಣ್ಣವನ್ನು]] ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಮನಿಲಾದ ಮುದ್ರೆಯಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರ ಸಿಂಹದ ಚಿತ್ರವನ್ನು [[ಸಿಂಗಾಪುರ|ಸಿಂಗಾಪುರವು]] ತನ್ನ ಮೆರ್ಲಿಯಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನುಕರಿಸಿತು. == ಶಿಕ್ಷಣ == [[ಚಿತ್ರ:PLM GPA.jpg|thumb|250px|right|ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಲೇಜುಗಳ ಮತ್ತು ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಆದ್ಯಪ್ರವರ್ತಕ]] ಮನಿಲಾವು ಬಹಳಷ್ಟು ಮೆಟ್ರೋ ಮನಿಲಾದ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ತವರಾಗಿದೆ. [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟ್ ಬೆಲ್ಟ್]] ಅಥವಾ ''U-ಬೆಲ್ಟ್'' , ಎಂಬುದು ಮಲಾಟೆ, ಎರ್ಮಿಟಾ ಇಂಟ್ರಮುರೊಸ್, ಸ್ಯಾನ್ ಮಿಗುಯೆಲ್, ಕ್ವಿಯಾಪೊ ಮತ್ತು ಸಂಪಾಲೊಕ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂದ್ರವಾಗಿರುವ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವ ಆಡುನುಡಿ. ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಬೆಲ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಸ್ವಾಮ್ಯದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿವೆ.ಅವೆಂದರೆ [[ಫಿಲಿಪೈನ್ ನಾರ್ಮಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಕಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]]. ಕೆಲವು ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳಾದ [[ಆಡಮ್ಸನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಕೊಲೆಜಿಯೊ ಡೆ ಸ್ಯಾನ್ ಜುವಾನ್ ಡೆ ಲೆಟ್ರನ್]], [[ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ದಿ ಹೋಲಿ ಸ್ಪಿರಿಟ್]], [[ಸೇಕ್ರೆಡ್ ಹಾರ್ಟ್ ಆಫ್ ಜೀಸಸ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಸ್ಕೂಲ್]], [[ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಬೆಡ ಕಾಲೇಜ್]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್ ಕಾಲೇಜ್]], [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಯಾಂಟೊ ಟೊಮಸ್]], [[De La Salle ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]] ಮತ್ತು [[De La Salle-ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್ ಬೆನಿಲ್ಡೆ]] ಇವುಗಳೂ ಸಹ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿವೆ. ನಗರದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು [[ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆ|ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳಿವೆ]] ಅವೆಂದರೆ [[ಅರೆಲ್ಲಾನೊ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಸೆಂಟ್ರೋ ಎಸ್ಕೊಲರ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಎಮಿಲಿಯೊ ಅಗಿನಾಲ್ಡೊ ಕಾಲೇಜ್]], [[ಫಾರ್ ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಲೀಸಿಯಂ ಆಫ್ ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಮಪುವ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಒಹ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ]], [[ಫಿಲಿಪೈನ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಫಿಲಿಪೈನ್ ವುಮೆನ್ಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]] ಮತ್ತು [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಈಸ್ಟ್]] ಮತ್ತು ನಗರದ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಗಳೆಂದರೆ [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮನಿಲಾ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಮನಿಲಾ]]. [[ವಿದ್ಯಾ ಇಲಾಖೆ|ವಿದ್ಯಾ ಇಲಾಖೆಯ]] ಒಂದು ಶಾಖೆಯಾದ, [[ಮನಿಲಾದ ಡಿವಿಜನ್ ಆಫ್ ದಿ ಸಿಟಿ ಸ್ಕೂಲ್ಸ್]] ನಗರದ ಸ್ಥರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ೭೧ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು, ೩೨ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗಳನ್ನು<ref>{{cite web |url=http://www.manila.gov.ph/metronews.htm |title=Good education a right, not privilege — Lim |first=Itchie |last=Cabayan |author=Itchie G. Cabayan |date=07-04-10 |month=April |year=2010 |publisher=City Government of Manila |accessdate=24-04-10 |ref=Journal Online |quote=NO one should be deprived of a sound education for being poor |archive-date=2010-06-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100606042057/http://www.manila.gov.ph/metronews.htm |url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು ಎರಡು ನಗರ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಾನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. [[ಮನಿಲಾ ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ|ಮನಿಲಾ ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯು]], ಫಿಲಿಪೈನಿನ ಪ್ರಥಮ ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ; [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ [[ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನ]] [[ಜುವಾನ್ ಲೂನಾ]] ಇದೆ; ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನ ಇದೊಂಡು ಆಧುನಿಕ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ದೃಕ್ ಕಲೆಗಳ ಮಂಚೂಣಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಗಿದೆ; ಮ್ಯೂಸಿಯೊ ಪಂಬಾಟ (ಮಕ್ಕಳ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ), ತಾವೇ ಸ್ವತಃ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಲಿಯುವ ತಾಣ ಮತ್ತು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೈಬ್ರರಿ]], ಇದು ದೇಶದ ಮುದ್ರಿತ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿ ಮುದ್ರಣ ಮಾಡಿದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಭಂಡಾರವಾಗಿದೆ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿವೆ. == ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯ == === ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === ದೊಡ್ಡನಗರವಾದ ಮನಿಲಾ ಹಲವಾರು ಸಾರಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಸಾರಿಗೆ ಎಂದರೆ ದ್ವಿತೀಯ ಮಹಾಯುದ್ದದ ನಂತರ ಬಳಸಲು ಆರಂಭವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ [[ಜೀಪ್ನಿ]].<ref>{{cite web |url=http://www.asianinfo.org/asianinfo/philippines/pro-transportation.htm |title=Transportation in the Philippines |publisher=AsianInfo.org |accessdate=24-04-10 |ref=Information provided in part by the Embassy of the Republic of the Philippines}}</ref> ಬಸ್ಸುಗಳು, ಹವಾನಿಯಂತ್ರಿತ ಮೀಟರ್‌ಯುಕ್ತ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು, ಮತ್ತು [[ತಮಾರಾ FX]] ಮಿನಿ-ವ್ಯಾನುಗಳು ಸಹ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಾರಿಗೆ ವಿಧಾನವಾಗಿವೆ. [[ಮೂರುಗಾಲಿಯ ವಾಹನಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಪೆಡಲ್ ತುಳಿತದ ಕ್ಯಾಬ್‌ಗಳು]] ಅಲ್ಪ ದೂರದ ಸಾರಿಗೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಡಿವಿಸೋರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಹೊಡೆತದ ಮೋಟಾರನ್ನು ಕಾಲ್ತುಳಿತ ವಾಹನಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಿ ಸರಕು ಸಾಗಾಣಿಕೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕತೆಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ ಕುದುರೆಗಳಿಂದ ಎಳೆಯಲ್ಪಡುವ [[ಕಲೇಸ|ಕಲೇಸಗಳಾನ್ನು]] [[ಬಿನೊಂಡೊ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಟ್ರಾಮುರೊಸ್]] ರಸ್ತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ನಿನೊಯ್ ಅಕ್ವಿನೊ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್]] ಮತ್ತು [[ಪಾಸಿಗ್ ರಿವರ್ ಫೆರ್ರಿ ಸರ್ವಿಸ್]] ಕೂಡಾ ಮನಿಲಾ ನಗರದ ಸಾರಿಗೆಗೆ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜೊತೆಗೆ ನಗರವು [[ಮನಿಲಾ ಲಘು ರೈಲು ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ಮನಿಲಾ ಲಘು ರೈಲು ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ]] ಸೇವೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ಇದೊಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದ್ಯತೆಯ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅರೆ ನಿಬಿಡ ಜನಸಾರಿಗೆಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಇಕ್ಕಟ್ಟಿಸುವ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಇದನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="lto">{{cite web |title=Number of Motor Vehicles Registered: Comparative, Annual 2006; 2007; 2008 |url=http://www.lto.gov.ph/Stats2008/no_of_registered_MV_byMVtype_LTO2008_3.html |publisher=[[Land Transportation Office (Philippines)|Land Transportation Office]]. |date=February ೩, ೨೦೦೯ |accessdate=February ೧೨, ೨೦೧೦ |archive-date=2010-03-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100316213816/http://www.lto.gov.ph/Stats2008/no_of_registered_MV_byMVtype_LTO2008_3.html |url-status=dead }}</ref> ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿನ ಮಾರ್ಕೊಸ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷಿಯಾದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಲಘು ರೈಲು ಸಾರಿಗೆಯಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಭಾರೀ ಬಹು-ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು, ಸದಾ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿರುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಮೂಹದಿಂದ ಸಾರಿಗೆಯ ಹೆಚ್ಚಾದ ಬೇಡಿಕೆ ಒಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಸಾರಿಗೆ ಮಾದರಿಯನ್ನು ನೀಡುವುದೇ ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ<ref name="lto"/>. ಎರಡು ಸುದೀರ್ಘ ಮಾರ್ಗಗಳು ನಗರದ ನಾಗರೀಕರ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಒಂದು [[ಹಳದಿ ಮಾರ್ಗ]] ಇದು ಟಾಫ್ಟ್ ಅವೆನ್ಯೂ (R-೨) ಮತ್ತು ರಿಜಾನ್ ಅವೆನ್ಯೂ (R-೯) ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು [[ನೇರಳೆ ಮಾರ್ಗ|ನೇರಳೆ ಮಾರ್ಗವು]] ರಾಮನ್ ಮ್ಯಾಗ್ಸೆಸೆ ಬುಲೆವರ್ಡ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ (R-೬) [[ಸಾಂಟಾ ಕ್ರೂಜ್‌|ಸಾಂಟಾ ಕ್ರೂಜ್‌ನಿಂದ]] [[ಕ್ವಿಜಾನ್ ನಗರ|ಕ್ವಿಜಾನ್ ನಗರದ]] ಮಾರ್ಗವಾಗಿ [[ಪಾಸಿಗ್ ನಗರ|ಪಾಸಿಗ್ ನಗರದ]] ಸಂಟೊಲನ್‌ವರೆಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ನಗರವು ಲಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. [[ಫಿಲಿಪೈನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲ್ವೇಸ್‌|ಫಿಲಿಪೈನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲ್ವೇಸ್‌ನ]] ಮುಖ್ಯ ಅಂತಿಮ ತಾಣ ನಗರದೊಳಗೇ ಇದೆ. ಈ ಅಂತಿಮ ತಾಣದಿಂದ ರೈಲ್ವೆಯು [[ಸ್ಯಾನ್ ಫರ್ನಾಂಡೊ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ, [[ಪಂಪಾಂಗ]] [[ಲೆಗಜ್ಪಿ ನಗರ|ಲೆಗಜ್ಪಿ ನಗರದ]] ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ [[ಅಲ್ಬೇ]] ಒಳಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಸಧ್ಯಕ್ಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ರೈಲ್ವೇ ಮಾತ್ರ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದ ಖಾಸಗಿ ಸಾರಿಗೆ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಇಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಖಾಸಗಿ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ವಾಹನಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಮೂಲಿಯಾಗಿವೆ, ನಗರದೊಳಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಸ್ವಯಂ ಚಾಲಿತ ವಾಹನ ಹೊಂದಿದೆ. === ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:PLM OM.JPG|thumb|250px|right|The Ospital ng Maynila Medical Center]] [[ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ|ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯ]] ಪಶ್ಚಿಮ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ವಲಯದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕಚೇರಿಯು ಮನಿಲಾದಲ್ಲಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಫಿಲಿಪೈನಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಚೇರಿ, [[ಆರೋಗ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ, ಮತ್ತು ಇತರೆ ಖಾಸಗಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಇಲಾಖೆಯ ಬಹಳ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೆಂದರೆ, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮವನ್ನು ಫಿಲಿಪೈನಿನಲ್ಲಿ ಫ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಖನಿಜ ಜಲಧಾಮ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಮನಿಲಾ ಆರೋಗ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಜವಾಬ್ಧಾರಿ ಎಂದರೆ ಸಿಟಿ ಸರ್ಕಾರದ ಆರೋಗ್ಯದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಯೋಜಿಸಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೪೪ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆರಿಗೆ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ನಗರದಾದ್ಯಂತ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.mb.com.ph/node/14040 |title=Free hospital, health aid in Manila assured |first=Roy |last=Mabasa |author=Roy C. Mabasa |date=14-04-07 |month=April |year=2007 |publisher=[[The Manila Bulletin]] |accessdate=೦೪-೦೪-೧೦ |archive-date=2012-07-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120716232438/http://www.mb.com.ph/node/14040 |url-status=dead }}</ref> ಮನಿಲಾ ವೈದ್ಯರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, [[ಫಿಲಿಪೈನ್ ಜನರಲ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್]], ಚೈನೀಸ್ ಜನರಲ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರ, Dr. ಜೋಸ್ ಆರ್. ರೆಯೆಸ್ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್, ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ಲಾರ್ಡೆಸ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್, ಸ್ಯಾನ್ ಲಜಾರೊ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್, [[ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಸ್ಯಾಂಟೊ ಟೊಮಸ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್]] ಮತ್ತು ನಗರ ಸ್ವಾಮ್ಯದ [[Ospital ng Maynila Medical Center]] ಇವು ನಗರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref name="wow"/> == ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳು == {| class="wikitable" style="background:#ffffef;float:left" |- ! style="background:#811541"| &nbsp; ! style="background:#811541"| <span style="color:white">ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ</span> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|MEX}} | '''[[ಅಕ್ಯಾಪುಲ್ಕೊ]]''' , [[ಮೆಕ್ಸಿಕೊ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|KAZ}} | '''[[ಆಸ್ತಾನಾ]]''' , [[ಕಜಕ್‌ಸ್ಥಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CHN}} | '''[[ಬೀಜಿಂಗ್]]''' , [[ಚೈನಾ]] (೨೦೦೨)<ref name="Manila.Gov"/><ref>{{cite web|url=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|title=Sister Cities|publisher=Beijing Municipal Government|accessdate=2009-06-23|archive-date=2010-01-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5mq6B2fdq?url=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Citation |url=http://sports.inquirer.net/breakingnews/breakingnews/view/20080807-153276/Manila-mayor-flies-to-sister-city-for-Beijing-Olympics |title=Manila mayor flies to ‘sister city’ for Beijing Olympics |author=Allison Lopez |publisher=Philippine Daily Inquirer |date=August 7, 2008 |accessdate=2008-09-09 |archive-date=2008-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080930165324/http://sports.inquirer.net/breakingnews/breakingnews/view/20080807-153276/Manila-mayor-flies-to-sister-city-for-Beijing-Olympics |url-status=dead }}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ROM}} | '''[[ಬುಚಾರೆಸ್ಟ್]]''' , [[ರೊಮಾನಿಯಾ]](೧೯೮೬)<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|COL}} | '''[[ಕಾರ್ಟಿಜೆನಾ]]''' , [[ಕೊಲಂಬಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CHN}} | '''[[ಗುವಾಂಗ್ಜೌ]]''' , [[ಚೈನಾ]] (೧೯೮೨)<ref name="Manila.Gov"/><ref name="Guangzhou">{{cite web|url=http://www.gzwaishi.gov.cn/Item/3970.aspx|title=Sister Cities of Guangzhou|publisher=Guangzhou Foreign Affairs Office|accessdate=2010-02-10}}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ISR}} | '''[[ಹೈಫಾ]]''' , [[ಇಸ್ರೇಲ್]](೧೯೭೧)<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CUB}} | '''[[ಹವನ]]''' , [[ಕ್ಯೂಬಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|VIE}} | '''[[ಹೊ ಚಿ ಮಿನ್ಹ್ ನಗರ]]''' , [[ವಿಯೆಟ್ನಾಂ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|USA}} | '''[[ಹೊನೊಲುಲು]]''' , [[USA]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|Indonesia}} | '''[[ಜಕಾರ್ತಾ]]''' , [[ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|USA}} | '''[[ಜೆರ್ಸೇ ನಗರ]]''' , [[USA]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|JPN}} | '''[[ಯಾಗಿ]]''' , [[ಜಪಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|PER}} | '''[[ಲಿಮಾ]]''' , [[ಪೆರು]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ESP}} | '''[[ಮ್ಯಾಡ್ರಿಡ್]]''' , [[ಸ್ಪೆಯಿನ್]] (೧೯೮೭)<ref name="Manila.Gov"/><ref>{{cite web |url=http://www.munimadrid.es/portal/site/munimadrid/menuitem.dbd5147a4ba1b0aa7d245f019fc08a0c/?vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&vgnextfmt=especial1&idContenido=1da69a4192b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD |title=Mapa Mundi de las ciudades hermanadas |publisher=Madrid City Government |language=Spanish |accessdate=19-04-10}}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ESP}} | '''[[ಮಲಗ]]''' , [[ಸ್ಪೆಯಿನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|USA}} | '''[[ಮಾಯಿ ಕೌಂಟಿ]]''' , [[USA]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CAN}} | '''[[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್]]''' , [[ಕೆನಡಾ]] (೨೦೦೫)<ref name="Manila.Gov"/><ref>{{cite web |url=http://www.gov.ph/news/default.asp?i=10558 |title=Manila-Montreal Sister City Agreement Holds Potential for Better Cooperation |date=24-06-05 |month=June |year=2005 |publisher=[[Internet Archive]] |accessdate=೧೯-೦೪-೧೦ |archive-date=2008-01-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080124125140/http://www.gov.ph/news/default.asp?i=10558 |url-status=bot: unknown }}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|RUS}} | '''[[ಮಾಸ್ಕೊ]]''' , [[ರಷಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|IND}} | '''[[ನವ ದೆಹಲಿ]]''' , [[ಭಾರತ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|FRA}} | '''[[ನೈಸ್]]''' , [[ಫ್ರಾನ್ಸ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|USA}} | '''[[ಸ್ಯಾಕ್ರಮೆಂಟೊ]]''' , [[USA]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|USA}} | '''[[ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ]]''' , [[USA]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CHI}} | '''[[ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ]]''' , [[ಚಿಲಿ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|Malaysia}} | '''[[ಸೆಬೆರಂಗ್ ಪೆರಾಯ್]]''' , [[ಮಲೇಶಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|AUS}} | '''[[ಸಿಡ್ನಿ]]''' , [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ROC}} | '''[[ತಾಯ್‌ಚುಂಗ್]]''' , [[ತೈವಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ROC}} | '''[[ತಾಯ್ಪೆಯ್]]''' , [[ತೈವಾನ್]] (೧೯೬೬)<ref name="Manila.Gov"/><ref>{{Citation |url=http://www.protocol.taipei.gov.tw/sister/esister.htm |title=The 45 Sister Cities of taipei |publisher=taipei.gov |accessdate=2008-09-09 |archive-date=2011-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718181902/http://www.protocol.taipei.gov.tw/sister/esister.htm |url-status=dead }}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|JPN}} | '''[[ತಾಕತ್ಸುಕಿ]]''' , [[ಜಪಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|Iran}} | '''[[ತೆಹ್ರಾನ್]]''' , [[ಇರಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CAN}} | '''[[ವಿನ್ನಿಪೆಗ್]]''' , [[ಕೆನಡಾ]] (೧೯೭೯)<ref name="Manila.Gov"/><ref>{{Citation |url=http://newwinnipeg.com/news/info/sister-cities.htm |title=Sister Cities |publisher=New Winnipeg |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051228134139/http://newwinnipeg.com/news/info/sister-cities.htm |archivedate=2005-12-28 |accessdate=2008-09-09 |url-status=bot: unknown }}</ref> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|JPN}} | '''[[ಯೊಕೊಹಾಮ]]''' , [[ಜಪಾನ್]]<ref name="Manila.Gov"/><ref name="Yokohama">{{cite web|url=http://www.welcome.city.yokohama.jp/eng/tourism/mame/a3000.html|title=Eight Cities/Six Ports: Yokohama's Sister Cities/Sister Ports|publisher=Yokohama Convention & Visitiors Bureau|accessdate=2009-07-18|archive-date=2009-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20090505110044/http://www.welcome.city.yokohama.jp/eng/tourism/mame/a3000.html|url-status=dead}}</ref> |- ! style="background:#೮೧೧೫೪೧"| &nbsp; ! style="background:#೮೧೧೫೪೧"| <span style="color:white">ಸ್ನೇಹಮಯಿ ಪ್ರದೇಶಗಳು</span> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|ROK}} | '''[[ಬುಸಾನ್]]''' , [[ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಕೊರಿಯಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CHN}} | '''[[ಶಾಂಘಾಯ್]]''' , [[ಚೈನಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|CHN}} | '''[[ಗ್ಸಿಯಾನ್]]''' , [[ಚೈನಾ]]<ref name="Manila.Gov"/> |- ! style="background:#೮೧೧೫೪೧"| &nbsp; ! style="background:#೮೧೧೫೪೧"| <span style="color:white">ಸ್ಥಳೀಯ ನಗರಗಳು</span> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|PHI}} | '''[[ಸೆಬು ನಗರ]]''' , [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- | style="background:#ffffcf"|{{flagicon|PHI}} | '''[[ದಾವಾವೊ ನಗರ]]''' , [[ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್]]<ref name="Manila.Gov"/> |- |} === ಅವಳಿ ನಗರಗಳು — ಸೋದರಿ ನಗರಗಳು === ಮನಿಲಾವು ಹಲವಾರು[[ಸೋದರಿ ನಗರಗಳ|ಸೋದರಿ ನಗರಗಳನ್ನು]] ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹೊಂದಿದೆ, ಅವನ್ನು ನಗರದ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಸೋದರಿ ನಗರವನ್ನು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಅವೆಂದರೆ ''ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ'' , ''ಫ್ರೆಂಡ್ಲಿ ಲೊಕೇಶನ್'' ಮತ್ತು ''ಲೋಕಲ್ ಸಿಟಿ'' .<ref name="Manila.Gov">{{cite web|url=http://www.manila.gov.ph/localgovt.htm#sistercities|title=Sister Cities of Manila|publisher=City Government of Manila|accessdate=2009-07-02|archive-date=2009-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20090806191943/http://www.manila.gov.ph/localgovt.htm#sistercities|url-status=dead}}</ref> ಮನಿಲಾವು ೩೩ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೋದರಿ ನಗರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮೂರು ಫ್ರೆಂಡ್ಲಿ ಲೊಕೇಶನ್ ಮತ್ತು ಎರಡು ಲೋಕಲ್ ಸೋದರಿ ಸಿಟಿಗಳು. {{-}} == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == * [[ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನ ನಗರಗಳು]] * [[ಗ್ರೇಟರ್ ಮನಿಲಾ ಏರಿಯಾ]] * [[ಇಂಪೆರಿಯಲ್ ಮನಿಲಾ]] * [[ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಗರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ಮೆಗಾ ಮನಿಲಾ]] * [[ಮೆಟ್ರೋ ಮನಿಲಾ]] == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{sisterlinks|Manila}} * [http://www.manila.gov.ph/ Official Website of the City of Manila] * [http://www.manilacityph.com/ Website of the City of Manila] * {{Wikivoyage|Manila}} * [http://www.manila.gov.ph/manilamap.htm Interactive street map of Manila] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100925014016/http://manila.gov.ph/manilamap.htm |date=2010-09-25 }} {{Geographic location |Center=Manila |North=[[Navotas City]], [[Caloocan City|South Caloocan City]] |Northeast=[[Quezon City]] |East=[[San Juan City]]<br />[[Mandaluyong City]] |Southeast=[[Makati City]] |South=[[Pasay City]], [[Bay City (Metro Manila)|(Bay City)]] |West=''[[Manila Bay]]'' }} {{clear}} {{Template group |title = ಮನಿಲ ಸಂಬಂಧಿತ ಲೇಖನಗಳು |list = {{ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳು}} {{start box}} {{succession box|title=[[ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿ]]| before=[[ಕ್ವೆಜಾನ್ ನಗರ]]|after=Incumbent|years=೧೯೭೬–ಪ್ರಸ್ತುತ}} {{succession box|title=[[ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿ]]| before=[[ಮಾಲಾಲೊಸ್ ನಗರ]]|after=[[ಕ್ವೆಜಾನ್ ನಗರ]]|years=೧೯೦೧–೧೯೪೮}} {{end box}} {{Template group |title = [[ಚಿತ್ರ:Gnome-globe.svg|25px]]{{nbsp}}ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶ |list = '''[[Coordinate system|ರೇಖಾಂಶ. <small>ಮತ್ತು</small> ಅಕ್ಷಾಂಶ.]] {{Coord|14|35|N|121|0|E|display=inline}} <span style="color:darkblue;">ಮನಿಲ</span>'''}} }} {| class="references-small" style="margin-left:13px;line-height:150%" |- |+ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | style="text-align:right;vertical-align:top"|i.&nbsp;&nbsp; | {{note|Manila1}}ಮನಿಲಾ ಮತ್ತು [[ಪಾಸೇ ನಗರ|ಪಾಸೇ ನಗರವು]] ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಅಂಚಿನ ಒಳಗೆ. |- | style="text-align:right;vertical-align:top"|ii.&nbsp;&nbsp; | {{note|Manila2}} [[ಕ್ವೆಜಾನ್ ನಗರ|ಕ್ವೆಜಾನ್ ನಗರದ]] ವಿವಾದದಲ್ಲಿ. |- | style="text-align:right;vertical-align:top"|iii.&nbsp;&nbsp; | {{note|Manila3}}ಮನಿಲಾ ಮತ್ತು [[ಕಲೂಕನ್ ನಗರ|ಕಲೂಕನ್ ನಗರವು]] ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಅಂಚಿನ ಒಳಗೆ. |} === ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು === {{reflist|colwidth=30em}} === ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ === * {{Cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971-8711-06-6 |ref=harv}}. * {{Citation |last =Hancock |first =Rose |year =2000 |title = April Was a Cruel Month for the Greatest Manila Mayor Ever Had |periodical = 1898:The Shaping of Philippine History |volume =II |series =35 |publication-place = Manila |publisher = Asia Pacific Communications Network, Inc. |pages =15–20}}. * {{Cite book |last=Tracy |first=Nicholas |title=Manila Ransomed: The British Assault on Manila in the Seven Years War |publisher=University of Exeter Press |year=1995 |url=https://books.google.com/books?id=AoNxAAAAMAAJ }} ISBN ೦-೮೫೯೮೯-೪೨೬-೬, ISBN ೯೭೮-೦-೮೫೯೮೯-೪೨೬-೫ [[ವರ್ಗ:ಮನಿಲಾ]] [[ವರ್ಗ:ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಫಿಲಿಪೀನ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌ನ ತೀರದ ಒಪ್ಪಂದಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಫಿಲಿಪ್ಪೈನ್ಸ್‌ನ ಪೋರ್ಟ್ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳು]] [[ವರ್ಗ:1590ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಒಪ್ಪಂದಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನಗರಗಳು]] m064hhqnpvvsgskg043mkiv7yq0gabm 0 12446 1258723 1251869 2024-11-20T08:16:58Z 2401:4900:33B6:B66D:1:1:ADBB:3C9B ಸಾಧಕರು 1258723 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ಮಧುಗಿರಿ | image_skyline = Madhugiri Fort 1.JPG | caption = ಮಧುಗಿರಿ ಕೋಟೆ<ref>https://tumkur.nic.in/tourist-place/%E0%B2%AE%E0%B2%A7%E0%B3%81%E0%B2%97%E0%B2%BF%E0%B2%B0%E0%B2%BF-%E0%B2%95%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B3%86/</ref> | native_name_lang = | other_name = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per WP:INDICSCRIPT policy. --> | nickname = | settlement_type = ನಗರ | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Karnataka | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳ | coordinates = {{coord|13.66|N|77.21|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]] | subdivision_name1 = [[ಕರ್ನಾಟಕ]] | subdivision_type2 = [[List of districts of India|District]] | subdivision_name2 = [[ತುಮಕೂರು]]<ref>{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/bangalore/bangalore-is-now-bengaluru/|title = Bangalore is now Bengaluru|date = November 2014}}</ref> | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = ಮುನ್ಸಿಪಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 787 | population_total = 29,215 | population_as_of = ೨೦೦೧ | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[ಕಕನ್ನಡ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = [http://www.citypincode.in/KARNATAKA/TUMKUR/Madhugiri_PINCODE ೫೭೨೧೩೨] | registration_plate = '''ಕೆಎ-೬೪''' | website = | footnotes = }} '''ಮಧುಗಿರಿ''' [[ಭಾರತ]]ದ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ [[ತುಮಕೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ನಗರ. ನಗರವು ತನ್ನ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಇರುವ [[ಗುಡ್ಡ]], ಮಧು-ಗಿರಿ (ಜೇನು-ಬೆಟ್ಟ) ನಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ೩೪ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>http://ssakarnataka.gov.in/pMadhugiri Fort lies in Madhugiri.</ref> ಇದು [[ಪಾವಗಡ]]ದಿಂದ ಬಳ್ಳಾರಿಯವರೆಗೆ ಹರಡಿರುವ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವು [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]]ಯ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== *ಇದು ಹಿಂದೆ [[ಮೈಸೂರು]] ರಾಜರ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಠಾಣೆಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು [[ಸಿದ್ದನಾಯಕ]]ನೆಂಬ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯು ಆಡಳಿತ ಮಾಡುತಿದ್ದನು. ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಒಂದು [[ಕೋಟೆ]] ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಇರುವ [[ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ]] ದೇವಿ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ದಿ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ [[ಸೀತಾಫಲ]] ಮತ್ತು [[ದಾಳಿಂಬೆ]] ಹಣ್ಣುಗಳು ಬಹಳ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳೆಗಳು ಕಡಲೇಕಾಯಿ, ರಾಗಿ, ಮಾವು ಹಾಗೂ ಜೋಳ. ಇಲ್ಲಿ ರೇಶಿಮೆ ಮತ್ತು ತೆಂಗು ಕೂಡ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಮಧುಗಿರಿಯ ಕೋಟೆಯಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ ಹೊದರೆ ಸಿದ್ದರಕಟ್ಟೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕೆರೆ ಇದೆ ಅದು ನೊಡಲು ತುಂಬ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ.ಹಾಗೆ ಸಿರ ಗೇಟ್ ನ ಬಳಿ ಒಂದು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲೇ ಔಷಧೀಯ ಮೂಲಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಸಿದ್ಧರ ಬೆಟ್ಟವೂ ಇದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೦ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಮೈದನಹಳ್ಳಿ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಮೃಗಗಳ ವನ್ಯಧಾಮವನ್ನು 1993 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸುಪರ್ದಿಯಲ್ಲಿದೆ. *ಮಧುಗಿರಿಯ ಪಾಳೇಗಾರರ ಪ್ರಮುಖ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಕೊಡಗದಾಲ, ಮಿಡಿಗೇಶಿ ಕೋಟೆಗಳು. ವಿಶೇಷಾಂದ್ರೆ ಇಂದಿಗೂ ಕೋಡಗದಾಲ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಜನ ವಾಸವಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಧುಗಿರಿ ಪಾಳೇಗಾರರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಹೆಂಡ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಈಡಿಗರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕೋಟೆಯಲ್ಲೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಮೂಲ ಈಡಿಗರು ಪಕ್ಕದ ಕ್ಯಾಶವಾರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ==ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ== ಮಧುಗಿರಿಯು 13.66°N 77.21°E ನಲ್ಲಿ ಇದೆ.<ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/19/Madhugiri.html Madhugiri]. Fallingrain.com. Retrieved on 2012-09-04.</ref> ಇದು ಸರಾಸರಿ ೭೮೭ ಮೀಟರ್ (೨೫೮೨ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಕೋಟೆಯು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ [[ತುಮಕೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಮಧು-ಗಿರಿ ಒಂದೇ ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಇಡೀ [[ಏಷ್ಯಾ]]ದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಏಕಶಿಲೆಯಾಗಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಪಟ್ಟಣವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ೧೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ (೬೨ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಕೋಟೆ ಮತ್ತು [[ದೇವಾಲಯ]]ಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಕೋಟೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಅನೇಕ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮಧುಗಿರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಬೆಟ್ಟದ ಕಡಿದಾದ ಇಳಿಜಾರಿನ ಮೇಲಿರುವ ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು [[ವಿಜಯನಗರ]] ರಾಜವಂಶದವರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.<ref>{{cite web | url=https://www.deccanherald.com/content/665327/fort-monolith.html | title=Fort on a monolith | date=19 March 2018 }}</ref> ==ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ== ೨೦೦೧ ರ [[ಭಾರತ]]ದ [[ಜನಗಣತಿ]]ಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಧುಗಿರಿಯು ೨೯,೨೧೫ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೫೨% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೪೮% ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-date=2004-06-16|title= Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|access-date=2008-11-01|publisher= Census Commission of India}}</ref> ಮಧುಗಿರಿಯು ಸರಾಸರಿ ೭೨% ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೫೯.೫% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ: ಪುರುಷರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೭೭% ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೬೭%. ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೧%, ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು. ==ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಧಕರು == *ಕನ್ನಡದ ಖ್ಯಾತ ನಟ [[ಅರ್ಜುನ್ ಸರ್ಜಾ]] ಮತ್ತು [[ದೊಡ್ಡರಂಗೇಗೌಡ]] ಇಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. * [[ಹೆಚ್.ಆರ್.ನಾಗೇಶರಾವ್]] - `[[ಸಂಯುಕ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ನಿವೃತ್ತ ಸ್ಥಾನಿಕ ಸಂಪಾದಕ, ಕನ್ನಡದ ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ, `ಸುದ್ದಿಜೀವಿ' ಎಂದೇ ಹೆಸರಾದ ನಾಗೇಶರಾವ್ ೨೦ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೨೭ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ==ಮಧುಗಿರಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು== *[[ಮಧುಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ತಿಮಲಾಪುರ ಅರಣ್ಯ]] *[[ಮಿಡಿಗೇಶಿ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ವೆಂಕಟರವಣಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಸ್ಥಾನ]] *[[ಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]] *"ಶ್ರೀ ಚೋಳೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮೀ ದೇವಾಲಯ, ಸಿದ್ದಾಪುರ " *"'''ಶ್ರೀ ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ''', ಮಧುಗಿರಿ" *"ಶ್ರೀ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಹರಿಹರ *[[ಕಲ್ಯಾಣಿಗಳು]] *[[ಬಸವಣ್ಣನ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ಸಿದ್ದರ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ತುಮಕೂರು ಗೇಟ್ ಬಳಿಯ ಈಜುಕೊಳ|ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ. ನೇರಳೇಕೆರೆ.]] *[[ವೀರಭಾಲಮ್ಮ ದೇವಾಲಯ, ನೇರಳೇಕೆರೆ]] *[[ಕೋಟೆ ಕಲ್ಲಪ್ಪ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.ಹೊಸಹಳ್ಳಿ.]] *[[ಕೃಷ್ಣಮೃಗ ಅರಣ್ಯಧಾಮ,ಮೈದನಹಳ್ಳಿ]] {{commonscat|Madhugiri}} ==ಸಹ ನೋಡಿ== *[[ಚನ್ನರಾಯನ ದುರ್ಗ]] *[[ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]] *[[ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಾಲೂಕುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] rhidbj8cqbi81vjn5x9x6t3seapjzpa 1258726 1258723 2024-11-20T09:02:22Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2401:4900:33B6:B66D:1:1:ADBB:3C9B|2401:4900:33B6:B66D:1:1:ADBB:3C9B]] ([[User talk:2401:4900:33B6:B66D:1:1:ADBB:3C9B|talk]]) to last revision by [[User:~aanzx|~aanzx]] 1251869 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ಮಧುಗಿರಿ | image_skyline = Madhugiri Fort 1.JPG | caption = ಮಧುಗಿರಿ ಕೋಟೆ<ref>https://tumkur.nic.in/tourist-place/%E0%B2%AE%E0%B2%A7%E0%B3%81%E0%B2%97%E0%B2%BF%E0%B2%B0%E0%B2%BF-%E0%B2%95%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B3%86/</ref> | native_name_lang = | other_name = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per WP:INDICSCRIPT policy. --> | nickname = | settlement_type = ನಗರ | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Karnataka | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳ | coordinates = {{coord|13.66|N|77.21|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]] | subdivision_name1 = [[ಕರ್ನಾಟಕ]] | subdivision_type2 = [[List of districts of India|District]] | subdivision_name2 = [[ತುಮಕೂರು]]<ref>{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/bangalore/bangalore-is-now-bengaluru/|title = Bangalore is now Bengaluru|date = November 2014}}</ref> | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = ಮುನ್ಸಿಪಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 787 | population_total = 29,215 | population_as_of = ೨೦೦೧ | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[ಕಕನ್ನಡ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = [http://www.citypincode.in/KARNATAKA/TUMKUR/Madhugiri_PINCODE ೫೭೨೧೩೨] | registration_plate = '''ಕೆಎ-೬೪''' | website = | footnotes = }} '''ಮಧುಗಿರಿ''' [[ಭಾರತ]]ದ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ [[ತುಮಕೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ನಗರ. ನಗರವು ತನ್ನ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಇರುವ [[ಗುಡ್ಡ]], ಮಧು-ಗಿರಿ (ಜೇನು-ಬೆಟ್ಟ) ನಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ೩೪ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>http://ssakarnataka.gov.in/pMadhugiri Fort lies in Madhugiri.</ref> ಇದು [[ಪಾವಗಡ]]ದಿಂದ ಬಳ್ಳಾರಿಯವರೆಗೆ ಹರಡಿರುವ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವು [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]]ಯ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== *ಇದು ಹಿಂದೆ [[ಮೈಸೂರು]] ರಾಜರ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಠಾಣೆಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು [[ಸಿದ್ದನಾಯಕ]]ನೆಂಬ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯು ಆಡಳಿತ ಮಾಡುತಿದ್ದನು. ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಒಂದು [[ಕೋಟೆ]] ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಇರುವ [[ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ]] ದೇವಿ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ದಿ. ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ [[ಸೀತಾಫಲ]] ಮತ್ತು [[ದಾಳಿಂಬೆ]] ಹಣ್ಣುಗಳು ಬಹಳ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳೆಗಳು ಕಡಲೇಕಾಯಿ, ರಾಗಿ, ಮಾವು ಹಾಗೂ ಜೋಳ. ಇಲ್ಲಿ ರೇಶಿಮೆ ಮತ್ತು ತೆಂಗು ಕೂಡ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. *ಮಧುಗಿರಿಯ ಕೋಟೆಯಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ ಹೊದರೆ ಸಿದ್ದರಕಟ್ಟೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕೆರೆ ಇದೆ ಅದು ನೊಡಲು ತುಂಬ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ.ಹಾಗೆ ಸಿರ ಗೇಟ್ ನ ಬಳಿ ಒಂದು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲೇ ಔಷಧೀಯ ಮೂಲಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಸಿದ್ಧರ ಬೆಟ್ಟವೂ ಇದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೦ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಮೈದನಹಳ್ಳಿ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಮೃಗಗಳ ವನ್ಯಧಾಮವನ್ನು 1993 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸುಪರ್ದಿಯಲ್ಲಿದೆ. *ಮಧುಗಿರಿಯ ಪಾಳೇಗಾರರ ಪ್ರಮುಖ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಕೊಡಗದಾಲ, ಮಿಡಿಗೇಶಿ ಕೋಟೆಗಳು. ವಿಶೇಷಾಂದ್ರೆ ಇಂದಿಗೂ ಕೋಡಗದಾಲ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಜನ ವಾಸವಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಧುಗಿರಿ ಪಾಳೇಗಾರರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಹೆಂಡ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಈಡಿಗರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕೋಟೆಯಲ್ಲೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಮೂಲ ಈಡಿಗರು ಪಕ್ಕದ ಕ್ಯಾಶವಾರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ==ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ== ಮಧುಗಿರಿಯು 13.66°N 77.21°E ನಲ್ಲಿ ಇದೆ.<ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/19/Madhugiri.html Madhugiri]. Fallingrain.com. Retrieved on 2012-09-04.</ref> ಇದು ಸರಾಸರಿ ೭೮೭ ಮೀಟರ್ (೨೫೮೨ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಧುಗಿರಿ ಕೋಟೆಯು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ [[ತುಮಕೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಮಧು-ಗಿರಿ ಒಂದೇ ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಇಡೀ [[ಏಷ್ಯಾ]]ದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಏಕಶಿಲೆಯಾಗಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಪಟ್ಟಣವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ೧೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ (೬೨ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಕೋಟೆ ಮತ್ತು [[ದೇವಾಲಯ]]ಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಕೋಟೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಅನೇಕ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮಧುಗಿರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಬೆಟ್ಟದ ಕಡಿದಾದ ಇಳಿಜಾರಿನ ಮೇಲಿರುವ ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು [[ವಿಜಯನಗರ]] ರಾಜವಂಶದವರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.<ref>{{cite web | url=https://www.deccanherald.com/content/665327/fort-monolith.html | title=Fort on a monolith | date=19 March 2018 }}</ref> ==ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ== ೨೦೦೧ ರ [[ಭಾರತ]]ದ [[ಜನಗಣತಿ]]ಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಧುಗಿರಿಯು ೨೯,೨೧೫ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೫೨% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೪೮% ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archive-date=2004-06-16|title= Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|access-date=2008-11-01|publisher= Census Commission of India}}</ref> ಮಧುಗಿರಿಯು ಸರಾಸರಿ ೭೨% ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೫೯.೫% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ: ಪುರುಷರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೭೭% ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೬೭%. ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೧%, ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು. ==ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು== *ಕನ್ನಡದ ಖ್ಯಾತ ನಟ [[ಅರ್ಜುನ್ ಸರ್ಜಾ]] ಮತ್ತು [[ದೊಡ್ಡರಂಗೇಗೌಡ]] ಇಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. * [[ಹೆಚ್.ಆರ್.ನಾಗೇಶರಾವ್]] - `[[ಸಂಯುಕ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ನಿವೃತ್ತ ಸ್ಥಾನಿಕ ಸಂಪಾದಕ, ಕನ್ನಡದ ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ, `ಸುದ್ದಿಜೀವಿ' ಎಂದೇ ಹೆಸರಾದ ನಾಗೇಶರಾವ್ ೨೦ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೨೭ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ==ಮಧುಗಿರಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು== *[[ಮಧುಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ತಿಮಲಾಪುರ ಅರಣ್ಯ]] *[[ಮಿಡಿಗೇಶಿ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ವೆಂಕಟರವಣಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಸ್ಥಾನ]] *[[ಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]] *"ಶ್ರೀ ಚೋಳೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮೀ ದೇವಾಲಯ, ಸಿದ್ದಾಪುರ " *"'''ಶ್ರೀ ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ''', ಮಧುಗಿರಿ" *"ಶ್ರೀ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಹರಿಹರ *[[ಕಲ್ಯಾಣಿಗಳು]] *[[ಬಸವಣ್ಣನ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ಸಿದ್ದರ ಬೆಟ್ಟ]] *[[ತುಮಕೂರು ಗೇಟ್ ಬಳಿಯ ಈಜುಕೊಳ|ದಂಡಿನ ಮಾರಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ. ನೇರಳೇಕೆರೆ.]] *[[ವೀರಭಾಲಮ್ಮ ದೇವಾಲಯ, ನೇರಳೇಕೆರೆ]] *[[ಕೋಟೆ ಕಲ್ಲಪ್ಪ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.ಹೊಸಹಳ್ಳಿ.]] *[[ಕೃಷ್ಣಮೃಗ ಅರಣ್ಯಧಾಮ,ಮೈದನಹಳ್ಳಿ]] {{commonscat|Madhugiri}} ==ಸಹ ನೋಡಿ== *[[ಚನ್ನರಾಯನ ದುರ್ಗ]] *[[ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]] *[[ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಾಲೂಕುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] fyvnvalibeoxic1ppr4q28ygj09n0lg 0 13686 1258583 1178576 2024-11-19T14:12:39Z 200.24.154.84 1258583 wikitext text/x-wiki {{Infobox ದೇಶ |native_name = Қазақстан Республикасы <br />''ಕಜಾಕ್‍ಸ್ಥಾನ್ ರೆಸ್ಪುಬ್ಲಿಕಾಸಿ''<br /> Республика Казахстан <br />''ರೆಸ್ಪುಬ್ಲಿಕ ಕಜಾಕ್‍ಸ್ಥಾನ್'' |conventional_long_name = ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್ ಗಣರಾಜ್ಯ |common_name = ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್ |national_motto = |image_flag = Flag of Kazakhstan.svg |image_coat =Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg |image_map = LocationKazakhstan.png |national_anthem = ನನ್ನ ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್ |official_languages = [[ಕಜಾಕ್ ಭಾಷೆ|ಕಜಾಕ್]] (ಅಧಿಕೃತ), [[ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆ|ರಷ್ಯನ್]] |capital = [[ಅಸ್ಥಾನ]] |latd=51 |latm=10 |latNS=N |longd=71 |longm=30 |longEW=E |largest_city = [[ಅಲ್ಮಾಟಿ]] |demonym = Kazakh, Kazakhstani |government_type = [[ಗಣರಾಜ್ಯ]] |leader_title1 = ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ |leader_title2 = ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಅ |leader_name1 = [[ನೂರ್ಸುಲ್ತಾನ್ ನಜರ್ಬಯೇವ್]] |leader_name2 = [[ಕರೀಮ್ ಮಸಿಮೋವ್]] |area_rank = ೯ನೇ |area_magnitude = 1 E12 |area = 2,724,900 |areami² = 1,052,085 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = 1.7 |population_estimate = 15,217,711 [http://www.stat.kz/stat/print.aspx?p=news_27&l=en ೧] |population_estimate_year = ಜನವರಿ ೨೦೦೬ |population_estimate_rank = ೬೨ನೇ |population_census = 14,953,100 |population_census_year = ೧೯೯೯ |population_density = 5.4 |population_densitymi² = 14.0 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = ೨೧೫ನೇ |GDP_PPP_year = ೨೦೦೭ |GDP_PPP = $145.5 billion |GDP_PPP_rank = ೫೬ನೇ |GDP_PPP_per_capita = $9,594 |GDP_PPP_per_capita_rank = ೬೬ನೇ |sovereignty_type = [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ]] |sovereignty_note = [[ಸೋವಿಯೆಟ್ ಒಕ್ಕೂಟ]]ದಿಂದ |established_event1 = ೧ನೇ [[ಖಾನೇತ್]] |established_date1 = [[೧೩೬೧]] as [[White Horde]] |established_event2 = ೨ನೇ ಖಾನೇತ್ |established_date2 = [[೧೪೨೮]] as [[Uzbek Horde]] |established_event3 = ೩ನೇ ಖಾನೇತ್ |established_date3 = [[೧೪೬೫]] ([[ಕಜಾಕ್ ಖಾನೇತ್]]) |established_event4 = ಘೋಷಿತ |established_date4 = [[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೬]], [[೧೯೯೧]] |established_event5 = Finalized |established_date5 = [[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೫]], [[೧೯೯೧]] |HDI_year = ೨೦೦೪ |HDI = {{increase}} 0.774 |HDI_rank = ೭೯ನೇ |HDI_category = ಮಧ್ಯಮ |Gini = 33.9 |Gini_year = 2003 |Gini_category = medium |currency = [[ತೆಂಗೆ]] |currency_code = KZT |country_code = KAZ |time_zone = West/East |utc_offset = +5/+6 |time_zone_DST = ''not observed'' |utc_offset_DST = +5/+6 |cctld = [[.kz]] |calling_code = 7 }} '''ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್''', ({{lang|kk|Қазақстан}}; {{lang|ru|Казахстан}}) ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ '''ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್ ಗಣರಾಜ್ಯ''', ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ [[ಯುರೇಶಿಯ]]ದಲ್ಲಿರುವ, ಪ್ರಪಂಚದ ೯ನೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಶ. ಹಿಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್]] ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ 15 ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು. 1991ರಲ್ಲಿ [[ಸ್ವತಂತ್ರ]] ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಮಧ್ಯ [[ಏಷ್ಯ]]ದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಇದನ್ನು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ರಷ್ಯ, ಪುರ್ವಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚೀನ, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಕಿರ್ಗಿಸ್ತಾನ ಸಮುದ್ರ ಹಾಗೂ ತುರ್ಖಮೇನಿಸ್ತಾನದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗÀಳು ಸುತ್ತುವರಿದಿವೆ. ==ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಗಾತ್ರ== ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾದ ರಾಜ್ಯ. ಸಮಶೀತೋಷ್ಣವಲಯದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಿಂದ (ಸ್ಟೆಪ್ಪಿಸ್) ಕೂಡಿರುವ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರ ಏರಿಳಿತಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಮೈದಾನಗಳು, ಕಣಿವೆಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಕ್ಷಾಂಶ 44055ದಿ ಉ. ಮತ್ತು ರೇ. 50090ದಿ ಪು.ದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿರುವ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರ 2,717,300 ಚ.ಕಿಮೀ ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 1894 ಚ.ಕಿಮೀ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ ಕರಾವಳಿ ತೀರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಾಜಧಾನಿ ಆಸ್ಥಾನ (ಜನಸಂಖ್ಯೆ 814,401 (2014)). ಕeóÁಕ್ಸ್ತಾನದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 17,948,816 (2014).<ref>http://archive.suvarnanews.tv/sports/special/kajakistana-valibal-player-sabina-s-beauty-is-become-the-problem-for-the-team..--4894{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಭೂ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು== ಭೂ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನದ ಕೃಷಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಪುರಕವಾಗಿಲ್ಲ. ಅಧಿಕ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಣ್ಣಿನ ಸವಕಳಿ, ಅಲ್ಪಮಳೆ, ಒಣಹವೆ, ಅಲ್ಕಲೈನ್ನಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಅಂತರ್ಜಲ ಮೊದಲಾದ ಅಂಶಗಳಿಂದ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸತ್ತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಸರ್ಕಾರ ವಿಶೇಷ ಮಣ್ಣಿನ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರ ಮಧ್ಯ ಸ್ಟೆಪಿ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಈ ವಲಯ ಸೈಬೀರಿಯದವರೆಗೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸು. 11,000 ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ನದಿಗಳು, 7,000 ಸರೋವರಗಳು ಹಾಗೂ ಜಲಾಶಯಗಳಿವೆ. ಅಗಾಧವಾದ ಜಲಸಂಪತ್ತು ಕೃಷಿಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಹಾಗೂ ನೌಕಾಯಾನಕ್ಕೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಭಾಗದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳು: ಇರ್ಟಿಶ್ (1700 ಕಿಮೀ), ಐಷ್ಯ (1400 ಕಿಮೀ), ಯುರಲ್ (1082 ಕಿಮೀ), ಸಿರ್ದರ್ಯ (1400 ಕಿಮೀ), ಲೀ (815 ಕಿಮೀ), ಚೂ (800 ಕಿಮೀ), ಟೊಬೊಲ್ (800 ಕಿಮೀ) ಮತ್ತು ನುರು (978 ಕಿಮೀ). ==ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲ== ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶ ಹೊಂದಿದೆ. ಕ್ರೋಮಿಯ, ತಾಮ್ರ, ಸೀಸ ಮತ್ತು ಸತು, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು, ಪೆಟ್ರೋಲ್, ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ. ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಅನಿಲದ ನಿಕ್ಷೇಪ ಸು. 14 ಕಣಿವೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಪತ್ತೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 160 ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಧನ ನಿಕ್ಷೇಪ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದುದು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಸು. 300 ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶೋಧಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 173 ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳಿವೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಪಂಚದ ಶೇ. 1 ರಷ್ಟನ್ನು ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref>http://www.karavalikarnataka.com/news/fullstory.aspx?story_id=1004&languageid=1&catid=111&menuid=0{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರಮುಖ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ದೇಶ== ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರಮುಖ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ದೇಶ. ಕರಗಂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಪ್ರದೇಶ. ಇದು ಸು. 3,000 ಚ.ಕಿಮೀ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ 34,000 ಮಿ.ಟನ್. ನಿಕ್ಷೇಪವಿದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ 31,000 ಮಿ.ಟನ್ ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಆಂತ್ರಸೈಟ್ ಮತ್ತು ಬಿಟುಮಿನಸ್ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು, 3,000 ಮಿ.ಟನ್ ದ್ವಿತೀಯ ದರ್ಜೆಯ ಬಿಟುಮಿನಸ್ ಮತ್ತು ಲಿಗ್ನೈಟ್ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲಿನ ನಿಕ್ಷೇಪವು ಪ್ರಪಂಚದ ಶೇ. 3.5 ರಷ್ಟು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದ 9ನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲಿನ ನಿಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಇರುವುದರಿಂದ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಸುಲಭ ಮತ್ತು ಲಾಭದಾಯಕವಾದುದು.2001ರಲ್ಲಿ ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಶೇ. 1.9 ರಷ್ಟು (72.2 ಮಿ.ಟನ್) ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತ್ತು ಹಾಗೂ 44.9 ಮಿ.ಟನ್ಗಳಷ್ಟು ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ವರ್ಷ 27.2 ಮಿ.ಟನ್ (ಶೇ.4) ರಫ್ತುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.ಬಾಕ್ಸೈಟ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ದೇಶಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶ 10ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. 3668 ಸಾವಿರ ಟನ್ (2001) ಉತ್ಪಾದಿಸಿತ್ತು. ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಬಾಕ್ಸೈಟ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶವು ಶೇ. 2.6 ರಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಿದೆ. ==ಕಬ್ಬಿಣ ಅದಿರಿನ ನಿಕ್ಷೇಪ== ಇಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಬ್ಬಿಣ ಅದಿರಿನ ನಿಕ್ಷೇಪ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ನಿಕ್ಷೇಪದ ಶೇ. 6.1 ರಷ್ಟನ್ನು (19,000 ಮಿ.ಮೆ.ಟನ್) ಹೊಂದಿದೆ. 2001ರಲ್ಲಿ ಶೇ. 1.5 ಮೆ. ಟನ್ಗಳಷ್ಟು (16 ಮಿ) ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತ್ತು. ಕಜಾ಼ಕ್ಸ್ತಾನ ಪ್ರಪಂಚದ 9ನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ತಾಮ್ರ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ದೇಶ. ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 3.4 ರಷ್ಟನ್ನು ಪುರೈಸುವುದು (4,70,000 ಟನ್). ಈಗಾಗಲೆ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರು ಪತ್ತೆಯಾಗಿದ್ದು ಸು. 19,000 ಮಿ.ಮೆ.ಟನ್ ನಿಕ್ಷೇಪವಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಕ್ಷೇಪ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ನಿಕ್ಷೇಪದ ಶೇ. 6.1 ರಷ್ಟು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. 2001ರಲ್ಲಿ 16 ಮಿ.ಮೆ.ಟನ್ (ಶೇ.1.5) ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗಿತ್ತು.ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಸೀಸದ ನಿಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರಪಂಚದ 7ನೆಯ ದೊಡ್ಡ ದೇಶ. ಇಲ್ಲಿನ ನಿಕ್ಷೇಪದ ಮೊತ್ತ 20 ಲಕ್ಷ ಮಿ.ಟನ್. ಮಿ.ಹೆ. (ಶೇ. 1.5) ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಶೇ. 3.4 ರಷ್ಟನ್ನು ಈ ದೇಶ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಿದೆ. ಹಾಗೂ ಶೇ.3.8ರಷ್ಟು (3,44,000 ಟನ್) ಸತುವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೃಷಿ== ಗೋದಿ ಕಜಾ಼ಕ್ಸ್ತಾನದ ಮುಖ್ಯಬೆಳೆ. 11.26 ಮಿ.ಹೆ. ಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಯು 11.52 ಮಿ.ಮೆ.ಟನ್ಗಳು. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 2.1 ರಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಹೆಕ್ಟೇರಿಗೆ 1023 ಕಿಗ್ರಾಂ ಇಳುವರಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಗೋದಿ ಸಾಗುವಳಿ ಭೂಮಿಯ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಟಿ ವ್ಯವಸಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕೃಷಿವಿಧಾನ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಹಾಗೂ ಯಾಂತ್ರೀಕರಣ ಬೇಸಾಯ ಕ್ರಮಗಳು ಗೋದಿ ಬೇಸಾಯಕ್ಕೆ ಪುರಕವಾಗಿವೆ. ವಾಯುಗುಣದ ವಿಷಮ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಗೋದಿಯ ಯಶಸ್ವಿಗೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಅಡ್ಡಿಯುಂಟುಮಾಡುವವು. ವಸಂತ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದ ಗೋದಿಗಳೆರಡನ್ನು ಬೆಳೆದರೂ ಉತ್ಪನ್ನದ ಅಧಿಕ ಭಾಗವು ವಸಂತಕಾಲದ ಗೋದಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಗೋದಿ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇಶ 8ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ದೇಶ 51.4 ಲಕ್ಷ ಟನ್ (ಶೇ. 3.9) ಗೋದಿಯನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ.ಈ ದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಯ ದರ ಶೇ. 03, ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರತಿ 1000ಕ್ಕೆ 16, ಶಿಶುಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರತಿ 1000 ಕ್ಕೆ 38.3. ಸರಾಸರಿ ಜೀವಿತಾವಧಿ 66.9 ವರ್ಷಗಳು. ==ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ದ ರಾಜಧಾನಿ ಅಸ್ತಾನ್== ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ದ ರಾಜಧಾನಿ ಅಸ್ತಾನ್ (28,82,000). ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು ಅಲ್ಮಟಿ (10,45,900) ಕರಗಾಂಡ (4,04,600), ಶೈಮ್ಕೆಂಟ್ (3,33,500), ಟಾರಾಜ್ (3,05,700), ಪೌಲೋಡರ್ (2,99,500), ಉಸ್ಟ್‌-ಕಮೆನೊರ್ಸ್ಕೆ (2,88,000) ಮತ್ತು ಅಕ್ಯೊಟೋಬೆ (2,34,400).ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ ರಷ್ಯನ್. ಶೇ. 95ರಷ್ಟು ಜನ ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಡುವರು. ಶೇ. 64ರಷ್ಟು ಕಜಾರ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ಬಳಸುವುದುಂಟು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಶೇ. 53.4 ರಷ್ಟು ಕಜಾ಼ಕ್, ಶೇ. 30 ರಷ್ಟು ರಷ್ಯನ್, ಶೇ. 3.7 ರಷ್ಟು ಉಕ್ರೆನಿಯನ್, ಶೇ. 1.4 ರಷ್ಟು ತಾತರ್, ಶೇ. 1.4 ರಷ್ಟು ವೈಗುರ್ ಹಾಗೂ ಶೇ. 4.9 ರಷ್ಟು ಇತರ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಡುವವರು ಇಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಹಣ ಟೆಂಗೆ.ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳು ಬಹು ಸಂಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದು, ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇ. 47ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ರಷ್ಯನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯದವರು ಶೇ. 44, ಪ್ರಾಟೆಸ್ಟಂಟರು ಶೇ. 2, ಇತರರು ಶೇ. 7 ರಷ್ಟು. ಶೇ. 98ರಷ್ಟು ಸಾಕ್ಷರತೆಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಈ ದೇಶ ಸಾಧಿಸಿದೆ. ==ಆಹಾರ ಬೆಳೆಗಳು== ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ದ ಪ್ರಮುಖ ಆಹಾರ ಬೆಳೆಗಳು ಓಟ್ಸ್‌, ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳ, ಗೋದಿ ಮತ್ತು ಬಾರ್ಲಿ. ಹತ್ತಿ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯಬೆಳೆ.ಉಣ್ಣೆತಯಾರಿಕೆ, ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಸಂಸ್ಕರಣೆ, ಪಶು ಸಂಗೋಪನೆ, ಧಾನ್ಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆ, ಸಕ್ಕರೆಗೆಡ್ಡೆ, ತಾಮ್ರ ಕೈಗಾರಿಕೆ, ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು. ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು. ==ಸಾರಿಗೆ== ಕಜಾಕಿಸ್ತಾನ್ ಸು. 13,601 ಕಿಮೀ (2002) ಉದ್ದದ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳ ಉದ್ದ 81,331 ಕಿಮೀ. ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ರಸ್ತೆಗಳ ಉದ್ದ 77,020 ಕಿಮೀ. ಇತರೆ ರಸ್ತೆಗಳ ಉದ್ದ 4,311 ಕಿಮೀ. ಜಲಸಾರಿಗೆಯ ಉದ್ದ 3,900 ಕಿಮೀ. 2002ರಲ್ಲಿ 10,449 ಮೀ. ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ರೈಲು ಪ್ರಯಾಣದ ಸೌಲಭ್ಯ ಪಡೆದಿದ್ದರು. 133,088 ಮಿ.ಟನ್ಗಳಷ್ಟು ಸರಕನ್ನು ಸಾಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ]] [[ವರ್ಗ:ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ದೇಶಗಳು]] dkb12s7mf1h7adu6oc2s338w05mokjn 0 15920 1258603 1232859 2024-11-19T16:06:16Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258603 wikitext text/x-wiki {{Infobox Mandir | name = ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ಶಿವ ಮಂದಿರ | native = त्र्यंबकेश्वर | image = Trimbakeshwar Shiva Temple, Trimbak, Nashik district.jpg | image_alt = | caption = | pushpin_map = India Maharashtra | map_caption = Location within Maharashtra | map_size = 250 | latd = 19 | latm = 55 | lats = | latNS = N | longd = 73 | longm = 30 | longs = | longEW = E | coordinates_region = IN | coordinates_display= title | other_names = | proper_name = ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ಮಂದಿರ | devanagari = | sanskrit_translit = Tryambakeśvara | tamil = | marathi = | bengali = | country = [[ಭಾರತ್|ಭಾರತ]] | state = [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] | district = [[ನಾಸಿಕ್ ಜಿಲ್ಲಾ|ನಾಸಿಕ್]] | locale = [[ತ್ರಿಂಬಕ]] | elevation_m = | primary_deity = [[ಶಿವ]] | important_festivals= | architecture = ಮೇಮದಪಂದಿ | number_of_temples = | number_of_monuments= | inscriptions = | date_built = | creator = | website = www.nashikkumbhamela.roxa.com }} [[Image:Trimbhakeshwar Temple.jpg|thumb|200px|ತ್ರಿಂಬಕೇಶ್ವರ ಮಂದಿರ,ನಾಸಿಕ್]] [[File:Trimbakeshwar Temple, near Nashik.jpg|right|200px|thumb|ಗೋಪುರ ಸಮೀಪ ನೋಟ,ತ್ರಿಂಬಕೇಶ್ವರ ಮಂದಿರ]] [[Image:Trimbakweshwar Temple Entrance.jpg|thumb|200px|ಮಹಾದ್ವಾರ ಪ್ರವೇಶ ಮಾರ್ಗ,ತ್ರಂಬಕೇಶ್ವರ ಮಂದಿರ]] [[Image:Tryambakeshwar Kund.jpg|thumb|200px|ಕುಶವರ್ತ]] '''ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ'''ವು ( [[ಮರಾಠಿ]]ಯಲ್ಲಿ ತ್ರಿಂಬಕೇಶ್ವರ್ ) [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ [[ನಾಶಿಕ್]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ತ್ರಿಂಬಕ್ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪ್ರಾಚೀನ [[ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ]]. ಇದು ನಾಶಿಕ್ ನಗರದಿಂದ ೨೮ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿ [[ಗೋದಾವರಿ]] ನದಿಯ ಉಗಮಸ್ಥಾನದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಶಿವದೇವಾಲಯವಿರುವ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು [[ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳು|ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಸಮೀಪದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟದಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಬವಿಸುವ ಗೋದಾವರಿ ನದಿಯು [[ಭಾರತ ಜಂಬೂದ್ವೀಪ]]ದ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ. ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರದ ಕುಶಾವರ್ತ ಎಂಬ ಕುಂಡದಿಂದ ಮುಂದೆ ಗೋದಾವರಿಯ ಹರಿವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವುದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು [[ಹಿಂದೂ]] ಶ್ರದ್ಧಾಳುಗಳು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಪುಣ್ಯಸ್ನಾನ ಕೈಗೊಳ್ಳುವರು. ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರದದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿನ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗವು ಮೂರು ಮುಖಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಈ ಮುಖಗಳು [[ಬ್ರಹ್ಮ]], [[ವಿಷ್ಣು]] ಮತ್ತು [[ಶಿವ]]ನ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿವೆ. ಭಾರತದ ಉಳಿದ ಹನ್ನೊಂದು ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳೆಲ್ಲವೂ ಶಿವಪ್ರಧಾನವಾಗಿವೆ. ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟಗಳ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಕರಿಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ಸುಂದರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ೭ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಅಂಜನೇರಿ ಪರ್ವತವು [[ಹನುಮಂತ]]ನ ಜನ್ಮಸ್ಥಾನವೆಂದು ಹೇಳಲ್ಪಡುವುದು. == [[ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] -ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರ == '''ಸ್ಥಳ''' ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಸಿಕ ನಗರದಿಂದ ೨೮ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಅದು ಗೋದಾವರಿನದಿಯ ಉಗಮದ ಹತ್ತಿರವಿದೆ.<ref>http://trimbakeshwar.in/</ref> *ಗೋದಾವರಿನದಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಂದು (ಸ್ನಾನಮಾಡಿ) ಶಿವನ ಪೂಜೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಪೂಜೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಆರತಿ , ದೀಪ, ಉಡುಗೆ ಹಾಕಲು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ , ಎಲ್ಲಾ ಮಂಗಳದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ನದಿಯ ಸೋಪಾನದ ಮೇಲೆ ಮಾರಲು ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಪೂಜೆಮಾಡಿ ದೀಪಹಚ್ಚಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬಿಡಬೇಕು. ಆ ದೃಶ್ಯ ನೋಡಲು ಬಹಳ ಚಂದ. ಗೋರಾರಾಮ, ಕಾಲಾರಾಮ , ಆಂಜನೇಯ , ದುರ್ಗಾ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಪುರಾತನ ಸುಂದರ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ . ಅವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಪಂಚವಟಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಸೀತಾಮಾತೆ ನೆಲಸಿದ ಪಂಚ ವಟ ವೃಕ್ಷಗಳ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ರಾಮಾಯಣ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಹೋಗಿಬರಬಹುದು. == ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ದೇವಾಲಯ == *ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಾಂಗಣ ಬಹಳ ವಿಶಾಲವಾಗಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಬರುವುದರಿಂದ ಸರತಿ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಶಿವನ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗುವುದು. ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿಸಿದರೆ ಬೇಗ ದೇವರ ದರ್ಶನ ಮಾಡಬಹುದು. ಸರತಿಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿದರೆ ವಿಶಾಲ ಹೊರ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಳಕಿಲ್ಲದ ಆವರಣಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸದಾ ನಾನಾ ಹೋಮ ಹವನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಳಿ ಬಂದರೆ ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ದರ್ಶನವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಚಕರೇ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದ ಅಂಗಡಿಗಳಿಂದ ಪೂಜಾಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಡಬೇಕು. ಮಂಗಳಾರತಿ ಮಾಡುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಶ್ರೀ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಮೂರು ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಲಿಂಗಗಳಿವೆ. ಅವನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಷ್ಣು ಮಹೇಶ್ವರ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ದರ್ಶನವಾದ ಮೇಲೆ, ತೀರ್ಥ, ಪ್ರಸಾದ, ಮಂಗಳಾರತಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬೇಗ ಹೊರಡಬೇಕು. ಸರತಿ ಸಾಲು ಇರುವುದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ನಿಲ್ಲುವಂತಿಲ್ಲ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯೆದುರು ಗಣಪತಿಯ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ. ಮುಂದಿನ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಭವ್ಯವಾದ ನಂದಿಯ ದೊಡ್ಡ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸ ಹಾಗೂ ಸೋಮವಾರದಂದು ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಇರುತ್ತವೆ. *ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ ದರ್ಶನದಿಂದ ಸಕಲ ಪಾಪಗಳೂ ನಾಶವಾಗಿ ಸುಖ ಶಂತಿ ದೊರೆಯುವುದೆಂದು ಭಕ್ತರ ನಂಬುಗೆ. ಈಗಿನ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪೇಶ್ವೆ ಬಾಲಾಜಿ ಬಾಜಿರಾವ್ (ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್) ಕಟ್ಟಿಸಿದನೆಂದು ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಅಮೃತಕುಂಡವಿದೆ. ನಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ೧೨ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕುಂಭ ಮೇಳ ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ. ಲಕ್ಷಾಂತರಜನ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ನದಿಯ ಸ್ನಾನ ಘಟ್ಟಗಳು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಸುಂದರವಾಗಿವೆ. == ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣ == *ಇದು ಇತರೆ ಜ್ಯೋತಿಲಿಂಗಗಳ ಸ್ಥಳಪುರಾಣದಂತೆಯೇ ಇದೆ. ಈ ಜ್ಯೋತಿಲಿ೯ಂಗಗಳು ಶಿವನ ಜ್ಯೋತಿಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಇವರಲ್ಲಿ ಯಾರು ಮೇಲೆಂದು ಚರ್ಚೆಯಾದಾಗ, ಅವರು ಯಾರು ಮೇಲೆಂದು ಶಿವನನ್ನು ಕೇಳುವರು. ಶಿವನು ಮೂರು ಜ್ಯೋತಿಗಳ (ಬೆಳಕಿನ) ಕಂಬಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಠಿಸಿದನು (ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ). ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮರಿಗೆ ಅದರ ಮೇಲಿನ ಮತ್ತು ಕೆಳಗಿನ ತುದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ತಿಳಿಸಿದನು. ವಿಷ್ಣುವು ಅದರ (ಮೇಲಿನ) ತುದಿಯನ್ನು ಕಾಣದೇ ಹಿಂತುರುಗಿ ಬಂದು ತನಗೆ ಆ ಲಿಂಗದ ತುದಿ ಸಿಗದಿರುವ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಬ್ರಹ್ಮನು ತಾನು ನೋಡಿರುವದಾಗಿ ಹೇಳಿದನು. ಈಶ್ವರನು ಎರಡನೇ ಜ್ಯೋತಿಸ್ಥಂಬವಾಗಿದ್ದು ಬ್ರಹ್ಮನು ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿದನೆಂದು ತಿಳಿದು ಅವನಿಗೆ ಪೂಜೆಯಿಲ್ಲದಿರಲಿ ಎಂದು ಶಪಿಸಿದನು .ಅದರೆ ಸತ್ಯ ಹೇಳಿದ ವಿಷ್ಣು ವು ಪೂಜೆಗೆ ಅರ್ಹನೆಂದು ಹೇಳಿದನು ಆ ಜ್ಯೋತಿಯೇ ಈ ಜ್ಯೋತಿರ್ ಲಿಂಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಶಿವ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತದೆ. == ಗೋದಾವರಿ ನದಿಯಯ ಉಗಮದ ಕಥೆ<ref>{{Cite web |url=http://www.trimbakeshwar.co.in/history-of-trimbakeswar.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2013-10-07 |archive-date=2014-01-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140118190921/http://www.trimbakeshwar.co.in/history-of-trimbakeswar.html |url-status=dead }}</ref> == *ಗಂಗೆಯನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮನು ಪೂಜಿಸಿದಾಗ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನ ಪಾದದಿಂದ ಹೊರಟ ಗಂಗೆಯು ಶಿವನ ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಳು. ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ೨೪ ವರ್ಷಗಳಕಾಲ ಮಳೆ ಇಲ್ಲದೆ ಬರಗಾಲ ಬಂದಿತು . ಗೌತಮ ಮುನಿಯು ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರದಲ್ಲಿದ್ದ ಅವನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದನು. ಅವನು ನೀರಿಗಾಗಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದನು. ವರುಣನು ಅವನ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿ ಅವನ ಆಶ್ರಮ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಮಳೆ ಸುರಿಸಿದನು. ಗೌತಮನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬೀಜ ಬಿತ್ತಿ - ಸಂಜೆ ಫಸಲು ಕೊಯಿದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಉಣಬಡಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಋಷಿ ಸಮೂಹವೆಲ್ಲಾ ಅವನ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದರು. ಆ ಋಷಿಗಳ ಆಶೀರ್ವಾದ ಬಲದಿಂದ ಗೌತಮನ ಪುಣ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿ ಇಂದ್ರನ ಪದವಿಗೆ ಆಪತ್ತು ಬಂದಿತು. ಇಂದ್ರನು ಮೋಡಗಳಿಗೆ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಮಳೆ ಸುರಿಸಲು ಆಜ್ಞೆಮಾಡಿದನು . ಅದರಿಂದ ಋಷಿಗಳೆಲ್ಲಾ ಅವರವರ ಆಶ್ರಮಗಳಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ, ಗೌತಮನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಅವನ ಪುಣ್ಯ ಫಲವೂ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿ ಎಂದು ಇಂದ್ರನು ಯೋಚಿಸಿದನು. ಆದರ ಗೌತಮನು ಋಷಿಗಳಿಗೆ ತನ್ನಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲು ಒತ್ತಾಯಮಾಡಿದನು. ಒಂದುದಿನ ತನ್ನ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ದನಗಳು ಮೇಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಒಂದು ಹಸುವಿಗೆ ಒಂದು ದರ್ಭೆಯಿಂದ ಹೊಡೆದನು. ಆ ಹಸು ಅದಕ್ಕೇ ಸತ್ತುಹೋಯಿತು. ಅದು ಪಾರ್ವತೀದೇವಿಯ ಗೆಳತಿ ಜಯಾ - ಗೋವಿನ ರೂಪದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದಳು. ಋಷಿಗಳು ಗೋಹತ್ಯೆ ಯನ್ನು ನೋಡಿ ಅವನ ಆಶ್ರಮ ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಟರು ಗೌತಮನು ಚಿಂತಿತನಾಗಿ ಗೋಹತ್ಯೆ ಯ ದೋಷಹೋಗಲು ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿದನು. ಅದಕ್ಕೆ ಅವರು ಗಂಗಾ ಜಲದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಗೋಹತ್ಯೆಯ ದೋಷ ಪರಿಹಾರವಾಗುವುದೆಂದು ಹೇಳಿದರು *ಗಂಗೆಯು ಶಿವನ ಜಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿತಳಾಗಿದ್ದಳು. ಗೌತಮನು ಶಿವನನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸುಮಾಡಿ ಭೂಮಿಗೆ ನೀರ ಹರಿಸಲು ಕೇಳಿದನು. ಶಿವನು ಗಂಗೆಗೆ ಹೇಳಿದರೂ ಅವಳು ಶಿವನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬರಲು ಇಷ್ಟಪಡಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಶಿವನು ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯಮಾಡಿ ತನ್ನ ಜಟೆಯನ್ನು ಕೊಡಹಿದನು. ಗಂಗೆ ಅಲ್ಲೊಂದು ಕಡೆ ಇಲ್ಲೊಂದು ಕಡೆ ಬಿದ್ದು ಹರಿದು ಹೋಗಿ ಗೌತಮನ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಗೌತಮನು ದರ್ಭೆಯನ್ನು ಮಂತ್ರಿಸಿ ಅದರ ಕಟ್ಟೆ ಮಾಡಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಜಟೆಯ ನೀರು ಬೀಳುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು ಆಗ ಗಂಗಾಜಲ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿ ಗೌತಮನು ಅದರಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಗೋಹತ್ಯೆಯ ದೋಷವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡನು. ಆ ಗಂಗೆಯ ಕೊಳಕ್ಕೆ ಕುಶಾವರ್ತಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗೋದಾವರೀ ನದಿಯು ಹುಟ್ಟಿ ಆಂಧ್ರದ ರಾಜಮುಂಡ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಸೇರುವದು. *ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಾರಾಯಣ ಬಲಿ, ತ್ರಿಪಿಂಡಿವಿಧಿ, ಕಾಳಸರ್ಪ ಶಾಂತಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಮೂರನೇ ಮರಾಠಾ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಸ್ಸಕ ವೆಂಬ ವಜ್ರವನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ಈ ವಜ್ರವು ಈಗ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಕನೆಕ್ಟಿಕಟ್ ಗ್ರೀನಿಚ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಎಡ್ವರ್ಡ ಜೆ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಎಂಬುವವರ ಹತ್ತಿರ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. *ಆಂಜನೇಯ ಸ್ವಾಮಿಯ ಜನನ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಹೇಳುವ ಅಂಜನೇರಿ (ಅಂಜನಗಿರಿ) ಬೆಟ್ಟವು ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರದಿಂದ ೭ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ಮಳೆ ಬೀಳುವ ಪ್ರದೇಶವಾದ್ದರಿಂದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶ ಹಸಿರು ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ನಯನ ಮನೋಹರವಾಗಿದೆ. == ಇತರೆ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾ ಕೇಂದ್ರ== *ಇಲ್ಲಿ ನೀಲ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ನೀಲಾಂಬ, ಮನ್ನಾಂಬಾ, ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಯರು , ಪರಶುರಾಮನು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುವುದನ್ನು ನೋಡಲು ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪರಶುರಾಮನು ಅವರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಲು ಕೋರಿಕೊಂಡನು -ಅವರು ಅಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲಸಿದರು ಅವರೆಲ್ಲರ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅಲ್ಲಿವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಮುನಿಯೂ (ಶ್ರೀಪಾದ ಶ್ರೀವಲ್ಲಭರು) ಅಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಅಲ್ಲಿ ಕೆಲವುಕಾಲ ನೆಲಸಿದರು . ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ದೇವಾಲಯವೂ ಇದೆ ಇವಲ್ಲದೆ ಇದರ ಹತ್ತಿರವೇ ಪುರಾತನ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ, ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಆಶ್ರಮ, ಖಂಡೋಬಾ ಮಂದಿರ, ರೇಣುಕಾದೇವೀ ಮಂದಿರಗಳು ನೀಲ ಪರ್ವತದ ತಪ್ಪಲಲ್ಲಿ ಇವೆ. ಅಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ಸಮರ್ಥ ಗುರುಪೀಠ, ಸಮರ್ಥ ಮಹಾರಾಜರ ತ್ರ್ಯಂಬೇಕೇಶ್ವರ ಮಂದಿರಗಳು ಸುಮಾರು ೧ ಕಿ ಮೀ.ದೂರದಲ್ಲಿವೆ . ಇಲ್ಲಿ, ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ನಗರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬಗಳು ಇವೆ. ವೇದ ಪಾಠಶಾಲೆಗಳೂ ಗುರುಕುಲಗಳೂ ಇವೆ ವೇದ ವಿದ್ಯೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಅಷ್ಟಾಂಗ ಯೋಗ ಬೋಧಿಸುವ ಕೇಂದ್ರವೂ ಆಗಿದೆ. == ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ == *೧. ಶ್ರೀ [[ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] *೨.[[ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳು]] *೩. [[ಶ್ರೀ ವೈದ್ಯನಾಥ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] | *೪. [[ಶ್ರೀ ಓಂಕಾರೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] *೫. [[ಶ್ರೀ ಸೋಮನಾಥ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] *೬[[ಶ್ರೀ ನಾಗೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] *೭[[ಶ್ರೀ ಮಹಾಕಾಳೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] *೮.[[ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ]] == ಆಧಾರ == *೧ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ: ಶ್ರೀ ತ್ರ್ಯಂಭಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗ *https://en.wikipedia.org/wiki/Trimbakeshwar_Shiva_Temple *೨.ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳು ಕೈ ಹೊತ್ತಿಗೆ- ಪ್ರವಾಸ ಲೇಖನ ಗ್ರಂಥ_ ಬರೆದವರು ಶ್ರೀಮತಿ ಚೂಡಾಮಣಿ ರಾಮಚಂದ್ರ [[ಸಾಗರ]] ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಗಳು == * http://www.trambakeshwar.com ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ * http://www.kalsarpa.com * http://www.nashik.com/travel/trimbakeshwar.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121227092541/http://nashik.com/travel/trimbakeshwar.html |date=2012-12-27 }} * http://www.religiousportal.com/Tryambakeshwar.html ತ್ರ್ಯಂಬಕೇಶ್ವರ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ * http://www.trimbakeshwar.co.in/history-of-trimbakeswar.html↑{{Dead link|date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} *http://trimbakeshwar.in/ *https://www.purohitsangh.org/trimbakeshwar-guruji authorized and official Trimbakeshwar Guruji (who are TAMRAPATRADHARI PUROHITS). *https://www.trimbakeshwar.org/ History of Trimbakeshwar Temple *https://www.kalsarppujatrimbakeshwar.in/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231030021013/http://www.kalsarppujatrimbakeshwar.in/ |date=2023-10-30 }} Kalsarp Puja Trimbakeshwar Nashik https://www.trimbakeshwarkaalsarppandit.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115519/https://www.trimbakeshwarkaalsarppandit.com/ |date=2024-01-29 }} '''[https://www.trimbakeshwarkaalsarppandit.com/ Best Kaal Sarp Puja Pandit in Trimbakeshwar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115519/https://www.trimbakeshwarkaalsarppandit.com/ |date=2024-01-29 }}'''​​ [https://www.ridhwan.in/digital-marketing-agency-koramangala-bangalore/ Digital Marketing Agency Koramangala Bangalore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115519/https://www.ridhwan.in/digital-marketing-agency-koramangala-bangalore/ |date=2024-01-29 }} [https://www.bestastrologerindelhi.in/ Best Astrologer in Delhi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115520/https://www.bestastrologerindelhi.in/ |date=2024-01-29 }} [https://www.southcoastcarpetcleaning.com.au/best-carpet-cleaning-south-coast-sydney/ carpet cleaning wollongong] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129125529/https://www.southcoastcarpetcleaning.com.au/best-carpet-cleaning-south-coast-sydney/ |date=2024-01-29 }} [https://shantiadvancephysiotherapyclinic.com/ Best Physiotherapists In Vasant Kunj] [https://www.spicainteriordesignermumbai.in/best-kitchen-interior-designer-in-mumbai/ Best Kitchen Interior Designer in mumbai] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115520/https://www.spicainteriordesignermumbai.in/best-kitchen-interior-designer-in-mumbai/ |date=2024-01-29 }} [https://www.safetynetmanufacturermumbai.com/safety-nets-manufacturers-mumbai/ safety nets manufacturers mumbai] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115520/https://www.safetynetmanufacturermumbai.com/safety-nets-manufacturers-mumbai/ |date=2024-01-29 }} [https://www.topcarpetcleaningtoronto.ca/carpet-cleaning-in-toronto-canada/ carpet cleaning in toronto canada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115519/https://www.topcarpetcleaningtoronto.ca/carpet-cleaning-in-toronto-canada/ |date=2024-01-29 }} [https://www.cosmodentalclinics.com/dental-implants-mira-road-mumbai/ dental implants mira road mumbai] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129115520/https://www.cosmodentalclinics.com/dental-implants-mira-road-mumbai/ |date=2024-01-29 }} [https://weddingarts.co/best-wedding-photographers-bangalore/ best wedding photographers bangalore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240129122528/https://weddingarts.co/best-wedding-photographers-bangalore/ |date=2024-01-29 }} ==ಉಲ್ಲೇಖ== {{reflist}} {{ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು]] 97vsy7dakp47w823bgpg520vajitu22 0 16992 1258619 1253960 2024-11-19T18:23:00Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258619 wikitext text/x-wiki [[File:Sheshashayi - Laxminarayan by DHURANDHAR MV.jpg|thumb|[[ವಿಷ್ಣು]] ನಾರಾಯಣನಾಗಿ ತನ್ನ ಪತ್ನಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ|ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ]] ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ [[ಕ್ಷೀರಸಮುದ್ರ|ಸ್ವರ್ಗೀಯ ನೀರಿನಲ್ಲಿ(ಕ್ಷೀರಸಾಗರ)]] ಶೇಷನ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.]] [[:en:Narayana|'''ನಾರಾಯಣ'''ನು]] [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]]ದಲ್ಲಿ (ಅವನ ವಿವಿಧ [[ಅವತಾರ]]ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ) [[ವೇದ|ವೈದಿಕ]] ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಭಗವಂತ ಮತ್ತು [[ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥ]]ದಲ್ಲಿ [[ಪುರುಷೋತ್ತಮ]]ನೆಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವವನು. ಅವನು '''[[ವಿಷ್ಣು]]''' ಮತ್ತು '''[[ಹರಿ]]''' ಎಂದೂ ಪರಿಚಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. [[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]], [[ವೇದ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಪುರಾಣಗಳು|ಪುರಾಣಗಳಂತಹ]] ಹಿಂದೂ ಪವಿತ್ರ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು [[ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥ|ವೈಷ್ಣವರಲ್ಲಿ]] ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಜೀವಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=RvuDlhpvvHwC&pg=PA268|title=The Buddhist Viṣṇu: Religious Transformation, Politics, and Culture|page=268|author=John Clifford Holt|publisher=Motilal Banarsidass Publishers|year=2008|isbn=9788120832695}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=aIviDwAAQBAJ&pg=PA110|title=Ramanuja and Schleiermacher: Toward a Constructive Comparative Theology|page=110|author=Jon Paul Sydnor|publisher=ISD LLC|date=29 March 2012|isbn=9780227900352}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=p6KumJp_wNgC&pg=PA28|title=The Triumph of the Goddess: The Canonical Models and Theological Visions of the Devi-Bhagavata Purana|page=28|author=C. Mackenzie Brown|publisher=SUNY Press|date=29 August 1990|isbn=9780791403648}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=HAg3AgAAQBAJ&pg=PA748|title=The World's Religions|page=748|author1=Peter Clarke|author2=Friedhelm Hardy|author3=Leslie Houlden|author4=Stewart Sutherland|publisher=Routledge|date=14 January 2004|isbn=9781136851858}}</ref> ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಶಾಸ್ತ್ರ== 'ನಾರಾಯಣ' ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ''ಮನುವಿನ ನಿಯಮ''ಗಳಲ್ಲಿ([[ಮನುಸ್ಮೃತಿ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ]] ಪಠ್ಯ) ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಹುದು ಎಂದು ನಾರಾಯಣ್ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name=":0">{{Cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.217324|title=Essays on Indo Aryan Mythology|last=Narayan Aiyangar|date=1901|pages=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.217324/page/n196 196]}}</ref> ಇದು ಹೇಳುತ್ತದೆ: {{blockquote|ನೀರನ್ನು ನರಃ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, (ಯಾಕೆಂದರೆ) [[ನೀರು|ನೀರುಗಳು]] ನಿಜಕ್ಕೂ ನರನ ಸಂತತಿಯಾಗಿದೆ; ಅವು ಅವನ ಮೊದಲ ನಿವಾಸ (ಅಯನ) ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.|source=ಅಧ್ಯಾಯ ೧, ಪದ್ಯ ೧೦<ref>{{Cite web|url=https://www.sacred-texts.com/hin/manu/manu01.htm|title=The Laws of Manu I|website=www.sacred-texts.com|access-date=2019-12-07}}</ref>}} ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು [[ಮಹಾಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]] ವೈದಿಕ-ನಂತರದ ಸಾಹಿತ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="sacred-texts.com">{{Cite web|url=https://www.sacred-texts.com/hin/m03/m03188.htm|title=The Mahabharata, Book 3: Vana Parva: Markandeya-Samasya Parva: Section CLXXXVIII|website=www.sacred-texts.com|access-date=2019-12-05}}</ref> 'ನಾರಾಯಣ'ನನ್ನು 'ಆದಿಮಾನವನ ಮಗ', ಮತ್ತು 'ಎಲ್ಲಾ ಮನುಷ್ಯರ ಅಡಿಪಾಯವಾಗಿರುವ ಸರ್ವೋನ್ನತ ವ್ಯಕ್ತಿ' ಎಂದೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>[[Harivansh]], Adhyay 88 shlock 44, also, Manu Smruti 1:10 " The Law Code of Manu", Published by Oxford University Press, {{ISBN|0-19-280271-2}}, page 11</ref> * 'ನರ' (ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾರ್) ಎಂದರೆ 'ನೀರು' ಮತ್ತು 'ಮನುಷ್ಯ'<ref>{{Cite web|url=https://spokensanskrit.org/index.php?tran_input=nAra&direct=se&script=hk&link=yes&mode=3|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit: 'nara'|website=spokensanskrit.org|access-date=2019-12-05}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * 'ಯಣ' (ಸಂಸ್ಕೃತ ಯಾನ್) ಎಂದರೆ 'ವಾಹನ', 'ನೌಕೆ', ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಸಡಿಲವಾಗಿ, 'ವಾಸಸ್ಥಾನ' ಅಥವಾ 'ಮನೆ'<ref>{{Cite web|url=https://spokensanskrit.org/index.php?mode=3&script=hk&tran_input=yana&direct=au&anz=100|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit 'yana'|website=spokensanskrit.org|access-date=2019-12-05}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ]] ಸಮನ್ವಯ ಸಾಧಿಸುವ ಮೊದಲು ನಾರಾಯಣನು [[ದ್ರಾವಿಡ]] ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದನು ಎಂದು ಎಲ್. ಬಿ. ಕೆನಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ನಾರಾಯಣನ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯು ದ್ರಾವಿಡ ''ನರ''ದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ, ಅಂದರೆ ಇದರರ್ಥ 'ನೀರು'; ''ಆಯ್'' ಇದರರ್ಥ ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ "ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಮಲಗುವುದು"; ಮತ್ತು ''ಅನ್'' ಅಂದರೆ [[ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು|ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ]] 'ಪುಲ್ಲಿಂಗ' ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನಾರಾಯಣನನ್ನು [[ಸಮುದ್ರ|ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ]] ಹಾವಿನ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವಂತೆ ಬಿಂಬಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಇದೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. "ಆರ್ಯನ್ ಪಂಥಿಯೋನ್‌ನ ಈ ನಾರಾಯಣನು ಮೊಹೆಂಜೊ-ದಾರೋಗಳ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಜೀವಿ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ, ಬಹುಶಃ ಆನ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ದೇವರು, ಈ ಹೆಸರನ್ನು [[ತಮಿಳು]] ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಿವನ ಮೂಲಮಾದರಿಯಾದ ಆಂಡಿವನಂ ಎಂದು ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆತ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ.<ref>{{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |url=https://books.google.com/books?id=CFQ9DgAAQBAJ&dq=narayana+dravidian&pg=PA70 |title=Mythologies and Philosophies of Salvation in the Theistic Traditions of India |date=2006-01-01 |publisher=Wilfrid Laurier Univ. Press |isbn=978-0-88920-743-1 |pages=70–71 |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=BfV5DwAAQBAJ&dq=narayana+dravidian&pg=PT48 |title=The Book of Avatars and Divinities |date=2018-11-21 |publisher=Penguin Random House India Private Limited |isbn=978-93-5305-362-8 |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Krishna |first=Nanditha |url=https://books.google.com/books?id=f9cSlaLMlgEC&q=narayana+dravidian |title=The Book of Vishnu |date=June 2010 |publisher=Penguin Books India |isbn=978-0-14-306762-7 |pages=10 |language=en}}</ref> ==ವಿವರಣೆ== [[ವೇದ|ವೇದಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಪುರಾಣ|ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ]], ನಾರಾಯಣನು ನೀರಿನಿಂದ ತುಂಬಿದ [[ಮೋಡ|ಮೋಡಗಳ]] ದಿವ್ಯವಾದ [[ಕಪ್ಪು]]-[[ನೀಲಿ]] [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವನ್ನು]] ಹೊಂದಿದ್ದು, ನಾಲ್ಕು [[ತೋಳು|ತೋಳುಗಳು]], [[ಕಮಲ|ಪದ್ಮ(ಕಮಲ)]], ಕೌಮೋದಕಿ [[ಗದೆ|ಗದಾ]](ಗದೆ), [[ಪಾಂಚಜನ್ಯ]] ಶಂಖ (ಶಂಖ) ಮತ್ತು [[ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ|ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರವನ್ನು]] ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ===ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ=== [[File:Badami Cave Temples 51.jpg|thumb|[[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ನಾಟಕದ]] [[ಬಾದಾಮಿ]] ಗುಹೆ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನ ಚಿತ್ರಣ]] ಇತಿಹಾಸ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ: {{blockquote|<poem>ನಾನು ನಾರಾಯಣ, ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುಗಳ ಮೂಲ, ಶಾಶ್ವತ, ಬದಲಾಗದ. ನಾನು ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ, ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಾಶಮಾಡುವವನು. ನಾನು ವಿಷ್ಣು, ನಾನು ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ನಾನು ದೇವತೆಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಶಂಕರ. ನಾನು ರಾಜ ವೈಶ್ರವಣ ಮತ್ತು ನಾನು ಸತ್ತ ಆತ್ಮಗಳ ಅಧಿಪತಿ ಯಮ. ನಾನು ಶಿವ, ನಾನೇ ಸೋಮ, ಮತ್ತು ನಾನು ಸೃಷ್ಟಿ ವಸ್ತುಗಳ ಅಧಿಪತಿಯಾದ ಕಶ್ಯಪ. ಮತ್ತು, ಓ ಪುನರುತ್ಥಾನಗೊಂಡವರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನೇ, ನಾನು ಧಾತ್ರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವವನು, ಮತ್ತು ವಿಧಾತ್ರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವವನು ಮತ್ತು ನಾನು ತ್ಯಾಗದ ಮೂರ್ತರೂಪವಾಗಿದ್ದೇನೆ. ಬೆಂಕಿ ನನ್ನ ಬಾಯಿ, ಭೂಮಿ ನನ್ನ ಪಾದಗಳು ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರು ನನ್ನ ಕಣ್ಣುಗಳು; ಸ್ವರ್ಗವು ನನ್ನ ತಲೆಯ ಕಿರೀಟವಾಗಿದೆ, ಆಕಾಶ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಬಿಂದು ನನ್ನ ಕಿವಿಗಳು; ನನ್ನ ಬೆವರಿನಿಂದ ನೀರು ಹುಟ್ಟಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳಿರುವ ಸ್ಥಳ ನನ್ನ ದೇಹ, ಮತ್ತು ಗಾಳಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು... ...ಮತ್ತು, ಓ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಸತ್ಯ, ದಾನ, ತಪಸ್ಸಿನ ತಪಸ್ಸು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ನಿರುಪದ್ರವದಿಂದ ಮತ್ತು ಇತರ ಸುಂದರವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಮನುಷ್ಯರು ಏನನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅದು ನನ್ನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಕಟ್ಟಳೆಯಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ಮನುಷ್ಯರು ನನ್ನ ದೇಹದೊಳಗೆ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅವರ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ನನ್ನಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿವೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಇಚ್ಛೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಅಲ್ಲ ಆದರೆ ಅವರು ನನ್ನಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ಚಲಿಸುತ್ತಾರೆ.</poem>|source=''ಮಹಾಭಾರತ'' (ಕಿಸರಿ ಮೋಹನ್ ಗಂಗೂಲಿ ಅವರಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ, ೧೮೮೩-೧೮೯೬), ಪುಸ್ತಕ ೩, ವರ್ಣ ಪರ್ವ, ಅಧ್ಯಾಯ CLXXXVII (೧೮೮)<ref name="sacred-texts.com">{{Cite web|url=https://www.sacred-texts.com/hin/m03/m03188.htm|title=The Mahabharata, Book 3: Vana Parva: Markandeya-Samasya Parva: Section CLXXXVIII|website=www.sacred-texts.com|access-date=2019-12-05}}</ref>|sign=}} [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]], [[ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ]], [[ಗರುಡ ಪುರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ|ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದಂತಹ]] ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ನಾರಾಯಣನು [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವೇ]] ಆಗಿದ್ದು, ವಿವಿಧ [[ದಶಾವತಾರ|ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ]] ಅವತರಿಸುತ್ತಾನೆ. [[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]] ಪ್ರಕಾರ, ಆತನು "ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಗುರು" ಕೂಡ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವು ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನ ಪರಮ ಪುರುಷನೆಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ. ಆತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದೊಳಗೆ ೧೪ ಲೋಕಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾನೆ. ರಾಜಸ-ಗುಣದ ದೇವತೆಯಾದ [[ಬ್ರಹ್ಮ]], ಸ್ವತಃ ಸತ್ವವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ [[ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ|ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು]] ವಿಷ್ಣುವಾಗಿ ಪೋಷಿಸುತ್ತಾನೆ, ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಾರಾಯಣನು ಮಹಾ-ಕಲ್ಪದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ [[ತಾಮಸಿಕ|ತಮಸ್-ಗುಣದ]] ಅಧಿದೇವತೆಯಾದ ಕಾಲಾಗ್ನಿ ರುದ್ರನಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತಾನೆ. [[ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ]], ಪುರುಷ ಸೂಕ್ತ, ನಾರಾಯಣ ಸೂಕ್ತ ಮತ್ತು ವೇದಗಳ ನಾರಾಯಣ ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪ್ರಕಾರ, ಆತನೇ ಪರಮಾತ್ಮನಾಗಿದ್ದಾನೆ. [[ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯ|ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ]] ಪ್ರಕಾರ, ನಾರಾಯಣನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಐದು ವ್ಯೂಹಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿದ್ದು, ಅವನ ಅವತಾರಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ದೇವರ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆವಿರ್ಭಾವಗಳಾಗಿವೆ. ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತಾರೆ: [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ವ್ಯೂಹಗಳು (ಮಾನೇಶಗಳು) ಮತ್ತು ಅವನ ಅವತಾರಗಳು.<ref>{{Cite journal |last=Ghosh |first=A. |date=2009-03-02 |title=Krishna: A Sourcebook. Edited by Edwin F. Bryant. |url=http://dx.doi.org/10.1093/jhs/hip002 |journal=The Journal of Hindu Studies |volume=2 |issue=1 |pages=124–126 |doi=10.1093/jhs/hip002 |issn=1756-4255}}</ref> ವ್ಯೂಹಗಳು ಪಂಚರಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಧಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಇದು [[ವೇದಾಂತ|ವೇದಾಂತದ]] ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ ಮತ್ತು [[ದ್ವೈತ ದರ್ಶನ|ದ್ವೈತ]] ಎರಡೂ ಶಾಲೆಗಳಿಂದ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಂಥೀಯ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅವು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಆದೇಶಿಸುವ, ರಚಿಸಲಾದ ಮತ್ತು ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಾಗಿವೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದರ ನಂತರ ಒಂದರಂತೆ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುವ [[ವಸುದೇವ]], ಸಂಕರ್ಷಣ, [[ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ]] ಮತ್ತು [[ಅನಿರುದ್ಧ|ಅನಿರುದ್ಧರ]] ಚತುರ್-ವ್ಯೂಹ ಅಂಶಗಳನ್ನು ನಾರಾಯಣ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ]], [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣನು]] ನಾರಾಯಣನಿಗೆ ಸಮಾನಾರ್ಥಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು [[ಅರ್ಜುನ|ಅರ್ಜುನನನ್ನು]] ನರ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>''Vaisnavism Saivism and Minor Religious Systems'', Ramkrishna Gopal Bhandarkar. Published by Asian Educational Services, p.46.</ref> ಈ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ಅವರನ್ನು ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ 'ಕೃಷ್ಣರು' ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ [[ವಿಷ್ಣು|ವಿಷ್ಣುವಿನ]] ಹಿಂದಿನ ಅವತಾರಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ನರ-ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ತಮ್ಮ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಗುರುತನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book |author=Hiltebeitel, Alf |author-link=Alf Hiltebeitel |title=The ritual of battle: Krishna in the Mahābhārata |publisher=State University of New York Press |location=Albany, N.Y |year=1990 |isbn=0-7914-0249-5 }} [https://books.google.com/books?id=vwWGX08JAx8C&pg=PA61 p61]</ref> ನಾರಾಯಣನು (ಕೃಷ್ಣನಾಗಿ) ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು [[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]] ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ([[ವಿಶ್ವರೂಪ]]). ಇದು ಮಾನವ ಗ್ರಹಿಕೆ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪನೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿದೆ.<ref>{{cite web |url = http://vedabase.net/bg/11/3/en1 |title = Bhagavad-gita As It Is Chapter 11 Verse 3 |publisher = vedabase.net |access-date = 10 May 2008 |last = Prabhupada |author-link = Prabhupada |first = AC Bhaktivedanta |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20080515014652/http://vedabase.net/bg/11/3/en1 |archive-date = 15 May 2008 }} "see the cosmic manifestation"</ref> ನಾರಾಯಣ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ, ನಾರಾಯಣನು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಎಲ್ಲರ ಮೂಲತತ್ವವಾಗಿದೆಃ '''ನಾರಾಯಣ ಪರಬ್ರಹ್ಮನ್ ತತ್ವಂ ನಾರಾಯಣ ಪರಹಾ'''.<ref>{{Cite web |title=॥ नारायणसूक्तम् सार्थ ॥ - .. Narayana Sukta .. - Sanskrit Documents |url=http://sanskritdocuments.org/doc_vishhnu/narayana-sukta.html?lang=sa |access-date=21 October 2015 |website=sanskritdocuments.org}}</ref> ಭೌತಿಕ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆಚೆಗೆ ನಾರಾಯಣನ ಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನಿವಾಸ [[ವೈಕುಂಠ|ವೈಕುಂಠವಾಗಿದೆ]]. [[ಮೋಕ್ಷ|ಪರಮಪದ(ಮೋಕ್ಷ)]] ಎಂಬ ಆನಂದ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದರರ್ಥ ವಿಮೋಚನೆಗೊಂಡ ಆತ್ಮಗಳಿಗೆ ಅಂತಿಮ ಅಥವಾ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಪರಮ ಭಗವಂತನ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಆನಂದ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ವೈಕುಂಠ|ವೈಕುಂಠವು]] ಭೌತಿಕ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಆಚೆಗೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ, ಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ತರ್ಕದಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲು ಅಥವಾ ಅಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web |url=http://www.tirumala.org/sapthagiri/062003/vaikuntha.htm |title=Sapthagiri |access-date=21 May 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070515224306/http://www.tirumala.org/sapthagiri/062003/vaikuntha.htm |archive-date=15 May 2007 |df=dmy-all }}</ref> ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ನಾರಾಯಣ ಅಥವಾ ವಿಷ್ಣುವು ಶೇಷನ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ''ಅನಂತ ಶಯನ'' ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರುವ [[ಕ್ಷೀರಸಮುದ್ರ|ಕ್ಷೀರ ಸಾಗರವನ್ನು]] ಭೌತಿಕ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದೊಳಗೆ [[ವೈಕುಂಠ]] ಎಂದೂ ಗ್ರಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite book |last=DK |url=https://books.google.com/books?id=x2QRu5-rVZgC&pg=PA15 |title=Signs & Symbols: An Illustrated Guide to Their Origins and Meanings |date=2008-06-02 |publisher=Dorling Kindersley Limited |isbn=978-1-4053-3648-2 |pages=15 |language=en}}</ref> [[ಬ್ರಹ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಶಿವ|ಈಶಾನ(ಶಿವ)]] ಇಲ್ಲದಿರುವಾಗಲೂ ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದ ಆದಿಪುರುಷ(ಆದಿ ಜೀವಿ) ಎಂದು [[ಶ್ರುತಿ (ವೇದ)|ಶ್ರುತಿ]] ಗ್ರಂಥಗಳು ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಆತನನ್ನು ಪರಮ ಆತ್ಮ(ಪರಮಾತ್ಮ) ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://upanishads.org.in/otherupanishads/47/1|title=Upanishads}}</ref> ===ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ=== ಪಾಲಿ ಕ್ಯಾನನ್‌ನ ''ಮಹಾಸಮಯ ಸುತ್ತ'' (ಡಿಎನ್ ೨೦) ''ವೇಣು'' (ಸಂಸ್ಕೃತ: [[ವಿಷ್ಣು]]) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ದೇವತೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಈ ಹೆಸರು ದೇವವರ್ಗವನ್ನು ಸಹ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪಠ್ಯವು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ''ವೇಂದು ಸುತ್ತ''(ಎಸ್‌ಎನ್ ೨.೧೨) ದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ''ವೇಂದು'' ಎಂದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಧಮ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವವರು ಅನುಭವಿಸುವ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಮೂಲಕ [[ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ|ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನನ್ನು]] ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆತ ಮನುವಿನ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ.<ref>{{cite web |title=SN 2.12: With Vishnu —Bhikkhu Sujato |url=https://suttacentral.net/sn2.12/en/sujato |website=SuttaCentral |access-date=25 December 2019}}</ref> ಮಹಾಯಾನ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವು]] ಈ ದೇವತೆಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವನನ್ನು ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ(ಚೀನೀ: 那羅延天; ಟಿಬೆಟಿಯನ್: མཐུ་བོ་ཆེ།) ಅಥವಾ ಅಪರೂಪವಾಗಿ, [[ನರಸಿಂಹ]] (納拉) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯವು ಅವನನ್ನು ವಜ್ರಧರ (金剛力士) ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ಗರ್ಭದ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ವಜ್ರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮಂಡಲದ ಹನ್ನೆರಡು ರಕ್ಷಕ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ನಿಗೂಢ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರವಣನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ.<ref>{{cite web |title=那羅延 |url=http://www.buddhism-dict.net/cgi-bin/xpr-ddb.pl?q=%E9%82%A3%E7%BE%85%E5%BB%B6 |website=Digital Dictionary of Buddhism |access-date=25 December 2019 |date=2009}}</ref> ನಾರಾಯಣಿಯು ಅವನ ರಾಣಿ ಪತ್ನಿಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ.<ref>{{cite book |last1= |first1= |url=https://www.bdkamerica.org/system/files/pdf/dBET_T0848_Vairocana_2005_0.pdf?file=1&type=node&id=482 |title=The Vairocanābhisaṃbodhi Sūtra |date=2005 |publisher=BDK America, Inc. |translator-last=Giebel |translator-first=Rolf W. |access-date=2024-10-18 |archive-date=2020-06-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200613152801/https://www.bdkamerica.org/system/files/pdf/dBET_T0848_Vairocana_2005_0.pdf?file=1&type=node&id=482 |url-status=dead }}</ref> ಅವನು ಅವಲೋಕಿತೇಶ್ವರನ ಹೃದಯದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |last1=Roberts |first1=Peter Alan |last2=Tulku Yeshi |title=The Basket's Display |url=https://read.84000.co/translation/UT22084-051-004.html#title |website=84000: Translating the Words of the Buddha |access-date=25 December 2019 |date=2013}}</ref> ಬುದ್ಧರನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನಾರಾಯಣನಂತೆ ದೃಢವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯೋಗಾಚಾರಭೂಮಿ ಶಾಸ್ತ್ರ ಆತನನ್ನು [[ಹಸಿರು]]-ಹಳದಿ ಮೈಬಣ್ಣದ ಮೂರು ಮುಖಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನೆಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ತನ್ನ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಗರುಡನ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಯಿಕಿಜಿಂಗ್ ಯಿನಿಯ ೬ ನೇ ಅಧ್ಯಾಯವು ಆತನು ಕಾಮಧಾತುಗೆ ಸೇರಿದವನು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ಅಸುರರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿವಿಧ "ಧರ್ಮ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು" (ಧರ್ಮಾಯುಧ) ಹೊಂದಿರುವ ಎಂಟು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ೪೧ ನೇ ಅಧ್ಯಾಯವು ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ. ಆತನು ಕರಂಡವ್ಯೂಹ ಸೂತ್ರ, ಸರ್ವಪುಣ್ಯಸಮುಚ್ಚಯಸಮಾಧಿ ಸೂತ್ರ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣಪರಿಪೃಚ್ಛ ಧಾರಣಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಮಹಾಯಾನ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಧಾನಕಾರನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. [[ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ|ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನ]] ಜೀವನವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಲಲಿತವಿಸ್ತಾರ ಸೂತ್ರದ ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಆತನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬುದ್ಧನು "ನಾರಾಯಣನ ಮಹಾನ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ, ಅವನನ್ನು ಸ್ವತಃ ಮಹಾನ್ ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಮನಿಚೇಯನ್ ಅಂಶಗಳೆರಡನ್ನೂ ಸಂಯೋಜಿಸುವ ಸಿಂಕ್ರೆಟಿಕ್ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಠ್ಯವಾದ ಚೈನೀಸ್ ಮ್ಯಾನಿಚೇಯನ್ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ "ಮೋನಿ ಗುವಾಂಗ್ಫೊ"ವು ನಾರಾಯಣನನ್ನು (ಚೀನೀ: 那羅延; ಪಿನ್ಯಿನ್: ನಲುವೋಯನ್) ಐದು ಬುದ್ಧರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಬುದ್ಧರು ಝೋರೊಸ್ಟರ್, ಸಖ್ಯಮುನಿ, ಜೀಸಸ್ ಮತ್ತು ಮಣಿ.<ref name="MaWang2018">{{cite journal | last1=Ma | first1=Xiaohe | last2=Wang | first2=Chuan | title=On the Xiapu Ritual Manual Mani the Buddha of Light | journal=Religions | publisher=MDPI AG | volume=9 | issue=7 | date=2018-07-09 | issn=2077-1444 | doi=10.3390/rel9070212 | page=212 | doi-access=free }}</ref> ===ಜೈನ ಧರ್ಮ=== ಬಲಭದ್ರ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣನು [[ಜೈನ ಧರ್ಮ|ಜೈನ]] ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾಲಚಕ್ರದ ಪ್ರತಿ ಅರ್ಧದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತು ಬಾರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಧ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅರ್ಧ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾಗಿ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಆಳುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿ-ನಾರಾಯಣನು ತನ್ನ ಅಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಅನೈತಿಕತೆಗಾಗಿ ನಾರಾಯಣನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ನಾರಾಯಣರು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳು ಮತ್ತು ೨ ಬಲಭದ್ರರಷ್ಟೇ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳು. ಚಕ್ರವರ್ತಿಯರು ೨ ನಾರಾಯಣರಷ್ಟೇ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾರಾಯಣರು ಅರ್ಧ-ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. [[ತೀರ್ಥಂಕರ|ತೀರ್ಥಂಕರರು]] [[ಚಕ್ರವರ್ತಿ|ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಿಗಿಂತ]] ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜೈನ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ ಸಹೋದರರಾದ ನೇಮಿನಾಥ (ತೀರ್ಥಂಕರ) ಮತ್ತು [[ಕೃಷ್ಣ]](ನಾರಾಯಣ) ನಡುವೆ ಸೌಹಾರ್ದ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧವಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ನೇಮಿನಾಥನು ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯತ್ನವಿಲ್ಲದೆ [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣನ]] ವಿರುದ್ಧ ಸೋತನು. ನೇಮಿನಾಥನು ಕೃಷ್ಣನ [[ಶಂಖ|ಶಂಖವನ್ನು]] ಎತ್ತಿ ಅದನ್ನು ಯಾವುದೇ ಶ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ಊದಿದ ಕಥೆಯೂ ಇದೆ. ಜೈನ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಕೃಷ್ಣನಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟ [[ಜರಾಸಂಧ]] ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣನ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಸಾಹಿತ್ಯ== ನಾರಾಯಣ ಸೂಕ್ತಂ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಸೂಕ್ತಂ ವೇದಗಳ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾರಾಯಣ ಉಪನಿಷದ್, ಮಹಾನಾರಾಯಣ ಉಪನಿಷದ್, ಮತ್ತು ನೃಸಿಂಹ ತಪನೀಯ ಉಪನಿಷದ್‌ನಂತಹ ಆಯ್ದ ವೈಷ್ಣವ ಉಪನಿಷತ್‌ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅವನನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|title = Narayanastra – Defending Vaishnavism as the supreme Vedic position|url = http://narayanastra.blogspot.in/|website = narayanastra.blogspot.in|access-date = 21 October 2015}}</ref> [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ|ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ]] ನಾರಾಯಣನು ರುದ್ರನಿಗೆ (ಶಿವನಿಗೆ) ವರವನ್ನು ನೀಡುವ ಘಟನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿನಾಶಕ ದೇವತೆ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಅವನು ನಾರಾಯಣನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಕ್ತನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ತನ್ನಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆಯುವ ಯಾರಿಗಾದರೂ [[ಮೋಕ್ಷ|ಮೋಕ್ಷವನ್ನು]] ನೀಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅವನು ಹೊಂದಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ.<ref>{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2019-09-26 |title=Nārāyaṇa Grants Boons to Rudra [Chapter 2] |url=https://www.wisdomlib.org/hinduism/book/the-padma-purana/d/doc365433.html |access-date=2022-08-12 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref> ''ತಿರುವಾಯ್ಮೊಳಿ''ಯ ''ಶರಣಾಗತಿ ಗದ್ಯಂ''ನಲ್ಲಿ [[ರಾಮಾನುಜ|ರಾಮಾನುಜರು]] ನಾರಾಯಣನಿಗೆ ಶರಣಾಗತಿಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯು ಅವರ ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಗೆ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಮಾದರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಲ್ಲಿ, ರಾಮಾನುಜರು ನಾರಾಯಣನನ್ನು "[[ಲಕ್ಷ್ಮಿ|ಶ್ರೀ(ಲಕ್ಷ್ಮಿ)]] ಮತ್ತು [[ಭೂದೇವಿ|ಭೂಮಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲನ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತಿ" ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವನು ವೈಕುಂಠದ ತನ್ನ ವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿನಾಶದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಾರಾಯಣನು ಪರಮ ಸತ್ಯವಾದ ಬ್ರಹ್ಮನಂತೆಯೇ ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಎಲ್ಲಾ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆಶ್ರಯ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಘಟಕಗಳ ಯಜಮಾನ ಮತ್ತು ಅವನ ಭಕ್ತರ ದುಃಖಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವವನು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ಶ್ರೀಗಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವರ "ಕಮಲದಂತಹ ಪಾದಗಳಿಗೆ" ಅವರು ಶರಣಾಗುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite book |last=Makarand Joshi |title=The Tamil Veda Pillan Interpretation Of Tiruvaymoli J Carman And V Narayanan |date=1989 |publisher=University of Chicago Press. |location=Chicago, IL}}</ref> ==ಛಾಯಾಂಕಣ== {{gallery|mode=packed |File:Narayan Temple on Narayanhiti palace premises 01.jpg|ನಾರಾಯಣಹಿತಿ ಅರಮನೆ ಆವರಣದ ನಾರಾಯಣ ದೇವಾಲಯ, ಕಠ್ಮಂಡು, ನೇಪಾಳ. |File:Sridhar Narayan statue.jpg|ಕಠ್ಮಂಡುವಿನ ನಕ್ಸಾಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಶ್ರೀಧರ ನಾರಾಯಣ ಪ್ರತಿಮೆ. |image:Royal Barges National Museum - 2014-02-25 - 004.jpg|ಧನುಷ್ [[:en:Royal Barge Procession|ರಾಯಲ್ ಬಾರ್ಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ಸಾಂಗ್ ಸುಭಾನ್]] ಎಚ್‍‌ಎಂ [[:en:Rama IX|ರಮ IX]], ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್. ಇದು ಗರುಡನ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನಾರಾಯಣನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. |file:Bangkok National Museum - 2017-04-22 (43).jpg|ಸುಮಾರು ೧೪/೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಾರಾಯಣನ ಶಿಲ್ಪ, ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಒಳ ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್‌ನ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. |image:Garudabkkholidayinn0609.jpg|ಇಂಟರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್, ಫ್ಲೋಯೆನ್ ಚಿಟ್ ರಸ್ತೆಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಖಮೇರ್ ಕಲಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಗರುಡನನ್ನು ಸವಾರಿ ಮಾಡುವ ನಾರಾಯಣನ ಶಿಲ್ಪವು, ರಾಚಪ್ರಸೋಂಗ್ ನೆರೆಹೊರೆಯಲ್ಲಿ ಎರವಾನ್ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. |image:Indian - The Recumbent Vishnu and the Creation of Brahma - Walters W906.jpg|ನಾಲ್ಕು ತಲೆಯ ಬ್ರಹ್ಮ ತನ್ನ ಹೊಕ್ಕುಳಿನಿಂದ ಚಿಮ್ಮುತ್ತಿರುವಾಗ ಮಲಗಿರುವ ನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ಶೇಷನಾಗನ ರೇಖಾಚಿತ್ರ |file:Bangkok Airport 06.JPG|ಥಾಯ್ ಕಲಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿನ ನಾರಾಯಣನ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಸುವರ್ಣಭೂಮಿ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಮಂದಾರ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ, ಸಮುತ್ ಪ್ರಕನ್, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ |file:Bangkok National Museum - 2017-04-22 (016).jpg|[[:en:Bangkok National Museum|ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಕ್ಷೀರಸಾಗರದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶೇಷನಾಗನ ಮೇಲೆ ನಾರಾಯಣ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಖಮೇರ್ ಲಿಂಟೆಲ್ |title=}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://www.chennaionline.com/festivalsnreligion/religion/religion33.asp Name of Narayana even at the time of death can save a great sinner, Ajamila.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060514020114/http://www.chennaionline.com/festivalsnreligion/religion/religion33.asp |date=2006-05-14 }} * http://www.srivaishnavan.com/ans_secrets.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041027092248/http://www.srivaishnavan.com/ans_secrets.html |date=2004-10-27 }} (See Answer #14.) * http://www.ayurvedacollege.com/articles/drhalpern/om_namo_narayanaya Om Namo Narayana and Ayurveda [[ವರ್ಗ:ವಿಷ್ಣು]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] nr85e48ba846c4zpnv2nbxvj8ovsiuc 0 17060 1258569 1249930 2024-11-19T13:42:47Z 103.89.167.248 /* ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ */ 1258569 wikitext text/x-wiki [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|thumb|300px|ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ.ಇದು ೧೮೨೦ ರಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ರಚಿಸಲಾದ ಒಂದು ಜಲವರ್ಣ ಚಿತ್ರ.]] '''ಕರ್ಣ''' [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ. ಈತ [[ಕುಂತಿ|ಕುಂತಿಯ]] ಮೊದಲ ಪುತ್ರ ಮತ್ತು [[ದುರ್ಯೋಧನ|ದುರ್ಯೋಧನನ]] ಆಪ್ತ ಮಿತ್ರ. ಇವನ [[ತಂದೆ]] ಸೂರ್ಯದೇವ. ಇವನನ್ನು ರಾಧೇಯನೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವನು [[ಅಂಗ]] [[ದೇಶ|ದೇಶದ]] ಅಧಿಪತಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಕರ್ಣನನ್ನು ದಾನ ವೀರ ಶೂರ ಕರ್ಣ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Cite web |url=http://www.karna.org/body_story_behind_karna.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2017-05-16 |archive-date=2010-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100323003055/http://www.karna.org/body_story_behind_karna.html |url-status=dead }}</ref> ==ಜನ್ಮ== *ಇವನು ಸೂರ್ಯಮಂತ್ರದಿಂದ ಮದುವೆಗೆ ಮುನ್ನ ಕುಂತಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವ. "ಕರ್ಣಂಗೊಡ್ಡಿತ್ತುದಲ್ ಭಾರತಂ" ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣನಾದ ಮಹಾವೀರ. ಇವರ್ಗಳಿನೀ ಭಾರತಂ ಲೋಕಪುಜ್ಯಂ-ಎಂದು ಹೇಳುವಲ್ಲಿ [[ಪಂಪ]] ಕರ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತು ನನ್ನಿಯೊಳಿನತನಯಂ ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ್ದಾನೆ. [[ಕುಂತಿಭೋಜ]]ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ಕುಂತಿ]] [[ದೂರ್ವಾಸ]]ನನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮಂತ್ರಗಳ ವರಪಡೆದಿದ್ದಳಷ್ಟೆ. *ಮಂತ್ರ ಮಾಹಾತ್ಮೆಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕೆಂಬ ಚಾಪಲ್ಯದಿಂದ ಸೂರ್ಯಮಂತ್ರ ಜಪಿಸಲು ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಆಕೆಗೆ ಗಂಡು ಮಗುವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ. ಲೋಕಾಪವಾದಕ್ಕೆ ಹೆದರಿದ ಕುಂತಿ ತನ್ನ ಮರುಳುತನಕ್ಕಾಗಿ ಬೆದರಿ ಆ ಹಸುಗೂಸನ್ನು ಗಂಗಾನದಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬಿಟ್ಟಳು. ಅದು [[ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ|ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ]] ಸಾರಥಿ ಅಧಿರಥನ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. *ಕವಚ ಕುಂಡಲಗಳ ಸಮೇತನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಆಕಾರಣಿಕ ಶಿಶುವನ್ನು ಅಧಿರಥ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ರಾಧೆಯ ಕೈಗೆ ಕೊಟ್ಟ. ಅಪೂರ್ವ ತೇಜೋಶಾಲಿಯಾದ ಆ ಮಗುವಿಗೆ [[ವಸುಷೇಣ]]ನೆಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ದಿನ ಕಳೆದಂತೆಲ್ಲ ಆ ಹುಡುಗನ ಕೀರ್ತಿ ಕರ್ಣಾಕರ್ಣಿಕೆಯಾಗಿ ಹರಡತೊಡಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಕರ್ಣನೆಂಬ ಹೆಸರೇ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಇದಲ್ಲದೆ ಅವನಿಗೆ ರಾಧೇಯ, ಸೂತಪುತ್ರ, ಕಾನೀನನೆಂಬ ಸಂಬೋಧನೆಯೂ ಉಂಟು. ==ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ== *ಬಾಲ್ಯ ಕಳೆದು ಯVವನ ಮೊದಲಾಗಲು ಕರ್ಣನಿಗೆ ಶಸ್ತ್ರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಮೂಡಿತು. ಸೂತಪುತ್ರನಾದ ಅವನಿಗೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಕಲಿಸುವ ಆಚಾರ್ಯರು ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಆತ ಪರುಶರಾಮನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ತಾನು ವಿಪ್ರನೆಂದು ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿ ಧನುರ್ವಿದ್ಯಾಪಾರಂಗತ ನಾದ. ಒಂದು ದಿನ ಪರುಶುರಾಮ ಕರ್ಣನ ತೊಡೆಯಮೇಲೆ ತಲೆಯಿಟ್ಟು ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಇಂದ್ರನ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಅಲರ್ಕವೆಂಬ ದುಂಬಿಯೊಂದು ಬಂದು ಆತನ ತೊಡೆಯನ್ನು ಬಗಿಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. * ಆಗ ತಾನು ಅಲುಗಿದರೆ ಗುರುವಿಗೆ ನಿದ್ರಾಭಂಗವಾದೀತೆಂದು ಎಣಿಸಿ ಕರ್ಣ ತನಗಾದ ಅಗಾಧ ನೋವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸದೆ ಹಾಗೆಯೇ ತಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅವನ ರಕ್ತದ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಪರುಶರಾಮ ಎಚ್ಚತ್ತು, ಶಿಷ್ಯನ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಮೆಚ್ಚಿದರೂ ಅವನು ವಿಪ್ರನಿರಲಾರನೆಂದೂ ಕ್ಷತ್ರಿಯನೇ ಇರಬೇಕೆಂದೂ ತಿಳಿದು ಕುಪಿತನಾದ. *ನಿಜವೃತ್ತಾಂತ ತಿಳಿದಾಗ ತನ್ನ ವ್ರತಭಂಗವಾದುದಕ್ಕೆ ಕೆರಳಿದ [[ಪರುಶುರಾಮ]] ವಿಪ್ರನೆಂದು ಸುಳ್ಳುಹೇಳಿ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಕಲಿತಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಸಾನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಾನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಹಾಸ್ತ್ರಗಳಾವುವೂ ಫಲಿಸದಿರಲಿ ಎಂದು ಕರ್ಣನಿಗೆ ಶಾಪವಿತ್ತ. ಗುರುಶಾಪದಿಂದ ಕರ್ಣ ನಿರ್ವಿಣ್ಣನಾದ. ಈ ವೇಳೆಗೆ ಹಸ್ತಿನಾವತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರಿಗೂ ಕೌರವರಿಗೂ [[ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯ]] ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ. * ಆ ರಾಜಪುತ್ರರ ವಿದ್ಯಾಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಕಲ ಏರ್ಪಾಡುಗಳೂ ನಡೆದಿದ್ದುವು. ಆ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ಮತ್ತು ಕೌರವರ ಶಸ್ತ್ರಕೌಶಲ್ಯ ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಮೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿತ್ತು. [[ಅರ್ಜುನ]] ರಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದೇ ತಡ, ಆತನನ್ನು ಅದ್ವಿತೀಯನೆಂದು ಗುರುಗಳು ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದರು. ಈ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿದ ಕರ್ಣ ಮುಂದೆ ಬಂದು ತಾನು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಾಗಿ ಸವಾಲುಹಾಕಿದ. *ಆಗ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ [[ಕೃಪಾಚಾರ್ಯ]] ಎದ್ದುನಿಂತು ಸೂತಪುತ್ರನಾದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಅರ್ಜುನನೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ಭಾವಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ವಿರೋಧಿಸಿದ. ಈ ಅಸೂಯೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ, ಆಗತಾನೆ [[ಭೀಮ]]ನಿಂದ ಪರಾಜಿತನಾಗಿದ್ದ [[ದುರ್ಯೋಧನ]] ಮುಂದೆ ಬಂದು ಕರ್ಣನ ಪರವಾಗಿ ವಾದಿಸಿ, ಅವನಿಗೆ ಅಂಗರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವನ್ನಿತ್ತು ಗೌರವಿಸಿದ. Karna ==ಪರಾಕ್ರಮಗಳು, ಉದಾರಗುಣ== *ಅಂದಿನಿಂದ ಕರ್ಣನಿಗೂ ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೂ ಅಸದೃಶವಾದ ಮೈತ್ರಿ ಮೊದಲಾಯಿತು. ದುರ್ಯೋಧನನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರನಾದ ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ದಿನದಿನಕ್ಕೂ ವರ್ಧಿಸತೊಡಗಿತು. [[ದುಶ್ಯಾಸನ]], [[ಶಕುನಿ]] ಮತ್ತು [[ಸೈಂಧವ]]ರೊಂದಿಗೆ ಕೂಡಿ ಕರ್ಣ ಅರಸನ ಎಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಬೆಂಬಲವನ್ನಿತ್ತನಲ್ಲದೆ ಪಾಂಡವರ ವಿನಾಶ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದಾಳಾಗಿ ದುಷ್ಟಚತುಷ್ಟಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆನಿಸಿದ. *ಕರ್ಣನ ಪರಾಕ್ರಮ ಜನಜನಿತವಾಗಿ ಬೆಳಗಿದಂತೆಯೇ ಅವನ ದಾನಗುಣವೂ ವಿಖ್ಯಾತವಾಯಿತು. ಭೀಮ ದುರ್ಯೋಧನರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬದ್ಧವೈರವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಕರ್ಣ ಅರ್ಜುನರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತನಾಗಿದ್ದ [[ಇಂದ್ರ]]ನಿಗೆ ಕರ್ಣನನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ನಿಶ್ಶಕ್ತನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಯೋಚನೆ ಬಲವಾಗಿ ಕಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. *ಕರ್ಣನ ಉದಾರಗುಣವನ್ನು ಕೇಳಿದ ಆತ, ಒಂದು ದಿನ ವಿಪ್ರವೇಷದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಆತನ ಕವಚಕುಂಡಲಗಳನ್ನು ಬೇಡಿದ. ಇಂದ್ರನ ಸಂಚನ್ನು ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದ ಸೂರ್ಯ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಎಚ್ಚರಸಿದ್ದರೂ ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸಹಜಗುಣಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ತನಗೆ ರಕ್ಷೆಯಂತಿದ್ದ ಕವಚಕುಂಡಲಗಳನ್ನು ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದ. * ಕರ್ಣನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಬಂದ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಆ ಸೂತಪುತ್ರನ ದಾನಗುಣವನ್ನು ಕಂಡು ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ತನ್ನ ನಿಜಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತೋರಿಸಿ, ಅವನಿಗೆ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ. ಕವಚಕುಂಡಲ ವಿಹೀನನಾದ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಇಂದ್ರನಿತ್ತ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧದಿಂದ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ರೆಕ್ಕೆ ಬಂದಂ ತಾಯಿತು. ಕೌರವರ ಉಪಟಳಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದ ಪಾಂಡವರು, ಅರಗಿನ ಮನೆಯ ವಿಪತ್ತಿನಿಂದ ಪಾರಾಗಿ, ಏಕಚಕ್ರಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ದಿನವಿದ್ದು, ವೇಷ ಮರೆಸಿಕೊಂಡು [[ದ್ರೌಪದಿ]]ಯ ಸ್ವಯಂವರಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, ಪುನಃ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ಕರ್ಣನಿಗೂ ಸವಾಲು ಬೀಳುವ ಸನ್ನಿವೇಶ ಒದಗಿತು. ದ್ರುಪದ ಪಣವಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದ [[ಮತ್ಸ್ಯಯಂತ್ರ]]ವನ್ನು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವೀರಾಧಿವೀರರು ಭೇದಿಸದೆ ಹೋಗಲು, ಕರ್ಣ ಆ ಸಾಹಸಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದೆ ಬಂದ. *ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾಕುಶಲನಾದ ಆತ ಮತ್ಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಬಾಣಬಿಡುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದ್ರೌಪದಿ ಆತನನ್ನು ಸೂತಪುತ್ರನೆಂದು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದಳು. ಕರ್ಣ ಮ್ಲಾನವದನನಾಗಿ ಬಿಲ್ಲುಬಾಣಗಳನ್ನು ಕೆಳೆಗೆಸೆದು ತನ್ನ ಪೀಠದತ್ತ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಬಂದ. ಅನಂತರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ವಿಪ್ರವೇಷಿಯಾಗಿದ್ದ ಅರ್ಜುನ ಎದ್ದುಬಂದು, ಜನ ಅಪಹಾಸ್ಯಮಾಡಿ ನಕ್ಕರೂ ಹಿಂತೆಗೆಯದೆ, ಮತ್ಸ್ಯಯಂತ್ರವನ್ನು ಭೇಧಿಸಿದ. *ಪಾಂಡವರಿಗೂ ಇತರ ರಾಜರಿಗೂ ಕಾಳಗವಾಗಿ, ಪಾಂಡವರು ವಿಜಯಿಗಳಾದರು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ ಮತ್ತು ಭೀಮರೊಂದಿಗೆ ಕರ್ಣ ಕಾದಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಕೌರವನ ಪಕ್ಷ ವಹಿಸಿದ ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿಯ ಅಭೀಷ್ಟಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಅಹಿತಗಳನ್ನೇ ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದ. ದ್ರೌಪದಿಯ ವಸ್ತ್ರಾಪಹರಣ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಆತ ಉಚಿತವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ. ಪಾಂಡವರು ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಎರಗುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ. *ಆಗ ಗಂಧರ್ವರಿಗೂ ಕೌರವರಿಗೂ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಕರ್ಣ ಚಿತ್ರಸೇನನೆಂಬ ಗಂಧರ್ವನಿಂದ ಅಪಮಾನಿತನಾದ. ಪಾಂಡವರ ಅಜ್ಞಾತವಾಸದ ಅವಧಿ ತೀರಿ ಉತ್ತರಗೋಗ್ರಹಣ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧವಾಗಲು ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸೇಡನ್ನು ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ. ಕೊನೆಗೆ ಸಮಸ್ತ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯವೇ ಅರ್ಜುನನ ಸಮ್ಮೋಹನಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ನಿದ್ರಾಪರವಶವಾಯಿತು. ವಿರಾಟನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಜಯ ಲಭಿಸಿತು. ==ಮಹಾಭಾರತ ಯುದ್ಧ/ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ== [[File:Death of Karna.jpg|thumb|ಕರ್ಣಾವಸಾನ. ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮನ ವರ್ಣಚಿತ್ರ]] *ಮಹಾಭಾರತ ಕದನ ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಲು ಕೃಷ್ಣ ಪಾಂಡವರ ಪರವಾಗಿ ಕೌರವರೊಡನೆ ಸಂಧಾನವನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದ. ಹಿತೋಕ್ತಿಗಳಾವುವೂ ಫಲಿಸದೆ ಸಮರವೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಕೃಷ್ಣ]] ಕರ್ಣನೊಬ್ಬನನ್ನೇ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಕರೆದು ಅವನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ, ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಗೆ ಬರುವಂತೆ ಪ್ರೇರಿಸಿದ. ಸ್ವಾಮಿ ಭಕ್ತನಾದ ಕರ್ಣ ಕೃಷ್ಣನ ತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಒಡಂಬಡಲಿಲ್ಲ. *ಅನಂತರ [[ಕುಂತಿ]]ಯೇ ಕರ್ಣನನ್ನು ಗಂಗಾತೀರದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ತನ್ನ ಮಗನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲುಯತ್ನಿಸಿದಳು. ಆಗಲೇ ಸೂರ್ಯನೂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಹಿತೋಪದೇಶವನ್ನಿತ್ತು ತಾಯಿ ಮಾತಿಗೆ ಒಪ್ಪುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡ. ಸ್ಥಿರಚಿತ್ತನಾದ ಕರ್ಣ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗೆ ಓಗೊಡಲಿಲ್ಲ. “ಎಲೈ ತಾಯೇ ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ ನಾನು ನಾನಾ ಅಪಮಾನಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು, ಈಗ ನಿನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ, ನನ್ನನ್ನು ಸಾಕಿ ಸಲಹಿ, ಸತ್ಕರಿಸಿದ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ವಂಚಿಸಲಾರೆ. *ನನಗೂ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ವೈರ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದೇ ಸರಿ. ನಿನಗಾಗಿ, ಉಳಿದ ನಾಲ್ವರ ಜೀವಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಪಾಯವನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಯಾರೊಬ್ಬರು ಉಳಿದರೂ ನಿನಗೆ ಐದು ಮಂದಿ ಇದ್ದಂತಾಯಿತಲ್ಲವೇ? ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ನಿಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು ವಹಿಸಿರುವುದರಿಂದ ನಿಮಗೆ ಭಯವಿಲ್ಲ ”ಎಂದು ಆತ ತನ್ನ ತಾಯನ್ನು ಸಮಾಧಾನ ಪಡಿಸಿ ಕಳುಹಿಸಿದ. ಯುದ್ಧ ನಿಶ್ಚಯವಾದ ಬಳಿಕ, ಭೀಷ್ಮನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ ಅವನನ್ನು ಹಂಗಿಸಿದ. *ಆತ ಪಾಂಡವ ಪಕ್ಷಪಾತಿಯೆಂದೂ ಶತ್ರುಗಳೊಡನೆ ಹೋರಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥನೆಂದೂ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದ. ಆಗ ಕೃಪ, ದ್ರೋಣ ಮೊದಲಾದವರೆಲ್ಲ ಕರ್ಣನನ್ನು ಅವಹೇಳನ ಮಾಡಿದರು. ಭೀಷ್ಮನೂ ಕುಪಿತನಾದ. ಭೀಷ್ಮ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ತಾನು ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ಶಸ್ತ್ರಸಂನ್ಯಾಸ ಕೈಕೊಂಡು ಭೀಷ್ಮಾಚಾರ್ಯ ಅತ್ಯದ್ಭುತ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಹತ್ತು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ, ಕಡೆಗೆ ಶರಶಯ್ಯಾಗತನಾದ ಬಳಿಕ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಭೀಷ್ಮನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಭಕ್ತಿಮೂಡಿತು. *ಅವನ ಬಳಿಗೆ ತೆರಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡ; ದ್ರೋಣ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯ ವಹಿಸಿದಾಗ ಕರ್ಣ ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಹೋರಾಡಿದ. ಇಂದ್ರ ಅವನಿಗೆ ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ್ದ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧ ಇರುವವರೆಗೂ ಕರ್ಣ ಅಜೇಯನೆಂದು ತಿಳಿದು ಕೃಷ್ಣ ರಾತ್ರಿಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ [[ಘಟೋತ್ಕಚ]]ನನ್ನು ಮುಂದೆಬಿಟ್ಟು ಕರ್ಣನ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧ ಅವನ ಮೇಲೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿಸಿದ. ದ್ರೋಣರ ಅನಂತರ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಕರ್ಣನೇವಹಿಸಿಕೊಂಡ. *ತನ್ನ ಎದುರಾಳಿಯಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಕೃಷ್ಣನಂಥವ ಸಾರಥಿಯಾಗಿರುವಂತೆ ಅಶ್ವವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣನಾದ [[ಶಲ್ಯ]] ತನಗೆ ಸಾರಥಿಯಾದರೆ ಜಯ ನಿಶ್ಚಯವೆಂದು ದುರ್ಯೋಧನನಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಂಡ; ದುರ್ಯೋಧನ ಶಲ್ಯನನ್ನು ಬಹು ಕಷ್ಟದಿಂದ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ. ಕರ್ಣಾರ್ಜುನರ ಸಂಗ್ರಾಮ ಬಹಳ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಸಾಗಿತು. ಕೃಷ್ಣನಿಗಾದರೋ ಅಂದಿನ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ಮರಣವಾಗಲೇಬೇಕೆಂದು ಅಪೇಕ್ಷೆ. *ವೀರರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಕಾಳಗ ನಡೆಯುತ್ತಿರಲು ಕರ್ಣ ತನ್ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸರ್ಪಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದು ಅರ್ಜುನನ ತಲೆಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟ. ಆ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಜುನನ ಎದೆಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟಿದ್ದೇ ಅದರೆ ತಮಗೆ ಜಯ ನಿಶ್ಚಯ ಎಂದು ಶಲ್ಯ ಕರ್ಣನನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ. ತಾನು ಒಂದು ಬಾರಿ ಇಟ್ಟ ಗುರಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ತೆಗೆಯುವವನಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ಹಟ ಹಿಡಿದ. ತನ್ನ ಇಷ್ಟದಂತೆಯೇ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಡುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಅತ್ತ ಕೃಷ್ಣ ಅರ್ಜುನನ ರಥವನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಒತ್ತಿದ. ಬಾಣ ಅರ್ಜುನನ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಭೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಯಿತು. *ಕರ್ಣ ದಿಕ್ಕುತೋಚದಂತಾದ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಶಾಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ರಥದ ಚಕ್ರ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹೂತುಕೊಂಡಿತು. ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ರಥದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯಲು, ಕರ್ಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅದೇ ತಕ್ಕ ಸಮಯವೆಂದು ಕೃಷ್ಣ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ. ನಿರಾಯುಧನಾದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಹೇಗೆ ಕೊಲ್ಲುವುದೆಂದು ಕನಿಕರದಿಂದ ಅರ್ಜುನ ಹಿಂತೆಗೆಯಲು, ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನ ಅಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿ ಹೇಳಿ ಕಾರ್ಯನಿರತನಾಗಲು ಬಲಾತ್ಕಾರ ಮಾಡಿದ. *ಅರ್ಜುನ ನಿರ್ವಾಹವಿಲ್ಲದೆ ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ಅಂಜಲಿಕಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ. ಅಸಹಾಯಕನಾದ ಕರ್ಣ ಆ ಅಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಹತನಾದ. ಭಾರತ ಯುದ್ಧವೆಲ್ಲ ಮುಗಿದ ಬಳಿಕ, ಧರ್ಮರಾಯ ಸತ್ತವರಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ರಿಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕುಂತಿ ಓಡಿಬಂದು ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಮಗನೆಂದೂ ಪಾಂಡವರಿಗೆಲ್ಲ ಅವನೇ ಹಿರಿಯನೆಂದೂ ಮೊದಲು ಅವನಿಗೆ ಕರ್ಮಾದಿಗಳು ನಡೆಯಬೇಕೆಂದೂ ತಿಳಿಸಿದಳು. ಈ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಕೇಳಿ ಧರ್ಮರಾಯ ಚಕಿತನಾಗಿ ತಾಯಿ ಮಾಡಿದ ಅಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡ. ಪಾಂಡವರೆಲ್ಲರೂ ಕರ್ಣನಿಗಾದ ದುರ್ದೆಸೆಗಾಗಿ ಮರುಗಿದರು. ಕರ್ಣನಿಗೆ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋಚಿತವಾದ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ನಡೆದುವು. ==ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ== *ವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದ ಕಡೆಯ ವರೆಗೂ ದುರ್ಯೋಧನನ ದುಷ್ಟಚತುಷ್ಟಯದಲ್ಲೊಬ್ಬನೆನ್ನುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಬಂದ ದುರ್ದೈವ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅವನ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ನೋಡಿದ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಭಾಸ]]ನೇ ಬಹಳ ಹಳಬನೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. *ಈತ ಕರ್ಣಭಾರ ಎಂಬ ತನ್ನ ಏಕಾಂಕ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ದಾನ ಗುಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವಿತ್ತು ಆವನ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿದ್ದಾನೆ; ಪಂಚರಾತ್ರವೆಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ ದುರ್ಯೋಧನನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರನೆನಿಸಿದರೂ ಪಾಂಡವರ ಬಗ್ಗೆ ವೃಥಾ ಆಗ್ರಹವಿಲ್ಲದವನೆಂಬಂತೆ ಅವನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ನೂತನ ದೃಷ್ಟಿ ಪರಂಪರೆಯೇ ಮುಂದುವರಿಯಿತೋ ಎಂಬಂತೆ ಕನ್ನಡದ ಆದಿಕವಿಯಾದ [[ಪಂಪ]] ಕರ್ಣನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಉದಾರವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿದ್ದಾನೆ. *ಪಂಪನಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕ ಅರ್ಜುನನಾದರೆ, ಪ್ರತಿನಾಯಕ ಕರ್ಣನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕರ್ಣನ ಜನನ ಬಾಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿ ಆತ ಪರಶುರಾಮನಿಂದ ಶಾಪಗ್ರಸ್ತನಾಗುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಹೃದಯ ಕರಗುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಕೌರವರ್ಗೆಲ್ಲಂ ಪ್ರಾಣಂಬರ್ಪಾಕೃತಿಯೊಳೆ ಬಾಣಾಸನ ಬಾಣಪಾಣಿ ಕರ್ಣಂ ಬಂದಂ-ಎಂದು ಕರ್ಣನ ಆಗಮನವನ್ನು ಅರ್ಥವತ್ತಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. *ಕರ್ಣದುರ್ಯೋಧನರ ಸ್ನೇಹವಂತೂ ಅಸದೃಶವಾದುದು. ‘ಪೊಡಮಡುವರ್ ಜೀಯೆಂಬರ್ ಕುಡುದಯೆಗೆಯ್ ಏಂ ಪ್ರಸಾದಮೆಂಬಿವು ಪೆರೊಳ್ ನಡೆಗೆಮ್ಮೆ ನಿನ್ನಯೆಡೆಯೊಳ ನಡೆಯಲ್ವೇಡೆನಗೆ ಕೆಳೆಯನೈ ರಾಧೇಯಾ’ ಎಂದು ದುರ್ಯೋಧನ ಅವನನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಸತ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕವಿ ‘ಏಂ ಕಲಿಯೋ ಚಾಗಿಯೋ ರವಿತನಯಂ’ ಎಂದು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾನೆ. *ಕೃಪ ದ್ರೋಣಾದಿಗಳು ಸೂತಪುತ್ರನೆಂದು ಹೀಯಾಳಿಸಲಾಗಿ ಕರ್ಣ ನಾಚಿ ತಲೆತಗ್ಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತ ತಿಳಿದ ಬಳಿಕ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಒಂದು ಕಡೆ ಸಂತೋಷ; ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ ಸಂಕಟ, ಪಾಂಡವರು ತನ್ನ ತಮ್ಮಂದಿರೆಂದು ತಿಳಿದ ಮೇಲೆ ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆ ಕೈ ಬಾರದೆಂದು ಕೊರುಗುತ್ತಾನೆ. ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆದಂತಾಗುವುದೆಂದೂ ನೊಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * ಕಡೆಗೆ ಯುದ್ಧ ಜ್ವಾಲೆಗೆ ತನ್ನನ್ನೇ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳವುದೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನನ್ನು ಭೇದಿಸಲಾರದೆ, ಕುಂತಿಗೆ ಆ ಕೆಲಸವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಂಡಕೂಡಲೆ ಕರ್ಣ ಪುಳಕಿತನಾಗಿ ‘''ಚಲಮುಂ ಚಾಗಮುಮಳವುಂ ಕಲಿತನಮುಂ ಕುಲಮುಮೀಗಳೆನ್ನಯ ಮೆಯ್ಯೂಳ್ ನೆಲಸಿದುವು ನಿಮ್ಮ ಕರುಣಾಬಲದಿಂ ನೀವೆನ್ನನಿಂದಿಂ ಮಗನೆಂದುದ''’ ಎಂದು ಹಿಗ್ಗುತ್ತಾನೆ. *ಕುಂತಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕೌರವರ ಪಕ್ಷ ಬಿಟ್ಟು ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಗೆ ಬಾ ಎನ್ನಲು ‘''ಮೀಂಗುಲಿಗನೆನಾಗಿಯುಮಣಮಾಂ ಗುಣಮನೆ ಬಿಸುಟೆನಿಲ್ಲ ನಿಮಗಂ ಮಗನಾದಂಗೆನಗೆ ಬಿಸುಡಲಕ್ಕುಮೆ''’ ಎಂದು ಉದಾತ್ತವಾಗಿ ನುಡಿದು, ಕಟ್ಟಕಡೆಗೆ ‘ಪಿಡಿಯೆಂ ಪುರಿಗಣೆಯಂ ನರನೆಡೆಗೊಂಡೊಡಮುದ ನಿನ್ನ ಮಕ್ಕಳನಿನ್ನೇರ್ದೊಡಮಳ್ ಮೆ’ ಎಂದು ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. *ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಸಾರಥಿಯಾದ ಅದಿರಥನ ಮಗನೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದರೆ, ಪಂಪನಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಮೀಂಗುಲಿಗನೆಂದು ವಿಶದಪಡಿಸಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಕರ್ಣ ಕುಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಮಾತನಾಡುವ ರೀತಿನೀತಿಗಳು ತುಂಬ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಮುಂದೆ ಭೀಷ್ಮನನ್ನು ಕುರಿತು ಕಟುವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದಾಗ, ಇತರರು ಅವನನ್ನು ಹೀನಕುಲಜನೆಂದು ಅಲ್ಲಗೆಳೆಯಲು, ತನ್ನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಅರಿತ ಕರ್ಣ ಆಗ ಎಂದಿನಂತಲ್ಲದೆ, ''‘ಕುಲಂ ಕುಲಮಲ್ತು ಚಲಂ ಕುಲಂ ಗುಣಂ ಕುಲಮಭಿಮಾನವೊಂದೆ ಕುಲಮಣ್ಮು ಕುಲಂ ಬಗೆವಾಗಳೀ ಕಲಹದೊಳಣ್ಣ ನಿಮ್ಮ ಕುಲವಾಕುಲಮಂ ನಿಮಗುಂಟುಮಾಡುಗುಂ’'' ಎಂದು ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಕಿಡಿಕಿಡಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. *ತಮ್ಮ ಕ್ಷಮಾಪಣೆ ಕೇಳುವಲ್ಲಿಯೂ ಈತನ ನಯವಿನಯಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಭೀಷ್ಮರು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ. ಕರ್ಣಾರ್ಜುನರ ಯುದ್ಧವನ್ನಂತೂ ಪಂಪ ಬಹಳ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ತನಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ಬತ್ತಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಸೇರಿದ್ದ ಸರ್ಪಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕಂಡು, ಅದರ ಮರುನುಡಿಗೆ ಕಿವಿಗೊಡದೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಗಿತ್ತ ವಚನವನ್ನು ಚಾಚೂತಪ್ಪದೆ ಕರ್ಣ ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. *ಕರ್ಣನ ಮರಣವನ್ನು ಕಂಡು ಪಂಪನ ಹೃದಯ ಕರಗುತ್ತದೆ. ಅವನನ್ನು ‘ಚಾಗದ ನನ್ನಿಯ ಕಲಿತನದಾಗರಂ’ ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಾನೆ. ‘''ಪಿಡಿದನೆ ಪುರಿಗಣೆಯನೆರಡಿದನೆ ಬಳ್ಕಿದನೆ ತಾನೆ ತನ್ನನೆ ಚಲಮಂ ಪಿಡಿದದನ್''’ ಎಂದು ದೇವತೆಗಳ ಪಡೆ ಹೊಗಳುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದ ವೀರಾಧಿವೀರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೂ ಪಂಪನ ಕೃತಿಯ ಪ್ರತಿನಾಯಕನೂ ಆದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತ ಚರಮಶ್ಲೋಕವನ್ನಂತು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ. *''ನೆನೆಯದಿರಣ್ಣ ಭಾರತದೊಳಿಂ ಪೆರಾರುಮನೊಂದೆ ಚಿತ್ತದಿಂ ನೆನೆವೊಡೆ ಕರ್ಣನಂ ನೆನೆಯ ಕರ್ಣನೊಳಾರ್ ದೊರೆ ಕರ್ಣನೇ ಕರ್ಣನ ಕಡುನನ್ನಿ ಕರ್ಣನಳವಂಕದ ಕರ್ಣನ ಚಾಗಮೆಂದು ಕರ್ಣನ ಪಡೆಮಾತಿನೊಳ್ ಪುದಿದು ಕರ್ಣರಸಾಯನಮಲ್ತೆ ಭಾರತಂ'' ಕನ್ನಡದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಮಹಾಕವಿಯಾದ [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]]ನೂ ಹೀಗೆಯೇ ಕರ್ಣನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅಪೂರ್ವವಾದ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. *ಇಟ್ಟಗುರಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಲ್ಯನಿಗೆ ಉತ್ತರವಿತ್ತ ಕರ್ಣ, ಪಂಪಭಾರತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಪುರಿಗಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ವಚನವೀಯುತ್ತಾನೆ. ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಂತಿಗೆ ತೊಟ್ಟಬಾಣವನ್ನು ತೊಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕಡೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನಿಗೆ ತನ್ನ ದಿವ್ಯರೂಪವನ್ನು ತೋರಿ ಅವನನ್ನು ಕೃತಾರ್ಥನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} }} {{ಮಹಾಭಾರತ}} [[ವರ್ಗ:ಮಹಾಭಾರತದ ಪತ್ಳುರ]] hkekml15d5rx5hlireq6aj7qgp1vhe5 1258571 1258569 2024-11-19T13:51:41Z ~aanzx 72368 Reverted edit by [[Special:Contributions/103.89.167.248|103.89.167.248]] ([[User talk:103.89.167.248|talk]]) to last revision by [[User:~aanzx|~aanzx]] 1249930 wikitext text/x-wiki [[File:Karna in Kurukshetra.jpg|thumb|300px|ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ.ಇದು ೧೮೨೦ ರಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ರಚಿಸಲಾದ ಒಂದು ಜಲವರ್ಣ ಚಿತ್ರ.]] '''ಕರ್ಣ''' [[ಮಹಾಭಾರತ|ಮಹಾಭಾರತದ]] ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ. ಈತ [[ಕುಂತಿ|ಕುಂತಿಯ]] ಮೊದಲ ಪುತ್ರ ಮತ್ತು [[ದುರ್ಯೋಧನ|ದುರ್ಯೋಧನನ]] ಆಪ್ತ ಮಿತ್ರ. ಇವನ [[ತಂದೆ]] ಸೂರ್ಯದೇವ. ಇವನನ್ನು ರಾಧೇಯನೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವನು [[ಅಂಗ]] [[ದೇಶ|ದೇಶದ]] ಅಧಿಪತಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಕರ್ಣನನ್ನು ದಾನ ವೀರ ಶೂರ ಕರ್ಣ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Cite web |url=http://www.karna.org/body_story_behind_karna.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2017-05-16 |archive-date=2010-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100323003055/http://www.karna.org/body_story_behind_karna.html |url-status=dead }}</ref> ==ಜನ್ಮ== *ಇವನು ಸೂರ್ಯಮಂತ್ರದಿಂದ ಮದುವೆಗೆ ಮುನ್ನ ಕುಂತಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವ. "ಕರ್ಣಂಗೊಡ್ಡಿತ್ತುದಲ್ ಭಾರತಂ" ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣನಾದ ಮಹಾವೀರ. ಇವರ್ಗಳಿನೀ ಭಾರತಂ ಲೋಕಪುಜ್ಯಂ-ಎಂದು ಹೇಳುವಲ್ಲಿ [[ಪಂಪ]] ಕರ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತು ನನ್ನಿಯೊಳಿನತನಯಂ ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ್ದಾನೆ. [[ಕುಂತಿಭೋಜ]]ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ಕುಂತಿ]] [[ದೂರ್ವಾಸ]]ನನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮಂತ್ರಗಳ ವರಪಡೆದಿದ್ದಳಷ್ಟೆ. *ಮಂತ್ರ ಮಾಹಾತ್ಮೆಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕೆಂಬ ಚಾಪಲ್ಯದಿಂದ ಸೂರ್ಯಮಂತ್ರ ಜಪಿಸಲು ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಆಕೆಗೆ ಗಂಡು ಮಗುವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ. ಲೋಕಾಪವಾದಕ್ಕೆ ಹೆದರಿದ ಕುಂತಿ ತನ್ನ ಮರುಳುತನಕ್ಕಾಗಿ ಬೆದರಿ ಆ ಹಸುಗೂಸನ್ನು ಗಂಗಾನದಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬಿಟ್ಟಳು. ಅದು [[ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ|ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ]] ಸಾರಥಿ ಅಧಿರಥನ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. *ಕವಚ ಕುಂಡಲಗಳ ಸಮೇತನಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಆಕಾರಣಿಕ ಶಿಶುವನ್ನು ಅಧಿರಥ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ರಾಧೆಯ ಕೈಗೆ ಕೊಟ್ಟ. ಅಪೂರ್ವ ತೇಜೋಶಾಲಿಯಾದ ಆ ಮಗುವಿಗೆ [[ವಸುಷೇಣ]]ನೆಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ದಿನ ಕಳೆದಂತೆಲ್ಲ ಆ ಹುಡುಗನ ಕೀರ್ತಿ ಕರ್ಣಾಕರ್ಣಿಕೆಯಾಗಿ ಹರಡತೊಡಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಕರ್ಣನೆಂಬ ಹೆಸರೇ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಇದಲ್ಲದೆ ಅವನಿಗೆ ರಾಧೇಯ, ಸೂತಪುತ್ರ, ಕಾನೀನನೆಂಬ ಸಂಬೋಧನೆಯೂ ಉಂಟು. ==ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ== *ಬಾಲ್ಯ ಕಳೆದು ಯVವನ ಮೊದಲಾಗಲು ಕರ್ಣನಿಗೆ ಶಸ್ತ್ರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಮೂಡಿತು. ಸೂತಪುತ್ರನಾದ ಅವನಿಗೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಕಲಿಸುವ ಆಚಾರ್ಯರು ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಆತ ಪರುಶರಾಮನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ತಾನು ವಿಪ್ರನೆಂದು ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿ ಧನುರ್ವಿದ್ಯಾಪಾರಂಗತ ನಾದ. ಒಂದು ದಿನ ಪರುಶುರಾಮ ಕರ್ಣನ ತೊಡೆಯಮೇಲೆ ತಲೆಯಿಟ್ಟು ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಇಂದ್ರನ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಅಲರ್ಕವೆಂಬ ದುಂಬಿಯೊಂದು ಬಂದು ಆತನ ತೊಡೆಯನ್ನು ಬಗಿಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. * ಆಗ ತಾನು ಅಲುಗಿದರೆ ಗುರುವಿಗೆ ನಿದ್ರಾಭಂಗವಾದೀತೆಂದು ಎಣಿಸಿ ಕರ್ಣ ತನಗಾದ ಅಗಾಧ ನೋವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸದೆ ಹಾಗೆಯೇ ತಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅವನ ರಕ್ತದ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಪರುಶರಾಮ ಎಚ್ಚತ್ತು, ಶಿಷ್ಯನ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಮೆಚ್ಚಿದರೂ ಅವನು ವಿಪ್ರನಿರಲಾರನೆಂದೂ ಕ್ಷತ್ರಿಯನೇ ಇರಬೇಕೆಂದೂ ತಿಳಿದು ಕುಪಿತನಾದ. *ನಿಜವೃತ್ತಾಂತ ತಿಳಿದಾಗ ತನ್ನ ವ್ರತಭಂಗವಾದುದಕ್ಕೆ ಕೆರಳಿದ [[ಪರುಶುರಾಮ]] ವಿಪ್ರನೆಂದು ಸುಳ್ಳುಹೇಳಿ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ ಕಲಿತಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಸಾನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಾನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಹಾಸ್ತ್ರಗಳಾವುವೂ ಫಲಿಸದಿರಲಿ ಎಂದು ಕರ್ಣನಿಗೆ ಶಾಪವಿತ್ತ. ಗುರುಶಾಪದಿಂದ ಕರ್ಣ ನಿರ್ವಿಣ್ಣನಾದ. ಈ ವೇಳೆಗೆ ಹಸ್ತಿನಾವತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರಿಗೂ ಕೌರವರಿಗೂ [[ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯ]] ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ. * ಆ ರಾಜಪುತ್ರರ ವಿದ್ಯಾಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಕಲ ಏರ್ಪಾಡುಗಳೂ ನಡೆದಿದ್ದುವು. ಆ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ಮತ್ತು ಕೌರವರ ಶಸ್ತ್ರಕೌಶಲ್ಯ ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಮೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿತ್ತು. [[ಅರ್ಜುನ]] ರಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದೇ ತಡ, ಆತನನ್ನು ಅದ್ವಿತೀಯನೆಂದು ಗುರುಗಳು ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದರು. ಈ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿದ ಕರ್ಣ ಮುಂದೆ ಬಂದು ತಾನು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಾಗಿ ಸವಾಲುಹಾಕಿದ. *ಆಗ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ [[ಕೃಪಾಚಾರ್ಯ]] ಎದ್ದುನಿಂತು ಸೂತಪುತ್ರನಾದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಅರ್ಜುನನೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ಭಾವಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ವಿರೋಧಿಸಿದ. ಈ ಅಸೂಯೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ, ಆಗತಾನೆ [[ಭೀಮ]]ನಿಂದ ಪರಾಜಿತನಾಗಿದ್ದ [[ದುರ್ಯೋಧನ]] ಮುಂದೆ ಬಂದು ಕರ್ಣನ ಪರವಾಗಿ ವಾದಿಸಿ, ಅವನಿಗೆ ಅಂಗರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವನ್ನಿತ್ತು ಗೌರವಿಸಿದ. ==ಪರಾಕ್ರಮಗಳು, ಉದಾರಗುಣ== *ಅಂದಿನಿಂದ ಕರ್ಣನಿಗೂ ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೂ ಅಸದೃಶವಾದ ಮೈತ್ರಿ ಮೊದಲಾಯಿತು. ದುರ್ಯೋಧನನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರನಾದ ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ದಿನದಿನಕ್ಕೂ ವರ್ಧಿಸತೊಡಗಿತು. [[ದುಶ್ಯಾಸನ]], [[ಶಕುನಿ]] ಮತ್ತು [[ಸೈಂಧವ]]ರೊಂದಿಗೆ ಕೂಡಿ ಕರ್ಣ ಅರಸನ ಎಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಬೆಂಬಲವನ್ನಿತ್ತನಲ್ಲದೆ ಪಾಂಡವರ ವಿನಾಶ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದಾಳಾಗಿ ದುಷ್ಟಚತುಷ್ಟಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆನಿಸಿದ. *ಕರ್ಣನ ಪರಾಕ್ರಮ ಜನಜನಿತವಾಗಿ ಬೆಳಗಿದಂತೆಯೇ ಅವನ ದಾನಗುಣವೂ ವಿಖ್ಯಾತವಾಯಿತು. ಭೀಮ ದುರ್ಯೋಧನರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬದ್ಧವೈರವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಕರ್ಣ ಅರ್ಜುನರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತನಾಗಿದ್ದ [[ಇಂದ್ರ]]ನಿಗೆ ಕರ್ಣನನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡಿ ನಿಶ್ಶಕ್ತನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಯೋಚನೆ ಬಲವಾಗಿ ಕಾಡಲಾರಂಭಿಸಿತು. *ಕರ್ಣನ ಉದಾರಗುಣವನ್ನು ಕೇಳಿದ ಆತ, ಒಂದು ದಿನ ವಿಪ್ರವೇಷದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಆತನ ಕವಚಕುಂಡಲಗಳನ್ನು ಬೇಡಿದ. ಇಂದ್ರನ ಸಂಚನ್ನು ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದ ಸೂರ್ಯ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಎಚ್ಚರಸಿದ್ದರೂ ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸಹಜಗುಣಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ತನಗೆ ರಕ್ಷೆಯಂತಿದ್ದ ಕವಚಕುಂಡಲಗಳನ್ನು ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದ. * ಕರ್ಣನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಬಂದ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಆ ಸೂತಪುತ್ರನ ದಾನಗುಣವನ್ನು ಕಂಡು ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ತನ್ನ ನಿಜಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತೋರಿಸಿ, ಅವನಿಗೆ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ. ಕವಚಕುಂಡಲ ವಿಹೀನನಾದ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಇಂದ್ರನಿತ್ತ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧದಿಂದ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ರೆಕ್ಕೆ ಬಂದಂ ತಾಯಿತು. ಕೌರವರ ಉಪಟಳಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದ ಪಾಂಡವರು, ಅರಗಿನ ಮನೆಯ ವಿಪತ್ತಿನಿಂದ ಪಾರಾಗಿ, ಏಕಚಕ್ರಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ದಿನವಿದ್ದು, ವೇಷ ಮರೆಸಿಕೊಂಡು [[ದ್ರೌಪದಿ]]ಯ ಸ್ವಯಂವರಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, ಪುನಃ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ಕರ್ಣನಿಗೂ ಸವಾಲು ಬೀಳುವ ಸನ್ನಿವೇಶ ಒದಗಿತು. ದ್ರುಪದ ಪಣವಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದ [[ಮತ್ಸ್ಯಯಂತ್ರ]]ವನ್ನು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವೀರಾಧಿವೀರರು ಭೇದಿಸದೆ ಹೋಗಲು, ಕರ್ಣ ಆ ಸಾಹಸಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದೆ ಬಂದ. *ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾಕುಶಲನಾದ ಆತ ಮತ್ಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಬಾಣಬಿಡುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದ್ರೌಪದಿ ಆತನನ್ನು ಸೂತಪುತ್ರನೆಂದು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದಳು. ಕರ್ಣ ಮ್ಲಾನವದನನಾಗಿ ಬಿಲ್ಲುಬಾಣಗಳನ್ನು ಕೆಳೆಗೆಸೆದು ತನ್ನ ಪೀಠದತ್ತ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಬಂದ. ಅನಂತರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ವಿಪ್ರವೇಷಿಯಾಗಿದ್ದ ಅರ್ಜುನ ಎದ್ದುಬಂದು, ಜನ ಅಪಹಾಸ್ಯಮಾಡಿ ನಕ್ಕರೂ ಹಿಂತೆಗೆಯದೆ, ಮತ್ಸ್ಯಯಂತ್ರವನ್ನು ಭೇಧಿಸಿದ. *ಪಾಂಡವರಿಗೂ ಇತರ ರಾಜರಿಗೂ ಕಾಳಗವಾಗಿ, ಪಾಂಡವರು ವಿಜಯಿಗಳಾದರು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ ಮತ್ತು ಭೀಮರೊಂದಿಗೆ ಕರ್ಣ ಕಾದಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಕೌರವನ ಪಕ್ಷ ವಹಿಸಿದ ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿಯ ಅಭೀಷ್ಟಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಅಹಿತಗಳನ್ನೇ ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದ. ದ್ರೌಪದಿಯ ವಸ್ತ್ರಾಪಹರಣ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಆತ ಉಚಿತವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ. ಪಾಂಡವರು ವನವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಎರಗುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ. *ಆಗ ಗಂಧರ್ವರಿಗೂ ಕೌರವರಿಗೂ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಕರ್ಣ ಚಿತ್ರಸೇನನೆಂಬ ಗಂಧರ್ವನಿಂದ ಅಪಮಾನಿತನಾದ. ಪಾಂಡವರ ಅಜ್ಞಾತವಾಸದ ಅವಧಿ ತೀರಿ ಉತ್ತರಗೋಗ್ರಹಣ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧವಾಗಲು ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಸೇಡನ್ನು ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದ. ಕೊನೆಗೆ ಸಮಸ್ತ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯವೇ ಅರ್ಜುನನ ಸಮ್ಮೋಹನಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ನಿದ್ರಾಪರವಶವಾಯಿತು. ವಿರಾಟನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಜಯ ಲಭಿಸಿತು. ==ಮಹಾಭಾರತ ಯುದ್ಧ/ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ== [[File:Death of Karna.jpg|thumb|ಕರ್ಣಾವಸಾನ. ರಾಜಾ ರವಿವರ್ಮನ ವರ್ಣಚಿತ್ರ]] *ಮಹಾಭಾರತ ಕದನ ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಲು ಕೃಷ್ಣ ಪಾಂಡವರ ಪರವಾಗಿ ಕೌರವರೊಡನೆ ಸಂಧಾನವನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದ. ಹಿತೋಕ್ತಿಗಳಾವುವೂ ಫಲಿಸದೆ ಸಮರವೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಕೃಷ್ಣ]] ಕರ್ಣನೊಬ್ಬನನ್ನೇ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಕರೆದು ಅವನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ, ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಗೆ ಬರುವಂತೆ ಪ್ರೇರಿಸಿದ. ಸ್ವಾಮಿ ಭಕ್ತನಾದ ಕರ್ಣ ಕೃಷ್ಣನ ತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಒಡಂಬಡಲಿಲ್ಲ. *ಅನಂತರ [[ಕುಂತಿ]]ಯೇ ಕರ್ಣನನ್ನು ಗಂಗಾತೀರದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ತನ್ನ ಮಗನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲುಯತ್ನಿಸಿದಳು. ಆಗಲೇ ಸೂರ್ಯನೂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಹಿತೋಪದೇಶವನ್ನಿತ್ತು ತಾಯಿ ಮಾತಿಗೆ ಒಪ್ಪುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡ. ಸ್ಥಿರಚಿತ್ತನಾದ ಕರ್ಣ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗೆ ಓಗೊಡಲಿಲ್ಲ. “ಎಲೈ ತಾಯೇ ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ ನಾನು ನಾನಾ ಅಪಮಾನಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು, ಈಗ ನಿನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ, ನನ್ನನ್ನು ಸಾಕಿ ಸಲಹಿ, ಸತ್ಕರಿಸಿದ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ವಂಚಿಸಲಾರೆ. *ನನಗೂ ಅರ್ಜುನನಿಗೂ ವೈರ ಕಟ್ಟಿಟ್ಟದ್ದೇ ಸರಿ. ನಿನಗಾಗಿ, ಉಳಿದ ನಾಲ್ವರ ಜೀವಕ್ಕೆ ನಾನು ಅಪಾಯವನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಯಾರೊಬ್ಬರು ಉಳಿದರೂ ನಿನಗೆ ಐದು ಮಂದಿ ಇದ್ದಂತಾಯಿತಲ್ಲವೇ? ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ನಿಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು ವಹಿಸಿರುವುದರಿಂದ ನಿಮಗೆ ಭಯವಿಲ್ಲ ”ಎಂದು ಆತ ತನ್ನ ತಾಯನ್ನು ಸಮಾಧಾನ ಪಡಿಸಿ ಕಳುಹಿಸಿದ. ಯುದ್ಧ ನಿಶ್ಚಯವಾದ ಬಳಿಕ, ಭೀಷ್ಮನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ ಅವನನ್ನು ಹಂಗಿಸಿದ. *ಆತ ಪಾಂಡವ ಪಕ್ಷಪಾತಿಯೆಂದೂ ಶತ್ರುಗಳೊಡನೆ ಹೋರಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥನೆಂದೂ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದ. ಆಗ ಕೃಪ, ದ್ರೋಣ ಮೊದಲಾದವರೆಲ್ಲ ಕರ್ಣನನ್ನು ಅವಹೇಳನ ಮಾಡಿದರು. ಭೀಷ್ಮನೂ ಕುಪಿತನಾದ. ಭೀಷ್ಮ ಬದುಕಿರುವವರೆಗೂ ತಾನು ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ಶಸ್ತ್ರಸಂನ್ಯಾಸ ಕೈಕೊಂಡು ಭೀಷ್ಮಾಚಾರ್ಯ ಅತ್ಯದ್ಭುತ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಹತ್ತು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ, ಕಡೆಗೆ ಶರಶಯ್ಯಾಗತನಾದ ಬಳಿಕ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಭೀಷ್ಮನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಭಕ್ತಿಮೂಡಿತು. *ಅವನ ಬಳಿಗೆ ತೆರಳಿ ತನ್ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡ; ದ್ರೋಣ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯ ವಹಿಸಿದಾಗ ಕರ್ಣ ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಹೋರಾಡಿದ. ಇಂದ್ರ ಅವನಿಗೆ ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದ್ದ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧ ಇರುವವರೆಗೂ ಕರ್ಣ ಅಜೇಯನೆಂದು ತಿಳಿದು ಕೃಷ್ಣ ರಾತ್ರಿಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ [[ಘಟೋತ್ಕಚ]]ನನ್ನು ಮುಂದೆಬಿಟ್ಟು ಕರ್ಣನ ಶಕ್ತ್ಯಾಯುಧ ಅವನ ಮೇಲೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿಸಿದ. ದ್ರೋಣರ ಅನಂತರ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಕರ್ಣನೇವಹಿಸಿಕೊಂಡ. *ತನ್ನ ಎದುರಾಳಿಯಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಕೃಷ್ಣನಂಥವ ಸಾರಥಿಯಾಗಿರುವಂತೆ ಅಶ್ವವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣನಾದ [[ಶಲ್ಯ]] ತನಗೆ ಸಾರಥಿಯಾದರೆ ಜಯ ನಿಶ್ಚಯವೆಂದು ದುರ್ಯೋಧನನಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಂಡ; ದುರ್ಯೋಧನ ಶಲ್ಯನನ್ನು ಬಹು ಕಷ್ಟದಿಂದ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಸಾರಥಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ. ಕರ್ಣಾರ್ಜುನರ ಸಂಗ್ರಾಮ ಬಹಳ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಸಾಗಿತು. ಕೃಷ್ಣನಿಗಾದರೋ ಅಂದಿನ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ಮರಣವಾಗಲೇಬೇಕೆಂದು ಅಪೇಕ್ಷೆ. *ವೀರರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಕಾಳಗ ನಡೆಯುತ್ತಿರಲು ಕರ್ಣ ತನ್ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸರ್ಪಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದು ಅರ್ಜುನನ ತಲೆಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟ. ಆ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಜುನನ ಎದೆಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟಿದ್ದೇ ಅದರೆ ತಮಗೆ ಜಯ ನಿಶ್ಚಯ ಎಂದು ಶಲ್ಯ ಕರ್ಣನನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ. ತಾನು ಒಂದು ಬಾರಿ ಇಟ್ಟ ಗುರಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ತೆಗೆಯುವವನಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ಹಟ ಹಿಡಿದ. ತನ್ನ ಇಷ್ಟದಂತೆಯೇ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಡುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಅತ್ತ ಕೃಷ್ಣ ಅರ್ಜುನನ ರಥವನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಒತ್ತಿದ. ಬಾಣ ಅರ್ಜುನನ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಭೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಯಿತು. *ಕರ್ಣ ದಿಕ್ಕುತೋಚದಂತಾದ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಶಾಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ರಥದ ಚಕ್ರ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹೂತುಕೊಂಡಿತು. ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ರಥದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯಲು, ಕರ್ಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅದೇ ತಕ್ಕ ಸಮಯವೆಂದು ಕೃಷ್ಣ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ. ನಿರಾಯುಧನಾದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಹೇಗೆ ಕೊಲ್ಲುವುದೆಂದು ಕನಿಕರದಿಂದ ಅರ್ಜುನ ಹಿಂತೆಗೆಯಲು, ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನ ಅಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿ ಹೇಳಿ ಕಾರ್ಯನಿರತನಾಗಲು ಬಲಾತ್ಕಾರ ಮಾಡಿದ. *ಅರ್ಜುನ ನಿರ್ವಾಹವಿಲ್ಲದೆ ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ಅಂಜಲಿಕಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ. ಅಸಹಾಯಕನಾದ ಕರ್ಣ ಆ ಅಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಹತನಾದ. ಭಾರತ ಯುದ್ಧವೆಲ್ಲ ಮುಗಿದ ಬಳಿಕ, ಧರ್ಮರಾಯ ಸತ್ತವರಿಗೆ ಉತ್ತರಕ್ರಿಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕುಂತಿ ಓಡಿಬಂದು ಕರ್ಣ ತನ್ನ ಮಗನೆಂದೂ ಪಾಂಡವರಿಗೆಲ್ಲ ಅವನೇ ಹಿರಿಯನೆಂದೂ ಮೊದಲು ಅವನಿಗೆ ಕರ್ಮಾದಿಗಳು ನಡೆಯಬೇಕೆಂದೂ ತಿಳಿಸಿದಳು. ಈ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಕೇಳಿ ಧರ್ಮರಾಯ ಚಕಿತನಾಗಿ ತಾಯಿ ಮಾಡಿದ ಅಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಂಡ. ಪಾಂಡವರೆಲ್ಲರೂ ಕರ್ಣನಿಗಾದ ದುರ್ದೆಸೆಗಾಗಿ ಮರುಗಿದರು. ಕರ್ಣನಿಗೆ ಕ್ಷತ್ರಿಯೋಚಿತವಾದ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ನಡೆದುವು. ==ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ== *ವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದ ಕಡೆಯ ವರೆಗೂ ದುರ್ಯೋಧನನ ದುಷ್ಟಚತುಷ್ಟಯದಲ್ಲೊಬ್ಬನೆನ್ನುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಬಂದ ದುರ್ದೈವ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅವನ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ನೋಡಿದ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಭಾಸ]]ನೇ ಬಹಳ ಹಳಬನೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. *ಈತ ಕರ್ಣಭಾರ ಎಂಬ ತನ್ನ ಏಕಾಂಕ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನ ದಾನ ಗುಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವಿತ್ತು ಆವನ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿದ್ದಾನೆ; ಪಂಚರಾತ್ರವೆಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಕರ್ಣ ದುರ್ಯೋಧನನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರನೆನಿಸಿದರೂ ಪಾಂಡವರ ಬಗ್ಗೆ ವೃಥಾ ಆಗ್ರಹವಿಲ್ಲದವನೆಂಬಂತೆ ಅವನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ನೂತನ ದೃಷ್ಟಿ ಪರಂಪರೆಯೇ ಮುಂದುವರಿಯಿತೋ ಎಂಬಂತೆ ಕನ್ನಡದ ಆದಿಕವಿಯಾದ [[ಪಂಪ]] ಕರ್ಣನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಉದಾರವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿದ್ದಾನೆ. *ಪಂಪನಲ್ಲಿ ಕಥಾನಾಯಕ ಅರ್ಜುನನಾದರೆ, ಪ್ರತಿನಾಯಕ ಕರ್ಣನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕರ್ಣನ ಜನನ ಬಾಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿ ಆತ ಪರಶುರಾಮನಿಂದ ಶಾಪಗ್ರಸ್ತನಾಗುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಹೃದಯ ಕರಗುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಕೌರವರ್ಗೆಲ್ಲಂ ಪ್ರಾಣಂಬರ್ಪಾಕೃತಿಯೊಳೆ ಬಾಣಾಸನ ಬಾಣಪಾಣಿ ಕರ್ಣಂ ಬಂದಂ-ಎಂದು ಕರ್ಣನ ಆಗಮನವನ್ನು ಅರ್ಥವತ್ತಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. *ಕರ್ಣದುರ್ಯೋಧನರ ಸ್ನೇಹವಂತೂ ಅಸದೃಶವಾದುದು. ‘ಪೊಡಮಡುವರ್ ಜೀಯೆಂಬರ್ ಕುಡುದಯೆಗೆಯ್ ಏಂ ಪ್ರಸಾದಮೆಂಬಿವು ಪೆರೊಳ್ ನಡೆಗೆಮ್ಮೆ ನಿನ್ನಯೆಡೆಯೊಳ ನಡೆಯಲ್ವೇಡೆನಗೆ ಕೆಳೆಯನೈ ರಾಧೇಯಾ’ ಎಂದು ದುರ್ಯೋಧನ ಅವನನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಸತ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕವಿ ‘ಏಂ ಕಲಿಯೋ ಚಾಗಿಯೋ ರವಿತನಯಂ’ ಎಂದು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾನೆ. *ಕೃಪ ದ್ರೋಣಾದಿಗಳು ಸೂತಪುತ್ರನೆಂದು ಹೀಯಾಳಿಸಲಾಗಿ ಕರ್ಣ ನಾಚಿ ತಲೆತಗ್ಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತ ತಿಳಿದ ಬಳಿಕ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಒಂದು ಕಡೆ ಸಂತೋಷ; ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ ಸಂಕಟ, ಪಾಂಡವರು ತನ್ನ ತಮ್ಮಂದಿರೆಂದು ತಿಳಿದ ಮೇಲೆ ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆ ಕೈ ಬಾರದೆಂದು ಕೊರುಗುತ್ತಾನೆ. ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆದಂತಾಗುವುದೆಂದೂ ನೊಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * ಕಡೆಗೆ ಯುದ್ಧ ಜ್ವಾಲೆಗೆ ತನ್ನನ್ನೇ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳವುದೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನನ್ನು ಭೇದಿಸಲಾರದೆ, ಕುಂತಿಗೆ ಆ ಕೆಲಸವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಂಡಕೂಡಲೆ ಕರ್ಣ ಪುಳಕಿತನಾಗಿ ‘''ಚಲಮುಂ ಚಾಗಮುಮಳವುಂ ಕಲಿತನಮುಂ ಕುಲಮುಮೀಗಳೆನ್ನಯ ಮೆಯ್ಯೂಳ್ ನೆಲಸಿದುವು ನಿಮ್ಮ ಕರುಣಾಬಲದಿಂ ನೀವೆನ್ನನಿಂದಿಂ ಮಗನೆಂದುದ''’ ಎಂದು ಹಿಗ್ಗುತ್ತಾನೆ. *ಕುಂತಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕೌರವರ ಪಕ್ಷ ಬಿಟ್ಟು ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಗೆ ಬಾ ಎನ್ನಲು ‘''ಮೀಂಗುಲಿಗನೆನಾಗಿಯುಮಣಮಾಂ ಗುಣಮನೆ ಬಿಸುಟೆನಿಲ್ಲ ನಿಮಗಂ ಮಗನಾದಂಗೆನಗೆ ಬಿಸುಡಲಕ್ಕುಮೆ''’ ಎಂದು ಉದಾತ್ತವಾಗಿ ನುಡಿದು, ಕಟ್ಟಕಡೆಗೆ ‘ಪಿಡಿಯೆಂ ಪುರಿಗಣೆಯಂ ನರನೆಡೆಗೊಂಡೊಡಮುದ ನಿನ್ನ ಮಕ್ಕಳನಿನ್ನೇರ್ದೊಡಮಳ್ ಮೆ’ ಎಂದು ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. *ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಸಾರಥಿಯಾದ ಅದಿರಥನ ಮಗನೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದರೆ, ಪಂಪನಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಮೀಂಗುಲಿಗನೆಂದು ವಿಶದಪಡಿಸಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಕರ್ಣ ಕುಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಮಾತನಾಡುವ ರೀತಿನೀತಿಗಳು ತುಂಬ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಮುಂದೆ ಭೀಷ್ಮನನ್ನು ಕುರಿತು ಕಟುವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದಾಗ, ಇತರರು ಅವನನ್ನು ಹೀನಕುಲಜನೆಂದು ಅಲ್ಲಗೆಳೆಯಲು, ತನ್ನ ಜನ್ಮವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಅರಿತ ಕರ್ಣ ಆಗ ಎಂದಿನಂತಲ್ಲದೆ, ''‘ಕುಲಂ ಕುಲಮಲ್ತು ಚಲಂ ಕುಲಂ ಗುಣಂ ಕುಲಮಭಿಮಾನವೊಂದೆ ಕುಲಮಣ್ಮು ಕುಲಂ ಬಗೆವಾಗಳೀ ಕಲಹದೊಳಣ್ಣ ನಿಮ್ಮ ಕುಲವಾಕುಲಮಂ ನಿಮಗುಂಟುಮಾಡುಗುಂ’'' ಎಂದು ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಕಿಡಿಕಿಡಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. *ತಮ್ಮ ಕ್ಷಮಾಪಣೆ ಕೇಳುವಲ್ಲಿಯೂ ಈತನ ನಯವಿನಯಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಭೀಷ್ಮರು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ. ಕರ್ಣಾರ್ಜುನರ ಯುದ್ಧವನ್ನಂತೂ ಪಂಪ ಬಹಳ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ತನಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ಬತ್ತಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಸೇರಿದ್ದ ಸರ್ಪಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕಂಡು, ಅದರ ಮರುನುಡಿಗೆ ಕಿವಿಗೊಡದೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಗಿತ್ತ ವಚನವನ್ನು ಚಾಚೂತಪ್ಪದೆ ಕರ್ಣ ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. *ಕರ್ಣನ ಮರಣವನ್ನು ಕಂಡು ಪಂಪನ ಹೃದಯ ಕರಗುತ್ತದೆ. ಅವನನ್ನು ‘ಚಾಗದ ನನ್ನಿಯ ಕಲಿತನದಾಗರಂ’ ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡುತ್ತಾನೆ. ‘''ಪಿಡಿದನೆ ಪುರಿಗಣೆಯನೆರಡಿದನೆ ಬಳ್ಕಿದನೆ ತಾನೆ ತನ್ನನೆ ಚಲಮಂ ಪಿಡಿದದನ್''’ ಎಂದು ದೇವತೆಗಳ ಪಡೆ ಹೊಗಳುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದ ವೀರಾಧಿವೀರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೂ ಪಂಪನ ಕೃತಿಯ ಪ್ರತಿನಾಯಕನೂ ಆದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತ ಚರಮಶ್ಲೋಕವನ್ನಂತು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ. *''ನೆನೆಯದಿರಣ್ಣ ಭಾರತದೊಳಿಂ ಪೆರಾರುಮನೊಂದೆ ಚಿತ್ತದಿಂ ನೆನೆವೊಡೆ ಕರ್ಣನಂ ನೆನೆಯ ಕರ್ಣನೊಳಾರ್ ದೊರೆ ಕರ್ಣನೇ ಕರ್ಣನ ಕಡುನನ್ನಿ ಕರ್ಣನಳವಂಕದ ಕರ್ಣನ ಚಾಗಮೆಂದು ಕರ್ಣನ ಪಡೆಮಾತಿನೊಳ್ ಪುದಿದು ಕರ್ಣರಸಾಯನಮಲ್ತೆ ಭಾರತಂ'' ಕನ್ನಡದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಮಹಾಕವಿಯಾದ [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]]ನೂ ಹೀಗೆಯೇ ಕರ್ಣನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅಪೂರ್ವವಾದ ಕಾಂತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. *ಇಟ್ಟಗುರಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಲ್ಯನಿಗೆ ಉತ್ತರವಿತ್ತ ಕರ್ಣ, ಪಂಪಭಾರತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಪುರಿಗಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ವಚನವೀಯುತ್ತಾನೆ. ಕುಮಾರವ್ಯಾಸಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಂತಿಗೆ ತೊಟ್ಟಬಾಣವನ್ನು ತೊಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಕರ್ಣ ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕಡೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಣನಿಗೆ ತನ್ನ ದಿವ್ಯರೂಪವನ್ನು ತೋರಿ ಅವನನ್ನು ಕೃತಾರ್ಥನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} }} {{ಮಹಾಭಾರತ}} [[ವರ್ಗ:ಮಹಾಭಾರತದ ಪತ್ಳುರ]] hkwkazn2cupbb3zkfq2px2oa7twcsxm 0 17386 1258617 1254842 2024-11-19T17:52:42Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258617 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ <!-- DO NOT ADD INDIC SCRIPTS --> | image = File:Official Photograph of Prime Minister Narendra Modi Portrait.png | office = ಭಾರತದ ೧೪ನೇ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ]] | president = [[ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖರ್ಜಿ]] <br> [[ರಾಮ್ ನಾಥ್ ಕೋವಿಂದ್]]<br> [[ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು]] | term_start = ೨೬ ನೇ ಮೇ ೨೦೧೪ | term_end = | predecessor = [[ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್]] | office1 = ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ | governor1 = ಸುಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಭಂಡಾರಿ<br>ಕೈಲಾಸಪತಿ ಮಿಶ್ರಾ<br>ಬಲರಾಮ್ ಜಾಖಡ್<br>ನವಲ್ ಕಿಶೋರ್ ಶರ್ಮ<br>ಎಸ್.ಸಿ.ಜಮೀರ್<br>ಕಮಲಾ ಬೆನಿವಾಲ್ | term_start1 = 7 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2001 | term_end1 = 22 May 2014 | predecessor1 = ಕೇಶುಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ | successor1 = ಆನಂದಿ ಬೆನ್ ಪಟೇಲ್ | birthname = ನರೇಂದ್ರ ದಾಮೋದರದಾಸ ಮೋದಿ | birth_date = {{birth date |1950|9|17|df=y}} | birth_place = ವಡನಗರ, ಮೆಹಸಾನಾ, [[ಗುಜರಾತ್]] | death_date = | death_place = | party = [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | alma_mater = ಗುಜರಾತ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ | religion = [[ಹಿಂದೂ]] | website = [http://www.narendramodi.in Official website] | signature = Signature of Narendra Modi (Hindi).svg }} [[ಚಿತ್ರ:Narendramodi.jpg|thumb|right|ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] '''ನರೇಂದ್ರ ದಾಮೋದರದಾಸ್ ಮೋದಿ '''<ref>{{Cite web |url=http://www.narendramodi.in/lng/kannada/shri-nm.html |title=ದಿ ಸಿಎಂ: ಕಾಮನ್ ಮ್ಯಾನ್ |access-date=2014-05-27 |archive-date=2014-05-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140524012111/http://www.narendramodi.in/lng/kannada/shri-nm.html |url-status=dead }}</ref>([[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೭]], [[೧೯೫೦]]) ಇವರು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] ೧೪ನೇ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳು.<ref>[http://www.bbc.com/news/world-asia-india-27514601 BBC News India, In pictures: Narendra Modi's early life]</ref> ಇವರು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ]] ಸದಸ್ಯರು. ಇವರು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ [[ಗುಜರಾತ್]] ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ೨೦೧೪ರ [[ಲೋಕಸಭಾ ]]ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]](ಎನ್.ಡಿ.ಎ. ಮೈತ್ರಿಕೂಟ) ಪಕ್ಷದಿಂದ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಗೆದ್ದು ಭಾರತದ ೧೪ನೆಯ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮೋದಿಯವರು,ಗುಜರಾತ್ ನ ವಡೋದರ,<ref>{{Cite web |url=http://www.ndtv./ |title=com/elections /article/election-2014/narendra-modi-files-nomination-in-vadodara-after-grand-roadshow-506183 Narendra Modi files nomination in Vadodara after grand roadshow |access-date=2021-08-16 |archive-date=2013-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130809082343/http://ndtv/ |url-status=dead }}</ref> ಹಾಗೂ [[ವಾರಣಾಸಿ]] <ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/home/lok-sabha-elections-2014/news/Its-official-Modi-picked-for-Varanasi-Jaitley-for-Amritsar/articleshow/ 32101547.cms? It’s official: Modi picked for Varanasi, Jaitley for Amritsar]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಎರಡೂ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದು, ಪ್ರಸಕ್ತ ವಾರಣಾಸಿಯ ಸಂಸದರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ==ಬಾಲ್ಯ== [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತ]] ರಾಜ್ಯದ ಮೆಹಸಾನಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವಡನಗರದ <ref>[http://www.mapsofindia.com/who-is-who/government-politics/narendra-modi.html Narendra Modi Biography]</ref>ಮೋದಿ ಪರಿವಾರದಲ್ಲಿ ೪ ಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ ಮೂರನೆಯವರಾಗಿ, ೧೭ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] [[೧೯೫೦]] ರಲ್ಲಿ ಮೋಧ್ ಗಂಛಿ ತೆಲಿ ಜಾತಿಯ ಅತಿ ಬಡ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ತಂದೆ ದಾಮೋದರ ದಾಸ್ ಮುಲಚಂದ್ ಮೋದಿ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಹೀರಾ ಬೆನ್. ವಾದ್ ನಗರ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಹಾದ ಅಂಗಡಿಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು, ತಂದೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>[http://indiatoday.intoday.in/story/narendra-modi-sold-tea-at-vadnagar-station-says-new-book/1/286117.html Narendra Modi when six-year-old sold tea at Vadnagar station, says a new book]</ref> ಅರವತ್ತರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಪಾಕ್ ಯುದ್ಧ ನಡೆದಾಗ ಬಾಲಕ ಮೋದಿ, ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ೧೯೬೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹ ಪೀಡಿತ ಗುಜರಾತ್ ಜನತೆಯ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಪರಿಷತ್ (ಎಬಿವಿಪಿ)ನ ನಾಯಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಾಮಾಜಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ==ಮದುವೆ== ೧೩ ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಜಶೋದಾ ಬೆನ್ ಚಿಮಣ್ ಲಾಲ್ ಜೊತೆ ಮದುವೆ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥವಾಯಿತು. ೧೮ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮದುವೆ ನೆರವೇರಿತು. ಬಾಲ ದಂಪತಿಗಳು ಜೊತೆಗಿದ್ದು, ನಂತರ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ತೊರೆದರು. ಜಶೋದಾಬೆನ್ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕಳೆದು ಈಗ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ . ==ಆರ್.ಎಸ್.ಎಸ್.ನ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕ== '[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ|ರಾಷ್ಟ್ರಿಯ ಸ್ವಯಂ ಸೇವಕ ಸಂಘ]]ದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಬಹಳ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿ ಪ್ರಾಚೀನ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿತರು. ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿ]] ಯವರು ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದಾಗ ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಪರಿಷತ್ (ABVP) ನ ಮುಖಂಡನಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ==ಶಿಕ್ಷಣ== * ಕಾಲೇಜು ಹಾಗೂ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಸೇರಿದಾಗ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಠಿಣ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮೋದಿ ಸಾಗಬೇಕಾಯಿತು. * ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘದೊಡನೆ ತಮ್ಮ ಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆರೆಸ್ಸೆಸ್‍ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮೋದಿ ಅವರು ಹಲವಾರು ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. * ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ನವನಿರ್ಮಾಣ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ಚಳವಳಿ ಹಾಗೂ ನಾಗರಿಕರ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡ ೧೯ ತಿಂಗಳ (ಜೂನ್ ೧೯೭೫ ರಿಂದ ಜನವರಿ ೧೯೭೭) ತುರ್ತುಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇರಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಭೂಗತರಾಗಿಯೇ ಉಳಿದ ಮೋದಿಯವರು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿದರು. ==ರಾಜಕೀಯ== ಜೂನ್ ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ|ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು]] ಘೋಷಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.mtholyoke.edu/~ghosh20p/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-06-11 |archive-date=2019-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190710182806/http://www.mtholyoke.edu/~ghosh20p/ |url-status=dead }}</ref> ಇದು 1977 ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. [[ಗುಜರಾತ್]] ನಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆರ್.ಎಸ್.ಎಸ್ ಸಮಿತಿಯಾದ "ಗುಜರಾತ್ ಲೋಕ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿಯ" ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಮೋದಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು.<ref>https://economictimes.indiatimes.com/blogs/et-commentary/how-emergency-turned-pm-narendra-modi-undercover-activist/</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಆರ್.ಎಸ್.ಎಸ್ ಅನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಯಿತು.ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ "ಸಂಘರ್ಷ್ ಮಾ ಗುಜರಾತ್"<ref>https://www.narendramodi.in/ebooks/sangharshma-gujarat</ref> (ಗುಜರಾತ್ ನ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ, ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿನ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ ಆರ್ ಎಸ್ ಎಸ್ ನಿಂದಲೇ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ತೆರಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಇತಿಹಾಸದ ಆರ್ ಎಸ್ ಎಸ್ ಆವೃತ್ತಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿ ಬರೆಯಲು ಶುರು ಮಾಡಿದರು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ಅವರು [[ಗುಜರಾತ್ |ಗುಜರಾತ್‌‌‌‌‌‌ಗೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದರು . 1985 ರಲ್ಲಿ ಆರ್ ಎಸ್ ಎಸ್ ನಿಂದ ಮೋದಿಯವರು [[ಬಿಜೆಪಿ|ಬಿಜೆಪಿಗೆ]] ನೇಮಕಗೊಂಡರು. 1987 ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ಮುನಿಸಿಪಲ್ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಲು ಮೋದಿ ನೆರವಾದರು.<ref>https://www.narendramodi.in/organiser-par-excellence-man-with-the-midas-touch-3130</ref> ಮೋದಿಯವರ ಯೋಜನೆಗಳೇ ಬಿಜೆಪಿಯ ಗೆಲುವಿನ ಫಲಿತಾಂಶದ ಕಾರಣವೆಂದು ಹಲವರು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಎಲ್. ಕೆ. ಅಡ್ವಾಣಿ|ಎಲ್.ಕೆ.ಅಡ್ವಾಣಿ]] ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದಾಗ ಆರ್ ಎಸ್ ಎಸ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಬಿಜೆಪಿಯು ತನ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರ ಯಶಸ್ವಿ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರವು ಅವರನ್ನು 1987 ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಗುಜರಾತ್ ಘಟಕದ ಸಂಘಟನಾ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಲು ನೆರವಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚುನಾವಣಾ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಮೋದಿಯವರು ಅದೇ ವರ್ಷ [[ಎಲ್. ಕೆ. ಅಡ್ವಾಣಿ|ಎಲ್.ಕೆ.ಅಡ್ವಾಣಿ]] ಅವರ ರಾಮ್ ರಥ್ ಯಾತ್ರಾ ಮತ್ತು ೧೯೯೧-೯೨ರಲ್ಲಿ ಮುರಳಿ ಮನೋಹರ್ ಜೋಶಿಯವರ ಏಕ್ತಾ ಯಾತ್ರಾ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವಿರಾಮ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಅವರು, ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಗುಜರಾತ್ ನ ಬಿಜೆಪಿ ಸಂಸದ ಶಂಕೆರ್ಸಿಂಗ್ ವಘೇಲಾ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಘರ್ಷಣೆ ಕೂಡಾ ಮೋದಿಯವರ ಈ ನಿರ್ಧಾರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿತು. ೧೯೯೪ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು ಚುನಾವಣಾ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು. ===ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ === ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ಕೇಶುಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯದಲ್ಲಿ ಏರುಪೇರುಗೊಂಡಾಗ ಉಪಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಬಿಜೆಪಿ]] ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭಾ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಅಧಿಕಾರ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಕಳಪೆ ಆಡಳಿತದ ದುರುಪಯೋಗದ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಅವರ ಮೇಲೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ಭುಜ್ ನಲ್ಲಿ ಭೂಕಂಪನ ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಪಟೇಲ್ ಅವರ ಆಡಳಿತದ ನಿಲುವು ಹಾನಿಗೊಳಗಾಯಿತು. ಬಿಜೆಪಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಯಕರು ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಲು ಹೊಸ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ಹುಡುಕತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು ಪಟೇಲ್ ರವರ ಆಡಳಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಮೋದಿಯವರು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಾಗ, ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಅವರನ್ನೇ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಬಿಜೆಪಿ ನಾಯಕ ಎಲ್.ಕೆ.ಆಡ್ವಾಣಿಯವರು ಪಟೇಲ್ ರವರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಮೋದಿ ಅವರ ಅನುಭವದ ಕೊರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರೂ, ಪಟೇಲ್ ರವರ ಉಪಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಲು ಮೋದಿಯವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಅಡ್ವಾಣಿ ಮತ್ತು ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿಯವರ ಬಳಿ ಮೋದಿಯವರು, "ಗುಜರಾತ್ ನ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ನಾನು ವಹಿಸುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ "ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ೨೦೦೧ ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೩ ರಂದು ಅವರು ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಪಟೇಲರ ಬದಲಿಯಾಗಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಮತ್ತು ೨೦೦೨ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಯಾರಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref>https://books.google.com/books?id=3ylIAwAAQBAJ</ref> ೨೦೦೧ ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೭ ರಂದು ಮೋದಿಯವರು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು<ref>https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/volltextserver/4127/</ref> ಮತ್ತು ೨೦೦೨ ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೪ ರಂದು [[ರಾಜಕೋಟ್|ರಾಜ್ಕೋಟ್]] -೨ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉಪಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ೧೪,೭೨೮ ಮತಗಳಿಂದ [[ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಐ.ಎನ್.ಸಿ]]ಯ ಅಶ್ವಿನ್ ಮೆಹ್ತಾ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಗುಜರಾತ್ ಶಾಸಕಾಂಗದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.<ref>https://frontline.thehindu.com/static/html/fl1905/19050240.htm{{Dead link|date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ====೨೦೦೨ರ ಗುಜರಾತ್ ಗಲಭೆ==== ೨೦೦೨ ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ೨೭ ರಂದು ನೂರಾರು ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿದ್ದ ರೈಲು, ಗೋಧ್ರಾ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೬೦ ಜನರನ್ನು ಕೊಂದಿತು.<ref>http://www.ub.uni-heidelberg.de/archiv/4127</ref> [[ಬಾಬ್ರಿ ಮಸೀದಿ]] ಧ್ವಂಸವಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ [[ಅಯೋಧ್ಯೆ|ಅಯೋಧ್ಯಾದಿಂದ]] ಹಿಂತಿರುಗಿದ ಬೃಹತ್ ಸಂಖ್ಯೆಯ [[ಹಿಂದೂ]] ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ರೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ ಮೋದಿಯವರು, ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಂದ ಯೋಜಿಸಲಾದ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಮರುದಿನ, ವಿಶ್ವ ಹಿಂದೂ ಪರಿಷತ್ ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಒಂದು ಬಂದ್ ಗೆ ಕರೆನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಗಲಭೆಗಳು ಆರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿರೋಧಿ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ಹರಡಿತು. ಗೋಧ್ರಾದಿಂದ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ಗೆ ಮೃತದೇಹಗಳನ್ನು ಸರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಮಾಡಿದ ಆದೇಶವು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹಿಂಸೆಯ ಉರಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ನಂತರ ೭೯೦ [[ಮುಸ್ಲಿಂ|ಮುಸ್ಲಿಮರು]] ಮತ್ತು ೨೫೪ ಹಿಂದೂಗಳು ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಹೇಳಿತು. ಕೆಲವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಮೂಲಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ಎಂದು ಹೇಳಿತು. ಸುಮಾರು ೧,೫೦,೦೦೦ಜನರನ್ನು ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಶಿಬಿರಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಕೊಡಲಾಯಿತು. ಬಲಿಯಾದವರಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳೂ ಇದ್ದರು. ಹಿಂಸಾಚಾರವು ಮಹಿಳೆಯರ ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀಯರ ವಿಘಟನೆಗಳಿಗೂ ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ೨೦೦೨ ರ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆಗಳು ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು. ಗಲಭೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು "ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುವುದು ಕ್ರಿಯೆಯ ಸರಣಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ನಂತರ ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು ,ಮಾಧ್ಯಮದವರು ಆ ಘಟನೆಯ ಸಂಚಿಕೆನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಷಾದವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು "ಗುಲ್ಬರ್ಗ್ ಸೊಸೈಟಿ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡವನ್ನೂ" ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ೨೦೦೨ ರ ಗಲಭೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಪುನಃ ತೆರೆಯಿತು ಮತ್ತು ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ವಿಶೇಷ ತನಿಖಾ ತಂಡವನ್ನು (ಎಸ್ಐಟಿ)<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Special_Investigation_Team</ref> ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಜಾಕಿಯಾ ಜಾಫ್ರಿ (ಗುಲ್ಬರ್ಗ್ ಸೊಸೈಟಿ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Gulbarg_Society_massacre</ref> ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟ ಇಹಸಾನ್ ಜಾಫ್ರಿಯವರ ವಿಧವೆ)ಯವರ ಅರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗೆ ೨೦೦೯ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಹತ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಎಸ್ಐಟಿಯನ್ನು ಕೇಳಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರನ್ನು ಎಸ್ಐಟಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿತು. ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಆತನ ವಿರುದ್ಧ ಯಾವುದೇ ಸಾಕ್ಷ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವರದಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ನೀಡಿತು. ಜುಲೈ ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ನೇಮಕಗೊಂಡ ರಾಜು ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ರವರು ತಮ್ಮ ಅಂತಿಮ ವರದಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.<ref>https://www.ndtv.com/india-news/narendra-modi-can-be-prosecuted-report-by-raju-ramachandran-481230?amp=1&akamai-rum=off</ref> ಎಸ್ಐಟಿಯ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಾಕ್ಷ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮೋದಿ ವಿರುದ್ಧ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಎಸ್ಐಟಿಯು ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ವರದಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೨ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಂತಿಮ ವರದಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಚ್ಚಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿತು. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಝಾಕಿಯ ಜಾಫ್ರಿಯವರು ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನೂ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಎಸ್ಐಟಿಯು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ವಿರುದ್ಧ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿತು.<ref>https://www.hindustantimes.com/india-news/gujarat-hc-verdict-today-all-you-need-to-know-about-the-godhra-train-burning-case/story-sVhsiUxsqpxgCcsoW2g0WN.html</ref> ====ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು==== ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮೋದಿಯವರು [[ಖಾಸಗೀಕರಣ]] ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಒಲವು ತೋರಿದರು.<ref>https://www.indiatoday.in/india/north/story/narendra-modi-ficci-address-gujarat-chief-minister-right-wing-alternative-privatisation-158190-2013-04-09</ref> ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಅವಧಿಯ ನೀತಿಗಳು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ|ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು]] ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ<ref>{{Cite web |url=https://wap.business-standard.com/article-amp/economy-policy/what-is-behind-gujarat-s-agriculture-miracle-112121100656_1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-06-11 |archive-date=2020-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200924141742/https://wap.business-standard.com/article-amp/economy-policy/what-is-behind-gujarat-s-agriculture-miracle-112121100656_1.html |url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]] ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೨೦೦೭ರ ವೈಬ್ರಂಟ್ ಗುಜರಾತ್<ref>{{Cite web |url=https://wap.business-standard.com/article-amp/current-affairs/did-narendra-modi-make-gujarat-vibrant-113072000740_1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-06-11 |archive-date=2019-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190217074904/https://wap.business-standard.com/article-amp/current-affairs/did-narendra-modi-make-gujarat-vibrant-113072000740_1.html |url-status=dead }}</ref> ಶೃಂಗಸಭೆಯಲ್ಲಿ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಹೂಡಿಕೆ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ₹ 6.6 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಗಳಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Vibrant_Gujarat</ref> ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರಕಾರಗಳು ಅಂತರ್ಜಲ-ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಗಳ<ref>https://www.narendramodi.in/gujarat-cm%E2%80%99s-vision-in-water-management-yields-outstanding-results-4436</ref> ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಎನ್ ಜಿ ಒ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದವು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೮ ರ ವೇಳೆಗೆ, ೫೦೦,೦೦೦ ರಚನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ೧೧೩,೭೩೮ ಪರಿಶೀಲನಾ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ಅವುಗಳ ಕೆಳಗಿರುವ ಜಲಚರಗಳಿಗೆ ನೆರವಾದವು. ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಟೇಬಲ್ ಖಾಲಿಯಾಗಿರುವ ೧೧೨ ತಹಶೀಲ್ಗಳಲ್ಲಿ ೬೦ ಜನರು ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಂತರ್ಜಲ ಮಟ್ಟವನ್ನು ೨೦೧೦ ರೊಳಗೆ ಪುನಃ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ತಳೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾದ ಹತ್ತಿಯ ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ಪಾದನೆಯು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತೀ ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ಹತ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಅರೆ ಶುಷ್ಕ ಭೂಮಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿನ ಉತ್ಕರ್ಷವು ೨೦೦೧ ರಿಂದ ೨೦೦೭ರವರೆಗೆ ೯.೬ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗುಜರಾತ್ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಸರ್ದಾರ್ ಸರೋವರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಂತಹ ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನೀರಾವರಿ ಕ್ರಮಗಳು ಕಡಿಮೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿವೆ. ಸರ್ದಾರ್ ಸರೋವರ್ ಯೋಜನೆ ಉದ್ದೇಶಿತ ಪ್ರದೇಶದ ೪-೬% ಮಾತ್ರ ನೀರಾವರಿ ಮಾಡಿತು.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Sardar_Sarovar_Dam</ref> ಹಾಗಿದ್ದೂ, ೨೦೦೧ ರಿಂದ ೨೦೧೦ ರವರೆಗೆ ಗುಜರಾತ್ ಕೃಷಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ೧೦.೯೭% ಪ್ರಮಾಣದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ<ref>https://www.financialexpress.com/opinion/from-cm-narendra-modi-to-pm-modi-did-scaled-up-gujarat-model-work-on-pan-india-basis-find-out/886954/</ref> - ಇದು ಯಾವುದೇ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು. ೧೯೯೨-೯೭ರ ಐ ಎನ್ ಸಿ ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರವು ೧೨.೯ % ಎಂದು ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗಮನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಮೋಟಾರ್ಸ್ ಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ನ್ಯಾನೊ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮೋದಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.tatamotors.com/press/tata-motors-new-plant-for-nano-to-come-up-in-gujarat/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-06-11 |archive-date=2020-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927123939/https://www.tatamotors.com/press/tata-motors-new-plant-for-nano-to-come-up-in-gujarat/ |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾವನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾ ಹಲವಾರು ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಗುಜರಾತ್ ಗೆ ಬಂದವು. ಗುಜರಾತಿನ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೂ ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿಯನ್ನು ತರುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿತು. ಮೋದಿಯವರು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ರೈತರ ಮೇಲೆಯೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು. ಗುಜರಾತ್ ಜ್ಯೋತಿಗ್ರಾಮ್ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು.<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/india/Power-full-Gujarat-gives-24-hour-electricity/articleshow/18786012.cms</ref> ಇದರಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ವಿದ್ಯುತ್ತನ್ನು ಇತರ ಗ್ರಾಮೀಣ ವಿದ್ಯುತ್ ನಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಕೃಷಿ ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿಯ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ನಿಗದಿತ ನೀರಾವರಿ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದುವಂತೆ ತಗ್ಗಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://www.financialexpress.com/opinion/from-cm-narendra-modi-to-pm-modi-did-scaled-up-gujarat-model-work-on-pan-india-basis-find-out/886954/</ref> ===ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಮೋದಿ=== [[ಚಿತ್ರ:The President, Shri Ram Nath Kovind administering the oath of office of the Prime Minister to Shri Narendra Modi, at a Swearing-in Ceremony, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi on May 30, 2019 (3).jpg|thumb|239x239px|ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಮನಾಥ್ ಕೋವಿಂದ್ ಅವರು ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಬೋಧಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.]] ೨೬ ಮೇ ೨೦೧೪ ರಂದು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಮೋದಿಯವರು ಪ್ರಮಾಣವಚನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.<ref>https://www.bbc.com/news/world-asia-india-27572807</ref> ಮೋದಿಯವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>https://www.mapsofindia.com/my-india/politics/list-of-all-prime-ministers-of-india</ref> ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಅವರ ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಆಡಳಿತಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ]] ಅಥವಾ ಮೇಲ್ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಮತವನ್ನು ಹೊಂದಿರದಿದ್ದರೂ, ಮೋದಿಯವರು ತಮ್ಮ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಹಲವು ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದರು.<ref>https://m.economictimes.com/news/politics-and-nation/newslist/47175377.cms</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅಧಿಕಾರವು ಇನ್ನಷ್ಟು ಕೇಂದ್ರೀಕರಣಗೊಂಡಿತು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಸರಕಾರವು ಒಂದು ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿ, ಅದರ ಬದಲಿಗೆ [[ನೀತಿ ಆಯೋಗ|ನೀತಿ ಆಯೋಗವನ್ನು]] (National Institution for Transforming India) ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>https://m.jagranjosh.com/general-knowledge/why-niti-ayog-replaced-planning-commission-1455101793-1</ref> [[ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯವರ]] ಈ ನಡೆಯು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಕ್ರಮವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಟೀಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>https://www.thehindubusinessline.com/economy/planning-commissions-report-faces-civil-society-criticism/article23054440.ece/amp/</ref> ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಇದು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಸರಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆಡಳಿತದ ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮೋದಿಯವರು ಹಲವಾರು ಸಿವಿಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸ್ ಬ್ಯೂರೊದಿಂದ ಯತನಿಖೆ ನಡೆಸಿದರು.<ref>http://www.asianews.it/news-en/Since-2014-the-Modi-government-has-cancelled-the-licence-of-15,000-foreign-NGOs-46231.html</ref> ಇಂತಹ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ನಿಧಾನಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬ ತನಿಖೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಇವುಗಳನ್ನು ವಿಚ್ಹಂಟ್ (witch-hunt) ಎಂದು ಟೀಕಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನವೀಯ ನೆರವು ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ "ಮೆಡಿಸಿನ್ಸ್ ಸಾನ್ಸ್ ಫ್ರಾಂಟಿಯರ್ಸ್", ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಬಾಧಿತ ಇತರ ಸಂಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ "ಸಿಯೆರಾ ಕ್ಲಬ್" ಮತ್ತು "ಅವಾಜ್" ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದವು. ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಟೀಕಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದೇಶದ್ರೋಹದ ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾದವು. ಮೋದಿಯವರ ಈ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬಿಜೆಪಿಯ ಒಳಗೇ ಅಸಮಾಧಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇವರ ಆಡಳಿತವನ್ನು [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ಆಡಳಿತ ಶೈಲಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಯಿತು. ಮೊದಲ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮೋದಿಯವರು ೧೨೦೦ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿದರು. ೬೪ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಒಟ್ಟು ೧,೩೦೧ ಅಂತಹ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿತ್ತು.<ref>https://m.timesofindia.com/india/1159-obsolete-laws-scrapped-by-Modi-govt-1301-junked-in-previous-64-years/articleshow/52333875.cms</ref> ಅವರು "ಮನ್ ಕಿ ಬಾತ್" ಹೆಸರಿನ ಮಾಸಿಕ ರೇಡಿಯೋ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೪ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>https://www.pmindia.gov.in/en/tag/mann-ki-baat/</ref> ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಮೋದಿಯವರು [[ಡಿಜಿಟಲ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>https://yourstory.com/2015/07/digital-india-narendra-modi/</ref><ref>https://www.financialexpress.com/economy/digital-india-goes-rural-modis-digigaon-to-bring-villages-on-wi-fi-internet-to-boost-literacy-incomes/1176688/</ref> ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವೇನೆಂದರೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನವಾಗಿ ಜನರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವುದು, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇಗದ [[ಅಂತರಜಾಲ|ಇಂಟರ್ನೆಟ್ಟನ್ನು]] ಒದಗಿಸಲು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸರಕುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು<ref>https://digitalindia.gov.in/hi/programm-pillar/7-electronics-manufacturing{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು.<ref>https://digitalindia.gov.in/</ref><ref>http://vikaspedia.in/energy/policy-support/pradhan-mantri-ujjwala-yojana</ref> ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಎಲ್ಪಿಜಿ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೋದಿಯವರು ಉಜ್ವಲಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.pmujjwalayojana.com/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-06-15 |archive-date=2019-06-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190618181314/http://www.pmujjwalayojana.com/ |url-status=dead }}</ref> ಈ ಯೋಜನೆಯುಯ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿ ೨೦೧೪ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ೨೦೧೯ ಎಲ್ಪಿಜಿ ಬಳಕೆ ೫೬% ದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref>https://wap.business-standard.com/article/economy-policy/ujjwala-scheme-boosts-india-s-lpg-consumption-to-a-record-high-in-fy19-119050300261_1.html{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ೧೦% ಮೀಸಲಾತಿ ನೀಡುವ ಕಾನೂನನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://www.mbauniverse.com/group-discussion/topic/current-affairs/reservation-bill-for-general-category</ref> ೨೦೧೯ ರ ಮೇ ೩೦ ರಂದು ಅವರು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.<ref>https://www.ndtv.com/india-news/narendra-modi-takes-oath-as-pm-for-second-term-2045585</ref><ref>https://www.bbc.com/news/topics/cg41ylwvgmyt/narendra-modi</ref> ==ಪ್ರಶಸ್ತಿ/ಗೌರವ== * ರಷ್ಯಾ ಸರಕಾರವು ಪಿಎಂ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರನ್ನು 'ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಅಪಾಸಲ್ ಸೇಂಟ್ ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ' ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಗೌರವಿಸಿದೆ. - ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೨, ೨೦೧೯<ref>https://www.indiatoday.in/india/story/russia-narendra-modi-order-of-st-andrew-the-apostle-1500321-2019-04-12</ref> * ಸಂಯುಕ್ತ ಅರಬ್ ಸಂಸ್ಥಾಪನೆಗಳು(ಯುಎಇ) ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಜಾಯೆದ್ ಪದಕ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದೆ - ಎಪ್ರಿಲ್ ೪, ೨೦೧೯<ref>https://www.dawn.com/news/1473880</ref> * ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಫಿಲಿಪ್ ಕೋಟ್ಲರ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು - ಜನವರಿ ೧೪, ೨೦೧೯<ref>https://m.timesofindia.com/india/pm-modi-receives-philip-kotler-award/articleshow/67525994.cms</ref> * ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ "ಮೋಡಿನೋಮಿಕ್ಸ್" ಗಾಗಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಿಯೋಲ್ ಬಹುಮಾನ ೨೦೧೮ನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು - ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೪, ೨೦೧೮<ref>https://www.indiatoday.in/fyi/story/modi-award-modinomics-seoul-peace-prize-seoul-1462266-2019-02-22</ref> * ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಅರ್ಥ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೧೮ನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು - ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೬, ೨೦೧೮ <ref>https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/un-champion-of-earth-award-for-pm-narendra-modi/articleshow/65973252.cms</ref> * ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ಟೈನ್ ರಾಜ್ಯದ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಕಾಲರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು - ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೦, ೨೦೧೮<ref>https://www.thehindu.com/news/national/modi-conferred-grand-collar-of-the-state-of-palestine/article22714293.ece</ref> * ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಅಮೀರ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು - ಜೂನ್ ೪, ೨೦೧೬<ref>https://www.narendramodi.in/pm-modi-presented-with-amir-amanullah-khan-award-afghanistan-s-highest-civilian-honour--484015</ref> * ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾದ ಕಿಂಗ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾಜಿಜ್ ಸಾಶ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು - ಎಪ್ರಿಲ್ ೩, ೨೦೧೬<ref>https://indianexpress.com/article/india/india-news-india/modi-saudi-arabia-king-abdulaziz-sash-civilian-honour/</ref> == ನೋಡಿ == *[[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ]] *[[ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಮಂತ್ರಿ ಮಂಡಲ ೨೦೧೪]] * ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== * {{Official website|http://www.NarendraModi.in}} {{ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಗುಜರಾತ್]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೫೦ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ ಪ್ರಚಾರಕರು]] pvq5cimtz2kly9mwy6u53majpjyscye 0 21419 1258568 1247188 2024-11-19T13:23:45Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258568 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Jenna Jameson 2 2008.jpg|thumb|right|ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್]] '''ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌''' , ('''ಜೆನ್ನಾ ಮೇರಿ ಮಸ್ಸೊಲಿ''' ಜನನ; ಎಪ್ರಿಲ್ 9, 1974)<ref name="Hollie McKay">{{cite web|url= http://www.foxnews.com/story/0,2933,448452,00.html|title= Pop Tarts: Jenna Jameson Wants to Make Porn Name Official|accessdate= 2008-11-10|author= Hollie McKay|date= 2008-11-07|publisher= [[Fox News]]}}</ref><ref name="Hollie McKay"/><ref name="ETHS">{{cite web| url=http://cache-origin.eonline.com/On/Holly/Shows/Jameson/index.html| title=How a Young Adult Star Turned Porn into Profit and Prominence| accessdate=2006-08-15| author=Jean-Paul Aussenard| last=Aussenard| first=Jean-Paul| date=2005-03-27| month=March| work=[[E! True Hollywood Story]]| publisher=[[E!]] Online| archiveurl=https://web.archive.org/web/20050328005437/http://www.eonline.com/On/Holly/Shows/Jameson/| archivedate=2005-03-28}}</ref> ಅಮೆರಿಕಾದ ಉದ್ಯಮಿ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ನಟ|ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ನಟಿ]], ಅವರನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಪೋರ್ನ್ ಚಿತ್ರಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಟಿ<ref name="Grigoriadis">{{cite web|url= http://www.rollingstone.com/news/story/6420232/jenna_jamesons_forbidden_desires|title= "Jenna Jameson's Forbidden Desires"|publisher= by [[Vanessa Grigoriadis]], ''[[Rolling Stone]]'' magazine, August 11, 2004. Retrieved February 1, 2007. Reprinted as "Jenna Jameson: Girl On Top", by Vanessa Grigoriadis, ''[[The Independent]]|date= September 05, 2004|accessdate= February 1, 2007|archive-date= ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2, 2006|archive-url= https://web.archive.org/web/20060902142437/http://www.rollingstone.com/news/story/6420232/jenna_jamesons_forbidden_desires|url-status= dead}}</ref><ref name="Forbes">{{cite web|url= http://www.forbes.com/free_forbes/2005/0704/124.html|title= The (Porn) Player|publisher= by Matthew Miller, ''[[Forbes]]'' magazine|date= July 4, 2005|accessdate= February 1, 2007|archive-date= ಜುಲೈ 19, 2012|archive-url= https://web.archive.org/web/20120719072230/http://www.forbes.com/free_forbes/2005/0704/124.html|url-status= dead}}</ref><ref name="WallStreetJournal">{{cite web|url= http://dackman.homestead.com/JamesonPornWSJ.htm|title= A Star Is Porn|publisher= by Dan Ackman, ''[[Wall Street Journal]]'', August 27, 2004, Page W13. Online at author's web site|accessdate= February 1, 2007|archive-date= ಜನವರಿ 28, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070128224856/http://dackman.homestead.com/JamesonPornWSJ.htm|url-status= dead}}</ref> ಮತ್ತು "ಪೋರ್ನ್‌ ಚಿತ್ರಗಳ ರಾಣಿ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ.<ref name="Cooper">{{cite web|url= http://www.cnn.com/2004/SHOWBIZ/books/08/27/jenna.jameson/|title= "Jenna Jameson: 'I chose the right profession'"|publisher= interview with [[Anderson Cooper]] on ''[[Anderson Cooper 360°]]'', [[CNN]]|date= August 28, 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref> [[ನಗ್ನವಾಗು|ಬತ್ತಲೆ ನರ್ತಕಿ]] ಮತ್ತು [[ಗ್ಲಾಮರ್ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ|ಗ್ಲಾಮರ್ ರೂಪದರ್ಶಿ]]ಯಾಗಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದ ಅವರು, ನಂತರ 1993ರಲ್ಲಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. 1996ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 'ಅಗ್ರ ಹೊಸ ಮುಖ' ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಜೇಮ್ಸನ್ ಅಂದಿನಿಂದ ಈವರೆಗೂ 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಯಸ್ಕರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ, ಮತ್ತು [[X-ರೇಟೆಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಝೇಷನ್‌|X-ರೇಟೆಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಝೇಷನ್ (XRCO)]] ಮತ್ತು [[AVN (ಮ್ಯಾಗಜೀನ್)|ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್ AVN)]] ಹಾಲ್ಸ್ ಆಫ್ ‌ಫೇಮ್‌ಗೆ ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="xrcohof">{{cite web|url= http://www.bwdl.net/XRCO-2/hall.htm|title= Hall of Fame at xrco.com|accessdate= February 1, 2007|archive-date= ಜುಲೈ 6, 2015|archive-url= https://web.archive.org/web/20150706034357/http://www.bwdl.net/XRCO-2/hall.htm|url-status= dead}}</ref><ref name="avnhof">{{cite web|url= http://www.avnawards.com/index.php?center=hall-of-fame|title= page at avnawards.com|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು 2000ರಲ್ಲಿ ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ ಜೊತೆ ಸೇರಿ [[ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ|ಕ್ಲಬ್‌ ಜೆನ್ನಾ]] ಎಂಬ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಮನರಂಜನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ನಂತರ ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಬಳಿಕ ಅವರಿಂದ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಒಂದೇ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಆಗಿತ್ತು, ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಈ ಉದ್ಯಮ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಇತರೆ ತಾರೆಗಳ ಇದೇ ತೆರನಾದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು 2001ರಲ್ಲಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಆರಂಭಿಸಿತು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೊದಲ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರವೆಂದರೆ, ''[[ಬ್ರಿಯಾನಾ ಲವ್ಸ್ ಜೆನ್ನಾ|ಬ್ರಿಯಾನಾ ಲವ್ಸ್‌‌ ಜೆನ್ನಾ]]'' ([[ಬ್ರಿಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌|ಬ್ರಿಯಾನಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌]] ಜೊತೆಗೆ), ಇದು 2002ನೇ ಸಾಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ- ಮಾರಾಟ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ-ಬಾಡಿಗೆ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ 2003ರಲ್ಲಿ [[AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ]] ನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು.<ref name="Papermag"/> 2005ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾಕ್ಕೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಡಾಲರ್|US$]] 30 ದಶಲಕ್ಷ ಆದಾಯವಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಲಾಭವೇ ಇರಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Forbes"/> [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]ದ [[ಟೈಮ್ಸ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್|ಟೈಮ್ಸ್ ಸ್ಕ್ರೇರ್‌]]ನಲ್ಲಿರುವ 48 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಜಾಹೀರಾತು ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌, ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಜಾಹೀರಾತುಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನೂ ತೂಗು ಹಾಕಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. [[ಪ್ಲೇಬಾಯ್ TV|ಪ್ಲೇ ಬಾಯ್ TV]]ಯು ''[[ಜೆನ್ನಾರ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೆಕ್ಸ್ ತಾರೆ|ಜೆನ್ನಾರ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೆಕ್ಸ್ ಸ್ಟಾರ್]] '' ಎಂಬ [[ರಿಯಾಲಿಟಿ ದೂರದರ್ಶನ|ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]]ದ ಆತಿಥ್ಯವಹಿಸಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯುಳ್ಳ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ನಟಿಯರು ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಸೇರಲು ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="gamejss">{{cite web|url= http://www.gamelink.com/display_star.jhtml?id=34010|title= Jenna Jameson page at Gamelink.com|accessdate= April 9, 2008}}</ref> 1997ರಲ್ಲಿ [[ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್|ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ ''[[ಪ್ರೈವೇಟ್ ಪಾರ್ಟ್ಸ್(1997 ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಪ್ರೈವೇಟ್ ಪಾರ್ಟ್ಸ್‌]]'' ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಿರು ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಪಾಪ್-ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೂ ಕಾಲಿಟ್ಟರು. ''[[ದಿ ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್ ಶೋ|ದಿ ಹೊವರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್‌ ಶೋ]]'' ನಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮುಂದುವರಿದರು: [[E!]] ದೂರದರ್ಶನ‌ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ ಬಹಳೇ ಜನಪ್ರಿಯ ಗೆಸ್ಟ್‌-ಹೋಸ್ಟಿಂಗ್‌ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಾದ ''[[ವೈಲ್ಡ್ ಆನ್‌!]]'' ಮತ್ತು ''[[ಟಾಕ್ ಸೂಪ್‌|ಟಾಕ್‌ ಸೂಪ್‌]] '' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು; [[ಫಾಕ್ಸ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಕಂಪೆನಿ|ಫಾಕ್ಸ್]] [[ಆನಿಮೇಟೆಡ್‌|ಆನಿಮೇಷನ್‌]] ನಿರ್ಮಾಣದ [[ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸಿಟ್‌ಕಾಂ]] ''[[ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಗೈ]]'' ನ [[ಬ್ರಿಯಾನ್ ಡಸ್ ಹಾಲಿವುಡ್‌|2001ನೇ ಕಂತಿ]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ ನಟಿಯಾಗಿ [[ಅಶರೀರವಾಣಿ (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಧ್ವನಿ)|<span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಹಿನ್ನೆಲೆ-ಧ್ವನಿ(ಅಶರೀರವಾಣಿ)</span>]]; 2002ರಲ್ಲಿ ವಿಡಿಯೋ ಆಟ ''[[:ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಥೆಫ್ಟ್ ಅಟೋ: ವೈಸ್ ಸಿಟಿ|ಗ್ರ್ಯಾಂಜ್ ಥೆಫ್ಟ್ ಅಟೊ: ವೈಸ್ ಸಿಟಿ]]'' ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತ ಹಿನ್ನೆಲೆ-ಧ್ವನಿ; ಮತ್ತು 2003ರ [[NBC]] ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿಗಳ ''[[ಮಿಸ್ಟರ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್|ಮಿಸ್ಟರ್ ಸ್ಚರ್ಲಿಂಗ್‌]]'' ನ ಎರಡು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ ನಟಿ. 2004ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ, ಹೌ ಟು ಮೇಕ್ ಲವ್ ಲೈಕ್ ಎ ಪೋರ್ನ್ ಸ್ಟಾರ್‌: ಎ ಕಾಷನರಿ ಟೇಲ್. ಈ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟಣೆಗೊಂಡ ಕೆಲವು ದಿನಗಳಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟಗೊಂಡು, [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಪಟ್ಟಿ|''ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟಗೊಂಡ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸತತ ಆರು ವಾರ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು.<ref name="Forbes"/> .<ref name="Forbes"/> ಜೆನ್ನಾ [[ಭಯಾನಕ (ಪ್ರಕಾರ)|ಭಯಾನಕ]] ಹಾಸ್ಯ ಪುಸ್ತಕದ ರಚನೆಗೂ ಕೈ ಹಾಕಿದರು, [[ವರ್ಜಿನ್ ಕಾಮಿಕ್ಸ್‌ (ಎಲ್ಲೂ ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳದ)|ಎಲ್ಲೂ ಪ್ರಕಟವಾಗದ (ವರ್ಜಿನ್ ಕಾಮಿಕ್ಸ್‌)]] ಹಾಸ್ಯಗಳಿರುವ ''[[ಜೇನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಶ್ಯಾಡೊ ಹಂಟರ್ (ಹಾಸ್ಯ)|ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಶ್ಯಾಡೋ ಹಂಟರ್]] '' ಎಂಬ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ಫೆಬ್ರವರಿ 2008ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. 2008ರಲ್ಲಿ ತೆರೆ ಕಂಡ ಭಯಾನಕ-ಹಾಸ್ಯ ಚಿತ್ರ ''[[ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್|ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ನಾಯಕಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೆನ್ನಾ ನಟಿಸಿದರು. == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು [[ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್, ನೆವಡಾ|ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌]]ನ [[ನೆವಡಾ]]ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಮಸ್ಸೊಲಿ, ಒಬ್ಬ [[ಇಟೆಲಿಯನ್ ಅಮೆರಿಕನ್|ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅಮೆರಿಕನ್]] ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು [[KVBC-TV]]ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಿರ್ದೇಶಕ. ಅವರ ತಾಯಿ ಜುಡಿತ್ ಬ್ರೂಕ್ ಹಂಟ್ ಮಸ್ಸೊಲಿ, ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌ನ [[ಪ್ರದರ್ಶಕ ಹುಡುಗಿ]]ಯಾಗಿರುವ ಅವರು [[ಟ್ರೊಪಿಕಾನಾ ರೆಸಾರ್ಟ್ &amp; ಕ್ಯಾಸಿನೊ|ಟ್ರೋಪಿಕಾನಾ ರೆಸಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಸಿನೊ]]ದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಫೊಲೀಸ್ ಬರ್ಗೆರ್ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದರು.<ref name="NYTimes">{{cite web|url= https://www.nytimes.com/2004/04/15/garden/15JENN.html?ex=1397361600&en=3e0359841e9017c4&ei=5007&partner=USERLAND|title= At Home with Jenna Jameson: Off Camera, Cashmere and Crosses|publisher= by Dinitia Smith, ''[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]|date= April 15, 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref><ref name="ReviewJournal">{{cite web|url= http://www.reviewjournal.com/lvrj_home/2004/Sep-08-Wed-2004/news/24719744.html|title= "Porn star's book walks wild side"|publisher= by [[Norm Clarke]], ''[[Las Vegas Review-Journal]]|date= September 8, 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್‌ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳ ಮುನ್ನ ಫೆಬ್ರವರಿ 20, 1976ರಂದು [[ಚರ್ಮದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್|ಚರ್ಮದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌]]ನಿಂದಾಗಿ ಅವರ ತಾಯಿ ತೀರಿಕೊಂಡರು.<ref name="ETHS"/> [[ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]] ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾದ ವೆಚ್ಚಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬ [[ದಿವಾಳಿ]]ಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ದಿನಕಳೆಯಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿತ್ತು, ಅಜ್ಜಿ(ತಂದೆಯ ತಾಯಿ)ಯನ್ನು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡೇ ಹಲವು ಬಾರಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಕುಟುಂಬ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರ ತಂದೆ ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌ನ [[ಷೆರಿಫ್|ಶಾಂತಿಪಾಲನೆ]] ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾ ತಮ್ಮ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆದರು, ಮತ್ತು ಇದೇ ವೇಳೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ತಮ್ಮ ಸಹೋದರ ಟೋನಿಗೆ ಅತ್ಯಾಪ್ತರಾದರು.<ref name="Higginbotham">{{cite web|url= http://www.theage.com.au/articles/2004/10/07/1097089474673.html|title= The porn broker|publisher= by Adam Higginbotham, October 9, 2004, ''[[Telegraph Magazine]]'', presented by [[The Age]]. Retrieved February 1, 2007. Also reprinted in a slightly edited form as "[http://www.smh.com.au/news/Books/A-life-of-ups-and-downs/2004/12/03/1101923326974.html A life of ups and downs]", ''[[Sydney Morning Herald]]|date= December 4, 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಪುಟಾಣಿಯಾಗಿದ್ದಾಲೇ ಆಗಾಗ [[ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಮತ್ತು [[ಬ್ಯಾಲೆಟ್]] ತರಗತಿಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="AskMen">{{cite web|url= http://www.askmen.com/celebs/women/models_250/262_jenna_jameson.html|title= Jenna Jameson|publisher= [[AskMen.com]] Model of the Week feature|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ''[[ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್|ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್‌]]'' DVD ಕುರಿತ ಕಿರು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, 15 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತಾವು ನೃತ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿರುವುದಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ [[ಫ್ರೊಂಬರ್ಗ್, ಮೊಂಟಾನಾ|ಫ್ರೊಮ್ಬರ್ಗ್‌ನ ಮೊಂಟಾನ]]ದಲ್ಲಿರುವ [[ಜಾನುವಾರ ಕ್ಷೇತ್ರ|ಜಾನುವಾರುಗಳ ಕೇಂದ್ರ]]ದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು [[ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌|ಫುಟ್ಬಾಲ್]] ಆಟದ ನಂತರ ನಾಲ್ವರು ಹುಡುಗರು ತಮ್ಮ ಮೇಲೆ [[ಅತ್ಯಾಚಾರದ ಬಗೆಗಳು#ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ|ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ]] ಮಾಡಿದ್ದಾಗಿ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Higginbotham"/> 16ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತ ಜ್ಯಾಕ್‌ನ [[ಮೋಟಾರ್ ಸೈಕಲ್|ಸೈಕಲಿಗ]] ಅಂಕಲ್‌ ಪ್ರೀಚರ್ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಎರಡನೇ ಬಾರಿ ಅತ್ಯಚಾರಕ್ಕೊಳಗಾದೆ ಎಂದು ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="Higginbotham"/> (ಪ್ರೀಚರ್ ಇದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ.)<ref name="CNN">{{cite web|url= http://www.cnn.com/2004/SHOWBIZ/books/09/08/review.jameson/|title= "Review: Jenna Jameson's crazy porn life"|publisher= by Adam Dunn, September 8, 2004, [[CNN]]|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಈ ಘಟನೆ ಬಗ್ಗೆ ತಂದೆಗೆ ಹೇಳುವ ಬದಲು, ಮನೆ ಬಿಟ್ಟು ಜ್ಯಾಕ್ ಜೊತೆ ತೆರಳಿದ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಆತನೊಂದಿಗೆ ಗಂಭೀರ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="ETHS"/><ref name="January">{{cite web|url= http://www.januarymagazine.com/biography/pornstar.html|title= Jennasis|publisher= by Adrian Marks, ''[[January Magazine]]|date= September 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref> [[ಟಟೂ(ಹಚ್ಚೆ)|ಹಚ್ಚೆ (ಟಟೂ)]] ಕಲಾವಿದನಾಗಿರುವ ಜ್ಯಾಕ್, ತಾನು ರಚಿಸಿದ ಹಚ್ಚೆ ಕಲಾಕೃತಿ ಸರಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮೊದಲಿನವುಗಳನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್‌ಗೆ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ, ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಅವರ ಬಲ ನಿತಂಬದ ಮೇಲಿರುವ ಎರಡು ಹೃದಯದ ಹಚ್ಚೆಗಳಿಂದ ಜೇಮ್ಸನ್ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Forbes"/><ref name="VanishingTattoo">{{cite web|url= http://www.vanishingtattoo.com/tattoo/celeb-jameson.htm|title= Jenna Jameson Tattoo Pics|publisher= Vanishing Tattoo.com|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 16, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070216021907/http://www.vanishingtattoo.com/tattoo/celeb-jameson.htm|url-status= dead}}</ref> [[E!]] ಪ್ರಕಾರ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಸಹೋದರ ಟೋನಿ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಂತ ಟಟೂ ಪಾರ್ಲರ್ ಇರಿಸಿದ್ದ,<ref name="NYTimes"/> ಮತ್ತು "ಹೃದಯ ವಿದ್ರಾವಕ" ಎಂಬ ಬರಹವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದ.<ref name="ETHS"/> == ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿ == ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌ನ ಪ್ರದರ್ಶಕ ನರ್ತಕಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವೃತ್ತಿಯನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಲು ಜೇಮ್ಸನ್ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಪ್ರದರ್ಶಕ ನರ್ತಕಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ 5 ಅಡಿ 8 ಇಂಚು(173&nbsp;cm) ಎತ್ತರವಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಅವರನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದವು.<ref name="Papermag"/><ref name="ReviewJournalShowgirls">{{cite web|url= http://www.reviewjournal.com/employment/vegasjobs/entertainer.html|title= Showgirls vs. dancers|publisher= [[Las Vegas Review-Journal]]|date= July 27, 2004|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ಬಳಿಕ [[ವೇಗಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್|ವೇಗಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌‌]] ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಅವರನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತಾದರೂ,<ref name="NYTimes"/> ಎರಡು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಜೇಮ್ಸನ್ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ವೇತನದ ಕಾರಣ ನೀಡಿ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತೆರಳಿದರು.<ref name="January"/> ಈ ನಡುವೆ [[ನಗ್ನವಾಗು|ಬತ್ತಲೆ ನರ್ತಕಿ]] ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗೆ ಅರ್ಜಿ ಹಾಕುವಂತೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಅವರ ಪ್ರಿಯಕರ ಜ್ಯಾಕ್ ‌ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು,<ref name="Grigoriadis"/> ಮತ್ತು 1991ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರಿಗೆ [[ಮೈನರ್ (ಕಾನೂನು)|ವಯೋಮಾನದ ಅರ್ಹತೆಗಳು]] ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, [[ಗುರುತು ದಾಖಲೆಯ ನಕಲು|ನಕಲಿ I.D.]]ಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌ನ ಬತ್ತಲೆ ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref name="ETHS"/><ref name="AskMen"/> ಆದರೆ, ಹಲ್ಲುಗಳಿಗೆ ಹಾಕಿದ [[ದಂತ ಪಟ್ಟಿಗಳು|ಪಟ್ಟಿ]]ಯಿಂದಾಗಿ [[ಕ್ರೇಜಿ ಹಾರ್ಸ್ ಟೂ]] ಬತ್ತಲೆ ಕೂಟದಿಂದ ಅವರು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು, ನಂತರ ಅವರು [[ಸೂಜಿ ಮೊನೆಯ ಇಕ್ಕಳ|<span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಸೂಜಿ ಮೊನೆಯ ಇಕ್ಕಳ</span>]]ವನ್ನು ಬಳಸಿ ಆ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತೆಗೆದ ಬಳಿಕ ಕ್ರೇಜಿ ಹಾರ್ಸ್ ಟೂ ಕೂಟಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಸ್ವೀಕೃತರಾದರು.<ref name="Forbes"/> ಆರು ತಿಂಗಳ ನಂತರ, [[ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ|ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ]] ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವ ಮುನ್ನವೇ ಜೇಮ್ಸನ್ ಪ್ರತಿರಾತ್ರಿಗೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಡಾಲರ್|US$]]2,೦೦೦ ಹಣ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="ETHS"/> ಬತ್ತಲೆ ನರ್ತಕಿಯಾಗಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರು "ಜೆನ್ನಾಸಿಸ್" ಎಂದಿತ್ತು,<ref name="ReviewJournal"/> ನಂತರ ಇದೇ ಹೆಸರನ್ನು ತಾವು ಆರಂಭಿಸಿದ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೂ ಇಟ್ಟರು ("ಜೆನ್ನಾಸಿಸ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್").<ref name="WIPO">{{cite web|url= http://www.wipo.int/amc/en/domains/decisions/html/2004/d2004-1042.html|title= WIPO Domain Name Decision: D2004-1042|publisher= Nels T. Lippert, [[World Intellectual Property Organization]]|date= February 15, 2005|accessdate= February 1, 2007}}</ref> ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರಿನ ಆರಂಭದ ಪದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪುವ ಕೊನೆಯ ಪದಕ್ಕಾಗಿ ಇಡೀ ದೂರವಾಣಿ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಜಾಲಾಡಿ ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೆಸರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು, ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಜೇಮ್ಸನ್ ಎಂದರೆ [[ಜೇಮ್ಸನ್ ಐರಿಷ್ ವಿಸ್ಕಿ|ಜೇಮ್ಸನ್ ವಿಸ್ಕಿ]] ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ್ದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಕುಡಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದರು.<ref name="ETHS"/><ref name="Metacafe">{{cite web|url= http://www.metacafe.com/watch/124500/jenna_jameson/|title= Jenna Jameson: Ever wonder how she got her name?|publisher= Video at Metacafe.com|accessdate= February 1, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 22, 2014|archive-url= https://web.archive.org/web/20140322051547/http://www.metacafe.com/watch/124500/jenna_jameson/|url-status= dead}}</ref> ನೃತ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ, 1991ರ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ''[[ಪೆಂಟ್‌ಹೈಸ್(ಮ್ಯಾಗಜೀನ್)|ಪೆಂಟ್‌ಹೌಸ್‌]]'' ಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬಯಕೆಯುಂಟಾಗಿ [[ಲಾಸ್ ಎಂಜಲೀಸ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ|ಲಾಸ್ ಎಂಜಲೀಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಸೂಜ್ ರಂಡಾಲ್|ಸೂಝ್ ರಂಡಾಲ್‌]] ಎಂಬ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ [[ಗ್ಲಾಮರ್ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ|ನಗ್ನ ಭಾವಚಿತ್ರ]]ಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯಲು ಫೋಸು ಕೊಟ್ಟರು,<ref name="January"/><ref name="Autobio99-107">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|coauthors = [[Neil Strauss|Strauss, Neil]]|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|publisher = [[Regan Books]]|location = New York|isbn = 0-06-053909-7|pages = 99 – 107|year = 2004}} </ref> ಅನೇಕ [[ಪುರುಷರ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ|ಪುರುಷರ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು ಹಲವು ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ನಂತರ, ಜೇಮ್ಸನ್ ನಿಲುವು ಬದಲಾಯಿತು. ರಾಂಡಲ್ ಒಬ್ಬ "ಶಾರ್ಕ್"<ref name="SalonBookReview">{{cite web|url= http://archive.salon.com/books/review/2004/08/25/jenna/index.html|title= "How to Make Love Like a Porn Star" by Jenna Jameson|publisher= [[Salon.com|Salon]]'' magazine book review by Charles Taylor|date= August 25, 2004|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಮೇ 6, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090506032528/http://archive.salon.com/books/review/2004/08/25/jenna/index.html|url-status= dead}}</ref> ಆಗಿದ್ದು ತಮ್ಮನ್ನು ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಆತನ ಜೊತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು.<ref name="LukeIsBack">{{cite web|url= http://www.lukeisback.com/stars/stars/jenna_jameson.htm|title= Jenna Jameson|publisher= article with autobiography citations by [[Luke Ford]], on LukeIsBack.com|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗಲೇ ಅವರು ಸಹೋದರನ (ಆತ ಅದಾಗಲೇ [[ಹೆರಾಯಿನ್‌]] <ref name="NYTimes"/> ಗೀಳು ಹಿಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ) ಜೊತೆಗೆ ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳಾದ- [[ಕೊಕೇನ್]], [[ಲಿಸರ್ಜಿಕ್‌ ಆಸಿಡ್‌ ಡೈಥೈಲಮೈಡ್‌|LSD]], ಮತ್ತು ಮೆಥಂಫೆಟಾಮಿನ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವರ ತಂದೆ ಕೂಡ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Higginbotham"/> ತಮ್ಮ ಪ್ರಿಯಕರನ ಜೊತೆಗೆ ಕಳೆದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಗೀಳು ಅವರನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಕೆಡಿಸಿತು. ಜೇಮ್ಸನ್ ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಆಹಾರ ತಿನ್ನುವುದನ್ನೂ ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು, ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರೂಪದರ್ಶಿಯಿಂದ ಅನರ್ಹಗೊಳ್ಳುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ತೆಳ್ಳಗಾದರು; 1994 ರಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾಕ್ ಕೂಡ ಅವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತೆರಳಿದ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರೊಬ್ಬರು ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಗಾಲಿ ಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಿ ತಂದೆಯ ಬಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು, ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ತೂಕ ಕೇವಲ 76 ಪೌಂಡ್ (35 [[ಕಿಲೋಗ್ರಾಂ]] ಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ)<ref name="PsychiatricServices">{{cite web|url= http://psychservices.psychiatryonline.org/cgi/content/full/57/5/729|title= "Book Reviews: Women's Search for Love Through Sex"|publisher= Jeffrey Geller, M.D., M.P.H., May 2006, ''[[Psychiatric Services]]'', [[American Psychiatric Association]]|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಜನವರಿ 27, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070127013425/http://psychservices.psychiatryonline.org/cgi/content/full/57/5/729|url-status= dead}}</ref>. ಜೇಮ್ಸನ್ ತಂದೆ ಆ ವೇಳೆಗೆ [[ನಿರ್ವಿಷೀಕರಣ]]ಕ್ಕಾಗಿ [[ರೆಡ್ಡಿಂಗ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ|ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ರೆಡ್ಡಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ವಾಸವಿದ್ದರು, ವಿಮಾನದಿಂದ ಜೇಮ್ಸನ್ ಇಳಿಯುವಾಗ ಅವರ ತಂದೆಗೇ ಗುರುತು ಸಿಕ್ಕಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="Higginbotham"/> == ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ವೃತ್ತಿ == [[ಚಿತ್ರ:Jenna Jameson Jan12 2007.JPG|right|thumb|AVN ವಯಸ್ಕರ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊ 2007, ಜನವರಿ 12,&nbsp;2007]] ತಮಗೆ ಮೋಸ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಿಯಕರ ಜ್ಯಾಕ್‌ಗೆ ಸರಿಯಾದ ಪಾಠ ಕಲಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ತಾವು [[ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Forbes"/><ref name="January"/> 1993ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹಿತೆ [[ನಿಕ್ಕಿ ಟೈಲರ್]] ಜೊತೆ ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು, ಈ ಚಿತ್ರ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿ ಹೇಳದೆ [[ಮೆದುವಾಗಿ]] ಅಂತರಂಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೇಳುವುದಾಗಿದ್ದು, [[ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಬ್ಲೇಕ್ (ನಿರ್ದೇಶಕ)|ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಬ್ಲೇಕ್]],<ref name="Autobio132-135">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 132 – 135}}</ref> ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Papermag">{{cite web|url= http://www.papermag.com/?section=article&parid=269|title= Born 4 Porn: Jenna Jameson|publisher= by Amy Benfer, August 3, 2003, ''[[Papermag]]|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕ [[ಸೂಜ್ ರಂಡಾಲ್|ಸೂಝ್ ರಂಡಾಲ್‌‌]]ರಲ್ಲಿ ನಗ್ನ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ನಿಕ್ಕಿಯನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref name="LukeIsBack"/> ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರ ಮೊದಲ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು [[ರ್ಯಾಂಡಿ ವೆಸ್ಟ್ (ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆ)|ರ್ಯಾಂಡಿ ವೆಸ್ಟ್‌]] ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 1994ರಲ್ಲಿ ''ಅಪ್ ಎಂಡ್‌ ಕಮರ್ಸ್ 10'' ಮತ್ತು ''ಅಪ್ ಎಂಡ್‌ ಕಮರ್ಸ್ '' ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="AskMen"/><ref name="RandyWest">{{cite web|url= http://www.randywest.com/about.html|title= Randy West|publisher= biography, from official site|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 22, 2014|archive-url= https://web.archive.org/web/20140222024428/http://www.randywest.com/about.html|url-status= dead}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು [[ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್, ನೆವಡಾ|ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಅನೇಕ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಕ್ಷಿಪ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ತಮ್ಮ ನಗ್ನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಜುಲೈ 28, 1994ರಲ್ಲಿ [[ಸ್ತನ ಅಳವಡಿಕೆ|ಸ್ತನ ಅಳವಡಿಕೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ]] ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡರು,<ref name="Autobio169-170">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 169 – 170}}</ref> 2004ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಅವರ ಬಳಿ ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸ್ತನ ಮತ್ತು ಗಲ್ಲ ಅಳವಡಿಕೆಗಳಿದ್ದವು.<ref name="NYTimes"/><ref name="Star">{{cite web|url= http://www.starmagazine.com/news/1091|title= Jenna Jameson: Exposed|publisher= interview with David Caplan, ''[[Star (magazine)|Star]]'' magazine, September 6, 2004. Retrieved February 5, 2007, but may not be available to non-US visitors. [https://web.archive.org/web/20040909054808/www.starmagazine.com/news/61449 Archived] at the [[Internet Archive]]: [2004-09-09]|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್‌ರವರ ಮೊದಲ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಗಳು [[ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ]] ದೃಶ್ಯಗಳಾಗಿವೆ (ಇದು ಸ್ತ್ರೀಯರು ನಿರಾತಂಕವಾಗಿ ಸಲಿಂಗರತಿ ಉದ್ಯಮಕ್ಕಿಳಿಯುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗ). ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: "ಹೆಣ್ಣಿನ-ಮೇಲೆ-ಹೆಣ್ಣು ಸುಲಭ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ನಂತರ ಹುಡುಗನ ಜೊತೆಗಿನ ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ತಮಗೆ ಭಾರಿ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತ ಮುಂದಿಟ್ಟರು."<ref name="Papermag"/> ''ಅಪ್ ಎಂಡ್‌ ಕಮರ್ಸ್ 11'' (1994)ನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಭಿನ್ನಲಿಂಗರತಿಯ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು.<ref name="Autobio137-158">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 137 – 158}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಗುದದ್ವಾರದ ಮೈಥುನ]] ಅಥವಾ [[ಮೈಥುನದ ಭಂಗಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ#ಬಹು ಭೇದನ|ದ್ವಿ ಮೈಥುನ]]ದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಜೇಮ್ಸನ್ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.<ref name="Grigoriadis"/> ಜೇಮ್ಸನ್ ಯಾವತ್ತೂ ಪುರುಷರ ಜೊತೆ [[ಅಂತರ್‌ಜನಾಂಗೀಯ|ಅಂತರಜನಾಂಗೀಯ]] ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿಲ್ಲ (2000ದಲ್ಲಿ ಆ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹತೋಟಿ ಮೀರಿದ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಇದ್ಯಾಗ್ಯೂ).<ref name="Bridge">{{cite web|url= http://www.bridgemagazine.org/online/features/archive/000113.php|title= Jenna Does Jenna|publisher= by Noah Berlatsky, ''Bridge'' magazine, 2004, archived from www.bridgemagazine.org/online/features/archive/000113.php on [[2006-05-22]]|accessdate= February 13, 2007|archive-date= 2006-05-22|archive-url= https://web.archive.org/web/20060522031314/http://www.bridgemagazine.org/online/features/archive/000113.php|url-status= bot: unknown}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ 8, 2008ರಂದು ''[[ದಿ ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್ ಶೋ]]'' ನಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಕೇಳಿದ್ದಕ್ಕೆ, ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದನ್ನು ತಾನು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿರಲಿಲ್ಲ; "ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳೇ ಉದ್ಭವಿಸಿರಲಿಲ್ಲ", ಅವರು ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ ಕೆಲವು ಕಪ್ಪು ವರ್ಣೀಯರು ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಆ ಸಂಸ್ಥೆಗಾಗಿ ತಾವು (ಏಕಮಾತ್ರವಾಗಿ) ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಿದಂತೆ ಅವರ್ಯಾರು ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|url= http://www.howardstern.com/rundown.hs?d=1202274000|title= The Rundown - February 6, 2008, HowardStern.com}}</ref> ಬದಲಾಗಿ, [[ಜೊಲ್ಲು|ದ್ರವ್ಯ]] ಲೇಪನದ ಮೌಖಿಕ ಲೈಂಗಿಕತೆ ಅವರ [[ಮೌಖಿಕ ಸೆಕ್ಸ್|ಪ್ರಧಾನ ನಡೆ]]ಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="AskMenInterview">{{cite web|url= http://www.askmen.com/celebs/interview/43b_jenna_jameson_interview.html|title= Jenna Jameson professional heartbreaker|publisher= [[AskMen.com]] interview|accessdate= February 5, 2007}}</ref><ref name="Salon2">{{cite web|url= http://archive.salon.com/sex/feature/2001/01/18/jenna_2/index.html|title= Jenna the sex goddess|publisher= by Peter Keating, January 18, 2001, [[Salon.com|''Salon'' magazine]]|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಮೇ 27, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090527003738/http://archive.salon.com/sex/feature/2001/01/18/jenna_2/index.html|url-status= dead}}</ref> 1994ರಲ್ಲಿ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಜಿಯ ಜೊತೆ ಅನೇಕ ವಾರಗಳನ್ನು ಕಳೆದ ಮೇಲೆ ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳ ಗೀಳಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಜೇಮ್ಸನ್, ನಿಕ್ಕಿ ಟೈಲರ್ ಜೊತೆ ಜೀವನ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಲಾಸ್‌ ಏಂಜಲೆಸ್‌, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ|ಲಾಸ್ ಎಂಜಲೀಸ್‌]]ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು.<ref name="LukeIsBack"/><ref name="Autobio309-311">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 309 – 311}}</ref> ಬಳಿಕ ರೂಪದರ್ಶಿ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ 1995ರಲ್ಲಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನೇ ವೃತ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ತಂದೆಯ ಆಶೀರ್ವಾದವೂ ದೊರಕಿತು.<ref name="ETHS"/><ref name="Higginbotham"/> ''ಸಿಲ್ಕ್ ಸ್ಟಾಕಿಂಗ್ಸ್'' ಈ ಎಲ್ಲ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ನಂತರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಅವರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ.<ref name="Autobio316-320">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 316 – 320}}</ref> 1995ರ ಕೊನೆಗೆ, ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಿರು ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದ [[ವಿಕ್‌ಡ್ ಪಿಕ್ಟರ್ಸ್|ವಿಕ್‌ಡ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್]], ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಜೊತೆ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="Forbes"/><ref name="Autobio341-351">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 341 – 351}}</ref> ವಿಕ್‌ಡ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನ ಸ್ಥಾಪಕ ಸ್ಟೀವ್ ಆರ್ನೆಸ್ಟೈನ್ ಎಂದು ತಾವು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ಈಗಲೂ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ: {{Cquote|The most important thing to me right now is to become the biggest star the industry has ever seen.<ref name=Higginbotham/><ref name=SalonBookReview/>}} ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಜೊತೆಗಿನ ಒಪ್ಪಂದವು ಜೇಮ್ಸನ್‌ಗೆ ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ಎಂಟು ಚಿತ್ರಗಳ ಜೊತೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಡಾಲರ್|US$]]6,000 ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು.<ref name="ETHS"/> ಅವರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಬಜೆಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ''ಬ್ಲೂ ಮೂವಿ '' (1995), ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಸೆಟ್‌ ಒಂದನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡುವ ವರದಿಗಾರಳಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಇದರಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ; ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ [[AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು]] ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು.<ref name="AskMen"/> 1996ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಉನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ; [[X-ರೇಟೆಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಝೇಷನ್‌|XRCO]] ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹೊಸ ಕಿರು ತಾರೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, [[AVN ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹೊಸ ಕಿರು ತಾರೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ಮತ್ತು [[X-ರೇಟೆಡ್‌ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌ನ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು|ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಆಫ್ X-ರೇಟೆಡ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್ (FOXE)]] ವಿಡಿಯೋ ವಿಕ್ಸೆನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಈ ಎಲ್ಲ ಮೂರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಮನರಂಜಕಿ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಕೂಡ ಅವರದ್ದು.<ref name="AskMen"/> ಇದರ ಬೆನ್ನಿಗೇ [[#ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|ಇತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ಅವರನ್ನು ಅರಸಿಕೊಂಡು ಸಾಲು ಸಾಲಾಗಿ ಹರಿದು ಬಂದವು. 2001ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರ ದಿನದ ಗಳಿಕೆ $60,000 ಮತ್ತು ಒಂದು [[DVD]]ಯ ಅರ್ಧ ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅವರು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು, ಅಲ್ಲದೆ ಬತ್ತಲೆ ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಿದರೆ ಪ್ರತಿದಿನಕ್ಕೆ $8,000 ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಐದು ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ತಿಂಗಳಿಗೆ ಎರಡು ವಾರಗಳನ್ನು ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲು ಅವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು.<ref name="Salon1">{{cite web|url= http://archive.salon.com/sex/feature/2001/01/17/jenna_1/index1.html|title= Two girls on Jenna|publisher= by Peter Keating, January 17, 2001, [[Salon.com|''Salon'' magazine]]|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಏಪ್ರಿಲ್ 12, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090412051547/http://archive.salon.com/sex/feature/2001/01/17/jenna_1/index1.html|url-status= dead}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಪ್ರತಿರಾತ್ರಿ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಿ ಸುಮಾರು $25,000 ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅವರ ಮಾಜಿ ಪತಿ ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ ಅಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು.<ref name="WallStreetJournal"/> ನವೆಂಬರ್ 2005ರಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೆ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು [[ಪ್ಲೇಬಾಯ್ TV]]ಯ ''[[ಜೆನ್ನಾರ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೆಕ್ಸ್ ತಾರೆ|ಜೆನ್ನಾಸ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೆಕ್ಸ್ ಸ್ಟಾರ್]] '' ಎಂಬ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋದ ನಿರೂಪಕಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ತಾರೆಯರು ಜೇಮ್ಸನ್ ಸಂಸ್ಥೆ [[ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ]] ಸೇರುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕ ನಿರ್ವಹಣೆಯೇ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಮಾನದಂಡ. ಮೊದಲ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು [[ಬ್ರಿಯಾ ಬೆನ್ನೆಟ್]] ಮತ್ತು [[ರಾಕ್ಸಿ ಜೆಝೆಲ್|ರಾಕ್ಸಿ ಝೆಜೆಲ್]] ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="AmericanSexStar">{{cite web|url= http://www.playboy.com/playboytv/original_series/americansexstar/|title= ''Jenna Jameson's American Sex Star''|publisher= [[Playboy TV]] reality sex show official page|accessdate= February 13, 2007|archive-date= ಅಕ್ಟೋಬರ್ 13, 2005|archive-url= https://web.archive.org/web/20051013091855/http://playboy.com/playboytv/original_series/americansexstar/|url-status= dead}}</ref> ಅಗಸ್ಟ್ 2007ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ ತಮ್ಮ ಸ್ತನ ಅಳವಡಿಕೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆಸಿಕೊಂಡದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅವರನ್ನು a D ಯಿಂದ a C ಗೆ ಇಳಿಸಿ ಉತ್ಸಾಹ ಶೂನ್ಯರನ್ನಾಗಿಸಿತು; ವರ್ಷಕ್ಕೆ $30 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಿ ಆದಾಯ ತರುವ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಜೊತೆಗಿನ ಅವರ ಸಾಂಗತ್ಯ ಮುಂದುವರಿದರೂ, ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಮುಂದೆ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಮುಗಿದೇ ಹೋಯಿತೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಸ್ವತಃ ಅವರೇ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="UsWeekly20070822">"[http://www.usmagazine.com/jenna_jameson_removes_her_breast_implants?page=1 ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್: ವೈ ಐ ರಿಮೂವ್ಡ್ ಮೈ ಬ್ರೆಸ್ಟ್ ಇಂಪ್ಲಾಂಟ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080730030623/http://www.usmagazine.com/jenna_jameson_removes_her_breast_implants?page=1 |date=2008-07-30 }}", ''[[ಯುಎಸ್ ವೀಕ್ಲಿ]]'' , ಅಗಸ್ಟ್‌ 22, 2007. [[2008-01-15]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಜನವರಿ 2008ರಲ್ಲಿ, ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದರಿಂದ ನಿವೃತ್ತಿಯಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ದೃಢಪಡಿಸಿದರು.<ref name="XFanz2008">"[http://www.xfanz.com/news/88784 AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿ ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಜೆನ್ನಾ]", by ಸ್ಟೀವನ್ ಆಂಡ್ರ್ಯೂ, ಜನವರಿ 14, 2008, Xಫಾಂಝ್. [[2008-01-15]] ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> == ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ == ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ [[ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ]], ''[[:ಹೌ ಟು ಮೇಕ್ ಲವ್ ಲೈಕ್ ಎ ಪೋರ್ನ್ ಸ್ಟಾರ್‌: ಎ ಕಾಷನರಿ ಟೇಲ್|ಹೌ ಟು ಮೇಕ್ ಲವ್ ಲೈಕ್ ಎ ಪೋರ್ನ್ ಸ್ಟಾರ್: ಎ ಕಾಷನರಿ ಟೇಲ್‌]]'' ಅಗಸ್ಟ್ 17, 2004ರಂದು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು. ''[[ದಿ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌|ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌]]'' ನ ಲೇಖಕ [[ನೇಲ್ ಸ್ಟ್ರಾಸ್|ನೀಲ್ ಸ್ಟ್ರಾಸ್]] ಮತ್ತು ''[[ರೋಲಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್‌|ರೋಲಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್]]'' ಅವರು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಸಹ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು [[ಹಾರ್ಪರ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್|ಹಾರ್ಪರ್‌ಕಾಲಿನ್ಸ್‌ನ]] ವಿಭಾಗವಾದ [[ರೇಗನ್‌ಬುಕ್ಸ್‌|ರೇಗನ್‌ಬುಕ್ಸ್]] ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರಾಟಗಾರ|ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟ]]ಗೊಂಡು, [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಪಟ್ಟಿ|''ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ನ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟಗೊಂಡ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸತತ ಆರು ವಾರ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು.<ref name="Forbes"/> ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯು 2004ರ "ಮೆಯಿನ್ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ಸ್ ವಯಸ್ಕರ ಮೀಡಿಯಾ ಫೇವರಿಟ್ "[[XRCO ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಯನ್ನು ಸೇಮೋರ್ ಬಟ್ಸ್‌ರವರ ''[[ಕುಟುಂಬದ ಉದ್ಯಮ (TV ಸರಣಿ)|ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್]]'' ಟಿವಿ ಸರಣಿ ಜೊತೆ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿತು. ನವೆಂಬರ್ 2005ರಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ''ಪೋರ್ನೊಸ್ಟಾರ್'' .''ಡೈ ಅಟೊಬಯಗ್ರಫಿಕ್'' ,<ref name="AmazonDE">{{cite web|url= http://www.amazon.de/dp/3453675045|title= Pornostar. Die Autobiographie|publisher= [[Amazon.com|Amazon.de]]|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಭಾಷಾಂತರಗೊಂಡಿತು, ಮತ್ತು ಜನವರಿ 2006ರಲ್ಲಿ ''ಕೊಮೊ ಹೇಸರ್ ಎಲ್ ಅಮೋರ್ ಇಗುವಾಲ್ ಕ್ಯು ಉನಾ ಎಸ್ಟ್ರೆಲ್ಲಾ ಡೆಲ್ ಪೊರ್ನೊ ಎಂಬ ಶಿರೋನಾಮೆಯೊಂದಿಗೆ [[ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಭಾಷೆ|ಸ್ಪಾನಿಷ್‌]]ಗೂ ಭಾಷಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="AmazonSP">{{cite web|url= http://www.amazon.com/dp/8427031904|title= Como Hacer El Amor Igual Que Una Estrella Del Porno|publisher= [[Amazon.com]]|accessdate= February 5, 2007}}</ref>'' ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಯಾದ [[ಪ್ರದರ್ಶಕ ಉದ್ಯಮ]]ದಿಂದ ಹಿಡಿದು [[ಟಟೂ|ಹಚ್ಚೆ]] ಕಲಾವಿದ ಪ್ರಿಯಕರನ ಜೊತೆ ಬಾಳ್ವೆ ನಡೆಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ವಿವರಗಳಿವೆ, ಅಲ್ಲದೆ [[ಕೇನ್ಸ್|ಕೇನ್ಸ್‌]] ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾಟ್ D'ಒರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಮತ್ತು ಅವರ ಎರಡನೆ ವಿವಾಹದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು ಕೂಡ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿವೆ.<ref name="NYTBookReview">{{cite web|url= https://www.nytimes.com/2004/09/05/books/review/05STERNL.html?ex=1252209600&en=d7010eb3e166e789&ei=5090&partner=rssuserland|title= "'How to Make Love Like a Porn Star': Lovers and Other Strangers"|publisher= [[Jane and Michael Stern]], ''[[The New York Times Book Review]]|date= September 5, 2004|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಅವರ ಕುರಿತ ಹೊಲಸು ವಿವರಗಳನ್ನೂ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ, ಅವರ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಎರಡು [[ಅತ್ಯಾಚಾರ|ಅತ್ಯಚಾರ]]ಗಳು, ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳ ಗೀಳು, ಸಂತೋಷ ತರದ ಮೊದಲ ವಿವಾಹ, ಮತ್ತು ಪುರುಷರು ಹಾಗೂ ಮಹಿಳೆಯರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು [[ಪ್ರಕರಣ|ಪ್ರೇಮ ಪ್ರಕರಣ]]ಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="SalonBookReview"/> ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಕಥಾ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು, ಬಾಲ್ಯದ ಡೈರಿ ಬರಹಗಳು, ಕುಟುಂಬದ ಸಂದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರದ [[ಕಥಾವಸ್ತು]]ಗಳು, ಮತ್ತು [[ಹಾಸ್ಯಗಳು|ಹಾಸ್ಯದ ಅಂಕಣ]]ಗಳೆಂದು ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Reuters">{{cite web|url= http://www.msnbc.msn.com/id/6183228/|title= Jenna Jameson, best-selling author?|publisher= [[Reuters]] via [[MSNBC]], October 5, 2004. Internet Archive from|date= September 9, 2005|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 9, 2005|archive-url= https://web.archive.org/web/20050909235844/http://www.msnbc.msn.com/id/6183228/|url-status= bot: unknown}}</ref> ಪುಸ್ತಕದ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಒಂದು ದಿನ ಮೊದಲು ಅಗಸ್ಟ್ 16, 2004ರಂದು [[VH1]]ನ [[ಟೈ-ಇನ್]] ದೂರದರ್ಶನ‌ನಲ್ಲಿ ''ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ತಪ್ಪೊಪ್ಪಿಗೆಗಳು'' <ref name="Confessions">{{cite web|url= http://www.vh1.com/shows/dyn/vh1_news_presents/85657/episode.jhtml|title= "VH1 News Presents: Jenna Jameson's Confessions"|publisher= official web page for the ''VH1 News'' episode, [[VH1]]|accessdate= February 13, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 10, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070210071750/http://www.vh1.com/shows/dyn/vh1_news_presents/85657/episode.jhtml|url-status= dead}}</ref> ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ವಿಶೇಷವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು, ಅಲ್ಲದೆ ಪುಸ್ತಕದ ಪ್ರಕಟಕರಾದ [[ಜುಡಿತ್ ರೇಗನ್]] ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಎಕ್ಸ್‌ಕ್ಯೂಟಿವ್ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು.<ref name="ConfessionsAiring">{{cite web|url= http://www.orlandofloridaguide.com/entertainment/television/vh1.htm|title= "Jenna Jameson Bares It All in the VH1 News Special 'Jenna Jameson's Confessions'"|publisher= Orlando Florida Guide Television News|accessdate= February 13, 2007|archive-date= ಜೂನ್ 25, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070625055312/http://www.orlandofloridaguide.com/entertainment/television/vh1.htm|url-status= dead}}</ref> ಎಪ್ರಿಲ್ 2005ರಲ್ಲಿ, ರೇಗನ್‌ಬುಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸನ್ ಪರಸ್ಪರರ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದರು. ಈ ನಡುವೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದ ಹೋರಾಟ ಕುರಿತು [[ರಿಯಾಲಿಟಿ ದೂರದರ್ಶನ|ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] ನಡೆಸುವ ವಿಚಾರ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗೊಂಡಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರ ಆಗಿನ ಪತಿ [[ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ]] ಮತ್ತು [[A&amp;E ಜಾಲ|A&amp;E ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್]] ಈ ಸಂಬಂಧ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದರು. A&amp;E ಜೊತೆಗಿನ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಂದವು ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ರೇಗನ್‌ಬುಕ್ಸ್, ಈ ಮೂಲಕ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಆತ್ಮ ವೃತ್ತಾಂತ ಮತ್ತು ರಿಯಾಲಿಟಿ ಸರಣಿ, ಹಾಗೂ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಬರುವ ಲಾಭದಲ್ಲಿ ತಾನೂ ಪಾಲುದಾರ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿತು.<ref name="CNNMoney">{{cite web|url= http://money.cnn.com/2005/04/13/news/newsmakers/jameson_lawsuit/index.htm|title= Porn star said to battle publisher|publisher= [[CNN Money]]|date= April 13, 2005|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ರೇಗನ್‌ಬುಕ್ಸ್ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವ ನೀಡದೆ, A&amp;E ಜೊತೆಗಿನ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವಂತೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು.<ref name="EOnline">{{cite web|url=http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=480f7855-a2e9-4840-bdd5-5d5f26490c78|title="Jenna Hot for Lawsuit"|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930153859/http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=480f7855-a2e9-4840-bdd5-5d5f26490c78|archivedate=2007-09-30}}, ಲೇಖಕಜೋಶ್ ಗ್ರಾಸ್ ಬರ್ಗ್‌ , [[E!]] ಆನ್‌ಲೈನ್, ಎಪ್ರಿಲ್ 15, 2005. ಫೆಬ್ರವರಿ5, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಆಗಿನ್ನೂ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಸರಣಿಗಳು ಆರಂಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅಲ್ಲದೆ ಡಿಸೆಂಬರ್ 15, 2006ರಂದು ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಹಾರ್ಪರ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್ ಅವರು ಜುಡಿತ್ ರೇಗನ್ ಮೇಲೆ ಹರಿಹಾಯ್ದಾಗ ಈ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತೆ ಚರ್ಚೆಗಳು ನಡೆದಿವೆ.<ref name="NYTimesRegan">{{Cite web| url=https://www.nytimes.com/2006/12/16/business/media/16book.html?ex=1323925200&en=3f3db5a0a595365f&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss|title="Editor Fired After Uproar Over Simpson"| accessdate=2007-02-05| publisher=''[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]''| date=December 16, 2006| author=Edward Wyatt| work=Business}}</ref> ಜನವರಿ 2007ರಲ್ಲಿ, ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಸಂಬಂಧ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಜೊತೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿತ್ತು, ಅಲ್ಲದೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಸ್ಕಾರ್ಲೆಟ್ ಜಾನ್ಸನ್|ಸ್ಕಾರ್ಲೆಟ್ ಜೊಹಾನ್ಸನ್]] ನಟಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪವೂ ಇತ್ತು.<ref name="AHN">{{cite web|url= http://www.allheadlinenews.com/articles/7006140476|title= Jenna Jameson Wants Scarlett Johansson For Biopic|publisher= Maira Oliveira, [[All Headline News]]|date= January 15, 2007|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 3, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070203060913/http://www.allheadlinenews.com/articles/7006140476|url-status= dead}}</ref> ಆದರೆ ಮಾರ್ಚ್ 2007ರಲ್ಲಿ, [[ಯೋನಿ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಗೊಳಗಾದ ಬಳಿಕ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಜೊತೆಗಿನ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ವಿಪತ್ತಿನಲ್ಲಿತ್ತು.<ref name="NYDailyNews20070330">{{cite web|url=http://www.nydailynews.com/gossip/rush_molloy/2007/03/30/2007-03-30_mayor_mikes_future_looks_imprezive_to_mu.html|title="Jameson film talks stall over rough cut"|author=George Rush and Joanna Rush Molloy|accessdate=2007-04-21|date=2007-03-30|publisher=''[[New York Daily News]]''|archive-date=2007-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20071224100721/http://www.nydailynews.com/gossip/rush_molloy/2007/03/30/2007-03-30_mayor_mikes_future_looks_imprezive_to_mu.html|url-status=dead}} ರಿಂದಲೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು{{cite web|url=http://www.boston.com/ae/celebrity/articles/2007/04/03/jenna_jamesons_vagina_surgery/|title="Jenna Jameson's vagina surgery"|accessdate=2007-04-21|date=2007-04-03|publisher=''[[Boston Globe]]''}}</ref> == ಉದ್ಯಮ == 2000ರಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಗರ್ಡಿನಾ ಜೊತೆಗೂಡಿ [[ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ]] ಎಂಬ [[ಅಂತರಜಾಲದ ಪೋರ್ನಾಗ್ರಫಿ|ಅಂತರಜಾಲ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ]] ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಮೊದಲ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಗಳ ಪೈಕಿ ಕ್ಲಬ್‌ಜೆನ್ನಾ.ಕಾಂ ಕೂಡ ಒಂದು; ಇದು ಮುಚ್ಚುಮರೆಯಿಲ್ಲದೆ ಹೇಳುವ ಡೈರಿಗಳು, ಸಂಬಂಧಗಳ ಕುರಿತ ಸಲಹೆಗಳು, ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಚಂದದಾರರಿಗ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕುರಿತು ಸಲಹೆಗಳನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆರಂಭವಾದ ಮೂರನೇ ವಾರದಲ್ಲೇ ಈ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣ ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿತ್ತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಈ ಉದ್ಯಮ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು [[ಮಲ್ಟಿಮೀಡಿಯಾ|ಮಲ್ಟಿಮಿಡಿಯಾ]] ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಮನರಂಜನೆಗಿಳಿದು ಇತರೆ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ತಾರೆಯರ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸತೊಡಗಿತು, 2001ರಲ್ಲಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು.<ref name="Forbes"/> ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ನಟಿಸಿದ ಜೇಮ್ಸನ್, ತೆರೆ ಮೇಲಿನ ಲೈಂಗಿಕ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಅಥವಾ ಜಸ್ಟಿನ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ಗರ್ಡಿನಾಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿದರು. ''[[ಬ್ರಿಯಾನಾ ಲವ್ಸ್ ಜೆನ್ನಾ]]'' (2001) ವಿವಿದ್ ಜೊತೆ ಸೇರಿ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ. ಈ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಡಾಲರ್|US$]]280,000 ವೆಚ್ಚವಾದರೂ, ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ $1 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಮೀರಿ ಲಾಭ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಈ ಚಿತ್ರ ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾದ ಮತ್ತು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಹೋದ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಅವಳಿ [[AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು.<ref name="Forbes"/><ref name="JJJBio">{{cite web|url= http://justjennajameson.com/bio.html|title= JustJennaJameson.com bio|publisher= official fan site biography. Retrieved February 5, 2007. [http://www.playboy.com/playboytv/original_series/americansexstar/jennabio.html Also mirrored] on Playboy TV|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಚಿತ್ರವನ್ನು "ಜೆನ್ನಾ" ಎಂದೇ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಹುಡುಗ-ಹುಡುಗಿಯಿದ್ದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದರು," ಭಿನ್ನಲಿಂಗಕಾಮಿಯ ಜೊತೆ ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಮೈಥುನ ನಡೆಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳಿಂದ ಅವರು ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುವಂತಿತ್ತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ದರ್ಜೆಯ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ 5,೦೦೦ ಪ್ರತಿಗಳು ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದುದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಸರಾಸರಿ ಮಾರಾಟ 100,000 ಪ್ರತಿಗಳಷ್ಟಿತ್ತು ಎಂದು ಗರ್ಡಿನಾ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ಇತರ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಲಾಗಿದ್ದರೆ, ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಚಿತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ೧೨ ದಿನಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂದೂ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="WallStreetJournal"/> ಜನವರಿ 2009ರಲ್ಲಿ, [[ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಶಾಟ್ನರ್‌|ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಷಾಟ್ನರ್‌]]‌ರ ''[[ಶಾಟ್ನರ್‌ರ ರಾ ನರ್ವ್|ಷಾಟ್ನರ್‌ರ ರಾ ನರ್ವ್‌]]'' ಸರಣಿಗೆ ಸಂದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಜೇಮ್ಸನ್, ಪೆಂಟ್‌ಹೌಸ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ನಿರ್ಮಾಪಕ [[ಬಾಬ್ ಗುಸಿಯೋನ್|ಬಾಬ್ ಗಸ್ಸಿಯೋನ್]] ಅವರು ಚಾಪ್ಟರ್ 11ರಡಿ ತಮ್ಮ ಉದ್ಯಮವನ್ನು (ಘಟನೆ ನಡೆದದ್ದು ಅಗಸ್ಟ್ 2003ರಲ್ಲಿ) ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಾಗ ತಾವು ಪೆಂಟ್‌ಹೌಸ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ನ್ನು ಖರೀದಿಸಿಯೇ ಬಿಡುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಇತರೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ನ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಉದ್ದೇಶ ಮುರಿದು ಬಿದ್ದಿತ್ತು.<ref name="Raw Nerve">[http://www.biography.com/video.do?name=shatner&amp;bcpid=2226550001&amp;bclid=2647548001&amp;bctid=10717829001 "ಶಾಟ್ನರ್ಸ್ ರಾ ನರ್ವ್: ಪ್ರಿವ್ಯೂ: ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಸ್ಪೆಷಲ್ "] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090826193532/http://www.biography.com/video.do?name=shatner&bcpid=2226550001&bclid=2647548001&bctid=10717829001 |date=2009-08-26 }}, ''[[ಶಾಟ್ನರ್ಸ್‌ರ ರಾ ನರ್ವ್|ಶಾಟ್ನರ್ಸ್ ರಾ ನರ್ವ್]]'' ಅಧಿಕೃತ ಸೈಟ್‌, [[ಬಯೋಗ್ರಫಿ.ಕಾಂ|ಬಯೋಗ್ರಫಿ.ಕಾಮ್‌]], [[ಅಡೋಬ್ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್]] ವಿಡಿಯೋ, ಅಗಸ್ಟ್ 20, 2009ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ''ಪೆಂಟ್‍ಹೌಸ್‍ನ ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ''[[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌]]'''ನ''' '' '''ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸರ್''' ಹೇಳಿದ್ದು, "ಅವರು ಅದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ", ಜನವರಿ 2004ರ ಸಂಚಿಕೆಯ ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ರಾರಾಜಿಸಲಿದ್ದಾರೆ- ಮತ್ತು "ಅದು ನಿಜವಾಗಿ ಪೋರ್ನ್ ನಟಿಗೂ ಕೂಡ ಉದ್ರೇಕಕಾರಿ ಚಿತ್ರ."<ref>{{cite web|url= http://nymag.com/nymetro/news/people/columns/intelligencer/n_9524/|title= Pent-Up Desire: Jenna’s ’house?}}</ref>'' 2004ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಬ್‌ ಜೆನ್ನಾ ತನ್ನ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೊರತಾದ ಇತರೆ ತಾರೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು- [[ಕ್ರೈಸ್ಟಲ್ ಉಕ್ಕು|ಕ್ರೈಸ್ಟಲ್ ಸ್ಟೀಲ್]], [[ಜೆಸ್ಸಿ ಕ್ಯಾಪೆಲಿ|ಜೆಸ್ಸಿ ಕಾಪೆಲ್ಲಿ]], [[ಮೆಕನೈಝ್ ಲೀ|ಮೆಕ್‌ನೈಜ್ ಲೀ]], [[ಆಶ್ಟನ್ ಮೂರ್|ಆಶ್ಟನ್ ಮೂರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಸೋಫಿಯಾ ರೊಸ್ಸಿ]] — ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದರಿಂದ ಹಿಂಜರಿದ ಕಾರಣ ಈ ತಾರೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯಿತು.<ref name="Forbes"/> 2005ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ ''ದಿ ಪ್ರೊವೊಕ್ಯಾಚುರ್‌'' ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಈ ಚಿತ್ರ ''ಜೆನ್ನಾಸ್ ಪ್ರೊವೊಕ್ಯಾಚುರ್‌'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2006ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="AVN">"[http://business.avn.com/articles/28616.html ದಿ ಪ್ರೊವೊಚುರ್: ಜೆನ್ನಾ ಮೇಕ್ಸ್ ಡೈರೆಕ್ಟೋರಿಯಲ್ ಡಿಬಟ್ ]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}", ಲೇಖಕ ಪೀಟರ್ ಸ್ಟೋಕ್ಸ್, ''[[ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್|ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್‌]]'' , ಅಕ್ಟೋಬರ್ 7, 2005. ಫೆಬ್ರವರಿ 5, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> [[ವಿವಿದ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್|ವಿವಿದ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌]] ಸಂಸ್ಥೆ, ಜೆನ್ನಾ ಕ್ಲಬ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಚಿತ್ರಗಳ ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು, ವಿವಿದ್‌ ಅನ್ನು ಒಂದು ಕಾಲದ "ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಯಸ್ಕರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ" ಎಂದು ''[[ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌|ಫೋರ್ಬ್ಸ್]]'' ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಕರೆದಿದೆ.<ref name="Forbes"/> ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾದ ಆದಾಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸುಮಾರು ಮೂರರಷ್ಟು ವಿವಿದ್‌ನಿಂದಾಗಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Forbes"/> ಗರ್ಡಿನಾ ಸಹೋದರಿ ಕ್ರಿಸ್ ಅವರು ಕ್ಲಬ್‌ ಜೆನ್ನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಾರಾಟ ವಿಭಾಗದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ ಅದು ಒಂದು ಕುಟುಂಬಗ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು.<ref name="NYTimes"/><ref name="Hoovers"/> 2005ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಬ್‌ ಜೆನ್ನಾ ಆದಾಯ $30 ದಶಲಕ್ಷ ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಈ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಲಾಭವೇ ಇದೆ.<ref name="Forbes"/> ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ತಮ್ಮನ್ನೇ ಬಂಡವಾಳ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಮೇ 2003ರಿಂದ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]ದ [[ಟೈಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕಾರ್‌|ಟೈಮ್ಸ್ ಸ್ಕ್ರೇರ್‌]] ನಲ್ಲಿರುವ {{convert|48|ft|m|sing=on}}ಎತ್ತರದ ಜಾಹೀರಾತು ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="NYTimes"/><ref name="JJJBio"/> ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಮೊದಲ ಜಾಹೀರಾತು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ತುಂಡು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದರಲ್ಲದೆ, "ಹು ಸೇಸ್‌ ದೆ ಕ್ಲೀನ್‌ಡ್‌ ಅಪ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್?" ಎಂಬ ಬರಹವೂ ಇತ್ತು.<ref name="Adrants">{{cite web|url= http://www.adrants.com/2003/08/jenna-jameson-promotes-web-site-with.php|title= Jenna Jameson Promotes Web Site with Times Square Billboard|publisher= AdRants|date= August 20, 2003|accessdate= February 5, 2007}}</ref><ref name="NYDailyNews">"ಸ್ಕೈ-ಹೈ ಸ್ಮಟ್: ರೌಂಚಿ ಅಡ್ ರೈಸಸ್ ಇನ್ ಟೈಂ ಸ್ಕ್ವೇರ್.", ಲೇಖಕ ಡೇವ್ ಗೋಲ್ಡಿನರ್, ''[[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಡೈಲಿ ಟೈಮ್ಸ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಡೈಲಿ ನ್ಯೂಸ್]]'' , ಅಗಸ್ಟ್ 20, 2003. ಫೆಬ್ರವರಿ 5, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಅಲ್ಲಿದ್ದ [[ಸೆಕ್ಸ್ ಗೊಂಬೆ|ಸೆಕ್ಸ್‌ ಗೊಂಬೆ]]ಗಳ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು [[ರ್ಯೂಬನ್ ಸ್ಟರ್ಮನ್|ಡಾಕ್ ಜಾನ್ಸನ್‌]] ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಅವು ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಆಕ್ಷನ್ ಫಿಗರ್‌ಅನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಹೋಲುವಂತಿದ್ದವು.<ref name="Forbes"/><ref name="Higginbotham"/> ಅವರದ್ದೇ ಆದ [[ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ಆಟಗಳು|ಲೈಂಗಿಕ ಅನುಕರಣೆಯ ವಿಡಿಯೋ ಆಟ]]ಗಳಲ್ಲೂ ಜೇಮ್ಸನ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ, ಒಟ್ಟು [[ಪರಾಕಾಷ್ಠೆ|ಮೈಥುನದ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆ]]ಯ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು 3D ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರತರುವುದು ''ಜೆನ್ನಾರ ವಾಸ್ತವ'' ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.<ref name="VirtuallyJenna">{{cite web|url= http://www.virtuallyjenna.com/|title= Virtually Jenna The Official Video Game of Jenna Jameson|publisher= Official site|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 15, 2008|archive-url= http://arquivo.pt/wayback/20080315083907/http://www.virtuallyjenna.com/|url-status= dead}}</ref><ref name="Wired">{{cite web|url= https://www.wired.com/news/culture/0,1284,67224,00.html?tw=rss.TOP|title= Get Your Game Off|publisher= by Regina Lynn, ''[[Wired (magazine)|Wired]]'' review|date= April 15, 2005|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಸಾಮ್ಯತೆಯಿರುವ ಕಿಂಗ್ V ಗಿಟಾರ್ಸ್ ಎಂಬ ಸೀಮಿತ ಸರಣಿಗಳನ್ನು [[ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಗಿಟಾರ್ಸ್|ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಗಿಟಾರ್ಸ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.<ref name="AVNOct2005">{{cite web|url= http://business.avn.com/magazines/avnmag/articles/23557.html|title= Jackson Makes Jenna Guitar|publisher= by Wade Garrett, October 12, 2005, ''[[Adult Video News]]|accessdate= February 5, 2007}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾದ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಕಂಪೆನಿ ವೈ-ಟೆಲ್, ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ "ನರಳಿಕೆಯ ಧ್ವನಿಗಳು"(ದೂರವಾಣಿಯ [[ರಿಂಗ್‌ಟೋನ್|ರಿಂಗ್‌ಟೋನ್‌]]ಗಳು), ಚ್ಯಾಟ್ ಸೇವೆಗಳು,<ref name="Forbes"/> ಮತ್ತು ಜೊತೆಯಾಟಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇತರೆ 20 ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. 2006ರಲ್ಲಿ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರದ ವಿಕ್‌ಡ್ ಕೌ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಜೆನ್ನಾರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಅನ್ನು [[ಡ್ರಿಂಕ್‌ವೇರ್|ಬಾರ್‌ವೇರ್]], [[ಸುಗಂಧ]], [[ಪರ್ಸ್|ಕೈಚೀಲಗಳು]], [[ಮಹಿಳೆಯರ ಒಳ ಉಡುಪು(ಲಿಂಗರೀ)|ಮಹಿಳೆಯರ ಒಳ ಉಡುಪು (ಲಿಂಗರೀ)]], ಮತ್ತು [[ಪಾದರಕ್ಷೆ|ಚಪ್ಪಲಿ]]ಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಶುರು ಹಚ್ಚಿಕೊಂಡಿತು, ಅಲ್ಲದೆ [[ಸ್ಯಾಕ್ಸ್ ಫಿಫ್ತ್ ಅವೆನ್ಯೂ|ಸಾಕ್ಸ್ ಫಿಫ್ತ್ ಅವೆನ್ಯೂ]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲೆಟ್ (ಬೌಟೀಕ್)|ಕಾಲೆಟ್]] ಬೌಟೀಕ್ಸ್ ಮೊದಲಾದ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ <ref name="Brandweek">{{cite web|url= http://www.brandweek.com/bw/news/recent_display.jsp?vnu_content_id=1003123457|title= Marketers Test The Line Between Porn And P.C.|publisher= by Kenneth Hein, [[Brandweek]]|date= September 18, 2006|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 10, 2008|archive-url= https://web.archive.org/web/20080210123601/http://www.brandweek.com/bw/news/recent_display.jsp?vnu_content_id=1003123457|url-status= bot: unknown}}</ref> ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು.<ref name="Brandweek"/> ಅವರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುವ ಮಾರಾಟ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನು ಅಸಹ್ಯವಾದ್ದು ಎಂದು [[ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ನೈತಿಕತೆ|ಮಾಧ್ಯಮದ ನೈತಿಕತೆ]] ಟೀಕಿಸಿದೆ.<ref name="MoralityInMedia">{{cite web|url= http://www.moralityinmedia.org/index.htm?obscenityEnforcement/JamesonNYT.htm|title= Porn starlet gets free plug in the New York Times and a three-story-tall billboard in Times Square|publisher= News release from [[Morality in Media]], Inc|date= August 21, 2003|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಅಕ್ಟೋಬರ್ 10, 2006|archive-url= https://web.archive.org/web/20061010061834/http://www.moralityinmedia.org/index.htm?obscenityEnforcement%2FJamesonNYT.htm|url-status= dead}}</ref> ಅಗಸ್ಟ್ 2005ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಪುರುಷ [[ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ]] ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾವು ಕ್ಲಬ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಇಂಟರ್ಯಾಕ್ಟಿವ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಅನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಡಿಯೋಗಳು, ಛಾಯಾಂಕಣಗಳು, ಲೈಂಗಿಕ ಸಲಹೆಗಳು, ಊಹಾಪೋಹಗಳು ಮತ್ತು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್‌ಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಈ ನೇರ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿಗಳ ನೆಚ್ಚಿನ ತಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಯಾವತ್ತೂ ಭೇಟಿ ಕೊಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾದ ವೆಬ್‌ಮಾಸ್ಟರ್ ಸಂಬಂಧ ವಿಭಾಗದ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="AVNClubThrust">{{cite web|url= http://business.avn.com/articles/22744.html|title= Club Jenna, NakedSword.com Unveil Jenna-Branded Gay Site – Club Thrust|publisher= by Todd Lewis, Adult Video News|date= August 19, 2005|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಆಗಸ್ಟ್ 26, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090826180344/http://business.avn.com/articles/22744.html|url-status= dead}}</ref><ref name="Times">"[http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/health/features/article725364.ece ಅಗೊನಿ ಮತ್ತು ಎಕ್‌ಸ್ಚಸಿ: ಲೈಂಗಿಕ ಸಲಹೆ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070211205411/http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/health/features/article725364.ece |date=2007-02-11 }}", ಲೇಖಕ ಸೂಝಿ ಗಾಡ್ಸನ್, ''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್]]'' , ಫೆಬ್ರವರಿ 04, 2006. ಫೆಬ್ರವರಿ 6, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> 2006ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ವಯಸ್ಕರ ಮನರಂಜನೆ ಉದ್ಯಮದ ಇತರ ತಾರೆಗಳ ಸುಮಾರು 150ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳನ್ನು ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Hoovers"/> ಅಗಸ್ಟ್ 2005ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆದಾರ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ತಂಡವು, ನೇರ ಮನರಂಜನೆ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಟ್ಸ್‌ಡೇಲ್‌ನ ಅರಿಝೋನಾದಲ್ಲಿ ಬೇಬ್ಸ್ ಕಾಬಾರೆಟ್ ಎಂಬ [[ಬತ್ತಲೆ ಕೂಟ|ಬತ್ತಲೆ ಕ್ಲಬ್]]ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref name="ArizonaRepublic1">"[http://www.azcentral.com/ent/music/articles/0812sr-jameson12-ON-CP.html ಪೋರ್ನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಬೈಸ್ ಬೇಬ್ಸ್ ಕಾಬಾರೆಟ್]{{Dead link|date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}", ಲೇಖಕ ಕ್ಯಾಸಿ ನ್ಯೂಟನ್ , [[ದಿ ಅರಿಜೋನಾ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್|ದಿ ಅರಿಝೋನಾ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್]], ಅಗಸ್ಟ್ 13, 2005. ಫೆಬ್ರವರಿ 5, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಖರೀದಿಯ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆದದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ಸ್ಕಾಟ್ಸ್‌ಡೇಲ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ವಯಸ್ಕರ-ಮನರಂಜನೆಯ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬತ್ತಲೆ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವ ಹೊಸ ಶಾಸನವನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ವೇಳೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನೃತ್ಯಗಾರರನ್ನು ಸಮೀಪಿಸದಂತೆ ನಾಲ್ಕು-ಅಡಿಯ ವಿಭಾಜಕ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನೂ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆದಾಯದ ಮುಖ್ಯ ಮೂಲವಾಗಿರುವ [[ತೊಡೆ ನೃತ್ಯ|ತೊಡೆ ಪ್ರದರ್ಶನ]] ನಿಷೇಧವನ್ನು ಇಂತಹ ವಿಭಾಜಕಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು.<ref name="Economist">[http://www.economist.com/world/na/displayStory.cfm?story_id=5328181&amp;tranMode=none "ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ v ಲಿಬರ್ಟಿ(ವೆಲ್, ಸಾರ್ಟ್ ಆಫ್)|ಹ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಆಫ್"], ಡಿಸೆಂಬರ್ 20, 2005, ''[[ದಿ ಇಕನಾಮಿಸ್ಟ್|ದಿ ಇಕಾನಾಮಿಸ್ಟ್]]'' . ಫೆಬ್ರವರಿ 5, 2007ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref><ref name="SFGate">{{cite web|url= http://www.sfgate.com/cgi-bin/blogs/sfgate/detail?blogid=7&entry_id=2112|title= Jameson Fights Moralists Over Arizona Lap Dance Club|publisher= The Daily Dish, ''[[San Francisco Chronicle]]|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಈ ಶಾಸನವನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಶಾಸನದ ವಿರುದ್ಧ ಅರ್ಜಿ ಹಾಕಲು ಸಹಕರಿಸಿದರು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 12, 2006ರಂದು ನಡೆಸಿದ [[ಜನಮತಸಂಗ್ರಹ|ಜನಮತ ಸಂಗ್ರಹ]]ದ ವೇಳೆ ಮತದಾರರು ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಮತ ಹಾಕಿ ಕ್ಲಬ್ ಈ ಹಿಂದೆಯಿದ್ದಂತೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು.<ref name="AboutPhoenix">{{cite web|url= http://phoenix.about.com/od/nightclubs/i/babes.htm|title= Scottsdale Bans Nudity in Clubs|publisher= Judy Hedding, Phoenix.[[About.Com]], last updated|date= September 13, 2006|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಜುಲೈ 11, 2014|archive-url= https://web.archive.org/web/20140711164845/http://phoenix.about.com/od/nightclubs/i/babes.htm|url-status= dead}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ 3, 2006ರಂದು, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಮತ್ತು [[ವಿವಿದ್ ಹುಡುಗಿಯರು|ವಿವಿದ್‌ನ ಹುಡುಗಿಯರ]]ನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು [[ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್, ಮಿಚಿಗನ್|ಮಿಚಿಗನ್‌ನ ಡೆಟ್ರಾಯಿಟ್‌]]ನ ಝೂ ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ $500 ರಿಂದ $1,000 ಮೌಲ್ಯದ ಟಿಕೆಟ್‌ ಇಟ್ಟು ವಿವಿದ್ ಕ್ಲಬ್‌ ಜೆನ್ನಾ ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ ಪಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು.<ref name="VividClubjennaBowl">{{cite web|url= http://www.vividclubjennabowl.com/|title= Vivid * Clubjenna * Bowl|publisher= official site|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 29, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070929171341/http://www.vividclubjennabowl.com/|url-status= dead}}</ref> ಪಾರ್ಟಿಯಲ್ಲಿ [[ಲಿಂಗರೀ]] ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾತ್ರ ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ನಗ್ನತೆ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಲೈಂಗಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="UPI2">{{cite web|url= http://www.realitytvworld.com/news/porn-star-jenna-jameson-does-detroit-with-pre-super-bowl-party-1006916.php|title= Porn star Jenna Jameson does Detroit with pre-Super Bowl party|publisher= [[UPI]] News Service, January 20, 2006, hosted by RealityTVWorld.com|accessdate= February 6, 2007}}</ref> ಪಾರ್ಟಿ ಕುರಿತು ಮೊದಲು ಘೋಷಣೆಯಾದಾಗ [[ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್|ಸೂಪರ್ ‌ಬೌಲ್]] ‌ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಅಧಿಕೃತ ಸಮ್ಮತಿ ದೊರೆತಿರಲಿಲ್ಗ, ಇದು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಲೀಗ್ ಜೊತೆ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name="WashingtonPost2">{{cite web|url= http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/01/30/AR2006013001654.html|title= A Game by Any Other Name Sells as Sweet|publisher= by Paul Farhi, ''Washington Post'', January 31, 2006; Page C01|accessdate= February 6, 2007}}</ref> 2007ಕ್ಕೆ, ಜೇಮ್ಸನ್ [[ಲಿಂಗರೀ ಬೌಲ್|ಲಿಂಗರೀ ಬೌಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ಬ್ಯಾಕ್]] ಆಡಲು ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು, ಆದರೆ ಇದರಿಂದಾಗಿ ಆಗುವ ಹಾನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಮಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಆಟದಿಂದ ಜೇಮ್ಸನ್ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಿದರು. ಬದಲಾಗಿ ವೀಕ್ಷಕ ವಿವರಣೆಗಾರರಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref name="SportsIllustrated">{{cite web|url= http://sportsillustrated.cnn.com/2006/writers/arash_markazi/09/08/on.scene/index.html|title= Live from the Lingerie Bowl party|publisher= by Arash Markazi, ''[[Sports Illustrated]]|date= September 8, 2006|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ನವೆಂಬರ್ 2, 2012|archive-url= https://web.archive.org/web/20121102095038/http://sportsillustrated.cnn.com/2006/writers/arash_markazi/09/08/on.scene/index.html|url-status= dead}}</ref><ref name="TheSun">{{cite web|url= http://www.thesun.co.uk/article/0,,2004580002-2006370252,00.html|title= Porn star sidelined|publisher= by Derek Robins, ''[[The Sun (newspaper)|The Sun]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಜನವರಿ 22, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070122161630/http://www.thesun.co.uk/article/0%2C%2C2004580002-2006370252%2C00.html|url-status= dead}}</ref> ಜೂನ್ 22, 2006ರಂದು, ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಇಂಕ್. ಅನ್ನು ತಾನು ಖರೀದಿಸಿರುವುದಾಗಿ [[ಪ್ಲೇಬಾಯ್]] ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ಘೋಷಿಸಿತು, ಅಲ್ಲದೆ ಒಪ್ಪಂದದ ಮೇಲೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಗರ್ಡಿನಾ ಇಬ್ಬರೂ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲೇ ಉಳಿಯುವಂತೆ ಕರಾರನ್ನೂ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು ಕ್ಷಿಪ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಬೇಕಾಗಿದ್ದು, ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲೇ 30 ವಿಶೇಷ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಬೇಕು, ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕೇವಲ DVDಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು, ಬೇಡಿಕೆ ಆಧರಿತ ವಿಡಿಯೋ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಚರ ದೂರವಾಣಿಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಪ್ಲೇಬಾಯ್ CEO [[ಕ್ರಿಸ್ಟೀ ಹೆಫ್ನರ್]] ಹೇಳಿದ್ದರು.<ref name="MarketWatch">{{cite web|url= http://www.marketwatch.com/News/Story/Story.aspx?guid=%7BA451B8E7-39A5-4120-83C9-DCD554D61B27%7D&siteid=google|title= Playboy gets more hardcore with new acquisition|publisher= by William Spain, ''[[MarketWatch]]|date= June 22, 2006|accessdate= February 6, 2007}}</ref><ref name="AVN20060622">{{cite web|url= http://business.avn.com/magazines/avnmag/articles/27317.html|title= Playboy Acquires Club Jenna|publisher= by Larissa Gates, ''[[Adult Video News]]|date= June 22, 2006|accessdate= February 6, 2007}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ನವೆಂಬರ್ 1, 2006ರಂದು, ಪ್ಲೇಬಾಯ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸ್ಪೈಸ್ ಜಾಲದ ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾದ ದಿ ಹಾಟ್ ಜಾಲಗೆ ಕ್ಲಬ್ ಜೆನ್ನಾ ಎಂದು ಮರು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿತು.<ref name="AVNOct2006">{{cite web|url= http://business.avn.com/articles/2523.html|title= Spice TV Rebrands|publisher= by Thomas J. Stanton, ''[[Adult Video News]]|date= October 11, 2006|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಡಿಸೆಂಬರ್ 8, 2012|archive-url= https://archive.today/20121208191043/http://business.avn.com/articles/2523.html|url-status= dead}}</ref> ಎಪ್ರಿಲ್ 2007ರಲ್ಲಿ, [[ಟೆರಾ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್]] ಮತ್ತು ಅವರ ಟೆರಾವಿಷನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಕ್ಲಬ್‌ಟೆರಾ ಡಾಟ್ ಕಾಂನ ಆದಾಯಕ್ಕೆ ರಾಯಧನ ಸಂದಾಯ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಮಜಾಯಿಷಿ ಕೊಡಲು ವಿಫಲರಾದ ಆರೋಪ ಹೊರಿಸಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಪ್ಲೇಬಾಯ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಕಾನೂನು ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.nypost.com/seven/04282007/gossip/pagesix/porn_showdown_pagesix_.htm|title=Porn Showdown|accessdate=2007-04-29|date=2007-04-28|publisher=[[New York Post]]|archiveurl=https://archive.today/20120905073618/http://www.nypost.com/p/pagesix/item_42iDTLjKs8yXXNsfOKUhyI;jsessionid=D2C7E26E0FDB4449A3ADBEA3DE492FD6|archivedate=2012-09-05|url-status=live}}</ref> == ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ನಟನೆ == ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಕೇವಲ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತರಾಗದೆ, ಅದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಹಿಂದೆ ಯಾವುದೇ ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆಗಳು ಈ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿಲ್ಲ- ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಾಜದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಿ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಜನ ಸ್ವೀಕರಿಸುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref name="AskMen"/><ref name="SalonBookReview"/><ref name="Brandweek"/> "ನಾನು ಯಾವತ್ತೂ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲೇ ಮುಂದುವರಿದಿದ್ದೇನೆ, ಆದರೆ ಎಲ್ಲರ ಮನೆಮಾತಾಗುವುದೇ ತಮಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿತ್ತು" ಎಂದು ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Forbes"/> 1995ರಲ್ಲೇ, ರೇಡಿಯೋ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಿರ್ವಾಹಕ [[ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್|ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟೆರ್ನ್]] ಅವರಿಗೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ತಮ್ಮ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು.<ref name="ETHS"/> ಬಳಿಕ 30ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಕಾಯಂ ಅತಿಥಿಯಾದರು,<ref name="Forbes"/> ಮತ್ತು 1997ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೆರ್ನ್‌ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ''[[ಪ್ರೈವೇಟ್ ಪಾರ್ಟ್|ಪ್ರೈವೇಟ್ ಪಾರ್ಟ್ಸ್‌]]'' ಎಂಬ ಅರ್ಧ-ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಡಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ "ರೇಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಮೊದಲ ಬತ್ತಲೆ ಮಹಿಳೆ" ಎಂಬ ದಾಖಲೆಗೆ ಭಾಜನರಾದರು.<ref name="NYTFilmography">{{cite web|url= http://movies2.nytimes.com/gst/movies/filmography.html?p_id=223236|title= Jenna Jameson Filmography|publisher= Sandra Brennan, [[Allmovie]], presented by ''The New York Times|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಅಕ್ಟೋಬರ್ 5, 2003|archive-url= https://archive.today/20031005101402/http://movies2.nytimes.com/gst/movies/filmography.html?p_id=223236|url-status= dead}}</ref><ref name="VarietyPrivateParts">{{cite web|url= http://www.variety.com/review/VE1117342464.html?categoryid=31&cs=1&p=0|title= Private Parts|publisher= by Todd McCarthy, ''[[Variety (magazine)|Variety]]'' review|date= March 9, 1997|accessdate= February 6, 2007}}</ref> ಇದರಲ್ಲಿನ ನಟನೆ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಹೊರತಾದ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಪಾತ್ರಗಳ ಸರಣಿಗಳ ಆರಂಭವೆನ್ನಬಹುದು. 1997ರಲ್ಲಿ, [[ಎಕ್ಸ್‌ಟ್ರೀಂ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್|ಎಕ್ಸ್‌ಟ್ರೀಂ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್]] [[PPV]], [[ECW ಹಾರ್ಡ್‌ಕೋರ್ ಹೇವನ್#1997|ಹಾರ್ಡ್‌ಕೋರ್ ಹೆವನ್ '97]] ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಡಡ್ಲೇಯ್ ಕುಟುಂಬ|ಡಡ್ಲೇಯ್‌ ಕುಟುಂಬ]]ದ ಪರಿಚಾರಕಿಯಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು; 1998 ಮಾರ್ಚ್ 1ರಲ್ಲಿ [[ECW ಲಿವಿಂಗ್ ಡೇಂಜರಸ್ಲಿ]] ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು; ಮತ್ತು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ECW'ನಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.<ref name="OnlineOnslaught">{{cite web|url= http://www.oowrestling.com/columns/circa/20050520.shtml|title= ECW Living Dangerously 1998|publisher= by Denny Burkholder|date= May 20, 2005|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 22, 2014|archive-url= https://web.archive.org/web/20140322082553/http://www.oowrestling.com/columns/circa/20050520.shtml|url-status= dead}}</ref> 1998ರಲ್ಲಿ, WWE ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ [[ಸೀನ್ ಮೊರ್ಲೇ|ವಾಲ್ ವೆನಿಸ್]] ಜೊತೆ ಸೇರಿ [[ವಿಶ್ವ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್|WWE]]ಯ ವೀನ್ಯೆಟ್ ಎಂಬ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದರು. 1990ರ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ, [[ಅತಿಥಿ ನಿರ್ವಾಹಕ|ಅತಿಥಿ ನಿರೂಪಕಿ]]ಯಾಗಿ [[E!]]ಯ ಹಲವು ಕಂತುಗಳನ್ನೂ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಉಷ್ಣವಲಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಕೇಬಲ್ ಜಾಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ''[[ವೈಲ್ಡ್ ಆನ್!|ವೈಲ್ಡ್ ಆನ್! ಎಂಬ]] '' ಪ್ರವಾಸ/ಸಾಹಸ/ಪಾರ್ಟಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅರೆಬರೆ ವಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="ETHS"/><ref name="Papermag"/><ref name="WildOn">{{cite web|url= http://www.eonline.com/thevine/player.jsp?channelID=search&mediaID=16470|title= "'Wild On': Sizzling St. Barts"|publisher= video, [[E!]] Online|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 10, 2008|archive-url= https://web.archive.org/web/20080210025839/http://www.eonline.com/thevine/player.jsp?channelID=search&mediaID=16470|url-status= bot: unknown}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Family Guy Jenna Jameson.jpg|right|thumb|2001ರ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಗೈ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್(ಬಲಗಡೆ) ಅವರ ಆನಿಮೇಷನ್ ರೂಪಾಂತರ]] ಬ್ರಿಟೀಷ್ ದೂರದರ್ಶನದ ಚಾನೆಲ್ 5ನ "ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬ್ಲೂ ರೆವ್ಯೂ" ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂದರ್ಶನ ಕೂಡ ನಡೆಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url= http://www.tower.com/details/details.cfm?wapi=107098945|title= Tower.com: European Blue Review (Import) (DVD): Adult Audience:<!-- Bot generated title -->|access-date= 2009-11-02|archive-date= 2008-09-25|archive-url= https://web.archive.org/web/20080925151008/http://www.tower.com/details/details.cfm?wapi=107098945|url-status= dead}}</ref> ಜುಲೈ 2001ರಲ್ಲಿ ''[[ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಗೈ]]'' ಕಂತಿನ "[[ಬ್ರಿಯಾನ್ ಡಸ್ ಹಾಲಿವುಡ್]]" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಅವರದ್ದೇ [[ಆನಿಮೇಟೆಡ್|ಆನಿಮೇಷನ್ ರೂಪಾಂತರ]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿದರು. [[ಬ್ರಿಯಾನ್ ಗ್ರಿಫಿನ್]] ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಪೋರ್ನ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೂಡ ಬಂತು, ಮತ್ತು ಈ ಚಿತ್ರದ ಮುಕ್ತಾಯದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಯಾನ್ ಗ್ರಿಫಿನ್|ಪೀಟರ್‌ ಗ್ರಿಫಿನ್]] ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಅಪಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. 2002ರಲ್ಲಿ, [[ಕಾಮಿಡಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್|ಕಾಮಿಡಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್‌]]ನ ಮೊದಲ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ [[ದೂರದರ್ಶನ ಚಿತ್ರ|ದೂರದರ್ಶನ ಚಲನಚಿತ್ರ]] ''[[ಪೋರ್ನ್'n ಚಿಕನ್|ಪೋರ್ನ್ 'n ಚಿಕನ್]]'' ನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮತ್ತು [[ರಾನ್ ಜೆರೆಮಿ]] ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಪೋರ್ನಾಗ್ರಫಿ ನೋಡುವ ವರ್ಗದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು.<ref name="ComedyCentral">{{cite web|url= http://www.comedycentral.com/shows/samurai_love_god/cast/slg_jenna_jameson.jhtml|title= Comedy Central: Shows – Samurai Love God – Jenna Jameson|publisher= cast member biography for ''Samurai Love God'', from [[Comedy Central]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 29, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070929111313/http://www.comedycentral.com/shows/samurai_love_god/cast/slg_jenna_jameson.jhtml|url-status= dead}}</ref> 2002ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಡಿಯೋ ಆಟಗಳಲ್ಲೂ ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು, ''[[:ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಥೆಫ್ಟ್ ಅಟೊ: ವೈಸ್ ಸಿಟಿ|ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಥೆಫ್ಟ್ ಅಟೋ: ವೈಸ್ ಸಿಟಿ]]'' ನಲ್ಲಿ [[ಕ್ಯಾಂಡಿ ಸೂಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಂಡಿ ಸೂಕ್ಸ್‌]]ಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿದ್ದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಪಾತ್ರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು [[ವೇಶ್ಯೆ]]ಯಾಗಿದ್ದು, ನಂತರ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ನಟಿಯಾಗಿ ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣುತ್ತಾರೆ, ಅಲ್ಲದೆ ಆಟದೊಳಗಿನ ಹಲವು ಜಾಹೀರಾತು ಫಲಕಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಅಭಿನಯ 2003ರ [[G-ಫೋರಿಯಾ]] "ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಲೈವ್ ಆಕ್ಷನ್/ವಾಯ್ಸ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮನ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಮಹಿಳಾ ವಿಭಾಗ" ಅನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಟ್ಟಿತು.<ref name="GPhoria">{{cite web|url= http://www.g4tv.com/g4/press/41/G4_CROWNS_GLOW_AWARD_WINNERS_AT_GPHORIA_CELEBRATION_PRESENTED_BY_EB_GAMES_AND_JEEP.html|title= "G4 Crowns 'Glow Award' Winners at G-Phoria Celebration Presented by EB Games and Jeep"|publisher= G4 press release|date= July 31, 2003|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಆಗಸ್ಟ್ 28, 2008|archive-url= https://web.archive.org/web/20080828184045/http://www.g4tv.com/g4/press/41/G4_CROWNS_GLOW_AWARD_WINNERS_AT_GPHORIA_CELEBRATION_PRESENTED_BY_EB_GAMES_AND_JEEP.html|url-status= dead}}</ref> ''[[ಟೋನಿ ಹಾಕ್ಸ್ ಪ್ರೊ ಸ್ಕೇಟರ್ 4|ಟೋನಿ ಹಾಕ್ಸ್‌ರವರ ಪ್ರೊ ಸ್ಕೇಟರ್‌ 4]]'' ವಿಡಿಯೋ ಆಟದಲ್ಲಿ "ಡೈಸಿ" ಎಂಬ ರಹಸ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು, ಅಲ್ಲದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಧ್ವನಿ ಕೂಡ ನೀಡಿದರು, ಈ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ವಸ್ತ್ರಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕೇಟ್‌ಬೋರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ ಚಮತ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು.<ref name="Medscape">{{cite web|url= http://www.hsph.harvard.edu/kidsrisk/images/MGMvideogames.pdf|title= Violence in Teen-Rated Video Games|publisher= [http://www.medscape.com/viewarticle/468087_Tables Violence in Teen-Rated Video Games: Sexual Themes]" by Kevin Haninger, M. Seamus Ryan, and Kimberly M. Thompson, [[Medscape]] General Medicine 6(1)|date= March 12, 2004|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಜುಲೈ 11, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070711050125/http://www.hsph.harvard.edu/kidsrisk/images/MGMvideogames.pdf|url-status= dead}}</ref> 2003ರಲ್ಲಿ, [[NBC]]ಯ ಪ್ರೈಮ್ ಟೈಂ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ''[[ಮಿಸ್ಟರ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್|ಮಿಸ್ಟರ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್‌]]'' ನ ಎರಡು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಬಂಡವಾಳಗಾರನ ಪ್ರಿಯತಮೆಯಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ ನಟಿಸಿದರು.<ref name="Papermag"/><ref name="JJJBio"/> 2001ರ ಎಮಿನೆಮ್ ಹಾಡು "ವಿದೌಟ್ ಮಿ"ನ ಸಂಗೀತ ವಿಡಿಯೋದಲ್ಲೂ ಜೇಮ್ಸನ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="MTV2002">[http://www.mtv.com/news/articles/1457168/20020823/eminem.jhtml "VMA ಲೆನ್ಸ್ ರಿಕ್ಯಾಪ್: ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಬಿಹೈಂಡ್ ಎಮಿನೆಮ್ಸ್ 'ವಿದೌಟ್ ಮಿ'"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091008033157/http://www.mtv.com/news/articles/1457168/20020823/eminem.jhtml |date=2009-10-08 }}, ಲೇಖಕ ಕೊರೆ ಮಾಸ್, ಅಗಸ್ಟ್ 26 2002 [[MTV]]. ಅಗಸ್ಟ್ 20, 2009ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಈ ವಿಡಿಯೋದಲ್ಲಿ "ಹೊರಗಡೆ ಸುತ್ತಿಕೊಂಡು ಬರುವ" "ಟ್ರೇಲರ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ಇಬ್ಬರು ಹುಡುಗಿಯರ" ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಜೇಮ್ಸನ್, ಎಮಿನೆಮ್ ಜೊತೆ ಹಾಸಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.<ref name="PR.com">[http://www.pr.com/article/1066 "ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ - ಪೋಟ್ರೇಟ್ ಆಫ್ ಎ ಮೇನ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಸೆಕ್ಸ್ ಐಕಾನ್"], ಲೇಖಕ ಅಲಿಸನ್ ಕಗೆಲ್, ಹಿರಿಯ ಸಂಪಾದಕರು, PR.com, ಮೇ 17, 2007. ಅಗಸ್ಟ್ 20, 2009ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಆದರೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಅವರ ಕೆಲವು ಪಾತ್ರಗಳೂ ವಿವಾದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿವೆ. 1999ರಲ್ಲಿ ''[[A&amp;F ತ್ರೈಮಾಸಿಕ]]'' [[ಅಬೆರ್ಕ್ರೋ‌ಮ್ಬೀ &amp; ಮತ್ತು ಫಿಚ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಜೇಮ್ಸನ್ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂದರ್ಶನವು, [[ಮಿಚಿಗನ್ ಅಟಾರ್ನಿ ಜನರಲ್‌|ಮಿಚಿಗನ್ ಅಟಾರ್ನಿ ಜನರಲ್]] [[ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಗ್ರ್ಯಾನ್‌ಹೊಂ|ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಗ್ರ್ಯಾನ್‌ಹೊಲ್ಮ್]] ಮತ್ತು [[ಇಲಿಯನೋಸ್‌ನ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್]] ಕಾರಿನ್ ವುಡ್ ಅವರು ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್-ಕ್ಯಾಟಲಾಗ್‌ ವಿರುದ್ಧ ಮಾತನಾಡಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು.<ref name="ChicagoSunTimes2001">[http://jaehakim.com/articles/misc/features/fitch.htm "ವುಡ್ ಕಾಲ್ ಕ್ಯಾಟಲಾಗ್ `ಸಾಫ್ಟ್ ಪೋರ್ನ್'"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070212202601/http://www.jaehakim.com/articles/misc/features/fitch.htm |date=2007-02-12 }}, ಲೇಖಕ ಜೇ-ಹ-ಕಿಂ, ''[[ಚಿಕಾಗೊ ಸನ್‌-ಟೈಮ್ಸ್|ಚಿಕಾಗೊ ಸನ್ ಟೈಮ್ಸ್]]'' , ಜೂನ್ 17, 2001. ಲೇಖಕರ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌‌ನಿಂದ. ಫೆಬ್ರವರಿ 6, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ಹೆತ್ತವರು ಮತ್ತು [[ಅಮೆರಿಕಾದ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದ|ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ]] [[ಕ್ರೈಸ್ತ|ಕ್ರೈಸ್ತರ]] ಗುಂಪುಗಳು ಈ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡವು, ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕ ಮಳಿಗೆಗಳಿಂದ ಆ ''ತ್ರೈಮಾಸಿಕ'' ವನ್ನು ತೆಗೆಸಿದರು ಮತ್ತು ಕ್ರಮೇಣ ತ್ರೈಮಾಸಿಕವೂ ರದ್ದಾಯಿತು.<ref name="ChicagoSunTimes2003">{{cite web|url= http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20031204/ai_n12530331/|title= Marketing sleaze or just a big tease?|publisher= by Lisa Lenoir, ''[[Chicago Sun-Times]]'', December 4, 2003. On [[FindArticles.com]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಜನವರಿ 4, 2008|archive-url= https://web.archive.org/web/20080104065202/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4155/is_20031204/ai_n12530331|url-status= dead}}</ref> ನವೆಂಬರ್ 2001ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು [[ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್|ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌]]ಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ [[ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿಯನ್|ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ಯೂನಿಯನ್]] ಡಿಬೇಟಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿಯು, "ಪೋರ್ನ್ ಅಪಾಯಕಾರಿಯೆಂದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಹೌಸ್‌(ಸಂಸತ್ ಸಭೆ) ನಂಬಿದೆ", ಇದರ ವಿರುದ್ಧ ವಾದ ಮಂಡಿಸುವಂತೆ ಹೇಳಿತು.<ref name="AskMenInterview"/> ಈ ಕುರಿತು ಜೇಮ್ಸನ್ ತಮ್ಮ ಡೈರಿಯಲ್ಲಿ ಅಂದು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, "ನನ್ನ ವಾದವನ್ನು ಒಪ್ಪುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು ಕಡಿಮೆಯೆಂದೇ ನಾನು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಆದರೆ ಈ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಾರೆ...ಇಂತಹ ಅವಕಾಶ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಬರುತ್ತದೆ."<ref name="JJDiary">{{cite web|url= http://jennajamesondiary.blogspot.com/2001/12/jenna-jameson-diary-november-18-2001.html|title= Jenna Jameson's Diary : November 18, 2001|publisher= on [[Blogspot.com]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 23, 2014|archive-url= https://web.archive.org/web/20140323004658/http://jennajamesondiary.blogspot.com/2001/12/jenna-jameson-diary-november-18-2001.html|url-status= dead}}</ref> ಆದರೆ ಚರ್ಚೆಯ ಕೊನೆಗೆ, ಜೇಮ್ಸನ್ ತಂಡ 204-27 ಅಂತರದಿಂದ ಗೆಲುವು ಪಡೆಯಿತು.<ref name="Papermag"/> [[ಚಿತ್ರ:Jenna Jameson Penny Drake Zombie Strippers.jpg|thumb|left|ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್‌ನ ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಪೆನ್ನಿ ಡ್ರೇಕ್ ಮತ್ತು ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್, ಮೇ 2007]] ಫೆಬ್ರವರಿ 2003ರಲ್ಲಿ, [[ಪೊನಿ ಇಂಟರ್ನಾಷನಲ್]] ಸಂಸ್ಥೆಯು [[ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಶೂಗಳು|ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಶೂಗಳ]] ಜಾಹೀರಾತುಗಳಿಗೆ ಇತರ ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನೂ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದ [[ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್|ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್‌ನ]] ಬಿಲ್ ಒರೇಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಂಪಾದಕೀಯದಲ್ಲಿ "ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳ ಮಾರಾಟಕ್ಕಾಗಿ ಅರೆ-ವೇಶ್ಯೆಯರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ", ಹದಿಹರೆಯದವರಿಗೆ ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆಗಳು ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯರಲ್ಲ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="OReilly">{{cite web|url= http://www.foxnews.com/story/0,2933,79542,00.html|title= Using Quasi-Prostitutes to Sell Sneakers|publisher= by [[Bill O'Reilly (commentator)|Bill O'Reilly]], February 25, 2003, ''[[The O'Reilly Factor]]'', [[Fox News]]|accessdate= February 6, 2007}}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಒರೈಲಿ ಮತ್ತು ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್‌ ಅನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸುವಂತೆ ''[[ದಿ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ರಿಮ್ಸನ್|ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ರಿಮ್ಸನ್]]'' ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿಟ್ಟರು.<ref name="HarvardCrimson">{{cite web|url= http://www.thecrimson.com/article.aspx?ref=346244|title= Boycotting the Boycotter|publisher= by Erol N. Gulay, March 11, 2003, ''[[The Harvard Crimson]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಏಪ್ರಿಲ್ 28, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090428080247/http://www.thecrimson.com/article.aspx?ref=346244|url-status= dead}}</ref> ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವತಃ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೀಗೆ ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಗಿ ಇಮೇಲ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ; <blockquote>ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸೂಳೆಗಿರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬಿಲ್ ತಿಳಿದಿರುವರು ಎಂದು ನಾನು ಆಶಿಸುತ್ತೇನೆ. ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಭಾವಿಸುವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನನ್ನ ಅಭಿನಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ನಾವು ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಕೆಲವು ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ಅವರು ಕೇಳಿದ್ದಾರೆ, ಇದಕ್ಕೆ ವೃತ್ತಿಪರ ಕಾರಣಗಳಿರಬಹುದು ಎಂದು ನಾನು ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.<ref name="Slate">{{cite web|url= http://www.slate.com/id/2108355/|title= "Bill O'Reilly's obsession with porn."|publisher= by Michael Hastings, ''[[Slate]]|date= October 19, 2004|accessdate= February 6, 2007}}</ref></blockquote> ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ನಂತರದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ, [[NBC]], [[CNBC]], [[ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್|ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್‌]], ಮತ್ತು [[CNN]],<ref name="WallStreetJournal"/> ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಅವರ ಸಂದರ್ಶನ ನಡೆಸಿದವು ಮತ್ತು ''[[ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌|ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಯ್]] '' , ''[[ರಾಯಟರ್ಸ್]]'' , ಮತ್ತು ಇತರ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಪುಸ್ತಕದ ವಿಮರ್ಶೆ ಬರೆದವು.<ref name="NYTBookReview"/><ref name="Reuters"/> 2002ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಕಡಿಮೆ ಬಜೆಟ್‌ನ ''ಸಂಹೇನ್'' <ref name="BeyondHollywood">{{cite web|url= http://www.beyondhollywood.com/samhain-2002-movie-review/|title= Samhain (2002)|publisher= movie review by Joseph Savitski, BeyondHollywood.com|accessdate= February 6, 2007}}</ref> ಎಂಬ ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, [[ಜಿಂಜರ್ ಲಿನ್ ಅಲೆನ್|ಗಿಂಜರ್ ಲಿನ್ ಅಲೆನ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರತಾರೆಯರ ಜೊತೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ನಟಿಸಿದರೂ ಅದು 2005ರವರೆಗೆ ತೆರೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ, ಬಳಿಕ ಕತ್ತರಿ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿ ''[[:ಇವಿಲ್ ಬ್ರೀಡ್: ದಿ ಲೆಜೆಂಡ್ ಆಫ್ ಸಂಹೇನ್|ಇವಿಲ್ ಬ್ರೀಡ್‌: ದಿ ಲೆಜೆಂಡ್ ಆಫ್ ಸಂಹೇನ್]]'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಚಿತ್ರದುದ್ದಕ್ಕೂ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ನಟಿಸಿದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಣ್ಣ ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ''[[ಸಿನ್-ಜಿನ್ ಸ್ಮಿತ್|ಸಿನ್-ಜಿನ್ ಸ್ಮಿಥ್]]'' , ತೆರೆ ಕಾಣಲು 2006ರ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ ಕಾಯಬೇಕಾಯಿತು,<ref name="Blogcritics">{{cite web|url= http://blogcritics.org/archives/2006/10/30/231904.php|title= "Movie Review: Sneak Peek at ''Sin-Jin Smyth''"|publisher= by Iloz Zoc, October 30, 2006 ''[[Blogcritics]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 23, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070323134156/http://blogcritics.org/archives/2006/10/30/231904.php|url-status= dead}}</ref> ಮತ್ತು ಅವರು ನಟಿಸಿದ ಮತ್ತೊಂದು ಭಯಾನಕ-ಹಾಸ್ಯ ಚಿತ್ರ ''[[ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್|ಝಾಂಬಿ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್‌]]'' 2008ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. "ಯಾವ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದರೂ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀವು ನಿಜವಾದ ಸೆಕ್ಸಿ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಿ, ಹಣದ ಹೊಳೆಯೇ ಹರಿದು ಬರುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ಚಿತ್ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಮೆಟ್ರೊಮಿಕ್ಸ್ ಡಾಟ್ ಕಾಂಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref>ಝಾಂಬೀ ಸ್ಟ್ರಿಪ್ಪರ್ಸ್ ಬಗ್ಗೆ ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ [http://drewtewksbury.com/2008/05/04/36/ http://drewtewksbury.com/2008/05/04/36/] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120711095359/http://drewtewksbury.com/2008/05/04/36/ |date=2012-07-11 }} ಮೆಟ್ರಾಮಿಕ್ಸ್ - ಡ್ರ್ಯೂ ತೆವ್ಕ್ಸ್‌ಬರಿಯವರಿಂದ ಸಂದರ್ಶನ</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ 2006ರಲ್ಲಿ, [[ಕಾಮಿಡಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್|ಕಾಮಿಡಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್‌]] ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆನಿಮೇಷನ್ [[ಚರ ದೂರವಾಣಿ]] ಸರಣಿ ''[[ಸಮುರಾಯ್ ಲವ್ ಗಾಡ್|ಸಮುರಾಯ್ ಲವ್ ಗಾಡ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು "P-ವಿಪ್" ಹೆಸರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref name="ComedyCentral"/><ref name="AnimationMagazine">{{cite web|url= http://www.animationmagazine.net/article.php?article_id=5074|title= Comedy Central Making Love with Jenna Jameson|publisher= by Ryan Ball, February 22, 2006, ''[[Animation Magazine]]|accessdate= February 6, 2007}}</ref> ಈ ಯೋಜನೆಯ ಜೊತೆ ಗುರುತಿಕೊಂಡವರ ಪೈಕಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರದ್ದೇ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಹೆಸರು ಎಂದು ''[[ಮೀಡಿಯಾವೀಕ್]]'' ಬಣ್ಣಿಸಿತು.<ref name="Mediaweek">{{cite web|url= http://www.mediaweek.com/mw/news/interactive/article_display.jsp?vnu_content_id=1002073225|title= Comedy Creates Mobile Show|publisher= by Mike Shields, February 22, 2006, ''[[Mediaweek]]|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಡಿಸೆಂಬರ್ 22, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20071222055006/http://www.mediaweek.com/mw/news/interactive/article_display.jsp?vnu_content_id=1002073225|url-status= bot: unknown}}</ref> 2006ರಲ್ಲಿ, [[ಅಡಿಡಾಸ್‌]]ಗೆ ತೆಗೆದ ವಿಡಿಯೋ [[ಪೋಡ್‌ಕಾಸ್ಟ್]] ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಪ್ರಚೋದನಕಾರಿ [[ವಾಕ್ ಎ ಮೋಲ್|ವಾಕ್ ಎ ಮೋಲ್‌]] ಎಂಬ ಆಟವನ್ನು ಆಡಿ ಅಡಿಕಲರ್‌ಗೆ ಪ್ರಚಾರ ನೀಡಿ ಮಿಂಚಿದರು.<ref name="SportingGoodsNewsWire">{{cite web|url= http://www.sportinggoodsnewswire.com/Shocker_-_Adidas_Podcasts_Feature_Porn_Star_Jenna_Jameson-734.htm|title= Shocker - Adidas Podcasts Feature Porn Star Jenna Jameson|publisher= Sporting Goods News Wire|date= April 18, 2006|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಮಾರ್ಚ್ 12, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070312143941/http://www.sportinggoodsnewswire.com/Shocker_-_Adidas_Podcasts_Feature_Porn_Star_Jenna_Jameson-734.htm|url-status= dead}}</ref><ref name="Adicolor">{{cite web|url= http://www.r255g255b255.net/|title= white|publisher= [[Adidas]] Adicolor video advertisement by Jenna Jameson|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 6, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070206085917/http://www.r255g255b255.net/|url-status= dead}}</ref> ಜುಲೈ 2006ರಲ್ಲಿ, [[ಮಾಡಮ್ ಟುಸ್ಸಾಡ್ಸ್|ಮೆಡಮ್ ಟುಸ್ಸೌಡ್ಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರ ಮೇಣದ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲದೆ ಈ ಗೌರವ ಪಡೆದ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ಮೊದಲ ನಟಿ ಎಂಬ ಖ್ಯಾತಿಗೆ ಅವರು ಪಾತ್ರರಾದರು (ಈ ಪ್ರತಿಕೃತಿ [[ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್, ನೆವಡಾ|ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌]]ನ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿದೆ).<ref name="InsideEntertainment">"ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಮೇಕ್ಸ್ ವಾಕ್ಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ" ಅಗಸ್ಟ್ 7, 2006, ''[[ಇನ್‌ಸೈಡ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್]]'' . ಫೆಬ್ರವರಿ 6, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> == ಕ್ರಿಯಾವಾದ == [[ಚಿತ್ರ:Jenna Jameson PETA.jpg|thumb|upright|PETAಕ್ಕಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್]] ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಹೆಸರು ಮಾಡಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವರು ಕೋಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಬಗ್ಗೆ ರಹಸ್ಯವಾದ ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ಬಳಿಕ, [[KFC]]’ಯು ಕೋಳಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ [[ಪೀಪಲ್ ಫಾರ್ ದಿ ಎಥಿಕಲ್ ಟ್ರೀಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಆನಿಮಲ್ಸ್|ಪೀಪಲ್ ಫಾರ್ ದಿ ಎಥಿಕಲ್ ಟ್ರೀಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಆನಿಮಲ್ಸ್‌]] ಸಂಘಟನೆಯು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಚಳುವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ವಿಡಿಯೋ<ref>[http://www.kentuckyfriedcruelty.com/c-videos.asp#jennaj KFC]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ವಿರುದ್ಧ ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಟೀಕೆ, [[2007-11-19]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> ದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಸಮ್ಮತಿಸಿದರು. ಜೇಮ್ಸನ್ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ [[ಉದಾರವಾದ|ಉದಾರವಾದಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಮೆರಿಕದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ, 2008|2008ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಮೆರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ]]ಯಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸೆನೆಟರ್ (ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿದೇಶಾಂಗ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ) [[ಹಿಲರಿ ಕ್ಲಿಂಟನ್]] ಅವರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.nationalledger.com/cgi-bin/artman/exec/view.cgi?archive=12&num=13450|title=Jenna Jameson: Hillary Clinton Election Will be Great for Porn|author=Wendy Cook|accessdate=2008-04-24|archive-date=2010-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20101127060241/http://www.nationalledger.com/cgi-bin/artman/exec/view.cgi?archive=12&num=13450|url-status=dead}}</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == * 1995ರ [[X-ರೇಟೆಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಝೇಷನ್‌|ದಿ X-ರೇಟೆಡ್‌ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಝೇಷನ್]] ನಿಂದ ವರ್ಷದ ಕಿರು ತಾರೆ [[XRCO ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] (1996ರಲ್ಲಿ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು)<ref name="XRCOoldies">"[http://www.bwdl.net/XRCO-2/oldies.html ಬೆಸ್ಟ್ ಆಫ್ 1995] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720064751/http://www.bwdl.net/XRCO-2/oldies.html |date=2011-07-20 }}", [[XRCO]]. [[2007-10-20]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> * 1996ರ [[ಹಾಟ್ D'ಒರ್‌]] ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹೊಸ ಅಮೆರಿಕಾದ ಕಿರು ತಾರೆ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಮೆರಿಕನ್ ನಟಿ <ref name="Autobio399">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 399}}</ref> * 1996ರ [[AVN ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹೊಸ ಕಿರು ತಾರೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ (ವಿಡಿಯೋ)[[AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]]– ''ವಿಕ್‌ಡ್ ವನ್‌'' , ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೋಡಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) – '' ಬ್ಲೂ ಮೂವಿ'' ([[T.T. ಬಾಯ್]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ)<ref name="AVNPastwinners"/> [[ಚಿತ್ರ:Jenna XRCO.jpg|thumb|upright|XRCO ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ XRCO ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿರುವುದು, ಜೂನ್ 2, 2005]] * 1996ರ [[X-ರೇಟೆಡ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು|ಫ್ಯಾನ್ಸ್ ಆಫ್ X-ರೇಟೆಡ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್]] (FOXE) ವಿಡಿಯೋ ವಿಕ್ಸೆನ್<ref name="AskMen"/> * 1997 ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೋಡಿಗಾಗಿ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ಜೆನ್ನಾ ಲವ್ಸ್ ರೊಕ್ಕೊ'' ([[ರೊಕ್ಕೊ ಸಿಫ್ರೆದಿ]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ), ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೋಡಿ (ವಿಡಿಯೋ) – ''ಕಾನ್‌ಕ್ವೆಸ್ಟ್ '' ([[ವಿನ್ಸ್ ವೌಯರ್|ವಿನ್ಸ್ ವೌಯೆರ್]])ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ<ref name="AVNPastwinners"/> * 1997 ಹಾಟ್ D'ಒರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಮೆರಿಕನ್ ನಟಿ * 1997 FOXE ಫಿಮೇಲ್ ಫ್ಯಾನ್ ಫೇವರಿಟ್<ref name="CanBest">{{cite web|url= http://canbest.com/awards2.html|title= Adult Video Awards|publisher= CanBest.com|accessdate= April 19, 2007|archive-date= ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20071014025947/http://canbest.com/awards2.html|url-status= dead}}</ref> * 1998 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಲ್ -ಗರ್ಲ್ ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯಕ್ಕಾಗಿ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ(ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ಸೇಟಿರ್'' ([[ಮಿಸ್ಸಿ(ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆ)|ಮಿಸ್ಸಿ]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ)<ref name="AVNPastwinners"/> * 1998 ಹಾಟ್ D'ಒರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಮೆರಿಕನ್ ನಟಿ – ''ಸೆಕ್ಸೀ ಡಿ ಫ್ಯೂ, ಕೊಯೆರ್ ದಿ ಗ್ಲೇಸ್ '' <ref name="HotDor1998">{{cite web|url= http://hotdor.org/hot-dor-1998-winners.htm|title= "Hot d'Or 1998 Winners"|publisher= Hot D'Or official site|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 19, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070219111828/http://hotdor.org/hot-dor-1998-winners.htm|url-status= dead}}</ref> * 1998 FOXE ಫಿಮೇಲ್ ಫ್ಯಾನ್ ಫೇವರಿಟ್<ref name="CanBest"/> * 1999 ಹಾಟ್ D'ಒರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಮೆರಿಕನ್ ಚಲನಚಿತ್ರ – ''ಫ್ಲ್ಯಾಶ್‌ಪಾಯಿಂಟ್'' <ref name="HotDor1999">{{cite web|url= http://hotdor.org/hot-dor-1999-winners.htm|title= "Hot d'Or 1999 Winners"|publisher= Hot D'Or official site|accessdate= February 6, 2007|archive-date= ಫೆಬ್ರವರಿ 19, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070219112140/http://hotdor.org/hot-dor-1999-winners.htm|url-status= dead}}</ref> * 2003 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಲ್ -ಗರ್ಲ್ ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯಕ್ಕಾಗಿ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ(ವಿಡಿಯೋ) – '' ಐ ಡ್ರೀಮ್ ಆಫ್ ಜೆನ್ನಾ'' ([[ಅಟಮನ್ (ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆ)|ಅಟಮನ್]] ಮತ್ತು [[ನಿಕಿತಾ ಡೆನಿಸ್]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ)<ref name="AVNPastwinners"/> * 2003 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಫೀಮೇಲ್ ವಾಯ್ಸ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮನ್ಸ್‌ ಗಾಗಿ [[G-ಪೋರಿಯಾ|G-ಫೊರಿಯಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] – ''ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಥೆಪ್ಟ್ ಅಟೊ: ವೈಸ್ ಸಿಟಿ'' * 2003 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹುಡುಗಿ/ಹುಡುಗಿ ದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ XRCO ಪ್ರಶಸ್ತಿ – ''ಮೈ ಪ್ಲೇಥಿಂಗ್: ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ 2'' ([[ಕಾರ್ಮೆನ್ ಲುವಾನ್|ಕಾರ್ಮೆನ್ ಲುವಾನಾ]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ) (ಅಗಸ್ಟ್ 19,2004ರಂದು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು)<ref name="XRCO2003">"[http://www.bwdl.net/XRCO-2/2003win/index.html XRCO 2003 ವಿಜೇತರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070528084451/http://www.bwdl.net/XRCO-2/2003win/index.html |date=2007-05-28 }}", ಡಾನ್ ಮಿಲ್ಲರ್, ''[[ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್|ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್‌]]'' , [[XRCO]]ಆತಿಥ್ಯ. [[2007-10-20]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> * 2004 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಇಂಟರ್ಯಾಕ್ಟಿವ್ DVDಗಾಗಿ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ – ''ಮೈ ಪ್ಲೇಥಿಂಗ್: ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ 2'' ([[ಹೊಸ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳು (ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ಟುಡಿಯೋ)#ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಿನ್|ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಿನ್]])<ref name="AVNPastwinners"/> * 2004 [[XRCO ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್|XRCO ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌]], ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ವಯಸ್ಕರ ಮಾಧ್ಯಮ ಫೇವರಿಟ್ XRCO ಪ್ರಶಸ್ತಿ – ''ಹೌ ಟು ಮೇಕ್ ಲವ್ ಲೈಕ್ ಎ ಪೋರ್ನ್ ಸ್ಟಾರ್: ಎ ಕಾಷನರಿ ಟೇಲ್ '' ([[ಸೇಮೋರ್ ಬಟ್ಸ್|ಸೇಮೋರ್ ಬಟ್ಸ್‌]]ರ ''[[ಕುಟುಂಬದ ಉದ್ಯಮ (TV ಸರಣಿ)|ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್]]'' ಜೊತೆ ಟೈ) (ಜೂನ್ 2, 2005ರಂದು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು)<ref name="XRCO2004">"[http://www.bwdl.net/XRCO-2/2004win/index.htm XRCO 2004 ವಿಜೇತರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720064850/http://www.bwdl.net/XRCO-2/2004win/index.htm |date=2011-07-20 }}", ಹೈದಿ ಪೈಕ್ -ಜಾನ್ಸನ್, ''[[ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್|ವಯಸ್ಕರ ವಿಡಿಯೋ ನ್ಯೂಸ್‌]]'' , [[XRCO]]ಆತಿಥ್ಯ. [[2007-10-20]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> * 2005 AVN ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ಮೆಸ್ಯೂಸ್‌'' , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಲ್-ಗರ್ಲ್ ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯ(ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ಮೆಸ್ಯೂಸ್'' ([[ಸವನ್ನಾ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್|ಸವನ್ನಾ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್‌]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ), ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೋಡಿ ದೃಶ್ಯ(ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ಮೆಸ್ಯೂಸ್'' ([[ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ|ಜಸ್ಟಿನ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್]])<ref name="2005AVN">{{cite web|url=http://business.avn.com/magazines/avnmag/articles/19222.html|title=The 22nd Annual AVN Awards: A Jenna Jameson Kinda Night|accessdate=2007-08-04|author=Jared Rutter|date=2005-01-09|publisher=[[AVN (magazine)|AVN]]}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * 2006 [[AVN ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್]], AVN ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ನ್ಯೂ ಡೆವಿಲ್ ಇನ್ ಮಿಸ್ ಜೋನ್ಸ್'' , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಲ್-ಗರ್ಲ್ ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯ(ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ನ್ಯೂ ಡೆವಿಲ್ ಇನ್ ಮಿಸ್ ಜೋನ್ಸ್'' ([[ಸವನ್ನಾ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್]] ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ), ಕ್ರಾಸ್ ಓವರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಆಫ್ ದಿ ಈಯರ್<ref name="avn2006awards">{{cite web|url= http://business.avn.com/magazines/avnmag/articles/24701.html|title= AVN Award Winners Announced|accessdate= 2007-07-22|date= 2006-01-09|publisher= [[AVN (magazine)|AVN]]}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * 2006 ಹಾಟೆಸ್ಟ್ ಬಾಡಿ ಮತ್ತು ನೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಕರ ನಟಿಗಾಗಿ [[ವಯಸ್ಕರ ಮಾಧ್ಯಮದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|F.A.M.E. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]]<ref>{{cite web|url=http://www.avn.com/|title=About the 2006 FAME Awards|accessdate=2007-06-24|author=Peter Warren|date=2006-06-24|publisher=[[AVN (magazine)|AVN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120422060316/http://www.avn.com/|archivedate=2012-04-22|url-status=bot: unknown}}</ref> * 2006 ಟೆಂಪ್ಟೇಷನ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಟೆಂಪ್ಟೇಷನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ನ್ಯೂ ಡೆವಿಲ್ ಇನ್ ಮಿಸ್ ಜೋನ್ಸ್'' , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಲ್-ಗರ್ಲ್‌ ಮೈಥುನ ದೃಶ್ಯ(ಚಲನಚಿತ್ರ) – ''ದಿ ನ್ಯೂ ಡೆವಿಲ್ ಇನ್ ಮಿಸ್ ಜೋನ್ಸ್'' (ಸವನ್ನಾ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್ ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೆ), ವರ್ಷದ ಮೋಹಿನಿ * 2006 [[ಎಡಿಸನ್, ನ್ಯೂಜರ್ಸಿ|ನ್ಯೂ ಜರ್ಸಿಯ ಎಡಿಸನ್‌]]ನಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಕರ ಸ್ಟಾರ್ ಪಾಥ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="PNN">ಬೆನ್, ಡಿ. "ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಆನ್ ದಿ ವಯಸ್ಕರ ಸ್ಟಾರ್ ಪಾತ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್: 43 ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಲೆಯಿಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂ ಜರ್ಸಿ". ಪೋರ್ನೋ ನ್ಯೂಸ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್, 2006. ಫೆಬ್ರವರಿ 16, 2007ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> * 2006 ''ವರ್ಷದ ಉದ್ಯಮಿ'' [[XBIZ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<ref>{{cite web|url=http://www.xbizawards.com/winners.php|title=XBIZ Awards - Recognizing Excellence in Adult Entertainment|publisher=[[XBIZ]]|accessdate=2009-01-03}}</ref> * 2007 ಕ್ರಾಸ್ ಓವರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಆಫ್ ದಿ ಈಯರ್ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref name="AVNPastwinners">[http://www.avnawards.com/index.php?content=pastwinners ಹಿಂದೆ AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೆದ್ದವರು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091001081218/http://www.avnawards.com/index.php?content=pastwinners |date=2009-10-01 }}, avnawards.com. [[2007-10-20]]ರಲ್ಲಿ ಮರು ಸಂಪಾದನೆ.</ref> * 2007 ಸರ್ವಕಾಲೀಕ ನೆಚ್ಚಿನ ಸಾಧಕ F.A.M.E. ಪ್ರಶಸ್ತಿ<ref>{{cite web|url=http://business.avn.com/articles/2609.html|title=2007 F.A.M.E. Award Winners Announced|accessdate=2007-06-24|author=Peter Warren|date=2007-06-23|publisher=[[AVN (magazine)|AVN]]|archive-date=2009-12-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20091213154833/http://business.avn.com/articles/2609.html|url-status=dead}}</ref> == ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಜೀವನ == [[ಚಿತ್ರ:Jenna Jameson and Jay Grdina.jpg|upright|thumb|XBIZ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾಜಿ ಪತಿ ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ ಜೊತೆ, ನವೆಂಬರ್ 2005]] ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ತಾವು [[ದ್ವಿಲಿಂಗೀಯತೆ|ದ್ವಿಲಿಂಗೀ]]ಯೆಂದು ಮತ್ತು ತೆರೆಯಾಚೆಗಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ 100 ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು 30 ಪುರುಷರ ಜೊತೆ ಮಲಗಿರುವುದಾಗಿ ಈ ಹಿಂದೆಯೇ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ,<ref name="Grigoriadis"/> "ಒಟ್ಟಾರೆ ತಾನು ವಿಭಿನ್ನ" ಎಂದೂ ಅವರು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,359596,00.html|title=Pop Tarts: Girls or Guys? Jenna Jameson Sets the Record Straight on Her Sexuality|last=McKay|first=Hollie|work=Pop Tarts|publisher=FoxNews|accessdate=2008-05-29}}</ref> ಪೋರ್ನ್ ನಟಿ [[ನಿಕ್ಕಿ ಟೈಲರ್]] ಜೊತೆ ತಮಗಿದ್ದ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಸಂಬಂಧವೇ ಈವರೆಗಿನ ತಮ್ಮ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಬಂಧ ಎಂದು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಪೋರ್ನ್ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಟೈಲರ್ ಜೊತೆ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸಿದ್ದ ಜೇಮ್ಸನ್, ತಮ್ಮ ಎರಡನೇ ವಿವಾಹಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಟೈಲರ್ ಜೊತೆ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದರು.<ref name="Papermag"/><ref name="AskMen"/> ತಮ್ಮ ಖ್ಯಾತ ಪ್ರಿಯಕರರಾದ [[ಮೇರಿಲಿನ್ ಮ್ಯಾನ್ಸನ್|ಮ್ಯಾರಿಲಿನ್ ಮ್ಯಾನ್ಸನ್]] ಮತ್ತು [[ಟೋಮಿ ಲೀ|ಟಾಮ್ಮಿ ಲೀ]] ಕುರಿಯೂ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="ETHS"/><ref name="Papermag"/><ref name="Bridge"/> ಡಿಸೆಂಬರ್ 20, 1996ರಲ್ಲಿ, ಪೋರ್ನ್ ನಟ ಹಾಗೂ ವಿಕ್‌ಡ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕ [[ಬ್ರಾಡ್ ಆರ್ಮ್‌ಸ್ಟ್ರಾಂಗ್ (ಪೋರ್ನಾಗ್ರಫಿ)|ಬ್ರಾಡ್ ಆರ್ಮ್ಸ್‌ಸ್ಟ್ರಾಂಗ್]] (ನಿಜ ಹೆಸರು ರಾಡ್ನಿ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್‌) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು.<ref name="ETHS"/><ref name="AskMen"/> ಆದರೆ ಈ ವಿವಾಹ ಕೇವಲ 10 ವಾರಗಳ ಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಬಾಳಿತ್ತು. 1997ರಲ್ಲಿ ಈ ಜೋಡಿ ಅನೌಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತಾದರೂ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟು ವಿಕ್‌ಡ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಬ್ರಾಡ್ ಜೊತೆಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಮಾರ್ಚ್ 2001ರಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜ್ ಅರಯಾ ಮೊಂಟೊಯಾ ಜೊತೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವುದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದ ನಂತರ, ಜೇಮ್ಸನ್‌-ಬ್ರಾಡ್ ಜೋಡಿ ಕಾನೂನು ಬದ್ಧವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತಲ್ಲದೆ, ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆಯಿತು.([[ಕೋಸ್ಟ ರೀಕಾ]] ಭೇಟಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜ್ ಅರಯಾ ಮೊಂಟೊಯಾನನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref name="ETHS"/> 1998ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ಸ್ಟುಡಿಯೋದ ಮಾಜಿ ಮಾಲೀಕ [[ಜೇ ಗರ್ಡಿನಾ]](ಹುಟ್ಟಾ ಹೆಸರು ಜಾನ್. ಜಿ.ಗರ್ಡಿನಾ)<ref name="Hoovers">{{cite web|url= http://www.hoovers.com/club-jenna/--ID__116485--/free-co-factsheet.xhtml|title= Club Jenna, Inc.|publisher= [[Hoover's]] coverage by Joe Bramhall|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ರವರನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಜಾನುವಾರು ಸಾಕಾಣೆ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಮಂತ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಗರ್ಡಿನಾ, ಕಾಲೇಜು ಶಿಕ್ಷಣದ ನಂತರ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದ್ದರು.<ref name="Forbes"/><ref name="Autobio498">{{cite book|last = Jameson|first = Jenna|title = How to Make Love Like a Porn Star: A Cautionary Tale|pages = 498}}</ref> 1998ರಿಂದ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ, ಗರ್ಡಿನಾ ಅವರು ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರವರ ಏಕಮಾತ್ರ ಪುರುಷ ಸಹಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಜಸ್ಟಿನ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆರ್ಮ್ಸ್‌ಸ್ಟ್ರಾಂಗ್/ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್‌ರಿಂದ<ref name="ETHS"/> ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುನ್ನವೇ- ಗರ್ಡಿನಾ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸನ್ ಜೋಡಿಯ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥ ನೆರವೇರಿತು- ಜೂನ್ 22, 2003ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವೂ ಆಯಿತು.<ref name="NYTimes"/> ಈ ನಡುವೆ ತಾಯ್ತನ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರು ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ನಿವೃತ್ತಿ ಪಡೆಯಲು ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಿ, ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು 2004ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು.<ref name="Grigoriadis"/><ref name="Forbes"/><ref name="Cooper"/> 2002ರಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಟ್ಸ್‌ಡೇಲ್‌ನ ಅರಿಝೋನಾದಲ್ಲಿ $2 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೆ ಖರೀದಿಸಿದ {{convert|6700|sqft|m2|sing=on}}[[ಸ್ಪಾನಿಷ್ ವಸಾಹತಿನ ಪುನರುತ್ಥಾನ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ|ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಶೈಲಿ]]ನ ಬಂಗಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಜೋಡಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="NYTimes"/> ನವಂಬರ್‌ 2004ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಅವರಿಗೆ [[ಚರ್ಮ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌|ಚರ್ಮದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]] ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು. ಯಶಸ್ವಿ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮೂಲಕ ಕ್ಯಾನ್ಯರ್‌ಅನ್ನು ತೆಗೆಯಲಾಯಿತಾದರೂ, ರೋಗ ಪತ್ತೆಯಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್‌ಗೆ [[ಗರ್ಭಪಾತ]]ವಾಯಿತು. [[ಪ್ರನಾಳೀಯ ಫಲೀಕರಣ]] ಮಾಡಿದ್ದಾಗ್ಯೂ, ಅವರಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಗರ್ಭ ಧರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರನಾಳೀಯ ಫಲೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಜೇಮ್ಸನ್‌, "ಇದು ನನಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ" ಎಂದಿದ್ದರು; ಈ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ನಂತರ ಅವರ ತೂಕ ಹೆಚ್ಚಿದ ಕಾರಣ ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಬಂಜೆತನ ಸೇರಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ವೈವಾಹಿಕ ಜೀವನದ ಪತನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಎಂದು ಜೇಮ್ಸನ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="UsWeekly">{{cite web|url=http://www.usmagazine.com/jenna_jameson_s_secret_battle_with_cancer|title="Jenna Jameson: My Secret Cancer Struggle"|author=Noelle Hancock|accessdate=2007-04-21|date=April 18, 2007|publisher=''[[Us Weekly]]''|archive-date=2007-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20070421053511/http://www.usmagazine.com/jenna_jameson_s_secret_battle_with_cancer|url-status=dead}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಗರ್ಡಿನಾ ಅವರು ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ''[[ಸ್ಟಾರ್‌ (ಮ್ಯಾಗಜೀನ್)|ಸ್ಟಾರ್]]'' ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಮತ್ತು [[TMZ.ಕಾಂ|TMZ.com]] 2006, ಅಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದೃಢಪಡಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ [[ಡೇವ್ ನವರ್ರೊ]] ಜೊತೆ ಜೇಮ್ಸನ್ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದೂ ತಿಳಿಸಿತು.<ref name="Star0608">{{cite web|url= http://www.starmagazine.com/celebrity_news_gossip/star/9395|title= Exclusive: Dave and Jenna Dating|publisher= by David Caplan, ''[[Star Magazine]]|date= August 8, 2006|accessdate= February 13, 2007}}</ref><ref name="TMZ">{{cite web|url= http://www.tmz.com/2006/08/08/confirmed-dave-and-jenna-are-a-couple/|title= Confirmed: Dave & Jenna Are a Couple!|publisher= by Jeff Davidson, [[TMZ.com]]|date= August 8, 2006|accessdate= February 5, 2007}}</ref> 2006ರಲ್ಲಿ, ಜೇಮ್ಸನ್ [[ಮಿಶ್ರಿತ ಸಮರ ಕಲೆಗಳು|ಮಿಶ್ರಿತ ಸಮರ ಕಲಾವಿದ]] ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಅಂತಿಮ ಮುಷ್ಟಿಯುದ್ಧ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ|UFC]] ಚಾಂಪಿಯನ್ [[ಟಿಟೊ ಆರ್ಜಿಜ್|ಟಿಟೊ ಅರ್ಟಿಜ್]]<ref name="TampaTribune">{{cite web|url= http://www.ringsport.page.tl/UFC-h-s-Ortiz-Still-Man-Of-People.htm|title= "UFC's Ortiz Still Man of People"|publisher= by Anwar S. Richardson, ''[[The Tampa Tribune]]'', reprinted on Ring Sport K1|accessdate= February 13, 2007}}</ref> ಅವರೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಶುರು ಮಾಡಿದರು, ಟಿಟೊ-ಜೇಮ್ಸನ್ ಭೇಟಿ [[ಮೈಸ್ಪೇಸ್|ಮೈಸ್ಪೇಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿತ್ತು.<ref name="USPreg">{{cite web|url= http://www.usmagazine.com/news/jenna-jameson-confirms-she-is-pregnant|title= EXCLUSIVE: Jenna Jameson Confirms She's Pregnant|accessdate= 2008-08-26|date= 2008-08-25|publisher= [[US magazine]]|archive-date= 2008-08-26|archive-url= https://web.archive.org/web/20080826070049/http://www.usmagazine.com/news/jenna-jameson-confirms-she-is-pregnant|url-status= dead}}</ref> ಈ ನಡುವೆ, [[ಸಾನ್ ಡಿಯಾಗೋ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ|ಸಾನ್ ಡಿಯಾಗೋ]]ದ [[ಮೆರೈನ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್ ಏರ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಮಿರಮಾರ್|ಮೆರೈನ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್ ಏರ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಮಿರಮಾರ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನವೆಂಬರ್ 12, 2006ರಂದು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮೆರೈನ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮೆರೈನ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್‌]]ನ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅರ್ಟಿಜ್ ಅವರು ವಿಶೇಷ ಗೌರವ ಪಡೆಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಿತ್ತು. ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಆಹ್ವಾನದ ಮೇರೆಗೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದ ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಒಳಗೆ ಬಿಡಲು ಸಿಬ್ಬಂದಿ ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಗೌರವವನ್ನು ಅರ್ಟಿಜ್ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು.<ref name="MarineCorpsTimes">"ಮಿರಾಮರ್ ಬಾಲ್ ಗೆಸ್ಟ್ ಕ್ಯಾನ್ಸಲ್ಸ್‌; ವಾಂಟ್ಸ್ ಟು ಬ್ರಿಂಗ್ ಪೋರ್ನ್-ಸ್ಟಾರ್ ಗರ್ಲ್ ಫ್ರೆಂಡ್", ಲೇಖಕ ಜಾನ್ ಹೊಯೆಲ್‌ವರ್ತ್, ''[[ಮೆರೈನ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್ ಟೈಮ್ಸ್]]'' , ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27, 2006.</ref><ref name="NYPost">{{cite web|url= http://www.nypost.com/seven/11012006/gossip/pagesix/pagesix.htm|title= Porn Star Too Hot for Marines|publisher= Page Six", November 1, 2006, ''[[New York Post]]|accessdate= February 5, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061109135636/http://www.nypost.com/seven/11012006/gossip/pagesix/pagesix.htm|archivedate=November 9, 2006}}</ref> ನವೆಂಬರ್ 30, 2006ರಂದು ''[[ದಿ ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್ ಶೋ|ದಿ ಹೊವಾರ್ಡ್ ಸ್ಟರ್ನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ]]'' ಕ್ಕೆ ಸಂದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಅರ್ಟಿಜ್, ತಾವು ಜೇಮ್ಸನ್‌ರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿಯೂ, ಜೇಮ್ಸನ್ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಮತ್ತು ನಾವಿಬ್ಬರು [[ಏಕಪತೀತ್ವ ಯಾ ಏಕಪತ್ನೀತ್ವ|ಏಕ ಸಂಗಾತಿ]] ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದರು.<ref name="HowardStern">{{cite web|url= http://www.howardstern.com/rundown.hs?d=1164862800|title= Howard Stern show summary|date = November 30, 2006|publisher= [[Howard Stern]].com|accessdate= February 5, 2007}}</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ 12, 2006ರಂದು ಗರ್ಡಿನಾರಿಂದ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆಯಲು ಜೇಮ್ಸನ್ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.<ref name="UPI">{{cite web|url= http://upi.com/NewsTrack/view.php?StoryID=20061212-010505-5135r|title= Jenna Jameson files for divorce|publisher= [[United Press International]]|date= December 12, 2006|accessdate= February 5, 2007|archive-date= ಅಕ್ಟೋಬರ್ 16, 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20071016234655/http://upi.com/NewsTrack/view.php?StoryID=20061212-010505-5135r|url-status= bot: unknown}}</ref> 2008ರ AVN ವಯಸ್ಕರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿದ ಜೇಮ್ಸನ್, ಅರ್ಟಿಜ್‌ರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರಲ್ಲದೆ, ತಮ್ಮ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧದ ಕುರಿತು ವಿವರಣೆ ನೀಡಿದರು. ''[[ದಿ ಸಿಲೆಬ್ರಿಟಿ ಅಪ್ರೆಂಟಿಸ್|ದಿ ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ಅಪ್ರೆಂಟಿಸ್‌]]'' ನ ಕಂತುಗಳ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತಿದ್ದ ಅರ್ಟಿಜ್‌ಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ನಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಅದರ ಎರಡು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಮಾರ್ಚ್ 2007 [[AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|AVN ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ]] ಸಮಾರಂಭದ ವೇಳೆ, ವಿಚ್ಛೇದನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ತಾವು ಹಾಜರಾಗಬೇಕಾಗಿ ಬಂದದ್ದನ್ನು ಜೇಮ್ಸನ್ ಟೀಕಿಸಿದರು.<ref name="VegasPop">{{cite web|url= http://www.vegaspopular.com/2007/03/23/jenna-jameson-fires-back-and-blames-weight-loss-on-triple-ex-hub|title= "Jenna Jameson Fires Back and Blames Weight Loss on Triple Ex-Hubby, Not Anorexia"|accessdate= 2007-04-01|author= [[Robin Leach]]|date= 2007-03-23|publisher= ''[[Vegas Pop]]''|archive-date= 2007-05-06|archive-url= https://web.archive.org/web/20070506174844/http://www.vegaspopular.com/2007/03/23/jenna-jameson-fires-back-and-blames-weight-loss-on-triple-ex-hub/|url-status= dead}}</ref> ಎಪ್ರಿಲ್ 2009ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತಾನು ಮತ್ತು ಅರ್ಟಿಜ್ ಅವಳಿ ಮಕ್ಕಳ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ ಅಗಸ್ಟ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಘೋಷಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url= http://www.themoneytimes.com/articles/20080923/jenna_jameson_confirms_being_pregnant_with_twins-id-1036653.html|title= Jenna Jameson confirms being pregnant with Twins|accessdate= 2008-09-23|author= Samia Sehgal|date= 2008-09-23|publisher= themoneytimes.com|archive-date= 2008-09-25|archive-url= https://web.archive.org/web/20080925235412/http://www.themoneytimes.com/articles/20080923/jenna_jameson_confirms_being_pregnant_with_twins-id-1036653.html|url-status= dead}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.wscfm.com/cc-common/news/sections/entertainmentarticle.html?feed=104665&article=4288762|title= Jameson Confirms That She's Expecting Twins|accessdate= 2008-09-23|date= 2008-09-23|publisher = [[WSCC-FM]]}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 16, 2009ರಂದು ಜೆಸ್ಸಿ ಜೇಮ್ಸನ್ ಅರ್ಟಿಜ್ ಮತ್ತು ಜರ್ನಿ ಜೆಟ್ಟಿ ಅರ್ಟಿಜ್ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಅವಳಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ<ref name="twins">{{cite web|url=http://www.usmagazine.com/news/jenna-jameson-gives-birth-to-twins|title=Jenna Jameson Gives Birth to Twin Boys!|accessdate=March 16, 2009|archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 30, 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090430220612/http://www.usmagazine.com/news/jenna-jameson-gives-birth-to-twins|url-status=dead}}</ref> ಜೇಮ್ಸನ್ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದರು. ಜನಿಸುವಾಗ ಜೆಸ್ಸಿಯ ತೂಕ 4&nbsp;lbs ಇದ್ದರೆ, ಜರ್ನಿಯ ತೂಕ 4&nbsp;lbs 11 oz ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url= http://celebrity-babies.com/2009/03/18/jenna-jameson-welcomes-twin-boys/|title= Jenna Jameson Names Twins Jesse and Journey|publisher= Celebrity Baby Blog|date= March 18, 2009|access-date= ನವೆಂಬರ್ 2, 2009|archive-date= ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 28, 2009|archive-url= https://web.archive.org/web/20090928032044/http://celebrity-babies.com/2009/03/18/jenna-jameson-welcomes-twin-boys/|url-status= dead}}</ref> == ಇದನ್ನು ನೋಡಿರಿ == * [[ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ|ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಪೋರ್ನ್ ತಾರೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == {{reflist|colwidth=30em}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons|Jenna Jameson}} * {{official|http://www.jennajameson.com/}} * {{myspace|jennajameson}} * ವಿಕ್‌ಡ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಬಳಿ [http://www.wickedpictures.com/bio/f-j/Jenna_Jameson.html ಬಯೋ] * ಕ್ಲಿಕ್ಸ್ ವೆಬ್‌ಮಾಸ್ಟರ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಜೊತೆ [http://www.klixxx.com/archive/jennajameson.shtml ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090501204413/http://www.klixxx.com/archive/jennajameson.shtml |date=2009-05-01 }} ಸಂದರ್ಶನ * ''PR.com'' ಗೆ [http://www.pr.com/article/1066 ಜೆನ್ನಾ ಜೇಮ್ಸನ್ ಸಂದರ್ಶನ] {{Persondata |NAME=Jameson, Jenna |ALTERNATIVE NAMES=Massoli, Jenna Marie |SHORT DESCRIPTION=American pornographic actress and entrepreneur |DATE OF BIRTH=April 9, 1974 |PLACE OF BIRTH=[[Las Vegas, Nevada]], United States |DATE OF DEATH= |PLACE OF DEATH= }} {{DEFAULTSORT:Jameson, Jenna}} [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕನ್ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ಸ್‌]] [[ವರ್ಗ:21ನೆ ಶತಮಾನದ ಮಹಿಳಾ ಲೇಖಕಿಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಉದ್ಯಮದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಮಹಿಳಾ ವಯಸ್ಕರ ರೂಪದರ್ಶಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿದಾ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಕಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಪೋರ್ನ್ ನಿರ್ದೇಶಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಮಹಿಳಾ ಲೇಖಕಿಯರು]] [[ವರ್ಗ:ದ್ವಿಲಿಂಗೀ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ನಟರು]] [[ವರ್ಗ:ದ್ವಿಲಿಂಗೀ ಲೇಖಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಇಟೆಲಿಯನ್‌-ಅಮೆರಿಕನ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಇಟೆಲಿಯನ್‌-ಅಮೆರಿಕನ್ ಲೇಖಕರು]] [[ವರ್ಗ:LGBT ಉದ್ಯಮದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:LGBT ನಿರ್ದೇಶಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಜ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ LGBT ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಅರಿಝೋನಾದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಮೊಂಟಾನಾದ ಬಿಲ್ಲಿಂಗ್ಸ್‌ನ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್‌ನ ನೆವಡಾದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಇಟೆಲಿ ಜನಾಂಗೀಯತೆಯ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು]] [[ವರ್ಗ:ಚರ್ಮದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರು]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೭೪ ಜನನ]] lj9bskjbr2rtuc87hlaa0x9vft91hyf 0 22058 1258597 1190806 2024-11-19T15:23:39Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258597 wikitext text/x-wiki {{Infobox Holiday |holiday_name=Father's Day |image = Father with his new born child.jpg |observedby=Many countries |date=Varies regionally |type=Historical |relatedto=[[Mother's Day]], [[Parents' Day]], [[Children's Day]] }} ಜಗತ್ತಿನ 52 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದಂದು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನಿತರ ದಿನಗಳಂದು '''ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ''' ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ತಂದೆ]]ಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಈ ದಿನ ಮೀಸಲು. [[ತಾಯಿ]]ಯನ್ನು ಗೌರವಿಸಲು ಆಚರಿಸುವ ಮಾತೃ ದಿನಕ್ಕೆ ಇದು ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== [[ತಾಯಿ ದಿನ]]ದ ಆಚರಣೆಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಪಿತೃತ್ವ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು,[[ಪುರುಷ ಪೋಷಕರನ್ನು]] ಮತ್ತು [[ತಂದೆ]] ತಾತಂದಿರನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯು ಉದ್ಘಾಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ವಿವಿಧ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಉಡುಗೊರೆಗಳ ವಿನಿಮಯ,ತಂದೆಗಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಭೋಜನ ಮತ್ತು [[ಕುಟುಂಬ]] ಸಹಿತವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದು ಈ ದಿದ ವಿಶೇಷ. ಸ್ಪೋಕೇನ್‌ನ ಸೊನೋರಾ ದೋಡ್ಸ್ ಅವರ ಶ್ರಮದಿಂದ 1910, ಜೂನ್ 19ರಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಆಚರಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. <ref name="leigh 276">Leigh, 1997, p. [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA276&amp;vq=father's+day&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 276]. </ref> 1909ರಲ್ಲಿ [[ಸ್ಪೋಕೇನ್‌]]ನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಮೆತೊಡಿಸ್ಟ್ ಎಪಿಸ್ಕೊಪಲ್ ಚರ್ಚಿನ ಒಂದು ಭಾನುವಾರ ಮಾತೃ ದಿನದಾಚರಣೆಯ ಧರ್ಮೋಪದೇಶವನ್ನು ಆಲೈಸುತ್ತಾ [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌]]ನ [[ಸೊನೋರಾ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ದೋಡ್‌]] ತಂದೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸಲು ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿದಳು ಮತ್ತು 1910ರ ಜೂನ್ 19ರಂದು ತಂದೆಗೆ ಗೌರವವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದಳು. ಪಿತೃ ಸಮಾನರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಗೌರವಿಸುವ ಆಚರಣೆಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಚಾಲನೆ ಕೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗಳಾದಳು ಈಕೆ. ಇದನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ರಜಾ ದಿನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳೇ ಹಿಡಿದವು. [[YWCA]], [[YMCA]] ಮತ್ತು ಚರ್ಚುಗಳ ಬೆಂಬಲವಿದ್ದರೂ ಕೂಡಾ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್‍ನಲ್ಲಿ ಇದು ತಪ್ಪಿ ಹೋಗಿ ಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="satire" /> ಮಾತೃ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನಿಂದ ಆಚರಿಸಿದರೆ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯು ನಗೆಪಾಟಲಿಗೆ ಈಡಾಯಿತು.<ref name="satire" /> ಬಿಡುವು ದೊರೆಯುವ ಸಂಗತಿಯತ್ತ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಗಂಭೀರ ಚಿಂತನೆ ಶುರುವಾಯಿತು, ಅದರೆ ಅದು ಸದುದ್ದೇಶದಿಂದ ಕೂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೀಡಾದ ಇದು ಕುಚೋದ್ಯಕ್ಕೆ,ವಿಕೃತ ಅಣಕ ಬರಹಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಿಕೆ ''[[ಸ್ಪೋಕ್ಸ್ಮನ್-ರಿವ್ಯೂ]]'' ನ ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು.<ref name="satire" /> ಮುಂದೊಂದು ದಿನ [["ತಾತಂದಿರ ದಿನ"]], [["ವೃತ್ತಿಪರ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳ ದಿನ"]] ಎಂದು ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ತುಂಬುವದಕ್ಕೆ ದಾರಿಯಾಗುತ್ತಾ ಕೊನೆಗೆ <ref name="satire">Leig, 1997, [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA246&amp;vq=father's+day&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 246], [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA280&amp;vq=father's+day&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 279-281].</ref>"ಮೇಜನ್ನು <ref name="satire"/> ಸ್ವಚ್ಚಗೊಳ್ಳಿಸುವ ರಾಷ್ಟೀಯ ದಿನ" ಅನ್ನುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕೂ ಇದು ಇಳಿದು ಬಿಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅನೇಕರು ಹುಬ್ಬೇರಿಸಿದರು. 1913<ref name="nyt1913" /> ರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೊಂದು ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಲಾಯಿತು. USನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಕಾಲ್ವಿನ್ ಕೂಲಿಡ್ಜ್]] 1924{{Citation needed|date=January 2009}}ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು 1930ರಲ್ಲಿ ರಜೆಯನ್ನು ಅಧಿಕೃತಗೊಳಿಸಬೇಕೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ವರ್ತಕರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ರಾಷ್ಟೀಯ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="leigh committee" /> ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಲಿಂಡನ್ ಜಾನ್‌ಸನ್ 1966ರಲ್ಲಿ ಹೊರಡಿಸಿದ ಆಜ್ಞೆಯಿಂದಾಗಿ ಅದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರಜಾ ದಿನವಾತಿತು. ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಜೊತೆಗೆ [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುರುಷರ ದಿನಾಚರಣೆ]] ಎಂದೂ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ನವಂಬರ್ 19]]ರಂದು ಆಚರಿಸುವುದುಂಟು. ===ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣ=== ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ [[ಅಸೋಸಿಯೇಟಡ್ ಮೆನ್ಸ್ ವೇರ್ ರೀಟೇಲರ್ಸ್‌]]ನವರು 2014ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಸಮಿತಿ ಎಂದು ರಚಿಸಿ ಆನಂತರ ಇನ್ನಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗುಂಪನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು 2038ರಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ದಿ ಪ್ರಮೋಷನ್ ಆಫ್ ಫಾದರ್ಸ್ ಡೇ ಎಂದು ಅದಕ್ಕೆ ಮರುನಾಮಕರ ಮಾಡಲಾಗುವುದು<ref name="leigh committee" />. ಈ ದಿನ ಅಧಿಕೃತ ರೆಜೆ ಎಂದು ಜನ ಮನದಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿಸಿ ಈ ರಜೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ಯಮದ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿಸಿ ಮಾರಾಟ ವರ್ಧಿಸುವುದು ಈ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಗುರಿಯಾಗಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕೆ ರಜೆ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="leigh committee">Leigh, 1997, p. [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA246&amp;vq=committee+associated+men's+wear&amp;dq=red+white+carnation+mother's+day&amp;lr=&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 246], [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA286&amp;vq=committee+associated+men's+wear&amp;dq=red+white+carnation+mother's+day&amp;lr=&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 286], [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA288&amp;vq=committee+associated+men's+wear&amp;dq=red+white+carnation+mother's+day&amp;lr=&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 288-289].</ref> ಈ ಪರಿಷತ್ತಿಗೆ ದಾಡ್‌ರವರ ಬೆಂಬಲ ಯಾವತ್ತೂ ಇತ್ತು.ರಜೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿವುದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಉಡುಗೊರೆಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಅಧಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗುವಂತೆ ವರ್ತಕರು ಯೋಜಿಸುವಲ್ಲಿ ದಾಡ್ ಅವರ ತಕರಾರು ಇರಲಿಲ್ಲ.<ref name="leigh 289">Leigh, 1997, p. [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA289&amp;vq=dodd+father's+day+council&amp;dq=red+white+carnation+mother's+day&amp;lr=&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 289], [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA355&amp;vq=dodd+father's+day+council&amp;dq=red+white+carnation+mother's+day&amp;lr=&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 355 (note 111)].</ref> ಮಾತೃ ದಿನಾಚರಣೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣವನ್ನೂ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಅನ್ನಾ ಜಾರ್ವಿಸ್ ಈ ಪ್ರಕಾರ ದಾಡ್‌ ಅವರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನರಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ.<ref name="leigh 289" /> ರಜೆಯು ಅಣಕ-ಕುಚೋದ್ಯಕ್ಕೆ ಎಡೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನೇ ಗಮನಿಸಿದ ವರ್ತಕರು ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತಂದೆಗೆ ಕೊಡಬಹುದಾದ ಉಡುಗೊರೆಗಳ ಮಾರಾಟದ ಭರಾಟೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಲಾಭ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದರು.<ref name="leigh popularity" /> ಇದು ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣದ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲೆಂಬುದು ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ ಜನ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸುವ ಬಲವಂತಕ್ಕೊಳಗಾದರು.ಆ ದಿನದಂದು ಉಡುಗೊರೆ ನೀಡುವುದೊಂದು ಅಂಗೀಕೃತ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಎನ್ನುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇದು ಬೆಳೆಯಿತು.<ref name="leigh popularity" /> ಆರು ಜನ ತಂದೆಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ತಂದೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಉಡುಗೊರೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ ಎಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಪರಿಷತ್ತು 1937ರಲ್ಲಿ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಿತು.<ref name="leigh popularity" /> 1980ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಗುರಿ ಸಾಧಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಪರಿಷತ್ತು ಘೋಷಿಸಿತು:ಒಂದು ದಿನಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಮೂರು ವಾರದ ವಾಣಿಜ್ಯೋತ್ಸವವನ್ನಾಗಿ ಎಳೆಯಿತು,ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ "ಎರಡನೇ [[ಕ್ರಿಸ್‌ಮಸ್]]‌" ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಂತ ತಲಪಿತು.<ref name="leigh popularity">Leigh, 1997, p. [https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC&amp;pg=PA284&amp;vq=father's+day&amp;source=gbs_search_s&amp;cad=0 284-289].</ref> ಪರಿಷತ್ತು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಇನ್ನಿತ್ತರ ಗುಂಪುಗಳ ಸಹಕಾರವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ರಜೆಯೆನ್ನುವುದು ಮಾಯವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು 1949ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ನಿರ್ದೇಶಕರು ವಿವರಿಸಿದರು.<ref name="leigh popularity" /> ==ಏಕ ವಚನವೋ ಬಹು ವಚನವೋ..== "Fathers' Day" ಮತ್ತು "Father's Day"-ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿ, ಎರಡು ಬಗೆಯ ಬರಹದಲ್ಲೂ ಪದಗಳ ಸ್ವಾಮ್ಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ವಾಕ್ಯರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ [[ಚಿಹ್ನೆ]]ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂಶ("Fathers' Day" ಮತ್ತು "Father's Day"). ಮೊದಲನೆಯದು ಬಹುವಚನವಾದರೆ ಎರಡನೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವುದು ಏಕವಚನ.ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ Fathers'Day ಎಂಬುದನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಿದಾಗ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ; ಅಪ್ಪಂದಿರ ದಿನ ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಒದಗಿ ಬಂದು ಅದು ಅಪ್ಪಂದಿರ ಸಮೂಹಕ್ಕೇ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ. Father's Day-ಹೀಗೆ ಬರೆದಾಗ ಅಪ್ಪನ ದಿನ ಎಂಬ ಏಕವಚನವಾಗುತ್ತದೆ.ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುವಚನದಲ್ಲಾದರೆ ಏಕವಚನದ ರೂಪದಲ್ಲೇ ಬರೆಯುವುದು ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ದಾಡ್ "Fathers' Day" ಎಂದೇ ತಮ್ಮ ಮೂಲ ಲಿಖಿತ ಮನವಿಯಲ್ಲಿ ರಜೆಗಾಗಿ ಬಳಸಿದರು,<ref name="leigh 276" /> ಆದರದು "Father's Day" ಎಂದೇ 1913ರಲ್ಲಿ [[US ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ <ref name="nyt1913">{{cite news | title = Father to have his day | work = [[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]] | date = 1913-10-03 | url = http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9A0DE1DF133FE633A25750C0A9669D946296D6CF | quote = (...) a bill providing that "The first Sunday in June in each and every year hereafter be designated as Father's Day (...)" }}</ref> ರಜೆಗಾಗಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಂಡಿಸಲಾದ ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದರ ಕರ್ತೃವನ್ನು 2008ರಲ್ಲಿ ಶ್ಲಾಘಿಸಿದಾಗಲೂ U.S. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೂಡ ಅದೇ ರೀತಿ ಬಳಕೆಮಾಡಿತ್ತು.<ref>{{cite web | title = H. RES. 1274. Commending Sonora Smart Dodd for her contribution in recognizing the importance of Father's Day and recognizing the important role fathers play in our families. | publisher = [[Library of Congress]] | date = 2008-06-12 | url = http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c110:H.+Res.+1274: | access-date = 2009-12-22 | archive-date = 2016-02-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160204192506/http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c110:H.+Res.+1274: | url-status = dead }}</ref> ==ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ದಿನಾಂಕಗಳು== ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಎಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದಿನಾಂಕಗಳು ದೇಶದಿಂದ ದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಆಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಈ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮಹತ್ವದದ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. {| class="wikitable" |- ! colspan="8"| ಗ್ರಿಗೋರಿಯನ್ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ |- ! width="100"| ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ! width="100"| ಮಾದರಿ ದಿನಾಂಕ ! colspan="6"| ದೇಶ |- | valign="top" | [[ಜನವರಿ ೬]] | | colspan="8" valign="top" | {{flagicon| Serbia}} [[ಸರ್ಬಿಯಾ]] ("Paterice")* |- | valign="top" | [[ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೩]] | | colspan="8" valign="top" | {{flagicon| Russia}} [[ರಷ್ಯ]] ([[ಡಿಫೆಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಫಾದರ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಡೇ Day]])* |- | valign="top" | [[ಮಾರ್ಚ್ ೧೯]] | | colspan="2" valign="top" | {{flagicon| Andorra}} [[ಆಂಡೊರ್ರ]] (ಡೈಯಾ ಡೆಲ್ ಪೇರ್)<br>{{flagicon| Bolivia}} [[ಬೋಲಿವಿಯಾ]]<br>{{flagicon| Honduras}} [[ಹೊಂಡೂರಾಸ್]]<ref>{{cite web | url = http://www.honduraseducacional.com/Leyes/decretos.htm | title = Se instituye el Día del Padre, Decreto Número 13 | date = 1960-02-09 | accessdate = 2008-07-19 | archive-date = 2007-08-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070809095817/http://www.honduraseducacional.com/Leyes/decretos.htm | url-status = bot: unknown }} {{es icon}}</ref> | colspan="2" valign="top" | {{flagicon| Italy}} [[ಇಟಲಿ]] (ಫಿಸ್ಟಾ ಡೆಲ್ ಪಾಪ)<br>{{flagicon| Liechtenstein}} [[ಲೈಕೆನ್ಸ್ಟೀಯನ್]]<br>{{flagicon| Macau}} [[ಮಕಾವೊ]] (ಡೈ ಡೋ ಪೈ) | colspan="2" valign="top" | {{flagicon| Portugal}} [[ಪೋರ್ಚುಗಲ್]] (ಡೈಯಾ ಡೋ ಪೈ)<br>{{flagicon| Spain}} [[ಸ್ಪೈನ್]] (ಡೈ ಡೆಲ್ ಪಾಡ್ರೆ, ಡೈಯಾ ಡೆಲ್ ಪಾರೆ, ಡೈಯಾ ಡೋ ಪೈ) |- | valign="top"| ಮೇ ಎರಡನೇ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಮೇ 9, 2010<br>ಮೇ 14, 2011 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Romania }} [[ರೊಮಾನಿಯಾ]] ([http://ro.wikipedia.org/wiki/Ziua_Tat%C4%83lui ಝೀಯಾ ಟಾಟಾಲುಯಿ]) |- | valign="top"| [[ಮೇ 8]] | | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| South Korea}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]] ([[ಮಾತಾ-ಪಿತರ ದಿನ]]) |- | valign="top" | ಮೇ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಮೇ 17,2009<br>ಮೇ 16, 2010 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Tonga}} [[ಟೊಂಗಾ]] |- | valign="top" | [[ಆರೋಹಣ ದಿನ]] | valign="top" | ಮೇ 21, 2009<br>ಮೇ 13, 2010 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon|Germany}} [[ಜರ್ಮನಿ]] |- | valign="top" | ಜೂನ್ ಮೊದಲ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಜೂನ್‌ 7, 2006.<br>ಜೂನ್‌ 6, 2007 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Lithuania}} [[ಲುಫ್ತಾನಿಯಾ]] |- | valign="top" | [[ಜೂನ್ 5]] (ಸಂವಿಧಾನದ ದಿನ) | | colspan="6" valign="top"| {{flagicon|Denmark}}[[ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌]] |- | valign="top" | ಜೂನ್ ಎರಡನೆಯ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಜೂನ್‍ 14, 2009<br>ಜೂನ್ 13, 2010 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Austria}} [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]]<br>{{flagicon|Belgium}}[[ಬೆಲ್ಜಿಯಂ]] |- | valign="top" | [[Template:Third Sunday in June|ಜೂನ್ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರ]] | valign="top" | ಜೂನ್ 21, 2009<br>ಜೂನ್‌20, 2010.<br>ಜೂನ್ 19, 2011<br>ಜೂನ್‌ 17, 2012. | width="150" valign="top"| {{flagicon|Antigua}}[[ಆಂಟಿಗುವಾ]]<br>{{flagicon|Argentina}}[[ಆರ್ಜೆಂಟೈನಾ]]<ref name="diariocritico" /><br>{{flagicon|Bahamas}}[[ಬಹಮಾಸ್]]<br>{{flagicon|Bangladesh}}[[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]<br>{{flagicon|barbados}}[[ಬರ್ಬಾಡೋಸ್]]<br>{{flagicon|Belize}}[[ಬೆಲೈಜ್]]<br>{{flagicon|Bulgaria}}[[ಬಲ್ಗೇರಿಯಾ]]<br>{{flagicon|Canada}}[[ಕೆನಡಾ]]<br>{{flagicon| Chile}}[[ಚಿಲಿ]]<br>{{flagicon|China}}[[ಚೈನಾದ ಜನರ ಗಣತಂತ್ರ]]** | width="150" valign="top"| [[ಕೊಲಂಬಿಯಾ]]<br>[[ಕೋಸ್ಟಾ ರೈಸಾ]]<ref name="costa_rica_aciprensa">{{cite web | title = Presentan en Costa Rica proyecto de ley para celebrar día del padre el día de San José | publisher = ACI Prensa | date = 2005-05-26 | url = http://www.aciprensa.com/noticia.php?n=8655 }}</ref><br>[[ಕ್ಯೂಬಾ]]<ref>{{cite web | url = http://www.enlace.cu/efemeride/junio.htm | title = Principales efemérides. Mes Junio | publisher = [[Unión de Periodistas de Cuba]] | accessdate = 2008-06-07 | archive-date = 2008-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080605034250/http://www.enlace.cu/efemeride/junio.htm | url-status = dead }} {{es icon}}</ref><br>[[ಸಿಪ್ರಸ್]]<br>[[ಜೆಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌]]<br>[[ಈಕ್ವೆಡಾರ್]]<br>[[ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ]]<br>[[ಫ್ರಾನ್ಸ್‌]]<br>[[ಘಾನಾ]]<br>{{flagicon| Greece}}[[ಗ್ರೀಸ್]] | width="150" valign="top"| {{flagicon| Guyana}} [[ಗುಯಾನಾ]]<br>{{flagicon| Hong Kong}}[[ಹಾಂಗ್‌ ಕಾಂಗ್‌]]<br>{{flagicon| Hungary}} [[ಹಂಗೇರಿ]]<br>{{flagicon| India}}[[ಭಾರತ]]<br>[[ಐರ್ಲೆಂಡ್‌]]<br>{{flagicon| Jamaica}} [[ಜಮೈಕಾ]]<br>[[ಜಪಾನ್‌]]<br> [[ಮಲೇಷಿಯಾ]]<br>{{flagicon| Malta}} [[ಮಾಳ್ಟಾ]]<br>{{flagicon| Mauritius}} [[ಮಾರೀಷಿಯಸ್]] | width="150" valign="top"| {{flagicon| Mexico}} {{flagicon| Mexico}}<ref name="Notimex">{{cite web | url = http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=367293 | title = Preparados los capitalinos para festejar el día del padre | author = Notimex | work = La Crónica de Hoy | date = 2008-06-14 | accessdate = 2008-06-23 | archive-date = 2011-06-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110613020744/http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=367293 | url-status = dead }}(15 ಜೂನ್ 2008 ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರವಾಗಿತ್ತು){{es icon}}</ref> ಮೆಕ್ಸಿಕೊ<ref name="Notimex"/><br>{{flagicon| Myanmar}} [[ಮೈಯನ್ಮಾರ್]]<br>[[ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌]]{{flagicon| Netherlands}}<br>[[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]{{flagicon| Pakistan}}<br>{{flagicon| Panama}} [[ಪನಾಮಾ]]<ref>{{cite web | url = http://www.binal.ac.pa/buscar/festivos.php | publisher = Biblioteca Nacional de Panamá | language = spanish | title = Días Festivos para el mes de Junio del 2008 | accessdate = 2008-06-23 | archive-date = 2008-12-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081217085838/http://www.binal.ac.pa/buscar/festivos.php | url-status = dead }} {{es icon}}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.binal.ac.pa/buscar/festivos.php | publisher = Biblioteca Nacional de Panamá | language = spanish | title = Días Festivos para el mes de Junio del 2008 | accessdate = 2008-06-23 | archive-date = 2008-12-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081217085838/http://www.binal.ac.pa/buscar/festivos.php | url-status = dead }} {{es icon}}</ref><br>{{flagicon| Paraguay}} [[ಪರಾಗುವಾ]]<br>{{flagicon| Peru}} [[ಪೆರು]]<ref>{{cite web | url = http://www.drelm.gob.pe/index.php?p=art&menu=49 | title = Calendario Cívico Escolar | language = spanish | publisher = Dirección Regional de Educación de Lima Metropolitana | accessdate = 2008-06-07 | archive-date = 2015-09-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150909215742/http://www.drelm.gob.pe/index.php?p=art&menu=49 | url-status = dead }} {{es icon}}</ref><br>{{flagicon| Philippines}} [[ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]]<ref>{{cite web | url = http://newsinfo.inquirer.net/breakingnews/nation/view/20080614-142699/Daughter-of-missing-NDF-consultant-believes-hes-still-alive | title = Daughter of missing NDF consultant believes he’s still alive | publisher = [[Philippine Daily Inquirer]] | author = Jerome Aning | date = 2008-06-14 | accessdate = 2008-06-23 }} (ಜೂನ್ 2008 ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರವಾಗಿತ್ತು)</ref><br>{{flagicon| Puerto Rico}} [[ಪ್ಯುರ್ಟೋ ರೈಕೊ]]<br>{{flagicon| Saint Vincent and the Grenadines}} [[ಸೈಂಟ್ ವಿನ್ಸೆಂಟ್ ಆಂಡ್ ದಿ ಗ್ರಿನೇದೈನ್ಸ್]] | width="150" valign="top"| {{flagicon| Singapore}}[[ಸಿಂಗಾಪುರ್‌]]<br>{{flagicon| Slovakia}} [[ಸ್ಲೊವೇಕಿಯಾ]]<br> [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]{{flagicon| South Africa}}<br>[[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]]{{flagicon| Sri Lanka}}<br>{{flagicon| Switzerland}} [[ಸ್ವಿಝರ್ ಲ್ಯಾಂಡ್]]<br>{{flagicon| Trinidad and Tobago}} [[ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬಾಗೊ]]<br>[[ಟರ್ಕಿ]]{{flagicon| Turkey}}<br>{{flagicon| Ukraine}} [[ಉಕ್ರೇನ್]]<br>[[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌]]{{flagicon| United Kingdom}} | valign="top" width="150" | [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌]]{{flagicon|USA}}<br>{{flagicon| Venezuela}} [[ವೆನೆಝ್ಯುಲ್ಲಾ]]{{flagicon| Venezuela}}<br>{{flagicon| Zimbabwe}} [[ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ|{{flagicon| Zimbabwe}}ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ]] |- | valign="top" | [[ಜೂನ್ 17]] | | colspan="6" | {{flagicon| El Salvador}} [[El Salvador]]<ref>{{cite web | url = http://www.rree.gob.sv/comunidades/comunidades.nsf/pages/padre | title = 17 de Junio, Día del Padre en El Salvador | publisher = Ministerio de Relaciones Exteriores de El Salvador | date = 1969-05-08 | accessdate = 2008-06-07 | quote = Asamblea Legislativa de la República de El Salvador. 08 de mayo de 1969 | archive-date = 2008-03-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080327015321/http://www.rree.gob.sv/comunidades/comunidades.nsf/pages/padre | url-status = dead }} {{es icon}}</ref>{{flagicon| Guatemala}} [[ಗ್ವಾಟೇ ಮಾಲಾ]]<ref>{{cite news | author = Marta Altolaguirre | title = Reflexiones en el Día del Padre | work = [[El Periódico]] | date = 2008-05-17 | url = http://www.elperiodico.com.gt/es/20080617/opinion/57992/ | access-date = 2009-12-22 | archive-date = 2011-07-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110727232747/http://www.elperiodico.com.gt/es/20080617/opinion/57992/ | url-status = dead }}</ref> |- | valign="top" | [[ಜೂನ್ 21]] | | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Egypt}} [[ಈಜಿಪ್ತ್]]{{flagicon| Lebanon}} [[ಲೆಬನಾನ್]]{{flagicon| Jordan}} [[ಜೊರ್ಡಾನ್]]{{flagicon| Syria}} [[ಸಿರಿಯಾ]]{{flagicon| Uganda}} [[ಉಗಾಂಡಾ]] |- | valign="top" | [[ಜೂನ್ 23]] | | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Nicaragua}} [[ನಿಕಾರಾಗುವಾ]]{{flagicon| Poland}} [[ಪೋಲಾಂಡ್ಪೋ]] |- | valign="top" | ಜೂನ್ ಕೊನೆ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಜೂನ್ 28, 2009<br>ಜೂನ್ 27, 2010 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Haiti}} [[ಹೈಟಿ]]<ref>{{cite web | url = http://www.haiti-reference.com/histoire/calendrier-fetes.html | title = 6310.- Fêtes et Jours Fériés en Haiti | language = french | accessdate = 2008-07-08 | archive-date = 2008-04-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080401102516/http://www.haiti-reference.com/histoire/calendrier-fetes.html | url-status = dead }} {{fr icon}}</ref> |- | valign="top" | ಜುಲೈ ಎರಡನೆಯ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಜುಲೈ 12, 2009.<br>ಜುಲೈ 11, 2010 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Uruguay}} [[ಉರುಗುವಾ]] |- | valign="top" | ಜುಲೈ ಕೊನೆ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಜುಲೈ 26, 2009<br>ಜುಲೈ 25, 2010 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Dominican Republic}}[[ಡೊಮಿನಿಕನ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌]] |- | valign="top" | ಆಗಸ್ಟ್ ಎರಡನೆಯ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಆಗಸ್ಟ್ 9, 2009<br>ಆಗಸ್ಟ್ 8, 2010 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Brazil}}[[ಬ್ರೆಜಿಲ್‌]]<br>{{flagicon| Samoa}} [[ಸಮಾವೊ]] |- | valign="top" | [[ಆಗಸ್ಟ್‌ 8]] | | colspan="6" | {{flagicon| Taiwan}}[[ತೈವಾನ್‌]] |- | valign="top" | ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಮೊದಲ ಭಾನುವಾರ | valign="top" | ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ 6, 2009.<br>ಸಪ್ಟೆಂಬರ್ 5, 2010 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Australia}}[[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]]<br>{{flagicon| Fiji}} [[ಫಿಜಿ]]<br>{{flagicon| New Zealand}}[[ನ್ಯೂ ಜೀಲೆಂಡ್‌]]<br>{{flagicon| Papua New Guinea}} [[Papua New Guinea]] |- | valign="top" | Kushe Aunshi – Bwaako Mukh Herne Din बुवाको मुख हेर्ने दिन (कुशे औंशी) | valign="top" | ಆಗಸ್ಟ್ 20, 2009 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Nepal}} [[Nepal]] |- | valign="top" | First Sunday of October | valign="top" | ಅಕ್ಟೋಬರ್ 4, 2009<br>ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 3, 2010 | colspan="6" valign="top"| {{flagicon| Luxembourg}} [[Luxembourg]] |- | valign="top" | Second Sunday of November | valign="top" | November 8, 2009<br>November 14, 2010 | colspan="2" valign="top" | {{flagicon| Estonia}} [[Estonia]]<br> {{flagicon| Finland}}[[ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌]]<br>{{flagicon| Iceland}} [[ಐಸ್ಲೆಂಡ್‌]] | colspan="4" valign="top" | {{flagicon| Norway}}[[ನಾರ್ವೆ]]<br>{{flagicon| Sweden}} [[ಸ್ವೀಡನ್‌]] |- | valign="top" | [[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೫]] | | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Thailand}} [[ಥೈಲೆಂಡ್‌]] |- | valign="top" | [[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬]] | | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Bulgaria}} [[ಬಲ್ಗೇರಿಯಾ]] |- ! colspan="8"| ಇಸ್ಲಾಂ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ |- ! width="100"| ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ! width="100"| ಮಾದರಿ ದಿನಾಂಕಗಳು ! colspan="6"| ದೇಶ |- | valign="top" | 13 [[ರಜಾಬ್]] | valign="top" | ಜೂನ್‍ 18, 2007 | colspan="6" valign="top" | {{flagicon| Iran}} [[ಇರಾನ್]]<ref> {{cite web | url = http://www.tebyan.net/Events_History/Special_Occasions/2008/7/9/70112.html | title = Father's Day Celebration in different countries | accessdate = 2008-07-19 | quote = In Iran it is celebrated on the Birthday of First shiite Imam ([[Imam Ali]] (as)) on 13 of Rajab islamic calendar. }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www3.telus.net/linguisticsissues/iranianadvertisements | title = Linguistic and Non-Linguistic Discourse Cues in Iranian Advertisements: a Critical Discourse Study | author = Zahra Akbari (Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran) | accessdate = 2008-07-19 }}</ref>{{flagicon| Pakistan}} [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] |} <nowiki>*</nowiki>ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ,ಈ ಶಬ್ದವೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ರಜೆಯನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಿಸುವವರು [[ರಷ್ಯದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಸೇನೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಇರುವವರು ಅಥವಾ ಇದ್ದವರು. ಆದರೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಅಪ್ಪಂದಿರ ಜೊತೆಗೆ ಬೇರೆ ವಯಸ್ಕ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳೂ ಸಹಾ ಅಭಿನಂದನೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.{{Citation needed|date=June 2009}}<br> <nowiki>**</nowiki>ಚೀನಾದಲ್ಲಿ [[ಚೀನಾ ಗಣ ತಂತ್ರ]]ದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ, ಇನ್ನೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಆಡಳಿತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ),1945ರ ಆಗಸ್ಟ 8ರಂದು ಶಾಂಘಾಯ್ ನಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ==ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು== ಕೆಲವು ಕೆಥೋಲಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು [[ಸಂತ ಜೋಸೆಫ್‌ರ ಹಬ್ಬ]]ದಂದು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.{{Citation needed|date=May 2009}} ===ಅರ್ಜೆಂಟೀನಾ=== ಆರ್ಜಂಟೀನಾದಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಆಗಸ್ಟ್ 24ಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಲು ಅನೇಕ ಸಲ ಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರ ಪಿತ [[ಜೋಸ್ ಡಿ ಸ್ಯಾನ್ ಮಾರ್ಟಿನ್]] ಅವರು ತಂದೆಯಾದ ದಿನವಾದ ಆ ದಿನಕ್ಕೆ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಿ ಅವರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಹ ದಿನವನ್ನಾಗಿಸಬೇಕೆಂಬ ಯತ್ನಗಳಾದವು.<ref name="diariocritico">{{cite news | url = http://www.diariocritico.com/mexico/2008/Junio/noticias/49169/argentina-el-origen-del-dia-del-padre-ayer-google-en-espanol-lo-tuvo-en-su-portal.html | title = Argentina, el origen del Día del Padre, ayer Google en español lo tuvo en su Portal | date = 2008-06-16 | accessdate = 2008-07-12 }}</ref> 1953ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಾ ವಿದ್ಯಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಜೋಸ್ ಡಿ ಸ್ಯಾನ್ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಗೌರವಾರ್ಥ ಆಗಸ್ಟ 24ರಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕೆಂದು [[ಮೆಂಡೋಝ ಪ್ರಾಂತ್ಯ]]ದ ಶಾಲೆಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕೆ ಪ್ರಸ್ತಾವವನ್ನು ಇರಿಸಲಾಯಿತು. 1958ರಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದಂದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇದನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ವಿವಿಧ ಸಮೂಹಗಳ ಒತ್ತಾಯದ ಕಾರಣ ಅದನ್ನು ಶಾಲೆಯ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref name="2004argentina">{{cite web | url = http://www.diadelpadre.org/docs/1798.htm | title = Sesiones ordinarias 2004 Orden del día nº1798: Día del Padre. Institúyese como tal el día 24 de agosto de cada año. | publisher = Cámara de Diputados de la Nación | date = 2008-11-07 | accessdate = 2008-06-07 | quote = la presión de diversos grupos determinó el “olvido” de incluir esta disposición en el calendario escolar a partir de 1957, y la omisión fue aprovechada para imponer el tercer domingo de junio como el Día del Padre norteamericano, en homenaje a mister John Bruce Dodd (...) instituir el día 24 de agosto como el destinado a la celebración del Día del Padre en homenaje al general José de San Martín, padre de la patria. }}</ref> ’ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು’ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಸ್ಟ್ 24ರಂದು ಆಚರಿಸುವುದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗವರ್ನರ್ ಅವರು ಅಂದೇ ’ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು’ಆಚರಿಸಬೇಕೆಂದು 1982ರಲ್ಲಿ ಶಾಸನ ಬದ್ಧಗೊಳಿಸಿದರು.<ref name="2004argentina" /> ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ 24ಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಏಕರೂಪತೆ ತರಬೇಕೆಂದು 2004ರಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳು ಆರ್ಜಂಟೀನ್[[ಕೆಮರಾ ಡಿ ಡಿಪ್ಯುಟಾಡೋಸ್‌]] ಮುಂದಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="2004argentina" /> ಅನುಮೋದನೆಗೊಂಡ ಮೇಲೆ ಆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[ಅರ್ಜಂಟೀನಾದ ಸೆನೇಟ್‌]]ಗೆ ಅಂತಿಮ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಮತ್ತು ಅನುಮತಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯಲ್ಲಿನ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಬದಲಿಸಿದ ಸೆನೇಟ್‌ ಆಗಸ್ಟ್ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದ ಹೊಸ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನಿಗದಿ ಮಾಡಿ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಇಟ್ಟಿತು. ಸೆನೇಟ್‌ನ ಉದ್ದೇಶಿತ ಆಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಈ ಯೋಜನೆ ಚರ್ಚೆಗೇ ಬಾರದೇ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸೋಲುಂಡಿತು.<ref>{{cite web | url = http://www.diadelpadre.org/body.htm | title = Día del Padre (Estado del trámite del proyecto de ley) | accessdate = 2008-07-12 }}</ref> ===ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ=== ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌‌‌ನ ಮೊದಲ ಭಾನುವಾರದಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರಜೆ ಇಲ್ಲ. ===ಕೋಸ್ಟ ರಿಕಾ=== [[ಕೋಸ್ಟ ರಿಕಾ]]ದಲ್ಲಿ [[ಯುನಿದಾಡ್ ಸೋಶಿಯಲ್ ಕ್ರಿಸ್ಟೈನಾ]] ಪಕ್ಷವು ಜೂನ್ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಸಂತ ಜೋಸಫ್‌ರ]] ದಿನವಾದ ಮಾರ್ಚಿ 19ಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕೆಂದು ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿ ಸೂಚಿಸಿತು.<ref>{{cite web | author = Rodolfo Delgado Valverde | title = Proyecto de Ley. Celebración del 19 de Marzo como Día del Padre. Expediente 15911. | url = http://www.asamblea.go.cr/proyecto/15900/15911.doc | access-date = 2009-12-22 | archive-date = 2009-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20091128061906/http://www.asamblea.go.cr/proyecto/15900/15911.doc | url-status = dead }}</ref> ಸಂತರು ದೇಶದ ರಾಜಧಾನಿ [[ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಸ್, ಕೋಸ್ಟ ರಿಕಾ]] ಎಂದು ಹೆಸರನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಇದು ಗೌರವ ಸಂದಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು, [[ಸಂತ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾದ ಜೋಸಫ್‌ರ ಹಬ್ಬ]] ದಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಎಂದು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸ ಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref name="costa_rica_aciprensa" /> ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರವೇ ಅಧಿಕೃತ ದಿನಾಂಕವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ===ಜರ್ಮನಿ=== [[File:Hiking tour on father's day.JPG|thumb|ಹೆರೆನ್‌ಟ್ಯಾಗಿನ ಮೇಲೆ ಹೈಕಿಂಗ್/ಕುಡಿತ]] ವಿಶ್ವದ ಇತರ ಭಾಗಕ್ಕಿಂತ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news | title = Father's Day and Vatertag | publisher = About.com | url = http://german.about.com/od/holidaysfolkcustoms/a/vatertag.htm | access-date = 2009-12-22 | archive-date = 2011-06-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110607062222/http://german.about.com/od/holidaysfolkcustoms/a/vatertag.htm | url-status = dead }}</ref><ref name="urge">{{cite news | title = German Minister Urges Fathers Not to Get Drunk on Father's Day! | author = [[Agence France-Presse]] | url = http://www.medindia.net/news/German-Minister-Urges-Fathers-Not-to-Get-Drunk-on-Fathers-Day-36153-1.htm}}</ref> ಪೂರ್ವಜರು ಕೂಡಾ ಇದೇ ಹೆಸರಿನ ಆಚರಣೆಯೊಂದನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರಾದರೂ ಅರ್ಥ ಮಾತ್ರ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಭಿನ್ನ. ಈಸ್ಟರ್ ಹಬ್ಬದ ನಲವತ್ತು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಬರುವ ಗುರುವಾರ [[ಅಸೆನ್ಶನ್ ಡೇ]] ಆಗಿದ್ದು ಅಂದು ''ವಾಟರ್‌ಟ್ಯಾಗ್'' ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಆ ದಿನ ಸಾಮೂಹಿಕ ರಜೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.‌ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಪುರುಷರ ದಿನ, ''ಮಾನ್ನರ್ ಟ್ಯಾಗ್'' ಅಥವಾ ಜಂಟಲ್ ಮೆನ್ಸ್ ಡೇ, ''ಹೆರೆನ್‌ಟ್ಯಾಗ್'' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಪುರುಷರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಎಳೆದೊಯ್ಯುವ ಪ್ರವಾಸದ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಥವಾ ಇನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಚಿಕ್ಕ ವ್ಯಾಗನ್‌ಗಳನ್ನು ''[[:de:Bollerwagen|ಬೋಲರ್ ವ್ಯಾಗನ್]]'' ಅನ್ನು ಮಾನವ ಬಲದಿಂದ ಎಳೆದೊಯ್ಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯಾಗನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ವೈನ್]] ಅಥವಾ [[ಬೀರ್]] ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಊಟ, ''[[ಸೌಮಾಗನ್]]'' , ''[[ಲಿಬರ್‌ವರ್ಸ್ಟ್]]'' , ಲಿವರ್‌ವರ್ಸ್ಟ್, ''[[:de:Blutwurst|ಬ್ಲಟ್‌ವರ್ಸ್ಟ್]]'' ‌,[[ಬ್ಲಡ್ ಸಾಸೇಜ್]] ಆಗಬಹುದಾದ ''[[:de:Hausmannskost|ಹಾಸ್ಮನ್‌ಕೋಸ್ಟ್]]'' , ತರಕಾರಿಗಳು,ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪುರುಷರು ಈ ರಜೆಯನ್ನು ಕುಡಿಯಲಿಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ರಸ್ತೆ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಗುಂಪು-ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಅಲೆಯುತ್ತ ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾಗದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜರ್ಮನಿಯರಿಗೆ ಇರುಸುಮುರುಸನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="urge" /><ref name="spiegel">{{cite news | title = Father's Day Debauchery in Deutschland | work = [[Spiegel Online]] | url = http://www.spiegel.de/international/0,1518,414461,00.html }}</ref> ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ತುರ್ತು ಸೇವಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಕಟ್ಟೆಚ್ಚರದಿಂದ ಇರುತ್ತಾರೆ.ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಎಡ-ಪಂಕ್ತೀಯರು ಹಾಗೂ ಸ್ತ್ರೀಪರ ಸಂಘಟನೆಯವರು ಈ ರಜೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="spiegel" /> ಜರ್ಮನಿಯ ಭಾಗಗಳಾದ ಬವಾರಿಯಾ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿನವನ್ನು [['ವಾಟರ್‌ಟ್ಯಾಗ್']] ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಪದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ===ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌=== ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬ‌ರ್‌‍ ತಿಂಗಳಿನ ಮೊದಲ ಭಾನುವಾರದಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರಜೆ ಇಲ್ಲ. ===ದಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್=== ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯಂದು ಅಧಿಕೃತ ರಜೆಯಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಜೂನ್ 3ನೇ ಭಾನುವಾರ ಅದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 1960 ಮತ್ತು 1970ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಬಹುತೇಕ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್ ಜನರು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ದೂರದರ್ಶನದಿಂದ ಪಡೆದು ಎಷ್ಟೋ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕಾದ ರಜಾ ದಿನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಆಗಮನವು ಕೂಡ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ನವರು ಈ ರಜೆಯ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಸಹಾಯವಾಯಿತು. ===ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಸಂಪ್ರದಾಯ=== [[ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್]] ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ತಂದೆಯನ್ನು,[[ಸಂತ ಜೋಸೆಫ್‌ರ ಹಬ್ಬ]] ಎಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕರೆಯುವ, ಸಂತ ಜೋಸಫ್‌ರ ದಿನ [[ಮಾರ್ಚ್ 19]]ರಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಜ್ಯಾತ್ಯತೀತ ಆಚರಣೆ ಕೂಡ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url = http://www.kiwifamilies.co.nz/Topics/Festivals/Fathers+Day.html | title = Fathers Day | publisher = Kiwi Families | author = Kerry Tilby | date = June 2007 | accessdate = 2008-05-23 | archive-date = 2010-10-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101008125714/http://kiwifamilies.co.nz/Topics/Festivals/Fathers+Day.html | url-status = dead }}</ref> ===ಸಿಂಗಾಪುರ=== ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಆ ದಿನ ಸಾರ್ವತ್ರಿ ರಜೆ ಇಲ್ಲ. ===ತೈವಾನ್‌=== [[ತೈವಾನ್‌]]‌ನಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆದಂದು ಅಧಿಕೃತ ರಜೆ ಇಲ್ಲ ಆದರೆ ಅದನ್ನು[[ಆಗಸ್ಟ್ 8]], ಅಂದರೆ ವರ್ಷದ ಎಂಟನೇ ತಿಂಗಳ ಎಂಟನೇ ತಾರೀಖು,ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಚೀನಾದ ಆಡು ನುಡಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸಂಖ್ಯೆ 8 ಅನ್ನು ''bā'' ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಉಚ್ಚಾರಣೆ "爸" "bà" ಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರರ್ಥ "ಪಾಪಾ" ಅಥವಾ "ತಂದೆ". ಆದುದರಿಂದ ತೈವಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಆಗಸ್ಟ್ 8]] ಅನ್ನು "ಬಾಬಾ ದಿನ"(爸爸節) ಎಂಬ ಉಪನಾಮದಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ===ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್=== [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್‌]]ನಲ್ಲಿ ರಾಜನ ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬದಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಚಲಿತ ರಾಜ [[ಭೂಮಿಬೋಲ್ ಅಡ್ಯುಲಾದೇಜ್‌]](Rama IX)ನ ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬ [[ಡಿಸೆಂಬರ್ 5]] ಆಗಿದೆ. ತಂದೆ ಅಥವಾ ತಾತಂದಿರಿಗೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಹೂವು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ [[ಚರೆಗುಂಡಿನ ಹೂವು(]] (Canna flower) ನ್ನು (Dok put ta ruk sa)ಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ಥಾಯೀಗಳು ಈ ದಿನದಂದು ಸಂಭ್ರಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾಜನಿಗೆ ಗೌರವ ತೋರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಥಾಯೀಗಳು ಈ ದಿನ ಹಳದಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾಜನಾದ ಭೂಮಿಬೋಲ್ ಅಡುಲ್ಯಾದೇಜ್ ಜನಿಸಿದ [[ಸೋಮವಾರದ ಬಣ್ಣ]],ಹಳದಿ ಬಣ್ಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿರುವುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. 1980ರ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ,ಈ ಆಚರಣೆ ಥಾಯ್‌ಲೆಂಡಿನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ [[ಪ್ರೇಮ್ ಟಿನ್ಸುಲಾನೊಂಡ]] ಕೈಗೊಂಡ ರಾಜ ಮನೆತನದ ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಮಾತೃ ದಿನವನ್ನು ರಾಣಿ [[ಸಿರಿಕೀತ್]] ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬದಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book |title= [[The King Never Smiles]]: a biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej |author= Paul M. Handley |publisher= [[Yale University Press]] |year= 2006 |isbn= 0300106823, 9780300106824 |page= 288 }} ([https://books.google.com/books?id=d75WYMdp8-0C&amp;pg=PA288&amp;dq=Sirikit+mother%27s+day#v=onepage&amp;q=Sirikit%20mother's%20day&amp;f=false online version])</ref> ===ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ=== USನಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಜೂನ್ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರದಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಷಿಂಗ್ಟ್‌ನ ಸ್ಪೊಕೇನ್‌ನಲ್ಲಿ 1910ರ ಜೂನ್ 19ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇದನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web| title = Father's Day (United States)| url = http://www3.kumc.edu/diversity/other/fathers.html| accessdate = 2008-05-30| archive-date = 2008-07-01| archive-url = https://web.archive.org/web/20080701135918/http://www3.kumc.edu/diversity/other/fathers.html| url-status = dead}}</ref> ತಂದೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಬೇರೆ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಫೇರ್‌ಮಾಂಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ರೆಸ್ಟ್‌ನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಯಿತು ಆದರೆ ಇದರಿಂದ ಹೊಸ ರಜೆಯೇನೂ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆಧುನಿಕ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವರು ಮತ್ತು ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಾಪಕ ಶಕ್ತಿ, [[ವಾಷಿಂಗಟನ್‌]]ನ [[ಕ್ರೆಸ್ಟನ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಶ್ರೀಮತಿ [[ಸೊನೋರಾ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ದೋಡ್‌]]. ಅಕೆಯ ತಂದೆ ವಾಷಿಂಗಟನ್ನಿನ [[ಸ್ಪೊಕೇನ್‌]]‌ನ [[ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ಧ]]ಸೇವಾ ನಿಪುಣ ವಿಲಿಯಂ ಜಾಕ್ಸನ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್. ಇವರು ಆರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಒಂಟಿ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದವರು.<ref name="leigh 276" /> ಮಾತೃ ದಿನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ [[ಅನ್ನಾ ಜಾರ್ವಿಸ]]ಳ ಪರಿಶ್ರಮವೇ ದೋಡ್‌ಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆಕೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಜನ್ಮ ದಿನವಾದ [[ಜೂನ್ 5]] ಅನ್ನು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದರೂ ಆಕೆ ಸಂಘಟಕರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಯವನ್ನು ಕೊಡದ ಕಾರಣ ಆಚರಣೆಯು ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರಕ್ಕೆ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸ್ಪೊಕೇನ್ YMCA,ಸ್ಪೊಕೇನ್ WAದಲ್ಲಿ 1910ರ ಜೂನ್ 19ರಂದು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಾಚರಣೆದ ಮೊದಲ ಆಚರಣೆ ಜರುಗಿತು. [[ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಜೆನ್ನಿಂಗ್ಸ್ ಬ್ರೈಯಾನ್‌]]ನಂಥ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಿಂದ ಅನಧಿಕೃತ ಬೆಂಬಲವು ಬಹು ಬೇಗನೆಯೂ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿಯೂ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. 1916ರಲ್ಲಿ [[ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ]] [[ವುಡ್‌ರೋ ವಿಲ್ಸನ್]] ಅವರನ್ನು ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿತು. 1924ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ಕಾಲ್ವಿನ್ ಕೂಲಿಡ್ಜ್]] ಅವರು ಈ ದಿನವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಜೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದರು. ಜೂನ್ ತಿಂಗಳ ಮೂರನೆ ಭಾನುವಾರ ತಂದೆ ದಿನಾಚರಣೆಯೆಂದೂ ಮತ್ತು ಅದು ರಜಾ ದಿನ ಎಂದೂ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ಲಿಂಡನ್ ಜಾನ್‌ಸನ್]]1966ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದರು. [[ರಿಚರ್ಡ್ ನಿಕ್ಸನ್]]1972ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗುವವರೆಗೂ ಇದಕ್ಕೆ ಅಧಿಕೃತ ರಜೆ ಎಂಬ ಮಾನ್ಯತೆ ಸಿಕ್ಕಿರಲಿಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ವರ್ತಕರು]] [[ಗ್ರೀಟಿಂಗ್ ಕಾರ್ಡು]]ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ [[ಎಲೆಕ್ಟಾನಿಕ್ಸ್]] ಹಾಗೂ ಕೆಲವು [[ಉಪಕರಣ]]ಗಳ [[ಉಡುಗೊರೆ]] ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ರಜೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಬೇರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿರುತ್ತವೆ. ====ಹಿನ್ನೋಟ ==== ಮೊದಲ ಆಧುನಿಕ "ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆ"ಯು 1908ರ ಜುಲೈ 5ರಂದು [[ಪಶ್ಚಿಮ ವರ್ಜಿನಿಯಾದ ಫೇರ್‌ಮಾಂಟ್‌]]ನಲ್ಲಿರುವ ವಿಲಿಯಂಸ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಮೆಥಾಡಿಸ್ಟ್ ಎಪಿಸ್ಕೊಪಲ್ ಚರ್ಚ್ ಸೌತ್ ಅಥವಾ ಈಗಿನ ಸೆಂಟ್ರಲ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಮಥಾಡಿಸ್ಟ್]] ಚರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆರವೇರಿತು. ಮೆಥಾಡಿಸ್ಟ್‌ನ ಸಚಿವರಾದ ಫ್ಲೆಚರ್ ಗೋಳ್ಡನ್‌ನ ಪುತ್ರಿ ಗ್ರೇಸ್ ಗೋಳ್ಡನ್ ಕ್ಲೇಯ್ಟನ್ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಹುಟ್ಟು ಹಬ್ಬದ ದಿನದ ಸನಿಹದ ಭಾನುವಾರವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದಳು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಬೇರೆ-ಬೇರೆ ಸಮಾರಂಭಗಳು ಜರುಗಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಈ ಆಚರಣೆ ನಗರವನ್ನು ದಾಟಿ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಪುರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಪ್ರಕಟಣೆಯೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಈ ಅಚರಣೆಯನ್ನು ಎರಡು ಸಂಗತಿಗಳು ಕಳಾಹೀನವಾಗಿಸಿದವು: 12,000 ಜನ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಜುಲೈ 4ರಂದು ಬಿಸಿಯುಸಿರ ಬಲೂನ್‌ ಹಾರಾಟವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡ ಹಲವಾರು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಜರುಗಿದ ಸ್ವಾತಂತ್ರೋತ್ಸವ ಒಂದಾದರೆ,16 ವರ್ಷದ ತರುಣಿಯೊಬ್ಬಳು ಜುಲೈ 4ರಂದೇ ಸತ್ತ ಸುದ್ದಿ ಜುಲೈ 5ರಂದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ಇನ್ನೊಂದು.ಮೊದಲಿನದು ಮರು ದಿನದ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಢಾಳಾಗಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಸುದ್ದಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಘಟನೆಯು ಸ್ಥಳೀಯ ಚರ್ಚ್ ಹಾಗೂ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಿಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಅವರು ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಚುರ ಪಡಿಸುವ ಗೋಜಿಗೂ ಹೋದಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳು ಅದನ್ನು ಆಚರಿಸಲೂ ಇಲ್ಲ. ಧರ್ಮೋಪದೇಶದ ಪ್ರತಿ ಅಚ್ಚಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು ಕೂಡ. ಮೇಲಾಗಿ, ಕ್ಲೇಯ್ಟನ್ ಸೌಮ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಈ ಸಂಗತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದವರೂ ಅಲ್ಲ ಅದನ್ನು ಆಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದವರೂ ಅಲ್ಲ.<ref name="wvah2" /><ref name="wvah1" /><ref name="first" /> ಕ್ಲೇಯ್ಟನ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಮರಣದ ದು:ಖದಲ್ಲಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ [[ಮೊನಾಂಘ ಗಣಿ ದುರ್ಘಟನೆ]] ನಡೆದು [[ಮೊನಾಂಘ]]ದಲ್ಲಿ ದುರ್ಮರಣಕ್ಕೀಡಾದ ಸುಮಾರು 361 ಜನ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ 250 ಮಂದಿ ಅಪ್ಪಂದಿರು.ಅದರಲ್ಲಿ ಹೀಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಮಕ್ಕಳು ತಂದೆಯಿಲ್ಲದವರಾದರು. ಕ್ಲೇಯ್ಟನ್, ಸತ್ತಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಅಪ್ಪಂದಿರನ್ನ್ನೂ ಗೌರವಿಸಲು ಧರ್ಮಗುರು ರಾಬರ್ಟ್ ಥಾಮಸ್ ವೆಬ್‌ಗೆ ಸಲಹೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="wvah2">{{cite news | last = Smith | first = Vicki | title = The first Father's Day | publisher = Martinsburg Journal (Martinsburg, West Virginia) | date = June 15, 2003 | url = http://www.wvculture.org/HiStory/miscellaneous/fathersday02.html | accessdate = 2006-11-07 | archive-date = 2010-08-16 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100816024835/http://www.wvculture.org/HiStory/miscellaneous/fathersday02.html | url-status = dead }}</ref><ref name="wvah1">{{cite news | last = Barth | first = Kelly | title = First Father's Day service in 1908 | publisher = Dominion Post (Morgantown, West Virginia) | date =June 21, 1987 | url = http://www.wvculture.org/HiStory/miscellaneous/fathersday01.html | accessdate=2006-11-07}}</ref><ref name="first">ಮೊದಲ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಸೇವೆ ಫೇರ್‌ಮಾಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಘಟಿಸಿತು. 1908,ಜುಲೈ 5ರಂದು West Virginia,at Williams Memorial Methodist Espiscopal Church [http://www.firstfathersday.us/webb.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110515020742/http://www.firstfathersday.us/webb.htm |date=2011-05-15 }}, firstfathersday.us</ref> ಫೇರ್ ಮಾಂಟ್ ನಿಂದ 15 ಮೈಲಿ(24&nbsp;km)ಅಂತರದಲ್ಲಿರುವ ವೆ[[ಸ್ಟ್ ವರ್ಜಿನಿಯಾಗ್ರಾಫ್ಟನ್‌ನ]]ಲ್ಲಿ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವರ ಮೃತ ತಾಯಿಗೆ ಸಮಾಂಭವೊಂದನ್ನು ನಡೆಸಿದ [[ಅನ್ನಾ ಜಾರ್ವಿಸ್]] ಧರ್ಮೋಪದೇಶದಿಂದ ಕ್ಲೇಯ್ಟನ್ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿರಬಹುದು.<ref name="wvah2" /> ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿರಿ== {{Commons category|Father's Day}} {{portalpar|Holidays}} * [[ಮಾತೃ ದಿನ]] * [[ಮಕ್ಕಳ ದಿನ]] * [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಜ್ಜ-ಅಜ್ಜಿಯರ ದಿನ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ===ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ=== * {{cite book | title = Consumer Rites: The Buying and Selling of American Holidays | author = LEIGH Eric Schmidt | edition = reprint, illustrated | editor = [[Princeton University Press]] | year = 1997 | pages = 275–292 | isbn = 0691017212 |url = https://books.google.com/books?id=maF8mTPsJqsC }} ==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ== * {{cite book | title = The Modernization of Fatherhood: A Social and Political History | author = LAROSSA, Ralph | edition = illustrated | editor = [[University of Chicago Press]] | year = 1997 | isbn = 0226469042 | pages = 90, 170–192 | url = https://books.google.com/books?id=rkkIKQVu26cC&pg=PA90-IA3&vq=mother's+day&dq=%22Ann+Jarvis%22+OR+%22Anna+Jarvis%22+%22mother's+day%22 }} ==ಬಾಹ್ಯ ಲಿಂಕ್‌ಗಳು== * {{dmoz.org|Society/Holidays/Father%27s_Day/|Father's Day}} * US ಅಧ್ಯಕ್ಷರುಗಳಾದ [[ಜಾರ್ಜ್ W. ಬುಷ್]] ಮತ್ತು [[ಬಿಲ್ ಕ್ಲಿಂಟನ್]] ಅವರುಗಳಿಂದ [http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/06/20030613-8.html ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಘೋಷಣೆಗಳು.] * [http://theholidayspot.com/fathersday/proclamation.htm 2000ದಿಂದ ವಿವಿಧ US ಅಧ್ಯಕ್ಷರುಗಳು ಮಾಡಿದ ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಾಚರಣೆದ ಘೋಷಣೆಗಳು. ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100106212201/http://www.theholidayspot.com/fathersday/proclamation.htm |date=2010-01-06 }} * [http://info.wlu.ca/~wwwpsych/public_html/rbuehler/spendingstudy08/Money/0Consent.phtml ತಂದೆಯ ದಿನಾಚರಣೆಾಚರಣೆದ Psychology Research Study 2009] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090624133719/http://info.wlu.ca/~wwwpsych/public_html/rbuehler/spendingstudy08/Money/0Consent.phtml |date=2009-06-24 }} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಮುಖ ದಿನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು ಸಂಭ್ರಮಿಸಲು ರಜೆಗಳು.]] [[ವರ್ಗ:ಮಾರ್ಚ್ ಅನುಷ್ಠಾನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಜೂನ್ ಅನುಷ್ಠಾನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಅನುಷ್ಠಾನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನವಂಬರ್ ಅನುಷ್ಠಾನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ರಜೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ತಂದೆತನ]] [[ವರ್ಗ:ದಿನಾಚರಣೆಗಳು]] ryp1h94ch02wseq2lw5xnhgbouc3kry 0 22132 1258717 1246181 2024-11-20T07:48:49Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258717 wikitext text/x-wiki {{Infobox Film | name = Rang De Basanti | image = | caption = Promotional poster for the film | director = [[Rakeysh Omprakash Mehra]] | producer = Rakeysh Omprakash Mehra<br />[[Ronnie Screwvala]] | writer = Kamlesh Pandey (story)<br />Renzil D'Silva (screenplay)<br />Rakeysh Omprakash Mehra (screenplay)<br />[[Prasoon Joshi]] (dialogue) | starring = [[Aamir Khan]]<br />[[R. Madhavan]]<br />[[Alice Patten]]<br />[[Soha Ali Khan]]<br />[[Waheeda Rehman]]<br />[[Siddharth Narayan]]<br />[[Kunal Kapoor]]<br />[[Atul Kulkarni]]<br />[[Sharman Joshi]] | music = [[A. R. Rahman]]<br />[[Prasoon Joshi]] (lyrics) | cinematography = [[Binod Pradhan]] | editing = P. S. Bharathi | distributor = [[UTV Software Communications|UTV Motion Pictures]] | released = 26 January 2006 | runtime = 157 minutes | country = India | language = [[Hindi]], [[ಆಂಗ್ಲ|English]], [[Punjabi language|Punjabi]] | budget = [[Indian rupee|Rs.]]&nbsp;250&nbsp;million (approximately US$5.5&nbsp;million) | gross = Rs.&nbsp;1.36&nbsp;billion (approximately US$30&nbsp;million) | awards = [[Filmfare Best Movie Award]] | website = }} '''''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ''' ಯು ([1] [2], [3]; [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌]] [[ಭಾಷಾಂತರ]]: ''ಪೇಂಟ್‌ ಇಟ್‌ ಸ್ಯಾಫ್ರನ್'' ‌[5]) [[2006|2006ರಲ್ಲಿ]] ಬಂದ ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ನಾಟಕೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ|ನಾಟಕೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು]], [[ರಾಕೇಶ್ ಓಂಪ್ರಕಾಶ್ ಮೆಹ್ರಾ]] ಇದರ ಕಥೆಯನ್ನು ಬರೆದು, ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಾರೆಯರ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ದಂಡೇ ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದು, [[ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌]], [[ಸೋಹಾ ಆಲಿ ಖಾನ್]]‌, [[ಮಾಧವನ್‌]], [[ಕುನಾಲ್‌ ಕಪೂರ್]]‌, [[ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌ ನಾರಾಯಣ್‌]], [[ಶರ್ಮನ್‌ ಜೋಷಿ]], [[ಅತುಲ್‌ ಕುಲಕರ್ಣಿ]] ಮತ್ತು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌]] ನಟಿ [[ಅಲೈಸ್‌ ಪ್ಯಾಟನ್‌]] ಮೊದಲಾದವರು ಚಿತ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ೨೫೦ ದಶಲಕ್ಷ [[ರೂ.ಗಳ]] (೫.೫ ದಶಲಕ್ಷ [[US$]]) ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು [[ನವದೆಹಲಿ]] ಹಾಗೂ ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೇನೆ|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದ ತನ್ನ ತಾತನ ದಿನಚರಿ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿನ ನಮೂದುಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಭಾರತೀಯ [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರ]] ಕುರಿತಾಗಿ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ದೃಢನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ [[ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ]] [[ನಿರ್ಮಾಪಕಿ|ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯೊಬ್ಬಳ]] ಕುರಿತಾದ ಕಥೆಯೇ ಈ ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಂದಿಳಿದ ನಂತರ, ತನ್ನ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವಂತೆ ಐದು ಮಂದಿ ಯುವಕರ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಆಕೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು ಇದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪುತ್ತಾರಾದರೂ, ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ಅವರ ಒಬ್ಬ ಸ್ನೇಹಿತ ಯುದ್ಧವಿಮಾನವೊಂದರ ಅಪ್ಪಳಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ಈ ಘಟನೆಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವು ಒಂದು ಮೂಲಕಾರಣವೆಂದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ನಿಶ್ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವರನ್ನು ಈ ಘಟನೆಯು ಅಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಿ, ಸ್ನೇಹಿತನ ಸಾವಿಗೆ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡುವ ತೀವ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕೆಲಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ [[ಮಿಗ್‌-21]] ಯುದ್ಧವಿಮಾನದ ಬಳಕೆ ಹಾಗೂ ನಿಷೇಧಿಸಲಾದ ಭಾರತೀಯ ಕುದುರೆ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆ]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರಾಣಿ ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಗಳಿಂದ]] ಬಿರುಸಾದ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ೨೦೦೬ರ ಜನವರಿ ೨೬ರಂದು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ತರುವಾಯ [[2006ರ BAFTA ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶೀ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರ|2006ರ [[BAFTA ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶೀ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರ]]ಕ್ಕಾಗಿರುವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಇದು ನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶೀ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ ಕ್ಕಾಗಿರುವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಇದು ನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶೀ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ [[ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ಹಾಗೂ [[ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗಾಗಿ]] ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರವೇಶವಾಗಿಯೂ [[ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಆರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಕೊನೆಗೆ ಇವೆರಡೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅದು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಹಾಗೂ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದ [[ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌|ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌ರ]] ಸಂಗೀತ ಧ್ವನಿಪಥದ (ಸೌಂಡ್‌ಟ್ರಾಕ್) ಪೈಕಿ ಎರಡು ಟ್ರಾಕ್‌ಗಳು [[ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ನಾಮಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ತನ್ನ ನಿರ್ಮಾಣ ಮೌಲ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ಚಿತ್ರವು ವಿಮರ್ಶಕರು ಹಾಗೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕವೃಂದದಿಂದ ಉತ್ತಮ-ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಬೀರಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಉತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮೆರೆಯಿತು. [[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭ|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿರುವುದೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ==ಕಥಾವಸ್ತು== ಹೋರಾಟ ಮನೋಭಾವದ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌]] [[ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿ|ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾದ]] ಸ್ಯೂ ಮೆಕ್‌ಕಿನ್ಲೆ ([[ಅಲೈಸ್‌ ಪ್ಯಾಟನ್‌]]) ಎಂಬಾಕೆಗೆ ತನ್ನ ತಾತ ಶ್ರೀ. ಮೆಕ್‌ಕಿನ್ಲೆಯ ([[ಸ್ಟೀವನ್‌ ಮೆಕಿಂಟೋಷ್‌]]) ದಿನಚರಿ ಪುಸ್ತಕ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆತ [[ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಚಳವಳಿ|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಚಳವಳಿಯ]] ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೇನೆ|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ]] ಓರ್ವ ಸೆರೆಮನೆ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲರಾಗಿದ್ದ ಐವರು [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರ|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾದ]], [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಆಝಾದ್‌]], [[ಭಗತ್‌ ಸಿಂಗ್‌]], [[ಶಿವರಾಮ್‌ ರಾಜಗುರು]], [[ಆಶ್ಫಾಕುಲ್ಲಾ ಖಾನ್‌]], ಮತ್ತು [[ರಾಂ ಪ್ರಸಾದ್‌ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌|ರಾಂ ಪ್ರಸಾದ್‌ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌ರ]] ಕಥೆಯನ್ನು ಈ ದಿನಚರಿ ಪುಸ್ತಕದ ಮೂಲಕ ಆಕೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಅವರ ಕುರಿತಾದ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡುವ ಸ್ಯೂ, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪಯಣಿಸುತ್ತಾಳೆ. ತನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತೆ ಸೋನಿಯಾಳ ([[ಸೋಹಾ ಆಲಿ ಖಾನ್‌]]) ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ, ಸ್ಯೂ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ತರುಣರನ್ನು ತನ್ನ ಚಿತ್ರದ ತಾರಾಗಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ದಲ್ಜಿತ್‌ "DJ" ([[ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌]]), ಕರಣ್‌ ಸಿಂಘಾನಿಯಾ ([[ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌ ನಾರಾಯಣ್‌]]), ಅಸ್ಲಾಂ ([[ಕುನಾಲ್‌ ಕಪೂರ್‌]]) ಮತ್ತು ಸೂಖಿ ([[ಶರ್ಮನ್‌ ಜೋಷಿ]]) - ಈ ನಾಲ್ಕು ಮಂದಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಲ್ಪಡಲು ಆಯ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಕುರಿತಾದ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಲ್ಲೇನೂ ಉತ್ಸಾಹಶೀಲತೆಯು ಕಂಡುಬರದಿದ್ದರೂ, ಕೊನೆಗೊಮ್ಮೆ ಅವರ ಮನವೊಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಸ್ಯೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೊಂದರ ಕ್ರಿಯಾವಾದಿಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‌ ಪಾಂಡೆ ([[ಅತುಲ್‌ ಕುಲಕರ್ಣಿ]]) ನಂತರದಲ್ಲಿ ತಾರಾಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆತನ ಮುಸ್ಲಿಂ-ವಿರೋಧಿ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಹಾಗೂ ಅಸ್ಲಾಂ ಎಂಬ ಓರ್ವ [[ಮುಸ್ಲಿಂ]] ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ತಿರಸ್ಕಾರ ಭಾವನೆಯಿಂದಾಗಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‌ ಪಾಂಡೆ ಓರ್ವ ಜನಪ್ರಿಯನಲ್ಲದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಆತ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಧೀರೋದಾತ್ತ ನಾಯಕರ ಆದರ್ಶಗಳ ಅನುಸರಣೆಯು ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳೊಳಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸ್ಯೂ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತಾವು ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿರುವ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಸ್ವಂತ ಜೀವನವು ಸರಿಯಾಗಿ ಹೋಲುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರಿಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಹಿಂದಿದ್ದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಎದುರಾಗಿದ್ದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನರಿಗೂ ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ ನೀಡುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದು ಅವರ ಅರಿವಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ಸೋನಿಯಾಳ ಭಾವೀಪತಿ ಮತ್ತು [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯಲ್ಲಿ]] ಓರ್ವ [[ಫ್ಲೈಟ್‌ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್‌]] ಆಗಿದ್ದ ಅಜಯ್‌ಸಿಂಗ್‌ ರಾಥೋಡ್‌ ([[ಆರ್‌. ಮಾಧವನ್‌]]), ತನ್ನ ಯುದ್ಧವಿಮಾನವು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ವಿಮಾನ ಚಾಲಕನ ತಪ್ಪಿನಿಂದಾಗಿ ವಿಮಾನದ ಅಪ್ಪಳಿಸುವಿಕೆಯು ಸಂಭವಿಸಿತು ಎಂದು ಘೋಷಿಸುವ ಸರ್ಕಾರ, ಸದರಿ ಪ್ರಕರಣದ ತನಿಖೆಗೆ ಅಂತ್ಯಹಾಡುತ್ತದೆ. ರಾಥೋಡ್‌ ಓರ್ವ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಮಾನ ಚಾಲಕನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದ ಸೋನಿಯಾ ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಸ್ನೇಹಿತೆಯರು ಸದರಿ ಅಧಿಕೃತ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅದರ ಬದಲಿಗೆ, ತಾನು ವಿಮಾನದಿಂದಾಚೆಗೆ ನೆಗೆದು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಜನಜಂಗುಳಿಯಿರುವ ನಗರದೊಳಗೆ ವಿಮಾನವು ಅಪ್ಪಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ನಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಇತರ ನೂರಾರು ಜೀವಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಲು ರಾಥೋಡ್‌ ತನ್ನ ಜೀವವನ್ನು ತ್ಯಾಗಮಾಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಅವರು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕುರಿತು ಅವರು ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿದಾಗ, ಓರ್ವ ಭ್ರಷ್ಟ [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವ|ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವನ]] ([[ಮೋಹನ್‌ ಅಗಾಶೆ]]) ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಅಪ್ಪಳಿಸುವಿಕೆಯು ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹಿತವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವ ಕಳಪೆಯಾದ ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾದ ಮಿಗ್‌-೨೧ ವಿಮಾನದ ಬಿಡಿಭಾಗಗಳ ವಿನಿಮಯಕ್ಕಾಗಿ ಒಪ್ಪಂದವೊಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿಹಾಕಿರುವುದು ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಅವರಿಗೇ ಅಚ್ಚರಿಯಾಗುವಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು ಸತ್ಯವೂ ಹೊರಬೀಳುತ್ತದೆ. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಕುದುರಲು ಕಾರಣನಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬೇರಾರೂ ಆಗಿರದೆ ಕರಣ್‌ನ ಅಪ್ಪ, ರಾಜ್‌ನಾಥ್ ಸಿಂಘಾನಿಯಾ ([[ಅನುಪಮ್‌ ಖೇರ್‌]]) ಆಗಿದ್ದ ಎಂಬುದೇ ಆ ಸತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಿಂದ ಕೋಪಗೊಳ್ಳುವ ಗುಂಪು ಹಾಗೂ ಅವರ ಬೆಂಬಲಿಗರು [[ನವದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ]] ಒಂದು [[ಯುದ್ಧಸ್ಮಾರಕ|ಯುದ್ಧಸ್ಮಾರಕವಾದ]] [[ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌]] ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಂಡಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಆರಕ್ಷಕರು ಅವರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಚೆದುರಿಸುತ್ತಾರೆ; ಈ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ರಾಥೋಡ್‌ನ ತಾಯಿಗೆ ([[ವಹಿದಾ ರೆಹಮಾನ್‌]]) ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪದ ಗಾಯಗಳಾಗುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಆಕೆ [[ಗಾಢವಿಸ್ಮೃತಿ|ಗಾಢವಿಸ್ಮೃತಿಗೆ]] ಈಡಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಹಿಂದಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುವ DJ, ಕರಣ್‌, ಅಸ್ಲಾಂ, ಸೂಖಿ, ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣ್‌, ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂಸೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ರಾಥೋಡ್‌ನ ಸಾವಿನ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವರು ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ತನ್ನ ಅಪ್ಪನ ಭ್ರಷ್ಟ ಕೃತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಕರಣ್‌ ಆತನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ಸಚಿವನು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರಿಂದ ಮೃತಪಟ್ಟ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಅವನನ್ನೊಬ್ಬ ಹುತಾತ್ಮನಂತೆ ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಾವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ತಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರ ಮುಂದಿಡಲು, ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರವೊಂದರ ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕರನ್ನು ತಲುಪಲು ಈ ಐವರೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಆಕಾಶವಾಣಿ]] ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿನ ನೌಕರರನ್ನು ಅಲ್ಲಿಂದ ಖಾಲಿಮಾಡಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಅದರ ಆವರಣವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ತನ್ನ ಮಾತುಗಳ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗುವ ಕರಣ್‌, ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವ ಹಾಗೂ ಆತನ ಅನ್ಯಾಯದ ಕೆಲಸಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸತ್ಯಸಂಗತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮಾತುಗಳು ಹೀಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಹೊಂಚುದಾಳಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಆರಕ್ಷಕರು ಹಾಗೂ ಸೇನಾ ಕಮಾಂಡೋಗಳಿಂದ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. == ನಿರ್ಮಾಣ == ===ಬೆಳವಣಿಗೆ=== ಸದರಿ ಚಿತ್ರದ ಕಥೆಯ ಕುರಿತು ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿ, ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ರಾಕೇಶ್ ಮೆಹ್ರಾ ಏಳು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ. ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆಯಲು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳೂ ಸಹ ಅದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.<ref name="rediff_pI" /> ''[[ಅಕ್ಸ್‌]]'' ಎಂಬ ಆತನ ಹಿಂದಿನ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಿಫಲಗೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಕೆಲವರು, ಆತನ ಸ್ಥೈರ್ಯದ ಕುರಿತು ಒಂದಷ್ಟು ಸಂದೇಹಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಇದರಿಂದ ತಾನು ವಿಚಲಿತಗೊಂಡಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಆತ ಹರಿತವಾದ ಉತ್ತರವನ್ನಿತ್ತ.<ref name="bilingual" /> ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ತನ್ನ ಕೌಶಲವು ಸುಧಾರಣೆಗೊಂಡಿರುವುದೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ತನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ತಪ್ಪುಗಳು ತನಗೆ ಸಹಾಯಮಾಡಿವೆ ಎಂಬ ಮಾತನ್ನೂ ಸೇರಿಸಲು ಆತ ಮರೆಯಲಿಲ್ಲ.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮೆಹ್ರಾ ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರದ ಕಥೆಯು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಯಿತಾದರೂ, ಕೆಲವೊಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲೇ ಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಮಹತ್ತರವಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಹೊಸ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದವು. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು, ವಾಹನ ದುರಸ್ತಿಯ ಮಳಿಗೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಒಂದಷ್ಟು ಯುವಕರ ಸಮೂಹದೆಡೆಗೆ ಕಥೆಯನ್ನು ಎಳೆದೊಯ್ದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ [[ಭಗತ್‌ ಸಿಂಗ್‌|ಭಗತ್‌ ಸಿಂಗ್‌ನ]] ಜೀವನದ ಕಡೆಗೆ ಕಥೆಯನ್ನು ಎಳೆದೊಯ್ದಿತು.<ref name="Paintityellow_dropped">{{cite news|accessdate=2009-02-11|url=http://www.telegraphindia.com/1060203/asp/etc/story_5760702.asp|title=It’s so much fun to raise the bar|last=Jha|first=Subhash|date=2006-02-03|work=[[The Telegraph (Kolkata)|The Telegraph]]|archive-date=2007-08-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20070818105656/http://www.telegraphindia.com/1060203/asp/etc/story_5760702.asp|url-status=dead}}</ref> ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ತಾನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಭಾರತದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ನವದೆಹಲಿ ಮತ್ತು [[ಮುಂಬಯಿ|ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿನ]] ಯುವಕರ ಒಂದು ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ಮೆಹ್ರಾ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಸಮೀಕ್ಷೆಯೊಂದನ್ನು ನಡೆಸಿದ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ ಅನೇಕರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದುದು ಈ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಇಂದಿನ ಯುವಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ "ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಅರ್ಥವೇ ಮಸುಕಾಗಿದೆ" ಎಂಬ ಭಾವನೆಯು ಮೆಹ್ರಾನಲ್ಲಿ ಮೂಡುವಂತಾಯಿತು.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಹೊಸದೊಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪರವಾಗಿ ತನ್ನ ಮೂಲ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಆತ ಕೈಬಿಟ್ಟ. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡುವ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳೀಯ "ಮಕ್ಕಳು ತನ್ನ ದೇಶದ ಮಕ್ಕಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದಾರೆ" ಎಂಬ ಅರಿವುಂಟಾಗುವುದು ಈ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತ್ತು.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಅಂತಿಮವಾಗಿ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'''ಯ ಚಿತ್ರಕಥೆಗೆ ಒಂದು ಆಧಾರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಈ ಹೊಸ ಕಥೆಯು ಮೆಹ್ರಾ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ<ref name="rediff_pI">{{cite news|accessdate=2008-03-16|url=http://www.rediff.com/movies/2006/jan/12mehra.htm |title=Rang De is not a war film|last=Sen|first=Raja|date=2006-01-12|publisher=Rediff.com}}</ref> ಹೊಂದಿದ್ದ ತಾರುಣ್ಯದ ಮತ್ತು ಅನುಭವಗಳ ಪಾಲನೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗಲೇ [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯನ್ನು]] ಸೇರುವ ಕುರಿತಾಗಿ ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಬಯಕೆ, [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆ|ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ]] ಭಾಷಣಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ ಮತ್ತು ''' '' '''[[ಮದರ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]]''ದಂಥ ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ತನ್ನ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಂಡ ವಿಷಯಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.<ref name="Paintityellow_dropped" /> '' ''' '''''ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವಂಥಾದ್ದು ಎಂಬುದನ್ನು ಮೆಹ್ರಾ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾನಾದರೂ, ಪಾತ್ರದ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತನ್ನಿಂದ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತರಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. '' ''' ''[[ಲಾಕ್‌, ಸ್ಟಾಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟು ಸ್ಮೋಕಿಂಗ್‌ ಬ್ಯಾರೆಲ್ಸ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಸ್ನ್ಯಾಚ್‌]]'' ಎಂಬ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅಂಗದ್‌ ಪಾಲ್‌ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ನಿರ್ಮಾಣ-ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದ ಮೆಹ್ರಾ, ಆತನನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ತೀವ್ರಾಸಕ್ತನಾಗಿದ್ದ ಪಾಲ್‌ ಮೆಹ್ರಾನ ಕಥೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೇ,<ref name="Angad_produces">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/593812.cms |title=Aamir paints it yellow!|last=Doval|first=Nikita|date=2004-04-01|work=The Times of India}}</ref> ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಡೇವಿಡ್‌ ರೀಡ್‌ ಮತ್ತು ಆಡಂ ಬೋಹ್ಲಿಂಗ್‌ರನ್ನು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡುಬಂದ. [[ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ|ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ]] ಕುರಿತು ರೀಡ್‌ ಮತ್ತು ಬೋಹ್ಲಿಂಗ್‌ಗೆ ಅಂಥಾ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಅರಿವೇನೂ ಇರದಿದ್ದರೂ, ಚಿತ್ರಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ದೃಢವಾದ ನಂಬಿಕೆಯಿತ್ತು. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಎಂದಿನ ಸಂಭಾವನೆಯ ಅರ್ಧ-ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆ ಇಬ್ಬರೂ ಒಪ್ಪಿದರು.<ref name="rediff_pII" /> ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ (''ಪೇಂಟ್‌ ಇಟ್‌ ಯೆಲ್ಲೋ'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ) ಮತ್ತು [[ಹಿಂದಿ|ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ]] ಒಟ್ಟೊಟ್ಟಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭಾಷಾ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದೆಂದು ಮೂಲತಃ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿತ್ತಾದರೂ,<ref name="bilingual">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/626728.cms |title=Mehra to paint the town yellow|last=Iyer|first=Sandhya|date=2004-04-20|work=The Times of India}}</ref><ref name="RDB_announced">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://www.apunkachoice.com/scoop/bollywood/20040328-1.html|title=NRI industrialist to produce Aamir’s Rang De Basanti|date=2004-03-28|publisher=Apunkachoice.com|archive-date=2008-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080316011344/http://www.apunkachoice.com/scoop/bollywood/20040328-1.html|url-status=dead}}</ref> ಚಿತ್ರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಆವೃತ್ತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷಾ ಆವೃತ್ತಿಯು ಪರಕೀಯ ಭಾವವನ್ನು ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು "ಒಬ್ಬರು ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ನಿರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ" ಎಂಬುದು ಮೆಹ್ರಾನ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟ ನಂತರ, ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿನ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮೊದಲ ಕರಡುಪ್ರತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲೆಂದು ಕಥೆಗಾರ ಕಮಲೇಶ್ ಪಾಂಡೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಯಿತು,<ref name="Paintityellow_dropped" /> ತನ್ಮೂಲಕ ಆತನ ಚಿತ್ರಕಥಾ ಬರಹದ ವೃತ್ತಿಗೊಂದು ಆರಂಭ ಸಿಕ್ಕಂತಾಯಿತು.<ref name="kamlesh_beginning">{{cite news|accessdate=2008-03-18|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1621142.cms|title=The industry has been unfair to writers|last=Misra|first=Jhumari Nigam|date=2006-06-05|work=The Times of India}}</ref> ತದನಂತರ ಮೆಹ್ರಾ ಮತ್ತು ಸಹ-ಕಥೆಗಾರ ರೆನ್ಸಿಲ್‌ ಡಿ'ಸಿಲ್ವಾರವರು ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಸುಮಾರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಅದರಲ್ಲೇ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಗೀತಸಾಹಿತಿ [[ಪ್ರಸೂನ್‌ ಜೋಷಿ]] ಕೂಡಾ ಚಿತ್ರದ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ರಚನಾ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಚಿತ್ರಕಥಾರಚನೆಯ ವಲಯಕ್ಕೆ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದ.<ref name="joshi_dialogues">{{cite news|accessdate=2008-03-22|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1328937.cms|title=Adman Prasoon Joshi has now turned dialogue-writer!|last=Shetye|first=Aakanksha Naval|date=2005-12-12|work=The Times of India}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಆರಂಭಿಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರಲ್ಲೊಬ್ಬರು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಚಿತ್ರದ ನಿರ್ಮಾಣದೆಡೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥರಾದಾಗ, ಚಲನಚಿತ್ರವು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಕಾಣಬೇಕಾಯಿತು. ಹಣದ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗ್ರಹಣ ಕಾರ್ಯದ ಆರಂಭವಾಗುವಿಕೆಯಿಂದ ಕೇವಲ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಆಚೆಗೆ ನಿರ್ಮಾಣಕಾರ್ಯವು ಅನಿಶ್ಚಿತಗೊಂಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, [[ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌]] ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದ ನಂತರ, ಮೆಹ್ರಾ ತನ್ನ ಚಿತ್ರಕಥೆಯೊಂದಿಗೆ UTV ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಷರ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ರೋನ್ನೀ ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾ|ರೋನ್ನೀ ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾರನ್ನು]] ಭೇಟಿಯಾದ.<ref name="Paintityellow_dropped" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಆರಂಭದಿಂದ ಮೆಹ್ರಾನನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾನಿಗೆ ಸದರಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿತ್ತು,<ref name="timesonline_UTV">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/media/article3437080.ece|title=Ronnie Screwvala brings Hollywood to Bollywood's UTV|last=Blakely|first=Rhys|date=2008-02-28|publisher=Timesonline.co.uk|archive-date=2011-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612045757/http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/media/article3437080.ece|url-status=dead}}</ref> ಏಕೆಂದರೆ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, "ಕಥೆಯ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯು, ಎಂದಿನ [[ಮಸಾಲಾ]] ಸಾಮಗ್ರಿಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಅತಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ"<ref name="TOI_reasoning">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1058475,prtpage-1.cms |title=Bollywood takes a trip down memory lane|last=Ansari|first=Shabani|date=2005-03-22|work=The Times of India}}</ref> ಮತ್ತು ಇಂಥ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ "ಸವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಜ್ಜಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಯಾಕಾಲದ ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾದ ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವುದರಿಂದ", ಇಂಥ ಚಿತ್ರಗಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾನ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="TOI_reasoning" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಅಂದಾಜುವೆಚ್ಚವು ೨೫೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ [[ರೂ.ಗಳು]] (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೫.೫&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ [[US$]]) ಎಂದು ಯೋಜಿಸಿಲಾಗಿತ್ತು,<ref name="rediff_pII">{{cite news|accessdate=2008-03-17|url=http://in.rediff.com/movies/2006/jan/13rakeysh.htm |title=Just jump off the cliff!|last=Sen|first=Raja|date=2006-01-14|publisher=Rediff.com}}</ref> ಮತ್ತು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಅಂದಾಜುವೆಚ್ಚವು ಕೊಂಚವೇ ಮೇಲೆ ಹೋಯಿತಾದರೂ UTVಯೊಂದಿಗೆ ಮೆಹ್ರಾ ಯಾವುದೇ ಗಂಭೀರಸ್ವರೂಪದ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲಿಲ್ಲ.<ref name="Paintityellow_dropped" /> === ಪಾತ್ರ ಹಂಚಿಕೆ === ಮೆಹ್ರಾನ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಓದಿದ ನಂತರ ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು [[ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌]] ತಕ್ಷಣವೇ ಒಪ್ಪಿದ.<ref name="rediff_pII" /> ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಘನತೆಯ ಒಂದು ಸದೃಢ ಔಚಿತ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯೊಂದಿಗಿನ ಓರ್ವ ಸರಳ ಮನುಷ್ಯನಂತೆ ಆತನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮೆಹ್ರಾ ವಿವರಿಸಿದ.<ref name="Angad_produces" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ೪೦ರ ವಯೋಮಾನವನ್ನು ತಲುಪಿದ್ದ ಖಾನ್‌, ಇಪ್ಪತ್ತರ ವಯೋಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಓರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಂತೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಂದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಪಥ್ಯಾಹಾರ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಯಾಮದ ದಿನಚರಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ಒಗ್ಗಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ದೇಹತೂಕವನ್ನು{{convert|10|kg|lb}} ಇಳಿಸಿಕೊಂಡ.<ref name="rediff_pII" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕುರಿತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಘೋಷಣೆಯಾಗುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ [[ಅತುಲ್‌ ಕುಲಕರ್ಣಿ]] ಮತ್ತು [[ಕುನಾಲ್‌ ಕಪೂರ್‌]] ಇಬ್ಬರೂ ಚಲನಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು;<ref name="Angad_produces" /> ''ಅಕ್ಸ್‌'' ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೆಹ್ರಾನಿಗೆ ಕಪೂರ್‌ ಸಹ-ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಮೆಹ್ರಾ ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ವಸ್ತು-ವಿಷಯದೊಂದಿಗೆ ಆತ ಅಷ್ಟುಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ.<ref name="Hindu_kunal">{{cite news|accessdate=2008-03-18|url=http://www.hindu.com/mp/2004/04/13/stories/2004041300100400.htm|title=The long act|last=Rajamani|first=Radhika|date=2004-04-13|work=The Hindu|archive-date=2004-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20040602111449/http://www.hindu.com/mp/2004/04/13/stories/2004041300100400.htm|url-status=dead}}</ref> ಪಾತ್ರದ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಮೆಹ್ರಾ ಕುಲಕರ್ಣಿಗೆ [[ರಾಂ ಪ್ರಸಾದ್‌ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌|ರಾಂ ಪ್ರಸಾದ್‌ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌ರ]] ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌ರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯೂ ಸೇರಿತ್ತು.<ref name="rediff_kulkarni">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://in.rediff.com/movies/2006/feb/10atul.htm|title=Range De Basanti is a very honest film|last=Jain|first=Priyanka|date=2006-02-10|publisher=Rediff.com}}</ref> ನಟರಾದ [[ಅರ್ಜುನ್‌ ರಾಂಪಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ಅರ್ಜನ್‌ ಬಾಜ್ವಾ]] ಮುಖ್ಯ ಪುರುಷ ಪಾತ್ರವರ್ಗದಲ್ಲಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಒಂದಷ್ಟು ಗಾಳಿಸುದ್ದಿಗಳು ಹಬ್ಬಿದ್ದವು,<ref name="hindu_rampal">{{cite news|accessdate=2008-03-18|url=http://www.hindu.com/lf/2004/08/16/stories/2004081601170200.htm|title=A perfectionist to the core|last=Tankha|first=Madhur|date=2004-08-16|work=The Hindu|archive-date=2004-11-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20041101222624/http://www.hindu.com/lf/2004/08/16/stories/2004081601170200.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="indiafm_bajwa">{{cite news|accessdate=2008-03-18|url=http://www.indiafm.com/features/2008/03/12/3668/|title=I was finalized for Rang De Basanti and Gangster|last=Tuteja|first=Joginder|date=2008-03-12|publisher=Indiafm.com}}</ref> ಆದರೆ ಈ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು [[ಶರ್ಮನ್‌ ಜೋಷಿ]], [[ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌ ನಾರಾಯಣ್‌]] ಮತ್ತು [[ಆರ್‌. ಮಾಧವನ್‌]] ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌ನ ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಪಾದಾರ್ಪಣೆಗೆ ಈ ಚಿತ್ರವು ಚಿಮ್ಮುಹಲಗೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಆತ ''[[ನುವ್ವೊಸ್ತಾನಂಟೆ ನೇನೊದ್ದಂಟಾನಾ]]'' ಎಂಬ ಯಶಸ್ವಿ [[ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರ|ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ]] ನಟಿಸಿದ್ದ. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಓರ್ವ [[ಸಹ-ನಿರ್ದೇಶಕ|ಸಹ-ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದ ಅನುಭವ ಹೊಂದಿದ್ದ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌, "ಮೆಹ್ರಾ ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾದ ಇದುವರೆಗಿನ ಓರ್ವ ಅತಿ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮಿ" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಮೆಹ್ರಾನನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ.<ref name="siddharth">{{cite news|accessdate=2008-03-19|url=http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEE20060211050019&Page=E&Title=Startrek&Topic=-59|title=An interview with actor Siddharth|date=2006-02-11|last=Jha|first=Subhash K.|publisher=Newindpress.com|archive-date=2006-02-28|archive-url=https://archive.is/20060228063701/http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEE20060211050019&Page=E&Title=Startrek&Topic=-59|url-status=dead}}</ref> ನಟ ಮಾಧವನ್‌ [[ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರ]] ರಂಗದ ಓರ್ವ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಟನಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, [[ಯುದ್ಧ ವಿಮಾನ|ಯುದ್ಧ ವಿಮಾನದ]] ಓರ್ವ ವಿಮಾನ ಚಾಲಕನ ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೇನೆಂಬುದನ್ನು ಮನವರಿಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಆತ, ಅದರಲ್ಲಿ ತಾನೂ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೇ ಈ ಪುಟ್ಟಪಾತ್ರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿದುದರ ಹಿಂದಿನ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.<ref name="madhavan2">{{cite news|accessdate=2008-03-19|url=http://www.rediff.com/movies/2006/nov/22madhavan.htm |title=Working with Mani Ratnam is frightening|last=Warrier|first=Shobha|date=2006-11-22|publisher=Rediff.com}}</ref> ಎರಡೇ-ದೃಶ್ಯಗಳ ಒಂದು ಕಿರು ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಅಸ್ಲಾಂನ ನಿಷ್ಟ ಮುಸ್ಲಿಂ ಅಪ್ಪನಾಗಿ [[ಓಂ ಪುರಿ]] ಕೂಡಾ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಚಿತ್ರದ ಪಾತ್ರವರ್ಗದ ಹಂಚಿಕೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಸೋಹಾ ಆಲಿ ಖಾನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಅಲೈಸ್‌ ಪ್ಯಾಟನ್‌]] ಇಬ್ಬರೂ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಅವರವರ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಮೆಹ್ರಾನ ಸ್ಪಷ್ಟ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದರು,<ref name="mehra_femalecast">{{cite news|accessdate=2008-03-19|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/20017.html|title=Rang De Basanti stars talks about the movie - Part I|date=2006-01-27|publisher=Indiaglitz.com}}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಾತ್ರವರ್ಗದೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಅಭಿನಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ಯಾಟನ್‌ [[ಮುಂಬಯಿ|ಮುಂಬಯಿಗೆ]] ಹಾರಿಬರಬೇಕಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್‌ಡಂನಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ನೆಲೆಗೆ ಆಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯ ಪಾತ್ರವು ಆಕೆಯ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಬಿದ್ದಿದೆ ಎಂದು ಆಕೆಗೆ ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="alice_patten">{{cite news|accessdate=2008-03-19|url=http://www.bbc.co.uk/films/2006/01/27/alice_patten_rang_de_basanti_2006_interview.shtml|title=The way the people look up to you is astonishing|last=Pandohar|first=Jaspreet|date=2006-01-27|publisher=[[BBC]]}}</ref> ವಿಮಾನ ಚಾಲಕನ ಭಾವೀಪತ್ನಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸೋಹಾ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಪಾತ್ರದ ಜೊತೆಜೊತೆಗೇ, ರಿತುಪರ್ಣ ಘೋಷ್‌ನ ''[[ಅಂತರಮಹಲ್‌]]'' ಮತ್ತು [[ಡೇವಿಡ್‌ ಧವನ್‌|ಡೇವಿಡ್‌ ಧವನ್‌ನ]] ಹಾಸ್ಯಚಿತ್ರವಾದ ''[[ಶಾದಿ ನಂ. 1]]'' ನಲ್ಲೂ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ''ಅಂತರಮಹಲ್‌'' ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ತೀವ್ರ ಭಾವುಕತೆಯ ದೃಶ್ಯಗಳು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಆಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯು ಬರಿದಾಗಿಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಯಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಕೊರತೆ ಅಥವಾ ತೊಂದರೆಯಾಗಬಾರದು ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ "ಅತೀವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೂಲಂಕಷ ಪರೀಕ್ಷೆಯ" ಅಗತ್ಯ ಅವಳಿಗೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="soha">{{cite news|accessdate=2008-03-19|url=http://www.hindu.com/mp/2005/10/22/stories/2005102201940100.htm|title=Unlearning to learn|last=Siddiqui|first=Rana|date=2005-10-22|work=[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]|archive-date=2012-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20121102063543/http://www.hindu.com/mp/2005/10/22/stories/2005102201940100.htm|url-status=dead}}</ref> ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸಹ-ಕಲಾವಿದರಾದ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ್‌ ಮತ್ತು ಸೋಹಾ ನಡುವೆ ಪ್ರೇಮ ಅಂಕುರಿಸಿತ್ತು ಎಂಬ ವರದಿಗಳೂ ಹಬ್ಬಿದ್ದವು.<ref name="soha_siddharth">{{cite news|accessdate=2008-03-20|url=http://www.newindpress.com/sunday/sundayitems.asp?id=SEW20080315095244&eTitle=People&rLink=0|title=Sid, Soha, Saif, Sharmila|date=2008-03-15|publisher=Newindpress.com}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಇಬ್ಬರು ಪ್ರಮುಖ ನಟಿಯರ ಜೊತೆಗೆ, ಖಾನ್‌ ಪಾತ್ರದ ತಾಯಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಕಿರಣ್‌ ಖೇರ್‌]] ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. === ಚಿತ್ರೀಕರಣ === [[ನವದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬ್‌|ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾದ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು,<ref name="HT_mehra">{{cite news|accessdate=2008-03-20|url=http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=418b4a10-e663-43f3-9479-1be84bde42b8&ParentID=a56c7701-5c64-4310-aba0-322fda525994&&Headline='iRang+De+Basanti%2fi+a+contemporary+film'|title=Rang De Basanti a contemporary film|date=2006-01-27|work=[[Hindustan Times]]}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ೨೦೦೫ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧ರಂದು ಹೊಟೇಲೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="film_launch">{{cite news|accessdate=2008-03-20|url=http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=116421|title=Mooch ado about nothing|last=Singh|first=Harneet|date=2006-01-27|work=[[The Indian Express]]}}</ref> ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಮೆಹ್ರಾ ಒಂದು ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿ, ಚಿತ್ರತಂಡವು ಕೇವಲ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ತಮ್ಮ ರಜೆಯನ್ನು ಕಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ.<ref name="rediff_pII" /> ಚಿತ್ರಕಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ವಾಸ್ತವಿಕ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸುವ ಬದಲು, ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಇತರ ತಾಣಗಳನ್ನೂ ಆರಿಸಲಾಯಿತು. ಇಂಥ ಒಂದು ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಸೋಹಾ ಆಲಿ ಖಾನ್‌]] ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಸದರಿ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಇಂಡಿಯಾ ಹ್ಯಾಬಿಟೇಟ್‌ ಸೆಂಟರ್‌|ಇಂಡಿಯಾ ಹ್ಯಾಬಿಟೇಟ್‌ ಸೆಂಟರ್‌ನ್ನು]] [[ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಂತೆ]] ರೂಪಬದಲಾಯಿಸಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ, ನವದೆಹಲಿಯ ಬಾರಾಖಂಬಾ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿನ [[ಮಾಡರ್ನ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌|ಮಾಡರ್ನ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ್ನು]] [[ಆಕಾಶವಾಣಿ]] ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಯುವ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಲಗ್ಗೆಹಾಕಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="shooting_locations">{{cite news|accessdate=2008-03-20|url=http://www.telegraphindia.com/1070520/asp/7days/story_7802253.asp|title=Capital cinema|last=Ghosh|first=Padmaparna|date=2007-05-20|work=The Telegraph|archive-date=2008-01-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080115111947/http://www.telegraphindia.com/1070520/asp/7days/story_7802253.asp|url-status=dead}}</ref> ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜನ ಸಿಗಬಹುದು ಎಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಗರದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಲು [[ದೆಹಲಿ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ]] ಇಲಾಖೆಯು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸಮ್ಮತಿಸಿದರೂ, ತದನಂತರ ಬರುವ ನಿಯಮಾನುಸಾರಿ ದಾಖಲೆ ಪತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಅಥವಾ ಬರಹಕಾರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ [[ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌]] ಸಮೀಪ ಯಾವುದೇ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="shooting_locations" /> [[ಜೈಪುರ|ಜೈಪುರದ]] ಕೋಟೆಯ ಸಮೀಪ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸುವಾಗಲೂ ಅಧಿಕಾರಿಷಾಹಿಯೊಂದಿಗಿನ ಇದೇ ಸ್ವರೂಪದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಮೆಹ್ರಾ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಾಣವನ್ನು ಬಳಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆರಕ್ಷಕರಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು [[ಭಾರತದ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕ್ಷೆ]] ಕಚೇರಿಯವರೆಗಿನ ಏಳು ವಿವಿಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು.<ref name="locations_bureaucracy">{{cite news|accessdate=2008-03-20|url=http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEE20060913015910&Page=E&Title=Startrek&Topic=0|title=Monumental troubles|date=2006-09-13|publisher=Newindpress.com|archive-date=2006-11-26|archive-url=https://archive.is/20061126075702/http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IEE20060913015910&Page=E&Title=Startrek&Topic=0|url-status=dead}}</ref> ಜೈಪುರ ನಗರವನ್ನು ಮೇಲಿನಿಂದ ನೋಡುವಂತಿರುವಂತೆ ತೋರುವ [[ನಹರ್‌ಗಡ ಕೋಟೆ|ನಹರ್‌ಗಡ ಕೋಟೆಯು]] ಇಂಥ ಮತ್ತೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದ ಹಾಡೊಂದನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.mumbaimirror.com/net/mmpaper.aspx?page=knowmumbai&section=Travel&sectname=Travel&subpage=article&sectid=37&contentid=2007052523003957820afa747&pageno=1|title=Jaipur’s pride: forts and palaces|last=Bhatia|first=Kunal|date=2007-05-25|work=[[Mumbai Mirror]]}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಈ ತಾಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ, [[ಅಮೃತಸರ|ಅಮೃತಸರದ]] [[ಸ್ವರ್ಣ ದೇವಾಲಯ|ಸ್ವರ್ಣ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲೂ]] ಸಹ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಓರ್ವ [[ಮುಸ್ಲಿಂ]] ಆಗಿರುವ ಅಮೀರ್‌ ಖಾನ್‌ಗೆ, ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಓರ್ವ [[ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ]] [[ಪಂಜಾಬಿನವನ]] ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಸೂಕ್ತವಾದ ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಹಾಗೂ ವಾಕ್‌ಶೈಲಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆತನಿಗೆ ಕೊಂಚ ಸಮಯಹಿಡಿಯಿತು.<ref name="gurdwara">{{cite news|accessdate=2008-08-20|url=http://www.bollywoodhungama.com/features/2006/02/02/994/index.html |title=Aamir Khan chats about 'Rang De Basanti'|date=2006-02-02|publisher=IndiaFM News Bureau}}</ref> ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದಾಗಿನ ತನ್ನ ಅನುಭವದ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುವಾಗ, ಅವನು ಹೇಳಿದ್ದು ಹೀಗಿತ್ತು: <blockquote>ನಾನು ಇದುವರೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅತ್ಯಂತ ಶಾಂತಿಯುತ ಸ್ಥಳಗಳ ಪೈಕಿ ಇದು ಒಂದು. ನೀವು ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಒಂದು ತೆರನಾದ ಪ್ರಶಾಂತತೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿದ್ದಷ್ಟು ಹೊತ್ತೂ ನಾನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಆನಂದವನ್ನನುಭವಿಸಿದೆ. ನೀವು ದೇವಾಲಯದ ಮಹಾದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಹಾದುಹೋಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ, ನೀರಿನೊಳಗಡೆ ನಮ್ಮ ಪಾದಗಳು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಮೊದಲ ದೃಶ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಆ ನೀರು ತಣ್ಣಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಆ ಅನುಭವ ದಿವ್ಯವಾಗಿತ್ತು!<ref name="gurdwara" /></blockquote> ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ತಾಣಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆಗೆ ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಲವ್ಲೀನ್‌ ಬೇನ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಅರ್ಜುನ್‌ ಭಾಸಿನ್‌ರ ತಂಡವನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಭಾಸಿನ್‌ ... ''[[Kama Sutra: A Tale of Love]]'' (೧೯೯೬) ಮತ್ತು ''[[ದಿಲ್‌ ಚಾಹ್ತಾ ಹೈ]]'' (೨೦೦೧) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದ. ದಿಲ್‌ ಚಾಹ್ತಾ ಹೈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಮಿರ್‌ ಖಾನ್‌ ಓರ್ವ ಪಾತ್ರಧಾರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಈ ಹಿಂದಿನ ಸಂಬಂಧದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಆತ ಭಾಸಿನ್‌ ಕುರಿತಾಗಿ ಮೆಹ್ರಾನ ಬಳಿ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದ. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಥಾಸ್ವರೂಪವು ಇಪ್ಪತ್ತರ ವಯೋಮಾನದ ಅಂತ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪುರುಷರನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಅದಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿಯೇ ಭಾಸಿನ್‌ ಅವರ ಹೊರನೋಟಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ. ಖಾನ್‌ನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನೋಟ, ಶರ್ಮನ್‌ ಜೋಷಿಯ (''ಸೂಖಿ'' ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಈತನೇ ವಹಿಸಿದ್ದು) ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಅಥವಾ ಮಾಧವನ್‌ನ ಘನತೆವೆತ್ತ ಹೊರನೋಟಗಳಿಗೆ ಆತನೇ ಕಾರಣನಾಗಿದ್ದರೂ, ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಬೇನ್ಸ್‌ ನೀಡಿದ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ವಿನ್ಯಾಸದ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಭಾಸಿನ್‌ ಅವಳಿಗೇ ನೀಡಿದ.<ref name="costumes">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://specials.rediff.com/movies/2006/feb/01sld1.htm |title=How the Rang De look evolved|last=N|first=Patcy|date=2006-02-01|publisher=Rediff.com}}</ref> ಖಾನ್‌ನ ತಲೆಗೂದಲನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಎವಾನ್ ಕಂಟ್ರಾಕ್ಟರ್‌, ಖಾನ್‌ನ ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ನವಿರಾದ ಸುರುಳಿ ಕುರುಳು ಆಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ರೂಪಿಸಿದ್ದ. ಈ ಹೊಸ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡಲು ಕಂಟ್ರಾಕ್ಟರ್‌ಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಗಂಟೆ ಸಮಯ ಹಿಡಿಯುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಈ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪ್ರಾರಂಭದಂದು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸಿತು.<ref name="film_launch" /> ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಣದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ದರ್ಶಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು (ವಿಷುಯಲ್ ಇಫೆಕ್ಟ್ಸ್‌) ಟಾಟಾ ಎಲ್ಕ್ಸ್‌ಸಿಯ ವಿಷುಯಲ್ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್‌ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್‌ ನೆರವೇರಿಸಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಸೇನಾ ವಿಮಾನವು ವಾಸ್ತವತೆಗೆ ಎಷ್ಟೊಂದು ಹತ್ತಿರವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ನಿರ್ಮಾಪಕರು ನಿಜವಾದ [[MiG-21]] ವಿಮಾನವನ್ನೇನಾದರೂ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಪಾಸಿಸಲು [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯು]] ಆದೇಶ ನೀಡುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದು ಹೋಯಿತು.<ref name="variety_vfx">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.variety.com/article/VR1117982384.html?categoryid=2904&cs=1 |title=CG creators prep for future success|last=Frater|first=Patrick|date=2008-03-13|work=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref> === ಸಂಗೀತ === {{Main|Rang De Basanti (soundtrack)}} [[ಸೋನಿ BMG]] ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥವು [[ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌]] ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು [[ಪ್ರಸೂನ್‌ ಜೋಷಿ]] ಮತ್ತು ಭಾರತ-ಮೂಲದ ಓರ್ವ [[ರ್ಯಾಪ್‌ ಸಂಗೀತಗಾರ|ರ್ಯಾಪ್‌ ಸಂಗೀತಗಾರನಾದ]] [[ಬ್ಲಾಝ್‌]] ರಚಿಸಿದ್ದರು.<ref name="hindu_joshi">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200612151240.htm|title=Ad-making still my first love: Prasoon Joshi|date=2006-12-15|work=The Hindu}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="hindu_blaaze">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/mp/2006/04/29/stories/2006042900020400.htm|title=`Rap is rhythm 'n' poetry'|date=2006-04-29|work=The Hindu|archive-date=2007-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127020822/http://www.hindu.com/mp/2006/04/29/stories/2006042900020400.htm|url-status=dead}}</ref> ೨೦೦೫ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಘೋಷಣೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನಾ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ರಹಮಾನ್‌ಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="Angad_produces" /> [[ಪಾಪ್‌]] ಗಾಯಕಿ [[ನೆಲ್ಲಿ ಫರ್ಟಾಡೊ|ನೆಲ್ಲಿ ಫರ್ಟಾಡೊಳೊಂದಿಗೆ]] ನಡೆದ ಒಂದು ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಆತ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, ಧ್ವನಿಪಥದಲ್ಲಿ ಮೂಲತಃ ಆಕೆಯೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು; ಆದರೆ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಬದಲಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಇತರ ಅನೇಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ.<ref name="hindu_furtado">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200612302082.htm |title=Nelly Furtado was to feature in RDB: A R Rehman|date=2005-12-30|work=The Hindu|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070103191327/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200612302082.htm|archivedate=2007-01-03}}</ref> [[ಹಿಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌ ಹೊಂದಿದ್ದ ಜ್ಞಾನದ ನೆರವಿನಿಂದಾಗಿ,<ref name="TOI_AK_Urdu">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://timesofindia.indiatimes.com/India_Buzz/Aamir_comes_to_rescue/articleshow/2429355.cms |title=Aamir comes to rescue|date=2007-10-05|work=The Times of India}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಮತ್ತು ಜೋಷಿಯೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಆತನಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref name="HT_mehra" /> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಚಿತ್ರದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲೊಂದನ್ನು ಆತ ಹಾಡಬೇಕೆಂದು ಮೆಹ್ರಾ ಮತ್ತು ರಹಮಾನ್‌ ಆತನನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿದರು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/18726.html|title=Aamir Khan sings again, for 'Rang De Basanti'|date=2005-12-03|publisher=IndiaGlitz|archive-date=2005-12-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20051205020838/http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/18726.html|url-status=dead}}</ref> ಗೀತಸಾಹಿತಿಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬನಾದ ಜೋಷಿಗೆ, ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಕೇಶ್ ಮೆಹ್ರಾನ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿ ತೃಪ್ತಿತಂದಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ ಜೋಷಿಯ ಬರವಣಿಗೆಯ ಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ಸೃಜನಶೀಲತೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಮೆಹ್ರಾ ಸಿದ್ಧನಿರುತ್ತಿದ್ದ.<ref name="hindu_joshi" /> ತನ್ನ ಹಿಂದಿನೆಲ್ಲಾ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥವು ತನ್ನ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನದಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಜೋಷಿ, "ಇಂದಿನ ಯುವಜನಾಂಗದ ಆಲೋಚನಾ ರೀತಿಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಅಕ್ಷರ ರೂಪಕ್ಕೆ ಇಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ಅದ್ಭುತ ಅನುಭವವಾಗಿತ್ತು" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ.<ref name="TOI_joshi">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://timesofindia.indiatimes.com/India_Buzz/Im_a_perfectionist_like_Aamir/articleshow/2826935.cms |title=I'm a perfectionist like Aamir|date=2008-03-01|work=The Times of India}}</ref> ನುರಿತ ಗಾಯಕಿ [[ಲತಾ ಮಂಗೇಷ್ಕರ್‌]] ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಹಮಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ <ref name="HT_mehra" /> ಈತನ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ''ಲೂಕಾ ಚುಪ್ಪಿ'' ಯ ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, ತಾಯಿಯು ತನ್ನ ಮಗನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ದೃಶ್ಯವೊಂದರ ಕುರಿತು ರಹಮಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಈ ಹಾಡು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು ಎಂದು ಜೋಷಿ ತಿಳಿಸಿದ. ಮಗನು ಮತ್ತೆಂದೂ ಹಿಂದಿರುಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಕೊಳ್ಳಲಿರುವುದರ ದುಃಖತಪ್ತ ವಾಸ್ತವತೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೊಂದಿಗೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಮಗ ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ ಆಟವನ್ನು ಆಡುವುದರ ಕುರಿತು ಜೋಷಿ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದ.<ref name="tehelka_joshi">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.tehelka.com/story_main38.asp?filename=hub150308prose_is.asp|title=Prose is for lazy people, poetry for the imaginative|date=2008-03-15|last=Kabir|first=Nasreen|work=Tehelka Weekly|archive-date=2012-09-13|archive-url=https://archive.is/20120913144222/http://www.tehelka.com/story_main38.asp?filename=hub150308prose_is.asp|url-status=dead}}</ref> ಈ ಹಾಡನ್ನು ಲತಾ ಮಂಗೇಷ್ಕರ್‌ ಹಾಡುವಾಗ ತಾನು ಕಣ್ಣೀರುಗರೆಯುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಆತ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.<ref name="oscar_nom">{{cite news|title='I was in tears when Lataji was singing the song|last=Singh|first=Ruma|date=2006-12-16|publisher=''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]]''|url=http://timesofindia.indiatimes.com/City_Supplements/Ahmedabad_Times/I_was_in_tears_when_Lataji_was_singing_the_song/articleshow/824712.cms|accessdate=2009-02-23}}</ref> ಈ ಧ್ವನಿಪಥವು [[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು,<ref name="filmfare">{{cite news|title=Rang De Basanti sweeps Filmfare awards|work=Times News Network|date=2007-02-25|publisher=''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]]''|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Rang_De_Basanti_sweeps_Filmfare_awards/articleshow/1676126.cms|accessdate=2009-02-23}}</ref> ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಎರಡು ಹಾಡುಗಳಾದ ''ಖಲ್‌ಬಲಿ'' ಮತ್ತು ''ಲೂಕಾ ಚುಪ್ಪಿ'' , [[ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಮೂಲಗೀತೆಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿರುವ]] ಒಂದು ನಾಮಕರಣಕ್ಕೆ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು.<ref name="oscar_nom" /> ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯ [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] [[ಧ್ವನಿಪಥ|ಧ್ವನಿಪಥಗಳ]] ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವಾಗ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಜಾಬಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ರಹಮಾನ್‌ ತನ್ನ ಸಂಗೀತದೊಳಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು [[ಕೊಲೊರೆಡೋ ಕಾಲೇಜ್‌|ಕೊಲೊರೆಡೋ ಕಾಲೇಜ್‌ನ]] [[ಸಂಗೀತ]] [[ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ|ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನೋರ್ವ]] ತಿಳಿಸಿದ. ಸಿಖ್‌ [[ಗುರುದ್ವಾರ|ಗುರುದ್ವಾರದಲ್ಲಿ]] (ಸ್ವರ್ಣ ದೇವಾಲಯ) ಮಹಿಳೆಯೋರ್ವಳ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯ ಕಟಾವಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುವ [[ಭಾಂಗ್ರಾ]] ನೃತ್ಯದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಯುವಜನರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರತಿಬಂಧಕವಿಲ್ಲದ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು [[ಹಾರ್ಡ್‌ ರಾಕ್‌]] (ಗಂಭೀರವಾದ ಲಯದ ರಾಕ್‌ ಸಂಗೀತ) ಮತ್ತು [[ಹಿಪ್‌ ಹಾಪ್‌|ಹಿಪ್‌ ಹಾಪ್‌ನಂಥ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="punjabi_music">{{Citation | last=Bhattachajya | first=Nilanjana | author-link= | title=<nowiki>“But it has Some Good Songs ...”: Introducing Students to the Aesthetics of the Popular Hindi Film Through Music</nowiki> | newspaper=ASIANetwork Exchange | volume=XV | issue=1 | pages=11–12 | year=2007 | date=Fall 2007 | format=PDF | url=http://www.asianetwork.org/exchange/2007-fall/anex2007-fall.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110725021412/http://www.asianetwork.org/exchange/2007-fall/anex2007-fall.pdf|archivedate=2011-07-25}}</ref> == ಬಿಡುಗಡೆ == ೨೦೦೬ರ ಜನವರಿ ೨೬ರಂದು ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರದ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ವೃಂದದ<ref name="Telegraph_expectations">{{cite news|accessdate=2008-03-22|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/india/1508962/Bollywood-pins-hopes-on-new-blockbuster.html |title=Bollywood pins hopes on new blockbuster|last=Foster|first=Peter|date=2006-12-15|work=[[The Daily Telegraph]]}}</ref> ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ ಇದೊಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಗಲಿದೆ ಎಂಬ ಅತೀವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೂ, ಕೆಲವೊಂದು ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ವತಿಯಿಂದ ಅಸಮಧಾನ-ಆಕ್ರೋಶವನ್ನೂ ಚಿತ್ರವು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾರಣಾಂತಿಕ ಅಪಘಾತಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇ ಹೊಂದಿರುವ, [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯಲ್ಲಿನ]] ಒಂದು ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಮಾನವಾದ [[ಮಿಗ್‌-21]] ಒಂದರ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರವು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕೂಡಲೇ ಕಾರ್ಯತತ್ಪರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆ|ಭಾರತೀಯ ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯು]] ಕಳವಳವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು [[ಭಾರತೀಯ ಸೆನ್ಸಾರ್ ಮಂಡಳಿ|ಭಾರತೀಯ ಸೆನ್ಸಾರ್ ಮಂಡಳಿಯು]] ಒತ್ತಾಯಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು.<ref name="TOI_defence_obj">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1366146.cms |title=Rang de Basanti flies into turbulent weather|date=2006-01-10|work=The Times of India}}</ref> ಇದಕ್ಕನುಸಾರವಾಗಿ, ಅಂದಿನ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ [[ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖರ್ಜಿ]] ಹಾಗೂ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಇತರ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಖಾನ್‌ ಮತ್ತು ಮೆಹ್ರಾ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು.<ref name="TOI_after viewing" /> ವಾಯುಪಡೆಗೆ ಸೇರಿದ ಓರ್ವ ಅಧಿಕಾರಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, "ಇದು ಒಂದು ಅವಲೋಕನವಾಗಿರಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಒಂದು ಮುನ್ನೋಟವಾಗಿತ್ತು" ಎಂದು ಹೇಳಿದನೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="TOI_after_viewing">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1366390,prtpage-1.cms |title=AF gives all clear signal to Aamir's Rang de Basanti|date=2006-01-10|work=The Times of India}}</ref> ವಿಶೇಷ ಪ್ರದರ್ಶನವಾದ ನಂತರ, ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯು ಯಾವುದೇ ಭಾಗವನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯ ಹೇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಮೃತರಾದ ಮಿಗ್‌ ವಿಮಾನ ಚಾಲಕರಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಲಾಗುವ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರಫಲಕಕ್ಕೆ ಇಲಾಖೆಯ ಶಿಫಾರಸಿನ ಅನುಸಾರ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="telegraph_cuts">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.telegraphindia.com/1060117/asp/nation/story_5729945.asp|title=20 seconds snipped, Rang De set for rollout|date=2006-01-16|work=The Telegraph|archive-date=2007-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070101091120/http://www.telegraphindia.com/1060117/asp/nation/story_5729945.asp|url-status=dead}}</ref> ಈ ಅನುಜ್ಞೆಯ ನಂತರ, ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿರುವುದರ ಕುರಿತು ಪ್ರಾಣಿ ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಲಿಯು ಆಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನೆತ್ತಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಮಂಡಳಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ [[ನಿರಾಕ್ಷೇಪಣಾ ಪತ್ರ|ನಿರಾಕ್ಷೇಪಣಾ ಪತ್ರವೊಂದನ್ನು]] ಪಡೆದಿದ್ದರಾದರೂ, [[ಪ್ರಾಣಿ ಹಕ್ಕುಗಳ]] ಓರ್ವ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕ್ರಿಯಾವಾದಿ ಹಾಗೂ ಕ್ಷೇಮಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯೆಯಾದ [[ಮನೇಕಾ ಗಾಂಧಿ]], ಈ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಲೋಪದೋಷಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು.<ref name="indiatoday_cuts">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://archives.digitaltoday.in/indiatoday/20060213/controvr.html |title=Catfight Over Animal Rights|last=Aasheesh Sharma|first=Geetika Sasan Bhandari|date=2006-02-13|work=[[India Today]]}}</ref> ತರುವಾಯ, ಈ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳು ಉಳಿದಿರುವಾಗ, ಮನೇಕಾಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಸ್ವತಃ ಭೇಟಿಮಾಡಿದ ಮೆಹ್ರಾ ಆಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಪುನಃ ಪರಿಶೀಲಿಸುವಂತೆ ಆಕೆಯನ್ನು ಕೋರಿದ. ಚಿತ್ರವನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ನಂತರ ಮಂಡಳಿಯು ತನ್ನ ಆಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿ, ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಳಕೆಯು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥನೀಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, [[ನಿಹಾಂಗ್‌]] [[ಸಿಖ್‌|ಸಿಖ್‌ರಿಂದ]] ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ನಿಷೇಧಿತ ಕುದುರೆ ಓಟದ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ೨೦-ಸೆಕೆಂಡ್‌ ಅವಧಿಯ ದೃಶ್ಯವೊಂದನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವಂತೆ ಮಂಡಳಿಯು ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸಿನ ಅನುಸಾರ, ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಈ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.hindu.com/mp/2006/02/09/stories/2006020901570300.htm|title=On a south stint: Atul Kulkarni|last=Devi|first=Sangeetha|date=2006-02-09|work=The Hindu|archive-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070701215131/http://www.hindu.com/mp/2006/02/09/stories/2006020901570300.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="telegraph_NOC_cuts">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.telegraphindia.com/1060205/asp/look/story_5802972.asp|title=I am happy this has happened. Now everybody can learn the rules|last=De Sarkar|first=Bishakha|date=2006-02-05|work=The Telegraph|archive-date=2007-08-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20070818084933/http://www.telegraphindia.com/1060205/asp/look/story_5802972.asp|url-status=dead}}</ref> ನಂತರ ಶ್ರೀಮತಿ ಕವಿತಾ ಗಾಡ್ಗೀಳ್‌ ಎಂಬುವವರು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಆಕ್ಷೇಪವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಮಗನಾಗಿದ್ದ ಫ್ಲೈಟ್‌ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್‌ ದಿವಂಗತ ಅಭಿಜೀತ್‌ ಗಾಡ್ಗೀಳ್‌, ತನ್ನ ಮಿಗ್‌-೨೧ ಯುದ್ಧವಿಮಾನದ ಅಪ್ಪಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ, ಮತ್ತು ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವು ತನ್ನ ಈ ಮಗನ ಜೀವನವನ್ನು ಜಾಳುಜಾಳಾಗಿ ಆಧರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದ ಶ್ರೀಮತಿ ಗಾಡ್ಗೀಳ್‌, ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಚಿತ್ರವನ್ನು ತನಗೊಮ್ಮೆ ತೋರಿಸಬೇಕಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಥೆಗಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬರಾದ ಕಮಲೇಶ್ ಪಾಂಡೆ, ಸದರಿ ಚಿತ್ರವು ಅಭಿಜೀತ್‌ ಗಾಡ್ಗೀಳ್‌ರ ಜೀವನದಿಂದ ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಿಸಿದ.<ref name="TOI_Gadgil">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Mumbai/They_should_have_spoken_to_me/articleshow/msid-1366773,curpg-3.cms |title=They should have spoken to me|last=Dubey|first=Bharti|date=2006-01-11|work=The Times of India}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರವು ಹಲವಾರು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ, [[ಲೈಯಾನ್‌]] ಅಸಿಎಕ್ಸ್‌ಪೊ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ,<ref name="lyon">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.asiexpo.com/festival/download/dossierpresse2006.pdf |format=PDF|title=Demande d’accréditation|publisher=Asiexpo Film Festival|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071023224048/http://www.asiexpo.com/festival/download/dossierpresse2006.pdf|archivedate=2007-10-23}}</ref> [[ವಿಸ್ಕಾನ್ಸಿನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]]<ref name="wisconsin">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://filmguide.wifilmfest.org/tixSYS/2007/filmguide/title-detail.php?AlphaRange=RR&ShowShorts=Y&ShowPast=Y|title=Wisconsin Film Festival 2007 – Events by Title|publisher=Wisconsin Film Festival|archive-date=2014-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20140308193920/http://filmguide.wifilmfest.org/tixSYS/2007/filmguide/title-detail.php?AlphaRange=RR&ShowShorts=Y&ShowPast=Y|url-status=dead}}</ref> ಮತ್ತು [[ಮೊರಾಕೊ]]-ಮೂಲದ [[ಮರ್ರಾಕೆಚ್‌ನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ|ಮರ್ರಾಕೆಚ್‌ನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳೊಂದಿಗೆ]] ಇದು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref name="morocco">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.telegraphindia.com/1061210/asp/look/story_7108642.asp|title=Bruno’s baby|last=Roy|first=Amit|date=2006-12-10|work=The Telegraph|archive-date=2009-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20090403042504/http://www.telegraphindia.com/1061210/asp/look/story_7108642.asp|url-status=dead}}</ref> ಪ್ರಚಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ, ಚಿತ್ರದ ತಾರಾಗಣವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ, [[ನವದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಕೋಲ್ಕತಾ]], [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆಯಲ್ಲಿನ]] ಪ್ರಮುಖ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಆವರಣಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1365183.cms |title=Aamir on campus trail to promote 'Rang De'|date=2006-01-10|work=The Times of India}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಿಣಿತರ ಎರವಲು ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ,<ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.business-standard.com/common/news_article.php?tab=r&autono=314129&subLeft=2&leftnm=6|title=Box office blueprint|last=Subramanian|first=Shobana|date=2008-02-19|work=Business Standard}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆ ವೆಚ್ಚವು ೨೫೦ ದಶಲಕ್ಷ [[ರೂ.ಗಳ]] (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೫.೫ ದಶಲಕ್ಷ [[US$]]) ಒಟ್ಟಾರೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಅಂದಾಜುವೆಚ್ಚದ ಶೇಕಡಾ ೪೦ರಷ್ಟು ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದುಮುಟ್ಟಿತು. [[ಬಾಲಿವುಡ್‌|ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಈ ವೆಚ್ಚವು ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾಗಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ತಮ್ಮ ನಿರ್ಮಾಣದ ಅಂದಾಜುವೆಚ್ಚದ ಕೇವಲ ಸುಮಾರು ಶೇಕಡಾ ಐದರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆಗೆ ಮೀಸಲಿಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="expenditure">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.iht.com/articles/2006/05/21/yourmoney/movies22.php|title=India's new cinema has a global script|last=Pfanner|first=Eric|date=2006-05-22|work=International Herald Tribune|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070911093745/http://www.iht.com/articles/2006/05/21/yourmoney/movies22.php|archivedate=2007-09-11}}</ref> ೧೦೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳ (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೨.೨&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆ ಪ್ರಚಾರದ ಪೈಕಿ, ಇದರ ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗ ನಿರ್ಮಾಪಕರಿಂದ ಬಂದರೆ, ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಬ್ರಾಂಡ್‌-ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಹಾಗೂ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು.<ref name="sponsors">{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1717343,prtpage-1.cms|title=Moolah Ad-on|last=Sawhney|first=Anubha|date=2006-07-08|work=The Times of India}}</ref> ರಹಮಾನ್‌ನ ಹಿಂದಿನ ಸಂಗೀತಮಯ ಸಾಧನೆಯಾದ ''[[ಸಾಥಿಯಾ]]'' ಚಿತ್ರವು ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗಿನಿಂದಲೂ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಈ ಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="music_release">{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/18849.html|title=Rang De Basanti - a winner for A. R. Rehman?|date=2005-12-08|publisher=IndiaGlitz}}</ref> ೨೦೦೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಇದರ ಧ್ವನಿಪಥವು ಸಾಧಾರಣಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/musicreview/8017.html|title=Rang De Basanti - A six on ten|date=2005-12-11|publisher=IndiaGlitz}}</ref><ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://in.rediff.com/movies/2005/dec/12rang.htm|last=Verma|first=Sukanya|title=Rang De Basanti's music works|date=2005-12-12|publisher=Rediff.com}}</ref><ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.indiafm.com/movies/musicreview/12493/index.html|title=Rang De Basanti - Music review|last=Tuteja|first=Joginder|date=2005-12-13|publisher=Indiafm.com}}</ref> ಇದರ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ, ''ಮಸ್ತಿ ಕಿ ಪಾಠ್‌ಶಾಲಾ'' ಕ್ಕೆ (ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದಾಗ: ''ತಮಾಷೆಯ ಶಾಲಾಕೊಠಡಿ'' ), ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಗಳು ೨೦೦೬ರ "ವರ್ಷದ ಹಾಡು" ಎಂಬ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ನೀಡಿದರೆ,<ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.hindu.com/mp/2007/02/24/stories/2007022402080200.htm|title=`All I have is my music'|last=Nagarajan|first=Saraswathy|date=2007-02-24|work=The Hindu|archive-date=2011-06-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110623181218/http://www.hindu.com/mp/2007/02/24/stories/2007022402080200.htm|url-status=dead}}</ref> ಎರಡು ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು [[ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ]] ನಾಮಕರಣವೊಂದಕ್ಕೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-05-10|url=http://www.telegraphindia.com/1061222/asp/etc/story_7144101.asp|title=‘I’m dedicating it to Ustad’|last=Hazarika|first=Sneha|date=2006-12-22|work=The Telegraph|archive-date=2008-10-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20081024030524/http://www.telegraphindia.com/1061222/asp/etc/story_7144101.asp|url-status=dead}}</ref> ಚಿತ್ರವು ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆಯೇ, ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಹಲವಾರು ಉನ್ನತ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಆವೃತ್ತಿಯ ಬಾಟಲಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ [[ದಿ ಕೋಕಾ-ಕೋಲಾ ಕಂಪನಿ|ದಿ ಕೋಕಾ-ಕೋಲಾ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ]] ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಇದು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸಂಗೀತದ CDಗಳು ಹಾಗೂ ಕ್ಯಾಸೆಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಕೋಲಾ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗಿನ ಸಹವರ್ತಿ-ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ಪಡೆದ [[ಸಂಗ್ರಹಯೋಗ್ಯ]] ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳ ಮಾರಾಟವನ್ನೂ ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite news|accessdate=2009-04-22|url=http://www.coca-colaindia.in/media/media_news_releases_detail.aspx?id=137|title=Aamir Khan Launches "Coca-Cola’s Rang De Basanti" Special Edition Bottles|date=2006-01-17|publisher=The Coca Cola Company}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿದ್ಧ-ಉಡುಪುಗಳ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟ ಸರಣಿಯಾದ ಪ್ರವೋಗ್‌ ಕಂಪನಿಯು, ಭಾರತದ ಯುವಜನತೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಒಂದು ವಿಶೇಷವಾದ ಸೀಮಿತ ದಾಸ್ತಾನಿನ ವಸ್ತ್ರದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸರಕನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/19269.html|title= 'Rang De Basanti' joins hand with Provogue|date=2005-12-25|publisher=Indo-Asian News Service}}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, [[LG ಸಮೂಹ]], ಬರ್ಜರ್‌ ಪೇಂಟ್ಸ್‌, [[ಭಾರ್ತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ]] ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಕಂಪನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿದ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="sponsors" /> ತಮ್ಮ ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವರ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಲುವಾಗಿ [[MSN]] ಇಂಡಿಯಾ, [[ಚಾನೆಲ್‌ V]] ಮತ್ತು [[ರೇಡಿಯೋ ಮಿರ್ಚಿ|ರೇಡಿಯೋ ಮಿರ್ಚಿಯಂಥ]] ಹಲವಾರು ಮಾಧ್ಯಮ ಪಾಲುದಾರರೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು.<ref name="dilip">{{cite paper | author = Dilip, Meghna | title = Rang De Basanti - Consumption, Citizenship And The Public Sphere | version = | publisher = University of Massachusetts, Amherst | date = 2008 | url =http://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1116&context=theses| format = [[Portable Document Format|PDF]] | accessdate = 2009-02-17 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಮೊಬೈಲ್‌ ಕಂಟೆಂಟ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದರಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ವಿಡಿಯೋ ಅಟವು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಥಾಸ್ವರೂಪದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.contentsutra.com/entry/mobile2win-launches-rang-de-basanti-game-on-mobile/|title=Mobile2win Launches “Rang De Basanti” Game On Mobile|date=2006-03-28|publisher=contentSutra.com|archive-date=2008-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309124021/http://www.contentsutra.com/entry/mobile2win-launches-rang-de-basanti-game-on-mobile/|url-status=dead}}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯು, ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್‌ ನಗರಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಈ ಚಿತ್ರದೆಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಲವು ತೋರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರವು ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ವಾರದಲ್ಲಿಯೇ ದಾಖಲಾರ್ಹ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಮಾಡಿತು.<ref name="hindu_opening_report">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200602051071.htm |title=Rang De Basanti bowls over audiences ; accolades from Bollywood|date=2006-02-05|work=The Hindu|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060207021723/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200602051071.htm|archivedate=2006-02-07}}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಪುಷ್ಟಿನೀಡುವಂತೆ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಗಳಿಕೆಯ ಶೇಕಡಾ ೫೫ರಷ್ಟು ಭಾಗವು ಈ ನಗರಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಿಂದಲೇ ಬಂದಿತು.<ref name="ET_multiplexes">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://economictimes.indiatimes.com/ET_Features/The_Sunday_ET/Business_Of_Bollywood/Q_up_to_Q3/rssarticleshow/2172007.cms |title=Q up to Q3|date=2006-10-15|last=Raghavendra|first=Nandini|publisher=[[The Economic Times]]}}</ref> ಬಾಲಿವುಡ್‌ನ ಸ್ವಂತ ನೆಲೆಯಾದ ಮುಂಬಯಿಯಿಂದ ಬಂದ ಮೊದಲನೇ ವಾರದ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಸಂಗ್ರಹಗಳೇ, ೪೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳನ್ನೂ (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೮೮೦,೦೦೦ US$) ಮೀರಿಸುವಂತಿದ್ದರೆ, ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳು ಮುಂಬಯಿಯ ಆದಾಯದ ಅರ್ಧದಷ್ಟನ್ನು ಗಳಿಸಿದವು. ದೇಶದಾದ್ಯಂತದ ಮೊದಲನೇ ವಾರದ ಸಂಚಿತ ಗಳಿಕೆಯು ಸುಮಾರು ೮೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳಷ್ಟು (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೧.೭೬&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಇತ್ತು. ಅದೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಿಂದ ಬಂದ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಗಳಿಕೆಗಳು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ೬೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳನ್ನೂ (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೧.೩೨&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಮೀರಿಸಿದ್ದವು.<ref name="hindu_opening_report" /> ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೬೦ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಮೊದಲನೇ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೩೧&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳನ್ನು (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೭೦೦,೦೦೦ US$) ಮತ್ತು ೧೦ ವಾರಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೯೯&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಗಳನ್ನೂ (ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ೨.೨&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು.<ref name="numbers">{{cite web|title=Rang De Basanti - Box Office Data, Movie News, Cast Information|url=http://www.the-numbers.com/movies/2006/0RABD.php|publisher=The Numbers|accessdate=2008-03-23|archive-date=2008-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20080129095556/http://www.the-numbers.com/movies/2006/0RABD.php|url-status=dead}}</ref> &nbsp;೧.೨೩&nbsp;ಶತಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳು (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೨೭&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವೊಂದರಿಂದಲೇ ಬರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಗಳಿಸಿದ ಹಣವು&nbsp;೧.೩೬&nbsp;ಶತಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳಿಗಿಂತಲೂ (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೩೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು.<ref name="numbers" /> ಚಲನಚಿತ್ರವು ಚಿತ್ರಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಒಂದು ವಾರದೊಳಗಾಗಿ, ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸುಮಾರು ೧೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ ರೂ.ಮೌಲ್ಯದ (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೨೨೦,೦೦೦ US$) ನಕಲಿ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟುಗೋಲು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref name="piracy_1crore">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.indiaglitz.com/channels/hindi/article/20154.html |title=Rang De Basanti rises from crisis|date=2006-02-01|publisher=Indiaglitz.com}}</ref> ''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯ ವತಿಯಿಂದ ಮಾಡಲಾದ ಒಂದು ವರದಿಯು, ಅಂತರಜಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಸ್ವಾಮ್ಯಚೌಯವನ್ನು ಎತ್ತಿತೋರಿಸಿತು ಹಾಗೂ ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಯಂಥ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಉಚಿತವಾಗಿ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್‌ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು.<ref name="piracy_internet">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1437753.cms |title=Movies? Just click 'n' watch|last=Tippu|first=Sufia|date=2006-03-04|work=The Times of India}}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವನ್ನು ನೀಡಲು, UTV ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಷರ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ಜನಾಂಗ|ಭಾರತೀಯ ಜನಾಂಗವು]] ವಾಸಮಾಡುವ [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ನಗರ]], [[ಹೂಸ್ಟನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಡಲ್ಲಾಸ್‌]] ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ ತಾಣಗಳ ಮೇಲೆ ಸ್ವಾಮ್ಯಚೌರ್ಯ-ನಿರೋಧಕ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು. ೨೦೦೬ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ೧೫ರಂದು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿದ್ದ DVD ಬಿಡುಗಡೆಗೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ನಕಲಿ [[DVD]] ಮಾರಾಟಗಳು ಇರಬಾರದೆಂಬುದನ್ನು ಖಾತ್ರಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ದಾಳಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="piracy_counter">{{cite news|accessdate=2008-03-23|url=http://www.utvmotionpictures.com/media-centre/195.html |title=UTV commences serious Anti-Piracy raids in Canada & US|date=2006-03-09|publisher=UTV Motion Pictures}}</ref> DVD ಬಿಡುಗಡೆಯು ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೭೦,೦೦೦ ಪ್ರತಿಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾರಾಟವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಎಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. DVD ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ [[VCD]] ಬಿಡುಗಡೆಯು ೩೦&nbsp;ಶತಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು (ಸರಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ೬೬೦&nbsp;ದಶಲಕ್ಷ US$) ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದವು.<ref name="dvd_sales">{{cite news|accessdate=2009-04-21|url=http://news.webindia123.com/news/new/archives/ar_showdetails.asp?id=461910&cat=India&n_date=2006|title=Rang De Basanti, India's official entry to Oscars|date=2006-09-26|work=Webindia123.com|archive-date=2012-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120307132234/http://news.webindia123.com/news/new/archives/ar_showdetails.asp?id=461910&cat=India&n_date=2006|url-status=dead}}</ref> == ಪುರಸ್ಕಾರ == ===ವಿಮರ್ಶಾ ಪುರಸ್ಕಾರ=== [[ನಿರ್ಮಾಪಕ [[ರಾಕೇಶ್ ಓಂಪ್ರಕಾಶ್ ಮೆಹ್ರಾ]] (ಎಡಭಾಗ) ೨೦೦೬ರ [[ಭಾರತದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ|ಭಾರತದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿನ]] ಚಲನಚಿತ್ರದ ಅರ್ಪಣೆಯ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿರುವುದು]] ವಿಮರ್ಶಕರು ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಮಗ್ರ ತಾರಾಗಣದ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಗೆ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದನೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಮತ್ತು ಕಥೆಯ ಕುರಿತು '' ವಿಮರ್ಶಕರು ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಮಗ್ರ ತಾರಾಗಣದ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಗೆ ಒಂದು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದನೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಮತ್ತು ಕಥೆಯ ಕುರಿತು ''[[ದಿ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯು ಧನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬರೆಯಿತಾದರೂ, "ಚಿತ್ರವು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಸಂದೇಶವು ಚಿತ್ರದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ತೆಳುವಾಗುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತು.<ref name="IE_review">{{cite news|title=Movie Review: Rang De Basanti|last=Adarsh|first=Taran|work=[[The Indian Express]]|date=2006-01-26|url=http://www.expressindia.com/news/fullstory.php?newsid=62035|accessdate=2008-03-23|archive-date=2009-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20090923032414/http://www.expressindia.com/news/fullstory.php?newsid=62035|url-status=dead}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ತಾರಾಗಣವನ್ನು ಅದರ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು [[ಬಿನೋದ್‌ ಪ್ರಧಾನ್‌|ಬಿನೋದ್‌ ಪ್ರಧಾನ್‌ರನ್ನು]] ಅವರ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೊಗಳುತ್ತಾ, ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವು ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೊಂದಿಗೆ ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣಲಿದೆ ಎಂದು ತರಣ್‌ ಆದರ್ಶ್‌ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬರೆದ.<ref name="IE_review" /> ದಿ ''[[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಸಾರೀಕರಿಸುತ್ತಾ, ಇದೊಂದು "ಉತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನುಳ್ಳ, ಕುಶಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೆಣೆದ [ಮತ್ತು] ಚಿಂತನೆಗೆ ಗ್ರಾಸ ಒದಗಿಸುವ ಮನರಂಜನಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರ" ಎಂದು ಹೇಳಿತು.<ref name="HT_review">{{cite news|title=Is Rang De Basanti India's best bet?|last=Chatterjee|first=Saibal|work=[[Hindustan Times]]|date=2006-09-26|url=http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=e3446020-b25f-40db-8ee1-b88eafffd885|accessdate=2008-03-23|archive-date=2009-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20090107122012/http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=e3446020-b25f-40db-8ee1-b88eafffd885|url-status=dead}}</ref> [[Rediff.com|Rediff.comನ]] ಸಾಯಿಸುರೇಶ್ ಶಿವಸ್ವಾಮಿ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಾ, ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ದಂಥ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ "ಬೋಧಿಸುವ ಚಟಕ್ಕೆ" ಇಳಿದುಬಿಡುತ್ತವೆ; ಆದರೆ ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ತನ್ನ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಮೆಹ್ರಾ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ತಾನು ನಂಬಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿ, ಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತ, ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ, ಸಂಭಾಷಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ತಾನು ಮೆಚ್ಚಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ.<ref name="rediff_review">{{cite news|title=Rang De Basanti: young and restless|last=Sivaswamy|first=Saisuresh|publisher=[[Rediff.com]]|date=2006-01-26|url=http://in.rediff.com/movies/2006/jan/26rdb.htm|accessdate =2008-03-23}}</ref> ನಿರ್ಮಿಸಲು ಕಷ್ಟವಾಗಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದಕ್ಕೆ ಕಥೆಯೊಂದನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕಮಲೇಶ್ ಪಾಂಡೆಗೆ ಕೀರ್ತಿ ಸಲ್ಲಬೇಕು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯು, ಯುವಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಧೀರೋದಾತ್ತ ನಾಯಕರಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾಗುವಿಕೆಯು ಕೊಂಚ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಂಡಿತು ಎಂದು ಹೇಳುವುದನ್ನು ಮರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ರಕಥೆ, ನಿರ್ದೇಶನ ಮತ್ತು ತಾರಾಗಣ ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಹೊಗಳಿಕೆ ಬಂದಿತಾದರೂ ರಹಮಾನ್‌ರ ಧ್ವನಿಪಥದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೊಂದು ಬಿರುಸು ಕಾಣಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು.<ref name="hindu_review">{{cite news|title=Both dream and nightmare|last=Kamath|first=Sudhish|work=[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]|date=2006-02-03|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2006/02/03/stories/2006020302480300.htm|accessdate=2008-05-04|archive-date=2008-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080225091011/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2006/02/03/stories/2006020302480300.htm|url-status=dead}}</ref> ಭಾರತದಾಚೆಗಿನ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಧನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. [[BBC|BBCಯಿಂದ]] ಬಂದ ವಿಮರ್ಶೆಯು ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾದ [[ಐದು ತಾರೆಗಳ]] ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು "ಪ್ರಣಯ, ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಒಂದು ಮನರಂಜನಾತ್ಮಕ ಮಿಶ್ರಣ" ಎಂಬ ಮಾತನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿತು.<ref name="BBC_review" /> ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಿರ್ಮಾಣ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ತಾರಾಗಣದ ಕುರಿತು ''[[ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ಕ್ರಾನಿಕಲ್‌]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯು ಉತ್ತಮವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೇ ನೀಡಿತಾದರೂ, ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವೊಂದು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ಅದು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ವಧೆಯ ಕುರಿತಾದ ಮೆಹ್ರಾನ ಗೊಂದಲಹುಟ್ಟಿಸುವ ಸಂದೇಶ ಹಾಗೂ ಕಳಪೆಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾದ ಪಾತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಅದರ ತಿರಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಅಂಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.<ref>{{cite news|title=Movie Review: Rang De Basanti|last=Johnson|first=G. Allen|work=[[San Francisco Chronicle]]|date=2006-05-05|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2006/05/05/DDGHDIL8KO1.DTL#flick|accessdate =2008-03-23}}</ref> ''[[ವೆರೈಟಿ]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯ ಡೆರೆಕ್‌ ಎಲ್ಲೆ ಎಂಬಾತ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಹೊಗಳಿ ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌ನ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಧನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಇದು ಸ್ಮರಣೀಯವಲ್ಲದ ಸಂಗೀತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಆತ, "ಈ ಚಿತ್ರವು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ", ಹೀಗಾಗಿ ಅದು ಚಿತ್ರದ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ.<ref>{{cite news|title=Rang De Basanti Review|last=Elley|first=Derek|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=2006-02-05|url=http://www.variety.com/review/VE1117929483.html?categoryId=31&cs=1|accessdate =2008-03-23}}</ref> [[ಬ್ಲೂಂಬರ್ಗ್‌]] ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ಮಾಧ್ಯಮವು "ಯುವಕರ ತಾರಾಗಣದ ಕಚ್ಚಾ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌ನ ಅತ್ಯದ್ಭುತವಾಗಿ ಹುರಿದುಂಬಿಸುವ ಧ್ವನಿಪಥ"ದ ಕುರಿತು ಧನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬರೆಯಿತು.<ref>{{cite news|title=Aamir Khan's `Rang de Basanti' Has Raw Energy: Movie Review|last=Mohideen|first=Nabeel|publisher=Bloomberg.com|date=2006-02-01|url=https://www.bloomberg.com/apps/news?pid=10000088&sid=aLgKdgt4AprM&refer=culture|accessdate =2008-03-23}}</ref> ===೨೦೦೭ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಕೆ=== ಚಲನಚಿತ್ರವು "ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತವತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮೀಯ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ", ''[[ಕ್ರಿಷ್‌]]'' , ''[[ಲಗೇ ರಹೋ ಮುನ್ನಾ ಭಾಯಿ]]'' , ''[[ಓಂಕಾರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಕಭಿ ಅಲ್ವಿದ ನಾ ಕೆಹನಾ]]'' ದಂಥ ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಬಂದ ತೀವ್ರ ಪೈಪೋಟಿಯ ನಡುವೆಯೂ ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು [[79ನೇ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗಾಗಿ]] ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರವೇಶವಾಗಿ ಆರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news|title=Rang De Basanti chosen for Oscars|publisher=[[BBC]]|date=2006-09-26|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5380456.stm|accessdate=2008-06-27}}</ref><ref>{{cite news|title=Bollywood film Rang de Basanti is India's entry for Oscars|publisher=Monstersandcritics.com|date=2006-09-26|url=http://www.monstersandcritics.com/movies/news/article_1204983.php/Bollywood_film_Rang_de_Basanti_is_Indias_entry_for_Oscars|accessdate=2008-06-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081212011233/http://www.monstersandcritics.com/movies/news/article_1204983.php/Bollywood_film_Rang_de_Basanti_is_Indias_entry_for_Oscars|archivedate=2008-12-12|url-status=dead}}</ref> ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಆಯ್ಕೆಯು ಸರಿಯಾಗಿತ್ತೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬುದನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವಾಗ, ''ಓಂಕಾರ'' ಚಿತ್ರವು [[ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌|ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ನ]] ''[[ಒಥೆಲೊ]]'' [[ನಾಟಕ|ನಾಟಕದ]] ರೂಪಾಂತರವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸದಸ್ಯರು ಆ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು ಎಂದು ವಿಮರ್ಶಕರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು.<ref name="HT_review" /><ref>{{cite news|title=Will Rang De Basanti make the Oscars cut?|work=[[The Economic Times]]|last=Doctor|first=Vikram|date=2006-09-26|url=http://economictimes.indiatimes.com/articleshow/2027029.cms|accessdate=2008-06-27}}</ref> ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಳುಕುಗಳ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಆಸ್ಕರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಮೆಹ್ರಾನ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ,<ref>{{cite news|title=An Oscar for the mantelpiece|work=The Times of India|date=2006-09-05|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1960026.cms|accessdate=2008-06-27}}</ref> ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರಚಾರ ನೀಡಿ ಬೆಂಬಲಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌ [[ಪೂರ್ವ ತೀರ]] ದೇಶಗಳಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ. ಆತನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪ್ರಚಾರದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾ, [[20ತ್‌ ಸೆಂಚುರಿ ಫಾಕ್ಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ವಾಲ್ಟ್‌ ಡಿಸ್ನೆ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌|ವಾಲ್ಟ್‌ ಡಿಸ್ನೆ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ತನ್ನ ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಹಾಗೂ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜಿಸಿದ.<ref>{{cite news|title=Aamir's Oscar plans for Rang De Basanti|publisher=Rediff.com|date=2006-09-27|url=http://www.rediff.com/movies/2006/sep/27oscar.htm|accessdate=2008-06-27}}</ref> ವಿದೇಶಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ ನಾಮಕರಣಗಳು ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಸೇರಿಸದೇ ಇದ್ದಾಗ, ಸದರಿ ಚಿತ್ರವು ಆಸ್ಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಭಾರತದ ವತಿಯಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರವೇಶವಾಗಬೇಕಿತ್ತೇ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಕುರಿತಾದ ಚರ್ಚೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸ್ಕ್ರೂವಾಲಾ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದ ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಯೊಂದರ ಇಂಥದೇ ಒಂದು ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ, ಇಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವ ಕಲಾತ್ಮಕ ಮಾನದಂಡಗಳ ಅರಿವು ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗೆ ಇದೆಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಸದರಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಗೆ ಕೇಳಲಾಯಿತು. ''ಓಂಕಾರ'' ಚಿತ್ರವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ್ದೇ ಆಗಿದ್ದರೆ ಅದೊಂದು ಉತ್ತಮ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆಯ ಒಂದು ವರ್ಗವು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟರೆ, ಅಕಾಡೆಮಿ ಸದಸ್ಯರ [[ಪಶ್ಚಿಮ]]-ಕೇಂದ್ರಿತ ಸಂವೇದನಾಶೀಲತೆಗಳ ಕುರಿತು ಮತ್ತೊಂದು ವರ್ಗವು ಚರ್ಚಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾದ ಒಂದು [[SMS]] ಜನಮತ ಸಂಗ್ರಹದಿಂದ ಬಂದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಸೂಚಿಸಿದ ಪ್ರಕಾರ, ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಆಸ್ಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಶೇಕಡಾ ೬೨ರಷ್ಟು ಮಂದಿ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದರು.<ref>{{cite news|title=Why Rang De Basanti was the wrong one for Oscar?|publisher=Moneycontrol.com|date=2007-01-18|url=http://www.moneycontrol.com/india/newsarticle/stocksnews.php?cid=1&autono=31493&source=ibnlive.com|publisher=IBNLive.com|accessdate=2008-06-27}}</ref> ===ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು=== ಇತರ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ, [[ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರವು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು. ಭಾರತ-ಮೂಲದ ವಾರ್ಷಿಕ [[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಇದು ಗೆದ್ದಿತು. [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ]], [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿರುವ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- ಪುರುಷ]] (ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌), [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಕಲನ]] (ಪಿ. ಎಸ್. ಭಾರತಿ), [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ]] ಮತ್ತು [[ಹೊಸ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿರುವ ಆರ್‌ಡಿ ಬರ್ಮನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ([[ನರೇಶ್ ಅಯ್ಯರ್‌]]) ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರವು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.<ref name="TOI_BAFTA">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Rang_De_Basanti_sweeps_Filmfare_awards/articleshow/1676126.cms |title=Rang De Basanti sweeps Filmfare awards|date=2007-02-25|work=The Times of India}}</ref> ಇತರ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ]], [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ]] (ಸೋಹಾ ಆಲಿ ಖಾನ್‌), ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆ (ರೆನ್ಸಿಲ್‌ ಡಿ'ಸಿಲ್ವಾ ಮತ್ತು ರಾಕೇಶ್ ಮೆಹ್ರಾ) ಮತ್ತು [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿ]] ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ೨೦೦೭ರ [[ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಕಾಡೆಮಿ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಇದು ಗೆದ್ದಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.iifa.com/web07/showcase/2007-winnerslist.htm|title=Latest winners and nominees|accessdate=2008-03-21|year=2007|month=February|publisher=International Indian Film Academy|archive-date=2012-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20120207221602/http://www.iifa.com/web07/showcase/2007-winnerslist.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="hindu_IIFA">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/2007/06/11/stories/2007061101302000.htm|title=Rang de Basanti top film at IIFA|date=2007-06-11|work=The Hindu|archive-date=2008-04-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20080408161747/http://www.hindu.com/2007/06/11/stories/2007061101302000.htm|url-status=dead}}</ref> ಇವುಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ೨೦೦೬ರ [[ಜಾಗತಿಕ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]]<ref name="TOI_GIFA">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://timesofindia.indiatimes.com/India/Munnabhai_gets_best_film_award_/articleshow/761898.cms |title=Munnabhai gets best film award|date=2007-12-10|work=The Times of India}}</ref> ಮತ್ತು ೨೦೦೭ರ [[ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ]] ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಎಂಟು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು,<ref name="Star_screen">{{cite news|accessdate=2009-04-22|url=http://www.bollywood.com/node/893|title=Hrithik, Kareena bag best actor Star Screen awards|date=2007-01-07|publisher=Bollywood.com|archive-date=2011-07-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20110708083006/http://www.bollywood.com/node/893|url-status=dead}}</ref> ಮತ್ತು ೨೦೦೭ರ [[ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ]] ಪೈಕಿ ಆರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="hindu_ZCN">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200704021311.htm|title=Rakyesh Mehra gets Best Director trophy at the Zee Cine awards|date=2007-04-02|work=The Hindu|archive-date=2007-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20070812214722/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200704021311.htm|url-status=dead}}</ref> ೨೦೦೭ರ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್‌]] ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರದ]] ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref name="dvd_sales" /><ref name="hindu_BAFTA">{{cite news|accessdate=2008-03-21|url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200701122168.htm |title=Rang De Basanti gets BAFTA nomination|date=2007-01-12|work=The Hindu|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071206053213/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/009200701122168.htm|archivedate=2007-12-06}}</ref> == ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಭಾವ == [[File:RDB advertisements.jpg|thumb|ಭಾರತೀಯ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಚಿತ್ರಸರಣಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಒಂದು ಸಚಿತ್ರ ಜೋಡಣೆಕೃತಿ (ಮೇಲಿನಿಂದ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ: ತೆಹೆಲ್ಕಾದವರ ಎರಡನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ ನಿಯತಕಾಲಿಕ, ಒಂದು ವ್ಯಾಹವಾರಿಕ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಮತ್ತು ಅಮುಲ್‌ – ಒಂದು ಹೈನು ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ತಯಾರಕ). ]] ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಚಿತ್ರವು ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತ್ತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ [[ಬ್ಲಾಗ್‌]] ಬರಹಗಾರರ ನಡವಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಗಳ ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನವು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳೆಡೆಗಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಕ್ರೋಶದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಶಾಹಿ ಮನೋವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮುಳುಗಿಹೋಗಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅದಕ್ಷತೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಈ ಆಕ್ರೋಶ ಮೂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ವಿಶೇಷ. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಪ್ರಚೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತೀವ್ರ ರಾಜಕೀಯ ಚರ್ಚೆಗಳು ಇದೇ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದವು.<ref name="dilip" /> ಕಥಾಲೇಖಕ ಡಿ'ಸಿಲ್ವಾ ಈ ಕುರಿತಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವು "ಎಲ್ಲೋ ಒಂದು ಕಡೆ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ನೆನಪಿಗೆ ತರುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.<ref name="vajpayee">{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.rediff.com/movies/2006/feb/14rang.htm |title=Vajpayee sings Rang De tune!|first=Nanditta|last=Chibber|date=2006-02-14|publisher=Rediff.com}}</ref> ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆ ಹಾಗೂ ಚರ್ಚೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ಅನೇಕರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವನ್ನೂ ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿತು. [[ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ|ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ]] ನಾಗರಿಕರು ಹೇಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಬೇಕು ಹಾಗೂ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಹಾಗೂ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸುವ ಮತ್ತು ಮತದಾನ ಮಾಡುವ ನಾಗರಿಕರ ಸರಳ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವುದರ ಕುರಿತು ಕೆಲವೊಂದು ಚರ್ಚೆಗಳು ನಡೆದವು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ದೇಶದೆಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ತೋರುವಂತಾಗುವುದರ ಕುರಿತೂ ಇತರ ಕೆಲವರು ಚಿಂತನೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು.<ref name="dilip" /> ಅತಿರೇಕದ ದೇಶಪ್ರೇಮದ ಅಬ್ಬರವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಇತರ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಹಲವಾರು ಯುವ ಭಾರತೀಯರು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ.<ref>{{cite news|accessdate=2009-02-17|url=http://www1.timesofindia.indiatimes.com/Cities/Hyderabad_Times/GenX_patriotism_The_new_formula_/articleshow/msid-1400916,curpg-1.cms|title=GenX patriotism: The new formula|first=Nikita|last=Doval|work=Hyderabad Times|date=2006-02-04|archive-date=2009-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20090111112911/http://www1.timesofindia.indiatimes.com/Cities/Hyderabad_Times/GenX_patriotism_The_new_formula_/articleshow/msid-1400916,curpg-1.cms|url-status=dead}}</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಿರುವಾಗ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು-ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲು ಯುವ ಕ್ರಿಯಾವಾದವು ಬೀದಿಗಿಳಿಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲರ-ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆದ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ, ೧೯೯೯ರ [[ಜೆಸ್ಸಿಕಾ ಲಾಲ್‌ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣ|ಜೆಸ್ಸಿಕಾ ಲಾಲ್‌ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣದ]] ಮೇಲೆ ಇದರ ನೇರ ಪ್ರಭಾವ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ, ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಲ್ಲದ [[ಆಪಾದನೆಯ ಆರೋಪ]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರತಿಕೂಲ ಸಾಕ್ಷಿ|ಪ್ರತಿಕೂಲ ಸಾಕ್ಷಿಗಳ]] ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವೊಂದು ಖುಲಾಸೆ ಮಾಡಿತು.<ref name="manu_acquittal">{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.rediff.com/news/2006/feb/21manu.htm |title=Manu Sharma, eight others acquitted in Jessica murder case|date=2006-02-21|publisher=Rediff.com}}</ref> ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮರು-ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಆಗ್ರಹಿಸಿದ ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಆಂದೋಲನಗಳನ್ನು ಇದು ಚುರುಕುಗೊಳಿಸಿತು. [[ನವದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯ]] [[ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್‌]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದ ನಾಯಕ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಮೌನವಾದ, ಮೋಂಬತ್ತಿ-ಬೆಳಕಿನ ಜಾಗರಣೆ ನಡೆಸುವ ದೃಶ್ಯದಿಂದ ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮೂಲಕ, ಇಂಥದೇ ಒಂದು ಪ್ರದರ್ಶನಕಾರರ ಗುಂಪು ತನ್ನ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗೆ ದನಿ ನೀಡುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಇದೇ ಸ್ವರೂಪದ ಪ್ರತಿಭಟನಾ ಸಭೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9506E3DB1031F930A25750C0A9609C8B63 |title=Acquittal in Killing Unleashes Ire at India's Rich|first=Somini|last=Sengupta|date=2006-03-13|work=[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]}}</ref> ಇದಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಜನಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಸಮೀಕ್ಷೆಯೊಂದನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ''ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ'' ಯಂಥ ಚಿತ್ರಗಳೇ ಇದರ ಹಿಂದಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದವರ ಪೈಕಿ ಶೇಕಡಾ ಹದಿನೆಂಟಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂದಿ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದರು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1531536.cms |title='We will not take things lying down anymore'|first=Purnima|last=Sharma|date=2006-05-15|work=The Times of India}}</ref> [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ ಮಟ್ಟೂ|ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ ಮಟ್ಟೂರವರ]] [[ಅತ್ಯಾಚಾರ]] ಮತ್ತು [[ಕೊಲೆ]] ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಮತ್ತೊಂದು ಬೃಹತ್ ಯುವ ಕ್ರಿಯಾವಾದವು ಕಂಡುಬಂತು. ಈ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಭಾರತ, ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಇದೇ ಸ್ವರೂಪದ ಪ್ರತಿಭಟನಾ ಸಭೆಗಳು ಜರುಗಿದ್ದನ್ನು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.ndtv.com/convergence/ndtv/videos.aspx?id=4978|title=Making a difference|publisher=[[NDTV]]|archive-date=2012-09-08|archive-url=https://archive.is/20120908064437/http://www.ndtv.com/convergence/ndtv/videos.aspx?id=4978|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.hindu.com/2006/07/24/stories/2006072413180100.htm|title=Seeking justice in Priyadarshini murder case|date=2006-07-24|work=[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]|archive-date=2009-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20090624130522/http://www.hindu.com/2006/07/24/stories/2006072413180100.htm|url-status=dead}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಂತರ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ [[ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗಾಗಿ]] ಮೀಸಲಾತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯು ಕಂಡುಬಂತು. ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿಭಟನಾ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ವೈದ್ಯರು ಹಾಗೂ ಎಂಜಿನಿಯರುಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸಿದರು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-15|url=http://www.businessweek.com/globalbiz/content/may2006/gb20060519_993959.htm|title=India's Affirmative Action Rocks the Boat|date=2006-05-19|last=Kripalani|first=Manjeet|work=[[BusinessWeek]]}}</ref> ನೆರೆಯ ದೇಶವಾದ [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ|ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ]] ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಇದೇ ಸ್ವರೂಪದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರವು ಅಲ್ಲಿ ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತಗೊಂಡ ''ಜಂಗ್‌'' ಎಂಬ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯು ಒಂದು ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ನಾಗರಿಕರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕಡೆಗೆ ಗಮನ ಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲು ಪಣತೊಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite news|accessdate=2008-08-24|url=http://www.paktribune.com/news/index.shtml?154528|title=Rang De Basanti inspires new Pakistani news channel|date=2006-09-18|work=The Pak Tribune|archive-date=2006-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20061022090912/http://www.paktribune.com/news/index.shtml?154528|url-status=dead}}</ref> ಈ ರೀತಿಯ ಬಲವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದನೆಗಳಿಗೆ ನಟ ಕುನಾಲ್‌ ಕಪೂರ್‌ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುತ್ತಾ, "ಯುವಪೀಳಿಗೆಯು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಅನುಭವಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಇಡುಗಂಟಿನಲ್ಲಿ ದೇಶಭಕ್ತಿಯನ್ನು" ಸಾದರಪಡಿಸಿದ ಒಂದು ವೇಗವರ್ಧಕ ಅಥವಾ ಪರಿವರ್ತನಕಾರಿಯಾಗಷ್ಟೇ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ತನ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ.<ref>{{cite news|accessdate=2008-08-16|url=http://www1.timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1434954.cms|title=Why are we embarrassed to show love for India?|date=2007-01-24|last=Sharma|first=Jyoti|work=The Times of India|archive-date=2009-01-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20090114100731/http://www1.timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1434954.cms|url-status=dead}}</ref> ಭಾರತೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ, ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ ಪಡೆದ ಚಿತ್ರಿಕೆಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಉತ್ಪನ್ನದ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಆಗಾಗ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುವಂತಿತ್ತು.<ref>{{cite web|accessdate=2008-06-27|url=http://www.amul.com/2005hits/page15.html|title= Amul Hits of 2005 - 2006|publisher=[[Amul]]}}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ರಿಯಾವಾದದ ನಿದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವಾಗ, "RDB" (ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಕ್ಷೇಪಿತ ಶೀರ್ಷಿಕೆ) ಮತ್ತು "RDB ಪರಿಣಾಮ" ಎಂಬ ಪರಿಭಾಷೆಗಳನ್ನೂ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಬಳಸುತ್ತವೆ.<ref name="dilip" /> ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಚುನಾವಣೆಗಳು, ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿದ್ದುದಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾಗಿರುವ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಎದುರಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಹರಿಸಿದವು. ಇದನ್ನೇ ಓರ್ವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು "RDB ಲಕ್ಷಣ" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|accessdate=2008-07-05|date=2007-11-11|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2532182.cms|title=Campus netagiri gets radical|last=Saxena|first=Shobhan|work=The Times of India}}</ref> ಇದನ್ನೇ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು, ''ಅಂಡರ್ ದಿ ಇನ್‌ಫ್ಲುಯೆನ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ನಾಟಕವೊಂದನ್ನು ಕಮಲ್‌ ಸುನಾವಾಲಾ ಬರೆದಿದ್ದು, ಸದರಿ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ನಂತರ ಓರ್ವ ಯುವ [[ಭಾರತೀಯ ದೇಶಭ್ರಷ್ಟ|ಭಾರತೀಯ ದೇಶಭ್ರಷ್ಟನ]] ಜೀವನವು ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಈ ನಾಟಕವು ಹೇಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|accessdate=2008-06-27|url=http://www.dnaindia.com/report.asp?newsid=1124157|title= Play it again, son!|date=2007-09-28|last=Guha|first=Aniruddha|publisher=Daily News & Analysis}}</ref> ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿರಿ== *[[ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಗಳಿಕೆ ಮಾಡಿದ ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ== *ದಿಲೀಪ್, ಮೇಘನಾ (೨೦೦೮), "[http://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1116&amp;context=theses ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ - ಕನ್ಸಂಪ್ಷನ್‌, ಸಿಟಿಜನ್‌ಷಿಪ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಪಬ್ಲಿಕ್‌ ಸ್ಪಿಯರ್‌]", ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಆಫ್‌ ಆರ್ರ್ಟ್ಸ್‌ ಪ್ರಬಂಧ, ಮೆಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಆಮ್ಹೆರ್ಸ್ಟ್‌, ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist|2}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *{{imdb title|id=0405508|title=Rang De Basanti}} * {{Amg movie|339565|Rang De Basanti}} *''[http://www.rediff.com/movies/rangde.htm ರಂಗ್ ದೇ ಬಸಂತಿ]'' at [[Rediff.com]] {{s-start}} {{s-ach|aw}} {{succession box | title=[[Filmfare Best Movie Award]] | years=2007 | before=''[[Black (film)|Black]]'' <br> ''ब्लैक'' | after= [[Taare Zameen Par]]}} {{end}} {{FilmfareBestMovieAward}} {{Bollywood}} [[ವರ್ಗ:2006ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಂಗ್ಲ-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿರುವ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಲ್ಲಿಕೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಪಂಜಾಬಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವಾಯುಯಾನದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಸಜ್ಜಿಕೆ]] [[ವರ್ಗ:ಬಾಲಿವುಡ್]] jh07i25d08z16ugizzz6lbyap3h2ils 0 22195 1258629 1192989 2024-11-19T21:25:13Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258629 wikitext text/x-wiki {{About||the 1939 film|Fast and Furious|other uses|The Fast and the Furious}} {{Infobox film | name = Fast & Furious | image = Fast_and_Furious_Poster.jpg | caption = Theatrical movie poster | director = [[Justin Lin]] | producer = [[Neal H. Moritz]]<br />[[Vin Diesel]]<br />Michael Fottrell<br />'''Co-Producer:'''<br />[[Ricardo Del Río]]<br />'''Executive Producer:'''<br />Samantha Vincent | writer = '''Screenplay:'''<br />[[Chris Morgan (writer)|Chris Morgan]]<br />'''Characters:'''<br />[[Gary Scott Thompson]] | starring = [[Vin Diesel]]<br />[[Paul Walker]]<br />[[Michelle Rodriguez]]<br />[[Jordana Brewster]]<br />[[John Ortiz]]<br />[[Laz Alonso]]<br />[[Gal Gadot]] | music = [[Brian Tyler (composer)|Brian Tyler]] | cinematography = [[Amir Mokri]] | editing = Fred Raskin<br />Christian Wagner | studio = [[Relativity Media]]<br />[[Original Film]]<br />[[One Race Films]]<br />[[Universal Pictures]]<br />[[Neal H. Moritz|Neal H. Moritz Productions]] | distributor = [[Universal Pictures]] | released = April 3, 2009 | runtime = 107 minutes | country = {{filmUS}} | language = English | budget = $85 million <ref>http://boxofficemojo.com/movies/?id=fastandthefurious4.htm</ref> | gross = $359,264,265<ref>{{Cite web |url=http://www.the-numbers.com/movies/2009/FFUR4.php |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-01-07 |archive-date=2011-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111118082357/http://www.the-numbers.com/movies/2009/FFUR4.php |url-status=dead }}</ref> | preceded_by = ''[[The Fast and the Furious: Tokyo Drift]]'' (2006) | followed_by = }} '''''ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ''' ಚಿತ್ರವು '''''ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌ 4'' ''' ಎಂದೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು, [[ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯ ನಾಲ್ಕನೇ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ|''ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯ ನಾಲ್ಕನೇ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ]]. ಈ ಚಿತ್ರ 2009ರ ಎಪ್ರಿಲ್‌ 3ರಂದು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಸರಣಿಯ ಮ‌ೂಲ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಮ‌ೂಲ ಚಿತ್ರ]]ದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿರುವ [[ವಿನ್‌ ಡೀಸಲ್‌‌]], [[ಪೌಲ್ ವಾಕರ್‌]], [[ಮಿಚೆಲ್‌ ರೊಡ್ರಿಗೋಜ್‌]], ಮತ್ತು [[ಜೋರ್ಡನ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್‌]] ಅವರು ಮತ್ತೆ ಅದೇ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿರುವರು. <ref>{{cite web|url=http://www.aintitcool.com/node/35874 |title=Another Familiar Face Is Returning For The New FAST AND THE FURIOUS Film!! |date=2008-03-06 |accessdate=2008-03-09 |author=Merrick |publisher=AintItCool.com}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.filmschoolrejects.com/news/michelle-rodriguez-joins-walker-and-diesel-for-the-fast-and-the-furious-4.php |title=Michelle Rodriguez Joins Walker and Diesel for The Fast and the Furious 4 |date=2008-03-07 |accessdate=2008-03-09 |author=Chris Beaumont |publisher=FilmSchoolRejects.com |archive-date=2010-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101112194223/http://www.filmschoolrejects.com/news/michelle-rodriguez-joins-walker-and-diesel-for-the-fast-and-the-furious-4.php |url-status=dead }}</ref> ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು [[ಜಸ್ಟಿನ್ ಲಿನ್‌]] ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸರಣಿಯ ಮ‌ೂರನೇ ಕಂತನ್ನು ಸಹ ಅವರೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು''[[The Fast and the Furious: Tokyo Drift]]'' . == ಕಥಾವಸ್ತು == [[ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಡೊಮಿನಿಕ್ ಟೊರೆಟ್ಟೊ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೊಸ ತಂಡವು ಇಂಧನ ಟ್ಯಾಂಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಟೊರೊಟ್ಟೊನ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಲೆಟ್ಟಿ, ರಿಕೊ, ಟೆಗೊ ಮತ್ತು ಹ್ಯಾನ್ ಲ್ಯೂ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಅಪಹರಣದ ನಂತರ, ಟ್ಯಾಂಕರ್‌ನ ಹಿಂತುದಿ ತುಂಬಾ ಬಿಸಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸುವ ಡೊಮಿನಿಕ್‌, "ನಿನ್ನದೇ ಏನಾದರೂ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು" ನಿನಗಿದು ಸಕಾಲ ಎಂದು ಹ್ಯಾನ್‌ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಇದರ ಬಳಿಕ ಬೇರೆಡೆಗೆ ಹೋಗುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಲೆಟ್ಟಿಯನ್ನು ಡೊಮ್‌ ತೊರೆಯುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಟೊರಟ್ಟೊ [[ಪನಾಮ ಸಿಟಿ]]ಯಲ್ಲಿರುವಾಗ, ಅವನಿಗೆ ತಂಗಿ ಮೀಯಾಳಿಂದ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಲಿಟ್ಟಿ ಕೊಲೆಯಾಗಿರುವ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಕೂಡಲೇ ಲಾಸ್ ಎಂಜಲೀಸ್‌ಗೆ ಡೊಮ್ ಮರಳುತ್ತಾನೆ, ಮತ್ತು ಲೆಟ್ಟಿ ಅಪಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾದ ಕಾರನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ [[ನೈಟ್ರೋಮಿಥೇನ್‌]] ಜಾಡು ಅವನಿಗೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಡೊಮ್‌ ನೈಟ್ರೋಮಿಥೇನ್‌ ಬಳಸುವ ಏಕಮಾತ್ರ ಕಾರ್‌ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ, ಆ ಇಂಧನಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಡೇವಿಡ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ಹೆಸರನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್‌ ನನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ನಡುವೆ, ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಅರ್ಟುಟೊ ಬ್ರಾಗಾನನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು FBI ಏಜೆಂಟ್‌ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಒ'ಕಾನ್ನರ್‌ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಹುಡುಕಾಟ ಡೇವಿಡ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ಇರುವಲ್ಲಿಗೆ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ಪಾರ್ಕ್‌ ಇರುವ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ತಲುಪುವ ಡೊಮ್‌, ಮತ್ತು ಪಾರ್ಕ್ ಓಡಿ ಹೋಗುವುದರ ಒಳಗೆ ಅವನನ್ನು ತಲೆಕೆಳಗು ಮಾಡಿ ಕಿಟಕಿಯ ಹೊರಗೆ ತೂಗು ಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಧಾವಿಸುವ ಬ್ರಿಯಾನ್, ಪಾರ್ಕ್‌‌ನನ್ನು ಬದುಕಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಪಾರ್ಕ್ FBIಯ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿದಾರನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಲಾಸ್‌ ಎಂಜಲೀಸ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗುವ [[ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ರೇಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಂತೆ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನನ್ನು ಪಾರ್ಕ್‌ ಮನವೊಲಿಸುತ್ತಾನೆ; ಈ ರೇಸ್‌ನ ವಿಜೇತರು, [[ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ-ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ಗಡಿ]] ಮ‌ೂಲಕ ಬ್ರಾಗನಿಗೆ [[ಹೆರಾಯಿನ್‌‌]] ಸಾಗಾಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಚಾಲಕರಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವರು. ಪೋಲಿಸರ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ [[ನಿಸಾನ್‌ ಸ್ಕೈಲೈನ್‌ GT-R]] ಅನ್ನು (ಇದು ಆಧುನೀಕರಿಸಿದ GT-T R34) ರೇಸ್‌ಗೆ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ರೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಡೊಮ್‌ ಕೂಡ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ರೇಸ್‌ನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಡೊಮ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ನಡುವೆ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಏರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನ ಕಾರಿನ ಹಿಂದಿನ ಫೆಂಡರ್‌ಗೆ ತನ್ನ ಕಾರನ್ನು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆಸುವ ಡೊಮ್‌ ವಿಜಯಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನ ಕಾರು ವೇಗವಾಗಿ ಗಿರಕಿ ಹೊಡೆದು ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದರೂ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ FBI ಏಜೆಂಟ್‌ ಬ್ರಿಯಾನ್‌, ಹೆರಾಯಿನ್ ಸಾಗಾಣಿಕೆ ತಂಡದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಚಾಲಕ ಡ್ವಿಟ್ ಮುಲ್ಲರ್‌ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಅವನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ತಂಡವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಇದಾದ ಒಂದು ದಿನದ ನಂತರ ಟೊರೆಟ್ಟೊ ತಂಡವು, ಬ್ರಾಗಾನ ಸಹಚರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ನನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲೆಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹತ್ಯೆಗೈದ ಪಾತಕಿ ಫೆನಿಕ್ಸ್ ಎಂಬ ಸತ್ಯಸಂಗತಿ ಡೊಮ್‌ಗೆ ತನ್ನ ತಂಡದಿಂದ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. ಪೋಲಿಸರ ಕಣ್ತಪ್ಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಟೊರೆಟ್ಟೊ ತಂಡ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ಸುರಂಗ ಮಾರ್ಗದ ಮ‌ೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆರಾಯಿನ್‌ ತಲುಪಿಸಿದ ನಂತರ, ಚಾಲಕರನ್ನು ಸಾಯಿಸುವಂತೆ ಬ್ರಾಗಾ ಆದೇಶಿಸಿರುವುದು ಬ್ರಿಯಾನ್‌ಗೆ ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದಿರುತ್ತದೆ (ಒಂದೆಡೆ ಲಿಟ್ಟಿಯ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದೆ..ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ತನಗೆ ಬೇಕಾಗಿರುವ ಡೊಮ್‌ ಕೂಡ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಓಡಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ, ಹೀಗಿದ್ದೂ ಬ್ರಾಗನನ್ನು ಬಂಧಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸಲು ಲೆಟ್ಟಿಯ ವೇಷ ಧರಿಸುವಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ). ಎಲ್ಲ ಚಾಲಕರು ತಮ್ಮ ಕಾರುಗಳಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದಾಗ, ಇಲ್ಲಿ ಏನೋ ಎಡವಟ್ಟಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಡೊಮ್‌‌ ಅರಿವಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಅವನು ತನ್ನ ಕಾರಿನ ನೈಟ್ರಸ್‌ ಆಕ್ಸೈಡ್‌ ಟ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ ಕೊಳವೆಯನ್ನು ಕಳಚಿ, ಸಿಗರೇಟ್ ಲೈಟರ್ ಮ‌ೂಲಕ ಉರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿ ಸ್ಫೋಟಗೊಳ್ಳಲು ತನ್ನ ಚೆವೆಲ್ಲೆ ಕಾರನ್ನು ಅಣಿಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೆಲವು ಉದ್ವಿಗ್ನ ಕ್ಷಣಗಳ ನಂತರ, ಡೊಮ್‌ನ ಕಾರು ಸ್ಪೋಟಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬ್ರಾಗಾನ ಮಂದಿ ದಿಗ್ಭ್ರಾಂತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬ್ರಿಯಾನ್‌‌ USD $60 ದಶಲಕ್ಷ ಮೌಲ್ಯದ ಹೆರಾಯಿನ್‌‌ ಇರುವ ಹಮ್ಮರ್(ವಾಹನ)ಅನ್ನು ಅಪಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಡೊಮ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯಾನ್ ಇಬ್ಬರೂ ಹಮ್ಮರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಲಾಸ್‌ ಎಂಜಲೀಸ್ ಕಡೆಗೆ ವಾಪಸಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಹೆರಾಯಿನ್‌‌ ಅನ್ನು ಪೋಲಿಸ್‌ ವಶದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತಾರೆ. ಹೆರಾಯಿನ್‌‌ ವಿನಿಮಯ ಹಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವಂತೆ ಬ್ರಾಗಾನ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹೇರಿ, ಆತನನ್ನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರಿಸಿ ಪೊಲೀಸರ ಬಲೆಗೆ ಬೀಳುವಂತೆ ಮಾಡಬಹುದೆಂದು ಬ್ರಿಯಾನ್ ತನ್ನ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಪೋಲಿಸರು ಡೊಮ್‌ನನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ, ತಾನು ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಎಂದು ಬ್ರಿಯಾನ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಯೋಜನೆಯಂತೆ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಬ್ರಾಗಾ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಾತ ವಂಚಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಆ ಹೆಸರು ಮಾತ್ರ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ. ನಿಜವಾದ ಬ್ರಾಗ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಮೆಕ್ಸಿಕೊಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಬ್ರಾಗಾನನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಡೊಮ್‌ ಮೆಕ್ಸಿಕೊಗೆ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಚರ್ಚ್‌ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಗಾನನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವ ಅವರು, ಬಂಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರಾಗಾನ ಸಹಚರರು ತಮ್ಮ ನಾಯಕನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬಂದಾಗ, ಭೂಗತ ಸುರಂಗಗಳ ಮ‌ೂಲಕ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಡೊಮ್‌ ತಮ್ಮ ಕಾರುಗಳನ್ನು ವೇಗವಾಗಿ ಓಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೂ ಬ್ರಾಗನ ಸಹಚರರು ಬೆನ್ನಟ್ಟುತ್ತಾರೆ, ಸುರಂಗದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನ ಕಾರಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಬಂದು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆಯುವುದರಿಂದ ಕಾರಿಗೆ ಹಾನಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಯಾನ್‌‌ ಮ‌ೂಳೆ ಮುರಿತಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ. ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನನ್ನು ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ ಕೊಲ್ಲಲು ಮುಂದಾದಾಗ, ಡೊಮ್ ಸುರಂಗದ ಅವಶೇಷಗಳೆಡೆಯಲ್ಲೇ ಕಾರನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸಿ ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ನ ಮೇಲೆ ಏರಿ ಹೋಗುತ್ತಾನೆ, ಪರಿಣಾಮ ಫೆನಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಾನೆ. U.S.ಗೆ ಸೇರಿದ ಘಟನೆಯ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಪೋಲಿಸ್‌ ಮತ್ತು ಹೆಲಿಕಾಫ್ಟರ್‌ಗಳು ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಸ್ಥಳ ಬಿಟ್ಟು ತೆರಳುವಂತೆ ಡೊಮ್‌ಗೆ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ತಾನು ಆಯಾಸಗೊಂಡಿದ್ದು ಓಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲವೆಂದು ಡೊಮ್‌ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಡೊಮ್‌ಗೆ [[ಕ್ಷಮೆ]] ನೀಡುವಂತೆ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರೂ ಸಹ, ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಆತನಿಗೆ [[25 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ]] ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರದ ಕೊನೆಯ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ, [[ಲಾಂಪೋಕ್‌ ಕಾರಾಗೃಹ]]ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಕೈದಿಗಳ ಬಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಡೊಮ್‌ನನ್ನು ಕುಳ್ಳಿರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಸ್‌ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿ ಬರುತಿದ್ದಂತೆ, ಅದನ್ನು ಬ್ರಿಯಾನ್‌, ಮೀಯಾ, ರಿಕೊ ಮತ್ತು ಟೆಗೊ ಅದನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. == ಪಾತ್ರವರ್ಗ == {{Main|List of characters in The Fast and the Furious film series}} * '''[[ಡೊಮಿನಿಕ್ ಟೊರೆಟ್ಟೊ]]''' ವಿನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ವಿನ್‌ ಡೀಸಲ್‌]]''' : ಈತ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಆಟೋ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ರೇಸರ್ (ವೇಗವಾಗಿ ವಾಹನ ಓಡಿಸುವವ) ಹಲವು ಸೆಮಿ-ಟ್ರಕ್‌ ಅಪಹರಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಡೊಮ್‌, ಪೋಲಿಸರಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ. ಚಿತ್ರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಡಾಮಿನಿಕ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದು, ಇಂಧನದ ಟ್ರಕ್‌ ಅನ್ನು ಅಪಹರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಬ್ಯುಕ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನ್ಯಾಷನಲ್‌]] ಕಾರನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಡೊಮ್‌ [[ಶೆವ್ರೊಲೆಟ್‌ ಚೆವೆಲ್ಲೆ SS]] ಅನ್ನು ಸಹ ಓಡಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ 1970ರ [[ಡಾಡ್ಜ್‌ ಚಾರ್ಚರ್‌ R/T]]ಯನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸುತ್ತಾನೆ (ಬೇರೆ ಶೈಲಿಯ ಎದುರಿನ ಗ್ರಿಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ 1969ರ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು). ಬ್ರಾಗಾ ಸಹಚರರಿಂದ ಸಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತನ್ನ ಮಾಜಿ ಗೆಳತಿ ಲೆಟ್ಟಿಯ ಮರಣದ ಸೇಡನ್ನು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಡೊಮ್ ಲಾಸ್‌ ಎಂಜಲೀಸ್ ಮರಳುವನು. * '''[[ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಒ'ಕಾನ್ನರ್‌]]''' ನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಪೌಲ್ ವಾಕರ್‌]]''' : ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಒಬ್ಬ ಪೋಲಿಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ, ಆಟೋ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ರೇಸರ್ ಆಗಿದ್ದ. ಮೆಕ್ಸಿಕೊವಿನ ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯ ಸಾಗಾಣಿಕೆಯ ಮುಂದಾಳು ಅರ್ಟುಟೊ ಬ್ರಾಗಾನ ಜಾಡು ಹಿಡಿಯಲು FBI ಏಜೆಂಟ್‌ ಆಗಿ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ [[ನಿಸಾನ್‌ ಸ್ಕೈಲೈನ್‌ GTT R34]] ಕಾರನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ನಂತರ ಚಿತ್ರದ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ [[ಸುಬರು ಇಂಪ್ರೆಜಾ WRX STI]] ಕಾರನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಾನೆ. * '''[[ಲೆಟಿಸಿಯಾ "ಲೆಟ್ಟಿ" ಒರ್ಟಿಜ್‌]]''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಮಿಚೆಲ್‌ ರೊಡ್ರಿಗೋಜ್‌]]''' : ಇವಳು ಡೊಮಿನಿಕ್‌ನ ಗೆಳತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಚಿತ್ರದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾಳೆ. ಬ್ರಾಗಾನ ಸಹಚರರಿಂದ ಅವಳ ಹತ್ಯೆಯಾದ ನಂತರ, ಡೊಮಿನಿಕ್‌ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಅವಳು 1970 [[ಪ್ಲಿಮೌತ್‌ ರೋಡ್‌ರನ್ನರ್‌]] ಅನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಬಲ್ಲಳು. * '''[[ಮಿಯಾ ಟೊರೆಟ್ಟೊ]]''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಜೋರ್ಡನ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್‌]]''' : ಡೊಮಿನಿಕ್‌ನ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಬ್ರಿಯಾನ್‌ನ ಪ್ರೇಯಸಿ. ಬ್ರಾಗಾನ ವಿರುದ್ಧ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುತಿದ್ದ ಇಬ್ಬರನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಇವಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮಿಯಾ [[ಹಾಂಡ NSX]]ನಿಂದ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡ [[JDM]]ಅನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಾಳೆ. * '''ರಾಮನ್ ಕಂಪೋಸ್‌/ಅರ್ಟುಟೊ ಬ್ರಾಗಾ''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಜಾನ್‌ ಒರ್ಟಿಜ್‌]]''' : ಇವನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಾನು ಬ್ರಾಗನ ಕಡೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡರೂ, ನಂತರದ FBI ವರದಿ ಪ್ರಕಾರ ಆತನೇ ಬ್ರಾಗ ಎಂಬುದು ಬಹಿರಂಗಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಮಾದಕ ವಸ್ತುಗಳ ಮಾರಾಟ ಜಾಲದ ನಾಯಕನಾಗಿರುವ ಈತ US-ಮೆಕ್ಸಿಕೊದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೆರಾಯಿನ್‌‌ ಅನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ರೇಸರ್‌ಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * '''ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ ಕಾಲ್ಡೆರಾನ್‌''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಲಾಸ್‌ ಅಲೊನ್ಸೊ]]''' : ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ ಬ್ರಾಗಾನ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುವವನಾಗಿದ್ದು, ಲೆಟ್ಟಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಈತನೆ ಕಾರಣ. ಫೆನಿಕ್ಸ್‌ [[ಫೋರ್ಡ್‌ ಗ್ರ್ಯಾನ್ ಟೊರಿನೊ]] ಕಾರನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಾನೆ. * '''ಗಿಸೆಲ್ ಹಾರಬೊ''' ರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಗಾಲ್‌ ಗಡೊಟ್‌]]''' : ಇವಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಗಾನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಒಂದೊಮ್ಮೆ ಆಕೆಯನ್ನು ಡೊಮಿನಿಕ್‌ ಪ್ರಾಣಪಾಯದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿದ ನಂತರ, ಬ್ರಾಗಾನನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚುವಲ್ಲಿ ಡೊಮಿನಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯಾನ್‌ಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಗಿಸೆಲ್‌ [[ಟೆಕ್‌ಆರ್ಟ್‌ GTಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್‌]] ಕಾರನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಾಳೆ. * '''ಪೆನ್ನಿಂಗ್‌''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಜ್ಯಾಕ್ ಕೋನ್ಲಿ]]''' * '''[[ಹ್ಯಾನ್ ಲ್ಯೂ]]''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಸುಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌]]''' : ಹ್ಯಾನ್‌ ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಡೊಮಿನಿಕ್‌ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದವನಾಗಿದ್ದು, ಇವನು ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಭಾಗ''[[The Fast and the Furious: Tokyo Drift|ಟೊಕಿಯೊ ಡ್ರಿಫ್ಟ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ತಾಪಮಾನ ಕುಸಿತದಾಗ ಟೊಕಿಯೊಗೆ ತೆರಳುವಂತೆ ಹ್ಯಾನ್‌ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. "ಟೊಕಿಯೊದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕೆಲವು ಕೆಟ್ಟ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ನಾನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ" ಎಂದು ಡೊಮ್‌ಗೆ ಹ್ಯಾನ್‌ ಹೇಳುವನು. * ಚಿತ್ರದ ಪ್ರಾರಂಭ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ '''ರಿಕೊ''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಡಾನ್‌ ಒಮರ್‌]]''' ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವರು. * ಚಿತ್ರದ ಪ್ರಾರಂಭ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ '''ಟೆಗೊ''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಟೆಗೊ ಕ್ಯಾಲ್ಡೆರಾನ್‌]]''' ಸಹ ರಿಕೊ ಜೊತೆ ಕಾಣಿಕೊಳ್ಳುವರು. * '''ಅಲೆಕ್ಸ್‌''' ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ '''[[ಬ್ರ್ಯಾಂಡನ್‌ T. ಜಾಕ್ಸನ್‌]]''' == ನಿರ್ಮಾಣ == ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ಯಾನ್‌ ಫೆರ್ನಾಂಡೊ ವ್ಯಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಾರುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಸುಮಾರು 240 ಕಾರುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref> 2009 ಮಾರ್ಚ್‌ 12ರಲ್ಲಿ [http://www.edmunds.com/insideline/do/Features/articleId=143967 ಮೋರ್ ಕಾರ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಮೋರ್ ಆಕ್ಷನ್ ಇನ್ ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌] ಎಡ್ಮುಂಡ್ಸ್‌ ಇನ್ಸೈಡ್‌ಲೈನ್‌</ref> ನಕಲಿ ವಾಹನಗಳು ನೈಜವಾಗಿ ಇರಬೇಕಾಗಿದ್ದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ''F-ಬಾಂಬ್‌'' 1973 [[ಶೆವ್ರೊಲೆಟ್‌ ಕ್ಯಾಮರೊ]]ನ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ''[[ಹಾಟ್‌ ರೋಡ್‌ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌]]'' ನ [[ಡೇವಿಡ್‌ ಫ್ರೀಬುರ್ಜರ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು 3-ವೇಗದ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಶಕ್ತಿ ಸಂವಹನದೊಂದಿಗೆ 300 hp ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ V8 ಎಂಜಿನ್‌ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಮ‌ೂಲ ಕಾರು [[ಟ್ವಿನ್‌-ಟರ್ಬೊ]] 1,500&nbsp;hp ಎಂಜಿನ್‌ ಮತ್ತು 5-ವೇಗದ ಶಕ್ತಿ ಸಂವಹನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಾಗೇನೆ, ಮೊದಲ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ಮ‌ೂಲ ಡಾಡ್ಜ್‌ ಚಾರ್ಜರ್‌ 426 ಹೆಮಿ R/T ಕಾರು 1970ಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಕಾರು 1969ರ ಡಾಡ್ಜ್‌ ಚಾರ್ಚರ್‌ R/T 426 ಹೆಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು 1970 ಕಾರಿನಂತೆ ಕಾಣುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿನ ಗ್ರಿಲ್‌ ಅನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ಅದಾಗಲೇ ತುಂಡುತುಂಡಾಗಿದ್ದ ಮ‌ೂಲ 1970 ಡಾಡ್ಜ್‌ ಚಾರ್ಚರ್‌ ಕಾರಿಗೆ ಹಳೇ ರೂಪ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref>[http://www.edmunds.com/insideline/do/Features/articleId=144026 ದಿ ಎಫ್‌-ಬಾಂಬ್‌ ಡ್ರಾಪ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌] ಎಡ್ಮುಂಡ್ಸ್‌ ಇನ್ಸೈಡ್‌ಲೈನ್‌ 13ನೇ ಮಾರ್ಚ್‌ 2009</ref> == ಸಂಗೀತ == {{Main|Fast and Furious (soundtrack)}} [[ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಟೇಲರ್‌]] ಅವರು ''ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. [[20ನೇ ಸೆಂಚುರಿ ಫಾಕ್ಸ್‌]]ನ ನ್ಯೂಮ್ಯಾನ್‌ ಸ್ಕೋರಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಜ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಸಿಂಪೋನಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿದರು.<ref name="scoring">{{cite news | author=Dan Goldwasser | url=http://www.scoringsessions.com/news/178/ | title=Brian Tyler scores fast and furious with ''Fast & Furious''| publisher=ScoringSessions.com | date=[[2009-02-24]] | accessdate=2009-02-24 }}</ref> ಸುಮಾರು 78 ನಿಮಿಷಗಳ ಸಂಗೀತ ಆಲ್ಬಮ್‌ನ CDಯನ್ನು ವರೆಸ್‌ ಸಾರಾಬ್ಯಾಂಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಚಿತ್ರದ ಟ್ರೇಲರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ (ಚಿತ್ರದ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುವ ತುಣುಕು) ಬಳಸಿದ ಧ್ವನಿಪಥ "[[ವಿ ಆರ್ ರಾಕ್‌ಸ್ಟಾರ್ಸ್‌]]" ಅನ್ನು [[ಡಸ್‌ ಇಟ್‌ ಆಫೆಂಡ್‌ ಯು, ಯಾ?]] ತಂಡ ರಚಿಸಿತ್ತು. ಮತ್ತು "[[ಕ್ರ್ಯಾಂಕ್ ದ್ಯಾಟ್‌]]"ನ ರಿಮಿಕ್ಸ್‌ ಮಾಡಿದ ಆವೃತ್ತಿ [[ಟ್ರ್ಯಾವಿಸ್‌ ಬಾರ್ಕರ್‌]] ಅನ್ನು [[ಸೋಲ್ಜಾ ಬಾಯ್‌ ಟೆಲ್‌ 'ಎಮ್‌]] ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2009 ಮಾರ್ಚ್‌ 31ರಂದು [[ಸ್ಟಾರ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದ [[ಧ್ವನಿಪಥ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ]] ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಧ್ವನಿಪಥದ ಮೊದಲ ಹಾಡನ್ನು "[[ಬ್ಲಾಂಕೊ]]" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೇರಲ್‌ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌]] ಒಳಗೊಂಡಿರುವ [[ಪಿಟ್‌ಬುಲ್‌]] ತಂಡವು ಈ ಧ್ವನಿಪಥವನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಇದನ್ನು [[ದಿ ನೆಪ್ಚುನ್ಸ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.<ref name="scoring"/> ಮೊದಲ ಜಾಹೀರಾತು ಧ್ವನಿಪಥವನ್ನು "[[ಕ್ರ್ಯಾಂಕ್‌ ದ್ಯಾಟ್‌ (ಟ್ರ್ಯಾವಿಸ್‌ ಬಾರ್ಕರ್‌ ರಾಕ್‌ ರಿಮಿಕ್ಸ್‌)]]" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿತ್ತು (ಮೊದಲು ಇದನ್ನು ಎರಡನೇ ಹಾಡಾಗಿ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ನಂತರ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು) ಮತ್ತು [[ಟ್ರ್ಯಾವಿಸ್‌ ಬಾರ್ಕರ್‌]] ಒಳಗೊಂಡಿರುವ [[ಸೋಲ್ಜಾ ಬಾಯ್‌]] ತಂಡ ಈ ಹಾಡನ್ನು ರಚಿಸಿತು. [[ಲಿಲ್‌ ಜಾನ್‌‌]] ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪಿಟ್‌ಬುಲ್‌ ತಂಡವು "[[ಕ್ರೇಜಿ]]" ಎಂಬ ಎರಡನೇ ಹಾಡನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಈ ಧ್ವನಿಪಥವನ್ನು ಪಿಟ್‌ಬುಲ್‌ನ ಮುಂದಿನ ಆಲ್ಬಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಆಲ್ಬಮ್‌ನ ಮೂರನೇ ಹಾಡು "ಬ್ಯಾಡ್‌ ಗರ್ಲ್ಸ್‌"ನ್ನು [[ರಾಬಿನ್‌ ತಿಕೆ]] ರಚಿಸಿದರು. ಧ್ವನಿಪಥವು "ಜಿ-ಸ್ಟ್ರೊ" ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅದನ್ನು [[ಫೆರಲ್‌ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌]] ಒಳಗೊಂಡಿರುವ [[ಬಸ್ಟ ರೈಮ್ಸ್‌]] ತಂಡ ರಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಈ ಹಾಡನ್ನು [[ದಿ ನೆಪ್ಚುನ್ಸ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಈ ಧ್ವನಿಪಥವನ್ನು ಬಸ್ಟ ರೈಮ್ಸ್‌ನ ಆಲ್ಬಮ್‌ ''[[ಬ್ಯಾಕ್‌ ಆನ್‌‌ ಮೈ B.S.]]'' ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಈ ಆಲ್ಬಮ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಥಗಳು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೆಜಾನ್‌ 5ರಲ್ಲಿ 3.5 ಅಂಕ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. "[[ಕ್ರ್ಯಾಂಕ್‌ ದ್ಯಾಟ್‌]]"ನ್ನು ಸೇರಿಸದೆ, ಇಂಟರ್‌ಸ್ಕೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ ಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದವು. "[[ರೈಸಿಂಗ್‌ ಸನ್‌]]" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹಾಡನ್ನು ಆಲ್ಬಮ್‌ನಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಕೋರಿಯನ್‌ ತಂಡ [[TVXQ]] ರಚಿಸಿತ್ತು. ಚಿತ್ರದ ಜಪಾನಿನ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ "[[ಬಿಫೋರ್ ಐ ಡಿಕೇ]]" ಹಾಡು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಜಪಾನಿನ ರಾಕ್ ತಂಡ [[ದಿ ಗೆಜೆಟ್‌]] ರಚಿಸಿದ್ದರು. == ಪುರಸ್ಕಾರ == ''ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ಚಿತ್ರ ವೃತ್ತಿಪರ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಮಿಶ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಪಡೆದಿದೆ. 2009ರ ಎಪ್ರಿಲ್‌ 18ರ ಅಂಕಿ ಅಂಶದ ಪ್ರಕಾರ, ಚಿತ್ರವು [[ರೋಟನ್‌ ಟೊಮಟೊಸ್‌]] ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌<ref>[http://www.rottentomatoes.com/m/fast_and_furious/ ರೋಟನ್‌ ಟೊಮಟೊಸ್‌ - ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌]</ref>ನ ಟೊಮಾಟೊಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ 28% ಅಂಕ ಪಡೆದಿತ್ತು, ಅಂತೆಯೇ ಮೇಟಾಕ್ರಿಟಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ 45% ಅಂಕ ಗಳಿಸಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.metacritic.com/film/titles/fastandfurious4?q=fast%20&%20furious |title=Fast & Furious |publisher=[[Metacritic]] |access-date=2010-01-07 |archive-date=2010-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100324235906/http://www.metacritic.com/film/titles/fastandfurious4?q=fast%20&%20furious |url-status=dead }}</ref> ''[[ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌ ವೀಕ್ಲಿ]]'' ,<ref>{{cite web |url=http://www.ew.com/ew/article/0,,20269298,00.html |title=Fast & Furious (2009) |first=Lisa |last=Schwarzbaum |date=2009-04-01 |publisher=[[Entertainment Weekly]] |access-date=2010-01-07 |archive-date=2010-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100722013725/http://www.ew.com/ew/article/0,,20269298,00.html |url-status=dead }}</ref> ''[[ದಿ ಹಾಲಿವುಡ್‌ ರಿಪೋರ್ಟರ್‌]]'' ,<ref>{{cite web |url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/film-reviews/film-review-fast-and-furious-1003958448.story |title=Film Review: Fast & Furious |first=Kirk |last=Honeycutt |date=2009-04-02 |publisher=[[Hollywood Reporter]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090405092213/http://www.hollywoodreporter.com/hr/film-reviews/film-review-fast-and-furious-1003958448.story |archivedate=2009-04-05 |access-date=2010-01-07 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ''[[ಲಾಸ್‌ ಎಂಜಲೀಸ್ ಟೈಮ್ಸ್‌]]'' <ref>{{cite news|first=Betsy |last=Sharkey |title=Video review: ''Fast & Furious'' |url=http://www.latimes.com/entertainment/la-et-fastfurious3-2009apr03,0,4338270.story |publisher=''[[Los Angeles Times]]'' |date=April 3, 2009 |accessdate=April 6, 2009}}</ref> ಇತ್ಯಾದಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹೊಗಳಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಹಿಂದಿನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆ ನೀಡಿದ್ದ [[ರೋಜರ್ ಎಬರ್ಟ್‌]], ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅಷ್ಟೊಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ವಿಮರ್ಶೆ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ವಿಮರ್ಶೆ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ: "ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ನಾನು ಮೆಚ್ಚುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ನನಗೆ ಚಿತ್ರ ತೀರಾ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಕಂಡಿತು. ಸರಣಿಯ ಹಿಂದಿನ ಮ‌ೂರು ಚಿತ್ರಗಳು, ಈಗಾಗಲೇ ವೀಡಿಯೊ ಆಟಗಳಾಗಿರುವಾಗ, ನಾಲ್ಕನೇ ಚಿತ್ರದ ಅಗತ್ಯವೇನಿತ್ತು? ಓಹ್‌. ನಾನು ನನ್ನದೇ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದೆ."<ref>{{cite web |url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090401/REVIEWS/904029995 |title=Fast & Furious |access-date=2021-08-29 |archive-date=2012-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121007210506/http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20090401%2FREVIEWS%2F904029995 |url-status=dead }}</ref> === ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ === ಚಿತ್ರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ದಿನವೇ $30.5 ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿತು. ವಾರದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ $70,950,500ನಷ್ಟು ಗಳಿಸಿ, ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿತ್ತು. ಇದು ''[[The Fast and the Furious: Tokyo Drift|ಟೊಕಿಯೊ ಡ್ರಿಫ್ಟ್‌]]'' ಗಳಿಸಿದ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇಶೀಯ ಗಳಿಕೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು.<ref>{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/daily/chart/?sortdate=2009-04-03&p=.htm |title=Daily Box Office for Friday, April 3, 2009 |publisher=[[Box Office Mojo]]}}</ref> 2009ರ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದಾಗ ಎಲ್ಲ ಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಚಿತ್ರ ಭರ್ಜರಿಯಾಗಿ ತೆರೆ ಕಂಡಿತ್ತು (ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ''[[ಸ್ಟಾರ್‌ ಟ್ರೆಕ್‌]]'' , ''[[X-Men Origins: Wolverine]]'' , ''[[ಹ್ಯಾರ್ರಿ ಪೊಟರ್‌ ಮತ್ತು ದಿ ಹಾಫ್‌-ಬ್ಲಡ್‌ ಪ್ರಿನ್ಸ್‌|ಹ್ಯಾರ್ರಿ ಪೊಟರ್‌ ''[[Transformers: Revenge of the Fallen]]'' ಮತ್ತು ''[[The Twilight Saga: New Moon]]'' ದಿ ಹಾಫ್‌-ಬ್ಲಡ್‌ ಪ್ರಿನ್ಸ್‌]]'' ಗಳನ್ನು ಸೋಲಿಸಿತು). ಚಿತ್ರ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿತು.<ref>{{cite news|first=Joshua |last=Rich |title=''Fast & Furious'' shatters box office records |url=http://www.cnn.com/2009/SHOWBIZ/Movies/04/05/boxoffice.ew/index.html?section=cnn_latest |publisher=[[Entertainment Weekly]] |date=April 5, 2009 |accessdate=April 5, 2009}}</ref> ಎಪ್ರಿಲ್‌ನ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಆರಂಭಿಕ ಗಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಕಾರಿನ ಸುತ್ತ ಕಥೆ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿರುವ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಿತ್ರ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು<ref>{{Cite web |url=http://www.msnbc.msn.com/id/30172616/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-01-07 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227032001/http://www.msnbc.msn.com/id/30172616/ |url-status=dead }}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ''[[ಕಾರಿಗೆ]]'' ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಳಿಕೆ ಒಟ್ಟು $60.1 ದಶಲಕ್ಷವಾಗಿತ್ತು. 2009 ಜುಲೈ 19ರ ಅಂಕಿ ಅಂಶದ ಪ್ರಕಾರ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ಈ ಚಿತ್ರವು ಒಟ್ಟು $155,064,265ರಷ್ಟು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿದ್ದು, ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಒಟ್ಟು $359,264,265ರಷ್ಟು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿದೆ (ಇದರ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು). ''ಕಾರುಗಳ'' ಪ್ರಕಾರದ ಚಿತ್ರಗಳ ಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಚಿತ್ರ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://boxofficemojo.com/genres/chart/?id=carracing.htm |title=Car films |access-date=2010-01-07 |archive-date=2011-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110901235639/http://www.boxofficemojo.com/genres/chart/?id=carracing.htm |url-status=dead }}</ref> == ವೀಡಿಯೊ ಬಿಡುಗಡೆ == 2009ರ ಜುಲೈ 28ರಂದು [[DVD]] ಮತ್ತು [[ಬ್ಲೂ-ರೇ]]ಯಲ್ಲಿ ''ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=Blu-ray.com - Fast & Furious Blu-ray |url=http://www.blu-ray.com/movies/movies.php?id=5606}}</ref> ಎರಡು ಡಿಸ್ಕ್‌ಗಳ DVDಯು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: * ಚಿತ್ರದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರತಿ * ಅಂಡರ್ ದಿ ಹುಡ್: ಮಸಲ್ ಕಾರ್ಸ್‌ ಆಂಡ್ ಇಂಪೋರ್ಟ್ಸ್‌ * ಹೈ ಆಕ್ಟಾನ್‌ ಆಕ್ಷನ್‌: ದಿ ಸ್ಟಂಟ್ಸ್‌‌ * ಶೂಟಿಂಗ್‌ ದಿ ಬಿಗ್‌ ರಿಗ್‌ ಹೀಸ್ಟ್‌ * ಡ್ರೈವಿಂಗ್‌ ಸ್ಕೂಲ್ ವಿದ್‌ ವಿನ್‌ ಡೀಸಲ್‌ * ಹಿಂದೆಂದೂ ನೋಡದ ಮ‌ೂಲ ಕಿರು ಚಿತ್ರ ''ಲಾಸ್‌ ಬಂಡೊಲರೊಸ್‌'' , ''ಫಾಸ್ಟ್‌ &amp; ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' ನ ಆರಂಭದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ವಿನ್‌ ಡೀಸೆಲ್‌ ಬರೆದು, ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಮುಕ್ತ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್‌ಗಾಗಿ iTunes ಮಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 2009ರ ನವೆಂಬರ್‌ 1ರ ಅಂಕಿಅಂಶದ ಪ್ರಕಾರ 2,900,861 ಪ್ರತಿಯಷ್ಟು DVD ಮಾರಾಟವಾಗಿ, $47.82 ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿದ್ದು, ಚಿತ್ರದ ಟಿಕೇಟ್ ಮಾರಾಟ ಸೇರಿದಂತೆ ಒಟ್ಟು ಚಿತ್ರ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ $407,085,500ನಷ್ಟು ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿದೆ.<ref name="test">[http://www.the-numbers.com/movies/2009/FFUR4.php. ]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಭಾಗ == ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಭಾಗ (ಸೀಕ್ವೆಲ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. ಆ ಬಗ್ಗೆ ಪೌಲ್ ವಾಕರ್‌ರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ, "ನಾನು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಯುನಿವರ್ಸಲ್‌ನ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದೇನೆ. ಅವರು ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ." ಮತ್ತು ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]] ಅಥವಾ [[ಬ್ರೆಜಿಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.movie-moron.com/?p=5114 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-01-07 |archive-date=2010-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100315094717/http://www.movie-moron.com/?p=5114 |url-status=dead }}</ref> ಇದಲ್ಲದೇ ನಟ ವಿನ್‌ ಡೀಸಲ್‌ ತಾನು ಐದನೇ ಮತ್ತು ಆರನೇ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅಭಿನಯಿಸುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.worstpreviews.com/headline.php?id=12546 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-01-07 |archive-date=2009-06-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090625235508/http://www.worstpreviews.com/headline.php?id=12546 |url-status=dead }}</ref><ref>http://www.eonline.com/uberblog/b118234_enough_in_tank_another_fast_furious.html</ref> == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == * [[ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌ (ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿ)|''ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌'' (ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿ)]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Cleanup-link rot|date=May 2009}} {{reflist|2}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{official|http://www.fastandfuriousmovie.net}} * {{imdb title|1013752}} * {{rotten-tomatoes|fast_and_furious}} * {{mojo title|fastandthefurious4}} {{The Fast and the Furious}} {{Justin Lin}} [[ವರ್ಗ:2000ರ ಸಾಹಸ ಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:2008ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಸ ರೋಮಾಂಚಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಟೋ ರೇಸಿಂಗ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಟೋ ರೇಸಿಂಗ್‌ ಮೀಡಿಯಾ]] [[ವರ್ಗ:ಅಪರಾಧ ಕಥೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲೀಷ್-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಸ್‌ ಎಂಜಲೀಸ್ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಡಾಮಿನಿಕನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸರಣಿ ಮಾಧ್ಯಮ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸೀಕ್ವೆಲ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ದಿ ಫಾಸ್ಟ್‌ ಆಂಡ್‌ ದಿ ಫ್ಯೂರಿಯಸ್‌]] [[ವರ್ಗ:ಯುನಿವರ್ಸಲ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:D-BOX ಚಲನೆಯನ್ನು ವರ್ಧಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಇಂಟರ್‌ಕ್ವೆಲ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಾಲಿವುಡ್]] f5ua3i8ewxsgwf4cz4n24pzk4iw8lxd 0 22203 1258554 1163396 2024-11-19T11:59:09Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258554 wikitext text/x-wiki {{otheruses4|the political process}} [[ಚಿತ್ರ:Election MG 3455.JPG|thumb|right|250px|ಎ ಬ್ಯಾಲೆಟ್ ಬಾಕ್ಸ್]] '''ಚುನಾವಣೆ''' ಯೆನ್ನುವುದು ಒಂದು ಔಪಚಾರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, [[ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿ]]ಯೆ.ಇದರಲ್ಲಿ,ಜನಸಮೂಹ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು<ref name="Brit">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/182308/election "ಎಲೆಕ್ಶನ್ (ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್),"] ಎನ್ ಸೈಕ್ಲೋಪೀಡಿಯಾ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ ಆನ್ ಲೈನ್. ಆಕ್ಸೆಸಡ್ ಆಗಸ್ಟ್ 18, 2009</ref> ಹಿಡಿಯಲು ಮಾಡುವ ಆಯ್ಕೆ. ಚು‌‌ನಾವಣೆಗಳು ಒಂದು ಸಾಧಾರಣ ಯಾಂತ್ರಿಕದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ [[ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾಗಿ]] 17ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ.<ref name="Brit" /> ಚುನಾವಣೆಗಳು-[[ಶಾಸಕಾಂಗಳಲ್ಲಿ]],ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ [[ಕಾರ್ಯಾಂಗ]] ಮತ್ತು [[ನ್ಯಾಯಾಂಗ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಪ್ರಾದೇಶಿಕ]] ಹಾಗೂ [[ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ]]ಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಸ್ಥರನ್ನು ತುಂಬುತ್ತದೆ. ಈ ಚುನಾವಣೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು,ಖಾಸಗಿ ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]]ದ ಸಂಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು [[ಸ್ವಯಂ ಸೇವಾ ಸಂಘಟನೆ]] ಮತ್ತು [[ಪಾಲಿಕೆ]]ಗಳವರೆಗೂ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪುರಾತನ [[ಅಥೆನ್ಸ]]ರಲ್ಲಿ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿರುವ [[ಮೂಲಮಾದರಿ]]ಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು [[ಕೆಲಜನರ ಗುಂಪಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]ಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬಹುತೇಖ ರಾಜಕೀಯ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಪದಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು [[ವಿಂಗಡಿಸುವ ರೀತಿ]]ಯಲ್ಲಿ,ವಿತರಣೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯುಬಹುದಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಚುನಾವಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದೆಂದರೆ, [[ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಚುನಾವಣೆ]] ವ್ವವಸ್ಥೆ ಎಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲವೋ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಲಿತ ಚುನಾವಣೆ ಎಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಿಸಬೇಕೋ ಅಂಥ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಚುನಾವಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸುವುದು. [[ಸೆಫಾಲಜಿ]] ಅಂದರೆ ಚುನಾವಣಾ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂದ್ಧ ಪಟ್ಟ [[ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳ]]ನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು.(ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇವುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಚುನಾವಣಾ ಫಲಿತಾಂಶಗಳ ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿಯುವುದು). ''ಚುನಾಯಿಸು'' ವುದೆಂದರೆ,"ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು<ref>[http://en.wiktionary.org/wiki/elect ವಿಕ್ಶನರಿ-ಎಲೆಕ್ಟ್]</ref>",ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಾರಿ ಬ್ಯಾಲೆಟ್ ಅನ್ನು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕರೆಯುವುದೂ ಇದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ‌ನಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು [[ರೆಫೆರಂಡಂ]] ಅಂತ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದೂ ಇದೆ. {{Elections}} == ಸಿದ್ಧಾಂತ == [[ಮೊಂಟೆಸ್ಕ್ಯೂಯಿ]] ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ’[[ದಿ ಸ್ಪಿರಿಟ್ ಆಫ್ ಲಾಸ್]]’,ಬುಕ್ II, ಚಾಪ್ಟರ್ 2ರಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಗಣತಂತ್ರ ಅಥವಾ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮತದಾರರರು ದೇಶದ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಸರಕಾರದ ಆಧೀನರಾಗುವುದು, ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಪರ್ಯಾಯವಾಗುತ್ತಿರಬೇಕು. ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ,ಜನರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಬಯಸುವ ಸರಕಾರ "ಬರುವುದರಲ್ಲಿ", ಅವರು ಸಾರ್ವಭೌಮತನದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ,"ಒಡೆಯ"ರಂತೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಇತಿಹಾಸ == [[ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಸ್]]ಮತ್ತು [[ಪ್ರಾಚೀನ ರೋಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದ ಪೂರ್ತಿ [[ಹೋಲಿ ರೋಮನ್ ಎಂಪರರ್]] ಹಾಗು [[ದಿ ಪೋಪ್|ದಿ ಪೋಪ್<ref name="Brit" />]][[ಚುನಾವಣೆ#cite note-Brit-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]][[#cite note-Brit-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]] ಅವರಂಥ ಆಳುವವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. 17ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೂ, ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿ<ref name="Brit" /> ನಲ್ಲಿ [[ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸರ್ಕಾರದ]] ಆಲೋಚನೆ ಆಗುವವರೆಗೂ ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಇಂದಿನಂತಹ ಆಧುನಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ "ಚುನಾವಣೆಗಳ" ಆಲೋಚನೆ ಮೂಡಿರಲಿಲ್ಲ. {{further|[[Suffrage]]}} ಚುನಾವಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ [[ಮತಾಧಿಕಾರ]],ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಗುಂಪಿಗೆ ಮತಾಧಿಕಾರ,ಎನ್ನುವುದೇ ಪ್ರಬಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಪುರುಷರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುಂಪೇ ಪ್ರಬಲ. ಪದೇ ಪದೇ ಅದೇ ಗುಂಪು, ಪ್ರಬಲ [[ಮತದಾರರ ಸಮುದಾಯ]]ವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದು ಇನ್ನು ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ<ref name="Brit" /> ಯೂ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು. [[ಜಮೀನ್ದಾರರು]] ಅಥವಾ [[ಆಳುವ ವರ್ಗ]]ದ ಪುರುಷರೇ<ref name="Brit" />[[ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1920ರಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಪುರುಷ ಮತಾಧಿಕಾರವೇ ಇದ್ದರೂ ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು [[ಮಹಿಳಾ ಮತಾಧಿಕಾರವನ್ನು]] ಪರಿಗಣಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="Brit" /> ಅದಾಗ್ಯೂ,ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಪುರುಷ ಮತಾಧಿಕಾರ ಅಧಿಕೃತ ಆದೇಶವಾಗಿದ್ದರೂ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿಬಂಧಕಗಳು ಅನೇಕಸಲ ನೇರವಾದ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಎಡೆಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ (ನೋಡಿ [[ಸಿವಿಲ್ ರೈಟ್ಸ್ ಮುವ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್]]).<ref name="Brit" /> == ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು == === ಯಾರು ಆಯ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ === [[ಚಿತ್ರ:Hustings Oxford West and Abingdon 20050204.jpg|thumb|240px|right|ಎ ಪ್ರೀ-ಎಲೆಕ್ಶನ್ ಹಸ್ಟಿಂಗ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂನ್ಸಿ ಆಫ್ ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ವೆಸ್ಟ್ ಆಂಡ್ ಅಬಿಂಗ್ಡನ್ ಇನ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] ಸರಕಾರದ ಪದವಿಗಳಿಗೆ ನಡೆಯುವ ಚುನಾವಣೆಗಳು ಆ ಘಟನೆಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಸಿರೋದು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಅಥವಾ ದಕ್ಷತೆ ಬೇಕಾಗುವ ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಪದವಿಗಳಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಗಳ ಮುಖೇನ ತುಂಬಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು]], ಇವರಿಗೆ ಸಮ ದರ್ಶಿತ್ವವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯವಾಗಲು ಇವರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡುತ್ತಾರೆಯೆ ಹೊರತು ಚುನಾಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿನಾಯಿತಿಯೂ ಇದೆ,ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ [[ಅಥೆನ್ಸ]]ನ ಮಿಲಿಟರಿ ಜನರಲ್‌ಗಳನ್ನು ಚುನಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಸೋವಿಯತ್ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ]]ದಲ್ಲಿ, ಮತದಾರನಿಗೂ ಮತ್ತು ಚುನಾಯಿತನಿಗೂ ಮಧ್ಯೆ ಮಧ್ಯಂತರ ಸಾಲಿನ [[ಮತದಾರ]] ಇರಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಎಷ್ಟೋ [[ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]ದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಸುತ್ತು ಬಳಸಿನ ಹಂತ ಒಂದು ಔಪಚಾರಿಕತೆ ಅಷ್ಟೇ ಹೊರತು ಬೇರೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು [[ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾಲ್ ಕಾಲೇಜ್]] (ಅಂದರೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಕರ್ತವ್ಯದ ಗುಂಪು) ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ವೆಸ್ಟ್ ಮಿನಿಸ್ಟರ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ]]ಯನ್ನು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವುದು [[ಹೆಡ್ ಆಫ್ ಸ್ಟೇಟ್]] (ವಾಸ್ತವಾಗಿ ಶಾಸಕಾಂಗ ಅಥವಾ ಅದರ ಪಕ್ಷ). === ಚುನಾವಣೆಯ ಮಾದರಿಗಳು === ಅನೇಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ,ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಡಳಿತದ ಹಲವು ಹಂತಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ತಾಳೆಯಾಗುವಂತೆ ವಿವಿಧ ಶೈಲಿಯ ಚುನಾವಣೆಗಳಿವೆ. ಕೆಲವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಚುನಾವಣೆ ಎಂದರೆ: * [[ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆ]] * [[ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆ]] * [[ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಚುನಾವಣೆ]] * [[ಮರು ಚುನಾವಣೆ]] * [[ಸ್ಥಳೀಯ ಚುನಾವಣೆ]] * [[ಜಂಟಿ ಆಯ್ಕೆ]] [[ರೆಫೆರೆಂಡಂ ಅಂದರೆ ಜನಾಭಿಮತ]] ಅಥವಾ ಮತದಾರರ ನೇರ ತೀರ್ಪು(ಬಹುವಚನ-''ಜನಾಭಿಮತಗಳು'' ಅಂದರೆ ರೆಫರೆಂಡಂಸ್ ಅಥವಾ ''ರೆಫರೆಂಡಾ'' , ಮತದಾರರ ನೇರ ತೀರ್ಪುಗಳು),ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ಮತದಾರರಿಗೆ ಪ್ರಜಾಭುತ್ವದ ಅಸ್ತ್ರ.ಅದರಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಯೋಜನೆಗೆ,ಕಾನೂನು ಅಥವಾ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಪರ ಅಥವಾ ವಿರೋಧ-ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿಯಾದರೂ ಆಗಬಹುದು ಅಥವಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕಾದರೂ ಆಗಬಹುದು. ಜನಾಭಿಮತಗಳು ಚುನಾವಣೆಯ ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗಳಿಗಾದರೂ ಸೇರಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿಯಾದರೂ ಇಡಬಹುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದು [[ಸಂವಿಧಾನ]]ದ ಮೇರೆಗೆ ಕಡ್ದಾಯವೋ ಅಥವಾ ಚರ್ಚೆಯ ಮೂಲಕ ಪೂರೈಸ ಬಲ್ಲವೋ ಆಗಿರುತ್ತವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಶಾಸಕಾಂಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಜನಾಭಿಮತಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತದೆ,ಆದರೂ ಅನೇಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗರೀಕರು ಜನಾಭಿಮತದ ಅಹವಾಲನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಕೊಡುವುದಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪದವಿರುತ್ತದೆ,ಅದನ್ನು ''[[ತೊಡಗುವಿಕೆ]] ಗಳು'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಸ್ವಿಟ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಜನಾಭಿಮತಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ,ನೇರ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ|ಸ್ವಿಟ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಜನಾಭಿಮತಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ,[[ನೇರ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವೋ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖವೋ ಆಗಿವೆ. ಏನೇ ಆದರೂ ಈ ಮೂಲ ಸ್ವಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇನ್ನೂ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಜೊತೆಗೇ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ನೇರ ರೀತಿಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ಯಾವುದಕ್ಕಾದರೂ ಮತ ಚಲಾಯಿಸ ಬಹುದು. ಜನಾಭಿಮತಕ್ಕೆ ಇದು ಹತ್ತಿರವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಒಮ್ಮತಾಭಿಪ್ರಾಯದ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.]] ಗತಕಾಲದ ನೆನಪು ತರುವಂತಹ ಪುರಾತನ ಗ್ರೀಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ,ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಒಮ್ಮತಕ್ಕೆ ಬರುವವರೆಗೂ ಚರ್ಚಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಒಮ್ಮತ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಅಂದರೆ ಆ ಚರ್ಚೆ ದೀರ್ಘಾವಧಿವರೆಗೂ ನಡೆಯಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಫಲಿತಾಂಶವೇನೆಂದರೆ ಯಾರಿಗೆ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯಿದೆಯೋ ಅವರು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಮತವೂ ಅದರ ಪ್ರಕಾರವೇ ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಿತಿ ಇರಬಾರದು ಕಾರಣ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಸರ ಬಂದು ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಏನೇ ಆದರೂ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಅದು ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿರಬೇಕು. == ಲಕ್ಷಣಗಳು == === ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕು === ಯಾರು ಮತ ಹಾಕಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶ್ನೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ವಿವಾದ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಮತದಾರರು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವುದಿಲ್ಲ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ,ಎಷ್ಟೋ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ [[ಅಸಮರ್ಥ]]ರಾದವರೆಂದು ನಿರ್ಧಾರಿತವಾದವರನ್ನು ಮತದಾನದಿಂದ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಡಳಿತ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆವ ಮತದಾನಕ್ಕೆ ಕನಿಷ್ಠ ವಯೋಮಿತಿ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬೇರೆ ಗುಂಪಿನ ಜನರನ್ನು ಕೂಡ [[ಮತದಾನ]]ದಿಂದ ದೂರವಿರಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನಿದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ, ಪುರಾತನ ಅಥೆನ್ಸ್‌ನವರು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ,ವಿದೇಶಿಯರಿಗೆ,ಗುಲಾಮರಿಗೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಮೂಲ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸಂವಿಧಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕಿನ ವಿಷಯವನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬರೀ ಬಿಳಿ ಪುರುಷ ಆಸ್ತಿದಾರರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮತದಾನಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಚುನಾವಣೆಯ ಚರಿತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೊಡಿಸಲು ಕೈಗೊಂಡ ಶ್ರಮದ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಇರುತ್ತದೆ. [[ಮಹಿಳಾ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕಿ]]ನ ಹೋರಾಟವು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಎಷ್ಟೋ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡಿಸಿತು,ಮತ್ತು ನಿರ್ಭೀತವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೊಡಿಸುವುದೇ ಅ[[ಮೇರಿಕನ್ ಸಿವಿಲ್ ರೈಟ್ಸ್ ಮುವ್‌ಮೆಂಟ್‌]]ನವರ ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಇನ್ನಿತರ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಗುಂಪುಗಳಾದ (ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರೆಂದು ನಿರ್ಧಾರಿತವಾದ [[ಮಹಾ ಉಗ್ರರು]], ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರು,ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬಲಾಹೀನರು) ಇವರುಗಳಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೊಡಿಸುವುದನ್ನೇ ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯನ್ನಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಸಿದವರು ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕಿನ ವಕೀಲರು. ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕು ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕವಾಗಿ ದೇಶದ ನಾಗರೀಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ. ಜತೆಗೆ ಕಾಲಮಿತಿಯನ್ನು ಹೊರಿಸಬಹುದು : ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಕುವೈತಿ]]ನಲ್ಲಿ 1920ರಿಂದ ನಾಗರೀಕರಾದವರು ಅಥವಾ ಅವರ ಸಂತತಿಯವರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಕೊಡಲಾಗಿದೆ,ಆದರೆ ಈ ಷರತನ್ನು ಬಹುತೇಖ ನಾಗರೀಕರು ಪೂರಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಏನೇ ಆಗಲಿ,ಯಾರಾದರೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್‌ನ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿದ್ದರೆ, ಪಾಲಿಕೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಆ ಪಾಲಿಕೆ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮತದಾನ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ;ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:ElezioneMilano.jpg|thumb|220px|right|ಕ್ಯಾಂಪೈನರ್ಸ್ ವರ್ಕಿಂಗ್ ಆನ್ ಪೋಸ್ಟರ್ಸ್ ಇನ್ ಮಿಲನ್,ಇಟಾಲಿ,2004]] ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರ‍ಗಳಲ್ಲಿ, ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವುದು [[ಕಾನೂನಿನ ಅಗತ್ಯ]];ಒಬ್ಬ ಅರ್ಹ ಮತದಾರ ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಅಥವಾ ಅವಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಾರೂಪವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ದಂಡವನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. === ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನ === [[ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]ದಲ್ಲಿ,ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ ಅದನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವುದಕ್ಕೇ ಒಂದು ಕಾರ್ಯ ಪದ್ಧತಿ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಸಂಗತಿಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ,<ref>ರಿಯುವೆನ್ ಹಜನ್,'ಕ್ಯಾಂಡಿಡೇಟ್ ಸೆಲೆಕ್ಶನ್',ಇನ್ ಲಾವ್ರೆನ್ಸ್ ಲೆ ಡ್ಯೂಕ್,ರಿಚರ್ಡ್ ನೈಮಿ ಆಂಡ್ ಪಿಪ್ಪಾ ನೊರ್ರಿಸ್ (eds), ''ಕಂಪೇರಿಂಗ್ ಡೆಮಾಕ್ರಾಸೀಸ್ 2'' ,ಸಾಗಾ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್, ಲಂಡನ್, 2002</ref> [[ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಆಯ್ಕೆಗಳ]]ನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮುಖಾಂತರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಮ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಂತೆ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಪಕ್ಷಪಾತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. [[ನೇರ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]ದಲ್ಲಿ [[ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]ವೂ ಒಂದು ಶೈಲಿ, ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೂ ಅರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡ ಬಹುದಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕರಣಗಳನ್ನು (ಅಥವಾ ಅಭಿಯಾನ,ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರ ಇತ್ಯಾದಿ)ಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ,ಇಲ್ಲಿ ಮತದಾರರು ತಮ್ಮ ಇಚ್ಚಾನುಸಾರ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಕಾನೂನು ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವ ಕೆಲವು ಕನಿಷ್ಠ ವಯೋಮಾನದಂಥ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಬೇಕಷ್ಟೇ. ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ಅರ್ಹವಾದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೇರ ಮಾಹಿತಿ ದೊರೆಯುವುದು ಇದಕ್ಕಿಂತಲ್ಲೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿನ ಚುನಾವಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದರೂ,ಎಲ್ಲಾ ಅರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯವೂ ಅಲ್ಲ,ಸಾಧ್ಯವೂ ಅಲ್ಲ. ಮತಗಳನ್ನು ತಾಳೆ ಮಾಡುವುದು ಮೊದಲ ಹಂತ.ಅದಕ್ಕಾಗಿ [[ಮತಗಳ ಎಣಿಕೆ]] ಮತ್ತು [[ಬ್ಯಾಲೆಟ್]] ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮತದಾನದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಆನಂತರ ತಾಳೆಯಾಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು [[ಅನುಪಾತ]] ಅಥವಾ [[ಬಹುಮತ]] ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಂಚಿನದರಲ್ಲಿ [[ಪಕ್ಷ-ಪಟ್ಟಿಯ]] ಅನುಪಾತ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಮತ್ತು [[ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸದಸ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]ಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಇತ್ತೀಚಿನದರಲ್ಲಿ [[ಫಸ್ಟ್ ಪಾಸ್ಟ್ ದಿ ಪೋಸ್ಟ್ (FPP)]] (ತುಲನಾತ್ಮಕ ಬಹುಮತ) ಮತ್ತು [[ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಹುಮತವಿರುತ್ತದೆ]]. ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮತದಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸುಧಾರಣಾ ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೆಳೆದಿವೆ,ಅವುಗಳು ಸೂಚಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು-[[ಅಪ್ರೂವಲ್ ವೋಟಿಂಗ್]],[[ಸಿಂಗಲ್ ಟ್ರ‍ಾನ್ಸ್ಫರಬಲ್ ವೋಟಿಂಗ್]],[[ಇನ್ಸ್‌ಟಂಟ್ ರನ್‌ಆಫ್ ವೋಟಿಂಗ್]] ಅಥವಾ [[ಕಾಂಡೋರ್ಕಟ್ ಮೆಥೆಡ್]]; ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಕೆಲ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಎಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆಯೋ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯ ಮತ ಎಣಿಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆಯೋ ಅಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಮತ್ತು [[ಅಕೌಂಟಬಿಲಿಟಿ]] ಅಥವಾ ಸಮರ್ಥಿಸಬೇಕಾದ ಕರ್ತವ್ಯ ಇವು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಮತದಾನ ಮಾಡುವ ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಮತದಾರನ ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗಳ ತಿರುಳು ಮಾತ್ರ ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ಅಪವಾದ. [[ಗೌಪ್ಯ ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗಳು]] ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೇ ಆದರೆ ಅದು ಈಗ ನಿಷ್ಪಕ್ಷವಾದ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಷ್ಟವಾದುದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮಿತಿಗೊಂಡಿದೆ. === ಅನುಸೂಚಿತಗೊಳ್ಳಿಸುವುದು ಅಥವಾ ನಿಗದಿಪಡಿಸುವಿಕೆ === ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸ್ವಭಾವದಲ್ಲಿ, ಚುನಾಯಿತ ಅಧಿಕಾ ಜನರಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಮತದಾರರ ಬಳಿ ನಿಗದಿತ ಅವಧಿಗೆ ತೆರಳಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ [[ಜನಾದೇಶ]]ವನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂವಿಧಾನಗಳು ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ನಿಗದಿತ ಕಾಲಾವಧಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಅನೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಮೂರು ಮತ್ತು ಆರು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಪವಾದಗಳುಂಟು U.S.ನ [[ಹೌಸ್ ಆಫ್ ರೆಪ್ರಸೆಂಟೇಟಿವ್ಸ್]] ಇದಕ್ಕೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ, ಇಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ನಿಗಧಿತಗಳುಂಟು,ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರುಗಳದ್ದು : [[ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು ಪ್ರತಿ ಏಳು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಚುನಾಯಿಸಲಾಗುವುದು, [[ಫಿನ್‌ಲೆಂಡ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು ಪ್ರತಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಚುನಾಯಿಸಲಾಗುವುದು, [[ಫ್ರಾನ್ಸ್‌‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು ಪ್ರತಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಚುನಾಯಿಸಲಾಗುವುದು, [[ರಶಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು ಮತ್ತು [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ]]ರನ್ನು ಪ್ರತಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಚುನಾಯಿಸಲಾಗುವುದು. ಮೊದಲೇ ಖಚಿತಪಡಿಸಿದ ಅಥವಾ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಚುನಾವಣೆಯ ದಿನಾಂಕಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅನುಕೂಲತೆಗಳೆಂದರೆ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಮತ್ತು ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದಾದದ್ದು. ಹಾಗಿದ್ದರೂ,ಇವುಗಳು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಚುನಾವಣೆ ಅಭಿಯಾನಗಳಿಗೆ ಎಡೆ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ವಿಧಾನ ಮಂಡಲ ವಿಸರ್ಜನೆ]] (ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ) ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೇ ಸರಿ,(ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಯುದ್ಧದಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜನೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದು) ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು(ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ]]) ಗರಿಷ್ಠ ಕಾಲಾವಧಿಯನ್ನು ನಿಗದಿ ಪಡಿಸಿರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕಾರಿಯು ಚುನಾವಣೆಗೆ ಯಾವ ಕಾಲಮಿತಿಯೊಳಗೆ ನಡೆಯಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ,ಇದರ್ಥ ಸರಕಾರವು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಾವಧಿವರೆಗೂ ಇರಬೇಕೆನ್ನುವುದು.ಚುನಾವಣೆಯ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ತನಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಸರ್ಕಾರವು ಲೆಕ್ಕಿಸುತ್ತದೆ ([[ಅವಿಶ್ವಾಸ ಸೂಚನೆ]]ಯಂಥ ವಿಶೇಷಣ ನಡೆಯದಿದ್ದರೆ) ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವು ಹಲವು ಮಾರ್ಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಕಾರಣಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ.ಮತಾಭಿಪ್ರಾಯ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಬಹುಮತದ ಗಾತ್ರವೂ ಇಂಥವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಮುಂಗಡ ಚುನಾವಣೆ]] ಮತ್ತು [[ಗೈರು ಹಾಜರಿನ ಮತ]]ಗಳಿಗಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ, ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಮತಗಳನ್ನು ಮುಂಗಡವಾಗಿ ಚಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಚುನಾವಣೆ ಅಭಿಯಾನಗಳು === {{main|Political campaign}} ಚುನಾವಣೆಗಳು ಘೋಷಣೆ ಆದ ತಕ್ಷಣ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತವರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದಾಗಿ ನೇರವಾಗಿ ಹೇಳಿ ಮತದಾರರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವದ ನೀತಿಯನ್ನು ಬೀರುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಇದನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಅಭಿಯಾನ ಎನುತ್ತಾರೆ. ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಂಬಲಿಗರನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಬಿಡಿ ಬಿಡಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು [[ಅಭಿಯಾನದ ಜಾಹೀರಾತ]]ನ್ನು ಅಡಿಗಡಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು ರಾಜಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು, [[ರಾಜಕೀಯ ಮುನ್ಸೂಚನೆ]]ಯ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಚುನಾವಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿಯುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. === ಚುನಾವಣೆಯ ತೊಂದರೆಗಳು === {{main|Electoral fraud}} ದುರ್ಬಲವಾದ [[ರೂಲ್ ಆಫ್ ಲಾ]] ಅಥವಾ ಕಾನೂನಿನ ನಿಯಮ ಇರುವ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಗಳು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಮುಟ್ಟದಿರಲು ಕಾರಣ, ಅಧಿಕಾರಸ್ಥ ಸರಕಾರದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು "ಸ್ವಚ್ಚ ಹಾಗೂ ನಿರ್ಮಲವಾಗಿ" ನಡೆಸಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ತಮ್ಮನ್ನು ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಕಂಡು ಬಂದರೆ [[ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ]]ಗಳು ಕಾರ್ಯಾಂಗಗಳಾದ (ಪೊಲೀಸ್, ಮಾರ್ಶಿಯಲ್ ಲಾ, ಸೆನ್ಸಾರ್‌ಶಿಪ್, ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನ ದೈಹಿಕವಾಗಿ ತಮ್ಮ ನಿಲುವಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದು,ಇತ್ಯಾದಿ)ಗಳನ್ನು ತಾವಿನ್ನೂ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲೇ ಉಳಿಯಲು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ವಿಧಾನ ಮಂಡಲದ ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರು ತಮ್ಮ ಬಹುಮತ ಅಥವಾ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬಹುಮತದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ (ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಕಾನೂನಿನ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡುವುದು,ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನ ನಿರೂಪಿಸುವುದು,ಅರ್ಹತೆ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಗಡಿಗಳನ್ನು ನಿಗದಿ ಪಡಿಸುವುದೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಮಾಡಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದವರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸರ್ಕಾರೇತರಗಳೂ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡಬಹುದು.ದೈಹಿಕ ಬಲದ ಮೂಲಕ,ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಭಯಪಡಿಸುವುದು,ಮತದಾನ ಅಥವಾ ಎಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕುಟೀಲ ತಂತ್ರ ಮಾಡುವುದು ಮಾಡಬಹುದು. ಸ್ವಚ್ಚ ಹಾಗು ನಿರ್ಮಲ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕುಟಿಲ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳ್ಳಿಸುವುದೂ ನಿರಂತರ ನಡೆಯುವ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. "ಸ್ವಚ್ಚ ಹಾಗು ನಿರ್ಮಲ" ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಬರುವ ತೊಂದರೆಗಳು ಹಲವು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒದಗಿ ಬರಬಹುದು: * ಮುಕ್ತ ರಾಜಕೀಯ ಚರ್ಚೆಗಳ ಕೊರತೆ ಅಥವಾ ಮತದಾರನಿಗೆ ಮಾಹಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕೊರತೆ. ಮತದಾರನಿಗೆ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಥವಾ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, [[ಮಾಧ್ಯಮದ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ]]ದ ಕೊರತೆ, ಸರಕಾರ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವಲಯದ ಹಿಡಿತದಿಂದಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆಯ ಕೊರತೆ ಅಥವಾ ಸುದ್ದಿಗಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಮಾಧ್ಯಮದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆಯಲಾರದ ಕೊರತೆ ಇರಬಹುದು. [[ವಾಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ]]ವನ್ನು ಪ್ರಭುತ್ವ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿರಬೇಕು, ಕೆಲವು ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕಾಗಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಭುತ್ವದ [[ಪ್ರಚಾರ]]ದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ. * ನ್ಯಾಯವಲ್ಲದ ಕಾನೂನು [[ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪಗಳು]],ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳ್ಳಿಸುವುದು,ಚುನಾವಣೆಯ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕೈಚಳಕ ತೋರುವುದು ಇವು ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗೆ ಅಥವಾ ಗುಂಪಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಬದಲಾಯಿಸುವ ಕಾರ್ಯಗಳು. * ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಬರುವುದು. ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿರುವ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಕೊಲ್ಲುವುದು,ಅಭಿಯಾನದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು (ಭಾಷಣಗಳು,ಪೋಸ್ಟ್‌ರ್‌ಗಳು,ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳು)ಅಡಗಿಸುವುದು,ಅಭಿಯಾನದ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಮುಚ್ಚುವುದು,ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಅಪರಾಧಿಸುವುದು,ಅಭಿಯಾನದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ಹೊಡೆಯುವುದು ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕ ಹಿಂಸೆಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸುವುದು. ಮತದಾರರಿಗೆ ಅಪಾಯದ ಭಯ ಹುಟ್ಟಿಸುವುದು ಅಥವಾ ನಿಜವಾಗಿ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮಾಡುವುದು. * ಚುನಾವಣಾ ಯಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ತಿದ್ದುವುದು. ಮತದಾರರಿಗೆ ಮತದಾನ ಮಾಡುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತಬ್ಬಿಬ್ಬುಗೊಳಿಸುವುದು ಅಥವಾ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿಸುವುದು,[[ಗೌಪ್ಯ ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌]]ಗಳಿಗೆ ಭಂಗ ತರುವುದು,[[ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ತುಂಬುವುದು]],ಮತದಾನ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ತಿದ್ದುವುದು,ಅಧಿಕೃತ ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡುವುದು, [[ಮತದಾರರನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವುದು]], ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಕುಟಿಲವಾಗಿ ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು,ಮತದಾನದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಬಲ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವುದು. == ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಚುನಾವಣೆಗಳು == {{further|[[Elections by country]]}} == ಇದನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == * [[ನೇಮಕಾತಿ]] * [[ಬ್ಯಾಲೆಟ್‌ಗೆ ಪ್ರವೇಶ]] * [[ಡಿಮಾರ್ಕಿ]]-"ಚುನಾವಣೆಯಿಲ್ಲದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ" * [[ಮತದಾರರ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್]] * [[ಚುನಾವಣೆ ಕಾನೂನು]] * [[ಚುನಾವಣೆ ಕಸಕಡ್ಡಿ]] * [[ಪೂರ್ತಿ ಹಲಗೆ]] * [[ಫೆನ್ನೋಸ್ ಪ್ಯಾರಾಡಾಕ್ಸ್]] * [[ಗರ್ರಟ್ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] * [[ಗೆರೊಂತೊಕ್ರಾಸಿ]] * [[ಮೆರಿಟೋಕ್ರಾಸಿ]] * [[ನಾಮಕರಣ ನಿಯಮಗಳು]] * [[ಬಹುವಚನ(ರಾಜಕೀಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನ)]] * [[ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ]] * [[ಮತಗಟ್ಟೆ ಸ್ಟೇಷನ್]] * [[ಹಲಗೆ]] * [[ವಿಂಗಡಣೆ]] * [[ದ್ವಿ ಪಕ್ಷ ಪದ್ಧತಿ]] * [[ಮತದಾರನ ಹಾಜರಾತಿ ಸಂಖ್ಯೆ]] == ಬಿ == {{reflist}} == ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ == * [[ಆರ್ರೋ,ಕೆನ್ನೆತ್ ಜೆ.]] 1963. ''ಸೋಶಿಯಲ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಇಂಡಿವಿಡ್ಯುಲ್ ವ್ಯಾಲ್ಯೂಸ್.'' 2nd ed. ನ್ಯೂ ಹವೆನ್, ಸಿಟಿ:ಯಾಲೆ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್. * ಬೆನಾಯ್ಟ್,ಜೀನ್-ಪೀಯ್ರೆ ಆಂಡ್ ಲೆವಿಸ್ ಎ. ಕಾರ್ನ್‌ಹೌಸರ್. 1994. "ಸೋಶಿಯಲ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಇನ್ ಎ ರೆಪ್ರೆಸೆಂಟೇಟಿವ್ ಡೆಮಾಕ್ರಸಿ." ''ಅಮೇರಿಕನ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ರಿವ್ಯೂ'' 88.1: 185-192. * ಕೊರ್ರಾಡೋ ಮಾರಿಯಾ,ಡಕ್ಲೋನ್. 2004. ''US ಎಲೆಕ್ಶನ್ಸ್ ಅಂಡ್ ವಾರ್ ಆನ್ ಟೆರರಿಸಂ–ಇಂಟರ್‌ವ್ಯೂ ವಿಥ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಮಾಸ್ಸಿಮೊ ಟಿಯೊದೊರೊ'' ಅನಾಲಿಸಿ ಡಿಫಿಸೋ,ಎನ್. 50 * ಫರ್ಖುಹಾರ್ಸನ್,ರಾಬಿನ್. 1969. ''ಎ ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ವೋಟಿಂಗ್'' ನ್ಯೂ ಹವೆನ್,ಸಿಟಿ:ಯಾಲೆ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್. * ಮ್ಯೂಲ್ಲೆರ್,ಡೆನ್ನಿಸ್ ಸಿ.1996. ''ಕಾನ್ಸಿಟಿಟ್ಯೂಶನಲ್ ಡೆಮಾಕ್ರಸಿ'' ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌: ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್. * ಓವೆನ್,ಬರ್ನಾರ್ಡ್,2002. "ಲಿ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಎಲೆಕ್ಟೋರೆಲ್ ಎಟ್ ಸನ್ ಎಫೆಟ್ ಸುರ್ ಲಾ ರೆಪ್ರೆಸೆಂಟೇಶನ್ ಪಾರ್ಲೆಮೆಂಟೈರ್ ದಿಸ್ ಪಾರ್ಟಿಸ್:ಲೆ ಕಾಸ್ ಯುರೋಪೀನ್.", LGDJ; * [[ರೈಕರ್,ವಿಲ್ಲಿಯಂ]]. 1980. ''ಲಿಬರಲಿಸಂ ಎಗೈನ್ಸ್‌ಟ್ ಪಾಪ್ಯುಲಿಸಂ:ಎ ಕಾನ್ ಫ್ರಾಂಟೇಷನ್ ಬಿಟ್‌ವೀನ್ ದಿ ಥೀಯರಿ ಆಫ್ ಡೆಮಾಕ್ರಸಿ ಆಂಡ್ ದಿ ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಸೋಶಿಯಲ್ ಚಾಯ್ಸ್.'' ಪ್ರಾಸ್ಪೆಟ್ ಹೈಟ್ಸ್,IL:ವೇವ್ ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೆಸ್. * ವೇರ್,ಅಲಾನ್. 1987. ''ಸಿಟಿಜನ್ಸ್,ಪಾರ್ಟೀಸ್ ಆಂಡ್ ದಿ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್.'' ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌: ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌ == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Wiktionarypar|election}} * [http://www.ipu.org/parline-e/parlinesearch.asp ಪಾರ್ಲೈನ್ ಡಾಟಾಬೇಸ್ ಆನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ಸ್. ][http://www.ipu.org/parline-e/parlinesearch.asp ರಿಸಲ್ಟ್ಸ್ ಫಾರ್ ಆಲ್ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟರಿ ಎಲೆಕ್ಶನ್ಸ್ ಸಿನ್ಸ್ 1966] * [http://www.electionguide.org ElectionGuide.org — ವರ್ಳ್ಡ್ ವೈಡ್ ಕವರೇಜ್ ಆಫ್ ನ್ಯಾಷನಲ್-ಲೆವೆಲ್ ಎಲೆಕ್ಶನ್ಸ್] * [http://www.parties-and-elections.de ಪಾರ್ಟೀಸ್-ಆಂಡ್-ಎಲೆಕ್ಶನ್ಸ್.de:ಡಾಟಾಬೇಸ್ ಫಾರ್ ಆಲ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಎಲೆಕ್ಶನ್ಸ್ ಸಿನ್ಸ್ 1945] * [http://www.aceproject.org ACE ಎಲೆಕ್ಟೊರಲ್ ಕ್ನಾಲೆಡ್ಜ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್] —ಎಲೆಕ್ಟೊರಲ್ ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ ಆಂಡ್ ರೆಲೇಟೆಡ್ ರೆಸೋರ್ಸ್‌ಸ ಫ್ರಮ್ ಎ ಕನ್ಸಾರ್ಟಿಯಮ್ ಆಫ್ ಎಲೆಕ್ಟೊರಲ್ ಏಜೆನ್ಸೀಸ್ ಆಂಡ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ಸ್. * [http://www.angus-reid.com/tracker/ ಅಂಗಸ್ ರೆಯ್ಡ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಮಾನಿಟರ್:ಎಲೆಕ್ಶನ್ ಟ್ರಾಕರ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060108113500/http://www.angus-reid.com/tracker/ |date=2006-01-08 }} * [http://www.idea.int/esd/world.cfm IDEA's ಟೇಬಲ್ ಆಫ್ ಎಲೆಕ್ಟೊರಲ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ವರ್ಳ್ಡ್‌ವೈಡ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051015024923/http://www.idea.int/esd/world.cfm |date=2005-10-15 }} * [http://www.eurela.org ಯುರೋಪಿಯನ್ ಎಲೆಕ್ಶನ್ ಲಾ ಅಸೋಸೊಯೇಶನ್ (ಯುರೇಲಾ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050220174520/http://www.eurela.org/ |date=2005-02-20 }} * [http://www.election24.in/voter-list/ voter list] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161215193452/http://www.election24.in/voter-list/ |date=2016-12-15 }} [http://www.election24.in/states/ india states] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161127021329/http://www.election24.in/states/ |date=2016-11-27 }} [http://www.election24.in/states/ election results] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161127021329/http://www.election24.in/states/ |date=2016-11-27 }} [[ವರ್ಗ:ಚುನಾವಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನಿರ್ಧಾರ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕೀಯ]] 1zikcds85qoeip1xk2rnj3e1150l6l7 0 23053 1258703 1246696 2024-11-20T05:02:33Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258703 wikitext text/x-wiki {{Infobox Italian comune | name = Milan | official_name = ''Comune di Milano'' | native_name = ''Milano'' | image_skyline = Milan collage.jpg | imagesize = 270px | image_alt = | image_caption = A collage of Milan: The [[Navigli]] to the top left, followed by the [[Via Dante]] which leads to the [[Castello Sforzesco]], then by the [[Galleria Vittorio Emanuele II]], the [[Royal Palace of Milan]], the [[Milan Stock Exchange]], a view of the city and finally the [[Duomo di Milano|Duomo]]. | image_shield = CoA Città di Milano.svg | shield_alt = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | latd = 45 |latm = 27 |lats = 51 |latNS = N | longd = 09 |longm = 11 |longs = 25 |longEW = E | coordinates_type = | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | region = [[Lombardy]] | province = [[Province of Milan|Milan]] (MI) | frazioni = | mayor_party = PdL | mayor = Letizia Moratti | area_footnotes = | area_total_km2 = 183.77 | population_footnotes = <ref>‘City’ population (i.e. that of the ''[[comune]]'' or municipality) from [http://demo.istat.it/bilmens2009gen/index.html=Montlhy demopgrahic balance: Januray-April 2009]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]].</ref> | population_total = 1301394 | population_as_of = 30 April 2009 | pop_density_footnotes = | population_demonym = Milanesi | elevation_footnotes = | elevation_m = 120 | twin1 = | twin1_country = | saint = [[Ambrose]] | day = [[December 7]] | postal_code = 20100, 20121-20162 | area_code = 02 | website = {{official|http://www.comune.milano.it}} | footnotes = }} '''ಮಿಲನ್''' ; ({{lang-it|'''Milano'''}}, {{audio|It-Milano.ogg|<small>listen</small>}} {{IPA-it|miˈla(ː)no}}; [[ಪಶ್ಚಿಮ ಲೋಂಬಾರ್ಡ್]], '''''ಮಿಲನ್'' ''' {{audio|Milan.ogg|<small>listen</small>}}) [[ಇಟಲಿ]] ದೇಶದ ಒಂದು [[ನಗರ]] [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] [[ಪ್ರದೇಶ]] ಮತ್ತು [[ಮಿಲನ್ ಪ್ರಾಂತ]]ದ ಒಂದು [[ರಾಜಧಾನಿ]]. ಈ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು 1,300,000 ಇದ್ದು, ಈ ನಗರ ಪ್ರದೇಶ ಅಂದಾಜು 4,300,000 ಜನರಿರುವ [[ಯುರೋಪಿನ ಒಕ್ಕೂಟ|ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟ]]ದಲ್ಲಿ ಇದು [[ಐದನೆ ದೊಡ್ಡ]] ನಗರ.<ref>[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas]</ref> ಈ [[ಮಿಲನ್ ಮಹಾನಗರದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ]] ಇಡೀ ಇಟಲಿಯಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದು OECD ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿರುವಂತೆ ಇಲ್ಲಿ 7,400,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF|format=PDF|title=Competitive Cities in the Global Economy|author=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]|accessdate=2009-04-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614043229/http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF|archivedate=2007-06-14}}</ref> ಸೆಲ್ಟಿಕ್ [[ಜನಾಂಗ]]ಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ [[ಇನ್ಸ್‌ಬ್ರರು]] ಈ ನಗರವನ್ನು ''[[ಮೀಡಿಯೋನಮ್]]'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ 222 BCಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ರೋಮನ್ನರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು [[ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ]]ದಡಿ ಈ ನಗರ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡಿತು. ನಂತರ 1500ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು [[ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]], [[ಸಪೋರ್ಜಾ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ಪೇನ್|ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ]]ರು ಮತ್ತು 1700ರಲ್ಲಿ [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ]]ನ್ನರು ಆಳಿದರು 1796ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ [[ನೆಪೋಲಿಯನ್]] 1805ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ [[ಇಟಾಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು.<ref name="britannica.com">{{cite web|author=Britannica Concise Encyclopedia |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/382069/Milan# |title=Milan (Italy) - Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref><ref name="World">{{cite web |url=http://www.worldtravelguide.net/city/82/city_guide/Europe/Milan.html |title=Milan Travel Guide |publisher=www.worldtravelguide.net |accessdate=2010-01-04 }}</ref> [[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಅವಧಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ಅನೇಕ ಕಲಾವಿದರು, ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿ ಯೂರೋಪಿನ ದೊಡ್ಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ನಂತರ [[2ನೆ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ಸಂಯುಕ್ತ ಪಡೆಗಳ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಯಿಂದ ನಗರ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು 1943ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಜರ್ಮನಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರ ಪ್ರತಿರೋದದ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು.<ref name="britannica.com"/> ಇಷ್ಟಾದರೂ ದಕ್ಷಿಣ ಇಟಲಿ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ವಲಸೆಗಾರರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿ ಯುದ್ಧೋತ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು.<ref name="britannica.com"/> [[ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಕಾಸ್ಮೊಪಾಲಿಟನ್]] ನಗರವಾಗಿರುವ ಮಿಲನ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೈಕಿ 13.9% ವಿದೇಶೀಯರು.<ref name="Official ISTAT estimates">[http://demo.istat.it/str2008/index.html Official ISTAT estimates]</ref> ಈ ನಗರ ಯೂರೋಪಿನ ಮುಖ್ಯ ಸಾಗಾಣಿಕೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಲಯ<ref>{{cite web|url=http://www.sacred-destinations.com/italy/milan |title=Milan, Italy - Milan Travel Guide |publisher=Sacred-destinations.com |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಮತ್ತು $115 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ [[GDP]] ಇರುವ ವಿದ್ಯುತ್ ಖರೀದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯಲ್ಲಿ 26ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದು [[EU]]ನ ಮುಖ್ಯ [[ವ್ಯಾಪಾರ]]<ref>{{cite web|url=http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html |title=World's richest cities by purchasing power |publisher=City Mayors |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಮತ್ತು [[ಹಣಕಾಸು]] ಕೇಂದ್ರ ([[ಮಿಲನ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆ]] ನೋಡಿ). [[ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶ]] 2004ರಲ್ಲಿ € 241.2 ಬಿಲಿಯನ್ (US$ 312.3 ಬಿಲಿಯನ್)ಗಳಷ್ಟು [[GDP]]ಸಾಧಿಸಿ ಯೂರೋಪಿನ 4ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿತ್ತು. €35,137 (US$ 52,263) ತಲಾವಾರು [[GDP]] ಇರುವ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಇಟಲಿಯಲ್ಲೇ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಅದು [[EU]] ಸರಾಸರಿಯ 161.6% ನಷ್ಟು ಇದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.observatoribarcelona.org/eng/Indicadors.php?IdentificadorTema=1&Identificador=11 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2021-08-10 |archive-date=2007-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070806145437/http://www.observatoribarcelona.org/eng/Indicadors.php?IdentificadorTema=1&Identificador=11 |url-status=dead }}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಬಂದ ಕೆಲಸಗಾರರಿಗೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಜಗತ್ತಿನ ತುಂಬಾ ದುಬಾರಿ ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ 11ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |title=Cost of living - The world's most expensive cities 2009 |publisher=City Mayors |date=2009-07-07 |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ 28ನೆಯ ಪ್ರಭಾವಿ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ನಗರವೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="mori-m-foundation.or.jp">http://www.mori-m-foundation.or.jp/english/research/project/6/pdf/GPCI2009_English.pdf</ref> [[ವಾಣಿಜ್ಯ]], [[ಕೈಗಾರಿಕೆ]], [[ಸಂಗೀತ]], [[ಕ್ರೀಡೆ]], [[ಸಾಹಿತ್ಯ]], [[ಕಲೆ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಧ್ಯಮ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಭಾವ ಹೊಂದಿರುವ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಫ್ಯಾಷನ್ ವಿನ್ಯಾಸ ರಾಜಧಾನಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ; [[GaWC]] ಶ್ರೇಷ್ಠ ದರ್ಜೆ ನಗರವಾಗಿ [[ಆಲ್ಫಾ ವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿಟೀಸ್]] ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="lboro.ac.uk">{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC - The World According to GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=2009-06-03 |accessdate=2010-01-03 |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref> ಲೋಬಾರ್ಡ್ ಮಹಾನಗರ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಫ್ಯಾಷನ್]] ಗೃಹಗಳು ಮತ್ತು [[ವಯಾ ಮೊಂಟೆನಾಪೊಲಿಯೋನ್]] ಮತ್ತು [[ಗ್ಯಾಲರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೋರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯೆಲ್]] ಮತ್ತು ಪಿಯಝಾ ಡುಯೊಮೊ (ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ಹಳೆಯ [[ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಂಕೀರ್ಣ]]ವೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ಮುಂತಾದ ಫ್ಯಾಷನ್ ಗೃಹಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಶ್ರೀಮಂತ [[ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ]] ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ, ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ಪಾಕ ವಿದ್ಯಾ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (''[[ಪ್ರಾನೆಟೋನ್]]'' , ಕ್ರಿಸ್‌ಮಸ್ ಕೇಕ್ ಮತ್ತು ''[[ರಿಸೊಟ್ಟೊ]] ಅಲ್ಲಾ ಮಿಲಾನೀಸ್'' ಮುಂತಾದ ತಿಂಡಿ ತಿನಿಸುಗಳ ತವರಾಗಿದೆ). ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾದ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾದ ಆಪರ್ಯಾಟಿಕ್ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯಿದೆ; ಇದು [[ಗಿಯೂಸೆಪ್ ವರ್ದಿ]] ಯಂತಹ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ([[ಟಿಯಾಟ್ರೊ ಅಲಾಸ್ಕಾಲಾ]]ದಂತಹ) ರಂಗಮಂದಿರಗಳ ತವರು. ಮಿಲನ್ ನಗರ ಅನೇಕ ಮುಖ್ಯ ಮ್ಯೂಜಿಯಂಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು, ಅರಮನೆಗಳು, ಚರ್ಚುಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳು ([[ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಬ್ರೆರಾ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಜಫೋರ್ಜೆಸ್ಕೊ]]) ಮತ್ತು [[ಎ.ಸಿ.ಮಿಲನ್]] ಮತ್ತು [[ಎಫ್.ಸಿ.ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಜನಾಲೆ ಮಿಲಾನೊ]] ನಂತಹ ಎರಡು ಹೆಸರಾಂತ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ತಂಡಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪರಂಪರೆಗಳಿರುವ ಕಾರಣ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಯೂರೋಪಿನ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ; 2008ರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ 1914 ಮಿಲಿಯನ್ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref name="euromonitor1">{{cite web|url=http://www.euromonitor.com/_Euromonitor_Internationals_Top_City_Destinations_Ranking |title=Euromonitor Internationals Top City Destinations Ranking > Euromonitor archive |publisher=Euromonitor.com |date=2008-12-12 |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಈ ನಗರ ಹಿಂದೆ 1906ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿತ್ತು; ಮುಂದೆ 2015ರಲ್ಲಿ [[ಜಾಗತಿಕ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನ]]ಕ್ಕೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡಲಿದೆ.<ref name="MilanTourist">{{cite web |url=http://www.milan.world-guides.com/ |title=Milan Tourism and Tourist Information: Information about Milan Area, Italy |publisher=www.milan.world-guides.com |accessdate=2010-01-04 |archive-date=2010-04-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100408130506/http://www.milan.world-guides.com/ |url-status=dead }}</ref> ಮಿಲನ್ ನಗರವಾಸಿಗಳನ್ನು ಮಿಲನೀಸ್ (ಇಟಾಲಿಯನ್: {{lang|it|''Milanesi''}}ವಾಡಿಕೆ ಪ್ರಕಾರ ಅಥವಾ ಅನೌಪಚಾರಿಕವಾಗಿ {{lang|it|''Meneghini''}} {{lang|it|''Ambrosiani''}}) ಮಿಲನ್ ನಗರವಾಸಿಗಳು ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ''"ನೈತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ"'' ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರಿನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="britannica.com"/> == ಇತಿಹಾಸ == {{See also|List of rulers of Milan|Governors of the Duchy of Milan}} === ಶಬ್ದವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಶಾಸ್ತ್ರ === ''ಮಿಲನ್ '' ಎಂಬ ಶಬ್ಧ ಲ್ಯಾಟಿನ್ನಿನ ''ಮಿಡಿಯೊಲಾನಮ್'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಪ್ರ್ಯಾನ್ಸಿನ ಗ್ಯಾಲೊ-ರೋಮನ್ ನಿವೇಶನಗಳಾದ [[ಮಿಡಿಯೋಲಾನಮ್ ಸ್ಯಾಂಟೋನಮ್]] (ಸೈನೈಟ್ಸ್) ಮತ್ತು [[ಮಿಡಿಯೋಲಾನವ್ ಔಲೆರ್ಕೋರಮ್]] (Évreux)ಗಳಿಂದ ಈ ಹೆಸರು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಗುರುತು ಮಾಡಲಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ ( ವೆಲ್ಷ್ ಶಬ್ಧವಾಗಿರುವ ’ಲನ್’ನ ಮೂಲ, ಅಂದರೆ ಚರ್ಚಿನ ಸ್ಯಾಂಕ್ಚುಯರಿ). ಆದ್ದರಿಂದ ''’ಮಿಡಿಯೊಲಾನಮ್’'' ಕೇಂದ್ರೀಯ ನಗರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಬುಡಕಟ್ಟಿ]]ನ ಸ್ಯಾಂಕ್ಚುಯರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="World"/><ref name="InternationalStudent">{{cite web |url=http://internationalrelations.unicatt.it/it/international_student/the_history_of_milan |title=The History of Milan | Relazioni Internazionali - Università Cattolica del Sacro Cuore |publisher=internationalrelations.unicatt.it |accessdate=2010-01-14 }}</ref> ನಗರದ ಹೆಸರಿನ ಶಬ್ಧ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಒಂದು [[ಹಂದಿ]]ಯನ್ನು [[ಆಂಡ್ರಿಯ ಆಲ್ಸಿಯಾಟೊ]]ನ ''ಎಂಬ್ಲೆಮಾಟಾ'' ದಲ್ಲಿ (1584) ಸೊಗಸಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ; ಕಟ್ಟಲಾಗುತ್ತಿರುವ [[ನಗರದ ಮೊದಲ ಗೋಡೆ]]ಯ ತಳದಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿ ಹಂದಿಯನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತುತ್ತಿರುವ ಚಿತ್ರ ಕಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ''ಮಿಡಿಯೊಲಾನಮ್‌'' ನ ಮೂಲವನ್ನು "ಅರೆ-ಉಣ್ಣೆ" ಎಂದು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ;<ref>''medius'' + ''lanum'' ; Alciato's "etymology" is intentionally far-fetched.</ref> ಇದನ್ನು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಕೀರ್ತಿ ತಮ್ಮ [[ಲಾಂಛನ]]ದಲ್ಲಿ ಟಗರು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಪಂಗಡ]]ಗಳಾದ [[ಬಿಟುರಿಜ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಅಯೆಡುಯ್]] ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ;<ref>''Bituricis vervex, Heduis dat sucula signum.''</ref> "ಆದ್ದರಿಂದ ನಗರದ ಸಂಕೇತ ಉಣ್ಣೆ ಧರಿಸಿರುವ ಹಂದಿ; ಒಂದು ಕಡೆ ಮೊನಚು ಕೂದಲು, ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ತೆಳು ಉಣ್ಣೆಯಿರುವ ದ್ವಿರೂಪಿ ಪ್ರಾಣಿ".<ref>''Laniger huic signum sus est, animálque biforme, Acribus hinc setis, lanitio inde levi.''</ref> ಪ್ರಕಾಂಡ ಪಂಡಿತ ಮತ್ತು ಸಂತನಾಗಿದ್ದ [[ಆಂಬ್ರೋಸ್‌]]ಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಆದ ಹೆಸರನ್ನು ಆಲ್ಸಿಯಾಟೊ ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.emblems.arts.gla.ac.uk/french/emblem.php?id=FALc002 |title=Alciato, ''Emblemata'', Emblema II |publisher=Emblems.arts.gla.ac.uk |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> ಈ ನಗರದ ಜರ್ಮನ್ ಹೆಸರು ''ಮೈಲ್ಯಾಂಡ್'' ಎಂದಿದ್ದರೆ, ಸ್ಥಳೀಯ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಲೊಂಬಾರ್ಡ್]] ನುಡಿಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಗರದ ಹೆಸರು ಮಿಲನ್. === ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ರೋಮನ್ ಅವಧಿ === {{Main|Mediolanum}} [[ಚಿತ್ರ:Ruins-imperial-complex-milan-.jpg|thumb|left|ಮಿಲನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತಿಗಳ ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಅರಮನೆಗಳುಕಾನ್‌ಸ್ಟಾಂಟಿನಸ್ ಮತ್ತು ಲಿಕಿನಿಯಸ್ ಇಲ್ಲಿಂದ ಮಿಲನ್ ಆಜ್ಞೆ ಹೊರಡಿಸಿದರು.]] [[400 BC]] ಯ ಆಚೆ ಈಚೆ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ [[ಇನ್ಸಬ್ರೆಸ್]] ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನವಸತಿ ಹೂಡಿದರು. [[222 BC]]ರಲ್ಲಿ ಈ ಜನವಸತಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ರೋಮನ್ನರು ಸ್ಥಳೀಕ ಜನತೆ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಮೆದ್ಲಾನ್ ಮೂಲದ ಮಿಲನ್ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಕೂಡ [[ಮಿಡಿಯೊಲಾನಮ್]] ಹೆಸರನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಹೇರಿದರು.<ref name="InternationalStudent"/> ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳ ರೋಮನ್ ಹಿಡಿತದ ನಂತರ 293 AD ಯಲ್ಲಿ ಡಯೊಕ್ಲೆಷಿಯನ್ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು [[ಪಶ್ಚಿಮ ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ]]ದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ. [[ಡಯೊಕ್ಲಿಷಿಯನ್]] ಪೂರ್ವ ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ ( ರಾಜಧಾನಿ [[ನಿಕೊಮಿಡಿಯಾ]]) ಇರುವ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ ಅವನ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿ ಮ್ಯಾಗ್ಸಿಮಿಯಾನಸ್ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕ್ಕೊಂಡ. ತಕ್ಷಣ [[ಮ್ಯಾಗ್ಸಿಮಿಯನ್]] ಬೃಹತ್ ಸರ್ಕಸ್, ಥರ್ಮಾಯ್ ಎರ್ಕುಲಿ ಅರಮನೆ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು,{{convert|470|x|85|m|ft|lk=out|abbr=on}} ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದೆ.ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ಕಾನ್‌ಸ್ಟಾಂಟಿನ್ I]], [[ಮಿಲನ್‌ನ ಕಾಯಿದೆ]] 313ರಲ್ಲಿ [[ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನ]]ರಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂಗ್ರ್ಯವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿದ.<ref name="Edict">{{cite web |url=http://www.christianitytoday.com/ch/1990/issue28/2809.html |title=313 The Edict of Milan |3=Christian History |publisher=www.christianitytoday.com |accessdate=2010-01-14 |archive-date=2009-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090910201345/http://www.christianitytoday.com/ch/1990/issue28/2809.html |url-status=dead }}</ref> 402ರಲ್ಲಿ [[ವಿಷಿಗೋತರು]] ನಗರವನ್ನು ದಿಗ್ಭಂಧಿಸಿಕೊಂಡರು, ಆಗ ಅರಮನೆ ವಾಸವನ್ನು [[ರಾವೆನ್ನಾ]]ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ (452ರಲ್ಲಿ) ಹೂಣರು ನಗರದ ಮೇಲೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಬಂದರು. 539ರಲ್ಲಿ [[ಬೈಜಾಂಟಿನ್‌]]ನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ಜಸ್ಟಿನಿಯನ್ I]] ವಿರುದ್ಧ ಹೂಡಿದ [[ಗಾಥಿಕ್ ಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ [[ಒಸ್ಟ್ರೊಗೋಥರು]] ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡು ನಾಶಮಾಡಿದರು. 569ರ ಬೇಸಗೆಯಲ್ಲಿ [[ಲೊಂಗೊಬಾರ್ಡರು]] (ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶ [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]]ಯ ಮೂಲ) ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಉಳಿದಿದ್ದ ಸಣ್ಣ [[ಬೈಜಾಂಟಿನ್ ಸೇನೆ]]ಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಲೋಬಾರ್ಡರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ರೋಮನ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮಿಲನ್‍ನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದವು.<ref>''[[Versum de Mediolano civitate]]'' ನೋಡಿ.</ref> 774ರಲ್ಲಿ [[ಚಾರ್ಲ್‌ಮ್ಯಾಗ್ನೆ]] ಮಹತ್ತರ ನಿರ್ಣಯ ಮಾಡಿ ತನ್ನನ್ನು "ಲೊಂಬಾರ್ಡರ ರಾಜ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂದಾಗ ಮಿಲನ್ [[ಫ್ರಾಂಕರಿಗೆ]] ಶರಣಾಯಿತು (ಈ ಹಿಂದೆ ಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆಗಳು ಅನೇಕ ಸಲ ಪರಸ್ಪರ ಕಾದಾಡಿ ವಶಪಡಿಸಿಕ್ಕೊಂಡಿದ್ದರೂ ಬೇರೆ ಜನರ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ರಾಜಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಟಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ). [[ಲೊಂಬಾರ್ಡರ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿರೀಟಾವಧಿ]] ಪ್ರಾರಂಭವಾದದ್ದು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಇದಾದ ನಂತರ ಮಿಲನ್ ನಗರ [[ಪವಿತ್ರ ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯ]]ದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. === ಮಧ್ಯ ಕಾಲೀನ ಯುಗ === [[ಚಿತ್ರ:IMG 3734 - Milano - Stemma visconteo- sull'Arcivescovado - Foto di Giovanni Dall'Orto - 15-jan-2007.jpg|thumb|150px|ಬಿಸ್ಕಿಯೋನ್: ಪಿಯಾಝಾ ಡುಯೊಮೊನಲ್ಲಿರುವ ಆರ್ಚ್ ಬಿಷಪ್ ಅರಮನೆಯ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿಯ ಅಧಿಕೃತ ಲಾಂಛನ.IO<HANNES> ಅಕ್ಷರಗಳು ಆರ್ಚ್ ಬಿಷಪ್ ಜಿಯೊವಾನಿ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ (1342-1354)ಯ ಸಂಕೇತ.]] [[ಮಧ್ಯಯುಗ]]ದಲ್ಲಿ ಪೊ ನ ಶ್ರೀಮಂತ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಇಟಾಲಿಯಿಂದ ಆಲ್ಪ್ಸ್‌ನ ಆಚೆಗಿನ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೇಲೆ ತನಗಿದ್ದ ಹತೋಟಿಯಿಂದಾಗಿ ಮಿಲನ್ ನಗರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಏಳಿಗೆ ಕಾಣತೊಡಗಿತು. 1162ರಲ್ಲಿ [[ಫ್ರೆಡರಿಕ್ I ಬಾರ್ಬರೊಸ್ಸಾ]] ಲೊಂಬಾರ್ಡ್ ನಗರಗಳ ಮೇಲೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿ ವಶಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಬಹುಪಾಲು ನಾಶವಾಯಿತು. 1167ರಲ್ಲಿ [[ಲೊಂಬಾರ್ಡ್ ಲೀಗ್]] ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಈ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತು. 1183ಯಲ್ಲಿ [[ಕಾನ್‌ಸ್ಟೆನ್ಸ್ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದ]]ದಲ್ಲಿ ಲೊಂಬಾರ್ಡ್ ನಗರಗಳು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಡ್ಯೂಕಿ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಸಿಕ್ಕಿತು. 1208ರಲ್ಲಿ [[ರಾಂಬೆರ್ಟಿನೊ ಬುವಾಲೆಲ್ಲಿ]] 1242ರಲ್ಲಿ [[ಲೂಕಾ ಗ್ರಿಮಾಲ್ಟಿ]] ಮತ್ತು 1208ರಲ್ಲಿ [[ಲುಚೆಟೊ ಗಟ್ಟಿಲುಸಿಯೊ]] ಇವರುಗಳು ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ಪೊಡೆಸ್ತಾ]] ಆಗಿ ಒಂದೊಂದು ಕಾಲಾವಧಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಮಿಡಿವಿಯಲ್ ಕಮ್ಯೂನ್‌]]ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಪಾಯಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಸ್ಥಾನವಾದ ಹಿಂಸೆಯ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ: 1252ರ ಮಿಲನೀಸ್ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚ್‌ನ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಯ ಕೊಲೆ, ನಂತರದಲ್ಲಿ ''ಕೊಂಟಾಡೊ'' ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಕಾಲ್ಗಡದಿಂದ ಅದು [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ ಮಾರ್ಟಿರ್]] ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂತು, [ಬಲಭಾಗದ ಚಿತ್ರ]; ಕೊಲೆಪಾತಕರು ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಮತ್ತು ''ಪೊಡೆಸ್ತಾ'' ದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಆಯುಧಪಾಣಿಯಾಗಿ ಎದುರಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. 1256ರಲ್ಲಿ ಆರ್ಚ್‌ಬಿಷಪ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖರನ್ನು ಮಿಲನ್ ನಗರದಿಂದ ಉಚ್ಛಾಟಿಸಲಾಯಿತು. 1259ರಲ್ಲಿ [[ಗಿಲ್ಡ್‌]]ನ ಸದಸ್ಯರಿಂದ [[ಕ್ಯಾಪಿಟಾನೊ ಡೆಲ್ ಪೊಪೊಲೊ]] ಆಗಿ ಚುನಾಯಿತನಾದ ''ಮಾರ್ಟಿನೊ ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆ'' ಬಲಾತ್ಕಾರದಿಂದ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ವಜಾ ಮಾಡಿದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿ, ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ತೋಡಿಸಿ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದಿಂದ ಆಳತೊಡಗಿದ.ಅವನ ನೀತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಮಿಲಾನಿಸ್ ಬೊಕ್ಕಸ ಬರಿದಾಯಿತು. ಅಮಾನವೀಯ ಲೋಭಿತನದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಜನ ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು; ಇದರಿಂದಾಗಿ ಡೆಲ್ಲಾತೊರ್ರೆಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಶತ್ರು ವಿಸ್ಕೊಂಟಿಗೆ ಜನಬೆಂಬಲ ಒದಗಿಬಂತು.22 ಜುಲೈ 1262ರಂದು ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ [[ಕೊಮೊನ ಬಿಷಪ್]], ರಾಯ್‌ಮೊಂಡೊ ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ [[ನಗರದ IV]] ಪೋಪ್ , [[ಒಟ್ಟೋನ್ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]]ಯನ್ನು [[ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಆರ್ಚ್‌ಬಿಷಪ್]] ಪದವಿಗೇರಿಸಿದ. ನಂತರ ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆ, [[ಕತಾರ್]] ವಿತಂಡವಾದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ ಆಪ್ತನಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬ ದ್ರೋಹಾರೋಪ ಮಾಡಿದ, ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ, ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆ ಮೇಲೂ ಇದೇ ದ್ರೋಹಾರೋಪ ಹೊರಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಮಿಲನ್ ನಗರದಿಂದ ಉಚ್ಛಾಟಿಸಿ ಆಸ್ತಿ ಪಾಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಜಪ್ತಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ. ಇದಾದ ನಂತರ ಶುರುವಾದ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ ದಶಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಡೆದು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಧಕ್ಕೆಯುಂಟಾಯಿತು.1263ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟೊನ್ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ ಉಚ್ಛಾಟಿತರ ಗುಂಪು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ನಗರದ ವಿರುದ್ಧ ವಿಫಲ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದ, ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಬಣಗಳ ನಡುವಿನ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ನಂತರ [[ದೇಸಿಯೊ ಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ನಗರವನ್ನು ತನ್ನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. [[ಡೆಲ್ಲಾ ತೊರ್ರೆ]]ಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಹೊರಗಟ್ಟುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ [[ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]] ನಗರ ಮತ್ತು ಅದರ ಆಸ್ತಿಪಾಸ್ತಿಗಳನ್ನು [[15ನೆಯ ಶತಮಾನ]]ದ ತನಕ ಆಳಿದ.ಮಿಲನ್‌ನ ಪೂರ್ವ ಇತಿಹಾಸದ ಬಹುಪಾಲು ಗ್ವೆಫ್ಫರು ಮತ್ತು ಘಿಬೆಲಿನ್ನರು ಎಂಬ ಎರಡು ರಾಜಕೀಯ ಬಣಗಳ ನಡುವಿನ ಕಾದಾಟದ ಕತೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಗ್ವೆಲ್ಫರು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ ಜರ್ಮನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಅವರಿಗಿದ್ದ "ಘಿಬಲಿನ್" ಗೆಳೆತನದ ಆಧಾರದಿಂದ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿಯ ಕುಟುಂಬ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅಧಿಕಾರ ಗದ್ದುಗೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>ಹೆನ್ರಿ ಎಸ್ ಲುಕಾಸ್,, ''The Renaissance and the Reformation'' (ಹಾರ್ಪರ್ &amp; ಸಹೋದರರು: ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1960) ಪು. 37.</ref> 1395ರಲ್ಲಿ, ಈ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬ ವೆನ್ಸೆಸ್ಲಾಸ್ (1378-1400) ಮಿಲನೀಸರನ್ನು ಡ್ಯೂಕ್ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೇರಿದ.<ref>''Ibid.'' , ಪು. 38.</ref> 1395ರಲ್ಲಿ, [[ಗಿಯಾನ್ ಗಲೆಜ್ಜೊ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]] ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಡ್ಯೂಕ್ ಪದವಿಗೇರಿದ. ಘಿಬೆಲಿನ್ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿಯ ಕುಟುಂಬ 14ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದ 15ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ತನಕ, ಒಂದೂವರೆ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅಧಿಕಾರ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.<ref>ರಾಬರ್ಟ್ ಎಸ್.ಹೊಯ್ಟ್ &amp; ಸ್ಟಾನ್ಲೆ ಚೊಡೊರೊ ''Europe in the Middle Ages'' (ಹರ್ಕೋರ್ಟ್, ಬ್ರೇಸ್ &amp; ಜೊವಾನೊವಿಚ್: ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1976) ಪು. 614.</ref> === ನವೋದಯ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಫೋರ್ಜಾ ಕುಟುಂಬ === [[ಚಿತ್ರ:Milano Castello 1.jpg|thumb|left|150px|ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಎಸ್‌ಫೋರ್ಜೆಸ್ಕೊ, ಜಫೋರ್ಜಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಧಿಕಾರ ಸಂಕೇತ]] [[ಚಿತ್ರ:Milano - Mappa della città nel 1621.jpg|thumb|right|150px|17ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್]] 1447ರಲ್ಲಿ [[ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಡ್ಯೂಕ್]] [[ಫಿಲಿಪ್ಪೊ ಮಾರಿಯಾ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]] ಮುಂದೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಬಲ್ಲ ಗಂಡುಮಗನಿಲ್ಲದೆ ಸತ್ತ; ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ ವಂಶಾವಳಿ ಕೊನೆಗೊಂಡ ನಂತರ [[ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್]] ಕಾಯಿದೆ ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪೋಷಕ ಸಂತ ಸೇಂಟ್ ಆಂಬ್ರೋಸ್‌ನಿಂದ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="lucas:268">ಹೆನ್ರಿ ಎಸ್.ಲುಕಾಸ್, ''The Renaissance and the Reformation'' ಪು. 268.</ref> ಗ್ವೆಲ್ಫ್ ಮತ್ತು ಘಿಬೆಲಿನ್ ರಾಜಕೀಯ ಬಣಗಳೆರಡೂ ಮಿಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಒಂದಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಆದರೂ, [[ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಸಫೋರ್ಜಾ]]ದ [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಸಫೋರ್ಜಾ]] 1450ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂದಾಗ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಪತನಗೊಂಡಿತು; ಇದು ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ಇಟಾಲಿಯನ್ [[ನವೋದಯ]]ದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರವಾಗಿ ಮಾಡಿತು.<ref name="InternationalStudent"/><ref name="lucas:268"/> === ಫ್ರೆಂಚ್, ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಪಂಗಡಗಳ ಅವಧಿ === [[ಚಿತ್ರ:Martin van Meytens 001.jpg|thumb|150px|right|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ರಾಣಿ ಮರಿಯಾ ತೆರೇಸ-I 1740 ರಿಂದ 1780ತನಕ ಮಿಲನ್‌ನ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಡ್ಯೂಕ್ಸ್.]] 1492ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ದೊರೆ [[ಲೂಯಿಸ್ XII]] ಮೊದಲಿಗೆ ಡ್ಯೂಕ್ ಪದವಿ ಅರಸಿದ. ಅಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದವರು [[ಸ್ವಿಸ್ ಮರ್ಸೆನರಿಗಳು]]. ಸ್ವಿಸ್ಸರ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ [[ಮರಿಗ್ನಾನೊ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ ಲೂಯಿಸ್‌ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ದೊರೆ [[ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ I]] ಗೆ ಡ್ಯೂಕ್ ಪದವಿಯ ಭರವಸೆ ಕೊಡಲಾಯಿತು. 1525ರಲ್ಲಿ ಪಾವಿಯಾ ಕದನದಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ V]], ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ I ನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದಾಗ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಸೇರಿದಂತೆ ಉತ್ತರ ಇಟಲಿ [[ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್]] ಕೈ ಸೇರಿತು.<ref>ಜಾನ್ ಲೊತೊರ್ಪ್ ಮೋಟ್ಲೆ, ''The Rise of the Dutch Republic'' ಸಂಪುಟ. II (ಹಾರ್ಪರ್ ಸಹೋದರರು: ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1855) ಪು. 2.</ref> 1556ರಲ್ಲಿ, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ V ತನ್ನ ಮಗ [[ಫಿಲಿಪ್ II]] ಮತ್ತು ಸಹೋದರ [[ಫರ್ಡಿನಾಂಡ್ I]] ಪರವಾಗಿ ಪದತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದಾಗ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಸೇರಿದಂತೆ, ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೊತ್ತುಗಳು, ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ನ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ವಂಶಾವಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಫಿಲಿಫ್ IIನಿಗೆ ಸೇರಿದವು; ಫರ್ಡಿನಾಂಡ್‌ನ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ವಂಶಾವಳಿ ಪವಿತ್ರ ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾದಿಪತ್ಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತು. 1629–31ರಲ್ಲಿ [[ಮಿಲನ್‌ನ ಪ್ಲೇಗ್ ಉಪದ್ರವ]] 130,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು 60,000 ಜನರನ್ನು ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಶತಮಾನದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕೊನೆಯ [[ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗ]] [[ಕಪ್ಪು-ಸಾವಿ]]ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಪ್ಲೇಗ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>ಸಿಪೊಲ್ಲಾ, ಕಾರ್ಲೊ M. ''Fighting the Plague in Seventeenth Century Italy'' . ಮ್ಯಾಡಿಸನ್: ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ವಿಸ್ಕೋನ್ಸಿನ್ ಪ್ರೆಸ್, 1981.</ref> 1700ರಲ್ಲಿ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ II]]ನ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ನ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ವಂಶಾವಳಿ ಪತನಗೊಂಡಿತು. ಅವನ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆಯನ್ನು [[ಅಂಜೌನದ ಫಿಲಿಪ್‌]]ಗೆ ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಫ್ರೆಂಚರು 1701ರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಸೊತ್ತುಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡರು; [[ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಸಕ್ಸೆಷನ್ ಕದನ]] ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. 1706ರಲ್ಲಿ, [[ರಾಮಿಲೀಸ್]] ಮತ್ತು [[ಟೂರಿನ್‌]]ನ ಫ್ರೆಂಚರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್‌ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗರು]] ಉತ್ತರ ಇಟಲಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. 1713ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಉಟ್ರೆಕ್ಟ್ ಒಪ್ಪಂದ]], ಸ್ಪೆಯಿನ್‌ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೊತ್ತುಗಳು, [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] ಮತ್ತು ಅದರ ರಾಜಧಾನಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮೇಲೆ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿತು. === 19ನೆಯ ಶತಮಾನ === [[ಚಿತ್ರ:Episodio delle cinque giornate (Baldassare Verazzi).jpg|thumb|left|150px|ಮಿಲನ್‌ನ ದೇಶ ಪ್ರೇಮಿಗಳು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸೇನೆ ವಿರುದ್ಧ ಐದು ದಿನಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕಾದಾಡಿದರು.]] 1796ರಲ್ಲಿ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ [[ನೆಪೋಲಿಯನ್]] ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು [[ಸಿಸಾಲ್ಪಿನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್‌]]ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ. ನಂತರ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು [[ಇಟಲಿ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆ]]ಯ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿ ಡುಯೊಮೊ ಆಗಿ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ. ನೆಪೋಲಿಯನ್ನನ ಆಕ್ರಮಣ ಕೊನೆಗೊಂಡ ನಂತರ [[ವಿಯೆನ್ನಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] 1815ರಲ್ಲಿ [[ವೆನೆಟೊ]] ಜೊತೆಗೆ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ ಮತ್ತು ಮಿಲನ್ ಅನ್ನು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಹತೋಟಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿತು.<ref>{{cite web | last= Bloy| first = Marjie| authorlink =| coauthors =| title = The Congress of Vienna, 1 November 1814 — 8 June 1815| work =| publisher = The Victorian Web| date = 30 April 2002| url = http://www.victorianweb.org/history/forpol/vienna.html| doi =| accessdate = 2009-06-09}}</ref> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಹಾಡು ಮತ್ತು [[ಅಪೆರಾ]]ಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. 1770ರಲ್ಲಿ [[ಮೊಜಾರ್ಟ್]], [[ಟೀಟ್ರೊ ರೀಗಿಯೊ ಡ್ಯೂಕಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಮೂರು ಅಪೆರಾ ಪ್ರೀಮಿಯಮ್ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಿದ. ನಂತರ ತನ್ನ [[ಬೆಲಿನಿ]], [[ಡೊನಿಜೆಟಿ]], [[ರೋಸ್ಸಿನಿ]] ಮತ್ತು ವರ್ದಿ ಮುಂತಾದವರ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಮೂಲಕ [[ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]] ಜಗತ್ತಿನ ರೆಫರೆನ್ಸ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಆಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ [[ವರ್ದಿ]] ಸ್ವತಃ "Casa di Riposo per Musicisti" ನಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನನಾದ. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ರಂಗಭೂಮಿಗಳೆಂದರೆ ''ಲಾ ಕ್ಯಾನೊಬಿಯಾನ'' ಮತ್ತು ''ಟೀಟ್ರೊ ಕರ್ಕಾನೊ'' .1848 ಮಾರ್ಚ್ 18ರಂದು ಮಿಲನೀಸರು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯ ಎದ್ದರು, ಈ "[[ಐದು ದಿವಸಗಳ]]" [[ಇಟಾಲಿಯನ್:]] ಬಂಡಾಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ''ಲೀ ಕಿಂಕ್ ಜಿಯೊರ್ನಾಟೆ'' ಮಾತು ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ [[ರಾದೆಟ್‌ಸ್ಕಿ]] ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ನಗರದಿಂದ ಹೊರಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಆದರೂ ಜುಲೈ 24ರಂದು [[ಕುಸ್ಟೊಜಾ]]ದಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇನೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ರಾದೆಟ್‌ಸ್ಕೀ ಉತ್ತರ ಇಟಲಿ ಮತ್ತು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮೇಲಿನ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಹತೋಟಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ದೃಢಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಇಷ್ಟಾದರೂ ಇಟಾಲಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳು [[ಸಾರ್ಡೀನಿಯಾದ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆ]] ಕಟ್ಟಾಳುಗಳ ಜೊತೆ ಸೇರಿ [[ಇಟಾಲಿಯನ್ ಏಕೀಕರಣ]]ದ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೋಸ್ಕರ ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲು ಕರೆಕೊಟ್ಟರು. ಸಾರ್ಡೀನಿಯಾ ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಒಕ್ಕೂಟ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡು 1859ರಲ್ಲಿ [[ಸೊಲ್ಫೆರಿನೊ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾವನ್ನು ಮಣಿಸಿದರು.<ref name="Solferino">{{cite web | title = Solferino | author = Graham J. Morris | url = http://www.battlefieldanomalies.com/solferino/08_the_battle.htm | accessdate = 2009-06-09 | archive-date = 2009-06-30 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090630084539/http://www.battlefieldanomalies.com/solferino/08_the_battle.htm | url-status = dead }}</ref> ಈ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾರ್ಡೀನಿಯಾ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಂದೆ ಇದು ಇಟಲಿಯ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಮೇಲೆ ಹತೋಟಿ ಸಾಧಿಸಿತು; 1861ರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ [[ಇಟಾಲಿ ರಾಜ್ಯ]]ವೆಂದು ಮರುನಾಮಕರಣವಾಯಿತು.[[ಇಟಲಿಯ ರಾಜಕೀಯ ಏಕೀಕರಣ]] ಉತ್ತರ ಇಟಲಿಯ ಮೇಲೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಿತು. ಇದರಿಂದ ರೈಲುದಾರಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಸುಗಮವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮಿಲನ್ ನಗರ ಉತ್ತರ ಇಟಲಿಯ ರೈಲುದಾಣವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ವಿಪರೀತ [[ಹಣದುಬ್ಬರ]]ಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಡೆದ ಹಿಂಸಾಚಾರದಲ್ಲಿ [[ಬಾವಾ-ಬೆಕ್ಕಾರಿಸ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]]ದಿಂದ ಮಿಲನ್ ನಗರ ವಿಚಲಿತಗೊಂಡಿತಾದರೂ ಅಗಾಧ ಕೈಗಾರೀಕರಣದಿಂದ ಅದು ಇಟಾಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮೈದಳೆಯಿತು. ಈ ವೇಳೆಗೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಟಲಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಸಾಧಿಸಿದ್ದವು; ಈ ನಗರ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ [[ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರ]]ವಾಯಿತು. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯ ಮತ್ತು 20ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ]]ಯಿಂದ ನಗರದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಅಗಾಧವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂದಿತು.<ref name="World"/> === 20ನೆಯ ಶತಮಾನ === [[ಚಿತ್ರ:Tentoonstelling Milaan - p1906-213.jpg|thumb|left|1906ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನದ ಮುಕ್ಯ ಹಜಾರದ ದೃಶ್ಯ]] 1919ರಲ್ಲಿ, [[ಬೆನಿಟೊ ಮುಸೊಲೊನಿ]] [[ಕಪ್ಪು ಅಂಗಿ ಪಡೆ]]ಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದ, ಇವರು ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ [[ಇಟಾಲಿಯನ್ ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ಚಳುವಳಿ]], 1922ರಲ್ಲಿ ನಗರದಿಂದ [[ರೋಮ್‌ನ ಮಾರ್ಚ್]] ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. [[ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಯಿಂದ ಮಿಲನ್ ನಗರ ತುಂಬಾ ನೊಂದಿತು. 1943ರಲ್ಲಿ [[ಇಟಲಿ ಯುದ್ಧ ತ್ಯಜಿಸಿ]]ದರೂ ಜರ್ಮನ್ನರು 1945ರ ತನಕ [[ಉತ್ತರ ಇಟಲಿ]]ಯ ಬಹುಪಾಲು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿಟ್ದ್ದರು. ಮಿಲನ್ ಮೇಲೆ ಸಂಯುಕ್ತ ಪಡೆಗಳ [[ಅತಿಕೆಟ್ಟ]] ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿ ನಡೆದದ್ದು 1944ರಲ್ಲಿ, ಬಹುಪಾಲು ದಾಳಿ [[ಮಿಲನ್‌ನ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ]]ವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. 1943ರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಿತ ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ವಿರೋಧಿ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದ ಮಿಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕಾದಾಟಗಳು ನಡೆದವು. [[ಚಿತ್ರ:Pirelli T1.png|thumb|right|150px|ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳೂತ್ತಿರುವ ಪೈರೆಲಿ ಟವರ್, ಯುದ್ದೋತ್ತರ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆರ್ಥಿಕ ಪವಾಡದ ಸಂಕೇತ.]]ಯುದ್ಧ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಅಮೇರಿಕಾದ [[1ನೆಯ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ಪಡೆ]] ತನ್ನ [[ಪೊ ಕಣಿವೆಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ]]ಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಮಿಲನ ನಗರದ ಕಡೆಗೆ ಬರತೊಡಗಿತು. ಆದರೆ [[ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರತಿರೋಧ ಚಳುವಳಿ]]ಗಾರರು ಅವರು ಬರುವುದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಬಂಡೆದ್ದು ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಿದರು. ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸೊಲೊನಿ ಮತ್ತು ಆತನ ಇ[[ಟಾಲಿಯನ್ ಸೋಷಿಯಲ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌]]ನ (''Repubblica Sociale Italiana'' ,ಅಥವಾ RSI) ಅನೇಕ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಂಡಾಯಗಾರರು ಡೊಂಗೊ ಹತ್ತಿರ ಸೆರೆ ಹಿಡಿದು ಕೊಂದು ಹಾಕಿದರು. 1945ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 29ರಂದು, ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟರ ಮೃತದೇಹಗಳನ್ನು ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ತಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚೌಕ ಪಿಯಾಜೆ ಲೊರೆಟೊನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವಿಧಿಗಳಿಲ್ಲದಂತೆ ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿ ನೇತು ಹಾಕಿದರು. [[ಚಿತ್ರ:Bundesarchiv Bild 102-12689, Mailand, Signallampen im Straßenverkehr.jpg|thumb|left|20ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಬದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್‌ನ ಪಿಯಾಝಾ ಡೆಲ್ ಡುಯೊಮೊದ ದೃಶ್ಯ]] ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದ ನಂತರ ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದಿಂದ ವಲಸೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಯಹೂದಿಗಳಿಂದ ಗಿಜಿಗಿಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಿಲನ್ ನಗರ [[ನಿರಾಶ್ರಿತ ಶಿಬಿರ]]ದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು. 1950 ಮತ್ತು 1960ರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ [[ಆರ್ಥಿಕ ಪವಾಡ]]ದಿಂದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಂತರಿಕ ವಲಸೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ದಕ್ಷಿಣ ಇಟಲಿ]]ಯ ಜನ ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬರತೊಡಗಿ 1971ರ ವೇಳೆಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 1,723,000ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. 1970ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕುಗ್ಗತೊಡಗಿತು, ಕಳೆದ 30 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನಗರದ ಮೂರನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ ಜನತೆ ಕೇಂದ್ರ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಹೊರವಲಯದ ಸುತ್ತ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಹೊಸ ಅರೆ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು.<ref name="ISTAT">{{cite web |url=http://demo.istat.it/unitav/index.html?lingua=eng |title=Italian Population Life Tables by province and region of residence |publisher=demo.istat.it |accessdate=2010-01-14 |archive-date=2010-07-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100726112213/http://demo.istat.it/unitav/index.html?lingua=eng |url-status=dead }}</ref> ಇದೇಕಾಲಕ್ಕೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಹಿಂಡು ಹಿಂಡು ವಿದೇಶಿ ವಲಸೆಗಾರರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸತೊಡಗಿತು ವಿದೇಶಿಯರ ಈ ವಲಸೆಯ ಹೊಸ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಮಿಲನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಠಾತ್ತನೆ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡ ಚೈನಾಟೌನ್ ಕಾರಣ, ಇದು [[ಪಾಲೊ ಸರ್ಪಿ]], ವಯಾ ಬ್ರಮಾಂಟೆ, ವಯಾ ಮೆಸ್ಸಿನಾ ಮತ್ತು ವಯಾ ರೋಸ್ಮಿನಿ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸುತ್ತ ಇರುವ ಒಂದು ಜಿಲ್ಲೆ ಆಗಿದ್ದು, [[ಝೆಜಿಯಾಂಗ್‌]]ನಿಂದ [[ವಲಸೆ ಬಂದ ಚೀನೀಯರು]] ಇಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ; ಇದು ಇಂದು ನಗರದ ಮನಸೆಳೆಯುವ ದೃಶ್ಯಗಳ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರ ಇಟಲಿಯ [[ಫಿಲಪಿನೊ ಜನರ]] ಪೈಕಿ ಮೂರನೆ ಒಂದು ಪಾಲು ಜನರಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ಕೊಟ್ಟಿದೆ;<ref>{{cite web | last=| first =| authorlink =| coauthors =| title = Backgrounder: Profile of Filipinos in Northern Italy| work =| publisher = Republic of the Philippines Office of the Press Secretary| month = February | year = 2009| url = http://www.ops.gov.ph/feb-visits2009/backgrounder.htm#Northern%20Italy| format =| doi =| accessdate = 2009-06-21}}</ref> 33,000 ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಗಣನೀಯ ಗಾತ್ರದ ಈ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ 1000 ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ಕೊಡುತ್ತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web| last = Uy| first = Veronica| authorlink = | coauthors = | title = Filipinos populating Milan, as 3 are born there daily--exec| work = | publisher = INQUIRER.net| date = 29 April 2008| url = http://globalnation.inquirer.net/news/breakingnews/view/20080429-133398/Filipinos-populating-Milan-as-3-are-born-there-daily--exec| format = | doi = | accessdate = 2009-06-21| archive-date = 2009-09-11| archive-url = https://web.archive.org/web/20090911043554/http://globalnation.inquirer.net/news/breakingnews/view/20080429-133398/Filipinos-populating-Milan-as-3-are-born-there-daily--exec| url-status = dead}}</ref> ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸದೃಢಗೊಂಡಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ, 2001ರಿಂದ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೊಂಚ ಮಾತ್ರ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="ISTAT"/> == ಮುನಿಸಿಪಲ್ ಆಡಳಿತ == [[ಚಿತ್ರ:Milan,_administrative_divisions_-_Nmbrs_-_colored.svg|thumb|right|ಮಿಲನ್‌ನ ಐದು ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] === ರಾಜಕೀಯ === {{See also|Mayors of Milan}} * ಮೇಯರ್‌ನ ಹೆಸರು: [[ಲೆಟಿಝಿಯಾ ಮೊರಟ್ಟಿ]] * ಚುನಾವಣೆ ನಡೆದ ದಿನಾಂಕ: ಮೇ 30, 2006 * ಪಕ್ಷ: [[ದ ಪೀಪಲ್ ಆಫ್ ಫ್ರೀಡಮ್]] ಒಂಬತ್ತು ಪೌರಸಂಸ್ಥೆಯುಳ್ಳ ನಗರಗಳಾಗಿ ಮಿಲನ್ ಅನ್ನು ವಿಭಾಗಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಎಂಟು [[ಕೇಂದ್ರ-ಬಲಭಾಗ]]ಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆn (1-8) ಮತ್ತು ಒಂದು [[ಕೇಂದ್ರ-ಎಡಭಾಗ]]ಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ (9). === ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗಗಳು === ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ''ಜೋನಾ'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಉಪ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. 1999ಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ 21 ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ''ವಲಯ'' ಗಳಿದ್ದವು; 1999ರಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಲಯಗಳನ್ನು 21ರಿಂದ 9ಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಲು ಇಲ್ಲಿನ ಆಡಳಿತ ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ಇಂದು ''ವಲಯ 1'' ಸ್ಪಾನಿಷ್-ಎರಾ ಸಿಟಿ ಗೋಡೆಗಳ ಒಳಗಿನ "ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರ"ದಲ್ಲಿದೆ; ಉಳಿದ 8 ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವಲಯಗಳು 1ನೇ ವಲಯದ ಗಡಿಯಿಂದ ನಗರಮಿತಿಯ ಗಡಿಗಳಾನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.comune.milano.it/dseserver/WebCity/Documenti.nsf/a05ac22aa8296639012567b6005b1193/24ebbbc42dccc2a0c1256d570040abac?OpenDocument |title=web site of Milan |access-date=2010-04-08 |archive-date=2007-07-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070729092029/http://www.comune.milano.it/dseserver/WebCity/Documenti.nsf/a05ac22aa8296639012567b6005b1193/24ebbbc42dccc2a0c1256d570040abac?OpenDocument |url-status=dead }}</ref> == ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ == === ಭೂಲಕ್ಷಣ === ಮಿಲನ್ ಜಿಲ್ಲೆ ಪಶ್ಚಿಮ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದ [[ಪದನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ]]ಯಲ್ಲಿದ್ದು [[ಟಿಸಿನೊ]] ಮತ್ತು [[ಅಡ್ಡಾ]] ನದಿ ಮತ್ತು [[ಪೊ]] ನದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವು [[ಆಲ್ಪ್ಸ್‌]]ನ ಮೊದಲ ತೊರೆಗಳಾಗಿವೆ ನಗರದ ಭೂವಿಸ್ತೀರ್ಣ 181 ಕಿ.ಮೀ. ಮತ್ತು ಇದು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ 122 ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಮೇಲ್ಮೈಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ 181&nbsp;km² ಹಾಗೂ ಇದು [[ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ]]ದಿಂದ 122 ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. === ಹವಾಗುಣ === ಮಿಲನ್‌ನ [[ಹವಾಮಾನ ತೇವಾಂಶಭರಿತ ಉಪ ಉಷ್ಣವಲಯ]]ದ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ([[ಕೊಪ್ಪೆನ್ ಹವಾಮಾನ ವರ್ಗೀಕರಣ]] ''Cfa'' )<ref>{{Cite web |url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/World_Koppen_Map.png |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-04-08 |archive-date=2013-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130901172138/http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/World_Koppen_Map.png |url-status=dead }}</ref> ದ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಲವು [[ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್]] ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತರ ಇಟಲಿಯ ಒಳನಾಡು ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳು ; ತೇವಾಂಶಭರಿತವಾದ ಸೆಕೆಯ ಬೇಸಗೆ, ಚಳಿಯ ತೇವ ಜಿನುಗುವ ಮಾಗಿಕಾಲ ; ಇಟಲಿಯ ಉಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳಾ [[ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಹವಾಮಾನ ಲಕ್ಷಣ]]ಗಳಿಗಿಂಗ ಇದು ಭಿನ್ನ.<ref name="NatGeo">{{cite web |url=http://travel.nationalgeographic.com/places/cities/city_milan.html |title=Milan, Italy facts, Milan, Italy travel videos, flags, photos - National Geographic |publisher=travel.nationalgeographic.com |accessdate=2010-01-04 }}</ref> ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣಾಂಶ ಕಂಡುಬರುವುದು {{convert|-3|to|4|°C|0|abbr=on}}ಜನವರಿ ಮತ್ತು {{convert|19|to|30|°C|0|abbr=on}}ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ. ಮಾಗಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಿಮಪಾತ ಸರ್ವೆಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಕಳೆದ 15-20ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಹಿಮಪಾತದ ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಮಾಣ 35 ಮತ್ತು 45 ಸೆಂ.ಮೀ (16"/18"); 30-50ಸೆಂ.ಮೀ ನಷ್ಟು ಒಂಟಿ ಹಿಮಪಾತ ಆಗಾಗ ಆಗುತ್ತಿದ್ದು 1985ರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಿಮಪಾತ 80-100 ಸೆಂ.ಮೀ.ನಷ್ಟು ದಾಖಲೆ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ತೇವಾಂಶದ ಪ್ರಮಾಣ ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ಕೊಂಚ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿನ ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಸರಾಸರಿ 1000ಮಿ.ಮೀ (40&nbsp;ಇಂಚು).<ref name="NatGeo"/> ದಕ್ಷಿಣದ ನೆರೆಯಲ್ಲಿ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದರೂ, [[ನಗರ ಉಷ್ಣಾಂಶ ಧ್ವೀಪ]] ಪರಿಣಾಮ ಮತ್ತು ನಗರಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ವಾಡಿಕೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಗರವನ್ನು ಪೊ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದ ಹಿಮ ಕವಿದ ನಗರವೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. {{Milan weatherbox}} == ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ದೃಶ್ಯಗಳು == === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{See also|List of buildings in Milan|Villas and palaces in Milan}} [[ಚಿತ್ರ:Santa Maria delle Grazie Milano 07-08-2007.JPG|thumb|left|ಸಂತ ಮರಿಯಾ ಡೆಲ್ಲೆ ಗ್ರೇಝೀ]] [[ಚಿತ್ರ:Lombardia Milano9 tango7174.jpg|thumb|right|ಸ್ಯಾನ್ ಸಿಂಪ್ಲಿಸಿಯಾನ ಪುರಾತನ ಬಿಸಿಲಿಕಾದ ರೋಮನೆಸ್ಕ್ ಬಂಗಲೆ]] ಪುರಾತನ ರೋಮನ್ ವಸಾಹತಿನ ಕೆಲವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಉಳಿದಿದ್ದು ಮುಂದೆ ಇವು ಪಶ್ಚಿಮ ರೋಮನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದವು. [[4ನೆಯ ಶತಮಾನ CE]]ದ ಉತ್ತರಾರ್ಧ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಬಿಷಪ್ ಆಗಿದ್ದ [[ಸೇಂಟ್ ಆಂಬ್ರೋಸ್‌]]ಗೆ ನಗರದ ವಿನ್ಯಾಸ, ಕೇಂದ್ರದ ಮರುವಿನ್ಯಾಸ ( ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟರಿಗಳು ಈಗ ಇಲ್ಲವಾಗಿದ್ದರೂ), ನಗರದ ಪ್ರವೇಶಧ್ವಾರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೇಸಿಲಿಕಾಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮೇಲೆ ತುಂಬಾ ಪ್ರಭಾವವಿತ್ತು [[ಸೇಂಟ್ ಆಂಬ್ರೋಗಿಯಾ]], [[ಬ್ರೊಲೊಸ್‌ನ ಸ್ಯಾನ್ ನಜಾರೊ]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಸಿಂಪ್ಲಿಸಿಯಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಸೇಂಟ್ ಯೂಸ್ಟೊರ್ಜಿಯೇ]]ಗಳು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾಣುತ್ತ ಇಂದಿಗೂ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಕೌಶಲ್ಯದ ಚರ್ಚುಗಳಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದೆವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Leonardo da vinci, Institut de France, Manoscritto B, c. 95r.jpg|thumb|left|ಮಿಲನ್‌ನ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಅವಧಿಯ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಯೋಜನೆಯ ರೇಖಾಚಿತ್ರ.(ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಹಸ್ತಲಿಖಿತ B)]] ಇಟಲಿಯ [[ಗಾಥಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]]ದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಉದಾಹರಣೇ ಎಂದರೆ ಅದು [[ಮಿಲನ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್]] ಇದು [[ರೋಮ್‌]]ನ [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ ಬೆಸಿಲಿಕಾ]],<ref name="nytimes frommer's">{{cite web |title = Duomo |work = Frommer's |url = http://travel.nytimes.com/travel/guides/europe/italy/milan/25103/duomo/attraction-detail.html |accessdate = 2009-06-01 }}</ref> [[ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್ ಸೆವೈಲ್]] ಮತ್ತು [[ಐವರಿ ಕೋಸ್ಟ್‌]]ನ ಹೊಸ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ ನಂತರ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ನಾಲ್ಕನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್.<ref name="nytimes frommer's"/> 1386 ಮತ್ತು 1577ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿರುವ ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಅಮೃತ ಶಿಲೆ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಮತ್ತು ಶಿಖರದಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಚಿನ್ನದ ಮಡೋನಾ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮಿಲನ್‌ನ ಜನ ಇದನ್ನು ''ಮದುನಿನಾ'' ( ಪುಟ್ಟ ಮಡೋನಾ) ಎಂದುಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇದು ನಗರದ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Lombardia Milano3 tango7174.jpg|thumb|right|ಮಿಲನ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್: ಮಡೊನ್ನಾ ಡೆಲ್ ಆಲ್ಬೆರೊ ಚಾಪಲ್, ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಮರಿಯಾ ರಿಕ್ಕಿನೊ (1614).]] 14 ಮತ್ತು 15ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯೆ [[ಸಫೋರ್ಝಾ ಕುಟುಂಬ]]ದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ, ಅಲಂಕರಿಸಿ ಅದನ್ನು [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಸಪೋರ್ಜೆಕೊ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು, ಇದು ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದ ಶಿಕಾರಿವನ [[ಸೆಪ್ರಿಯೋ]]ಮತ್ತು [[ಕೊಮೊ ಸರೋವರ]]ಗಳಿಂದ ಬೇಟೆ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದ ನವೋದಯಕಾಲದ ಸೊಗಸಾದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳೆಂದರೆ [[ಫ್ಲಾರೆಂಟಿನ್]] ಮುಂದೆ ಎತ್ತರದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಗೋಪುರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ನಿಯೋಜಿತನಾದ [[ಫಿಲರೆಟ್]] ಮತ್ತು ಸೇನಾತಜ್ಞ [[ಬಾರ್ಥಲೋಮಿಯೊ ಗಡಿಯೊ]] .<ref>[http://www.milanocastello.it/ing/lungaRicostruito.html ‘The Castle Reconstructed by the Sforza’] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030830184307/http://www.milanocastello.it/ing/lungaRicostruito.html |date=2003-08-30 }}, ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲೊ ಎಸ್ಫಾರ್ಜೆಸ್ಕೊ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್.</ref> ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಸೊಪೊರ್ಜಾ ಮತ್ತು ಫ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ಆಫ್ [[ಕೊಸಿಮಾ ಡಿ ಮೆಡಿಸಿ]] ಇವರುಗಳ ನಡುವೆ ಉಂಟಾದ ರಾಜಕೀಯ ಬಾಂಧವ್ಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಫಲಸಿಕ್ಕಿದಂತಾಯಿತು, ಮಿಲನೀಸ್ ಕಟ್ಟಾಡಗಳ ಮೇಲೆ ನವೋದಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮಾದರಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ [[ಬ್ರುನೆಲೆಶ್ಚಿ]]ಯ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದವು. ಟುಸ್ಕಾನ್ ಪ್ರಭಾವಳಿಯನ್ನು ತೋರುವ ಮೊದಲ ಗಮನಾರ್ಹ ಕಟ್ಟಡಗಳೆಂದರೆ [[ಮೆಡಿಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್]] (ಈಗ ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಧ್ವಾರ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದಿದೆ)ಗಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ ಪಲಾಝೊ, ಮಿಲನ್ ಬ್ರಾಂಚ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ಗಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ ಸ್ಯಾನ್ ಲೊರೆಂಝೊಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಕೇಂದ್ರೀಯವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಲಾಗಿರುವ [[ಪೋರ್ಟಿನಾರಿ ಚಾಪೆಲ್]]. ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಫಿಲಾರೆಟ್, [[ಒಸ್ಪಡಲೆ ಮಗ್ಗಿಯೊರೆ]] ಎಂಬ ಬೃಹತ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಸಪೋರ್ಜಾ]]ನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಸಫೋರ್ಜಿಂಡಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ [[ಮಾದರಿ ನಗರ]]ವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ''ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕುರಿತಂತೆ ಪ್ರಭಾವಿ ಗ್ರಂಥ'' ರಚನೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿದ್ದ, ಅವನು ಕೇಂದ್ರೀಯವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿದ ಆಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಭಾವಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದ. 1482ರ ಆಜುಬಾಜಿನಿಂದ ನಗರ 1499ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚರ ಕೈವಶವಾಗುವ ತನಕ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿಕ್ಕ [[ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾವಿಂಚಿ]]ಯನ್ನ್ನು ''ಟಿಬ್ಯೂರಿಯೊ'' ಅಥವಾ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ನ [[ದಾಟು ಗೋಪುರ]] ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಅದರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅವನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ.<ref>[http://www.universalleonardo.org/lifeevent.php?event=275 ‘First Milanese period 1481/2 - 1499 (1487)’], ಯೂನಿವರ್ಸಲ್ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ.</ref><ref>[http://www.universalleonardo.org/lifeevent.php?event=276 ‘First Milanese period 1481/2 - 1499 (1488)’], ಯೂನಿವರ್ಸಲ್ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ.</ref> ಕೇಂದ್ರೀಯವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿದ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದ ಬಗ್ಗೆ ಅವನು ಫಿಲರೆಟ್ ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ವಿನ್ಯಾಸ ಕಲೆಗಳು (ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿದೆ) ರೂಪುಗೊಂಡವು, ಇವು [[ಡೊನಾಟೊ ಬ್ರಮಾಂಟೆ]] ಮತ್ತು ಇತರರ ವಿನ್ಯಾಸಕಲೆಗಳಾ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದವು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಮಾಂಟೆ ಕೈಗೊಂಡ ಕೆಲಸಗಳೆಂದರೆ [[ಸಂತ ಮಾರಿಯಾ ಪ್ರೆಸೊ ಸ್ಯಾನ್ ಸ್ಯಾಟಿರೊ]](ಒಂಭತ್ತನೆ ಶಮಾನದ ಪುಟ್ಟ ಚರ್ಚಿನ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ), ಸುಂದರವಾಗಿ ಹೊಳೆಯುವ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್ ಆಫ್ [[ಸಂತ ಮಾರಿಯಾ ಡೆಲ್ಲೆ ಗ್ರಾಝಿ]] ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್ ಆಂಬ್ರೋಗಿಯೊ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೂರು ಪ್ರಾರ್ಥನಾಲಯಗಳು, ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಒದಗಿ ಬರುವ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾಮಗಾರಿ ಎಂದರೆ ಅದು ಬೇಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ಸಾನ್ ಲೊರೆಂಜೋ.<ref name="murray">{{cite book | first= Peter|last= Murray| year=1986| title= The Architecture of the Italian Renaissance| chapter=Milan: Filarete, Leonardo Bramante| editor= | others= | pages=105–120 | publisher= Thames and Hudson| id= | url= | authorlink= }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Milano - Palazzo Litta in un'incisione del Settecento.jpg|thumb|left|ಹೊಸ ಬಂಗಲೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಪಲಝೊ ಲಿಟ್ಟಾದ ಹದಿನೆಂಟನೆ ಶತಮಾನದ ಕೆತ್ತನೆ, 1761ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.]] [[ಚಿತ್ರ:XIX century print, Piazza della Scala, Milano.jpg|thumb|left|ಟಿಯಾಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾದ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಚಿತ್ರಣ, 1770ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿತು.]] [[ಪ್ರತಿ-ಸುಧಾರಣಾವಾದಿ]] ಕಾಲವೆಂದರೆ ಅದು [[ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ]]ದ ಅವಧಿ, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಸಮರ್ಥಶಾಲಿಗಳಿದ್ದರು: ಒಬ್ಬ [[ಸೇಂಟ್ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಬೊರೊಮಿಯೋ]] ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಸಂಬಂಧಿ [[ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ಫೆಡರಿಕೊ ಬೊರೊಮಿಯೊ]]. ತಮ್ಮನ್ನು ಅವರು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಜನರ ಜನತೆಯ ನೈತಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳೆಂದು ಹೇರಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಮಾರಿಯಾ ರಿಚ್ಚಿನೊ]] ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಮೀಪದ [[ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯಾನಾ]]ದಲ್ಲಿ [[ಬೈಬ್ಲಿಯೋಟಿಕಾ ಅಂಬ್ರೋಸಿಯಾನಾ]]ವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಒಂದು ನಾಡಿ ಮಿಡಿತವನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪೆಲೆಗ್ರಿನೊ ಟಿಬಾಲ್ಡಿ, ಗಲಿಯಾಝೊ ಅಲೆಸ್ಸಿ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ರಿಚ್ಚಿನೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವರು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಅನೇಕ ಚಂದದ ಚರ್ಚುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾರೊಕ್ ಮ್ಯಾನ್ಷನ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Wittkower">{{cite book | first= Rudolf|last= Wittkower| year=1993| title= Pelican History of Art| chapter= Art and Architecture Italy, 1600-1750| editor= | others=1980 | pages= | publisher= Penguin Books| id= | url= | authorlink= }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:8859 - Milano - P.za Belgiojoso - Palazzo Belgiojoso - Foto Giovanni Dall'Orto - 14-Apr-2007.jpg|thumb|right|200px|ನಿಯೊಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಪಲಾಝೊ ಬೆಲ್ಗಿಯೊಜೊಸ್ಕೊ, ನೊಬೆಲ್ ಮಿಲನೀಸ್ ಬೆಲ್ಗಿಯೊಜೊಸ್ಕೊ ಕುಟುಂಬಕ್ಕಾಗಿ 1772 ಮತ್ತು 1781ರ ನಡುವೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದು.]] [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಮರಿಯಾ ತೆರೇಸ]] ಗಮನಾರ್ಹ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಕಾರ್ಯಗಳ ಪಾರುಪತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಳು ಅವಳು ಗಹನವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ನಾಗರೀಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ [[ಟೀಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಅವಳು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಅನೇಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನಗರದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿವೆ, 3 ಆಗಸ್ಟ್ 1778ರಲ್ಲಿ ಉಧ್ಘಾಟನೆಗೊಂಡಾ ಇದು ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಅಪೇರಾ ಹೌಸ್]] ಪೈಕಿ ಒಂದು. ಇದಕ್ಕೆ ಜೋಡಣೆಯಾಗಿರುವ ಮ್ಯೂಸಿಯೊ [[ಟೀಟ್ರಾಲೆ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]]ದಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಲಾದ ಚರಿತ್ರೆ ಕುರಿತ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಕರಡುಗಳು, ಪ್ರತಿಮೆಗಳು, ವಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ದಾಖಲೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ. ಲಾ ಸ್ಕಲಾದಲ್ಲಿ [[ಟೀಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾದ ಬ್ರಾಲೆಟ್ ಸ್ಕೂಲ್]] ಆಫ್ ಕೂಡಾ ಇದೆ. ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸಾರ್ವಭೌಮರು ಬ್ರೆರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪುರಾತನ [[ಜೆಸುಯಿಟ್]] ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಒಳಗೊಂಡ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ, ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು [[ಸಸ್ಯವಿಜ್ಞಾನ ವನ]]ಗಳಾಗಿ ರೂಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದರು, ಇಲ್ಲಿ [[ಕಲಾಗ್ಯಾಲರಿ]], [[ಲಲಿತಕಲಾ ಅಕಾಡೆಮಿ]]ಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಒಂದರ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದಿವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Einblick Galerie Viktor Emanuel Mailand.jpg|thumb|right|200px|ಗ್ಯಾಲರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೋರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯಲ್-IIಯ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಡೋಮ್ಡ್ ಕ್ರಾಸಿಂಗ್.]] 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆ ಮತ್ತು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಭಾಗದ [[ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್]] ಸಂವೇದನೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿ ಅದರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಉಂಟುಮಾಡಿತು. 1800ರ ಆದಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಗರದ [[ನೆಪೋಲಿಯನ್ ಬೋನಾಪರ್ಟೆ]]ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಲ್ಲಾ ರಿಯಾಲೆ ಅಥವಾ ಅನೇಕ ಸಲ ವಿಲ್ಲಾ ಡೆಲ್ ಬೆಲ್ಜಿಯೊಸೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವೆ (ಪಲಝೊ ಬಿಗಿಯೊಸೊ ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿಲ್ಲ) ಕಟ್ಟಡ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಅರಮನೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಇದು ಗಿಮಾರ್ಡಿನಿ ಪಬ್ಲಿಕಿ ಸಮೀಪದ ವಯಾ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ಟ್ರೊನಲ್ಲಿದೆ, ಇದನ್ನು 1790ರಲ್ಲಿ [[ಲಿಯೊಪೊಲ್ಡೊ ಪೊಲಾಕ್]] ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ.<ref name="ReferenceA">http://www.aboutmilan.com/monuments-in-Milan.html</ref> ಇದರಲ್ಲಿ ಬೊನಾಪರ್ಟೆಯ ಕುಟುಂಬ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಜೊಸೆಫಿನ್ ಬೊನಾಪರ್ಟೆ]] ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಕೌಂಟ್ [[ಜೋಸೆಫ್ ರಾಡೆಟ್ಸ್‌ಕಿ]] ಮತ್ತು [[ಯೂಜಿನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂಹಾರ್ನಿಸ್]] ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="ReferenceA"/> [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭೂವಿನ್ಯಾಸ ಶೈಲಿಯ ಉದ್ಯಾನವನ]]ದಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದ್ದ ಇದನ್ನ ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಲೊಂಬಾರ್ಡಿಯ [[ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಶೈಲಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]]ವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈಗ ಇದನ್ನು ಆರ್ನೆಟ್ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸ್ಥಂಭಗಳು, ವಿಶಾಲ ಕೋಣೆಗಳು, ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಮತ್ತು ಹರಳಿನ ಗೊಂಚಲು ದೀಪಗಳಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಈಗ ಇಲ್ಲಿ d'Arte Contemporanea (ಇಂಗ್ಲಿಷ್: ''ಗ್ಯಾಲರಿ ಆಫ್ ಕಂಟೆಂಪೊರರಿ ಆರ್ಟ್'' ) ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA"/> ದ ಪಲಝೊ ಬೆಲ್ಗಿಯೊಜೊಸೊ ಕೂಡ ನೆಪೋಲಿಯನ್‌ನ ವೈಭವಯುತ ನಿವಾಸವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮಿಲನೀಸ್ ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆ. ''ಆರ್ಕೊಡೆಲ್ಲಾ ಪೇಸ್'' ಅಥವಾ ಆರ್ಚ್ ಆಫ್ ಪೀಸ್ ಕೆಲವು ಸಲ ಇದನ್ನು ''ಆರ್ಕೊ ಸೆಂಪಿಯೋನ್ '' (ಸೆಂಪಿಯೋನ್ ಆರ್ಚ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಾರ್ಕೊ ಸಿಂಪಿಯೋನ್‌ನ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಿಯಾಝಾ ಸೆಂಪಿಯೋನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಕಟ್ಟಡವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ಅನೇಕ ಸಲ ಇದನ್ನು ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಆರ್ಕ್ ಡಿ ಟ್ರಿಯೋಂಫ್‌ನ ಕಿರುರೂಪಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆರ್ಚ್‌ನ ಕಾಮಗಾರಿ ನೆಪೋಲಿಯನ್ I ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ 1806 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಇದನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದವನು [[ಲೂಯಿಗಿ ಕಾಗ್ನೊಲಾ]]. ಆರ್ಕ್ ಡಿ ಟ್ರಿಯೋಂಫ್‌ಗೆ ಆದಂತೆಯೇ 1826ರಲ್ಲಿ ನೆಪೋಲಿಯನ್‌ಗೆ [[ವಾಟರ್ಲೂ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ ಆದ ಸೋಲಿನಿಂದ ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ಆರ್ಚ್‌ನ ಕಾಮಗಾರಿ ನಿಂತು ಹೋಯಿತು, ಆದರೆ 1815ರ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದ ಮತ್ತು [[ವಿಯೆನ್ನಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]]ನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಕಾಮಗಾರಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತಿ ಫ್ರಾನ್ಜ್ ಜೋಸೆಫ್(ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಜೋಸೆಫ್) -I]] ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದ. 10 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1838ರ ವೇಳೆಗೆ [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಪೆವೆರಿಲ್ಲಿ]] ಈ ಕಾಮಗಾರಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ.<ref name="ReferenceA"/> ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮತ್ತೊಂದು ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಕಟ್ಟಡವೆಂದರೆ 1817ರಲ್ಲಿ [[ಪೈಯರೊ ಗಿಲಾರ್ಡೊನಿ]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಪಲಾಜೊ ಡೆಲ್ ಗವರ್ನೊ.<ref name="ReferenceA"/> [[ಚಿತ್ರ:Milano Guastalla Velasca.jpg|thumb|left|ಟೊರ್ರೆ ವೆಲಸ್ಕಾ, BBPRನಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಮಿಲನ್‌ನ 1950ರ ಚಿಹ್ನೆ.]] 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ನಗರೀಕರಣ ಕುರಿತಂತೆ ಇತರೆ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ರಾಜಧಾನಿಗಳಿಂದ ಉತ್ತೇಜಿತಗೊಂಡ ಮಿಲನ್ ನಗರ [[ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ]]ಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಗರದ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು, [[ಎರಡನೆಯ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ]]ಯ ಸಂಕೇತವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರ ಚಾಲನೆಗೆ ಬಂದ ಮಹತ್ತರ [[ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದಲಾವಣೆ]]ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. 1865 ಮತ್ತು 1877ರ ನಡುವೆ ಏಕೀಕೃತ ಇಟಲಿಯ ಮೊದಲ ದೊರೆ [[ವಿಟ್ಟೊರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯೆಲ್‌ II]]ನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ [[ಗಿಯುಸೆಪ್ ಮೆಂಗೋನಿ]], ಗ್ರೇಟ್ [[ಗ್ಯಾಲರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೊರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯೆಲ್- II]] ನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ, ಇದು [[ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪಿಯಾಝಾ ಡೆಲ್ ಡೊಮೊ]]ವನ್ನು ಲಾ ಸ್ಕಲಾ ಮುಂದಿರುವ ಚೌಕಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಚಾವಣಿಯುಳ್ಳ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗ. ಈ ಸುರಂಗ ಮಾರ್ಗವು ಆರ್ಚಿಂಗ್ [[ಗಾಜು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಸ್ಟ್ ಕಬ್ಬಿಣ]]ದ ಚಾವಣಿ ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರ್ಕೇಡ್‌ಗಳ ಜನಪ್ರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸ, [[ಬ್ರಸೆಲ್ಸ್‌]]ನ [[ಸೈಂಟ್-ಹ್ಯೂಬರ್ಟ್ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಸೈಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ ಬರ್ಗ್‌]]ನ [[ಪಸ್ಸಾಝ್]] ಆರ್ಕೇಡ್‌ಗಳಿಗೆ ಮೂಲ ಮಾದರಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ [[ಲಂಡನ್ನಿ]]ನ [[ಬರ್ಲಿಂಗ್ಟನ್ ಆರ್ಕೇಡ್‌]]ಗಳನ್ನು ಇದೇ ರೀತಿ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರದ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯಭಾಗದ ಮತ್ತೊಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮದರ್ಶಿತ್ವದ ಎಕ್ಲೆಟಿಕ್ ಸ್ಮಾರಕವೆಂದರೆ ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ಮಶಾನ (ಪದದ ಅರ್ಥ: "''ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ಮಶಾನ'' ಅಥವಾ ''ಸ್ಮಶಾನ'' ") ಇದನ್ನು ನಗರದ ಸ್ಟಾಜಿಯೋನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಲೂಕಾ ಬೆಲ್‌ಟ್ರೀಮಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು 1863ರಿಂದ 1866ರ ತನಕ [[ನಿಯೊ-ರೋಮನೆಸ್ಕ್]] ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.20ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಜಟಿಲ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಅನೇಕ ಅವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು. [[ಆರ್ಟ್ ನೊವೆಯಾವು]], [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೊ]] ಮತ್ತು [[ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್]] ರೂಪದ ಶೈಲಿಯು [[ಸಿಟಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟೇಷನ್ (Stazione Centrale)]]ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಎರಡನೆ ಮಹಾಯುದ್ಧೋತ್ತರದ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಅವಧಿ, ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೆಚ್ಚಳ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಅಗಾಧ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಆದರೆ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ನವೀಕರಣಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕ ಬಲಿಷ್ಟ ಚಾಲನೆಯಿಂದ ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಚರಿತ್ರೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು, [[ಗಿಯೊ ಪೋಂಟಿ]]ಯ [[ಪೈರೆಲ್ಲಿ ಟವರ್]] (1955-1959), [[ವೆಲಾಸ್ಕಾ ಟವರ್]] (1958), ಹೊಸ ಜನವಸತಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ [[ರ್ಹೋ]] ನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾದ ಹೊಸ [[ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಕೇಂದ್ರ]], ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಲಯಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಆಧುನಿಕ ಜನವಸತಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಿಟಿ ಲೈಫ್]] ನಂತಹ ವಹಿವಾಟು ಮತ್ತು ಜನವಸತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಗಳು ಈ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ನವೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. {{clear}} === ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಮತ್ತು ತೋಟಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Parco Sempione -Milano.bmp.jpg|thumb|left|ಪಾರ್ಕೊ ಸೆಂಪಿಯೋನ್, ನಗರದ ಮುಖ್ಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪಾರ್ಕ್.]] [[ಚಿತ್ರ:9331 - Milano - Giardini Pubblici - Foto Giovanni Dall'Orto 22-Apr-2007 (ijs).jpg|thumb|175px|right|ಗಿಯಾರ್ಡಿನಿ ಪಬ್ಲಿಕಿ ಡಿ ಪೋರ್ಟಾ ವೆನೆಜಿಯಾ, 1780ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ, ಉಳಿದಿರುವ ಮಿಲನ್ನಿನ ಅತಿಹಳೆಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು.]] ತನ್ನ ಗಾತ್ರದ ನಗರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಹಸಿರು ಕವಚ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆಯಾದರೂ<ref name="slideshare1">{{cite web|url=http://www.slideshare.net/mtmexperience/tourist-characteristics-and-the-perceived-image-of-milan |title=Tourist Characteristics and the Perceived Image of Milan |publisher=Slideshare.net |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ತೋಟಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೆಮ್ಮೆ ಈ ನಗರಕ್ಕಿದೆ. 1857 ಮತ್ತು 1862ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಇವುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದವನು [[ಗಿಯೂಸೆಪ್ಪೆ ಬಾಲ್ಜಾರೆಟ್ಟೊ]]. "ಗ್ರೀನ್ ಪಾರ್ಕ್ ಜಿಲ್ಲೆ"ಯ ಪಿಯಾಜಾಲೆ ಒಬೆರ್ದಾನ್ (ಪೊರ್ಟಾ ವೆನೆಝಿಯಾ), [[ಕೊರ್ಸೊ ವೆನೆಜಿಯಾ]] ವಯಾ ಮಾನಿನ್‌ನಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ.<ref name="aboutmilan1">{{cite web|url=http://www.aboutmilan.com/gardens-and-parks-in-milan.html |title=Gardens and Parks in Milan |publisher=Aboutmilan.com |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವ್ನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು ಪಾರಂಪರಿಕ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತೋಟ]]ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ.<ref name="aboutmilan1"/> ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯಾನವನಗಳೆಂದರೆ ಪಾರ್ಕೊ ಸೆಂಪಿಯೋನ್ ([[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲೊ ಸಫಾರೆಸ್ಕೊ]] ಹತ್ತಿರ), ಪಾರ್ಕೊ ಫೊರ್ಲಾನಿ, ಗಿಯಾರ್ಡಿನಿ ಪಬ್ಲಿಕಿ, ಹಿಯಾರ್ಡಿನೊ ಡೆಲ್ಲಾ ವಿಲ್ಲಾ ಕಮ್ಯೂನಾಲ್ , ಗಿಯಾರ್ಡಿನಿ ಡೆಲ್ಲಾ ಗ್ವಾಸ್ತಾಲ್ಲಾ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಕೊ ಲ್ಯಾಂಬ್ರೊ. ಪಾರ್ಕೊ ಸೆಂಪಿಯೋನ್ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನ, ಇದು ಪಿಯಾಝೊ ಸಿಂಪಿಯೋನ್ ಹತ್ತಿರ [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಸಫಾರ್ಜೆಸ್ಕೊ]] ಮತ್ತು ಆರ್ಕ್ ಆಫ್ ಪೀಸ್ ನಡುವೆ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಎಮಿಲಿಯೊ ಅಲೆಮ್ಯಾಗ್ನಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಇದರಲ್ಲಿ ನೆಪೋಲಿಯನ್ ಅರೆನಾ, Civico Acquario di Milano (ಮಿಲನ್‌ನ ನಾಗರೀಕ ಮತ್ಸ್ಯಾಗಾರ), ಒಂದು ಗೋಪುರ, ಒಂದು ಕಲಾಪ್ರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರ, ಕೆಲವು ಕೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳು ಇವೆ.<ref name="aboutmilan1"/> ಪಾರ್ಕೊ ಫೊರ್ಲಾನಿ 235 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಆವರಿಸಿದ್ದು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಾನವನ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ,<ref name="aboutmilan1"/> ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಒಂದು ಕೊಳ ಇದೆ. ಗಿಯಾರ್ದಿನಿ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಉದ್ಯಾನವನಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು, ಈಗ ಉಳಿದಿರುವ ಈ ಉದ್ಯಾನವನ ಸ್ಥಾಪನೆ ಶುರುವಾದದ್ದು ನವೆಂಬರ್ 1783ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮುಗಿದಿದ್ದು 1790ರ ಆಜುಬಾಜಿನಲ್ಲಿ.<ref>{{cite web|url=http://www.storiadimilano.it/citta/Porta_Orientale/giardini.htm |title=Storia di Milano ::: Giardini pubblici |publisher=Storiadimilano.it |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಇದನ್ನು ನಿಯೋಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತೋಟದಂತೆ ಭೂವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೊಳ, [[ಮೂಸಿಯೊ ಸಿವಿಕೊ ಡಿ ಸ್ಟೋರಿಯ ನ್ಯಾಚುರಲೆ ಡಿ ಮಿಲನ್]] ಮತ್ತು ವಿಲ್ಲಾ ರಿಯಾಲೆಗಳು ಇವೆ. ಗಿಯಾರ್ಡಿನಿ ಡೆಲ್ಲಾ ಗ್ವಾಸ್ಟಲಾ ಕೂಡ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅತಿ ಪುರಾತನ ತೋಟಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಿಂಗರಿಸಿದ ಮೀನಿನ ಕೊಳವಿದೆ.ಮಿಲನ್ ನಗರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಸಸ್ಯ ತೋಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, [[ಒರ್ಟೊ ಬಟಾನಿಕೊ ಡಿಡಾಟ್ಟಿಕೊ ಸ್ಪೆರಿಮೆಂಟಾಲೆ ಡೆಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಾ ಡಿ ಮಿಲಾನೊ]] ( ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟೊ ಡಿ ಸೈನ್ಸ್ ಬಾಟಾನಿಕೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಪುಟ್ಟ ಸಸ್ಯ ತೋಟ), [[ಒರ್ಟೊ ಬಾಟಾನಿಕೊ ಡಿ ಬ್ರೆರಾ]] ( 1774ರಲ್ಲಿ [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ರಾಣಿ ಮರಿಯಾ ತೆರೆಸಾ]]ಳ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ 1774 ಫುಲ್ಗೆಂಜಿಯೊ ವಿಟ್‌ಮನ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಸ್ಯತೋಟ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಹಾಳಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಇದನ್ನು 1998ರಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು) ಮತ್ತು [[ಒರ್ಟೊ ಬಟಾನಿಕಾ ಡಿ ಕ್ಯಾಸ್ಕಿನಾ ರೋಸಾ]]. 23 ಜನವರಿ 2003ರಲ್ಲಿ [[ಗಾರ್ಡನ್ ಆಫ್ ದ ರೈಟಿಯಸ್‌]] ಅನ್ನು ಮೊಂಟೆ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಮಾನವತೆ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ ಯುದ್ಧ ಅಪರಾಧಗಳು ಮತ್ತು ನರಮೇಧವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದವರ ಧೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಈ ತೋಟ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿದೆ. [[ಯೆರೆವಾನ್]] ಮತ್ತು [[ಸರಜೇವೊ]] , [[ಸ್ವೇತ್ಲಾನ ಬ್ರಾಝ್]] ಮತ್ತು [[ಪೈಯಟ್ರೊ ಕುಕಿಯುಕಿಯನ್‌]]ನ ಧೀಮಂತರು ಈ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ಆಫ್ ದ ರೈಟಿಯಸ್‌ನ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದು [[ಮೊಶೆ ಬೆಜ್‌ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು [[ಆಂದ್ರೆಯ್ ಸಖಾರೊವ್]] ಇವರುಗಳಿಗೆ ಅರ್ಪಣೆಯಾಗಿರುವ ಗಿಡಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿವೆ. ಉನ್ನತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಆಯೋಗವೊಂದು ವರ್ಷದ "ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತಿ"ಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಈ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಅವರ ಧೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಿಲಪ್ ಷಾ‌ನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮಿಲನ್ ನಗರ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಿತು, ಅದನ್ನು ಅವರು ಪ್ರದೇಶದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರತಿಮೆ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಮಿಲಪ್‌ನ ಹೆಸರಿನ ಲಯಗಳು ಮಿಲನ್‌ನ ಪ್ರಾರಂಭದೊಂದಿಗೆ ತಾಳೆಯಾಗಿರುವುದು. == ಜನಸಾಂದ್ರತೆ == {{Main|Demographics of Italy}} {{Historical populations |type = |footnote = Source: [[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]] 2001 |1861 |267618 |1871 |290514 |1881 |354041 |1901 |538478 |1911 |701401 |1921 |818148 |1931 |960660 |1936 |1115768 |1951 |1274154 |1961 |1582421 |1971 |1732000 |1981 |1604773 |1991 |1369231 |2001 |1256211 |2009 Est. |1301394 }} 2009 ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಗರದ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 1,301,394 ದೇಶವಾಸಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. 1971ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ [[ಉತ್ತುಂಗ ಸ್ಥಿತಿ]] ತಲುಪಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕಳೆದ ಮೂರು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ನಿರ್ಕೈಗಾರಿಕಾಕೀಕರಣ]]ದ ದೆಸೆಯಿಂದ ಉಪನಗರಗಳು ಮೇಲೆದ್ದು ನಗರ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಸುಮಾರು ಮೂರನೆಯ ಒಂದರಷ್ಟು ಜನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ [[ಪ್ರಾಂತ]]ಗಳಿಗೆ ಬಹುಪಾಲು ಹೊಂದಿಕೊಂದತಿರುವ ಮಿಲನ್ [[ನಗರ ಪ್ರದೇಶ]]ದಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜು 4.3 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಇದು ಇಡೀ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲೇ ಐದನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. 1950-60ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿದ ಉಪನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಜನವಸತಿಗಳು ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವು, ಜನಸಂಚಾರದ ದಟ್ಟಣೆ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ನಗರದ ಗಡಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರಾಂತಗಳಿಂದಾಚಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಇದು 7.4 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ಮೆಟ್ರೋ ಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡು [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] ಪ್ರದೇಶದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಹಿಗ್ಗಿದೆ.<ref>[http://www.oecdbookshop.org/oecd/get-it.asp?REF=0406051E.PDF&amp;TYPE=browse OECD Territorial Review - Milan, Italy]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20081205140422/http://urbact.eu/fileadmin/subsites/Metrogov/pdf/Milan_s2.pdf Competitiveness of Milan and its metropolitan area]</ref> ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ದಟ್ಟಾಣೆಯಿರುವ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ''[[ನೀಲಿ ಬಾಳೆಹಣ್ಣಿ]]'' ನ ಭಾಗವೆಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Gert">{{cite web | author=Gert-Jan Hospers| year=2002| title=Beyond the Blue Banana? Structural Change in Europe's Geo-Economy | format=PDF | work=42nd EUROPEAN CONGRESS of the Regional Science Association Young Scientist Session - Submission for EPAINOS Award August 27–31, 2002 - Dortmund, Germany | url=http://www.ersa.org/ersaconfs/ersa02/cd-rom/papers/210.pdf | accessdate=2006-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929001624/http://www.ersa.org/ersaconfs/ersa02/cd-rom/papers/210.pdf|archivedate=2007-09-29}}</ref> === ವಲಸೆ === ಎರಡನೆ ಮಹಾಯುದ್ಧ ಕೊನೆಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಮಿಲನ್ ನಗರ ವಲಸೆಗಾರರ ಎರಡು ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು, ಒಂದು [[ಇಟಲಿ]]ಯಿಂದ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ, ಎರಡನೆಯದು ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಬಂದ ವಲಸೆಗಾರರ ಅಲೆ. ಈ ಎರಡು ವಲಸೆಗಾರರ ಅಲೆಗಳು ಎರಡು ಭಿನ್ನ ಆರ್ಥಿಕ ಹಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಲೆತವು. ಮೊದಲನೆಯ ವಲಸೆಗಾರರ ಅಲೆ 1950-60ರ ಉನ್ನತ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಕಾಮಗಾರಿಗಳಾನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅಗಾಧ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಪವಾಡದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿದಾರರು. ಎರಡನೆಯ ವಲಸೆಗಾರರ ಅಲೆ ಸೇವಾಸೌಕರ್ಯಗಳು, ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೈಗಾರೀಕರಣೋತ್ತರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಂತಹ ವಿಭಿನ್ನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಭಾಗೀದಾರರು. ಮೊದಲನೆಯದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶ, ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳು [[ದಕ್ಷಿಣ]]ದ ನಗರಗಳು, [[ಪೂರ್ವ]]ಪ್ರದೇಶ ಅಥವಾ [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]]ಯ ಇತರೆ ಪ್ರಾಂತಗಳಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಎರಡನೆಯದು [[ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ]], [[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ]], [[ಏಷಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ ಯೂರೋಪಿ]]ನ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದ ಇಟಾಲಿಯನೇತರ ವಲಸೆಗಾರರ ಅಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. 1990ರ ಆಂತ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 10ರಷ್ಟು ವಿದೇಶಿ ವಲಸೆಗಾರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿತ್ತು, ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಸೇವಾಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ( ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಕೆಲಸಗಾರರು, ಮಾಣಿಗಳು, ಮಹಿಳಾ ಕೆಲಸಗಾರರು ಮತ್ತು ಮನೆಗೆಲಸಗಾರರು) ಅಥವಾ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="unpop">{{cite paper | url=http://www.feem.it/NR/Feem/resources/EURODIVPapers/ED2006-025.pdf | title=WMapping Diversity in Milan. Historical Approaches to Urban Immigration | format=PDF | publisher=Department of Italian, University College London | author=John Foot | date=2006 | accessdate=2009-10-12 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಜನವರಿ 2008ರಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ [[ISTAT]] ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿರುವಂತೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ 181,393 ವಲಸೆಗಾರರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 13.9% ಭಾಗವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Official ISTAT estimates"/> == ಆರ್ಥಿಕತೆ == {{Main|Economy of Milan}} ಮಿಲನ್ ನಗರ ಜಗತ್ತಿನ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, 2004ರಲ್ಲಿ ಅದರ GDP € 241.2 ಬಿಲಿಯನ್ (US$ 312.3 ಬಿಲಿಯನ್) ಇತ್ತು.<ref>[[GRPಯಿಂದ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]</ref> ಮಿಲನ್ ಏನಾದರೂ ಒಂದು ದೇಶವಾಗಿದ್ದಿದ್ದರೆ ಅದು ಜಗತ್ತಿನ 28ನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ದೇಶವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಮಿಲನ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಇಡೀ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದು<ref>[[GDPಯಿಂದ ದೇಶಗಳ ಪಟ್ಟಿ (ನಾಮಿನಲ್)]]</ref> ಮಿಲನ್ ನಗರ ಇಟಾಲಿಯನ್ [[ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್]] ([[ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ]] ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಅದರ [[ಹಿಂಟರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಇಟಲಿಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ಷೇತ್ರ. [[ಬ್ರೂಕಿಂಗ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟಿ]]ನ "ವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿಟಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌"ದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾದ ನಗರಗಳು ಎಂಬ ಆರ್ಥಿಕ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಪೀಟರ್ ಜೆ ಟೈಲರ್ ಮತ್ತು ರಾಬರ್ಟ್ ಇ ಲ್ಯಾಂಗ್ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಹತ್ತು [["ಆಲ್ಫಾ ವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿಟೀಸ್‌"]]ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನಾಗಿ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿದ ಇತರೆ ನಗರಗಳೆಂದರೆ ([https://web.archive.org/web/20050223113811/http://www.brookings.edu/metro/pubs/20050222_worldcities.htm Key Findings], {{PDFlink|[http://www.brookings.edu/dybdocroot/metro/pubs/20050222_worldcities.pdf Full Report]|940&nbsp;KB}}), [[ಮ್ಯಾಡ್ರಿಡ್]], [[ಸಿಯೋಲ್]], [[ಮಾಸ್ಕೊ]], [[ಬ್ರಸೆಲ್ಸ್]], [[ಟೊರೊಂಟೊ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಬುಯೆನೊಸ್ ಏರೆಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕೌಲಾಲಂಪುರ್]]. [[12ನೆಯ ಶತಮಾನ]]ದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕುಶಲಕಲೆ ಏಳಿಗೆ ಕಂಡಿತ್ತು, [[ಗುರಾಣಿ]] ತಯಾರಿಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನೀರಾವರಿ ಕಾಮಗಾರಿಗಳು ಲೊಂಬಾರ್ಡಿನ ಬಯಲು ಸೀಮೆಯನ್ನು ಫಲವತ್ತು ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಉಣ್ಣೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮುಂದೆ [[ರೇಷ್ಮೆ ಉತ್ಪಾದನೆ]]ಗೆ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಯಿತು.[[ವೆನಿಸ್]] ಮತ್ತು [[ಫ್ಲಾರೆನ್ಸ್]] ನಗರಗಳಂತೆ [[ಐಷಾರಾಮಿ ವಸ್ತು]]ಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ 16ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು "''ಮಿಲನರ್'' " ಅಥವಾ "''ಮಿಲ್ಲನರ್'' " ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಶಬ್ಧದಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಅಂದರೆ ಸೊಗಸಾದ ಆಭರಣಗಳು, ಬಟ್ಟೇ, ಹ್ಯಾಟುಗಳು ಮತ್ತು ಐಷಾರಾಮಿ ದಿರಿಸುಗಳು. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಶಬ್ಧ [[ಮಿಲಿನರಿ]] ಅಂದರೆ ಹ್ಯಾಟುಗಳ ತಯಾರಕ ಅಥವಾ ಮಾರಾಟಗಾರ ಎಂಬ ಅವತರಣಿಕೆಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು.[[ಉತ್ತರ ಯೂರೋಪಿ]]ನಲ್ಲಿ ಆದ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ]] ಮಿಲನ್ನಿನ ಉತ್ತರ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಆಲ್ಪ್ಸ್‌ನಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಸರಕುಗಳು ಸಾಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ [[ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗ]]ದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಅನೇಕ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ತೊರೆಗಳ ನೀರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಜಲಚಾಲಿತ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಜೋಡಣೆ ಮಾಡಿತು.19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅದು ಏಷಿಯಾದಿಂದ ರೇಷ್ಮೆ ಮತ್ತು ಫೈಲೊಕ್ಸೆರಾ ಕೀಟದಿಂದ ಹರುಕಾದ ರೇಷ್ಮೆ ಮತ್ತು ವೈನ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅಗ್ಗದ ಬೆಲೆಗೆ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿತು ಮುಂದೆ ಹೆಚ್ಚು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕೈಗಾರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ಜವಳಿ ಉತ್ಪನ್ನದ ನಂತರ ಲೋಹ, ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇಂದು ಮಿಲನ್ ನಗರ ಜವಳಿ, ಗಾರ್ಮೆಂಟ್ಸ್, ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ([[ಆಲ್ಫಾ ರೋಮಿಯೋ]]) ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಲಕರಣೆಗಳು ಭಾರಿ ಯಂತ್ರಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ [[ಫೈಯೆರಾಮಿಲಾನೊ]]ನಲ್ಲಿ ''ಫೈಯರಾ ಮಿಲಾನೊ ಸಿಟಿ'' ಎಂಬ ಸುಮಾರು [[ಭೂ ಪ್ರದೇಶ]]ವಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ 20ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ ಸೈಕಲ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ಸೇರಿದಂತೆ ಗುರುತರವಾದ ಕಟ್ಟಾಡಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೆಡಾವಿ, ಅದರ ನಗರ ಕೇಂದ್ರ ಸಾಮೀಪ್ಯ ಬಳಸಿಕೊಂಡು [[ಸಿಟಿಲೈಫ್]] ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ [[ನಗರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆ]] ಕಲ್ಪಿಸಲು ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ 2005ರಲ್ಲಿ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾದ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ವಾಯುವ್ಯ ಭಾಗದ ಉಪನಗರ [[ರ್ಹೊ]] ನಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಸಂತೆ ಮೈದಾನ ಫೈಯರಾಮಿಲಾನೊವನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನಾಗಿಸಿದೆ. === ಮಿಲನ್ ನಗರ ಮತ್ತು ಅದರ ಭವಿಷ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Expo2015Milan.jpg|thumb|right|200px|ಎಕ್ಪೋ 2015 ಲೋಗೊ]] ಮಿಲನ್ ನಗರ ಈಗ ಮರು-ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಬಳಾಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಕಾಮಗಾರಿಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ. [[ಟೀಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]]ದೊಂದಿಗೆ ಹಳೆಯ ಫೈಯೆರಾ ನಿವೇಶನದ ಸಿಟಿಲೈಫ್ ಯೋಜನೆ ಹೊಸ ಸಂತ ಗಿಯೂಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಗ್ಯಾರಿಬಾಲ್ಡಿ-ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ವಲಯದ ಪೋರ್ಟಾ ನೋವಾ ಯೋಜನೆಗಳು ಈ ಮರು ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿವೆ. ಈ ನಗರ ಮರುವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಾದ [[ರೆಂಝೊ ಪಿಯಾನೊ]],[[ನೊರ್ಮನ್ ಫೋಸ್ಟರ್]], [[ಜಹಾ ಹದೀದ್]], [[ಮ್ಯಾಸ್ಸಿಮಿಲಿಯಾನೊ ಫುಕ್ಸಾಸ್]] ಮತ್ತು [[ಡೇನಿಯಲ್ ಲಿಬೆಸ್ಕಿಂಡ್]] ಇವರುಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಎದ್ದು ಕಾಣುವ [[ಡೊಮೊ]] ಮತು [[ಪೈರೆಲ್ಲಿ ಗೋಪುರ]]ಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣದಾಗಿಸುವ ಈ ಕಾಮಗಾರಿಗಳು ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಸ್ಕೈಲೈನ್ ಅನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬದಲು ಮಾಡಲಿವೆ.ಆಧುನೀಕರಣದ ಈ ಭರಾಟೆಯಿಂದ ನವೀಕರಣಾಗೊಂಡ ಮಿಲನ್ ನಗರ [[Expo 2015]] ಕ್ಕೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡಲಿದೆ. === ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ === 2008ರ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸಿಟಿ ಪವರ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ವಿಶ್ವದ 27ನೆಯ ಬಲಿಷ್ಠ ನಗರವೆಂದು, 2009ರಲ್ಲಿ 203.5 ಶ್ರೇಯಾಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ 28ನೆಯ ಬಲಿಷ್ಠ ನಗರವೆಂಬ ದರ್ಜೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದೆ, ಈ ದರ್ಜೆ [[ಬೀಜಿಂಗ್]] ಮತ್ತು [[ಕೌಲಾಲಂಪುರ]]ಗಳ ನಂತರದ್ದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಮುಂದಿರುವ ಶ್ರೇಯಾಂಕದ ನಗರಗಳು [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]], [[ಫುಕುವೋಕ]] [[ತಾಯ್‍ಪೇಯ್]] ಮತ್ತು [[ಮಾಸ್ಕೊ]].<ref name="mori-m-foundation.or.jp"/> ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರೀಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳಾ ಪ್ರಕಾರ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ 29ನೆಯ ಸ್ಥಾನ, ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ 30ನೆಯ ಸ್ಥಾನ , ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ 18ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಬದುಕಿನ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಲ್ಲಿ 18ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಪರಿಸರ ಸಂಬಂಧೀ ವಿಷಯಗಳಾಲ್ಲಿ 27ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಸಾಮೀಪ್ಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ 15ನೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.<ref name="mori-m-foundation.or.jp"/> ಜೀವನಾಧಾರದ ಅಂಕಿ ಆಂಶಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನಗರಕ್ಕೆ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವಿದ್ದು ಯೂರೋಪಿಯನ್ ದೇಶಗ ಪೈಕಿ ನಿರ್ವಹಣೆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ 12ನೆಯ ಸ್ಥಾನ, ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ 13ನೆಯ ಸ್ಥಾನ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸ ಅವಕಾಶಗಳಲ್ಲಿ 8ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಬಾಳ್ವಿಕೆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ 11ನೆಯ ಶ್ರೇಯಾಂಕದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.<ref name="mori-m-foundation.or.jp"/> === ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ === {{Main|Tourism in Milan}} [[ಚಿತ್ರ:Milanoambrogio0002.jpg|thumb|left|ಸಂತ ಅಂಬೋಜಿಯೊನ ದ ಬೆಸಿಲಿಕಾ.]] 2007ರಲ್ಲಿ 1902 ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು 2008ರಲ್ಲಿ 1914 ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದು ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿ 42 ಮತ್ತು 52ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="euromonitor1"/> ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಮೂಲವೊಂದರ ಪ್ರಕಾರ ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬರುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಪೈಕಿ 56% ರಷ್ಟು ಯೂರೋಪಿನಿಂದ ಬಂದರೆ 44% ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು 56% ರಷ್ಟು ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತಾರೆ.<ref name="slideshare1"/> ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಪೈಕಿ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್]] (16%), [[ಜರ್ಮನಿ]] (9%) ಮತ್ತು [[ಫ್ರಾನ್ಸ್]] (6%)ಗಳಿಗೆ ಸೇರಿವೆ.<ref name="slideshare1"/> ಇದೇ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]ಗಳಿಂದ ಬರುವ ಬಹುಪಾಲು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ [[ಚೀನೀಯರು]] ಮತ್ತು [[ಜಪಾನಿ]] ಪ್ರವಾಸಿಗರು [[ವಿಶ್ರಾಂತಿ]] ಮತ್ತು ರಂಜನೆಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ.<ref name="slideshare1"/> ಮಿಲನ್ ನಗರ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ[[ಡುಯೊಮೊ]] ಮತ್ತು [[ಪಿಯಾಝಾ]], [[ಟೀಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]], [[ಸ್ಯಾನ್ ಸಿರೋ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]], [[ಗ್ಯಾಲೆರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೊರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ II]], [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲೊ ಸ್ಫೋರ್ಝೆಸ್ಕೊ]], [[ಪಿನಾಟೆಕಾ ಬ್ರೆರಾ]] ಮತ್ತು [[ವಯಾ ಮಾಂಟೆನಪೊಲಿಯೊನೆ]] ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು. ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರವಾಸಿಗರು [[ಮಿಲನ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್]], [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಜಪಾರೆಸ್ಕೊ]] ಮತ್ತು [[ಟೀಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]]ಗಳಿಗೆ ಬೇಟಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳಗಳಾದ [[ಬೇಸಿಲಿಕಾ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್ ಆಂಬ್ರೋಗಿಯೋ]], [[ನಾವಿಗ್ಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಬ್ರೆರಾ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಗಳಿಗೆ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಇವು ಅಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಲ್ಲ.<ref name="slideshare1"/> ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಟ್ರಾ ಲಗ್ಸೂರಿಯಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಹೋಟೆಲುಗಳಿವೆ, [[ಟೌನ್ ಹೌಸ್ ಗ್ಯಾಲೆರಿಯಾ]] ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಥಮ [[ಸಪ್ತತಾರಾ]] ಹೋಟೆಲು, [[ಸೊಸಿಯೆಟೆ ಜನರಾಲೆ ಡಿ ಸರ್ವೈವಲೆನ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ]] ಸೂಚಿಸಿರುವಂತೆ [[ಇದು ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಮುಖ ಹೋಟೆಲ್‌]]ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.theage.com.au/travel/heaven-at-the-worlds-first-sevenstar-hotel-20090103-79de.html |title=Heaven at Milan's Town House Galleria hotel |publisher=[[The Age]] |date=7 January 2009 |accessdate=21 January 2009 |archive-date=18 ಜನವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090118144723/http://www.theage.com.au/travel/heaven-at-the-worlds-first-sevenstar-hotel-20090103-79de.html |url-status=dead }}</ref> ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ 343 ರಾತ್ರಿ ತಂಗುತ್ತಾರೆ, ವಿದೇಶಿಯರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲಾವಧಿ ತಂಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು 77%ರಷ್ಟು ಸರಾಸರಿ 2-5 ರಾತ್ರಿಗಳ ಕಾಲ ಇಲ್ಲಿ ತಂಗುತ್ತಾರೆ.<ref name="slideshare1"/> 75%ನಷ್ಟು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಹೋಟೆಲುಗಳಲ್ಲಿ ತಂಗುತ್ತಾರೆ, 4-ಸ್ಟಾರ್ ಹೋಟೆಲುಗಳು (47%) ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, 5-ಸ್ಟಾರ್ಸ್, ಅಥವಾ 3-ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ದರ್ಜೆಯ ಹೋಟೆಲುಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ 11% ಮತ್ತು 15% ರಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == {{Main|Culture of Milan|List of Milanese people}} === ಮೂರ್ತ ಕಲೆ === {{See also|List of Milanese painters}} [[ಚಿತ್ರ:Raffaello - Spozalizio - Web Gallery of Art.jpg|thumb|right|ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಡಿ ಬ್ರೆರಾ, ರಾಫೆಲ್‌ನಿಂದ ದ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್ ಆಫ್ ವರ್ಜಿನ್]] [[ಚಿತ್ರ:Leonardo da Vinci (1452-1519) - The Last Supper (1495-1498).jpg|thumb|left|200px|ಲಿಯೋನಾರ್ಡೊನ ದ ಲಾಸ್ಟ್ ಸಪ್ಪರ್.]] ಶತಮಾನಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಮಹತ್ವದ ಕಲಾಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಕಲಾಶಾಲೆಗಳು, ಅಕಾಡೆಮಿ ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಲರಿಗಳು ([[ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯಾನಾ]]ದಂತಹವು) ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಕಲೆ [[ಮಧ್ಯಯುಗ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, [[ವಿಸ್ಕೊಂಟಿ]] ಕುಟುಂಬ ಮಹಾನ್ ಕಲಾ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ನಗರ [[ಗಾಥಿಕ್ ಕಲೆ]] ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು ([[ಮಿಲನ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್]] ಗಾಥಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸೊಗಸಾದ ಕಲಾಕೃತಿ).<ref name="aboutmilan.com">{{cite web|url=http://www.aboutmilan.com/art-and-culture-of-milan.html |title=Art and Culture of Milan: from the past to the contemporary |publisher=Aboutmilan.com |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಧಿಯೆಂದರೆ 14 ಮತ್ತು [[15ನೆಯ ಶತಮಾನ]]ದ ನಡುವಿನ [[ಜಫೋರ್ಜಾ ಕುಟುಂಬ]]ದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿ. [[ಜಫೋರ್ಜಾ ಕ್ಯಾಸಲ್]] ನವೋದಯದ ಸೊಗಸಾದ ನ್ಯಾಯಾಂಗಳವಾದರೆ ಫಿಲರೆಟ್ [[ಒಸ್ಪೆಡಾಲ್ ಮ್ಯಾಗಿಯೋರ್]] ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಂತಹ ಮಹಾನ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು,<ref name="Castello Sforzesco">{{Cite web |url=http://www.milanocastello.it/intro.html |title=Castello Sforzesco |access-date=2010-04-08 |archive-date=2003-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030207215706/http://www.milanocastello.it/intro.html |url-status=dead }}</ref> [[ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ಡಾವಿಂಚಿ]]ಯಂತಹ ಅನನ್ಯ ಕಲಾವಿದರು ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಫ್ರೆಸ್ಕೊ ಆಫ್ ದ [[ಲಾಸ್ಟ್ ಸಪ್ಪರ್]] ಮತ್ತು [[ಕೋಡೆಕ್ಸ್ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕಸ್‌]]ನಂತಹ ಬೆಲೆ ಕಟ್ಟಲಾಗದಂತಹ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋದರು. ಮಿಲನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಬಂದ [[ಬ್ರಮಾಂಟೆ]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಚರ್ಚುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ, [[ಸಂತ ಮಾರಿಯಾ ಡೆಲ್ ಗ್ರೇಜಿ]]ಯಲ್ಲಿರುವ ಕೋರೈಸುವ ಚೆಲುವಿನ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್ ಅನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ್ದು ಬ್ರಮಾಂಟಿ, ಇದೇ ರೀತಿ [[ಸಂತ ಮಾರಿಯಾ ಪ್ರೆಸ್ಸೊ ಸ್ಯಾನ್ ಸಟೈರೊ]] ಚರ್ಚನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ್ದು ಕೂಡ ಆತನೆ ಆಗಿದ್ದುದು ವಿಶೇಷ. 17 ಮತ್ತು 18ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಬ್ಯಾರಖ್]] ಕಲಾ ಸಂವೇದನೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತಗೊಂಡ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಆ ಅವಧಿಯ [[ಕ್ಯಾರವಾಗಿಯೋ]] ನಂತಹ ಅನೇಕ ಮಹತ್ವದ ಕಲಾವಿದರು, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಣ ಚಿತ್ರಕಾರರಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡಿತು. ಕ್ಯಾರವಾಗಿಯೋನ ಮಹತ್ವದ ಬ್ಯಾರಖ್ ಕಲಾಕೃತಿ "''[[ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಆಫ್ ಫ್ರೂಟ್]]'' " ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ಬೈಬ್ಲಿಯೋಟಿಕ್ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯಾನಾ]]ದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅವನ ''[[ಸಪ್ಪರ್ ಅಟ್ ಎಮ್ಮಾಸ್]]'' ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು [[ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="aboutmilan.com"/> ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ]]ನ್ನರು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಿಲನೀಸ್ [[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪರಂಪರೆ]] ಅವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದಾಗ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ಯೂರೋಪಿನ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಬಹುಶಃ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದೆಂದರೆ [[ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿ]]ಯಲ್ಲಿರುವ [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಹಯೇಜ್‌]]ನ "''[[ದ ಕಿಸ್ಸ್]]'' ".<ref name="aboutmilan.com"/> ಮುಂದೆ 20ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಮಸ್ತ ಇಟಲಿ [[ಫ್ಯೂಚರಿಸಂ]]ನ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಯಿತು. 1909ರಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಫ್ಯೂಚರಿಸಂ‌ನ ಸ್ಥಾಪಕ [[ಫಿಲಿಪ್ಪೊ ಮಾರಿನೆಟ್ಟಿ]] ತನ್ನ "''[[ಫ್ಯೂಚರಿಸ್ಟ್ ಮ್ಯಾನಿಫೆಸ್ಟೊ]]'' "(ಇಟಾಲಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿ, ''Manifesto Futuristico'' ದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವಂತೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ "''grande...tradizionale e futurista'' " (ಇದರರ್ಥ ''ಪಾರಂಪರಿಕ ಭವ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾವಿಷ್ಯಿಕ'' ). [[ಉಂಬರ್ತೊ ಬೊಸಿಯೊನಿ]] ಕೂಡಾ ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಫ್ಯೂಚರಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲಾವಿದನಾಗಿದ್ದ.<ref name="aboutmilan.com"/> ಇಂದು, ಮಿಲನ್ ನಗರ ಅನೇಕ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಆಧುನಿಕ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.<ref name="aboutmilan.com"/> === ವಿನ್ಯಾಸ === [[ಚಿತ್ರ:SofaDueFoglie.png|thumb|left|ಜಿಯೊ ಪೊಂಟಿಯಿಂದ ಡ್ಯುಯೆ ಫೋಗ್ಲಿ ಸೋಫಾ.]] ಮಿಲನ್ ನಗರ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ [[ವಿನ್ಯಾಸ]] ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಮತ್ತು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ನಗರವೆಂದು ಗೌರವಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="wiley.com">{{cite web|url=http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html |title=Design City Milan |publisher=Wiley |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾಗಿ ಈ ನಗರ ಉನ್ನತ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪುರಾತನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಪೀಟೋಪರಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಸಂತೆ [[ಫೈಯರೋ ಮಿಲಾನೊ]]ವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತಿರುವುದು ಮಿಲನ್ ನಗರ.<ref name="wiley.com"/> ''"ಫುವೊರಿ ಸಲೋನ್"'' ಮತ್ತು "''ಸಲೋನ್ ಡೆಲ್ ಮೊಬೈಲ್'' " ನಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಸಂಬಂಧಿ ಸಮಾರಂಭ ಮತ್ತು ವೇದಿಕೆಗಳಿಗೆ ಕೂಡ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಆತಿಥ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಿದೆ. 1950 ಮತ್ತು 60ರಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ, ಯೋರೋಪಿನ ಪ್ರಮುಖ ಭೂಭಾಗದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದ ಮಿಲನ್ ನಗರ, [[ಟ್ಯೂರಿನ್]] ನಗರದೊಂದಿಗೆ [[ಇಟಲಿ]]ಯ ಯುದ್ಧೋತ್ತರ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. [[ಪೈರೆಲಿ ಟವರ್]] ಮತ್ತು [[ಟೊರ್ರೆ ವೆಲಾಸ್ಕಾ]]ದಂತಹ ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಾಡಗಳನ್ನ ಕಟ್ಟಿದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸುವುದಾದರೆ, [[ಬ್ರೂನೊ ಮುನಾರಿ]], [[ಲೂಸಿಯೊ ಫೊಂಟಾನ]], [[ಎನ್ರಿಕೊ ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಪೈಯೆರೊ ಮನ್‌ಜೋನಿ]] ಮುಂತಾದವರು ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |title=Frieze Magazine &#124; Archive &#124; Milan and Turin |publisher=Frieze.com |date= |accessdate=2010-01-03 |archive-date=2010-01-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100110123141/http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |url-status=dead }}</ref> === ಸಾಹಿತ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Francesco Hayez - Ritratto di Alessandro Manzoni.jpg|thumb|right|150px|ಅಲೆಸ್ಸಾಂಡ್ರೊ ಮಂಜೋನಿ.]] 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯ, ಮತ್ತು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಬೌದ್ಧಿಕ ಚರ್ಚೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. [[ನವೋದಯ]]ಕ್ಕೆ ಫಲವತ್ತಾದ ನೆಲೆಗಟ್ಟು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಇಲ್ಲೇ. ತನ್ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ''[[ಡೆಯ್ ಡೆಲಿಟ್ಟಿ ಇ ಡೆಲ್ ಪೆನೆ]]'' ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಪತ್ರಿಕೆ ಮೂಲಕ [[ಬೆಕಾರಿಯಾದ ಸೀಜೆರ್, ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್]]ಮತ್ತು ''Il ಕೆಫೆ'' ನಿಯತಕಾಲಿಕದ ಮೂಲಕ ಕೌಂಟ್ [[ಪೈಯಾತ್ರೊ ವೆರ್ರಿ]] ಹೊಸ [[ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು, ಮುಕ್ತ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಆಡಳಿತಕ್ಕೂ ಈ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳು ಸಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಚಳುವಳಿಯ]] ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯರು ನಗರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದುಕಿನ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು ಮತ್ತು ಅದರ ಮಹತ್ವದ ಲೇಖಕರು [[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಕಾವ್ಯ]]ದ ಎದುರಿಗೆ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಪರಂಪರೆಯ ಬಲಾಢ್ಯತೆಯನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ [[ಗಿಯೂಸೆಪ್ ಪಾರಿನಿ]] ಮತ್ತು [[ಯೂಗೊ ಫೊಸ್ಕೊಲೊ]] ತಮ್ಮ ಪ್ರಮುಖ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಯುವಕವಿಗಳು ಈ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಕುಸುರಿ ಕೃತಿಗಳೆಂದು ಮತ್ತು ನೈತಿಕತೆಯ ದಿಗ್ಗಜರೆಂದು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ತೋರಿದರು. ಫೊಸ್ಕೊಲೊನ ಕವನ ''[[ದೆಯ್ ಸೆಪೊಲ್ಕ್ರಿ]]'' , ನಗರವಾಸಿಗಳ ಇಚ್ಛೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಗರಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತೃತಗೊಂಡ ನೆಪೊಲಿಯನಿಕ್ ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದದ್ದು.19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೂರನೆಯ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲೇಖಕ [[ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಮನ್‌ಜೋನಿ]] ಬರೆದ ''[[I ಪ್ರಾಮೆಸಿ ಸ್ಪೋಸಿ]]'' ಕಾದಂಬರಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಇಟಾಲಿಯನ್ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಸಿಸಂನ ಮ್ಯಾನಿಫೆಸ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿತು. ''[[Il ಕನ್ಸಿಲಿಯೇಟರ್]]'' ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಪತ್ರಿಕೆ, ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಕವನ , ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ದೇಶಪ್ರೇಮಿಗಳೂ ಆಗಿದ್ದ [[ಸಿಲ್ವಿಯಾ ಪೆಲಿಕೊ]] ,[[ಗಿಯೊವಾನಿ ಬರ್ಕೆಟ್]] ಮತ್ತು [[ಲುಡ್ವಿಕೊ ಡಿ ಬ್ರೆಮೆ]]ಯವರ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.1861ರಲ್ಲಿ [[ಇಟಲಿಯ ಏಕೀಕರಣ]]ದ ನಂತರ ಮಿಲನ್ ನಗರ ತನ್ನ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು; ಆದರೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಯೂರೋಪಿನ ಇತರೆ ದೇಶಗಳ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನೆಗಳಾದ: [[ರಿಯಾಲಿಸಂ]] ಮತ್ತು [[ನ್ಯಾಚುರಲಿಸಂ]]ಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದು ''[[ವೆರಿಸ್ಮೊ]]'' ಎಂಬ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಚಳುವಳಿಗೆ ಜನ್ಮಕೊಟ್ಟಿತು. ''ವೆರಿಸ್ತಾ'' ಸಂವೇದನೆಯ ಮಹಾನ್ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ [[ಗಿಯೊವಾನಿ ವೆರ್ಗಾ]] ಸಿಸಿಲಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಆದರೆ ಆತ ತನ್ನ ಮಹತ್ವದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆದದ್ದು ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ. === ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು === {{See also|Music of Milan}} [[ಚಿತ್ರ:La Scala interior.jpg|thumb|left|175px|ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಲಾ ಸ್ಕಲಾ ಅಪೆರಾಹೌಸ್‌ನ ಒಳಾಂಗಣ.]] ಮಿಲನ್ ನಗರ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿಯಾದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಅಪೇರಾ]] ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೇ ತುಂಬಾ ಮಹತ್ತರವೆನಿಸಿಕೊಂಡ [[ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]] ಅಪೇರಾ ಹೌಸ್ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ, ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಅದು ಅನೇಕ ಅಪೇರಾ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ.<ref>{{cite news|last=Willey |first=David |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/4430214.stm |title=Europe &#124; La Scala faces uncertain future |publisher=BBC News |date=2005-11-12 |accessdate=2010-01-03}}</ref> 1842ರಲ್ಲಿ [[ಗಿಯೂಸೆಪ್ ವರ್ದಿ]]ಯ ''[[ನಬೂಕೊ]]'' , [[ಅಮಿಲ್ ಕಾರೆ ಪೊಂಚಿಯೆಲಿ]]ಯ ''[[ಲಾ ಗಿಯಾಕೊಂಡ]]'' , 1904ರಲ್ಲಿ [[ಗಿಯಾಕೊಮೊ ಪುಕ್ಕಿನಿ]]ಯ ''[[ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ]]'' , 1926ರಲ್ಲಿ [[ಗಿಯಾಕೊಮೊ ಪುಕ್ಕಿನಿ]]ಯ ''[[ತುರಂದೊತ್]]'' ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ 2007ರಲ್ಲಿ [[ಫ್ಯಾಬಿಯಾ ವಾಚ್ಚಿ]]ಯ ''[[ತೆನೆಕೆ]]'' ಹೆಸರಿಸ ಬಹುದಾದ ಕೆಲವು ಅಪೇರಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು. [[ಟಿಯೆಟ್ರೊ ಡೆಗ್ಲಿ ಆರ್ಕಿಮ್‌ಬೋಲ್ಡಿ]], [[ಟಿಯೆಟ್ರೊ ದಲ್ ವರ್ಮೆ]], [[ಟಿಯೆಟ್ರೊ ಲಿರಿಕೊ (ಮಿಲನ್)]] ಮತ್ತು [[ಟಿಯೆಟ್ರೊ ರೀಗಿಯೊ ಡ್ಯೂಕಲ್]] ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಇತರೆ ರಂಗಭೂಮಿಗಳು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ [[ಸಿಂಫೊನಿ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ]] ಮತ್ತು [[ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಟರಿ]]ಗಳಿದ್ದು ಚರಿತ್ರೆಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಂಗೀತ ವಿನ್ಯಾಸದ ಮುಖ್ಯ ಕೇಂದ್ರವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, [[ಗಿಯೊಸೆಪ್ ಕೈಮೊ]], [[ಸೈಮನ್ ಬಾಯ್ಲಿಯು]], [[ಹೊಸ್ತೆ ಡಾ ರೆಗಿಯಾ]], [[ವರ್ದಿ]], [[ಗಿಯೂಲಿಯೊ ಗಾಟಿ ಕಸಾಜಾ]], [[ಪಾಲೊ ಚೆರಿಕಿ]] ಮತ್ತು [[ಆಲಿಸ್ ಎದುನ್‌]]ರಂತಹ ಅನೇಕ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸಕಾರರು ಮಿಲನ್ ನಗರದವರು ಅಥವಾ ಮಿಲನ್ ನಗರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಮನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಡೈನಾಮಿಸ್ ಎನ್ಸೆಂಬಲ್]], [[ಸ್ಟಾರ್ಮಿ ಸಿಕ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಮರಾಟ ಮೀಡಿಯೊಲಾನೆನ್ಸ್]] ಮಿಲನ್ ನಗರ ರಚಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಮೇಳ ಮತ್ತು ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು. === ಫ್ಯಾಷನ್ === [[ಚಿತ್ರ:9036 - Milano, C.so Venezia - Giuseppe Sommaruga, Pal. Castiglioni (1904) - Foto Giovanni Dall'Orto 22-Apr-2007.jpg|thumb|right|ಕಾರ್ಸೊ ವೆನೆಝಿಯಾ, "ಮಿಲನ್ ಫ್ಯಾಷನ್ ಕ್ವಾಡ್ರಿಲ್ಯಾಟೆರಲ್" ಮುಖ್ಯ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.]] {{Main|Fashion in Milan|Milan Fashion Week}}[[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್]], [[ಪ್ಯಾರಿಸ್]], [[ರೋಮ್]] ಮತ್ತು [[ಲಂಡನ್‌]]ನ ಜೊತೆಗೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಜಗತ್ತಿನ [[ಫ್ಯಾಷನ್ ರಾಜಧಾನಿ]] ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref name="languagemonitor.com">{{cite web|url=http://www.languagemonitor.com/popular-culture/fashion |title=The Global Language Monitor » Fashion |publisher=Languagemonitor.com |date=2009-07-20 |accessdate=2010-01-03}}</ref> ಪ್ರಮುಖ [[ಇಟಾಲಿಯನ್ ಫ್ಯಾಷನ್]] ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳಾದ [[ವ್ಯಾಲೆಂಟಿನೊ]], [[ಗುಕ್ಕಿ]], [[ವರ್ಸಾಕ್]], [[ಪ್ರದಾ]], [[ಅರ್ಮಾನಿ]] ಮಾತು [[ಡೊಲ್ಕಿ ಮತ್ತು ಗಬ್ಬಾನ]] ಈಗ ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿರುವ [[ಅಬೆರ್‌ಕ್ರೊಂಬೀ &amp; ಫಿಚ್]] ಫ್ಲ್ಯಾಗ್‌ಷಿಪ್‌ನಂತಹ ಅನೇಕ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫ್ಯಾಷನ್ ಲೇಬಲ್‌ಗಳು ಮಿಲನ್‌ನಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇತರೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಾದ ಪ್ಯಾರಿಸ್, ಲಂಡನ್, ಟೋಕಿಯೊ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಮಹಾನಗರಗಳಂತೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಕೂಡ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಎರಡು [[ಫ್ಯಾಷನ್ ವೀಕ್‌]]ಗಳಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡುತ್ತಲಿದೆ. ಮಿಲನ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಅಪ್‌ಸ್ಕೇಲ್ ಫ್ಯಾಷನ್ ಜಿಲ್ಲೆ "''[[quadrilatero della moda]]'' " (ಇದರರ್ಥ, "ಫ್ಯಾಷನ್ ಕ್ವಾಡ್ರಿಲ್ಯಾಟೆರಲ್")ದಲ್ಲಿ [[ವಯಾ ಮೊಂಟೆನಾಪೊಲಿಯೋನ್]], [[ವಯಾಡೆಲ್ಲಾ ಸ್ಪೈಗಾ]], [[ವಯಾ ಸಂತ ಆಂಡ್ರಿಯಾ]], [[ವಯಾ ಮನ್‌ಜೋನಿ]] ಮತ್ತು [[ಕೊರ್ಸೊ ವೆನೆಜಿಯಾ]]ದಂತಹ ನಗರದ ಮಹತ್ತರ ಶಾಪಿಂಗ್ ಬೀದಿಗಳಿವೆ. [[ಗ್ಯಾಲರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೋರಿಯ ಇಮ್ಯಾನುಯಲೆ II]], [[ಪಯಾಝಾ ಡೆಲ್ ಡುಯೊಮೊ]], [[ವಯಾ ದಂತೆ]] ಮತ್ತು [[ಕಾರ್ಸೊ ಬುಯೆನ್ಸ್ ಏರೆಸ್]] ಇತರೆ ಪ್ರಮುಖ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಚೌಕಗಳು. ಮಿಲನ್ ನಗರ ಫ್ಯಾಷನ್ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾದ ಪ್ರದಾದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ [[ಮಾರಿಯೊ ಪ್ರದಾ]] ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿಯೇ. === ಮಾಧ್ಯಮ === ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳು, ಮತ್ತು TV ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಶನ್‌ಗಳಂತವುಗಳ ಸೇವೆ, ವ್ಯಾಪಾರ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಮಿಲನ್ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. <div></div> ==== ವೃತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ==== {{col-begin}} {{col-3}} * ''[[ಕೊರ್ರಿಯೆರೆ ಡೆಲ್ಲಾ ಸೆರಾ]]'' * ''[[Il ಫೋಗ್ಲಿಯೊ]]'' * ''[[Il ಗಿಯೊರ್ನಾಲೆ]]'' * ''[[Il ಗಿಯೊರ್ನೊ]]'' * ''[[Il ಸೋಲ್ 24 ಒರೆ]]'' * ''[[Il ಮ್ಯಾನಿಫೆಸ್ಟೊ]]'' {{col-break}} * ''[[ಲಾ ಗಝೆಟ್ಟಾ ಡೆಲ್ಲೊ ಸ್ಪೋರ್ಟ್]]'' * ''[[ಲಾ ಪದನಿಯಾ]]'' * ''[[ಲಿಬೆರೊ]]'' * ''[[MF ಮಿಲನೊ ಫೈನಾಂಜಾ]]'' {{col-end}} ==== ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳು ==== * ''[[ಲಾ ಸೆಟ್ಟಿಮನ ಎನಿಗ್ಮಿಸ್ಟಿಕಾ]]'' * ''[[ಅಬಿತಾರೆ]]'' (ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ) * ''[[ಕ್ಯಾಸಬೆಲ್ಲಾ]]'' (ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ) * ''[[ಡೋಮಸ್]]'' (ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ) * ''[[ಪನೋರಮಾ]]'' (ವಾರಪತ್ರಿಕೆ) * ''[[ಜೆಂಟೆ]]'' (ವಾರಪತ್ರಿಕೆ) ==== ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ಗಳು ==== {{col-begin}} {{col-3}} * ''[[R101]]'' * ''[[RTL 102.5]]'' * ''[[ರೇಡಿಯೊ 105 ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್]]'' * ''[[ವರ್ಜಿನ್ ರೇಡಿಯೊ ಇಟಾಲಿಯಾ]]'' {{col-break}} * ''[[ರೇಡಿಯೊ ಮಾಂಟೆ ಕಾರ್ಲೊ]]'' * ''[[ರೇಡಿಯೊ 24]]'' * ''[[ರೇಡಿಯೊ ಡೀಜೆ]]'' * ''[[ರೇಡಿಯೊ ಕ್ಲಾಸಿಕಾ]]'' {{col-end}} === ರಜಾದಿನಗಳು === * ಮಾರ್ಚ್ 18-ಮಾರ್ಚ್ 22: [[ಮಿಲನ್‌ನ ಐದು ದಿನಗಳು]]1848ರ ಕ್ರಾಂತಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ. * ಏಪ್ರಿಲ್ 25: ವಿಶ್ವ ಸಮರ IIರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಮಿಲನ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದುಕೊಂಡದ್ದು. * ಡಿಸೆಂಬರ್ 7: ಸೇಂಟ್ ಅಂಬ್ರೋಸ್‌ನ ಫೀಸ್ಟ್ (''ಫೆಸ್ಟಾ ಡಿ ಸಂತ್ ಅಂಬ್ರೊಗಿಯೊ'' ). * ಡಿಸೆಂಬರ್ 12: ಪಿಯಾಝಾ ಫೊಂಟಾನ ಗುಂಡಿಗೆ ಬಲಿಯಾದವರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ. === ಭಾಷೆ === {{Main|Milanese}} [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಭಾಷೆ ಜೊತೆಗೆ ಪಶ್ಚಿಮ [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]]ಯ ಸುಮಾರು ಮೂರನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇನ್‌ಸಬ್ರಿಕ್ ಎನ್ನಲಾಗುವ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಲೊಂಬಾರ್ಡ್ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಬಲ್ಲರು. ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಕರು ಪಾರಂಪರಿಕ [[ಮಿಲನೀಸ್]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅಂದರೆ ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿನ ನಗರ ತಳಿಯ ಭಾಷೆ ಆದರೆ ಮಿಲನೀಸ್ ಪ್ರಭಾವಿತ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷಾತಳಿ ಎಂಬ ಗೊಂದಲ ಬೇಕಿಲ್ಲ. === ಧಾರ್ಮಿಕತೆ === [[ಚಿತ್ರ:Milano-san lorenzo02.jpg|thumb|ಸೇಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್‌ನ ಬೆಸಿಲಿಕಾ]] ಸಮಸ್ತ ಇಟಲಿಯ ಹಾಗೆ ಮಿಲನ್ನಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಹುಪಾಲು [[ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ]]ರು. ಇದು [[ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್]] [[ಆರ್ಚ್‌ಡಯೋಸಿಸ್ ಆಫ್ ಮಿಲನ್‌]]ನ ಪೀಠ. ಇಲ್ಲಿನ ಇತರ ಧಾರ್ಮಿಕತೆಗಳೆಂದರೆ: [[ಆರ್ಥೊಡಾಕ್ಸ್ ಚರ್ಚುಗಳು]],<ref>{{cite web|url=http://maps.google.it/maps?hl=it&um=1&ie=UTF-8&q=chiesa+ortodossa+milano&fb=1&view=text&sa=X&oi=local_group&resnum=1&ct=more-results&cd=1 |title=chiesa ortodossa milano - Google Maps |publisher=Maps.google.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ]],<ref>{{cite web |url=http://www.lankaramaya.com/ |title=Lankarama Buddhist Temple - Milan,Italy |publisher=Lankaramaya.com |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2019-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508203144/http://www.lankaramaya.com/ |url-status=dead }}</ref> [[ಜುದಾಯಿಸಂ]],<ref>{{cite web|url=http://www.mosaico-cem.it/ |title=Jewish Community of Milan |publisher=Mosaico-cem.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> [[ಇಸ್ಲಾಂ]]<ref>{{cite web|url=http://orthodoxeurope.org/page/8/4.aspx |title=Islam in Italy » Inter-Religious Dialogue » OrthodoxEurope.org |publisher=OrthodoxEurope.org<! |date=2002-12-04 |accessdate=2009-03-13}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.americanchronicle.com/articles/viewArticle.asp?articleID=7230 |title=Milan: The Center for Radical Islam in Europe |publisher=American Chronicle |date= |accessdate=2009-03-13 |archiveurl=https://archive.is/20120720194131/http://www.americanchronicle.com/articles/view/7230 |archivedate=2012-07-20 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು [[ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟಿಸಂ]].<ref>{{cite web|author=Cini |url=http://www.protestantiamilano.it/ |title=Centro Culturale Protestante - Protestanti a Milano delle Chiese Battiste Metodiste Valdesi |language={{It icon}} |publisher=Protestantiamilano.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.milanovaldese.it/ |title=Chiesa Evangelica Valdese - Milano |publisher=Milanovaldese.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> ಮಿಲನ್‌ಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಆಚರಣೆಯಿದೆ, ಇದು [[ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ಆಚರಣೆ]] (ಇಟಾಲಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ: ''ರೈಟೊ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯಾನೊ'' ). ಇದು ವಾಡಿಕೆಯ (ಇತರೆ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬಳಸುವ ''ರೋಮನ್'' ಆಚರಣೆ), ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಆಚರಣೆಗಿಂತ ಕೊಂಚ ಭಿನ್ನ, ಚರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪ್ರರ್ಥನಾ [[ನುಡಿಗಟ್ಟು]], ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿರುತ್ತವೆ.(ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಉಪವಾಸ]] ಆಚರಣೆ , ನಿಗದಿತ ಸಾಮಾನ್ಯ ದಿನಾಂಕದ ಬದಲು ಕೆಲವು ದಿವಸಗಳ ನಂತರ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ, ಇದೇ ರೀತಿ ಕಾರ್ನಿವಾಲ್ ಉತ್ಸವದ ದಿನಾಂಕದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುತ್ತದೆ). ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಸುತ್ತಲಿನ ಇತರೆ ಸ್ಥಳಗಳಾಅದ [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಟಿಕಿನೊ]]ದ [[ಸ್ವಿಸ್]] ಕ್ಯಾಂಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ [[ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಂಗೀತ]]ಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಗ್ರೆಗೋರಿಯನ್ ಮಂತ್ರ ಪಠನೆ]] ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ, ಯಾಕೆಂದರೆ ಅದರ ಅಧಿಕೃತ ಪಠನೆ [[ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ಪಠನೆ]]ಯಾಗಿತ್ತು, ಇದನ್ನು ಗ್ರೆಗೋರಿಯನ್‌ಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ [[ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಟ್ರೆಂಟ್]] (1545–1563) ಸ್ಥಾಪಿಸಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://www.newadvent.org/cathen/01389a.htm |title=Catholic Encyclopedia: Ambrosian Chant |publisher=Newadvent.org |date=1907-03-01 |accessdate=2009-03-13}}</ref> ಈ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಅನನ್ಯವಾದ ''ಸ್ಕೊಲಾ ಕ್ರಾಂಟೋರಮ್'' ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು, ಇದು ರೋಮ್ ನಗರದ "ಫಾಂಟಿಫಿಕಲ್ ಆಂಬ್ರೋಸಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೇಕ್ರೆಡ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್" (PIAMS) ಸಹಭಾಗಿತ್ವದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಕಾಲೇಜು[http://www.unipiams.org/en/1 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091012143753/http://www.unipiams.org/en/1 |date=2009-10-12 }}. === ಚಲನಚಿತ್ರ === ಹಲವಾರು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್) ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮಿಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿವೆ ಇದರಲ್ಲಿ: ''"[[ಕಾಲ್ಮಿ ಕೋರಿ ಅಪ್ಪಾಷನಾಟಿ]]"''', ''' '' '''"[[ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ (ಚಲನಚಿತ್ರ)]]"'', '' "[[ಲಾ ಮಲ ಆರ್ಡಿನಾ]]"'', "'' [[ಮಿಲನೊ ಕಾಲಿಬ್ರೊ 9]]''", "'' [[ಮಿರಾಕಲ್ ಇನ್ ಮಿಲನ್]]"'', '' "[[ಲಾ ನೊಟ್ಟೆ]]''", ಮತ್ತು "'' [[ರೊಕ್ಕೊ ಅಂಡ್ ಹಿಸ್ ಬ್ರದರ್ಸ್]]''". '' ''' === ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ === [[ಚಿತ್ರ:Panettone aufgeschnitten freigestellt.jpg|thumb|right|ಪ್ಯಾನೆಟ್ಟೊನೆ, ಮಿಲನೆಸ್ ಟ್ರೆಡಿಷನಲ್ ಕ್ರಿಸ್‌ಮಸ್ ಕೇಕ್]] ಇಟಲಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ನಗರಗಳಂತೆ ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಆಜುಬಾಜಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿನ ಟಿಪಿಕಲ್ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆಹಾರಶೈಲಿ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ [[ಪಾಸ್ತಾ]] ಬದಲು [[ಅಕ್ಕಿ]] ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಅಷ್ಟಾಗಿ [[ಟೊಮ್ಯಾಟೊ]] ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮಿಲನೀಸ್‌ನ ಆಹಾರವೆಂದರೆ ಕೊಟೊಲೆಟಾ ಅಲಾ ಮಿಲನೀಸ್, ಬನ್ನಿನಂತಹ ಕರು ಮಾಂಸ (ಹಂದಿ ಮಾಂಸ ಮತ್ತು ಟರ್ಕಿ ಚಿಕನ್ ಕೂಡ ಬಳಸಬಹುದು)ದ ಕಟ್ಲೆಟನ್ನು ಬೆಣ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಹುರಿಯುತ್ತಾರೆ (ಇದು ವಿಯೆನ್ನೀಸ್‌ನ "ವೈನೆರ್‌ಷ್ನಿಟ್ಜೆಲ್" ತಿನಿಸಿಗೆ ಸಾಮ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಮೂಲದ್ದು ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು "ವೈನೆರ್‌ಷ್ನಿಟ್ಜೆಲ್" ಕೊಟೊಲೆಟಾ ಅಲಾ ಮಿಲಾನೀಸ್‌ನಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ).[[ಚಿತ್ರ:Milan Montenapoaleone 14.JPG|thumb|left|ಮಿಲನ್‌ನ ಹೆಸರಾಂತ ಕೆಫೆಯಲ್ಲಿನ ಕೇಕುಗಳು ಮತ್ತು ಪೇಸ್ಟ್ರಿಗಳು, ವಯಾ ಮಾಂಟೆನಪೊಲೆಯೊನೆ ಫ್ಯಾಷನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಾಸ್ಟಿಸ್ಸೆರಾ.]] ಮಿಲನ್ನಿನ ಇತರೆ ಟಿಪಿಕಲ್ ಆಹಾರಗಳೆಂದರೆ ''[[ಕ್ಯಾಸೊಯೂಲಾ]]'' ( ಬೇಯಿಸಿದ ಹಂದಿಮಾಂಸ ಮತ್ತು [[ಸಾಸೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸವಾಯ್ ಕೋಸು]], [[ಒಸೊಬುಕೊ]] (ಬೇಯಿಸಿದ ಕರುವಿನ ಕಾಲಿನೊಂದಿಗೆ ''ಗ್ರೆಮೊಲಾಟಾ'' ಎಂಬ ಸಾಸು, [[ರೆಸೊಟ್ಟೊ ಅಲಾ ಮಿಲನೀಸ್]] ( ಹಸುವಿನ ಮೂಳೆಗಳೊಳಗಿನ ಅಸ್ಥಿರಜ್ಜುವಿನ ಜೊತೆ ಕೇಸರಿ ಪುಡಿ), ''ಬುಸೆಕಾ'' ಬೋಟಿ ಮತ್ತು ಹುರುಳಿಕಾಯಿ, ''ಬ್ರಸಾಟೊ'' ( ಬೇಯಿಸಿದ ಹಸು ಅಥವಾ ಹಂದಿಮಾಂಸದ ಜೊತೆಗೆ ವೈನ್ ಮತ್ತು ಆಲೂಗಡ್ಡೆ). ಋತುಗಾಲ ಸಂಬಂಧಿ ಪೇಸ್ಟ್ರಿಗಳೆಂದರೆ [[ಕಾರ್ನಿವಾಲ್]] ಉತ್ಸವಕ್ಕಾಗಿ ತಯಾರಿಸುವ ''ಚಿಯಾಚಿಯೇರೇ'' (ಸಕ್ಕರೆ ಮಿಶ್ರಿತ ಹೋಳುಗಳು ಮತ್ತು ''ಟೊರ್ಟಿಲಿ '' ( ಹುರಿದ ಗುಂಡಗಿನ ಕುಕೀಸ್), [[ಈಸ್ಟರ್]] ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ತಯಾರಿಸುವ ''ಕೊಲೊಂಬಾ'' (ಪಾರಿವಾಳದ ಆಕಾರದ ಹೊಳಪಿನ ಕೇಕ್) [[ಸರ್ವಾತ್ಮರ ಹಬ್ಬ]]ಕ್ಕಾಗಿ ತಯಾರಿಸುವ ''ಪೇನ್ ಡೆಯ್ ಮೊರ್ಟಿ'' , ("Deads' Day bread"ಮ್ ಚಕ್ಕೆಯೊಂದಿಗೆ ತಯಾರಿಸಿಕ ಕುಕೀಸ್) ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್ ಹಬ್ಬಕ್ಕಾಗಿ ತಯಾರಿಸುವ [[ಪ್ಯಾನಿಟೋನ್]]. [[ಸಲಾಮಿ]]ಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತ ಕಾಳು ನುಚ್ಚಿನ ತಿಂಡಿ ''ಸಲಾಮೆ ಮಿಲನೊ'' , ಇಟಲಿಯಾದ್ಯಂತ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ. ತುಂಬಾ ಹೆಸರಾಂತ ಮಿಲನೀಸ್ ಚೀಸ್ ಎಂದರೆ ಹತ್ತಿರದ ಪಟ್ಟಣದ ಹೆಸರಿರುವ [[ಗೊರ್ಗೊನ್‌ಜೋಲಾ]], ಆದರೆ ಇಂದು ಹೆಚ್ಚು ಗೊರ್ಗೊನ್‌ಜೋಲಾ ತಯಾರಕರು ಇರುವುದು ಸೀಡ್ ಮೊಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ.ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅನನ್ಯ ತಿನಿಸುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಲೋಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾದ [[ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್]] ಮತ್ತು [[ಕೆಫೆ]]ಗಳು ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಸೊಗಸಾದ ಉನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು ಬಹುತೇಕ ನಗರದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ತುಂಬಾ ಪಾರಂಪರಿಕ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು ಬ್ರೆರಾ ಮತ್ತು [[ನಾವಿಗ್ಲಿ]] ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಇಂದು ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ವಯಾ ಮಾನ್‌ಜೋನಿ]] ಅರ್ಮಾನಿ ವರ್ಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ನೊಬು]] ಎಂಬ ಜಪಾನೀಸ್ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ನಗರದ ನವಶೈಲಿಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಎಂಬ ಕೀರ್ತಿ ಪಡೆದಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.worldtravelguide.net/city/82/restaurant/Europe/Milan.html |title=Milan Restaurants |publisher=Worldtravelguide.net |date= |accessdate=2010-01-22}}</ref> ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಕೆಫೆ ಎಂದರೆ 1817ರಲ್ಲಿ ಟಿಯಾಟ್ರೊ ಅಲ್ಲ ಸ್ಕಲಾ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ''ಪ್ಯಾಸ್ಟಿಸ್ಸೆರೀ'' , ಇದು [[ಹಾಂಕಾಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಶಾಖೆ ತೆರೆದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pasticceriacova.com/storia/history.html |title=Cova Pasticceria Confetteria - dal 1817 |publisher=Pasticceriacova.com |date= |accessdate=2010-01-22 |archive-date=2010-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100326120531/http://www.pasticceriacova.com/storia/history.html |url-status=dead }}</ref> ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಬಿಫ್ಫಿ ಕೆಫೆ ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಲರಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಜುಕ್ಕಾ ಕೆಫೆ ಕೂಡ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ’ಕೆಫೆಗಳು’. ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಇತರೆ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟುಗಳೆಂದರೆ ಹೋಟೆಲ್ ಫೋರ್ ಸೀಸನ್ಸ್ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್, ’ಲಾಬ್ರಿಕಿಯೋಲಾ’, ಮರಿನೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ ಮತ್ತು ಚಾಂಡೆಲಿಯೆರ್. ಇಂದು [[ಗ್ಯಾಲರಿಯಾ ವಿಟ್ಟೋರಿಯೊ ಇಮ್ಯಾನುಯಲ್-II]]ನಲ್ಲಿ [[ಮೆಕ್‌ಡೊನಾಲ್ಡ್]] ನಂತಹ [[ಫಾಸ್ಟ್-ಫುಡ್]] ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಕೂಡಾ ಇದೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ [[ವಯಾ ಡೆಲ್ಲಾಸ್ಪೈಗಾ]]ದಲ್ಲಿ ಕವಾರಿನಂತಹ ಬಾಟಿಕ್ ಕೆಫೆಗಳಿವೆ, ಇದರ ಮಾಲೀಕ ಲಗ್ಸುರಿ ಫ್ಯಾಷನ್ ಗೂಡ್ಸ್ ಬ್ರಾಂಡಿನ [[ರಾಬರ್ಟ್ ಕವಾಲಿ]]. === ಕ್ರೀಡೆ === [[ಚಿತ್ರ:San Siro wide.jpg|thumb|center|600px|ಸ್ಯಾನ್ ಸಿರೋ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ, ಯೂರೋಪ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು]] ಇತರೆ ಸಮಾರಂಭಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ 1934 ಮತ್ತು 1990 ರಲ್ಲಿ[[FIFA ವಿಶ್ವಕಪ್]] ಮತ್ತು 1980ರಲ್ಲಿ [[UEFA ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್]] ಕ್ರೀಡೆಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್]] ತುಂಬಾ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ [[ಇಟಲಿಯ ಕ್ರೀಡೆ]]ಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು [[A.C. ಮಿಲನ್]] ಮತ್ತು [[F.C. ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಝನಾಲೆ ಮಿಲಾನೊ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ತಂಡಗಳ ತವರು. ಮೊದಲಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಮಿಲನ್" ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು (ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರದ ಉಚ್ಛಾರಣೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ನಗರದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಮಿಲನೀಸ್ ಹೆಸರಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನ), ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅದು "ಇಂಟರ್" ಆಯಿತು. ಈ ಎರಡು ತಂಡಗಳ ನಡುವಿನ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ ಮಿಲನ್ ಡೆರ್ಬೀ ಅಥವಾ [[ಡೆರ್ಬಿ ಡೆಲ್ಲಾ ಮಡೋನ್ನಿನಾ]] ಎಂಬ ಹೆಸರಿದೆ ( ಮಿಲನ್ ನಗರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳ [[ಡುಯೊಮೊ ಡಿ ಮಿಲಾನೊ]] ಶಿಖರದಲ್ಲಿರುವ [[ವರ್ಜಿನ್ ಮೇರಿ]]ಯ [[ಮಡೋನ್ನಿನಾ]] ಪ್ರತಿಮೆಯ ಗೌರವಾರ್ಥ).ಯೂರೋಪಿಯನ್ ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡೂ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ ([[UEFA ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ ಲೀಗ್]]) ಮತ್ತು ದ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಪ್ ([[FIFA ಕ್ಲಬ್ ವಿಶ್ವ ಕಪ್]]) ಗೆದ್ದು ಕೊಂಡದ್ದು ಮಿಲನ್ ನಗರವೊಂದೇ. ಒಗ್ಗೂಡಿದ ಒಂಭತ್ತು ಚಾಂಪಿಯನ್ ಲೀಗ್ ಹೆಸರುಗಳ ಪೈಕಿ ಅನೇಕ ಹೆಸರುಗಳಾನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡು ಮಿಲನ್ ಮೆಡ್ರಿಡ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಸರಿಸಮವಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ತಂಡಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಸ್ಯಾನ್ ಸಿರೊ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ 5-ಸ್ಟಾರ್ ದರ್ಜೆಯ UEFA 85,700-ಆಸನಗಳಿರುವ ಗಿಯೋಸೆಪ್ ಮೀಜ್ಜಾ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ ಆಟವಾಡುತ್ತವೆ. ಸ್ಯಾನ್ ಸಿರೊ [[ಸಿರಿ A]]ಯಲ್ಲಿರುವ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ತನ್ನ ಇಡೀ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮೊದಲ ತಂಡ ಸಿರಿಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದ್ದರೆ ಮಿಲನ್ 2ನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಕಾಲಮಾನಗಳನ್ನು ಟಾಪ್-ಫ್ಲೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದೆ.ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಇಟಾಲಿಯನ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್]] ಆಟಗಾರರು ಮಿಲನ್ ನಗರ ಅಥವಾ ಅದರ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಅಥವಾ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವರು. ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರೆಂದರೆ: [[ವ್ಯಾಲೆಂಟಿನೊ ಮಝೊಲ]], [[ಪೌಲೊ ಮಾಲ್ಡಿನಿ]], [[ಜಿಯುಸೆಪ್ಪೆ ಮಿಯಝಾ]], [[ಜಿಯಾಕಿಂಟೊ ಫಾಚೆಟ್ಟಿ]], [[ಲುಯಿಜಿ ರಿವಾ]], [[ಗಯೆಟನೊ ಸ್ಕಿರಿಯ]], [[ಜಿಯುಸೆಪ್ಪೆ ಬರ್ಗೊಮಿ]], [[ವಾಲ್ಟರ್ ಜೆಂಗಾ]], [[ಆಂಟೋನಿಯೊ ಕಾಬ್ರಿನಿ]], [[ರಾಬರ್ಟೊ ಡೊನಾಲ್ಡಿನಿ]], [[ಜಿಯಾನ್ಲುಕ ವಿಯಲ್ಲಿ]], [[ಸಿಲ್ವಿಯೊ ಪಿಯೊಲಾ]], [[ಗೇಬ್ರಿಯೆಲೆ ಒರಿಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಿಯೊವನ್ನಿ ತ್ರಪಟ್ಟೊನಿ]] ಮತ್ತು ಇತರರೂ ಕೂಡಾ ಇದ್ದಾರೆ. [[ಚಿತ್ರ:Fale F1 Monza 2004 40.jpg|thumb|right|ಮೊಂಝಾ ಮೋಟಾರ್‌ಸ್ಪೋರ್ಟ್ ರೇಸ್ ಟ್ರ್ಯಾಕ್, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಪ್ರಿಕ್ಸ್‌ನ ಆಸನಗಳು]] * ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಮೊನ್ಜಾ]] [[ಫಾರ್ಮುಲಾ ಒನ್]] ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್ ನಗರದ ಹತ್ತಿರದ ವಿಶಾಲ ಪಾರ್ಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಜಗತ್ತಿನ ತುಂಬಾ ಹಳೆಯ [[ಕಾರು ರೇಸಿ]]ನ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. 1950ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 250,000 ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶವಿತ್ತಾದರೂ ಈಗಿನ [[F1]] ರೇಸಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಸುಮಾರು 137,000. 1980 ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ F1 ಸ್ಪರ್ಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮೊದಲ ವರ್ಷದಿಂದ ಇದು ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. * [[ಒಲಿಂಪಿಯಾ ಮಿಲನೊ]] ([[ಅರ್ಮಾನಿ]] ಪ್ರಾಯೋಜನೆ) ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಇಟಾಅಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿಯನ್ [[ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್]] ತಂಡ. ಇದು ತುಂಬಾ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಇಟಾಅಲಿಯನ್ ತಂಡ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿಯೇ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ತಂಡ. ಒಲಿಂಪಿಯಾ ಆಟವಾಡುವುದು ಡಚ್‌ಫೋರಮ್ ಅರೆನಾದಲ್ಲಿ (ಸಾಮರ್ಥ್ಯ 14,000). * [[ರೈನೋ ಮಿಲನೊ ಅಮೇರಿಕನ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್]] ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ [[ಅಮೇರಿಕನ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್]] ಕ್ಲಬ್, ಇದು ನಾಲ್ಕು ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದೆ. ಅದು ಇಟಾಲಿಯನ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಲೀಗ್‌ನ ಐದು ಫೌಂಡೇಶನ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು. * [[CUS ಮಿಲನೊ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್]] ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಬೇಸ್ ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್, ಇದು ಎಂಟು ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ಕುಡೆಟ್ಟಿ‌ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದೆ. * [[ಅಮಾತೊರಿ ರಗ್ಬಿ ಮಿಲನೊ]] 18 [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌]]ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿವೆ. ಇದು ಇಟಲಿಯ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾದ ರಗ್ಬಿ ತಂಡ. * ಮಿಲನ್‌ನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ [[ಐಸ್ ಹಾಕಿ]] ತಂಡಗಳು ತಮ್ಮಗಳ ನಡುವೆ 30 ನ್ಯಾಷನಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿವೆ. [[ವೈಪರ್ಸ್ ಮಿಲನೊ]] ಕಳೆದ 7 [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌ಗಳ]] ಪೈಕಿ 5ನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, [[ಅಲ್ಪೆನ್ಲಿಗಾ]] ಮತ್ತು ಅನೇಕ [[ಕೊಪ್ಪಾ ಇಟಾಲಿಯ]] ತಂಡಗಳು ಈ ಆಟಗಳ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನಾಯಕರು. ಅವರು ನಿಯಮಿತ ಕಾಲಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅಗೋರಾ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ (ಸಾಮರ್ಥ್ಯ 4,500)ನಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇ ಆಫ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಫೋರಂನಲ್ಲಿ ಆಟವಾಡುತ್ತಾರೆ. * ಮಿಲನ್ ನಗರ ಪ್ರತಿವರ್ಷ 18 ಟೆನ್ನಿಸ್ ಟೂರ್ನಮೆಂಟ್‌ನಡಿ ಬೊನ್ಫಿಗ್ಲಿಯೊ ಟ್ರೋಫಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಜಗತ್ತಿನ ತುಂಬಾ ಮುಖ್ಯವಾದ ಯುವ ಟೂರ್ನಮೆಂಟ್, ಅವರು ಮಿಲನ್ ಟೆನಿಸ್ ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಾರೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ 8000. ಹಿಂದಿನ ವಿಜೇತರಾದ ತಚ್ಚಿನಿ , [[ಜಾನ್ ಕೊಡೆಸ್]], [[ಅಡ್ರಿಯಾನೊ ಪನಟ್ಟಾ]], [[ಕೊರ್ರಾಡೊ ಬರಝುಟ್ಟಿ]], ಮೊರೆನೊo, [[ಬ್ಜಾರ್ನ್ ಬೊರ್ಗ್]], ಸ್ಮಿಡ್, [[ಇವಾನ್ ಲೆಂಡ್ಲ್]], [[ಗೈ ಫಾರ್ಗೆಟ್]], [[ಜಿಮ್ ಕೊರಿಯರ್]], [[ಗೋರನ್ ಇವಾನಿಸೆವಿಕ್]], [[ಯೆವ್ಗೆನಿ ಕಾಫೆಲ್ನಿಕೊವ್]], ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲೆರ್ಮೊಕೊರಿಯಾ]]. * [[ಮಿಲನ್ ಮ್ಯಾರಥಾನ್]] ಇದು ಮಿಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ನವೆಂಬರ್‌ನಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುವ [[ಮ್ಯಾರಥಾನ್ ಓಟ]] * ಮಿಲನ್, ಇಟಾಲಿಯನ್ [[ಬ್ಯಾಂಡಿ]] ಫೆಡರೇಶನ್‌ನ ತವರಾಗಿದೆ .<ref>{{cite web |url=http://www.internationalbandy.com/viewNavMenu.do?menuID=57 |title=Federation of International Bandy-About-About FIB-National Federations-Italy |publisher=Internationalbandy.com |date= |accessdate=2010-01-03 |archive-date=2009-10-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091002070035/http://www.internationalbandy.com/viewNavMenu.do?menuID=57 |url-status=dead }}</ref> === ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ === [[ಚಿತ್ರ:Brera Astronomical Observatory.jpg|thumb|left|175px|1764ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ದ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಬ್ರೆರಾ ಆಸ್ಟ್ರೋನಾಮಿಕಲ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ.]] ಮಿಲನ್ ನಗರ ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಯೂರೋಪಿನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕೇಂದ್ರ. ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಕೈಗಾರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನಗರವಾಗಿರುವ ಮಿಲನ್ ಭೂಖಂಡದ [[ಬ್ರಸೆಲ್ಸ್]], [[ಲಂಡನ್]], [[ಪ್ಯಾರಿಸ್]] ಮತ್ತು ಇತರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರ, ಈ ನಗರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮಿಲನ್ ಕೂಡ "ಲ್ಯಾಬೊರೇಟರಿ ಸಿಟೀಸ್"ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದಾಗ 1800ರ ಅಂತ್ಯ ಮತ್ತು 1900ರ ಆದಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗತೊಂಡಗಿತು.<ref name="milanocittadellescienze.it">{{cite web |author=info@area97.it |url=http://www.milanocittadellescienze.it/html/home_eng.php |title=MILANO Città delle Scienze |publisher=Milanocittadellescienze.it |date= |accessdate=2010-01-22 |archive-date=2013-09-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130921054506/http://www.milanocittadellescienze.it/html/home_eng.php |url-status=dead }}</ref> ನೆರೆಯ [[ಪಾವಿಯಾ]]([[ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಟೀನ್]] ತನ್ನ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲವರ್ಷ ಕಳೆದದ್ದು ಇಲ್ಲಿ)ದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅರಿವಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಾಗಿ ಮಿಲನ್ ತನ್ನ ಆಧುನಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಾತ್ಮಕ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸತೊಡಗಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸತೊಡಗಿತು.<ref name="milanocittadellescienze.it"/> ಮಿಲನ್ ನಗರ "Milano, City of Science" (''Milano, Città delle Scienze'' in Italian)ಎಂಬ ಕುತೂಹಲಕರ ಯೋಜನೆಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡಲಿದ್ದು ಇದು ಸೆಂಪಿಯೋನ್‌ನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಯುವ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆ 13 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1997ರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಫೊಂಡಾಜಿಯೋನ್ ಸ್ಟೆಲಿನ್‌ನ ವಿಜ್ಞಾನ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಬಂಧಿ ಸಮಾರಂಭ.<ref>{{cite web|url=http://www.iop.org/EJ/abstract/0031-9120/32/6/005 |title=Young scientists in Milan |publisher=Iop.org |date=1997-09-13 |accessdate=2010-01-22}}</ref> ಬಹುಶಃ ಮಿಲನ್‌ನ ತುಂಬಾ ಮುಖ್ಯ ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯ ಎಂದರೆ 1764ರಲ್ಲಿ [[ಜೆಸೂಯಿಟ]]ರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ [[ಬ್ರೆರಾ ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯ]], 1773ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿದೆ ರೂಪಿಸಿದ ನಂತರ ಸರ್ಕಾರವೇ ಇದರ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. == ಶಿಕ್ಷಣ == [[ಚಿತ್ರ:polimi.jpg|thumb|right|ದ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕೊ ಡಿ ಮಿಲನೊದ ಮುಖ್ಯ ಕಟ್ಟಡ]] [[ಚಿತ್ರ:Bocconi-entrance-vel.jpg|thumb|right|ಬೊಕ್ಕೊನಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವೆಲೊಡ್ರೊಮ್.]] [[ಚಿತ್ರ:IMG 5741 - Milano - Ca' Granda - Facciata - Foto Giovanni Dall'Orto - 21-Feb-2007.jpg|thumb|right|ಮಿಲನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರ ಕಟ್ಟಡ, ಸಿಟಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಎಂದು ಹೊಸದಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ್ದು]] [[ಚಿತ್ರ:HDR - Chiostro Università Cattolica.jpg|thumb|right|ಸೇಕ್ರೆಡ್ ಹಾರ್ಟ್ ಕಂಟ್ರಿಯಾರ್ಡ್‌ನ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ.]] [[ಚಿತ್ರ:Milano Pinacoteca di Brera1.JPG|thumb|right|ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಒಳಾಂಗಣ]] ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆ 39 ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು(44 ಬೋಧಕರು, 174,000 ಹೊಸ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಇದು ಸಮಸ್ತ ಇಟಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ 10%ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಸಮ),<ref>{{cite web|url=http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDMHome|2=Milan|title=official website|publisher=Comune.milano.it|date=|accessdate=2009-03-13|archive-date=2010-04-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20100414044059/http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDMHome|url-status=dead}}</ref> ಹೊಂದಿದ್ದು ಇಡೀ ಇಟಲಿಯಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಪದವೀಧರರು ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವೀಧರರನ್ನು (ಕ್ರಮವಾಗಿ 34,000 ಮತ್ತು 5,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು) ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.esfr.org/media/esfr-congress-milano-2010.pdf |title=European Society pieg.qxp |format=PDF |date= |accessdate=2009-07-08 |archive-date=2009-07-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090704140328/http://www.esfr.org/media/esfr-congress-milano-2010.pdf |url-status=dead }}</ref> === ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು === 29 ನವೆಂಬರ್ 1863ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕೊ ಡಿ ಮಿಲಾನೊ]] ಮಿಲನ್ ನಗರದ ತುಂಬಾ ಹಳೆಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ. ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಬ್ರೈಯೊಷಿ]] (ಅದರ ಮೊದಲ ನಿರ್ದೇಶಕ), [[ಲುಯಿಗಿ ಕ್ರೆಮೊನಾ]], ಮತ್ತು [[ಗಿಯೂಲಿಯೊ ನಟ್ಟಾ]] (1963ರಲ್ಲಿ ರಾಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರದ ನೊಬೆಲ್ ಬಹುಮಾನ ಪುರಸ್ಕೃತ) ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಪ್ರೊಫೆಸರುಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕೊ ಡಿ ಮಿಲಾನೊ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು 16 ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಿನ್ಯಾಸ]]ದ 9 ಜಾಲಗಳನ್ನಾಗಿ ಮರು ಸಂಘಟಿಸಲಾಗಿದೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ವಿಭಾಗವಿರುವ ಇದು [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] ಪ್ರದೇಶದ 7 ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. 9 ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಿಟ್ಟರೆ 16 ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು 40,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಿಗೆ ದಾಖಲಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕೊ ಡಿ ಮಿಲಾನೊವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ದೊಡ್ಡ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.polimi.it/english/about_the_university/?id_nav=-2 |title=Politecnico di Milano - POLInternational English - About the University |publisher=Polimi.it |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2009-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090304051831/http://www.polimi.it/english/about_the_university/?id_nav=-2 |url-status=dead }}</ref> 30 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1923ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಮಿಲನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಇದರಲ್ಲಿ 9 ಬೋದಕರು, 58 ವಿಭಾಗಗಳು, 48 ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯಾಗಿ 2,500 ಪ್ರೊಫೆಸರ್‌ಗಳು ಇದ್ದಾರೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಉತ್ಪಾದನಾಶೀಲ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇದು ಇಟಲಿ ಮತ್ತು ಸಮಸ್ತ ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಮಿಲನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ದೊಡ್ಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 65,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ತಾನೂ ಭಾಗಿಯಾಗಿರುವ [[ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ]] ಸಂದರ್ಬದ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.unimi.it/ENG/ |title=The University of Milan - Welcome |publisher=Unimi.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> [[ಮಿಲನ್ ಬಿಕೊಕ್ಕಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]]ವನ್ನು 10 ಜೂನ್ 1998ರಲ್ಲಿ [[ಉತ್ತರ ಇಟಲಿ]]ಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಿಲನ್‌ನ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹಗುರಗೊಳಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಕರಣೆ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರೊ ಮೆಕಾನಿಕ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬೃಹತ್ ಇಟಾಅಲಿಯನ್ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಚಿಪ್ಪೆದ್ದು ಹೋಗಿದ್ದ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಬಿಕೊಕ್ಕಾ ಎಂಬ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಜ್ಞಾನ ಫ್ಯಾಕಲ್ಟಿಯಲ್ಲಿ B.Sc.ಯಿಂದ Ph.D.ತನಕ ಅಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪದವಿಗಳು, [[ಮೆಟೀರಿಯಲ್ ಸೈನ್ಸ್]], ಬಯೋಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, [[ಎನ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಕ್ಷೇತ್ರ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಫಿಸಿಕ್ಸ್, ಮ್ಯಾತಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್, ಬಯಾಲಜಿ, ಕೆಮಿಸ್ಟ್ರಿ, ಕಂಪ್ಯೂಟೇಷನ್ ಮತ್ತು [[ಅರ್ಥ್ ಸೈನ್ಸ್‌]]ಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದೇ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ 30,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |author=PCAM |url=http://www.pcam-network.eu/milanobicocca.htm |title=PCAM - University of Milano-Bicocca |publisher=Pcam-network.eu |date= |accessdate=2009-03-13 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 1902ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಲೂಯಿಗಿ ಬೊಕೊನಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]]ವನ್ನು [[ವಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜನರಲ್‌]]ನ [[ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ರ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ 20 [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಶಾಲೆ]]ಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ದೊಡ್ಡ ಮಲ್ಟಿನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಂಪನಿ]]ಗಳು ಪದವೀಧರ ನೇಮಕಾತಿಗಾಗಿ ತೋರಿದ ಆಧ್ಯತೆಯಿಂದ ಇದು 2007ರಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಪೈಕಿ 17ನೇ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸಿತು, ಈ ಕೀರ್ತಿ ಸಲ್ಲುವುದು ಇಲ್ಲಿ [[M.B.A.]] ಪದವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ.<ref>{{cite web |url=http://mba.sdabocconi.it/home/main.php?id=12001&ym=2007-09 |title=Conferenze, ospiti, news ed eventi legati agli MBA della SDA Bocconi &#124; MBA SDA Bocconi |publisher=Mba.sdabocconi.it |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2008-04-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409123912/http://mba.sdabocconi.it/home/main.php?id=12001&ym=2007-09 |url-status=dead }}</ref> ಹಣ ಕುರಿತ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ವರ್ಗಕ್ಕಾಗಿ [[ಫೋರ್ಬ್ಸ್]] ಪತ್ರಿಕೆ ಬೊಕೊನಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಜಗತ್ತಿನ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಕೊಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.oie.gatech.edu/sa/programs/show.html?id=bocc |title=Gatech :: OIE :: GT Study Abroad Programs |publisher=Oie.gatech.edu |date=2006-04-07 |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2008-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080508020611/http://www.oie.gatech.edu/sa/programs/show.html?id=bocc |url-status=dead }}</ref> ಮೇ 2008ರಲ್ಲಿ [[ಫೈನಾನ್ಷಿಯರ್ ಟೈಮ್ಸ್]], [[ಎಗ್ಸಿಕ್ಯುಟಿವ್ ಎಜುಕೇಷನ್]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಜನತ್ತಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟಿದ ಬೊಕೊನಿ ಯೂರೋಪಿನ 5ನೇ ರ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ 15ನೇ ರ್ಯಾಂಕ್ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.corriere.it/vivimilano/cronache/articoli/2008/05_Maggio/12/sda_bocconi.shtml |title=Sda Bocconi supera London Business School - ViviMilano |publisher=Corriere.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> 1921ರಲ್ಲಿ [[ಫಾದರ್ ಆಗಸ್ಟಿನೊ ಗೆಮೆಲ್ಲಿ]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ [[ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಸೇಕ್ರೆಡ್ ಹಾರ್ಟ್]] 42,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ದಾಖಲಾತಿ ಇರುವ ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ [[ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್]] ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ.<ref>{{cite web |url=http://www.unicatt.it/inaugurazione/2003/pdf/D1Rettore.pdf |title=Autore |format=PDF |date= |accessdate=2009-07-08 |archive-date=2009-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090207170900/http://www.unicatt.it/inaugurazione/2003/pdf/D1Rettore.pdf |url-status=dead }}</ref> 1968ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಲಾಂಗ್ವೇಜಸ್ ಅಂಡ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್]], ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಫ್ಯಾಷನ್, [[ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆ]] ಮತ್ತು ಅದರ ನಿಂದನೆ, [[ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಗಳು]], ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸರಬರಾಜು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು [[ಫೆಲ್‌ಟ್ರೆ]], ಈ ಎರಡೂ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 10,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ದಾಖಲಾತಿ ಇದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.crui.it/marcopolo/eng/Libera%20Universit%C3%A0%20di%20Lingue%20e%20Comunicazione%20IULM_eng.htm |title=Libera Università di Lingue e Comunicazione IULM |publisher=Crui.it |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2007-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071026213121/http://www.crui.it/marcopolo/eng/Libera%20Universit%C3%A0%20di%20Lingue%20e%20Comunicazione%20IULM_eng.htm |url-status=dead }}</ref> [[ಸೇಂಟ್ ರ್ಯಾಫೆಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]] ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದು [[ಸೇಂಟ್ ರ್ಯಾಫೆಲ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌]]ನ ಸಂಶೋಧನಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳ ಟಿಸಿಲಾಗಿ, ಇಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು [[ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ]], ವಿವಿಧ ಸಂಶೋಧನಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಲ್ಯಾಬೊರೇಟರಿ, ನ್ಯೂರಾಲಜಿ, ನ್ಯೂರೋ ಸರ್ಜರಿ, ಡಯಬೆಟಾಲಜಿ, [[ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಬಯಾಲಜಿ]], AIDS ಅಧ್ಯಯನಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಇದು [[ಕಾಗ್ನಿಟಿವ್ ಸೈನ್ಸ್]] ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಸಂಶೋಧನಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.unisr.it/view.asp?id=2395 |title=Vita-Salute San Raffaele University - Università Vita-Salute San Raffaele |publisher=Unisr.it |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2006-08-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060813072806/http://www.unisr.it/view.asp?id=2395 |url-status=dead }}</ref> 1996ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಟೆಥೀಸ್ ರೀಸರ್ಚ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]], ಖಾಸಗಿಯಾದ [[ಲಾಭೋದ್ದೇಶವಿಲ್ಲದ ಸಂಸ್ಥೆ]] ಇದು ದೈತ್ಯ ಜಲಚರಗಳ ಕುರಿತು ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಟೆಥೀಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ 300ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬರಹಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದ ದೈತ್ಯ ಜಲಚರಗಳಾ ಬಗ್ಗೆ ಬೃಹತ್ತಾದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆ. ಏಳು ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಜೀವ ಪ್ರಬೇಧಗಳ 1,300 ಜೀವಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರ ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿ ಟೆಥೀಸ್‌ನ ಸ್ವಂತ ಫೋಟೊಗ್ರಾಫಿಕ್ ಆರ್ಕೈವ್‌ನಲ್ಲಿ 200,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೈತ್ಯ ಜಲಚರ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಟೆಥೀಸ್‌ನ ಜಲಚರ ಸಂಶೋಧನಾ ತಜ್ಞತೆ ಅದಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿನ ಯುರೋಪಿಯ ಕಮಿಷನ್ ಹಣಕಾಸು ನೆರವಿರುವ "ಯುರೋಪ್ಲುಕ್ಸ್" ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ತಂದು ಕೊಟ್ಟಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.tethys.org/index_e.htm |title=Tethys Research Institute |publisher=Tethys.org |date= |accessdate=2009-03-13 |archive-date=2008-06-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080609110922/http://www.tethys.org/index_e.htm |url-status=dead }}</ref> [[ಬ್ರೆರಾದ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಫೈನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್]] ಅನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಷನ್ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ [[ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಸಂಸ್ಥೆ]]ಯಾಗಿರುವ ಇದು ಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸೃಜನಶೀಲ ಕಲೆ (ತೈಲಚಿತ್ರ ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ಗ್ರಾಥಿಕ್, ಫೋಟೊ, ವೀಡಿಯೊ ಇತ್ಯಾದಿ) ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವಿಷಯಗಳ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ. 3,500 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು 45 ದೇಶಗಳ 850 ವಿದೇಶೀಯರು ಇರುವ ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಂಡಿರುವ ಇಟಾಲಿಯ ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಶನ್. 2005ರಲ್ಲಿ [[UNESCO]] ಈ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಬೋಧನೆಯನ್ನು "A5" ಎಂಬುದಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದೆ.1980ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಮಿಲನ್‌ನ ನ್ಯೂ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಫೈನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್]], ಖಾಸಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ, ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್, ಡೆಪ್ಲೊಮೊ ಸೆಮಿಸ್ಟರ್ ಅಬ್ರಾಡ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್‌ಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತವೆ, ಇದರ ದೃಶ್ಯಕಲೆ, [[ಗ್ರಾಫಿಕ್ ಡಿಸೈನ್]], ಫ್ಯಾಷನ್, ಮೀಡಿಯಾ ಡಿಸೈನ್ ಮತ್ತು ಥಿಯೇಟರ್ ಡಿಸೈನ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್‌ಗಳಿಗೆ ಅಮೇರಿಕಾದ [[ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]ಯ ಮಾನ್ಯತೆ ದೊರೆತಿದೆ. ಇಟಲಿಯ ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು 40 ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ 1,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.naba.it/home_page.php |title=NABA Nuova Accademia di Belle Arti Milano |publisher=Naba.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> ದ [[ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಡಿಸೈನ್]] ಒಂದು [[ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] ಇದು ಫೋಟೊಗ್ರಫಿ, ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂವಹನ ಸೇರಿದಂತೆ ಫ್ಯಾಷನ್, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮತ್ತು [[ಆಂತರಿಕ ವಿನ್ಯಾಸ]] ಮತ್ತು ಆಡಿಯೋ ವಿಷುಯಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದಿದೆ. 1966ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಈ ಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂದು 8,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ದಾಖಲಾತಿ ಇದೆ.[[ಮರಂಗೋನಿ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]] ಫ್ಯಾಷನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಗಿದ್ದು ಮಿಲನ್ ಸೇರಿದಂತೆ [[ಲಂಡನ್]] ಮತ್ತು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಇದರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಿವೆ. 1935ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಈ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫ್ಯಾಷನ್ ಮತ್ತು ಡಿಸೈನ್ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಉನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ಕಸುಬುದಾರರನ್ನು ತರಬೇತುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.[[ಮಿಲನ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಟರಿ]], ಮಿಲನ್ ನಗರ ನೆಪೋಲಿಯಾನಿಕ್ [[ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಆಫ್ ಇಟಲಿ]]ಯ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ 1807ರಲ್ಲಿ [[ರಾಜಾಜ್ಞೆ]]ಯ ಮೇರೆಗೆ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸಂಗೀತ ಕಾಲೇಜು. ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇದು ಸಂತ ಮಾರಿಯಾ ಡೆಲ್ಲಾ ಪ್ಯಾಶಿಯೋನ್‌ನ [[ಬ್ಯಾರಖ್]] ಚರ್ಚಿನ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಗೃಹದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಲ್ಲಿ 18 ನಿವಾಸಿಗಳಿದ್ದರು. ಇಂದು ಅದು 1,700 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, 240 ಶಿಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು 20 ಮೇಜರ್‌ಗಳು ಇರುವ ಇಟಲಿಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಂಗೀತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ.<ref>{{cite web|url=http://www.consmilano.it/erasmusEST.htm |title=Conservatorio di musica "G.Verdi" di Milano |publisher=Consmilano.it |date= |accessdate=2009-03-13}}</ref> === ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ, ಕಲಾಗ್ಯಾಲರಿ ಮತ್ತು ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು === ಮಿಲನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಲರಿಗಳು ಇದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತುಂಬಾ ಮುಖ್ಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.aboutmilan.com/museums-in-Milan.html |title=Museums in Milan |publisher=Aboutmilan.com |date= |accessdate=2010-01-03}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:8829 - Milano - Via Manzoni - Palazzo Poldi Pezzoli - Foto Giovanni Dall'Orto 14-Apr-2007.jpg|thumb|right|ದ ಪೋಲ್ಡಿ ಪೆಝೊಲಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ.]]ಮಿಲನ್‌ನ ಕೇಂದ್ರದ [[ಮೊಂಟೆನಪೊಲಿಯೊನೆ]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ [[ಬಗಟ್ಟಿ ವಾಲ್ಸೇಷಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ]]<ref>http://www.museobagattivalsecchi.org/english/montenapoleone/{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಲಾಭೋದ್ದೇಶವಿಲ್ಲದ [[ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]] ಮನೆ. ಬೇರಾನ್ಸ್ ಬಗಟ್ಟಿಯ ಇಟಾಲಿಯನ್ ರನಾಯ್ಸೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಶೃಂಗಾರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಆತನ ಇಚ್ಛೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಅವರ ಈ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವ ಕಲಾಸಕ್ತರು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯಭಾಗದ ಮಿಲನೀಸ್ ಅಭಿರುಚಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ಮನೆಯ ಸುತ್ತಲಿನ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಕೂಡಾ ಅನುಭವಿಸಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ''ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಇನ್ ಮೆಜೆಸ್ಟಿ, ವರ್ಜಿನ್, ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್ಸ್'' , ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಿಯೊವಾನಿ ಪೈಯತ್ರೊ ರಿಝೋಲಿ , ಅಕಾ ಜಿಯಾಂಪೈಯತ್ರಿನೊ]], 1540ರಲ್ಲಿ ([[ಲಿಯೋನಾರ್ಡೊ ಡಾವಿಂಚಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತನಾದ ಕಲಾವಿದ]]) ಮುಂತಾದವರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಿವೆ.[[ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಡಿ ಬ್ರೆರಾ]] ಮಿಲನ್ ನಗರದ ತುಂಬಾ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾ ಗ್ಯಾಲರಿಗಳಲ್ಲೊಂದು ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆದಿರುವ ಇದು [[ಬ್ರೆರಾ ಅಕಾಡೆಮಿ]]ಯ ನಿವೇಶನವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ [[ಪೈಯೆರೊ ಡೆಲ್ಲಾ ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕಾ‌]]ನ ''[[ಬ್ರೆರಾ ಮಡೋನ್ನಾ]]'' ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲಾಕೃತಿ ಕೂಡಾ ಇದೆ. [[ಚಿತ್ರ:DSC01666 Museo di storia naturale di Milano - Foto di G. Dall'Orto - 20-12-2006.jpg|thumb|right|ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಮಿಲನ್‌ನ ಸಿವಿಕ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ.]] [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲೊ ಎಸ್ಫಾರ್ಝೆಸ್ಕೊ]] ಮಿಲನ್‌ನ ಕ್ಯಾಸಲ್, ಅದು ಈಗ ಅನೇಕ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಇರುವ ನಾಗರೀಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳ ಪೈಕಿ ಹೆಚ್ಚು ಚಿರಪರಿಚಿತವಾದುದೆಂದರೆ ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಡೆಲ್ ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಇಸ್‌ಫಾರ್ಜೆಸ್ಕೊ, ಇದರಲ್ಲಿ [[ಮೈಖೇಲ್ ಏಂಜೆಲೋ]]ನ ಕೊನೆಯ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳಾದ ''[[ರೊಂದಾನಿನಿ ಪೈಯೆಟಾ]] '' , [[ಆಂಡ್ರಿಯಾ ಮ್ಯಾಂಟೆಗ್ನಾ]], ''[[ಟ್ರಿವುಲ್ಝಿಯೊ ಮಡೋನ್ನಾ]]'' ಮತ್ತು [[ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾವಿಂಚಿ]]ಯ ''[[ಕೋಡೆಕ್ಸ್ ಟ್ರಿವುಲ್ಜಿಯಾನಸ್]]'' ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಲಾಗಿದೆ. ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯೂಜಿಯಂ ಆಫ್ ಏನ್ಷಿಯಂಟ್ ಆರ್ಟ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಫರ್ನೀಚರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅನ್ವಯಿಕ ಕಲಾ ಸಂಗ್ರಹಗಳು, ಆರ್ಕಿಯಲಾಜಿಕಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನ ಈಜಿಪ್ಟಿಯನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ ವಿಭಾಗಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಅಷಿಲ್ಲೆ ಬೆರ್ಟಾರೆಲಿಯ ಮುದ್ರಣಗಳಿವೆ. ಜಿಯೊಸೆಪ್ಪೆ ಡಿ ಕ್ರಿಸ್ಟೊಫೋರಿಸ್ (1803–1837) ತನ್ನ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ನಗರಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟಾಗ 1838ರಲ್ಲಿ [[Museo Civico di Storia Naturale di Milan]] (ಮಿಲನ್ ನಗರದ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ನಿರ್ದೇಶಕ [[ಗಿಯೊರ್ಗಿಯೊ ಜಾನ್]] (1791–1866).The [[Museo della Scienza e della Tecnologia "Leonardo da Vinci"]] ಮಿಲನ್‌ನ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕುರಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಇದನ್ನು ಇಟಾಲಿಯನ್ ಕಲಾಕಾರ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ವಿಂಚಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. [[Museo Poldi Pezzoli]] ನಗರದ ತುಂಬಾ ಮುಖ್ಯವಾದ ಮಹತ್ತರವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಂ. ಕಂಡೊಟ್ಟಿಯೆರೊ [[ಗಿಯಾನ್ ಗಿಯಾಕೊಮೊ ಟ್ರೈವುಲ್ಜಿಯೊ]] ಕುಟುಂಬದ ಗಿಯಾನ್ ಗಿಯೊಕೊಮೊ ಪೊಲ್ಡಿ ಪೆಜ್ಜೋಲಿ ಮತ್ತು ಆತನ ತಾಯಿ ರೋಸಾ ಟ್ರಿವೂಲ್ಜಿಯೊ ತಮ್ಮಲ್ಲಿದ್ದ ಉತ್ತರ ಇಟಾಲಿ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲ್ಯಾಂಡಿಷ್/ ಫ್ಲೆಮಿಷ್ ಕಲಾಕಾರರ ಕೃತಿಗಳ ಖಾಸಗಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. [[ಚಿತ್ರ:5267MilanoPalBrera.JPG|thumb|right|ದ ಪಿನಾಕೊಟಿಕಾ ಬ್ರೆರಾ]] [[Museo Teatrale alla Scala]] ಮಿಲನ್ ನಗರದ [[ಟಿಯಾಟ್ರೊ ಅಲ್ಲಾ ಸ್ಕಲಾ]]ಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ. ಇದು [[ಅಪೇರಾ]] ಮತ್ತು [[ಅಪೇರಾ ಹೌಸ್‍ಗಳ]] ಚರಿತ್ರೆಗೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುತ್ತದಾದರೂ ಅದರ ಕಾರ್ಯ ಇಟಲಿಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ರಂಗ ಚರಿತ್ರೆಗೂ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ''[[ಕಮೆಡಿಯಾ ಡೆಲ್ ಆರ್ಟೆ]]'' ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಂಗನಟಿ [[ಎಲಿನೋರಾ ಡ್ಯೂಸ್‌]]ಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟಿದೆ.[[Museum of the Risorgimento]] (''Museo del Risorgimento'' ) 1796ರಿಂದ (ನೆಪೋಲಿಯನ್‌ನ ಮೊದಲ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೇ) 1870ರ ತನಕ (ಇಟಲಿಯ ರಾಜಸತ್ತೆಗೆ ರೋಮ್ ನಗರದ ಲಗತ್ತು) [[ಇಟಲಿಯ ಏಕೀಕರಣ]] ಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಪಾತ್ರ ( ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾಗಿ [[Five Days of Milan]]) ಕುರಿತ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ. ಇದು 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪಲಾಝೊ ಮೊರಿಗ್ಗಿಯಾದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ [[ಬಾಲ್ದಸ್ಸಾರ್ ವೆರಾಜ್ಜಿ]], ''ಮಿಲನ್‌ನ ಐದು ದಿನಗಳ ದೃಶ್ಯಾವಳಿ'' , [[ಫ್ರಾನ್ಸೆಸ್ಕೊ ಹಯೇಜ್‌]]ನ 1840ರ ''[[ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಚಕ್ರಾಧಿಪತಿ ಫರ್ಡಿನಾಂಡ್-I]] ನ [[:File:Francesco Hayez 047.jpg|ಭಿತ್ತಿಚಿತ್ರ]] '' ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.ಲಾ [[ಟ್ರೈಯೆನಾಲೆ]] ಡಿ ಮಿಲಾನೊ ವಿನ್ಯಾಸ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಚರಣಾಗೃಹ, ಇದು [[ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲೊ ಇಸ್ಫೋರ್ಜೆಸ್ಕೊ]]ಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಉದ್ಯಾನ ಭೂಮಿ ಪಾರ್ಕೊ ಸೆಂಪಿಯೋನ್‌ನ ಕಲಾಕಟ್ಟಡದ ಅರಮನೆಯ ಒಳಗಿದೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ವಿನ್ಯಾಸ, ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಕ್ಕೆ ಒತ್ತುಕೊಡುವ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. == ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ == {{Main|Transport in Milan}} [[ಚಿತ್ರ:Milano-stazione101.jpg|thumb|right|ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಮಿಲಾನೊ ಸೆಂಟ್ರಾಲೆ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣ]] [[ಬೊಲೊಗ್ನಾ]] ಬಿಟ್ಟರೆ ಮಿಲನ್ ನಗರ ಇಟಲಿಯ ಎರಡನೆಯ ರೈಲು ಕೇಂದ್ರ, ಮಿಲನ್‌ನ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಪೈಕಿ [[ಮಿಲನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟೇಷನ್]] ಇಟಲಿಯ ಜನಜಂಗುಳಿ ನಿಲ್ದಾಣ, ಮಿಲನ್‍ನ ಪ್ರಥಮ ರೈಲುದಾರಿ, [[ಮಿಲನ್ ಮತ್ತು ಮೊನ್ಜಾ ರೈಲು ದಾರಿ]] 17 ಆಗಸ್ಟ್ 1840ರಂದು ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. 13 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2009ರಿಂದ ಎರಡು [[ಹೈ ಸ್ಪೀಡ್ ರೈಲು]] ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ [[ಬೊಲ್ಗೊನಾ]], [[ಫ್ಲಾರೆನ್ಸ್]], [[ರೋಮ್]], [[ನಪ್ಲೆಸ್]] ಮತ್ತು [[ಸಾಲೆರ್ನೊ]] ಮಾರ್ಗವು ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮತ್ತು [[ಟ್ಯೂರಿನ್]] ಮಾರ್ಗವು ಇನ್ನೊಂಡು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಇದೆ. [[ಆಜಿಯೆಂಡಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಮಿಲನೇಸಿ]](ATM) ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದು, [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ]] ಮೂರು ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ರೈಲುದಾರಿ ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಮ್, [[ಟ್ರಾಲಿ-ಬಸ್]] ಮತ್ತು [[ಬಸ್ಸು ಮಾರ್ಗಗಳು]] ಈ ಇಷ್ಟು ಸಾರಿಗೆ ಜಾಲವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ATM ಟ್ರಾಮ್‌ವೇ ಸಾರಿಗೆ 1928ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ, ಈಗಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಅನೇಕ ಪೀಟರ್ ವಿಟ್ ಕಾರುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಈ ಸಾರಿಗೆ ಜಾಲ 86 ಮುನಿಸಿಪಾಲಿಟಿಗಳನ್ನು ತಲುಪುವ 1,400&nbsp;ಕಿಮೀ ದೂರಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಜೊತೆಗೆ ATM, ಸೊಸ್ತಾಮಿಲಾನೊ ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಡ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ನಗರದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವಲಯ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ ಚೇಂಜ್ ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಮತ್ತು ಬೀದಿ ವದಿ [[ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ]]ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.ಮಿಲನ್ ನಗರ 80 ಕಿಮೀಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪರ್ಕಜಾಲದ [[ಮಿಲನ್ ಮೆಟ್ರೋ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದು ಮೂರು [[ಉಪಮಾರ್ಗ]]ಗಳ ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದು ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಕೆಂಪು ದಾರಿ, ಈಶಾನ್ಯದಿಂದ ನೈರುತ್ಯಕ್ಕೆ ಹಸಿರು ದಾರಿ, ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಹಳದಿ ದಾರಿಗಳಿದ್ದು ಅವು ಮಾರ್ಗ ಸೂಚಿಗಳಾಗಿವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Milano - mappa rete metropolitana (schematica).svg|thumb|left|ಮಿಲಾನೊ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ನಕ್ಷೆಸುಬುರ್ಬನ್ ರೈಲ್ವೇಸ್‌ನ ನೀಲಿದಾರಿಯು ಪಾಸ್ಸಂಟೆ ಅರ್ಬನ್ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:137MilanoTram.JPG|thumb|right|ಮಿಲನ್‌ನ ಟ್ರಾಮ್‌ಗಳ ಒಂದು ಪಿಯಾಝಾ ಫೊಂಟಾನ ಕ್ರಾಸಿಂಗ್.]] ಹತ್ತು ಸಬ್ ಅರ್ಬನ್ ದಾರಿಗಳಿರುವ [[ಸಬ್ ಅರ್ಬನ್ ರೈಲ್ವೆ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಾನ್ನು ಮಿಲನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ. 2008ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ದಾರಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಆಗಬೇಕಿತ್ತು ಆದರೆ ಜನವರಿ 2009ರ ತನಕ ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ನಿರ್ಮಾಣವೂ ಮುಗಿದಿಲ್ಲ. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಉಳಿದ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಟ್ರಾಮ್ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲ{{convert|160|km}} ಸುಮಾರು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತು 19 ದಾರಿಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://world.nycsubway.org/eu/it/milan.html |title=world.nycsubway.org/Europe/Italy/Milan (Urban Trams) |publisher=World.nycsubway.org |date=2003-12-08 |accessdate=2009-03-13}}</ref> ಬಸ್ ಮಾರ್ಗಗಳು ಸುಮಾರು 1,070&nbsp;km ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು.ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುವ [[ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ]] ಸೇವೆ ಇದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ''ಕಮ್ಯೂನ್ ಡಿ ಮಿಲಾನೊ '' ಪರವಾನಗಿ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳೂ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಪ್ರಯಾಣ ದರ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿಗದಿತವಾಗಿದ್ದು ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಕಳೆದ ವೇಳೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಿಸಿದ ದೂರದ ಆಧಾರದಿಂದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈಗಿರುವ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಡ್ರೈವರುಗಳ ಲಾಬಿಯಿಂದ ಪರವಾನಗಿಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆ. [[ಜನಜಂಗುಳಿಯ ವೇಳೆ]] ಅಥವಾ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸಿಗುವುಕು ಕಷ್ಟ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ನಡೆಯುವ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಮುಷ್ಕರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸಿಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಮಿಲನ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೂರು [[ಅಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ]]ಗಳಿವೆ. [[ಮಾಲ್ಪೆನ್ಸಾ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ]] ಇಟಲಿಯ ದೊಡ್ಡ ಏರ್ಪೋರ್ಟ್‌ಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡನೆಯದು, ಕೆಳ ನಗರಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿಂದ ''ಮಾಲ್ಪೆನ್ಸಾ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್'' ರೈಲು ಸೇವೆ ಇದೆ. 2007ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸುಮಾರು 23.8 ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಸಾಗಿಸಿದೆ. ನಗರ ಮಿತಿಗೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವ [[ಲೈನೇಟ್ ಏರ್‍ಪೋರ್ಟ್]] ಅನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಂತರಿಕ ಹಾರಾಟ ಕಡಿಮೆ ದೂರ ಕ್ರಮಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾರಾಟಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, 2007ರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಂದ 9 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಬರ್ಗಾಮೊ]] ನಗರದ ಹತ್ತಿರ ಇರುವ [[ಒರಿಯೊ ಅಲ್ ಸಿರಿಯೊ]] ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಮಿಲನ್ ನಗರದ ಸುಲಭ ದರಗಳ ಪ್ರಯಾಣ ಸೌಕರ್ಯ ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ (2007ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 6 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನ ಇಲ್ಲಿಂದ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ). == ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳು == {{See also|List of twin towns and sister cities in Italy}} === ಅವಳಿ ನಗರಗಳು — ಸಹೋದರ ನಗರಗಳು === ಮಿಲಾನ್ ಕೆಳಕಂಡವುಗಳ ಜೊತೆ[[ಅವಳಿಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ]] :<ref name="Milan">{{cite web|url=http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDM?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/ContentLibrary/In%20Comune/In%20Comune/Citt%20Gemellate|title=''Milano - Città Gemellate''|publisher=<small>[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2008 Municipality of Milan (Comune di Milano)|accessdate=2009-07-17|archive-date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20140410020744/http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDM?WCM_GLOBAL_CONTEXT=%2Fwps%2Fwcm%2Fconnect%2FContentLibrary%2FIn%20Comune%2FIn%20Comune%2FCitt%20Gemellate|url-status=dead}}</ref> {| cellpadding="10" |- style="vertical-align:top" | * {{flagicon|PER}} [[ಅರೆಕ್ವಿಪಾ]], [[ಪೆರು]] * {{flagicon|Iran}} [[ಮಶ್ಶಾದ್]], [[ಇರಾನ್]] * {{flagicon|United Kingdom}} [[ಬರ್ಮಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್]]<ref name="Birmingham">{{cite web |url=http://www.birmingham.gov.uk/twins |title=Partner Cities |publisher=Birmingham City Council |accessdate=2009-07-17 |archive-date=2009-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090915223157/http://www.birmingham.gov.uk/twins |url-status=dead }}</ref> * {{flagicon|COL}} [[ಬೊಗೋಟಾ]], [[ಕೊಲಂಬಿಯಾ]] * {{flagicon|SEN}} [[ಡಾಕರ್]], [[ಸೆನೆಗಲ್]] <small>''( 1974ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small> * {{flagicon|GER}} [[ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಫರ್ಟ್]], [[ಜರ್ಮನಿ]] <small>''( 1969ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref name="Frankfurt">{{cite web|url=http://www.frankfurt.de/sixcms/detail.php?id=502645|title=''Frankfurt -Partner Cities''|publisher=<small>[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2008 [http://www.frankfurt.de Stadt Frankfurt am Main]|accessdate=2008-12-05|archive-date=2007-11-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20071107080201/http://www.frankfurt.de/sixcms/detail.php?id=502645|url-status=dead}}</ref></small> * {{flagicon|MEX}} [[ಗುದಲಜರ]], [[ಮೆಕ್ಸಿಕೊ]]| | * {{flagicon|Palestinian Authority}} [[ಬೆಥ್ಲೆಹೆಮ್]], [[ಪ್ಯಾಲೆಸ್ತೀನಿಯನ್ ಅಥಾರಿಟಿ]] <small>''( 2000 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref name="BethlehemTwinning">{{cite web |url=http://www.bethlehem-city.org/Twining.php |title=::Bethlehem Municipality:: |publisher=www.bethlehem-city.org |accessdate=2009-10-10 |archive-date=2019-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107051824/http://www.bethlehem-city.org/Twining.php%20 |url-status=dead }}</ref><ref name="PalestineTwinning">''{{cite web|url=http://www.twinningwithpalestine.net/groupsinternational.html|title=Twinning with Palestine|accessdate=2008-11-29|publisher=<small> [[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 1998-2008 The Britain - Palestine Twinning Network|archive-date=2012-06-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20120628210624/http://www.twinningwithpalestine.net/groupsinternational.html|url-status=dead}}''</ref><ref>[http://www.bethlehem-city.org/English/Twinning/index.php The City of Bethlehem has signed a twinning agreements with the following cities] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071228042036/http://www.bethlehem-city.org/English/Twinning/index.php |date=2007-12-28 }} ಬೆಥ್ಲೆಹ್ಯಾಮ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ.</ref></small> * {{flagicon|POL}} [[ಕ್ರಾಕೊವ್]], [[ಪೋಲ್ಯಾಂಡ್]] <small>''( 2003 ರಿಂದ)'' <ref name="Kraków">{{cite web|url=http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/?LANG=UK&MENU=l&TYPE=ART&ART_ID=16|title=Kraków otwarty na świat|publisher=www.krakow.pl|accessdate=2009-07-19|last=|first=}}</ref></small> * {{flagicon|FRA}} [[ಲಿಯಾನ್]], [[ಫ್ರಾನ್ಸ್]] <small>''( 1967 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref name="Partner">{{cite web|url=http://www.lyon.fr/vdl/sections/en/villes_partenaires/villes_partenaires_2/?aIndex=1|title=''Partner Cities of Lyon and Greater Lyon''|publisher=[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2008 Mairie de Lyon|accessdate=2008-11-29|archive-date=2009-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20090719003816/http://www.lyon.fr/vdl/sections/en/villes_partenaires/villes_partenaires_2/?aIndex=1|url-status=dead}}</ref></small> * {{flagicon|AUS}} [[ಮೆಲ್ಬೋರ್ನ್]], [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]] <small>''( 2004 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small><ref name="Melbourne">{{cite web|url=http://www.melbourne.vic.gov.au/info.cfm?top=161&pg=2979|title=City of Melbourne&nbsp;— International relations&nbsp;— Sister cities|publisher=City of Melbourne|accessdate=2009-07-07|archive-date=2008-09-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20080926111720/http://www.melbourne.vic.gov.au/info.cfm?top=161&pg=2979|url-status=dead}}</ref> * {{flagicon|JPN}} [[ಒಸಾಕಾ]], [[ಜಪಾನ್]] <small>''( 1981 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small> * {{flagicon|RUS}} [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್]], [[ರಷಿಯಾ]] <small>''( 1961ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref>''{{cite web |url=http://eng.gov.spb.ru/figures/ities |title=Saint Petersburg in figures - International and Interregional Ties |publisher=Saint Petersburg City Government |accessdate=2008-10-23 |archive-date=2009-02-24 |archive-url=https://archive.today/20090224073839/http://eng.gov.spb.ru/figures/ities |url-status=dead }}''</ref></small> * {{flagicon|BRA}} [[ಸಾವೊ ಪಾಲೊ]], [[ಬ್ರೆಝಿಲ್]] <small>''(1961 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref name="São Paulo">{{cite web |url=http://www.netlegis.com.br/indexRJ.jsp?arquivo=/detalhesNoticia.jsp&cod=41796 |title=''São Paulo - Sister Cities Program'' |publisher=<small>[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2005-2008 Fiscolegis - Todos os direitos reservados Editora de publicações periodicas - LTDA / [[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2008 City of São Paulo |accessdate=2008-12-09 |archive-date=2012-05-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120517032850/http://www.netlegis.com.br/indexRJ.jsp?arquivo=%2FdetalhesNoticia.jsp&cod=41796 |url-status=dead }}</ref><ref name="São Paulo"/><ref name="São Paulo2">[http://www.prefeitura.sp.gov.br/cidade/secretarias/relacoes_internacionais/cidadesirmas/index.php?p=1066 International Relations - São Paulo City Hall - Official Sister Cities]</ref></small>| | * {{flagicon|BRA}} [[ಮ್ಯಾಕೀಯೊ]], [[ಬ್ರೆಝಿಲ್]] * {{flagicon|People's Republic of China}} [[ಶಾಂಘಾಯ್]] [[ಚೈನಾ]]ದಲ್ಲಿ <small>''( 1979 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small> * {{flagicon|ISR}} [[ಟೆಲ್ ಅವಿವ್]], [[ಇಸ್ರೇಲ್]] <small>''(1997 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/><ref name="Tel Aviv">{{cite web |url=http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp |title=Tel Aviv sister cities |accessdate=2009-07-14 |publisher=Tel Aviv-Yafo Municipality |language=Hebrew |archive-date=2009-02-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090214183503/http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp |url-status=dead }}</ref></small> * {{flagicon|CAN}} [[ಟೊರೊಂಟೊ]], [[ಕೆನಡಾ]] <small>''(2003 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small> * {{flagicon|USA}} [[ಚಿಕಾಗೊ]], [[ಯುನಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] <small>''(1962 ರಿಂದ)'' <ref name="Milan"/></small> * {{flagicon|TUR}} [[ಇಝ್ಮೀರ್]], [[ಟರ್ಕಿ]] * {{Flagicon|CYP}} [[ನಿಕೊಶಿಯಾ]], [[ಸಿಪ್ರಸ್]] |} ;ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ನ ಇತರೆ ರೂಪಗಳು, ಪಾಲುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ನಗರಗಳ ಸ್ನೇಹ {| cellpadding="10" |- style="vertical-align:top" | * {{flagicon|Jordan}} [[ಜೋರ್ಡನ್‌]]ನ [[ಅಮ್ಮನ್]] * {{flagicon|Thailand}}[[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್‌]]ನ [[ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್]] * {{flagicon|SRB}}[[ಸೆರ್ಬಿಯಾ]]ದ [[ಬೆಲ್‌ಗ್ರೇಡ್]] * {{flagicon|BRA}}[[ಬ್ರೆಝಿಲ್‌]]ನ [[ಬೆಲೊ ಹಾರಿಝಾಂಟೆ]] | | | * {{flagicon|ARG}} [[ಅರ್ಜೆಂಟಿನಾ]]ದ [[ಬುಯೊನೊಸ್ ಏರೆಸ್]] * {{flagicon|KOR}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]]ದ [[ಡೇಗು]] * {{flagicon|COL}} [[ಕೊಲಂಬಿಯಾ]]ದ [[ಮೆಡೆಲಿನ್]] | | | * {{flagicon|Belarus}} [[ಬೆಲಾರಸ್‌]]ನ [[ಮಿನ್‌ಸ್ಕ್]] * {{flagicon|CAN}} [[ಕೆನಡಾ]]ದ[[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್]] * {{flagicon|Bulgaria}} [[ಬಲ್ಗೇರಿಯಾ]]ದ [[ಸೋಫಿಯಾ]] * {{flagicon|Croatia}} [[ಕ್ರೊಯೇಷಿಯಾ]]ದ [[ಝಾಗ್ರೆಬ್]] |} == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == {{portal|Italy|Flag of Italy.svg}} * [[ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]] * [[ಮಿಲನ್‌ನ ಮೇಯರ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ಮಿಲನ್‌ನ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ಮಿಲನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶ]] * [[ಮಿಲನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ]] == ಆಕರಗಳು == * [[The decline and fall of the Roman Empire]] ([[ಗಿಬ್ಬನ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್|ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಗಿಬ್ಬನ್]]) * The later [[Roman empire]] (ಜೋನ್ಸ್), ಬ್ಲಾಕ್‌ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಮೊಟ್, [[ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್]] * Milano romana / Mario Mirabella Roberti (ರುಸ್ಕೊನಿ ಪ್ರಕಾಶಕ) 1984 * Marchesi, i percorsi della Storia Minerva Italica (It) * Acts of [[international convention]] "Milan Capital"), Convegno archeologico internazionale Milano capitale dell'impero romano 1990; Milano Altri autori: Sena Chiesa, Gemma Arslan, Ermanno A. * Milano tra l'eta repubblicana e l'eta augustea: atti del Convegno di studi, 26-27 marzo 1999, Milano * Milano capitale dell'impero romano: 286-402 d.c. – (Milano) : Silvana, (1990). – 533 p.: ill. ; 28&nbsp;cm. * Milano capitale dell'Impero romano: 286-402 d.c. - album storico archeologico. – Milano: Cariplo: ET, 1991. – 111 p.: ill.; 47&nbsp;cm. (Pubbl. in occasione della Mostra tenuta a Milano nel) 1990. * Agostino a Milano: ''il battesimo'' - Agostino nelle terre di Ambrogio: 22-24 aprile 1987 / (relazioni di) Marta Sordi (et al.) Augustinus publ. * Anselmo, Conte di Rosate: istoria milanese al tempo del [[Barbarossa]] / Pietro Beneventi, Europia publ. === ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು === {{reflist|colwidth=30em}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Milano}} * [http://www.atm-mi.it/ATM/eng/ ATM - Milan's Transportation Company] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221212311/http://www.atm-mi.it/ATM/eng |date=2009-02-21 }} * [http://milan.arounder.com City of Milan - official Virtual Tour website] * [http://www.comune.milano.it City of Milan - official website] * {{It icon}} [http://www.sottomilano.it Rete Metropolitana di Milano] * {{wikivoyage|Milan}} * [http://www.gariwo.net/eng_new/foreste/milano.php The Milan Garden of the Righteous] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090818010749/http://www.gariwo.net/eng_new/foreste/milano.php |date=2009-08-18 }} * [http://www.נופש-טיסות.com/,23,נופש_טיסה_מילאנו.html Milan in Hebrew מילאנו]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Regional capitals of Italy}} {{Province of Milan}} [[ವರ್ಗ:ಯುರೋಪ್ ಖಂಡದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಇಟಲಿ]] 38d8wjlse6n5b9ap4t9pfzbrrhhhw4s 0 23133 1258691 1240147 2024-11-20T03:43:08Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258691 wikitext text/x-wiki [[File:Criminal executed by an elephant,.jpg|thumb|upright|left|Criminal [[Execution by elephant|executed]] by an elephant, [[Baroda State|Baroda]].]] [[ಚಿತ್ರ:Ilja Jefimowitsch Repin - Saint Nicholas of Myra saves three innocents from death.jpg|thumb|200px|ಮೈರಾದ ಸೇಂಟ್ ನಿಕೋಲಾಸ್ ಮೂವರು ತಪ್ಪಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಿತರಾದ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ವಧಕಾರನಿಂದ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು(ಇಲ್ಯಾ ರೆಪಿನ್ ಅವರ ತೈಲಚಿತ್ರ,1888, ಸ್ಟೇಟ್ ರಷ್ಯನ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ)]] [[ಚಿತ್ರ:Auguste Vaillant execution.jpg|thumb|right|400px|ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 1894ರಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯನ್ನು ಗಿಲ್ಲೋಟಿನ್ (ಶಿರಚ್ಛೇದಕ ಯಂತ್ರ) ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು.]] [[ಚಿತ್ರ:Jean-Léon_Gérôme_-_The_Christian_Martyrs'_Last_Prayer_-_Walters_37113.jpg|thumb|left|ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಹುತಾತ್ಮನ ಅಂತಿಮ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ, ಜೀನ್-ಲಿಯೋನ್ ಗೆರೋಮ್ ಅವರಿಂದ(1883)ರೋಮನ್ ಕೊಲೋಸಿಯಂ.]] [[ಚಿತ್ರ:Mastro Titta.jpg|thumb|upright|ಜಿಯೋವಾನಿ ಬ್ಯಾಟಿಸ್ಟಾ ಬುಗಾಟ್ಟಿ, ಪಪಾಲ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ವಧಕಾರ(ಮರಣದಂಡನೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವವ)1796 ಮತ್ತು 1865ರ ನಡುವೆ, 516 ಮರಣದಂಡನೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಿದ(ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಕೈದಿಗೆ ನಶ್ಯವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಬುಗಾಟ್ಟಿ ಚಿತ್ರ) ವ್ಯಾಟಿಕನ್ ಸಿಟಿ ತನ್ನ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಾಸನವನ್ನು 1969ರಲ್ಲಿ ರದ್ದುಮಾಡಿತು.]] [[ಚಿತ್ರ:Mexican execution, 1914.jpg|left|thumb|1916ರಲ್ಲಿ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ ಗುಂಡುಹಾರಿಸುವ ತುಕಡಿಯಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ]] [[File:Rohrbach-verbrennung-1525.jpg|thumb|upright|The burning of Jakob Rohrbach, a leader of the peasants during the [[German Peasants' War]].]] [[File:Sacrificio azteca.jpg|thumb|An [[Aztec]] adulterer being stoned to death; [[Florentine Codex]].]] '''ಮರಣದಂಡನೆ''' ಅಥವಾ '''ಫಾಸಿಶಿಕ್ಷೆ''' ಯು ಅಪರಾಧ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ [[ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ]] ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು. ಮರಣದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ''ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಪಾತಕಗಳು'' ಅಥವಾ ''ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಅಪರಾಧ'' ಗಳೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿವೆ. ''ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್'' ಪದವು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ''ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸ್‌'' ನ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅಕ್ಷರಶಃ "ತಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ"([[ಲ್ಯಾಟಿನ್]] ''ಕಾಪಟ್'' ) ಆದ್ದರಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯೆಂದರೆ ಮೂಲತಃ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ತ[[ಲೆಯನ್ನು ಕಡಿಯುವ]] ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. ==ಇತಿವೃತ್ತ== *ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಅಕ್ಷರಶಃ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಮಾಜ ಆಚರಣೆಗೆ ತಂದಿತ್ತು.ಆದರೂ ಪ್ರಸಕ್ತ ಕೇವಲ ೫೮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿವೆ(ಉಳಿದವು ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ತನಕ ಅದನ್ನು ಬಳಸಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಯುದ್ಧಕಾಲ ಮುಂತಾದ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದೆ).<ref>{{Cite web |url=https://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2021-07-16 |archive-date=2014-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209075925/http://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries |url-status=dead }}</ref> ಇದು ವಿವಿಧ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ವಿವಾದಿತ ವಸ್ತುವಾಗಿದ್ದು, ಒಂದು [[ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] ಅಥವಾ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲಾಗಿದೆ. *[[ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ|ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ, [[ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸನ್ನದಿ|ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸನ್ನದಿನ]] ೨ನೇ ವಿಧಿಯು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_en.pdf ಚಾರ್ಟರ್ ಆಫ್ ಫಂಡಮೆಂಟಲ್ ರೈಟ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್]</ref> ಇಂದು, ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು [[ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]] ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದತಿವಾದಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=https://www.amnesty.org/en/death-penalty/numbers |title=ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ |access-date=2021-07-16 |archive-date=2015-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150218175053/http://www.amnesty.org/en/death-penalty/numbers |url-status=dead }}</ref> ಅವು [[ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಿಗೆ ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಬದ್ಧತೆಗೊಳಗಾಗದ UN ನಿರ್ಣಯ|ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಿಗೆ ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಬದ್ಧತೆಗೊಳಗಾಗದ UN ನಿರ್ಣಯದ]] ಮತದಾನಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದವು.<ref>[https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=24679&amp;Cr=general&amp;Cr1=assembly ಮೊರೆಟೋರಿಯಂ ಆನ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ]</ref> *ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿಶ್ವದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೬೦%ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. [[ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕು ಅತ್ಯಂತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು]](ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೀನಾ,ಭಾರತ, ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ಇಂಡೊನೇಶಿಯ) ಮರಣ ದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಮುಂದಿನ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡುವ ಸಂಭವನೀಯತೆಯಿಲ್ಲ.<ref>{{Cite web |url=http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/FH13Df03.html |title=ಏಷ್ಯಾ ಟೈಮ್ಸ್ ಆನ್‌ಲೈನ್– ದಿ ಬೆಸ್ಟ್ ನ್ಯೂಸ್ ಕವರೇಜ್ ಫ್ರಂ ಸೌತ್ ಏಷ್ಯ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2010-05-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100527150149/http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/FH13Df03.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.worldcoalition.org/modules/smartsection/item.php?itemid=325&amp;sel_lang=english ಕೊಯಾಲಿಷನ್ ಮಾಂಡಿಯೇಲ್ ಕಾಂಟ್ರೆ ಲಾ ಪೇನ್ ಡಿ ಮಾರ್ಟ್ – ಇಂಡೋನೇಷಿಯನ್ ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್ಸ್ ಫೇಸ್ ಅಪ್ವಾರ್ಡ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಟ್ರೆಂಡ್ – ಏಷ್ಯಾ – ಪೆಸಿಫಿಕ್ – ಆಕ್ಚುಯಾಲೈಟ್ಸ್]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.egovmonitor.com/node/24280 |title=ನೊ ಸೀರಿಯಸ್ ಚಾನ್ಸ್ ಆಫ್ ರೀಪಿಲ್ ಇನ್ ದೋಸ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ದೆಟ್ ಆರ್ ಆಕ್ಚುಯಲಿ ಯುಸಿಂಗ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2011-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110928054754/http://www.egovmonitor.com/node/24280 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.mercurynews.com/news/ci_11889244?nclick_check=1 AG ಬ್ರೌನ್ ಸೇಸ್ ಹಿ ವಿಲ್ ಫಾಲೊ ಲಾ ಆನ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ]</ref><ref>[http://www.foxnews.com/politics/2009/02/24/lawmakers-cite-economic-crisis-effort-ban-death-penalty/ ಲಾಮೇಕರ್ಸ್-ಸೈಟ್-ಎಕಾನಾಮಿಕ್ ಕ್ರೈಸಿಸ್-ಎಫರ್ಟ್-ಬ್ಯಾನ್-ಡೆತ್ -ಪೆನಾಲ್ಟಿ]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090316003328/http://www.iht.com/articles/2009/03/14/america/death.php ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಈಸ್ ನಾಟ್ ಲೈಕ್ಲಿ ಟು ಎಂಡ್ ಸೂನ್ ಇನ್ US]</ref><ref>[http://axisoflogic.com/artman/publish/article_28839.shtml ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ರಿಪೀಲ್ ಅನ್‌ಲೈಕ್ಲಿ ಸೇಸ್ ಆಂಟಿ-ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್]</ref><ref>[http://media.www.thelantern.com/media/storage/paper333/news/2009/05/06/Campus/A.New.Texas.Ohios.Death.Penalty.Examined-3736956.shtml ಎ ನ್ಯೂ ಟೆಕ್ಸಾಸ್? ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090602131935/http://media.www.thelantern.com/media/storage/paper333/news/2009/05/06/Campus/A.New.Texas.Ohios.Death.Penalty.Examined-3736956.shtml |date=2009-06-02 }}[http://media.www.thelantern.com/media/storage/paper333/news/2009/05/06/Campus/A.New.Texas.Ohios.Death.Penalty.Examined-3736956.shtml ಓಹಿಯೋಸ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಎಕ್ಸ್‌ಮೈನ್ಡ್ – ಕ್ಯಾಂಪಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090602131935/http://media.www.thelantern.com/media/storage/paper333/news/2009/05/06/Campus/A.New.Texas.Ohios.Death.Penalty.Examined-3736956.shtml |date=2009-06-02 }}</ref><ref>[http://www.fidh.org/THE-DEATH-PENALTY-IN-JAPAN THE DEATH IN JAPAN-FIDH > ಹ್ಯೂಮನ್ ರೈಟ್ಸ್ ಫಾರ್ ಆಲ್ / Les Droits de l'Homme pour Tous]</ref> == ಇತಿಹಾಸ == *ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲು ಮತ್ತು [[ರಾಜಕೀಯ ವಿರೋಧ|ರಾಜಕೀಯ ವಿರೋಧವನ್ನು]] ದಮನ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಸಮಾಜಗಳು [[ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌|ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳು]] ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿರೋಧಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಬಳಕೆಗೆ ತಂದಿದ್ದವು. ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿರುವ ಬಹುತೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ[[ಹತ್ಯೆ]],[[ಬೇಹುಗಾರಿಕೆ]],[[ದೇಶದ್ರೋಹ]] ಅಥವಾ [[ಮಿಲಿಟರಿ ನ್ಯಾಯ|ಮಿಲಿಟರಿ ನ್ಯಾಯದ]] ಭಾಗವಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. *ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ [[ಅತ್ಯಾಚಾರ]],[[ವ್ಯಭಿಚಾರ]],[[ರಕ್ತಸಂಬಂಧಿ ಲೈಂಗಿಕತೆ]] ಹಾಗೂ [[ಗುದಸಂಭೋಗ]] ಮುಂತಾದ ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಾದ [[ಧರ್ಮಭ್ರಷ್ಟತೆ]] ಮುಂತಾ ದವು (ರಾಷ್ಟ್ರ ಧರ್ಮವನ್ನು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ತೊರೆಯುವುದು)ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. *ಅನೇಕ [[ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಜಾರಿಯಾಗುವ ರಾಷ್ಟ್ರ|ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಜಾರಿಯಾಗುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ]] [[ಮಾದಕವಸ್ತು ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ]] ಕೂಡ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಅರ್ಹವಾದ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ [[ಮಾನವ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ]] ಮತ್ತು [[ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ|ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ]] ಗಂಭೀರ ಪ್ರಕರಣಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವಾದಾದ್ಯಂತ ಮಿಲಿಟರಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಮಿಲಿಟರಿ ಕೋರ್ಟ್]] ಗಳು [[ಹೇಡಿತನ]], [[ಸೈನ್ಯತೊರೆಯುವುದು]],[[ಆದೇಶ ಉಲ್ಲಂಘನೆ]] ಮತ್ತು [[ದಂಗೆ]] ಮುಂತಾದ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಿವೆ. *ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಮರಣದಂಡನೆಗಳ ಬಳಕೆಯು ದಾಖಲಿತ ಇತಿಹಾಸದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಪುರಾತನ ಬುಡಕಟ್ಟು ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮರಣದಂಡನೆಯು ಅವುಗಳ ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವೆಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸಿವೆ. ತಪ್ಪಿಗೆ ಸಮುದಾಯದ ಶಿಕ್ಷೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಪ್ಪುಮಾಡಿದವನು ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವುದು,[[ದೈಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆ]],[[ಬಹಿಷ್ಕಾರ]] ಗಡೀಪಾರು ಮತ್ತು ಫಾಸಿಶಿಕ್ಷೆ ಸೇರಿವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನ್ಯಾಯದ ರೂಪವಾಗಿ ಪರಿಹಾರ ಮತ್ತು ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಸಾಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref> *ಪರಿಹಾರದ ಪದ್ಧತಿಯು ಅತೀ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ''[[ಮರ್ಡರ್]]'' ಪದವು ಫ್ರೆಂಚ್ ಪದ ''ಮಾರ್ಡ್ರೆ'' (ಬೈಟ್)ನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ.ಅನ್ಯಾಯದ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾದರೆ ಭಾರೀ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವುದನ್ನು ಇದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬರು ಪಾವತಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ "ಬೈಟ್" ಸ್ವತಃ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯ ಪದವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. *"ಮಾರ್ಡ್ರೆ ವೋಲ್ ಔಟ್; ದೆಟ್ ವಿ ಸೇ ಡೇ ಬೈ ಡೇ."-[[ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್]](೧೩೪೦-೧೪೦೦),[[ದಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್]],''ದಿ ನನ್ಸ್ ಪ್ರೀಸ್ಟ್ಸ್ ಟೇಲ್'' ,l.೪೨೪೨ (೧೩೮೭-೧೪೦೦), repr. ಇನ್ ''ದಿ ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್'' , ed. ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ W. ಪೋಲಾರ್ಡ್, et al. (೧೮೯೮).</ref> ನೆರೆಯ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯಗಳು ಎಸಗುವ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಔಪಚಾರಿಕ ಕ್ಷಮೆ,ಪರಿಹಾರ ಅಥವಾ [[ಕುಲವೈರ|ಕುಲವೈರದ]] ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು. *[[ಕುಲವೈರ]] ಅಥವಾ [[ದ್ವೇಷ|ದ್ವೇಷವು]] ಕುಟುಂಬಗಳು ಅಥವಾ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ನಡುವೆ ಪಂಚಾಯ್ತಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಪಂಚಾಯ್ತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಸ್ವರೂಪದ ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆ ರಾಜ್ಯ ಅಥವಾ ಸಂಘಟಿತ ಧರ್ಮ ಆಧಾರದ ಪಂಚಾಯ್ತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಮುಂಚೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಅಪರಾಧ,ಭೂವಿವಾದಗಳು ಅಥವಾ ಸದಾಚಾರ ಸಂಹಿತೆಯಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿರಬಹುದು. *"ಪ್ರತೀಕಾರದ ಕ್ರಮಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮೂಹವು ಸ್ವತಃ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವುದನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ,ಹಕ್ಕುಗಳು ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಿಸದೇ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ(ಜತೆಗೆ ಸಮರ್ಥ ಮಿತ್ರಕೂಟಗಳಿಗೆ)ತೋರಿಸುವುದಾಗಿದೆ".<ref>ಟ್ರಾನ್ಸಲೇಟೆಡ್ ಫ್ರಂ ವಾಲ್ಡ್‌ಮನ್, ''op.cit.'' , p.೧೪೭.</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷದ [[ಯುದ್ಧ]] ಮತ್ತು ವಿಜಯ ಗಳಿಸುವ ಯುದ್ಧದ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ತಿಳಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ. *ಅನೇಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಂಡನೆಗಳು [[ಬ್ರೇಕಿಂಗ್ ವೀಲ್]],[[ಕುದಿಯುವ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ]],[[ಚರ್ಮಸುಲಿಯುವುದು]],[[ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸುವುದು]],[[ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕರುಳು ತೆಗೆಯುವುದು]],[[ಶಿಲುಬೆಗೇರಿಸುವುದು]],[[ಶೂಲಕ್ಕೇರಿಸುವುದು]],[[ನಜ್ಜುಗುಜ್ಜಾಗಿ ಸುವುದು]]([[ಆನೆಯ ಕಾಲಿನಿಂದ ತುಳಿಸುವುದು]] ಸೇರಿದೆ), [[ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆಯುವುದು]], [[ದಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆ]], [[ಅಂಗಾಂಗ ಛೇದನ]], [[ಕತ್ತರಿಸುವುದು]], [[ಶಿರಚ್ಛೇದ]],[[ಸ್ಕಾಫಿಸಮ್]](ನಗ್ನ ದೇಹವನ್ನು ದೋಣಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಬಿಡುವುದು), [[ನೆಕ್ಲೇಸಿಂಗ್]] (ಗ್ಯಾಸೋಲಿನ್ ತುಂಬಿದ ರಬ್ಬರ್ ಟೈರ್‌ ಕತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿ ಬೆಂಕಿಹೊತ್ತಿಸುವ ಶಿಕ್ಷೆ)ಸೇರಿವೆ. *[[ವೈರ|ವೈರಗಳ]] ಬಗ್ಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಪಂಚಾಯ್ತಿಯ ಪರ್ಯಾಲೋಚನೆ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಇತ್ಯರ್ಥಗಳು ಸೇರಿದ್ದು,ಧಾರ್ಮಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶ ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೂಲಕ ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪರಿಹಾರವು ''ಬದಲೀ'' ತತ್ವವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದು,ಅವು ವಸ್ತುವಿನ (ಉದಾ.ಜಾನು ವಾರು, ಗುಲಾಮ)ಪರಿಹಾರ,ವಧು ಅಥವಾ ವರರ ವಿನಿಮಯ ಅಥವಾ ರಕ್ತದ ಋಣವನ್ನು ತೀರಿಸುವುದು. *ಇತ್ಯರ್ಥದ ನಿಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವ ರಕ್ತದ ಬದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಣಿ ರಕ್ತಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ,ಆಸ್ತಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆಗಳು ಅಥವಾ [[ರಕ್ತದ ಹಣ(ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರ)|ರಕ್ತದ ಹಣ(ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರ)ಅಥವಾ]] ಕೆಲವು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಅರ್ಪಿಸು ವುದು. ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಪರಾಧದ ಮೂಲ ಕರ್ತೃವಾಗಿರಬೇಕಿಲ್ಲ.ಏಕೆಂದರೆ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆಯೇ ಹೊರತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿಲ್ಲ. *ಕುಲವೈರಗಳನ್ನು [[ವೈಕಿಂಗ್]] ''[[ಕೂಟ|ಕೂಟಗಳು]]'' ಮುಂತಾದ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref>ಲಿಂಡೊ, ''op.cit.'' (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಐಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ''ಥಿಂಗ್ಸ್'' )ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.</ref> ಕುಲವೈರಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜತೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಅವಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಿದವು(ಉದಾ.[[ಕಾಳಗದ ಮೂಲಕ ವಿಚಾರಣೆ]]) ಕುಲವೈರದ ಹೆಚ್ಚು ಆಧುನಿಕ ಪರಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ [[ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧ]] ಕೂಡ ಸೇರಿದೆ. *ವಿಶ್ವದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಚೀನ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಅಥವಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ಆಡಳಿತ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಮಾನ ಭಾಷಾ,ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬದ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದ ಒಂದುಗೂಡಿವೆ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ,ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ನೆರೆಯ ಬುಡಕಟ್ಟುಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಥವಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಜಯದಿಂದ ಸಂಭವಿಸಿದವು. ತರುವಾಯ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ, ಗಣ್ಯರು,ಅನೇಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ಮತ್ತು ಗುಲಾಮರ ವಿವಿಧ ವರ್ಗಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು. *ಈ ಪ್ರಕಾರ,ಬುಡಕಟ್ಟು ಪಂಚಾಯ್ತಿಯು ಹೆಚ್ಚು ನ್ಯಾಯದ ಏಕೀಕೃತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಿ,"ಬುಡಕಟ್ಟು"ಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಿವಿಧ "ವರ್ಗಗಳ" ನಡುವೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವು. ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚಿನ ಮತ್ತು ಅತೀ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಉದಾಹರಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಹಮ್ಮುರಬಿ ಸಂಹಿತೆ]]. ಇದು ಬಲಿಪಶುಗಳು ಮತ್ತು ಅಪರಾಧಕರ್ತೃರ ವಿವಿಧ ವರ್ಗ/ಗುಂಪಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನ ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿದವು. *[[ಪೆಂಟಾಟ್ಯೂಚ್]](ಕ್ರೈಸ್ತ [[ಹಳೆಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆ|ಹಳೆಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ]] ಪ್ರಥಮ ಐದು ಪುಸ್ತಕಗಳು)ಎಂದು ಕೂಡ ಹೆಸರಾದ [[ತೋರಾ]](ಯಹೂದಿ ಕಾನೂನು)ಹತ್ಯೆ,[[ಅಪಹರಣ]],[[ಮಾಟ]],[[ಸಬ್ಬತ್]] ಉಲ್ಲಂಘನೆ,[[ದೈವನಿಂದನೆ]],ವ್ಯಾಪಕ ಸ್ತರಗಳ ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣ ದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಜಾರಿಮಾಡಿತ್ತು. ಆದರೂ ವಾಸ್ತವಿಕ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು ಬಹಳ ಅಪರೂಪದ್ದಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ನಿದರ್ಶನಗಳು ಹೇಳಿವೆ.<ref>{{Cite book | first=William | last=Schabas | year= 2002| title=The Abolition of the Death Penalty in International Law | chapter= | editor= | others= | pages= | publisher=Cambridge University Press | isbn=0-521-81491-X| url= | authorlink= }}</ref> [[ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಸ್‌|ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಸ್‌ನಿಂದ]] ಮತ್ತಷ್ಟು ಉದಾಹರಣೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ.[[ಅಥೇನಿಯನ್]] ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ [[ಡ್ರಾಕೊ]] ೬೨೧ನೇ BCಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ: ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಸ್ತರದ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು. *ಆದರೂ [[ಸೋಲೊನ್]] ನಂತರ ಡ್ರಾಕೊನ ನರಹತ್ಯೆ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಡ್ರಾಕೊ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿ ಹೊಸ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ.<ref>{{Cite web |url=http://history-world.org/draco_and_solon_laws.htm |title=ಗ್ರೀಸ್, ಎ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಏನ್‌ಸೀಂಟ್ ಗ್ರೀಸ್, ಡ್ರಾಕೊ ಎಂಡ್ ಸೊಲೋನ್ ಲಾಸ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2010-10-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101021023919/http://history-world.org/draco_and_solon_laws.htm |url-status=dead }}</ref> [[wikt:draconian|ಡ್ರಾಕೋನಿಯನ್]] ಪದವು ಡ್ರಾಕೊ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ವ್ಯಾಪಕ ಸ್ತರದ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ [[ರೋಮನ್ನರು]] ಕೂಡ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/93902/capital-punishment ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್], ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೋಪೀಡಿಯ ಬ್ರಿಟಾನಿಕ</ref><ref>{{Cite web |url=http://en.allexperts.com/q/Asian-Middle-Eastern-671/Capital-punishment-Ancient-Rome.htm |title=ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ದಿ ರೋಮನ್ ಎಂಪೈರ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2015-04-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150430071653/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/93902/capital-punishment |url-status=dead }}</ref> *ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ [[ಇಸ್ಲಾಂ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದೆ.<ref>[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/islamethics/capitalpunishment.shtml ಇಸ್ಲಾಂ ಎಂಡ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್]</ref> [[ಅಲ್-ಮುತಾದಿದ್]] ಮುಂತಾದ [[ಬಾಗ್ದಾದ್‌|ಬಾಗ್ದಾದ್‌ನ]] [[ಅಬ್ಬಾಸಿದ್]] [[ಕಲೀಫ|ಕಲೀಫರು]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕ್ರೂರವಾದ ಶಿಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>''ದಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೇಟ್: ಇಟ್ಸ್ ರೈಸ್, ಡಿಕ್ಲೈನ್, ಎಂಡ್ ಫಾಲ್.'' , [[ವಿಲಿಯಂ ಮುಯಿರ್]]</ref> *[[ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿಶ್ವ|ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ವಿರೋಧಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು [[ಷೇಕ|ಷೇಕರಿದ್ದರು]]. ''ಅರೇಬಿಯನ್ ನೈಟ್ಸ್'' ಎಂದು ಕೂಡ ಹೆಸರಾದ ''[[ಒನ್ ತೌಸಂಡ್ ಎಂಡ್ ಒನ್ ನೈಟ್ಸ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ,ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆಹೇಳುವ [[ಶೆಹೆರಾಜಾದೆ|ಶೆಹೆರಾಜಾದೆಯನ್ನು]] "[[ವಿವೇಕ|ವಿವೇಕದ]] ಹಾಗೂ [[ಕರುಣೆ|ಕರುಣೆಯ]] ಧ್ವನಿ" ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸಲಾಯಿತು. ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸುವುದು ಅವಳ [[ತಾತ್ವಿಕ ನಿಲುವು]] ಆಗಿತ್ತು. *ತನ್ನ ಹಲವಾರು ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಅವಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಳು."ದಿ ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಜಿನ್ನಿ", "[[ದಿ ಫಿಷರ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಜಿನ್ನಿ]]","[[ದಿ ತ್ರೀ ಆಪಲ್ಸ್]]" ಮತ್ತು "ದಿ ಹಂಚ್‌ಬ್ಯಾಕ್" ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{Citation|title=When Dreams Came True: Classical Fairy Tales and Their Tradition|first=Jack David|last=Zipes|publisher=[[Routledge]]|year=೧೯೯೯|isbn=೦೪೧೫೯೨೧೫೧೧|pages=೫೭–೮}}</ref> ಇದೇ ರೀತಿ [[ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ]] ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಆಧುನಿಕ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ [[ಬಂಧೀಖಾನೆ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುವ ಮುಂಚೆ,ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ವರೂಪದ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. *ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ೧೭೦೦ರಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟನ್‌|ಬ್ರಿಟನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ೨೨೨ ಅಪರಾಧಗಳಿದ್ದವು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮರವೊಂದನ್ನು ಕಡಿದಿದ್ದು ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಿದ್ದು ಸಹ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಅಪರಾಧಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.<ref>ಬಹುತೇಕ ಏಕರೂಪವಾಗಿ,ಆಸ್ತಿ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಿ [[ಪೆನಾಲ್ ಕಾಲೋನಿ|ಪೆನಾಲ್ ಕಾಲೋನಿಗೆ]] ಸಾಗಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಪಾತಕಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳವೊಂದಕ್ಕೆ ಕರಾರಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸೇವಕನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಸಾಗಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ/[http://teacher.deathpenaltyinfo.msu.edu/c/about/history/history.PDF ಮಿಚಿಗನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಎಂಡ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಇನ್ಫೋರ್ಮೇಷನ್ ಸೆಂಟರ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926035403/http://teacher.deathpenaltyinfo.msu.edu/c/about/history/history.PDF |date=2007-09-26 }}</ref> *ಕುಖ್ಯಾತ [[ಬ್ಲಡಿ ಕೋಡ್‌|ಬ್ಲಡಿ ಕೋಡ್‌ನಿಂದ]] ೧೮ನೇ ಶತಮಾನ(೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಕಾಲ)ಬ್ರಿಟನ್ ವಾಸಿಸಲು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸ್ಥಳವೆನಿಸಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೮,೧೭೦೮ರಂದು [[ಕಳ್ಳತನ|ಕಳ್ಳತನದ]] ಅಪರಾಧಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೭ಮತ್ತು ೧೧ರ ವಯೋಮಾನದ ಮೈಕೆಲ್ ಹ್ಯಾಮಂಡ್ ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರಿ ಆನ್‌ಗೆ [[ಲಿನ್ ರಾಜ|ಲಿನ್ ರಾಜನ]] ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಗಲ್ಲು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಯಿತೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾಧ್ಯಮವು ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳ ಮರಣದಂಡನೆ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಅರ್ಹವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref>[https://web.archive.org/web/20061004024333/http://www.richard.clark32.btinternet.co.uk/hanging1.html ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜುಡಿಷಿಯಲ್ ಹ್ಯಾಂಗಿಂಗ್]</ref> *ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಅನೇಕ ಮಂದಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ,ಚೀನಾದ [[ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ|ಟ್ಯಾಂಗ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿದ ಕಾಲವೊಂದಿತ್ತು.<ref name="benn 8">ಬೆನ್, ಚಾರ್ಲೇಸ್. ೨೦೦೨. ಚೈನಾ`ಸ್ ಗೋಲ್ಡನ್ ಏಜ್: ಎವೆರಿಡೇ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಟ್ಯಾಂಗ್ ಡೈನಾಸ್ಟಿ. ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟ್ ಪ್ರೆಸ್ ISBN ೦-೧೯-೫೧೭೬೬೫-೦ ಪುಟ ೮</ref> *ಇದು ೭೪೭ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ್ದು,[[ಟಾಂಗ್‌ನ ಟೈಜಾಂಗ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ]](r. ೭೧೨–೭೫೬) ಕಾಯಿದೆ ರೂಪಿಸಿದ. ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವ ಅಧಿಕಾರ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಅವನೊಬ್ಬನಿಗೆ ಮಾತ್ರವಿತ್ತು. ಆಗ ಕೂಡ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ದಂತೆ ಅಪರೂಪದ್ದಾಗಿದ್ದು, ೭೩೦ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೨೪ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು ಮತ್ತು ೭೩೬ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೫೮ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು ಜಾರಿಯಾಗಿದ್ದವು.<ref name="benn 8" /> ೨೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಬಳಿಕ,ಲಿಂಗ್ ಚಿ([[ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸುವುದು]]) ಅಥವಾ ಸಾವಿರ ಛೇದನ ಗಳಿಂದ ಸಾವು ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಒಂದು ಸ್ವರೂಪದ ಮರಣದಂಡನೆ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು.ಇದು ಸುಮಾರು ೯೦೦ CEಯಿಂದ ೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ ಅದು ರದ್ದಾಗುವ ತನಕ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. *ಅದರ ವ್ಯಾಪಕ ಬಳಕೆ ನಡುವೆಯೂ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಕರೆಗಳು ಅಜ್ಞಾತವಾಗುಳಿದಿಲ್ಲ. ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಸೆಫಾರ್ಡಿಕ್]] ಕಾನೂನು ಪಂಡಿತ ಮೋಸಸ್ [[ಮೈಮೋನೈಡ್ಸ್]] ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ"ಒಬ್ಬ ನಿರ್ದೋಷಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಾವಿರ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ಜನರನ್ನು ದೋಷಮುಕ್ತಿಗೊಳಿಸುವುದು ಉತ್ತಮ ಮತ್ತು ತೃಪ್ತಿದಾಯಕ" ಆರೋಪಿತ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಖಾತರಿಯಿಲ್ಲದೇ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಮಾಡುವುದರಿಂದ ಜಾರುವ ಇಳಿಜಾರಿನಂತೆ [[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರದ ಹೊಣೆ]] ಇಳಿಮುಖವಾಗುತ್ತದೆ. *ಅಲ್ಲಿವರೆಗೆ ನಾವು ಕೇವಲ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸುತ್ತೇವೆ" ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಕಾನೂನಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಗೌರವವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಕಳಕಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಸೇರಿಸಿರುವ ತಪ್ಪುಗಳು ಸೇರಿಸಿರದ ತಪ್ಪುಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕಾರಿಯೆಂದು ಅವರು ಕಂಡು ಕೊಂಡರು. ಕಳೆದ ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ,ಆಧುನಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರ- ರಾಜ್ಯಗಳ ಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಬಹುತೇಕ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿದ್ದು, [[ಪೌರತ್ವ|ಪೌರತ್ವದ]] ಕಲ್ಪನೆ. *ಇದರಿಂದ ನ್ಯಾಯವು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತ್ವದ ಜತೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದವು.ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಕ್ಕು|ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಕ್ಕುಗಳ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಕಾರಣವಾದವು. ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಪೊಲೀಸ್ ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಯಂ ಕಾರಾಗೃಹ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹೊಮ್ಮಿದವು. ಕಳ್ಳತನ ಮುಂತಾದ ಸಣ್ಣ ಅಪರಾಧಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಅನವಶ್ಯಕ [[ತಡೆ|ತಡೆಯೆನಿಸಿತು]]. *ತಡೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯೋಗ್ಯದಂಡನೆಯು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಸಮರ್ಥನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂಬ ವಾದವು[[ವಿವೇಚನಾಶೀಲ ಆಯ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ|ವಿವೇಚನಾಶೀಲ ಆಯ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಾಂತದ]] ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದೆ. ಇದರ ಕುರುಹು [[ಸೀಸರ್ ಬೆಕಾರಿಯ]] ಅವರ ಹೆಸರಾಂತ ಪ್ರಬಂಧ ''[[ಆನ್ ಕ್ರೈಮ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್‌]]''(೧೭೬೪)ನಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನು [[ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ]] ಮತ್ತು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದ್ದಾನೆ ಹಾಗೂ [[ಜೆರೆಮಿ ಬೆಂಥಾಮ್]] ಎರಡು ಬಾರಿ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾನೆ.<ref name= "death penalty">{{Cite web|url=http://www.jstor.org/pss/1143143|title=JSTOR: The Journal of Criminal Law and Criminology (1973-)Vol. 74, No. 3 (Autumn, 1983), pp. 1033-1065|publisher=[[Northwestern University School of Law]]|date=೧೯೮೩|accessdate=೨೦೦೮-೧೦-೧೩}}</ref> *ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ,ಬ್ರಿಟನ್ ಮುಂತಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯದರ್ಶಿ ಮಂಡಳಿ ಮರಣದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಬದಲಿಗೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಲ್ಲದ ಪಾತಕಿಗಳನ್ನು ದೋಷಮುಕ್ತಿಗೊಳಿಸುವತ್ತ ಒಲವು ತೋರಿದಾಗ, ಕಾನೂನು ಜಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಎಚ್ಚೆತ್ತರು. ಕಾರಾಗೃಹಗಳ ಒಳಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ದೂರವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವ ಈ ವಿದ್ಯಮಾನವು ಅಧಿಕೃತ ಮನ್ನಣೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಇಟಲಿಯ ಬೆಕಾರಿಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಆ ಕಾಲದ ಹೆಚ್ಚಿದ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಅಪರಾಧಗಳು ಮತ್ತು ಮರಣದಂಡನೆ ಸ್ಥಳಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿಕನ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್]] ವರದಿಮಾಡಿದ್ದರು. *೨೦ನೇ ಶತಮಾನವು ಮಾನವ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ರಕ್ತಸಿಂಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ರಾಷ್ಟ್ರ-ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಯುದ್ಧದ ನಿರ್ಣಯದಿಂದ ಅಪಾರ ಹತ್ಯೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ಮರಣದಂಡನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗವು ಶತ್ರು ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯ ಮರಣದಂಡನೆ ನೀಡುವುದಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೇ, ಆಧುನಿಕ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಸ್ತನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸೋವಿಯಟ್ಟರು [[ವರ್ಲ್ಡ್ ವಾರ್ II|ವರ್ಲ್ಡ್ ವಾರ್ IIನಲ್ಲಿ]] ಯುದ್ಧವನ್ನು ತೊರೆದುಹೋದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ೧೫೮,೦೦೦ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಮರಣ ದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಿದರು. *ಈ ಹಿಂದೆ [[ಹೇಡಿತನ]], ರಜಾರಹಿತ ಗೈರು, [[ಸೈನ್ಯವನ್ನು ತೊರೆಯುವುದು]], [[ಅವಿಧೇಯತೆ]], [[ಲೂಟಿ]], ಶತ್ರುಗಳ ಗುಂಡಿನ ದಾಳಿಗೆ ಪಲಾಯನ ಮತ್ತು ಆದೇಶಗಳ ಪಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿಧೇಯತೆ ಮುಂತಾದವು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಅರ್ಹವಾದ ಅಪರಾಧಗಳು ([[ಡೆಸಿಮೇಶನ್]](ಹತ್ತರಲ್ಲೊಬ್ಬನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಶಿಕ್ಷೆ) ಮತ್ತು [[ರನ್ನಿಂಗ್ ದಿ ಗಾಂಟ್‌ಲೆಟ್]](ಎದುರುಬದುರು ನಿಂತಿರುವವರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಏಟುಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಓಡುವ ಶಿಕ್ಷೆ ನೋಡಿ). ಬಂದೂಕುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದ ಬಳಿಕ ಬಹುತೇಕ ಏಕರೂಪವಾಗಿ [[ಗುಂಡು ಹಾರಿಸುವ ತುಕಡಿ|ಗುಂಡುಹಾರಿಸುವ ತುಕಡಿಯ]] ಒಂದು ವಿಧದ ಮರಣದಂಡನೆಯು ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು. *ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ,ವಿವಿಧ ನಿರಂಕುಶ ಆಡಳಿತದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು-ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಫ್ಯಾಸಿಸ್ಟ್ ಅಥವಾ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸರ್ಕಾರಗಳು-ರಾಜಕೀಯ ದಮನದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಇಂತಹ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ನಾಗರಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದವು. ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ, ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಐರೋಪ್ಯ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ(ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ, ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್ ಸೇರಿ)ಹಾಗೂ [[ಟಿಮೋರ್ ಲೆಸ್ಟೆ]] ಮತ್ತು ಕೆನಡಾ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿದವು. *[[ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕ|ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ]] ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮರಣದಂಡನೆ ಜಾರಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ರದ್ದುಮಾಡಿವೆ. ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]] ಮುಂತಾದವು, ಯುದ್ಧಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೇಶದ್ರೋಹ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಅಪವಾದಾತ್ಮಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣ ದಂಡನೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತ್ತು. [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]](ಫೆಡರಲ್ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ೩೫ ರಾಜ್ಯಗಳು),[[ಗೌಟೆಮಾಲಾ]],[[ಕ್ಯಾರಿಬಿಯನ್]] ಬಹುತೇಕ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದ ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಗಳು(ಉದಾ.ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಭಾರತ)ಹಾಗೂ ಆಫ್ರಿಕ(ಉದಾ.[[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನಾ]] ಮತ್ತು [[ಜಾಂಬಿಯ]] ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಅತ್ಯಂತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಹಾಗೂ ೧೯೯೪ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜಾರಿಯಾದ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಕಾನೂನಿಲ್ಲ. *ಹತ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಾಚಾರ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಅಪರಾಧಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಮಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಜರುಗುತ್ತಿದ್ದು,ಮರದಂಡನೆ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಸತ್ಯಾಂಶವು ಪ್ರಸಕ್ತ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕೊಂಚ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.iol.co.za/index.php?set_id=1&click_id=13&art_id=vn20080308081322646C403034/ |title= Definite no to Death Row – Asmal|accessdate= 2008-03-08}}</ref> ಮರಣದಂಡನೆ ಸಮರ್ಥಕರು ಇದು ಅಪರಾಧವನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. * ಪೊಲೀಸರು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿದೆ(ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಅಪರಾಧಿ ತಪ್ಪನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವಕಾಶ]]),<ref>{{Cite web |url=http://wweek.com/editorial/3411/10288/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-04-19 |archive-date=2008-01-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080124040746/http://wweek.com/editorial/3411/10288/ |url-status=dead }}</ref> ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾದ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳು ಪುನಃ ಅಪರಾಧ ಕೃತ್ಯ ಎಸಗದಿರು ವುದನ್ನು ಖಾತರಿ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಸಮುದಾಯ ಸುಧಾರಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಬದುಕುಳಿದ ಬಲಿಪಶುಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರಿಗೆ ಪ್ರಕರಣ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ನ್ಯಾಯವಾದ ದಂಡನೆ ಸಿಗುತ್ತದೆಂದು ವಾದ ಮಂಡಿಸುತ್ತಾರೆ. * [[ತಪ್ಪಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾದ]] ಕೈದಿಗಳ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಇದು ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮತ್ತು ಬಡವರ ವಿರುದ್ಧ ತಾರತಮ್ಯವೆಸಗುತ್ತದೆ, [[ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ|ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಗಿಂತ]] ಹೆಚ್ಚು ಅನುಭವಿಸುವ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳು ಅಪರಾಧ ಮಾಡದಂತೆ [[ತಡೆ|ತಡೆಯುವು ದಿಲ್ಲ]], ಇದು ಹಿಂಸೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ,ಏಕೆಂದರೆ ಇದು [[ಮಾನವ ಹಕ್ಕು|ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು]] ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವುದರಿಂದ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದುಬಾರಿ ಎಂದು ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿಗಳು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name=" death Penalty Focus">{{Cite web|url=http://www.deathpenalty.org/article.php?id=42|title=The High Cost of the Death Penalty|publisher=[[Death Penalty Focus]]|accessdate=೨೦೦೮-೦೬-೨೭|archive-date=2008-04-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20080428180241/http://www.deathpenalty.org/article.php?id=42|url-status=dead}}</ref> === ಮಾನವೀಯ ಮರಣದಂಡನೆಯತ್ತ ಕ್ರಮಗಳು === *ಮುಂಚಿನ [[ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮರಣದಂಡನೆಯು ಗಂಭೀರ ಮತ್ತು ದುಃಖಪೂರಿತ ಸಂದರ್ಭವಾಗಿತ್ತು.ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ದೊಡ್ಡ ಜನರ ಗುಂಪು ಹಾಜರಾಗಿ,ಏಸುವಿನ ಸುವಾರ್ತೆಯ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೋಧಕರು ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>[http://calebadams.org/news_article.htm ಆರ್ಟಿಕಲ್ ಫ್ರಂ ದಿ ''ಕನೆಕ್ಟಿಕಟ್ ಕೌರಾಂಟ್'' ] (ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧, ೧೮೦೩)</ref> ಇಂತಹ ಒಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮರಣದಂಡನೆ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧,೧೯೦೩ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ್ದನ್ನು ''[[ಕನೆಕ್ಟಿಕಟ್ ಕೌರಾಂಟ್]]'' ದಾಖಲಿಸಿದ್ದು, ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ತಿಳಿಸಿದೆ,ಇಡೀ ಜನರಗುಂಪು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಮತ್ತು ಗಂಭೀರ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. *ಈ ರಾಷ್ಟ್ರವಲ್ಲದೇ ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪರಿಚಯವಿರುವ ಗುಂಪನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ,ಇಂತಹ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರದ, ಗಂಭೀರ ಜನರಗುಂಪನ್ನು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಬಿಟ್ಟರೆ ಬೇರೆಲ್ಲೂ ಸೇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದ.<ref>[http://calebadams.org/index.htm ದಿ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಕಲೇಬ್ ಅಡಾಮ್ಸ್], ೨೦೦೩</ref> ಕಡಿಮೆ ನೋವಿನ ಅಥವಾ ಮಾನವೀಯ ಸ್ವರೂಪದ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ವಿಶ್ವದ ಬಹುತೇಕ ಕಡೆ ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬಂತು. *೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತಿಮ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಫ್ರಾನ್ಸ್ [[ಗಿಲ್ಲೋಟಿನ್]] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟನ್ ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ [[ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ ಎಂಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರಿಂಗ್]](ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ, ನೇಣಿಗೇರಿಸಿ ತಲೆಕತ್ತರಿಸುವುದು)ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತು. ಬಲಿಪಶು ನಿಂತಿದ್ದ ಏಣಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯುವುದು ಅಥವಾ ಅವನು ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಟೂಲ್ ಅಥವಾ ಬಕೆಟ್ ಒದೆಯುವ ಮೂಲಕ,ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವ [[ನೇಣು]] ಶಿಕ್ಷೆಯ ಬದಲಿಗೆ, [[ಲಾಂಗ್ ಡ್ರಾಪ್ "ಹ್ಯಾಂಗಿಂಗ್]]"‌ನಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧಿಯನ್ನು ಎತ್ತರದಿಂದ ಬೀಳಿಸಿ ಕುತ್ತಿಗೆ ಮುರಿಯು ವುದು ಹಾಗೂ [[ಮಿದುಳು ಬಳ್ಳಿ]] ಕತ್ತರಿಸುವುದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು. U.S.ನಲ್ಲಿ [[ವಿದ್ಯುತ್ ಕುರ್ಚಿ]] ಮತ್ತು [[ಅನಿಲ ಚೇಂಬರ್]] ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನವೀಯ ಪರ್ಯಾಯಗಳಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. *ಆದರೆ ಅವು ಮಾರಕ ಚುಚ್ಚುಮದ್ದು ಶಿಕ್ಷೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸ್ಥಾನ ಆಕ್ರಮಿಸಿದವು.[[ಮಾರಕ ಚುಚ್ಚುಮದ್ದು]] ಶಿಕ್ಷೆ ಅತ್ಯಂತ ನೋವಿನದು ಎಂಬ ಟೀಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಇನ್ನೂ ನಿಧಾನ ನೇಣಿನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು,ಕತ್ತಿಯಿಂದ ತಲೆ ಕತ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು [[ಕಲ್ಲುಹೊಡೆಯುವ]] ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.ಆದರೆ ಕೊನೆಯ ಶಿಕ್ಷೆ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. === ನಿರ್ಮೂಲನೆ === *ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ೭೪೭ ಮತ್ತು ೭೫೯ರ ನಡುವೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೩೯೫ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ದಿ [[ಟೆಲ್ವ್ ಕನ್‌ಕ್ಲೂಷನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೊರಾರ್ಡ್ಸ್‌|ಟೆಲ್ವ್ ಕನ್‌ಕ್ಲೂಷನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೊರಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿರೋಧದ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸ ಲಾಯಿತು. ಥಾಮಸ್ ಮೋರ್ ಅವರ ಉಟೋಪಿಯ ೧೫೧೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನು ಮಾತುಕತೆಯ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿ ಯಾವುದೇ ದೃಢ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬರಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು. *ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವಿರೋಧವು ೧೭೬೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಇಟಲಿಯ [[ಸಿಸೇರ್ ಬೆಕಾರಿಯ]],''ಡೈ ಡೆಲ್ಲಿಟಿ ಎ ಡೆಲ್ಲೆ ಪೆನೆ'' ,([[ಆನ್ ಕ್ರೈಮ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಪನಿಷ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್‌]]) ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಬೆಕಾರಿಯ [[ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ]] ಮತ್ತು ಮರಣ ದಂಡನೆಯಿಂದ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ [[ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಳಿಗೆ|ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಳಿಗೆಯ]] ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನಿರುಪಯುಕ್ತತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. *ಈ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿ, ಪ್ರಖ್ಯಾತ [[ಪ್ರಬುದ್ಧ ರಾಜ]] ಹಾಗೂ ಆಸ್ಟ್ರಿಯದ ಭವಿಷ್ಯದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಹ್ಯಾಬ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ನ [[ಗ್ರಾಂಡ್ ಡ್ಯೂಕ್ ಲೆಪಾಲ್ಡ್ II]] ಆಗಿನ ಸ್ವತಂತ್ರ [[ಟುಸ್ಕಾನಿಯ ಗ್ರಾಂಡ್ ಡುಚಿ|ಟುಸ್ಕಾನಿಯ ಗ್ರಾಂಡ್ ಡುಚಿಯಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿದ. ಅದು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಪ್ರಥಮ ಕಾಯಂ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿರ್ಮೂಲನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮರಣದಂಡನೆಗಳಿಗೆ ''ನೈಜ'' ತಡೆಯನ್ನು(೧೭೬೯ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯದು) ನವೆಂಬರ್ ೩೦,೧೭೮೬ರಲ್ಲಿ ಒಡ್ಡಿದ ನಂತರ, ಲೆಪೋಲ್ಡ್ [[ದಂಡನೆ ಸಂಹಿತೆ|ದಂಡನೆ ಸಂಹಿತೆಯ]] ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ.ಅದು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿ ಅವನ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗಿದ್ದ ಎಲ್ಲ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿದ. *ಟುಸ್ಕಾನಿಯ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆಡಳಿತವು ೨೦೦೦ದ ನವೆಂಬರ್ ೩೦ರಂದು ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಸ್ಮರಣೆಗಾಗಿ ವಾರ್ಷಿಕ ರಜೆಯನ್ನು ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿತು. ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಆ ದಿನ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ೩೦೦ ನಗರಗಳು ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಂಡು [[ಸಿಟೀಸ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್ ಡೇ]] ಆಚರಿಸಿದವು. [[ರೋಮನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್]] ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಿಷೇಧ ವಿಧಿಸಿತು. [[ವೆನೆಜುವೆಲಾ]] ಕೂಡ ಅದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ೧೮೬೩ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ೧೮೬೫ರಲ್ಲಿ [[ಸಾನ್ ಮಾರಿನೊ]] ಅದೇ ರೀತಿ ಮಾಡಿತು. *ಸಾನ್ ಮ್ಯಾರಿನೊನಲ್ಲಿ ೧೪೬೮ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ ಮರಣದಂಡನೆ ಕೊನೆಯದಾಗಿತ್ತು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೮೫೨ ಮತ್ತು ೧೮೬೩ರಲ್ಲಿ [[ಶಾಸಕಾಂಗ|ಶಾಸಕಾಂಗದ]] ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳ ನಂತರ,೧೮೬೭ರಲ್ಲಿ ಅದು ರದ್ದಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಿ ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ೧೯೬೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಂ ಆಗಿ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದ ಅಪರಾಧಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿ([[ದೇಶದ್ರೋಹ]], [[ಹಿಂಸೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಡಲ್ಗಳ್ಳತನ]], [[ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಡಗುಧಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಹಚ್ಚುವುದು]] ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಯುದ್ಧಕಾಲದ ಮಿಲಿಟರಿ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು). ಕೊನೆಯ ಮರಣದಂಡನೆಯು ೧೯೬೪ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಶಾಂತಿಕಾಲದ ಎಲ್ಲ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ ರದ್ದುಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.stephen-stratford.co.uk/capital_hist.htm |title=ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2010-08-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100808063231/http://www.stephen-stratford.co.uk/capital_hist.htm |url-status=dead }}</ref> *ಕೆನಡಾ ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿತು, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ೧೯೮೧ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ ೧೯೮೫ರಲ್ಲಿ ರದ್ದುಮಾಡಿತು. ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯು ೧೯೭೭ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡುವ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಒಳಪಡುವ ಅಪರಾಧಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವುದು ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯ ಎಂದು ಔಪಚಾರಿಕ ನಿರ್ಣಯದಲ್ಲಿ ದೃಢಪಡಿಸಿತು.<ref>[http://www.newsbatch.com/deathpenalty.htm ] ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ/೧}</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಮಿಚಿಗನ್]] ೧೮೪೬ ಮೇ ೧೮ರಂದು ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ನಿಷೇಧ ವಿಧಿಸಿದ ಪ್ರಥಮ ರಾಜ್ಯವೆನಿಸಿತು.<ref>ಸೀ ಕೈಟ್ಲಿನ್ [http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/pageviewer-idx?c=micounty;cc=micounty;rgn=full%20text ;idno=APK1036.0001. 001;didno= APK1036.0001.001;view=image;seq=00000444 pp. 420-422]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು [[ಫರ್‌ಮ್ಯಾನ್ v.ಜಾರ್ಜಿಯ]] ಪ್ರಕರಣದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ೧೯೭೨-೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ಅಸಂವಿಧಾನಿಕ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. *ಆದರೆ ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ [[ಗ್ರೆಗ್ v.ಜಾರ್ಜಿಯ]] ಪ್ರಕರಣವು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿತು. [[ಆಟ್ಕಿನ್ಸ್ v.ವಿರ್ಜಿನಿಯ]] ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೇರಲಾಯಿತು.(ಮನೋವೈಕಲ್ಯಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲೆಯಾದ ೭೦ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ IQ ಹೊಂದಿ ರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಅಸಂವಿಧಾನಿಕ) ಹಾಗೂ [[ರೋಪರ್ v.ಸಿಮ್ಮನ್ಸ್]] ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ (ಅಪರಾಧ ಘಟಿಸಿದಾಗ ಅಪರಾಧಿಯ ವಯಸ್ಸು ೧೮ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಅಸಂವಿಧಾನಿಕ). ಪ್ರಸಕ್ತ, ಮಾರ್ಚ್ ೧೮, ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ U.S.ನ ೧೫ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು [[ಕೊಲಂಬಿಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ನಿಷೇಧ ಹೇರಿದವು. ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ಸಿಕ್ಕಿದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪೈಕಿ [[ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯ|ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯದಲ್ಲಿ]] [[ಮರಣದಂಡನೆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ]] ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕೈದಿಗಳಿದ್ದರು. *[[ಟೆಕ್ಸಾಸ್]] ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು(ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಕಾನೂನುಬದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ತನಕ ಎಲ್ಲ ಮರಣದಂಡನೆಗಳ ಪೈಕಿ ಅಂದಾಜು ೧/೩ರಷ್ಟು). ಇತ್ತೀಚಿನ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದ [[ಟೊಗೊ]] ೨೦೦೯ ಜೂನ್ ೨೩ರಂದು ಎಲ್ಲ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿತು.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8116293.stm ಟೋಗೊ ಅಬಾಲಿಷಸ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ]</ref> [[ಮಾನವ ಹಕ್ಕು]] ರಕ್ಷಣೆ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧ ಸೂಚಿಸಿ, ಅದು "ಕ್ರೂರ, ಅಮಾನ ವೀಯ, ಹೀನ ಶಿಕ್ಷೆ" ಎಂದು ಕರೆದರು. [[ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು "ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ನಿರಾಕರಣೆ" ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿತು.<ref>[https://www.amnesty.org/en/death-penalty ಅಬಾಲಿಷ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ |ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]</ref> == ಸಮಕಾಲೀನ ಬಳಕೆ == === ಜಾಗತಿಕ ವಿತರಣೆ === [[ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ಧ II]] ಸಂಭವಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ,ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಪ್ರವತ್ತಿ ಕಂಡುಬಂತು. ೧೯೭೭ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ೧೬. ಪ್ರಸಕ್ತ ಈಗ,೯೫ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿವೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ೯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅದನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿವೆ. ೩೫ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಕನಿಷ್ಠ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ತನಕ ಅದನ್ನು ಬಳಸಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅವು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದವು. ಉಳಿದ ೫೮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries|title=Abolitionist and Retentionist Countries|publisher=Amnesty International|accessdate=2008-06-10|archive-date=2014-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20140209075925/http://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries|url-status=dead}}</ref> {{Criminal procedure (trial)}} ಹ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಕೇನ್ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ೫,೭೨೭ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ೨೬ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರಲಾಯಿತು.<ref>[61] ^ [60]</ref> {| class="wikitable" |- !ದೇಶ !ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ |- !{{Flagicon|People's Republic of China}} [[ಚೀನಾ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧೭೦೦<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/8432514.stm ]</ref> - ೫೦೦೦ <ref>{{Cite web |url=http://www.handsoffcain.info/bancadati/index.php?tipotema=arg&idtema=12000547 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2021-08-10 |archive-date=2014-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140324050902/http://www.handsoffcain.info/bancadati/index.php?tipotema=arg&idtema=12000547 |url-status=dead }}</ref> |- !{{Flagicon|Iran}} [[ಇರಾನ್]] | ಕನಿಷ್ಠ ೩೪೬ |- !{{Flagicon|Saudi Arabia|}} [[ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧೦೨ |- !{{Flagicon|North Korea}} [[ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೬೩ |- ![5] ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಮೆರಿಕ | ೩೭ |- !{{Flagicon|Pakistan}} [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೩೬ |- !{{Flagicon|Iraq}} [[ಇರಾಕ್]] | ಕನಿಷ್ಠ ೩೪ |- ![36] ವಿಯೆಟ್ನಾಂ | ಕನಿಷ್ಠ ೧೯ |- !{{Flagicon|Afghanistan}} [[ಆಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧೭ |- ![64] ಜಪಾನ್‌ | ೧೫ |- !{{Flagicon|Yemen}} [[ಯೆಮನ್]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧೩ |- ![37] ಇಂಡೋನೇಷಿಯಾ | ೧೦ |- !{{Flagicon|Libya}} [[ಲಿಬ್ಯಾ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೮ |- !{{Flagicon|Sudan}} [[ಸೂಡಾನ್]] | ಕನಿಷ್ಠ ೫ |- !{{Flagicon|Bangladesh}} [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]] | ೫ |- !{{Flagicon|Belarus}} [[ಬೆಲಾರಸ್]] | ೪ |- !{{Flagicon|Somalia}} [[ಸೊಮಾಲಿಯ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೩ |- !{{Flagicon|Egypt}} [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] | ಕನಿಷ್ಠ ೨ |- !{{Flagicon|United Arab Emirates}} [[ಸಂಯುಕ್ತ ಅರಬ್ ಒಕ್ಕೂಟ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧ |- ![33] ಮಲೇಷಿಯಾ | ಕನಿಷ್ಠ ೧ |- !{{Flagicon|Mongolia}} [[ಮಂಗೋಲಿಯ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧ |- ![32] ಸಿಂಗಪೂರ್‌ | ಕನಿಷ್ಠ ೧ |- !{{Flagicon|Syria}} [[ಸಿರಿಯ]] | ಕನಿಷ್ಠ ೧ |- !{{Flagicon|Bahrain}} [[ಬಹರೇನ್]] | ೧ |- !{{Flagicon|Botswana}} [[ಬೋಟ್ಸ್ವಾನ]] | ೧ |- !{{Flagicon|Saint Kitts and Nevis}} [[ಸೇಂಟ್ ಕಿಟ್ಸ್ ಆಂಡ್ ನೆವಿಸ್]] | ೧ |} *ಮರಣದಂಡನೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಪುರ, ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು U.S.ಪೂರ್ಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು. ಬಡ ಮತ್ತು ನಿರಂಕುಶ ಆಡಳಿತದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣ ದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು.ಅದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ದಮನದ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಅವು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು. *ಇಸವಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಇದರ ಬೆನ್ನಹಿಂದೆಯೇ [[ಮಧ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಪೂರ್ವ ಯುರೋಪ್‌|ಪೂರ್ವ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಸಮತಾವಾದ]] ಪತನ ಹೊಂದಿ ನಂತರ ಅವು [[EU|EUಗೆ]] ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗುವ ಆಕಾಂಕ್ಷೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದವು.ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಬೆಂಬಲ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕುಂಠಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=2165|title=International Polls & Studies|publisher=The [[Death Penalty Information Center]]|accessdate=೨೦೦೮-೦೪-೦೧|archive-date=2007-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927203428/http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=2165|url-status=dead}}</ref> *[[ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್ ಮಂಡಳಿ]] ಎರಡೂ ತನ್ನ [[ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು]] ಮರಣದಂಡನೆ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.([[ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ]] ನೋಡಿ) ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ,ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಪ್ರಗತಿಯ ಕೈಗಾರೀಕರಣದಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ಅಭಿವೃದ್ದಿಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿವೆ. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ,ಮರಣದಂಡನೆಯು ದೃಢವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು,ಈ ವಿಷಯವು ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಸೆಳೆದಿಲ್ಲ. *ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಆಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪೂರ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದು,ಅಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸುದೀರ್ಘ ಕಾಲದವರೆಗೆ ರದ್ದುಮಾಡಿದ ನಂತರ ಈ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆರಂಭಿಸಿವೆ. ಅಮೆರಿಕ ೧೯೬೭ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದರೂ ೧೯೭೭ರಲ್ಲಿ ಪುನಾರಂಭಿಸಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೧೯೯೫ ಮತ್ತು ೨೦೦೪ರ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. *[[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ [[ನಿಷೇಧ|ನಿಷೇಧವನ್ನು]] ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದರೂ, ಯಾವುದೇ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತಂದಿಲ್ಲ. ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ರದ್ದುಮಾಡಿದ ನಂತರ ೧೯೯೩ರಲ್ಲಿ ಪುನಾರಂಭಿಸಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ರದ್ದುಮಾಡಿತು. === ಮಾದಕವಸ್ತು-ಸಂಬಂಧಿತ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ === ಹತ್ಯೆ ಮತ್ತಿತರ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮಾದಕವಸ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಿಲ್ಲ. ಮಾದಕವಸ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಶಾಸನಬದ್ಧ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಕ್ತ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ. {{Flagicon|Afghanistan}} [[ಆಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ]]<br /> {{Flagicon|Bangladesh}} [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]<br /> [34] ಬ್ರೂನೈ<br /> {{Flagicon|China}} [[ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೀನಾ]]<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/8432351.stm|title=Akmal Shaikh told of execution for drug smuggling|date=December 28, 2009|accessdate=December 29, 2009}}</ref><br /> {{Flagicon|Republic of China}} [[ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೀನಾ]]<ref>{{cite web|url=http://law.moj.gov.tw/Scripts/Query4A.asp?FullDoc=all&Fcode=C0000008|title=毒品危害防范條例|date=May 20, 2009|accessdate=Januaray 1, 2010|archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 25, 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060425162416/http://law.moj.gov.tw/Scripts/Query4A.asp?FullDoc=all&Fcode=C0000008|url-status=dead}}</ref><br /> {{Flagicon|Egypt}} ಈಜಿಪ್ಟ್/೧}<br /> {{Flagicon|India}} [[ಭಾರತ]] (ಇಂತಹ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಿಲ್ಲ.{{Citation needed|date=January 2010}})<br /> {{Flagicon|Indonesia}} [[ಇಂಡೊನೇಶಿಯ]]<br /> {{Flagicon|Iran}} [[ಇರಾನ್]]<br /> {{Flagicon|Iraq}} [[ಇರಾಕ್]]<br /> {{Flagicon|Kuwait}} [[ಕುವೈಟ್]]<br /> {{Flagicon|Laos}} [[ಲಾವೋಸ್]]<br /> [33] ಮಲೇಶಿಯಾ<br /> {{Flagicon|Oman}} [[ಓಮನ್]]<br /> {{Flagicon|Pakistan}} [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]<br /> {{Flagicon|Saudi Arabia}} [[ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯ]]<br /> [32] ಸಿಂಗಪೂರ್‌<br /> {{Flagicon|Thailand}} [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್]]<br /> [36] ವಿಯೆಟ್ನಾಂ<br /> {{Flagicon|Zimbabwe}} [[ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ]] === ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ === [[ಚಿತ್ರ:Death Penalty World Map.svg|thumb|400px|ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಬಳಕೆ(ಜೂನ್ 2009ರಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ).[121][122][123][124]*ಗಮನಿಸಿ,U.S.ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರೂ,ಅದನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರವೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ,ಏಕೆಂದರೆ ಫೆಡರಲ್ ಮರಣದಂಡನೆಯು ಈಗಲೂ ಸಕ್ರಿಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ.]] ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಗೆ ನೋಡಿ: [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]. [[ಕೆನಡಾ]]. [[ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೀನಾ]](ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಮತ್ತು ಮಾಕೌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ).ಯುರೋಪ್, ಭಾರತ, ಇರಾನ್, ಇರಾಕ್, ಜಪಾನ್, ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್, ರಷ್ಯಾ, ಸಿಂಗಪುರ, ಟೈವಾನ್, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್, ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು. === ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳು === *[[ಬಾಲಾಪರಾಧಿ|ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ]] ಮರಣದಂಡನೆ(ಅಪರಾಧ ನಡೆದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ೧೮ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಾಗಿದ್ದ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳಿಗೆ)ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಅಪರೂಪವಾಗುತ್ತಿದೆ. ೯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಪರಾಧ ನಡೆದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಾಲಕರಾಗಿದ್ದ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ೧೯೯೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿವೆ: [[ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೈನಾ]],[[ಡಿಮೋಕ್ರಾಟಿಕ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಕಾಂಗೊ]], [[ಇರಾನ್]], [[ನೈಜೀರಿಯ]],[[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]], [[ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯ]],[[ಸೂಡಾನ್]], ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಮತ್ತು [[ಯೆಮೆನ್]] <ref>{{Cite web |url=http://www.internationaljusticeproject.org/juvWorld.cfm |title=ಜುವೆನಲ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ಸ್(ಎಕ್ಸೆಪ್ಟ್ US) |access-date=2010-04-19 |archive-date=2011-07-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726182207/https://www.internationaljusticeproject.org/juvWorld.cfm |url-status=dead }}</ref> PRC,ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ಯೆಮನ್ ನಂತರ ಕನಿಷ್ಠ ವಯೋಮಿತಿಯನ್ನು ೧೮ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಏರಿಸಿತು.<ref>[https://web.archive.org/web/20030711050351/http://web.amnesty.org/pages/deathpenalty-facts-eng ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]</ref> *[[ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]] ಆಗಿನಿಂದ ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೌಢವಯಸ್ಕರ ೬೧ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದು, ಅವರು ಬಾಲಕರಾಗಿ ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಎಸಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.amnesty.org/en/death-penalty/executions-of-child-offenders-since-1990 |title=ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ |access-date=2021-07-16 |archive-date=2012-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121204044639/http://www.amnesty.org/en/death-penalty/executions-of-child-offenders-since-1990 |url-status=dead }}</ref> PRC ೧೮ರ ವಯಸ್ಸಿನ ಒಳಗಿನವರ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಮಕ್ಕಳ ಮರಣದಂಡನೆ ಜಾರಿಮಾಡಿದ್ದಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web|url=http://web.amnesty.org/library/Index/ENGACT500152004|title=Stop Child Executions! Ending the death penalty for child offenders| publisher= Amnesty International|year=2004|accessdate=2008-02-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041011091708/http://web.amnesty.org/library/Index/ENGACT500152004|archivedate=2004-10-11}}</ref> *ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ೧೬೪೨ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ,ಅಂದಾಜು ೩೬೫<ref>{{Cite web |url=http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?scid=27&did=203#execsus |title=ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಜುವೈನಲ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ U.S. ಎಂಡ್ ಅದರ್ ಕಂಟ್ರೀಸ್ |access-date=2021-08-10 |archive-date=2006-08-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060818232426/http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?scid=27&did=203#execsus |url-status=dead }}</ref> ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳು ಅಮೆರಿಕದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಫೆಡರಲ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದರು.<ref>ರಾಬ್ ಗಲ್ಲಾಗರ್, [http://users.bestweb.net/~rg/execution/JUVENILE.htm ಟೇಬಲ್ ಆಫ್ ಜುವೆನೈಲ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ಸ್ ಇನ್ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಮೆರಿಕಾ/ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, 1642–1959] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615094320/http://users.bestweb.net/~rg/execution/JUVENILE.htm |date=2006-06-15 }}</ref> *ಅಮೆರಿಕದ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ''[[ಥಾಮ್ಸನ್ v.ಓಕ್ಲಹಾಮಾ]]'' (೧೯೮೮)ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ೧೬ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಎಲ್ಲ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ''[[ರೋಪರ್ v.ಸಿಮ್ಮನ್ಸ್]]'' ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ(೨೦೦೫) ಎಲ್ಲ ಬಾಲಾಪರಾಧಿ ಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿತು. ಇದರ ಜತೆಗೆ,೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ,ಅಮೆರಿಕ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ''[[ಆಟ್ಕಿನ್ಸ್ v. ವಿರ್ಜಿನಿಯ]]'' ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ [[ಮನೋವೈಕಲ್ಯ]] ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮರಣದಂಡನೆ ಅಸಂವಿಧಾನಿಕ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. *ಇರಾನ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ,ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯ,ಸೂಡಾನ್ ಮತ್ತು ಯೆಮನ್ ೨೦೦೫ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೮ರ ನಡುವೆ ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಿದೆಯೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದ್ದು, ಬಹುತೇಕ ಮಂದಿ ಇರಾನ್‌ಗೆ ಸೇರಿದವರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.hrw.org/pub/2008/children/HRW.Juv.Death.Penalty.053008.pdf |title=HRW ರಿಪೋರ್ಟ್ |access-date=2021-07-16 |archive-date=2008-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081113084648/http://www.hrw.org/pub/2008/children/HRW.Juv.Death.Penalty.053008.pdf |url-status=dead }}</ref> ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ೩೭(ಎ)ವಿಧಿಯನ್ವಯ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಷೇಧಿಸುವ [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]] [[ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಪ್ಪಂದ|ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ]] [[ಸೊಮಾಲಿಯ]] ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕ (ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಅಮೆರಿಕದ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ನಿರ್ಧಾರಗಳಿದ್ದರೂ) ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಹಿ ಹಾಕಿ [[ಅನುಮೋದಿಸಿದವು]].<ref>UNICEF, [http://www.unicef.org/crc/index_30229.html ಕನ್ವೆನ್ಫನ್ ಆಫ್ ದಿ ರೈಟ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಚೈಲ್ಡ್ – FAQ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160125094459/http://www.unicef.org/crc/index_30229.html |date=2016-01-25 }}: *"ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಪ್ಪಂದವು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕ ಹಾಗೂ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಅಂಗೀಕೃತವಾದ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಪ್ಪಂದ. ಕೇವಲ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು, ಸೊಮಾಲಿಯ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಈ ಪ್ರಮುಖ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಅಂಗೀಕಾರ ನೀಡಿಲ್ಲ. ಸೊಮಾಲಿಯದಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಸರ್ಕಾರವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಸಕ್ತ ಒಪ್ಪಂದ ಅಂಗೀಕಾರಕ್ಕೆ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಅಸಮರ್ಥವೆನಿಸಿದೆ. ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ,ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಅಂಗೀಕಾರಕ್ಕೆ ಇಚ್ಛಿಸುವ ಸೂಚನೆ ನೀಡಿದೆ. * ಆದರೆ ಹಾಗೆ ಇನ್ನೂ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ."</ref> ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉತ್ತೇಜನ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆ ಕುರಿತ UN ಉಪ-ಸಮಿತಿಯು ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯು [[ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನಿನ]][[ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವಕ್ಕೆ]] ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ. U.N. [[ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದ|ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ]] ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಸಹಭಾಗಿಯಾಗಿವೆ. (ಅದರ ವಿಧಿ ೬.೫ರಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ "೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಎಸಗುವ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಬಾರದು..") *ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಲು ಕನಿಷ್ಠ ವಯಸ್ಸು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನದಂಡಗಳ ಆದೇಶದನ್ವಯ ೧೮ವರ್ಷಗಳಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಜಪಾನ್ ಕಾನೂನಿನ್ವಯ,೨೦ರ ವಯೋಮಿತಿಯ ಕೆಳಗಿನ ಯಾರೇ ಆದರೂ ಬಾಲಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ. [[ಮರಣದಂಡನೆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಕ್ತ ಮೂವರು ವ್ಯಕ್ತಿ|ಮರಣದಂಡನೆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಕ್ತ ಮೂವರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿದ್ದು]],೧೮ ಮತ್ತು ೧೯ರ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಈ ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಅವರು ಎಸಗಿದ್ದಾರೆ. ==== ಇರಾನ್‌ ==== [[ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಪ್ಪಂದ]] ಮತ್ತು [[ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದ|ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು]] ಇರಾನ್ ಅನುಮೋದಿಸಿದ್ದರೂ ಸಹ,ಬಾಲಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಮೇಲುಗೈ ಪಡೆದಿದೆ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖಂಡನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದೆ; ಮರಣದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಈ ದಾಖಲೆಯು [[ಮಕ್ಕಳ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಅಭಿಯಾನ|ಮಕ್ಕಳ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಅಭಿಯಾನದ]] ಗಮನಸೆಳೆದಿದೆ. ಇಂತಹ ಮರಣದಂಡನೆಗಳ ಒಟ್ಟು ಜಾಗತಿಕ ಮೊತ್ತದಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಪಾಲು ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟಿದೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸಕ್ತ ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳಾಗಿ(೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ೭೧ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು)ಎಸಗಿದ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೪೦ ಜನರಿದ್ದಾರೆ.<ref name="AP">[http://ap.google.com/article/ALeqM5hEpCQELUurPSUIMGb53VspZr39FQD938IT7G5 ಇರಾನಿಯನ್ ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್ಸ್ ಫೈಟ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080925093538/http://ap.google.com/article/ALeqM5hEpCQELUurPSUIMGb53VspZr39FQD938IT7G5 |date=2008-09-25 }}, ಆಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಡರೈನಿ, [[ಅಸೋಸಿಯೇಟೆಡ್ ಪ್ರೆಸ್]], ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೭, ೨೦೦೮; ಪಡೆದದ್ದು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೨, ೨೦೦೮.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/6244126.stm ಇರಾನ್ ರ‌್ಯಾಪಡ್ ಓವರ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ಸ್],ಪಾಮ್ ಒ ಟೂಲೆ [[BBC]] ಜೂನ್ ೨೭,೨೦೦೭, ಪಡೆದದ್ದು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೨,೨೦೦೮</ref> [[ಮೊಹಮದ್ ಅಸ್ಗಾರಿ,ಅಯಾಜ್ ಮರೋನಿ]] ಮತ್ತು ಮಕ್ವಾನ್ ಮಲೌಡ್‌ಜಾಡೆಗೆ ಹಿಂದಿನ ಫಾಸೀಶಿಕ್ಷೆಗಳಿಂದ ಇರಾನ್‌ನ ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳ ಮರಣದಂಡನೆ ಮತ್ತು ಇಂತಹ ಶಿಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕುರುಹುಗಳಾಯಿತು.<ref name="Fox">[http://www.foxnews.com/story/0,2933,297982,00.html ಇರಾನ್ ಡಸ್ ಫಾರ್ ವರ್ಸ್ ದ್ಯಾನ್ ಇಗ್ನೋರ್ ಗೇಸ್, ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಸೇ], ''[[ಫಾಕ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್]]'' , ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೫, ೨೦೦೭; ಪಡೆದದ್ದು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦, ೨೦೦೮.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7130380.stm ಇರಾನಿಯನ್ ಹ್ಯಾಂಗ್ಡಡ್ ಆಫ್ಟರ್ ವರ್ಟಿಕ್ಟ್ ಸ್ಟೆ]; BBCnews.co.uk; ೨೦೦೭-೧೨-೦೬; ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು ೨೦೦೭-೧೨-೦೬</ref> ==== ಸೊಮಾಲಿಯಾ ==== *[[ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟ|ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಸೊಮಾಲಿಯದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು ಘಟಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರವಿದೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಬಾಲಕಿ ಐಶೊ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಧುಲೋವ್‌ಳನ್ನು [[ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ |ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ]] ಕುತ್ತಿಗೆಯ ಮಟ್ಟದವರೆಗೆ ಹೂಳಿ,೧೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ [[ಕಲ್ಲು ಹೊಡೆದು]] ಸಾಯಿಸಲಾಯಿತು. [[ಇಸ್ಲಾಂ]] ಬಂಡುಕೋರರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿದ್ದ [[ಕಿಸ್ಮಾಯೊ|ಕಿಸ್ಮಾಯೊದ]] [[ಶರಿಯತ್]] ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ [[ವ್ಯಭಿ ಚಾರ]] ಕುರಿತು ತಪ್ಪೊಪ್ಪಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಅವಳಿಗೆ ಕಲ್ಲುಹೊಡೆಯಲಾಯಿತು. ಶರಿಯತ್ ಕಾನೂನನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಅವಳು ಬಯಸಿದ್ದಳೆಂದು ಬಂಡುಕೋರರು ಹೇಳಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web|url=http:/ /news.bbc.co.uk/ 2/hi/africa /7694397.stm|title= Somali woman executed by stoning |date=2008-10-27|publisher=[[BBC News]]|accessdate=೨೦೦೮-೧೦-೩೧}}</ref> *ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವಳು ಅಳುತ್ತಿದ್ದು,ದಯೆ ನೀಡುವಂತೆ ಬೇಡುತ್ತಿದ್ದಳು ಎಂದು ಇತರೆ ಮೂಲಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ.ಅವಳ ಕುತ್ತಿಗೆಮಟ್ಟದವರೆಗೆ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹೂಳುವ ಮುನ್ನ ಹಳ್ಳದೊಳಕ್ಕೆ ಅವಳನ್ನು ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ತಳ್ಳಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿವೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/7708169.stm BBC NEWS | World | Africa | ಸ್ಟೋನಿಂಗ್ ವಿಕ್ಟಿಮ್ 'ಬೆಗ್ಡ್ ಫಾರ್ ಮರ್ಸಿ']</ref> ಬಾಲಕಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ೧೩ ವರ್ಷದವಳಾಗಿದ್ದಳೆಂದು,ಮೂವರು ಪುರುಷರಿಂದ ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದ ನಂತರ ಅಲ್-ಸಭಾ ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳು ಅವಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ್ದರೆಂದು [[ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌|ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ಗೆ]] ನಂತರ ತಿಳಿಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/for-media/press-releases/somalia-girl-stoned-was-child-13-20081031|title=Somalia: Girl stoned was a child of 13|date=2008-10-31|publisher=[[Amnesty International]]|accessdate=೨೦೦೮-೧೦-೩೧|archive-date=2008-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20081109195953/http://www.amnesty.org/en/for-media/press-releases/somalia-girl-stoned-was-child-13-20081031|url-status=dead}}</ref> *ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸೊಮಾಲಿಯದ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಪರಿವರ್ತನೀಯ ಫೆಡರಲ್ ಸರ್ಕಾರ]] [[ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಪ್ಪಂದ|ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು]] ಅನುಮೋದಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿರುವುದಾಗಿ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು [[UNICEF]] ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಸ್ವಾಗತಾರ್ಹ ಪ್ರಯತ್ನವೆಂದು ಶ್ಲಾಘಿಸಿತು.<ref>[http://news.xinhuanet.com/english/2009-11/20/content_12510818.htm UNICEF ಲಾಡ್ಸ್ ಮೂವ್ ಬೈ ಸೊಮಾಲಿಯ ಟು ರ‌್ಯಾಟಿಫೈ ಚೈಲ್ಡ್ ಕನ್ವೆನ್ಷನ್]</ref> === ವಿಧಾನಗಳು === ಮರಣದಂಡನೆಯ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ [[ವಿದ್ಯುದಾಘಾತ]], [[ಗುಂಡುಹಾರಿಸುವ ತುಕಡಿ]] ಅಥವಾ ಇತರೆ ಸ್ವರೂಪದ [[ಗುಂಡುಹಾರಿಸುವಿಕೆ]], [[ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್]] ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕಲ್ಲುಹೊಡೆದು ಸಾಯಿಸುವುದು]],[[ಅನಿಲ ಚೇಂಬರ್]], [[ನೇಣುಶಿಕ್ಷೆ]] ಮತ್ತು [[ಮಾರಕ ಚುಚ್ಚು ಮದ್ದು]] ಸೇರಿವೆ. == ವಿವಾದ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆ == *ಮರಣದಂಡನೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಾದಿತ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. [[ನಿರ್ದೋಷಿ ಜನರ ಮರಣದಂಡನೆ|ನಿರ್ದೋಷಿ ಜನರ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ]] ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸುತ್ತಿದೆಯೆಂದು ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿಗಳು ವಾದಿಸಿದರೆ,ಅದರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವು [[ನ್ಯಾಯ]] ನೀಡುವುದಲ್ಲ, ಆದರೆ [[ಸೇಡು]] ತೀರಿಸಲು ಹಾಗೂ ಹಣ ಉಳಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಯು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚಿನ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ. *ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವಾಗ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮತ್ತು ಬಡವರ ವಿರುದ್ಧ ತಾರತಮ್ಯ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಅದು ಅಪರಾಧಿಯ [[ಜೀವಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು]] ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="deathPenaltyFocus" /> ಹತ್ಯೆಕೋರರಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯು [[ಪ್ರತೀಕಾರ|ಪ್ರತೀಕಾರದ]] ತತ್ವದಿಂದ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಯು ಸಮಾನವಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತಡೆಯಲ್ಲ, ಜೀವಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕಠೋರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆಯು ಜೀವಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅದರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ. === ನ್ಯಾಯಬಾಹಿರ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು === *ನ್ಯಾಯಬಾಹಿರ ಮರಣದಂಡನೆಯು [[ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೈಫಲ್ಯ|ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೈಫಲ್ಯವಾಗಿದ್ದು]],ಮರಣದಂಡನೆ ಮೂಲಕ ಅಮಾಯಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾವಿಗೀಡು ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಘಟಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=412&scid=6 |title=ಇನ್ನೊಸೆನ್ಸ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ |access-date=2021-08-10 |archive-date=2007-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070208061615/http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=412&scid=6 |url-status=dead }}</ref> ಅನೇಕ ಜನರು ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಅಮಾಯಕ ಬಲಿಪಶುಗಳೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://capitaldefenseweekly.com/innocent.html |title=ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ವೀಕ್ಲಿ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2007-08-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070804222621/http://capitaldefenseweekly.com/innocent.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.justicedenied.org/executed.htm ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಟಡ್ ಇನ್ನೊಸೆಂಟ್ಸ್]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mitglied.lycos.de/PeterWill/penal9.htm |title=ರಾಂಗ್‌ಫುಲ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ಸ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2009-05-22 |archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20090522224521/http://mitglied.lycos.de/PeterWill/penal9.htm |url-status=dead }}</ref> ನಿರ್ದೋಷಿತ್ವದ ಬಲವಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಅಥವಾ ತಪ್ಪು ಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ಅನುಮಾನವಿದ್ದರೂ,೩೯ ಮರಣದಂಡನೆಗಳನ್ನು U.S.ನಲ್ಲಿ ಜಾರಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ಹೊಸದಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾದ [[DNA ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ|DNA ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರವು]] U.S.ನಲ್ಲಿ ೧೯೯೨ರಿಂದೀಚೆಗೆ ೧೫ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು [[ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದ]] ಕೈದಿಗಳನ್ನು [[ದೋಷಮುಕ್ತ|ದೋಷಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು]].ಆದರೆ ಕೆಲವೇಕೆಲವು ಮರಣದಂಡನೆ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ DNA ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಲಭ್ಯವಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.innocenceproject.org/Content/575.php |title=ದಿ ಇನ್ನೋಸೆನ್ಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ – ನ್ಯೂಸ್ ಎಂಡ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್: ಪ್ರೆಸ್ ರಿಲೀಸಸ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2010-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100702223208/http://www.innocenceproject.org/Content/575.php |url-status=dead }}</ref> *UKಯಲ್ಲಿ [[ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಪ್ರಕರಣ ಪರಾಮರ್ಶೆ ಆಯೋಗ|ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಪ್ರಕರಣ ಪರಾಮರ್ಶೆ ಆಯೋಗದ]] ಪುನರ್‌ಪರಿಶೀಲನೆಗಳಿಂದ ೧೯೫೦ ಮತ್ತು ೧೯೫೩ರ ನಡುವೆ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದವರ ಬಂಧುಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಮತ್ತು ಮೂರು ದೋಷಮುಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ವೇಲ್ಸ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ವೇಲ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆ ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೭ ಸರಾಸರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. === ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯ === *[[ಕೆನಡಾ]], [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]], [[ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕ]], [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್‌|ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆಯು ಬೇರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಜನಪ್ರಿಯವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ,ಮಕ್ಕಳ ಹತ್ಯೆ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಪ್ರಕರಣಗಳು ಮರಣದಂಡನೆ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಬೆಂಬಲದ ಅಲೆಯನ್ನು ಉಕ್ಕಿಸಿವೆ. [[ಗ್ರೇಹೌಂಡ್ ಬಸ್ ತಲೆಕತ್ತರಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣ]], [[ಪೋರ್ಟ್ ಆರ್ಥರ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ ಬಾಂಬಿಂಗ್ ಪ್ರಕರಣ]] ಮುಂತಾದವು ಭಾವಾನಾತ್ಮಕ ಆಧಾರಿತ ವಾಗಿದ್ದು, ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮಾಸಿಹೋಗುತ್ತವೆ. *ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ೨೦೦೦ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ರ ನಡುವೆ,ಮರಣದಂಡನೆ ವಾಪಸಿಗೆ ಬೆಂಬಲವು ೪೪% ನಿಂದ ೪೦%ಗೆ ಕುಸಿಯಿತು.ಅದರ ವಾಪಸಾತಿಗೆ ವಿರೋಧವು ೪೩% ರಿಂದ ೪೬%ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿ ಬಹುಮತದ ಬೆಂಬಲದಿಂದ ಬಹುಮತದ ವಿರೋಧಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರವಾಗಿದ್ದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿತು.<ref>http://www.cbc.ca/politics/story/೨೦೧೦/೦೩/೧೮/ekos-poll೦೧೮.html{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು. *ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ನಿರಂಕುಶ ಆಡಳಿತದಿಂದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಬದಲಾದಾಗ,ಅಥವಾ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಅದು ಒಂದು ಷರತ್ತಾಗಿದ್ದಾಗ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅಮೆರಿಕವು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಅಪವಾದ: ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ನಿಷೇಧ ಹೇರಿದ್ದವು.(ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚಿನದು [[ಮಿಚಿಗನ್]],ಅಲ್ಲಿ ೧೮೪೭ರಲ್ಲೇ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಾಗಿತ್ತು, ಉಳಿದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಇಂದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. *ಮರಣದಂಡನೆಯು ಒಂದು ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಷಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದು, ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಚರ್ಚೆಗೆ ಆಸ್ಪದ ಕಲ್ಪಿಸಿದೆ. ಉಳಿದ ಕಡೆ,ಮರಣದಂಡನೆ ಅರ್ಹತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಕ್ರಿಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚೆಯ ಫಲವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಾಗುವುದು ಅಪರೂಪ. ರದ್ದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ,ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಿರ್ದಯ ಹತ್ಯೆಗಳ ನಂತರ ಚರ್ಚೆಯು ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಜೀವಂತಿಕೆ ಪಡೆಯಿತು.ಆದರೂ ಕೆಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅದನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿದ ನಂತರ ವಾಪಸು ತಂದವು. *ಆದಾಗ್ಯೂ ಹತ್ಯೆಗಳು ಅಥವಾ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ ದಾಳಿಗಳು ಮುಂತಾದ ಗಂಭೀರ, ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಅಪರಾಧಗಳ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದ [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಜಮೈಕಾ]] ಮುಂತಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದತಿಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಮರಣದಂಡನೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ,ಕೆಲವು ವೇಳೆ ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದ ಚರ್ಚೆಯು ಪುನಃ ಜೀವಂತಿಕೆ ಪಡೆಯಿತು.ಆದರೂ ಇದು ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸುಧಾರಿಸುವ ಶಾಸಕಾಂಗ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. *ಇಸವಿ ೨೦೦೦ದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗ್ಯಾಲಪ್ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ,"ಮರಣದಂಡನೆ ಪರವಾಗಿ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಬೆಂಬಲ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದ್ದು,ಈ ಸ್ವರೂಪದ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಪರವಾಗಿರುವುದಾಗಿ ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು(೫೨%)ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು". ವಿವಿಧ ಫಲಿತಾಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ [http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=2165 ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927203428/http://www.deathpenaltyinfo.org/article.php?did=2165 |date=2007-09-27 }} ನಡೆಸಲಾಯಿತು.ಗ್ಯಾಲಪ್ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ, ಹತ್ಯೆಯಿಂದ ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ೬೪% ಅಮೆರಿಕನ್ನರು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರೆ, ೩೦% ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧವಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ೫% ಯಾವ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref>[http://www.gallup.com/poll/1606/Death-Penalty.aspx 2008 ಗ್ಯಾಲಪ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಪೋಲ್].</ref> *ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ U.S.ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳು ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಮರಣದಂಡನೆ ಪರವಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ತೋರಿಸಿದೆ. ಜುಲೈ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ [[ABC ನ್ಯೂಸ್]] ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಪರವಾಗಿ ೬೫ ಶೇಕಡ ಜನರಿದ್ದು,೨೦೦೦ದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref>ABC ಸುದ್ದಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ, [http://abcnews.go.com/images/Politics/1015a3DeathPenalty.pdf "ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌‌ಮೆಂಟ್, 30 ಇಯರ್ಸ್ ಆನ್: ಸಪೋರ್ಟ್, ಬಟ್ ಆಂಬಿವೇಲೆಸ್ಸ್ ಆಸ್ ವೆಲ್ "] (PDF, ಜುಲೈ ೧, ೨೦೦೬).</ref> ಮೇ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಗ್ಯಾಲಪ್ ಸಮೀಕ್ಷೆ|ಗ್ಯಾಲಪ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ]] ಪ್ರಕಾರ, ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಹೇರಬಾರದು ಎಂದು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಅಮೆರಿಕದ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರೆ, ೬೦ ಶೇಕಡ ಜನರು ಅದನ್ನು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಬೇಕೆಂದು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ.<ref>[http://www.pollingreport.com/crime.htm ಕ್ರೈಮ್].</ref> ಆದರೂ ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಅಥವಾ [[ಪೆರೋಲ್ ರಹಿತ ಜೀವಾವಧಿ]] ನಡುವೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವಂತೆ ಕೇಳಿದಾಗ, ಅಥವಾ ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ವಿಧಾನ ಕುರಿತು ಕೇಳಿದಾಗ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದವು.<ref>[http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&amp;list=3 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818182208/http://publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&list=3 |date=2007-08-18 }} [http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&amp;list=10 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818182523/http://publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&list=10 |date=2007-08-18 }}</ref> ಸರಿಸುಮಾರು ೧೦ರಲ್ಲಿ ೬ ಜನರು ಮರಣದಂಡನೆ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು [[ತಡೆ|ತಡೆಯುತ್ತೆಂದು]] ತಮಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಕಳೆದ ಐದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಒಬ್ಬ ನಿರ್ದೋಷಿಯನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಬಹುತೇಕರು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ.<ref>[http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&amp;list=5 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161116230550/http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&list=5 |date=2016-11-16 }} [http://www.publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&amp;list=8 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070818182707/http://publicagenda.org/issues/major_proposals_detail.cfm?issue_type=crime&list=8 |date=2007-08-18 }}</ref> === ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:04CFREU-Article2-Crop.jpg|thumb|left|350px|ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸನ್ನದಿನ ವಿಧಿ 2 EUನಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಷೇಧವನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಿದೆ.]] *[[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ|ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯು]] ಪ್ರಧಾನ ಸಭೆಯ ೬೨ನೇ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ನಿಷೇಧ ಹೇರಿ [[ನಿರ್ಣಯ|ನಿರ್ಣಯವೊಂದನ್ನು]] ಮಂಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=http://www. worldcoalition.org/ modules/news/ article.php?storyid=10|title=Journée contre la peine de mort : le monde décide!|author=Thomas Hubert|date=2007-06-29|language=French|publisher=Coalition Mondiale}}</ref><ref>[http://web.amnesty.org/pages/deathpenalty-index-eng ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120718115320/web.amnesty.org/pages/deathpenalty-index-eng |date=2012-07-18 }}.</ref> *ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಪ್ರಧಾನ ಸಭೆಯ ಮೂರನೇ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕರಡು ನಿರ್ಣಯದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ೨೦೦೭ರ ನವೆಂಬರ್ ೧೫ರಂದು ನಿರ್ಣಯದ ಪರವಾಗಿ ೯೯-೫೨ ಮತಗಳು ಲಭಿಸಿ,೩೩ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಗೈರುಹಾಜರಿಯಾಗಿದ್ದವು. ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಡಿ.೧೮ರಂದು ಪ್ರಧಾನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮತಕ್ಕೆ ಹಾಕಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/news-and-updates/news/un-set-key-death-penalty-vote-20071209|title=UN set for key death penalty vote|publisher=Amnesty International|date=2007-12-09|accessdate=2008-02-12|archive-date=2008-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080215001040/http://www.amnesty.org/en/news-and-updates/news/un-set-key-death-penalty-vote-20071209|url-status=dead}}</ref><ref>[https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1212297 ಸಂಪರ್ಕ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ – ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ಜಾಗತಿಕ ಅಭಿಯಾನ ಚಾಲನೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. – ಟೆರಿ ಡೇವಿಸ್ ಹೇಳಿಕೆ, ಯುರೋಪ್ ಮಂಡಳಿಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ].</ref><ref>[https://www.un.org/ga/news/news.asp?NewsID=24679&amp;Cr=general&amp;Cr1=assembly UN ಜನರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ – ಲೇಟೆಸ್ಟ್ ಫ್ರಂ ದಿ UN ನ್ಯೂಸ್ ಸೆಂಟರ್].</ref> *ಪುನಃ ೨೦೦೮ರ ನವೆಂಬರ್ ೨೦ರಂದು,UN ಪ್ರಧಾನ ಸಭೆ(ಮೂರನೇ ಸಮಿತಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವ ಎರಡನೇ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದವು. ಕರಡು ನಿರ್ಣಯದ ಪರವಾಗಿ ೧೦೫ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮತಚಲಾಯಿಸಿದರೆ,೪೮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ವಿರುದ್ಧ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದವು ಮತ್ತು ೩೧ ಮಂದಿ ಗೈರುಹಾಜರಾಗಿದ್ದರು. ಮರಣದಂಡನೆ ಪರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳ ಸಾಲಿಗೆ ಪ್ರಚಂಡ ಸೋಲು ಉಂಟಾಯಿತು. ಅದು ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಬದ್ಥತೆಗೊಳಗಾಗದ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿ(೧೦೪ರಿಂದ ೫೪,೨೯ ಗೈರುಹಾಜರಿಗಳು)ಮರಣದಂಡನೆ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅವುಗಳಿಗೆ ನಿಷೇಧ ಹೇರಬೇಕೆಂದು ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಕೋರಿತು.<ref>{{Cite web|url=http://www.reuters.com/article/topNews/idUSN1849885920071218|title=U.N. Assembly calls for moratorium on death penalty|publisher=Reuters}}</ref> *ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಗಳು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿವೆ.೬ನೇ ಒಪ್ಪಂದ(ಶಾಂತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರದ್ದು)ಮತ್ತು ೧೩ನೇ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ(ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ರದ್ದು)[[ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಐರೋಪ್ಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆ|ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಐರೋಪ್ಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆವರೆಗೆ]] ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅಮೆರಿಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಎರಡನೇ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.ಆದರೆ ಅಮೆರಿಕ ಖಂಡದ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅವುಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕ. *ಪ್ರಸಕ್ತ ಕಾರ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಬಹುತೇಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಗಂಭೀರ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಷೇಧ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದು, [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಡಂಬಡಿಕೆ|ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಗರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಒಡಂಬಡಿಕೆಅವುಗಳಲ್ಲಿ]] ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ,ಇತರೆ ಎಲ್ಲ ಒಪ್ಪಂದಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಷೇಧಿಸುವ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕ ನಿಷೇಧಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಐಚ್ಛಿಕ ಒಪ್ಪಂದವಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www2. ohchr. org/english/law/ccpr-death.htm|title=Second Optional Protocol to the ICCPR|accessdate=2007-12-08|publisher=Office of the UN High Commissioner on Human Rights}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *ಅನೇಕ [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಘಟನೆ|ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳು]] ಸದಸ್ಯತ್ವ ಪಡೆಯಲು ಮರಣದಂಡನೆ ನಿರ್ಮೂಲನೆಯನ್ನು(ಶಾಂತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ) ಅಗತ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ(EU)ಮತ್ತು [[ಐರೋಪ್ಯ ಮಂಡಳಿ]]. EUಮತ್ತು ಯುರೋಪ್ ಮಂಡಳಿ ಮಧ್ಯಂತರ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ [[ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಥಗಿತ|ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಥಗಿತಕ್ಕೆ]] ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಚಿಸಿದವು. *ರಷ್ಯಾ ಯುರೋಪ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದರೂ, ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾದಾಗಿನಿಂದ ಅದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಬಳಕೆಗೆ ತಂದಿಲ್ಲ. ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು,[[ಕಾನೂನು ರೀತ್ಯ]] ಶಾಂತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದುಮಾಡಿ, [[ನೈಜ|ನೈಜವಾಗಿ]] ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ [http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=187&amp;CM=8&amp;DF=11/20/2007&amp;CL=ENG ಒಪ್ಪಂದ ಸಂಖ್ಯೆ 13] ನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಯುದ್ಧದ ಬೆದರಿಕೆ ಸನ್ನಿಹಿತವಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ(ಆರ್ಮೇನಿಯ, ಲ್ಯಾಟ್ವಿಯ,ಪೋಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೇನ್)ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಯಾವುದೇ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕರಾರಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref>[https://www.amnesty.org/en/death-penalty/ratification-of-international-treaties ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150117112033/http://www.amnesty.org/en/death-penalty/ratification-of-international-treaties |date=2015-01-17 }}.</ref> *ಇಟಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಚ್ ೩,೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಇತ್ತೀಚಿನದಾಗಿದೆ. [[ಟರ್ಕಿ]] ಇತ್ತೀಚೆಗೆ,EU ಸದಸ್ಯತ್ವ ಪಡೆಯುವ ಕ್ರಮವಾಗಿ ತನ್ನ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ, ಟರ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಮರಣದಂಡನೆ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿಯಾದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ''ವಾಸ್ತವ'' ನಿಷೇಧವಿತ್ತು. ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಶಾಂತಿಕಾಲದ ಕಾನೂನಿನಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ತೆಗೆಯಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಮೇ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಟರ್ಕಿ ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೂ ಅದನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿತು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಐರೋಪ್ಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಒಪ್ಪಂದ ನಂ.೧೩ನ್ನು ಟರ್ಕಿ ಅನುಮೋದಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲವಾಗಿ,ಯುರೋಪ್ ಮರಣದಂಡನೆ ಆಚರಣೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಖಂಡವಾಯಿತು.ಆದರೆ ರಷ್ಯಾ ಬಿಟ್ಟರೆ ಎಲ್ಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಐರೋಪ್ಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ೬ನೇ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಿಷೇಧಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು.ಆದರೆ ಯುರೋಪ್ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಲ್ಲದ [[ಬೆಲಾರಸ್]] ಏಕೈಕ ಅಪವಾದವಾಯಿತು. [[ಐರೋಪ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಸಂಸದೀಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ|ಐರೋಪ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಸಂಸದೀಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯು]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿರುವ ಯುರೋಪ್ ಮಂಡಳಿ ವೀಕ್ಷಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ U.S ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹೇರುತ್ತಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವಂತೆ ಅಥವಾ ಅವರ ವೀಕ್ಷಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಿದೆ. *EU ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಷೇಧಿಸುವುದರ ಜತೆಗೆ,EU ಬಂಧಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರ ಮರಣದಂಡನೆ ಕೋರಬಹುದಾದ ಕಾರಣ ಬಂಧಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ವರ್ಗಾವಣೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ನಿಷೇಧಿಸಿತು.ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಪೈಕಿ(NGOs)ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾವಲು ಸಮಿತಿ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಗಮನಸೆಳೆದಿವೆ. ಇಂತಹ ಅನೇಕ NGOಗಳು ಜತೆಗೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು, ಸ್ಥಳೀಯ ಮಂಡಳಿಗಳು ಮತ್ತು ವಕೀಲರ ಸಂಘಗಳು ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ [[ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ವಿಶ್ವ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಕೂಟ|ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ವಿಶ್ವ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಕೂಟವನ್ನು]] ರಚಿಸಿದವು. == ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು == === ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ === ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮೀಯರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ. ಐದು ಉಪದೇಶಗಳಲ್ಲಿ(ಪಂಕ-ಸಿಲಾ)ಮೊದಲನೆಯದು ಜೀವನಾಶದಿಂದ ದೂರವುಳಿಯುವುದು.[[ಧಮ್ಮಪದದ]] ಅಧ್ಯಾಯ ೧೦ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ: :ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಭಯಪಡುತ್ತಾರೆ; ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಸಾವಿಗೆ ಭಯಪಡುತ್ತಾರೆ,ನಿಮ್ಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಬೇಡಿ ಅಥವಾ ಹತ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣಕರ್ತರಾಗಬೇಡಿ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಹೆದರುತ್ತಾರೆ; ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಜೀವನ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾರೆ, ನಿಮ್ಮ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹತ್ಯೆಮಾಡಬೇಡಿ,ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಕರ್ತರಾಗಬೇಡಿ. ಅಧ್ಯಾಯ ೨೬, ಧಮ್ಮಪದದ ಅಂತಿಮ ಅಧ್ಯಾಯ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ,"ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ, ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರೆ ಅವರನ್ನು ನಾನು [[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]] ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇನೆ. ಅವನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಹತ್ಯೆಗೆ ಇತರರಿಗೆ ನೆರವಾಗು ವುದಿಲ್ಲ." ಈ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಬೌದ್ಧಮತೀಯರು ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ದಾರಿ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನಿನ ಕ್ರಮವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ಆಣತಿ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ(ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ). ಆದಾಗ್ಯೂ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದೊಂದಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಾಗಿ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿವಾದ ಉಂಟಾಗಿದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ,ಅಧಿಕೃತ ಧರ್ಮ [[ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವಾಗಿರುವ]] ಅನೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳು ಕೆಲವು ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಹೇರಿವೆ. ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅಪವಾದವೆಂದರೆ ೮೧೮ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಸಾಗಾ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿರುವುದು. ಇದು ೧೧೬೫ರವರೆಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು.ಆದರೂ ಖಾಸಗೀ ಜಹಗೀರುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತೀಕಾರದ ರೂಪವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಗಳು ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜಪಾನ್ ಈಗಲೂ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಹೇರಿದೆ.ಆದರೂ ಕೆಲವು ಇತ್ತೀಚಿನ ನ್ಯಾಯಖಾತೆ ಸಚಿವರು ತಮ್ಮ [[ಬೌದ್ದಧರ್ಮ|ಬೌದ್ದಧರ್ಮದ]] ನಂಬಿಕೆಗಳ ಕಾರಣವನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಿ ಸಾವಿನ ವಾರಂಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಅಂಕಿತ ಹಾಕಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7694483.stm ಜಪಾನ್ ಹ್ಯಾಂಗ್ಸ್ ಟು ಮೋರ್ ಆನ್ ಡೆತ್ ರೊ(ಸೀ ಆಲ್ಸೋ ಪ್ಯಾರಾಗ್ರಾಫ್ 11]</ref> ಇತರೆ ಬೌದ್ಧಮತೀಯ ಬಹುತೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತನ್ನ ನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಭೂತಾನ್]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದೆ.ಆದರೆ [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್]] ಇನ್ನೂ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ [[ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ]] ಅಧಿಕೃತ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. === ಜುಡೈಸಮ್ === *[[ಜುಡೈಸಮ್‌|ಜುಡೈಸಮ್‌ನ]] ಅಧಿಕೃತ ಬೋಧನೆಗಳು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರದ ಮಟ್ಟ ತೀವ್ರ ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ. ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಟಾಲ್ಮುಡಿಕ್ ನಿರ್ಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ,ಮರಣದಂಡನೆ ಅನುಮೋದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಅಸಾಧ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾಲ್ಪನಿಕವಾಗಿಸಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಮೂವರು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ''[[ಬೇಟ್ ಡಿನ್]]'' ‌(ಕೋರ್ಟ್)ನಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. *ಅದನ್ನು ಕನಿಷ್ಠ ೨೩ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ''[[ಸಾನೇಡ್ರಿನ್]]'' ನ್ಯಾಯತೀರ್ಮಾನ ಮಾಡಬೇಕು.<ref>[[ಬೆಬಿಲೋನಿಯನ್ ಟಾಲ್ಮಡ್]] [[ಸನ್ನೆಡ್ರಿನ್]] ೨ಎ</ref> [[ಜರೂಸಲೇಂ ಮಂದಿರ]] ನಾಶವಾದ ೭೦ <small>CE</small>ಗೆ ೪೦ ವರ್ಷಗಳ ಮುಂಚೆ ಅಂದರೆ ೩೦ <small>CE</small>ನಲ್ಲಿ,[[ಸಾನೆಡ್ರಿನ್]] ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಿತು. ಅದನ್ನು ಶಿಕ್ಷೆಯ ತೀವ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕವಾಗಿ ಗರಿಷ್ಠ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿರಿಸಿತು. *ಅಂತಿಮವಾಗಿ ದೇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅದನ್ನು ಬಳಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿಸಿ, ತಪ್ಪು ಮಾಡುವ ಮನುಷ್ಯ ರಿಗಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿತು.<ref>[[ಜೆರುಸಲೆಂ ಟಾಲ್ಮಡ್]] (ಸನೆಡ್ರಿನ್ ೪೧ ಎ)</ref> [[ಜುಡೈಸಿಮ್]] ಬಹುತೇಕ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷೇಧಿಸಿ ದರು ಅಥವಾ [[ನರಹತ್ಯೆ|ನರಹತ್ಯೆಯ]] ಸಮಗ್ರ ದಾಖಲೆಯಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರದೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವು ಪರಮಾವಧಿಯ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಕಾನೂನುಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಕಡೆ,೧೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಕಾನೂನು ಪಂಡಿತ [[ಮೈಮೋನೈಡ್ಸ್]] ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಉಕ್ತಿಯನ್ನು ಓದುತ್ತಾರೆ, :"ಒಬ್ಬ ನಿರ್ದೋಷಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಾವಿರ ಮಂದಿ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರನ್ನು ದೋಷಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು ಹಾಗೂ ತೃಪ್ತಿಕರ."ಸಂಪೂರ್ಣ ಖಾತರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳಿರುವಾಗ ಆರೋಪಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವುದು ರುಜುವಾತಿನ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಜಾರುವ ಇಳಿಜಾರಿಗೆ ದಾರಿ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ,ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಾವು ಕೇವಲ "ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಇಚ್ಛೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸುತ್ತೇವೆ" ಎಂದು ಮೈಮೋನೈಡ್ಸ್ ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಗಾಂಭೀರ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ ಜನರ ಗೌರವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕಾನೂನು ಸ್ವಯಂ ಹದ್ದುಗಣ್ಣಿನಿಂದ ಕಾಯುವ ಅಗತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮೈಮೋನೈಡ್ಸ್ ಕಳಕಳಿ ವಹಿಸಿದ್ದರು. === ಇಸ್ಲಾಂ === *[[ಇಸ್ಲಾಂ]] ಪಂಡಿತರು ಅದು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ,ಬಲಿಪಶು ಅಥವಾ ಬಲಿಪಶುವಿನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಕ್ಷಮೆ ನೀಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ.[[ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ತತ್ವ]]''(ಫಿಕ್)'' ನಲ್ಲಿ ನಿಷೇಧ ಮಾಡಬಾರದ್ದರ ನಿಷೇಧವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ,ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ದೃಢೀಕರಿಸಲಾದ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. [[ಷರಿಯತ್ ಕಾನೂನು]] ಅಥವಾ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಕಾನೂನಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವಿಕ ಮರಣದಂಡನೆ ಸ್ವರೂಪದ ಬಗ್ಗೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. *[[ಇಸ್ಲಾಂನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಭ್ರಷ್ಟತೆ]] ಮತ್ತು [[ಇಸ್ಲಾಂನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಹೊಡೆದು ಸಾಯಿಸುವುದು]] ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಷಯಗಳಾಗಿವೆ.ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ,ಕುರಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿರುವಂತೆ,ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುರಾನ್ ಅನೇಕ ''ಹ್ಯಾಡ್'' (ಸ್ಥಿರ)ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ, ಅತ್ಯಾಚಾರ ಸೇರಿ ಮರಣದಂಡನೆ ನಿಗದಿಮಾಡಿದ್ದರೂ,ಹತ್ಯೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ನಾಗರಿಕ ಅಪರಾಧ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ''ಕಿಸಾಸ್'' (ಪ್ರತೀಕಾರ)ಕಾನೂನಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ. *ಅಪರಾಧಿಗೆ ಆಡಳಿತವು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕೇ ಅಥವಾ ಅಪರಾಧಿ ''ದಿಯಾ'' ([[ಪರಿಹಾರ ಧನ]])ವನ್ನು ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ನೀಡಬೇಕೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಬಲಿಪಶುವಿನ ಬಂಧುಗಳು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9020149/capital-punishment ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ – ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೋಪೀಡಿಯ]</ref> "ಯಾರೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಂದರೆ-ಅದು ಹತ್ಯೆಗಾಗಿ ಕೊಂದ ಹೊರತು ಅಥವಾ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಕಿಡಿಗೇಡಿತನ ಹಬ್ಬಿಸಲು ಕೊಂದಿದ್ದರೆ, ಅವನು ಎಲ್ಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಂದ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಭಾವಿಸಲಾಗುವುದು. ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸಿದ್ದರೆ,ಅವನು ಎಲ್ಲ ಜನರ ಜೀವಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿದ ರೀತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.(ಕುರಾನ್ ೫:೩೨) "ನೆಲದಲ್ಲಿ ಕಿಡಿಗೇಡಿತನ ಹಬ್ಬಿಸುವುದೆಂದರೆ ಅನೇಕ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದಾಗಿದೆ. *ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ,ಇಡೀ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವನ್ನು ಅಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವ ಅಪರಾಧಗಳು ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅಪರಾಧಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ : (೧) ದ್ರೋಹ,ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಶತ್ರುವಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಾಗ,(೨)ಧರ್ಮಭ್ರಷ್ಟತೆ,ಧರ್ಮವನ್ನು ತೊರೆದುಹೋದಾಗ,(೩)ನೆಲ, ಕಡಲು ಅಥವಾ ವಾಯುಗಳ್ಳತನ(ಅಪಹರಣ)(೪)ಅತ್ಯಾಚಾರ;(೫)ವ್ಯಭಿಚಾರ;(೬)ಸಲಿಂಗ ಕಾಮದ ನಡವಳಿಕೆ<ref>{{Cite web |url=http://islam.about.com/cs/law/a/c_punishment.htm |title=ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಇಸ್ಲಾಂ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2017-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170130232409/http://islam.about.com/cs/law/a/c_punishment.htm |url-status=dead }}</ref> === ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ === *ಆದರೆ ಕೆಲವರು [[ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತ|ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತನ]] ಬೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ [[ಇನ್ನೊಂದು ಕೆನ್ನೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವುದಕ್ಕೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ [[ಲ್ಯೂಕ್ ಸುವಾರ್ತೆ]] ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಥಿವ್ ಸುವಾರ್ತೆ|ಮ್ಯಾಥಿವ್ ಸುವಾರ್ತೆಯಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಕೆಲವರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು{{Bwe|John|8|7}}ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣಿಯೊಬ್ಬಳಿಗೆ [[ಕಲ್ಲು ಹೊಡೆಯುವ]] ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತ, ಈ ಪದದೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪಿಗೆ ಗದರಿಸುತ್ತಾನೆ. * "ಯಾರು ಪಾಪ ಮಾಡಿಲ್ಲವೇ ಅವರು ಮೊದಲ ಕಲ್ಲನ್ನು ಬೀಸಲಿ" ಉಳಿದವರು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಾರೆ.{{Bwe|Romans|13|3-4}} ಅಲ್ಲದೇ, ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಬೆಂಬಲವಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳ ಇಡೀ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೇ ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕ್ರೈಸ್ತರ ನಿಲುವುಗಳು ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.religioustolerance.org/exe_bibl2.htm |title=ವಾಟ್ ದಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಚರ್ಸ್ ಸೇ ಎಬೌಟ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ – ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ |access-date=2010-04-19 |archive-date=2017-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011070831/http://www.religioustolerance.org/exe_bibl2.htm |url-status=dead }}</ref> ೬ನೇ [[ದೈವಾಜ್ಞೆ]] ([[ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್]] ಮತ್ತು [[ಲುಥೇರನ್]] ಚರ್ಚ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಐದನೆಯದು)ಯಲ್ಲಿ 'ನೀನು ಕೊಲ್ಲಬಾರದು' ಎಂದು ಬೋಧಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಎಂದು ಕೆಲವು ಪಂಥಗಳು ಹೇಳಿದರೆ 'ನೀನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಬಾರದು' ಎಂದು ಬೋಧಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಇನ್ನುಳಿದ ಪಂಧಗಳು ಹೇಳಿವೆ. *ಕೆಲವು ಪಂಥಗಳು ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಠಿಣ ನಿಲುವು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ,ಇಂತಹ ಪಂಥಗಳ ಕ್ರೈಸ್ತರು ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಸ್ವತಂತ್ರರು.<ref>[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/christianethics/capitalpunishment_1.shtml BBC – ರಿಲಿಜಿಯನ್ &amp; ಎಥಿಕ್ಸ್ – ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್: ಇಂಟರೊಡಕ್ಷನ್]</ref> ==== ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ==== [[ಚರ್ಚ್]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಧೆಯ ಸ್ವರೂಪದ ಶಿಕ್ಷೆಯೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದೆ.ಮತಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧಿಕಾರಿ [[ಥಾಮಸ್ ಅಕ್ವಿನಾಸ್]] ಅವರ ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವರು ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಅಗತ್ಯ [[ತಡೆ]] ಮತ್ತು ನಿವಾರಣೆ ವಿಧಾನವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸೇಡಿನ ವಿಧಾನವಾಗಿ ಅಲ್ಲ.([[ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತು ಅಕ್ವಿನಾಸ್]] ಕೂಡ ನೋಡಿ) [[ರೋಮನ್ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ ಪುಸ್ತಕ|ರೋಮನ್ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ ಪುಸ್ತಕವು]] ಈ ಬೋಧನೆಯನ್ನು ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ: <blockquote> ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಧೆಯು ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.ಅವರಿಗೆ ಕಾನೂನು ಹಾಗೂ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮೂಲಕ ಜೀವ ನೀಡುವ ಅಥವಾ ಜೀವ ತೆಗೆಯುವ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲಾಗಿದ್ದು,ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡಿ,ನಿರ್ದೋಷಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಅಧಿಕಾರದ ಕೇವಲ ಬಳಕೆಯು,ಹತ್ಯೆ ಅಪರಾಧ ಒಳಪಡುವುದರಿಂದ ದೂರವಾಗಿದ್ದರೂ, ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವ ಈ ದೈವಾಜ್ಞೆಗೆ ಪರಮ ನಿಷ್ಠೆ ತೋರಿಸುವ ಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ದೈವಾಜ್ಞೆಯ ಗುರಿಯು ಮಾನವ ಜೀವಕ್ಕೆ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆ ನೀಡುವುದಾಗಿದೆ. ಈಗ ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಪ್ರತೀಕಾರ ತೀರಿಸುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಆಡಳಿತ ನೀಡುವ ಶಿಕ್ಷೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಗುರಿಯತ್ತ ವಾಲಿವೆ.ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಆಕ್ರೋಶ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರವನ್ನು ದಮನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಜೀವಕ್ಕೆ ಭದ್ರತೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಡೇವಿಡ್‌ನ ಈ ಪದಗಳು: ನೆಲದ ಎಲ್ಲ ದುಷ್ಟರನ್ನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ನಾನು ಸಾವಿಗೆ ಗುರಿಮಾಡಿದೆ,ದೇವರ ನಗರದಿಂದ ಎಲ್ಲ ಅಧರ್ಮದ ಪಾತಕಿಗಳನ್ನು ನಾನು ಕಡಿಯಬಹುದು.<ref>http://www.cin.org/users/james/ebooks/master/trent/tcomm೦೫.htm{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref></blockquote> [[ಎವಾಂಗಲಿಯಂ ವಿಟಾ]](ಜೀವನದ ಸುವಾರ್ತೆ)ಯಲ್ಲಿ [[ಪೋಪ್ ಜಾನ್ ಪಾಲ್ II]] ಈ ಹೀಗೆಂದು ಸಲಹೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ,ಅಪರಾಧಿಯಿಂದ ಸಮಾಜವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಏಕೈಕ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಮರಣದಂಡನೆ ನೀಡಬೇಕೇ ವಿನಾ ಬೇರೆ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು,ಶಿಕ್ಷೆಯು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲದೇ ಅಪರಾಧಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವ ವಿಪರೀತದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇಳಿಯಬಾರದು,ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ,ಸಮಾಜವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಬೇಕು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇಂದು,ದಂಡನೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸ್ಥಿರ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಫಲವಾಗಿ,ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರದಿದ್ದರೂ, ಅಂತಹ ಪ್ರಕರಣಗಳು ತೀರಾ ಅಪರೂಪದ್ದಾಗಿವೆ.<ref>[http://www.vatican.va/edocs/ENG0141/__PP.HTM ಪಪಾಲ್ ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲಿಕಲ್, ಎವಾಂಗೆಲಿಯಂ ವೀಟಾ ], ಮಾರ್ಚ್ ೨೫, ೧೯೯೫</ref> [[ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ ಪುಸ್ತಕ|ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ ಪುಸ್ತಕದ]] ಅತೀ ಇತ್ತೀಚಿನ ಆವೃತ್ತಿಯು ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಪುನಃ ಮಂಡಿಸುತ್ತವೆ.<ref>ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುರುತು ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡು, ಮರಣದಂಡನೆಯು ದುರುಳ ಆಕ್ರಮಣಕಾರನ ವಿರುದ್ಧ ಮಾನವ ಜೀವಗಳನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದ್ದರೆ, ಚರ್ಚ್‌ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬೋಧನೆಯು ಮರಣದಂಡನೆ ಅವಲಂಬನೆಯಿಂದ ಹೊರತಾಗಿಲ್ಲ.</ref> ಜಾನ್ ಪಾಲ್ II ಮಂಡಿಸಿರುವ ಸಮಕಾಲೀನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಮೌಲ್ಯೀಕರಣಕ್ಕೆ ನಿಷ್ಠಾವಂತರು ಬದ್ಧರಾಗಬೇಕಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದನ್ನು [[ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ರಾಟ್ಜಿಂಗರ್]] ದೃಢೀಕರಿಸಿದ್ದು,ಅವರು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, <blockquote> ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಅಳವಡಿಕೆ ಅಥವಾ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವ ನಿರ್ಧಾರವು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್‌ನಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ಫಾದರ್ ಜತೆ ಪ್ರತಿಕೂಲವಾಗಿ ಕಂಡರೆ,ಆ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವನು ಪವಿತ್ರ ಪ್ರಭುಭೋಜನ ಸಂಸ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂ ಭಾಗವಹಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅನರ್ಹನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಿಲ್ಲ. ಸರ್ಕಾರಿ ಆಡಳಿತಗಳು ಯುದ್ಧಮಾಡದೇ ಶಾಂತಿ ಕಾಪಾಡುವಂತೆ ಚರ್ಚ್ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಮಿನಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವಾಗ ವಿವೇಚನೆ ಮತ್ತು ಕರುಣೆ ತೋರುವಂತೆ,ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಯನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟಿಸಲು ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕೈಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಥವಾ ಮರಣದಂಡನೆಯೊಂದೇ ಏಕೈಕ ದಾರಿಯಾದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ಕೊಡಬಹುದು. ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಮರಣದಂಡನೆ ಅನ್ವಯಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ಕರ ನಡುವೆ ಇರಬಹುದು,ಆದಾಗ್ಯೂ ಗರ್ಭಪಾತ ಮತ್ತು ಸುಖಮರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.priestsforlife.org/magisterium/bishops/04-07ratzingerommunion.htm</ref> </blockquote> ಎಲ್ಲ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ಕರು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ಬೋಧನೆಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿರಬಾರದೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ನೀಡುವ ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕಾರವು ರಿವೇಲೇಷನ್ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ,ಆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಳಸುವ ಯುಕ್ತತೆಯನ್ನು ಇತರೆ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಪರಿಗಣನೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.newadvent.org/cathen/12565a.htm</ref> ==== ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಮತ್ತು ಎಪಿಸ್ಕೋಪಾಲಿನ್ ==== ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಮತ್ತು ಎಪಿಸ್ಕೋಪಾಲಿಯನ್ ಬಿಷಪ್ಪರ [[ಲ್ಯಾಂಬೆತ್ ಸಮಾವೇಶ|ಲ್ಯಾಂಬೆತ್ ಸಮಾವೇಶವು]] ೧೯೮೮ರಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿತು : {{Quote|This Conference: ... 3. Urges the Church to speak out against: ... (b) all governments who practice capital punishment, and encourages them to find alternative ways of sentencing offenders so that the divine dignity of every human being is respected and yet justice is pursued;....<ref>Lambeth Conference of Anglican Bishops, 1988, Resolution 33, paragraph 3. (b), found at [http://www.lambethconference.org/resolutions/1988/1988-33.cfm Lambeth Conference official website page]. Accessed July 16, 2008.</ref>}} ==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್ ==== [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್]] ಇತರೆ [[ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್]] ಚರ್ಚ್‌ಗಳ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತದೆ,ಮಾನವನ ಜೀವ ತೆಗೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ಅಥವಾ ಸೇಡಿನ ಕಾರಣವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಅದು ಹೇಳಿತು.<ref>[http://archives.umc.org/interior_print.asp?ptid=4&amp;mid=1070 ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್: ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್ಮೆಂಟ್]</ref> ಬಡವರು, ಅವಿದ್ಯಾವಂತರು,ಜನಾಂಗೀಯ,ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ರೋಗಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ದಮನಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಸಮಾನವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಹೇರಲಾಗುತ್ತದೆಂದು ಚರ್ಚ್ ಭಾವಿಸಿತು.<ref>[http://archives.umc.org/umns/news_archive2003.asp?story=%7B6C69E3F8-5173-4737-A8D2-AC0EF8564777%7D&amp;mid=2406 ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಮೆಥೋಡಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್: ಅಫಿಶಿಯಲ್ ಚರ್ಚ್ ಸ್ಟೇಟ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್ ಆನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್ಮೆಂಟ್]</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಮೆಥೋಡೊಡಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್‌ನ [[ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮಾವೇಶ|ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮಾವೇಶವು]] ಅದರ [[ಬಿಷಪ್‌|ಬಿಷಪ್‌ರಿಗೆ]] ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವಂತೆ ಹಾಗೂ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಸ್ಥಗಿತವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವಂತೆ ಕರೆ ನೀಡಿದೆ. ==== ಅಮೆರಿಕದ ಎವಾಂಗ್ಲಿಕಲ್ ಲುಥೇರನ್ ಚರ್ಚ್ ==== ಇಸವಿ ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ನೀತಿ ಹೇಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ELCA ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ನಿಲುವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀತಿಗೆ ಪ್ರತೀಕಾರವು ಮುಖ್ಯಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದ್ದು,ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮೆಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ನಿಜವಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.elca.org/socialstatements/deathpenalty/ ELCA ಸೋಷಿಯಲ್ ಸ್ಟೇಟ್‌ಮಂಟ್ ಆನ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ]</ref> ==== ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ಸಂಪ್ರದಾಯ ==== [[ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ಸಂಪ್ರದಾಯ|ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ಸಂಪ್ರದಾಯವು]] ೨೦೦೦ರಲ್ಲಿ [[ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂದೇಶ|ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂದೇಶವನ್ನು]] ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ರಾಜ್ಯವು ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಬಹುದೆಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿತು. ಹತ್ಯೆಯಿಂದ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರಾದವರಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸುವುದು ರಾಜ್ಯದ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದೂ,ದೇವರು [[ನೊಯಾಹಿಕ್ ಒಪ್ಪಂದ|ನೊಯಾಹಿಕ್ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಿರಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆಂದು ಅದರಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ==== ಇತರೆ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್‌ಗಳು ==== *[[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್]] ಮತ್ತು [[ಜಾನ್ ಕ್ಯಾಲ್ವಿನ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖಂಡರು [[ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಸುಧಾರಣೆ]] ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಪರವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತರ್ಕಸಮ್ಮತೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು ಹಾಗೂ [[ಲುಥೇರನ್ ಚರ್ಚ್‌|ಲುಥೇರನ್ ಚರ್ಚ್‌ನ]] [[ಆಗ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಕನ್ಫೆಷನ್]] ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿತು. ಕೆಲವು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಗುಂಪುಗಳು [[s:Bible (World English)/Genesis#Chapter 9|ಜೆನೆಸಿಸ್ 9:5–6]],[[s:Bible (World English)/Romans#Chapter 13|ರೋಮನ್ಸ್ 13:3–4]] ಮತ್ತು [[s:Bible (World English)/Leviticus#Chapter 20|ಲೆವಿಟಿಕಸ್ 20:1–27]]ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಲು ಆಧಾರವೆಂದು ಉದಾಹರಿಸಿದರು.<ref>[http://www.equip.org/free/CP1303.htm ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060915114705/http://www.equip.org/free/CP1303.htm |date=2006-09-15 }} http://www.equip.org/free/CP1304.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061214111249/http://www.equip.org/free/CP1304.htm |date=2006-12-14 }}</ref> *[[ಮೆನ್ನೊನೈಟ್ಸ್]],[[ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ ಬ್ರೆದರ್ನ್]] ಮತ್ತು [[ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್]] ಅವು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿವೆ. ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಇತರೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ಜತೆ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ವಿರೋಧಿಸಿ ದವು ಮತ್ತು [[ಏಸು ಕ್ರಿಸ್ತ|ಏಸು ಕ್ರಿಸ್ತನ]] [[ಸರ್ಮನ್ ಆನ್ ದಿ ಮೌಂಟ್]][[s:Bible (World English)/Matthew#Chapter 5|ಮ್ಯಾಥಿವ್ ಅಧ್ಯಾಯ5-7]]ರಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದೆ)ಹಾಗೂ [[ಸರ್ಮನ್ ಆನ್ ದಿ ಪ್ಲೈನ್]][[s:Bible (World English) /Luke#Chapter 6|(ಲ್ಯೂಕ್ 6:17–49]]ರಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದೆ)ಉದಾಹರಿಸಿವೆ. ಎರಡೂ ಉಪದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಏಸು ಕ್ರಿಸ್ತ ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಗೆ,[[ಇನ್ನೊಂದು ಕೆನ್ನೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ]] ಮತ್ತು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಬೋಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಬೋಧನೆಗಳು [[ಅಹಿಂಸೆ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆಂದು ಈ ಗುಂಪುಗಳು ನಂಬಿಕೆಯಿರಿಸಿವೆ. ==== ಮಾರ್ಮಾನ್ಸ್ ==== [[ದಿ ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ ಜೀಸಸ್ ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಲ್ಯಾಟರ್-ಡೇ ಸೇಂಟ್ಸ್]]([[ಮಾರ್ಮನ್ಸ್]] ಎಂದು ಸಹ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ)ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ವಿರೋಧಿಸುವುದಿಲ್ಲ. "ನಾಗರಿಕ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಈ ವಿಷಯ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು" ಎಂದು ಅವು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ.<ref>[http://newsroom.lds.org/ldsnewsroom/eng/public-issues/capital-punishment ದಿ ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ ಜೀಸಸ್ ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಲ್ಯಾಟರ್-ಡೇ ಸೇಂಟ್ಸ್: ಪಬ್ಲಿಕ್ ಇಷ್ಯೂಸ್]</ref> ==== ಪೂರ್ವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ==== [[ಪೂರ್ವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ]] ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಬಗ್ಗೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವುದು ಕಡಿಮೆ. ==== ಎಸೊಟರಿಕ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ==== [[ರೋಸಿಕ್ರೂಸಿಯನ್ ಫೆಲೋಶಿಪ್]] ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಇತರೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಎಸೊಟರಿಕ್(ಅಧಿಕೃತರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಪ್ರವೇಶವುಳ್ಳ ಮತದ) ಶಾಲೆಗಳು ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿವೆ.<ref>ಹೈಂಡಲ್, ಮ್ಯಾಕ್ಸ್(೧೯೧೦s), ''ದಿ ರೋಸಿಕ್ರೂಸಿಯನ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ಇನ್ ಕ್ವಶ್ಚನ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಆನ್ಸರ್ಸ್-ವಾಲ್ಯೂಮ್ II: [http://www.rosicrucian.com/2qa/2qaeng02.htm#question33 ಕ್ವಶ್ಚನ್ ನಂ.33: ರೋಸಿಕ್ರೂಸಿಯನ್ ವಿವ್‌ಪಾಯಿಂಟ್ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್]'' , ISBN ೦-೯೧೧೨೭೪-೯೦-೧ :</ref><ref>ದಿ ರೋಸಿಕ್ರೂಸಿಯನ್ ಫೆಲೋಶಿಪ್: ''[http://www.rosicrucian.com/zineen/pamen032.htm ಆಬ್ಸೆಷನ್, ಅಕಲ್ಟ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್]''</ref> == ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ == === ಸಾಹಿತ್ಯ === * [[ಸುವಾರ್ತೆಗಳು]] [[ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತ|ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತನ]] ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಸುದೀರ್ಘವಾಗಿ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದು, ಇವು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ನಂಬಿಕೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. [[ಕ್ರೈಸ್ತರ ಕಲೆ|ಕ್ರೈಸ್ತರ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ]] ಏಸುಕ್ರಿಸ್ತನನ್ನು ಶಿಲುಬೆಗೇರಿಸಿದ್ದನ್ನು ವಿಪುಲವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೆಲೇರಿಯಸ್ ಮಾಕ್ಸಿಮಸ್ ಕಥೆ [[ಡಾಮನ್ ಎಂಡ್ ಪೈಥಿಯಾಸ್]] ಸತ್ಯನಿಷ್ಠೆಗೆ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. *ಡಾಮನ್‌ಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ(ಓದುಗರಿಗೆ ಏಕೆಂದು ತಿಳಿಸುವುದಿಲ್ಲ)ಹಾಗೂ ಡಾಮನ್ ಕೊನೆಯ ವಿದಾಯಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಹೋಗುವಾಗ ಅವನ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವುದಾಗಿ ಫೈಥಾಸ್ ಮುಂದೆಬರುತ್ತಾನೆ. "[[ಎನ್ ಅಕರನ್ಸ್ ಎಟ್ ಔಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಬ್ರಿಜ್]] [[ಆಂಬ್ರೋಸ್ ಬಿಯರ್ಸ್]] ಅವರ ಸಣ್ಣ ಕತೆಯಾಗಿದ್ದು,೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಕಟವಾಗಿತ್ತು. [[ಅಮೆರಿಕದ ಆಂತರಿಕ ಯುದ್ಧ|ಅಮೆರಿಕದ ಆಂತರಿಕ ಯುದ್ಧದ]] ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾನ್ಫಡರೇಡ್ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಉಳ್ಳವನನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವ ಕಥೆಯನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. * [[ಡಿಕನ್ಸ್‌|ಡಿಕನ್ಸ್‌ನ]] ''[[ಎ ಟೇಲ್ ಆಫ್ ಟೂ ಸಿಟೀಸ್]]'' ಪುಸ್ತಕದ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಧಾರಿಯ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯ ಮರಣದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. [[ವಿಕ್ಟರ್ ಹ್ಯೂಗೊ]] ಅವರ ''[[ದಿ ಲಾಸ್ಟ್ ಡೇ ಆಫ್ ಎ ಕಂಡೆಮ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್]]'' (''Le Dernier Jour d'un condamné'' ) ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಮುಂಚಿನ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಬಣ್ಣಿಸುತ್ತವೆ. *ಪುಸ್ತಕದ [http://www.angelfire.com/mn3/mixed_lit/hugo_cm01.htm ಮುನ್ನುಡಿ] ಸಹ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದು, ಮರಣದಂಡನೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹ್ಯೂಗೊ ಸುದೀರ್ಘವಾಗಿ ವಾದ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. [[ಅನೈಸ್ ನಿನ್]] ಸಂಕಲನ [[ಲಿಟಲ್ ಬರ್ಡ್ಸ್‌]]‍‌ನಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿರುವುದು ಸೇರಿದೆ. [[ವಿಲಿಯಂ ಬರೋಸ್]] ಕಾದಂಬರಿ [[ನೇಕಡ್ ಲಂಚ್‌]] ಕೂಡ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಮತ್ತು ಅತಿವಾಸ್ತವಿಕವಾದ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದೆ. *ಬರೋಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಅಶ್ಲೀಲತೆ ಕುರಿತ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ,ಕಾದಂಬರಿಯು ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿ ವಾದದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ದೋಷವನ್ನು ಮರೆಸುವ ರಾಜಕೀಯ ಮೌಲ್ಯದ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿವಾದಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ವಾದ ಮಂಡಿಸಿದರು. (೧}ಜಾನ್ ಗ್ರಿಶಾಮ್ ಅವರ ''[[ದಿ ಚೇಂಬರ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಯುವ ವಕೀಲನೊಬ್ಬ ತನ್ನ [[ಕ್ಲಾನ್ಸ್‌ಮ್ಯಾನ್]] ತಾತನನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆಯ ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಪಾರುಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿ ವಿಷಯಗಳ ನಿರೂಪಣೆಗೆ ಕಾದಂಬರಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. * [[ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಕಾರ್ನ್‌ವೆಲ್]] ಕಾದಂಬರಿ ''[[ಗ್ಯಾಲೋಸ್ ತೀಫ್]]'' [[ಹೂಡನ್ನಿಟ್]] (ಯಾರು ಮಾಡಿದ್ದು-ಪತ್ತೆದಾರಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಸ್ವರೂಪ)ಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಮಾಡುವ ಸರಣಿ ಕಾನೂನುಗಳಾದ [[ಬ್ಲಡಿ ಕೋಡ್]] ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇದು ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಕ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೋಷವನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡುವ ಪತ್ತೆದಾರಿಯಾಗಿ ನೇಮಕವಾಗುತ್ತಾನೆ. *ಅವನು ಎದುರಿಸಿದ ಕಷ್ಟಗಳಿಂದ, ಉಗ್ರ ಕಾನೂನುಗಳು ಹಾಗೂ ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತು ಜನರ ಸಂತೃಪ್ತ ಮನೋಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ಕಠಿಣ ದೋಷಾರೋಪಕ್ಕೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. [[ಜಾರ್ಜ್ ಆರ್ವೆಲ್]] ಅವರ [[ಎ ಹ್ಯಾಂಗಿಂಗ್]] ೧೯೨೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬರ್ಮದಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸ್‌ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುವಾಗ,ಅವನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಯಾದ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. "ಇದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದರೂ,ಆರೋಗ್ಯಪೂರ್ಣ,ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವುದೆಂದರೆ ಏನೆಂದು ಆ ಕ್ಷಣದವರೆಗೆ ತಮಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. *ಕೈದಿಯು ಕೆಸರುನೀರಿನಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬದಿಗೆ ಸರಿದಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡಾಗ,ತಾವು ನಿಗೂಢತೆಯನ್ನು,ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗದ ತಪ್ಪನ್ನು,ಪೂರ್ಣ ಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಜೀವವನ್ನು ಅರ್ಧಕ್ಕೆ ಮೊಟಕು ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡೆ. ಆ ಮನುಷ್ಯ ಸಾಯುವ ಹಂತದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ, ನಾವು ಜೀವಂತವಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಅವನು ಜೀವದಿಂದಿದ್ದ..." [[ಮೈಕೆಲ್ ಫೌಕಾಲ್ಟ್]] ಅವರ [[ಡಿಸಿಪ್ಲಿನ್ ಎಂಡ್ ಪನಿಷ್ : ದಿ ಬರ್ತ್ ಆಫ್ ದಿ ಪ್ರಿಸನ್]] ಬಹುತೇಕ ಭಾಗ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಶೀಘ್ರ ಹಾಗೂ ನೋವುರಹಿತ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೇಹದ ಬದಲಿಗೆ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಿರಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಫೌಕಲ್ಟ್ ನಂಬಿದ್ದಾನೆ. * ''ಎ ಲೆಸನ್ ಬಿಫೋರ್ ಡೈಯಿಂಗ್'' ಮರಣದಂಡನೆಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ತಪ್ಪಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಕ್ಯಾಮಸ್ ಅವರ ''ದಿ ಸ್ಟ್ರೇಂಜರ್'' ''L'Étranger'' /''[[ದಿ ಫಾರಿನರ್]]'', ''ದಿ ಔಟ್‌ಸೈಡರ್'' )ಗಿಲೋಟಿನ್(ತಲೆ ಕಡಿಯುವ ಯಂತ್ರ)ದ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಹತ್ಯೆಕೋರನ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವರ್ಣನೆ,ಅಲ್ಜೀರಿಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಮಸ್ ಹಾಜರಾಗಿದ್ದ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಈ ಕತೆ ಆಧರಿಸಿದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹತ್ಯೆಕೋರ ತನ್ನ ಸನ್ನಿಹಿತ ಸಾವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಮರಣದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ನೆರದಿದ್ದ ಭಾರೀ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಬೈಗುಳ ಸುರಿಮಳೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. === ಚಲನಚಿತ್ರ, ಕಿರುತೆರೆ ಮತ್ತು ನಾಟಕ === * ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮರಣದಂಡನೆಯ ಕತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದು,''[[ಸೀಡ್]]'', [[ಸಿಸ್ಟರ್ ಹೆಲನ್ ಪ್ರಿಜೀನ್]] ಆಧಾರಿತ ಪುಸ್ತಕ ''[[ಡೆಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ವಾಕಿಂಗ್]]'',''[[ದಿ ಗ್ರೀನ್ ಮೈಲ್]]'', ''[[ದಿ ಲೈಫ್ ಆಫ್ ಡೇವಿಡ್ ಗೇಲ್]]'' ಮತ್ತು ''[[ಡ್ಯಾನ್ಸರ್ ಇನ್ ದಿ ಡಾರ್ಕ್]]'' ಸೇರಿವೆ. * ನಾಟಕ(ನಂತರ ಚಲನಚಿತ್ರವಾದ)[[ಎರಿಕ್ ಜೆನ್ಸನ್]] ಅವರ ''[[ದಿ ಎಕ್ಸೋನರೇಟೆಡ್]]'' ಮತ್ತು [[ಜೆಸ್ಸಿಕಾ ಬ್ಲಾಂಕ್]] [[HBO]] ಸರಣಿ ''[[Oz]]'' ಮರಣದಂಡನೆ ಪರ/ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿ- ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನಸೆಳೆಯಿತು. * ''[[ಪ್ರಿಸನ್ ಬ್ರೇಕ್]]'' ೨೦೦೫ನೇ ಕಿರುತೆರೆ ಸರಣಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರಧಾರಿ ತನ್ನ ಸೋದರನನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆಯಿಂದ ಪಾರು ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಯೋಜನೆಯೊಂದನ್ನು ರೂಪಿಸಿ ಸೆರೆಮನೆಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಗುತ್ತಾನೆ. * ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[ಲೆಟ್ ಹಿಂ ಹ್ಯಾವ್ ಇಟ್]]'' ಯುವ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನ ಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಆರೋಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದ ನಂತರ,ನೇಣಿನ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. * ಪಾಲಿಷ್ ಚಿತ್ರತಯಾರಕ [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫ್ ಕೈಸ್‌ಲೋವ್‌ಸ್ಕಿ|ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫ್ ಕೈಸ್‌ಲೋವ್‌ಸ್ಕಿಯ]] ೧೯೮೮ನೇ ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[ಎ ಶಾರ್ಟ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಎಬೌಟ್ ಕಿಲ್ಲಿಂಗ್]]'' ನಿರ್ದಯ ಹತ್ಯೆಯ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಕಟ್ಟಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಹತ್ಯೆಕೋರನನ್ನು ನೇಣುಗಂಭಕ್ಕೆ ಏರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ ನೋಟವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. [[ದಿ ಸ್ಟೋನಿಂಗ್ ಆಫ ಸೊರಯಾ M.]] ೨೦೦೯ನೇ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, [[ಕಲ್ಲುಹೊಡೆಯುವ]] ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಬಾಲಕಿಯ ಕತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. * ''[[ದಿ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಗ್ಯಾರಿ ಗ್ಲಿಟ್ಟರ್]]'' ೨೦೦೯ನೇ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು,ಕಾಲ್ಪನಿಕ UKಯಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ಮರುಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಫೋರ್ಟೀನ್ ಡೇಸ್ ಇನ್ ಮೇ]] ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಥೆಯುಳ್ಳ BBC ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರವು ಅವನು ನಿರ್ದೋಷಿ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಮಾಡುತ್ತದೆ. * ೨೦೦೯ನೇ ಅರ್ಜೆಂಟೀನಾ ಚಿತ್ರ [[ದಿ ಸೀಕ್ರೇಟ್ ಇನ್ ದೇರ್ ಐಸ್]] [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಸ್ಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಸ್ಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ]] ಪುರಸ್ಕೃತವಾಗಿದೆ .ಚಿತ್ರದ [[ಅಂತ್ಯವು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ತಿರುವು]] ತೆಗೆದುಕೊಂಡು,ಮರಣದಂಡನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಮತ್ತು ಬಲಿಪಶುಗಳು ಕಾನೂನನ್ನು ಕೈಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಉಂಟಾದ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. === ಸಂಗೀತ === * "೧೬ ಆನ್ ಡೆತ್ ರೋ",ಹಾಡು [[2Pac|2Pacನ]] ಮರಣೋತ್ತರ ಪ್ರಕಟವಾದ ಆಲ್ಬಂ [[R U ಸ್ಟಿಲ್ ಡೌನ್?]] [[(ರಿಮೆಂಬರ್ ಮೀ)]] * "[[ವುಮೆನ್ಸ್ ಪ್ರಿಸನ್]]", [[ಲಾರೆಟ್ ಲಿನ್|ಲಾರೆಟ್ ಲಿನ್ರ]] [[ವಾನ್ ಲಿಯರ್ ರೋಸ್]] ಆಲ್ಬಮ್‌ನ ಹಾಡು * "[[25 ಮಿನಿಟ್ಸ್ ಟು ಗೊ]]" [[ಶೆಲ್ ಸಿಲ್ವರ್‌ಸ್ಟೈನ್|ಶೆಲ್ ಸಿಲ್ವರ್‌ಸ್ಟೈನ್ಬರೆದ]] ಮತ್ತು [[ಜಾನಿ ಕ್ಯಾಶ್|ಜಾನಿ ಕ್ಯಾಶ್ಹಾಡಿದ]] [[ಎಟ್ ಫಾಲ್ಸಮ್ ಪ್ರಿಸನ್]] ಮತ್ತು [[ದಿ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಫೋರ್|ದಿ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಫೋರ್ಹಾಡು]]. * [[ನಿಕ್ ಕೇವ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಡ್ ಸೀಡ್ಸ್]]([[ಜಾನಿ ಕ್ಯಾಶ್]] ಕೂಡ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ)ಅವರ [["ದಿ ಮರ್ಸಿ ಸೀಟ್"]] ವಿದ್ಯುತ್ ಕುರ್ಚಿಯ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ.ಅವನು ನಿರ್ದೋಷಿ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾ, ಕೊನೆಗಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತಪ್ಪನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * [[ಮೆಟಾಲಿಕಾ]] ಅವರಿಂದ "[[ರೈಡ್ ದಿಲೈಟ್ನಿಂಗ್]]" ವಿದ್ಯುತ್ ಕುರ್ಚಿ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಆದರೂ ಅವನು [[ಬುದ್ಧಿವಿಕಲ್ಪ|ಬುದ್ಧಿವಿಕಲ್ಪದ]] ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ನಷ್ಟದಿಂದ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹನಲ್ಲವೆನಿಸುತ್ತಾನೆ. * [[ಐರನ್ ಮೇಡನ್]] ಅವರ "[[ಹಾಲೋಡ್ ಬಿ ದೈ ನೇಮ್]]" ನೇಣಿನ ಮೂಲಕ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಕುರಿತದ್ದಾಗಿದೆ. * "[[ಗ್ರೀನ್ ಗ್ರೀನ್ ಗ್ರಾಸ್ ಆಫ್ ಹೋಮ್]]"ನಲ್ಲಿ ಮನೆಗೆ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕಂಡುಬಂದ ಹಾಡುಗಾರ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಶಿಕ್ಷೆಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದ. * [[ಶಾಕ್ ರಾಕ್]] ಸ್ಟಾರ್ [[ಅಲೈಸ್ ಕೂಪರ್]] ತನ್ನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗಾಗಿ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಮೂರು ಭಿನ್ನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ. ಮೂರು ವಿಧಾನಗಳು ಗಿಲ್ಲೋಟಿನ್,ವಿದ್ಯುತ್ ಕುರ್ಚಿ(ಹಿಂದೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ)ಹಾಗೂ ನೇಣು(ಮೊದಲ ವಿಧಾನ,ನಂತರ ಹಿಂದೆಗೆತ ನಂತರ ೨೦೦೭ನೇ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆ) * ''ಫ್ರೀಡಂ ಕ್ರೈ'' ಉಗಾಂಡದ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ಕೈದಿಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳ ಆಲ್ಬಂ. ಕೈದಿಗಳ ಹಕ್ಕು ಸಂರಕ್ಷಣೆ ದತ್ತಿಸಂಸ್ಥೆ [[ಆಫ್ರಿಕನ್ ಪ್ರಿಸನ್ಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್]] ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇದು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ.<ref>[http://www.condemnedchoirs.co.uk/ ಕಂಡೆಮ್ಡ್ ಚಾಯಿರ್ಸ್ ಫ್ರಂ ಲುಜಿರಾ ಪ್ರಿಸನ್, ಉಗಾಂಡಾ]</ref> * "[[ಗ್ಯಾಲೋಸ್ ಪೋಲ್]]" ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವಾದ ಜನಪದ ಗೀತೆಯಾಗಿದ್ದು,[[ಲೀಡ್ ಬೆಲ್ಲಿ|ಲೀಡ್ ಬೆಲ್ಲಿಯಿಂದ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಅದು ಹಲವಾರು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. [[ಲೆಡ್ ಜೆಪ್ಪೆಲಿನ್]] ೭೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಹಾಡನ್ನು ದ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ತರುವಾಯ [[No Quarter: Jimmy Page and Robert Plant Unledded|ನೋ ಕ್ವಾರ್ಟರ್]] ಧ್ವನಿತರಂಗಗಳ ಸಂಗೀತದ ಪ್ರವಾಸಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪೇಜ್ ಅಂಡ್ ಪ್ಲಾಂಟ್‌ನಿಂದ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಪಡೆಯಿತು. * [[ಬೀಸ್ ಗೀಸ್]] ಹಾಡು "[[ಐ ಹ್ಯಾವ್ ಗೋಟ್ಟಾ ಗೆಟ್ ಎ ಮೆಸೇಜ್ ಟು ಯು]]" ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು,ತನ್ನ ಪತ್ನಿಗೆ ಒಂದು ಅಂತಿಮ ಸಂದೇಶ ಕಳಿಸಲು ಬಯಸಿದ್ದ. * [[NOFX|NOFXನ]] "ದಿ ಮ್ಯಾನ್ ಐ ಕಿಲ್ಲಡ್" ಹಾಡನ್ನು ಅವರ [[ವೂಲ್ವ್ಸ್ ಇನ್ ವ್ಯೂಲ್ವ್ಸ್ ಕ್ಲಾತಿಂಗ್]] ಆಲ್ಬಂನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮಾರಕ ಚುಚ್ಚುಮದ್ದಿನಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆ ಸರದಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಹಾಡಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಟೀವ್ ಅರ್ಲ್ ಅವರ "ಎಲ್ಲಿಸ್ ಯುನಿಟ್ ಒನ್"(ಡೆಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ವಾಕಿಂಗ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ)ಹಾಡು ಜೈಲಿನ ಕಾವಲುಗಾರರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ನೋಡುವ ಚಲನಚಿತ್ರ. * ಬ್ರೂಸ್ ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್‌ಸ್ಟೀನ್‌ರ "ಡೆಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ವಾಕಿಂಗ್"(ಡೆಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ವಾಕಿಂಗ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಿಂದ)ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಕೈದಿಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. "[[ಲಾಂಗ್ ಬ್ಲಾಕ್ ವೈಲ್]]" ೧೯೫೯ರ ಹಾಡಾಗಿದ್ದು, US ನಲ್ಲಿ ಕಂಟ್ರಿ ಮತ್ತು ಜನಪದ ಮಾನದಂಡವನ್ನು ತಲುಪಿದೆ. * ಡಚ್ ರಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ [[ಸ್ಯಾಂಡಿ ಕೋಸ್ಟ್‌|ಸ್ಯಾಂಡಿ ಕೋಸ್ಟ್‌ನ]] "ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್" ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಲಾಯಿತು. "ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮಂಟ್"ಅಮೆರಿಕನ್ [[ಕ್ರಸ್ಟ್ ಪಂಕ್]] ಬ್ಯಾಂಡ್ [[ಆಸ್‌-ರಾಟನ್‌|ಆಸ್‌-ರಾಟನ್‌ನ]] ೧೯೯೯ರ ಸಾಲಿನ ಗೀತೆ. * "ಟು ಹ್ಯಾಂಗ್‌ಮನ್" ೧೯೬೯ರ ಅಮೆರಿಕ ರಾಕ್/ಜನಪದ/ಕಂಟ್ರಿ ಬ್ಯಾಂಡ್ [[ಮ್ಯಾಸನ್ ಪ್ರಾಫಿಟ್‌|ಮ್ಯಾಸನ್ ಪ್ರಾಫಿಟ್‌ನ]] ಹಾಡಾಗಿದೆ. ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನೇಣಿಗೆ ಹಾಕಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಇದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. == ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ == * [[ಐ ಫಾರ್ ಎನ್ ಐ]] * [[ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್]] * ''[[ಡೆತ್ ಬೈ ಎ ಥೌಸಂಡ್ ಕಟ್ಸ್]]'' * ''[[The Death Penalty: Opposing Viewpoints (2002)|The ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ: ಅಪೋಸಿಂಗ್ ವ್ಯೂಪಾಯಿಂಟ್ಸ್]]'' (ಬುಕ್) * [[ರಿವೇಂಜ್]] * [[ಲೈಫ್ ಇಂಪ್ರಿಸನ್‌ಮೆಂಟ್]] == ಆಕರಗಳು == {{Reflist|2}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://usliberals.about.com/od/deathpenalty/i/DeathPenalty.htm About.com's ಪ್ರಾಸ್ & ಕೋನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಎಂಡ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060118091735/http://usliberals.about.com/od/deathpenalty/i/DeathPenalty.htm |date=2006-01-18 }} * [http://www.clarkprosecutor.org/html/links/dplinks.htm 1000+ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಲಿಂಕ್ಸ್ ಆಲ್ ಇನ್ ಒನ್ ಪ್ಲೇಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160623170238/http://www.clarkprosecutor.org/html/links/dplinks.htm |date=2016-06-23 }} * [http://www.megalaw.com/top/deathpenalty.php U.S. ಎಂಡ್ 50 ಸ್ಟೇಟ್ ದೆಅಥ್ PENALTY / CAPITAL PUNISHMENT LAW ಎಂಡ್ ಅದರ್ ರಿಲೆವೆಂಟ್ ಲಿಂಕ್ಸ್ ಫ್ರಂ ಮೆಗಾಲಾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060614135521/http://www.megalaw.com/top/deathpenalty.php |date=2006-06-14 }} * [http://www.capitaldefenseweekly.com/ ಅಪ್‌ಡೇಟ್ಸ್ ಆನ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಜನರಲಿ ಎಂಡ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ ಲಾ ಸ್ಪೆಸಿಫಿಕಲಿ ] * [http://www.tdcj.state.tx.us/stat/executedoffenders.htm ಟೆಕ್ಸಾಸ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಜಸ್ಟೀಸ್: ಲಿಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಟಡ್ ಅಫೆಂಡರ್ಸ್ ಎಂಡ್ ದೇರ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಸ್ಟೇಟ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061108150222/http://www.tdcj.state.tx.us/stat/executedoffenders.htm |date=2006-11-08 }} * ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ಒಳಗೊಂಡ ಎರಡು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು: [http://soundportraits.org/on-air/witness_to_an_execution/ ವಿಟ್‌ನೆಸ್ ಟು ಎನ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070102134352/http://www.soundportraits.org/on-air/witness_to_an_execution/ |date=2007-01-02 }} [http://soundportraits.org/on-air/execution_tapes/ ದಿ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಟೇಪ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070118082741/http://www.soundportraits.org/on-air/execution_tapes/ |date=2007-01-18 }} * [http://www.internationalistreview.com/article.php?id=52 ಆರ್ಟಿಕಲ್ ಪಬ್ಲಿಷ್ಡ್ ಇನ್ ದಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲಿಸ್ಟ್ ರಿವ್ಯೂ ಆನ್ ದಿ ಎವಾಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಷನ್ ಮೆತಡ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170318005223/http://www.internationalistreview.com/article.php?id=52 |date=2017-03-18 }} * [http://www.answers.com/topic/capital-punishment Answers.com ಎಂಟ್ರಿ ಆನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್] === ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ವಿರೋಧ === * [http://www.worldcoalition.org/ ವರ್ಲ್ಡ್ ಕೊಯಾಲಿಷನ್ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] * [http://www.deathwatchinternational.org/ ಡೆತ್ ವಾಚ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್] ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿ ಅಭಿಯಾನ ತಂಡ * [http://www.nodeathpenalty.org/ ಕ್ಯಾಂಪೇನ್ ಟು ಎಂಡ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] * [http://www.antideathpenalty.org/ ಆಂಟಿ-ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್]: ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಮುಂಬರುವ ನೇಣು ಮತ್ತು ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಸಿಕ ಪಟ್ಟಿ ಸೇರಿದೆ. * [http://www.deathpenaltyinfo.org/ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಸೆಂಟರ್]: ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನಗಳು * [https://www.amnesty.org/en/death-penalty ಅಮ್ನೆಸ್ಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ – ಅಬಾಲಿಷ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಕ್ಯಾಂಪೇನ್]: ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸಂಘಟನೆ * [https://web.archive.org/web/20040604063234/http://www.coe.int/T/E/Com/Files/Themes/Death-penalty/ ದಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಯುರೋಪ್ (ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಷನ್ ಕಂಪೋಸ್ಡ್ ಆಫ್ 46 ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್)]: ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರುದ್ಧ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಅಸ್ತ್ರಗಳು. * [http://ec.europa.eu/comm/external_relations/human_rights/adp/ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್]: ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿ ನೀತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ * [http://www.ipsnews.net/new_focus/deathpenalty/index.asp IPS ಇಂಟರ್ ಪ್ರೆಸ್ ಸರ್ವೀಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061024192722/http://www.ipsnews.net/new_focus/deathpenalty/index.asp |date=2006-10-24 }} ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿ * [http://www.deathpenalty.org/ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಫೋಕಸ್]:ಮರಣದಂಡನೆಯ ನಿರ್ಮೂಲನೆಗೆ ನಿಷ್ಠರಾದ ಅಮೆರಿಕದ ತಂಡ. * [http://www.reprieve.org/ Reprieve.org]: ಮರಣದಂಡನೆ ಪ್ರತಿವಾದಿ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ವಕೀಲರು,ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತಿತರರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮೂಲದ ಸ್ವಯಂಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. * [https://www.aclu.org/DeathPenalty/DeathPenaltyMain.cfm ಅಮೆರಿಕನ್ ಸಿವಿಲ್ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್ ಯೂನಿಯನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051115041404/http://www.aclu.org/DeathPenalty/DeathPenaltyMain.cfm |date=2005-11-15 }}: ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಥಗಿತಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯ * [http://www.ncadp.org/ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕೊಯಾಲಿಷನ್ ಟು ಅಬಾಲಿಷ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] * [http://www.acadp.com/ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಕೊಯಾಲಿಷನ್ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ (ACADP)] – ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಮರಣದಂಡನೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ರದ್ದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಸಂಘಟನೆ * [http://www.nswccl.org.au/issues/death_penalty/index.php NSW ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಸಿವಿಲ್ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091008164153/http://www.nswccl.org.au/issues/death_penalty/index.php |date=2009-10-08 }}: ಏಷ್ಯಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿರೋಧಿಸುವ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯದ ಸಂಘಟನೆ * [http://www.thesomnambulist.org/doku.php/all/winningthewaronterror ವಿನ್ನಿಂಗ್ ಎ ವಾರ್ ಆನ್ ಟೆರರ್: ಎಲಿಮಿನೇಟಿಂಗ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081229105606/http://www.thesomnambulist.org/doku.php/all/winningthewaronterror |date=2008-12-29 }} * [http://freenet-homepage.de/dpinfo/quotes.htm 850+ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಕ್ಯೋಟ್ಸ್] === ಮರಣದಂಡನೆ ಪರವಾಗಿ === * [http://off2dr.com/modules/cjaycontent/index.php?id=21 ದಿ ರಿಯಲ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಇನ್ ದಿ US: ಎ ರಿವ್ಯೂ] * [http://www.cjlf.org/deathpenalty/DPinformation.htm ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಲೀಗಲ್ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಫೌಂಡೇಷನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090819042144/http://www.cjlf.org/deathpenalty/DPinformation.htm |date=2009-08-19 }} * [http://www.news-leader.com/article/20091115/OPINIONS02/911150304/Lawmakers+trying+to+eliminate+death+penalty ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್ ಈಸ್ ನೀಡೆಡ್ ಆಸ್ ಡೆಟರೆಂಟ್, ಎಂಡ್ ದಿ ಸಿಸ್ಟಮ್ ವರ್ಕ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150601075113/http://www.news-leader.com/article/20091115/OPINIONS02/911150304/Lawmakers+trying+to+eliminate+death+penalty |date=2015-06-01 }} * [http://www.recordnet.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090805/A_OPINION0619/908050306/-1/NEWSMAP ಕೀಪ್ ಲೈಫ್ ವಿತೌಟ್ ಪೆರೋಲ್ ಎಂಡ್ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಇನ್ಟಾಕ್ಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111216081928/http://www.recordnet.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090805/A_OPINION0619/908050306/-1/NEWSMAP |date=2011-12-16 }} * [http://www.explorernews.com/articles/2009/08/26/opinion/doc4a9478dabc9be260176264.txt ವೈ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಈಸ್ ನೀಡೆಡ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090831062855/http://www.explorernews.com/articles/2009/08/26/opinion/doc4a9478dabc9be260176264.txt |date=2009-08-31 }} * [http://www.prodeathpenalty.com/ Pro Death Penalty.com] * [http://www.wesleylowe.com/cp.html ಪ್ರೊ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ರಿಸೋರ್ಸ್ ಪೇಜ್] * [http://www.geometry.net/basic_c/capital_punishment_pro_death_penalty.php 119 ಪ್ರೊ DP ಲಿಂಕ್ಸ್] * [http://www.bnp.org.uk/ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಟಿ,ಎ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಪಾರ್ಟಿ ವಿಚ್ ಅಡ್ವೋಕೇಟ್ಸ್ ದಿ ಯೂಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] * [http://www.cjlf.org/deathpenalty/DPinformation.htm ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಲೀಗಲ್ ಫೌಂಡೇಷನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090819042144/http://www.cjlf.org/deathpenalty/DPinformation.htm |date=2009-08-19 }} * [http://www.dpinfo.com/ DP ಇನ್ಫೋ] * [http://www.soci.niu.edu/%7Ecritcrim/dp/pro/pro.html ಪ್ರೊ DP ರಿಸೋರ್ಸಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061212074513/http://www.soci.niu.edu/%7Ecritcrim/dp/pro/pro.html |date=2006-12-12 }} * [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/06/03/AR2005060301450.html ದಿ ಪ್ಯಾರಾಡೋಕ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಎ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಸ್ಟಾನ್ಸ್][[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಪೋಸ್ಟ್‌|ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ನ]] [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಲೇನ್|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಲೇನ್ ಅವರಿಂದ]]. * [http://www.clarkprosecutor.org/html/death/death.htm ಕ್ಲಾರ್ಕ್ ಕಂಟ್ರಿ, ಇಂಡಿಯಾನ, ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಟರ್ಸ್ ಪೇಜ್ ಆನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಷ್‌ಮೆಂಟ್] * [http://www.capital-punishment.net/ ಇನ್ ಫೇವರ್ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200922105521/http://www.capital-punishment.net/ |date=2020-09-22 }} –ಮರಣದಂಡನೆ ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಉಕ್ತಿಗಳು. * [http://www.msnbc.msn.com/id/19160965/ ಸ್ಟಡೀಸ್ ಸ್ಪರ್ ನ್ಯೂ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಡಿಬೇಟ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090816213725/http://www.msnbc.msn.com/id/19160965 |date=2009-08-16 }} === ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು === * [http://www.deathpenaltyreligious.org/education/perspectives/dalailama.html ದಿ ದಲೈಲಾಮಾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020122104520/http://www.deathpenaltyreligious.org/education/perspectives/dalailama.html |date=2002-01-22 }} – ಮರಣದಂಡನೆ ರದ್ದಿಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಸಂದೇಶ * [http://www.engaged-zen.org/articles/Damien_P_Horigan-Buddhism_Capital_Punishment.html ಬುದ್ದಿಸಂ & ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್] ದಿ ಎಂಗೇಜಡ್ ಜೆನ್ ಸೊಸೈಟಿಯಿಂದ * [http://www.ou.org/torah/savannah/5760/behaalotcha60.htm ಆರ್ಥೋಡಾಕ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್: ರಬ್ಬಿ ಯೋಸೆಫ್ ಎಡಲ್‌ಸ್ಟೈನ್: ಪಾರ್ಶತ್ ಬಹಾಲೋಚಾ : ಮರಣದಂಡನೆ ಕುರಿತು ಕೆಲವು ಅನಿಸಿಕೆಗಳು] * [http://www.jewishjournal.com/old/deathpenalty2.3.10.0.htm ಜಿವ್ಸ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ – ಬೈ ನವೋಮಿ ಪಿಪೆಫರ್‌ಮ್ಯಾನ್ (ಜೀವಿಷ್ ಜರ್ನಲ್)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090115221021/http://www.jewishjournal.com/old/deathpenalty2.3.10.0.htm |date=2009-01-15 }} * [http://priestsforlife.org/deathpenalty/index.htm ಪ್ರೀಸ್ಟ್ಸ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್] – ಅನೇಕ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಪಟ್ಟಿಗಳು. * [http://www.americancatholic.org/Newsletters/CU/ac0195.asp ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ: ವೈ ದಿ ಚರ್ಚ್ ಸ್ಪೀಕ್ಸ್ ಎ ಕೌಂಟರ್‌ಕಲ್ಚರಲ್ ಮೆಸೇಜ್] ಕೆನ್ನೆತ್ R. ಓವರ್‌ಬರ್ಗ್, S.J.,ಅವರ, [http://www.americancatholic.org/ American Catholic.org] ನಿಂದ. * [http://www.americancatholic.org/Newsletters/YU/ay0696.asp ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ವಿತ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ] ಆಂಡಿ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಅವರಿಂದ [http://www.americancatholic.org/ AmericanCatholic.org] ನಲ್ಲಿನ ''ಯುತ್ ಅಪ್‌ಡೇಟ್''ನಿಂದ. * {{CathEncy|wstitle=Capital Punishment}} * [http://www.cacp.org/ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ಸ್ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪನಿಶ್‌ಮೆಂಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100608084227/http://www.cacp.org/ |date=2010-06-08 }}: ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. * [https://www.nytimes.com/ ] ರೋಲಾಂಡ್ ನಿಕೋಲ್‌ಸನ್, ಪೋಪ್ ಜಾನ್ ಪಾಲ್ II: ಮೌರ್ನಿಂಗ್ ಎಂಡ್ ರಿಮಂಬರೇನ್ಸ್, ದಿ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಡೆತ್ ಪೆನಾಲ್ಟಿ, ರೋಲೆಂಡ್ ನಿಕೋಲ್ಸನ್, Jr. ಅವರಿಂದ {{wikiquote|Capital punishment}} {{DEFAULTSORT:Capital Punishment}} [[ವರ್ಗ:ಮರಣದಂಡನೆ]] [[ವರ್ಗ:ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ದಂಡನೆಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ವರ್ಗ:ಸಮಾಜ]] [[ವರ್ಗ:ಅಪರಾಧ]] hxjr54n33zs5x852xtxxahwtpt8wwtj 0 23187 1258566 616372 2024-11-19T13:21:04Z BASAVARAJ PARANGI 90455 1258566 wikitext text/x-wiki {{Infobox ಕರ್ನಾಟಕದ ಭೂಪಟ | native_name = ಯಲಬುರ್ಗಾ Yelburga | type = ಪಟ್ಟಣ | latd = 15.63 | longd = 76.02| locator_position = right | state_name = ಕರ್ನಾಟಕ | district = [[ಕೊಪ್ಪಳ]] | leader_title = | leader_name = | altitude = 605| population_as_of = 2001 | population_total = 11437| area_magnitude= sq. km | area_total = | area_telephone = 08534 | postal_code = 583236 | vehicle_code_range = KA 37 | sex_ratio = | unlocode = | website = www.yelburgatown.gov.in | footnotes = | }} == '''ಯಲಬುರ್ಗಾ''' == ಯಲಬುರ್ಗಾ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧೪೪ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ೫ ಗ್ರಾಮಗಳು ಬೇಚಿರಾಗ ಅಂದರೆ ಜನವಸತಿ ರಹಿತ ಮತ್ತು ೧೩೯ ಜನವಸತಿ ಗ್ರಾಮಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಯಲಬುರ್ಗಾ,ಕುಕನೂರು,ಹಿರೇವಂಕಲಕುಂಟಾ, [[ಮಂಗಳೂರು]] ಒಟ್ಟು ೪ ಹೋಬಳಿಗಳು ಇವೆ. ಈ ತಾಲೂಕು ೩೩ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ವ್ಯವಸಾಯವು ಬಹುತೇಕ ಮಳೆ ಆದಾರಿತವಾಗಿದೆ. ==== ಮರ್ಕಟ್ ==== ಈ ಗ್ರಾಮವು ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಲಬುರ್ಗಾ ತಾಲೂಕು, ಹಿರೇವಂಕಲಕುಂಟಾ ಹೋಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ 300 ಮನೆಗಳು ಇರುವ ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿಯಾಗಿದ್ದು ಯಲಬುರ್ಗಾ ತಾಲೂಕಿನ ಕೊನೆಯ ಹಳ್ಳಿ (37Km ದೂರದಲ್ಲಿದೆ),ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಈ ಊರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ,ಆದರೂ ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಮರ್ಕಟ್ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬರಲು ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯ ಇದೆ ಈ ಊರಿಗೆ ಮರಕಟ್(ಮರದಕಟ್ಟು),ಮರ್ಕಟ,ಮರಕಟ್ಟು ಎಂದು ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದು ಕಾರಣ ಒಬ್ಬ ಅನಾಮಿಕ ಕೋತಿ ಆಡಿಸುವವನು ಹಗಲೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಲೂರಿನಲ್ಲಿ ಕೋತಿ ಆಡಿಸಿ ಇರುಳಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮರದ ಕಟ್ಟೆಯ ಹತ್ತಿರ ಬಂದು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದನಂತೆ,ಬೇರೆಯವರು ನೀನು ಎಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿಯ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ಮರದಕಟ್ಟೆ ಕೆಳಗೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದನಂತೆ ಅದು ಆತನ ಕಾಯಂ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದು ಕೆಲಕಾಲದನಂತರ ಮರಕಟ್ ಎಂದು ಈಗ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿಕ್ಕ ಗ್ರಾಮವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿ ಲಿಂಗೈಕ್ಯ"ಶ್ರೀ ಶಿವಾನಂದ ಮಠ"ವಿದೆ,ಇವರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಭಕ್ತಗಣವು ಇದೆ.ಆ ಪುಣ್ಯಾತ್ಮರ ಆಶೀರ್ವಾದವೋ ಏನೋ ಎಂಬಂತೆ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರು ಉತ್ತಮ ಕಾಯಕಯೋಗಿಗಳು, ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರು, ಉತ್ತಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿವಂತರು ಹಾಗೂ ಹಲವಾರು ವಿಚಾರವಾದಿಗಳು ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಇದ್ದಾರೆ. ಅದರ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಚಿಕ್ಕಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಹತ್ತುಹಲವಾರು ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸುತ್ತೂಗ್ರಾಮಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಯುವಪೀಳಿಗೆಗೆ ಆದರ್ಶಪ್ರಾಯ; ಇಲ್ಲಿನ ಜನ ಈ ಊರಿನ ಹೆಸರಿನಂತೆ(ಮರ್ಕಟ್) ಕೋತಿಯಂತ ಲಕ್ಷಣದವರು 'ಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಧರ್ಮಶ್ರದ್ಧೆ'ಯಲ್ಲಿ ಅನಗತ್ಯ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ತಲೆಹಾಕದವರು. ಕೆಟ್ಟತನವನ್ನು ಬೇಗನೆ ಧಿಕ್ಕರಿಸುವಂತಹ ಜನ ಅಂತೆಯೇ ಅಲ್ಲಿಯ ಜನ ತಮ್ಮ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾ ಬೇರೆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾ ಉತ್ತಮ ಸ್ವಾಮರಸ್ಯಯುತ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಇದ್ದಾರೆ. [[ವರ್ಗ:ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆ]] 24r4nxevw36gi8fvl6wf081xz7x73g1 0 23215 1258648 1243584 2024-11-20T01:07:52Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258648 wikitext text/x-wiki {{Infobox Wrestler |name=Bret Hart |image=BretHartJuly242005.JPG |img_capt=Bret Hart in July 2005. |names='''Bret Hart'''<ref name=OWOW>{{cite web|url=http://www.onlineworldofwrestling.com/profiles/b/bret-hart.html|accessdate= 2008-07-30|title=Bret Hart profile|publisher=Online World of Wrestling}}</ref><br>Brett Hart<ref name=OWOW/><br>Buddy Hart<ref name=OWOW/> |height={{height|m=1.86}} |weight={{convert|106.3|kg|lb|abbr=on}} |birth_date={{birth date and age|1957|7|2}}<ref name=OWOW/> |birth_place=[[Calgary|Calgary, Alberta]], [[ಕೆನಡಾ]]<ref name=OWOW/> |billed=Calgary, Alberta, Canada |trainer=[[Stu Hart]]<ref name=OWOW/><br>[[Mr. Hito|Katsuji Adachi]]<ref name=OWOW/><br>[[Kazuo Sakurada]]<br>[[Harley Race]]<ref name=OWOW/> |debut=1976<ref>{{cite web|url=http://www.brethart.com/bio/columns/trip-down-memory-lane-saskatoon-regina|title=A trip down memory lane (Saskatoon & Regina)|last=Hart|first=Bret|year=2007|publisher=BretHart.com|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20080917002634/http://www.brethart.com/bio/columns/trip-down-memory-lane-saskatoon-regina|url-status=dead}}</ref> }} '''ಬ್ರೆಟ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ ಹಾರ್ಟ್''' (ಜುಲೈ 2 1957ರಲ್ಲಿ ಜನನ) [[ಕೆನಡಾ]]ದ [[ವೃತ್ತಿಪರ]] ಹಾಗೂ [[ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿಪಟು]] ಮತ್ತು [[ಲೇಖಕ]]. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ವರ್ಲ್ಡ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌‍ಮೆಂಟ್]](WWE)ಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ್ದು, ಅದರ ''[[ರಾ]]'' [[ಬ್ರಾಂಡ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ '''ಬ್ರೆಟ್ "ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್" ಹಾರ್ಟ್''' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕುಸ್ತಿಯಾಡಿದರು. ರಿಂಗ್ ವೇಷಭೂಷಣವನ್ನು ಮತ್ತು "ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ"ಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ "ದಿ ಪಿಂಕ್ ಎಂಡ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಅಟ್ಯಾಕ್"<ref>{{Cite web|url=http://www.wwe.com/shows/raw/archive/12282009/|title=''Raw'' results, December 28, 2009|work=[[World Wrestling Entertainment]]|first=Greg|last=Adkins|accessdate=2010-02-01}}</ref><ref>[http://www.wwe.com/content/media/video/vms/raw/2009/december29-31/13118236 "''ರಾ'' : A ಸ್ಪೆಷಲ್ ಲುಕ್ ಅಟ್ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ಸ್ WWE ಹಿಸ್ಟರಿ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100510020714/http://www.wwe.com/content/media/video/vms/raw/2009/december29-31/13118236 |date=2010-05-10 }}. [[WWE]]. 0:25 ಮಿನಿಟ್ಸ್ ಇ್. [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]]: "ದಿ ಪಿಂಕ್ ಎಂಡ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಅಟಾಕ್, ಹಿಯರ್ ಇಟ್ ಕಮ್ಸ್."</ref> ಮೊದಲಾದ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಜನಪ್ರಿಯನಾದ.<ref name="wwebio">[http://www.wwe.com/superstars/halloffame/inductees/brethart/bio/ WWE.com ಬಯೋಗ್ರಫಿ]</ref> ಅವನು [[ಹಾರ್ಟ್ ವ್ರೆಸಲಿಂಗ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ]]ಯ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದ. ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಲ್‌ಗಾರಿಯುದ್ಧಕ್ಕೂ ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳ ಯಶಸ್ಸಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ,<ref name="DVD">''[[Bret "Hit Man" Hart: The Best There Is, The Best There Was, The Best There Ever Will Be]]'' (ಆಕಾ "''ದಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' "), [[WWE ಹೋಮ್ ವಿಡಿಯೊ]] (2005)</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿಗೆ 1976ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂದೆ[[WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮರ್]] [[ಸ್ಟು ಹಾರ್ಟ್]] ಕಂಪೆನಿ [[ಸ್ಟಾಂಪಡೆ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌]]ಗೆ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ. ಇಸವಿ 1984ರಲ್ಲಿ ಅವನು ವಿಶ್ವ ಕುಸ್ತಿ ಒಕ್ಕೂಟ(WWF; ಈಗ WWE)ಗೆ ಸಹಿಹಾಕಿದ ಮತ್ತು ಭಾವಿ ಬಾವಮೈದುನ [[ಜಿಮ್ ನೈಡ್‌ಹಾರ್ಟ್]] ಜೋಡಿಯಾಗಿ [[ಯಶಸ್ವಿ]] ಟ್ಯಾಗ್ ತಂಡ ದಿ [[ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್]] ರಚಿಸಿ, ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಕೂಡ ನಡೆಸಿದ. WWF ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯು ತಂಡವನ್ನು 1991ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿದಾಗ,ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿ, ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ [[WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ಮುಂದಿನ ವರ್ಷವೇ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. "90ರ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ "ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್" ಹಾರ್ಟ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯರಾದ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳು ಇದ್ದರೆ ಕೆಲವೇ ಮಂದಿ" ಎಂದು WWE ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ.<ref name="darkdays">{{Cite web|url=http://www.wwe.com/inside/news/theirdarkdays/|title=Their Dark Days: How can you be so Hart-less?|work=[[World Wrestling Entertainment]]|first=James|last=Vermillion|accessdate=2009-12-07|archive-date=2009-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20091015044627/http://www.wwe.com/inside/news/theirdarkdays/|url-status=dead}}</ref> ಇಸವಿ 1997ರಲ್ಲಿ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್]] ನಂತರ WWF ತೊರೆದ ಹಾರ್ಟ್ ಲಾಭಕರ [[ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಕುಸ್ತಿ]](WCW)ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡ.ಅಲ್ಲಿ ಅವನು 2000ದಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಾಗುವ ತನಕ ಮುಂದುವರಿದ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದ. ಅವನು 2010ರಲ್ಲಿ WWEಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಹಾಗೂ ಮಾಲೀಕ [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]] ಜತೆ ಪೈಪೋಟಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದ. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ [[ಖಳನಾಯಕ]] ಮತ್ತು [[ಫ್ಯಾನ್‌ಫೇವರಿಟ್]] ಎರಡೂ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದಾನೆ ಹಾಗೂ ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ಮಹಾನ್ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಎಂದು ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.<ref name="wwebio" /><ref name="DVD" /> ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಹೆಸರಾಂತ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ನೆಚ್ಚಿನ ಎದುರಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>''ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' (2005). [[ಸ್ಟೋನ್ ಕೋಲ್ಸ್ ಸ್ಟೀವ್ ಆಸ್ಟಿನ್]]:ಪ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13 ಸಬ್ಮಿಶನ್ ಪಂದ್ಯ ಕುರಿತು (): "ಬ್ರೆಟ್ ಜತೆ ಯಾರೇ ಅಖಾಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಅವನು ಎಷ್ಟು ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದಾರೆ"... "ಅದು ಆ ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯ,, ಅದೊಂದು ಅದ್ಭುತ".</ref><ref>''ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' (2005). [[ಕ್ರಿಸ್ ಬೆನಾಯಿಟ್]]: "ತಾನು ಬ್ರೆಟ್ ಜತೆ ಅಖಾಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೆಲ್ಲ, ಆ ಪಂದ್ಯಗಳೆಲ್ಲ ಪ್ರಶಂಸಾರ್ಹವಾಗಿವೆ".</ref><ref>''ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' (2005). [[ರೋಡ್ ವಾರಿಯರ್ ಎನಿಮಲ್]]: (ಅಖಾಡದಲ್ಲಿರುವ ಎದುರಾಳಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ): "ಸರ್ವಕಾಲಿಕವಾಗಿ ನಾನು ಬ್ರೆಟ್‌ನನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಂಬರ್ 2 ಅಥವಾ ನಂಬರ್ ಮೂರರಲ್ಲಿ ಇರಿಸುತ್ತೇನೆ.‌".</ref><ref>''ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' (2005). [[ಸ್ಟೀವ್ ಲೊಂಬಾರ್ಡಿ]]: "ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ"... "ತಾವು ಅಖಾಡದಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿರದಷ್ಟು".</ref><ref>{{cite episode|title=Off The Record (with [[Shawn Michaels]])|series=|serieslink=|network=[[The Sports Network|TSN]]|airdate=2003|season= |seriesno= |number= |minutes=20}} (ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XII ಐರನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಮ್ಯಾಚ್) "ಇದು ಒಂದನೇ ನಂಬರ್ ಪಂದ್ಯವಾಗಿರದಿದ್ದರೆ,ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಒಂದೂವರೆಯಷ್ಟು"... "ಅವನ ಜತೆ ಕುಸ್ತಿಯಾಡಲು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟಿದ್ದೆ, ನಿಜವಾಗಲೂ. ನೀವು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅವನ ಜತೆ ಕೇವಲ ಕುಸ್ತಿಪಂದ್ಯವಾಡಿರಿ-ಅವನ ಜತೆ ಅಖಾಡದಲ್ಲಿರುವುದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂತಸ ತರುತ್ತದೆ." (ಹಾರ್ಟ್ "ನಂಬಲಾರದಷ್ಟು" ಪ್ರತಿಭೆ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತೀರಾ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ) "ಹೌದು,ಹಾಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದೆ. ನಾನು ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ: 'ನಾನು ಅವನ ಜತೆ ಇರಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ'."</ref><ref>''ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' (2005). [[ರಾಡ್ಡಿ ಪೈಪರ್]]: (ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ VIII ಪಂದ್ಯ) "'ಪೂರ್ಣ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ' "... "ಅವನು ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ".</ref> ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ ಜೀವನದ ವಿವಿಧ ಕಂಪೆನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ 31 ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಅವನನ್ನು 7 ಬಾರಿ [[ವಿಶ್ವಚಾಂಪಿಯನ್]]:[[ಐದು ಬಾರಿ]] [[WWF ಚಾಂಪಿಯನ್]]<ref name="wwetitle" /> ಮತ್ತು [[ಎರಡು ಬಾರಿ]] [[WCW ವಿಶ್ವಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್]]<ref name="wcwtitle" /> ಹಾಗೂ ಎರಡನೇ [[WWF ಟ್ರಿಪಲ್ ಕ್ರೌನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್]] ಎಂದು WWE ಅವನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ.<ref name="triplecrown">{{Cite web |url=http://www.wwe.com/magazine/magazinefeatures/featureoftheweek20090423a/ |title=WWE: "ಟ್ರಿಪಲ್ ಕ್ರೌನ್ ಕ್ಲಬ್" |access-date=2010-04-30 |archive-date=2009-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091104080930/http://www.wwe.com/magazine/magazinefeatures/featureoftheweek20090423a/ |url-status=dead }}</ref> ಅವನು [[WCW ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] [[ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ]] ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ : ಸಂಸ್ಥೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದ.<ref name="ustitle" /> ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳ ಜತೆಗೆ,ಅವನು [[1994ರ ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್]] ಸಹ-ವಿಜೇತ([[ಲೆಕ್ಸ್ ಲೂಜರ್]] ಜತೆಯಲ್ಲಿ),WWE ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ [[1991ರ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ]] ಮತ್ತು [[1993ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್ ಪೇ-ಪರ್-ವಿವ್ಯೂ ಗೆಲುವು]] ಗಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಎರಡು ಬಾರಿ [[ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್]] ಪಡೆದ ಏಕೈಕ ಕುಸ್ತಿಪಟು. ಕ್ರೀಡಾ ಮನರಂಜನೆಯ ದೊಡ್ಡ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು<ref name="wwebio" /> ಮಾಜಿ ತೆರೆಯಮೇಲಿನ ಎದುರಾಳಿ [[ಸ್ಟೋನ್ ಕೋಲ್ಡ್ ಸ್ಟೀವ್ ಆಸ್ಟಿನ್‌]] [[WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌]]ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಿದ.<ref>{{Cite web|url=http://www.wrestlinginc.com/news/2006/38/steve_austin_3122.shtml|title=The Latest On Steve Austin, WWE, & Bret Hart|work=Wrestling Inc|author=Ryan Clark|accessdate=2009-12-08|archive-date=2012-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20120329032318/http://www.wrestlinginc.com/news/2006/38/steve_austin_3122.shtml|url-status=dead}}</ref> [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XXVI]] ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಫೈನಲ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮಹೋನ್‌ರನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದ.<ref name="wm26">[http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/matches/13662452/preview/ WWE: ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ vs. ಮಿ.ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಕುಸ್ತಿಪಂದ್ಯದ ಹಿರಿಯ [[ಸ್ಟು ಹಾರ್ಟ್]] ಅವರ 8ನೇ ಮಗುವಾಗಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ [[ಅಲ್ಬರ್ಟಾದ ಕಾಲ್‌ಗಾರಿ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಹಾರ್ಟ್ ವೃತಿಪರಕುಸ್ತಿ ಕುಟುಂಬ]]ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ. ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಗೆ ಅವರ ಪರಿಚಯವು ನಂಬಲಾಗದಷ್ಟು ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಉಂಟಾಯಿತು. ಮಗುವಾಗಿದ್ದಾಗ,ತನ್ನ ತಂದೆಯು [[ಡನ್‌ಜನ್]]‌(ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯ ಕೋಣೆ)ನಲ್ಲಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಕುಸ್ತಿ ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳಾದ [[ಬಿಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಂ]] ಮುಂತಾದವರ ಜತೆ ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ. ಅವರ ಮನೆಯ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯು ವಿಶ್ವ ಕುಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಅತ್ಯಂತ ಕುಖ್ಯಾತ ತರಬೇತಿ ಕೋಣೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಶಾಲೆಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಕುಸ್ತಿ ಕಂಪನಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದ ಹಾರ್ಟ್ ತಂದೆಯು ಬಾಲಕನಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಕುಸ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗೆ ಕರಪತ್ರಗಳನ್ನು ಹಂಚುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಸವಿ 1998ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ,''[[Hitman Hart: Wrestling with Shadows]]'' ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಶಿಸ್ತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಬಿಂಬಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಸ್ಟು ಕಡುಯಾತನೆಯ [[ಬಿಗಿಹಿಡಿತದ ಪಟ್ಟು]]ಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ತನ್ನ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಯಸ್ಕ ಪುತ್ರನಿಗೆ ವಿಷಣ್ಣ ಪದಗಳನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು ಅನುಭವಿಸಿದ ಯಾತನೆಯಿಂದ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆದ ರಕ್ತನಾಳಗಳು ಉಳಿಯುವಂತಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್,ಆದಾಗ್ಯೂ,ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಿದರು. ==ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಮೈಕಟ್ಟಿನ ಬಗ್ಗೆ "ಚರ್ಮ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಗಳಿಂದ" ಕೂಡಿತ್ತೆಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರೂ,ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ [[ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿ]] ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದ.<ref name="DVD" /> ಇಸವಿ 1973ರ ಕಲ್ಗಾರಿ ಸಿಟಿ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಲ್ಗಾರಿಯಾದ್ಯಂತ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅವನು ಗೆದ್ದರು.<ref name="DVD" /> ಇದು ನಂತರ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ "ಕಾನೂನುಬದ್ಧ"ವಾಗಿ ಅವನ ವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಹಾರ್ಟ್ 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]ದಲ್ಲಿ ಆಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅದರ ಬದಲಾಗಿ ಕಾಲೇಜು ಪದವಿ ಓದಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. [[ಮೌಂಟ್ ರಾಯಲ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ]] ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ನೊಂದಾಯಿಸಿದ. ==ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ ಜೀವನ== ===ಸ್ಟಾಂಪೆಡೆ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್(1976–1984)=== ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ 19ರ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ, ಕಲ್ಗಾರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂದೆಯ [[ಸ್ಟಾಂಪಡೆ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್]] ಕಂಪೆನಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ ಜತೆಗೆ ಅವನ ತಂದೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಅವನ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಹಾರ್ಟ್ ಮೊದಲಿಗೆ ಈ ಪಂದ್ಯಗಳ ತೀರ್ಪುಗಾರರಾಗಿ ಈ ಕಂಪನಿಗೆ ನೆರವಾದ.ಆದರೆ ಒಂದು ದೈವನಿಯಾಮಕ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ,ಕುಸ್ತಿಪಟುವೊಬ್ಬ ತನ್ನ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿಫಲನಾದ. ಅವನಿಗೆ ಬದಲಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ಪುತ್ರನನ್ನು ಸೆಣಸುವಂತೆ ಸ್ಟು ಹೇಳಬೇಕಾಯಿತು. ಇದು [[ಸಾಕ್ಚಚೆವಾನ್]],[[ಸಾಸ್ಕಟೂನ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮೊದಲ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಮುಂದಿನ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ,ಅವನು ಕಾಯಂ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾದ,ತರುವಾಯ ಸಹೋದರ [[ಕೈಥ್]] ಜತೆ ಪಾಲುದಾರನಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆದ್ದ. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ,ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ನಡೆಸುವುದು ಅವನಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಖಾತರಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈ ಕಲ್ಪನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸದಾ ಆಲೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದ. ಹಾರ್ಟ್ [[ಜಪಾನ್‌]]ನ ಸ್ಪರ್ಧಾಳುಗಳು ಮತ್ತು ನಿಜಜೀವನದ ತರಬೇತುದಾರರಾದ [[Mr. ಹಿಟೊ]] ಮತ್ತು [[Mr. ಸಕುರಾಡಾ]] ಅವರಿಂದ ಬಹುತೇಕ ಮುಖ್ಯ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದ. ನಂತರ ತನ್ನ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಶಿಕ್ಷಕರು ಎಂದು ಅವರನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಮುಂದಿನ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ [[ಡೈನಾಮೈಟ್ ಕಿಡ್]] ವಿರುದ್ಧ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಪಂದ್ಯಗಳಿಂದ ಜನರ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸಿದ. ತನ್ನ ಸಹೋದರರು ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸಾದ ತಂದೆಯ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಕುಸ್ತಿಅಭ್ಯಾಸದ ನಡುವೆ, ಇತರೆ ಕಂಪೆನಿ ಮಾಲೀಕರ ಮಕ್ಕಳ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ [[ಸ್ವಜನಪಕ್ಷಪಾತ]] ಮಾಡದಿರಲು ಹಾರ್ಟ್ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ತನಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಿದಾಗಲೆಲ್ಲ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಜಾಬ್ಡ್]](ಪೂರ್ವನಿರ್ಧರಿತ ಸೋಲು) ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ.ಆದರೂ ತನ್ನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯಲ್ಲಿ ಗೌರವವಿರಿಸಿಕೊಂಡ. ಸ್ವತಃ ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಂತೆ, "ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒದೆತವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾರರು."<ref name="DVD" /> ಸಂದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ, ಜನರ ಗುಂಪಿನ ಎದುರು ಮಾತನಾಡಲು ಅವನು ಹಿಂಜರಿದರೂ ಹಾರ್ಟ್ ಕಂಪನಿಯ ಉನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಮಿಡ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳು,ಐದು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳು ಮತ್ತು 6 ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳು ಸೇರಿವೆ. [[ನ್ಯೂ ಜಪಾನ್ ಪ್ರೊ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತ [[ಟೈಗರ್ ಮಾಸ್ಕ್‌]] ಜತೆ ಕುಸ್ತಿ ಆಡಿರುವ ಹಾರ್ಟ್, ಅನೇಕ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಆಗಸ್ಟ್ 1984ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಕುಸ್ತಿ ಒಕ್ಕೂಟ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತನಕ ಸ್ಟಾಂಪಡೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಪ್ರದರ್ಶಕನಾಗಿ ಉಳಿದ. ===ವಿಶ್ವ ಕುಸ್ತಿ ಒಕ್ಕೂಟ (1984–1997)=== ====ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಮತ್ತು ಆರಂಭದ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಪಂದ್ಯಗಳು (1984–1991)==== WWFನಲ್ಲಿ [[ಕೌಬಾಯ್]] ತಂತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭಿಸುವಂತೆ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಕೇಳಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಿ, ತಾನು ಬಂದಿರುವ ಸ್ಥಳದ ಬಗ್ಗೆ ಉದಾಹರಿಸಿ, "ನೀವು ಕೌಬಾಯ್ ಎಂದು ಹೇಳುವಿರಾದರೆ ನೀವು ಹಾಗೆ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ"<ref>ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್: ಮೈ ರಿಯಲ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾರ್ಟೂನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್</ref> ಬದಲಿಗೆ,ತನ್ನ ಭಾವಮೈದುನ [[ಜಿಮ್ "ದಿ ಆನ್ವಿಲ್" ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್]] ಜತೆ ಜೋಡಿಯಾಗಲು ಮನವಿ ಮಾಡಿದ.[[ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್‌]] ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಎಂದು ಅದನ್ನು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ WWF ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು 1984ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನ ಟ್ಯಾಗ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಭಾವಮೈದುನ [[ದಿ ಡೈನಾಮೈಟ್ ಕಿಡ್]] ಜತೆ ಸೇರಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ.<ref>{{Cite web |url=http://www.angelfire.com/wrestling/cawthon777/84.htm |title=1984 WWF ರಿಸಲ್ಟ್ಸ್ |access-date=2003-02-01 |archive-date=2003-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030201225321/http://www.angelfire.com/wrestling/cawthon777/84.htm |url-status=live }}</ref> 1985ರಲ್ಲಿ ಅವನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಬಾವಮೈದುನ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಜತೆ ಕಂಪನಿಯ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ವಿಭಾಗವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಪಾಲುದಾರನಾದ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹೀಲ್(ಕೆಟ್ಟ ವರ್ತನೆ) ತಂಡವಾಗಿ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್ ಅವರ ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ ಸ್ಟೇಬಲ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು. ಆದರೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಎರಡೂ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಅವರ ಒಂದೇರೀತಿಯ ಕುಟುಂಬದ ಹೆಸರುಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ಬ್ರೆಟ್ ಮತ್ತು ಆನ್ವಿಲ್ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="OWOW">{{cite web|url=http://www.onlineworldofwrestling.com/profiles/h/hart-foundation-original.html|title=Hart Foundation Profile| accessdate=2008-10-29|publisher=Online World Of Wrestling}}</ref> [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 2]]ರಲ್ಲಿ ಅವನು 20-ಮ್ಯಾನ್ ಬಾಟಲ್ ರಾಯಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಅದನ್ನು [[ಆಂಡ್ರೆ ದಿ ಜೈಂಟ್]] ಗೆದ್ದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm2/results|title=WrestleMania 2 Official Results|accessdate=2008-10-29|publisher=WWE|archive-date=2007-12-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20071210055536/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm2/results/|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರೆಟ್ ಚುರುಕುಬುದ್ಧಿ, ತಾಂತ್ರಿಕಶೈಲಿಯಿಂದ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಶನ್ ಹೆಸರನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿತು([[ಗೊರಿಲ್ಲಾ ಮಾನ್‌ಸೂನ್]] ಪ್ರಯೋಗ)<ref>WWE ಬೈಟ್ ದಿಸ್ ಇಂಟರ್‌ವ್ಯೂ (2005)</ref>-ಅವರ ಪಾಲುದಾರ ನೀಡ್ಹಾರ್ಟ್ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಾದಾಡುವ ಕೌಶಲ್ಯಗಳ ಜತೆ ಆಸಕ್ತಿಕರ ವೈರುಧ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಹಾರ್ಟ್ WWFನಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಗೆ ಏರಿದ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಎರಡು ಬಾರಿ [[WWF ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ಗೆದ್ದಿತು. ಅವರ ಮೊದಲ ಆದಿಪತ್ಯವು ''[[ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ಸ್]]'' ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಫೆಬ್ರವರಿ 7,1987ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು.ಆಗ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬುಲ್‌ಡಾಗ್ಸ್ ಅವನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ.<ref name="superstars">{{Cite web |url=http://www.angelfire.com/wrestling/cawthon777/superstars.htm |title=WWF ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ರಿಸಲ್ಟ್ಸ್ |access-date=2005-04-06 |archive-date=2005-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050406085231/http://www.angelfire.com/wrestling/cawthon777/superstars.htm |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/worldtagteam/30445413212221|title=History Of The World Tag Team Championship - Hart Foundation(1)|accessdate=2007-12-20|publisher=WWE|archive-date=2007-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20070516215723/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/worldtagteam/30445413212221|url-status=dead}}</ref> ''ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ಸ್'' ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27 ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ [[ಸ್ಟ್ರೈಕ್ ಫೋರ್ಸ್‌]]ಗೆ ಅವನು ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ.<ref name="superstars" /> ತರುವಾಯ [[ಫೇಸ್]](ಒಳ್ಳೆಯ ವರ್ತನೆ)ಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗಿ "ದಿ ಪಿಂಕ್ ಎಂಡ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಅಟಾಕ್" ಎಂಬ ಉಪನಾಮವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡರು. [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ [[ಟು ಔಟ್ ಆಫ್ ತ್ರೀ ಫಾಲ್ಸ್ ಮ್ಯಾಚ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಡೂಮ್‌]]ನ ಸ್ವಲ್ಪ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ [[ಡೆಮಾಲಿಷನ್]] ಸದಸ್ಯರಾದ [[ಕ್ರಶ್]] ಮತ್ತು [[ಸ್ಮ್ಯಾಶ್]] ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಎರಡನೇ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1990/results/|title=SummerSlam 1990 official results|accessdate=2008-10-29|publisher=WWE|archive-date=2008-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20080908212016/http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1990/results/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/worldtagteam/304454132161|title=History Of The World Tag Team Championship - Hart Foundation(2)|date=2007-12-30|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2012-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20120216115253/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/worldtagteam/304454132161|url-status=dead}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ 30ರಂದು,ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ [[ದಿ ರಾಕರ್ಸ್‌]]ಗೆ([[ಮಾರ್ಟಿ ಜೆನೆಟಿ]] ಮತ್ತು [[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]]) ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ,ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಜ್ಯಾಕ್ ಟುನಿ]] ಹಾರ್ಟ್‌ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ವಾಪಸು ಮಾಡಿದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಟರ್ನ್‌ಬಕಲ್‌ನಿಂದ ಹಗ್ಗವೊಂದು ಹೊರಗೆ ಬಂದಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗೆಲುವು ಮಾನ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಅವಧಿಯು ಆಗಸ್ಟ್ 27,1990ರಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ 24,1991ರವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು.<ref name="worldtagteam">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/worldtagteam|title=WWE World Tag Team Championship history}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಒಂಟಿ ಕುಸ್ತಿಪಟುವಾಗಿ ಕೂಡ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದ. [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ IV]]ನಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ವಿಜೇತ [[ಬ್ಯಾಡ್ ನ್ಯೂಸ್ ಬ್ರೌನ್‌]]ನಿಂದ [[ಬ್ಯಾಟಲ್ ರಾಯಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಸೋಲಪ್ಪಿದ ಕೊನೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm4/results/|title=WrestleMania IV official results|publisher=WWE|accessdate=2009-04-12|archive-date=2011-05-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20110525165317/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm4/results/|url-status=dead}}</ref> ವ್ರೆಸ್ಟಲ್‌ಫೆಸ್ಟ್ 88 ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಬ್ರೌನ್ ಹಾರ್ಟ್‌ರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ. ಮೇ 1989ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ [[ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್, ಒಂಟಾರಿಯೊ]]ದಲ್ಲಿ 16 -ಮ್ಯಾನ್ ಬ್ಯಾಟಲ್ ರಾಯಲ್ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. WWF ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ವತಃ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಣ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ,ಶ್ರೇಷ್ಟವಾಗಿದೆ,ಶ್ರೇಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು,ಶ್ರೇಷ್ಟವಾಗಲಿದೆ([[1984]]ರ [[ಚಲನಚಿತ್ರ]] ದಿ ''[[ನ್ಯಾಚುರಲ್‌]]'' ನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ). ಇದನ್ನು ನಂತರ ಮೂರು ಹೇಳಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ: ಅವನು ಸ್ವಯಂ ತಪ್ಪಿನಿಂದ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿಲ್ಲ; ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಇಡೀ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾತ್ರ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ(ವಿಮಾನ ಹಾರಾಟದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಗಳ ಫಲವಾಗಿ),ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೋಲಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಬಾರಿ ಮಾತ್ರ ನಿರಾಕರಿಸಿದ-ಸುದೀರ್ಘ ಎದುರಾಳಿ [[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]] ಜತೆ 1997ರ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್]] ಈವೆಂಟ್‌ನ ಫೈನಲ್ WWF ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ-ಅದು ಈಗ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್]] ಎಂದು ಕುಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆಯಿತು.<ref name="Best">ಹಾರ್ಟ್, B. "[http://www.onlineworldofwrestling.com/columns/news/brethartonflair.html ವೆನ್ ಐ ಬೋಸ್ಟ್ ಎಬೌಟ್ ಬೀಯಿಂಗ್ ದಿ ಬೆಸ್ಟ್ ದೇರ್ ಇಸ್,ಇಟ್ ಈಸ್ ಬಿಕಾಸ್ ಆಫ್ ತ್ರೀ ರೀಸನ್ಸ್, ...]," ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಕಲ್ಗಾರಿ ಸನ್ ಕಾಲಂ.</ref> ====ಏಕಾಂಗಿ ಯಶಸ್ಸು (1991–1992)==== [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ VII]]ನಲ್ಲಿ [[ನ್ಯಾಸ್ಟಿ ಬಾಯ್ಸ್‌]]ಗೆ ಸೋಲಪ್ಪಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿ ಹಾರ್ಟ್ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಲು ತೆರಳಿದ.<ref>{{Cite web |url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm7/results |title=ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ VII ಅಫಿಷಿಯಲ್ ರಿಸಲ್ಟ್ಸ್ |access-date=2010-04-30 |archive-date=2010-05-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100504153155/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm7/results/ |url-status=dead }}</ref> ಅವನು ಪ್ರಥಮ [[WWF ಇಂಟರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌]] ನ್ನು [[ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್]] ಜತೆ [[Mr. ಪರ್ಫೆಕ್ಟ್]]ನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ 1991ರಲ್ಲಿ [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಗೆದ್ದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1991/results/|title=SummerSlam 1991 official results|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20080728152453/http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1991/results/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/intercontinental/322440|title=History Of The Intercontinental Championship(1)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2007-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20070423141755/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/intercontinental/322440|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್‌ರನ್ನು ಆಗ [[ದಿ ಮೌಂಟಿ]]ಜತೆ ಹಗೆತನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮೌಂಟಿಯ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್, ಹಾರ್ಟ್ ಮೇಲೆ ನೀರನ್ನು ಎಸೆದಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಹಗೆತನ ಉದ್ಭವಿಸಿತು. ನಂತರ,ಮೌಂಟಿ [[ಜಾನುವಾರು ತಿವಿಯುವ ಆಯುಧ]] ಹಿಡಿದು ಧಾವಿಸಿ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಆಘಾತ ನೀಡಿದ್ದ. ಸೋಲನುಭವಿಸಿದ ನಂತರ,[[ರಾಡ್ಡಿ ಪೈಪರ್]] ಮೌಂಟಿಯನ್ನು ಸ್ಲೀಪರ್ ಹೋಲ್ಡ್ ಮೂಲಕ [[1992ರ ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದ<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/royalrumble/history/19881152/|title=Official 1992 Royal Rumble results|publisher=WWE}}</ref> ಹಾಗೂ ಬ್ರೆಟ್, ಪೈಪರ್‌ನನ್ನು ಆ ವರ್ಷಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ VIII]]ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎರಡನೇ ಇಂಟರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಣಿಸಿದ.<ref name="wwe.com">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/intercontinental/322452|title=History Of The Intercontinental Championship - Bret Hart(2)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20051125065535/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/intercontinental/322452|url-status=dead}}</ref><ref name="wwe.com"/><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm8/results|title=WrestleMania VIII official results|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20100524045456/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm8/results/|url-status=dead}}</ref> ====ಮುಖ್ಯ ಪಂದ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆ(1992–1993)==== [[ವೆಂಬ್ಲಿ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]]ನಲ್ಲಿ 80,000 ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಎದುರು 1992ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್]] ಮುಖ್ಯಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಾವಮೈದುನ [[ಡೇವಿ ಬಾಯ್ ಸ್ಮಿತ್‌]]ಗೆ ಇಂಟರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಫ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೋಲಪ್ಪಿದ. ಇದು ಅವರ ಪ್ರಥಮ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ ಪಂದ್ಯವಾಗಿದ್ದು,ತರುವಾಯ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು, [[WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌]]ಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1992/mainevent/|title=SummerSlam 1992 main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20081122160412/http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1992/mainevent/|url-status=dead}}</ref> ಅವನು WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 12ರಂದು [[ಸೆಸ್ಕಚೆವಾನ್]],[[ಸಸ್ಕಟೂನ್‌]]ನಲ್ಲಿನ [[ಸೆಸ್ಕಚೆವಾನ್ ಸ್ಥಳ]]ದಲ್ಲಿ [[ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್‌]]ನಿಂದ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.ಈ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ WWF ಕಿರುತೆರೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿಲ್ಲ-<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454135|title=History Of The WWE Championship - Bret Hart(1)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20051231061522/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454135|url-status=dead}}</ref> ಬದಲಿಗೆ ಈ ಪಂದ್ಯವು [[ಕಾಲಿಸಿಯಂ ವಿಡಿಯೋ]] ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ಬಲಗೈಯ ಬೆರಳೊಂದರ ಮೂಳೆಯ ಕೀಲುತಪ್ಪಿತು ಹಾಗೂ ಪಂದ್ಯದ ಉಳಿದ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರದಂತೆ ಅದನ್ನು ಸ್ವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿದ<ref name="DVD" /> [[Mr. ಫುಜಿ]] ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶದ ನಂತರ [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ IX]] ನಲ್ಲಿ [[ಯೊಕೊಜುನಾ]]ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅವನು ಸೋಲುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ [[ಪಾಪಾ ಶಾಂಗೊ]],<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/snme/history/1985to1992/nov081992|title=Saturday Night's Main Event XXXI official results|publisher=WWE}}</ref>[[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]]<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/survivorseries/history/1992/mainevent|title=Survivor Series 1992 main event|publisher=WWE}}</ref>,[[ರೇಜರ್ ರಾಮನ್]]<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/royalrumble/history/19881161/results|title=Royal Rumble 1993 official results|publisher=WWE}}</ref> ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್<ref name="wwebio" /> ಮುಂತಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. ಫುಜಿ ಹಾರ್ಟ್‌ ನೆರವಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗನ್‌]]ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಸ್ಪರ್ದಿಸುವಂತೆ ಸವಾಲು ಹಾಕಿದ,ಹೋಗನ್ ಯೊಕೊಜುನಾದಲ್ಲಿ ಐದನೇ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm9/mainevent|title=WrestleMania 9 main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20100410063309/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm9/mainevent/|url-status=dead}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ,ರೇಜರ್ ರಾಮೊನ್,Mr.ಪರ್ಫೆಕ್ಟ್ ಮತ್ತು [[ಬಾಮ್ ಬಾಮ್ ಬೈಗ್ಲೊ]](ಮುಂಚೆ ನಡೆದ ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್ ಪಂದ್ಯವಾಳಿಗಳು ಕೇವಲ ಪ್ರದರ್ಶಿತ ಪಂದ್ಯಗಳಾಗಿದ್ದವು)ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ 1993ರ ಪ್ರಥಮ [[ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ]] [[ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್]] ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url= http://www.wwe.com/superstars/halloffame/brethart/bretharttitlehistory|title=Bret Hart's Title History|publisher=WWE}}</ref> ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ ಅನೌನ್ಸರ್ [[ಜೆರಿ "ದಿ ಕಿಂಗ್" ಲಾವ್ಲರ್‌]]ನಿಂದ ಹಾರ್ಟ್ ದಾಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾದ. ಲಾವ್ಲರ್ ತಾನು ನ್ಯಾಯವಾದ ಕಿಂಗ್ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ವಿರುದ್ಧ ವಾಗ್ದಾಳಿ ಆರಂಭಿಸಿದ. ಆ ಹಗೆತನವು ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ 1993ರಲ್ಲಿ [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್]] ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಮೊದಲಿಗೆ ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್ ಮೂಲಕ ಬಿಗಿಪಟ್ಟು ಹಾಕಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದ. ಹಾರ್ಟ್, ಆದಾಗ್ಯೂ ಪಟ್ಟನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅನರ್ಹತೆಯ ಮೂಲಕ ಲಾವ್ಲರ್ ಪರವಾಗಿ ತೀರ್ಪನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url= http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1993/results/|title=SummerSlam 1993 official results|publisher=WWE}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಪ್ರಕಾರ,ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್ ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ,WWF ಚಾಂಪಿಯನ್ ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗನ್‌ನನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ವಿರುದ್ಧ ಪಾಸಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಟಾರ್ಚ್ ಮೂಲಕ ಕಣಕ್ಕಿಳಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ಇಬ್ಬರು ಪ್ರಶ‍ಸ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ [[ಜಗ್ಗಾಟ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಆಡುವ ಪ್ರಚಾರದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹಾರ್ಟ್ ವಾದಿಸಿದರು. ನಂತರ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite episode |title= Off The Record|episodelink= |series= |serieslink= |credits= |network= [[The Sports Network|TSN]]|airdate= 2003|season= |seriesno= |number= |minutes= }}</ref> ಬದಲಾಗಿ ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್ PPVವಿಯ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ WWF ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹೋಗನ್ ಯೋಕುಜುನಾಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟ. ಇದು ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ ನೈಜ ದ್ವೇಷಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು. ಹೋಗನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸೋಲುವಾಗ ತಮಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಗೌರವ ನೀಡಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು "ಹೊಸ WWF ತಲೆಮಾರು" ನಾಯಕನಾಗಿ ಇರಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಭಾವಿಸಿದ. ====ಕುಟುಂಬದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು(1993–1994)==== ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ [[ಓವನ್ ಹಾರ್ಟ್]] ಜತೆ ಹಗೆತನಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ. ಓವನ್ ಬ್ರೆಟ್ ಬಗ್ಗೆ ಅಸೂಯೆ ಪಡುವುದು ಕಥಾವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹಾರ್ಟ್ಸ್(ಬ್ರೆಟ್,ಓವನ್,[[ಬ್ರೂಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕೀತ್]]) ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್(ಲಾವ್ಲರ್‌ಗೆ ಕೊನೆಯ ನಿಮಿಷದ ಬದಲಾವಣೆ)ಮತ್ತು ಅವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಸೆಣಸುವಾಗ ಇದು [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರಿಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಓವನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲ ಸಹೋದರರು ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದರು.ಹಾರ್ಟ್ ಕುಟುಂಬದ ಏಕೈಕ ಸದಸ್ಯ ಓವನ್ ಪಂದ್ಯದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ.<ref>{{cite web|url= http://www.wwe.com/shows/survivorseries/history/1993/results|title=Survivor Series 1993 official results|publisher=WWE}}</ref> ತನ್ನ ಉಚ್ಚಾಟನೆಗೆ ಬ್ರೆಟ್‌ನನ್ನು ದೂಷಿಸಿದ ಓವನ್,ತನ್ನನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಕೂಡ ನಿಂದಿಸಿದ. ಬ್ರೆಟ್ ಜತೆ ಮುಖಾಮುಖಿ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ ಓವನ್ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ. ಅದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಲು ಬ್ರೆಟ್ ನಿರಾಕರಿಸಿದ. ಕಥಾವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ, ಬ್ರೆಟ್ ತನ್ನ ಪೋಷಕರ ಜತೆ [[ಕ್ರಿಸ್‌ಮಸ್]] ರಜಾದಿನಗಳಂದು ತನ್ನ ವೈರದ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಕುಟುಂಬದ ಪುನರ್ಮಿಲನಕ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ. ಜನವರಿಯ [[ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌]]‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ ಮತ್ತು ಓವನ್ WWF ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಾಗಿ [[ದಿ ಕ್ವೆಬೆಕರ್ಸ್]] ಜತೆ ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ಇಳಿದ. ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಕೇಫೇಬ್]](ನಿಜವೆಂದು ಬಿಂಬಿಸುವ) ಮೊಣಕಾಲಿನ ಗಾಯದಿಂದಾಗಿ ಬ್ರೆಟ್ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥ ಎಂದು [[ತೀರ್ಪುಗಾರ]] [[ಟಿಮ್ ವೈಟ್]] ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ. ಪಂದ್ಯದ ನಂತರ,ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಲಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನ ಸಹೋದರನನ್ನು ಓವನ್ ದೂಷಿಸಿದ ಮತ್ತು ಗಾಯಗೊಂಡ ಮೊಣಕಾಲಿಗೆ ದಾಳಿಮಾಡಿ,ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಹಗೆತನಕ್ಕೆ ಪ್ರಚೋದನೆ ನೀಡಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.pwwew.net/ppv/wwf/january/1994.htm|title=Royal Rumble 1994 results|publisher=pwwew.com}}</ref> ಇದಾದ ನಂತರ,ಹಾರ್ಟ್ ವಿವಾದದ ಮಧ್ಯೆ,1994ರ ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಮರ್ಥನಾದ. ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು [[ಲೆಕ್ಸ್ ಲೂಗರ್]] ಅಂತಿಮ ಇಬ್ಬರು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಟಾಪ್ ರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ 1994ರ ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್ ಪಂದ್ಯದ ಸಹ-ವಿಜೇತರು ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ X]]ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/royalrumble/history/198811421/mainevent|title=Royal Rumble 1994 main event|publisher=WWE}}</ref> ಲೂಗರ್ ಮೊದಲಿಗೆ ಯೋಕೊಜುನಾನನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಗೆದ್ದನು ಹಾಗೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೆಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಓವನ್ ಇನ್ನೂ ಪಂದ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಓವನ್ ಜತೆ ಹಾರ್ಟ್ ಕಾಳಗ ನಡೆಸಬೇಕಾಯಿತು. ಓವನ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/listthis/ruggedroadstomania/roadstomania7|title=Most Rugged Roads To WrestleMania (1994)|accessdate=2007-10-12|publisher=WWE}}</ref> ಓವನ್ ವಿರುದ್ಧ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೋತ ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಎರಡನೇ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಾಗಿ ಯೋಕೊಜುನಾನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm10/mainevent|title=WrestleMania 10 main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20100304073326/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm10/mainevent/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454127|title=History Of The WWE Championship - Bret Hart(2)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20050716232613/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454127|url-status=dead}}</ref><ref name="wmx">{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm10/results|title=WrestleMania X results|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20100524045804/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm10/results/|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಸಹೋದರ ಓವನ್ ಜತೆ ಹಗೆತನ ಮುಂದುವರಿಸಿದ ಹಾಗೂ [[ಡೀಸೆಲ್]] ಜತೆ ಹಗೆತನವನ್ನು ಕೂಡ ಆರಂಭಿಸಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಟ್ಯಾಗ್ ತಂಡದ ಸಹಯೋಗಿ ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ WWF‌ಗೆ ವಾಪಸಾದ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಜತೆ ಪುನರ್ಮಿಲನಗೊಂಡ. [[ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಡೀಸೆಲ್ ವಿರುದ್ಧ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. ಹಾರ್ಟ್ ಪಂದ್ಯ ಗೆಲ್ಲುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಡೀಸೆಲ್ ಪರವಾಗಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಿದ. ಡೀಸೆಲ್‌ [[ಜಾಕ್‌ನೈಫ್ ಪವರ್‌ಬಾಂಬ್]] ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಅವನಿಗೆ ಜಯ ಸಮೀಪಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬಂತು.ಆದರೆ ಅವನು ಹಾರ್ಟ‍್‌ನನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಒತ್ತಿಹಿಡಿಯುವ ಮುನ್ನ,ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿದ. ಡೀಸೆಲ್ ಅನರ್ಹತೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗೆಲುವು ಗಳಿಸಿದ. ಆದರೆ ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ. ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಮರಳಿದ ನಂತರ ಡೀಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಪಂದ್ಯದ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್ ವಿರುದ್ದ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ. ಆ ರಾತ್ರಿ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಓವನ್‌ಗೆ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ ಗೆಲುವಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವನ ಪ್ರೇರಣೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಓವನ್ ಅವನ ಸೋದರನ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಂದ್ಯವಾಡುವುದು ಇದರಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://www.pwwew.net/ppv/wwf/june/1994.htm|title=King of the Ring 1994 results|publisher=pwwew.net}}</ref> [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಓವನ್ ವಿರುದ್ಧ [[ಸ್ಟೀಲ್ ಕೇಜ್ ಪಂದ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1994/mainevent/|title=SummerSlam 1994 main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2009-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20090820181028/http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1994/mainevent/|url-status=dead}}</ref> ಈ ಪಂದ್ಯವು ಡೇವ್ ಮೆಲ್ಟ್‌ಜರ್ ಅವರಿಂದ 5-ಸ್ಟಾರ್ ರೇಟಿಂಗ್ ಪಡೆಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ತರುವಾಯ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್‌]]ನ [[ಬಾಬ್ ಬ್ಯಾಕ್‌ಲಂಡ್]] ವಿರುದ್ಧ ಸಬ್‌ಮಿಷನ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡ.ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸ್ಪರ್ಧಿಯ ಮ್ಯಾನೇಜರ್(ಹಾರ್ಟ್ ಪರ ಡೇವಿ ಬಾಯ್ ಸ್ಮಿತ್,ಬ್ಯಾಕ್ಲಂಡ್ ಪರ ಓವನ್)ತಾವು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಕುಸ್ತಿಪಟುವಿನ ಸೋಲನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಹಾರ್ಟ್ ಬ್ಯಾಕ್‌ಲಂಡ್‌ನ [[ಕ್ರಾಸ್‌ಫೈರ್ ಚಿಕನ್‌ವಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಡೇವಿ ಬಾವ್ ಕೇಫೇಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೋತಾಗ, ಓವನ್ ತನ್ನ ತಾಯಿ ಹೆಲೆನ್ ಮನವೊಲಿಸಿ ಹಾರ್ಟ್ ಸೋಲನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿದ.ಇದರಿಂದ ಬ್ಯಾಕ್‌ಲಂಡ್‌ಗೆ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಜಯ ದಕ್ಕಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454125|title=History of the WWE Championship - Bob Backlund(2)|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2005-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20050717025736/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454125|url-status=dead}}</ref> ಬಕ್‌ಲಂಡ್ ಜತೆ ಬ್ರೆಟ್ ಹಗೆತನವು [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XI]]ರಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದು,ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಇನ್ನೊಂದು [[ಸಬ್‌ಮಿಷನ್ ಪಂದ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ(ಆಟ ತ್ಯಜಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸುವ ಪಂದ್ಯ) ಬ್ಯಾಕ್‌ಲಂಡ್‌ರನ್ನು ಸೋಲಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು.<ref name="WrestleMania XI official results">{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm11/results|title=WrestleMania XI official results|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20100526110129/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm11/results/|url-status=dead}}</ref><ref name="WrestleMania XI official results"/> ====ವಿವಿಧ ವೈರಗಳು ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಪುನರ್ಮಿಲನ(1995–1997)==== ಬ್ರೆಟ್ ನಂತರ 1995ರಲ್ಲಿ ಡೀಸೆಲ್‌ನ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಫ್ ಹಿಂದೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. [[ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅವವ ಪಂದ್ಯವು ಹೊರಗಿನ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಸತತವಾಗಿ ಹಾನಿಗೊಂಡ ನಂತರ,ಬ್ರೆಟ್ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಡೀಸೆಲ್ ವಿರುದ್ಧ No DQ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾನೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/survivorseries/history/1995/mainevent|title=Survivor Series 1995 main event|publisher=WWE}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454121|title=History Of The WWE Championship - Bret Hart(3)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20050717022714/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454121|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ನಿಜಜೀವನದ ವೈರಿ ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ [[1996 ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಗೆಲುವು ಗಳಿಸಿದ ನಂತರ,<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/royalrumble/history/198811412/mainevent|title=1996 Royal Rumble match|publisher=WWE}}</ref> [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XII]]ನಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರ ನಡುವೆ 60 ನಿಮಿಷಗಳ [[ಐರನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಪಂದ್ಯ]] ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 60 ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕುಸ್ತಿಪಟು ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ಗಡಿಯಾರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿಮಿಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿ ಉಳಿದು ಅಂಕ ಇನ್ನೂ 0 -0ಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಮಧ್ಯದ ಹಗ್ಗದಿಂದ ಹಾರಿದ.ಅವನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ಹಿಡಿದು,ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿದ. ಆದಾಗ್ಯೂ,ಮೈಕೇಲ್ ಕಡೆಯ 30 ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಾಗ, ಪಂದ್ಯವು ಡ್ರಾನಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಪಂದ್ಯವು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ಸಡನ್ ಡೆತ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುವುದು ಎಂದು ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಗೊರಿಲ್ಲಾ ಮಾನ್ಸೂನ್]] ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದರು. ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಸೂಪರ್‌ಕಿಕ್ ಹೊಡೆದು ಚಿನ್ನವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm12/mainevent|title=WrestleMania XII main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20100614025637/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm12/mainevent/|url-status=dead}}</ref> [[File:Bret Hart in 1995.jpg|thumb|left|1995ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್]] ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ ನಂತರ,ಹಾರ್ಟ್ ಕಿರುತೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡುವು ಪಡೆದುಕೊಂಡ. WCW ಮತ್ತು WWF ಎರಡರಿಂದಲೂ ಹಾರ್ಟ್ ಉದ್ಯೋಗದ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ WWF ಗೆ ಮರು-ಸಹಿ ಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ.<ref>''ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಹಾರ್ಟ್: ವ್ರೆಸಲಿಂಗ್ ವಿತ್ ಶಾಡೋಸ್'' (1998)</ref> ಬೇಸಿಗೆಕಾಲದಲ್ಲಿ, [[1996 ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್]] ಗೆಲುವಿನಿಂದ ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನಿಂದಿದ್ದ [[ಸ್ಟೀವ್ ಆಸ್ಟಿನ್]], ಬ್ರೆಟ್‌ನನ್ನು ಸತತವಾಗಿ ಮೂದಲಿಸಿದ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಜತೆ ಪಂದ್ಯವಾಡುವಂತೆ ಸವಾಲು ಹಾಕಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.pwwew.net/ppv/wwf/june/1996.htm|title=King of the Ring 1996|publisher=pwwew.net}}</ref> ಕಿರುತೆರೆಯಿಂದ 8 ತಿಂಗಳ ವಿರಾಮದ ನಂತರ, ಬ್ರೆಟ್ ಹಿಂತಿರುಗಿ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟಿನ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/survivorseries/history/1996/results|title=Survivor Series 1996 official results|publisher=WWE}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಆಸ್ಟಿನ್‌ನನ್ನು ರಿಂಗ್ ಹೊರಗೆ ಎಸೆದಾಗ, [[ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಹಗೆತನ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಆಸ್ಟಿನ್(ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಅರಿವಿಲ್ಲದೇ)ರಿಂಗ್ ಒಳಗೆ ಹತ್ತಿ ರಂಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/royalrumble/history/1988114111|title=1997 Royal Rumble match|publisher=WWE}}</ref> ಈ ವಿವಾದವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಆಸ್ಟಿನ್ ಮತ್ತು ಅವನು ರಿಂಗ್ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ನಂತರ ಸೋಲಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ನಡುವೆ [[ಫೇಟಲ್ ಫೋರ್-ವೇ]] ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು[[In Your House 13: Final Four]] ಮತ್ತು ವಿಜೇತರು ಒಂದನೇ ಕ್ರಮಾಂಕದ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಲಿದ್ದರು. ಪ್ರಸಕ್ತ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ತೊರೆದ ನಂತರ,ಪಂದ್ಯವು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಆಸ್ಟಿನ್, [[ವೇಡರ್]] ಮತ್ತು [[ಅಂಡರ್‌ಟೇಕರ್]] ಅವರನ್ನು ಫೇಟಲ್ ಫೋರ್-ವೇನಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.pwwew.net/ppv/wwf/february/1997.htm|title=In Your House XIII|publisher=pwwew.net}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454113|title=History Of The WWE Championship - Bret Hart(4)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20050719012851/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/304454113|url-status=dead}}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಹಾರ್ಟ್ ಆಧಿಪತ್ಯ ಅಲ್ಪಕಾಲೀನವಾಗುವಂತೆ ಆಸ್ಟಿನ್ ಖಾತರಿಮಾಡಿದ. ''[[ರಾ]]'' ನಲ್ಲಿ ಮರುರಾತ್ರಿ [[ಸಿಕೊ ಸಿಡ್]] ವಿರುದ್ಧ ಹಾರ್ಟ್ ಪಂದ್ಯವಾಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997/raw021797|title=WWF Raw: February 17, 1997|date=1997-02-17|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-06-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080601030026/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997%2Fraw021797|url-status=dead}}</ref> ಇಬ್ಬರು [[ಸ್ಟೀಲ್ ಕೇಜ್ ಪಂದ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯಾ 13ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂಚೆ(ಹಾರ್ಟ್ ಅವರ 12ನೇ ಅನುಕ್ರಮ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ)ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು.ಆಸ್ಟಿನ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಹಾರ್ಟ್ ಗೆಲ್ಲಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ,[[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13]] ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಟೈಟಲ್ ಪಂದ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ. ಏಕಕಾಲೀನವಾಗಿ,ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯದಲ್ಲಿ ಸಿಡ್ ಜತೆ ನಿಗದಿತ ಪಂದ್ಯವಾಡಬೇಕಿದ್ದ ದಿ ಅಂಡರ್‌ಟೇಕರ್ ಸಿಡ್ ಗೆಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ.ಸಿಡ್ ಕೊನೆಗೂ ಪಂದ್ಯವುಳಿಸಿಕೊಂಡು,ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟಿನ್‌ಗೆ ಅಪ್ಪಟ ದ್ವೇಷದ ಪಂದ್ಯವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{citeweb|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997/raw031797|title=WWF Raw: March 17, 1997|date=1997-03-17|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-06-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080601030031/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997%2Fraw031797|url-status=dead}}</ref> ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟಿನ್ [[ಸಬ್‌ಮಿಷನ್ ಪಂದ್ಯ]]ದ ಮೂಲಕ ಮರುಪಂದ್ಯವಾಡಿದರು. ಅದು ಕಡೆಗೆ [[ಡೇವಿಡ್ ಮೆಲ್ಟ್‌ಜರ್]] ಅವರಿಂದ 5-ಸ್ಟಾರ್ ರೇಟಿಂಗ್ ಪಡೆಯಿತು. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಆಸ್ಟಿನ್‌ನನ್ನು ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್‌ನಿಂದ ಬಂಧಿಸಿದರೂ, ಆಸ್ಟಿನ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಆಸ್ಟಿನ್ ಪಂದ್ಯ ತೊರೆದಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ರಕ್ತ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ನೋವಿನಿಂದಾಗಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದ. ವಿಶೇಷ ಅತಿಥಿ ತೀರ್ಪುಗಾರ [[ಕೆನ್ ಶಮ್‌ರಾಕ್]] ಹಾರ್ಟ್ ಗೆಲುವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್ ಆಸ್ಟಿನ್ ವಿರುದ್ಧ ಥಳಿತ ಮುಂದುವರಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm13/results|title=WrestleMania 13 official results|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2010-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20100426034340/http://www.wwe.com/shows/wrestlemania/history/wm13/results/|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಆಸ್ಟಿನ್‌ನನ್ನು ಫೇಸ್(ಒಳ್ಳೆಯ ವರ್ತನೆ ಕುಸ್ತಿಪಟು)ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಹೀಲ್(ಕೆಟ್ಟ ವರ್ತನೆಯ ಕುಸ್ತಿಪಟು)ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದ. ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13 ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯೇನೆಂದರೆ ಹಾರ್ಟ್ ವಿರುದ್ಧ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ಮರುಪಂದ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ,ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌ ನಡೆದು ಎರಡು ವಾರಗಳ ನಂತರ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಮಂಡಿಗೆ ಗಾಯವಾಯಿತು. ಶಾನ್ ಬ್ರೆಟ್‌ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಲು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವದಂತಿಗಳು ಹರಡಲು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13 ಮುಖ್ಯಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಹೊರಬಂದು,ರಿಂಗ್‌ನೊಳಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಡುವಂತೆ ಮೈಕೇಲ್ಸ್‌ಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕಿದ ಮತ್ತು [[ಶೂಟ್]] [[ಪ್ರೊಮೊ]](ರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶನ)ಮೈಕೇಲ್ ಪಾದದಲ್ಲಿ "ಕೀವುತುಂಬಿದ ಗಾಯ"ವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ. ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುತ್ತಾ, ತನ್ನ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ತಕ್ಷಣವೇ ಎದ್ದು ಮೈಕೇಲ್‌ನನ್ನು ಶಾಂತವಾಗಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ''ರಾ'' ನಲ್ಲಿ ನೋ-ಡಿಸ್‌ಕ್ವಾಲಿಫಿಕೇಶನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಫೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟಿನ್‌ನನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ. ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟಿನ್ ಈಗ ಹೀಲ್ ಆಗಿದ್ದ ಹಾರ್ಟ್ ಕಣಕಾಲನ್ನು ಉಕ್ಕಿನ ಕುರ್ಚಿಯಿಂದ ಹೊಡೆದು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದ. ಆಸ್ಟಿನ್ ಹಾರ್ಟ್‌ನ ಸ್ವಯಂ ಅಂತಿಮ ಪಟ್ಟು [[ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್‌]]ನಿಂದ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪಂದ್ಯ ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು. ಆಂಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಟ್ರೆಚರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಆಸ್ಟಿನ್ ಥಳಿತ ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಅವನು ಪುನಃ ಬೇಟಿಯಾಗಲಿದ್ದಾನೆ.[[In Your House 14: Revenge of the 'Taker]]:ಇವರಿಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಒಂದೇ ಬಾರಿ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯವು ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ ಮುಖ್ಯಪಂದ್ಯವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಆಸ್ಟಿನ್ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ರಿಂಗ್ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್ ಮೂಲಕ ಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗ, [[ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬುಲ್‌ಡಾಗ್]] ಹಾರ್ಟ್ ಪರವಾಗಿ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ.ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಅನರ್ಹತೆಗೊಂಡು, ಹಾರ್ಟ್ ವಿರುದ್ಧ ಆಸ್ಟಿನ್‌ಗೆ ಏಕೈಕ ಜಯವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಮುಂಬರುವ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ, ಬ್ರೆಟ್, "ದಿ ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್" ಹಾರ್ಟ್ ಅಮೆರಿಕದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದ.ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಮುಂದುವರಿದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ತನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ಇತ್ತೀಚಿನ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಅವರು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ಸಹೋದರ ಓವನ್ ಮತ್ತು ಭಾವಮೈದುನ ಡೇವಿ ಬಾಯ್ ಸ್ಮಿತ್ ಮತ್ತು [[ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್]] ಜತೆ ಪುನರ್ಮಿಲನಗೊಂಡ. ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು [[ಬ್ರಿಯನಾ ಪಿಲ್‌ಮ್ಯಾನ್]] ಜತೆ [[ಹೊಸ ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್|''ಹೊಸ'' ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್]] ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಪುನರುತ್ಥಾನವು [[ಅಮೇರಿಕ ವಿರೋಧಿ]] [[ಸ್ಟೇಬಲ್]] ಎನಿಸಿಕೊಂಡು [[ಕೆನಡಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. [[ಆಂಗಲ್]](ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥಾವಸ್ತು)ನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ [[ಆಫ್ರಿಕನ್ ಅಮೆರಿಕನ್]] ಸ್ಟೇಬಲ್, [[ನೇಶನ್ ಆಫ್ ಡಾಮಿನೇಶನ್]] ಲಾಕರ್ ಕೋಣೆಯನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬಂತು(ಕಥಾವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ,DX ಹಾರ್ಟ್‌ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಸಿತು) DX ಜತೆ ಪ್ರೊಮೊ(ಸಂದರ್ಶನ)ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕೇಫೇಬ್ ಪ್ರತೀಕಾರವಾಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ [[ಟ್ರಿಪಲ್ H]] ಮತ್ತು ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ "[[ಸಲಿಂಗಕಾಮಿಗಳು]]" ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದ. WWF ತೊರೆದ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ವೈರಿಗಳಿಗೆ ಕ್ಷಮೆಕೇಳಿದ ಹಾಗೂ ತಾನು ಒತ್ತಡಕ್ಕೊಳಗಾದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ. "ತಾನು ಜನಾಂಗೀಯವಾದದ ಯಾವುದೇ ರೂಪ ಅಥವಾ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ. ಇದು ಹುಡುಗಾಟವಾಡುವ ಸಂಗತಿಯಲ್ಲವೆಂದು ತಮಗೆ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಸಲಿಂಗಕಾಮಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೀಡಿದ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ನಾನು ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಇದು ನನ್ನ ಕಡೆಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ದಡ್ಡ ತಪ್ಪು. ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ವಿತ್ ಶಾಡೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆಯನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಈ ನಿಂದನೆಗಳನ್ನು ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ತೆರೆಯ ಮೇಲಿನ ವೈರ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಬ್ರೆಟ್‌ನನ್ನು ಬಯಸಿದ್ದಾಗಿಯೂ, ಬ್ರೆಟ್ ಅದನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದನೆಂದೂ ಬ್ರೆಟ್ ಗಮನಸೆಳೆದಿದ್ದಾನೆ. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಐದನೇ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಅತಿಥಿ ತೀರ್ಪುಗಾರ]] ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಮುಖಕ್ಕೆ ಉಗಿದ ನಂತರ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತೀಕಾರವಾಗಿ ಉಕ್ಕಿನ ಕುರ್ಚಿಯನ್ನು ಅವನತ್ತ ಎಸೆದ,ಅದು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಅಂಡರ್‌ಟೇಕರ್‌ಗೆ ಬಡಿದು ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಅವನ ಭುಜವನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಒತ್ತಿಹಿಡಿದು ಮಣಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1997/mainevent/|title=SummerSlam 1997 main event|publisher=WWE|access-date=2010-04-30|archive-date=2009-08-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20090823055949/http://www.wwe.com/shows/summerslam/history/1997/mainevent/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/30445417|title=History Of The WWE Championship - Bret Hart(5)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20051129204514/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship/30445417|url-status=dead}}</ref> ====ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ನಿರ್ಗಮನ(1997)==== ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಅನೌನ್ಸರ್ [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]] ಜತೆ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವೈರವು ಉಲ್ಭಣಿಸಿತು. ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ ರಿಂಗ್‌ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕಾವೇರಿದ ಚಕಮಕಿಯಿಂದ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ನನ್ನು ಅನೇಕ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಇಷ್ಟಪಡದಿರಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ WWF ಮಾಲೀಕರೆಂದು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು 1996ರಲ್ಲಿ 20 ವರ್ಷಗಳ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದರೂ, 1997ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ WWF ಕಠಿಣ ಹಣಕಾಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದು,ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಹಾರ್ಟ್ ವಿವಾದಾತೀತವಾಗಿ 1990ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡ ಕುಸ್ತಿಪಟುವಾಗಿದ್ದ.<ref name="darkdays" /> ಹಾರ್ಟ್ ಪಾತ್ರದ ಮೌಲ್ಯ ಕೂಡ ಕುಸಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದೆಯೆಂದು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಭಾವಿಸಿದ.ಆದರೆ ಹಾರ್ಟ್ WWF ಜತೆ ಉಳಿದು ಒಪ್ಪಂದ ಹಾಗೂ ಪಾತ್ರದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಬೇಕೆಂದು ಇಚ್ಛಿಸಿದ.<ref>''ಆಫ್ ದಿ ರೆಕಾರ್ಡ್'' ವಿತ್ ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್, [[TSN]], 2-24-98: "...ಹಿಸ್ ವ್ಯಾಲ್ಯೂ ವಾಸ್ ಬಿಗಿನಿಂಗ್ ಟು ವೇನ್..." ([http://watch.tsn.ca/off-the-record/best-of-otr-vince-mcmahon---02-24-98/#clip173632 ವಿಡಿಯೊ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091102140143/http://watch.tsn.ca/off-the-record/best-of-otr-vince-mcmahon---02-24-98/#clip173632 |date=2009-11-02 }} ಅಟ್ tsn.ca)</ref> ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ,ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ [[ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್]](WCW)ಜತೆ ತನ್ನ ಮೂಲ ಪ್ರಸ್ತಾಪದ ಬಗ್ಗೆ ಎರಡನೇ ಬಾರಿ ಯೋಚಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕುರಿತು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದ.<ref name="dvd" /> ಹಾರ್ಟ್ ತರುವಾಯ,WCW ಜತೆ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ. WWF ಜತೆ ಅವನ ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯವು [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌]]ನ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅವನ ನಿಜಜೀವನದ ಎದುರಾಳಿ ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ ವಿರುದ್ಧ ಟೈಟಲ್ ಪಂದ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ತವರುನೆಲದಲ್ಲಿ ಮೈಕೇಲ್ಸ್‌ಗೆ ಸೋಲಪ್ಪಿ WWF ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಬಯಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಮರುದಿನ ರಾತ್ರಿ ''ರಾ'' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಅಥವಾ ಕೆಲವು ವಾರಗಳ ನಂತರ ಸೋಲುವ ಹಾರ್ಟ್ ಉಪಾಯಕ್ಕೆ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ. ತಾನು WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ನ್ನು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಜತೆ WCW TVಗೆ(ಆಗಿನ -WCW ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಎರಿಕ್ ಬಿಸ್ಚೋಫ್]] ಒತ್ತಾಯದ ನಡುವೆಯೂ,ಹಾರ್ಟ್‌ DVD ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ಪ್ರಕಾರ,<ref name="dvd">{{cite web|url=http://www.amazon.com/dp/B000AOEPU2|title=''Bret "Hitman" Hart: The Best There Is, The Best There Was, The Best There Every Will Be''}}</ref> ಅವನು WCWನ್ನು ಕಳಂಕರಹಿತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಲಿದ್ದಾನೆ)ತೆಗೆದುಕೊಂಡುಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ.ಮೆಕಮೋಹನ್ ಇನ್ನೂ ಕಳವಳಕ್ಕೀಡಾಗಿದ್ದನು.ಇದು ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಮುರಿಯಲು ದಾರಿ ಕಲ್ಪಿಸಿ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್‌]] ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್‌ಗೆ ಮಣಿಯದಿದ್ದರೂ,ತೀರ್ಪುಗಾರ [[ಅರ್ಲ್ ಹೆಬ್ನರ್]] ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದವನಂತೆ ಗಂಟೆ ಬಾರಿಸಲು ಕರೆ ನೀಡಿದ. ಇದು ಹಾರ್ಟ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್‌ಗೆ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ "ಕಳೆದು"ಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿತು<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/survivorseries/history/1997/mainevent|title=Survivor Series 1997 main event (Montreal Screwjob)|publisher=WWE}}</ref> ಕೋಪಗೊಂಡ ಹಾರ್ಟ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಮುಖಕ್ಕೆ ಉಗುಳಿ,ಕಿರುತೆರೆ ಉಪಕರಣ ನಾಶಮಾಡಿ,[[ಗೆರಾಲ್ಡ್ ಬ್ರಿಸ್ಕೊ]] ಎದುರು ಅಖಾಡದ ಹಿಂದೆ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ಗೆ ಗುದ್ದಿ,[[ಪ್ಯಾಟ್ ಪ್ಯಾಟರ್‌ಸನ್]] ಮತ್ತು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಪುತ್ರ [[ಶೇನ್‌]] ಬೆನ್ನುತಟ್ಟುವುದರಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಪಂದ್ಯದ ಮುಕ್ತಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹಾರ್ಟ್ ಅಖಾಡದ ಹಿಂದೆ ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಜತೆ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿದ. ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್‌ಗೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸುವ ತೆರೆಮರೆಯ ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು 1998ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.''[[Hitman Hart: Wrestling with Shadows]]'' ===ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್(1997–2000)=== ====ಪೂರ್ವದ WCW ನಿರ್ವಹಣೆ(1997–1998)==== ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರಿಸ್ ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ ನಡೆದ ಮರುದಿನ,[[ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆರ್ಡರ್]] ಜತೆಯಿದ್ದ [[ಎರಿಕ್ ಬಿಸ್ಚೋಫ್]],ಹಾರ್ಟ್ [[ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌]]ಗೆ ಬರಲಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು nWoಗೆ ಸೇರುತ್ತಾನೆಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರಿಸ್‌ನ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ,ಹಾರ್ಟ್ WWFನ ಮುಖ್ಯಸ್ಪರ್ಧಿಯಾದ WCWಗೆ ಸೇರುತ್ತಾನೆ. WCW ಮಂಡಳಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[J.J.ದಿಲ್ಲೋನ್]] ಪ್ರಕಟಣೆ ನೀಡಿ,[[ಸ್ಟಾರ್‌ಕೇಡ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಬಿಸ್ಚೋಫ್ ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾರಿ ಜಿಬಿಸ್ಕೊ]] ನಡುವೆ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ವಿಶೇಷ ಅತಿಥಿ ತೀರ್ಪುಗಾರ ಎಂದು ಹೇಳಿದಾಗ,ಡಿಸೆಂಬರ್ 15,1997ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ''[[WCW ಮಂಡೆ ನಿಟ್ರೊ]]'' ದಲ್ಲಿ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997/nitro121597|title=WCW Nitro: December 15, 1997|date=1997-12-15|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013554/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1997%2Fnitro121597|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರೆಟ್ ಸ್ಟಾರ್‌ಕೇಡ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಸ್ಟಿಂಗ್]] ವಿರುದ್ಧ [[ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗಾನ್]] ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ.ಪಂದ್ಯದ ಮುಕ್ತಾಯದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯಿಲ್ಲದ ತೀರ್ಪುಗಾರನಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದ. ತೀರ್ಪುಗಾರ [[ನಿಕ್ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್]] ಮೇಲೆ ವಾಗ್ದಾಳಿ ಮಾಡಿದ ಅವನು,ವೇಗದ ಎಣಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ಆರೋಪಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಅದು "ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಂಭವಿಸಲು" ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕೂಗಿದ(ಮ್ಯಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ).<ref>{{cite web|url= http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/starrcad.html#97|title=Starrcade 1997 results|publisher=Pro Wrestling History}}</ref> ಕಂಪೆನಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬಿಸ್ಚೋಫ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್‌ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಬಗ್ಗೆ ಸದ್ಭಾವನೆಯಿಂದ ಅವನು ಫೇಸ್(ಒಳ್ಳೆಯ ವರ್ತನೆಯ ಕುಸ್ತಿಪಟು)ನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಫಲ ನೀಡಿತು. ಅವನು 1998ರಲ್ಲಿ [[ಸೌಲಡ್ ಔಟ್‌]]ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ WCW ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/nwoppv.html#98|title=Souled Out 1998 results| publisher=Pro Wrestling History}}</ref> ಮತ್ತು [[ಅನ್‌ಸೆನ್ಸರ್ಡ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಕರ್ಟ್ ಹೆನ್ನಿಂಗ್‌]]ನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/uncensor.html#98|title=Uncensored 1998 results|publisher=Pro Wrestling History|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20080324230031/http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/uncensor.html#98|url-status=dead}}</ref> ====ಹೀಲ್‌(ಕೆಟ್ಟ ವರ್ತನೆ ಕುಸ್ತಿಪಟು)ಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆ (1998–1999)==== WCW ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಎರಿಕ್ ಬಿಸ್ಚೋಫ್]] [[TSN]]ನ ''ಆಫ್ ದಿ ರೆಕಾರ್ಡ್‌'' ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಸೃಜನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ತಮಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಖಾತರಿಯಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ.ಆದರೆ ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು [[ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗಾನ್]] ನಡುವೆ ಹಗೆತನಕ್ಕೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಯೋಜನೆಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಅದು ಅಪಾರ ಮೊತ್ತದ ಹಣವನ್ನು ತರುತ್ತದೆಂದು ಹೇಳಿದರು.(ಆದರೆ ಆ ಹಗೆತನ ಫಲಪ್ರದವಾಗಿಲ್ಲ-ಬದಲಿಗೆ ಅವನು ''[[WCW ಮಂಡೇ ನಿಟ್ರೋ]]'' ದಲ್ಲಿ ಕಿರುತೆರೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಪಂದ್ಯವಾಡಿದರು.ಅದು ನೋ-ಕಂಟೆಸ್ಟ್(ಯಾರೊಬ್ಬರೂ ಗೆಲುವು ಗಳಿಸದೇ)ನಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು.<ref name="bischoffotr">''ಆಫ್ ದಿ ರೆಕಾರ್ಡ್'' ಎರಿಕ್ ಬಿಸ್ಚಾಫ್ ಜತೆ [[TSN]], ಮಾರ್ಚ್ 1998: "ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಎಂಡ್ ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗಾನ್ ಆರ್ ಗೋಯಿಂಗ್ ಟು ಮೇಕ್ ಎ ಟ್ರೆಮಂಡಸ್ ಎಮೌಂಟ್ ಆಫ್ ಮನಿ ಟುಗೆದರ್ ಬೈ ದಿ ಎಂಡ್ ಆಫ್ ದಿಸ್ ಇಯರ್ ."</ref> ಏಪ್ರಿಲ್ 1998ರಲ್ಲಿ ಹೋಗಾನ್ ಮತ್ತು "ಮ್ಯಾಕೊ ಮ್ಯಾನ್" [[ರಾಂಡಿ ಸಾವೇಜ್]] ಒಳಗೊಂಡ ''ನಿಟ್ರೊ'' ಮುಖ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಹೀಲ್‌(ಕೆಟ್ಟ ವರ್ತನೆ ಕುಸ್ತಿಪಟು)ಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದ ಮತ್ತು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ [[nWo]]ಗೆ ಸೇರಿದ. ಅವನು [[ಸ್ಲಾಂಬೋರಿ]] ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾವೇಜ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ,ಹೋಗಾನ್ ನೀಡಿದ ನೆರವಿಗೆ ಅಭಿನಂದನೆಗಳು,<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/slambore.html#98|title=Slamboree 1998 results|publisher= Pro Wrestling History}}</ref> ನಂತರ ಪುನಃ [[ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಶ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹೋಗಾನ್ ಜತೆ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾವೇಜ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾವೇಜ್ [[ರಾಡ್ಡಿ ಪೈಪರ್‌]]ಗೆ ಸಹಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ.<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/gabash.html#98|title=The Great American Bash 1998 results|publisher=Pro Wrestling History}}</ref> [[ಬ್ಯಾಷ್ ಎಟ್ ದಿ ಬೀಚ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅವನು WCW ಪ್ರಥಮ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ, ಬೂಕರ್‌ನ [[WCW ವರ್ಲ್ಡ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌]]ಗಾಗಿ [[ಬೂಕರ್ T]]ಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ. ಬೂಕರ್‌ನನ್ನು ಉಕ್ಕಿನ ಕುರ್ಚಿಯಿಂದ ಹೊಡೆದ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/beach.html#98|title=Bash at the Beach 1998 results|publisher=Pro Wrestling History}}</ref> WCW ಎರಡನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ [[WCW ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ಗೆಲ್ಲಲು ಹಾರ್ಟ್ [[ಬುಕ್ಡ್]](ಗೊತ್ತುಮಾಡು)ಆಗಿದ್ದ. ಹಾರ್ಟ್ ನಂತರ ಎರಡು ಬಾರಿ WCW ವಿಶ್ವಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಆಗಿದ್ದ.,WWFನ ಉನ್ನತ ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿದ್ದು,WCW ಜತೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ $3 ದಶಲಕ್ಷ ಅಂದಾಜು ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿಹಾಕಿದ್ದರೂ ಕೂಡ,ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸ್ವರ್ಧಿಯಾಗಿಸುವಲ್ಲಿನ WCW ವೈಫಲ್ಯವನ್ನು ಕೆಲವರು ತಪ್ಪೆಂದು ಭಾವಿಸಿದರು.<ref>http://www.usprowrestling.com/html/history.html{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="DVD" /> ''ನಿಟ್ರೊ'' ದ ಜುಲೈ 20ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ [[ಡೈಮಂಡ್ ಡಲ್ಲಾಸ್ ಪೇಜ್‌]]ನನ್ನು ಕಾಲಿವುಳಿದಿದ್ದ WCW ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದ. ಅದು WCWನಲ್ಲಿ ಅವನ ಪ್ರಥಮ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಆಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/30445411114|title=History Of The United States Championship - Bret Hart(1)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20050810020106/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/30445411114|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಹೊಂದಿದ್ದ-ಇದು WCW ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಆಧಿಪತ್ಯ.<ref name="ustitle" /> nWoನ ಅಧಿಕೃತ ಸದಸ್ಯನಾಗಿರದಿದ್ದರೂ,ಬಣವು ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸಿತು.[[ದಿ ಜೈಂಟ್]] ಅಖಾಡಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ ಪೇಜ್‌ನಿಗೆ [[ಚೋಕ್‌ಸ್ಲಾಮ್]] ಮಾಡಿದ. ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಹಾರ್ಟ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ಪನ್ನು ಸಹ WWF ಮಾಜಿ [[ಲೆಕ್ಸ್ ಲೂಗರ್‌]]ಗೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1998/nitro081098|title=Monday Nitro - August 10, 1998|date=1998-08-10|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013614/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1998%2Fnitro081098|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಲೂಗರ್‌ನಿಂದ ಮರುರಾತ್ರಿಯೇ ಥಂಡರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಮರಳಿಗಳಿಸಿದ. [[ಫಾಲ್ ಬ್ರಾಲ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಡೈಮಂಡ್ ಡಲ್ಲಾಸ್ ಪೇಜ್‌ಗೆ [[ವಾರ್‌ಗೇಮ್ಸ್ ಪಂದ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ ಸೋತರು. ಹಾರ್ಟ್ 1998ರ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಟಿಂಗ್ ಜತೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಹಗೆತನ ಸಾಧಿಸಿದ,ಅದು [[ಹಾಲೋವಿನ್ ಹವಾಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು.ಹಾರ್ಟ್ ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು([[ಕೇಫೇಬ್]])(ಭ್ರಮೆ ಹುಟ್ಟಿಸುವುದು)ಸ್ಟಿಂಗ್‌ನಿಗೆ ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 26 ''ನಿಟ್ರೋ'' ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಡೈಮಂಡ್ ಡಲ್ಲಾಸ್ ಪೇಜ್‌ಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1998/nitro102698|title=Monday Nitro - October 26, 1998|date=1998-10-26|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013619/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1998%2Fnitro102698|url-status=dead}}</ref> ಇಬ್ಬರೂ [[ವರ್ಲ್ಡ್ ವಾರ್ 3]]ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಮರುಪಂದ್ಯವಾಡಿ,ಅದರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಸೋಲಪ್ಪಿದ<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/ww3.html#98|title=World War 3 1998 results|publisher=Pro Wrestling History}}</ref> ''ನಿಟ್ರೋ'' ದ [[ನೋ ಡಿಸ್‌ಕ್ವ್ಯಾಲಿಫಿಕೇಶನ್ ಪಂದ್ಯ]]ದ ನವೆಂಬರ್ 30 ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಪೇಜ್‌ನಿಂದ nWo ಸದಸ್ಯ [[ದಿ ಜೈಂಟ್‌]]ನ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/30445411312|title=History Of The United States Championship - Bret Hart(3)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2005-12-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20051202093017/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/30445411312|url-status=dead}}</ref> ನಿಟ್ರೋದ ಫೆಬ್ರವರಿ 8ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ಕುಟುಂಬದ ಸ್ನೇಹಿತ ರಾಡ್ಡಿ ಪೈಪರ್‌ಗೆ ಸೋಲಪ್ಪಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro020899|title=Monday Nitro - February 8, 1999|date=1999-02-08|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013635/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro020899|url-status=dead}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 29 1999ರಂದು [[ಟೊರಂಟೊ]] [[ಏರ್ ಕೆನಡಾ ಸೆಂಟರ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''ನಿಟ್ರೊ'' ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ಟ್ ಬೀದಿ ಉಡುಪಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು, [[ಬಿಲ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌]]ನನ್ನು ಕರೆದು,ಐದು ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲೇ ಅವನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಜತೆ ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವಂತೆ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ [[ಟೊರಂಟೊ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಲೀಫ್ಸ್]] ಸ್ವೆಟರ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಲೋಹದ [[ಬ್ರೆಸ್ಟ್‌ಪ್ಲೇಟ್]] ಧರಿಸಿದ್ದ.ಇದು ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಫಲಕಂಡಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ನಂತರ ಸ್ವಯಂ [[ಪಿನ್‌ಫಾಲ್]](ಗೆಲುವಿನ ಸ್ಥಿತಿ)ನ್ನು ಎಣಿಸಿದ.ಮೈಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ "ಹೇ WCW, ಬಿಸ್ಚೋಫ್, ನಾನು ತ್ಯಜಿಸುತ್ತೇನೆ!,ಮತ್ತು ಅಖಾಡದಿಂದ ಹೊರಬಂದ.ಹಾರ್ಟ್ ನಿಜವಾಗಲೂ ಕಂಪೆನಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆಯೇ ಎನ್ನುವ ಊಹಾಪೋಹಕ್ಕೆ ಇದು ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್ WCW ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನಿಂದ ವಿರಾಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ. ಮೇ 1999ರಂದು ಅವನು ಹಿಂತಿರುಗುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಅವನ ಸಹೋದರ ಓವನ್ ಹಾರ್ಟ್ [[WWF ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂ]] ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಪಘಾತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಕಿರುತೆರೆಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಲಿಲ್ಲ, ತನ್ನ ಕುಟುಂಬದ ಜತೆ ಬೆರೆಯಲು WCW ನಿಂದ ಇನ್ನೂ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳು ವಿರಾಮ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ. ====ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್,nWo ಮತ್ತು ನಿರ್ಗಮನ (1999–2000)==== ಹಾರ್ಟ್ ''ನಿಟ್ರೊ'' ದ 1999ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿನ [[ಹಲ್ಕ್ ಹೋಗಾನ್]] ಜತೆ [[ಸ್ಟಿಂಗ್]] ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಸ್ ಲೂಗರ್ ವಿರುದ್ಧ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಸ್ತಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ. ''ನಿಟ್ರೊ'' ದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 4, 1999ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಓವನ್ ಗೌರವಾರ್ಥ [[ಕ್ರಿಸ್ ಬೆನೈಟ್]] ವಿರುದ್ಧ ಕುಸ್ತಿಯಾಡಿದ-ಈ ಪಂದ್ಯವು ಓವನ್ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಮುಂಚೆ ಮೃತಪಟ್ಟ [[ಕನ್ಸಾಸ್ ನಗರ]]ದ [[ಕೆಂಪರ್ ಅರೇನಾ]]ದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro100499|title=Monday Nitro - October 4, 1999|publisher=Other Arena|access-date=ಆಗಸ್ಟ್ 10, 2021|archive-date=ಡಿಸೆಂಬರ್ 24, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071224191839/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro100499|url-status=dead}}</ref> ಸುಮಾರು ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ,WWF ಪ್ರಮುಖ ಲೇಖಕ [[ವಿನ್ಸ್ ರುಸೊ]] ನಿರ್ಗಮಿಸಿ WCW ಸೇರಿದರು.ರೂಸೊ ಒಂದು ಕಥಾವಸ್ತುವಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ,[[ಹಾಲೋವೀನ್ ಹಾವೋಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟಿಂಗ್,ಹೋಗಾನ್ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ನಡುವೆ ನಡೆದ [[ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ಪಂದ್ಯಗಳ ಸರಣಿ ಕುರಿತು ವಿವಾದ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಖಾಲಿವುಳಿದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ''ನಿಟ್ರೊ'' ದ ಅನೇಕ ಸಂಚಿಕೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ ನಡೆಯಿತು. ಹಾಲೋವಿನ್ ಹಾವೋಕ್ ರಾತ್ರಿಯ ನಂತರ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ವಿರುದ್ಧ ಹಾರ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಥಮ ಸುತ್ತಿನ ಪಂದ್ಯ ನಡೆಯಿತು.ಮುಂದಿನ ಸುತ್ತಿಗೆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ಇದು ಟೂರ್ನ್‌ಮೆಂಟ್ ಪಂದ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ಹಿಂದಿನ ರಾತ್ರಿ ಗೆದ್ದಿದ್ದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಾಗಿ ಪಂದ್ಯವೂ ಇದಾಗಿತ್ತು. ಬಾಹ್ಯ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪಕ್ಕೆ ಅಭಿನಂದನೆಗಳು,ಹಾರ್ಟ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ,ಅವನ ಎರಡನೇ ಅಧಿಕೃತ WCWನ ಸೋಲನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದ ಹಾಗೂ U.S. ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ನಾಲ್ಕನೇ ಬಾರಿಗೆ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/304454112211|title=History Of The United States Championship - Bret Hart(4)|publisher=WWE|accessdate=2007-12-30|archive-date=2005-12-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20051213033852/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates/304454112211|url-status=dead}}</ref> ''ನಿಟ್ರೋ'' ದ ನವೆಂಬರ್ 8 ಆವೃತ್ತಿಯ [[ಲ್ಯಾಡರ್ ಮ್ಯಾಚ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ಸ್ಕಾಟ್ ಹಾಲ್‍‌ಗೆ ಸೋತ.ಇದರಲ್ಲಿ ಸಿಡ್ ವಿಷಸ್ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ಕೂಡ ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರು.<ref name="08NOV99">{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro110899|title=Monday Nitro - November 8, 1999|date=1999-11-08|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013650/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro110899|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಟೊರೊಂಟೊದ ಏರ್ ಕೆನಡಾ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ''[[WCW ಮೇಹೆಮ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ [[ಪೆರಿ ಸಟುರನ್]],<ref name="08NOV99" />[[ಬಿಲ್ಲಿ ಕಿಡ್‌ಮ್ಯಾನ್]],<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro111599|title=Monday Nitro - November 15, 1999|date=1999-11-15|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013655/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro111599|url-status=dead}}</ref> ಸ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ ಬೆನಾಯಿಟ್ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ WCW ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ.ಇದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ WCWನ ಎರಡು ಆಧಿಪತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಆರನೇ [[ವಿಶ್ವಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 7ರಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ [[WCW ವಿಶ್ವ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌]]ನ್ನು ಕ್ರಿಯೇಟಿವ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್‌(ಹಾರ್ಟ್ ಅವಳಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಎನಿಸಿದ)ನಿಂದ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. ಆದರೆ ನಿಟ್ರೋದ ಡಿಸೆಂಬರ್ 13 ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ [[ದಿ ಔಟ್‌ಸೈಡರ್ಸ್‌]]ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro121399|title=Monday Nitro - December 13, 1999|date=1999-12-13|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013700/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro121399|url-status=dead}}</ref> (0}ಸ್ಟಾರ್‌ಕೇಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ವಿರುದ್ಧ ತನ್ನ WCW ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ. ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ಟ್ ತಲೆಗೆ [[ಮ್ಯೂಲ್ ಕಿಕ್‌]]ನಿಂದ ಹೊಡೆದಿದ್ದರ ಫಲವಾಗಿ ಅವನು ತೀವ್ರ [[ಮೆದುಳಿನ ಗಾಯ]]ಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದ. ದಿನದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್‌ಕೇಡ್ ತಕ್ಷಣದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತಾನು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆಘಾತಕರ ಮೂರು ಮೆದುಳ ಗಾಯಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ನಂತರ ಊಹಿಸಿದ.ಆದರೆ ತನ್ನ ಗಾಯಗಳ ತೀವ್ರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅವನಿಗೆ ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web|url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/usa/wcw/starrcad.html#99|title=Starrcade 1999 results|publisher=Pro Wrestling History}}</ref> ಇದರ ಭಾಗವಾಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ [[ಫಿಗರ್-ಫೋರ್ ಲೆಗ್ ಲಾಕ್]] ಮೂಲಕ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ(ಪೋಸ್ಟ್) ಸಾದಿಸಿದ.ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ಹಾರ್ಟ್ ನಡೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ವಿಫಲನಾದಾಗ,ಹಾರ್ಟ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ತಲೆಯನ್ನು ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಡಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.ddtdigest.com/updates/1999123p.htm|title=WCW Starrcade, December 19, 1999|date= 1999-12-19|publisher=DDTDigest}}</ref> ಈ ಗಾಯಗಳ ಒಟ್ಟಾರೆ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹಾರ್ಟ್ [[ಮೆದುಳು ಗಾಯದ ನಂತರ ಲಕ್ಷಣ]]ಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಯಿಂದ [[ನಿವೃತ್ತಿ]]ಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಬರೆದ ''ಕೆಲಗರಿ ಸನ್'' ಅಂಕಣವೊಂದರಲ್ಲಿ "ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ತನ್ನ ಜತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಗಾಯಮಾಡುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದನೆಂದು" ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brethart.com/bio/columns/story-about-goldberg-jericho|title=Bret Hart's Calgary Sun column from May 9, 2003|date=2003-05-09|publisher=brethart.com|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20080122071313/http://www.brethart.com/bio/columns/story-about-goldberg-jericho|url-status=dead}}</ref> ತನ್ನ DVD ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದ ಭಾಗವಾಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ "ಬಿಲ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ನಂತ ಒಳ್ಳೆಯ ಹೃದಯದ ವ್ಯಕ್ತಿ ತನಗೆ ಗಾಯವಾಗಲು ಕಾರಣ" ಎಂದು ವಿಷಾದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆ.<ref name="dvd" /> ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟಾರ್ಕೇಡ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ವಿವಾದಗಳ ಫಲವಾಗಿ WCW ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ್ನು ''ನಿಟ್ರೊ'' ದ ಡಿಸೆಂಬರ್ 20ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಜಿಸಿದ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಜತೆ ಮರುಪಂದ್ಯವಾಡುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಿದ. ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸ್ಕಾಟ್ ಹಾಲ್ ಮತ್ತು ಕೆವಿನ್ ನ್ಯಾಶ್ ಅಖಾಡಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ,ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ಗೆ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ಬ್ಯಾಟ್‌ಗಳಿಂದ ದಾಳಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಕಂಡುಬಂದರು. ಹಾರ್ಟ್ ಅದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ಅವರ ಮನವೊಲಿಸಿದ. ನಂತರ ತಿರುಗಿ ಬ್ಯಾಟೊಂದರಲ್ಲಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ಗೆ ಹೊಡೆದ. ಮೂವರು ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ಗೆ ಹೊಡೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತರುವಾಯ ಜೆಪ್ ಜ್ಯಾರೆಟ್ ಅವರನ್ನು ಜತೆಗೂಡಿದನು.<ref>http://www.thehistoryofwwe.com/nitro99.htm</ref> ಇದರ ಫಲವಾಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡನಲ್ಲದೇ,[[nWo]] ಸುಧಾರಣೆ ಕಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999/nitro122099|title=Monday Nitro - December 20, 1999|date=1999-12-20|publisher=The Other Arena|access-date=2021-08-10|archive-date=2008-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701013753/http://www.otherarena.com/htm/cgi-bin/history.cgi?1999%2Fnitro122099|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wcwchampionship/30445411039|title=History Of The WCW Championship - Bret Hart(2)|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE|archive-date=2007-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20071229010502/http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wcwchampionship/30445411039|url-status=dead}}</ref> ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಹಾರ್ಟ್ ಗೆಲುವಿನ ಪರಂಪರೆಗೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ವಿರುದ್ಧ 3-1 ಜಯ ಸಾಧಿಸಿದ. ಅವನು ಜನವರಿ 2000ದಲ್ಲಿ [[ಟೆರಿ ಫಂಕ್]] ಮತ್ತು [[ಕೆವಿನ್ ನ್ಯಾಶ್]] ವಿರುದ್ಧ WCW ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ.ನಂತರ ಜನವರಿ 2000 ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಗಾಯಗಳಿಂದಾಗಿ WCW ಮುಖ್ಯಸ್ಪರ್ಧೆ [[ಸೌಲಡ್ ಔಟ್‌]]ನಿಂದ ಹಿಂದೆಸರಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ WCW ವಿಶ್ವ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೋಲನುಭವಿಸಿಯೇ ಇಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಬದಲಿಗೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ. ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್ ಗೆದ್ದಿದ್ದ WCW ವಿಶ್ವಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗೆ ಅಗ್ರ ಶ್ರೇಯಾಂಕದ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅವನು ಮೇ 3, 2000ದಂದು ''ಥಂಡರ್'' ಆವೃತ್ತಿಯ 41-ಮ್ಯಾನ್ ಬ್ಯಾಟಲ್ ರಾಯಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದರೂ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾ WCW ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆರಂಭಿಸಿದ. ಅವನ ಅಂತಿಮ WCW ದರ್ಶನವು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 6 , 2000ದಂದು ಥಂಡರ್ ಆವೃತ್ತಿಯ ಉಂಟಾಯಿತು.ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅವು ಒಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳ ಮುಂಚೆ ತನಗುಂಟಾದ ಗಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್ ಜತೆ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು WCW ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ WCW ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ಅದರ ಮುಕ್ತಾಯಕ್ಕೆ ಎರಡು ತಿಂಗಳು ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2000ದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಪರಸ್ಪರ ಸಮ್ಮತಿಸಿದರು. ಹಾರ್ಟ್ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ತನ್ನ ನಿವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ. =====WCWನಲ್ಲಿ ಸೃಜನಾತ್ಮನ ನಿರ್ವಹಣೆ===== ಹಾರ್ಟ್ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು,ತನ್ನ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ WCWಯ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳ ಜತೆ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಆಡಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಮಂದಿ ನೀರಸ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು.<ref name="DVD" /><ref>ಬಿಸ್ಚೋಫ್, ಎರಿಕ್: ''ಕಂಟ್ರೋವರ್ಸಿ ಕ್ರಿಯೇಟ್ಸ್ ಕ್ಯಾಶ್'' , [[WWE ಬುಕ್ಸ್]], 2006 (p.265)</ref> ಆಗಿನ WCW ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಎರಿಕ್ ಬಿಸ್ಚೋಫ್]] ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಸೃಜನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಖಾತರಿಯಿಲ್ಲ ಎಂದು ಮಾರ್ಚ್ 1998ರಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ.ಆದರೆ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸಹೋದರ ಓವನ್ ಸಾವಿನ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವನು 1990ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಮುಂಚಿನ ಬ್ರೆಟ್ ಆಗಿಲ್ಲ.ಇದು ಹಾರ್ಟ್ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳು ಕಡಿಮೆ ದರ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬರಲು ಕಾರಣವಾಗಿದೆಯೆಂದು ತರುವಾಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. "ತಾನು ಬ್ರೆಟ್‌ನನ್ನು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಗೌರವದ ಭಾವನೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ,ನಿಜವಾದ ಉತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಬದ್ಧತೆಯ ಕೊರತೆಯಿತ್ತು"<ref name="bischoffotr" /><ref>ಬಿಸ್ಚೋಫ್, ಎರಿಕ್: ''ಕಂಟ್ರೋವರ್ಸಿ ಕ್ರಿಯೇಟ್ಸ್ ಕ್ಯಾಶ್'' , [[WWE ಬುಕ್ಸ್]], 2006 (p.263)</ref> ಈ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ತಳ್ಳಿಹಾಕಿ,"WCW ನಲ್ಲಿ ತಾನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮ ಉಂಟುಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದೆನೆಂದು" ಹೇಳಿದ. ತನ್ನನ್ನು ಕಂಪೆನಿ ಕಳಪೆಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಕಾಲಾವಧಿಯು ನಿಜವಾಗಲೂ ದುಃಖಕರವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಅವನು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ.<ref name="DVD" /> ಹಾರ್ಟ್‌ ಜತೆ ಏನು ಮಾಡುವುದೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ WCW ಗೆ ಯಾವುದೇ "ಕಲ್ಪನೆ"ಯಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಹೇಳಿದರು.ಇದು ನನಗೆ ಕಂಪೆನಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅದೃಷ್ಟದಾಯಕ;ಆದರೆ ಬ್ರೆಟ್‌ಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ದುರದೃಷ್ಟಕರ.<ref name="DVD" /> ===ನಿವೃತ್ತಿನಂತರದ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗಳು (2001-ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ)=== ಇಸವಿ 2001ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ [[ವಿಶ್ವ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಆಲ್-ಸ್ಟಾರ್ಸ್]]‌(WWA)ನ ತೆರೆಯ ಮೇಲಿನ ಕಮೀಷನರ್‌ ಆಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿನಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಮುಖ ದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಹಾರ್ಟ್, ಮೇ 2003ರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು WWA ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]]ಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ. ಮೇ 9,2007ರಂದು 2006 [[WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್]]‌ನಿಂದೀಚೆಗೆ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾನೆಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. [[ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಪ್ಲೋರಿಡಾ]]ದ [[ಟ್ರೋಪಿಕಾನಾ ಫೀಲ್ಡ್‌]]ನಲ್ಲಿನ "ಲಿಗೆಂಡ್ಸ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್" ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಆಟೋಗ್ರಾಫ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಿಹಾಕಿದ.<ref name="Legends of Wrestling">{{cite web|url=http://tampabay.devilrays.mlb.com/news/press_releases/press_release.jsp?ymd=20070509&content_id=1954651&vkey=pr_tb&fext=.jsp&c_id=tb|title=Bret Hart returns to Pro Wrestling|access-date=2010-04-30|archive-date=2007-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20071012223835/http://tampabay.devilrays.mlb.com/news/press_releases/press_release.jsp?ymd=20070509&content_id=1954651&vkey=pr_tb&fext=.jsp&c_id=tb|url-status=dead}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ 27,1997ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಜೂನ್ 11,2007ರಲ್ಲಿ ಅವನು ''[[ರಾ]]'' ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. "ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಅಪ್ರಿಸಿಯೇಷನ್ ನೈಟ್‌"ನ ಭಾಗವಾಗಿ ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಬಗ್ಗೆ ಪೂರ್ವಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ. ಜೂನ್ 24,2007ರಂದು ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಯುನಿಸನ್ ಬಾರ್ & ಬಿಲಿಯಾರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್]] ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್ ನಂತರ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ ಕ್ಯುಬೆಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡಿದ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,ಆಟೋಗ್ರಾಫ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ ಮತ್ತು 1000ಕ್ಕಿಂತ ನೆರೆದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಜತೆ ಸಂಜೆಯನ್ನು ಕಳೆದ. ಇಸವಿ 2008ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ,ಬ್ರೆಟ್ ಅಮೆರಿಕ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ರಾಂಪೇಜ್ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಜತೆ ಪ್ರವಾಸ ಹೊರಟ.UK ಮತ್ತು ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದ ಅವನು,ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಭಂಗಿ ನೀಡಿದ ಮತ್ತು ಆಟೋಗ್ರಾಫ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ. ಜುಲೈ 11,2009ರ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ,[[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] [[ಶೆಫೀಲ್ಡ್‌]]ನ [[ಒನ್ ಪ್ರೊ ವ್ರೆಸಲಿಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ.ಅಲ್ಲಿ Q&amp;A ನಿರ್ವಹಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಲು ಅಖಾಡದೊಳಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. [[ರಿಂಗ್ ಆಫ್ ಹಾನರ್]] ಈವೆಂಟ್ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 27,2009ರಂದು ನ್ಯೂಯಾಕ್ ನಗರ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಆಟೋಗ್ರಾಫ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಿಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹಾರ್ಟ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. ಗುಂಪನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿದ ಅವನು,ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಮರಣೀಯ ಪಂದ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೆನಪಿಸಿದ. ತಾನು ಅಖಾಡಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗುವುದಾದರೆ "ಅದು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆಂದು ಖಾತರಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿ" ಅವನು ಹೇಳಿದ. ===ವಿಶ್ವ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಎಂಟರ್ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗೆ ವಾಪಸ್ (2010)=== ====WWEಗೆ ವಾಪಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಜತೆ ಹಗೆತನ ==== <!--[[File:Bret vs HBK Jan 4 2010.jpg|right|240px|thumb|ಹಾರ್ಟ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್‌ನನ್ನು ಜನವರಿ4, 2010ರಂದು ಎದುರಿಸಿದ.]] --> ಡಿಸೆಂಬರ್ 28,2009ರಂದು ಹಾರ್ಟ್‌‌ನನ್ನು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಸುತ್ತುವರಿದ ವಿವಾದ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವನ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ನಂತರ,ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ''[[ರಾ]]'' ನ ಜನವರಿ 4 ,2010ರ ಸಂಚಿಕೆಯ ಏರ್ಪಾಡಿಗೆ ಅವನು ವಿಶೇಷ ಅತಿಥಿ ಎಂದು ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]] ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref>http://www.wwe.com/shows/raw/special/allspecialguesthosts/brethartreturns</ref> ಹಾರ್ಟ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಾನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಹಾಗೂ 1997ರ [[ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್‌]]ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ [[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]] ಜತೆ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿದ. ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿ,ಕೈಕುಲುಕಿ, ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡ. ಅವರ ನಡುವೆ ರಾಜಿಯ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ ಕುರಿತು ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಅನುಮಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ,ಇದು ನಿಜವಾಗಲೂ ನಡೆದ ರಾಜಿ ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ದೃಢಪಡಿಸಿದ.<ref name="calgary">{{Cite web|url=http://www.calgaryherald.com/sports/Back+Ring/2425695/story.html|title=Back in the Ring: Hart seeks closure in comeback|work=[[Calgary Sun]]|first=Heath|last=McCoy|accessdate=2010-01-11|archive-date=2010-02-10|archive-url=https://www.webcitation.org/5nRR41I35?url=http://www.calgaryherald.com/sports/Back+Ring/2425695/story.html|url-status=dead}}</ref> ವಿನ್ಸ್ ತರುವಾಯ ಬ್ರೆಟ್‌ಗೆ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಒದೆಯುವ ತನಕ ರಾತ್ರಿ ತಡಹೊತ್ತಿನವರೆಗೆ ಅವನು ದ್ವೇಷ ಮರೆತವನಂತೆ ಕಂಡುಬಂದ.(ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಭಾಗ,ಬ್ರೆಟ್ ಮತ್ತು ವಿನ್ಸ್ 2006ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಸ್ನೇಹಸೌಹಾರ್ದದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರು) ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಜತೆ ಮುಂದಿನ ಕಥಾವಸ್ತು ಬಗ್ಗೆ ಹಾರ್ಟ್ ಹೇಳುತ್ತಾ,"ಏನು ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆಂದು ಹೇಳಲು ನಾನು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ.... ಯಾರೊಬ್ಬರಿಗೂ ಅದನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ."<ref name="calgary" /> ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳ ವಿವಿಧ ಭೇಟಿಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿದರು:ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಉಗುಳುವುದು(ಹಾರ್ಟ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ಗೆ ಮಾಡಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ) ''ರಾ'' ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದ್ದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಉಪಕರಣಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ನಾಶಗೊಳಿಸಿದ.(ಅವನು ಸರ್ವೈವರ್ ಸೀರೀಸ್ ಉಪಕರಣಕ್ಕೆ ಮಾಡಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ).<ref>{{cite web|url=http://pwtorch.com/artman2/publish/TV_Reports_9/article_38858.shtml|title=CALDWELL'S WWE RAW REPORT 2/8: Complete coverage of Unified tag title match, WWE champ vs. ECW champ, Hart-McMahon |last=Caldwell|first=James|date=2010-02-08|pusher=Pro Wrestling Torch|accessdate=2010-02-11}}</ref> ರಾನ ಫೆಬ್ರವರಿ 15 ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ WWE ಯೂನಿವರ್ಸ್‌ಗೆ ಹಾರ್ಟ್ ವಿದಾಯ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು;ಅವನು ಲಿಮೋಸಿನ್ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳು ಕಾರನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಓಡಿಸಿ ಲಿಮೋಸಿನ್ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಡಿಕ್ಕಿಹೊಡೆಸಿದಳು,ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಎಡಕಾಲಿಗೆ ಹಾನಿಯಾಯಿತು. ರಾನ ಮಾರ್ಚ್ 1 ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ,ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ವಿದಾಯ ಹೇಳುವಂತೆ ರಾಗೆ ಪುನಃ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ನೀಡಿದ ಆಮಂತ್ರಣವನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ.ಇದು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XXVI]]ನಲ್ಲಿ ಮುಖಾಮುಖಿ ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು.ಹಾರ್ಟ್ ಇದಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿದಾಗ,ಹಾರ್ಟ್ ಸುದೀರ್ಘಕಾಲದ ನಂತರ ಪ್ರಥಮಬಾರಿಗೆ ಅಖಾಡಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ್ದರ ಸಂಕೇತವಾಯಿತು.<ref name="wm26" /> ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ 'ಮುರಿದ ಕಾಲಿನ' ಬಗ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳು, ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ತನ್ನ ಜತೆ ಪಂದ್ಯವಾಡುವಂತೆ ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೂಡಿದ ಬಲೆಯಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಮಾಡಿದ. ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XXVIಗೆ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಪಂದ್ಯವು [[ನೋ ಹೋಲ್ಡ್ಸ್ ಬಾರ್‌ಡ್ ಪಂದ್ಯ]]ವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ ಮುಂಚಿನ ರಾತ್ರಿ ಅವನು ಮತ್ತು ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರು ತನ್ನ ದಿವಂಗತ ತಂದೆ ಸ್ಟು ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯದಲ್ಲಿ ಪಂದ್ಯವು ಲಂಬರ್‌ಜ್ಯಾಕ್ ಪಂದ್ಯವಾಗಿ ತಿರುಗಿ,ಹಾರ್ಟ್ ಕುಟುಂಬವು ಲಂಬರ್ಜ್ಯಾಕ್‌ಗಳಾದರು. ಅವನು ಬ್ರೆಟ್‌ನಿಗೆ ವಂಚಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡರೂ,ಇದು ಬ್ರೆಟ್ ಪರವಾಗಿ ತಿರುಗಿ,ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಸೋಲಿಗೆ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಮರುದಿನ ರಾತ್ರಿ,ಅದ್ಭುತ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಅವನು ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್‌ಗೆ ಅಭಿನಂದನೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ(ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯದಲ್ಲಿ ಅಂಡರ್‌ಟೇಕರ್ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ಯಾರೀರ್ Vs ಸ್ಟ್ರೀಕ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಸೋತಿದ್ದನು.)ಮತ್ತು ಮೈಕೇಲ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಅವನ ಕುಟುಂಬದ ಜತೆ ಕಳೆದ ಕಾಲವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿದ. WWE ಯೂನಿವರ್ಸ್‌ಗೆ ತನ್ನ ವಿದಾಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ,ಅವನನ್ನು ದಿ ಮಿಜ್ ಮತ್ತು ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ ತಡೆದು, ಗಮನಸೆಳೆದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರೆಟ್‌ನಿಗೆ ಅವಮಾನಿಸಿದರು.ತನಗೆ ಈ ಗೌರವ ಸಿಗಬೇಕಿತ್ತೆಂದು ಹೇಳಿದ ಮಿಜ್,ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟು ಹಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಅತಿಯಾದ ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದ. ಇದರಿಂದ,ಕುಗ್ಗದ ಹಾರ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿರಹಿತ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮನೆತನವನ್ನು ಎದುರಿಸುವಂತೆ ಹಾಕಿದ ಸವಾಲಿಗೆ ಅವರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಆದರೆ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ===ಗೌರವಗಳು=== [[File:Bretplaque.jpg|right|thumb|ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಟ್ರಾಗೋಸ್/ಲೌ ತೀಜ್ ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌ಗೆ ಅವನ ಸೇರ್ಪಡೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.]] ಹಾರ್ಟ್ 2004ರಲ್ಲಿ ದಿ ಗ್ರೇಟೆಸ್ಟ್ ಕೆನಡಿಯನ್‌ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಮೂವತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಅವನು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಪ್ರಸಾರದ ಭಾಗದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಡಾನ್ ಚೆರಿ]]ಗೆ ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ. ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ U.S.ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆ ಪ್ರವಾಸದ ನಂತರ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವುದಾಗಿ ಅವನು ಹೇಳಿದ. ಅಮೆರಿಕದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಬಿಡುಗಡೆಗಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪುಸ್ತಕ ಸಹಿ ಪ್ರವಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ವಿದಾಯ ಹೇಳಿದ ನಂತರ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಅವನು ನಂಬಿದ್ದನು. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಪುಸ್ತಕದ ಮೂಲಕ ವಿದಾಯ ಹೇಳುವುದಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ 7 ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಕಳೆದ ನಂತರ ಕಂಪೆನಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡದಿರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ. "ನನ್ನ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾಗಲೂ ಅದ್ಭುತ ಕಥೆಹೇಳುವ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣವನ್ನು ಗಬಕ್ಕನೆ ಎತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಲ್ಲ" ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಹೇಳಿದರು. ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಬೆಳಕು ಮಸಕಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ಗೌರವದಿಂದ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ನಾನು ಬಾಳಬಲ್ಲೆ." ತಾನು 2003ರಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಗುರಿಯಾದ ನಂತರ,ಎದುರಿಸಿದ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ಜತೆ ಹೋರಾಟದ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದ್ದೆ ಎಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಹೇಳಿದ. ಆದಾಗ್ಯೂ,ತನ್ನ ಕುಸ್ತಿವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕೆ ತೆರೆಎಳೆಯಲು ಹಾರ್ಟ್ ಬಯಸಿದ್ದ. "ಅನೇಕ ಬಾರಿ,ನಾನು ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಅನುಭವಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಕರ. ಆದರೆ ನಾನು ಕೊನೆಮುಟ್ಟುವವರೆಗೆ ನನ್ನ ಕುಸ್ತಿವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕೆ ವಿದಾಯ ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ." ಫೆಬ್ರವರಿ 16 ,2006 ''[[ರಾ]]'' ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ,ಹಾರ್ಟ್ [[WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌]]ಗೆ 2006ನೇ ಸೇರ್ಪಡೆ ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.wwe.com/shows/raw/archive/03062006/|title=McMahons 2, Michaels 0|date=2006-03-06|accessdate=2008-01-16|publisher=WWE|quote=Stone Cold will induct Bret “Hit Man” Hart}}</ref> ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 22ನಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಸಮರ್ಥ ಪಂದ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಹಾರ್ಟ್ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.wrestlingepicenter.com/articles/139448686.shtml|title=McMahon-Hart|accessdater=2007-11-28}}</ref> ಎಪ್ರಿಲ್ 1,2006ರಂದು "ಸ್ಟೋನ್ ಕೋಲ್ಡ್" ಸ್ಟೀವ್ ಆಸ್ಟಿನ್ ಹಾರ್ಟ್‌ನನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಿದರು.ಅವನು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಎಲ್ಲ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳಿಗೆ ಧನ್ಯವಾದ ಹೇಳಿದ(ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ಗೆ ಕೂಡ ಧನ್ಯವಾದ ಹೇಳಿದ)ಮತ್ತು ಜೀವನದಲ್ಲಿ "ತಾನು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ" ನುಡಿದ.<ref>{{Cite web|url=http://slam.canoe.ca/Slam/Wrestling/Wrestlemania22/2006/04/02/pf-1515997.html|title=Hall of Fame inductions sincere and entertaining|author=Oliver, Greg|work=Slam! Wrestling|publisher=[[Canadian Online Explorer]]|date=2006-04-02|accessdate=2009-09-01|archive-date=2012-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021105120/http://slam.canoe.ca/Slam/Wrestling/Wrestlemania22/2006/04/02/pf-1515997.html|url-status=dead}}</ref> ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 22 ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿನ ಹಾರ್ಟ್ ಹೇಳಿಕೆಗಳ ನಡುವೆ, ರಾನ ಜನವರಿ 4ನೇ ಆವೃತ್ತಿಯ ಕುರಿತು ಬ್ರೆಟ್ ಅತಿಥಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ನಡುವೆ ಪಂದ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಗೆ, 2010ರಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಕೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಮಾರ್ಚ್ 1,2010ರಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್ ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XXVIನಲ್ಲಿ ಪಂದ್ಯವಾಡಲಿದ್ದಾರೆಂದು ದೃಢಪಟ್ಟಿತು. ಜುಲೈ15,2006ರಂದು, [[ನ್ಯೂಟನ್,ಐವೋವಾ]]ದ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕುಸ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಜಾರ್ಜ್ ಟ್ರಾಗೋಸ್/ಲೌ ತೀಸ್ ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಸೇರ್ಪಡೆಯು ಹಾರ್ಟ್ ರಿಂಗ್ ಎಂಟ್ರೇಸ್ ಜಾಕೆಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರ ಪ್ರದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ತುಂಬಿದ ಜನರು ಮತ್ತು ತೇವಭರಿತ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ವೃತ್ತಿಪರ ಮತ್ತು ಹವ್ಯಾಸಿ ಕುಸ್ತಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಎರಡನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಈ ಗೌರವವು ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಟ್ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವರಲ್ಲಿ ಅತೀ ಕಿರಿಯ ಎನಿಸಿದರು. ಅದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯನ್ನು "ಇದೊಂದು ತನಗೆ ದೊಡ್ಡ ಗೌರವ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.wrestleview.com/news2006/1153114227.shtml|title=Complete report from Hall of Fame ceremonies July 15 in IA|last=Droste|first=Ryan|publisher=WrestleView}}</ref> ಜೂನ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಟ್ರಾಗೋಸ್/ಲಾ ತೀಝ್ ಪ್ರೊ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ ಸಮಾರಂಭಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ. ಈ ಬಾರಿ ತನ್ನ ತಂದೆ [[ಸ್ಟು ಹಾರ್ಟ್‌]]ನನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಲು ಹೋಗಿದ್ದ. [[ವಾಟರ್‌ಲೂ, ಐವೋ]]ದ ಸೇರ್ಪಡೆ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ,ಅವನು, ಸ್ಲಾಮ್ ಕುಸ್ತಿ ಸಂಪಾದಕ ಗ್ರೆಗ್ ಆಲಿವರ್ ಅವರನ್ನು [[ಬೂಟಾಟಿಗ]] ಎಂದು ಕರೆದ ಮತ್ತು ಕುಸ್ತಿ ಕುರಿತ ಅವನ ಪುಸ್ತಕಗಳು "ಕಾಲ್ಪನಿಕ" ಎಂದು ಹಾಜರಿದ್ದ ಕೆಲವು ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಎದ್ದುನಿಂತು ಹರ್ಷೋದ್ಗಾರ ಮಾಡುವ ಮಧ್ಯೆ ಹೇಳಿದ. ಭಾಷಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ತಿಳಿಸಿದ''"ನೀನು ಹೋಗು, ಅಥವಾ ನಾನು ಹೋಗುತ್ತೇನೆ."'' ಆಲಿವರ್ ಸ್ಥಳವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ನಂತರ,ಹಾರ್ಟ್ ಸಮಾರಂಭದಿಂದ ಹೊರನಡೆದಾಗ,ಇತರೆ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಹರ್ಷೋದ್ಗಾರ ಮಾಡಿದರು.<ref name="O#%">{{cite web|url=http://weblogs.baltimoresun.com/sports/wrestling/blog/2008/07/transcript_of_bret_harts_hall_of_fame_speech.html|title=Ring Posts: Transcript of Bret Hart's Hall of Fame speech|last=Eck|first=Kevin|publisher=Baltimore Sun|access-date=2010-04-30|archive-date=2008-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20080707013356/http://weblogs.baltimoresun.com/sports/wrestling/blog/2008/07/transcript_of_bret_harts_hall_of_fame_speech.html|url-status=dead}}</ref> ==ಸಮ‌ೂಹ ಮಾಧ್ಯಮ== ===ಬರವಣಿಗೆ=== [[File:BretHart.JPG|thumb|200px|ಹಾರ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್,ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗೆ ಪ್ರಚಾರ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.]] ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ''[[ಕ್ಯಾಲಗರಿ ಸನ್‌]]'' ಗೆ ಜೂನ್ 1991ರಿಂದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 20054ರವರೆಗೆ ವಾರದ ಅಂಕಣ ಬರೆದರು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 16,2007ರಂದು ಹಾರ್ಟ್ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯು ''ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್: ಮೈ ರಿಯಲ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾರ್ಟೂನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್'' ಶಿರೋನಾಮೆಯಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ರಾಂಡಮ್ ಹೌಸ್ ಕೆನಡಾ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು.U.S.ಪುಸ್ತಕ ಸಹಿ ಪ್ರವಾಸದೊಂದಿಗೆ,ಗ್ರಾಂಡ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 2008 ಶರತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಜುಲೈ 1999ರಲ್ಲಿ ಅವನ ಬಹುಕಾಲದ ನಿಕಟ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಸಹಚರ ಮಾರ್ಸಿ ಎಂಗಲ್‌ಸ್ಟೈನ್ ಜತೆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದ. ಹಾರ್ಟ್ 2002ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಲೇಖನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಅನೇಕ ದುರಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2007ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ 8 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಅವನು ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮುಗಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹಾರ್ಟ್ ದಾಖಲೆಯು ದ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ದಿನಚರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದು,ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಯ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ತ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ===ನಟನೆ === ಹಾರ್ಟ್ 1995ರಿಂದ 1996ರವರೆಗೆ ''ಲೂಥರ್ ರೂಟ್‌'' ನಾಗಿ ''[[ಲೋನ್‌ಸಮ್ ಡೋವ್]]'' ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೀರೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. ಇಸವಿ 1997ರಲ್ಲಿ ''[[ದಿ ಸಿಂಪ್ಸನ್ಸ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ ಪಾತ್ರ([[ದಿ ಓಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಲೀಸಾ]]ದಲ್ಲಿ ಸ್ವಂತ ಪಾತ್ರ),2004ರಲ್ಲಿ ''[[ಅಲ್ಲಾದ್ದೀನ್]]'' ನಾಟಕ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ [[ಅತಿಮಾನುಷ ಜೀವಿ]]ಯ ಪಾತ್ರ, ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು 2006ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ''ಅಲ್ಲಾದೀನ್‌'' ನ ಕೆನಡಾದ ಪ್ರವಾಸ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ''[[Honey, I Shrunk the Kids: The TV Show|ಹನಿ ಐ ಶ್ರಂಕ್ ದಿ ಕಿಡ್ಸ್]]'' ‌(ತನ್ನ ಸಹೋದರನ ಜತೆ), ದಿ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿನ್‌ಬಾದ್‌, [[ಬಿಗ್ ಸೌಂಡ್]] ಮತ್ತು '' ದಿ ಇಮ್ಮೋರ್ಟಲ್‌''ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ. [[ಜಾಕೋಬ್ ಟು-ಟು (TV ಸೀರೀಸ್)]]ನಲ್ಲಿ ಹೂಡಡ್ ಫ್ಯಾಂಗ್‌ಗೆ ಧ್ವನಿಯಾದ. ಹಾರ್ಟ್ [[ಸ್ಕೆಚ್ ಕಾಮಿಡಿ]] 1997ರಲ್ಲಿ ಸೀರೀಸ್‌ ''[[MADtv]]'' ನಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ ನಟನಾಗಿದ್ದ.ಅದರಲ್ಲಿ ಅಭಿಮಾನಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ [[ಎನ್ಫೋರ್ಸರ್]] ಪಾತ್ರಧಾರಿಯಾಗಿ,WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಬೆಲ್ಟ್ ಜತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ. ಹಾರ್ಟ್ ಪುನಃ 1999 ಮತ್ತು 2000ದಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ನಟ [[ವಿಲ್ ಸ್ಯಾಸೊ]] ಜತೆ ''MADtv'' ಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ.ಇದರಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು MADtv ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಗೆತನ ಸಾಧಿಸಿದರು; ಇದು ''WCW ಮಂಡೆ ನಿಟ್ರೊ'' ದಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷದ ಪಂದ್ಯವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.ಅದರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಸಾಸ್ಸೊನನ್ನು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದ. ===ಕುಸ್ತಿ-ಸಂಬಂಧಿತ=== ಹಾರ್ಟ್ 1998ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದ್ದರು.''[[Hitman Hart: Wrestling with Shadows]]'' ಅದು WWFನಿಂದ WCWಗೆ ಅವರ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸುವ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ 2005 ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ,WWEಮೂರು ಡಿಸ್ಕ್ [[DVD]]ಯ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು WWE ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.ಇದನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ''ಸ್ಕ್ರೂಡ್:ದಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೋರಿ'' ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿ, ಅದರ ಶಿರೋನಾಮೆಯು [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್]] ಘಟನೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಅವನು DVDಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ ನಂತರ,ಹಾರ್ಟ್ ಆಗಸ್ಟ್ 3,2005ರಂದು WWE ಮುಖ್ಯಕಚೇರಿಗೆ ಬೇಟಿ ನೀಡಿ,ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್‌ರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ. ಹಾರ್ಟ್ DVDಗಾಗಿ 7 ಗಂಟೆಗಳ ಸಂದರ್ಶನ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ. ಅದಕ್ಕೆ ಮರುಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು:''[[Bret "Hit Man" Hart: The Best There Is, The Best There Was, The Best There Ever Will Be]]'' ಅವನ ಸಹೋದರ ಓವನ್ ವಿರುದ್ಧ [[ವೈಟ್ ಪ್ಲೇನ್ಸ್,ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯ ಹಾಗೂ [[ರಿಕಿ ಸ್ಟೀಮ್‌ಬೋಟ್]] ಜತೆ ಪ್ರಥಮ ಪಂದ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಾರ್ಟ್‌ನ ನೆಚ್ಚಿನ ಪಂದ್ಯಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು DVDಯು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. DVD ಬಿಡುಗಡೆಯ ಮುನ್ನ, WWE ಹಾರ್ಟ್ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ವಿಶೇಷ ನಿಯತಕಾಲಿಕವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಈ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ನವೆಂಬರ್ 15,2005ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹಾರ್ಟ್ ಅನೇಕ ಟಾಕ್ ಶೋಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು(''[[ಲ್ಯಾರಿ ಕಿಂಗ್ ಲೈವ್]]'' , ''[[ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಗ್ರೇಸ್]]'' ,''[[ಹ್ಯಾನಿಟಿ &amp; ಕೋಮ್ಸ್]]'' , ''[[ಆನ್ ದಿ ರಿಕಾರ್ಡ್ w/ಗ್ರೇಟಾ ವ್ಯಾನ್ ಸುಸ್ಟೇರನ್]]'' ,ಮುಂತಾದವು.)[[ಕ್ರಿಸ್ ಬೆನಾಯಿಟ್ ಡಬಲ್ ಮರ್ಡರ್ ಎಂಡ್ ಸುಸೈಡ್‌]] ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಿದರು. ''[[ಮಾಲ್ಕಮ್ ಇನ್ ದಿ ಮಿಡಲ್‌]]'' ನ ಆರಂಭದ ಮನ್ನಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ [[ಕ್ರಿಸ್ ಬೆನೈಟ್]] ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಅಂತಿಮ ಪಟ್ಟು ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್‌ ಹಾಕಿದ್ದನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಇಸವಿ 2010ರಲ್ಲಿ,ದಿ ಫೈಟ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ 'ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್-ಸರ್ವೈವಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್' ಹೆಸರಿನ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿತು.ಜಾನ್ ಪೊಲಕ್ ನಿರ್ಮಾಣ,ಜಾರ್ಜ್ ಬಾರ್ಬೋಸಾ ಮತ್ತು ವೈ ಟಿಂಗ್ ಹಾರ್ಟ್ ಏಳಿಗೆ, 1997ರಲ್ಲಿ WWE ಜತೆ ಒಡಕು ಮತ್ತು ಜನವರಿ 2010ರಲ್ಲಿ ಕಂಪೆನಿಗೆ ಪುನಃ ದಾರಿ ಹಿಡಿದ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು ಬ್ರೆಟ್,ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು,ಕಾರ್ಲ್ ಡಿಮಾರ್ಕೊ,ಮಾಜಿ ಕ್ರೀಡಾ ಏಜೆಂಟ್ ಗೋರ್ಡ್ ಕಿರ್ಕೆ,ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ವಿತ್ ಶಾಡೋಸ್ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಪಾಲ್ ಜೈ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಇತರರ ಸಂದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ===ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ=== ಜೂಲಿ ಸ್ಮಾಡು-ಹಾರ್ಟ್ ಅವರನ್ನು (ಮಾರ್ಚ್ 25,1960ರಂದು ಜನನ) ಜುಲೈ 8, 1982ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ವಿವಾಹವಾದರು. ಬ್ರೆಟ್ & ಜೂಲಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ:<ref>ಹಾರ್ಟ್, ಬ್ರೆಟ್ (2007). Hitman: ಮೈ ರಿಯಲ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾರ್ಟೂನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್, p. 224, 255</ref> ಜೇಡ್ ಮೈಕೇಲ್ ಹಾರ್ಟ್ (ಮಾರ್ಚ್ 31, 1983ರಂದು ಜನನ); ಡಲ್ಲಾಸ್ ಜೆಫರಿ ಹಾರ್ಟ್ (ಆಗಸ್ಟ್ 11, 1984ರಂದು ಜನನ); ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಾ ಸಬೀನ ಹಾರ್ಟ್ (ಮೇ 17, 1988ರಂದು ಜನನ), ಅಡ್ಡಹೆಸರು "ಬೀನ್ಸ್"; & ಬ್ಲೇಡ್ ಕಾಲ್ಟ್ರನ್ ಹಾರ್ಟ್(ಜೂನ್ 5, 1990ರಂದು ಜನನ). ಅವನ ಬಿಗಿಪ್ಯಾಂಟಿನ ಬಲತೊಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಾಲ್ಕು ಹೃದಯದ ಚಿತ್ರಗಳು ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ,ಅವನ ಸಹಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ನಾಲ್ಕು ಚುಕ್ಕಿಗಳು ಕೂಡ ಅವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರೆಟ್ & ಜೂಲಿ ಮೇ 1998ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ತರುವಾಯ ಜೂನ್ 24,2002ರಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಈಡಾಗುವ ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳ ಮುಂಚೆ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದರು.<ref name="ReferenceA">ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್:ಮೈ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾರ್ಟೂನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆಫ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್</ref> ಹಾರ್ಟ್ [[ಇಟಲಿ]]ಯ ಮಹಿಳೆ ಸಿಂಜಿಯ ರೋಟಾನನ್ನು 2004ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು.ಆದರೆ ಅವರಿಬ್ಬರು ಎಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಬೇಕೆಂಬ ಕುರಿತು ಒಮ್ಮತಕ್ಕೆ ಬರಲು ವಿಫಲರಾಗಿ 2007ರಲ್ಲಿ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.<ref name="ReferenceA" /> ಅವನ 7 ಸೋದರರು ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಅಥವಾ ಕುಸ್ತಿ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಅಖಾಡದಹಿಂದೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು; ಅವನ ನಾಲ್ಕು ಸೋದರಿಯರು ಎಲ್ಲಾ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದರು.ಅವನ ಮೂವರು ಬಾವಮೈದುನರಲ್ಲಿ [[ಡೈನಾಮಿಟ್ ಕಿಡ್]],[[ಡೇವಿ ಬಾಯ್ ಸ್ಮಿತ್]] & [[ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್]] ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ್ದರು. ಅವನ ಅತೀಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ [[ಓವನ್ ಹಾರ್ಟ್]] 1999ರಲ್ಲಿ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಮೃತನಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ,ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದ ಕುಸ್ತಿಪಟು. WWE ಪೇ-ಪರ್-ವ್ಯೂನ [[ಓವರ್‌ ದಿ ಎಡ್ಜ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಿಜ-ಜೀವನದ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಅವನು ಮೃತಪಟ್ಟ. ಹಾರ್ಟ್ "ಕೆನಡಾ ವರ್ಸಸ್ ಅಮೆರಿಕ" ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ,ಅವನನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿ,[[ಅಮೆರಿಕ ವಿರೋಧಿ]] ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲಾಯಿತು. ಕೋಪಗೊಂಡ ಅಮೆರಿಕದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು "ನೀನು ಬಂದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗು" ಎಂದು ಕೂಗುತ್ತಿದ್ದರು. ''[[ಕ್ಯಾಲಗರಿ ಸನ್]]'' ಜತೆ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುತ್ತಾ, "ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವತೆ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಅವನು ಕೆನಡಾ & U.S.ಜತೆ ದ್ವಿಪೌರತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದ.ಏಕೆಂದರೆ ಅವನ ತಾಯಿ ಮೂಲತಃ U.S.ನಲ್ಲಿ [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌]]ನ [[ಲಾಂಗ್ ಐಲೆಂಡ್‌]]ಗೆ ಸೇರಿದವರು.<ref name="Dual">{{cite web|url=http://slam.canoe.ca/SlamWrestlingBretHart9799/hitman_may17.html|title=An open letter to Shawn Michaels|last=Hart|first=Bret|publisher=[[Canadian Online Explorer]]|access-date=2010-04-30|archive-date=2012-12-06|archive-url=https://archive.is/20121206003619/http://slam.canoe.ca/SlamWrestlingBretHart9799/hitman_may17.html|url-status=dead}}</ref> ಜೂನ್ 24,2002ರಲ್ಲಿ ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್ ಬೈಸಿಕಲ್ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ತಲೆಗೆ ಬಡಿದಿದ್ದರಿಂದ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಈಡಾದ. ಹಾರ್ಟ್, ಗುಂಡಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಡಿಕ್ಕಿಹೊಡೆದು ಬೈಕ್ ಹ್ಯಾಂಡಲ್‌ಬಾರ್(ಬೈಕ್ ತಿರುಗಿಸುವ ಕೈಹಿಡಿ) ಮೇಲೆ ಹಾರಿ ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿ ಬಿದ್ದ ಎಂದು ''ದಿ ಕ್ಯಾಲಗರಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ಇದರಿಂದ ಅವನು ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿ ಅನೇಕ ತಿಂಗಳ ದೈಹಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಅಗತ್ಯವಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವನು ಅವನು ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುನಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರಿಗೆ ಉಂಟಾಗುವ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಅಸಮತೋಲನ & ಸ್ಥಿರವಾದ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರೂ,ಬಹುತೇಕ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡು ನಡೆಯುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ & ಒಳ್ಳೆಯ ಆರೋಗ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಹಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ''ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್ :ಮೈ ರಿಯಲ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ ದಿ ಕಾರ್ಟೂನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಆಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌'' ನಲ್ಲಿ ತಾನು ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ.<ref name="IGN">{{cite web|url=http://uk.sports.ign.com/articles/667/667878p1.html|title=Bret Hart: The Hitman Returns|last=Robinson|first=J.|publisher=[[IGN]]|access-date=2010-04-30|archive-date=2007-08-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20070804073424/http://uk.sports.ign.com/articles/667/667878p1.html|url-status=dead}}</ref> ಹಾರ್ಟ್ ನಂತರ [[ಮಾರ್ಚ್ ಆಫ್ ಡೈಮ್ಸ್ ಕೆನಡಾ]]ದ ಸ್ಟ್ರೋಕ್ ರಿಕವರಿ ಕೆನಡಾ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗೆ ವಕ್ತಾರನಾದ.<ref>[http://www.marchofdimes.ca/dimes/national_programs/national_programs/src/The+Bret+Hart+Story.htm ]</ref> [[ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್‌]]ನ [[ಕೆಲಗರಿ ಹಿಟ್‌ಮನ್]] ಹಾರ್ಟ್ ಹೆಸರನ್ನು ತಮ್ಮ ಲೀಗ್‌ಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು,ಹಾರ್ಟ್ ಅದರ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಆಂಶಿಕ-ಮಾಲೀಕ.<ref>{{Cite web |url=http://www.calgary-for-newcomers.com/CalgaryHitmenHockey.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-04-30 |archive-date=2008-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080513063206/http://www.calgary-for-newcomers.com/CalgaryHitmenHockey.html |url-status=dead }}</ref> ===ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್ ಜತೆ ಹಗೆತನ=== ಇಸವಿ 2004ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ರಿಕ್ ಫ್ಲೇರ್ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ತೆರೆಯ ಹೊರಗೆ ಹಗೆತನ ಸಾಧಿಸಿದ. ತನ್ನ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಫ್ಲೇರ್ ಹಾರ್ಟ್‌ ವಿರುದ್ಧ ತನ್ನ ಸೋದರ [[ಓವನ್ ಹಾರ್ಟ್]] ಸಾವನ್ನು ಮತ್ತು [[ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ಸ್ಕ್ರೂಜಾಬ್]] ಸುತ್ತಿರುವ ವಿವಾದವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದ.<ref>{{cite web|url=http://www.mikemooneyham.com/pages/viewfull.cfm?ObjectID=887C21B7-3048-52EA-1E34C39B8C6042BE|title=Flair Pulls No Punches In Book|author=Mike Mooneyham|date=2004-07-04|accessdate=2007-05-14|archive-date=2007-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927224923/http://www.mikemooneyham.com/pages/viewfull.cfm?ObjectID=887C21B7-3048-52EA-1E34C39B8C6042BE|url-status=dead}}</ref> ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಟ್ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ,ಅವನನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಕಷ್ಟವಾದ, ಹಣ ತರುವ, [[ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ]]ಅವನಿಗೆ ಬೇರೆಲ್ಲೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಫ್ಲೇರ್ ತನ್ನ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡ. ಈ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ "ಶುದ್ಧ ಅಸಂಬದ್ಧ" ಎಂದು ಕ್ಯಾಲಗರಿ ಸನ್‌ಗೆ ಬರೆದ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ್ದಾನೆ. ಹಾರ್ಟ್ ತಾನು ಫ್ಲೇರ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯ ಗಳಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿ,WWF ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸತತ ಭರ್ತಿಪ್ರದರ್ಶನದ ಪ್ರವಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸುದ್ದಿಯಾದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉದಾಹರಿಸಿದ. ಆದರೆ ಫ್ಲೇರ್ ಸರಿಸುಮಾರು ಖಾಲಿಯಾಗಿದ್ದ ಅಖಾಡಗಳಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದ. ಸಹ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳಾದ [[ಮಿಕ್ ಫೋ]]ಲಿ ಮತ್ತು [[ರಾಂಡಿ ಸಾವೇಜ್‌]]ಗೆ ಅವಮಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆಂಬ ಭಾವನೆಯಿಂದ ಫ್ಲೇರ್‌ನನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದ. ಮದ್ಯಾವಧಿ 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಕುಸಿತವಾಗಿದ್ದನ್ನು ಹಾರ್ಟ್ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ. ಆದರೆ WWFನ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಾರದ ಲೈಂಗಿಕತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಟೆರಾಯಿಡ್ ಹಗರಣಗಳು ಜತೆಗೆ ಮಾಜಿ WWF ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳನ್ನು WCW ಸ್ವಾಧೀನಮಾಡಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಕಾರಣ ಎಂದು ಅವನು ಮತ್ತು ಇತರರು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="brethartonflair" /><ref>[http://www.nydailynews.com/archives/news/1998/12/27/1998-12-27_wwf_aims_low__shoots_high_wr.html Wwf ಏಮ್ಸ್ ಲೊ, ಶೂಟ್ಸ್ ಹೈ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಕಮ್ಸ್ ಟು ದಿ ಗಾರ್ಡನ್ ಆನ್ ಎ ರಾಲ್]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://www.fundinguniverse.com/company-histories/World-Wrestling-Federation-Entertainment-Inc-Company-History.html ವರ್ಲ್ಡ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಫೆಡರೇಷನ್ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್, ಇಂಕ್. - ಕಂಪೆನಿ ಹಿಸ್ಟರಿ]</ref> ಇಸವಿ 2005ರಲ್ಲಿ [[ವಿನ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಮೋಹನ್]] ಹಾರ್ಟ್‌ನ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಖಾಡದೊಳಗಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತನ್ನ ಹೇಳಿಕೆಯಿಂದ ಬಲಪಡಿಸಿದ. ಅವನನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡ ಯಾವುದೇ ಕಂಪೆನಿಯು ತನ್ನ ಇಡೀ [[ತಂಡ]]ವನ್ನು ಅವನ ಸುತ್ತ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref name="DVD" /> ==ಕುಸ್ತಿ ಅಖಾಡದಲ್ಲಿ== *'''ಕೊನೆಗಳಿಗೆಯ ಪಟ್ಟುಗಳು''' * **''[[ಶಾರ್ಪ್‌ಶೂಟರ್]]'' <ref name="wwebio" /> **[[ಸ್ಪೈಕ್ ಪೈಲ್‌ಡ್ರೈವರ್]]<ref name="OWOW" /> *'''ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪಟ್ಟುಗಳು''' **[[ಬ್ರಿಡ್ಜಿಂಗ್ / ರಿಲೀಸ್ ಜರ್ಮನ್ ಸುಪ್ಲೆಕ್ಸ್]] **[[ಬುಲ್‌ಡಾಗ್]], ಕೆಲವು ಬಾರಿ[[ಸೆಕೆಂಡ್ ರೋಪ್‌]]ನಿಂದ **[[ಡ್ರಾಪ್‌ಕಿಕ್]] **[[ಫಿಗರ್ ಪೋರ್ ಲೆಗ್‌ಲಾಕ್]], ಕೆಲವು ಬಾರಿ[[ರಿಂಗ್‌ಪೋಸ್ಟ್ ಫಾರ್ ಎಕ್ರ್ಟಾ ಪ್ರೆಶರ್]]<ref name="OWOW" /> ಬಳಸುವಾಗ **[[ಹೆಡ್‌ಬಟ್]] **[[ಹೆಡ್‌ಬಟ್ ಡ್ರಾಪ್]] ಎದುರಾಳಿಯ ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಗೆ<ref name="OWOW" /> **[[ಇನ್‌ವರ್ಟಡ್ ಅಟಾಮಿಕ್ ಡ್ರಾಪ್]]<ref name="OWOW" /> **ಬಹು [[ಪಿನ್ನಿಂಗ್]] ಬದಲಾವಣೆಗಳು ***[[ಬ್ಯಾಕ್‌ವಾರ್ಡ್ಸ್ ಫ್ಲಿಪ್ ಔಟ್ ಆಫ್ ಚೋಕ್‌ಹೋಲ್ಡ್ ಇಂಟು ಕವರ್ ಯುಸಿಂಗ್ ಟರ್ನ್‌ಬಕಲ್]] ***[[ಕ್ರೂಸಿಫಿಕ್ಸ್]] ***[[ಇನ್‌ಸೈಡ್ ಕ್ರೇಡಲ್]] ***[[ರಾಲ್-ಅಪ್]] ***[[ಸನ್‌ಸೆಟ್ ಫ್ಲಿಪ್]] ***[[ವಿಕ್ಟರಿ ರಾಲ್]] **[[ಪೆಂಜುಲಮ್ ಬೆಕ್‌ಬ್ರೇಕರ್]]<ref name="OWOW" /> **[[ರಷ್ಯನ್ ಲೆಗ್‌ಸ್ವೀಪ್]] **[[ಸೀಟೆಡ್ ಸೆಂಟೊನ್]] ಎದುರಾಳಿ ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಥಮ ಹಗ್ಗದಿಂದ ಬೀಳುವುದು **[[ಎರಡನೇ ಅಥವಾ ಮೇಲಿನ ಹಗ್ಗದ ಜಿಗಿತವು ಏಕ್ಸ್ ಹ್ಯಾಂಡಲ್ ಎಲ್ಬೋ ಡ್ರಾಪ್]] ಅಥವಾ[[ಸೈಡ್ ಎಲ್ಬೋ ಡ್ರಾಪ್]]<ref name="OWOW" /> **[[ಸ್ಲೀಪರ್ ಹೋಲ್ಡ್]] **[[ಸ್ನಾಪ್ ಸಪ್ಲೆಕ್ಸ್]]<ref name="OWOW" /> **[[ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಲೆಗ್‌ಡ್ರಾಪ್]] **[[ಸ್ಟಾಂಪ್ ಟು ದಿ ಅಪೋನೆಂಟ್ಸ್ ಅಬ್ಡೋಮನ್]]<ref name="OWOW" /> **[[ಸೂಸೈಡ್ ಡೈವ್]] **[[ಸೂಪರ್‌ಪ್ಲೆಕ್ಸ್]]<ref name="OWOW" /> **[[ಸ್ವಿಂಗಿಂಗ್ ನೆಕ್‌ಬ್ರೇಕರ್]] *'''[[ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್]] ಜತೆಯಲ್ಲಿ''' **''[[ಹಾರ್ಟ್ ಅಟ್ಯಾಕ್]]'' <ref name="OWOW" /> *'''[[ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರು]]''' **[[ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್]]<ref name="hartfoundation">{{cite web|url=http://www.onlineworldofwrestling.com/profiles/h/hart-foundation-original.html|title=Hart Foundation Profile|publisher=Online World of Wrestling|accessdate=2008-04-06|archive-date=2009-12-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20091230114444/http://www.onlineworldofwrestling.com/profiles/h/hart-foundation-original.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Bret Hart|publisher=SLAM! Wrestling|url=http://slam.canoe.ca/Slam/Wrestling/Bios/hart-bret.html|accessdate=2009-01-03|archive-date=2009-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20091117155441/http://slam.canoe.ca/Slam/Wrestling/Bios/hart-bret.html|url-status=dead}}</ref> **[[ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಶಾಟ್ನರ್‌]] *'''ಉಪನಾಮಗಳು''' **"ದಿ ಕೌಬಾಯ್" ಬ್ರೆಟ್ ಹಾರ್ಟ್<ref name="OWOW" /> **ಬಡ್ಡಿ "ದಿ ಹಾರ್ಟ್‌ಥ್ರಾಬ್" ಹಾರ್ಟ್<ref name="OWOW" /> **ಬ್ರೆಟ್ "ಹಿಟ್ ಮ್ಯಾನ್" ಹಾರ್ಟ್<ref name="OWOW" /> **'''Bret "The Hitman" Hart''' <ref name="OWOW" /> **'''"The Excellence of Execution"''' <ref name="OWOW" /> **'''"The Best There Is, The Best There Was and The Best There Ever Will Be"''' <ref name="Best" /> **"ದಿ ಪಿಂಕ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಬ್ಲಾಕ್ ಅಟ್ಯಾಕ್" (ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಜತೆ ತಂಡದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ) *'''[[ಪ್ರವೇಶದ ಸ್ವರಸಂಗತಿಗಳು]]''' **"ಹಾರ್ಟ್ ಬೀಟ್" ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು J.J. ಮಗೈರ್ ಅವರಿಂದ(WWF) 1988-1994 **"ಹಾರ್ಟ್ ಅಟ್ಯಾಕ್" ಜಿಮ್ ಜಾನ್‌ಸ್ಟನ್/[[ಜಿಮ್ಮಿ ಹಾರ್ಟ್]]/J.J ಮಗೈರ್(WWF) 1994-1997 **"ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಇನ್ ದಿ ಹೌಸ್" (WCW) 1997-1999 **"ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಥೀಮ್" ಕೀಥ್ ಸ್ಕಾಟ್(WCW) 1999-2000 **"ಅವರ್ ಹೌಸ್" (WCW) ( nWo 2000ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು) 2000 **"[[WWE The Music: A New Day|'''ರಿಟರ್ನ್ ದಿ ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್"''']] [[ಜಿಮ್ ಜಾನ್‌ಸ್ಟನ್]]ಅವರಿಂದ (WWE) 2010-ಪ್ರಸಕ್ತ ==ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ಗಳು ಹಾಗೂ ಸಾಧನೆಗಳು== *'''[[ಕಾಲಿಫ್ಲವರ್ ಆಲಿ ಕ್ಲಬ್]]''' **ಐರನ್ ಮೈಕ್ ಅವಾರ್ಡ್(2008) *'''[[ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ ಎಂಡ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ]]''' **[[ಕ್ಲಾಸ್ ಆಫ್ 2008]] *'''[[ಪ್ರೋ ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ ಇಲ್ಲೂಸ್ಟ್ರೇಟೆಡ್]]''' **[[PWI ವರ್ಷದ ಮರುವಾಪಸಾತಿ‌]] (1997)<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwicome.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Comeback of the Year|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2008-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080415151631/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwicome.htm|url-status=dead}}</ref> **[[PWI ವರ್ಷದ ಹಗೆತನ]] (1993)<ref name="PWIfeud">{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwifoty.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Feud of the Year|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2008-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080616062707/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwifoty.htm|url-status=dead}}</ref> <small>vs. [[ಜೆರ್ರಿ ಲಾವ್ಲರ್]]</small> **PWI ವರ್ಷದ ಹಗೆತನ (1994)<ref name="PWIfeud" /> <small>vs. [[ಓವನ್ ಹಾರ್ಟ್]]</small> **[[PWI ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯ]] (1992)<ref name="MOTY">{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwimoty.htm|accessdate=2009-03-26|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Match of the Year |publisher=Wrestling Information Archive}}</ref> <small>vs. [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬುಲ್‌ಡಾಗ್]] [[ಸಮ್ಮರ್‌ಸ್ಲಾಮ್]]</small>ನಲ್ಲಿ. **PWI ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯ(1996)<ref name="MOTY" /> <small>vs. [[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]] [[ಐರನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಮ್ಯಾಚ್]] at [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XII]]</small>ನಲ್ಲಿ **PWI ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯ(1997)<ref name="MOTY" /> <small>vs. [[ಸ್ಟೀವ್ ಆಸ್ಟಿನ್]] [[ಸಬ್‌ಮಿಷನ್ ಮ್ಯಾಚ್]] [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ 13]]</small>ನಲ್ಲಿ **[[PWI ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ದ್ವೇಷಕ್ಕೊಳಗಾದ ಕುಸ್ತಿಪಟು]] (1997)<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwimhoty.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Most Hated Wrestler of the Year|publisher=Wrestling Information Archive}}</ref> **[[PWI ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ ಕುಸ್ತಿಪಟು]] (1994)<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwiinsp.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Inspirational Wrestler of the Year|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2008-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080415152007/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwiinsp.htm|url-status=dead}}</ref> **[[PWI ಸ್ಟಾನ್ಲಿ ವೆಸ್ಟನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] (2003)<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwiedit.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Award Winners Editor's Award|publisher=Wrestling Information Archive}}</ref> **ಇಸವಿ 1993 ಮತ್ತು 1994ರ [[PWI 500]]ನಲ್ಲಿ ವರ್ಷದ ಅಗ್ರ 500 ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳ ಪೈಕಿ PWI ಅವನಿಗೆ #1ನೇ ರ‌್ಯಾಂಕ್ ನೀಡಿದೆ<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi50093.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Top 500 - 1993|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2011-09-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20110919163155/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi50093.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi50094.htm|accessdate=2008-06-30|title=Pro Wrestling Illustrated Top 500 - 1994|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2011-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110522005445/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi50094.htm|url-status=dead}}</ref> **ಇಸವಿ 2003ರಲ್ಲಿ [[PWI ವರ್ಷಗಳ]] ಅಗ್ರ 500 ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳ ಪೈಕಿ PWI #'''4''' ಸ್ಥಾನ ನೀಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi500yr.htm|title=Pro Wrestling Illustrated's Top 500 Wrestlers of the PWI Years|accessdate=2009-03-22|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2008-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080616064424/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi500yr.htm|url-status=dead}}</ref> **2003ರಲ್ಲಿ ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್ ಜತೆ "PWI ವರ್ಷಗಳ"ಅಗ್ರ 500 ಟ್ಯಾಗ್ ತಂಡಗಳ ಪೈಕಿ PWI #'''37''' ಸ್ಥಾನ ನೀಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi100tg.htm|title=Pro Wrestling Illustrated's Top 500 Tag Teams of the PWI Years|accessdate=2009-06-06|publisher=Wrestling Information Archive|archive-date=2009-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20090325080845/http://www.100megsfree4.com/wiawrestling/pages/pwi/pwi100tg.htm|url-status=dead}}</ref> *'''[[ಸ್ಟಾಂಪೆಡೆ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್]]''' **[[NWA ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ (ಕಾಲ್ಗೆರಿ ಆವೃತ್ತಿ)|NWA ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ''(ಕಾಲ್ಗೆರಿ ಆವೃತ್ತಿ)'']] ([[5 ಬಾರಿ]]) – [[ಕೀತ್ ಹಾರ್ಟ್]] (4) ಮತ್ತು[[ಲಿಯೊ ಬುರ್ಕ್]] ಜತೆಯಲ್ಲಿ (1)<ref>{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/canada/ab/calg-t.html|title=Stampede International Tag Team Championship history|publisher=Wrestling=titles.com}}</ref> **[[ಸ್ಟಾಂಪಡೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಮಿಡ್-ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[3 ಬಾರಿ]])<ref>{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/canada/ab/calg-mh.html|title=Stampede British Commonwealth Mid-Heavyweight Championship history|publisher=Wrestling-titles.com}}</ref> **[[ಸ್ಟಾಂಪೆಡೆ ನಾರ್ತ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[6 ಬಾರಿ]])<ref>{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/canada/ab/calg-h.html|title=Stampede Wrestling North American Heavyweight Championship history|publisher=Wrestling-titles.com}}</ref> **[[ಸ್ಟಾಂಪೆಡೆ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್]]<ref>{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/canada/ab/hof.html|title=Stampede Wrestling Hall of Fame (1948-1990)|year=2003|publisher=Puroresu Dojo}}</ref> *'''[[ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್]]''' **[[WCW ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಫ್]] ([[4 ಬಾರಿ]])<ref name="ustitle">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/unitedstates|accessdate=2007-12-30|title=WWE United States Championship history|publisher=WWE}}ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನ WCW ಅವತಾರ,1991-2001ರವರೆಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವ. ನಾಲ್ಕು ಆಧಿಪತ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ, ಹಾರ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಜತೆ ಬಹುತೇಕ ಆಧಿಪತ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ.</ref> **[[WCW ವರ್ಲ್ಡ್ ಹೆವಿವೇಟ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[2 ಬಾರಿ]])<ref name="wcwtitle">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wcwchampionship|accessdate=2007-12-30|title=WCW World Heavyweight Championship title history|publisher=WWE}}</ref> **[[WCW ವರ್ಲ್ಡ್ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[ಒಂದು ಬಾರಿ]]) – [[ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್]]<ref name="wcwtagtitle">{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/wcw/wcw-t.html|title=WCW World Tag Team Championship history|publisher=Wrestling-titles.com}}</ref> ಜತೆ *'''[[ವಲ್ಡ್ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್]]''' **[[WWC ಕ್ಯಾರಿಬಿಯನ್ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[ಒಂದು ಬಾರಿ]]) – ಸ್ಮಿತ್ ಹಾರ್ಟ್/0}|ಸ್ಮಿತ್ ಹಾರ್ಟ್/0}<ref>{{cite web|url=http://www.wrestling-titles.com/us/pr/wwc/carib-t.html|title=WWC Caribbean Tag Team Championship history|publisher=Wrestling-titles.com}}</ref>ಜತೆ *'''[[ವರ್ಲ್ಡ್‌ ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ ಫೆಡರೇಶನ್‌ / ವರ್ಲ್ಡ್‌ ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್]]''' **[[WWF ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[5 ಬಾರಿ]])<ref name="wwetitle">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/wwechampionship|title=WWE Championship history|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE}}</ref> **[[WWF ಇಂಟರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[2 ಬಾರಿ]])<ref name="ictitle">{{cite web|url=http://www.wwe.com/inside/titlehistory/intercontinental|title=WWE Intercontinental Championship history|accessdate=2007-12-30|publisher=WWE}}</ref> **[[WWF ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ([[2 ಬಾರಿ]]) – ಜಿಮ್ ನೀಡ್‌ಹಾರ್ಟ್1/}ಜತೆಯಲ್ಲಿ **[[ಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ರಿಂಗ್]] ([[1991]], [[1993]]) **[[ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್]] ([[1994]])<sup>1</sup><ref name="titlehistory" /> **[[ಎರಡನೇ]] [[ಟ್ರಿಪಲ್ ಕ್ರೌನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್]]<ref name="titlehistory">{{cite web|url=http://www.wwe.com/superstars/halloffame/inductees/brethart/bretharttitlehistory|title=Bret Hart's title history at WWE.com}}</ref><ref name="triplecrown" /> **[[WWE ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್]] ([[ಕ್ಲಾಸ್ ಆಫ್ 2006]]) **[[ಸ್ಲಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಫಾರ್ ಪುಟ್ ಎ ಪೋರ್ಕ್ ಇನ್ ಹಿಮ್ , ಹಿ ಈಸ್ ಡನ್([[1996]])ಗೆ {{small|[[Sharpshooter (professional wrestling)|The Sharpshooter]]}}<ref name="slammy">[http://www.wwe.com/inside/news/andthewinneris WWE: ಎಂಡ್ ದಿ ವಿನ್ನರ್ ಈಸ್...]</ref> **ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ವಿಡಿಯೊಗೆ ಸ್ಲಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ(1996)<ref name="slammy" /> **ಸ್ಲಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ,ಹಿಂದಿನ ಅಥವಾ ಪ್ರಸಕ್ತ,ಹಾಜರಿಯಲ್ಲಿರುವ WWF ಚಾಂಪಿಯನ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ? (1996)<ref name="slammy" /> **ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಲಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (vs. [[ಶಾನ್ ಮೈಕೇಲ್ಸ್]] [[ವ್ರೆಸಲ್‌ಮ್ಯಾನಿಯ XII]])ನಲ್ಲಿ (1996)<ref name="slammy" /> *'''[[ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ ಅಬ್ಸರ್ವರ್ ನ್ಯೂಸ್‌ಲೆಟರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]]''' **[[5 ಸ್ಟಾರ್ ಪಂದ್ಯ]] (1994) {{small|vs. Owen Hart in a [[Professional wrestling match types#Cages|cage match]] at [[SummerSlam (1994)|SummerSlam]]}} **5 ಸ್ಟಾರ್ ಪಂದ್ಯ (1997) {{small|vs. Steve Austin in a Submission match at WrestleMania 13}} **[[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರೊ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ ಪುಸ್ತಕ]] (2007) {{small|Hitman}} **[[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರೊ ವ್ರೆಸ್ಲಿಂಗ್ DVD]] (2006) {{small|[[Bret "Hit Man" Hart: The Best There Is, The Best There Was, The Best There Ever Will Be]]}} **[[ವರ್ಷದ ಹಗೆತನ]] (1993) {{small|vs. Jerry Lawler}} **ವರ್ಷದ ಹಗೆತನ(1997) {{small|with Owen Hart, Jim Neidhart, British Bulldog, and [[Brian Pillman]] vs. Steve Austin}} **[[ವರ್ಷದ ಪಂದ್ಯ]] (1997) {{small|vs. Steve Austin in a Submission match at WrestleMania 13}} **ರೆಸ್ಲಿಂಗ್‌ ಅಬ್ಸರ್ವರ್ ನ್ಯೂಸ್‌ಲೆಟರ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್ (1996ರ ವರ್ಗ) <small><sup>1</sup>ಇಬ್ಬರು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಸೋಲಿಸಿದ ನಂತರ ಹಾರ್ಟ್ [[ಲೆಕ್ಸ್ ಲೂಗರ್]]ಜತೆ ರಾಯಲ್ ರಂಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಹ-ವಿಜಯ ಗಳಿಸಿದ.</small> ==ಆಕರಗಳು== {{Reflist|2}} == ಮತ್ತಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ == * {{Cite video |people = Bret Hart, Owen Hart, Vince McMahon |date = December 8, 2009 |title = [[Hitman Hart: Wrestling with Shadows]] |medium = Documentary film |id = {{ASIN|B001NG9GZ0}} }} * {{Cite book |last1=Hart |first1=Bret |last2=Lefko |first2=Perry |title=Bret "Hitman" Hart: The Best There Is, the Best There Was, the Best There Ever Will Be |date= |year=2000 |month=March |publisher=Balmur/Stoddart |location= |isbn=0773760954 |pages=128 |laysummary= }} * {{Cite book |last1=Hart |first1=Bret |title=Hitman: My Real Life in the Cartoon World of Wrestling |date= |year=2008 |month= |publisher=[[Random House of Canada]] |location= |isbn=0307355675 |pages=592 |laysummary= }} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== {{Commons category|Bret Hart}} *[http://www.brethart.com/ ಅಫಿಷಿಯಲ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] *[http://raffertymillsconnection.podbean.com/2010/02/09/interview-bret-the-hitman-hart/ ಆಡಿಯೋ ಇಂಟರ್‌ವ್ಯೂ (2010) ಫ್ರಂ'ರಾಫರ್ಟಿ/ಮಿಲ್ಸ್ ಕನೆಕ್ಷನ್' ಪಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100222051150/http://raffertymillsconnection.podbean.com/2010/02/09/interview-bret-the-hitman-hart/ |date=2010-02-22 }} *[http://www.wrestling101.com/101/article/USGuests/1186/ WWE: ಹೋಮ್ ಈಸ್ ವೇರ್ ದಿ ಹಾರ್ಟ್ ಈಸ್? ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100606192738/http://www.wrestling101.com/101/article/usguests/1186/ |date=2010-06-06 }}[http://www.wrestling101.com/101/article/USGuests/1186/ ದಿ ರಿಟರ್ನ್ ಆಫ್ ದಿ ಹಿಟ್‌ಮ್ಯಾನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100606192738/http://www.wrestling101.com/101/article/usguests/1186/ |date=2010-06-06 }} *[http://www.wwe.com/superstars/halloffame/inductees/brethart/ WWE ಹಾಲ್ ಆಪ್ ದಿ ಫೇಮ್ ಪ್ರೊಫೈಲ್] {{DEFAULTSORT:Hart, Bret}} [[ವರ್ಗ:ಕೆನಡದ ದೂರದರ್ಶನ ನಟರು]] [[ವರ್ಗ:ಕೆನಡದ ನಾಟಕ ಕಲಾವಿದರು]] [[ವರ್ಗ:ಕೆನಡದ ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವೃತ್ತಿಪರ ಕುಸ್ತಿ ತರಬೇತಿದಾರರು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೫೭ ಜನನ]] 9k8487c33izsel7oioq1d8v5t7kaecg 0 23478 1258715 1246174 2024-11-20T06:50:45Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258715 wikitext text/x-wiki {{three other uses|the City of Manchester in England|the wider metropolitan county|Greater Manchester|the larger conurbation|Greater Manchester Urban Area|other uses|Manchester (disambiguation)}} {{Coord|53|28|N|2|14|W|display=title}} {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--> |official_name = City of Manchester |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = "[[Cottonopolis]]", "Warehouse City", "Rainy City", "[[Capital Of The North]]",[[Madchester]] |settlement_type = [[City status in the United Kingdom|City]] & [[Metropolitan borough]]<!--For Town or Village (Leave blank for the default City)--> |motto = "Concilio Et Labore" <small>''"By wisdom and effort"''</small> <!-- images and maps -----------> |image_skyline = Manchester main.png |imagesize = 280px |image_caption = A series of images of Manchester. |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_link = |shield_size = |image_blank_emblem = |blank_emblem_type = Coat of Arms of the City Council |blank_emblem_size = 150px |blank_emblem_link = Manchester City Council |image_map = EnglandManchester.png |mapsize = 200 * 247 |map_caption = Manchester shown within England |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> |pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> |pushpin_map_caption = |pushpin_mapsize = <!-- Location ------------------> |subdivision_type = [[List of sovereign states|Sovereign state]] |subdivision_name = United Kingdom |subdivision_type1 = [[Constituent country]] |subdivision_name1 = England |subdivision_type2 = [[Regions of England|Region]] |subdivision_name2 = [[North West England]] |subdivision_type3 = [[Ceremonial counties of England|Ceremonial county]] |subdivision_name3 = [[Greater Manchester]] |subdivision_type4 = Admin HQ |subdivision_name4 = [[Manchester city centre]] <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type = [[Metropolitan borough]], [[City status in the United Kingdom|City]] |leader_title = Governing&nbsp;body |leader_name = [[Manchester City Council]] |leader_title1 = [[List of Lord Mayors of Manchester|Lord Mayor]] |leader_name1 = Mavis Smitheman |leader_title2 = [[MPs elected in the UK general election, 2005|MPs]]: |leader_name2 = [[Paul Goggins]] [[Labour Party (UK)|(Lab)]]<br />[[Gerald Kaufman|Sir Gerald Kaufman]] [[Labour Party (UK)|(Lab)]]<br />[[John Leech (politician)|John Leech]] [[Liberal Democrats|(Lib Dem)]]<br />[[Tony Lloyd]] [[Labour Party (UK)|(Lab)]]<br />[[Graham Stringer]] [[Labour Party (UK)|(Lab)]] |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |established_title = Founded |established_date = 1st century |established_title2 = Town charter |established_date2 = 1301 |established_title3 = City status |established_date3 = 1853 <!-- Area ---------------------> |area_magnitude = |unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--> |area_footnotes = |area_total_km2 = 115.65<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--> |area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion--> |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_sq_mi = |area_water_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = |area_blank1_title = |area_blank1_km2 = |area_blank1_sq_mi = <!-- Population -----------------------> |population_as_of = {{English statistics year}} |population_footnotes = |population_note = |population_total = {{EnglishDistrictPopulation|ONS = 00BN}} ([[List of English districts by population|Ranked {{EnglishDistrictRank|ONS = 00BN}}]]) |population_density_km2 = 3815 |population_density_sq_mi = |population_metro = |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_sq_mi = |population_urban = 2240230 <br /><small>([[Greater Manchester Urban Area]])</small> |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_sq_mi = |population_blank1_title = [[Greater Manchester|County]] |population_blank1 = 2547700 |population_density_blank1_title = Density |population_density_blank1_km2 = 1997 |population_density_blank1_sq_mi = 5172.2 |population_blank2_title = [[Larger Urban Zones|LUZ]] |population_blank2 = 2539100 |population_density_blank2_km2 = 1984 |population_density_blank2_sq_mi = |population_demonym = Mancunian <!-- General information ---------------> |timezone = [[Greenwich Mean Time]] |utc_offset = +0 |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd = 53 |latm = 28 |lats = |latNS = N |longd = 2 |longm = 14 |longs = |longEW = W |elevation_footnotes = <!--for references: use tags--> |elevation_m = 38 |elevation_ft = 125 <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = Postcode |postal_code = [[M postcode area|M]] |area_code = 0161 |blank_name = Ethnicity<br /><small>([[United Kingdom Census 2001|2007 Estimates]]<ref>{{cite web |url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=manchester&d=13&e=13&g=351271&i=1001x1003x1004&o=280&m=0&r=1&s=1256074943875&enc=1&dsFamilyId=1812 |publisher=[[Office for National Statistics]] |title=Manchester (local authority) Resident Population Estimates by Ethnic Group (Percentages) |accessdate=2009-10-20 |archive-date=2011-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110919115033/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=manchester&d=13&e=13&g=351271&i=1001x1003x1004&o=280&m=0&r=1&s=1256074943875&enc=1&dsFamilyId=1812 |url-status=dead }}</ref>)</small> |blank_info = '''75.8% [[White people|White]]'''<br />69.1% [[White British]]<br />2.6% [[Irish Briton|White Irish]]<br />4.0% [[White Other (United Kingdom Census)|Other White]]<br />'''3.3% [[British Mixed|Mixed]]'''<br />1.2% [[British Mixed|White & Black Caribbean]]<br />0.6% [[British Mixed|White & Black African]]<br />0.7% [[British Mixed|White & South Asian]]<br />0.7% [[British Mixed|White & Other]]<br />'''11.1% [[British Asian|South Asian]]'''<br />2.7% [[Indian British|Indian]]<br />6.1% [[Pakistani British|Pakistani]]<br />1.0% [[British Asian|Bangladeshi]]<br />1.3% [[British Asian|Other South Asian]]<br />'''5.5% [[Black British|Black]]'''<br />1.9% [[British African-Caribbean community|Black Caribbean]]<br />3.1% [[African British|Black African]]<br />0.5% [[Black British|Other Black]]<br />'''4.3% [[Oriental British|East Asian]] [[Other ethnic group (United Kingdom Census)|and Other]]'''<br />2.7% [[British Chinese|Chinese]]<br />1.6% [[Other ethnic group (United Kingdom Census)|Other]] |blank1_name = [[ISO 3166-2:GB|ISO 3166-2]] |blank1_info = GB-MAN |blank2_name = [[ONS coding system|ONS code]] |blank2_info = 00BN |blank3_name = [[British national grid reference system|OS grid reference]] |blank3_info = {{gbmappingsmall|SJ838980}} |blank4_name = [[Nomenclature of Territorial Units for Statistics|NUTS]] 3 |blank4_info = UKD31 |blank5_name = [[Demonym]] |blank5_info = [[Mancunian]] |website = [http://www.manchester.gov.uk/ www.manchester.gov.uk] |footnotes = }} '''ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌''' ({{pron-en|ˈmæntʃɛstə|en-uk-Manchester.ogg}}) [[ಇಂಗ್ಲೆಂ‌ಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂ‌ಡ್‌ನ]] [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌|ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ]] [[ನಗರ]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ|ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ]]. ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೪೬೪,೨೦೦ <ref name="Manchester population">{{English district population citation}}</ref> ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ [[ಏಳನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ]] ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ UKದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ಪ್ರದೇಶ|ಪ್ರಧಾನನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಂದರಲ್ಲಿದೆ]]. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರದ ಕೌಂಟಿಯ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೨,೫೬೨,೦೦೦. [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶ|ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ]] ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨,೨೪೦,೨೩೦ <ref name="Urban population">{{Cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/census2001/corrections_ks_urban.asp|title=Key Statistics for urban areas in England and Wales|accessdate=2007-06-29|publisher=statistics.gov.uk|year=2001|author=[[United Kingdom Census 2001]]}}</ref> ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸುತ್ತ ಇರುವ [[ಲಾರ್ಜರ್‌ ಅರ್ಬನ್‌ ಜೋನ್]]‌ UKಯ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ೨೦೦೪ [[ಅರ್ಬನ್‌ ಆಡಿಟ್‌]] ಪ್ರಕಾರ ೨,೫೩೯,೧೦೦ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="urbanaudit" /> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ [[ಡೆಮೊನಿಂ]](ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳದ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಕರೆಯುವುದು)ನ್ನು ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ [[ಚೆಷೈರ್‌ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶ]] ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ [[ಪೆನೀನ್ಸ್‌]] ಇವೆ. [[ಮಾಮುಸಿಯಮ್]]‌ [[ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆ|ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ನಾಗರಿಕ ''[[ವೈಕಸ್‌]]'' ನೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲಿತ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇತಿಹಾಸ]] ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು [[ಮೆಡ್ಲಾಕ್]]‌ ಮತ್ತು [[ಇರ್ವೆಲ್‌]] ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದ ಬಳಿ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. [[ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ]], ನಗರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವು [[ಲಂಕಾಷೈರ್]]‌ಗೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಆದರೂ, [[ಮರ್ಸೀ ನದಿ|ಮರ್ಸೀ ನದಿಯ]] ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳು [[ಚೆಷೈರ್‌|ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು]]. [[ಮಧ್ಯಯುಗ|ಮಧ್ಯಯುಗವಿಡೀ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಂದು [[ಜಹಗೀರಿ|ಜಹಗೀರಿನ]] [[ಪಟ್ಟಣ|ಪಟ್ಟಣವಾಗಿತ್ತು]]. ಆದರೆ, ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಣೆ ಆರಂಭಿಸಿತು.[[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ]] ಚೇತರಿಕೆಯಿಂದ ಯೋಜನೆರಹಿತ [[ನಗರೀಕರಣ|ನಗರೀಕರಣದ]] ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಭಾಗವಾಗಿ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು.<ref name="Cotton">{{cite book|title=The Cotton Industry|last=Aspin|first=Chris|publisher=Shire Publications Ltd|year=1981|isbn=0-85263-545-1|page=3}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಗರೀಕರಣವು, [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ]] ಮತ್ತು [[ವಿಕ್ಟೊರಿಯನ್‌ ಯುಗ|ವಿಕ್ಟೊರಿಯನ್‌ ಯುಗದ]] ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು, ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲ [[ಕೈಗಾರಿಕೀಕೃತ]] ನಗರವಾಯಿತು.<ref name="Industrial city">{{cite book|title=Manchester: A History| last=Kidd|first=Alan|year=2006|publisher=Carnegie Publishing| location=Lancaster|isbn=1-85936-128-5}}<br />• {{cite book|title=Tradition in Action. The historical evolution of the Greater Manchester County|last=Frangopulo|first=Nicholas|year=1977|publisher=EP Publishing|location=Wakefield|isbn=0-7158-1203-3}}<br />• {{Cite web|url=http://www.eurofundingnw.org.uk/current_affairs.asp?section=affairs&id=34|title=Manchester United in Celebration of City|accessdate=2006-12-18|publisher=European Structural Funding|year=2002|archive-date=2006-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20061207114505/http://www.eurofundingnw.org.uk/current_affairs.asp?section=affairs&id=34|url-status=dead}}</ref> ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಕೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ [[ಗಿರಣಿ ಪಟ್ಟಣ]], [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ‌|ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ‌ವಾಗಿ]] ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ ಗೌರವಸೂಚಕ '[[ನಗರ ಸ್ಥಾನಮಾನ]]' ಗಳಿಸಿತು. [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಕೋರ್‌ ಸಿಟೀಸ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌|ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಕೋರ್‌ ಸಿಟೀಸ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ನ]] ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ನಗರವು ಇಂದು ಕಲೆ, ಮಾಧ್ಯಮ, ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಅಂಶಗಳು ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ನಗರ]] ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು.<ref name="Second city">{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/2253035.stm|title=Manchester 'England's second city'|accessdate=2007-05-02|publisher=[[BBC]]|year=೨೦೦೨}} <br />• {{Cite web | url= http://www.ipsos-mori.com/researchpublications/researcharchive/poll.aspx?oItemId=1038 | title= Manchester 'England's Second City' | accessdate= 2009-08-15 | publisher= Ipsos MORI | year= 2002 }} <br />• {{Cite web|url=http://property.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/property/article541043.ece|title=Can Birmingham halt its decline?|accessdate=2007-08-01|publisher=[[The Times]]|year=೨೦೦೫|author=Riley, Catherine|archive-date=2011-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811091707/http://property.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/property/article541043.ece|url-status=dead}} <br />• {{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/4293814.stm|title=Manchester 'close to second city'|accessdate=2006-05-02|publisher=[[BBC]]|year=೨೦೦೫}} <br />• {{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/6349501.stm|title=Manchester tops second city poll|accessdate=2007-06-18|publisher=[[BBC]]|year=೨೦೦೭}} <br />• {{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2007/02_february/09/birmingham.shtml|title=Birmingham loses out to Manchester in second city face off|accessdate=2007-06-18|publisher=[[BBC]]|year=೨೦೦೭}}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ, ಉದ್ದಿಮೆಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Best for business">{{Cite web|url=http://www.omis.co.uk/Downloads/BBC06.pdf|title=Britain's Best Cities 2005–2006 Executive Summary|accessdate=2007-09-08|publisher=OMIS Research|year=2006|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071126231935/http://www.omis.co.uk/Downloads/BBC06.pdf|archivedate=2007-11-26}}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಾರ್ಟ್‌ನರ್‌ಶಿಪ್ ನಿರೂಪಿಸಿದ‌ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ "ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನಗರ" ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು.<ref name="Fastest Growing City">{{Cite web|url=http://www.manchester.gov.uk/site/scripts/news_article.php?newsID=2915|title=Manchester – The State of the City|accessdate=2007-09-11|publisher=Manchester City Council|year=2007}}</ref> GaWC ಜಾಗತಿಕ ನಗರಗಳ ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಗಾಮಾ ನಗರ]](ಜಾಗತಿಕ ನಗರ) ಎಂದು ಶ್ರೇಯಾಂಕಿತವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url= http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html|title= GaWC - The World According to GaWC 2008<!-- Bot generated title -->|access-date= 2010-05-28|archive-date= 2016-08-11|archive-url= https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html|url-status= dead}}</ref> ವಿದೇಶೀ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಪಾಲಿಗೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿ ನಗರವಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಲಂಡನ್‌]] ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲೇ]] ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=178 |title=National Statistics Online - International Visits |accessdate=2009-07-19 |publisher=ONS}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ]] ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಅದರ ಇತರೆ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಬಂಧಗಳೆಂದರೆ ಅದರ ಎರಡು [[ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಲೀಗ್‌]] ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ತಂಡಗಳಾದ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ]].<ref>ಗಮನಿಸಿ: ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ನ ಮೈದಾನವು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ನಗರ ಸರಹದ್ದಿ|ನಗರ ಸರಹದ್ದಿನಾಚೆಗಿದೆ]]; ಇದು [[ಟ್ರಾಫೋರ್ಡ್‌]] ನಗರವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.</ref> == ಇತಿಹಾಸ == {{Main|History of Manchester}} === ಶಬ್ದ ನಿಷ್ಪತ್ತಿ === ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರು [[ಪುರಾತನ ರೋಮನ್]]‌ ಹೆಸರಾದ ''[[ಮಾಮುಸಿಯಮ್]]'' ‌ನಿಂದ ಉದ್ಭವವಾಗಿದೆ. ಮಾಮುಸಿಯಮ್‌ ಎಂಬುದು ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ವಸಾಹತಿನ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೂಲ [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌]] ಹೆಸರಿನ (''ಮ್ಯಾಮ್‌-'' (ಸ್ತನ) ಬಹುಶಃ ಅರ್ಥ: ಸ್ತನದಂತಹ ಬೆಟ್ಟ) ಲ್ಯಾಟಿನೀಕರಣವೆಂದು ಭಾವಿಸವಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, [[ಲ್ಯಾಟಿನ್‌]] ''[[ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ರಾ]]'' (ಶಿಬಿರ (ಕ್ಯಾಂಪ್‌))ದಿಂದ ಜನ್ಯವಾದ [[ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್]]‌ ಭಾಷೆಯ ''ಸೀಸ್ಟರ್'' ‌= (ಪಟ್ಟಣ).<ref name="Place names">{{cite book|title=A Dictionary of British Place-Names|url=http://www.oxfordreference.com/pages/Subjects_and_Titles__2B_05|last=Mills|first=A.D.|year=2003|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=0-19-852758-6}}</ref> ಇನ್ನೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ,ಇದರ ಮೂಲವು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೆಲ್ಟಿಕ್]]‌ನ '''ಮಮ್ಮಾ'' = "ತಾಯಿ" ಪದದಿಂದ ಜನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ 'ತಾಯಿ'ಯು, ಕೋಟೆಯ ಕೆಳಗೆ ಹರಿಯುವ [[ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ನದಿ|ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ ನದಿಯ]] ನದಿದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಳು. ''ಮ್ಯಾಮ್'' ‌ ಎಂದರೆ, [[ಐರಿಷ್‌ ಗೇಯಿಲಿಕ್]]‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣಿನ [[ಸ್ತನ]] ಹಾಗೂ ವೆಲ್ಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ 'ತಾಯಿ' ಎಂಬ ಅರ್ಥ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>ದಿ ಆಂಟಿಕ್ವಾರೀಸ್‌ ಜರ್ನಲ್‌ (ISSN ೦೦೦೩-೫೮೧೫) ೨೦೦೪, ಸಂಪುಟ. ೮೪, ಪಿಪಿ. ೩೫೩–೩೫೭</ref> === ಆರಂಭಿಕ ಇತಿಹಾಸ === [[ಬ್ರಿಗ್ಯಾಂಟಸ್‌]] ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗ|ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರು]] ಇಂದಿನ [[ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌|ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. [[ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿ|ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿಯ]] ದಡದ ಎದುರು, ಇಂದು ನಿಂತಿರುವ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಥಿಡ್ರಲ್‌]] ಬಳಿ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಶಿಲಾಸ್ತರವುಳ್ಳ ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಮೆರೆದಿದ್ದರು.<ref name="Cooper">{{cite book |first=Glynis |last=Cooper |title=Salford: An Illustrated History |publisher=The Breedon Books Publishing Company |year=2005 |isbn=1-85983-455-8|page=19}}</ref> ಇವರ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಇಂದಿನ [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್]] ಮತ್ತು [[ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್]]‌‌ನ ಫಲವತ್ತಾದ ತಗ್ಗುಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟನ್‌ ಮೇಲೆ ರೋಮನ್‌ರ ವಿಜಯ|ಬ್ರಿಟನ್‌ ಮೇಲೆ ರೋಮನ್‌ರ ವಿಜಯದ]] ನಂತರ, ೭೯ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ [[ಜನರಲ್‌ ಅಗ್ರಿಕೋಲಾ]] [[ಡಿವಾ ವಿಕ್ಟ್ರಿಕ್ಸ್‌]] ([[ಚೆಸ್ಟರ್‌]]) ಮತ್ತು [[ಇಬೊರಾಕಮ್‌]] ([[ಯಾರ್ಕ್‌]]) ಒಂದಿಗೆ ರೋಮನ್‌ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಗ್ಯಾಂಟಸ್‌‌ನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೆಂದು, [[ಮಾಮುಸಿಯಮ್]]‌ ಎಂಬ [[ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆ|ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯನ್ನು]] ನಿರ್ಮಿಸುವಂತೆ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ.<ref name="Cooper"/> ಈ ಸಮಯದಿಂದಲೂ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಾಯಂ ಆಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ.<ref name="Roman">{{cite book| title=Halloween: from Pagan Ritual to Party Night| url=http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780195168969| last=Rogers| first=Nicholas| year=2003| page=18| publisher=[[Oxford University Press]]| isbn=೦-೧೯-೫೧೬೮೯೬-೮}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯ ಅಂತಿಮ ಆವೃತ್ತಿಯ ಅಡಿಪಾಯಗಳ ಸ್ಥಿರ ಅವಶೇಷವು [[ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌|ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ೩ ಶತಮಾನದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರೋಮನ್ ವಸಾಹತು ಬಹುಶಃ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು. ''[[ವೈಕಸ್]]'' ‌ ಅಥವಾ ನಾಗರಿಕ ವಸಾಹತು ೩ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊರೆದಿರುವಂತೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಆದರೂ, ಕೋಟೆಯು ೩ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯ ಅಥವಾ ೪ನೆಯ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ಸಣ್ಣ ದಂಡಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book |last=Gregory |first=Richard (ed) |title=Roman Manchester: The University of Manchester's Excavations within the Vicus 2001–5 |page=190 |publisher=Oxbow Books |year=2007 |location=Oxford |isbn=978-1-84217-271-1}}</ref> ಇಸವಿ ೧೦೬೬ರಲ್ಲಿ [[ನಾರ್ಮನ್‌ ವಿಜಯ|ನಾರ್ಮನ್‌ ವಿಜಯದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಸಾಹತಿನ ಗಮನವು ಇರ್ವೆಲ್ ಮತ್ತು [[ಇರ್ಕ್]]‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದತ್ತ ತಿರುಗಿತ್ತು.<ref name="Kidd">{{cite book|title=Manchester: A History| last=Kidd|first=Alan|year=2006|pages= 12, 15–24, 224|publisher=Carnegie Publishing|location=Lancaster|isbn=1-85936-128-5}}</ref> ಆನಂತರದ [[ಹ್ಯಾರಿಯಿಂಗ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ನಾರ್ತ್‌]](ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳ ಸರಣಿ)ನಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲ ವಲಯವನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವಲಾಯಿತು.<ref name="Hylton">{{cite book|title=A History of Manchester|last=Hylton|first=Stuart|year=2003|pages=1–10, 22, 25, 42, 63–67, 69|publisher=Phillimore & Co|isbn=1-86077-240-4}}</ref><ref name="Arrowsmith">{{cite book|title=Stockport: a History|last=Arrowsmith|first=Peter|year=1997|page=30|publisher=Stockport Metropolitan Borough Council|isbn=0-905164-99-7}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Map of manchester circa 1650.jpg|thumb|left|ಸುಮಾರು 1650 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಕ್ಷೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Map of Manchester 1801.PNG|thumb|left|ಇಸವಿ 1801ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ ನಕ್ಷೆ.]] ಜಹಗೀರಿನ ಒಡೆಯ ಥಾಮಸ್‌ ಡಿ ಲಾ ವಾರ್‌ [[ಪಾದ್ರಿ ಹೋಬಳಿ|ಪಾದ್ರಿ ಹೋಬಳಿಗಾಗಿ]] ಒಂದು ಕೊಲೇಜಿಯೇಟ್ ಚರ್ಚ್‌ನ್ನು ೧೪೨೧ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಈ ಚರ್ಚ್ ಇಂದು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ಯಾಥಿಡ್ರಲ್]]‌ ಆಗಿದೆ. ಕಾಲೇಜ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಆವರಣಗಳಲ್ಲಿ [[ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್]]‌ ಮತ್ತು [[ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಲೈಬ್ರರಿ]] ಇವೆ.<ref name="Kidd"/><ref name="Hartwell">{{cite book|title=Pevsner Architectural Guides: Manchester|last=Hartwell|first=Clare|year=2001|pages= 11–17, 155, 256, 267–268|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=0-14-071131-7}}</ref> ಇಸವಿ ೧೬೫೩ಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡ ಗ್ರಂಥಾಲಯವು ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ತೆರೆದಿದೆ. ಇದು [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌|ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ]] ಅತಿ ಹಳೆಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಚಿತ ಆಕರ ಗ್ರಂಥಾಲಯವಾಗಿದೆ.<ref name="Nicholls2004P20">{{cite book |first=Robert |last=Nicholls |title=Curiosities of Greater Manchester |publisher=Sutton Publishing |year=2004 |isbn=0-750-93661-4}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೨೮೨ರಲ್ಲಿಯೇ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ|ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೊಂದನ್ನು]] ಹೊಂದಿತ್ತೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite book | title = Gazetteer of Markets and Fairs in England and Wales to 1516 | url = http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=40422&strquery=lancashire | last = Letters | first = Samantha | year = 2005 | page = 19 | publisher = British History Online | accessdate = 2009-05-05 | archive-date = 2012-03-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120314084039/http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=40422&strquery=lancashire | url-status = dead }}</ref> ಸುಮಾರು ೧೪ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, [[ಫ್ಲೆಮಿಷ್]]‌ ನೇಕಾರರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದರು. ಈ ಗುಂಪಿನವರು ವಲಯದ ಜವಳಿ ಉದ್ದಿಮೆಯ ಅಡಿಪಾಯ ಎಂದು ಕೆಲವುಬಾರಿ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Flemish">{{cite book | title=Lancashire, The Industrial and Commercial South| last=Pevsner| first=Nikolaus| year=1969| page=265| publisher=Penguin Books| location=London| isbn=0-14-071036-1}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಉಣ್ಣೆ|ಉಣ್ಣೆಯ]] ಮತ್ತು [[ನಾರಿನ]] ಬಟ್ಟೆಯ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟಿನ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ಸುಮಾರು ೧೫೪೦ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಿ, [[ಜಾನ್‌ ಲೇಯ್ಲೆಂಡ್]] ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ, ಈ ನಗರವು ಇಡೀ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ "ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಪಕ, ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿತ, ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರವಾಯಿತು".<ref name="Kidd"/> ಲೇಯ್ಲೆಂಡ್‌ ಬಣ್ಣಿಸಿದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಕೇವಲ ಕಥಿಡ್ರಲ್ ಮತ್ತು ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ನ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ.<ref name="Hylton"/> [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ]] ಸಮಯ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಂಸತ್ತಿನ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿತು. ಈ ಹಕ್ಕು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯದಾಗಿದ್ದರೂ, ತನ್ನದೇ MPಯನ್ನು ಚುನಾಯಿಸಲು [[ಕ್ರೊಮ್ವೆಲ್]]‌ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದ. ನಗರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಕಾಲ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ವೊರ್ಸ್ಲೆ]], ಆನಂತರ [[ರೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಮೇಜರ್‌ ಜನರಲ್ಸ್‌]] ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್, ಚೆಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿಗಳ ಮೇಜರ್‌ ಜನರಲ್‌ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ಒಬ್ಬ ದಕ್ಷ [[ಪ್ಯೂರಿಟನ್]]; ಏಲ್‌ ಮದ್ಯದ ಸಂತೋಷಕೂಟದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಸಿ, [[ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್]]‌ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಇಸವಿ ೧೬೫೬ರಲ್ಲಿ ಅವರು ನಿಧನರಾದರು. ಸುಮಾರು ೧೬೦೦ ಇಸವಿಯ ನಂತರ, [[ಹತ್ತಿ|ಹತ್ತಿಯನ್ನು]] ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ, ಮೊದಲಿಗೆ ನಾರಿನ/ಹತ್ತಿಯ [[ದಪ್ಪ ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆ|ದಪ್ಪ ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ]] ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಸುಮಾರು ೧೭೫೦ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ, ಶುದ್ಧ ಹತ್ತಿಯ ಜವಳಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಯಿತು ಮ್ತತು ಹತ್ತಿಯು ಉಣ್ಣೆಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಗಳಿಸಿತು.<ref name="Kidd"/> ಸುಮಾರು ೧೭೩೬ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಇರ್ವೆಲ್‌ ಮತ್ತು ಮರ್ಸಿ ನದಿಗಳನ್ನು ನೌಕಾ ಸಂಚಾರಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಮರ್ಸಿಯ ಸಮುದ್ರಧಕ್ಕೆಗೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟನ್‌ನ ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ ಮಾನವನಿರ್ಮಿತ ಜಲಮಾರ್ಗವಾದ [[ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್ ಕಾಲುವೆ|ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್ ಕಾಲುವೆಯನ್ನು]] ೧೭೬೧ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. [[ವೊರ್ಸ್ಲಿ|ವೊರ್ಸ್ಲಿಯ]] ಗಣಿಗಳಿಂದ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲನ್ನು ಮಧ್ಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಈ ಕಾಲುವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೭೭೬ರಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಲುವೆಯನ್ನು ರನ್ಕಾರ್ನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರ್ಸಿ ನದಿಯ ತನಕ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಪೈಪೋಟಿ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ದಕ್ಷತೆಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಕಲ್ಲಿದ್ದಿಲಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಅರ್ಧಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಕಚ್ಚಾ ಹತ್ತಿಯ ಸಾರಿಗೆ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಸಹ ಅರ್ಧಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/><ref name="Hartwell"/> ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾದ ಜವಳಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಸ್ಥಳವಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/> ಇಸವಿ ೧೭೨೯ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾದ [[ಸರಕು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರ]] <ref name="Hylton"/> ಹಾಗೂ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ಗೋದಾಮುಗಳು, ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ನೆರವಾದವು. ಇಸವಿ ೧೭೮೦ರಲ್ಲಿ, [[ರಿಚರ್ಡ್‌ ಆರ್ಕ್ರೈಟ್]]‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಮೊದಲ ಹತ್ತಿಯ ಗಿರಣಿಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಆರಂಭಿಸಿದ.<ref name="Hylton"/><ref name="Hartwell"/> === ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ === [[ಚಿತ್ರ:McConnel & Company mills, about 1820.jpg|thumb|right|ಸುಮಾರು 1820 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಆನ್ಕೋಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳು.]] [[ಚಿತ್ರ:Manchester from Kersal Moor William Wylde (1857).jpg|thumb|right|ಇಸವಿ 1857ರಲ್ಲಿ ಕರ್ಸಾಲ್‌ ಮೂರ್‌ನಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌, ವಿಲಿಯಮ್‌ ವೈಲ್ಡ್‌ರಿಂದ ರಚನೆ.ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜವಳಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿದ್ದ ಕಾರಣ, 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಾಟನ್‌ಪೊಲಿಸ್‌ ಎಂಬ ಉಪನಾಮ ಗಳಿಸಿತ್ತು.]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇತಿಹಾಸದ ಬಹುಪಾಲು, [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಹತ್ತಿ ನೂಲುವಿಕೆ]] ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಬಹುಪಾಲು [[ದಕ್ಷಿಣ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೆಷೈರ್‌|ದಕ್ಷಿಣ ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಡೆಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೆಲ ಕಾಲ ಬಹುತೇಕ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು.<ref name="GM Arch">{{cite book|author=McNeil, Robina|coauthors=Michael Nevell|title=A Guide to the Industrial Archaeology of Greater Manchester|publisher=Association for Industrial Archaeology|year=2000|isbn=0-9528930-3-7}}</ref> ಆನಂತರ ಹತ್ತಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/><ref name="Hall">{{cite book | last = Hall | first = Peter | title = Cities in Civilization | publisher = Weidenfeld & Nicolson | location = London | year = 1998 | isbn = 0-297-84219-6 | chapter = The first industrial city: Manchester 1760-1830}}</ref> [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗ|ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದಲ್ಲಿ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ್ನು [[ಕಾಟನೊಪೊಲಿಸ್‌ (ಹತ್ತಿ ನಗರಿ)]] ಹಾಗೂ 'ವೇರ್ಹೌಸ್‌ ಸಿಟಿ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="GM Arch"/> [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]], [[ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌]] ಹಾಗೂ [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]] ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮನೆಬಳಕೆಯ ನಾರುಬಟ್ಟೆಗಳಾದ ಹಾಸಿಗೆ-ಹೊದಿಕೆಗಳು, ದಿಂಬುಗಳು, ಟವೆಲ್‌ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಸಹ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite encyclopedia | title=Manchester, n. | encyclopedia=Oxford English Dictionary | year=2009 | month=March | url = http://dictionary.oed.com/cgi/entry/00300853?query_type=word&queryword=manchester+goods&first=1&max_to_show=10&single=1&sort_type=alpha | accessdate=2009-05-04 | location=Oxford | publisher=Oxford University Press}}</ref> [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು]] ತಂದ ಯೋಜನಾರಹಿತ[[ನಗರೀಕರಣ]]<ref>{{cite web | url = http://www.timelines.tv/urban_slums.html | title = Timelines.tv Urban Slums | publisher = Timelines.tv | access-date = 2010-05-28 | archive-date = 2010-05-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100522054335/http://timelines.tv/urban_slums.html | url-status = dead }}</ref> ದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಕಾರಣ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊಸ್ತಿಲಲ್ಲಿ "ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವ ವೇಗ"ದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="autogenerated1">{{cite book|title=The Cotton Industry|last=Aspin|first=Chris|publisher=Shire Publications|location=Aylesbury|year=1981|isbn=0-85263-545-1|page=3}}</ref> ಇದರಿಂದ ವಿವಿಧ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ,೧೮೩೫ರಷ್ಟರಲ್ಲಿ 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯಾವುದೇ ಪೈಪೋಟಿಯಿಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಥಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಗರವಾಯಿತು.' <ref name="Hall" /> ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಹತ್ತಿ ವಹಿವಾಟಿಗಾಗಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದವು, ಆದರೆ ಆನಂತರ ಅವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳತ್ತ ವೈವಿಧ್ಯದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದವು. ಇದೇ ರೀತಿ, ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಬಿಳಿದಾಗಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಣದ್ರವ್ಯಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದಿಗೆ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಆರಂಭವಾದವು. ಆದರೆ, ಆನಂತರ ಇತರೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳತ್ತ ವಿಸ್ತರಿಸಿದವು. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಹಾಗೂ ವಿಮೆಯಂತಹ ಹಣಕಾಸು ಸೇವಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದವು. ವಹಿವಾಟು ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಆಹಾರ ಒದಗಿಸುವ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ವಿತರಣಾ ಮೂಸಸೌಲಭ್ಯದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಜಲಕಾಲುವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಅಂತರ-ನಗರ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲು ಮಾರ್ಗವೆನಿಸಿದ '[[ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌-ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರೈಲ್ವೆ|ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌-ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರೈಲ್ವೆಯ]] ಒಂದು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸಾರಿಗೆಗಳ ನಡುವಿನ ಪೈಪೋಟಿಗಳ ಕಾರಣ, ಸಾರಿಗೆ ದರಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಸಿದವು.<ref name="Kidd" /> ಇಸವಿ ೧೮೭೮ರಲ್ಲಿ, [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಟೆಲಿಕಾಮ್]]‌ನ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ[[GPO]], ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಒಂದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಗೆ ತನ್ನ ಮೊದಲ ದೂರವಾಣಿ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು.<ref name="GPO">{{Cite web|url=http://www.btplc.com/Thegroup/BTsHistory/1851to1880/1878.htm|title=Events in Telecommunications History|accessdate=2009-05-05|publisher=BT Archives|year=1878|archive-date=2014-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715073729/http://www.btplc.com/Thegroup/BTsHistory/1851to1880/1878.htm|url-status=dead}}</ref> [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌|ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಿಂದ]] ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಮರ್ಸಿಯಲ್ಲಿರುವ ಈಸ್ಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಲಾಕ್ಸ್‌ನತ್ತ ಹರಿಯುವ‌ {{convert|58|km|mi|0}} <ref>{{cite web|url= http://www.aina.org.uk/aina_members/Directory-MSC.htm|title= Directory - MSC<!-- Bot generated title -->}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಇರ್ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಮರ್ಸಿ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಲುವೆ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ,ಕೆಲವು ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಷಿಪ್‌ ಕೆನಾಲ್]]‌ನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ, ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಸಾಗುವ ಹಡಗುಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂದರಿನೊಳಗೆ ಬರಲು ಅನುಕೂಲವಾಯಿತು. ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ಸ್ವಲ್ಪಆಚೆ ಕಾಲುವೆಯ ದಂಡೆಗಳಲ್ಲಿರುವ [[ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್]]‌ನಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/> ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸುವ ಘಟಕಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ,ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹತ್ತಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ವಿಶ್ವದ ಹಲವೆಡೆಗೆ ರಫ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. [[ಚಿತ್ರ:Peterloo Massacre.png|thumb|left|ಇಸವಿ 1819ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಪೀಟರ್ಲೂ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ 15 ಸಾವುಗಳು ಹಾಗೂ ನೂರಾರು ಗಾಯಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು.]] ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ‌ ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಗಲಭೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ನಗರದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಹೆಸರು-ರಹಿತ ವರ್ಗಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜಕೀಯ ಮಾನ್ಯತೆಗಾಗಿ ಕರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದವು. ಇಂತಹ ಒಂದು ಗಲಭೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ೧೬ ಆಗಸ್ಟ್‌ ೧೮೧೯ರಂದು [[ಪೀಟರ್ಲೂ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]] ಸಂಭವಿಸಿತು. [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ]] ಆರ್ಥಿಕ ಶಾಲೆಯು ಅಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೩೮ರಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಕಾರ್ನ್‌ ಲಾ ವಿರೋಧಿ ಲೀಗ್]]‌ನ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. [[ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದ]] ಮತ್ತು ವಾಮಪಂಥೀಯ ರಾಜಕೀಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗಮನಾರ್ಹ ಸ್ಥಾನ ಗಿಟ್ಟಿಸಿದೆ. [[ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್‌ ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌|ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್‌ ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ರ]] ಕೃತಿಯ ವಿಷಯ''[[ದಿ ಕಂಡಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಕಿಂಗ್‌ ಕ್ಲ್ಯಾಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಇನ್ 1844]]'' ಆಗಿತ್ತು. ಎಂಜಲ್ಸ್‌ ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಗವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದ್ದರು. [[ಕಾರ್ಲ್‌ ಮಾರ್ಕ್ಸ್]]‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ, ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಆ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಎಂಜೆಲ್ಸ್‌ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಿಟಕಿ ಬಳಿಯ ಆಸನವನ್ನೂ ಸಹ ಕಾಣಬಹುದು.<ref name="Nicholls2004P20"/> ಮೊದಲ [[ಟ್ರೇಡ್ಸ್‌ ಯೂನಿಯನ್‌ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]]‌ ಸಮ್ಮೇಳನವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಡೇವಿಡ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ಸ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ೨ರಿಂದ ೬ ಜೂನ್‌ ೧೮೬೮ರ ವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿ]] ಮತ್ತು [[ಸಫ್ರಾಗೆಟ್‌]] ಆಂದೋಳನದ ಪ್ರಮುಖ ಉಗಮಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite book|title=Manchester: A history|last=Kidd|first=Alan|year=2006|chapter=Chapter 9 England Arise! The Politics of Labour and Women's Suffrage|publisher=Carnegie Publishing|location=Lancaster|isbn=1-85936-128-5}}</ref> ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎಂತಹ ಘಟನೆಯೂ ಸಂಭವಿಸಬಹುದಾದ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಹೊಸ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು, ನೂತನ ಚಿಂತನ ರೀತಿಗಳು ([[ಮುಕ್ತ ವಹಿವಾಟು]] ಮತ್ತು ''[[ತಾಟಸ್ಥ್ಯ ನೀತಿ]]'' ಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಶಾಲೆ]]), ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳು, ಹೊಸ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಂಥಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಯ ಹೊಸ ರೂಪಗಳು. ಇದು ಬ್ರಿಟನ್‌ ಹಾಗೂ ಯುರೋಪ್‌ನಿಂದ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಪ್ರವಾಸಿಗಳನ್ನು ತನ್ನತ್ತ ಸೆಳೆಯಿತು. ನಾವೀನ್ಯದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಮಾತು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ,'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇಂದೇನು ಮಾಡುತ್ತದೆಯೋ, ಇಡೀ ವಿಶ್ವವು ನಾಳೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.' <ref name="manchester innovation">{{cite book|editor=Speake, Jennifer|title=The Oxford Dictionary of Proverbs|url=http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t90.e1326|accessdate=2007-07-06|year=2003|edition=4th|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-860524-2|quote=What Manchester says today, the rest of England says tomorrow}}<br />•{{cite web |url = http://www.conservatives.com/News/Speeches/2007/03/Osborne_Our_vision_to_make_Manchester_the_creative_capital_of_Europe.aspx |title = Osborne: Our vision to make Manchester the creative capital of Europe |accessdate = 2009-05-04 |last = Osborne |first = George |authorlink = George Osborne |date = March 7, 2007 |work = Conservative Party Website |publisher = Conservative Party |quote = The saying goes that what Manchester does today the rest of the world does tomorrow. |archive-date = 2009-06-28 |archive-url = https://web.archive.org/web/20090628122546/http://www.conservatives.com/News/Speeches/2007/03/Osborne_Our_vision_to_make_Manchester_the_creative_capital_of_Europe.aspx |url-status = dead }}<br />•{{Cite web|url=http://www.mmu.ac.uk/studyatmmu/manchesterlife/|title=Manchester Life|accessdate=2009-05-05|publisher=[[Manchester Metropolitan University]]|year=೨೦೦೭|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080411200443/http://www.mmu.ac.uk/studyatmmu/manchesterlife/|archivedate=2008-04-11|quote=What Manchester does today, the world does tomorrow|url-status=dead}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸ್ವರ್ಣಯುಗವು ಬಹುಶಃ ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಕಾಲುಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಪುರಭವನ ಸೇರಿದಂತೆ ನಗರದ ಹಲವು ಪ್ರಧಾನ‌ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭವನಗಳು ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದವು. ನಗರದ ಕಾಸ್ಮೋಪಾಲಿಟನ್ ವಾತಾವರಣವು, [[ಹ್ಯಾಲೆ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಚೈತನ್ಯಶೀಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೌಂಟಿ ಸಭೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದಾಗ, ಪೌರಸಭೆಯ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗವು [[ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ|ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿ]], ಇನ್ನಷ್ಟು ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಹೊಂದಿತು. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಪತ್ತು ನೀಡಿದರೂ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲಿಗೆ ಬಡತನ ಮತ್ತು ಕೊಳಕುತನವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಾಗೂ ಭಯಾನಕ ಪರಮಾವಧಿಗಳಿಗೆ ಒಯ್ಯುವ ತೀರಾ ಕೆಟ್ಟಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ನಗರ; ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಹೊಸ ತರಹದ ನಗರ, ಅದರ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಹೊರವಲಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಹೊಗೆ-ಕೊಳವೆಗಳು ಹೊಗೆಗಳನ್ನು ಉಗುಳುತ್ತ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಬರಮಾಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ' ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಜ್ಞ[[ಸೈಮನ್‌ ಸ್ಕಾಮಾ]] ಗಮನಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇಂತಹ ಕಪ್ಪುಚುಕ್ಕೆಗಳ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಪ್ರವಾಸಿಯಬ್ಬರು ಅಲ್ಲಿ 'ದರಿದ್ರವಾದ, ವಂಚಿತ, ದಮನಿತ, ಜರ್ಜರಿತ ಮನುಷ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಮಲಗಿದ ಮತ್ತು ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ತುಣುಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡಿದ್ದಾಗಿ'ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite episode |title=Victoria and Her Sisters |series= A History of Britain |serieslink= A History of Britain (TV series) |credits= [[Simon Schama]] (presenter) |network= [[BBC One]] |airdate= ೨೦೦೨-೦೬-೦೪ |number=೧೩}}</ref> ಇಸವಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಂದರಲ್ಲೇ [[ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿ|ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳ]] ಸಂಖ್ಯೆ ೧೦೮ರ ಶೃಂಗಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref name="GM Arch"/> ಆನಂತರ,ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕುಸಿಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. ೧೮೫೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಬೊಲ್ಟನ್]]‌ ಹಾಗೂ ೧೮೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ನ್ನು ಮೀರಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ನಗರಗಳಾದವು.<ref name="GM Arch"/> ಆದರೆ, ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕುಸಿತದ ಅವಧಿಯು ನಗರವು ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಯಿತು.<ref name="GM Arch"/> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೧೩ರಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವದ ಹತ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ೬೫%ರಷ್ಟು ಇಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Kidd"/> [[ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಯುದ್ಧ|ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಯುದ್ಧದಿಂದ]] ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಅಡಚಣೆಯಾಯಿತು. ವಿಶ್ವದ ಇತರೆಡೆ ಹತ್ತಿ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗತೊಡಗಿತು; ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಮಹಾ ಹಿಂಜರಿತ/೦}ದಿಂದ ತೀವ್ರ ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಳೆಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತುಂಬುವ ರಚನಾತ್ಮಕ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳು ನಡೆದವು. === ಮಹಾಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ಮಿಂಚಿನದಾಳಿ === UKಯ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗದಂತೆ, [[ಮಹಾಯುದ್ಧ II|ಮಹಾಯುದ್ಧ IIದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವ್ಯಾಪಕ ಸನ್ನದ್ಧತೆ ಹೊಂದಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಬೇಯರ್‌‌, ಪೀಕಾಕ್‌|ಬೇಯರ್‌‌, ಪೀಕಾಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಯಂತ್ರ ತಜ್ಞತೆ,[[ಗೋರ್ಟನ್‌|ಗೋರ್ಟನ್‌ನ]] ಕಂಪನಿಯ ಹತ್ತಿ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಂತ್ರಗಳ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಬಾಂಬ್ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು.[[ಚಾರ್ಲ್ಟನ್‌-ಆನ್‌-ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌|ಚಾರ್ಲ್ಟನ್‌-ಆನ್‌-ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಡನ್ಲಪ್]]‌ ರಬ್ಬರ್ ಉದ್ದಿಮೆಯು [[ಬ್ಯಾರೆಜ್‌ ಬಲೂನ್]]‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾರಂಭಿಸಿತು. ನಗರದಾಚೆ [[ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್]]‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಮೆಟ್ರೊಪೊಲಿಟನ್‌-ವಿಕರ್ಸ್]]‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು [[ಆವ್ರೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಆವ್ರೊ ಲ್ಯಾಂಕ್ಯಾಸ್ಟರ್]]‌ ಬಾಂಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತು. ಈ ಬಾಂಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಲು [[ಫೊರ್ಡ್]]‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು [[ರೊಲ್ಸ್‌-ರಾಯ್ಸ್‌ ಮರ್ಲಿನ್]]‌ ಎಂಜಿನ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಲಫ್ಟ್‌ವಾಫ್]] ನಿಂದ ಬಾಂಬ್‌ ದಾಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೪೦ರ ಅಪರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿಯೇತರ ಗುರಿಗಳ ಮೇಲೆ ವೈಮಾನಿಕ ದಾಳಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. [[ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್‌ ಬ್ಲಿಟ್ಜ್]]‌ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ವೈಮಾನಿಕ ದಾಳಿ ೨೨/೨೩ ಮತ್ತು ೨೩/೨೪ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೧೯೪೦ರ ಇರುಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಅಂದಾಜು ೪೬೭ [[ಟನ್‌]] (೪೭೫ ಟನ್ನ್‌ಗಳು) ಭಾರೀ ಸ್ಫೋಟಕವಸ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ೩೭,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಂಕಿಜನ್ಯ ಬಾಂಬ್‌ಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ಉದುರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ೧೬೫ ಗೋದಾಮುಗಳು, ೨೦೦ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ೧೫೦ ಕಚೇರಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಬಹುಭಾಗ ನಾಶವಾಯಿತು. ೩೭೬ ಜನರು ಮೃತಪಟ್ಟು ೩೦,೦೦೦ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯುಂಟಾಯಿತು.<ref>{{cite book | last= Hardy | first= Clive | title= Manchester at War | edition= 2nd | year= 2005 | location= Altrincham| isbn= 1-84547-096-6 | pages=75–99 | chapter= The blitz | publisher= First Edition Limited }}</ref> ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹಾನಿಯಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಥಿಡ್ರಲ್]]‌ ಸಹ ಸೇರಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ದುರಸ್ತಿ ಮಾಡಿ ಮರುಸ್ಥಿತಿಗೆ ತರಲು ೨೦ ವರ್ಷಗಳು ಬೇಕಾದವು.<ref name="WWII">{{Cite web | url= http://www.manchestercathedral.org/content/blogcategory/33/158/8/40/ | title= Timeline | accessdate= 2009-05-05 | publisher= Manchester Cathedral Online | year= 2008 | archive-date= 2008-12-06 | archive-url= https://web.archive.org/web/20081206171002/http://www.manchestercathedral.org/content/blogcategory/33/158/8/40/ | url-status= dead }}</ref> === ಮಹಾಯುದ್ಧ II ನಂತರ === ಹತ್ತಿಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟು ಚಟುವಟಿಕೆಯು ಶಾಂತಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತಗೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/> ಇಸವಿ ೧೯೬೩ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಂದರು UKಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಂದರೆನಿಸಿತು.<ref name="UK's 3rd largest">{{cite book|title=Manchester: an Architectural History|url=http://www.manchesteruniversitypress.co.uk/catalogue/book.asp?id=1423|last=Parkinson-Bailey|first=John J|year=2000|page=127|publisher=Manchester University Press|location=Manchester|isbn=0-7190-5606-3|access-date=2010-05-28|archive-date=2007-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20071227201545/http://www.manchesteruniversitypress.co.uk/catalogue/book.asp?id=1423|url-status=dead}}<br />• {{cite book|title=Lancashire, The Industrial and Commercial South|last=Pevsner| first=Nikolaus|year=1969|page=267|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=0-14-071036-1}}</ref> ೩,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ನೌಕರರನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದರ ಕಾಲುವೆಯು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ [[ಕಂಟೇನರ್‌]] ಸರಕು ಹಡಗುಗಳ ಸಂಚಾರವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥವಾಯಿತು. ಸಂಚಾರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ಬಂದರನ್ನು ೧೯೮೨ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.<ref name="ship close">{{Cite web | url= http://www.salford.gov.uk/milestones_v2.pdf | format= PDF | title= Salford Quays milestones: the story of Salford Quays | accessdate= 2009-05-05 | publisher= Salford City Council | year= 2005 | archive-date= 2009-03-27 | archive-url= https://web.archive.org/web/20090327122642/http://www.salford.gov.uk/milestones_v2.pdf | url-status= dead }}</ref> ಭಾರೀ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖ ಕಂಡವು. ಇಸವಿ ೧೯೭೯ರ ನಂತರ, [[ಮಾರ್ಗರೆಟ್‌ ಥ್ಯಾಚರ್‌]] ಸರ್ಕಾರ ಅನುಸರಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಗಳಿಂದ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇಸವಿ ೧೯೬೧ರಿಂದ ೧೯೮೩ರ ವರೆಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ೧೫೦,೦೦೦ ನೌಕರಿಗಳ ನಷ್ಟವಾಯಿತು.<ref name="Kidd"/> ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಅಪರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಾಣಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್‌, ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಕನ್ಸರ್ಟ್‌ ಹಾಲ್‌, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಅರೆನಾ ಹಾಗೂ (ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ) ಬಂದರನ್ನು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಮರುನಾಮಕರಣ ಮುಂತಾದ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ನಗರದ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ [[ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳಿಗೆ]] ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ಬಿಡ್ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref name="Regeneration"/> ಐರಿಷ್‌ ಗಣತಂತ್ರವಾದಿಗಳು ಎನ್ನಲಾದ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಗಳು ನಡೆದ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ೧೮೬೭ರಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹುತಾತ್ಮ]]‌ರ ದಾಳಿ, ೧೯೨೦ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಗ್ನಿಸ್ಪರ್ಷ, ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸರಣಿ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಹಾಗೂ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎರಡು ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಶನಿವಾರ, ೧೫ ಜೂನ್‌ ೧೯೯೬ರಂದು [[ಪ್ರಾವಿಷನಲ್‌ ಐರಿಷ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್‌ ಆರ್ಮಿ]] (IRA) [[1996 ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟ]] ನಡೆಸಿತು. ನಗರದ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಸರಕಿನ ಮಳಿಗೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ದೊಡ್ಡ ಬಾಂಬ್‌ನ್ನು ಸಿಡಿಸಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಸಿಡಿಸಲಾದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಬಾಂಬ್‌ ಅದಾಗಿತ್ತು. ಇದು ೨೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯೊಡ್ಡಿ, ಅರ್ಧ ಮೈಲು ದೂರದ ಕಟ್ಟಡದ ಕಿಟಕಿ ಗಾಜುಗಳನ್ನು ಒಡೆದುಹಾಕಿತ್ತು. ಹಾನಿಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ £೫೦ ದಶಲಕ್ಷ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಇದನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="1996 IRA costs">{{cite book | title= A History of Manchester| first= Stuart | last=Hylton| year= 2003| pages=227–230 | publisher= Phillimore & Co | location= Chichester | isbn= 1-86077-240-4}}</ref> ಅಂತಿಮ ವಿಮಾ ಪಾವತಿಯ ಮೊತ್ತ £೪೦೦ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಹಾನಿಗೀಡಾದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ವಹಿವಾಟಿನ ನಷ್ಟದಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಇಲ್ಲ.<ref name="IRA business">{{Cite web | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/panorama/3704943.stm | title= Panorama – The cost of terrorism | accessdate= 2009-05-05 | publisher=[[BBC]] | date= ೧೫ May ೨೦೦೪}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Manchester big screen.jpg|thumb|right|ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ BBC ಬಿಗ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವ FIFA ವಿಶ್ವಕಪ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌‌ನ ಒಂದು ಪಂದ್ಯ.]] ಇಸವಿ ೧೯೯೬ರ ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟದ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿದ ಹೂಡಿಕೆ ಹಾಗೂ [[XVII ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|XVII ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ]] ನೆರವು ಪಡೆದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಗರ ಕೇಂದ್ರವು ವ್ಯಾಪಕ ಪುನಶ್ಚೇತನಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಯಿತು.<ref name="Regeneration">{{cite book|title=Pevsner Architectural Guides: Manchester|last=Hartwell|first=Clare|year=2001|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=0-14-071131-7}}<br />• {{cite book|title=Manchester: an Architectural History|url=http://www.manchesteruniversitypress.co.uk/catalogue/book.asp?id=1423|last=Parkinson-Bailey|first=John J|year=2000|publisher=Manchester University Press|location=Manchester|isbn=0-7190-5606-3|access-date=2010-05-28|archive-date=2007-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20071227201545/http://www.manchesteruniversitypress.co.uk/catalogue/book.asp?id=1423|url-status=dead}}<br />• {{cite book|title=Lancashire: Manchester and the South-East|url=http://yalepress.yale.edu/yupbooks/book.asp?isbn=9780300105834|last=Hartwell|first=Clare|coauthors=Matthew Hyde, Nikolaus Pevsner|year=2004|publisher=Yale University Press|location=New Haven & London|isbn=0-300-10583-5}}</ref> [[ದಿ ಪ್ರಿಂಟ್ವರ್ಕ್ಸ್‌]] ಮತ್ತು ಟ್ರಯಾಂಗಲ್‌ನಂತಹ ಹೊಸದಾದ ಮತ್ತು ನವೀಕೃತ ಮಳಿಗೆಗಳು ಇಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ. [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅರ್ನ್‌ಡೇಲ್]]‌ UKನಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="Arndale">{{Cite web | url= http://www.prupim.com/about/properties/showProperty?contentId=3709 | title= Manchester Arndale | accessdate= 2008-10-09 | publisher= Prudential plc | year= 2007}}</ref> ೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನಗರದ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗಗಳನ್ನು ನೆಲಸಮಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮರುಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಗಾಜು ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿನ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಆಧುನೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಳೆಯ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ವಸತಿಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. [[ಹುಲ್ಮ್‌]] ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಆಗಿನಿಂದ ದಶಲಕ್ಷ-ಪೌಂಡ್‌ ಮೌಲ್ಯದ ಲಾಫ್ಟ್‌ಹೌಸ್‌ ವಸತಿನಿಲಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ೧೬೯-ಮೀಟರ್‌ ಎತ್ತರದ, ೪೭-ಅಂತಸ್ತಿನ [[ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಟವರ್ಸ್‌]] ಲಂಡನ್‌ನಾಚೆಗಿರುವ UKದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ ಹಾಗೂ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತೀ ಎತ್ತರದ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಕೆಳಭಾಗದ ೨೩ ಅಂತಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಲ್ಟನ್‌ ಹೋಟೆಲ್‌ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು,ಇದರ ೨೩ನೆಯ ಅಂತಸ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಕೈಬಾರ್‌ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಮೇಲ್ಭಾಗದ ೨೪ ಅಂತಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿನಿಲಯಗಳಿವೆ.<ref name="Beetham Tower">{{Cite news | url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/4944590.stm | title=City building reaches full height | accessdate=2008-10-09 | publisher=[[BBC]] | date= ೨೬ April ೨೦೦೬}}</ref> ಜನವರಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಈಸ್ಟ್‌ಲೆಂಡ್ಸ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪುನಶ್ಚೇತನಕ್ಕಾಗಿ UKಯ ಏಕೈಕ [[ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊ|ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊವನ್ನು]] ನಿರ್ಮಿಸಲು, ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಂಡಳಿಯಾದ ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡಿತ್ತು.<ref name="Supercasino">{{Cite press | url= http://www.culture.gov.uk/cap/pressnotices/press_finalpanelreport300107.htm | title= Casino Advisory Panel Recommends to Secretary of State Where 17 New Casinos Should Be Located | accessdate= 2008-10-09 | publisher= Department for Culture, Media and Sport | date= 13 October 2006 | archive-date= 2008-10-14 | archive-url= https://web.archive.org/web/20081014190823/http://www.culture.gov.uk/Cap/pressnotices/press_finalpanelreport300107.htm | url-status= dead }}<br />• {{Cite news | url= http://www.bbc.co.uk/london/content/articles/2007/01/30/dome_feature.shtml | title= Greenwich loses Casino Bet | accessdate= 2008-10-09 | publisher= [[BBC]] | date= ೧೫ February ೨೦೦೭ }}</ref> ಆದರೆ, ಅದೇ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ [[ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಲಾರ್ಡ್ಸ್‌]] ಈ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಮೂರು ಮತಗಳಿಂದ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮುಂಚಿನ [[ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕಾಮನ್ಸ್‌|ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕಾಮನ್ಸ್‌ಅಂಗೀಕಾರವು]] ಅರ್ಥಹೀನವೆನಿಸಿತು. ಇದು ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಮತ್ತು ೧೪ ಇತರೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ರಿಯಾಯತಿಗಳನ್ನು ಅಂತಿಮ ನಿರ್ಧಾರದ ತನಕ ಸಂಸದೀಯ ತ್ರಿಶಂಕು ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಳ್ಳಿತು.<ref name="Supercasino rejected">{{Cite news | url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/6500859.stm | title= Lords scupper super-casino plan | accessdate= 2008-10-09 | publisher=[[BBC]] | date= ೨೮ March ೨೦೦೭}}</ref> ದಿನಾಂಕ ೧೧ ಜುಲೈ ೨೦೦೭ರಂದು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾದ ಮೂಲವು ಇಡೀ ಸೂಪರ್ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಯೋಜನೆಯು "ಯಾವುದೇ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref name="Supercasino dead">{{Cite news | url= http://uk.reuters.com/article/businessNews/idUKL1156722520070711 | title= Brown cools on supercasino plan | accessdate= 2008-10-09 | publisher= [[Reuters]] | date= ೧೧ July ೨೦೦೭ | archive-date= 2013-01-05 | archive-url= https://archive.today/20130105035525/http://uk.reuters.com/article/businessNews/idUKL1156722520070711 | url-status= dead }}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರೊಬ್ಬರು ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ಆಘಾತದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿ, ಈ ಕುರಿತು ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಹಣ ವ್ಯರ್ಥ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸಿದರು.<ref name="Supercasino anger">{{Cite news | url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/6292630.stm | title= Anger at super-casino plan review | accessdate= 2008-10-09 | publisher= [[BBC]] | date= ೧೧ July ೨೦೦೭}}</ref> ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದ ನಂತರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಮಂಡಳಿಯು ೨೪ ಜುಲೈ ೨೦೦೭ರಂದು ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಕರಣೆ ನೀಡಿ, 'ಕೆಲವು ವರದಿಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ,ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕ್ಯಾಸಿನೊಗೆ ಬಾಗಿಲು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿಲ್ಲ' ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.<ref name="Supercasino not dead">{{Cite web | url= http://www.manchester.gov.uk/site/scripts/news_article.php?newsID=2812 | title= Manchester reaffirms casino commitment | accessdate= 2008-10-09 | publisher= [[Manchester City Council]] | date= ೨೭ July ೨೦೦೭}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಸೂಪರ್‌ಕ್ಯಾಸಿನೊ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ರದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಇದರ ಪರಿಹಾರ ಯೋಜನೆಯನ್ನು 'ಬೇಕಾಬಿಟ್ಟಿ ಪರಿಹಾರ ಯೋಜನೆ, ಲೊಳಲೊಟ್ಟೆ ಎಂಬಂತಹ ಆಶ್ವಾಸನೆಗಳ ಕಂತೆ' ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದವು.<ref name="SupercasinoDead">{{Cite news | url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/1038288_empty_promises_and_spin | title=Empty promises and spin | accessdate=2008-10-09 | publisher= M.E.N. media | work= [[Manchester Evening News]] | date= ೨೬ February ೨೦೦೮ |author= Ottewell, David}}</ref> ೨೧ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮ,<ref>{{cite web|url=http://www.calendarlive.com/music/cl-et-manchester3jul03,0,6491516.story?coll=cl-music-features|title=With Manchester Festival, England's second city bids for cultural spotlight|accessdate=2009-05-05|publisher=LA Times|date=3 July 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011140307/http://www.calendarlive.com/music/cl-et-manchester3jul03,0,6491516.story?coll=cl-music-features|archivedate=2007-10-11}}</ref> ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು,<ref>{{cite web|url=http://www.ipsos-mori.com/content/manchester-englands-second-city.ashx|title=Manchester poll 'England's second city'|accessdate=2009-05-05|publisher=Ipsos MORI North|year=2002|archive-date=2016-01-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160103170255/https://www.ipsos-mori.com/content/manchester-englands-second-city.ashx|url-status=dead}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವರು<ref name="Prescott">{{cite news|title= Prescott ranks Manchester as second city|url= http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/144/144945_prescott_ranks_manchester_as_second_city.html|work=[[Manchester Evening News]]|publisher=M.E.N media|date=೩ February ೨೦೦೫|accessdate=೨೦೦೯-೦೫-೦೫|quote=We have had fantastic co-operation here in Manchester—our second city, I am prepared to concede.}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ನಗರ|ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ನಗರವೆಂದು]] ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[BBC]] ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ,ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಎರಡನೇ ನಗರ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ನ್ನು ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ಮತ್ತು [[ಲಿವರ್ಪೂಲ್]]‌ ನಗರಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮುಂದಿರಿಸಿದ್ದು,''ಮೂರನೆಯ'' ನಗರ ವರ್ಗದಲ್ಲೂ ಮುಂದಿರಿಸಿದೆ. ಇವೆರಡೂ ವರ್ಗಗಳು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅಂಗೀಕಾರ ಪಡೆದಿಲ್ಲ.ಜೊತೆಗೆ ಎರಡನೆಯ ನಗರ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಮಾನದಂಡಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ|ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ]] ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ''ಅತಿ ದೊಡ್ಡ'' ನಗರವಲ್ಲ. ಆದರೂ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು [[ಐತಿಹಾಸಿಕ]] ಮಾನದಂಡಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯ ಎಂದು ವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="BBC2005">{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/4293814.stm|title=Manchester 'close to second city' |accessdate=2009-05-05|publisher=[[BBC]]|date=೨೯ September ೨೦೦೫}}</ref> ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ UKಯ ಎರಡನೆಯ ನಗರ ಎಂಬ ವಾದಗಳಿಗೆ ಪುಷ್ಠಿ ನೀಡಿವೆ ಎಂದು BBC ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="2nd city">{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/2253035.stm|title=Manchester 'England's second city'|accessdate=2009-05-05|publisher=[[BBC]]|date=೧೨ September ೨೦೦೨}}<br />•{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/6349501.stm|title=Manchester tops second city poll|accessdate=2009-05-05|publisher=[[BBC]]|date=೧೦ February ೨೦೦೭}}<br />•{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2007/02_february/09/birmingham.shtml|title=Birmingham loses out to Manchester in second city face off|accessdate=2009-05-05|publisher=[[BBC]]|date=೯ February ೨೦೦೭}}</ref> ಆದರೂ, UKದಲ್ಲಿ ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿರುವ ಈ ಬಿರುದನ್ನು [[ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್]]‌ ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.<ref name="2nd city contested">{{Cite web|url=http://travel.guardian.co.uk/article/2003/sep/06/unitedkingdom.birmingham.guardiansaturdaytravelsection|title=Second coming|author=Jeffries, Stuart|accessdate=2009-05-05|publisher=[[The Guardian]]|date=೬ September ೨೦೦೩|archive-date=2007-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20070503073603/http://travel.guardian.co.uk/article/2003/sep/06/unitedkingdom.birmingham.guardiansaturdaytravelsection|url-status=dead}}</ref> == ಆಡಳಿತ == [[ಚಿತ್ರ:Manchester town hall 2009 wide angle.jpg|thumb|ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಟೌನ್‌ ಹಾಲ್‌. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳ. ಈ ಕಟ್ಟಡವು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದ ಗೋಥಿಕ್‌ ಪುನರುತ್ಥಾನದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೂರು ಹಂತಗಳ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ: [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಮಂಡಳಿ]]("ಸ್ಥಳೀಯ") UK ಸಂಸತ್‌("ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ") ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಸಂಸತ್‌("ಯರೋಪ್") [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಕೌಂಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]]‌ ಆಡಳಿತವನ್ನು ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು; ಅಂದಿನಿಂದ [[ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]] ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ[[ಏಕೀಕೃತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ|ಏಕೀಕೃತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವಾಗಿದೆ]]. ಇಸವಿ ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಇದರ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಕೋರ್‌ ಸಿಟೀಸ್‌ ಗ್ರೂಪ್]]‌ನ <ref name="Core city">{{Cite web|url=http://www.corecities.com/dev07/Introduction/about.html|title=About the Core Cities Group|accessdate=2007-07-09|publisher=[[English Core Cities Group]]|year=೨೦೦೪|archive-date=2007-09-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20070919035621/http://www.corecities.com/dev07/Introduction/about.html|url-status=dead}}</ref> ಸದಸ್ಯ. ಇದು, ಇತರೆ ವಿಚಾರಗಳ ನಡುವೆ, ನಗರದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಯನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ ೧೩೦೧ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಥಾಮಸ್‌ ಗ್ರೆಲ್ಲೆಯವರಿಂದ ಸನ್ನದು ದೊರೆಯಿತು. ಆದರೆ ೧೩೫೯ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಪ್ರಕರಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಗರವು [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ ಪಟ್ಟ|ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ ಪಟ್ಟವನ್ನು]] ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ತನಕ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಜಹಗೀರಿನ ಕೋರ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ಇದರ ಕೊನೆಯ ಸಭೆಯು ೧೮೪೬ರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು.<ref name="GM Gazetteer">{{cite web|url=http://www.gmcro.co.uk/guides/gazette/gazframe.htm|date=2003-07-31|title=A select gazetteer of local government areas, Greater Manchester County|publisher=[[Greater Manchester County Record Office]]|accessdate=೨೦೦೭-೦೭-೦೯|archive-date=2007-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928175017/http://www.gmcro.co.uk/guides/gazette/gazframe.htm|url-status=dead}}</ref> [[ಬಹಳ ಪೂರ್ವ ಕಾಲ|ಬಹಳ ಪೂರ್ವ ಕಾಲದಿಂದಲೂ]], [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಟ್ಟಣ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಟ್ಟಣವು]] [[ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್]]‌ನ [[ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೌಂಟಿ ಗಡಿ|ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೌಂಟಿ ಗಡಿಗಳೊಳಗೇ]] ಇತ್ತು.<ref name="GM Gazetteer"/> 'ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ [[ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್]]‌ ಮತ್ತು [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್]]‌ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಏಕೀಕೃತವಾಗದಿರುವುದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ಅಸಹಜತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ' ಎಂದು [[ಪೆವ್ಸ್‌ನರ್]]‌ ಬರೆದಿದ್ದರು.<ref name="Flemish"/> [[ನಾರ್ಮನ್‌]] [[ಬ್ಯಾರನ್‌|ಬ್ಯಾರನ್‌ನ]] ಲೇಖನಿಯ ಪ್ರಯತ್ನವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಯಿತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಆದರೂ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ನಮ್ರ [[ಧಣಿ|ಧಣಿಗಳ]] ವಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್,‌ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿತ್ತು.<ref name="GM Evolution">{{cite book|title=Tradition in Action. The historical evolution of the Greater Manchester County|last=Frangopulo|first=Nicholas|year=1977|publisher=EP Publishing|location=Wakefield|isbn=0-7158-1203-3}}</ref> ಈ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ಷೈರ್‌|ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ಷೈರ್‌ನ]] ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಸ್ಥಾನವಾಯಿತು.[[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಾದ್ರಿ-ಹೋಬಳಿ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಾದ್ರಿ-ಹೋಬಳಿಯೂ]] ಇದರಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನಂತರ ತನ್ನ ಹೆಸರಿನದೇ ಆದ [[ಪೂರ್‌ ಲಾ ಯುನಿಯನ್‌]] ರಚನೆಯಾಯಿತು.<ref name="GM Gazetteer"/> ಇಸವಿ ೧೭೯೨ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪೋಲಿಸ್‌ ಆಯುಕ್ತರೆಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದ ಆಯುಕ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೮೩೮ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗ ಪಟ್ಟವನ್ನು ಪುನಃ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಈ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಬೆಸ್ವಿಕ್]]‌, [[ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಹಿಲ್]]‌, [[ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌ ಅಪಾನ್‌ ಮೆಡ್ಲಾಕ್]]‌ ಹಾಗೂ [[ಹುಲ್ಮ್‌]] ಪಟ್ಟಣಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.<ref name="GM Gazetteer"/> ಇಸವಿ ೧೮೪೬ರರೊಳಗೆ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ಮಂಡಳಿಯು ಪೊಲೀಸ್‌ ಆಯುಕ್ತರುಗಳ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಇಸವಿ ೧೮೫೩ರಲ್ಲಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ಗೆ‌ [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ಲ್ಲಿ ನಗರ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು.<ref name="GM Gazetteer"/> ಇಸವಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ, [[ಬ್ರ್ಯಾಡ್ಫರ್ಡ್‌]], [[ಹಾರ್ಪರ್ಹೆ]], [[ರಷ್ಹೋಮ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ವಿತಿಂಗ್ಟನ್‌]] ಪಟ್ಟಣಗಳ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ನಗರದ ಭಾಗಗಳಾದವು‌. ಇಸವಿ ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ, ನಗರವು ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನ [[ಆಡಳಿತ ಕೌಂಟಿ|ಆಡಳಿತ ಕೌಂಟಿಯಿಂದ]] ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡು, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ [[ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ|ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗವಾಯಿತು]]; ಹಾಗಾಗಿ, ನಗರವು [[ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಮಂಡಳಿ|ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಮಂಡಳಿಯ]] ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="GM Gazetteer"/> ಇಸವಿ ೧೮೯೦ರಿಂದ ೧೯೩೩ರ ವರೆಗೆ, [[ಬರ್ನೇಜ್‌]], [[ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌-ಕಮ್‌-ಹಾರ್ಡಿ]], [[ಡಿಡ್ಸ್‌ಬ್ಯೂರಿ]], [[ಫಾಲೊಫೀಲ್ಡ್‌]], [[ಲೀವೆನ್ಸ್‌ಹುಲ್ಮ್‌]], [[ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌]] ಮತ್ತು [[ವಿತಿಂಗ್ಟನ್‌|ವಿತಿಂಗ್ಟನ್‌ನಂತಹ]] ಗ್ರಾಮಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ, ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ನಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ, [[ಬ್ಯಾಗ್ಲೆ]], [[ನಾರ್ತೆಂಡೆನ್‌|ನಾರ್ತೆಂಡೆನ್‌ನ]] [[ಚೆಷೈರ್]]‌ [[ನಾಗರಿಕ ಹೋಬಳಿ|ನಾಗರಿಕ ಹೋಬಳಿಗಳನ್ನು]] ಮತ್ತು [[ಮರ್ಸಿ ನದಿ|ಮರ್ಸಿ ನದಿಯ]] ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ [[ಉತ್ತರ ಎಚೆಲ್ಸ್‌|ಉತ್ತರ ಎಚೆಲ್ಸ್‌ನ್ನು]] ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref name="GM Gazetteer" /> ಇಸವಿ ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ, [[1972ರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆ|1972ರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯಿದೆಯಡಿ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು, [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ಕೌಂಟಿ|ಪ್ರಧಾನನಗರ ಕೌಂಟಿಯ]] [[ಪ್ರಧಾನನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ|ಪ್ರಧಾನನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಯಿತು]].<ref name="GM Gazetteer" /> ಅದೇ ವರ್ಷ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ನೆಲೆಹೊಂದಿರುವ[[ರಿಂಗ್ವೇ]] ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. == ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿವರಣೆ == {{climate chart |Manchester |1|6|69 |1|7|50 |3|9|61 |4|12|51 |7|15|61 |10|18|67 |12|20|65 |12|20|79 |10|17|74 |8|14|77 |4|9|78 |2|7|78 |source=[http://www.climate-charts.com/Locations/u/UK03334.html Climate-Charts.com] |float=right }} [[ಲಂಡನ್]]‌ನ {{Coord|53|28|0|N|2|14|0|W|type:city}}, {{convert|160|mi|km|0}} ವಾಯುವ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌, ಬೋಗುಣಿಯಾಕಾರದ ನೆಲದಲ್ಲಿದೆ. [[ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌ನುದ್ದಕ್ಕೂ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿ[[ಪೆನೀನ್‌ ಬೆಟ್ಟಗಳು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ [[ಚೆಷೈರ್‌ ಬಯಲುಸೀಮೆ ಪ್ರದೇಶ|ಚೆಷೈರ್‌ ಬಯಲುಸೀಮೆ ಪ್ರದೇಶವಿದೆ]]. [[ನಗರ ಕೇಂದ್ರ|ನಗರ ಕೇಂದ್ರವು]] [[ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿ|ಇರ್ವೆಲ್‌ ನದಿಯ]] ಪೂರ್ವ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ, ಈ ನದಿಯ[[ಮೆಡ್ಲಾಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಇರ್ಕ್]]‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. [[ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ|ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ]] ಸುಮಾರು ೧೧೫ರಿಂದ ೧೩೮ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು (೩೫ರಿಂದ ೪೨ ಮೀಟರ್‌ಗಳು) ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಇದು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.<ref name="Topography">{{cite book|title=Manchester: A History|last=Kidd|first=Alan|year=2006|page=11|publisher=Carnegie Publishing|location=Lancaster|isbn=1-85936-128-5}}</ref> [[ಮರ್ಸಿ ನದಿ|ಮರ್ಸಿ ನದಿಯು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಒಳಭಾಗದ ಬಹಳಷ್ಟು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗವು ಸಮತಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ,ಬೆಟ್ಟದತಪ್ಪಲಿನ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಜಿನ ಟೊಪ್ಪಿಗೆ ಧರಿಸುವ ಪೆನ್ನೈನ್ಸ್‌ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಗರದ ಹಲವು ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಮೇಲಿನಿಂದ ನಗರದ ವಿಶಾಲ ದೃಶ್ಯಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕೀಕೃತ ನಗರವಾಗಲು ನಗರದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಹವಾಗುಣ, [[ಲಿವರ್ಪೂಲ್]]‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಬಂದರಿ|ಬಂದರಿಗೆ]] ನಗರದ ಸಾಮೀಪ್ಯತೆ, ತನ್ನ ನದಿಗಳಿಂದ ಲಭ್ಯ ಜಲಶಕ್ತಿ, ಹಾಗೂ ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ [[ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು]] ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ.<ref name="Coalfields">{{Cite web|url=http://www.msim.org.uk/media/159631/the%20manchester%20coalfields.pdf|title=The Manchester Coalfields|accessdate=2009-05-05|publisher=[[Museum of Science and Industry in Manchester]]|year=೨೦೦೧|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070926041049/http://www.msim.org.uk/media/159631/the%20manchester%20coalfields.pdf|archivedate=2007-09-26}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Map of Manchester.png|thumb|left|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ.ಜಮೀನು ಬಳಕೆಯು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಗರವಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.]] ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಹೆಸರು ಕೇವಲ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಇತರೆ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೂ ಸಹ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ನಗರಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗಿದೆ. 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ವಲಯ', '[[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಂಚೆ ಪಟ್ಟಣ]]' ಮತ್ತು '[[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಂಜೆಷನ್‌ ಚಾರ್ಜ್‌]]' ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇದರ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಗೃಹ-ವಸತಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು, ವಾಣಿಕ್ಯ ಸಂಪರ್ಕ-ಕೊಂಡಿಗಳು, ದಿನದ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾದರಿಗಳು, ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸ್ಥಳಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು, [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ವಲಯ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ವಲಯದ]] ಆರ್ಥಿಕ ಭೂಗೋಳವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Northern Way">{{Cite web|url=http://www.thenorthernway.co.uk/page.asp?id=54|title=Manchester – Accelerating the growth of the North|accessdate=2009-05-05|publisher=The Northern Way|year=2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070514021345/http://www.thenorthernway.co.uk/page.asp?id=54|archivedate=2007-05-14}}</ref> [[ದಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ವೇ]] ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಯೋಗವು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದಂತೆ, ನಗರ ವಲಯ ಪ್ರದೇಶವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ [[ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ವಲಯ|ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ವಲಯದ]] ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌]] ನಗರಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗಗಳಾದ [[ಸ್ಟಾಕ್ಪೋರ್ಟ್‌]], [[ಟೇಂಸೈಡ್‌]], [[ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌]], [[ಬೊಲ್ಟನ್‌]], [[ಬರಿ]], [[ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌]], [[ರಾಕ್ಡೇಲ್‌]] ಹಾಗೂ [[ವಿಗ್ಯಾನ್‌]], ಜೊತೆಗೆ [[ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌]] ಆಚೆಯಿರುವ [[ಹೈ ಪೀಕ್‌]], [[ಚೆಷೈರ್‌ ಪೂರ್ವ]], [[ಚೆಷೈರ್‌ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಚೆಸ್ಟರ್]]‌ ಹಾಗೂ [[ವಾರಿಂಗ್ಟನ್]]‌ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref name="City Zone">{{Cite web|url=http://www.thenorthernway.co.uk/downloaddoc.asp?id=276|title=The Manchester City Region Development Programme|page=&nbsp;5|accessdate=2009-05-05|publisher=[[The Northern Way]]|year=೨೦೦೬|format=PDF|archive-date=2008-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206024033/http://www.thenorthernway.co.uk/downloaddoc.asp?id=276|url-status=dead}}</ref> [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ ಕಚೇರಿ|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ ಕಚೇರಿಯ]] ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶ|ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಗರಕೂಟವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂದ್ರತೆಯ ನಗರ ವಲಯ ಮತ್ತು ಹೊರವಲಯ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಿಶ್ರಣವಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು {{convert|260|ha|acre|0}},<ref>{{cite web|url= http://m2002.thecgf.com/venues/HPK/|title= Heaton Park|accessdate= 2009-07-20|publisher= thecgf.com|archive-date= 2007-08-31|archive-url= https://web.archive.org/web/20070831032941/http://m2002.thecgf.com/venues/HPK/|url-status= dead}}</ref> ಲ್ಲಿರುವ [[ಹೀಟನ್‌ ಪಾರ್ಕ್]]‌, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. [[ಚೆಷೈರ್]]‌ನೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ದಕ್ಷಿಣ ಗಡಿಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ವಸಾಹತುಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದೆ. [[M60]] ಹಾಗೂ [[M56 ಹೆದ್ದಾರಿ|M56 ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ [[ನಾರ್ತೆಂಡೆನ್‌]] ಮತ್ತು [[ವಿತೆನ್ಷಾ]] ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತವೆ. ಭಾರೀ ರೈಲುಮಾರ್ಗಗಳು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದಲೂ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತವೆ.[[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣವು]] ಪ್ರಮುಖ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ದ್ವೀಪಗಳ]] ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗಗಳಂತೆಯೇ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ]] [[ಕಡಲ ಹವಾಗುಣ|ಕಡಲ ಹವಾಗುಣವನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ತಂಪಾದ ಬೇಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಸೌಮ್ಯವಾದ ಚಳಿಗಾಲವಿರುತ್ತದೆ. ವರ್ಷದುದ್ದಕ್ಕೂ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಗುರ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. UK ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆ {{convert|1125.0|mm|in|2}},<ref name="UK weather">{{Cite web|url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/areal/uk.html|title=UK 1971–2000 averages|accessdate=2009-05-05|publisher=[[Met Office]]|year=೨೦೦೧|archive-date=2009-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20090705140124/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/areal/uk.html|url-status=dead}}</ref> ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆಯು {{convert|806.6|mm|in|2}}<ref name="Manchester weather">{{Cite web|url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/manchester_airport.html|title=Manchester Airport 1971–2000 weather averages|accessdate=2009-05-05|publisher=[[Met Office]]|year=೨೦೦೧|archive-date=2003-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20030820190304/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/Manchester_airport.html|url-status=dead}}</ref> ಆಗಿದೆ. UK ಸರಾಸರಿ ೧೫೪.೪ <ref name="UK weather"/> ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ೧೪೦.೪ ದಿನಗಳು ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಆರ್ದ್ರತೆಯು ಇತರೆಡೆಗಿಂತಲು ತುಸು ಹೆಚ್ಚೇ ಇದೆ. ಇದು, ಅಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮಗೊಳಿಸಿದೆ(ನೂಲಿನ ಕಡಿಮೆ ಹರಿಯುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ) [[ನಗರವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ವಾತಾವರಣ|ನಗರವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ವಾತಾವರಣದ]] ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ, ಹಿಮಪಾತಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ. ಆದರೂ, ನಗರದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ [[ಪೆನೀನ್]]‌ ಮತ್ತು [[ರೊಸೆನ್ಡೇಲ್‌ ಫಾರೆಸ್ಟ್‌]] ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಮಪಾತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ನಗರದಿಂದಾಚೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆಗಳು ಹಿಮದ ಕಾರಣ ಮುಚ್ಚಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Snow">{{Cite web|url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/147/147321_roads_chaos_as_snow_sweeps_in.html|title=Roads chaos as snow sweeps in Manchester|accessdate=2009-05-05|publisher=[[Manchester Evening News]]|date=೨೪ February ೨೦೦೫}}</ref> [[ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌]] ಮತ್ತು [[ಸ್ಟ್ಯಾಂಡೆಡ್ಜ್‌]] ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ [[A62 ಹೆದ್ದಾರಿ]], [[ಷೆಫೀಲ್ಡ್‌|ಷೆಫೀಲ್ಡ್‌ನತ್ತ]] ಹಾದುಹೋಗುವ [[A57]] ([[ಸ್ನೇಕ್ ಪಾಸ್‌]]),<ref name="Peaks">{{Cite web|url=http://www.highpeak.co.uk/hp/h_snakbd.htm|title=Peak District sightseer's guide – Snake Pass|accessdate=2009-05-05|publisher=High Peak|year=2002|archive-date=2011-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20110112081929/http://www.highpeak.co.uk/hp/h_snakbd.htm|url-status=dead}}</ref> ಹಾಗೂ [[ಸ್ಯಾಡ್ಲ್‌ವರ್ತ್‌ ಮೂರ್‌]] ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ [[M62]] ದಾರಿಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವಾಗಿವೆ. {{Manchester weatherbox}} == ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ == {{See also|Demography of Greater Manchester}} {| class="wikitable" border="1" id="toc" style="float:right;margin-left:2em;width:40%;font-size:85%" cellspacing="3" ! colspan="4"|'''ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ (ಹೋಲಿಕೆ)''' <ref>{{cite web|url=http://www.manchester.gov.uk/planning/studies/census/keyfacts/|title=2001 Census; Key facts sheets|publisher=manchester.gov.uk|author=United Kingdom Census 2001|date=2007-01-17|accessdate=2007-07-10|archive-date=2006-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20060721151251/http://www.manchester.gov.uk/planning/studies/census/keyfacts/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadAreaSearch.do?a=7&i=1001&m=0&enc=1&areaSearchText=manchester&areaSearchType=13&extendedList=false|title=Manchester (Local Authority)|publisher=neighbourhood.statistics.gov.uk|author=United Kingdom Census 2001|year=2001|accessdate=2007-07-10}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | '''[[UK ಜನಗಣತಿ 2001]]''' | '''ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌''' | '''[[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]]''' | '''ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್''' |- | ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ | ೪೪೧,೨೦೦ | ೨,೫೪೭,೭೦೦ | ೪೯,೧೩೮,೮೩೧ |- | ವಿದೇಶೀ ಸಂಜಾತರು | ೧೫.೦% | ೭.೨% | ೯.೨% |- | ಬಿಳಿಯರು | ೮೧.೦% | ೯೧.೦% | ೯೧.೦% |- | ಏಷ್ಯನ್ನರು | ೯.೧% | ೫.೭% | ೪.೬% |- | ಕರಿಯರು | ೪.೫% | ೧.೨% | ೨-೩% |- | ೭೫ ವಯಸ್ಸು ಮೀರಿದವರು | ೬.೪% | ೭.೦% | ೭.೫% |- | [[ಕ್ರೈಸ್ತ]] | ೬೨.೪% | ೭೪% | ೭೨% |- | [[ಮುಸ್ಲಿಂ]] | ೯.೧% | ೫.೦% | ೩.೧% |} [[ಚಿತ್ರ:Greater Manchester Demography.png|thumb|right|ಇಸವಿ 1801ರಿಂದ 2001ರ ವರೆಗೆ, ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ನಗರವಿಭಾಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಂತೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮಾಹಿತಿ.]] The [[ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಜನಗಣತಿ 2001]] ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೩೯೨,೮೧೯ ಇತ್ತು. ಇಸವಿ ೧೯೯೧ ಜನಗಣತಿಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತಲೂ ೯.೨%ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="2001 census">{{Cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/census2001/profiles/00BN-A.asp|title=Manchester profile of 2001 census|accessdate=2006-10-25|publisher=Office for National Statistics|year=2003}}</ref> ಸುಮಾರು ೮೩,೦೦೦ ಜನರು ೧೬ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದರು, ೨೮೫,೦೦೦ ಜನರು ೧೬-೭೪ರ ವಯಸ್ಸಿನ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ೨೫,೦೦೦ ಜನರು ೭೫ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದರು.<ref name="2001 census" /> ೨೦೦೧ UK ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೈಕಿ ೭೫.೯%ರಷ್ಟು ತಾವು UKದಲ್ಲಿಯೇ ಜನಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ''ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ಸ್'' ‌ (ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಮ್ಯಾನ್ಕ್ಸ್‌) ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಮಾಣ UKನಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಕನಿಷ್ಠ ಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅಧಿಕ ನಿರುದ್ಯೋಗ ಅಂಕಿಅಂಶಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿರುವುದು.<ref name="2001 census" /> ಇಸವಿ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾದ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, '೬೦%ರಷ್ಟು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳು UKಯ ಅತಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ'.<ref name="Fastest Growing City" /> ಇಸವಿ ೨೦೦೬ದ ಅರ್ಧವಾರ್ಷಿಕ ಅಂದಾಜುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೪೫೨,೦೦೦ ಅಗಿದ್ದು, [[ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="2006 Mid-year estimates">{{Cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/Expodata/Spreadsheets/D9664.xls|title=Mid-year estimates for 2006|accessdate=2007-09-13|publisher=Office of National Statistics|year=2007|format=XLS|archive-date=2011-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20110817102206/http://www.statistics.gov.uk/statbase/Expodata/Spreadsheets/D9664.xls|url-status=dead}}</ref> ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಕೇವಲ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಯುಗದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗತೊಡಗಿ, ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ತುತ್ತತುದಿಗೆ ೭೬೬,೩೧೧ ಏರಿತು. ತುತ್ತತುದಿ ತಲುಪಿದ ಬಳಿಕ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಕುಸಿಯತೊಡಗಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳು [[ಕೊಳೆಗೇರಿ ತೆರವು]] ಹಾಗೂ [[WWII (ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ)|WWII (ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ)ನಂತರ]], ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಸಭೆಯಿಂದ [[ಹ್ಯಾಟರ್ಸ್ಲೆ]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಂಗ್ಲೆ]] ಮುಂತಾದ [[ಸಾಮಾಜಿಕ ಗೃಹ]][[ಓವರ್‌ಸ್ಪಿಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್‌|ಓವರ್‌ಸ್ಪಿಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ಗಳ]] ನಿರ್ಮಾಣದ ಹೆಚ್ಚಳ.<ref name="Slums">{{cite journal | last = Shapely | first = Peter | year = 2002–3 | title = The press and the system built developments of inner-city Manchester | journal = Manchester Region History Review | volume = 16 | pages = 30–39 | publisher = Manchester Centre for Regional History | location = Manchester | issn = 0952-4320 | url = http://www.mcrh.mmu.ac.uk/pubs/pdf/mrhr_16_shapely.pdf | format = PDF | accessdate = 2007-11-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070221173022/http://www.mcrh.mmu.ac.uk/pubs/pdf/mrhr_16_shapely.pdf|archivedate=2007-02-21}}</ref> ಇತರೆ ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಂತೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಾಸಿಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. UKಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ ನಂತರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಯಹೂದ್ಯ|ಯಹೂದ್ಯರ]] ಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಸಹ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="Jewish Population">{{Cite web|url=http://www.somethingjewish.co.uk/regional_jews/manchester/index.htm|title="Second largest"|accessdate=2007-09-14|publisher=Something Jewish|archive-date=2007-08-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20070830204112/http://www.somethingjewish.co.uk/regional_jews/manchester/index.htm|url-status=dead}}</ref> ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯಾದ ೦.೨೦%ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದವರು ೦.೪೪% ಇತ್ತು.<ref name="GayPopulation">{{Cite web|url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=manchester&d=13&e=16&g=351271&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1195748081500&enc=1&dsFamilyId=201|title=Manchester Neighbourhood Statistics – Same-Sex couples|accessdate=2007-11-22|publisher=Office of National Statistics|year=2001|archive-date=2012-09-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20120912184935/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=manchester&d=13&e=16&g=351271&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1195748081500&enc=1&dsFamilyId=201|url-status=dead}}</ref> [[ಜಿಲ್ಲಾವಾರು ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯ|ಜಿಲ್ಲಾವಾರು ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ]], ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ೩೪ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೫ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ, ೭೭.೬% ಜನರು '[[ಬಿಳಿಯರು]]' (೭೧.೦% ನಿವಾಸಿಗಳು[[ಬಿಳಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷರು]], ೩.೦% [[ಬಿಳಿಯ ಐರಿಷ್]]‌ರು, ೩.೬% [[ಇತರೆ ಬಿಳಿಯರು]]- ಮಿಶ್ರಿತ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪೂರ್ವಿಕರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಸುಮಾರು ೨೫,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]]‌ ಮೂಲದ ಮ್ಯಾನ್ಕುನಿಯನ್ನರಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇವರದು ೫.೫%ರಷ್ಟು ಪಾಲಿದೆ <ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/3223776.stm BBC NEWS | ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ | ಇಟಾಲಿಯನ್ಸ್ ರಿವೋಲ್ಟ್ ಓವರ್ ಚರ್ಚ್ ಕ್ಲೋಸರ್]</ref>). ೩.೨% [[ಮಿಶ್ರಿತ ಜನಾಂಗೀಯತೆ]] (೧.೩% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿಯ ಮತ್ತು ಕರಿಯ ಕೆರಿಬಿಯನ್ನರು, ೦.೬% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕರಿಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು, ೦.೭% ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯನ್‌, ೦.೭% ಇತರೆ ಮಿಶ್ರಿತ ಜನಾಂಗೀಯತೆ). ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೧೦.೩%ರಷ್ಟು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯನ್‌ ಮೂಲದವರಿದ್ದಾರೆ (೨.೩% [[ಭಾರತೀಯ]], ೫.೮% [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ]], ೧.೦% [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಿ]], ೧.೨% [[ಇತರೆ ದಕ್ಷಿಣ]]). ೫.೨% [[ಕರಿಯರು]] (೨.೦% [[ಕರಿಯ ಕೆರಬ್ಬಿಯನ್ನರು]], ೨.೭% [[ಕರಿಯ ಆಫ್ರಿಕನ್ನರು]] ಹಾಗೂ ೦.೫% [[ಇತರ ಕರಿಯರು]]). ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ೨.೩% [[ಚೀನೀ ಮೂಲದವರು]] ಹಾಗೂ ೧.೪% [[ಇತರೆ ಜನಾಂಗ|ಇತರೆ ಜನಾಂಗದವರಿದ್ದಾರೆ]].<ref name="Ethnic groups">{{Cite web|url=http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=Manchester&d=13&e=13&g=351271&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1198673035015&enc=1&dsFamilyId=1812|title=Manchester ethnic grouping percentages|accessdate=2007-12-26|publisher=Office of National Statistics|year=2005|archive-date=2008-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206062805/http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276778&c=Manchester&d=13&e=13&g=351271&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1198673035015&enc=1&dsFamilyId=1812|url-status=dead}}</ref> [[ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್‌]], [[ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌]], [[ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಹಿಲ್‌]], [[ರಷ್ಹೋಮ್‌]] ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಜನಾಂಗೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಎಂದು ಕಿಡ್‌ ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Kidd" /> [[ಸೇಂಟ್‌ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್‌ ಡೇ]] ಮೆರವಣಿಗೆ ಸೇರಿದಂತೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಐರಿಷ್‌ ಉತ್ಸವವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="Irish festival">{{Cite web|url=http://www.manchesteririshfestival.co.uk|title=The Manchester Irish Festival: the largest in the UK|accessdate=2007-06-28|publisher=Manchester Irish Festival Website|year=2007}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ,ಓರಿಯಂಟಲ್ ಉಪಾಹಾರಮಂದಿರಗಳು ಮತ್ತು ಚೀನೀ ಪ್ರಧಾನಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಸ್ಥಾಪಿತ [[ಚೈನಾಟೌನ್]]‌ ಸಹ ಇದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಗೆ ಸೇರುವ ಚೀನೀ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Chinatown">{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/manchester/chinatown/2004/01/history.shtml|title=History of Manchester's Chinatown|accessdate=2007-11-22|publisher=[[bbc.co.uk]]|year=೨೦೦೪|work=[[BBC]]}}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೫ಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡಲಾದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಂದಾಜುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ಘಟನೆಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ತೀವ್ರವಾದ [[ನಗರೀಕರಣ|ನಗರೀಕರಣದ]] ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಟ್ಟ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ನಗರದ [[ಮಾಸ್‌ ಸೈಡ್]]‌ ಮತ್ತು [[ವೈಥೆನ್ಷಾ]] ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದವು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಾಹನ-ಸಂಬಂಧಿತ ಅಪರಾಧಗಳು ಹಾಗೂ ವಾಹನ ಕಳುವಿನ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯು ಕ್ರಮವಾಗಿ ೭.೬ ಮತ್ತು ೨.೯ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೨೫.೫ ಮತ್ತು ೮.೯ ಆಗಿತ್ತು.<ref name="CrimeFigs">{{Cite web|url=http://www.upmystreet.com/local/police-crime/figures/l/Manchester.html|title=Local Area Crime Figures for Manchester|accessdate=2007-11-22|publisher=UpMyStreet,co.uk|year=2006/7}}</ref> ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳ ಸರಾಸರಿ ೦.೯ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ೧.೯ ಆಗಿತ್ತು.<ref name="CrimeFigs"/> ಇನ್ನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂಸಾಪರಾಧದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೧೬.೭ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಸರಾಸರಿ ೩೨.೭ ಆಗಿತ್ತು.<ref name="CrimeFigs"/> ಅಪರಾಧದ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ೨೦೦೬-೦೭ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="CrimeFigsAbout">{{Cite web|url=http://www.upmystreet.com/local/police-crime/learn-more/l/Manchester.html|title=Local Area Crime Figures for Manchester – Learn More section|accessdate=2007-11-22|publisher=UpMyStreet,co.uk|year=2006/7}}</ref> ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರೀ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಯಶೀಲ ನಗರ ವಲಯದ [[ಯುರೋಸ್ಟ್ಯಾಟ್]]‌ ಮಾನದಂಡವಾದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ವಿಶಾಲ ನಗರ ವಲಯ|ವಿಶಾಲ ನಗರ ವಲಯದಲ್ಲಿ]] ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ೨,೫೩೯,೧೦೦ ಆಗಿತ್ತು.<ref name="urbanaudit">{{cite web|url=http://www.urbanaudit.org/CityProfiles.aspx?CityCode=UK008C&CountryCode=UK|title=Urban Audit - City Profiles: Manchester|publisher=Urban Audit|accessdate=2008-10-05|archive-date=2013-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20130112222759/http://www.urbanaudit.org/CityProfiles.aspx?CityCode=UK008C&CountryCode=UK|url-status=dead}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಜೊತೆಗೆ, LUZ [[ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಕೌಂಟಿಯ ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಸಹ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.london.gov.uk/mayor/economic_unit/docs/wp13_towards_a_common_standard.pdf|title=Towards a Common Standard|page=29|format=PDF|publisher=Greater London Authority|accessdate=2008-10-05|archive-date=2008-12-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20081217143002/http://www.london.gov.uk/mayor/economic_unit/docs/wp13_towards_a_common_standard.pdf|url-status=dead}}</ref> ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌‌ನಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್]]‌ ನಂತರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ LUZ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಲಯವಾಗಿದೆ. == ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಧೆ == {{Main|Economy of Manchester}} {{See also|List of companies based in Greater Manchester}} thumb|right|ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರದಿಂದ ಕಂಡಂತೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಇರುಳಿನ ದೃಶ್ಯ. [[ಚಿತ್ರ:Chinatown arch manchester.jpg|right|thumb|ಚೀನಾಟೌನ್‌ನ ಕಮಾನಿನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ.]] ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಇದು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಇಂದು ಸೇವಾ-ಆಧಾರಿತವಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ, ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಒಳಬರುವ ಹೂಡಿಕೆಯು ರಾಜಧಾನಿಯ ನಂತರ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿತ್ತು.<ref name="SoTC"/> ''ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸ್ಟೇಟ್ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಿಟಿ ರಿಪೋರ್ಟ್‌'' ಹಣಕಾಸಿನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಸೇವೆಗಳು, ಜೀವವಿಜ್ಞಾನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ಸೃಜನಾತ್ಮಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ, ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="SoTC">{{cite web | url = http://www.manchesterpartnership.org.uk/includes/uploads/File/State%20of%20the%20City%2017%20OCT%20FINAL.pdf | title = Manchester’s State of the City Report 2006/2007 | accessdate = 2007-10-21 | author = Manchester Partnership | coauthors = Manchester City Council; KPMG | year = 2007 | month = September | format = PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071028165252/http://www.manchesterpartnership.org.uk/includes/uploads/File/State%20of%20the%20City%2017%20OCT%20FINAL.pdf|archivedate=2007-10-28}}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೭ ಮತ್ತು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ನಗರವು,UKಯಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರ ಎಂಬ ಶ್ರೇಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url = http://www.cushwake.com/cwglobal/jsp/newsDetail.jsp?repId=c19200007p&LanId=EN&LocId=GLOBAL |title = London, Manchester and Birmingham lead UK survey of business friendly cities |accessdate = 2008-09-24 |date = 24 September 2008 |publisher = [[Cushman & Wakefield]] |work = Cushman & Wakefield web pages |archive-date = 2008-11-27 |archive-url = https://web.archive.org/web/20081127031929/http://www.cushwake.com/cwglobal/jsp/newsDetail.jsp?repId=c19200007p&LanId=EN&LocId=GLOBAL |url-status = dead }}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ UKಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಹದಿನಾರನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರ ಎನಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url = http://www.cushwake.com/cwglobal/jsp/newsDetail.jsp?repId=c27300017p&LanId=EN&LocId=GLOBAL |title=European Cities Monitor: Warsaw named as favoured city for expansion; London leads again|accessdate = 2009-10-07|date = 6 October 2008 |publisher=[[Cushman & Wakefield]]}}</ref> ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, UKಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಚೇರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ.<ref name="Manc CGF"/> ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ UK [[GVA|GVAದ]] £೪೨ ಶತಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದಷ್ಟು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಯಾವುದೇ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌‌ ಕೌಂಟಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ [[ವೇಲ್ಸ್‌]] ಅಥವಾ [[ಈಶಾನ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref name="RegionalGVA">{{Cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_economy/Regional_GVA_December_2007.pdf|title=Regional GVA December 2007 (Page 7)|accessdate=2008-03-29|publisher=[[Office for National Statistics]]|year=೨೦೦೭|format=PDF|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20080108083547/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_economy/Regional_GVA_December_2007.pdf|archivedate=2008-01-08}}</ref> ಸ್ಥಳೀಯ, ವಲಯವಾರು ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ.<ref name="Manc CGF"/> ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಣಕಾಸಿನ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ೧೫,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌, ಹಣಕಾಸು ಹಾಗೂ ೬೦ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Manc CGF"/> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಾಹಕ-ಸ್ವಾಮ್ಯದ ವಾಣಿಜ್ಯವಹಿವಾಟು [[ದಿ ಕೊ-ಆಪರೇಟಿವ್‌ ಗ್ರೂಪ್]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಹೊಂದಿದ್ದು,ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕಾನೂನು ಕ್ಷೇತ್ರ, ಲೆಕ್ಕನಿರ್ವಹಣೆ, ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಸಲಹೆ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ವೃತ್ತಿಪರ ಹಾಗೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.<ref name="Manc CGF"/> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ [[ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] [[ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗ]] ಹಾಗೂ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. ಮಾಸ್ಲೆ ಬೀದಿ, ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌, ಕಿಂಗ್ಸ್‌ ಬೀದಿ ಮತ್ತು ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿಗೆ ಗಮನಹರಿಸಿದೆ. [[ಸ್ಪಿನಿಂಗ್ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌]] ಎಂಬುದು £೧.೫&nbsp;ಶತಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಬಹು-ಉಪಯೋಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯ, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ, ಊಟೋಪಚಾರ ಸೇವೆ ಸೌಲಭ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಅಂಕಣಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆಗಿವೆ; ಜೊತೆಗೆ, ಒಂದು [[ನಾಗರಿಕ ನ್ಯಾಯ ಕೇಂದ್ರ|ನಾಗರಿಕ ನ್ಯಾಯ ಕೇಂದ್ರವೂ]] ಸಹ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಿಂದ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite news | first = Tom | last = Calverley | title = Landmark court opens | url = http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/1021575_landmark_court_opens | work = [[Manchester Evening News]] | publisher = M.E.N media | date = ೨೫ October ೨೦೦೭ | accessdate = ೨೦೦೭-೧೧-೦೧ }}<br />• {{cite news | first = Chris | last = Barry | title = City's 5-star rebirth | url = http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/1019502_citys_5star_rebirth | work = [[Manchester Evening News]] | publisher = M.E.N media | date = ೧೨ October ೨೦೦೭ | accessdate = ೨೦೦೭-೧೧-೦೧ }}<br />• {{cite web | url = http://www.spinningfields-manchester.com/ | title = Spinningfields | accessdate = 2007-11-01 | year = 2005 | publisher = Allied London | archive-date = 2007-11-12 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071112041259/http://www.spinningfields-manchester.com/ | url-status = dead }}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌ಗಾಗಿ ವಾಣಿಜ್ಯ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ.<ref name="Manc CGF">{{cite web|url=http://m2002.thecgf.com/Manchester/|format=http|title=Manchester host city; All about Manchester|author=Anon|publisher=m2002.thecgf.com|year=2002|accessdate=2007-11-08|archive-date=2007-11-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20071106101646/http://m2002.thecgf.com/Manchester/|url-status=dead}}</ref> ಮಾರಾಟ ಪ್ರಮಾಣದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಇದು UKದಲ್ಲಿಯೇ ಮೂರನೆಯ ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾರಾಟದ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url = http://www.bbc.co.uk/manchester/lifeinmanchester/shopping.shtml | title = Life in Manchester - Shopping | accessdate = 2007-10-12 | date = 15 December 2004 | work = bbc.co.uk | publisher = BBC }}<br />•{{cite news | first = Beverley | last = Fearis | title = Shopping: Spend, spend, spend <!-- and a lot more ... --> | work = Guardian Magazine Supplement | publisher = The Guardian | date = 29 September 2007 | accessdate = 2007-10-12 | quote = When it comes to shopping for fashion, Manchester is hard to beat. Rub shoulders with the Wags in the designer stores of Exchange Square and New Cathedral Street ...}}<br />•{{cite web | url = http://www.caci.co.uk/188.aspx | title = Credit crunch resistant retail centres unveiled | accessdate = 2009-05-04 | work = CACI web pages | publisher = CACI Limited | year = 2008 | month = April | archive-date = 2009-01-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090106175807/http://www.caci.co.uk/188.aspx | url-status = dead }}<br />•{{cite press release | title = Experian publishes the definitive 2007 retail ranking | publisher = Experian | date = 28 September 2007 | url = http://press.experian.com/documents/showdoc.cfm?doc=2822 | accessdate = 2007-10-12 }}</ref> ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸರಪಳಿ ಅಂಗಡಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ನಾಜೂಕು ವಸ್ತುಗಳ ಅಂಗಡಿಗಳ ವರೆಗೂ ವಿವಿಧ ಅಂಗಡಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ [[ವಿವಿಯೆನ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ವುಡ್]]‌‌, [[ಎಂಪೊರಿಯೊ ಅರ್ಮಾನಿ]], [[DKNY]], [[ಹಾರ್ವೆ ನಿಕೊಲ್ಸ್‌]], [[ಚಾನೆಲ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಹರ್ಮೆಸ್‌]] ಅಂಗಡಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. UKಯ ನಗರವಲಯದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅರ್ನ್‌ಡೇಲ್‌]] ಸೇರಿದಂತೆ, ನಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಹಲವು ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಳಿಗೆಗಳಿವೆ.<ref name="Arndale"/> == ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು == {{Main|Architecture of Manchester}} {{See also|List of tallest buildings and structures in Manchester|List of streets in Manchester}} [[ಚಿತ್ರ:Beetham Tower Northern.jpg|thumb|right|ಡೀನ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಇದು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ವಾಸಗೃಹಗಳಿರುವ ಗೋಪುರವಾಗಿದೆ.]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕಟ್ಟಡಗಳು [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌]] ಶೈಲಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು [[ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ|ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ]] ವರೆಗೂ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ [[ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆ|ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ನಗರದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವು ಅದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಜಾಗತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ದಿನಗಳಿಗೆ ಕಿವಿಗೊಡುತ್ತವೆ.<ref name="Hartwell" /> ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಾಚೆ, ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ [[ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿ|ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳು]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮುಚ್ಚಿದ ನಂತರವೂ ಅಕ್ಷರಶಃ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿವೆ; ಇನ್ನು ಹಲವನ್ನು ವಸತಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮರುಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಲಾಗಿವೆ. [[ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌|ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪುರ ಭವನ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪುರ ಭವನವನ್ನು]] [[ಗೋಥಿಕ್‌ ರಿವೈವಲ್]]‌ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>ರಾಬಿನ್ಸನ್‌ (೧೯೮೬), ''ದಿ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್‌ ಆಫ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌'' , ಪಿ.&nbsp;೧೫೩</ref> [[ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿಂಸ್ಟರ್‌ ಅರಮನೆ|ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿಂಸ್ಟರ್‌ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ]] ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಅನುಮತಿ ನೀಡದಿರುವ ಕಾರಣ, ಬದಲೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ, ಈ ಪುರಭವನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸುವುದುಂಟು.<ref>{{cite web|url = http://www.manchester.gov.uk/townhall/documents/filmcharter.pdf|title = Film Location Charter|accessdate = 2007-11-12|date = 8 September 2003|format = PDF|publisher = [[Manchester City Council]]|archive-date = 2006-12-10|archive-url = https://web.archive.org/web/20061210094514/http://www.manchester.gov.uk/townhall/documents/filmcharter.pdf|url-status = bot: unknown}}<br />•{{cite web|url = http://www.manchester.gov.uk/townhall/venues/filming.htm|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070424185615/http://www.manchester.gov.uk/townhall/venues/filming.htm|archivedate = 2007-04-24|title = Filming at Manchester Town Hall|accessdate = 2007-11-12|date = 17 October 2006|work = Manchester City Council web pages|publisher = Manchester City Council}}</ref> ೧೯೬೦ರ ಹಾಗೂ ೧೯೭೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಹಲವು [[ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣದ]] ಬಳಿಯಿರುವ [[CIS ಗೋಪುರವು]] ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ [[ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರ|ಬೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಗೋಪುರನಿರ್ಮಾಣ]] ಮುಗಿಸುವ ತನಕ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಗೋಪುರವೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಪಡೆದಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, [[ಹಿಲ್ಟನ್‌ ಹೋಟೆಲ್]]‌ ಎಂಬ ಉಪಾಹಾರ ಗೃಹ ಹಾಗೂ ವಸತಿಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ, ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಭರಾಟೆಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ, ಲಂಡನ್‌ನ ಹೊರಗೆ, UKಯಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯೆತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು.ಆದರೂ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ, ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ [[ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗೋಪುರ|ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗೋಪುರದ]] ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವನ್ನು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣದ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು (ಯೋಜನೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ).<ref name="Inacity">{{Cite web|url=http://www.manchesterconfidential.co.uk/property/index.asp?Sessionx=IpqiNw86JwfkNwB6IaqiNwA&realname=Too_hot_to_handle&frombounce=yes|title=Inacity step out as Ballymore stride in with plans for Eastgate Tower|accessdate=2007-09-11|publisher=Manchester Confidential|year=2007|archive-date=2008-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206030740/http://www.manchesterconfidential.co.uk/property/index.asp?Sessionx=IpqiNw86JwfkNwB6IaqiNwA&realname=Too_hot_to_handle&frombounce=yes|url-status=dead}}</ref> [[ಅಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರೋಡ್‌ ನಿಲ್ದಾಣ|ಅಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರೋಡ್‌ ನಿಲ್ದಾಣದ]] ಎದುರಿಗಿರುವ [[ಹಸಿರು ಭವನ|ಹಸಿರು ಭವನವು]] ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪರಿಸರ-ಸ್ನೇಹಿ ಗೃಹನಿರ್ಮಾಣ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು UKಯ ಕೆಲವೇ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ನಗರ ವಿಭಾಗದ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ [[ಹೀಟನ್‌ ಪಾರ್ಕ್]] ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪುರಸಭಾ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು ಉದ್ಯಾನಪ್ರದೇಶದ {{convert|610|acre|ha}} ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.<ref name="HeatonPark">{{Cite web|url=http://www.manchester.gov.uk/site/scripts/documents_info.php?categoryID=200073heaton/&documentID=1422|title=About Heaton Park|accessdate=2007-11-23|publisher=[[Manchester City Council]]|year=೨೦೦೫|archive-date=2008-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080315081308/http://www.manchester.gov.uk/site/scripts/documents_info.php?categoryID=200073heaton%2F&documentID=1422|url-status=dead}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ೧೩೫ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು, ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ.<ref name="Parks">{{Cite web|url=http://www.manchester.gov.uk/site/scripts/documents.php?categoryID=200073|title=Manchester's parks and open spaces|accessdate=2007-11-23|publisher=[[Manchester City Council]]|year=೨೦೦೫}}</ref> ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಚೌಕಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. [[ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌]], [[ಬಿಷಪ್‌ ಜೇಮ್ಸ್‌ ಫ್ರೇಸರ್‌]], [[ಆಲಿವರ್‌ ಹೇವುಡ್‌]], [[ವಿಲಿಯಮ್‌ ಇವರ್ಟ್‌ ಗ್ಲ್ಯಾಡ್‌ಸ್ಟೋನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಜಾನ್‌ ಬ್ರೈಟ್‌|ಜಾನ್‌ ಬ್ರೈಟ್‌ರ]] ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಚೌಕದಲ್ಲಿದೆ. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿ]], [[ರಾಬರ್ಟ್ ಪೀಲ್‌]], [[ಜೇಮ್ಸ್‌ ವ್ಯಾಟ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಡ್ಯೂಕ್‌ ಆಫ್‌ ವೆಲಿಂಗ್ಟನ್|ಡ್ಯೂಕ್‌ ಆಫ್‌ ವೆಲಿಂಗ್ಟನ್‌ರ]] ಸ್ಮಾರಕಗಳು [[ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌|ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿವೆ]]. ಸೇಂಟ್‌ ಪೀಟರ್ಸ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಎಡ್ವಿನ್‌ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್‌]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಸ್ಮಾರಕ ಸಮಾಧಿಯು, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಯುದ್ಧ ವೀರರ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಮಾರಕ ಸಮಾಧಿ. [[ಸ್ಯಾಕ್ವಿಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌|ಸ್ಯಾಕ್ವಿಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಅಲಾನ್‌ ಟುರಿಂಗ್‌ ಸ್ಮಾರಕ|ಅಲಾನ್‌ ಟುರಿಂಗ್‌ ಸ್ಮಾರಕವು]] ಆಧುನಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್‌ನ ಜನಕರಾಗಿ ಇವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾರ್ಜ್‌ ಗ್ರೇ ಬರ್ನಾರ್ಡ್‌ ರಚಿಸಿದ [[ಅಬ್ರಾಹಂ ಲಿಂಕನ್]] ಪ್ರತಿಮೆಯು ನಾಮಸೂಚಕ ಲಿಂಕನ್ ಚೌಕದಲ್ಲಿದೆ(ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಗರದ [[ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌|ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿತ್ತು]]).ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಒಹಾಯೊ ರಾಜ್ಯದ ಸಿಂಸಿನ್ನಟಿ ನಗರದ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಫೆಲ್ಪ್ಸ್‌ ಟ್ಯಾಫ್ಟ್‌ ದಂಪತಿಗಳು ನಗರಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದರು. [[ಹತ್ತಿ ಕ್ಷಾಮ]] ಹಾಗೂ ೧೮೬೧–೧೮೬೫ <ref name="PSGM">{{cite book |last1=Cocks |first1=Harry |last2=Wyke |first2=Terry |title=Public Sculpture of Greater Manchester |series=Public Sculpture of Britain |publisher=Liverpool University Press |location=Liverpool |year=2004 |pages=11–27, 88–92, 111–121, 123–5, 130–2 |isbn=0-85323-567-8}}</ref> ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ|ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ]] ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ [[ಕಾಂಕಾರ್ಡ್]] ವಿಮಾನವೊಂದು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿದೆ. &nbsp;{{clear}} == ಸಾರಿಗೆ == {{imagestack|float=right| [[ಚಿತ್ರ:Manchester Piccadilly station approach - April 11 2005.jpg|thumb|[[Manchester Piccadilly Station]], the principal railway and [[Manchester Metrolink|Metrolink]] station in Manchester.]] [[ಚಿತ್ರ:No 3001 Manchester Metrolink tram.jpg|thumb|A [[Manchester Metrolink|Metrolink tram]].]] [[ಚಿತ್ರ:Manchester free zone bus.jpg|thumb|One of the zero-fare [[bus]]es.]] }} {{Main|Transport in Manchester}} {{See also|Manchester Airport|List of railway stations in Greater Manchester|Manchester Congestion Charge|Greater Manchester Transport Innovation Fund (TiF)}} ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗೂ ವಾಯುವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ವಲಯದ ವಾಸಿಗಳಿಗೆ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು]] ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸಂಚಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ವಿಮಾನವಾಗಿದೆ. ಇದು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ೨೧.೦೬ ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ಯುರೋಪ್‌, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ, ಕೆರಿಬಿಯನ್‌ ದ್ವೀಪಗಳು, ಆಫ್ರಿಕಾ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ವಲಯ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನ ಯಾನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿವೆ ([[ಲಂಡನ್ ಹೀಥ್ರೋ|ಲಂಡನ್ ಹೀಥ್ರೋಗಿಂತ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಿಮಾನಯಾನ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ.).<ref>{{cite news | first = James | last = Wilson | title = A busy hub of connectivity | work = [[Financial Times]] – FT report – doing business in Manchester and the NorthWest | publisher = The Financial Times Limited | date = ೨೬ April ೨೦೦೭}}</ref> ಎರಡನೆಯ ರನ್ವೆಯನ್ನು ಇಸವಿ ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ, ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೫ರಿಂದಲೂ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬಹುಶಃ ಅಷ್ಟೇ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಕ ರೈಲು ಜಾಲವಿದೆ. ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ]] ೨೦೦೫ ಮತ್ತು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Citeweb|title=Passenger Numbers 2005-06|url=http://www.rail-reg.gov.uk/upload/xls/station_usage_2005-06.xls|accessdate=2007-10-01|archive-date=2013-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20130122100934/http://www.rail-reg.gov.uk/upload/xls/station_usage_2005-06.xls|url-status=dead}}</ref> ಸ್ಥಳೀಯ ರೈಲು ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆ [[ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ರೇಲ್]] ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಉತ್ತರ ಭಾಗದುದ್ದಕ್ಕೂ ರೈಲು ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೈಲು ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ [[ವರ್ಜಿನ್‌ ಟ್ರೇನ್ಸ್‌]] ಸಹ ಸೇರಿದೆ. [[ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ರೈಲ್ವೆ]] ವಿಶ್ವದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲುಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೌಂಟಿಯಾದ್ಯಂತ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ರೈಲು ಜಾಲ ಮತ್ತು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಡಜನ್‌‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರೈಲು ಆಧಾರಿತ ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ರೈಡ್ ತಾಣಗಳಿವೆ.<ref name="Park & Ride">{{Cite web|url=http://www.gmpte.com/content.cfm?category_id=3365350|title=GMPTE Park & Ride – Stations and Stops|accessdate=2007-09-11|publisher=[[GMPTE]]|year=೨೦೦೭|archive-date=2007-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20071009125451/http://www.gmpte.com/content.cfm?category_id=3365350|url-status=dead}}</ref> ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ನಿಲ್ದಾಣದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ್ನು [[ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]‌ನ ರೈಲುಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಲೆಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿತು.<ref name="Rail hub">{{Cite web|url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/1018628_plans_for_rail_capital_of_north|title=Plans for rail capital of north|accessdate=2007-10-05|publisher=MEN Media|date=5 October 2007|work=[[Manchester Evening News]]}}</ref> ಇಸವಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್]]‌ ಆರಂಭದೊಂದಿಗೆ,ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಆಧುನಿಕ [[ಲಘು ರೈಲು]] [[ಟ್ರ್ಯಾಮ್]]‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊಂದಿದ UKಯಲ್ಲೇ ಮೊದಲ ನಗರವಾಯಿತು. ಸದ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಲಘು ರೈಲಿಗಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದ ಮುಂಚಿನ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ರೈಲು ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಚಲಿಸಿ, ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾದ ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾದುಹೋಗಿ ನಗರ ಕೇಂದ್ರ ದಾಟಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ.<ref name="metrolink-history">{{cite web|url=http://www.metrolink.co.uk/pdf/past_present_future.pdf|title=Metrolink History|date=2004-03-09|publisher=Manchester Metrolink|accessdate=2009-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040428044638/http://www.metrolink.co.uk/pdf/past_present_future.pdf|archivedate=2004-04-28}}</ref> {{convert|23|mi|km|abbr=on}}-ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾರ್ಗಗಳಿದ್ದು,೩೭ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ(ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಐದು ಬೀದಿ ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ ನಿಲುಗಡೆಗಳು ಸೇರಿ) ವಿಸ್ತರಣಾ ಯೋಜನೆಯೊಂದು ಆರಂಭವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url = http://www.gmpte.com/upload/library/met_brochure_0303.pdf | title = Metrolink: a network for the twenty-first century | accessdate = 2007-09-19 | year = 2002 | format = PDF | publisher = GMPTE|archiveurl=https://web.archive.org/web/20031206031659/http://www.gmpte.com/upload/library/met_brochure_0303.pdf|archivedate=2003-12-06}}</ref> ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅತಿ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬಸ್‌ ಸೇವಾ ಜಾಲವಿದೆ. ನಗರದಿಂದ ಹರಡಿ, [[ಗ್ರೇಟರ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ವಲಯದಲ್ಲಿ ೫೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಬಸ್‌ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇಸವಿ ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ [[ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯುವ]] ಮುಂಚೆ, SELNEC ಹಾಗೂ ಆನಂತರ GMPTE ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಬಸ್‌ಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ವಹಿಸಿದವು.<ref name="SELNEC buses">{{Cite web|url=http://www.gmbuses.co.uk/library/history/history.html|title=History of GM Buses and SELNEC PTE|accessdate=2007-09-20|publisher=Greater Manchester Buses Group|year=2000|archive-date=2012-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208053958/http://www.gmbuses.co.uk/library/history/history.html|url-status=dead}}</ref> ಆನಂತರ, [[GM ಬಸಸ್‌]] ಬಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಾಮ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಖಾಸಗೀಕರಣದ ನಂತರ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿ GM ಬಸಸ್‌ ನಾರ್ತ್‌ ಮತ್ತು GM ಬಸಸ್‌ ಸೌತ್‌ ಎಂಬ ಉಪ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದವು. ಆನಂತರ, ಇವೆರಡು ಉಪಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ [[ಫಸ್ಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಸ್ಟೇಜ್‌ಕೋಚ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]]‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸ್ವಾಮ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡವು.<ref>{{cite web | url = http://www.gmpte.com/upload/library/t&s01_02.pdf | title = GMPTE Trends and Statistics 2001/2002 | accessdate = 2007-09-19 | year = 2002 | format = PDF | publisher = GMPTE | pages = 28–9 | archive-date = 2009-03-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090327122708/http://www.gmpte.com/upload/library/t%26s01_02.pdf | url-status = dead }}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ,ಫಸ್ಟ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌,ಮೂರು ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸುತ್ತ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಒಯ್ಯುವ [[ಉಚಿತ]] [[ಮೆಟ್ರೊಷಟ್ಲ್‌]] ಬಸ್‌ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಹ ನಡೆಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news | first = Clarissa | last = Satchell | title = Free buses on another city route | url = http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/175/175041_free_buses_on_another_city_route.html | work = [[Manchester Evening News]] | publisher = M.E.N media | date = ೨೨ September ೨೦೦೫ | accessdate = ೨೦೦೭-೦೯-೧೮}}</ref> ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕಾಲದ ಅವಶೇಷವಾಗಿರುವ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಕಾಲುವೆ ಜಾಲವು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುವಿನ ಸಮಯದ ವಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಡಗು ಕಾಲುವೆ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಡಗು ಕಾಲುವೆಯು]] ಈಗಲೂ ತೆರೆದಿದ್ದರೂ, ಮೇಲ್ತುದಿಯತ್ತ ಸಂಚಾರದ ದಟ್ಟಣೆ ಅಷ್ಟಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web | url = http://www.waterscape.com/North_West_Cities | title = North West Cities | accessdate = 2007-09-19 | year = 2007 | work = Waterscape | publisher = British Waterways | archive-date = 2008-10-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081024224144/http://www.waterscape.com/North_West_Cities | url-status = dead }}<br />•{{cite news | first = Nigel | last = Pivaro | title = Ship canal cruising is all the rage | url = http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/226/226106_ship_canal_cruising_is_all_the_rage.html | work = [[Manchester Evening News]] | publisher = M.E.N media | date = ೨೦ October ೨೦೦೬ | accessdate = ೨೦೦೭-೦೯-೧೯ }}</ref> == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == {{Main|Culture of Manchester}} {{See also|List of people from Manchester}} === ಸಂಗೀತ === {{Main|Music of Manchester|List of bands from Manchester|Madchester}} [[ಚಿತ್ರ:Bridgewater Hall in 2008.jpg|thumb|ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಹಾಲ್‌]] [[ಚಿತ್ರ:Manchester V. Cancer.jpg|thumb|MEN ಅರೆನಾ]] [[ಚಿತ್ರ:SmithsPromoPhoto TQID 1985.jpg‎|thumb|ದಿ ಸ್ಮಿತ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯತಂಡ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಂಗೀತ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಪಡೆದ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಲ್ಲಿ [[ದಿ ಸ್ಮಿತ್ಸ್‌]], [[ಬಝ್‌ಕಾಕ್ಸ್‌]], [[ದಿ ಫಾಲ್‌]], [[ಜಾಯ್‌ ಡಿವಿಜನ್‌]] ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ವಾದ್ಯತಂಡ [[ನ್ಯೂ ಆರ್ಡರ್‌]], [[ಒಯೆಸಿಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ಡವ್ಸ್‌]] ಸೇರಿದೆ. ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದ ಇಂಡೀ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಿಗೆ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಸೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ [[ಹ್ಯಾಪಿ ಮಂಡೇಸ್‌]], [[ಇಂಸ್ಪಿರಲ್‌ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಸ್‌]], [[ಜೇಮ್ಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ದಿ ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್‌]] ಸೇರಿವೆ. ಈ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳು '[[ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್]]'‌ ಸೀನ್ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಮೂಲದಿಂದ ಬಂದವು. ಇವು ಫ್ಯಾಕ್‌ ೫೧ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ ([[ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ]] ಎಂದು ಸರಳವಾಗಿ ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ಸುತ್ತ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. [[ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್]]‌ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ [[ಟೊನಿ ವಿಲ್ಸನ್]]‌ ಇದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದರು. ದಕ್ಷಿಣ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಮೂಲದ್ದಾದರೂ ಸಹ, [[ದಿ ಕೆಮಿಕಲ್‌ ಬ್ರದರ್ಸ್]]‌ ವಾದ್ಯತಂಡವು ತರುವಾಯ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು.<ref name="ChemBros">{{Cite web|url=http://www.manchester.ac.uk/undergraduate/ourreputation/distinguishedalumni/thechemicalbrothers/|title=The Chemical Brothers – Alumni|accessdate=2007-11-12|publisher=[[University of Manchester]]|year=೨೦೦೫}}</ref> ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್ ವಾದ್ಯತಂಡದ ಮಾಜಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದ [[ಇಯಾನ್‌ ಬ್ರೌನ್‌]] ಮತ್ತು ಸ್ಮಿತ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯತಂಡದ ಮಾಜಿ ಕಲಾವಿದ [[ಮೊರಿಸ್ಸೆ]] ಇಂದಿಗೂ ಸೊಲೊ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದು ಸಾಫಲ್ಯ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಇತರೆ ಗೀತೆಗಳಲ್ಲಿ [[ಟೇಕ್‌ ದಟ್]]‌ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಪ್ಲಿ ರೆಡ್]]‌ ಸಹ ಸೇರಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮೂಲದ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಲ್ಲಿ [[ಎ ಗಯ್ ಕಾಲ್ಡ್‌ ಜೆರಾಲ್ಡ್‌]], [[ದಿ ವರ್ವ್‌]] ತಂಡದ [[ರಿಚರ್ಡ್‌ ಆಷ್‌ಕ್ರಾಪ್ಟ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಜಮೀರೊಕ್ವೆ]] ತಂಡದ [[ಜೇ ಕೇ]] ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌‌ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ [[ದಿ ಹಾಲೀಸ್‌]], [[ಹರ್ಮನ್ಸ್‌ ಹರ್ಮಿಟ್ಸ್‌]] ಹಾಗೂ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವಿದ್ದ,ಕಾರ್ಲ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ [[ಬೀ ಜೀಸ್‌]] ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref name="BeeGees">{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/manchester/3705559.stm|title=Bee Gees go back to their roots|accessdate=2007-11-12|publisher=[[BBC Online]]|date=೧೨ May ೨೦೦೪|work=[[BBC]]}}</ref> [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣ|ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಿಲ್ದಾಣದ]] ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಇವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಅರೆನಾ]], ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಪಾಪ್‌ ಸಂಗೀತ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಅಂಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಯುರೋಪಿನಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಅಂಕಣವಾಗಿದ್ದು, ೨೧,೦೦೦ ಜನರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶವಿದೆ. ಇದು ''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ವೆನ್ಯೂ ಆಫ್‌ ದಿ ಇಯರ್'' ‌ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಪಡೆದಿದೆ.<ref name="MEN">{{Cite web|url=http://www.pollstaronline.com/PCIA-Static/2001winners.htm|title=Pollstar Concert Industry Awards Winners Archives|accessdate=2007-06-24|publisher=Pollstar Online|year=2001|archive-date=2013-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20130112222758/http://www.pollstaronline.com/PCIA-Static/2001winners.htm|url-status=dead}}<br />•{{cite news|first=Rachel|last=Brown|title=M.E.N Arena's world's top venue|url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/entertainment/s/1013/1013264_arenas_worlds_top_venue.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927192629/http://www.manchestereveningnews.co.uk/entertainment/s/1013/1013264_arenas_worlds_top_venue.html|archivedate=2007-09-27|work=[[Manchester Evening News]]|publisher=M.E.N Media|accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೧೨|quote=The M.E.N. Arena is the top-selling venue in the world.|date=೧೦ August ೨೦೦೭}}</ref> ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗುವವರ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ,ಕ್ರಮವಾಗಿ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಅತೀ ಜನನಿಬಿಡ ಅಂಕಣಗಳಾಗಿರುವ [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಮೆಡಿಸನ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ ಗಾರ್ಡನ್]]‌ ಹಾಗೂ [[ಲಂಡನ್‌|ಲಂಡನ್‌ನ]] [[O2 ಅರೆನಾ|O2 ಅರೆನಾವನ್ನೂ]] ಮೀರಿ ಇದು ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ಒಳಾಂಗಣ ಅಂಕಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{Citeweb|title=M.E.N Named Most Popular Entertainment Venue on Planet|url=http://www.men-arena.com/about/?page_id=1412/|accessdate=2008-05-08|archive-date=2008-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206040846/http://www.men-arena.com/about/?page_id=1412%2F|url-status=dead}}</ref> ಇತರೆ ಅಂಕಣಗಳಲ್ಲಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಪೊಲೊ]] ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿ]] ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಆನ್‌ ದಿ ವಾಲ್‌]] ರೋಡ್ಹೌಸ್‌, ನೈಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಡೇ ಕೆಫೆ, ರೂಬಿ ಲೌಂಜ್ ಮತ್ತು ದಿ ಡೆಫ್‌ ಇಂಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಂಕಣಗಳಾಗಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡು [[ಸ್ವರಮೇಳ ವಾದ್ಯವೃಂದ|ಸ್ವರಮೇಳ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಿವೆ]]: [[ಹ್ಯಾಲೆ]] ಮತ್ತು [[BBC ಫಿಲ್ಹಾರ್ಮೊನಿಕ್‌]]. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ಯಾಮೆರಾಟಾ ಎಂಬ ಒಂದು [[ಚೇಂಬರ್ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ]] ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ. ೧೯೫೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಗರವು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ ಮೂಲವಾಗಿತ್ತು. ‌[[ಹ್ಯಾರಿಸನ್‌ ಬರ್ಟ್‌ವಿಷ್ಲ್‌]], [[ಪೀಟರ್‌ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ ಡೇವೀಸ್‌]], ಡೇವಿಡ್‌ ಎಲ್ಲಿಸ್‌ ಮತ್ತು [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ ಗೊಹ್ರ್‌]] ಈ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌]] ಸಂಗೀತ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book | last = Redhead | first = Brian | title = Manchester: a Celebration | authorlink = Brian Redhead | publisher = Andre Deutsch | location = London | year = 1993 | pages = 60–61 | isbn = 0-233-98816-5}}</ref> ಪೀಟರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಫ್ರೀ ಟ್ರೇಡ್‌ ಹಾಲ್]] ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೨,೫೦೦ ಜನರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡಬಲ್ಲ [[ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ವಾಟರ್‌ ಹಾಲ್]]‌ ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು.<ref>{{cite news | title = Good Venue Guide; 28 – Bridgewater Hall, Manchester. | work = [[Independent on Sunday]] | date = ೧೨ April ೧೯೯೮}}</ref> ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಸಂಪ್ರದಾಯವೆನಿಸಿದ [[ಬ್ರಾಸ್ ವಾದ್ಯ]] ಸಂಗೀತವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.<ref name="mif-deller">{{cite web|url=http://www.mif.co.uk/events/procession-2/|title=Procession - Jeremy Deller|date=July 2009|publisher=Manchester International Festival|accessdate=2009-07-24|archive-date=2009-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20090803064500/http://www.mif.co.uk/events/procession-2/|url-status=dead}}</ref> [[CWS]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಹಾಗೂ [[ಫೇಯ್ರಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌]] ಸೇರಿದಂತೆ UKದ ಪ್ರಮುಖ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಾಗು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಸ್ಥಳಗಳ ಮೂಲಗಳದ್ದಾಗಿವೆ. [[ವ್ಹಿಟ್‌ ಫ್ರೈಡೆ]] ಬ್ರಾಸ್ ವಾದ್ಯ ಗೋಷ್ಠಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ [[ಸ್ಯಾಡ್ಲ್‌ವರ್ತ್‌]] ಮತ್ತು [[ಟೇಂಸೈಡ್]]‌ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, [[PRS ಫಾರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌]] ಪ್ರಕಾರ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ UKದ ಏಳನೆಯ 'ಅತಿ ಸಂಗೀತಮಯ' ನಗರ ಎನ್ನಲಾಗಿತ್ತು <ref name="mirror.co.uk">http://www.mirror.co.uk/celebs/news/೨೦೧೦/೦೩/೧೩/bristol-named-britain-s-most-musical-city-೧೧೫೮೭೫-೨೨೧೦೭೬೫೦/{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="mirror.co.uk"/>. === ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಕಲೆಗಳು === [[File:Manchester Opera House 3.jpg|thumb|right|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರಂಗಮಂದಿರ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ 'ದಿ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್' ]]ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ರಂಗಮಂದಿರ, ಗೀತನಾಟಕ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ದೃಶ್ಯಗಳು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರವಾಸಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಇದು ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರವಾಸಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಒಪೇರಾ ಹೌಸ್]] ಮತ್ತು [[ವೆಸ್ಟ್‌ಎಂಡ್]] ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಸೇರಿವೆ. [[ಪ್ಯಾಲೆಸ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌]]; ಅಂದಿನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹತ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ರಾಯಲ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌]]; ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಲೌರಿ ಸೆಂಟರ್]] ಪ್ರವಾಸಿ ನಾಟಕ ತಂಡಗಳಿಗಾಗಿ ನೆಚ್ಚಿನ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ [[ಒಪೆರಾ ನಾರ್ತ್]]‌ ತಂಡವು ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯಲ್ಲಿರುವ [[ಲೈಬ್ರರಿ ಥಿಯೆಟರ್‌]] ರಂಗಮಂದಿರ, ಗ್ರೀನ್‌ ರೂಮ್‌; [[ಕಾಂಟಾಕ್ಟ್‌ ಥಿಯೇಟರ್‌]] ಮತ್ತು ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ - ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರದರ್ಶನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ಹೌಸ್]]‌ ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.thedancehouse.co.uk/about_us/the_dancehouse_theatre.asp |title=The Dancehouse Theatre |accessdate=2009-02-07 |publisher=thedancehouse.co.uk |archive-date=2015-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150816204324/http://www.thedancehouse.co.uk/about_us/the_dancehouse_theatre.asp |url-status=dead }}</ref> === ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Manchester Art Gallery, Mosley Street.jpg|thumb|ಸಿಟಿ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Shackleton AEW.JPG|thumb|Museum of Science & Industry|ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಸೈಯನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ]]ಮಮಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳಿವೆ.<ref name="culture24">{{cite web|url=http://www.culture24.org.uk/places+to+go/north+west/manchester|title=Manchester|year=2009|publisher=Culture24|accessdate=2009-07-24|archive-date=2009-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20090607101416/http://www.culture24.org.uk/places+to+go/north+west/manchester|url-status=dead}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ರೋಮನ್‌ ಇತಿಹಾಸ, ಸಮೃದ್ಧ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ]] ಅದರ ಪಾತ್ರ, [[ಜವಳಿ ಉದ್ದಿಮೆ]], [[ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘ]] ಚಳವಳಿ, [[ಮಹಿಳೆಯರ ಅಭಿಮತ]] ಮತ್ತು [[ಫುಟ್ಬಾಲ್]]‌ ಕುರಿತ ಪ್ರಮುಖ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. [[ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಮುಸಿಯಮ್‌ನ ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಯ ಮರುನಿರ್ಮಿತ ಭಾಗವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ತೆರೆದಿಡಲಾಗಿದೆ. ಅಂದಿನ [[ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ರಸ್ತೆ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ|ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ರಸ್ತೆ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿರುವ]] [[ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಸೈಯನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ|ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಸೈಯನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ಲಿ]] [[ಹಬೆಯ ಲೊಕೊಮೊಟಿವ್]]‌ಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು [[ವಿಮಾನ|ವಿಮಾನಗಳ]] ವಿಶಾಲ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ.<ref name="mosi">{{cite web|url=http://www.mosi.org.uk/explore-mosi|title=Explore MOSI|year=2009|publisher=Museum of Science and Industry|accessdate=2009-07-24}}</ref> [[ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಆಫ್‌ ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್]]‌ನಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬಸ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="gmts">{{cite web|url=http://www.gmts.co.uk/collections/vehicles.html|title=Vehicle Collection|year=2007|publisher=Greater Manchester Museum of Transport|accessdate=2009-07-24|archive-date=2009-06-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20090606224147/http://www.gmts.co.uk/collections/vehicles.html|url-status=dead}}</ref> ಪಕ್ಕದ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಭಾಗದ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ತುಸು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಇಂಪೀರಿಯಲ್‌ ವಾರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ನಾರ್ತ್]]‌ನ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="iwm">{{cite web|url=http://north.iwm.org.uk/|title=Imperial War Museum North website|publisher=Imperial War Museum|accessdate=2009-07-24|archive-date=2005-01-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20050131172550/http://north.iwm.org.uk/|url-status=dead}}</ref> ೧೮೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ತೆರೆಯಲಾದ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಗಮನಾರ್ಹವಾದ [[ಈಜಿಪ್ಟ್‌ಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ]] ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.<ref name="museum">{{cite web|url=http://www.museum.manchester.ac.uk/aboutus/history/|title=The History of The Manchester Museum|publisher=University of Manchester|accessdate=2009-07-24|archive-date=2009-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20090627082857/http://www.museum.manchester.ac.uk/aboutus/history/|url-status=dead}}</ref> ಮಾಸ್ಲೆ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪುರಸಭೆ ಸ್ವಾಮ್ಯದ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಕಾಯಂ ಸಂಗ್ರಹ, ಬ್ರಿಟನ್‌ನ [[ಪ್ರಿರಫೆಲೈಟ್‌]] ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಅತಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.<ref name="preraph1">{{cite web|url=http://www.24hourmuseum.org.uk/manchester/local/TRA18176.html?ixsid=0fgOeKoWN6b|title=The Pre-Raphaelite Collections|last=Moss|first=Richard|date=2003-10-17|publisher=24-Hour Museum|accessdate=2009-07-24|archive-date=2011-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927122044/http://www.24hourmuseum.org.uk/manchester/local/TRA18176.html?ixsid=0fgOeKoWN6b|url-status=dead}}</ref><ref name="preraph2">{{cite book|last=Morris|first=Edward |title=Public art collections in north-west England|publisher=Liverpool University Press|year=2001|pages=118|isbn=0853235279|accessdate=2009-07-24}}</ref> ನಗರದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, [[ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ|ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಆಧುನಿಕ ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ಜವಳಿ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ.<ref name="whitworth">{{cite web|url=http://www.whitworth.manchester.ac.uk/collection/|title=Collection|publisher=Whitworth Gallery|accessdate=2009-07-24}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇತರೆ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ. ಅವು [[ಕಾರ್ನರ್‌ಹೌಸ್‌]], [[ಉರ್ಬಿಸ್‌]] ಕೇಂದ್ರ, [[ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌|ಪ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವೇಷಭೂಷಣ ಗ್ಯಾಲರಿ, [[ಪೀಪಲ್ಸ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌]], [[ಓಲ್ಡ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ|ಓಲ್ಡ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿರುವ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಹಾಗೂ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯಹೂದ್ಯರ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ]].<ref name="virtualmanc">{{cite web|url=http://www.manchestereventsguide.co.uk/section/museums.html|title=Manchester Museums Guide|year=2009|publisher=Virtual Manchester|accessdate=2009-07-24|archive-date=2009-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20090530143656/http://www.manchestereventsguide.co.uk/section/museums.html|url-status=dead}}</ref> ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ನ ಬೆಂಕಿಕಡ್ಡಿ ಚಿತ್ರಕಲೆಗೆ ಖ್ಯಾತ ಸ್ಟ್ರೆಟ್ಫರ್ಡ್‌-ಸಂಜಾತ ಚಿತ್ರಕಲಾವಿದ {{nowrap|[[L. S. Lowry|L.S. Lowry]]}} ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಗರ ಹಾಗು ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಪಕ್ಕದ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಗರ ಹಾಗು ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಪಕ್ಕದ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ನಗರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ದಿ ಲೌರಿ]] ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಈತನ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಖಾಯಂ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಮುಡಿಪಾಗಿದೆ.<ref name="lowry">{{cite web|url=http://www.thelowry.com/lslowry/lslowrycollection.html|title=The Lowry Collection|year=2009|publisher=The Lowry|accessdate=2009-07-24}}</ref> === ಸಾಹಿತ್ಯ === ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದಿಂದ ಬ್ರಿಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಸೆಳೆದ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, [[ಎಲಿಜಬೆತ್‌ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಲ್‌|ಎಲಿಜಬೆತ್‌ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಲ್‌ರ]] ಕಾದಂಬರಿ ''[[ಮೇರಿ ಬಾರ್ಟನ್‌]]: ಎ ಟೇಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಲೈಫ್‌'' (೧೮೪೮),<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/gaskell_elizabeth.shtml|title=Elizabeth Gaskell (1810 - 1865)|publisher=BBC|accessdate=2007-11-02}}</ref> ಹಾಗೂ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿ, ನೌಕರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ [[ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್‌ ಏಂಜಲ್ಸ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಕಂಡಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಕಿಂಗ್‌ ಕ್ಲ್ಯಾಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಇನ್‌ 1844]]'' ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕೆನ್ಸ್‌]] ತಮ್ಮ ಕಾದಂಬರಿ ''[[ಹಾರ್ಡ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌]]'' ನ್ನು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸಿಧ್ಧಪಡಿಸಿದರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಆಂಶಿಕವಾಗಿ [[ಪ್ರೆಸ್ಟನ್‌]]‌ ನಗರವನ್ನು ಮಾದರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಇದು ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತೆ ಶ್ರೀಮತಿ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಲ್‌ರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. === ಧರ್ಮ === ವಿವಿಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯದವರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಧರ್ಮದವರಾಗಿದ್ದು, ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. [[ಚೀಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ ಹಿಲ್‌]] ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದ್ಯರು ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೂ [[ಅನ್ಕೋಟ್ಸ್‌|ಅನ್ಕೋಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸುವ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ಐರಿಷ್‌ ಕ್ಯಾತೊಲಿಕ್‌ ಸಮುದಾಯದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಗರದುದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹಲವು ಇಗರ್ಜಿಗಳು (ಚರ್ಚ್‌ಗಳು), ದೇವಾಲಯಗಳು, ಮಸೀದಿಗಳು, ಯಹೂದ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನ ಇಗರ್ಜಿಗಳಿವೆ. === ರಾತ್ರಿಜೀವನ === [[ಚಿತ್ರ:Canal street manchester.jpg|thumb|right|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಅತಿ ಲವಲವಿಕೆಯುಳ್ಳ ರಾತ್ರಿವಿಹಾರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಕೆನಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌; ನಗರದ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಗ್ರಾಮದ ಭಾಗ.]] ಇಸವಿ ೧೯೯೩ರಿಂದಲೂ, ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಕ್ರಿಯ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ, ಬಿಯರ್‌ ತಯಾರಿಕೆಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಂದ ಬಾರ್‌ಗಳು,ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗೃಹಗಳು ಮತ್ತು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿಗೆ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ರಾತ್ರಿ-ವೇಳೆಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.<ref name="Park"/> ಇಲ್ಲಿರುವ ೫೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪರವಾನಗಿ ಹೊಂದಿದ ರಾತ್ರಿ-ಮನರಂಜನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು {{Formatnum:250000}} ಹೆಚ್ಚು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಿಡಿಸಬಹುದು,<ref>{{cite web | url = http://www.esrc.ac.uk/ESRCInfoCentre/about/CI/CP/research_publications/seven_sins/gluttony/nighttime.aspx?ComponentId=10894&SourcePageId=11003 | title = The Night-time Economy | publisher = Economic and Social Research Council | work = esrc society today | accessdate = 2007-11-12 | archive-date = 2008-08-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080807013339/http://www.esrc.ac.uk/ESRCInfoCentre/about/CI/CP/research_publications/seven_sins/gluttony/nighttime.aspx?ComponentId=10894&SourcePageId=11003 | url-status = dead }}</ref> ಹಾಗೂ ವಾರಾಂತ್ಯದ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೧೦-{{Formatnum:130000}} ಜನರು ಬಂದು ಸೇರಬಹುದು.<ref name="Hobbs"/> ರಾತ್ರಿ-ವೇಳೆಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು <ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/sport3/commonwealthgames2002/hi/features/newsid_1993000/1993489.stm | title = Guide to Manchester | work = BBC Sport | publisher = BBC | accessdate = 2007-11-12 | year = 2002}}</ref>{{nowrap|£100 million pa}} ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು {{Formatnum:12000}} ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref name="Hobbs">{{cite journal | last = Hobbs |coauthors = Simon Winlow, Philip Hadfield, Stuart Lister | first = Dick | year = 2005 | title = Violent Hypocrisy: Governance and the Night-time Economy | journal = European Journal of Criminology | volume = 2 | pages = 161 | doi = 10.1177/1477370805050864}}</ref> [[ದಿ ಸ್ಟೋನ್‌ ರೋಸಸ್‌]], [[ಹ್ಯಾಪಿ ಮಂಡೇಸ್‌]], [[ಇಂಸ್ಪಿರಲ್‌ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಸ್‌]], [[808 ಸ್ಟೇಟ್‌]], [[ಜೇಮ್ಸ್‌]] ಹಾಗೂ [[ದಿ ಷಾರ್ಲಟನ್ಸ್‌|ದಿ ಷಾರ್ಲಟನ್ಸ್‌ನಂತಹ]] ತಂಡಗಳ ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ [[ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್‌|ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ದೃಶ್ಯವು]], [[ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ|ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾದಂತಹ]] ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು.<ref name="Hasl">{{cite book | last = Haslam | first = Dave | title = Manchester, England | publisher = Fourth Estate | location = New York | year = 2000 | isbn = 1-84115-146-7}}</ref> ಈ ಕಾಲವು ''[[24 ಹಾವರ್‌ ಪಾರ್ಟಿ ಪೀಪಲ್]]'' ‌ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಸಂಘಟಿತ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೀಡಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೆದರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಉಚಿತ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮದ್ಯಪಾನಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು(ಕೊಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು), ಜೊತೆಗೆ ಮಾದಕವಸ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನೂ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು - ಎಂದು ಹ್ಯಾಸ್ಲಾಮ್ ಒಂದು ಕ್ಲಬ್ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Hasl"/> ಮಾದಕಮದ್ದು-ಸಂಬಂಧಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ಘಟನೆಗಳ ಸರಪಳಿ ನಡೆದ ಕಾರಣ, ದಿ ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾವನ್ನು ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Park"/> === ಸಲಿಂಗಕಾಮಿಗಳ ಗ್ರಾಮ) === [[ಕೆನಾಲ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ರಾತ್ರಿ-ಮನರಂಜನಾ ಗೃಹಗಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಸುಮಾರು ೧೯೪೦ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ <ref name="Park"/> ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಗ್ರಾಹಕರು ಇದ್ದದ್ದು ಉಂಟು. ಈಗ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಸಮುದಾಯದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಗರ ಸಭೆಯು ಹೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ ನಂತರ, UKಯ ಮೊದಲ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಪ್ರಧಾನಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ನೂತನ ಬಾರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗಿಂದಲೂ ಪ್ರತಿ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ೨೦,೦೦೦ ಪ್ರವಾಸಿಗಳನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಸವಿ ೧೯೯೧ರಿಂದಲೂ, ಪ್ರತಿ ಆಗಸ್ಟ್‌ ತಿಂಗಳಂದು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರೈಡ್‌]] ಎಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite news | title=Europe's biggest gay festival to be held in UK |url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/51/51498_europes_biggest_gay_festival_to_be_held_in_uk.html |work=[[Manchester Evening News]] |publisher=M.E.N media |date=೧೧ February ೨೦೦೩ |accessdate=೨೦೦೭-೦೫-೨೦}}</ref> ''[[ಕ್ವೀಯರ್‌ ಆಸ್‌ ಫೋಲ್ಕ್‌]]'' TV ಸರಣಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಯಿತು. == ಶಿಕ್ಷಣ == {{See also|List of schools in Greater Manchester}} [[ಚಿತ್ರ:Whitworthhall.jpg|thumb|right|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಭಾಗವಾದ ವ್ಹಿಟ್ವರ್ತ್ ಹಾಲ್‌ನ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ.]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಎರಡು [[ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿವೆ]]. [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು]] ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ‌ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರ್ಣಕಾಲಿಕ, ಕಾಲೇಜೇತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಮತ್ತು [[UMIST]] ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Man Uni">{{Cite web| url=http://www.manchester.ac.uk/aboutus/news/archive/list/item/?id=2462&year=2007&month=01| title=Manchester still top of the popularity league|accessdate=2008-10-06|publisher=[[University of Manchester]]|date=೧೮ January ೨೦೦೭}}</ref> UKಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ MBA ಪಠ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ್ನು]] ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇಸವಿ ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕಾಲೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮಹಾನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮಹಾನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವನ್ನು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್‌‌ ಎಂದು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇಸವಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ ದೊರೆಯಿತು. ಇದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಚೆಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ರೂ ಅಂಡ್‌ ಅಲ್ಸಗೆರ್‌ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಾ ಕಾಲೇಜ್‌ನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite book | last = Fowler | first = Alan | title = Many Arts, Many Skills: Origins of Manchester Metropolitan University | year = 1994 | publisher = Manchester Metropolitan University | location = Manchester | isbn = 1-870355-05-9 | pages = 115–20, 226–8}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಮಹಾನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು [[ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್]]‌ - ಈ ಮೂರೂ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರಸ್ತೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಗುಂಪಾಗಿವೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನ ಅತಿ ವಿಶಾಲ ನಗರವಲಯದ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಆವರಣವಾಗಿದೆ.<ref name="Higher edu">{{cite book|title=Pevsner Architectural Guides: Manchester|last=Hartwell|first=Clare|year=2001|page=105|publisher=Penguin Books|location=London|isbn=0-14-071131-7}}</ref> ಎಲ್ಲ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ, [[ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ|ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ]] ೭೩,೧೬೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.hesa.ac.uk/dox/dataTables/studentsAndQualifiers/download/institution0607.xls|title=Table 0a - All students by institution, mode of study, level of study, gender and domicile 2006/07|accessdate=2008-03-21|year=2008|format=XLS|work=Students and Qualifiers Data Tables|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> ಆದರೂ, ಇವರಲ್ಲಿ ೬,೦೦೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ [[ಚೆಷೈರ್]]‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ಕ್ರೂ]] ಮತ್ತು [[ಅಲ್ಸಗೆರ್‌]] ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.cheshire.mmu.ac.uk/home/aboutus/history/mmucheshire.php|title=History - About Us|accessdate=2008-10-06|year=2008|work=MMU Cheshire|publisher=Manchester Metropolitan University|archive-date=2007-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20070503071954/http://www.cheshire.mmu.ac.uk/home/aboutus/history/mmucheshire.php|url-status=dead}}</ref> [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಮರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್]]‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಕತಿಡ್ರಲ್ ಎನ್ನಲಾದ ಭವನದ‌ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ೧೫೧೫ರಲ್ಲಿ <ref name="Man GS">{{cite book|title=Manchester: A History|last=Kidd|first=Alan|year=2006|page=206|publisher=Carnegie Publishing|location=Lancaster|isbn=1-85936-128-5}}<br />•{{cite book|title=A History of Manchester|last=Hylton|first=Stuart|year=2003|page=25|publisher=Phillimore & Co|isbn=1-86077-240-4}}</ref> ಒಂದು ಉಚಿತ [[ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆ|ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆಯಾಗಿ]] ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡಲೆಂದು, ಇಸವಿ ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಫ್ಯಾಲೊಫೀಲ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓಲ್ಡ್‌ ಹಾಲ್‌ ಲೇನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಯುದ್ಧ-ನಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು [[ನೇರ ಅನುದಾನಿತ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆ|ನೇರ ಅನುದಾನಿತ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆಯಾಗಿತ್ತು]]. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಈ ಶಾಲೆಗೆ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಆಂಶಿಕ ಅನುದಾನ ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ, ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ನೇರ-ಅನುದಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಅದು ಪುನಃ ಮೊದಲಿನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಮರಳಿತು.<ref name="MGS">{{cite book|title=Dare to be wise: a history of the Manchester Grammar School|last=Bentley|first=James|year=1990|pages=108, 114, 119–121|publisher=James & James|location=London|isbn=0-907383-04-1}}</ref> ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ [[ಚೆಟ್‌ಹ್ಯಾಮ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್]]‌ ತನ್ನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಮೂರು ಶಾಲೆಗಳಾದ [[ವಿಲಿಯಮ್‌ ಹುಲ್ಮ್‌ ಗ್ರಾಮರ್ ಶಾಲೆ]], [[ವಿಥಿಂಗ್ಟನ್‌ ಬಾಲಿಕೆಯರ ಶಾಲೆ]] ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಬಾಲಿಕೆಯರ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ]] ಸನಿಹದಲ್ಲಿವೆ. == ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in Manchester}} [[ಚಿತ್ರ:City of Manchester Stadium 2.jpg|right|thumb|ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ; 2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.]] ಕ್ರೀಡೆಯ ನಗರವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು [[ಪ್ರೀಮಿಯರ್ಷಿಪ್‌]] [[ಫುಟ್ಬಾಲ್‌]] ಸಂಘಟನೆಗಳಿವೆ - [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿಯ ಆಟದ ಮೈದಾನ [[ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ|ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿದೆ]] (೪೮,೦೦೦ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ). ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ನ [[ಓಲ್ಡ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌]] ಮೈದಾನವು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ಲಬ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಮೈದಾನವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೈದಾನವು ೭೬,೦೦೦ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹಿಡಿಸಬಲ್ಲದು.ಸ್ವಲ್ಪ ನಗರದ ಆಚೆ [[ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್]]‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇಸವಿ [[2003|2003ರಲ್ಲಿ]] ನಡೆದ [[UEFA ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್‌ ಲಿಗ್‌]] ಫೈನಲ್‌ ಪಂದ್ಯದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಏಕೈಕ ಕ್ಲಬ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಮೈದಾನವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೈದಾನವು [[ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್‌|ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್‌ನ]] [[ಸೂಪರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫೈನಲ್]]‌ಗೆ ಕೂಡ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. [[ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಕ್ಲಬ್‌|ಲ್ಯಾಂಕಾಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ನ]] ಮೈದಾನವೂ ಸಹ ಟ್ರ್ಯಾಫರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ವ್ಯಾಪಕ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತೀ ಶ್ರೀಮಂತ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಎನಿಸಿದೆ. ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತ ಮಾಲೀಕರು ಇದಕ್ಕೆ ಅಭನಂದನೀಯರು.<ref>{{cite news | author= Qureshi, Yakub | url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/manchester_city/s/1065021_the_new_football_powerhouse | title=The new football powerhouse | date= 2 September 2008 | accessdate= 2008-10-06 | work= Manchester Evening News | publisher = M.E.N. media}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರದ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವನ್ನು ೨೦೦೨ ಕಾಮೆನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ ಮುಗಿದ ನಂತರ, ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಉತ್ತರ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್‌ನ್ನು ತೆಗೆದು, ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಉಳಿದ ಭಾಗದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂತೆ ಕಾಯಂ ರಚನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ನೆಲ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೦ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ತಗ್ಗಿಸಿ,ಸಂಪೂರ್ಣ ಲೆವೆಲ್‌ ಒನ್‌ ಆಸನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಕ್ಷಮತೆ ಸುಮಾರು ೩೮,೦೦೦ ಆಗಿತ್ತು. ಇಸವಿ ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿಯ ಅಗಮನಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧತೆಯಾಗಿ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಆಸನಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಆಸನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೪೭,೭೨೬ಎಂದು ದಾಖಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last=James |first=Gary |title=Manchester - A Football History |publisher=James Ward |location=Halifax |year=2008 |isbn=978-0-9558127-0-5}}, pp೩೮೮-೩೯೧&amp; p೪೨೫</ref> [[2008 UEFA ಕಪ್‌ ಫೈನಲ್ ಪಂದ್ಯ|2008 UEFA ಕಪ್‌ ಫೈನಲ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು]] ಈ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು ಆಯೋಜಿಸಿತು. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ತಂಡದ ಮುಂಚಿನ ಆವಾಸಸ್ಥಾನ[[ಮೇಯ್ನ್‌ ರೋಡ್‌|ಮೇಯ್ನ್‌ ರೋಡ್‌ನ್ನು]] ಇಂದು ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಸಹ, ಹಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೈಲುಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ವಿಶ್ವಕಪ್‌ ಅರ್ಹತಾ ಪಂದ್ಯ (೧೯೪೯); ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ V ಆರ್ಸೆನಲ್ ಪಂದ್ಯ ವೀಕ್ಷಿಸಲು ದಾಖಲೆಯ ಲೀಗ್ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು (೮೩,೨೬೦); ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಹಾಜರು (೮೪,೫೬೯ , ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ V ಸ್ಟೋಕ್‌ ಸಿಟಿ, FA ಕಪ್‌, ೧೯೩೪) <ref>{{cite book |last=James |first=Gary |title=Manchester - A Football History |publisher=James Ward |location=Halifax |year=2008 |isbn=978-0-9558127-0-5}}, pp೩೮೧-೩೮೫</ref> [[2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|2002 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ]] ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಕ್ರೀಡಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ, [[ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಸ್ಕ್ವಾಷ್‌ ಕೇಂದ್ರ]]‌ ಹಾಗೂ [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಕ್ವಾಟಿಕ್ಸ್‌ ಕೇಂದ್ರ]]‌ ಸಹ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url = http://www.gameslegacy.com/cgi-bin/index.cgi/34 |title = Sporting Legacy |accessdate = 2008-10-06 |year = 2003 |work = Commonwealth Games Legacy Manchester 2002 |publisher = Commonwealth Games Legacy |archive-date = 2007-11-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20071111071627/http://www.gameslegacy.com/cgi-bin/index.cgi/34 |url-status = bot: unknown }}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಲು ಎರಡು ಬಾರಿ ಪೈಪೋಟಿ ನಡೆಸಿತ್ತು. ಆದರೆ, ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ [[ಅಟ್ಲಾಂಟಾ]] ಹಾಗೂ ೨೦೦೦ದ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ [[ಸಿಡ್ನಿ|ಸಿಡ್ನಿಇದನ್ನು]] ಪರಾಭವಗೊಳಿಸಿ, ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲವಾದವು. ಇಸವಿ ೨೦೦೦ದಲ್ಲಿ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಲು ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ, [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವೆಲೊಡ್ರೊಮ್]]‌ನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Park">{{cite book | last = Parkinson-Bailey | first = John J | title = Manchester: an Architectural History | year = 2000 | publisher = Manchester University Press | location = Manchester | isbn = 0-7190-5606-3 | pages = 249–250, 284–6}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[UCI ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್‌ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್]]‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಮೂರನೆಯ ಬಾರಿ, ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ[[2012ರ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|2012ರ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ]] ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸುವ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು, ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿರುವ ಹಲವು ಕ್ರೀಡಾ ಅಂಕಣಗಳನ್ನು ತರಬೇತಿ ಸಲುವಾಗಿ ಬಳಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ [[MEN ಅರೆನಾ]] [[FINA]] ವಿಶ್ವ ಈಜು ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು.<ref name="FINA">{{Cite web | url= http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=380 | title= 9th Fina World Swimming Championships (25m) | accessdate= 2008-10-06 | publisher= Fina.org | year= 2008 | archive-date= 2015-09-04 | archive-url= https://web.archive.org/web/20150904003207/http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=380 | url-status= dead }}</ref> ಇಸವಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ವಿಶ್ವ ಸ್ಕ್ವಾಷ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ಸ್]]‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು.<ref>{{Cite web|url=http://www.worldsquash2008.com/|title=Hi-Tec World Squash Championships - Manchester 2008|publisher=Hi-Tec World Squash Championships Manchester 2008|year=2008|accessdate=2009-05-05|archive-date=2008-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080715100407/http://www.worldsquash2008.com/|url-status=dead}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ [[2010 ವಿಶ್ವ ಲಾಕ್ರೊಸ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್‌]] ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯವನ್ನೂ ವಹಿಸಲಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.2010worldlacrosse.com/|title=World Lacrosse Championships - Manchester 2010|publisher=World Lacrosse Championships 2010|year=2010|accessdate=2010-03-29}}</ref> == ಸಮ‌ೂಹ ಮಾಧ್ಯಮ == {{Main|Media in Manchester}} {{See also|List of television shows set in Manchester|Films set in Manchester}} {{See also|List of national radio programmes made in Manchester}} [[ಚಿತ್ರ:Granada TV.jpg|thumb|ಗ್ರೆನಡಾ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ]] [[ಚಿತ್ರ:MEN Media Building.JPG|thumb|ಸ್ಪಿನಿಂಗ್‌ಫೀಲ್ಡ್ಸ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Manchester eye.jpg|right|thumb|ದಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಐಯ್‌]] [[ITV]] ಫ್ರಾಂಚಿಸಿ [[ಗ್ರನಡಾ ಟೆಲೆವಿಷನ್]], ನಗರದ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಕ್ವೇಯ್‌ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ‌ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="Skillset">{{cite web | url= http://www.skillset.org/uk/northwest/article_4334_1.asp | title= The creative media industries and workforce in North West England | publisher= skillset.org | year= 2008 | accessdate= 2008-10-06 | archive-date= 2007-11-28 | archive-url= https://web.archive.org/web/20071128065702/http://www.skillset.org/uk/northwest/article_4334_1.asp | url-status= dead }}</ref> ಗ್ರನಡಾ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿತ ಕಿರುತೆರೆಯ ದೈನಿಕ ಧಾರಾವಾಹಿ ''[[ಕಾರೊನೆಷನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]]'' ‌ನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಇದು [[ITV1]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ವಾರದಲ್ಲಿ ಐದು ಬಾರಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಲಿದೆ. ವಾಯುವ್ಯ ವಲಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ವಾರ್ತೆಗಳು ಮತ್ತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ಜತೆಗೆ]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ [[BBC|BBCಮೂರು]] ಮುಖ್ಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ‌ ''[[ಎ ಕ್ವೆಶ್ಚನ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌]]'' , ''[[ಮಾಸ್ಟರ್ಮೈಂಡ್‌]]'' ,<ref name="BBC programs">{{Cite press | url= http://www.bbc.co.uk/pressoffice/speeches/stories/bennett_manch.shtml | title=Championing sustainable TV production in the nations and regions | accessdate= 2008-10-06 | publisher= [[BBC]] | date= ೨೩ November ೨೦೦೫}}</ref> ಹಾಗೂ ''[[ರಿಯಲ್‌ ಸ್ಟೋರಿ]]'' ,<ref name="BBC real story">{{Cite press | url= http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2006/11_november/15/real.shtml | title= BBC One's Real Story with Fiona Bruce series comes to end in 2007 | accessdate= 2008-10-06 | publisher= [[BBC]] | date= ೧೫ November ೨೦೦೬}}</ref> ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ನ್ಯೂ ಬ್ರಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್‌ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ಸರಣಿ ''ಕಟಿಂಗ್‌ ಇಟ್‌'' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಗರದ ಉತ್ತರ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಐದು ಸರಣಿಗಳಾಗಿ [[BBC1|BBC1ರಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ''[[ಲೈಫ್‌ ಆನ್‌ ಮಾರ್ಸ್‌]]'' ಸರಣಿಯ ಕಥಾವಿಷಯವನ್ನು ೧೯೭೩ ಕಾಲದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ, ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ [[BAFTA]] ಹಾಗೂ [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಮ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ವಿಜೇತ ಸರಣಿ ''[[ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]]'' ‌ನ ಕಥಾವಿಷಯವನ್ನೂ ಸಹ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web | title= International Emmys Awards to honor Al Gore |url= http://www.usatoday.com/life/people/2007-11-18-al-gore_N.htm | date= 19 November 2007 | accessdate= 2008-10-06}}</ref> ''[[ಟಾಪ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಪಾಪ್ಸ್‌]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೬೪ರ ಹೊಸ ವರ್ಷದ ದಿನದಂದು [[ರಷ್ಹೋಮ್]]‌ನ ಸ್ಟುಡಿಯೊವೊಂದರಿಂದ(ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾದ ಚರ್ಚ್) ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref name="TOTP">{{Cite news | url= http://observer.guardian.co.uk/omm/story/0,,1818023,00.html | title= 'Top of the Pops' shows | accessdate= 2008-10-06 | work= Observer Music Monthly | publisher = Guardian News and Media Limited | date= July 16, 2006}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[BBC ಒನ್‌|BBC ಒನ್‌ನ]] ವಾಯುವ್ಯ ವಲಯದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನೆಲೆ ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ''ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಟುನೈಟ್'' ‌ನಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="NWT">{{Cite web|url=http://www.manchester2002-uk.com/media/tv-and-radio.html|title=Television & Radio Stations in Manchester|accessdate=2007-09-11|publisher=Manchester 2002 UK|year=2002|archive-date=2016-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20160201064652/http://www.manchester2002-uk.com/media/tv-and-radio.html|url-status=dead}}</ref> BBC ತನ್ನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮಂದಿಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಲಂಡನ್‌ನಿಂದ [[ಸ್ಯಾಲ್ಫರ್ಡ್‌ ಕ್ವೇಯ್ಸ್]]‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೀಡಿಯಾ ಸಿಟಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದೆ. ಮಕ್ಕಳ ವಿಭಾಗ ([[CBBC]]), ಹಾಸ್ಯ, ಕ್ರೀಡಾ ([[BBC ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌]]) ಹಾಗೂ ನ್ಯೂ ಮೀಡಿಯಾ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ೨೦೧೦ರ ಮುಂಚೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ನಿಗದಿಯಾಗಿದೆ.<ref name="Media city">{{Cite web | url=http://www.dtg.org.uk/news/news.php?id=2464 | title=BBC R&D to relocate to Salford Quays | accessdate=2008-10-06 | publisher=Digital TV Group | date=1 June 2007 | archive-date=2008-12-06 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081206144955/http://www.dtg.org.uk/news/news.php?id=2464 | url-status=dead }}<br />• {{Cite press | url=http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/2007/05_may/31/salford.shtml | title=BBC move to Salford gets green light | accessdate=2008-10-06 | publisher=[[BBC]] | date=೩೧ May ೨೦೦೭ }}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ [[ಚಾನೆಲ್‌ M]] ಎಂಬ ತನ್ನದೇ ಆದ ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌ ಮೀಡಿಯನ್‌ ಗ್ರೂಪ್]]‌ ಇದರ ಮಾಲೀಕತ್ವ ವಹಿಸಿದೆ. ಇದು ೨೦೦೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಗೊಂಡಿತು.<ref name="Skillset" /> ಈ ವಾಹಿನಿಯು, ಸ್ಥಳೀಯ ವಾರ್ತೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಬಹುಶಃ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು [[BSkyB]] ದೂರದರ್ಶನ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ''[[ಫ್ರೇಸಿಯರ್‌]]'' ನ [[ಡಾಫ್ನ್‌ ಮೂನ್‌]]([[ಜೇನ್‌ ಲೀವ್ಸ್‌]] ಪಾತ್ರ) , ''[[ಲಾಸ್ಟ್‌]]'' ನ [[ಚಾರ್ಲೀ ಪೇಸ್‌]]([[ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ಮೊನಾನ್‌]] ಪಾತ್ರ), [[ನಾವೊಮಿ ಡೊರಿಟ್‌]] (ಲಾಸ್ಟ್‌) ಮತ್ತು [[ನೆಸ್ಸಾ ಹೊಲ್ಟ್‌]] (''[[ಲಾಸ್‌ ವೆಗಾಸ್‌]]'' ) -ಎರಡರಲ್ಲೂ ಸ್ಥಳೀಯ ನಟಿ [[ಮಾರ್ಷಾ ಥಾಮ್ಸನ್‌]] ನಟನೆ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಹಲವು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಳೀಯ ರೇಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[[BBC ರೇಡಿಯೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]], [[ಕೀ 103]], [[ಗೆಲೆಕ್ಸಿ]], [[ಪಿಕ್ಯಾಡಿಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಕ್‌ 1152]], [[105.4 ಸೆಂಚುರಿ FM]], [[100.4 ಸ್ಮೂತ್‌ FM]], [[ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ ಗೋಲ್ಡ್‌ 1458]], ೯೬.೨ [[ದಿ ರೆವೊಲ್ಯೂಷನ್‌]], NMFM (ನಾರ್ತ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ FM) ಹಾಗೂ [[Xfm|Xfmಇವುಗಳಲ್ಲಿ]] ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.northwestradio.info/fm.asp|publisher=northwestradio.info|author=Anon|format=http|year=2005|accessdate=2007-11-08|title=A Guide to Radio Stations in and Around North West England}}</ref><ref name="ofcomradio"/> ರೇಡಿಯೊ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ BBC GMR ಆದ ನಂತರ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಚಿನ ಹೆಸರಿಗೆ ಮರಳಿತು.<ref>{{cite press | title= Radio Manchester goes back to its roots | publisher = [[BBC]] | date=೧೭ March ೨೦೦೬ | url= http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases/stories/೨೦೦೬/೦೩_march/೧೭/manchester.shtml | accessdate = ೨೦೦೮-೧೦-೦೬}}</ref> ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿರುವ [[ಫ್ಯೂಸ್‌ FM]] ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಪ್ರಧಾನನಗರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿರುವ [[MMU ರೇಡಿಯೊ]] ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ರೇಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web | url= http://www.fusefm.co.uk/ | title= FUSE FM - Manchester Student Radio | accessdate= 2008-10-06 | work= fusefm.co.uk }}<br />•{{cite web | url= http://www.mmunion.co.uk/group/group.aspx?id=22869 | title= MMU radio | accessdate= 2008-10-06 | work= www.mmunion.co.uk | publisher= MMUnion | archive-date= 2008-12-06 | archive-url= https://web.archive.org/web/20081206142527/http://www.mmunion.co.uk/group/group.aspx?id=22869 | url-status= dead }}</ref> ರೇಡಿಯೊ ರಿಜೆನ್‌ ಈ [[ಸಮುದಾಯ ರೇಡಿಯೊ]] ಜಾಲವೊಂದರ ಸಂಘಟನೆ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಮುದಾಯಗಳಾದ[[ಆರ್ಡ್ವಿಕ್‌]], [[ಲಾಂಗ್‌ಸೈಟ್‌]] ಹಾಗೂ [[ಲೆವೆನ್ಸ್‌ಹುಲ್ಮ್‌]] ([[All FM]] ೯೬.೯) ಮತ್ತು [[ವಿತೆನ್ಷಾ]] (ವಿತೆನ್ಷಾ FM ೯೭.೨) ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="ofcomradio">[[ಆಫ್ಕಾಮ್‌]] ಅಂತರಜಾಲ ಮತ್ತು ಉಪಪುಟಗಳಲ್ಲಿ [http://www.ofcom.org.uk/radio/ ರೇಡಿಯೊ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090710144436/http://www.ofcom.org.uk/radio/ |date=2009-07-10 }} ನೋಡಿ; ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [http://www.ofcom.org.uk/static/radiolicensing/amfm/analogue-main.htm ಡೈರೆಕ್ಟರಿ ಆಫ್ ಅನಾಲಜ್ ರೇಡಿಯೊ ಸ್ಟೇಷನ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721102657/http://www.ofcom.org.uk/static/radiolicensing/amfm/analogue-main.htm |date=2011-07-21 }}, [https://web.archive.org/web/20071126231947/http://www.ofcom.org.uk/radio/ifi/rbl/formats/acrm_styles.pdf ಕಮರ್ಷಿಯಲ್‌ ರೇಡಿಯೊ ಸ್ಟೈಲ್ಸ್‌] ನ ನಕ್ಷೆ (PDF ಕಡತ) ಹಾಗೂ [https://web.archive.org/web/20070204140525/http://www.ofcom.org.uk/radio/ifi/rbl/formats/crmmap.pdf ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ರೇಡಿಯೊ ಇನ್‌ ದಿ UK] ಯ ನಕ್ಷೆ (PDF ಕಡತ) ನೋಡಿ. ದಿನಾಂಕ ೬ ನವೆಂಬರ್‌ ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.</ref> ಪ್ರಸಾರ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿರುವ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸನ್ಸೆಟ್‌, ಇದು ಕಿಸ್‌ ೧೦೨ ಆಯಿತು(ಈಗ [[ಗೆಲೆಕ್ಸಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]]) ಹಾಗೂ KFM ಇದು ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಚೆಷೈರ್‌ ಆಗಿ, ಆನಂತರ [[ಇಮ್ಯಾಜಿನ್‌ FM]] ಆಯಿತು) ಸೇರಿವೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲದೆ, [[ಅನಧಿಕೃತ ರೇಡಿಯೊ|ಅನಧಿಕೃತ ರೇಡಿಯೊಪ್ರಸಾರ]] ಕೇಂದ್ರ ಸಹ ನಗರದ [[ಹೌಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಇದು [[ಮ್ಯಾಡ್ಚೆಸ್ಟರ್‌]] ಸೀನ್‌ ಎಂದು ಕೂಡ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದು [[ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾ|ಹ್ಯಾಸಿಯೆಂಡಾಮುಂತಾದ]] ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಕಿಸ್‌ ೧೦೨ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ''ಮೈ ಸನ್‌, ಮೈ ಸನ್‌!'' ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು [[ಹಾಲಿವುಡ್‌]] ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗಿತ್ತು. (೧೯೪೦)ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ 'ಮೈ ಸನ್‌, ಮೈ ಸನ್!' ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ವಿಡೊರ್]]‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಯಾನ್‌ ಅಹರ್ನ್]]‌‌ ಮತ್ತು [[ಲುಯಿಸ್‌ ಹೇಯ್ವಾರ್ಡ್]]‌ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು.‌ ಇದಲ್ಲದೆ ''[[ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಹೋಟೆಲ್‌]]'' (೧೯೩೨) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[ವ್ಯಾಲೇಸ್‌ ಬೀರಿ]] ಆಗಾಗ್ಗೆ 'ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌!' ಎಂದು ಕೂಗುವರು. ಇತರೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ, [[ಇವಾನ್‌ ಮೆಕ್‌ಗ್ರೆಗೊರ್‌]] ಅಭಿನಯಿಸಿದ ''[[ವೆಲ್ವೆಟ್‌ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮೈನ್‌]]'' ಹಾಗೂ [[ಸರ್ ಅಲೆಕ್ ಗಿನ್ನೆಸ್‌|ಸರ್ ಅಲೆಕ್ ಗಿನ್ನೆಸ್‌ರ]] ''[[ದಿ ಮ್ಯಾನ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ವೈಟ್‌ ಸೂಟ್‌]]'' ಸಹ ಸೇರಿವೆ. ಇನ್ನೂ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[28 ಡೇಸ್‌ ಲೇಟರ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿದ ಬೆಂಕಿ ಆಕಸ್ಮಿಕದಲ್ಲಿ ಉರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಇಸವಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಜಪಾನೀ ಭಾಷೆಯ ಆನಿಮೇಟೆಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[ಸ್ಟೀಮ್‌ಬಾಯ್‌]]'' ಸಹ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಗರವು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ತಾಣವಾಗಿದೆ,<ref>{{cite web | url= http://www.miff.co.uk/ | publisher= miff.co.uk | title= Manchester International Film Festival Home Page | accessdate= 2008-10-06 | archive-date= 2008-10-02 | archive-url= https://web.archive.org/web/20081002225450/http://www.miff.co.uk/ | url-status= dead }}</ref> ಹಾಗೂ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ಆತಿಥ್ಯವನ್ನೂ ಸಹ ವಹಿಸಿದೆ. ''[[ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌]]'' ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ೧೮೨೧ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ''ದಿ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಗಾರ್ಡಿಯನ್'' ‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಈಗಲೂ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ೧೯೬೪ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="Kidd"/> ಇದರ ಸಹೋದರಿ ಪ್ರಕಟಣೆಯಾದ ''[[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಈವಿನಿಂಗ್‌ ನ್ಯೂಸ್]]'' ‌ UK ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸರಣ ಹೊಂದಿದ ಸಂಜೆ ಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಇದು ಉಚಿತವಾಗಿದ್ದರೂ, ಉಪನಗರದಲ್ಲಿ ಹಣ ಪಾವತಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಶಿರೋನಾಮೆ ಹಾಗಿದ್ದರೂ, ಪತ್ರಿಕೆಯು ಇಡೀ ದಿನವೂ ಲಭ್ಯ.<ref>{{cite news | url= https://www.theguardian.com/media/2007/aug/30/pressandpublishing.abcs1 | title= Paid-for sales of MEN slump | accessdate= 2008-10-06 | last= Sweney | first= Mark | date= 30 August 2007 | work= Guardian Unlimited | publisher= Guardian News and Media Limited}} </ref> [[ಮೆಟ್ರೊ]] ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು [[ಮೆಟ್ರೊಲಿಂಕ್]]‌ ನಿಲುಗಡೆಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತವಾಗಿ ಲಭ್ಯ. MEN ಗ್ರೂಪ್‌ ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಪ್ತಾಹಿಕ ಉಚಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | url= http://www.merrymedia.co.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=2881&Itemid=175 | title= M.E.N. Makes Changes To Metro Distribution | accessdate= 2008-10-06 | date= 9 March 2007 | work= Merry Media News | archive-date= 2007-10-22 | archive-url= https://web.archive.org/web/20071022154944/http://www.merrymedia.co.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=2881&Itemid=175 | url-status= dead }}<br />• {{cite web | url= http://www.manchesteronline.co.uk/newspapers/ | title= manchester local press | accessdate= 2007-11-06 | year= 2007 | work= ManchesterOnline | publisher= GMG Regional Digital }}</ref> ''[[ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಟೆಲಿಗ್ರ್ಯಾಫ್‌]]'' , ''[[ಡೇಯ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌]]'' , ''[[ಡೇಯ್ಲಿ ಮೇಯ್ಲ್‌]]'' , ''[[ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಮಿರರ್‌]]'' , ''[[ದಿ ಸನ್‌]]'' ಸೇರಿದಂತೆ, ಬಹಳಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಇಂದು ''[[ದಿ ಡೇಯ್ಲಿ ಸ್ಪೋರ್ಟ್]]'' ‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ತನ್ನ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ {{Formatnum:1500}} ಪತ್ರಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೂ, ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಮುಚ್ಚಲಾರಂಭಿಸಿ, ಇಂದು 'ಸೆಕೆಂಡ್ ಫ್ಲೀಟ್‌‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'‌ ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book | last= Waterhouse | first= Robert | title= The Other Fleet Street | publisher= First Edition Limited | year= 2004 | isbn= 1-84547-083-4}}</ref> ಇತರೆ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪತ್ರಕರ್ತರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡು ''ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಉತ್ತರದ ದೈನಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯು ೧೯೮೮ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿತು.<ref name="newpapers" /> [[ಯಾರ್ಕ್‌ಶೈರ್|ಯಾರ್ಕ್‌ಶೈರ್‌ಗಾಗಿ]] ''[[ಯಾರ್ಕ್‌ಶೈರ್ ಪೋಸ್ಟ್‌]]'' ಅಥವಾ [[ಈಶಾನ್ಯ]] ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಾಗಿ ''[[ದಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಇಕೊ]]'' ಧಾಟಿಯಲ್ಲೇ [[ವಾಯವ್ಯ]] ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗಾಗಿ ಅಪ್ಪಟ "ಸ್ಥಳೀಯ" ಸುದ್ದಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ''[[ನಾರ್ತ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಇನ್‌ಕ್ವೈರರ್‌]]'' ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಹೋಯಿತು.<ref name="newpapers">{{cite news | url= http://news.independent.co.uk/media/article341851.ece | title= New quality weekly for Manchester is a good idea on paper | accessdate= 2008-10-06 | last= Herbert | first= Ian | date= 30 January 2006 | work= The Independent | publisher= Independent News and Media Limited | archive-date= 2008-08-30 | archive-url= https://web.archive.org/web/20080830052407/http://news.independent.co.uk/media/article341851.ece | url-status= dead }}<br />• {{cite web | url= http://www.nw-enquirer.co.uk/the_enquirer_suspends_publication_.html | archiveurl= https://web.archive.org/web/20070226214918/http://www.nw-enquirer.co.uk/the_enquirer_suspends_publication_.html | title= The Enquirer suspends publication | accessdate= 2008-10-06 | archivedate= 2007-02-26 | last= Waterhouse | first= Robert | date= 20 September 2006 | work= The North West Enquirer | publisher= The North West Enquirer | url-status= dead }}</ref> ''YQ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌'' ಹಾಗೂ ''ಮೂವಿಂಗ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌'' ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಜೀವನಶೈಲಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.<ref>{{cite web | url= http://www.how-do.co.uk/north-west-media-features/special-features/what's-(not)-on?-20070322146 | title= What's (not) on? | accessdate= 2007-11-06 | last= Barnett | first= Mike | date= 22 March 2007 | work= How-Do | publisher= How-Do | archive-date= 2008-12-06 | archive-url= https://web.archive.org/web/20081206022037/http://www.how-do.co.uk/north-west-media-features/special-features/what's-(not)-on?-20070322146 | url-status= dead }}</ref> == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ದೂತಾವಾಸಗಳು == ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಹಲವು ಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ '[[ಅವಳೀಕರಣ]]' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು (ಅಥವಾ ಸ್ನೇಹ ಒಪ್ಪಂದಗಳು) ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>[http://www.manchester.gov.uk/info/200033/councillors_democracy_and_elections/2754/deputy_leader_of_the_council_councillor_val_stevens/4 ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್: ''ಕ್ವಶ್ಚನ್ಸ್ ಟು ದಿ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಲೀಡರ್ ಇನ್ 2007'' ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110926113021/http://www.manchester.gov.uk/info/200033/councillors_democracy_and_elections/2754/deputy_leader_of_the_council_councillor_val_stevens/4 |date=2011-09-26 }} ದಿನಾಂಕ ೮ ಜನವರಿ ೨೦೧೦ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.</ref><ref>ಅವಳೀಕರಣ ಒಪ್ಪಂದದ ಸಮಯ, ನಗರವು [[ಜರ್ಮನ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರಾಟಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌|ಜರ್ಮನ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರಾಟಿಕ್‌ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದು]], ಕಾರ್ಲ್‌-ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌-ಸ್ಟಾಡ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. </ref><ref name="Manchester">{{cite web|url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/s/1128076_twinning_link_with_la|title=Twinning link with LA|publisher=Manchester Evening News|accessdate=2009-07-28}}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, [[ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಭೆ|ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಭೆಯು]] ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನನಗರ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.britishcouncil.org/annual-report/index.htm|title=British Council Annual Report 2007–2008|accessdate=2009-05-01|publisher=[[British Council]]date = ೨೦೦೮-೦೫-೩೧|archive-date=2009-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20090430022853/http://www.britishcouncil.org/annual-report/index.htm|url-status=dead}}</ref> ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅವಳಿ ನಗರವಾಗದಿದ್ದರೂ, [[ಫಿನ್ಲೆಂಡ್]]‌ ದೇಶದ [[ಟ್ಯಾಂಪಿಯರ್]] ನಗರವು ''"ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್"'' ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ '''ಮ್ಯಾನ್ಸ್‌ (Manse)'' ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿ, ಭಾರತ ದೇಶದ ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ನಗರವು ಸಹ ಭರಾಟೆಯ ಜವಳಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ [[ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್|ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್‌ಗೆ]]‌ '''ಪೂರ್ವದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌'' ' ಎಂಬ ಉಪನಾಮವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite book|last=Engineer|first=Ashgar Ali|title=The Gujarat Carnage|publisher=Orient Longman|year=2003|page=196|isbn=81-250-2496-4}}</ref><ref name="jnnurm">{{cite web |url=http://www.egovamc.com/cdp/AMC_CDP.pdf|format=PDF|title=Profile of the City Ahmedabad |coauthors=Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission |year=2006 |work=Ahmedabad Municipal Corporation Ahmedabad, Urban Development Authority and CEPT University, Ahmedabad |publisher=Ahmedabad Municipal Corporation |accessdate=2008-07-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070219032557/http://www.egovamc.com/cdp/AMC_CDP.pdf|archivedate=2007-02-19}}</ref> {| class="wikitable" "text-align:left;font-size:100%;"| |- ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" ! | ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" height="17" width="120" | ದೇಶ ! style="background: #810001; color: #FFFFFF" ! | ! style="background: #810001; color: #FFFFFF" ! width="100" | ಸ್ಥಳ ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" ! | ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" ! width="130" | ಕೌಂಟಿ / ಜಿಲ್ಲೆ / ವಲಯ / ರಾಜ್ಯ ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" ! width="130" | ಮೂಲತಃ ಅವಳಿಯಾದದ್ದು ! style="background: #811541; color: #FFFFFF" ! width="40" | ದಿನಾಂಕ |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Nicaragua}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ನಿಕಾರಾಗುವಾ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ಬಿಲ್ವಿ]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Bandera Atlàntic Nord.png|25px]] |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಅಟ್ಲ್ಯಾಂಟಿಕೊ ನಾರ್ಟ್‌]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Germany}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! |ಜರ್ಮನಿ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Coat of arms of Chemnitz.svg|25px]] |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ಚೆಮ್ನಿಟ್ಜ್‌]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Flag of Saxony.svg|25px]] |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಸ್ಯಾಚ್ಸೆನ್‌]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ೧೯೮೩ |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Spain}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಸ್ಪೇನ್‌ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:COA Córdoba, Spain.svg|25px]] |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ಕಾರ್ಡೊಬಾ]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Bandera de Andalucia.svg|25px]] |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಆಂಡಾಲೂಸಿಯಾ]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Israel}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಇಸ್ರೇಲ್‌ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Rehovot COA.svg|25px]] |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ರೆಹೊವೊತ್‌]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಹಾಮೆರ್ಕಾಜ್‌]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Russia}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! |ರಷ್ಯಾ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg|25px]] |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Flag of Saint Petersburg Russia.svg|25px]] |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಸ್ಯಾಂಕ್ಟ್‌-ಪೀಟರ್ಬರ್ಗ್‌]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ವಿಭಾಗ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ೧೯೬೨ |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|China}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! |ಚೀನಾ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ವೂಹಾನ್‌]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[ಹೂಬೇ]]'' |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ೧೯೮೬ |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|Pakistan}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! ! | ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[ಪೈಸಲಾಬಾದ್‌]]''' ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಪಂಜಾಬ್‌ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ೧೯೯೭ |- ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | {{flagicon|USA}} |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! |ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Seal of Los Angeles, California.svg|25px]] |! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! |ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ಚಿತ್ರ:Flag of California.svg|25px]] |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! |ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರ |! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ೨೦೦೯ |} ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ|ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರ]] ಗುಂಪಿಗೆ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಹಿವಾಟು ಸಂಬಂಧಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಫಲವಾಗಿ, ೧೮೨೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ, ವಿಶ್ವದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಿಂದ, ಸುಮಾರು ೮೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರು ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಎರಡು ಶತಕಗಳಿಂದಲೂ(ಕನಿಷ್ಠ ಕಾನ್ಸಲ್‌ನ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ), UKಯ ಎರಡನೆಯ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾನ್ಸಲರ್‌ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಹಿವಾಟಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕಾಗದಪತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೆಲಸದ ಮೊತ್ತದಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖವನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಸರಿದೂಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಂಡನ್‌ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ನಗರವು UKಯಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಹಲವರು ಇದರ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite book |author= Fox, David |title= Manchester Consuls |year= 2007 |publisher=Carnegie Publishing |location= Lancaster |isbn= 978-1-85936-155-9 |pages=vii–ix}}<br />•{{cite web |title=Manchester Consular Association |url=http://www.mca.group.shef.ac.uk/ |publisher=Manchester Consular Association |accessdate=2007-09-15 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011181617/http://mca.group.shef.ac.uk/ |url-status=dead }}<br />•{{cite web|url=http://mca.group.shef.ac.uk/page2.html|title=List of Consulates, Consulate Generals and High Commissioners|publisher=MCA (subsidiary of Sheffield University)|accessdate=2007-01-05|archive-date=2007-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20070921024635/http://www.mca.group.shef.ac.uk/page2.html|url-status=dead}}</ref> {| |- | vaನlign="top" | * {{flagicon|Belgium}} ಬೆಲ್ಜಿಯಮ್‌ ದೂತಾವಾಸ <ref>{{cite web |title=British Foreign & Commonwealth Office|publisher=UK FCO |url= http://www.fco.gov.uk/resources/en/protocol/consular-offices-outside-london |accessdate=2010-04-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090813134347/http://www.fco.gov.uk/resources/en/protocol/consular-offices-outside-london|archivedate=2009-08-13}}</ref> * {{flagicon|Brazil}} ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Chile}} ಚಿಲಿ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|China}} ಚೀನಾ ಪ್ರಜಾ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Cyprus}} ಸೈಪ್ರಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Czech Republic}} ಜೆಕ್‌ ಗಣರಾಜ್ಯದ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Denmark}} ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌ ವಹಿವಾಟು ಆಯೋಗ * {{flagicon|Finland}} ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|France}} ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Iceland}} ಐಸ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Italy}} ಇಟಲಿ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Japan}} ಜಪಾನ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Latvia}} ಲಾಟ್ವಿಯಾ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Monaco}} ಮೊನಾಕೊ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Netherlands}} ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Norway}} ರಾಯಲ್‌ ನಾರ್ವೆಜಿಯನ್‌ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|India}} ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Pakistan}} ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Poland}} ಪೊಲೆಂಡ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Portugal}} ಪೋರ್ಚುಗಲ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Spain}} ಸ್ಪೇನ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Sweden}} ಸ್ವೀಡನ್‌ ಪ್ರಧಾನ ದೂತಾವಾಸ * {{flagicon|Switzerland}} ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್‌ ದೂತಾವಾಸ |} == ಆಕರಗಳು == {{reflist|colwidth=30em}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ == {| | valign = "top" style="font-size:90%" | * ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ** {{cite book | last = Hands| first = David | coauthors = Parker, Sarah | title = Manchester: A Guide to Recent Architecture | publisher = Ellipsis Arts | location = London | year= 2000 | isbn = 1-899858-77-6}} ** {{cite book | last = Hartwell | first = Clare | title = Manchester | series = Pevsner Architectural Guides | year= 2001 | publisher = Penguin Books | location = London | isbn = 0-14-071131-7}} ** {{cite book | last = Hartwell | first = Clare | coauthors = Hyde, Matthew, [[Nikolaus Pevsner|Pevsner, Nikolaus]] | series = The Buildings of England | title = Lancashire: Manchester and the South-East | year = ೨೦೦೪ | publisher = Yale University Press | location = New Haven & London | isbn = ೦-೩೦೦-೧೦೫೮೩-೫}} ** ** {{cite book | last = Parkinson-Bailey | first = John J. | title = Manchester: an Architectural History | year = 2000 | publisher = Manchester University Press | location = Manchester | isbn = 0-7190-5606-3}} ** {{cite book | last = Robinson | first = John Martin | title = The Architecture of Northern England | year = 1986 | publisher = Macmillan | location = London | isbn = 0-333-37396-0}} * ಸಾಮಾನ್ಯ ** {{cite book | last = Beesley | first = Ian | title = Victorian Manchester and Salford | publisher = Ryburn | location = Keele | year = 1988 | isbn = 1-85331-006-9}} ** {{cite book | last = Hylton | first = Stuart | title = A History of Manchester | publisher = Phillimore & Company | location = Chichester | year= 2003 | isbn = 1-86077-240-4}} ** {{cite book | last = Kidd | first = Alan J. | title = Manchester | series = Town and City Histories | publisher = Ryburn | location = Keele | year = 1993 | isbn = 1-85331-016-6}} ** {{cite book | title = The Mancunian Way | publisher = Clinamen Press | location = Manchester | year = 2002 | isbn = 1-903083-81-8 | author = <!-- not right --> Price, Jane; Stebbing, Ben (eds.)}} ** {{cite book | last = Redhead | first = Brian | title = Manchester: a Celebration | authorlink = Brian Redhead | publisher = André Deutsch | location = London | year = 1993 | isbn = 0-233-98816-5}} ** {{cite book | last = Schofield | first = Jonathan | title = The City Life Guide to Manchester | year = 2005 | publisher = City Life | location = Manchester | isbn = 0-9549042-2-2}} | valign = "top" style="font-size:೯೦%" | * ಸಂಸ್ಕೃತಿ ** {{cite book | last = Champion | first = Sarah | title = And God Created Manchester | year = 1990 | publisher = Wordsmith | location = Manchester | isbn = 1-873205-01-5}} ** {{cite book | last = Gatenby | first = Phill | title = Morrissey's Manchester: The Essential "Smiths" Tour | year = 2002 | location = Manchester | publisher = Empire Publications | isbn = 1-901746-28-3}} ** {{cite book | last = Haslam | first = Dave | title = Manchester, England | publisher = Fourth Estate | location = New York | year = 2000 | isbn = 1-84115-146-7}} ** {{cite book | last = Lee | first = C. P. | title = Shake, Rattle and Rain: popular music making in Manchester 1955–1995 | year = 2002 | publisher = Hardinge Simpole | location = Ottery St Mary | isbn = 1-84382-049-8}} ** {{cite book | last = Lee | first = C. P. | title = Like the Night (Revisited): Bob Dylan and the Road to the Manchester Free Trade Hall | publisher = Helter Skelter Publishing | location = London | year = 2004 | isbn = 1-900924-33-1}} ** {{cite book | title = The Haçienda Must Be Built | year = 1992 | publisher = [[International Music Publications]] | location = Woodford Green | isbn = ೦-೮೬೩೫೯-೮೫೭-೯ | author = <!-- not right --> Savage, John (editor)}} * ಕ್ರೀಡೆ ** * ಕ್ರೀಡೆ ** {{cite book |last=James |first=Gary |title=Manchester: a football history |publisher=James Ward |location=Halifax |year=2008 |isbn=978-0-9558127-0-5}} ** {{cite book |last=Inglis |first=Simon |title=Played In Manchester |publisher=Played In Britain |year=2004 |isbn=978-1-8735927-8-6}} |} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Spoken Wikipedia-2|2008-02-03|Manchester (Part 1).ogg|Manchester (Part 2).ogg}} {{sisterlinks|Manchester}} * [http://www.manchester.gov.uk/ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್] * {{wikivoyage|Manchester}} * [http://www.visitmanchester.com/ ಅಫಿಸಿಯಲ್ ಟೂರಿಸ್ಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್] * [http://www.gos.gov.uk/facts/factgonw/manchester/?a=42496 ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ ಫೈಲ್: ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090809064450/http://www.gos.gov.uk/facts/factgonw/manchester/?a=42496 |date=2009-08-09 }} * [http://manchesterhistory.net/manchester/ManMenu.html ಆವರ್‌ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌] {{Clear}} == ಸಂಬಂಧಿತ ಮಾಹಿತಿ == {{UK cities}} {{LargestUKCities}} {{Commonwealth Games Host Cities}} [[ವರ್ಗ:ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್‌]] [[ವರ್ಗ:ಮೊದಲ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ವಸಾಹತುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:79 ಸಂಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿದ ಅವಳಿ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವಾಯವ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ನಗರಗಳು‌]] [[ವರ್ಗ:ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಉಚ್ಚಾರಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಲೇಖನಗಳು (UK ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌)]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಾನಗರದ ನಗರವಿಭಾಗಗಳು]] hn79jx8cl2yqhzqbi2i9rohd05i3sew 0 23542 1258709 1163831 2024-11-20T05:38:32Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258709 wikitext text/x-wiki {{distinguish|topography}} {{punctuation marks}} '''ಮುದ್ರಣಕಲೆ''' ಯು [[ಅಚ್ಚುಗಳನ್ನು ಜೊಡಿಸುವ]], [[ಅಚ್ಚುಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಿಸುವ]], ಮತ್ತು ಅಚ್ಚುಗಳ [[ಗ್ಲೈಫ್‌]]ಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುವ ಒಂದು ಕಲೆ ಮತ್ತು ತಂತ್ರ. ಅಚ್ಚುಗಳ ಗ್ಲೈಫ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ [[ರೇಖಾಚಿತ್ರ]] ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಿ ತಿದ್ದುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಚ್ಚುಗಳ ಜೊಡಣೆಯು [[ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳ]] ಆಯ್ಕೆ, [[ಪಾಯಿಂಟ್‌ನ ಗಾತ್ರ]], [[ಪಂಕ್ತಿಯ ಉದ್ದ]], [[ಲೀಡಿಂಗ್‌]] (ಪಂಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಂತರಿಸುವುದು), ಅಕ್ಷರಗಳ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಅಂತರಗಳ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ( [[ಟ್ರ್ಯಾಕಿಂಗ್]] ), ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರಗಳ ಜೋಡಿಗಳ ನಡುವೆ ಅಂತರಗಳ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ([[ಕೆರ್ನಿಂಗ್‌]])<ref name="ReferenceA">ಪಿಪೆಸ್,ಅಲನ್. ''Production For Graphic Designers 2nd Edition, Page 40'' : [[ಪ್ರೆಂಟಿಸ್ ಹಾಲ್]] Inc 1997</ref> ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA"/> ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು [[ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವವರು]], ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಜೊಡಿಸುವವರು, ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರು, [[ಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು]], [[ಕಲಾ ನಿರ್ದೇಶಕರು]], ಹಾಸ್ಯ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಕಲೆಗಾರರು, ಗೀಚುಬರಹ ಕಲೆಗಾರರು, ಮತ್ತು ಗುಮಾಸ್ತಕೆಲಸಗಾರರಿಂದ ಕಾರ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ತರಲಾಗಿದೆ. [[ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಾಲದ]]ವರೆಗೂ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ಒಂದು ವಿಶೇಷ ವೃತ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಡಿಜಿಟೈಜೇಷನ್‌ ದೃಷ್ಟಿ ವಿನ್ಯಾಸಕರ ಮತ್ತು ಲೇಖನ ಬಳಕೆದಾರರ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. == ಶಬ್ದ ನಿಷ್ಪತ್ತಿ == ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು [[ಗ್ರೀಕ್]] ಪದಗಳು {{Polytonic|[[wikt:τύπος|τύπος]]}} ''ಟೈಪೊಸ್'' "ಗುರುತು, ಚಿತ್ರ" ಮತ್ತು {{Polytonic|[[wikt:γράφω|γράφω]]}}''ಗ್ರಾಫೊ'' "ನಾನು ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ" ಯಿಂದ ಬಂದಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == {{Main|History of Western typography|History of typography in East Asia|Movable type}} ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು [[ಆದಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] [[ಮುದ್ರಿಕೆ]]ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು [[ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು]] ಮಾಡಲು ಉಪಯೊಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮೊದಲ [[ರಂದ್ರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಡೈ]]ಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೂಲವನ್ನು ಶೋಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಅದು ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮರುಪಯೋಗದಿಂದ ಒಂದು ಪೂರ್ಣ ಮೂಲಗ್ರಂಥ ನಿರ್ಮಾಣ,ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ [[ಫೈಸ್‌ಟೊಸ್ ಡಿಸ್ಕ್]], ಗ್ರೀಸ್‌ನ, 0}ಕ್ರೇಟ್ನಿಂದ, ಒಂದು ನಿಗೂಢ [[ಮಿನೋನ್]]ಎಂಬ ಮುದ್ರಣ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂತು. ಇದನ್ನು 1850 ಮತ್ತು 1600 BCರ ನಡುವೆ ಮುದ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Brekle 1997, 60f.">{{harvnb|Brekle|1997|pp=60f.}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The Phaistos disk|first=Benjamin|last=Schwartz|journal=[[Journal of Near Eastern Studies]]|volume=18|issue=2|date=1959|pages=105–112 (107)}}</ref><ref>{{Cite book|title=[[Guns, Germs, and Steel|Guns, Germs and Steel: The Fates of Human Society]]|first=Jared|last=Diamond|authorlink=Jared Diamond|chapter=13: Necessity's Mother: The evolution of technology|isbn=0-393-03891-2}}</ref> [[ರೋಮನ್ ಸೀಸದ ಕೊಳವಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಲಿಪಿಗ]]ಳು ಚಲಿಸಲಾಗುವ ಮುದ್ರಣ ಅಚ್ಚುಗಳಿಂದ<ref>ಲಾನ್ಸಿಯನಿ 1881, p. 416, {{harvnb|Pace|1986|p=78}}; {{harvnb|Hodge|1992|pp=310f.}}</ref> ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ಜರ್ಮನ್ ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರು [[ಹೆರ್‌ಬರ್ಟ್ ಬ್ರೆಕ್ಲೆ]] ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{harvnb|Brekle|2010|p=19}}</ref> ಮುದ್ರಣ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ ಮಟ್ಟವನ್ನು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್ನ್]] 1119ರ [[ಪ್ರೂಫೆನಿಂಗ್ ಅಬ್ಬೇ ಲಿಪಿ]]ಯಂತಹ [[ಮಧ್ಯಯುಗದ]] ಅಚ್ಚು ಕೃತಿಗಳು ಪೂರ್ತಿಮಾಡಿತು. ಫೈಸ್‌ಟೋಸ್ ಡಿಸ್ಕ್‌ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಉಪಯೊಗಿಸಿದ ತಂತ್ರದಿಂದ ಇದನ್ನೂ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Brekle 2005, 22–25">{{harvnb|Brekle|2005|pp=22–25}}; {{harvnb|Brekle|1997|pp=62f.}}; {{harvnb|Lehmann-Haupt|1940|pp=96f.}}; {{harvnb|Hupp|1906|pp=185f. (+ fig.)}}</ref> ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ಇಟಲಿಯ ನಗರವಾದ [[ಸಿವಿಡೇಲ್‌ನಲ್ಲಿ]], ca. 1200 ಕಾಲದ ಒಂದು [[ವೆನೆಶಿಯದ]] ಬೆಳ್ಳಿಯ ರೀಟೇಬಲ್ (ಕಪಾಟು) ಇದೆ. ಅದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಕ್ಷರಗಳ ರಂಧ್ರಗಳಿಂದ ಮುದ್ರಣಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{harvnb|Lipinsky|1986|pp=78–80}}; {{harvnb|Koch|1994|p=213}}</ref> ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮುದ್ರಣ ತಂತ್ರವನ್ನು 10ನೇ ಮತ್ತು 12ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಬೈಝಾನ್‌ಟೈನ್]] [[ಸ್ಟೌರೊಥೆಕ]] ಮತ್ತು [[ಲಿಪ್‌ಸನೊಥೆಕದಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬಹುದು.<ref>{{harvnb|Lipinsky|1986|p=78}}; {{harvnb|Koch|1994|p=213}}</ref> ಏಕ ಅಕ್ಷರಗಳ ಹೆಂಚುಗಳನ್ನು ಬೇಕಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಿ ಪದಗಳ ರಚನೆಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿಯು ಮಧ್ಯಾಂತರ ಉತ್ತರ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರಾಗಿ ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಹರಡಿತ್ತು.<ref>{{harvnb|Brekle|1997|pp=61f.}}; {{harvnb|Lehmann-Haupt|1940|p=97}}</ref> ಯಾಂತ್ರಿಕ [[ಮುದ್ರಣಾಲಯದ]] ಜೊತೆಗೆ, ಆಧುನಿಕ ಚಲಿಸಲಾಗುವ ಅಚ್ಚುಗಳನ್ನು, 15ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿನ ಜೆರ್ಮನ್ ಅಕ್ಕಸಾಲಿಗನಾದ [[ಜೊಹನ್ನೆಸ್ ಗುಟೆನ್ಬೆರ್ಗ್]] ಕಂಡುಹಿಡಿದರು.<ref>{{harvnb|McLuhan|1962}}; {{harvnb|Eisenstein|1980}}; {{harvnb|Febvre|Martin|1997}}; {{harvnb|Man|2002}}</ref> [[ಸೀಸ]] ಆಧಾರಿತ [[ಲೋಹಮಿಶ್ರ]]ದ ಅವನ ಅಚ್ಚುಗಳು ಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿವೆಯೆಂದರೆ, ಆ ಲೋಹಮಿಶ್ರಣವು ಇವತ್ತಿಗೂ ಉಪಯೋಗದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="EB: Printing">[[ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯ ಬ್ರಿಟನ್ನಿಕ]] 2006: "ಪ್ರಿಂಟಿಂಗ್", ರಿಟ್ರಿವ್ಡ್ ನವೆಂಬರ್ 27, 2006</ref> ಅಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣಮಾಡಲು ಹೇರಳವಾಗಿ ಬೇಕಾಗುವ ಎರಕ ಹೊಯ್ಯವುದರ ಮತ್ತು ಅಗ್ಗವಾದ [[ಅಕ್ಷರ ರಂಧ್ರಗಳ]]ಪ್ರತಿಗಳ ಜೋಡಣೆಯ ವಿಶೇಷ ತಂತ್ರವನ್ನು ಗುಟೆನ್‌ಬರ್ಗ್ ತಯಾರಿಸಿದನು; ಈ ತಾಂತ್ರಿಕ ಭೋಧನೆಯು, ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ತಕ್ಷಣವೇ ಆರಂಭವಾದ [[ಮುದ್ರಣ ಚಳುವಳಿಯ]] ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. [[ಚಲಿಸಲಾಗುವ ಅಚ್ಚು]]ಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. [[ಗೊರ್‌ಯೊ ರಾಜವಂಶ]]ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಲೋಹದ ಅಚ್ಚನ್ನು ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1230ರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. ಹೀಗಿದ್ದರು,ಎರೆಡುಕೈಗಳ ಮುದ್ರಣ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು, ವಿರಳವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಊಪಯೊಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು [[ಪಾಶ್ಚ್ಯಾತ್ಯ ಸೀಸ ಅಚ್ಚು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣಾಲಯದ ಪರಿಚಯದ]]ನಂತರ ತೊರೆದುಬಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="Ch'on Hye-bong 1993, 12">ಚ್'ಆನ್ ಹ್ಯೆ-ಬೊಂಗ್ 1993, ಪಿ. 19</ref> == ಆಸ್ಪದ == ವರ್ತಮಾನ ಉಪಯೋಗದಲ್ಲಿ, ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನವು ತುಂಬಾ ವಿಶಾಲವಾಗಿದೆ ಇದು ಅಕ್ಷರ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಉಪಯೋಗಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ: * [[ಅಚ್ಚುಮೋಳೆಜೋಡನೆ]] [[ಮತ್ತು ಅಚ್ಚು ವಿನ್ಯಾಸ]] * [[ಕೈಬರಹ]] ಮತ್ತು [[ಸುಂದರ ಲಿಪಿ]] * [[ಗೀಚುಬರಹ]] * ಕೆತ್ತನೆ ಲಿಪಿ ಮತ್ತು [[ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶಾಸ್ತ್ರ]] ಪದ್ಧತಿಯನುಸರಿಸಿ ಅಕ್ಷರಗಳ ತಯಾರಿಕೆ * ಪ್ರಕಟಣ ಪತ್ರಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಭಾರಿಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಗಳ ತಯಾರಿಕೆ, ಉದಾಹರೆಣೆಗೆ [[ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಪಲಕೆಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಬಿತ್ತಿಪತ್ ಪಲಕೆಗಳು]] * ವ್ಯವಹಾರ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಿವೃಧಿ * [[ಜಾಹೀರಾತು]] * [[ಪದಚಿನ್ಹೆಗಳು ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಶೀಘ್ರಲಿಪಿಯ ಚಿನ್ಹೆಗಳು (ಲೋಗೋಟೈಪ್ಸ್‌)]] * [[ಉಡುಪು (ಬಟ್ಟೆ)]] * ನಕ್ಷೆಯ ಮೇಲೆ [[ಮಾಹಿತಿ ಚೀಟಿಗಳು]] * [[ವಾಹನ ಸಲಕರಣೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಚಲನೆಯ ಚಿತ್ರಗಳ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]]ಮತ್ತು [[ದೂರದರ್ಶನ]]ದಲ್ಲಿ ಚಲನಾ ಮುದ್ರಣಕಲೆ * [[ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ವಿನ್ಯಾಸ]]ದ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿ,ಗೃಹಸಲಕರಣೆಗಳ, [[ಪೆನ್‌ಗ]]ಳ ಮತ್ತು [[ಕೈಗಡಿಯಾರ]]ಗಳಮೆಲಿನ ಅಚ್ಚು, ಉದಾಹರೆಣೆಗೆ * ಅಧುನಿಕ ಕವಿತ್ವದ ಅಂಗವಾಗಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[E. E. ಕಮ್ಮಿಂಗ್ಸ್]] ಕವಿತಯನ್ನು ನೋಡಿ) ಡಿಜಿಟೈಜೇಶನ್ ಯುಗದಿಂದ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಸಲಕರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ವೆಬ್ ಪೇಜ್‌]]ಗಳು [[ಎಲ್‌ಸಿಡಿ]] [[ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್]] ಸ್ಕ್ರೀನ್ಗಳು ಮತ್ತು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಆಡುವ [[ವೀಡಿಯೋ ಆಟ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಅಚ್ಚಿನ [[ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವ]]ವು ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರನ್ನು "ಎಲ್ಲೆಡೆ ಅಚ್ಚು" ಎಂಬ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸುವಂತೆಮಾಡಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ನಾಲ್ಕು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ: [[ಪುನರಾವೃತ್ತಿ]], [[ವಿರುದ್ಧತೆ]], [[ಸಾನ್ನಿಧ್ಯತೆ]] ಮತ್ತು [[ಸಮರೇಖಕತೆ]]. == ಪಠ್ಯ ಮುದ್ರಣಕಲೆ == [[ಚಿತ್ರ:A Specimen by William Caslon.jpg|thumb|left|ವಿಲ್ಲಿಯಮ್ ಕಾಸ್ಲೊನ್ ಅವರಿಂದ ರೊಮನ್ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳು]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಓದಲಾಗುವಂತೆ, ಸಮಂಜಸವಾಗುವಂತೆ, ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಅನುಕರಣೆಯಾಗುವಂತೆ ಬರಹವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಓದುವವರಿಗೆ ಇವುಗಳ ಅರಿವಾಗದಂತೆ ಅಗೋಚರವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅಚ್ಚು ವಸ್ತುಗಳ ಹಂಚುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕತ್ವವನ್ನು, ಅತೀ ಕಡಿಮೆ ಚಿತ್ತಭ್ರಂಶ, ಮತ್ತು ವ್ಯತಿಕ್ರಮದೊಡನೆ ಸಾದರಪಡಿಸುವುದೇ ಅದರ ಗುರಿ. ಪಠ್ಯ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವು ಅಚ್ಚು ಮೊಳೆ(ಗಳ) ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ-[[ಗದ್ಯ]] [[ಕಲ್ಪನಾ ಕಥೆ,]] [[ಇತರ ಕಥೆಗಳು,]] ವ್ಯಾಸಂಗ, ಧಾರ್ಮಿಕ, ವೈಜ್ಙಾನಿಕ, ಸಂಪಾದಕೀಯ ಅಗ್ರಲೇಖ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಬರಹಗಳು ವಿವಿಧ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸರಿಯಾದ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬರಹಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲಾವಧಿಗಳ ನಡುವೆ ಗಣನೀಯವಾದ ಒಂದರಮೇಲೊಂದು ಮುಚ್ಚಿರುವಿಕೆಯಿಂದ,ಜೊತೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವಿಕೆಯ ಉದ್ದನೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ''ಬೇದದ'' ಯೋಜನೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅಡಿಗಡಿಗೆ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಆಧುನಿಕ ವಿನ್ಯಾಸದ ನಿಪುಣತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವಂತ ಗುಣ ಬಲದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಸೆರಿಫ್]]ಡ್ "ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ರೊಮನ್ಸ್‌" ಅಥವಾ "ಬುಕ್ ರೊಮನ್ಸ್"ಗಳ ಸ್ಥಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತಿವೆ, ಇವು [[ನಿಕೋಲ್ಸ್ ಜೆನ್ಸೊನ್]], [[ಫ್ರಾನ್‌ಸೆಸ್ಕೊ ಗ್ರಿಫೊ]] (ಆಲ್‌ಡೈನ್ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳಿಗೆ ಮಾದರಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ ಒಬ್ಬ ಮೊಳೆರಂಧ್ರಕಾರ), ಮತ್ತು [[ಕ್ಲೌಡ್ ಗರಮೌಂಡ್]] ರವರ ಪಾರಂಪರಿಕ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಶೇಷತೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯ ಕಾರಣ, ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾರಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಚೊಕ್ಕವಾದ, ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಜೊಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸೆರಿಫೆಡ್ ಪಠ್ಯ ಅಚ್ಚುಮೊಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಹಾಳೆಯ ಉಪಯೋಗ, ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮತ್ತು ಅನುಕೂಲ ವಾಚನವನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂತ ಈ ಪಠ್ಯ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ವಿನ್ಯಾಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಸಾನ್ಸ್ ಸೆರಿಫ್ ಅಚ್ಚನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪರಿಚಯಾತ್ಮಕ ವಾಕ್ಯವೃಂದಕ್ಕೆ, ಸಂಭವನೀಯ ಅಚ್ಚು ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಲೇಖನಗಳಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಿರೋಬರಹಕ್ಕೆ [[ಸಾನ್ಸ್‌-ಸೆರಿಫ್]] ಅಚ್ಚುಗಳು ಮತ್ತು ಉನ್ನತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸೆರೊಫ್‌ಡ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಲೇಖನದ ಪಠ್ಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೊಡಿಸುವುದೇ ಈಗಿನ ಫ್ಯಾಷನ್. ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನು [[ಆರ್ಥೊಗ್ರಾಫಿ,]]ಮತ್ತು [[ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ]], ಪದ ರಚನೆಗಳು, ಪದಗಳ ಪುನರಾವರ್ತನೆಗಳು, [[ಶಬ್ದರೂಪಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ]], ಧ್ವನಿಯ ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಭಾಷಾವಾರು [[ನಿಯಮಗಳ]] ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಪಾರಂಪರಿಕೆ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಫ್ರೆಂಚ್]] ಭಾಷೆಯ ಒಂದು ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, [[ಕೋಲನ್]] (:) [[ಅಥವಾ ಸೆಮಿಕೋಲನ್]] (;) ಮುಂದೆ ವಿರಾಮವಿಲ್ಲದ ಅಂತರವನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಈ ಪದ್ಧತಿಯಿಲ್ಲ. === ಬಣ್ಣ === ಮುದ್ರಣಕಲೆಯಲ್ಲಿ ''ಬಣ್ಣ'' ವು ಹಾಳೆಯ ಮೇಲಿನ ಮಸಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಂದ್ರತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು [[ಹೆಚ್ಚಾಗಿ]] ಅಚ್ಚಿನ ಮುಖ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಇದಲ್ಲದೆ ಪದದ ಅಂತರ ಮತ್ತು ಅಂಚು ಗೆರೆಗಳ ಆಳದಿಂದಲೂ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book|last=Eckersley|first=Richard|title=Glossary of Typesetting Terms|publisher=University of Chicago Press|year=1994|series=Chicago guides to writing, editing and publishing|page=22|chapter=Color|isbn=9780226183718|oclc=316234150|quote=A page is said to have good color if forms an even mass of gray. Squint at the page, and you will see this.}}</ref> ಪಠ್ಯದ ಲೀಔಟ್‌, ಧ್ವನಿ ಅಥವಾ ಜೊಡಿಸಿರುವ ಬರಹದ ಬಣ್ಣ, ಮತ್ತು ಹಾಳೆಯ [[ಖಾಲಿ ಜಾಗ]]ದೊಂದಿಗಿನ ಅಚ್ಚುಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಇತರ ಗ್ರಾಫಿಕ್ ಅಂಶಗಳು ಎಲ್ಲವು ಸೇರಿ ವಿಷಯದ ಅಂಶಕ್ಕೆ "ಭಾವನೆ" ಅಥವಾ "ಪ್ರತಿಧ್ವನಿ"ಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರು [[ಮುದ್ರಣ]]ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಳೆಯ ಆಯ್ಕೆ ಮುದ್ರಣ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ಬೈಂಡಿಂಗ್ ಅಂಚುರೇಖೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. == ವಾಚನೀಯತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟತೆ == ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಾರರ ಪ್ರಧಾನ ಆದ್ಯತೆಯಾದ '''ಲೇಖನ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ''' ನ್ನು, ನಿಶ್ಚಿತಮಾಡಲು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಕ್ಷರ ಅಥವಾ ಗ್ಲೈಫ್‌ ಎಲ್ಲಾ ಅಕ್ಷರಗಳಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಿನ್ನವಾಗಿರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಪಷ್ಟ ವಿನ್ಯಾಸದ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರಗಳ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರ ಲೇಖನ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ಚಿಂತೆಯು ಕೂಡ ಒಂದು ಕಾರಣ. ಹೆಸರು ವಾಸಿಯಾದ ವಿನ್ಯಾಸದ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ, [[ಬ್ರಶ್ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್]] (ಲಿಪಿ), ಇದರಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾದ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ ಇದರಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿಓದಬಹುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪಠ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಿಂದ ಹೊರಗೆ ನೋಡಿದರೆ. '''ವಾಚನೀಯತೆ''' ಯು ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರ ಅಥವಾ ಮಾಹಿತಿ ವಿನ್ಯಾಸಕರ ಪ್ರಧಾನ ಆಧ್ಯತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಪಠ್ಯವಸ್ತುವಿನ ಅರ್ಥವನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಸುವ ಪೂರ್ತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಉದ್ದೇಶದ ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಕ್ಷರದ ನಡುವೆ, ಪದಗಳ ನಡುವೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾಲಿನ ನಡುವೆ ಅಂತರಗಳಿದ್ದು, ಇದರೊಡನೆ ಸರಿಯಾದ ಸಾಲಿನ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಅದರ ಸ್ಥಾನ,ಜಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಸಂಪಾದಕರ "ಚಂಕಿಂಗ್" ಮತ್ತು ತಲೆಬಹರಗಳ, ಪಠ್ಯ ವಾಸ್ತುಕಲೆಯ ಆಯ್ಕೆ, ಫೊಲಿಯೊಸ್‌, ಮತ್ತು ರೆಫೆರೆನ್ಸ್ ಲಿಂಕ್‌ಗಳು, ಒಬ್ಬ ವಾಚನಕಾರ ವಿಷಯವನ್ನು ಸರಳವಾಗಿ ಅರ್ಥ್ಯೈಸಲು ಸಹಕರಿಸುವಂತಿರಬೇಕು. [[ಚಿತ್ರ:Oscar wilde english renaissance of art 2.png|thumb|ಟೈಪ್‌ಸೆಟ್ ಪಠ್ಯವು ಐವೊವನ್ ಓಲ್ಡ್ ಸ್ಟೈಲ್ ರೊಮನ್ ,ಇಟಾಲಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿದ್ದು, ಇವುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಸಾಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 10 ಪದಗಳಂತೆ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳ ಗಾತ್ರವು 14 ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್ 1.4 x ಲೀಡಿಂಗ್ ಮೇಲೆ, 0.2 ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್ ಎಕ್ಟ್ರಾ ಟ್ರಾಕಿಂಗ್‌ದೊಂದಿಗೆ.ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್ ದಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ರೆನೈಸ್ಸನ್ಸ್ ಆಪ್ ಆರ್ಟ್ ಕ ದಿಂದ ಆಯ್ದು ತೆಗೆದ ಪ್ರಬಂಧ.1882.]] ಈ ಎರಡು ವಿಚಾರಗಳ ನಡುವಿನ ಸ್ಷಷ್ಟವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು [[ವಾಲ್ಟರ್ ಟ್ರೇಸೀ]] ತನ್ನ ''ಲೆಟ್ಟರ್ಸ್ ಆಫ್ ಕ್ರೇಡಿಟ್'' ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ .... "ಟು ಆಸ್ಪೆಕ್ಟ್ಸ್ ಆಪ್ ಎ ಟೈಪ್ " ...ಫಲೋತ್ಪಾದನಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ. "ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ"ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರ್ಥ "ವಾಚನೀಯತೆ"ಯಾದ ಕಾರಣ, ಕೆಲವು ಜನರು - ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ಮುದ್ರಣಕಲೆಯಲ್ಲ ತೊಡಗಿದ್ದವರೂ ಸಹ - ಅಚ್ಚುಗಳ ಫಲೋತ್ಪಾದನದ ಯಾವುದೇ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ "ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ" ಎಂಬ ಶಬ್ದದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಕು ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದಾರೆ. '''ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ''' ಮತ್ತು '''ವಾಚನೀಯತೆ''' ಅಚ್ಚಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎರಡು ವಿಚಾರಗಳಾದರೂ ಇವೆರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದವು. ಸರಿಯಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಲ್ಲಿ..... ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ಅಚ್ಚಿನ ಗುಣ ಲಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮಾತ್ರ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ಚೆನ್ನಾಗಿ, ವರ್ಣನೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. . ...ಮುದ್ರಣಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಲೇಖನ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ರಚಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ...ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುವ ಮತ್ತು ಗುರುತಿಸಲಾಗುವ ಎಂಬ ಗುಣಗಳ ಅರ್ಥ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ - ಇದರಿಂದ ನಾವು ವಿವರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಪುರಾತನ ಇಟ್ಯಾಲಿಕ್ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ '''h ''' ಅಕ್ಷರದ ಕೆಳಭಾಗವು ಚಿಕ್ಕ ಅಳತೆಯ ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದರ ಒಳ ತಿರುಗಿದ ಕಾಲುಗಳಿಂದ ಅದು'''b''' ಅಕ್ಷರದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ; ಅಥವಾ ಸಂಖ್ಯೆ''' 3''' ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ ಜಾಹಿರಾತಿನಲ್ಲಿ 8 ರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. …ಪ್ರಕಟಣ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಒಂದು ಗಂಭೀರವಾದ ವಿಷಯವೇ ಅಲ್ಲ; 8ನೇ ಪಾಯಿಂಟ್ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗದ ಅಕ್ಷರವು 24ನೇ ಪಾಯಿಂಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.<ref>ಟ್ರೇಸಿ 1986.30-31</ref> ಈ ಮೇಲ್ಕಂಡದ್ದು ಅನುಕೂಲವಾದ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಓದುವ ಅಂತರದಲ್ಲಿ 20/20 ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜನರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆಯೆಂದು ಗಮನಿಸಬೇಕು. [[ದೃಷ್ಟಿಯ ತೀಕ್ಷಣತೆಯ]] ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಲು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಕಣ್ಣಿನ ತಜ್ಙರ ಸಾದೃಶ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯು ಮತ್ತು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸ್ಚತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ವಿಚಾರದ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ. ಮುದ್ರಣಕಲೆಯಲ್ಲಿ .... ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ಅಥವಾ ವಾರಪತ್ರಿಕೆ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಪುಸ್ತಕದ ಹಾಳೆಗಳನ್ನು, ಕಷ್ಟವಿಲ್ಲದೆ ಅಥವಾ ಆಯಾಸವಿಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬಹಳ ನಿಮಿಷಗಳ ಕಾಲ ಓದಲುಸಾದ್ಯವಾದರೆ, ಆಗ ನಾವು ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಚನೀಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಈ ಪದವು ದೃಷ್ಟಿಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ಗುಣವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ - ವಿಶಾಲವಾದ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಅಂಶ, ಆದರೆ ಇದರ ವಿರೋಧಾಭಾಸವೇನೆಂದರೆ, ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ವಿಮಾನ ಸಂಚಾರದ ವಾಹನ ಹೋಗು ಬರುವ ಸೂಚಿ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಓದುಗಾರ ಧೀರ್ಘ ಸಮಯ ಓದದೆ ಒಂದು ವಿಷಯದ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಹುಡುಕುತ್ತಾನೆ ಕಾರಣ ಇದು ಅಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ. ದೃಷ್ಟಿ ಪರಿಣಾಮದ ಎರಡು ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಪಠ್ಯದ ಜೋಡಣೆಗೆ ಸಾನ್ಸ್‌-ಸೆರಿಫ್ ಅಚ್ಚುಗಳ ಅನುಕೂಲತೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಪರಿಚಿತವಾದ ವಾದವು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಒಂದು ಸಾನ್ಸ್-ಸೆರಿಫ್ ಮುಖದದಲ್ಲಿನ ಅಕ್ಷರಗಳು ಸ್ಚತಂತ್ರವಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಖ್ಯಾತ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಜೊಡಿಸಲು ಯಾರೂ ಯೋಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಕಾರಣ ಅದರ ವಾಚನೀಯತೆ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="ಟ್ರೇಸಿ 1986.31">ಟ್ರೇಸಿ 1986.31</ref> ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ’ಎಂದರೆ ಗ್ರಹಿಸುವುದು’ ಮತ್ತು ವಾಚನೀಯತೆ ’ಎಂದರೆ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು’.<ref name="ಟ್ರೇಸಿ 1986.31"/> ಎರಡರಲ್ಲೂ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸುವುದೇ ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. "ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರಬೇಕು. ಅಂದರೆ, ಅದನ್ನು ಶ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ಓದಲಾಗಬೇಕು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯೆಂದರೆ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಯ ಗಾತ್ರ ಮಾತ್ರ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ, ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯು ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಕುರಿತಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳು ಮೂಲ ಅಕ್ಷರಗಳಂತ್ತಿದ್ದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಆದರೆ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೂಲರೂಪವನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿಸಿದರೆ, ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಿದರೆ, ಅಂದಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಅಥವಾ ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದರೆ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ, ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಕೂಡಿಸದಿದ್ದರೆ ಮತ್ತು ಜೊಡಿಸದಿದ್ದರೆ, ಓದಲಾಗದಿರಬಹುದು. ಹೀಗೆ, ಕಡಿಮೆ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯಿರುವ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ವಿನ್ಯಾಸದಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ವಾಚನಿಯತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು.<ref>ಕ್ರೈಗ್, J. ಅಂಡ್ ಸ್ಕಾಲ, IK. ''{Designing with Type, the Essential Guide to Typography. 5th ed{/1}'' . ಪಿ63. ವಾಟ್‌ಸೊನ್ ಗುಪ್ಟಿಲ್. 2006.</ref> ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ವಾಚನೀಯತೆಯ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ, ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳ ಅಳತೆ ಮತ್ತು ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ಸಂಗತಿಗಳ ವಿಶಾಲ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, <font style="font-family:serif">[[ಸೆರಿಫ್]] </font>ವಿರುದ್ಧ [[ಸಾನ್ಸ್‌-ಸೆರಿಫ್]] ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ, ''[[ಇಟ್ಯಾಲಿಕ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಯ]] '' ವಿರುದ್ಧ [[ರೊಮನ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ]], [[ಸಾಲಿನ ಉದ್ದ]], [[ಸಾಲಿನ ನಡುವಿನ ಅಂತರ]], ಬಣ್ಣ ವಿರುದ್ಧತೆ, ಬಲಕೈ ತುದಿಯ ವಿನ್ಯಾಸ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಸಮರ್ಥತೆ]], ನೇರವಾದ ಬಲಗೈತುದಿ)ವಿರುದ್ಧ ಎಡಗೈ,ಹೋಲಿಸುತ್ತಾ ಪಠ್ಯವು ವಿಭಜಿಸುವ ಚಿನ್ಹೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆಯೇ ಎಂದು ನೋಡಬೇಕು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಿಂದ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಸಭೆ ಮತ್ತು ಒಪ್ಪಂದ ನಡೆದರೂ, ಇತರರು ಹಲವುಬಾರಿ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಘರ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇದುವರೆಗೂ ಯಾರೂ, ಅಲೆಕ್ಸ್ ಪೂಲ್ ಪ್ರಕಾರ ಯಾವ ಫಾಂಟ್‌ಗೆ ಸೆರಿಫ್ಡ್ ಅಥವಾ ಸಾನ್ಸ್ ಸೆರಿಫ್ಡ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳೂ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆಯೆಂದು ನಿರ್ಧಾರಾತ್ಮಕ ಉತ್ತರವನ್ನು ಒದಗಿಸಿಲ್ಲ.<ref>{{Cite web |url=http://www.alexpoole.info/academic/literaturereview.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-06-03 |archive-date=2010-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306051141/http://www.alexpoole.info/academic/literaturereview.html |url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತಿತರ ವಿಷಯಗಳಾದ ಸಮರ್ಥಿಸಿದ ''ವಿರುದ್ಧ'' ಅಸಮರ್ಥಿಸಿದ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ, ವಿಭಜಿಸುವ ಚಿನ್ಹೆಗಳು, ಮತ್ತು [[ಡಿಸ್ಲೆಕ್ಸಿಯಾ]] ದಂತಹ ಓದಲು ತೊಂದರೆ ಇರುವ ಜನರಿಗೆ, ಸರಿಯಾದ ಫಾಂಟ್‌‍ಗಳು, ಚರ್ಚೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿವೆ. ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳಾದ [http://www.hgrebdes.com hgredbes.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161223215745/http://www.hgrebdes.com/ |date=2016-12-23 }}, [http://bancomicsans.com/home.html ban comic sans] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100622173743/http://bancomicsans.com/home.html |date=2010-06-22 }}, [http://www.literacytrust.org.uk/Database/Writing/writingclearly.html UK National Literacy Trust],ಮತ್ತು [http://www.ms-studio.com/articles.html Mark Simsonson Studio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110525025613/http://www.ms-studio.com/articles.html |date=2011-05-25 }} ಚರ್ಚಾತ್ಮಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮೇಲಿನ ವಿಷಯಗಳ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯವೂ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿವೆ. ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಓದುವ ವೇಗದಿಂದ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಅದರ ಫಲೋತ್ಪಾದನವನ್ನು ಗ್ರಹಣಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಶೋಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ( ಅದು, ಅವಸರ ಅಥವಾ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯವಾದ ವಾಚನವಲ್ಲ). ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಮೈಲ್ಸ್ ಟಿಂಕರ್]], ಅನೇಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು 1930 ರಿಂದ 1960ವರೆಗು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಒಂದು ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಓದುವ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು, ಈ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಅಸಮಂಜಸ ಪದಗಳನ್ನು ಫಲೋತ್ಪಾದಕದ ಶೋಧಿಸುವಿಕೆಯಾಗಿ ಕಂಡು ಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ರಾಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಚನೀಯತೆಯ ಮುದ್ರಣ ತಂಡವು ಬ್ರಿಯನ್ ಕೊ ಮತ್ತು ಲಿಂಡ ರೆನೋಲ್‌ಡ್ಸ್<ref>ಲೆಜಿಬಿಲಿಟಿ ಆಪ್ ಟೈಪ್, ಲಿಂಡ ರೈನೊಲ್ದ್ಸ್ 1988 ಬೇಸ್‌ಲೈನ್ 10</ref> ಜೊತೆ ಪ್ರೊಫೆಸ್ಸರ್ [[ಹೆರ್‌ಬರ್ಟ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್‌]]ರ ಆಧೀನದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ವಾಚನೀಯತೆಗೆ [[ಸಕ್ಕಾಡಿಕ್]] ಕಣ್ಣಿನ ಚಲನೆಯ ಲಯದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು - ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಒಂದೇಬಾರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಮೂರು ಪದಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ( ಅಂದರೆ, ಗುಂಪುಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು) ಸಾಮರ್ಥತೆ ಮತ್ತು ಕಣ್ಣಿನ ಫಿಸಿಯೊಗ್ನೊಮ, ಅಂದರೆ ಒಂದು ಸಾಲಿಗೆ 3 ಅಥವಾ 4 ಸಕ್ಕಾಡಿಕ್ ಜಿಗಿತಗಳು ಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಆಯಾಸವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಇದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಓದುವಾಗ ಆಯಾಸ ಮತ್ತು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಿದೆ. (ಉ.ದಾ.ಡಬಲಿಂಗ್). ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಲೇಖನ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಗಂಭೀರವಾದ ವಿಷ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ, ಅಥವಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವಿನ್ಯಾಸದ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿದೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಾಗ). ಗಂಭೀರ ವಿಷಯಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಲೇಖನ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಹುದಾದ [[ದೃಷ್ಟಿ ದುರ್ಬಲತೆ]]ಯಿರುವ ಜನರಿಗಾಗಿ [[ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆ]]ಗಳು ([[ಫಾಂಟ್‌]]ಗಳೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುವವು), ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಚಿನ್ಹೆಗಳ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳು, ಅಥವಾ ಮತ್ತಿತರ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ಶೋಧನೆಯ ಬಹುಪಾಲು ಲೇಖನಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಥಿಯೊರೆಟಿಕಲ್‌ (ಸಿದ್ಧಾಂತ ರಹಿತವಾದದ್ದು) ಆಗಿವೆ - ಅನೇಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಸಂಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ( ವಿಭಿನ್ನ ಅಂಶಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಶ್ರಿತವಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಇದು ಅನಿರ್ವಾಯ), ಆದರೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಓದುವ ಮಾದರಿಯ ಅಥವಾ ದೃಷ್ಟಿ ಗ್ರಹಣದ ಗೈರುಹಾಜರಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕೆಲವು ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಾರರು ಪದದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಆಕಾರವು [[ಬೊವ್ಮ]] ವಾಚನೀಯತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ನಂಬಿದ್ದಾರೆ, ಮತ್ತು ಸಮಾನಾಂತರದ ಅಕ್ಷರನುಸಾರ ಗುರುತಿಸುವ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ತಪ್ಪು ಅಥವಾ ಮಹತ್ವವಿಲ್ಲದ್ದು ಅಥವಾ ಅದೇ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ಅಂಶವಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಬೊವ್ಮ ಗುರುತಿಸಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಜನರು ಓದುವಾಗ ಪದಗಳನ್ನು ಯಾವರೀತಿ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆಂಬುದರ ಗಣನೆಯೊಂದಿಗಿನ ಸಮಾನಾಂತರ ಅಕ್ಷರನುಸಾರ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಗಳ ನಡುವೆ ಕಂಡಿದ್ದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿಂದ, ಸಮಾನಾಂತರ ಅಕ್ಷರನುಸಾರ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಇದನ್ನು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಾಗಿ [[ಕಾಗ್ನಿಟಿವ್ ಮನೋವಿಜ್ಙಾನಿ]]ಗಳು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.{{Citation needed|date=April 2008}} ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಸಂಶೋಧನೆಯ ನಿರ್ಣಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಕೆಲವು:{{Citation needed|date=February 2010|reason=Colin Wheildon's studies oppose some of these statements. It's hard to determine the validity of the sources for these "commonly agreed findings" without any sources listed.}} * ಲೋವರ್ ಕೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜೊಡಿಸಿರುವ ಪಠ್ಯ [[ಅಪ್ಪರ್ ಕೇಸ್]] (ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ಸ್‌) ನಲ್ಲಿ ಜೊಡಿಸಿರುವ ಪಠ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಬಹುಶ್ಯ ಲೊವರ್ ಕೇಸ್ ಅಕ್ಷರಗಳ ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪದಗಳ ಆಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ ಎಂದಿರಬಹುದು. * ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತಾರಗೊಳಿಸುವುದರಿಂದ ([[ಏರಿಸುವುದು]] [[ಕೆಳಗಿಳಿಸುವುದು]] ಮತ್ತಿತರ ಮುಂದೆ ಚಾಚಿರುವ ಭಾಗಗಳು) ಅವುಗಳ ಪ್ರಧಾನತೆ (ಆದ್ಯತೆ) ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. * ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಸರಳ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳು ( [[ರೋಮನ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳು]]) [[ಇಟ್ಯಾಲಿಕ್ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ]]ಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. * ಕಣ್ಣುಕುಕ್ಕುವಂತಹ ಪ್ರಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಬಣ್ಣ [[ವಿರುದ್ಧತೆ]], ಸಹ ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಹಳದಿ/ಹಾಲ್ಬಿಳುಪಿನ ಮೇಲೆ ಕಪ್ಪು ತುಂಬಾ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. * ನೆಗೆಟಿವ್ ಅಥವಾ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳಿಗಿಂತ (''ಉದಾಹರಣೆಗೆ:'' ಕಪ್ಪು ಮೇಲೆ ಬಿಳುಪು ) ಪಾಸಿಟಿವ್ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳು (''ಉದಾಹರಣೆಗೆ'' : ಬಿಳಿಯ ಮೇಲೆ ಕಪ್ಪು) ಓದುವುದು ಸುಲಭ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಈ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಕೆಲವು ಹೊರತುಗಳಿವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಶಕ್ತತೆಯ ಕೆಲವು ಸಂಗತಿಗಳಲ್ಲಿ. (ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗಾಗಿ [http://www.literacytrust.org.uk/Database/Writing/writingclearly.html UK National Literacy Trust] ನೋಡಿ.) * ಗುರುತಿಸುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮೇಲಿನ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕೆಳಭಾಗಗಳಿಗಿಂತ ಬಲವಾದ ಪಾತ್ರವಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Latex example type.png|thumb|left|ಟೈಪ್‌ಸೆಟ್ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಲಟೆಕ್ಸ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಟೈಪ್‌ಸೆಟ್ಟಿಂಗ್ ಸಾಪ್ಟ್‌ವೇರನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ]] ವಾಚನೀಯತೆಯನ್ನು [[ಅಕ್ಷ್ರಗಳಲ್ಲಿ-ಅಂತರ,]] ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತರ, ಅಥವಾ [[ಲೀಡಿಂಗ್]] ಅಂದರೆ ತುಂಬಾ ಬಿಗಿ ಅಥವಾ ತುಂಬಾ ಸಡಿಲ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಧಾನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಾಲನ್ನು ಅದರ ಮುಂದಿನ ಸಾಲಿನಿಂದ, ಅಥವಾ ಹಿಂದಿನ ಸಾಲಿನಿಂದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಿಸಲು ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು, ಧಾರಾಳವಾದ ನೀಟಾದ ಅಂತರವು ಪಠ್ಯದ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿದಾಗ ಇದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಕಳಪೆಯಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಫಾಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ತುಂಬಾ ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ತುಂಬಾ ಸಡಿಲವಾಗಿ ಜೊಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಫಾಂಟ್‌ಗಳು ಕೂಡ ಸುಮಾರಾದ ಲೇಖನ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಾಮಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ಎಲ್ಲಾ ಮುದ್ರಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳ ಮೂಲವಸ್ತು. ನಿಯತ ಕಾಲಿಕ ಪ್ರಕಾಶನಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ದಿನಪತ್ರಿಕೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ವಾರ/ಮಾಸಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು]] ಆಕರ್ಷಕವಾದ, ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾದ ನೋಟವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಮೂಲವಸ್ತುಗಳ ಉಪಯೋಗ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಓದುಗರಿಗೆ ಸರಳವಾಗಿ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಓದಲು, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಕೀಯ ಅನುಭವವನ್ನು ನೀಡಲು ಇದು ಸಹಾಯಮಾಡುತ್ತದೆ. [[ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯ]] ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದರಿಂದ, ಪ್ರಕಾಶನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮೂಲವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳ ಸಾಪೇಕ್ಷಣೀಯ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಗ್ರಹವು ನಿಯತ ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣಬದ್ಧ ಮಾಡಲಾಗುವುದು, ಮತ್ತು ಇದು ಸ್ಥಿರವಾದ ಅಚ್ಚಿನ ಗಾತ್ರಗಳು, ಇಟ್ಯಾಲಿಕ್‌, ಬೋಲ್ಡ್‌ಫೇಸ್‌, ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಅಕ್ಷರಗಳು, ಬಣ್ಣಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ''[[ದ ಗಾರ್ಡಿಯನ್]]'' ಮತ್ತು ''[[ದ ಇಕೊನೊಮಿಸ್ಟ್]]'' ,ಗಳಂತಹ ಕೆಲವು ಪ್ರಕಾಶಕರು, ತಮ್ಮ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ [[ಬಿಸ್ಪೊಕ್‌]] (ಕಸ್ಟಮ್ ಟೇಲರ್ಡ್) ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಂತೆ [[ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಕ]]ರಿಗೆ ಅದೇಶವನ್ನು ಹೊರಡಿಸುವವರೆಗೂ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಧ್ವನಿ ಅಥವಾ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಲು,ವಿಭಿನ್ನ ನಿಯತ ಕಾಲಿಕ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಅವರ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು,ತಮ್ಮ ಪ್ರಕಾಶನವನ್ನು ಸ್ಚಂತ ತಾವೇ ವಿನ್ಯಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ''[[USA Today]]'' ಅದರ ವೈವಿಧ್ಯ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಧಿಟ್ಟವಾದ, ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಯುಕ್ತವಾದ, ಮತ್ತು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾದ ಅಧುನಿಕ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತದೆ; ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ ಗಾತ್ರಗಳು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯ ಹೆಸರನ್ನು ಬಣ್ಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ''[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]'' ಕೆಲವೇ ಬಣ್ಣಗಳು, ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು [[ಕಾಲಮ್ಸ್‌]] ಹೊಂದಿರುವ ಪಾರಂಪರಿಕ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೊದಲ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಾರ/ಮಾಸಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮುಖ ಪುಟಗಳ ಮೇಲೆ, [[ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು]] ಹಲವು ಬಾರಿ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು, ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೊಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು [[ಮಸ್ತ್‌ಹೆಡ್‌]]ಬಳಿ ಕೂಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಮುದ್ರಣಕಲೆ == [[ಚಿತ್ರ:John Wilkes Booth wanted poster new.jpg|thumb|19ನೇಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಕಟನಾ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮರದ ಮತ್ತು ಲೋಹದ ಅಚ್ಚುಗಳಿಂದ ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.]] ವಾಚನೀಯತೆಯತ್ತ ಕಡಿಮೆ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಯನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕೊಡುವ [[ಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ಪ್ರಬಲ ಮೂಲವಸ್ತುವಾಗಿದೆ. ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಯನ್ನು [[ನೆಗೆಟಿವ್ ಅಂತರ]], ಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮೂಲವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳೊಡನೆ ಸಂಘಟಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಪದಗಳ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಅಚ್ಚುಮೊಳೆ ಮೂಲವಸ್ತುಗಳ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರಗಳು ಪಠ್ಯ ಮುದ್ರಣಕಲೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಬಲವಾಗಿವೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು, ಅಕ್ಷರವಿನ್ಯಾಸದ ವಿವರಗಳು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಕಾಣುವ, ದೊಡ್ಡ ಅಳತೆಯ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಯನ್ನು ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಷಯದ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಸಹಜಗುಣವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಅದರ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಮುದ್ರಣಕಲೆ ಒಳಗೊಂಡ ಅಂಶಗಳು: * [[ಪ್ರಕಟನಾ ಪತ್ರಿಕೆ]]ಗಳು; [[ಪುಸ್ತಕಗಳ ಕವರ್]]ಗಳು; * ಟೈಪೊಗ್ರಫಿಕ್ [[ಶೀಘ್ರಲಿಪಿ ಚಿನ್ಹೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಪದಗುರುತುಗಳು; ಭಿತ್ತಿಪತ್ರ ಫಲಕಗಳು; * [[ಪ್ಯಾಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವಿವರ ಚೀಟಿಗಳನ್ನು ಅಂಟಿಸುವುದು]]; ವಸ್ತುವಿನ ಮೇಲೆ ಮುದ್ರಣಕಲೆ; ಸುಂದರ ಲಿಪಿ; * [[ಗೀಚುಬರಹ]]; ಶಿಲಾಶಾಸನದ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಕಲೆಯ ಲಿಪಿ; * ಪ್ರಕಟನಾ ಚೀಟಿ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಇತರ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಲೆಟ್ಟರಿಂಗ್ [[ಪ್ರಕಟನಾ ಚಿನ್ಹೆಗಳು]]; * ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಮೊಷ್ನಲ್ ಕೊಲ್ಯಾಟರಲ್; ಜಾಹೀರಾತುಗಳು; * [[ಪದ ಗುರುತುಗಳು ಮತ್ತು ಟೈಪೊಗ್ರಾಪಿಕ್ ಶೀಫ್ರಲಿಪಿ ಚಿನ್ಹೆಗಳು(ಶೀಘ್ರಲಿಪಿ ಚಿನ್ಹೆಗಳ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳು)]], * ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೈನೆಟಿಕ್ ಮುದ್ರಣಕಲೆ ; [[ವೆನ್ಡಿಂಗ್ ಮಷಿನ್]] ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು; ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮತ್ತು [[ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಸ್ಕ್ರೀನ್]] ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು. [[ಅಬ್ರಹಮ್ ಲಿಂಕನ್]]ನ ಕೊಲೆಪಾತಕರಿಗಾಗಿ ’ಬೇಕಾಗಿದ್ದಾರೆ’ ಪ್ರಕಟಣ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಸೀಸ ಮತ್ತು ಮರದ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳಿಂದ ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. === ಜಾಹೀರಾತುಗಳು === [[ಅಭಿವೃದ್ಧೀಕರಣದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ಬಹು ಕಾಲದಿಂದ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ. ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ ವಿಷಯ ಮತ್ತು ಮನೋಭಾವನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಕರು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಸುತ್ತಾರೆ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಓದುಗರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು ಧಿಟ್ಟ, ದೊಡ್ಡ ಪಠ್ಯದ ಉಪಯೋಗ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಣ್ಣ, ಆಕಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳ ಪರಿಣಮಕಾರಿ ಉಪಯೋಗದ ಸಂಘಟಣೆಯೊಡನೆ ಅಚ್ಚುಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾಹೀರಾತಿನತ್ತ ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇವತ್ತು, ಮುದ್ರಣಕಲೆಯು ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ವ್ಯಾಪಾರದ ಗುರುತ]]ನ್ನು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಫಾಂಟ್‌ಗಳು ಓದುಗರಿಗೆ ವಿವಿಧ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ತಲುಪಿಸುತ್ತವೆ,ಕ್ಲಾಸ್ಸಿಕಲ್ ಫಾಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ದೃಢವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಆಧುನಿಕವಾದ ಫಾಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛತೆಗೆ, ನಿಷ್ಪಕ್ಷ ನೋಟಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಧಿಟ್ಟ ಫಾಂಟ್‌ಗಳು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಗಮನವನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. === ಶಿಲಾಶಾಸನದ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಕಲೆಯ ಲಿಪಿ === {{See also|Epigraphy}} [[ಚಿತ್ರ:EncycBrit1913.png|thumb|left|ನ್ಯಾಷನಲ್ ಜಾಗ್ರಫಿಕ್‌ನ 1913ನೆಯ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೊಪಿಡಿಯ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಗೋಸ್ಕರ ಒಂದು ಜಾಹೀರಾತನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.]] ಶಿಲಾಶಾಸನದ ಲಿಪಿಯ ಇತಿಹಾಸವು, ಬರಹದ, ಅಕ್ಷರ ರೂಪಗಳ ವಿಕಸನ ಮತ್ತು ಕೈ ಚಳಕದ ಇತಿಹಾಸಗಳೊಡನೆ ಆತ್ಮೀಯವಾದ ಬಂಧನದಲ್ಲಿದೆ. ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಾಗಿ ಹರಡಿರುವ ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಉಪಯೋಗ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಎಟ್‌ಚಿಂಗ್ ಮತ್ತು [[ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬ್ಲಾಸ್ಟಿಂಗ್]] ತಂತ್ರಗಳು ಇಂದು ಕೈಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿರುವ ಕೊರೆದ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಅಪರೂಪದವಸ್ತುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿವೆ, ಮತ್ತು [[USA]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಕೊರೆಯುವವರ]] ಸಂಖ್ಯೆಯು ಸತತವಾಗಿ ಸಶಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅದ್ಭುತ ಅಚ್ಚುಗಳ ಲೆಟ್ಟರಿಂಗ್ ಪರಿಣಮದಾಯಕವಾಗಲು ಅದನ್ನು ಅದರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ಮನ್ನಣೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅಕ್ಷರಗಳ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಅಂತರಗಳು ವೀಕ್ಷಕರಿಂದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅವುಗಳ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ನಿಪುಣ ಲಿಪಿಗಾರ ಈ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಆವುಗಳ ಕಲೆಯ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಭ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಗಮನಿಸುವುದರಿಂದ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ಯೋಜನೆಗೆ ಲಿಪಿಗಾರ ಕೈಯಿಂದಾದ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಸಿರಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ ವಿಶೇಷವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪರಿಣಿತರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಂದವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದನ್ನು ಕೊರೆಯಲು{{Citation needed|date=February 2010}} ಒಂದು ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲದ ತನಕ ಬೇಕಾಗಬಹುದು, ಆದ್ದರಿಂದ ಆಟೊಮೇಟೆಡ್ ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬ್ಲಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಉದ್ಯಮದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯಾಗಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬ್ಲಾಸ್ಟೆಡ್ ಅಕ್ಷರವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು, ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಫೈಲ್‌ನಿಂದ ಒಂದು ರಬ್ಬರ್ ಮ್ಯಾಟನ್ನು ಲೇಸರ್‌ನಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಅಂಟಿಸಲಾಗುವುದು. ಆಗ ಸ್ಯಾಂಡ್ (ಮರಳು) ಬಹಿರಂಗವಾಗಿರುವ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಒರಟಾದ ಕಾಲುವೆ ಅಥವಾ ನಾಲೆಯನ್ನು ಕಡಿಯುತ್ತದೆ. ದುರ್ದೈವದಿಂದ, ಈ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಮತ್ತು ಲೇಸರ್ ಕಟ್ಟರಿನ ಇನ್ಟರ್‌ಫೇಸ್‌ಗಳ ಬಹಳಷ್ಟು ಗಣಕಯಂತ್ರ ಉಪಯೋಗಗಳಿಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳನ್ನೇ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಈಗ ಕೆಲವೇ ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಾಗುವ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರದ ನಮೂನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಎದ್ದು ಕಾಣುವ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಬೆಳಕನ್ನು ಅಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ಆಟವಾಡಲು ಅನುಮತಿಸುವ ಚಾಣದಿಂದ ಕೊರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಅಕ್ಷರಗಳ ರೇಖಾಗಣಿತದ ಕೊರತೆಯಿದೆ. == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == === ಸಹಾಯಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು === * [[ATypI]] ({{Lang-fr|Association Typographique Internationale}}; ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಸಂಘ) * [[ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಸಮುದಾಯ]] * [[ದ ಟೈಪೊಫೈಲ್ಸ್]] * [[ಟೈಪ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್]] * [[ಟೈಪೊಫೈಲ್ (ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಫೋರಮ್‌)]] == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == {{reflist}} == ಆಕರಗಳು == {{refbegin|2}} * [[ASTM ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] D7298 ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಟೆಸ್ಟ್ ಮೆಥಡ್ ಆಪ್ ಕಂಪರೇಟಿವ್ ಲೆಜಿಬಿಲಿಟಿ ಬೈ ಮೀನ್ಸ್ ಆಫ್ ಪೋಲಾರೈಜಿಂಗ್ ಪಿಲ್ಟರ್ * {{Citation | last = Brekle | first = Herbert E. | authorlink = Herbert E. Brekle | title = Das typographische Prinzip. Versuch einer Begriffsklärung | url = http://www.typeforum.de/news_332.htm | journal = [[Gutenberg-Jahrbuch]] | volume = 72 | pages = 58–63 | year = 1997 }} * {{Citation | last = Brekle | first = Herbert E. | authorlink = Herbert E. Brekle | title = Die Prüfeninger Weihinschrift von 1119. Eine paläographisch-typographische Untersuchung (brief summary) | url = http://www.typeforum.de/news_308.htm | publisher = Scriptorium Verlag für Kultur und Wissenschaft | place = Regensburg | year = 2005 | isbn = 3-937527-06-0 }} * {{Citation | last = Brekle | first = Herbert E. | authorlink = Herbert E. Brekle | editor1-last = Hanneforth | editor1-first = Thomas | editor2-last = Fanselow | editor2-first = Gisbert | authorlink = Herbert E. Brekle | contribution = Herstellungstechniken von Inschriften auf römischen Wasserleitungsrohren aus Blei | title = Language and Logos. Festschrift for Peter Staudacher on his 70th birthday | publisher = Akademie Verlag | place = Berlin | year = 2010 | pages = 1–20 }} * Ch'ಆನ್ ಹೈ-ಬೊಂಗ್: "ಟೈಪೊಗ್ರಾಫಿ ಇನ್ ಕೊರೆಯ", ''Koreana'' , ವೋಲ್. 7, ನಂ. 2 (1993), ಪಿಪಿ. 10−19 * [[ಬ್ರಿಂಘುರ್ಸ್ಟ್, ರೊಬೆರ್ಟ್]] (2002). ''[[The Elements of Typographic Style]]'' (ವರ್ಸನ್ 2.5). ವಂಕೊವೆರ್: ಹಾರ್ಟ್‌ಲೆ&amp; ಮಾರ್ಕ್ಸ್. ISBN 0-471-80580-7. ಅಗಾಗ್ಗೆ ಇದನ್ನು ಸರಳವಾಗಿ "ಬ್ರಿಂಘರ್ಸ್ಟ್" ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಲಾಟಿನ್ ಮುದ್ರಣಕಲೆಗೆ ''Elements'' ಗಳನ್ನು ಈಗಿನ ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ಶೈಲಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ([http://www.aaronsw.com/2002/typographicStyle excerpts]). Tschichold's ಜೊತೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ ''The Form of the Book'' , ಕೆಳಗೆ, ಅದೇ ಪ್ರಕಾಶಕರಿಂದ. * {{Citation | last = Eisenstein | first = Elizabeth L. | authorlink = Elizabeth L. Eisenstein | title = The Printing Press as an Agent of Change | publisher = Cambridge University Press | year = 1980 | isbn = 0-521-29955-1 }} * {{Citation | last1 = Febvre | first1 = Lucien | authorlink1 = Lucien Febvre | last2 = Martin | first2 = Henri-Jean | authorlink2 = Henri-Jean Martin | title = The Coming of the Book: The Impact of Printing 1450-1800 | publisher = Verso | place = London | year = 1997 | isbn = 1-85984-108-2 }} * [[ಹೆಲ್ಲೆರ್, ಸ್ಟೆವೆನ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಗ್ಗ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ B.]] ''Texts on Type: Critical Writings on Typography'' (c) 2001, ಆಲ್ ವೊರ್ತ್ ಪ್ರೆಸ್ಸ್, ಆಲ್ ವೊರ್ತ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್, ನ್ಯು ಯಾರ್ಕ್. ISBN 1-55439-006-0. ಮುದ್ರಣಕಲೆ ಮತ್ತು ಅಚ್ಚಿನ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಇತಿಹಾಸ, ಆಚರಣೆ, ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಗಳಮೇಲೆ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗ್ರಂಥಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆ. * {{Citation | last = Hodge | first = A. Trevor | title = Roman Aqueducts & Water Supply | place = London | publisher = Duckworth | year = 1992 | isbn = 0-7156-2194-7 }} * {{Citation | last = Hupp | first = Otto | authorlink = Otto Hupp | contribution = Die Prüfeninger Weiheinschrift von 1119 | title = Studien aus Kunst und Geschichte, Festschrift für Friedrich Schneider | year = 1906 | publisher = Herder | location = Freiburg i. Br. }} * {{Citation | last = Koch | first = Walter | title = Literaturbericht zur mittelalterlichen und neuzeitlichen Epigraphik (1985−1991) | series = [[Monumenta Germaniae Historica]]: Hilfsmittel | volume = 14 | year = 1994 | location = München | isbn = 978-3886121144 | page = 213 }} * ಲಾನ್ಸಿಯಾನಿ, R.: "ಟೊಪೊಗ್ರಾಪಿಯ ಡಿಐ ರೊಮ ಆಂಟಿಕ. I commentarii di Frontino intorno le acque e gli acquedotti. ಸಿಲ್ಲೊಜೆ ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಕ ಅಕ್ವಾರಿಯ", ಇನ್: ''Memorie della Reale Accademia dei Lincei'' , Serie III, ವೋಲ್ಯುಮ್ IV, ಕ್ಲಾಸ್ಸೆ ಡಿಐ ಸೈಂಜೆ ಮೊರಾಲಿ, ರೋಮ್ 1881 (ಮರುಮುದ್ರಣ: ಕ್ವಾಸರ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಹವ್ಸ್, 1975), ಪಿಪಿ. 215–616 * {{Citation | last = Lehmann-Haupt | first = Hellmut | title = Englische Holzstempelalphabete des XIII. Jahrhunderts | journal = [[Gutenberg-Jahrbuch]] | pages = 93–97 | year = 1940 }} * {{Citation | last = Lipinsky | first = Angelo | title = La pala argentea del Patriarca Pellegrino nella Collegiata di Cividale e le sue iscrizioni con caratteri mobili | journal = Ateneo Veneto | volume = 24 | pages = 75–80 | year = 1986 }} * {{Citation | last = Man | first = John | authorlink = John Man (author) | title = The Gutenberg Revolution: The Story of a Genius and an Invention that Changed the World | publisher = Headline Review | place = London | year = 2002 | isbn = 978-0747245049 }} * {{Citation | last = McLuhan | first = Marshall | authorlink = Marshall McLuhan | title = The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man | publisher = University of Toronto Press | edition = 1st | year = 1962 | isbn = 978-0802060419 }} * {{Citation | last = Pace | first = Pietrantonio | title = Gli acquedotti di Roma e il Aquaeductu di Frontino | edition = 2nd | place = Rome | publisher = Art Studio S. Eligio | year = 1986 }} * [[ಟ್ರೇಸಿ, ವಾಲ್ಟೆರ್]] ''Letters of Credit'' 1986 ಗೊರ್ಡನ್ ಪ್ರಾಸೆರ್ * [[Tschichold, Jan]] (1991). ''The Form of the Book: Essays on the Morality of Good Design'' . Vancouver: ಹಾರ್ಟ್‌ಲೈ & ಮಾರ್ಕ್ಸ್. ISBN 978-0-88179-034-4. ಮುದ್ರಣೀಯ ಕಲೆಯ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಂಗ್ರಹ. ಎ ಮೋರ್ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಕಂಪಾನಿಯನ್ ಟು ಬ್ರಿಂಗಸ್ಟ್, ಅಬೋವ್. * ''{{lang|fr|Lexique des règles typographiques en usage à l'Imprimerie nationale}}'' , {{lang-fr|Imprimerie nationale}}, 2002, ISBN 2-7433-0482-0, ಪರ್ ಪ್ರೆಂಚ್ ಟೈಪೋಗ್ರಫಿ. * ಸ್ವಾನ್‌ಸೊನ್,ಗುನ್ನರ್ ''Graphic Design and Reading: explorations of an uneasy relationship'' (c) 2000, ಆಲ್ ವೊರ್ತ್ ಪ್ರೆಸ್ಸ್, ಆಲ್ ವೊರ್ತ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್, ನ್ಯು ಯಾರ್ಕ್. ISBN 1-55439-006-0. The Crystal Goblet, or Printing Should Be Invisible Beatrice Warde; ''Improving the Tool'' ಹ್ರಂಟ್ ಹೆಚ್. ಪಪಝಿಯನ್. * ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಲಾವ್‌ಸೊನ್, ''[[Anatomy of a Typeface]]'' , 1990 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಥವಾ ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪಿನ ಅಚ್ಚಿನಕ್ಷರ ನಮೂನೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಉಪಯೋಗಗಳಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಧ್ಯಯಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ISBN 978-0-87923-333-4 * ವೈಟ್, ಅಲೆಕ್ಸ್ W. (1999). ''Type in Use — Effective typography for electronic publishing'' (ವರ್ಸನ್ 2.0). [[W.W. ನೊರ್ಟೊನ್ &amp; ಕಂಪನಿ]], ನ್ಯು ಯಾರ್ಕ್ ಸೇರಿ. ISBN 0-393-73034-4 (ಪಿಬಿಕೆ). * ಮಾರ್ಟಿನೆಜ್ ಡಿ ಸೌಸ, ಜೊಸೆ, ''Manual de estilo de la lengua española'' , 3.ª ed., ಜಿಜೊನ್: ಟ್ರೆಯ, 2007. ಫರ್ ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಟೈಪೋಗ್ರಾಫಿ. * —, ''Ortografía y ortotipografía del español actual'' , 2.ª ed., ಜಿಜೊನ್: ಟ್ರೆಯ, 2008. ಫರ್ ಸ್ಪಾನಿಷ್ ಟೈಪೋಗ್ರಾಫಿ. * ಮೆಸ್ಟ್ರೆಸ್, ಜೊಸೆಪ್ M.; ಕೊಸ್ಟ, ಜಾನ್; ಒಲಿವ, ಮಿರೆಯ; ಪಿಟೆ, ರಿಕಾರ್ಡ್. ''Manual d'estil. '' ''La redacció i l'edició de textos'' . 4a ed., rev. i ampl. Vic / Barcelona: Eumo / UB / UPF / Rosa Sensat, 2009. ಫರ್ ಕಟಲನ್ ಟೈಪೋಗ್ರಫಿ. * ಪುಜೊಲ್, J. M., i ಸೊಲ, ಜಾನ್: ''Ortotipografia. '' ''Manual de l'autor, l'autoeditor i el dissenyador gràfic'' , 2a ed., rev. Barcelona: Columna, 2000. ಫರ್ ಕಟಲನ್ ಟೈಪೋಗ್ರಫಿ. * {{Cite book|publisher=David R Godine|isbn=0879239506|year=2000|origyear=1931|pages=188|last=Gill|first=Eric|authorlink=Eric Gill|title=An Essay on Typography}} {{refend}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons category}} {{Wiktionary|typography}} * [http://www.aiga.org/content.cfm/search?topicAlias=typography AIGA typography articles] {{Webarchive|url=https://archive.is/20070430010944/http://www.aiga.org/content.cfm/search?topicAlias=typography |date=2007-04-30 }} — AIGA'ರ ಧ್ವನಿ ವಿಭಾಗದಿಂದ ಮುದ್ರಣಕಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಲೇಖನಗಳು ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಶನಗಳು. * [http://www.decodeunicode.org/ Decode Unicode] ವಿಕಿ ಎಲ್ಲಾ 98,884 ಯುನಿಕೋಡ್ ಕ್ಯಾರೆಕ್ಟರ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಮೂಲಗ್ರಂಥ ಪರಿಶೋಧನೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು. * [http://cg.scs.carleton.ca/~luc/fonts.html Luc Devroye's typography pages] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100402125716/http://cg.scs.carleton.ca/~luc/fonts.html |date=2010-04-02 }} — ಮುದ್ರಣಕಲೆಯ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಪಾಂಟ್‌ನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು * [http://www.typeculture.com/academic_resource/ Type-Culture Academic Resource] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100412060139/http://www.typeculture.com/academic_resource/ |date=2010-04-12 }} — ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು, ಮುದ್ರಣಕಲೆಯನ್ನು ಕುರಿತ ಧಾಖಲಾತಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು. * [https://www.youtube.com/watch?v=Ki6rcXvUWP0 Typography from vancouver film school] ಮುದ್ರಣಕಲೆಯೆಂದರೆ ಏನೆಂದು ವಿವರಿಸುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ 2 ನಿಮಿಷಗಳ [[ಇನ್ಪೋಗ್ರಾಫಿಕ್]] ಚಲನಚಿತ್ರ. {{-}} {{Typography terms}} [[ವರ್ಗ:ಮುದ್ರಣಕಲೆ]] [[ವರ್ಗ:ವಿನ್ಯಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂವಹನ ವಿನ್ಯಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ರೇಖನ ವಿನ್ಯಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಗ್ರೀಕ್ ಸ್ವೀಕೃತ-ಪದಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂವಹನ]] hz4xk2wj8dehs1uypa8ry9cp6xqv86n 0 23618 1258628 1242195 2024-11-19T21:23:40Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258628 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Forrest Gump | image = Forrest Gump poster.jpg | caption = Theatrical release poster | alt = Film poster with an all-white background, and a park bench (facing away from the viewer) near the bottom. A man wearing a white suit is sitting on the right side of the bench and is looking to his left while resting his hands on both sides of him on the bench. A suitcase is sitting on the ground, and the man is wearing tennis shoes. At the top left of the image is the film's tagline and title, and at the bottom is the release date and production credits. | director = [[Robert Zemeckis]] | producer = [[Wendy Finerman]]<br />[[Steve Tisch]]<br />[[Charles Newirth]] | writer = [[Eric Roth]]<br />[[Winston Groom]] {{small|(Novel)}} | narrator = [[Tom Hanks]] | starring = Tom Hanks<br />[[Robin Wright Penn]]<br />[[Gary Sinise]]<br />[[Mykelti Williamson]]<br />[[Sally Field]] | music = [[Alan Silvestri]] | cinematography = [[Don Burgess (cinematographer)|Don Burgess]] | editing = [[Arthur Schmidt (film editor)|Arthur Schmidt]] | distributor = [[Paramount Pictures]] | released = {{start date|1994|7|6}} | runtime = 141&nbsp;minutes | country = United States | language = English | budget = $55&nbsp;million<ref name="BOXTotal"/> | gross = $677,387,716<ref name="BOXTotal"/> }} '''''ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್'' ''' ಎಂಬುದು [[ವಿನ್ಸ್ ಟನ್ ಗ್ರೂಮ್]] ಎಂಬ ಲೇಖಕರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ [[ಅದೇ ಹೆಸರಿನ 1986 ಕಾದಂಬರಿ]] ಯನ್ನು ಆಧಾರಿಸಿ ತೆಗೆದ ಒಂದು 1994 ರ ಅಮೇರಿಕನ್ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು [[ರಾಬರ್ಟ್ ಝೆಮೆಕಿಸ್]] ನಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟು, [[ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್]], [[ರಾಬಿನ್ ರೈಟ್ ಪೆನ್ನ್]], ಮತ್ತು [[ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ]]ಯವರ ತಾರ ಬಳಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಫ್ ನ ಚಿತ್ರಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಲಬಮಾ ದಿಂದ ಬಂದಂಥ ಒಬ್ಬ ಸರಳ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡುವುದು, ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವುದು, ಮತ್ತು ಕಳೆದ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಖುದ್ದಾಗಿ ಅರಿಯುವುದು ಇವೇ ಆಗಿದ್ದವು. [[ವಿನ್ಸ್ ಟನ್ ಗ್ರೂಮ್‌]]ನ ಕಾದಂಬರಿಯಿಂದ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಆಧಾರವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಇದರ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಬದಲಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಕಳೆದ 1993 ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಜೆಯೋರ್ಜಿಯಾ, ಉತ್ತರ ಕರೋಲಿನಾ ಮತ್ತು ದಕ್ಶಿಣ ಕರೋಲಿನಾಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ನಡೆದಿತ್ತು. ಒಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಛಾಯಾ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ದೃಶ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ತಳಹದಿಯ ದಾಖಲೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲೆಂದು ನಾಯಕನ ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ದೃಶ್ಯೀಕರಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೃಹತ್ತಾದ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಿಂದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಬಿಡುಗಡೆಯು ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿ ಮಾರಟವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಜುಲೈ 6, 1994 ರಂದು ''ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್'' ಚಲನಚಿತ್ರವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಒಳ್ಳೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಅದೇ ವರ್ಷ ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಲಾಭನೀಡುವಂತಹ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿ ವಾಣಿಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸುಗಳಿಸಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು 677 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ತನ್ನ ಥಿಯೇಟರ್ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಲಾಭಪಡೆದು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ಬೇರೆ ಎಲ್ಲಾ [[ಅಕಾಡೆಮಿ ಅವಾರ್ಡ್]]ಗಳು, ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಅವಾರ್ಡ್ ಗಳು, [[ಪೀಪಲ್ಸ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಅವಾರ್ಡ್ ಗಳು]], ಮತ್ತು [[ಯಂಗ್ ಆರ್ಟಿಸ್ಟ್ ಅವಾರ್ಡ್ ಗಳು]] ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಶೇಖರಿಸಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದಾಗಿನಿಂದ, ಇದರ ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರ ನಾಯಕನ ವೈವಿಧ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು ಮತ್ತು ಇದು ರಾಜಕೀಯ ಸಂಕೇತವನ್ನಾಗಿಸಿತು. 1996 ರಲ್ಲಿ ಇದೇ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅದೇ ಸಾರಾಂಶವಿರುವ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ (ಫಲಹಾರ ಮಂದಿರ) ನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಅಂದಿನಿಂದ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಗ್ರೂಮ್‌ನ ಎರಡನೇ ಕಾದಂಬರಿಯಾಧರಿಸಿ 2010 ರ ಒಂದು ಚಿತ್ರಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನಾಗಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೂ ಸಹ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಅದರ ಮುಂದಿನ ಪ್ರಸಂಗದ [[ಗ್ರೀನ್ ಲಿಟ್]] ನಿಶಾನೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ==ಕಥಾವಸ್ತು== [[ಸವನ್ನಾ, ಜಿಯಾರ್ಜಿಯಾ]] ದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್‌ನು ಒಂದು ಗರಿಯು ಅವನ ಪಾದವನ್ನು ಸೋಕಿತ್ತು ಬೀಳುವ ಭಾವದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಿಸಿದನು. ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗರಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟನು ಆಮೇಲೆ ಅವನು ತನ್ನ ಮುಂದೆ ಕುಳಿತ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನ ಜೀವನದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು. ಅವನ ಕಥೆಯು ಮುಂದುವರೆದಂತೆ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿನ ಕೇಳುಗರು ಅವನ ಕಥಾ ನಿರೂಪಣೆಯುದ್ಧಕ್ಕೂ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾದರು. ಅಪನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರು ಒಂದು ಬೇರೆಯೇ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಅದ್ಭುತ ಆಸಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಣೆಗೂ ಅಲಕ್ಷ್ಯ ತೋರಿದರು. ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ಶಾಲೆಯ ಮೊದಲ ದಿನ, ಅವನು ಜೆನ್ನಿ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ಆಕೆಯ ಬದುಕು ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಮಾನಂತರವಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅವನ ಕಾಲಿನ ತೊಗಲು ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು (leg braces) ಎಸೆದು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ, ಮಿಂಚಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಓಡುವ ಅವನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಅವನಿಗೆ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ದೊರಕಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅವನ ಕಾಲೇಜಿನ ಪದವಿ ವ್ಯಾಸಂಗದ ನಂತರ, ಅವನು ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡನು ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಬುಬ್ಬಾ ಜೊತೆಗೆ ಗೆಳೆತನ ಬೆಳೆಸಿದನು. ಆ ಗೆಳೆಯನು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗೆ ಅವನ ಸಮುದ್ರದ ಸಮುದ್ರದ ಸೀಗಡಿ ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳೆಂದು ಮನವೋಲಿಸಿದನು ಅದೂ [[ವಿಯಟ್ನಾಂ ಯುದ್ಧ]] ಮುಗಿದ ನಂತರ. ಇಬ್ಬರನ್ನು ವಿಯಟ್ನಾಂಗೆ ಕಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಹಲವು ತಿಂಗಳುಗಳ ಗಸ್ತು ತಿರುಗುವಿಕೆಯ ನಂತರ, ಅವರ ಸಣ್ಣ ಪದಾತಿ ಸೇನಾ ತುಕುಡಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿತು. ಹಲವಾರು ಗಂಡಸರುಗಳನ್ನು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಕಾಪಾಡಿದರೂ ಕೂಡ, ಬುಬ್ಬಾ ಆ ಕದನದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದನು. ಫಾರೆಸ್ಟ್‌ನ ಶೌರ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ [[ಕಾಂಗ್ರೇಷನಲ್ ಮೆಡಲ್ ಆಫ್ ಹಾನರ್]] ಎಂಬ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಪುರಸ್ಕೃತಗೊಂಡನು. ಅವನ ಪೃಷ್ಠಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಗುಂಡು ತಗುಲಿದಕ್ಕಾಗಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗುಣಮುಖನಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅವನು ಟೇಬಲ್ ಟೆನ್ನಿಸ್ ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಲೌಕಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡನು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಯ ಘನತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ಆನಂತರ ಚೀನಾ ತಂಡಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಆಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು. ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ನ ಒಂದು ಯುದ್ಧ-ವಿರೋಧಿ ರಾಲಿಯಲ್ಲಿ D.C. ಫಾರೆಸ್ಟ್, ಜೆನ್ನಿ ಜೊತೆಗೆ ಪುನಃ ಒಂದು ಗೂಡಿದನು ಆಕೆ ಹಿಪ್ಪಿ ಎಂಬ ಒಂದು ರೂಢ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಡೆಸುವ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯಲ್ಲೇ ಜೀವಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಳು. ಮನೆಗೆ ಹಿಂದುರುಗಿ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನು ಪಿಂಗ್-ಪಾಂಗ್ ನ ಪ್ಯಾಡಲ್ ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಒಂದು ಕಂಪನಿಗೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿ ಹಕ್ಕನ್ನು ನಮೂದಿಸಿದನು. ಅವನಿಗೆ 25,000 ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಲಾಭ ನೀಡಿತು ಅದನ್ನು ಅವನು ಒಂದು ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪಿನ ಜೀವಿಗಳ ದೋಣಿಯನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಿದನು. ಇದು ಬುಬ್ಬಾಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದ ಮಾತನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಲು ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಅವನ ಕಮಾಂಡಿಂಗ್ ಆಫೀಸರ್ ಲೆಫ್ಟೀನೆಂಟ್ ಡ್ಯಾನ್ ವಿಯೆಟ್ನಾಂನಿಂದ ಬಂದು ಇವನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡನು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಸ್ವಲ್ಪ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಪಡೆದರೂ ಸಹ ಒಂದು ಚಂಡಮಾರುತದ ನಂತರ ಇವನ್ ಒಂದೇ ದೋಣಿ ಮಾತ್ರ ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು, ಅವನು ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರದ ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪಿನ ಸೀಗಡಿಗಳನ್ನು ಎಳೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು. ಮತ್ತು ಅದರ ಲಾಭವನ್ನು ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪಿನ ದೋಣಿಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಹಡಗ ಸಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಿದನು. ಲೆಫ್ಟೀನೆಂಟ್ ಡ್ಯಾನ್ [[ಆಪಲ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್]] ನಲ್ಲಿ ಹಣ ಹೂಡಿದನು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ತನ್ನ ಬಾಕಿ ಉಳಿದ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಭದ್ರ ಪಡಿಸಿದನು. ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯು ಕಾಯಿಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವಳೆಂದು ನೋಡಲು ಮನೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು. ತಕ್ಷಣವೇ ಆಕೆ ಮರಣಹೊಂದಿದಳು. ಒಂದು ದಿನ, ಜೆನ್ನಿ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಲೆಂದು ಹಿಂದಿರುಗಿದಳು ಮತ್ತು ಅವನು ಅವಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದನು. ಅವಳು, ಅವನೊಂದಿಗೆ ಮಲಗುವ ಮೂಲಕ ಆಕೆಯ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷಿಗೊಳಿಸಲೆಂದು ಒತ್ತಯಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತಾದರೂ, ಅದನ್ನು ಅವಳು ವಿನಯದಿಂದ ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಮಾರನೇ ದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬೇಗ ಆಕೆ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದಳು ಹುಚ್ಚಾಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಓಡಿ ಹೋಗುವುದನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡನು. ಮನಬಂದಂತೆ ಚಂಚಲವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ಕೂಡ, ಅವನು ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಓಡುತ್ತಲೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು. ಕೆಲವು ಮೂರುವರೆ ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದ ನಂತರ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದನು. ಪ್ರಸ್ತುತ ದಿನದಲ್ಲಿ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾಯುತ್ತಾ ಇರುವುದು ಏಕೆಂದರೆ ಜೆನ್ನಿಯಿಂದ ಒಂದು ಪತ್ರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಆಕೆ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ನಲ್ಲಿ (ದೂರದರ್ಶನ) ಅವನ ಓಟವನ್ನು ನೋಡಿರುವಳು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಆಕೆ ಕೇಳಿದ್ದಾಳೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿದನು. ಒಮ್ಮೆ ಅವನು ಜೆನ್ನಿ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಆಕೆಗೆ ಒಬ್ಬ ತಾರುಣ್ಯ ಮಗನಿರುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಆ ಮಗುವಿಗೆ ಫಾರೆಸ್ಟೇ ತಂದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದನು. ಜೆನ್ನಿಯು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗೆ ಹೇಳುವಳು, ಅವಳು ವಾಸಿಯಾಗಲಿಕ್ಕಾಗದ ಒಂದು ವೈರಸನಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೆಂದು, ಹಾಗಾಗಿ ಆಕೆ ಬಹುಬೇಗ ಸಾಯುವಳೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದಳು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಜೆನ್ನಿ ಮತ್ತು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ [[ಗ್ರೀನ್ಬೋ, ಅಲಬಾಮ]] ಗೆ ವಾಪಸ್ಸು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಮದುವೆಯಾದರು. ಅದಾದ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲದಲ್ಲೆ ಅವರ ಮಗನನ್ನು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಜೆನ್ನಿಯು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದಳು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಅವನು ಜೆನ್ನಿಗೆ, ಅವರ ಮಗ ಸ್ಕೂಲ್ ನಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ವಿದ್ಯಾಬ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಇರುತ್ತಿದ್ದನು. ಅವನ ಮಗನ ಸ್ಕೂಲಿನ ಮೊದಲ ದಿನ, ಫಾರೆಸ್ಟ್, ಸ್ಕೂಲ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಅವನ ಜೊತೆಗೆ ಕುಳಿತನು. ಅವನ ಮಗನು ಶಾಲೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತೆರೆಯಲು, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಗರಿಯು ಹೊರಗೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಬಸ್ಸು ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋದಂತೆ, ತಂಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಆ ಗರಿಯು ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಮತ್ತು ಆಗಸದೆಡೆಗೆ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದನ್ನು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಮನಿಸಿದರು. ==ಪಾತ್ರವರ್ಗ== [[File:TomHanksForrestGump94.jpg|thumb|right|150px|alt=A man is at the center of the image smiling into the camera. He is sitting on a blue crate and has his hands resting on his legs.|1994ರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್]] [[File:GarySiniseDanTaylorForrestGump94.jpg|thumb|150px|right|alt=A man is at the center of the image looking at the camera. He is dressed in Vietnam War-era military attire including a vest and helmet. He has a cigarette sitting on his lips and is wearing a backpack.|1994ರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಿನಿಸೆ]] *ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ (ಆಗಿ) [[ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್]] : ಒಬ್ಬ ಡಾಕ್ಟರ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನನ್ನು ಹೀಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು, ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಮೊದಲೇ ಫಾರೆಸ್ಟ್ 75 ರಷ್ಟು IQ ವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವನು ಹಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಅವನ್ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೇಟಿಮಾಡುವನು. [[ಜಾನ್ ಟ್ರವೋಲ್ಟಾ]]ನನ್ನು ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಶೀರ್ಷೆಕಾ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಟಿಸಲು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಆ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಸೇರಿದ್ದಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ನಟಿಸಿದ್ದನು.<ref name="JTRole">{{cite news|author=''Forbes'' staff|title=Star Misses – 4) Forrest Gump Starring ... John Travolta|url=http://www.forbes.com/2009/02/25/nicole-kidman-gwyneth-paltrow-kate-winslet-business-media_star_misses_slide_5.html?thisSpeed=30000|work=[[Forbes]]|date=February&nbsp;25, 2009|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[ಬಿಲ್ ಮುರ್ರೆ]] ಯನ್ನು ಸಹ ಪರಿಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="BMRole">{{cite news|last=Wiser|first=Paige|title=Might-have-beens who (thankfully) weren't: The wacky world of Hollywood's strangest casting calls|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=CSTB&p_theme=cstb&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=1161512A55EF6310&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|work=[[Chicago Sun-Times]]|date=December&nbsp;17, 2006|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> ಅವನು ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಗಂಟೆ ನಂತರ ಸಹಿ ಮಾಡಿರುವುದಾಗಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಕಥೆಯ ಅರ್ಧಭಾಗ ಓದುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿದನು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವನು ದಕ್ಷಿಣೀಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಆರಾಮಾಗಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ಉಚ್ಚಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಇಚ್ಚಿಸಿದ್ದನು, ಆದರೆ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರವಾದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳೀದ್ದಾಗಿ [[ಬಾಬ್ ಝೆಮೆಕಿಸ್]] ನಿರ್ದೇಶಕನಿಂದ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಲು ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಪ್ರೇರೆಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ಆ ಯುವ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ನ ಬಗ್ಗೆ [[ಮೈಕೆಲ್ ಕೋನರ್ ಹಂಫ್ರಿಯಿಸ್]] ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಿದನು. *ಜೆನ್ನಿ ಕುರ್ರನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ರಾಬಿನ್ ರೈಟ್ ಪೆನ್ನ್]] : ಗಂಪ್‌ನ ಬಾಲ್ಯದ ಗೆಳೆಯ ಅವನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ತಾರುಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವನು. ಆ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಪೆನ್ನ್‌ನ ವರ್ಣನೆಯಲ್ಲಿ ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಆಲೋಚಿಸಿದನು "ರಾಬಿನ್ ಶಕ್ತಿಯ ಒಂದು ಬಗೆಯನ್ನು, ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೀತಿ ಟೀಕೆ ಖಂಡನೆಗಳಿಂದ ನೋಯಿಸುವುದನ್ನು ಅತಿಶಯವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದನು. ಅವಳು ಆ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅವಳ ಯಾವುದೇ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ ಅಂತಸ್ತನ್ನು ತಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ನೀನು ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಮೇಲೆ ಆಕೆಯನ್ನು ನೋಡಬೇಡ ಮತ್ತು ರಾಬಿನ್ ರೈಟ್ ನ ಪಾತ್ರದ ಸಂವಾದವೇ ಇದು ಎಂದು ಯೋಚಿಸು. ಅವಳು ನಿಜವಾದ ಊಸರವಳ್ಳಿ."<ref name="PennChamel">{{cite news|last=Grant|first=James|title=Looking to Make All the Wright Moves Movies: Robin Wright, now starring in 'Forrest Gump,' tries to juggle family life and rising fame on the big screen|url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/59624288.xml?dids=59624288:59624288&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Jul+06%2C+1994&author=JAMES+GRANT&pub=Los+Angeles+Times+(pre-1997+Fulltext)&desc=Looking+to+Make+All+the+Wright+Moves+Movies%3A+Robin+Wright%2C+now+starring+in+%60Forrest+Gump%2C%27+tries+to+juggle+family+life+and+rising+fame+on+the+big+screen.&pqatl=google|work=[[Los Angeles Times]]|format=Fee required|date=July&nbsp;6, 1994|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಜೆನ್ನು ಕುರ್ರಾನ್‌ಳ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನ ಪಾತ್ರವನ್ನು [[ಹನ್ನಾ ಆರ್.ಹಾಲ್]] ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾಳೆ. {{anchor|Lieutenant Dan Taylor}} *ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಡ್ಯಾನ್ ಟೇಲರ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ]] : ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗಂಪ್ ಮತ್ತು ಬುಬ್ಬಾನ ಸಣ್ಣ ಪದಾತಿ ಸೇನಾ ತುಕುಡಿ ನಾಯಕ, ಆಮೇಲೆ ದಿ ಬುಬ್ಬಾ-ಗಂಪ್ ಶ್ರಿಂಪಿಂಗ್ ಕಂಪನಿ ಯಲ್ಲಿ ಬುಬ್ಬಾನ ಸ್ಥಾನಾಂತರ ದಂತೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಿದನು. *ಬೆಂಜಮಿನ್ ಬಪೋರ್ಡ್ "ಬುಬ್ಬಾ" ಬ್ಲ್ಯೂ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಮಿಕೆಲ್ಟಿ ವಿಲಿಯಂಸನ್]] : ಗಂಪನ ಗೆಳೆಯ, ಯಾರಿಗಾಗಿ ಅವನು ಸೇನೆಗೆ ಸೇರುವ ಮೂಲಕ ಭೇಟಿಯಾದನು. ಚಲನಚಿತ್ರೀಕರಣದುದ್ದಕ್ಕೂ, ಬುಬ್ಬಾನ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ತುಟಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂಸನ್ ನು ಒಂದು ತುಟಿಯ ಅಂಟಿಕೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದನು.<ref name="BubbaLip">{{cite news|last=Daly|first=Sean|title=Mykelti Williamson says 'Forrest Gump' role nearly ruined his acting career|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1355/is_n17_v92/ai_19783689/|work=[[Jet (magazine)|Jet]]|publisher=[[FindArticles]]|date=September&nbsp;15, 1997|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archiveurl=https://archive.is/20120628215510/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1355/is_n17_v92/ai_19783689/|archivedate=2012-06-28|url-status=dead}}</ref> ಡೇವಿಡ್ ಆಲನ್ ಗ್ರೀಯರ್, [[ಐಸ್ ಕ್ಯೂಬ್]] ಮತ್ತು [[ಡೇವ ಚ್ಯಾಪಲ್]] ಇವರಿಗೆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ನಿಭಾಯಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="BMRole" /><ref name="CubeGrierBubba">{{cite news|last=Boucher|first=Geoff|title=On the Trail of a Hollywood Hyphenate; Rapper/Actor/Writer/Producer/Director. Is There Room For Anything Else on Ice Cube's Resume?|url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/51891064.html?dids=51891064:51891064&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Mar+26%2C+2000&author=Geoff+Boucher&pub=Los+Angeles+Times&desc=EMPIRE+BUILDERS%3A+They+green-light+big-budget+features+and+produce+niche+films.+They+schmooze+with+Julia+Roberts+and+market+the+Rugrats.+And+they%27re+changing+the+course+of+Hollywood.%3B+On+the+Trail+of+a+Hollywood+Hyphenate%3B+Rapper%2FActor%2FWriter%2FProducer%2FDirector.+Is+There+Room+For+Anything+Else+on+Ice+Cube%27s+Resume%3F&pqatl=google|formate=Fee required|work=[[Los Angeles Times]]|date=March&nbsp;26, 2000|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಚ್ಯಾಪಲ್, ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ಮುಂದೆ ಪರಾಜಯಗೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಅವನು ನಂಬಿದ್ದನೆಂದು ಮತ್ತು ಅವನು ಪಾತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲದಿರುವುದಕ್ಕೆ ವಿಷಾದ ಪಡುವುದಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದನು. ಹೀಗೆ ವಾದಿಸಿದರೂ ಸಹ ಅವನು ಕೊನೆಗೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು. *Mrs. ಗಂಪ್ ನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಸ್ಯಾಲಿ ಫೀಲ್ಡ್]] : ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ತಂದೆಯು ಅವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೈಬಿಟ್ಟು ಹೋದ ನಂತರ ಅವನ ತಾಯಿಯು ಅವನನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದ್ದಳು. ಫೀಲ್ಡ್ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಿದನು, "ಅವಳು ತನ್ನ ಮಗನನ್ನು ಯಾವ ಷರತ್ತೂ ಇಲ್ಲದೆ ಪ್ರೀತಿಮಾಡುವ ಒಬ್ಬ ಹೆಂಗಸಾಗಿದ್ದಳು. ಅವಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯು ಆದರ್ಶಸೂತ್ರಗಳಂತೆ ಧ್ವನಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ಏನನ್ನು ಆಕೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದಳೋ ಅದೇ ಆಗಿತ್ತು.<ref name="MamaGump">{{cite news|last=Wuntch|first=Philip|title=In character – Sally Field finding the good roles|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=SAEC&p_theme=saec&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0F223282B1F7BF2A&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|work=[[San Antonio Express-News]]|date=July&nbsp;18, 1994|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> *[[ಹ್ಯಾಲಿ ಜೋಲ್ ಓಸ್ಮೆಂಟ್‌]]ನು ಜೂನಿಯರ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್‌ನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ : ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯೂರ್ರನ್‌ಳ ಮಗ ವಾಣಿಜ್ಯ ರೀತಿಯ ಒಂದು [[ಪಿಝ್ಹಾ ಹಟ್]]ನಲ್ಲಿ ಈ ಫಿಲ್ಮ್‌ಗೆ ಪಾತ್ರ ನೇಮಕ ಮಾಡುವ ನಿರ್ದೇಶಕನು ಗುರುತಿಸಿದ ನಂತರ ಓಸ್ಮೆಂಟ್ ನು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪಾತ್ರವರ್ಗವಾಗಿದ್ದನು.<ref name="OsmentPizza">{{cite news|last=Daly|first=Sean|title=Haley Joel Osment on Robots and Reality|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=BN&p_theme=bn&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0ED0BE811A53FD6B&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|work=[[The Buffalo News]]|date=July&nbsp;1, 2001|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> *[[ಎಲ್ವಿಸ್ ಪ್ರಿಸ್ಲೇ]] ಪಾತ್ರದಾರಿಯಾಗಿ [[ಪೀಟರ್ ಡಾಬ್ಸನ್]] : ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಲು ಬಂದಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಅತಿಥಿ. [[ಕರ್ಟ್ ರಸ್ಸೆಲ್ಲ್]]ನನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಪ್ರೆಸ್ಲಿ, ಗಂಪ್ ನನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ್ದ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ರಸ್ಸೆಲ್ಲ್ ಎಲ್ವಿಸ್ ಗೆ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ಮಾತಾಡುವುದನ್ನು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿದ್ದನು.<ref name="RussellElvis">{{cite news|last=Eler|first=Robert K.|title=598-page encyclopedia covers a whole lot of Elvis|url=http://www.nwanews.com/adg/Style/250240/|work=[[Arkansas Democrat Gazette]]|date=January&nbsp;22, 2009|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *[[ಡಿಕ್ ಕ್ಯಾವೆಟ್]] ತನ್ನಂತೆಯೇ. 1970 ರ ಕಥನ ತನಗಾಗಿಯೇ ಕ್ಯಾವೆಟ್ ನಟಿಸಿದ್ದನು, ಆಗವನು ಯುವಕನಂತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮೇಕಪ್ ಜೊತೆಗೆ ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಂಡು ತಯಾರಗುತ್ತಿದ್ದನು. ಆದ್ದರಿಂದ, ಕ್ಯಾವೆಟ್, ದಾಖಲೆ ಪತ್ರಗಳ ನೀಡುವ ಜಾಗದ ಬಳಕೆಯ ಮೂಲಕ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಪಾತ್ರಧಾರಿ ನಟ. *ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಾಲ್ ಹ್ಯಾಂಕಾಕ್ ಆಗಿ [[ಸ್ಯಾಮ್ ಆಂಡರ್ಸನ್]] : ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯ (ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಾಲ್) ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರು. *[[ಆಬ್ಬಿ ಹಾಫ್ ಮ್ಯಾನ್]] ಆಗಿ ರಿಚರ್ಡ್ ಡಿ'ಆಲೆಸ್ಸಾಂಡ್ರೊ : ಫಾರೆಸ್ಟ್‌ಗೆ ಯುದ್ಧದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಒಂದು ಅವಕಾಶ ಕೊಟ್ಟವನೇ ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಯುದ್ಧದ ರಾಲಿಯಲ್ಲಿನ ಒಬ್ಬ ಹಿಪ್ಪಿ. *ವೆಸ್ಲಿ ಆಗಿ [[ಜೆಫ್ರೀ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್]] : ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಪ್ಯಾಂಥರ್ ತಂಡದ ಒಬ್ಬ ಸದಸ್ಯ ಮತ್ತು ಜೆನ್ನಿಯ ನಿಂದಿಸುವ ಗೆಳೆಯ. *ಡೊರೊಥಿ ಹ್ಯಾರಿಸ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ಸಿಯೋಭಾನ್ ಫಾಲೋನ್ ಹೋಗನ್]] : ಬಸ್ ಚಾಲಕ, ಡ್ರೈವ್ ಮಾಡುತ್ತಾ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆನಂತರ ಅವನ ಮಗನನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದನು. *[[ಸೊನ್ನಿ ಶ್ರೊಯೆರ್]] ಕೋಚ್ ಆಗಿ [[ಪೌಲ್ "ಬಿಯರ್" ಬ್ರಿಯಾನ್ಟ್]] : ಅಲಬಾಮದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್‌ನ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಕೋಚ್ *[[ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಎಲ್. ಬುಷ್]], ಕೊನಾರ್ ಕೆನ್ನೆಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಟೆಡ್ಡಿ ಲೇನ್ ಜೂನಿಯರ್ [[ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್]] ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ : ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಯುದ್ಧದ ವಿರುದ್ಧ ಒಂದು ಸಂಘದ ಸದಸ್ಯರು, ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಲಿಡಾನ್ ಬಿ. ಜಾನ್ಸನ್ ಮತ್ತು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿ. *ಬೆಂಚಿನಲ್ಲಿ [[ಬಿಲ್ ರಾಬರ್ಸನ್]] ದಪ್ಪ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ : ಸಾವನ್ಹಾ ಜಿಯಾರ್ಜಿಯಾದಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ನಂತರ ಬೆಂಚಿನಲ್ಲಿ ಕೂರುತ್ತಿದ್ದವನೇ ಒಬ್ಬ ವಯಸ್ಸಾದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅವನು ಗಂಪ್ ನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದ. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===Script=== {{Quote box |width=30em|bgcolor=#c6dbf7|quote="The writer, Eric Roth, departed substantially from the book. We flipped the two elements of the book, making the love story primary and the fantastic adventures secondary. Also, the book was cynical and colder than the movie. In the movie, Gump is a completely decent character, always true to his word. He has no agenda and no opinion about anything except Jenny, his mother and God."|source=—director [[Robert Zemeckis]]<ref name="BookChanges"/>}} ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು 1986 ರಲ್ಲಿನ [[ವಿನ್ಸ್ ಟನ್ ಗ್ರೂಮ್]] ನಿಂದ ರಚಿತವಾದ [[ಕಾದಂಬರಿ]]ಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ನ ಪಾತ್ರವೇ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಕಥೆ ಎಣೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೂ ಸಹ, ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಜ್ಯೂನಿಯರ್ ಜೊತೆಗೆ ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಬುಬ್ಬಾ ಗಂಪ್ ಶ್ರಿಂಪ್ ಕಂ. ಕಂಡು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಕಾಂದಂಬರಿಯ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಎಗರುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಹೋಗುವುದಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮೊದಲ ಹನ್ನೊಂದು ಅಧ್ಯಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಕಾದಂಬರಿಯ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು (ಎಗರಿಸಿ) ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡುವುದರ ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಂಪ್ ನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿತು, ಅವು ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರಲಿಲ್ಲ ಅಂಥವುಗಳೆಂದರೆ ಮಗುವಿನಂತೆ ಅವನ ಅವಶ್ಯಕ ಕಾಲ ಬಂದಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆಗೆ ಅವನ ಓಟ.<ref name="MoviesBook">{{cite news|last=Delarte|first=Alonso|title=Movies By The Book: Forrest Gump|work=Bob's Poetry Magazine|format=PDF|date=February&nbsp;2004|url=http://bobspoetry.com/Bobs01Fe.pdf|page=24|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2009-03-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20090327090919/http://bobspoetry.com/Bobs01Fe.pdf|url-status=dead}}</ref> ಕಾದಂಬರಿಗಿಂತ ಇಲ್ಲಿ ಗಂಪ್ ನ ಆಳವಾದ ಪಾತ್ರ ಮತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳೂ ಕೂಡ ಬದಲಾದವು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಬಂದರೆ, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಡುವಾಗ ಅವನು ಒಬ್ಬ [[ಕಲ್ಪನಾ ಮಗ್ನತೆಯ ವಿದ್ವಾಂಸ]] ನಂತೆ, ಅವನು ಜಿಮ್ ಮತ್ತು ಕರಕೌಶಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೋಲುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಉನ್ನತ ಬೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಅಂಕ ಪಡೆದುಕೊಂಡನು. ಅವನು ತನ್ನ ಕೋಚ್ (ತರಬೇತಿದಾರನನ್ನು) ನಿಂದಾಗಿ ದಾಖಲಾತಿಯಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದನು ಅದು ಕೂಡ ಅವನ ಕಾಲೇಜಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸೇರಿದ್ದನು<ref name="MoviesBook" /> ಗಂಪ್ ನನ್ನು ಒಬ್ಬ ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನಿ, ಒಬ್ಬ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಕುಸ್ತಿಪಟು ಮತ್ತು ಚೆಸ್ ಆಟಗಾರ ನಂತೆಯೂ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="MoviesBook" /> ಬಾಬ್ ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಆಯ್ಕೆಗೊಳುವುದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಇಬ್ಬರು ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ಆ ಫಿಲ್ಮನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಒಂದು ಅವಕಾಶವನ್ನು [[ಟೆರ್ರಿ ಗಿಲ್ಲಿಯಮ್]]ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿಸಿದನು.<ref name="GilliamDirect">{{cite web|last=Plume|first=Kenneth|url=http://movies.ign.com/articles/644/644724p1.html|title=Gilliam on Grimm|publisher=[[IGN]]|page=3|date=August&nbsp;24, 2005|accessdate=July&nbsp;3, 2009|archive-date=2010-10-21|archive-url=https://www.webcitation.org/5tdcP3CHA?url=http://movies.ign.com/articles/644/644724p1.html|url-status=dead}}</ref> [[ಬ್ಯಾರಿ ಸೊನ್ನೆನ್ ಫೆಲ್ಡ್]] ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ''[[ಆಡಮ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ವ್ಯಾಲ್ಯೂಸ್]]'' ನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲು ಹಿಂದಿರುಗಿದ.<ref name="BarryDirect">{{cite news|last=Fretts|first=Bruce|title=Get Barry|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,299341,00.html|work=[[Entertainment Weekly]]|page=2|date=November&nbsp;3, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2010-10-21|archive-url=https://www.webcitation.org/5tdcScZ2H?url=http://www.ew.com/ew/article/0,,299341,00.html|url-status=dead}}</ref> ===ಚಿತ್ರೀಕರಣ=== ಚಿತ್ರೀಕರಣವು 1993ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ಅಲಬಾಮಾದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಬ್ಯೂಫೋರ್ಟ್‌]]ನಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಲದೆ ಉತ್ತರ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಾಲ್ಲಿ.<ref name="HankSign" /> ಗಂಫ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಹೋಮ್ ಸೆಟ್ ಅನ್ನು [[ಜಾರ್ಜಿಯಾದ ಸವನ್ನಾಹ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹತ್ತಿರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕುರ್ರನ್ ಹೋಮ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಜೊತೆಗೆ ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref name="DVDProdDesign">{{cite video|title=Forrest Gump-(Building the World of Gump: Production Design)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ದೃಶ್ಯಗಳ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ಸುಮಾರು 20&nbsp;ಪಾಮ್ ಮರಗಳನ್ನು ನೆಡಲಾಯಿತು.<ref name="DVDProdDesign" /> ಚಿಪ್ಪೇವಾ ಚೌಕದ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದ ಬೆಂಚ್ ಒಂದರ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ತನ್ನ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದ.<ref name="DVDProdDesign" /> ===ದೃಶ್ಯ ಪರಿಣಾಮಗಳು=== [[ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಯಲ್ ಲೈಟ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಜಿಕ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಕೆನ್ ರಾಲ್ಸ್ ಟನ್ ಮತ್ತು ಅವನ ತಂಡವು ಚಲನಚಿತ್ರದ ದೃಶ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿತ್ತು [[CGI]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು, ಗಂಪ್ ನನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು, ಅದೂ ಗಂಪ್‌ನು ಈಗ ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಅವರ ಜೊತೆ ಹಸ್ತಲಾಘವ ಮಾಡುವುದು ಇವುಗಳನ್ನೂ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಅವಲೋಕನಾ ಗುರುತುದಾರರ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ನೀಲಿ ಪರದೆಯ ಎದುರು ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌ನ ಮೊದಲ (ಶಾಟ್) ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆದಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅವನು ದಾಖಲೆ ಪತ್ರಾಗಾರ ತಳಹದಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದನು.<ref name="DVDEyes1">{{cite video|title=Forrest Gump-(Through the eyes of Forrest Gump)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|time=12:29|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳ ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ಕಂಠ ದ್ವಿದಳಿಗಳನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾದ ಎಫಿಕ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು [[ಬದಲಿಯಾಗಿ ಬಾಯಿ ಚಲನವಲನಗಳಿಗೆ]] ಹೊಸ ಸಂಭಾಷಣೆಗಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="BookChanges">{{cite news|last=Mills|first=Bart|title=In 'Forrest Gump,' Historical Figures Speak for Themselves|url=http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/24184772.html?dids=24184772:24184772&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Jul+08%2C+1994&author=Bart+Mills.+Special+to+the+Tribune.&pub=Chicago+Tribune+(pre-1997+Fulltext)&desc=IN+%60FORREST+GUMP%2C%27+HISTORICAL+FIGURES+SPEAK+FOR+THEMSELVES&pqatl=google|format=Fee required|work=[[Chicago Tribune]]|date=July&nbsp;8, 1994|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಆರ್ಕಿವಲ್ ಫೂಟೇಜನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು [[ಕ್ರೋಮ ಕೀ]], ವಾರ್ಪಿಂಗ್, ಮಾರ್ಫಿಂಗ್ ಮತ್ತು [[ರೊಟೋಸ್ಕೋಪಿಂಗ್]] ನಂತಹ ತಾಂತ್ರಿಕತೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ, ಅದರೊಳಗೆ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ನು ಸಂಯೋಜನೆ ಗೊಂಡನು ಒಂದು ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಯುದ್ಧ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಒಳ ಬರುತ್ತಿರುವ [[ನೇಪಾಮ್]] ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ಆ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದ ಬುಬ್ಬಾ ನನ್ನು ಗಂಪ್ (ಸಾಗಿಸಿದನು) ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋದನು. ಆ ಎಫೆಕ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು, ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಗೊಳಿಸುವ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಹಸಮಯ ನಟರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ಆನಂತರ, ಒಂದು ಕೇಬಲ ತಂತಿಯಿಂದ ವಿಲಿಯಂ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಾಗ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಓಡಿಹೋದನೆಂಬಂತೆ, ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂಸನ್ ರನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಕೂಡಲೇ ಆ ಸ್ಪೋಟವು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲ್ಪಟಿತು, ಮತ್ತು ಆ ನಟರನ್ನು ಆ ಸ್ಪೋಟದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲೇ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೂಲಕ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. CGI ನಿಂದ ಜೆಟ್ ಫೈಟರ್ಸ್ ಮತ್ತು ನೇಪಾಮ್ ಸಣ್ಣ ಗುಂಡುಗಳು ಕೂಡ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಲ್ಪಟ್ಟವು.<ref name="DVDVietnam">{{cite video|title=Forrest Gump-(Seeing is Believing: The Visual Effects of Forrest Gump-Vietnam)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> CGI, ನಟ [[ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ]]ಯ ಕಾಲುಗಳ ಬೇರ್ಪಡೆಯನ್ನು ಅವನ ಪಾತ್ರವು ಅಂಗಚ್ಛೇದವಾಗಿದ್ದನಂತರ, ಅವನು ತನ್ನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಒಂದು ನೀಲಿ ವಸ್ತ್ರದಿಂದ ಸುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಕತ್ತರಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ಸಾಧಿಸಿದ್ದನು. ಕ್ರಮೇಣ ಆ "ರೋಟೊ-ಪೈಂಟ್" - ತಂಡದ ಕೆಲಸವು ಅವನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಸಿಂಗಲ್ ಫ್ರೇಮ್ ನಿಂದಲೂ ಬಣ್ಣ ಹಾಕಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಅವನ [[ಗಾಲಿ ಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ]] ಅವನಾಗಿಯೇ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೇರಿಸುವಾಗ, ಅವುಗಳನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿದನು.<ref name="DVDLegs">{{cite video|title=Forrest Gump-(Seeing is Believing: The Visual Effects of Forrest Gump-Lt. Dan's Legs)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ಒಂದು ದೃಶ್ಯ, ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, D.C. ಲಿಂಕೋನ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಮತ್ತು ರಿಫ್ಲೆಕ್ಟಿಂಗ್ ಪೂಲ್ ನಲ್ಲಿಯ ಒಂದು ಶಾಂತಿಯುತ ಮೆರವಣಿಗೆ ಜಾತಾದಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಜೆನ್ನಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜನಜಂಗುಳಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ದೃಶ್ಯೀಕರಣದ ಎಫೆಕ್ಟ್ ಗಳ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಪೂರ್ತಿ, ಸರಾಸರಿ 1,500 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನವರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="DVDEnhanReal">{{cite video|title=Forrest Gump-(Seeing is Believing: The Visual Effects of Forrest Gump-Enhancing Reality)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ಒಂದೊಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಟೇಕ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಧಿಕವಾದ ನಟನಟಿಯರನ್ನು ಪುನಃ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ (ವರ್ತುಲದ) ಚತುರ್ಥ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲ ಕ್ಯಾಮೆರಾದಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದಾಗಿ, ಅತ್ಯಧಿಕ ನಟ ನಟಿಯರನ್ನು ನೂರಾರು ಸಾವಿರಾರು ಜನರುಗಳ ಗುಂಪನ್ನಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುಣನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="HankSign" /><ref name="DVDEnhanReal" /> ==ಬಿಡುಗಡೆ== ===ವಿಮರ್ಶಾ ಸ್ವೀಕಾರ=== ಚಿತ್ರವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು. ಹೀಗೆ ಜುಲೈ 01, 2009 ರ ಒಂದು ಸಮಗ್ರವಾದ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಪುನರ್ ವಿಮರ್ಶೆ [[ರೋಟನ್ ಟೊಮೊಟೋಸ್]] ಹೀಗೆ ವರದಿ ನೀಡಿತು. 50 ಪುನಃ ಪರಿಶೀಲನೆಗಳ 1 ಮಾದರಿಯ ಅಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಸರಾಸರಿ 7/10 ರಷ್ಟು ಅಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಧನಾತ್ಮಕ ಪುನರ್ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು 72% ನ ಟೀಕೆಗಳು ಕೊಟ್ಟವು.<ref name="RTFresh">{{cite web|url=http://www.rottentomatoes.com/m/forrest_gump/|title=Forrest Gump|publisher=[[Rotten Tomatoes]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> ಒಂದು [[ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದ]] ಮೌಲ್ಯೀಕರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿರುವ [[ಮೆಟಾಕ್ರಿಟಿಕ್]] ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ನಲ್ಲಿ, 19 ಪುನರ್ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಹಿನಿ ಟೀಕೆಗಳಿಂದ ಆಧರಿಸಿ 82/100 ರಷ್ಟು ಮೌಲ್ಯದ ಆಶಾದಾಯಕ ದರವನ್ನು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪಡೆದ್ದಿತ್ತು.<ref name="MetaCritic">{{cite web|url=http://www.metacritic.com/video/titles/forrestgump?q=Forrest%20Gump|title=Forrest Gump|publisher=[[MetaCritic]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}{{Dead link|date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಈ ಕಥೆಯು ಹಲವಾರು ವಿಧದ ವಿಮರ್ಶೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಶಿಫಾರಸ್ಸು ಪಡೆದ್ದಿತ್ತು.{1/} ''[[ಚಿಕಾಗೋ ಸನ್-ಟೈಮ್ಸ್]]'' ನ [[ರೋಜರ ಎಬರ್ಟ್]] ರವರು ಬರೆದಿದ್ದ "[[ಎರಿಕ್ ರೋಥ]] ರವರಿಂದ ಒಂದು ಚಿತ್ರಕಥೆಯು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟು, ಅದು ಆಧುನಿಕ ಕಲ್ಪನಾ ಕಾದಂಬರಿಯ ಜಟಿಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.....[ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್] ಹಾಸ್ಯ ಮತ್ತು ದುಖಃದ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಅವನ ಅಭಿನಯವು ಒಂದು ಉಸಿರು ಬಿಗಿಹಿಡಿಯುವ ನಟನಾ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಹಾಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸರಳ ಸತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ... ಎಂತಹ ಒಂದು ಜಾದೂಮಯ ಚಲನಚಿತ್ರ."<ref name="EbertReview">{{cite news|last=Ebert|first=Roger|authorlink=Roger Ebert|title=Forrest Gump|url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19940706/REVIEWS/407060301/1023|work=[[Chicago Sun-Times]]|date=July&nbsp;6, 1994|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-10-21|archive-url=https://www.webcitation.org/5tdcVK1ue?url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19940706%2FREVIEWS%2F407060301%2F1023|url-status=dead}}</ref> ''[[ವೆರೈಟಿ]]'' ಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದ ಟಾಡ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಕರ್ಥಿ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದ "ಎಲ್ಲಾ ಹಂತಗಳಲ್ಲೂ ಆ ಕಥೆಯು ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮೂಡಿ ಬರುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮತ್ತು ಒಂದು ಅತ್ಮೀಯ ವಾಗಿರುವ ಕಠಿಣ ಚಮತ್ಕಾರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಆ ಒಂದು (ಗ್ರಂಥದ) ಕಾದಂಬರಿ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಕೂಡ ನಾಜೂಕಾದ ಆನಂದಮಯ ಕಥೆಯು, ಒಂದು ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಬೆಳಕಿನೊಂದಿಗೆ ಮೂಡಿ ಬಂದಿದೆ."<ref name="VarietyReview">{{cite news|last=McCarthy|first=Todd|title=Forrest Gump|url=http://www.variety.com/index.asp?layout=Variety100&reviewid=VE1117487968&content=jump&jump=review&category=1935&cs=1|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=July&nbsp;11, 1994|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಪುನರ್ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಗೌರವದ ಬೆಲೆಬಾಳುವು ಹರಿವಾಣಗಳನ್ನು (ಸ್ವಾಗತ) ಪಡೆದು ಕೊಂಡಿತು. ''[[ದಿ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕರ್]]'' ನ [[ಆಂಥೋನಿ ಲೇನ್]] ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು "ತೀಕ್ಷ್ಣ, ಚಾಣಕ್ಷ ಮತ್ತು ನರಕದಂತೆ ಬೇಸರಹುಟ್ಟಿಸುವಂತಹದ್ದು." ಎಂದು ಕರೆದರು<ref name="NYorkerReview">{{cite news|last=Lane|first=Anthony|authorlink=Anthony Lane|title=Forrest Gump|url=http://www.newyorker.com/arts/reviews/film/forrest_gump_zemeckis|work=[[The New Yorker]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archiveurl=https://archive.today/20130104095037/http://www.newyorker.com/arts/reviews/film/forrest_gump_zemeckis|archivedate=2013-01-04|url-status=live}}</ref> ''[[ಎಂಟರ್ ಟೇನ್ ಮೆಂಟ್ ವೀಕ್ಲಿ]]'' ಯ ಓವನ್ ಗಾರ್ಡಿನಿಯರ್ ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು "ಕಳೆದ ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಮನಸ್ಸಿನ ಉದ್ರಿಕ್ತ್ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಇದು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. [[ಡಿಸ್ನಿಯವರ ಅಮೇರಿಕಾ]]ದ ಒಂದು ಬೇಬಿ-ಬೂಬರ್ ಅಂಕಣ. ಅದೂ ಒಂದು ವರ್ಚುವಲ್-ರಿಯಾಲಿಟಿ ಥೀಮ್ ಪಾರ್ಕ್ ಗಾಗಿ".<ref name="EWReviewC">{{cite news|last=Gleiberman|first=Owen|title=Forrest Gump (1994)|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,302943,00.html|work=[[Entertainment Weekly]]|date=July&nbsp;15, 1994|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20101104074440/http://www.ew.com/ew/article/0,,302943,00.html|url-status=dead}}</ref> ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದ ಬಗೆ ವಿಮರ್ಶಕರು ಮಿಶ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಅವಲೋಕನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹಲವು ವಿಧದ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಗಂಪ್ ನನ್ನು ಹೋಲಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು. ಕೆಲ ನಟರೂ ಸೇರಿ [[ಹಕಲ್ ಬೆರ್ರಿ ಫಿನ್]], [[ಬಿಲ್ ಕ್ಲಿಂಟನ್]], ಮತ್ತು [[ರೋನಲ್ಡ್ ರೇಗನ್]] ಹೀಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯವರು.<ref name="GumpHuck">{{cite news|last=Hinson|first=Hal|title=Forrest Gump, Our National Folk Zero|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/movies/review97/fforrestgump1.htm|work=[[The Washington Post]]|date=August&nbsp;14, 1994|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}</ref><ref name="GumpClinton">{{cite news|last=Rich|first=Frank|title=The Gump From Hope|url=https://www.nytimes.com/1994/07/21/opinion/journal-the-gump-from-hope.html|work=[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]|date=July&nbsp;21, 1994|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}</ref><ref name="WorldTime">{{cite news|last=Corliss|first=Richard|coauthors=Julie Grace and Martha Smilgis|title=The World According to Gump|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,981196-2,00.html|work=[[Time (magazine)|Time]]|pages=1–3|date=August&nbsp;1, 1994|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2011-07-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20110731152338/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,981196-2,00.html|url-status=dead}}</ref> ಪೀಟರ್ ಕೋಮೊ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ, ಗಂಪ್ ಒಬ್ಬ "ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಧ್ಯಸ್ಥಗಾರನಂತೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಗಳ ವಿಭಜನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಪ ವಿಮೋಚನೆಯ (ಲೋಕೊದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ) ರಾಯಭಾರಿಯಂತೆ ನಟಿಸುತ್ತಾನೆ."<ref name="WangStruggle">{{cite journal|last=Wang|first=Jennifer Hyland|title="A Struggle of Contending Stories": Race, Gender, and Political Memory in Forrest Gump|journal=Cinema Journal|url=http://proquest.umi.com.libproxy.sdsu.edu/pqdweb?index=0&did=1068720901&SrchMode=2&sid=1&Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS=1246568407&clientId=17862|format=PDF|pages=92–102|volume=39|issue=3|date=Spring 2000|accessdate=July&nbsp;2, 2009|doi=10.1353/cj.2000.0009}}</ref> ''[[ರೋಲಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್‌]]'' ನ [[ಪೀಟರ್ ಟ್ರಾವರ್ಸ್]] ಗಂಪನನ್ನು ಹೀಗೆ ಕರೆದಿದ್ದ. "ಅಮೇರಿಕನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ - ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ, ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ, ಸತ್ಯನಿಷ್ಠ ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಾವು (ಹೊಗಳುತ್ತೇವೆ) ಪ್ರಶಂಶಿಸುತ್ತೇವೆ."<ref name="RollStone">{{cite news|last=Travers|first=Peter|authorlink=Peter Travers|title=Forrest Gump|url=http://www.rollingstone.com/reviews/movie/5948073/review/5948074/forrest_gump|work=[[Rolling Stone]]|date=December&nbsp;8, 2000|accessdate=July&nbsp;3, 2009|archive-date=2008-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20080622125023/http://www.rollingstone.com/reviews/movie/5948073/review/5948074/forrest_gump|url-status=dead}}</ref> ''ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ನ ಪುನರ್ವಿಮರ್ಶಕನಾದ ಜಾನೆಟ್ ಮಸ್ಲಿನ್ ಗಂಪ್ ನನ್ನು ಹೀಗೆ ಕರೆದನು, ಗಂಪ್ ಒಬ್ಬ "...ಟೊಳ್ಳು (ಪೊಳ್ಳಾದ) ವ್ಯಕ್ತಿ..." ಅವನು "...ತನ್ನ ಆನಂದದಾಯಕ ಮೌಡ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂ ಶುಭಾಶಯ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವವ, ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಏನೂ ಅಲ್ಲದೆಯೇ ಒಬ್ಬ ಸಾಕಾರ ರೂಪನಂತೆ ಬೆಚ್ಚಗೆ ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನು."<ref name="MaslinGump">{{cite news|last=Burr|first=Ty|title=Loss of innocence: 'Forrest Gump' at 10|url=http://www.boston.com/news/globe/living/articles/2004/06/20/loss_of_innocence_forrest_gump_at_10/|work=[[The Boston Globe]]|date=June&nbsp;20, 1994|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}</ref> ''[[ಪಾಲೋ ಆಲ್ಟೋ ವೀಕ್ಲಿ]]'' ಯ ಮಾರ್ಕ್ ವಿನ್ಸೆಂಟ್ ಗಂಪ್ ನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಹೀಗೆ ಕರೆದನು. ಆ ಪಾತ್ರ..."ಮುಖದಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಒಬ್ಬ (ಕರುಣಾ ಜನಕ) ಕನಿಕರ ತೋರುವ ಕೈಗೊಂಬೆಯಂತೆ ವಿದೂಷಕನ ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದವನು. ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಒಂದು ವಿಧದಲ್ಲಿ ಧ್ರುವೀಕರಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಾಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. 2004 ರಲ್ಲಿ ''[[ಎಂಟರ್ ಟೇನ್ ಮೆಂಟ್ ವೀಕ್ಲಿ]]'' ಬರಹದ ಮೂಲಕ ಹೀಗೆ ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿತು, ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಒಂದು ದಶಕದ ನಂತರ ಇದು ಗೆಝಿಲಿಯನ್ಸ್ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಆಸ್ಕರ್ ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತ್ತು. 20ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ''[[ರಾಬರ್ಟ್ ಝೆಮೆಕಿಸ್]]'' ಯವರ ಮೇಳ ಗೀತೆಯಾಗಿರುವ [[ಅಮೇರಿಕಾ]] ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲೇ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿ ತನ್ನ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದ್ದ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾನಪದಗಳಲ್ಲೇ ಒಂದಾಗಿರುವ ಇದನ್ನು ಪಾಪ್ (ಭಾವಾತಿರೇಕನಾಟಕದ) ಮೆಲೊಡ್ರಾಮದ ಒಂದು ಕೃತಕ ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಕಾಣಲಾಗಿದೆ, ಆಗಲೇ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಕೂಡ ಅದನ್ನು ಒಂದು ಸಿನಿಮಾವಾಗಿ ಸಿಹಿಯಾದ ಅನುಭವ ನೀಡುವಂತಿದ್ದು ಒಂದು ಚಾಕೊಲೇಟ್ ಗಳ ಡಬ್ಬಿಯಂತೆ ಪುನಃ ಪುನಃ ಆಹ್ಲಾದತೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡಿದರು."<ref name="EWStrikeBack">{{cite news|last=Bal|first=Sumeet|coauthors=Marc Bernardin, Monica Mehta, Joshua Rich, Erin Richter, Michael Sauter, Missy Schwartz, and Nancy Sidewater|title=Cry Hard 2 The Readers Strike Back|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,570497,00.html|work=[[Entertainment Weekly]]|date=January&nbsp;9, 2004|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-10-21|archive-url=https://www.webcitation.org/5tdcxFNTj?url=http://www.ew.com/ew/article/0,,570497,00.html|url-status=dead}}</ref> ===Box office performance=== ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು 55 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಬಜೆಟ್ ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು, ''ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್'' 1,595 ಸಿನಿಮಾ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿನ ಅಂತರ್ದೇಶಿಯ ಬಿಡುಗಡೆಯ ತನ್ನ ಮೊದಲ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡಾಗ 24,450,603 ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಲಾಭಗಳಿಸಿತು.<ref name="BOXTotal">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=forrestgump.htm|title=Forrest Gump (1994)|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> ನಿರ್ಮಾಪಕ [[ವೆಂಡಿ ಫೈನರ್ಮನ್]] ಗೆ ಅವನ ಆ ಸಿನಿಮಾದ ಒಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಮುದ್ರಣದ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನಾಧರಿಸಿ (ಫಿಲ್ಮ್ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಬಜೆಟ್) P & A ಯನ್ನು ದ್ವಿಗುಣ ಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಚರ್ ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಸಲಹಾಕಾರ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಕಥಾ ಲೇಖಕ ಜೆಫ್ರಿ ಹಿಲ್ಟನ್ ಸೂಚಿಸಿದನು. ಅವನ ಒಂದು ಸಲಹೆ ಸೂಚನೆಗೆ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಆ ಬಜೆಟ್ ಕೂಡ ಆಗ ಏರಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ವಾರಂತ್ಯದ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ನಲ್ಲಿ ಆ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರಥಮ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿತು. ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲೇ ''[[ದಿ ಲಯನ್ ಕಿಂಗ್]]'' ನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಾಲ್ಕನೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ಪರಾಜಯ ಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref name="BOXTotal" /> ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಮೊದಲ ಹತ್ತು ವಾರಗಳಲ್ಲೇ, ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ನಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಥಮ ಶ್ರೇಯಾಂಕ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಭದ್ರವಾಗಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿತು.<ref name="WeekendBOX">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?page=weekend&id=forrestgump.htm|title=Forrest Gump Weekend Box Office|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾಗಳಲ್ಲಿ 329.7 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಲಾಭ ಪಡೆದು ಆ ಸಿನೆಮಾ ಥಿಯೇಟರ್ ಗಳಲ್ಲಿ 42 ವಾರಗಳ ವರೆಗೆ ಉಳಿಯಿತು. ಈ ಮೂಲಕ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 4 ನೇ ಅಗ್ರ ಶ್ರೇಯಾಂಕದ ಅಂತರ್ದೇಶಿಯ ಸಿನೆಮಾವಾಗಿ ಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು. (''[[E.T. ದಿ ಎಕ್ಸ್ ಟ್ರಾ ಟೇರೆಸ್ಟ್ರಿಯಲ್]]'' , ''[[Star Wars IV: A New Hope]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜುರಾಸಿಕ ಪಾರ್ಕ್]]'' ಇವುಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಾತ್ರ ).<ref name="WeekendBOX" /><ref name="DomesticGrosses">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/domestic.htm|title=All Time Box Office Domestic Grosses|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;13, 2009}}</ref> ಏಪ್ರಿಲ್ 2010 ರಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು 19 ನೇ ಸಮಗ್ರ ಅಂತರ್ದೇಶಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರವೆಂದು ರ್ಯಾಂಕ್ ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ 39 ನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು.<ref name="DomesticGrosses" /><ref name="WorldGrosses">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/|title=All Time Box Office Worldwide Grosses|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;13, 2009}}</ref> 100 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, 200 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, 300 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಮೌಲ್ಯದ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ರಶೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ಯಾರಾಮೌಂಟ್ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ಶೀಘ್ರಗತಿಯ ಅಂತರ್ದೇಶಿಯ ಲಾಭದಾಯಕವೆನಿಸಿ 250 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಲು 66 ದಿನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು (ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ).<ref name="Fastest100">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/fastest.htm?page=100&p=.htm|title=Fastest to $100 Million|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref><ref name="Fastest200">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/fastest.htm?page=200&p=.htm|title=Fastest to $200 Million|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref><ref name="Fastest300">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/fastest.htm?page=300&p=.htm|title=Fastest to $300 Million|publisher=[[Box Office Mojo]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}</ref> U.S. ಮತ್ತು ಕೆನಾಡಾದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರವು ಒಟ್ಟು $329,694,499 ಗಳಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ $347,693,217ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಒಟ್ಟು $677,387,716 ಗಳಿಸಿತು.<ref name="BOXTotal" /> ===ಹೋಂ ಮಿಡಿಯಾ=== ''ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್'' ಆಗಸ್ಟ್ 28, 2001ರಲ್ಲಿ ಎರಡು-ಡಿಸ್ಕ್ DVDಯಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು, ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಏಪ್ರಿಲ್ 27, 1995ರಲ್ಲಿ VHSನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಿರ್ದೇಶಕ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಪಕರ ವಿವರಣೆಗಳು, ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಪೀಚರೆಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಟೆಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷತೆಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.<ref name="SpecialFeatures">{{cite news|last=Lowman|first=Rob|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=LA&p_theme=la&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EE3576468090812&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|title=Video Enchanted Forrest the Much-beloved "Forrest Gump" Arrives on DVD with Sweetness Intact|work=[[Beacon Journal]]|date=August&nbsp;28, 2001|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> ಚಿತ್ರವು ನವೆಂಬರ್ 2009ರಂದು ಬ್ಲು-ರೇಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="BluRayRelease">{{cite news|last=Schweiger|first=Arlen|url=http://www.electronichouse.com/article/paramount_saves_top_titles_for_blu_ray_sapphire_treatment/C157|title=Paramount Saves Top Titles for Blu-ray ‘Sapphire’ Treatment|work=Electronic House|date=June&nbsp;23, 2009|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2011-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20110710181200/http://www.electronichouse.com/article/paramount_saves_top_titles_for_blu_ray_sapphire_treatment/C157|url-status=dead}}</ref> ===ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೌರವಗಳು=== ಮುಂಬರುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮಾಂಕಿತ ನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸೇರುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು [[ಅಮೇರಿಕನ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಇನ್ಸ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌]]ನಿಂದ ಅದರ ಹಲವಾರು ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಚಿತ್ರವು 37ನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ''[[100 Years... ]]'' ನಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿತು ''[[100 Years... ]]'' ನಲ್ಲಿ 71ನೆಯ ''[[100 ಚೀರ್ಸ್]]'' , ''[[100 Years... ]]'' ರಲ್ಲಿ 76ನೆಯ ಮತ್ತು ''[[100 ಮೂವೀಸ್]]'' 100 ಚಿತ್ರಗಳು (10ನೇ ವಾರ್ಷಿಕ ಆವೃತ್ತಿ) #8 ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉಲ್ಲೇಖ "ಮಾಮಾ ಆಲ್ವೇಸ್ ಸೇಡ್ ಲೈಫ್ ವಾಸ್ ಎ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಚಾಕೊಲೇಟ್ಸ್. ಯು ನೆವರ್ ನೋ ವಾಟ್ ಯು ಆರ್ ಗೋನ್ನಾ ಗೆಟ್." ''[[100 Years... ]]'' 40ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಿತು ''[[100 ಮೂವೀ ಕೋಟ್ಸ್]]'' .<ref name="AFILists">{{cite web|url=http://connect.afi.com/site/PageServer?pagename=100YearsList|title=AFI's 100 Years... The Complete Lists|publisher=[[American Film Institute]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2011-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716071146/http://connect.afi.com/site/PageServer?pagename=100YearsList|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" border="1" |- ! style="background-color:#BCBCBC"| ಪ್ರಶಸ್ತಿ ! style="background-color:#BCBCBC"| ವಿಭಾಗ ! style="background-color:#BCBCBC"| ನಾಮಿನೀ ! style="background-color:#BCBCBC"| ಫಲಿತಾಂಶ |- | rowspan="13"|[[67ನೆಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | [[ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರದ ಉತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನಟನಿಗೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<ref name="67AcAwardsWins">{{cite news|last=Grimes|first=William|title='Forrest Gump' Triumphs With 6 Academy Awards|url=https://www.nytimes.com/1995/03/28/movies/forrest-gump-triumphs-with-6-academy-awards.html|work=[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]|date=March&nbsp;28, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | [[ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]]<ref name="67AcAwardsWins" /> | [[ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಎಡಿಟಿಂಗ್]]<ref name="67AcAwardsWins" /> | [[ಆರ್ಥರ್ ಸ್ಛಿಮಿಡ್ಟ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="67AcAwardsWins" /> | [[ವೆಂಡಿ ಫಿನರ್ಮನ್]], [[ಸ್ಟೀವ್ ಸ್ಟಾರ್ಕೀ]], ಮತ್ತು [[ಸ್ಟೀವ್ ಟಿಸ್ಚ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ದೃಶ್ಯಾವಳಿ ಎಫೆಕ್ಟ್ಸ್]]<ref name="67AcAwardsWins" /> | [[ಕೆನ್ ರಾಲ್ಸ್‌ಟನ್]], [[ಜಾರ್ಜ್ ಮರ್ಫಿ]], [[ಅಲೆನ್ ಹಾಲ್]], ಮತ್ತು ಸ್ಟೀಫನ್ ರೊಸೆನ್ಬಾಮ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಳವಡಿತ ಚಿತ್ರ]]<ref name="67AcAwardsWins" /> | [[ಎರಿಕ್ ರೊತ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಸಹ ನಟನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<ref name="67AcAwardsNoms">{{cite news|agency=Associated Press|title=Nominees for Oscars|url=https://news.google.com/newspapers?id=M3gVAAAAIBAJ&sjid=vOsDAAAAIBAJ&pg=2330,3503140&dq=forrest+gump+67th+academy+awards+nominations|work=[[Eugene Register-Guard]]|date=February&nbsp;15, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | [[ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಕಲಾ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | [[ರಿಕ್ ಕಾರ್ಟರ್]] ಮತ್ತು [[ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಹೈಯ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಸಿನಿಮಾಟೊಗ್ರಫಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | [[ಡಾನ್ ಬರ್ಗೆಸ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೇಕಪ್]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | ಡೇನಿಯಲ್ C. ಸ್ಟ್ರಿಪೆಕೆ ಮತ್ತು ಹಲ್ಲೀ ಡಿ’ಅಮೊರ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಬೆಸ್ಟ್ ಒರಿಜಿನಲ್ ಸ್ಕೋರ್]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | [[ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ರಿ]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಬೆಸ್ಟ್ ಸೌಂಡ್ ಮಿಕ್ಸಿಂಗ್]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | ರ್ಯಾಂಡಿ ಥಾಮ್, ಟಾಮ್ ಜಾನ್ಸನ್, ಡೆನ್ನಿಸ್ ಎಸ್. ಸ್ಯಾಂಡ್ಸ್, ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಮ್ ಬಿ.ಕಪ್ಲನ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಬೆಸ್ಟ್ ಸೌಂಡ್ ಎಡಿಟಿಂಗ್]]<ref name="67AcAwardsNoms" /> | ಗ್ಲೋರಿಯಾ ಎಸ್ ಬಾರ್ಡರ್ಸ್ ಮತ್ತು ರ್ಯಾಂಡಿ ಥಾಮ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | rowspan="6"|1995 [[ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಗಳು | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಹ ನಟ(ಚಲನಚಿತ್ರ)]]<ref name="SaturnSupAct">{{cite web|url=http://www.saturnawards.org/past.html#filmsuportactror|title=Past Saturn Awards – Best Supporting Actor|publisher=[[Saturn Award]]s|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2014-09-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140906130320/http://www.saturnawards.org/past.html#filmsuportactror|url-status=dead}}</ref> | ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="SaturnFantFilm">{{cite web|url=http://www.saturnawards.org/past.html#fantasy|title=Past Saturn Awards – Best Fantasy Film|publisher=[[Saturn Award]]s|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2014-09-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140906130320/http://www.saturnawards.org/past.html#fantasy|url-status=dead}}</ref> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ (ಚಲನಚಿತ್ರ)]]<ref name="SaturnNoms">{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=8sgPAAAAIBAJ&sjid=o40DAAAAIBAJ&pg=4222,4680664&dq=saturn+awards+forrest+gump|title='Forrest' rings up 8 Saturn nods|work=[[Boca Raton News]]|date=April&nbsp;9, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ]]<ref name="SaturnNoms" /> | ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ರಿ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸ್ಪೆಷಲ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ಸ್]]<ref name="SaturnNoms" /> | ಕೆನ್ ರಾಲ್ಸ್‌ಟನ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬರಹ]]<ref name="SaturnNoms" /> | ಎರಿಕ್ ರೊತ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 1995 [[ಅಮಂದಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ (ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ<ref name="AmandaWin">{{cite web|url=http://www.filmweb.no/filmfestivalen2007/multimedia/archive/00115/Amandavinnere_1985__115375a.pdf|format=PDF|language=Norwegian|title=Amanda-Vinnere 1985–2006|publisher=[[Amanda (award)|Amanda Awards]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2008-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20080920231356/http://www.filmweb.no/filmfestivalen2007/multimedia/archive/00115/Amandavinnere_1985__115375a.pdf|url-status=dead}}</ref> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | 1995 [[ಅಮೆರಿಕನ್ ಸಿನೆಮಾ ಸಂಪಾದಕರು]] | ಬೆಸ್ಟ್ ಎಡಿಟೆಡ್ ಫೀಚರ್ ಫಿಲ್ಮ್<ref name="ACEWin">{{cite news|agency=Associated Press|url=https://news.google.com/newspapers?id=cjUVAAAAIBAJ&sjid=yQcEAAAAIBAJ&pg=6598,2875644&dq=american+cinema+editors+forrest+gump|title='Gump' garners ACE award|work=[[Ocala Star-Banner]]|date=May&nbsp;21, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | ಆರ್ಥರ್ ಸ್ಛಿಮಿಡ್ಟ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | 1995 [[ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಾಮೆಡಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | ಚಲನೆಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಾಸ್ಯ ನಟ (ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ)<ref name="ACAWin">{{cite news|last=Bates|first=James|url=http://articles.latimes.com/1995-03-27/news/mn-47651_1_award-show|title=What the Oscar Hath Wrought Once there was just one awards show in Hollywood. Now, money, marketing and ego have fueled a plethora of prizes. Some fear overkill.|work=[[Los Angeles Times]]|date=March&nbsp;27, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | 1995 [[ಅಮೆರಿ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಸಿನೆಮಾಟೊಗ್ರಾಫರ್ಸ್]] | ಔಟ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಗ್ ಅಚೀವ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಸಿನೆಮಾಟೊಗ್ರಫಿ ಇನ್ ಥಿಯೇಟ್ರಿಕಲ್ ರಿಲೀಸಸ್<ref name="ASCNom">{{cite web|url=http://www.ascmag.com/news/awards/awards_history.php#1994|title=9th Annual ASC Awards — 1994 – Theatrical Release|publisher=[[American Society of Cinematographers]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2011-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110707173509/http://www.ascmag.com/news/awards/awards_history.php#1994|url-status=dead}}</ref> | ಡಾನ್ ಬರ್ಗೆಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | rowspan="8"|1995 [[BAFTA]] ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು | ಔಟ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಗ್ ಅಚೀವ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಸ್ಪೆಷಲ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ಸ್<ref name="BAFTANoms">{{cite web|url=http://www.bafta.org/awards/film/nominations/?year=1994|title=Film Nominations 1994|publisher=[[British Academy of Film and Television Arts]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2010-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20100921081610/http://www.bafta.org/awards/film/nominations/?year=1994|url-status=dead}}</ref> | ಕೆನ್ ರಾಲ್ಸ್‌ಟನ್, ಜಾರ್ಜ್ ಮರ್ಫಿ, ಸ್ಟೀಫನ್ ರೊಸೆನ್ಬಾಮ್, [[ಡಗ್ ಚಿಯಾಂಗ್]], ಮತ್ತು ಅಲೆನ್ ಹಾಲ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ]]<ref name="BAFTANoms" /> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಸಹ ನಟನೆಗಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ<ref name="BAFTANoms" /> | [[ಸ್ಯಾಲಿ ಫೀಲ್ಡ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="BAFTANoms" /> | ವೆಂಡಿ ಫಿನರ್ಮನ್, ಸ್ಟೀವ್ ಟಿಸ್ಚ್, ಸ್ಟೀವ್ ಸ್ಟಾರ್ಕಿ, ಮತ್ತು ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಿನೆಮಾಟೊಗ್ರಫಿ<ref name="BAFTANoms" /> | ಡಾನ್ ಬರ್ಗೆಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕಾಗಿ ಡೇವಿಡ್ ಲೀನ್ ಅವಾರ್ಡ್ <ref name="BAFTANoms" /> | ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಪಾದನೆ<ref name="BAFTANoms" /> | ಆರ್ಥರ್ ಸ್ಛಿಮಿಡ್ಟ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಡಾಪ್ಟೆಡ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ಪ್ಲೇ<ref name="BAFTANoms" /> | ಎರಿಕ್ ರೊತ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 1995 [[Casting Society of America]] | ಬೆಸ್ಟ್ ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಫೀಚರ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಡ್ರಾಮಾ<ref name="CSofANoms">{{cite web|url=http://www.castingsociety.com/component/content/article/42-artios-awards/80-previous-artios-award-winners#1995|title=Artios Award Winners|publisher=[[Casting Society of America]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2012-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20120822021527/http://www.castingsociety.com/component/content/article/42-artios-awards/80-previous-artios-award-winners#1995|url-status=dead}}</ref> | ಎಲೆನ್ ಲೆವಿಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 2008 ಚಿಕಾಗೊ ಫಿಲ್ಮ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ<ref name="CFCAWin">{{cite news|agency=Tribune Wires|url=http://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/20947290.xml?dids=20947290:20947290&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Mar+14%2C+1995&author=From+Tribune+Wires.&pub=Chicago+Tribune+(pre-1997+Fulltext)&desc=CHICAGO+FILM+CRITICS+GIVE+%60HOOP+DREAMS%27+AND+HANKS+TOP+HONORS&pqatl=google|format=Fee required|title=Chicago Film Critics Give 'Hoop Dreams' and Hanks Top Honors|work=[[Chicago Tribune]]|date=March&nbsp;14, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | 1995 [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಗಿಲ್ಡ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ]] | ಔಟ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಡಿಂಗ್ ಡೈರೆಕ್ಟರಿಯಲ್ ಅಚೀವ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್<ref name="DGAWin">{{cite news|agency=Associated Press|url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/22716217.html?dids=22716217:22716217&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Mar+12%2C+1995&author=&pub=Los+Angeles+Times+(pre-1997+Fulltext)&desc=Robert+Zemeckis+Wins+Top+Award+From+Director%27s+Guild+for+%60Forrest+Gump%27&pqatl=google|format=Fee required|title=Robert Zemeckis Wins Top Award From Director's Guild for 'Forrest Gump'|work=[[Los Angeles Times]]|date=March&nbsp;12, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನೆವಿರ್ತ್, ಬ್ರೂಸ್ ಮೊರಿಯರಿಟಿ, ಚೆರಿಲನ್ನೆ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಮತ್ತು ಡನ ಜೆ ಕುಜ್ನೆತ್ಜ್ಕೊಫ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | rowspan="7"|1995 [[ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ – ಚಲನಚಿತ್ರ ಡ್ರಾಮಾ]]<ref name="GGWinsNoms">{{cite web|url=http://www.goldenglobes.org/browse/film/24081|title=Forrest Gump|publisher=[[Hollywood Foreign Press Association]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2010-10-22|archive-url=https://www.webcitation.org/5tex2nH3u?url=http://www.goldenglobes.org/browse/film/24081|url-status=dead}}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಚಲನಚಿತ್ರದ ಉತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]]<ref name="GGWinsNoms" /> | ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಚರ್ ಡ್ರಾಮಾ]]<ref name="GGWinsNoms" /> | ವೆಂಡಿ ಫಿನರ್ಮನ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಹನಟ – ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="GGWinsNoms" /> | ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಹ ನಟಿ– ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="GGWinsNoms" /> | [[ರಾಬಿನ್ ರೈಟ್ ಪೆನ್ನ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಒರಿಜಿನಲ್ ಸ್ಕೋರ್]]<ref name="GGWinsNoms" /> | ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ರಿ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | [[ಬೆಸ್ಟ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ಪ್ಲೇ – ಚಲನಚಿತ್ರ]]<ref name="GGWinsNoms" /> | ಎರಿಕ್ ರೊತ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | rowspan="3"|1995 [[MTV ಮೂವೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬ್ರೇಕ್‌ತ್ರೂ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್<ref name="MTVNoms">{{cite news|last=Longino|first=Bob|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=AT&p_theme=at&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EADA1B715843F2A&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|title='Speed,' 'Crow,' 'Mask' among MTV nominees|work=[[The Atlanta Constitution]]|date=April&nbsp;13, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | [[ಮಿಕೆಲ್ಟಿ ವಿಲಿಯಮ್ಸನ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುರುಷ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್<ref name="MTVNoms" /> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ<ref name="MTVNoms" /> | | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 1995 [[ಚಲನಚಿತ್ರ ಧ್ವನಿ ಸಂಪಾದಕರು]] (ಗೋಲ್ಡನ್ ರೀಲ್ ಅವಾರ್ಡ್) | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸೌಂಡ್ ಎಡಿಟಿಂಗ್<ref name="GRAwardWin">{{cite web|url=http://www.mpse.org/goldenreels/pastawards.html|title=Past Golden Reel Awards|publisher=[[Motion Picture Sound Editors]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2011-08-08|archive-url=https://www.webcitation.org/60myN63Hi?url=http://www.mpse.org/goldenreels/pastawards.html|url-status=dead}}</ref> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | rowspan="3"|1994 [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ರಿವೀವ್ ಆಫ್ ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್]] | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ<ref name="NBRWins">{{cite web|url=http://www.nbrmp.org/awards/past.cfm?year=1994|title=Awards for 1994|publisher=[[National Board of Review of Motion Pictures]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2010-10-22|archive-url=https://www.webcitation.org/5tex8pgrI?url=http://www.nbrmp.org/awards/past.cfm?year=1994|url-status=dead}}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಹನಟ<ref name="NBRWins" /> | ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ<ref name="NBRWins" /> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | 1995 [[PGA ಗೋಲ್ಡನ್ ಲಾರೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] | ವರ್ಷದ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ<ref name="PGAWon">{{cite news|title='Forrest Gum,' 'ER,' 'Hoop Dreams' Win Major Awards From Producers|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=LA&p_theme=la&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EF66CD126F48BEA&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|work=[[Los Angeles Daily News]]|date=March&nbsp;10, 1995|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | ವೆಂಡಿ ಫಿನರ್ಮನ್, ಸ್ಟೀವ್ ಟಿಸ್ಚ್, ಸ್ಟೀವ್ ಸ್ಟಾರ್ಕೀ, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನೆವ್ರಿತ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | rowspan="3"|1995 [[ಪೀಪಲ್ಸ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್]] | ಫೇವರಿಟ್ ಆಲ್-ಅರೌಂಡ್ ಮೋಶನ್ ಪಿಕ್ಚರ್<ref name="PCAWinNom">{{cite web|url=http://www.pcavote.com/pca/show/nominees/index.jsp?year=1995|title=Nominees & Winners for 1995|publisher=[[People's Choice Awards]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಫೇವರಿಟ್ ಡ್ರಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಮೋಶನ್ ಪಿಕ್ಚರ್<ref name="PCAWinNom" /> | | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಒಂದು ಡ್ರಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಮೋಶನ್ ಪಿಕ್ಚರ್‌ನಲ್ಲಿ ಫೇವರೆಟ್ ಆಕ್ಟರ್<ref name="PCAWinNom" /> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | rowspan="3"|1995 [[ಸ್ರ್ಕೀನ್ ಆಕ್ಟರ್ಸ್ ಗಿಲ್ಡ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್]] | ನಟನೊಬ್ಬನ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ<ref name="SAGWin">{{cite web|url=http://www.sagawards.org/1_award_rec|title=1st Annual Screen Actors Guild Award Recipients|publisher=[[Screen Actors Guild]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2008-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015185340/http://www.sagawards.org/1_award_rec|url-status=dead}}</ref> | ಟಾಮ್ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ನಟನೊಬ್ಬನ ಸಹ ಪಾತ್ರದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ<ref name="SAGNom">{{cite web|url=http://www.sagawards.org/1_award_nom|title=1st Annual SAG Awards Nominees|publisher=[[Screen Actors Guild]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2008-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20081015185836/http://www.sagawards.org/1_award_nom|url-status=dead}}</ref> | ಗ್ಯಾರಿ ಸಿನಿಸೆ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | ನಟಿಯೊಬ್ಬಳ ಸಹ ಪಾತ್ರದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ<ref name="SAGNom" /> | ಸ್ಯಾಲಿ ಫೀಲ್ಡ್ ಅಂಡ್ ರಾಬಿನ್ ರೈಟ್ ಪೆನ್ನ್ | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 1995 [[ರೈಟರ್ ಗಿಲ್ಡ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಗಳು | ಇನ್ನೊಂದು ಮೀಡಿಯಂನಿಂದ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ಪ್ಲೇ<ref name="WGAWin">{{cite web|url=http://www.wga.org/awards/awardssub.aspx?id=1551|title=1995 Award Winners|publisher=[[Writers Guild of America]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009|archive-date=2012-12-05|archive-url=https://archive.is/20121205095022/http://www.wga.org/awards/awardssub.aspx?id=1551|url-status=dead}}</ref> | ಎರಿಕ್ ರೊತ್ | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | rowspan="3"|1995 [[ಯುವ ಕಲಾವಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] | ಫೀಚರ್ ಫಿಲ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ – ಯುವ ನಟ 10 ಅಥವ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ<ref name="YAAWinNom">{{cite web|url=http://www.youngartistawards.org/pastnoms16.htm|title=Sixteenth Annual Youth in Film Awards 1993–1994|publisher=[[Young Artist Awards]]|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> | [[ಹಾಲೇ ಜೊವೆಲ್ ಒಸ್ಮೆಂಟ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಫೀಚರ್ ಫಿಲ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ – ಯುವ ನಟಿ 10 ಅಥವ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ<ref name="YAAWinNom" /> | [[ಹನ್ನಾ ಆರ್. ಹಾಲ್]] | ಜಯಗಳಿಸಿತು |- | ಫೀಚರ್ ಫಿಲ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ– ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಯುವ ನಟ -<ref name="YAAWinNom" /> | [[ಮೈಕೇಲ್ ಕಾನರ್ ಹಂಫ್ರೇಸ್]] | ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ |- | 2005 ಅಮೆರಿಕನ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ | ''[[100 ವರ್ಷಗಳು... ]]'' ''[[100 ಮೂವೀ ಕೋಟ್ಸ್]]'' | ಮಾಮಾ ಯಾವಾಗಲೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ "ಲೈಫ್ ಈಸ್ ಲೈಕ್ ಎ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಚಾಕೊಲೇಟ್ಸ್: ಯು ನೆವೆರ್ ನೋ ವಾಟ್ ಯು ಆರ್ ಗೋನ್ನಾ ಗೆಟ್". | 40ನೆಯ |} ==Author controversy== [[ವಿನ್ಸ್ ಟನ್ ಗ್ರೂಮ್]] ನ ಕಾದಂಬರಿ ''[[ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್‌]]'' ಗೆ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆಯುವ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ 350,000 ಡಾಲರಿನಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ವೇತನವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಆ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ನಿವ್ವಳ ಆದಾಯದ 3% ಷೇರನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="FGLostMoney">{{cite news|last=Horn|first=John|title='Forrest Gump' Has Yet to Make a Net Profit|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4182/is_19950525/ai_n10082506/|work=[[The Journal Record]]|publisher=[[FindArticles]]|date=May&nbsp;25, 1995|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2009-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20090412163902/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4182/is_19950525/ai_n10082506/|url-status=dead}}</ref> ಹಾಗಾದರೂ ಸಹ, ಪ್ಯಾರಾಮೌಂಟ್ ಮತ್ತು ಆ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಅವನಿಗೆ ವೇತನ ಪಾವತಿಸಿರಲಿಲ್ಲ, ಆ ಬ್ಲಾಕ್ ಬಸ್ಟರ್ ಫಿಲ್ಮ್, ಹಣವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತ್ತೆಂದು [[ಹಾಲಿವುಡ್]] ಬಳಸುತ್ತಾ ಇಂಥ ಮುಚ್ಚಳಿಕೆಗಾಗಿ-ಒಂದು ವಾದವೇನೆಂದರೆ ಟಾಮ್ ಹಾಕ್ಸ್‌ನು ಸಂಬಳದ ಬದಲಿಗೆ ಆ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ನಿವ್ವಳ ರಶೀದಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಒಪ್ಪಂದಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದನೆಂಬ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸತ್ಯದಿಂದ ತಪ್ಪು ನಂಬಿಕೆ ಉಂಟುಮಾಡಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಅವನು ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕ ಝೆಮೆಕಿಸ್ ರಿಬ್ಬರಿಗೂ 40 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟು ನಿವ್ವಳ ಆದಾಯ ಗಳಿಸಿತ್ತು.<ref name="FGLostMoney" /><ref name="HanksPoints">{{cite journal|last=Davis|first=Charles E.|title=Accounting is like a box of chocolates: A lesson in cost behavior|journal=Journal of Accounting Education|url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VDD-3SX25BS-2&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=268e0c40e03183c434a7233c91814120|doi=10.1016/S0748-5751(97)00008-0|pages=307–318|volume=15|issue=3|date=Summer 1997|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ, ಫಿಲ್ಮ್ ನ ಆರು ಆಸ್ಕರ್-ವಿನ್ನರ್ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಒಂದರಲ್ಲೂ ಒಮ್ಮೆ ಕೂಡ ಗ್ರೂಮ್ ಅನ್ನು ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="NoMention">{{cite news|last=Turan|first=Kenneth|title=Calender Goes to the Oscars Analysis Life Is Like a Box of Oscars But Statues Are Divvied Up, Quite Fittingly|url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/22753498.xml?dids=22753498:22753498&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Mar+28%2C+1995&author=KENNETH+TURAN&pub=Los+Angeles+Times+(pre-1997+Fulltext)&desc=Calender+Goes+to+the+Oscars+Analysis+Life+Is+Like+a+Box+of+Oscars+But+Statues+Are+Divvied+Up%2C+Quite+Fittingly&pqatl=google|format=Fee required|work=[[Los Angeles Times]]|date=March&nbsp;28, 1995|accessdate=July&nbsp;1, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ== {{Quote box |width=30em|bgcolor=#c6dbf7|quote="I don't want to sound like a bad version of 'the child within'. But the childlike innocence of Forrest Gump is what we all once had. It's an emotional journey. You laugh and cry. It does what movies are suppose to do: make you feel alive."|source=—producer [[Wendy Finerman]]<ref name="WorldTime"/>}} ===Feather=== ಆ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಘಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಅಭಿಮಾನದ ವರ್ತಮಾನಕ್ಕಾಗಿ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳು ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಆ ಒಂದು ಅಭಿಮಾನದ ಬಗ್ಗೆ ''ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌'' ನ ಸಾರಾ ಲೈಯಲ್ ರವರು ಹಲವಾರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದ್ದರು : "ಶ್ವೇತ ಗರಿಯು (ಅಭಿಮಾನ) ಪ್ರಸ್ತುತ ಇರುವ ಅಸಹನೀಯ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರಜ್ವಲತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆಯೇ ? ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್‌ನ ಮೇಧಾವ್ಯದ ಮೌಲ್ಯ ಕುಸಿಯಿತೇ ? ಅನುಭವದ ಒಂದು ಸ್ವೇಚ್ಛಾತನವೇ?"<ref name="LyallFeather">{{cite news|last=Lyall|first=Sarah|title=It's 'Forrest Gump' vs. Harrumph|url=https://www.nytimes.com/1994/07/31/weekinreview/it-s-forrest-gump-vs-harrumph.html|work=[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]]|date=July&nbsp;31, 1994|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}</ref> ಆ ಅಭಿಮಾನೀಯ ಗರಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಹೀಗೆ ಸಂಭಾಷಿಸಿದ: "ನಮ್ಮ ಗುರಿ ಕೇವಲ ನಮ್ಮ ಜೀವನಕ್ಕೆ ನಾವು ಹೇಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ವಿಷಯಗಳೊಂದಿಗೆ (ವಸ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ) ವ್ಯವಹರಿಸುವೆವೆಂಬುದರಿಂದ ಮಾತ್ರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಆ ರೀತಿಯ ಅಭಿಮಾನದ ಸಾಕಾರವು ಅದು ಒಳಬಂದಂತೆ ಒಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ, ಇದೇ ಗೌರವವು ಎಲ್ಲಾದರೂ ಕೆಳಗಿಳಿಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಆ ಕೀರ್ತಿಯು ನಿನ್ನ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಕೆಳಗಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಮತ ಧರ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಿಜವಾದ ಬೃಹತ್ ಆಗಿರುವ ಹಲವು ತೊಡರು ಗೊಡಲುಗಳ ಒಳಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ."<ref name="DVDEyes3">{{cite video|title=Forrest Gump-(Through the eyes of Forrest Gump)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|time=23:27|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ಸ್ಯಾಲಿ ಫೀಲ್ಡ್ ಈ ಕೀರ್ತಿಯ ಗರಿಯನ್ನು ಅದೃಷ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಕೆ ಮಾಡಿದ, ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ : "ಇದು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಮ್ಮುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೇವಲ ಇಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಡೆ ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಇದು ಯೋಜನಾ ಬದ್ಧವಾಗಿತ್ತೇ ಅಥವಾ ಇದು ಕೇವಲ ಆಕಸ್ಮಾತಾಗಿ ನಡೆದಿತ್ತೇ?"<ref name="DVDEyes4">{{cite video|title=Forrest Gump-(Through the eyes of Forrest Gump)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|time=23:57|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ಛಾಯಗ್ರಹಣದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಕೆನ್ ರಲ್ಸ್ ಟನ್ ಈ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಒಂದು ಸಾರಾಂಶ ಭಾವದ ಚಿತ್ರಕಲೆಗೆ ಹೋಲಿಕೆ ಮಾಡಿದನು: "ಇದು ಹಲವಾರು ರೀತಿಯ ಜನರಿಗೆ ಹಲವು ಬಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಬಹುದಾಗಿದೆ."<ref name="DVDEyes5">{{cite video|title=Forrest Gump-(Through the eyes of Forrest Gump)|medium=DVD|publisher=[[Paramount Pictures]]|time=26:29|date=August&nbsp;28, 2001}}</ref> ===Political interpretations=== ಟಾಂ ಹ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಪದಗಳಲ್ಲಿ, "ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ರಾಜಕೀಯವಲ್ಲದ್ದು ಮತ್ತು ಹಾಗಾಗಿ ನಿರ್ಣಾಯ ಬದ್ಧವಲ್ಲದ್ದು".<ref name="WorldTime" /> ಅದೇನೇ ಇದ್ದರು 1994 ರಲ್ಲಿ, CNN ನ ''[[ಕ್ರಾಸ್ ಫೈರ್]]'' (ವಿವಿದೆಡೆಯಿಂದ ಮದ್ದು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದು) ಹೀಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಶಿಫಾರಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತಿದೆಯೋ ಅಥವಾ ಅದು 1960 ರ ಸಾಲಿನ ಒಂದು [[ಮರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] ಚಳುವಳಿಯ ಒಂದು ಅಭಿಯೋಗವಾಗಿತ್ತೇ? ಥಾಮಸ್ ಬೈಯರ್ಸ್ ''ಮಾಡರ್ನ್ ಫಿಕ್ಷನ್ ಸ್ಟಡೀಸ್‌'' ನ ಒಂದು ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ನ್ನು ಹೀಗೆ ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ "ಒಂದು ಸಮಗ್ರೀಯವಾದ ಸಂರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ".<ref name="ByersAggCon">{{cite journal|last=Byers|first=Thomas B.|title=History Re-Membered: Forrest Gump, Postfeminist Masculinity, and the Burial of the Counterculture|journal=Modern Fiction Studies|url=http://muse.jhu.edu.libproxy.sdsu.edu/journals/modern_fiction_studies/v042/42.2byers.html|pages=419–444|volume=42|issue=2|year=1996|accessdate=July&nbsp;2, 2009|doi=10.1353/mfs.1995.0102}}</ref> {{Quote box |width=30em|bgcolor=#c6dbf7|quote="...all over the political map, people have been calling Forrest their own. But, ''Forrest Gump'' isn't about politics or conservative values. It's about humanity, it's about respect, tolerance and unconditional love."|source=—producer [[Steve Tisch]]<ref name="ByersAggCon"/>}} ಗಂಪ್ ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಜೀವನಶೈಲಿ ಅನುಕರಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗಬಹುದಾಗಿದೆ, ಖುರಾನ್‌ನ ಜೀವನವು ಮಾರು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಲಿಂಗನದ ಪೂರ್ಣತೆಯಾಗಿದೆ, ಔಷಧೀಯ ಬಳಕೆಯು ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ವಿರೋಧಿ ರಾಲಿಗಳೂ ತುಂಬಿ ಹೋಗಿವೆ, ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಮದುವೆಯು ಒಂದು ಬಗೆಯ ಟಂಗ್ ಇನ್ ಚೀಕ್ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಒಲವಿನಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು.<ref name="EbertReview" /> ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಹೈಲ್ಯಾಂಡ್ ವ್ಯಾಂಗ್‌ನು ''ಸಿನೆಮಾ ಜರ್ನಲ್‌ನ'' ಒಂದು ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ವಾದಿಸಿದನು, ಏನೆಂದರೆ ಕುರ್ರಾನ್‌ನ ಒಂದು ಹೆಸರಿಲ್ಲದ ವೈರಸ್‌ಗೆ ಸಾವು ಉಂಟಾದರೆ "...ಲಿಬೆರಲ್ ಅಮೇರಿಕಾದ ಸಾವನ್ನು ಗುರುತಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟದ ಸಾವಾಗಿ ಆ ಒಂದು ದಶಕವನ್ನೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ [1960]." ಅವಳು ಹೀಗೂ ಆ ಚಲನಚಿತ್ರದ [[ಎರಿಕ್ ರೊಥ್]] ಎಂಬ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರಹಗಾರನನ್ನು ಕೂಡ ಗುರುತಿಸಿದಳು, ಆ ಕಾದಂಬರಿಯಿಂದ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, "...ಗಂಪ್ ನ ಎಲ್ಲಾ ಲೋಪದೋಷಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಮತ್ತು 60 ರ ಹಾಗೂ 70 ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಅಮೇರಿಕನ್ನರಿಂದ ಎಸಗಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳು ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು [Curran]."<ref name="WangStruggle" /> ಬೇರೆಲ್ಲಾ ಟೀಕಾಕಾರರು ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ್ನು 1994 ರ ಒಂದು [[ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್‌]] ನ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯೆಂದು ನಂಬಿದರು ಮತ್ತು ಫೋರ್ ಕಾಸ್ಟ್ ಗಂಪ್‌ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ, ಸಂರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಪ್ರೇರಣೆಗಾಗಿ ಅವನ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಕೂಡ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="FGGoWash">{{cite news|last=Gordinier|first=Jeff|title=Mr. Gump Goes to Washington|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,296004,00.html|work=[[Entertainment Weekly]]|date=February&nbsp;10, 1995|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2012-01-24|archive-url=https://www.webcitation.org/64w0gq88Y?url=http://www.ew.com/ew/article/0,,296004,00.html|url-status=dead}}</ref> ವ್ಯಾಂಗ್ ಈ ಫಿಲ್ಮ್‌ನ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ವಾದಿಸಿದನು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ನ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಂದ ಒಂದು "ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಭಾಗವಾಗಿರುವ ಇತ್ತೀಚಿನ ಇತಿಹಾಸ" ವೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. ಇದೆಲ್ಲಾ ಮತದಾರರನ್ನು ಸಮ್ಮೇಳನದ ಚುನಾವಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರ ಭಾವನಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲಕ ಅಧೀನಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="WangStruggle" /> ಇದೆಲ್ಲಾದರೊಂದಿಗೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾದ [[ಬಾಬ್ ಡೊಲ್]] ನ್ನು ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ ಸಂದೇಶವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದನು ಅವನ ಸುಸಂಘಟಿತ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಶಿಫಾರಸ್ಸು ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಇದರ "...ಹಾಲಿವುಡ್ಡಿನ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ಹಿಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ [ದಿ ಫಿಲ್ಮ್] ಸಿನಿಮಾ ಎಂದು ಅವನು ಸಂದೇಶವನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಸಿದನು: ಹೇಗೆ ಉನ್ನತವಾದ ಸಂಕಷ್ಟವು ಎದುರಾಯಿತು ಎಂಬ ವಿಷಯವೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಪ್ರತಿ ಒಬ್ಬರಿಗೂ ತಲುಪುವಲ್ಲಿ ಆ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡ್ರೀಮ್ ಇದೆ."<ref name="WangStruggle" /> 1996 ರಲ್ಲಿ ''ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್'' ಫಿಲ್ಮ್ ''[[ನ್ಯಾಷನಲ್ ರಿವ್ಯೂ]]'' ನ "ಬೆಸ್ಟ್ ಕನ್ಸ ರ್ವೇಟಿವ್ ಮೂವೀಸ್" ಎಂಬ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತ್ತು.<ref name="100ConMov">{{cite news|last=Warren|first=Spencer|title=The 100 best conservative movies – includes list of 20 best liberal movies|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1282/is_n20_v46/ai_15905983/?tag=content;col1|work=[[National Review]]|publisher=[[FindArticles]]|date=October&nbsp;24, 1994|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಆ ನಂತರ 2009 ರಲ್ಲಿ ಈ ಮ್ಯಾಗಜಿನ್ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ಅನ್ನು ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿನ ಆ ಕ್ಷೇತ್ರದ 25 ಬೆಸ್ಟ್ [[ಕನ್ಸರ್ವೇಟಿವ್]] ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿಯೇ ನಾಲ್ಕನೇ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ನೀಡಿತು.<ref name="NRRanks">{{cite news|last=Miller|first=John J.|title=The Best Conservative Movies|url=http://nrd.nationalreview.com/article/?q=YWQ4MDlhMWRkZDQ5YmViMDM1Yzc0MTE3ZTllY2E3MGM=|work=[[National Review]]|date=February&nbsp;23, 2009|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-10-22|archive-url=https://www.webcitation.org/5texch3Dn?url=http://nrd.nationalreview.com/article/?q=YWQ4MDlhMWRkZDQ5YmViMDM1Yzc0MTE3ZTllY2E3MGM=|url-status=dead}}</ref> "ಟಾಂ ಹ್ಯಾಂಕ್‌ನು ಒಂದು ಶೀರ್ಷೆಕೆಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಟಿಸಿದನು ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನು 1960 ರ ದಶಕದ ಮಾರಕ ವೆಸಗುವ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಆಲಿಂಗನಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸ್ನೇಹಪರ ಪೆದ್ದನು ಕೂಡ ಮುಂದೆ ಚತುರನಾಗುವನು. ಅವನ ಜೀವನದ ಒಂದು ಒಲವು, ಅದು ಚಮತ್ಕಾರಿಯವಾಗಿ ರಾಬಿನ್ ರಿಟ್ ಪೆನ್ ನಿಂದ ನಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು, ಒಂದು ಬೇರೆ ದಾರಿಯೂ ಕೂಡ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು; ಮುಂದೆ ಆಕೆ ಒಬ್ಬ ಔಷಧಿಯ-ಗೊಂದಲವಿದ್ದ ಹಿಪ್ಪಿ ಎಂದು, ಹಾನಿಕಾರಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದನು."<ref name="NRRanks" /> ಬೇರೆಯವರು ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ಅನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ಪ್ರಜಾಸಮುದಾಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬಿಳಿಯರ (ಶಕ್ತಿ) ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ವರ್ಣವಿಭಜನಾ ರೇಖೆ ಮೂಲಕ ಮತಧರ್ಮದ ಸುಧೀರ್ಘ ಪ್ರವಚನ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬಂತೆ ಆ ಫಿಲ್ಮನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿದರು. ಬಿಳಿಯರ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ಥಾನಗಳಿಂದ ಉಚ್ಛಾಟನೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ವೇತತ್ವ ಕೆಲಸಕಾರ್ಯದ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆಲೋಚಿಸಿದರೆ, ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ಎಂಬುದು ಒಂದು "ಮೂಲ ಭೂತ ಬಿಳಿ ಒಳ್ಳೆಯತನದ ಸಿನಿಮೀಯ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ" ಎಂಬುದಾಗಿ ರೋಬಿನ್ ವೈಮ್ಯಾನ್ ವಾದಿಸಿದನು."<ref name="Whiteness">ವೆಯ್‌ಮನ್, ರಾಬಿನ್. "Whiteness Studies and the Paradox of Particularity." Boundary 2. 26. 3 (1999): 115-150.</ref> ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅಲಬಮದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ದೋಷಗಳನ್ನು ದೂರವಿರಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವಾಗ ಜಾರ್ಜ್ ವಾಲ್ಲೇಸ್ ಸೋತನೋ, ಗಂಪ್ "ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ಆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದನು, ಅವನು ಅವರ ಬಿದ್ದು ಹೋಗಿದ್ದ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲೇ ಒಂದನ್ನು ಯಾವಾಗ ಹುಡುಕಿ ತಂದನೋ" ಅದೂ ಒಂದು ಮುಗ್ಧಸಹ್ನೆಯಾದರೂ ಸಹ. ಒಂದು ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟ ಬಿಳಿಯಂತೆ ಅವನ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿ ರದ್ಧಾಗುವಿಕೆ ಜೋಡಿಯಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅವನ ಮುಗ್ಧವು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು-ಬೆಡ್ ಫೋರ್ಡ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್, ಕು ಕ್ಲಕ್ಸ್ ಕ್ಲ್ಯಾನ್ ನಾಯಕ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅವನ ಹೆಸರು ಇರಲು-ವೈಮ್ಯಾನ್ ನು ಮುಂದಾಳಾಗಿ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಿಳಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ "ಶ್ವೇತತ್ವ"ವಾಗಿ ಕವಲೊಡೆಯುದೆಂಬ ಸಾರಾಂಶದಲ್ಲೇ ಕಾರ್ಯ ನೆಡೆಸಲಾಗಿದೆ, ಹೀಗೆ ಬಿಳಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳು ಯಾವುದೇ ವಂಶಪಾರಂಪರಿಕ ಸಂಬಂಧದಿಂದ--ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ, ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ--ಬಿಳಿಯ ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿವೆ." ==ಧ್ವನಿಪಥ== ಈ ಚಿತ್ರದ 32-ಹಾಡುಗಳ ಸೌಂಡ್‌ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಜುಲೈ 6, 1994ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಈ ಸೌಂಡ್‌ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌, ಇತರರೊಂದಿಗೆ [[ಎಲ್ವಿಸ್ ಪ್ರೆಸ್ಲೆ]], [[ಕ್ರೀಡೆನ್ಸ್ ಕ್ಲಿಯರ್‌ವಾಟರ್ ರಿವೈವಲ್]], [[ಅರೆಥಾ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್]], [[ಲಿನಿರ್ಡ್ ಸ್ಕಿನಿರ್ಡ್]], [[ಜಿಮಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್]], [[ದಿ ಡೋರ್ಸ್]], [[ದಿ ಮಾಮಾಸ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಪಾಪಾಸ್]], [[ದಿ ಡಬಲ್ ಬ್ರದರ್ಸ್]], [[ಬಾಬ್ ಸಿಗರ್r]], ಮತ್ತು [[ಬಫೆಲೊ ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್‌ಫೀಲ್ಡ್]] ಇವರುಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಗೀತ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಜೋಲ್ ಸಿಲ್, ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಯ ಸಂಕನ ಗೊಳಿಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದನು: "ನಾವು ತುಂಬಾ ಗುರುತುಹಿಡಿಯಲು ಶಕ್ತವಾದ ವಸ್ತುವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಇಚ್ಚಿಸುತ್ತೇವೆ ಅದೂ ಕೂಡ ಕರಾರುವಕ್ಕಾದ ಕಾಲಾವಧಿಗಳಾಗಬಹುದು, ಇನ್ನೂ ನಾವು ಸಿನಿಮೀಯವಾಗಿ ಏನೂ ನಡೆಯುತ್ತಾ ಇರುತ್ತಿತ್ತೋ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಮಧ್ಯೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅರಿಯಲು ಇಚ್ಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ."<ref name="SongMood">{{cite news|last=Rice|first=Lynette|title=Songs Set the Mood for 'Gump'|url=https://news.google.com/newspapers?id=SzcTAAAAIBAJ&sjid=hOoDAAAAIBAJ&pg=5648,4299465&dq=forrest+gump+soundtrack|work=[[Gainesville Sun]]|date=August&nbsp;14, 1994|accessdate=July&nbsp;3, 2009}}</ref> ಅಮೇರಿಕನ್ ಸಂಗೀತಗಾರರಿಂದ ನುಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ (ಹಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ) 1950 ರಿಂದ 1980ರ ದಶಕಗಳ ಹಲವಾರು ವಿಧದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಎರಡು-ಡಿಸ್ಕ್ ಆಲ್ಬಂಗಳು. ಸಿಲ್ಸ್ ನ ಪ್ರಕಾರ, ಇದು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮನವಿಯ ಮೇರೆಗೆ, "ಅಲ್ಲಿ ಇರುವ ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯವು ಅಮೇರಿಕನ್. ಬಾಬ್ (ಝೆಮಿಕಿಸ್) ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬಲವಾಗಿ ಶೋಧಿಸಿ ಅರಿತುಕೊಂಡಿದ್ದನು. ಅಮೇರಿಕನ್ ಆದರೆ, ಸಹ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಯಾವುದೊಂದನ್ನೂ ಖರೀದಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವನು ಅರಿತಿದ್ದನು."<ref name="SongMood" /> ''[[ಬಿಲ್ ಬೋರ್ಡ್]]'' ಚಾರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಈ ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಯು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನದ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತ್ತು.<ref name="SongMood" /> ಈ ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಯು ಹನ್ನೆರಡು ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರತಿಗಳಾಗಿ ಮಾರಾಟವಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇದು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲೇ [[ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಆಲ್ಬಂಗಳ]]ಲ್ಲಿ ಒಂದಾಯಿತು.<ref name="AlbumSell">{{cite web|url=http://www.riaa.com/gp/bestsellers/topalbums.asp|title=Top Albums at the Recording Industry Association of America|publisher=[[Recording Industry Association of America]]|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2004-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20040619214153/http://www.riaa.com/gp/bestsellers/topalbums.asp|url-status=bot: unknown}}</ref> [[ಆಲನ್ ಸಿಲ್ವಸ್ಟ್ರಿ]] ಯಿಂದ ದಿ [[ಸ್ಕೋರ್]] ಕೂಡ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ಗಾಗಿಯೇ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು ಮತ್ತು ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇದು 1994 ಆಗಸ್ಟ್ 2 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ==ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟ್== [[File:Bubbagumprestaurantlongbeach.jpg|thumb|right|alt=A two-story building has the sign "Bubba Gump Shrimp Co" on the front. Several people are in front of the building, and in the foreground is a paved road with some flowers on the left. Palm trees are located in front of the building and in the background there is blue, slightly cloudy skies.|ನವೆಂಬರ್ 2007 , ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬಬ್ಬಾ ಗಂಪ್ ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟ್]] ಬುಬ್ಬಾ ಗಂಪ್ ಶ್ರಿಂಪ್ ಕಂಪನಿ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಸಮುದ್ರ ಆಹಾರ (ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್) ಖಾನಾವಳಿಯನ್ನು ಈ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು, ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನಲ್ಲಿ ಗಂಪ್ ನಿಂದ, ಅವನಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಆತನ ಗೆಳೆಯ, ಬುಬ್ಬಾ ಗೋಸ್ಕರ ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿ, ಈ ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಕಂಪನಿಯು ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 1996ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ [[ಮಾಂಟೆರಿ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]]ದಲ್ಲಿ ಶುರುವಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಅದು ಯು.ಎಸ್. ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನಗರಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಕವಲೊಡೆದು ಉಪ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಗಳಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು.<ref name="BubbaGump30">{{cite news|last=Sathiabalan|first=S. Indra|url=http://www.thesundaily.com/article.cfm?id=21738|title=A toast to Gump charm|work=[[The Sun (Malaysia)|The Sun]]|date=April&nbsp;24, 2008|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಆ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ ಈ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಈ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಪರವಾನಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಹಾರದ ಸರಕು ಮಾರಾಟವಾಯಿತು.<ref name="BubbaGumpCo">{{cite news|agency=Bloomberg Business News|url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=AASB&p_theme=aasb&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EA21449A6083851&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM|format=Fee required|title=Bubba Gump Shrimp Co. moves beyond moviegoers|work=[[Austin American-Statesman]]|date=March&nbsp;12, 1996|accessdate=July&nbsp;2, 2009}}</ref> ==ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಭಾಗ== 2001 ರಲ್ಲಿ [[ಎರ್ರಿಕ್ ರೋಥ್]]ನಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ''[[ಗಂಪ್ ಅಂಡ್ ಕೊ]]'' ಮೂಲ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮುಂದಿನ ಘಟನೆಯನ್ನು ಈ ಚಿತ್ರಕಥೆಯು ಆಧರಿಸಿದೆ. ರೋಥ್‌ನ ಕಥೆಯು ಫಾರೆಸ್ಟ್, ಅವನ ಮಗ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹಿಂದಿರುವುದನ್ನೇ ಬೆಂಚ್ ಮೇಲೆ ಕಾಯುತ್ತಾ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ. [[ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 11 ದಾಳಿಯ]] ನ ನಂತರ, ರೋಥ್, ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ರೆಲ್ಲ ಈ ಕಥೆಯು ಮುಂದೆ "ಪ್ರಸಕ್ತ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವುದಿಲ್ಲ" ವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.<ref name="911Relevant">{{cite news|last=Sciretta|first=Peter|title=9/11 Killed the Forrest Gump Sequel|work=/Film|date=December&nbsp;7, 2008|url=http://www.slashfilm.com/2008/12/07/911-killed-the-forrest-gump-sequel/|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-10-22|archive-url=https://www.webcitation.org/5texjrGVQ?url=http://www.slashfilm.com/2008/12/07/911-killed-the-forrest-gump-sequel/|url-status=dead}}</ref> 2007 ಮಾರ್ಚನಲ್ಲಿ, ಹೇಗಾದರೂ, ಈ ಚಿತ್ರಕಥೆಯಲ್ಲೇ ಬೇರೊಂದು ಆಲೋಚನಾ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ಯಾರಮೌಂಟ್ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವುದಾಗಿ ಒಂದು ವರದಿ ನೀಡಿತ್ತು.<ref name="2007Sequel">{{cite news|last=Tyler|first=Josh|title=Forrest Gump Gets A Sequel|work=Cinema Blend|date=March&nbsp;7, 2007|url=http://www.cinemablend.com/new/Forrest-Gump-Gets-A-Sequel-4626.html|accessdate=July&nbsp;1, 2009|archive-date=2010-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20101103161608/http://www.cinemablend.com/new/forrest-gump-gets-a-sequel-4626.html|url-status=dead}}</ref> ಮುಂದಿನ ಘಟನೆ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮೊದಲ ಮುಖ್ಯ ಪುಟದಲ್ಲಿಯೇ, ಓದುಗರಿಗೆ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಗಂಪ್ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು: "ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದ ಕಥೆಯನ್ನೇ ಬೇರೆ ಯಾರಿಗೂ ಒಂದು ಸಿನಿಮಾ ಮಾಡಲು ಯಾವತ್ತೂ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲೇ ಬೇಡಿರಿ", ಆದಾಗ್ಯೂ "ಅವರು ಅದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವರೆಂಬ, ಯಾವುದೇ ಗಣನೆಗೂ ಬಂದಿಲ್ಲ."<ref name="GumpCo">{{cite book|last=Groom|first=Winston |title=Gump & Co.|publisher=[[Pocket Books]]|year=1996|page=1|isbn=0671522647}}</ref> ಆ ಪುಸ್ತಕದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯವು ಹೀಗೆ ಸೂಚಿಸುವುದು ಅದೆಂದರೆ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ ಸುತ್ತಯಿರುವ ನಿಜ ಜೀವನದ ಘಟನೆಗಳು ಫಾರೆಸ್ಟ್ ನ ಕಥೆ ಎಳೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಂಘಟಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಮತ್ತು ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ನ ಫಲಿತಾಂಶವೆಂಬಂತೆ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಧ್ಯಮದ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆದಿದ್ದನು.<ref name="MoviesBook" /> ಮುಂದಿನ ಘಟನೆಯ ಸಾಂಧರ್ಭಿಕ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಕಾದಂಬರಿಯು ಟಾಂ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ನೊಳಗೆ ಗಂಪ್ ಓಡುತ್ತಾನೆ, ಹಾಗೂ ಕಾದಂಬರಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವುದೇ ಫಿಲ್ಮಿನ ಬಿಡುಗಡೆ, ಅದರಲ್ಲಿನ ''[[ದಿ ಡೇವಿಡ್ ಲೆಟರ್ ಮ್ಯಾನ್ ಶೋ]]'' ಪೂರ್ತಿ ಗಂಪ್ ಹೋಗುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಅಕಾಡೆಮಿ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ಪಡೆಯಲೆಂದು ಹಾಜರಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗಂಪ್‌ನಂತೆ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆ ಫಿಲ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟ್ ಒಬ್ಬ ಧನಾತ್ಮಕ ಆಲೋಚನೆ ಹೊಂದಿರುವನೆಂಬಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ==ಆಕರಗಳು== {{reflist|2}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== * {{imdb title|0109830}} * {{tcmdb title|75434}} * {{Amg movie|131221}} * {{mojo title|forrestgump}} * {{rotten-tomatoes|forrest_gump}} [[ವರ್ಗ:1990ರ ದಶಕದ ರೂಪಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:2008ರ ಸಿನಿಮಾಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರೂಪಕ ಚಿತ್ರದ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಾಮಿಡಿ ಡ್ರಾಮಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಮಿಂಗ್-ಆಫ್-ಏಜ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಂಗ್ಲ-ಭಾಷಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗೆ ಅಕಾಡಿಮೆ ವಿಜೇತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಅಂಗವಿಚ್ಛೇದಿತರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಲಬಮಾದಲ್ಲಿನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಸೆಟ್]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಶುಯಲ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಅಕಾಡಿಮೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶನ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ನಿರ್ದೇಶಕರ ವಿಜೇತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶನ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ನಿರ್ದೇಶಕರ ವಿಜೇತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಸಂಕಲನಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದ ಸಂಕಲನಕಾರರ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಳವಡಿತ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಲೇಖಕರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] 4lr0t2792xw9ne6o8edpkrrykx1pir2 0 23646 1258645 1233986 2024-11-20T00:56:01Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258645 wikitext text/x-wiki {{distinguish2|[[Broadband]]}} [[ಚಿತ್ರ:2005 Broadband Subscribers.png|thumb|right|ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಬ್‌ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಷನ್ಸ್ ಇನ್ 2005]] '''ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ''' ವನ್ನು ಅನೇಕ ಸಲ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ '''[[ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌]]''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗದ ಅಂತರಜಾಲ ಸಂಪರ್ಕ, ಇದು [[56k ಮೊಡೆಮ್]] ಬಳಸಿ [[ಡಯಲ್ ಅಪ್ ಸಂಪರ್ಕ]] ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾದ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಡಯ ಅಪ್ ಮೊಡೆಮ್‌ಗಳು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 56&nbsp;kbit/s ([[ಒಂದು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಕಿಲೋಬಿಟ್‌]]ಗಳು) ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೈಟ್ರೇಟ್ ದರಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತ ಮತ್ತು ಇದರಲ್ಲಿ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಪರ್ಕದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಳಕೆಯ ಅಗತ್ಯವ್ವಿದೆ, ಆದರೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಇದಕ್ಕಿಂತ ಎರಡರಷ್ಟು ವೇಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ತಡೆ ಉಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡಿನ ನಿರೂಪದಲ್ಲಿ 64&nbsp;kbit/sನಿಂದ 2.0&nbsp;Mbit/s<ref name="Birth of Broadband">{{cite web |url=http://www.itu.int/osg/spu/publications/birthofbroadband/faq.html |title=Birth of Broadband |publisher=ITU |accessdate=July 21, 2009 |archive-date=ಜುಲೈ 1, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110701173257/http://www.itu.int/osg/spu/publications/birthofbroadband/faq.html |url-status=dead }}</ref> ತನಕ, ಅನೇಕ ಕನಿಷ್ಟ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಸ್ತಾರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರೂ 2006 ರ [[OECD]] ವರದಿ<ref name="OECD">{{cite web |url=http://www.fcc.gov/cgb/broadband.html |title=2006 OECD Broadband Statistics to December 2006 |publisher=OECD |accessdate=June 6, 2009}}</ref> ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡನ್ನು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು [[ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗ]] 256&nbsp;kbit/sಗೆ ಸಮನಾಗಿರಬೇಕು, ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ ನಿಖರ ನಿರೂಪ ಕೊಡುತ್ತದೆ.[[ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತಸಂಸ್ಥಾನ]]ದ (US) [[ಫೆಡರಲ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಕಮಿಷನ್]] (FCC) ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡನ್ನು ಕನಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ (ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರನ ಕಂಪ್ಯೂಟರಿಗೆ) ಅಥವಾ ಮೇಲು ಹಂತದಲ್ಲಿ (ಬಳಕೆದಾರನ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರಿ]]ನಿಂದ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ), 2009ರಂತೆ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 768 ಕಿಲೋಬಿಟ್ಸ್ (Kbps), ಅಥವಾ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 768,000 ಬಿಟ್ಸ್ ಇರಬೇಕೆಂದು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://hraunfoss.fcc.gov/edocs_public/attachmatch/DOC-280909A2.doc |title=Statement of Chairman Kevin J.Martin |accessdate=June 6, 2009 |archive-date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 17, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111017203347/http://hraunfoss.fcc.gov/edocs_public/attachmatch/DOC-280909A2.doc |url-status=dead }}</ref> ಇರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಏನೆಂದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ವೇಗದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡಿನ ನಿರೂಪದ ಮಿತಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಬೇಕು.<ref name="engadget08">{{cite web |first=Nilay |last=Patel |url=http://www.engadget.com/2008/03/19/fcc-redefines-broadband-to-mean-768kbps-fast-to-mean-kinda/ |title=FCC redefines "broadband" to mean 768 kbit/s, "fast" to mean "kinda slow" |publisher=Engadget |date=March 19, 2008 |accessdate=June 6, 2009}}</ref> ಮಾಹಿತಿದರಗಳನ್ನು ''ಗರಿಷ್ಟ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್'' ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ[[ADSL]]ನಂತಹ ಅನೇಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಾಹಕ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಿಧಾನವಾದ ಗರಿಷ್ಟ ಮಾಹಿತಿ ಅಪ್‌ಲೋಡ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ "ಅಸಿಮೆಟ್ರಿಕ್"—ಸ್ವಭಾವ ಹೊಂದಿವೆ. "[[ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಪೆನೆಟ್ರೇಷನ್]]" ಅನ್ನು ಈಗ ನಿರ್ಣಾಯಕ [[ಆರ್ಥಿಕ ಸೂಚಕ]]ವಾಗಿ ಕಾಣಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="OECD"/><ref>{{cite web |url=http://www.websiteoptimization.com/bw/0705/ |title=OECD Broadband Report Questioned |publisher=Website Optimization |accessdate=June 6, 2009}}</ref> == ಸ್ಥೂಲ ಅವಲೋಕನ == <div style="float:right;margin:0 0 1em 1em"> {| class="wikitable" |+<td>''ಭ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಷನ್ ದರಗಳು'' </td> !ಸಂಪರ್ಕ !ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಷನ್ ದತ್ತಾಂಶ ದರ |- | [[DS-1]] (Tier 1) | 1.544 Mbit/s |- | [[E-1]] | 2.048 Mbit/s |- | [[DS-3]] (Tier 3) | 44.736 Mbit/s |- | [[OC-3]] | 155.52 Mbit/s |- | [[OC-12]] | 622.08 Mbit/s |- | [[OC-48]] | 2.488 Gbit/s |- | [[OC-192]] | 9.953 Gbit/s |- | [[OC-768]] | 39.813 Gbit/s |- | [[OC-1536]] | 79.6 Gbit/s |- | [[OC-3072]] | 159.2 Gbit/s |} </div> ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡನ್ನು ಅನೇಕ ಸಲ "'''ಹೆಚ್ಚು-ವೇಗ''' "ದ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗದ ದರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ಒದಗಿಸಲಾಗುವ ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 256 kbit/s (0.256 Mbit/s) ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ '''ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ''' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಯೂನಿಯನ್]] ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡೈಸೇಷನ್ ಸೆಕ್ಟರ್ ([[ITU-T]])ನ ಶಿಫಾರಸು I.113 ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡನ್ನು [[ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವೇಗ ದರ]] [[ISDN]], ಸೆಕೆಂಡಿಗೆat 1.5 ರಿಂದ 2 Mbit/s ವೇಗದ ಪ್ರಸರಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ್ದು ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದೆ. ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ [[FCC]] ನಿರೂಪ ಎಂದರೆ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 768 kbit/s (0.8 Mbit/s). [[ಆರ್ಥಿಕ ಸಹಕಾರ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆ]] (OECD)ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡನ್ನು ಕನಿಷ್ಟ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 256 kbit/s ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಬಿಟ್ ವೇಗದರವನ್ನು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಎಂದು ಮಾರಾಟಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತ. ಉದ್ದಿಮೆ ನಿರೂಪಿಸಿರುವ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ [[ಬಿಟ್‌ರೇಟ್]] ಇಲ್ಲ ಆದರೂ "[[ಬ್ರಾಡ್ ಬ್ಯಾಂಡ್]]" ಎಂದರೆ ಕಡಿಮೆ ವೇಗದರದ ಪ್ರಸರಣ ವಿಧಾನ ಎಂಬ ಅರ್ಥವಿದೆ. [[ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ]]ವ (ISPs) ಕೆಲವರು ಕಡಿಮೆ -ಬಿಟ್‌ರೇಟ್ ಈ ನಿರೂಪವನ್ನು ತಮ್ಮ ಅನುಕೂಲಕ್ಕೆ ಬಳಸಿಕೊಮ್ಡು ಅವುಗಳನ್ನು ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಎಂಬುದಾಗಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಜಾಹೀರಾತು ಮಾಡಿದ [[ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್]] ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನೆಚ್ಚಿಗೆಯಿಲ್ಲ, ISPಗಳು ಅನೇಕ ಸಲ ತಮ್ಮ ಬಹಳಷ್ಟು ಚಂದಾದಾರರಿಗೆ ಅವರ [[ಬ್ಯಾಕ್‌ಬೋನ್ ಸಂಪರ್ಕ]] ಅಥವಾ ನೆರೆಯ ಸಂಪರ್ಕ ಇದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ, ಬಳಕೆದಾರರು ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ [[ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಸಂಪರ್ಕ]]ದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಒಟ್ಟಾರೆ ತಂತ್ರ ಅನೇಕ ಸಲ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಬಳಕೆದಾರರು ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಯ ಪೂರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಸಹಬಳಕೆದಾರನೊಂದಿಗೆ [[peer-to-peer]] (P2P) [[ಫೈಲ್ ಶೇರಿಂಗ್]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಸಲ ವಿಸ್ತೃತ ಅವಧಿಯ ಹೈಬ್ಯಾಂಡ್ ವಿಡ್ತ್ ಬಳಕೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾಲ್ಪನಿಕತೆಯ ಒತ್ತಡ ತಮ್ಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ವಿಪರೀತ ಉದಾಸೀನ ಮಾಡಿದ ISPಗಳಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ವಿವರಕ್ಕಾಗಿ, [[ಟ್ರ್ಯಾಫಿಕ್ ಶೇಪಿಂಗ್]] ನೋಡಿ. ಈ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ [[ಟೆಲ್ಕೋಗಳು]] ಹೆಚ್ಚು ವೇಗದ ಬಿಟ್ ದರಗಳ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಿವೆ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪರ್ಕಗಳಿಗೆ ಬಹುಪಾಲು ಸಮಯ ಹಾಲಿ ಇರುವ ಸಾಧನದ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಅದನ್ನು ಮರು ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಷ್ಟೇ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೇವೆಗಳ ಮಾಹಿತಿದರಗಳು ಈಗಲೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ [[ವೀಡಿಯೋ ಒದಗಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ]]ವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿಲ್ಲ. ಉತ್ತಮ ಫಲಿತಾಂಶಕ್ಕಾಗಿ [[MPEG-2]] ವೀಡಿಯೋಗಳಿಗೆ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಸುಮಾರು 6 Mbit/s ವೇಗ ದರದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಕೆಲವು ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಡಿಯೋ ಕಡಿಮೆ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು [[ವೀಡಿಯೋ ಕಾನ್ಫರೆಸಿಂಗ್‌]]ಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುವ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 768 kbit/s ಮತ್ತು 384 kbit/s ವೇಗ ದರದ ಬಳಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಮತ್ತು [[H.264/MPEG-4 AVC]] ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವೀಡಿಯೋಫೋನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎಂದರೆ 100 kbit ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[MPEG-4]] ಫಾರ್ಮ್ಯಾಟ್ [[ಕೇಬಲ್ ಮೋಡೆಮ್‌]]ನ ಕೆಳತುದಿ ಮತ್ತು[[ADSL]] ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 2 mbit ವೇಗದರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮಗುಣಮಟ್ಟದ ವೀಡಿಯೋ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ನ ಏರಿಕೆ ಈಗಾಗಲೇ [[ನ್ಯೂಸ್‌ಗ್ರೂಪ್‌]]ಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ: alt.binaries* ನಂತಹ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಳಿಗೆ ವಹಿಸಲಾಗಿರುವ ಇವು [[JPEG]] ಫೈಲ್‌ಗಳಿಂದ ಇಡೀ [[CD]] ಮತ್ತು [[DVD]] [[ಚಿತ್ರಣ]]ಗಳ ತನಕ ಹೆಚ್ಚಾಗಿವೆ. [[NTL:Telewest|NTL]]ನ ಪ್ರಕಾರ,{{dn}} ಅವರ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಟ್ರಾಫಿಕ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರತಿದಿನದ ದಿನಕ್ಕೆ 150 ಗಿಗಾಬೈಟ್‌ನಷ್ಟು ಸುದ್ಧಿ ಪ್ರಸಾರ 2001ರಲ್ಲಿ ದಿನಕ್ಕೆ 1 ಟೆರಾಬೈಟ್ ಇದ್ದದ್ದು 2002ರಲ್ಲಿ 500 ಗಿಗಾಬೈಟ್ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣಕ್ಕೆ ಅಂದರೆ ಪ್ರತಿದಿನ 4 ಟೆರಾಬೈಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ.{{Citation needed|date=February 2007}} == ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ == ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳೆಂದರೆ [[DSL]] ಮತ್ತು [[ಕೇಬಲ್ ಮೊಡೆಮ್‌]]ಗಳು. [[VDSL]] ಸೇರಿದಂತೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಟೆಲಿ ಫೋನ್ ಮತ್ತು ಕೇಬಲ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ [[ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್]] ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ತಂದು ಕೊಟ್ಟಿವೆ. [[ಫೈಬರ್‌ನಿಂದ ಪ್ರೆಮಿಸಸ್‌]]ಗೆ ಮತ್ತು [[ಫೈಬರ್‌ನಿಂದ ಕರ್ಬ್]] ಸ್ಟ್ರೀಮ್‌ಗಳಿಗೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿರುವ [[ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ ಸಂವಹನ]], ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ತಾಮ್ರದ ತಂತಿಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಛದಲ್ಲಿ ಬಹುದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಸರಣ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ. ಕೇಬಲ್ ಅಥವಾ ADSL ಸೇವೆಯಿಲ್ಲದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯ ಸಂಘಟನೆಗಳು [[ವೈ-ಫೈ]] ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳಾನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮುನಿಸಿಪಲ್ ವೈ-ಫೈ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಿವೆ. 2006ರ ವೇಳೆಗೆ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[HSDPA]] ಮತ್ತು [[EV-DO]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಮೊಬೈಲ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಮೊಬೈಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲಾಗಿರುವ ಹೊಚ್ಚ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವೆಂದರೆ[[WiMAX]]. === DSL (ADSL/SDSL) === {{Main|Asymmetric digital subscriber line}} === ಬಹುಸಂಪರ್ಕ ಮೊಡೆಮ್‌ಗಳು === ಬಹುಸಂಪರ್ಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ಡಯಲ್ ಅಪ್ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಇಮ್ಮಡಿಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಇದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗಿರುವುದು ಎರಡು ಮೊಡೆಮ್‌ಗಳು ಎರಡು ದೂರವಾಣಿ ಸಂಪರ್ಕಗಳು, ಎರಡು ಡಯಲ್ ಅಪ್ ಅಕೌಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಬಹು ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕಾಗಿ ISP ಬೆಂಬಲ ಅಥವಾ ಬಳಕೆದಾರನ ಬದಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ. ISDN, DSL ಮತ್ತು ಇತರೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗುವುದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕೆಲವು ಉನ್ನತ ಬಳಕೆದಾರರ ನಡುವೆ ಈ [[ಇನ್‌ವರ್ಸ್ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್]] ಆಯ್ಕೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಡೈಮಂಡ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಮಾರಾಟಗಾರರು ಬೌಂಡಿಂಗ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಡ್ಯುಯಲ್ ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಮೊಡೆಮ್‌ಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವು. ಡ್ಯುಯಲ್ ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಮೊಡೆಮ್‌ನ ಮಾಹಿತಿ ದರ ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 90 kbit/s ಗಳಿಗಿಂತ ವೇಗವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಫೋನಿನ ಛಾರ್ಜು ಸಾಮಾನ್ಯ ಡಯಲ್ ಅಪ್ ಛಾರ್ಜ್‌ಗಿಮ್ತ ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಇರುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ [[ಲೋಡ್ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸಿಂಗ್]] ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಕಡಿಮೆ ಲೋಡ್ ಇರುವ ಅಂದರೆ ಒಂದು ಲೈನು ವಿಫಲವಾದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಲೈನಿನ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ವಯಂ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತಗೊಳ್ಳದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. === ISDN === ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ (ISDN ) ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಇರುವ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಪರ್ಕ ವಿಧಾನಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು. ಅದು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಡಾಟಾ ಸರ್ವಿಸ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್. [[DSL]] ಮತ್ತು ಕೇಬಲ್ ಮೋಡೆಮ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು 1990ರ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಬಳಕೆ ತಾರಕಕ್ಕೆ ಏರಿತ್ತು. ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ISDN-BRIಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಈ ಮೊದಲಿನ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಪೂರಕಗಳು ಎದುರಿಸಿದ ಸವಾಲುಗಳಿಗೆ ಮೂಲಾಧಾರವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ. ಈ ಪೂರಕಗಳು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವೇಗದ ಮತ್ತು ಅಗ್ಗದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ISDNನ ಎದುರು ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಯುವ ಬಯಕೆ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವೇಗದರ ISDN ಲೈನು( ISDN-BRI ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ) 2 ಡಾಟಾ "ಬೇರರ್" ಛಾನಲ್ಲುಗಳನ್ನು channels (ತಲಾ DS0 - 64 kbit/s ) ಹೊಂದಿರುವ ISDN ಲೈನು. ISDN ಟರ್ಮಿನಲ್ ಅಡಾಪ್ಟರುಗಳನ್ನು (ಅಂದಾಜಿನ ಮೇಲೆ ಮೋಡಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವೆ), ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 256kbit/s ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತನ್ನು ತಲುಪಲು 2 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ISDN-BRI ಲೈನುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಗೂಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. The ISDN channel bonding technology has been used for video conference applications and broadband data transmission. ISDN-PRI ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿರುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ದರದ ISDN 23 DS0 ಛಾನಲ್ಲುಗಳಿರುವ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 1,544 kbit/s (US ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್)ಬ್ಯಾಂಡ್ ವಿಡ್ತ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ISDN ಲೈನ್ . ISDN E1 (ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್) ಲೈನ್ 30 DS0 ಛಾನಲ್ಲುಗಳಿರುವ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 2,048 kbit/s ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಇರುವ ISDN ಲೈನ್. ISDN ಟೆಲಿಫೋನ್ ಆಧಾರಿತ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅದರ ಅನೇಕ ಶಬ್ಧಗಳು ಮತ್ತು ಲೈನಿನ ಭೌತಿಕ ಆಯಾನುಗಳಾನ್ನು ಧ್ವನಿ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ISDN-PRIಗಳು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ISDN ಲೈನ್ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅಳವಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿರುವ ಸಾಧನ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಕಂಪನಿಯ [[ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ]]ಯು ಒದಗಿಸುವ ಸ್ವಿಚ್ಚಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಧ್ವನಿ ಅಥವಾ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಅನೇಕ ಆಯ್ಕೆಗಳಿಗಾಗಿ "[[ಪ್ರಾವಿಷನ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ]]". ಬಹುತೇಕ ISDN-PRIಗಳನ್ನು ಮಾಹಿತಿಯ ಬದಲು [[PBX]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಧ್ವನಿ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇರುವ ಒಂದು ಅನಿವಾರ್ಯ ಹೊರಪಡಿಕೆ ಎಂದರೆ ISDN ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಮೋಡೆಮ್ ಕರೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ISPಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ISDN-PRIಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಈ ಮೊದಲಿನ ISDN ಡಾಟಾಲೈನುಗಳು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 64kbit ಗಳ ಮಾಹಿತಿಯ 'B ' ಛಾನಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 56kbit /sಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಒಂದು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಕಚೇರಿಯ ಸ್ಟಿಚಿಂಗ್ ಸಾಧನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಇದು ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 128 kbit/s ಮತ್ತು 112 kbit/s ದರಗಳ ISDN-BRIಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು. ಪ್ರಯೋಜನಗಳು # ಪ್ರತಿ DSO ಚಾನಲ್‌ಗೆ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 64 kbit/sನಷ್ಟು ಸ್ಥಿರ ಮಾಹಿತಿ ದರ. # [[ADSL]]ನಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಂಟೆ ದ್ವಿಮುಖೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಿಮೆಟ್ರಿಕ್ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ # ಇನ್ನೊಂದು ಡಾಟಾ ಚಾನಲ್ಲಿನ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗದಂತೆ ಒಂಡು ಡಾಟಾ ಚಾನಲ್ಲನ್ನು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಂಭಾಷಣೆಗೆ ಬಳಸಬಹುದು. ಫೋನ್‌ಕರೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಾಗ ಬೇರರ್ ಚಾನಲ್ ತಕ್ಷಣ ಡಯಲ್ ಮಾಡಿ ಮಾಹಿತಿ ಕರೆಗೆ ತನಗೆ ತಾನೇ ಮರು ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲದು. # ವೇಗದ ಕರೆವ್ಯವಸ್ಥೆ # ಕಡಿಮೆ ಲೇಟೆನ್ಸಿ # ISDN ಧ್ವನಿ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಇತರೆ ಫೋನ್ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಷ್ಟು ಸರಿಸಾಟಿ. # ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶುಲ್ಕವಿಲ್ಲದೆ [[ಕಾಲರ್ ID]] ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಲಭ್ಯ. # ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಯಿಂದ ಇರುವ ದೂರ DSLಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು. # ISDN-BRIನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಡಾಟಾ ಮತ್ತು ಸದಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 16kbit /sಗಳ ಕಡಿಮೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ "D" ಚಾನಲ್ ಬಳಕೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅನಾನುಕೂಲಗಳು # ವೇಗದ ಮತ್ತು ಅಗ್ಗದ ಪರ್ಯಾಯಗಳ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ISDN ಕೊಡುಗೆಗಳು ಒಂದಾಗುತ್ತವೆ. # ISDN ರೂಟರ್ಸ್, ಟರ್ಮಿನಲ್ ಅಡಾಪ್ಟರ್‌ಗಳು ("ಮೊಡೆಮ್‌ಗಳು"), ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್‌ಗಳು ಡಯಲ್-ಅಪ್ ಮೊಡೆಮ್‌ನಂತಹ ಸಾಮಾನ್ಯ [[POTS]] ಸಲಕರಣೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದುಬಾರಿ. # ಅನೇಕ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಲಭ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ ISDN [[ಪ್ರಾವಿಷನಿಂಗ್]] ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಬಹುದು. # ISDN ಬಳಕೆದಾರರು ISDN ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರೊವೈಡರ್‌ಗೆ ಡಯಲ್ ಮಾಡಬೇಕು, ಅಂದರೆ ಆಗ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. # ISDNನ್ನು ಫೋನ್ ಲೈನಿನಂತೆ ಶುಲ್ಕ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದಕ್ಕೆ ISDN ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೂಡ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. # "ಸದಾ ಸಿದ್ಧವಾದ" ಮಾಹಿತಿ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. # ಕೆಲವು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಕಾಲ್‌ಸೆಟ್‌ಅಪ್‌ ಶುಲ್ಕ ಪ್ರತಿ ನಿಮಿಷದ ಶುಲ್ಕ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ದರಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಶುಲ್ಕಗಳನ್ನು ವಿಧಿಸುತ್ತವೆ. === T-1/DS-1 === ಇವು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ ಹೆಚ್ಚು ನಿಯಂತ್ರಿತವಾದ ಸೇವೆಗಳು ಇವುಗಳಾನ್ನು ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯದ [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಾ ಆಯೋಗ]]ಗಳ (PSCs) ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು PSCಯ [[ತಾರಿಫ್ ದಾಖಲೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿರಬೇಕು, [[ಟೆರಿಟೈಪ್‌]]ಗಳನ್ನು ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನಗಳೆಂದು ಈಗಲೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿರುವ, 1980ಕ್ಕೂ ಹಿಂದಿನ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಾನೂನುಗಳಿವೆ. ಅಂತಹ T-1 ಸೇವೆಗಳು ತುಂಬಾ ಕಠಿಣ ಮತ್ತು ಪೆಡಸಾದ ಸೇವಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಇವು ಸೇವಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೋಷಗಳಿರುವ ಸೇವಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ದುರಸ್ತಿ ಪಡಿಸಲು 24 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲವೂ ತಂತ್ರಜ್ಞರು ಬೇಕಾಗಬಹುದು. (ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡಿದರೆ, ISDN ಮತ್ತು DSLಗಳ ಮೇಲೆ PSCಯ ನಿಯಂತ್ರಣವೇ ಇಲ್ಲ) T-1 ಲೈನುಗಳ ದುಬಾರಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ ಸ್ವಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಲಿಖಿತ ಒಪ್ಪಂದಗಳಡಿ ಅಳವಡಿಸಲಾಗುತ್ತವೆ, ಒಪ್ಪಂದದ ಅವಧಿ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಒಂದರಿಂದ ಮೂರುವರ್ಷಗಳು. ಆದರೂ, ಅವು T-1 ಬಳಕೆಯ ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕೆಲವೇ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿರುತ್ತವೆ, [[ಅಪ್‌ಟೈಮ್]] ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಮಾಹಿತಿ ದರಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ, [[ಸೇವೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟ]]ದ ಬೆಂಬಲವಿರಬಹುದು ಮತ್ತು [[ಸ್ಥಿರವಾದ IP]] ವಿಳಾಸಗಳ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಮೂಲಕಲ್ಪ T-1ನ ಧ್ವನಿಪ್ರಸರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ T-1 ಧ್ವನಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತವೆ, ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಚಂದಾದಾರರಿಗೆ ಇದು ಗೊಂದಲ ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಈ ಎರಡರ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಾಣಲು ಸೂಕ್ತ "ಡಾಟಾ" ಅಥವಾ "ಧ್ವನಿ"ಯ ಪ್ರಿಫಿಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬಲಸಿ, ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ T-1ನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದು ಉತ್ತಮ. [[PSTN]]ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಲು ವಾಯ್ಸ್ T-1 ಫೋನಿನ [[ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ]](CO)ಯಲ್ಲಿ ಅಮಾನತುಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ; ಡಾಟಾ T-1 [[ಪಾಯಿಂಟ್ ಆಫ್ ಪ್ರೆಸೆನ್ಸ್]](POP)ವಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ [[ಡಾಟಾ ಸೆಂಟರ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅಮಾನತುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಹಕನ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು POP ಅಥವಾ COಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ T-1ಲೈನನ್ನು [[ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಪರ್ಕ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಪರ್ಕದ ಮಾಲೀಕ ನಿಮ್ಮ T-1 , POP ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದುವಲ್ಲಿ ಇರುವ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮಾಲೀಕನೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು T-1ನ ಚಂದಾದಾರ ಈ ಎರಡೂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕರಾರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. T-1ನ ನಾಮಕರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ಏರಿಳಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಕೆಲವು ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ DS-1, a T1.5, a T1, ಅಥವಾ a DS1 ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು a DS-1ನ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಮತ್ತು T-1 ಅಥವಾ T-1.5ನ ಭೌತಿಕ ರಚನೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ [[ಟ್ರಂಕ್ ಲೈನಿ]]ನ ವಿವಿಧ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟೀಕರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ''[[ಲೀಸ್ಡ್ ಲೈನ್‌]]ಗಳು'' ಎಂದು ಕೂಡಾ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಆ ಶಬ್ಧ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 1.5 Mbit/s ಮಾಹಿತಿ ದರಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದೊಂದು ಸಲ T-1 ಅನ್ನು "[[ಲೀಸ್ಡ್ ಲೈನ್]]" ಎಂಬ sಬ್ಧಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ಅದರಿಂದ ಹೊರತುಪಡಿಸಬಹುದು. ಅದನ್ನು ಏನೆಂದಾದರೂ ಕರೆಯಲಿ ಅದು [[T-3]], [[SONET]] [[OC-3]], ಮತ್ತು ಇತರೆ [[T-carrier]] ಮತ್ತು [[Optical Carrier]]ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಇತರೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ T-1ನ್ನ , T-1ಗಿಂತ ನಿಖರವಾಗಿ 4 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಬ್ಯಾಂಡ್ ವಿಡ್ತ್ ಇರುವ nxT-1ನ ಜೊತೆಗೆ ಒಟ್ಟಾಗಿಡಬಹುದು. T-1 ಅನ್ನು ಇನ್ಸ್ಟಾಲ್ ಮಾಡಿದಾಗ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಕ್ಯಾರಿಯರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಅನೇಕ ಆಯ್ಕೆಗಳಿರುತ್ತವೆ, [[ಡಿಮಾರ್ಕೇಶನ್ ಪಾಯಿಂಟ್‌]]ನ ಸ್ಥಳ, [[ಚಾನಲ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಘಟಕದ ಮಾದರಿ]] (CSU) ಅಥವಾ ಬಳಸಿದ [[ಡಾಟಾ ಸರ್ವಿಸ್ ಘಟಕ]] (DSU), ಬಳಸಿದ [[WAN]] IP [[ರೂಟರ್]], ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಮ್ಡ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ಗಳ ಮಾದರಿ ಇತ್ಯಾದಿ, ವಿಶೇಷ ಪರಿಣತಿ ಇರುವ [[WAN]] [[ರೂಟರ್‌]]ಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ರೂಟನ್ನು ರೂಪಿಸುವ T-1 ಲೈನ್‌ಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅಥವಾ [[ಕಸ್ಟಮರ್ ಪ್ರಿಮೈಸಸ್ ಇಕ್ವಿಪ್‌ಮೆಂಟ್]] (CPE) ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಗ್ರಾಹಕರ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಬೇಸ್ಡ್ ([[TCP/IP]]) ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗೆ [[VPN]] ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು T-1 ಲೈನ್‌ಗೆ ಪ್ರಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಪೆ, CSU/DSUಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅದು T-1ನ DS-1 ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ಗ್ರಾಹಕನ [[ಎಥರ್ನೆಟ್]] [[LAN]]ನ ಬಳಕೆಗಾಗಿ [[TCP/IP]] ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರವಾಹಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ T-1 ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು CPEಯನ್ನು ಸೇವಾ ಒಪ್ಪಂದದ ಭಾಗ ಎಂಬಂತೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ, ಇದು CSU, ಅಥವಾ DSU ರೂಟರ್‌ನ ಒಡೆತನ ಮತ್ತು ಡಿಮಾರ್ಕೇಷನ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. T-1 ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಗರಿಷ್ಟ 1.544 Mbit/s ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ಗೆ ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 128 kbit/s ಇಂಟೀಜರ್ ಮಲ್ಟಿಪಲ್‌ ಅನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಷನಲ್ T-1]] ಕೊಡುಗೆ ಇರಬಹುದು. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 128 kbit/s ಮತ್ತು 512 kbit/s ಇರುವ T-1ನ 1/12th ಅಥವಾ 1/3 ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಖರೀದಿಸಬಹುದು. T-1 ಮತ್ತು [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಷನಲ್ T-1]] ಡಾಟಾ ಲೈನ್‌ಗಳು [[ಸಿಮೆಟ್ರಿಕ್]] ಸ್ವಭಾವ ಹೊಂದಿವೆ, ಅಂದರೆ ಅವುಗಳ ಅಪ್‌ಲೋಡ್ ಮತ್ತು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಹಿತಿ ದರ ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. === ವೈರಿನ ಎಥರ್ನೆಟ್ === ಇದು ಇರುವ ಕಡೆ, ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಇರುವ ಈ ಬಗೆಯ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ವಿಧಾನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ನ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪರ್ಕ ವೇಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಎಥರ್ನೆಟ್‌]]ನ ಕೊಡುಗೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಮಾತ್ರ, ನೇರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 10, 100, ಅಥವಾ 1000 Mbit/s ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಡಾರ್ಮೆಟರಿಯಲ್ಲಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 100 Mbit/s ಎಥರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ಕ್ಯಾಂಪಸಿನ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕದ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 4xT-1 ಡಾಟಾ ರೇಟಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿರಬಹುದು (6 Mbit/s). ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಿರುವ [[ಲೀಸ್ಡ್ ಲೈನ್‌]]ನ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಸಂಪರ್ಕ ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆದಾರನ ಮಾಹಿತಿ ವೇಗದರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಎಥರ್ನೆಟ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಸಿಗುತ್ತಿರಬಹುದು. ತುಂಬಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದು [[POP]] ಅಥವಾ [[ಡಾಟಾ ಸೆಂಟರ್‌]]ನ ಪ್ರಕರಣ ಮನೆ ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕರಣವಲ್ಲ. ಎಥರ್ನೆಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕದ ಕೊಡುಗೆ ಇದ್ದರೆ ಅದು [[ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್]] ಅಥವಾ [[ತಿರುಚಿದ ತಾಮ್ರ ತಂತಿ]]ಗಳ ಜೋಡಿ ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಇದರ ಬ್ಯಾಂಡ್ ವಿಡ್ತ್ ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 10 Gbit/s ಮಾಹಿತಿ ದರಕ್ಕೆ ಸರಿಸಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇರುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅನುಕೂಲ ಎಂದರೆ ಎಥರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಯಾವುದೇ ವಿಶೇಷ ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್‌ನ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಎಥರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಇರುವ [[ಲೇಟೆನ್ಸಿ]] ಕೂಡಾ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆ. === ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ === ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸವಾಲೆಂದರೆ, ರೈತರು, ರ್ಯಾಂಚರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಪುಟ್ಟ ಪಟ್ಟಣಗಳಿಗಿಂತ [[ವಿರಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ]] ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಸಮರ್ಥ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವ ಸೇವೆ. ಜನಸಂಖೆಯ್ ದಟ್ಟವಾಗಿರುವ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರಿಗೆ ಸಲಕರಣೆಗಳ ಬೆಲೆಯನ್ನು ವಸೂಲಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸುಲಭ ಆದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಗ್ರಾಹಕರು ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನಗಳಿಗೆ ದುಬಾರಿ ಬೆಲೆ ತೆರಬೇಕಾಗುವುದು. ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಪರಿಹಾರಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ, ಆದರೂ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ತೊಡಕು ಮತ್ತು ಮಿತಿಗಳಿವೆ{{Clarify|date=July 2009}}. ಕೆಲವು ಆಯ್ಕೆಗಳು ಉಳಿದವುಗಳಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮ, ಆದರೆ ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಫೋನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮೀಣ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. [[ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಪ್ರೊವೈಡರ್]] (WISPs)ಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಪ್ರಿಯ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಆಯ್ಕೆಗಳಾಗಿವೆ{{Citation needed|date=January 2009}}. ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಲೈ ಆಫ್ ಸೈಟ್‌ನ ಅಗತ್ಯಗಳು ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಅಗಾಧವಾದ ವೃಕ್ಷ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಅಡೆತಡೆ ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೂ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡಿನ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿರುವ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ತೆಗೋಲಾ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಸಂಪರ್ಕ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಆಯ್ಕೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ<ref>{{cite web | url=http://www.tegola.org | title= Tegola project linking Skye, Knoydart and Loch Hourne |accessdate=2010-03-16}}</ref>. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಕಠಿಣ ತಂತಿಯ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದರೆಲ್ಲಿ ಭದ್ರತಾ ಸವಾಲು(ದೃಢವಾದ ಭದ್ರತಾ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ)ಗಳಿವೆ, ವೇಗ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ(2 ರಿಂದ 50ರಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ) ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಲೈನ್ ಆಫ್ ಸೈಟ್ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ, ಇತರೆ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಸಾಧನಗಳಿಂದಾಗಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಸದೃಢತೆ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.Al<ref>http://whirlpool.net.au/wiki/?tag=wlanh_20</ref> === ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ === {{Main|Satellite Internet}} [[ಜಿಯೋಸ್ಟೇಷನರಿ ಕಕ್ಷೆ]]ಯಲ್ಲಿರುವ [[ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್‌]]ಗಳು ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತುಂಬಾ ದುಬಾರಿ ವಿಧಾನ, ಆದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಬಿಟ್ಟರೆ ಇದೊಂದೇ ದಾರಿಯಾಗಬಹುದು. ಆದರೂ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಬೆಲೆ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖವಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಇತರೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಸಿದೆ. ತರಂಗಾಂತರಗಳು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ 35,786&nbsp;km (22,236&nbsp;mi) ಎತ್ತರಕ್ಕೆ (ಈಕ್ವೇಟರ್‌ನಿಂದ), ಜಿಯೋಸ್ಟೇಷನರಿ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಯಾಟಲೈಟಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಮರಳಿ ಭೂಮಿಗೆ ಅಗಾಧ ದೂರ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಬೇಕಿರುವುದರಿಂದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್‌ನ [[ಲೇಟೆನ್ಸಿ]] ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚು. ತಡವಾಗುವ ಸಿಗ್ನಲ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣ 500 [[ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡ್‌]]ನಿಂದ 900ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡ್‌ನಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳಲ್ಲಿ [[ಫರ್ಸ್ಟ್ ಪರ್ಸನ್ ಶೂಟರ್ಸ್]] ಆಡಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು [[ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೇಯರ್‌]]ನಂತಹ ರಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಯೂಸರ್ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಅಗತ್ಯ ಉಂಟಾಗಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಸಮರ್ಪಕತೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಆದಾಗ್ಯೂ ಕೂಡ ಇದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಇದರವ್ಯಾಪ್ತಿ [[ರಿಯಲ್-ಟೈಮ್ ಸ್ಟ್ರ್ಯಾಟೆಜಿ]] ಅಥವಾ [[ಟರ್ನ್-ಬೇಸ್ಡ್]] ಆಟಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತ. ದೂರದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಲಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಲೈವ್ [[ಇಂಟರ್ಯಾಕ್ಟಿವ್]] ಸಂಪರ್ಕ ಕಾರ್ಯಶೀಲತೆ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲೇಟೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಈಮೇಲ್ ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಾನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಷ್ಟೇ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳಾಲ್ಲಿ ಇವು ಎದ್ದು ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನ ಮಾಡಲು ಜಿಯೋಸ್ಟೇಷನ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್‌ಗಲಿಗೆ ದಾರಿಯೇ ಇಲ್ಲ. ಈ ರೀತಿ ತಡವಾಗುವುದು, ತರಂಗಾಂತರಗಳ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಗಾಧತೆಯಿಂದ ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ (ಸುಮಾರು 300,000&nbsp;km/ಸೆಕೆಂಡ್ ಅಥವಾ 186,000 ಮೈಲಿ/ಸೆಕೆಂಡ್) ಕೂಡ ಇದು ಗಣನೀಯ. ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಸಿಗ್ನಲಿಂಗ್ ತಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನ ಮಾಡಿದರೂ ಕೂಡಾ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಾಂತರಂಗಗಳಿಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಸ್ಯಾಟ‌ಲೈಟ್‌ಗೆ ಪ್ರಮಾಣ ಮಾಡಿ ಮತ್ತೆ ಭೂಮಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಲು 500 ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಅರ್ಧ ಸೆಕೆಂಡ್ ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಮೂಲದಿಂದ ಡೆಸ್ಟಿನೇಷನ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟು 71,400&nbsp;km (44,366&nbsp;mi)ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೂರ ಮತ್ತು ವರ್ತುಲ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ (ಶೂನ್ಯ ಪ್ರಮಾಣದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ ತಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಳಕೆದಾರನಿಂದ ISPಗೆ ಮತ್ತೆ ಬಳಕೆದಾರನಿಗೆ) 143,000&nbsp;km (88,856&nbsp;mi) ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮೂಲಗಳ ಇತರೆ ಸಹಜ ತಡೆಗಳಾನ್ನು ಅಂಶವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅದು ಬಳಕೆದಾರನಿಂದ ISPಗೆ 500–700 ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡ್‌ನಷ್ಟು ಒನ್‌ವೇ ಸಂಪರ್ಕದ ಸಾಧಾರಣ ಲೇಟೆನ್ಸಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ, ಅಥವಾ ಮತ್ತೆ ಬಳಕೆದಾರನಿಗೆ ಒಟ್ಟು ರೌಂಡ್‌ ಟ್ರಿಪ್ ಟೈಮ್‌ನಲ್ಲಿ (RTT) 1,000–1,400 ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡುಗಳಷ್ಟು ಲೇಟೆನ್ಸಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ 150–200 ms ಲೇಟೆನ್ಸಿ ಇರುವ ಬಹುತೇಕ ಡಯಲ್ ಅಪ್ ಸಾಧನಗಳಿಗಿಂತ ಕಳಪೆ. ಆದರೂ ಮೀಡಿಯಮ್ ಅರ್ಥ್ ಆರ್ಬಿಟ್ (MEO) ಮತ್ತು ಲೋ ಅರ್ಥ್ ಆರ್ಬಿಟ್ (LEO) ಸ್ಯಾಟ್‌ಲೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತ ದೊಡ್ಡ ತಡೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಗ್ಲೋಬ್‌ಸ್ಟಾರ್ ಮತ್ತು ಇರಿಡಿಯಂ ಸಾಟಲೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿರುವ LEO ಕಾನ್‌ಸ್ಟಲೇಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 40 msಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ರೌಂಡ್ ಟ್ರಿಪ್ ತಡೆಯಿದೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಒಟ್ಟು ವೇಗ ಪ್ರತಿಛಾನಲ್ಲಿನ 64 kbpsಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ. ಗ್ಲೋಬ್‌ಸ್ಟಾರ್ ಕಾನ್‌ಸ್ಟೆಲೇಷನ್ ಭೂಮಿಯಿಂದ 1,420&nbsp;km ಎತ್ತರದ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಇರಿಡಿಯಮ್ 670&nbsp;km ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. 2010ರಲ್ಲಿ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲು ನಿಗಧಿಯಾಗಿರುವ O3b ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ MEO ಕಾನ್‌ಸ್ಟಲೇಷನ್ ಭೂಮಿಯಿಂದ 8,062&nbsp;km ಎತ್ತರದ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 125ms ಗಳಷ್ಟು RTT ಲೇಟೆನ್ಸಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಿತ ಹೊಸ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ ಸೆಕೆಂಡ್‌ಗೆ 1 Gbpsನಷ್ಟು (ಪ್ರತಿಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಗಿಗಾಬೈಟ್‌ಗಳು) ಅಧಿಕವೇಗದ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವಂತೆ ಕೂಡಾ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಒದಗಿಸುವವರಿಗೆ [[ಫೇರ್ ಅಕ್ಸೆಸ್ ಪಾಲಿಸಿ]] FAP ಕೂಡಾ ಇದೆ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ನ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಅನಾನುಕೂಲ ಎಂದರೆ ಈ FAP ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರನ ಡಯಲ್ ಅಪ್ ಡಾಟಾ ರೇಟನ್ನು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅಗೋಚರ ಮಿತಿ ದಾಟಿದ ನಂತರ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಿನಕ್ಕೆ 200 MB ) ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ FAP ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಮಿತಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದ ನಂತರ 24 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಉಳಿದಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆದಾರನ ವೇಗ ಆತ ಯಾವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಪಾವತಿ ಮಾಡಿರುತ್ತಾನೋ ಆ ಹಂತಕ್ಕೆ ಮರು ಸ್ಥಾಪಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ನ ವಿಸ್ತೃತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇದು [[P2P]] ಮತ್ತು [[ನ್ಯೂಸ್‌ಗ್ರೂಪ್]] ಬೈನರಿ ಡೌನ್‌ಲೋಡಿಂಗ್). ಯೂರೋಪಿನ [[ASTRA2ಕನೆಕ್ಟ್]] ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಸಿಕ 2Gbyte ಡಾಟಾ ಡೌನ್‌ಲೋಡಿನ ಮಿತಿ ಆಧಾರದ FAPಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದುಪಕ್ಷ ಮಿತಿಯನ್ನು ದಾಟಿದರೆ, ತಿಂಗಳಿನ ಉಳಿದ ದಿನಗಳಾಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಹಿತಿ ವೇಗವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತರೆ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಕೊಡುಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಲೈಡಿಂಗ್ ಟೈಮ್ ಆಧಾರಿತ ಆಧುನಿಕ FAP ತಾಂತ್ರಿಕತೆಗಳಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇದು ಎಂತಹುದೆಂದರೆ ಕೊನೆಯ ಗಂಟೆ, ದಿನ ಮತ್ತು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಡಾಟಾಗಳನ್ನು [[ಟೂವೇ]] ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಏನೆಂದರೆ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರುವಾಗ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಅಧಿಕ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್‌ಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ತಿಂಗಳ ಕೊನೆಗೆ ಕೊಂಚ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು.<ref name="Tooway-FAP">{{cite web|first=|last=|author=Satellite Signals|authorlink=http://www.satsig.net|coauthors=|title=Calculating FAP restrictions|url=http://www.satsig.net/cgi-bin/yabb/YaBB.pl?board=tooway;action=display;num=1224154655|archiveurl=|work=|publisher=Satellite Signals|location=|page=|pages=|language=|format=|doi=|date=16 October 2008|year=|month=|archivedate=|accessdate=29 May 2009|quote=}}</ref>. ಪ್ರಯೋಜನಗಳು # ನೈಜವಾದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ದೊರೆಯುವಿಕೆ # ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಪರ್ಕ (ಕೆಲವು ಸೇವಾಕರ್ತರಿಂದ) ಅನಾನುಕೂಲಗಳು # ಇತರೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೇವೆಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ 2 -ವೇ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ [[ಲೇಟೆನ್ಸಿ]] ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. # ನಂಬಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ್ದು: ಪ್ರಯಾಣ ಶೀತ ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಬಿರುಬಿಸಿಲಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಡ್ರಾಪ್ ಔಟ್ ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ # ನ್ಯಾರೋ ಬೀಮ್‌ನ ಹೈಲಿ ಡೈರೆಕ್ಷನಲ್ ಆಂಟೆನಾ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್‌ನ ಕಕ್ಷೆಯ ಓವರ್‌ಹೆಡ್‌ಗೆ ನಿಖರವಾಗಿ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿರಬೇಕು. # ಫೇರ್ ಅಕ್ಸೆಸ್ ಪಾಲಿಸಿ ಅಧಿಕ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. # ಸರ್ವೀಸ್ ಪ್ರವೈಡರ್ ಇದನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದರೆ [[VPN]] ಬಳಕೆ ಅನುತ್ತೇಜಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಬೆಲೆಗೆ ಸಿಗುತ್ತದಾದರೂ ಇದು ಸಮಸ್ಯಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಬ್ರಾಡ್‍ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. # ಒನ್-ವೇ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಸೇವೆಗೆ ಮೋಡೆಮ್ ಅಥವಾ ಡಾಟಾ ಅಪ್‌ಲಿಂಕ್ ಸಂಪರ್ಕದ ಅಗತ್ಯ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. # [[ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಡಿಷಸ್]] ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡವು. ಇವುಗಳ ತೂಕವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಬಳಸಿದರೂ ಅವು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ 80 ಮತ್ತು 120&nbsp;cm (30 ರಿಂದ 48&nbsp;ಇಂಚುಗಳು) ವ್ಯಾಸದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. === ಸೆಲ್ಯೂಲರ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ === {{Main|Cellular broadband}} [[ಸೆಲ್ಯೂಲರ್ ಫೋನ್]] ಟವರ್‌ಗಲು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿವೆ, ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳು ಮೂರನೇ ತಲೆಮಾರಿನ ([[3G]]) ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಮುಂದುವರೆದಂಟೆ ಅವು [[EVDO]], [[HSDPA]] ಮತ್ತು [[UMTS]]ನಂತಹ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಸರಣ ವೇಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಬಲ್ಲವು. ಸೆಲ್‌ಫೋನ್, [[ಕಾರ್ಡ್‌ಬಸ್]], [[ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಡ್]], ಅಥವಾ [[USB]] ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಮೋಡೆಮ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ [[ಬ್ರಾಡ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ರೂಟರ್‌]]ಗಳ ಮೂಲಕ ಇವು ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಬಲ್ಲವು, ಇದರಿಂದ ಒಂದು ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಹಲವು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. === ಪವರ್-ಲೈನ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ === {{Main|Power line communication}} ಇದು ಇನ್ನೂ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಸೇವೆಯಾಗಿದ್ದು ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಡಾಟಾವನ್ನು ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಹೈ ವೋಲ್ಟೇಜ್ [[ಪವರ್ ಲೈನು]]ಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಸರಣ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೂ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಗಳಿವೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಮಸ್ಯೆ ಎಂದರೆ ಈ ಪವರ್ ಲೈನ್‌ಗಳು ತುಂಬಾ ಗದ್ದಲದ ಪರಿಸರ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಸಾಧನ ಪ್ರತಿಸಲ ಆನ್ ಅಥವಾ ಆಫ್ ಆದಾಗ ಅದು ಲೈನಿಗೆ ಪಾಪ್ ಅಥವಾ ಕ್ಲಿಕ್ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಶಕ್ತಿ ಉಳಿತಾಯ ಸಾಧನಗಳು ಅನೇಕ ಸಲ ಲೈನಿನಲ್ಲಿ ಸದ್ದುಳ್ಳ [[ಹಾರ್ಮೋನಿಕ್ಸ್]] ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲಿಂಗ್ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸೂಕ್ತ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು. ಪವರ್‌ಲೈನ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಎಂದು ಕೂಡಾ ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಓವರ್ ಪವರ್ ಲೈನ್ (BPL)ಗಳು, ಪವರ್ ಸಿಸ್ಟಂ ಡಿಸೈನ್ ತಾಂತ್ರಿಕತೆಗಳ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಅಮೇರಿಕಾಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಬೇಗ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದವು. ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಪವರ್‌ಗ್ರಿಡ್‌ಗಳು ಪ್ರಸರಣ ಸೋರಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ವಿದ್ಯುತ್ತನ್ನು ಅಧಿಕ ವೋಲ್ಟೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಬಳಕೆದಾರನ ಹಂತದಲ್ಲಿ ವೋಲ್ಟೇಜನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲು ಸ್ಟೆಪ್‌ಡೌನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮರ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. BPL ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳು ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮರ್‌ಗಲ ಮೂಲಕ ಸಿದ್ಧರೂಪದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮರ್‌ಗಳಿಗೆ ರಿಪೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. USನಲ್ಲಿ ಒಂಟಿ ಮನೆಗೆ ಸರ್ವಿಸ್ ಒದಗಿಸಲು ಸಣ್ಣ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮರ್ ಬಳಕೆಯ ಕಂಬದಿಂದ ನೇತಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಯೂರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ 10 ಅಥವಾ 100 ಮನೆಗಳಿಗೆ ಸರ್ವಿಸ್ ಒದಗಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾರ್ಮರ್ ಬಳಕೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಒದಗಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿನ ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸದ ಪರಿಣಾಮ ಕಡಿಮೆ, ಆದರೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಸಾಧಾರಣಾ ನಗರಕ್ಕೆ ಪವರ್‌ಗ್ರಿಡ್‌ನ ಮೂಲಕ BPL ಪ್ರಸರಣ ಮಾಡಲು ಯೂರೋಪಿನ ಅದರಷ್ಟೇ ಗಾತ್ರದ ನಗರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರಿಸೀವರ್‌ಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ಎರಡನೆಯ ದೊಡ್ಡ ವಿಚಾರ ಎಂದರೆ [[ಸಿಗ್ನಲ್ ಶಕ್ತಿ]] ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಶೀಲ [[ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ]]. ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಹೊಂದಿರುವ 0}ಅಮೆಚೂರ್ ರೇಡಿಯೊ ಆಪರೇಟರ್‌ಗಳು, ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ [[ಷಾರ್ಟ್‌ವೇವ್]] ಬ್ರಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ (ಮಿಲಿಟರಿ, ಏರೋನಾಟಿಕಲ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತೆ) ಅನೇಕ ದಶಕಗಳಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಿರುವ 10 ರಿಂದ 30 [[MHz]] ರೇಂಜಿನ ತರಂಗಾಂತರಗಳನ್ನು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇದೆ. ಕವಚವಿಲ್ಲದ ಪವರ್‌ಲೈನ್‌ಗಳು ತಾವು ಹರಿಸುವ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮೀಟರ್‌ಗಳಾಗಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ, [[ಶಾರ್ಟ್‌ವೇವ್]] ಸಂವಹನ ಉದ್ದೇಶದ 10 ರಿಂದ 30&nbsp;MHz ರೇಂಜಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಇವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ, ಜೊತೆಗೆ ಇದರ ಬಳಕೆದಾರನಿಗೆ ಭದ್ರತೆಯ ಗ್ಯಾರಂಟಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. === ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ISP === {{Main|Wireless Internet service provider}} ಇದು ದೂರಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಒಳನಾಡಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ [[802.11]] [[Wi-Fi]] ರೇಡಿಯೋ ಸಿಸ್ಟಂ ಅನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ 100-150 ಮೀಟರ್‌ಗಳ (300–500&nbsp;ft)ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಓಮ್ನಿಡೈರೆಕ್ಷನಲ್ ಸರ್ವೀಸ್‌ಗೆ 802.11b ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಯಾಗಿ ಆಂಟೆನಾ]]ದಿಂದ ಸಿಗ್ನಲನ್ನು ನ್ಯಾರೋಬೀಮ್ ಆಗಿ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಇದು ಅನೇಕ ಮೈಲಿಗಳ ತನಕ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬಲ್ಲುದು. ಆದರೂ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಲೈನ್ ಆಫ್ ಸೈಟ್ ಅಗತ್ಯಗಳು ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಮತ್ತು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ತೊಡಕು ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಭದ್ರತೆಯ ಅಪಾಯಗಳಿವೆ (ಸೂಕ್ತವಾದ ಭದ್ರತಾ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಇರದಿದ್ದರೆ); ವೇಗ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ (2 – 50 ಪಟ್ಟು ನಿಧಾನ) ಇತರೆ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಸಾಧನಗಳು, ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳು, ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಲೈನ್ ಆಫ್ ಸೈಟ್ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಅಷ್ಟು ಸದೃಢವಲ್ಲ.[6] ಗ್ರಾಮೀಣ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಾಲೇಷನ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವಭಾವವಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಇದು [[ರೇಡಿಯೋ ಮಾಸ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಟವರ್‌ಗಳ]] ಮೇಲೆ ಹಾಬಿಯಿಸ್ಟ್‌ಗಳು ಮೌಂಟಿಂಗ್ ಆಂಟೆನಾಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಿದ ಒಂದು ಪ್ಯಾಚ್‌ವರ್ಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರಲ್ [[ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಸಿಲೊ]]ಗಳು ಎತ್ತರದ ಮರಗಳು ಇತರೆ ಎತ್ತರದ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಅನೇಕ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. USAಯ [http://map.wirelessinternetcoverage.com/ wireless Internet access provider] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100309180813/http://map.wirelessinternetcoverage.com/ |date=2010-03-09 }} ಮ್ಯಾಪ್ WISPSಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತಿವೆ. === ವರ್ಲ್ಡ್‌ಸ್ಪೇಸ್ === [[ವರ್ಲ್ಡ್‌ಸ್ಪೇಸ್]] ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ DC. ಮೂಲದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ರೇಡಿಯೋ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್. ಅದು ಏಷಿಯಾದ ಬಹುಪಾಲು, ಯೂರೋಪ್ ಜೊತೆಗೆ ಸಮಸ್ತ ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಡಿಯೋ ಜೊತೆಗೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್‌ನಿಂದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಡಾಟಾ ಪ್ರಸರಣ (150 Kilobit/second) ಸ್ವೀಕರಿಸಬಹುದು. ಪ್ರಯೋಜನಗಳು # Low cost (US$ 100) receiver that combines a digital radio receiver and a data receiver. This technology can be used for transmitting websites / files from Internet. # Access from remote places in Asia and Africa. ಅನಾನುಕೂಲಗಳು # One way data transmission. # Privacy/security. == ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಲೆ == {{Globalize}} ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಪ್ರತಿ ಗಂಟೆ ಛಾರ್ಜಿನ ಬದಲು ಗ್ರಾಹಕರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಗರಿಷ್ಟ [[ಬಿಟ್ ರೇಟಿ]]ನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ "ಅನ್‌ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಟೈಮ್" ಅಥವಾ [[ಫ್ಲ್ಯಾಟ್ ರೇಟ್]] ಮಾಡೆಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ವೀಡಿಯೋ ಆನ್ ಡಿಮ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಪೀರ್-ಟು-ಪೀರ್]] [[ಫೈಲ್ ಶೇರಿಂಗ್‌]]ನಂಟಹ ಪ್ರಸರಣಾಂಶಕ್ಕಾತಿ ಹೆಚ್ಚಿದ ಗ್ರಾಹಕರ ಬೇಡಿಕೆಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್]] ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಮಿತಿಯಿರುವ ISPಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ ಫ್ಲ್ಯಾಟ್‌ರೇಟ್ ಪ್ರೈಸಿಂಗ್ ವಿಧಾನ ಸುಸ್ಥಿರವಾಗದಿರಬಹುದು. ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ [[ನಿಗದಿತ ದರಗಳು]] 80-90% ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಬಹಳಷ್ಟು ISPಗಳು ತಮ್ಮ ದರವನ್ನು ಗುಟ್ಟಾಗಿಟ್ಟರೂ ಒಟ್ಟು ಬೆಲೆ (ಜನವರಿ 2008) ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಗಿಗಾಬೈಟ್‌ಗೆ ಸುಮಾರು $0.10 ಇದೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಕೆಲವು ISPಗಳು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿರುವ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು 5%ರಷ್ಟು ಬಳಕೆದಾರರು ಒಟ್ಟು ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ನ 50%ರಷ್ಟು ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |first=Saul |last=Hansell |url=http://bits.blogs.nytimes.com/2008/01/17/time-warner-download-too-much-and-you-might-pay-30-a-movie/?ref=technology |title=Time Warner: Download Too Much and You Might Pay $30 a Movie |publisher=The New York Times |date=January 17, 2008 |accessdate=June 6, 2009}}</ref> ಈ ಅಧಿಕ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಬಳಕೆದಾರರು ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ ಅನ್ನು ನಿಧಾನಗೊಳಿಸದಂತೆ ಖಚಿತ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ISPಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತನ್ನು 'ಪೀಕ್' ಮತ್ತು 'ಆಫ್ ಪೀಕ್' ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದರಿಂದ ಬಳಕೆದಾರರು ದೊಡ್ಡ ಫೈಲುಗಳನ್ನು ತಡರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದಂತಾಗಿದೆ.<ref>http://www.comparebroadband.com.au/article_64_On--and-Off-Peak-Quotas.htm</ref> ಹಾಲಿ ಇರುವ ಬ್ರಾಡ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬೆಲೆ ತೆರದೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಪೇ ಸರ್ವಿಸಸ್<ref>{{cite web |first=Ben |last=Charny |url=http://news.cnet.com/Comcast-pushes-VoIP-to-prime-time/2100-7352_3-5519446.html |title=Comcast pushes VoIP to prime time |publisher=CNET News |date=January 10, 2005 |accessdate=June 6, 2009}}</ref> ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಗ್ರಾಹಕರು ಇರುವ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗ್ಗೆ ಅವಿಷ್ಕಾರ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |first=Leslie |last=Cauley |title= Comcast opens up about how it manages traffic |url=http://abcnews.go.com/Technology/Story?id=4692338&page=1 |publisher=ABC News |date=April 20, 2008 |accessdate=June 6, 2009}}</ref> ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೌಕರ್ಯ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದರೂ ಇಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ, ಎಕನಾಮಿಕ್ ಪಾಲಿಸಿ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಪ್ರಕಾರ: "ಹೊಸ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಇತರೆ ದೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದೆ."<ref>{{cite web |first=John |last=Irons |coauthors=Ian Townson |title=U.S. lags behind in broadband infrastructure |url=http://www.epi.org/content.cfm/webfeatures_snapshots_20080423 |publisher=Economic Policy Institute |date=April 23, 2008 |accessdate=June 6, 2009 |archive-date=ಡಿಸೆಂಬರ್ 20, 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081220110853/http://www.epi.org/content.cfm/webfeatures_snapshots_20080423 |url-status=dead }}</ref> ಕೆಲವು ISPಗಳು ಬಳಕೆ ಆಧಾರಿತ ಬೆಲೆ ಪಾವತಿಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತಿದೆ, ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಟೆಕ್ಸಾಸ್‌ನ ಬ್ಯೂಮೌಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಟೈಮ್ ವಾರ್ನರ್]] ಪರೀಕ್ಷೆ ಮುಖ್ಯವಾದುದು.<ref>{{cite web |first=Tom |last=Lowry |title=Time Warner Cable Expands Internet Usage Pricing |url=http://www.businessweek.com/technology/content/mar2009/tc20090331_726397.htm?campaign_id=rss_daily |publisher=BusinessWeek |date=March 31, 2009 |accessdate=June 6, 2009}}</ref> [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ರೊಚೆಸ್ಟರ್]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆ ಆಧಾರಿತ ಬೆಲೆ ಪಾವತಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು ನಂತರ ಇದನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |first=Evan |last=Axelbank |title=Time Warner Drops Internet Plan |url=http://rochesterhomepage.net/content/fulltext/?cid=85011 |publisher=Rochester Homepage |date=April 16, 2009 |accessdate=June 6, 2009 |archive-date=ಡಿಸೆಂಬರ್ 7, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091207133541/http://rochesterhomepage.net/content/fulltext/?cid=85011 |url-status=dead }}</ref> [[ಬೆಲ್ ಕೆನಡಾ]] ಗ್ರಾಹಕರ ಮೇಲೆ [[ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಕ್ಯಾಪ್]] ವಿಧಿಸಿದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಪ್ರವೈಡರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ವಿಭಿನ್ನ DSL ಮತ್ತು ಕೇಬಲ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಯೋಜನೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೋಲಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಅನೇಕ ಸಲ ಉದಾಸೀನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಉಪಯೋಗಿಸದ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿ ಮಾಡದಿರುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. == ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ == {{Main|Internet access worldwide}} ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಈಗಿರುವ [[ದತ್ತಾಂಶ ಇಬ್ಭಾಗೀಕರಣ]]ವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲು [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಯೋಜನೆಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟ]]ದಲ್ಲಿ ಕೈಗೆಟುಕುವ ಬೆಲೆಯ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ಸಿಗುವಂತೆ ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತವೆ. == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == === ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು === * [[Back-channel]], a low bandwidth, or less-than-optimal, transmission channel in the opposite direction to the main channel * [[Baseband]] * [[Fiber-optic communication]] * [[ಸಾಧನದ ಬ್ಯಾಂಡ್‍ವಿಡ್ತ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[Local loop]] * [[Narrowband]] * [[Public switched telephone network]] (PSTN) * [[Residential gateway]] === ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಪ್ಲಿಮೆಂಟೇಷನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ === * [[ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಬ್‌ಸ್ಕ್ರೈಬರ್ ಲೈನ್]] (DSL), ಟೆಲಿಫೋನ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಲೂಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ವೈರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಡಾಟಾ ಪ್ರಸರಣ * [[ಲೋಕಲ್ ಮಲ್ಟಿಪಾಯಿಂಟ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಬ್ಯೂಷನ್ ಸರ್ವೀಸ್]], 26&nbsp;GHz and 29&nbsp;GHz ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಮೈಕ್ರೋವೇವ್ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ವೈರ್‍ಲೆಸ್ ಅಕ್ಸೆಸ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ * [[WiMAX]], ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದೂರದ ತನಕ ಉನ್ನತ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕ ಒದಗಿಸುವ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ ಆಧಾರಿತ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ * IEEE ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ ([[802.11b]], [[802.11g]], ಮತ್ತು [[802.11a]]) ಇತರೆ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಮತ್ತು ಒಡೆತನ ಒಪ್ಪಂದಗಳು 2008ರಲ್ಲಿ, ಬೆಲೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ [[WiMAX]] ಕಲಿಕೆಯ ಉನ್ನತ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿದ್ದವು ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ನಿಗಧಿತ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಾಗಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. * [[ಪವರ್ ಲೈನ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್]], ಹಾಲಿ ಇರುವ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವೈರ್‌ಲೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ * [[ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಕ್ಸೆಸ್]] * [[ಕೇಬಲ್ ಮೋಡೆಮ್]], ಕೇಬಲ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೌಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಡಾಟಾ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. * [[ಫೈಬರ್ ಟು ದಿ ಪ್ರೆಮೈಸಸ್]], ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಕೇಬಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಆಧಾರಿತವಾಗಿವೆ. * [[ಹೈ-ಸ್ಪೀಡ್ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಅಕ್ಸೆಸ್]] (HSPA), ಹೊಸ ಮೊಬೈಲ್ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಒಪ್ಪಂದ ಕೆಲವು ಸಲ ಇದನ್ನ 3.5G (ಅಥವಾ "3½G") ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ * [[ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಡಾಟಾ ಆಪ್ಟಿಮೈಸ್ಡ್]] (EVDO), ಅನೇಕ CDMA ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಸೇವೆ ಪ್ರವೈಡರ್‌ಗಳು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ರೇಡಿಯೋ ಬ್ರಾಡ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಡಾಟಾ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ * [[802.20]] MBWA (ಮೊಬೈಲ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ವೈರ್ ಲೆಸ್ ಅಕ್ಸೆಸ್) === ಭವಿಷ್ಯದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಪ್ಲಿಮೆಂಟೇಷನ್‌ಗಳು === * [[ವೈಟ್ ಸ್ಪೇಸಸ್ ಕೋಲಿಷನ್]] ಇದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರದ ಅನಲಾಗ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಪ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿಗಳ ಮೂಲಕ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆಯುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿರುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕಂಪನಿಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪು * [[ಹೈ-ಸ್ಪೀಡ್ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಲಿಂಕ್ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಸಂಪರ್ಕ]] === ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಲು === * [[ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಟೆಲಿಫೊನಿ]] * [[ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ರೇಡಿಯೊ]] * [[ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಂದ ದೇಶಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] === ಇತರೆ === * [[ಅಂತರಜಾಲ]] * [[ನೆಟ್ವರ್ಕ್ಸ್]] * [[ವರ್ಲ್ಡ್‌ ವೈಡ್‌ ವೆಬ್‌ (=ಜಗದ್ವ್ಯಾಪಿ ಜಾಲ)]] == ಆಕರಗಳು == {{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://www.iec.org/events/2008/bbwf/conference/ Broadband World Forum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100117045138/http://www.iec.org/events/2008/bbwf/conference/ |date=2010-01-17 }} (International Engineering Consortium) * [http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/i2010/digital_divide/index_en.htm#European_broadband_portal Broadband gap] * [http://www.broadband-europe.eu/Pages/Home.aspx European broadband portal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120623201153/http://www.broadband-europe.eu/Pages/Home.aspx |date=2012-06-23 }} * [http://www.alternet.org/story/22216/ Corporate vs. Community Internet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110509125231/http://www.alternet.org/story/22216/ |date=2011-05-09 }}, [[ಆಲ್ಟರ್ನೆಟ್]], ಜೂನ್ 14, 2005, - on the clash between US cities' attempts to expand [[municipal broadband]] and corporate attempts to defend their markets {{Internet Access}} {{DEFAULTSORT:Broadband Internet Access}} [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌]] [[en:Internet access#Broadband access]] [[ko:초고속 인터넷]] db7uigzchkrvfo71vteqp7srgoyivti 0 23651 1258631 1125558 2024-11-19T21:53:16Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258631 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Mandel zoom 00 mandelbrot set.jpg|300px|right|thumb|ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗೆ ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಸೆಟ್ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉದಾಹರಣೆ.]] '''ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌''' ಎಂಬುದು "ಬಿರುಸಾದ ಅಥವಾ ಪದರಗಳಿರುವ [[ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ|ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ]]. ಇವುಗಳನ್ನು ಚೂರು ಚೂರುಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದು. ಇದರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚೂರು ಕೂಡಾ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸುಮಾರಾಗಿ)ಮೂಲ ಆಕೃತಿಯ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತದೆ." ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಣ್ಣ ಕಣ ಕೂಡಾ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಕಣಗಳಲ್ಲಿ ’[[ಮೂಲ-ಹೋಲಿಕೆ]]’ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite book | last = Mandelbrot | first = B.B. | title = The Fractal Geometry of Nature | publisher = W.H. Freeman and Company. | date = 1982 | isbn = 0-7167-1186-9}}</ref> ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಕುರಿತಾದ ಉತ್ತಮವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮೂಡಿದ ವಿಷಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಬೇಕೇಂದರೆ [[ಕಾರ್ಲ್‌ ವೈರ್ಸ್‌ಟ್ರಾಸ್]]‌‍, [[ಜಾರ್ಜ್‌ ಕಾಂಟರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಫೆಲಿಕ್ಸ್‌ ಹೌಸ್‌ಡೊರ್ಫ್]]‌ ಅವರು ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಕುತೂಹಲ ಮೂಡಿತು ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಇವುಗಳ [[ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ|ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕವಾದ]] ಆದರೆ [[ಬೇರೆಬೇರೆಯಲ್ಲದ]] ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಸಂಧರ್ಬದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಅದೇನೆ ಇದ್ದರೂ ''[[wikt:fractal|’ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್’]]'' ಎಂಬ ಶಬ್ಧವನ್ನು ಬೆನೊಯಿಟ್ ಮ್ಯಾಂಡಲ್‌ಬ್ರೊಟ್‌‍ ೧೯೭೫ರಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಈ ಶಬ್ಧವು [[ಲ್ಯಾಟಿನ್‌|ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ನ]] ''[[wikt:fractus|ಫ್ರಾಕ್ಟಸ್‌]]'' ಎಂಬ ಶಬ್ಧದಿಂದ (ಅರ್ಥ: ಮುರಿದ ಅಥವಾ ಸೀಳಾದ) ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಗಣಿತದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು [[ಪುನರಾವರ್ತನೆ|ಪುನರಾವರ್ತನೆಯನ್ನು]] ಒಳಗೊಳ್ಳುವ [[ಸಮೀಕರಣ|ಸಮೀಕರಣವನ್ನು]] ಮೂಲವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿ [[ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆ|ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆಯ]] ಆಧಾರದ [[ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ|ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು]] ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="patterns">{{Cite book |title=Fractals:The Patterns of Chaos |last=Briggs |first=John |authorlink= |coauthors= |year= 1992|publisher= London : Thames and Hudson, 1992.|location= |isbn=0500276935, 0500276935 |pages=148 }}</ref> ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ:<ref>{{Cite book | last = Falconer | first = Kenneth | title = Fractal Geometry: Mathematical Foundations and Applications | publisher = John Wiley & Sons, Ltd. | date = 2003 | pages = xxv | isbn = 0-470-84862-6 | nopp = true}}</ref> * ವ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಅಳತೆಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. * ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಲ್ಲದ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು [[ಯೂಕ್ಲಿಡ್‌ನ ಭೌಗೋಳಿಕ ಭಾಷೆ|ಯೂಕ್ಲಿಡ್‌ನ ಭೌಗೋಳಿಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ]] ವಿವರಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾಗಿದೆ * ಇವು [[ಮೂಲ ಮಾದರಿಯ ಹೋಲಿಕೆ|ಮೂಲ ಮಾದರಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯುಳ್ಳಂತವುಗಳಾಗಿವೆ]]. (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸುಮಾರಾಗಿಯಾದರೂ ಅಥವಾ [[ರಚನೆ|ರಚನೆಯಲ್ಲಾದರೂ]]) * ಇದು [[ಹೌಸ್‌ಡ್ರಾಫ್‌ ಆಯಾಮ|ಹೌಸ್‌ಡ್ರಾಫ್‌ ಆಯಾಮವನ್ನು]] ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಇರುವ [[ತಂತಿಜಾಲ ಆಯಾಮ|ತಂತಿಜಾಲ ಆಯಾಮಕ್ಕಿಂತ]] ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. (ಆದರೂ ಇದು [[ಜಾಗೆ ತುಂಬುವ ತಿರುವಾಗಿ]] ಅಂದರೆ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಕರ್ವ್‌ನ ಅಗತ್ಯತೆಯನ್ನು ಇದು ಪೂರೈಸಲಾರದು).<ref>ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ರ ತಿರುವು ನಕ್ಷೆಯು ಹೊಮಿಯೊಮಾರ್ಪಿಸಂ ಅಲ್ಲ , ಆದ್ದರಿಂದ ಇದು ಸ್ಥಳಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ನಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿನ '''ಆರ್''' <sup>೨</sup> ೨ ಎರಡರ ಚಿತ್ರ ಸ್ಥಳಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಹೌಸ್‌ಡಾರ್ಫ್ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಟಿಪ್ಪಣಿ,ಹಾಗಿದ್ದಾಗ್ಯೂ, ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ನಕ್ಷೆಯ ''ಗ್ರಾಫ್‌'' ನ ಸ್ಥಳಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ('''ಆರ್''' <sup>೩</sup>) ೧ನಲ್ಲಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ..</ref> * ಇದು ಸರಳ ಹಾಗೂ [[ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ|ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆ ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ. ದೊಡ್ಡದು ಮಾಡಿ ನೋಡಿದಾಗ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಎಲ್ಲ ಪದರಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಅನಂತವಾಗಿ ಧ್ವಂದ್ವತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ.(ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ) ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ನಿಂದಾದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ವಸ್ತುಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೋಡಗಳು, ಗುಡ್ಡಗಳು, ಮಿಂಚು ಬಳ್ಳಿ, ಸಮುದ್ರತೀರ, ಮಂಜು ಪದರಗಳು, ಹಲವಾರು ತರಕಾರಿಗಳು (ಕಾಲಿಫ್ಲವರ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರೊಕೊಲಿ) ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿನ ಬಣ್ಣದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಅದೇನೆ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದೇ ರೀತಿ ಕಾಣುವ ಎಲ್ಲ ವಸ್ತುಗಳು ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಲ್ಲ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ನೈಜ ಗೆರೆ]] (ನೇರವಾದ [[ಯೂಕ್ಲಿಡಿಯನ್]] ಗೆರೆ ) ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದೇರೀತಿಯದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಇನ್ನುಳಿದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ನ ಗುಣಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇದನ್ನು ಯೂಕ್ಲಿಡಿಯನ್‌ ನಿಬಂಧನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ವಿವರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. [[ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌|ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ]] ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‍ಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಇತರೆ ಗುಣಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡದು ಮಾಡಿ ನೋಡಿದಾಗ ಇದರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ನ ಯಾವುದೇ ಅಂಶಗಳು ಕಂಡು ಬರದೆ ಇರಬಹುದು. ಅಲ್ಲದೆ, ಇದು ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಅಥವಾ ಪ್ರದರ್ಶನ [[ಕಲಾವಸ್ತುಗಳು]] ನೈಜವಾದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. == ಇತಿಹಾಸ == [[ಚಿತ್ರ:animated construction of Sierpinski Triangle.gif|left|thumb|200px| ಆ‍ಯ್‌ನಿಮೇಟೇಡ್ ಸೈರ್‌ಪಿನ್ಸ್ಕಿ ಟ್ರೈಯಾಂಗಲ್ ರಚನೆ, ಕೇವಲ ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದ ಒಂಬತ್ತು ಪೀಳಿಗೆಯವರೆಗೆ——ದೊಡ್ಡ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಲಿಕ್ಕಿಸಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Von Koch curve.gif|right|thumbnail|250px|ಕೋಚ್ ಹಿಮಸ್ಫಟಿಕಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಸಲು,ಒಂದು ಸಮಭುಜಾಕೃತಿಯ ತ್ರಿಭುಜದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ನಂತರ ಪ್ರತಿ ಗೆರೆಯ ಮೂರುಭಾಗದ ಮಧ್ಯದ ಭಾಗವನ್ನು ಎರಡು ಜೊತೆಗೆರೆಗಳ ವಿಭಾಗದಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಒಂದು ಸಮಭುಜ "ಉಬ್ಬು" ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ.ಮತ್ತು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಲಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಗೆರೆಯಭಾಗದ ಮೇಲೆ ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದಂತೆ ಆಕ್ರುತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತದೆ.ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯು,ಮೊದಲಿನ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಮೂರನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ರೀತಿಯ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳದ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯೇ ಕೋಚ್ ಹಿಮಸ್ಫಟಿಕದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಕೊನೆಯಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಉದ್ದವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ನಿಯಮಿತ ಪ್ರದೇಷವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ,ಕೋಚ್ ಹಿಮಸ್ಫಟಿಕ ಮತ್ತು ಅದೇರೀತಿಯ ನಿರ್ಮಾಣಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ರಾಕ್ಷಸಾಕಾರದ ತಿರುವುಗಳು" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.]] ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಹಿಂದಿನ [[ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಬಂಧ|ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಬಂಧವು]] ಸುಮಾರು ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಗಾಟ್‌ಫ್ರೈಡ್‌ ಲೈಬ್‌ನಿಜ್‌ [[ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆ|ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆಮತ್ತು]] ಮೂಲ ಮಾದರಿ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದಾಗ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.( ಆದಾಗ್ಯೂ ಅವನು ನೇರವಾದ ಗೆರೆ ಮಾತ್ರ ಈ ರೀತಿಯ ಮೂಲ ಮಾದರಿ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ತಪ್ಪು ಮಂಡನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ.) ಕಾರ್ಲ್‌ ವೈರ್ಸ್‌ಟ್ರಾಸ್‌ [[ಒಳಹರಿವು|ಒಳಹರಿವುಇಲ್ಲದ]] [[ನಿರಂತರ|ನಿರಂತರವಾಗಿರುವ]] ಆದರೆ [[ಎಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲದ]] [[ಉದಾಹರಣೆ|ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು]] ಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ಸುಮಾರು ೧೮೭೨ರವರೆಗೆ ಒಂದು ಕ್ರಿಯೆ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದು ಅದರ ಗ್ರಾಫ್‌ ಅನ್ನು ಈ ದಿನದವರೆವಿಗೂ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ೧೯೦೪ರಲ್ಲಿ, [[ಹೆಲ್ಜ್‌ ವೊನ್‌ ಕೋಚ್‌]], ವೈರ್‌ಸ್ಟ್ರಾಟಸ್‌ನ ಅಸಂಗತ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ ವಿವರಣೆಯಿಂದ ತೃಪ್ತನಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಅವನು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯನ್ನು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ನೀಡಿದನು. ಇದು ಇಂದು [[ಕೋಚ್‌ ಕರ್ವ್]] ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. (ಇಲ್ಲಿ ಬಲಗಡೆ ಇರುವ ಮೂರು ಕೋಚ್‌ ಕರ್ವ್‌ಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[ಕೊಚ್‌ ಸ್ನೊಫ್ಲೇಕ್‌|ಕೊಚ್‌ ಸ್ನೊಫ್ಲೇಕ್‌ಅನ್ನು]] ರಚಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.) [[ವಾಕ್ಲಾವ್‌ ಸೈರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ|ವಾಕ್ಲಾವ್‌ ಸೈರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿಯು]] ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಅವನ [[ತ್ರೀಭುಜ|ತ್ರೀಭುಜವನ್ನು]] ರಚಿಸಿದನು. ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ [[ಕಾರ್ಪೆಟ್‌|ಕಾರ್ಪೆಟ್‌ರಚನೆ]] ಮಾಡಿದನು. ಮೂಲವಾಗಿ ಈ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ೨ ಆಯಾಮದ ಆಕೃತಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕರ್ವ್‌ಗಳೆಂದು ಆಧುನಿಕ ನಿರ್ಮಾಣ ರಂಗದಲ್ಲಿ ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಪೌಲ್‌ ಪೆರ್ರಿ ಲೆವಿ|ಪೌಲ್‌ ಪೆರ್ರಿ ಲೆವಿಯವರು]] ಮೂಲ-ಮಾದರಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯುಳ್ಳ ಕರ್ವ್‌ಗಳ ಕುರಿತಾದ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಮಾಡಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನುನ್ ಅವರು ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದ ''’ಪ್ಲೇನ್‌ or ಸ್ಪೇಸ್‌ ಕರ್ವ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಸರ್ಫೇಸ್‌ ಕನ್ಸಿಸ್ಟಿಂಗ್‌ ಆಫ್‌ ಪಾರ್ಟ್ಸ್‌‌ ಸಿಮಿಲರ್‌ ಟು ದಿ ಹೋಲ್‌"'' ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ ಕರ್ವ್‌ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಕರ್ವ್‌ಗಳನ್ನು [[ಲೆವಿ‌ ಕರ್ವ್‌|ಲೆವಿ‌ ಕರ್ವ್‌ಗಳೆಂದೇ]] ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಜಾರ್ಜ್‌ ಕ್ಯಾಂಟರ್‌]] ಕೂಡಾ ನೈಜವಾದ ಗೆರೆಯ ಅಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಗುಣಗಳ [[ಸಬ್‌ಸೆಟ್]]‌ಗಳ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ [[ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ ಸೆಟ್]]‌ಗಳನ್ನು ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಹೆನ್ರಿ ಪಾಯಿನ್‌ಕೇರ್‌]], [[ಫೆಲಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ಲೈನ್‌]], [[ಫಿಯರ್ರೇ ಫೌಟೌ]] ಮತ್ತು [[ಗ್ಯಾಸ್ಟೊನ್‌ ಜ್ಯೂಲಿಯಾ]] ಅವರಿಂದ [[ಬಹುಪದರರದ]] ಬಗ್ಗೆ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವಿವರವಾದ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್‌ನ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ವಸ್ತುಗಳ ಸೌಂಧರ್ಯವನ್ನು ದೃಶ್ಯೀಕರಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ೧೯೬೦ರಲ್ಲಿ [[ಬೆನಾಯಿಟ್ ಮ್ಯಾಂಡಲ್‌ಬ್ರೋಟ್]]‌ ಮೂಲಮಾದರಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ''[[ಹೌ ಲಾಂಗ್‌ ಇಸ್‌ ದಿ ಕೋಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ರಿಟನ್]]'' ‌ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯ ಮಂಡಿಸಿದರು. ''[[ಸ್ಟಾಟಿಸ್ಟಿಕಲ್‌ ಸೆಲ್ಫ್-ಸಿಮಿಲ್ಯಾರಿಟಿ ಅಂಡ್ ಫ್ರಾಕ್ಷನಲ್ ಡೈಮೆನ್ಷನ್]]'' ಇದು [[ಲೆವಿಸ್‌ ಫ್ರೈ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‌|ಲೆವಿಸ್‌ ಫ್ರೈ ರಿಚರ್ಡ್‌ಸನ್‌ರಿಂದ]] ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊದಲ ಪ್ರಬಂಧವಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ೧೯೭೫ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಡಲ್‌ಬ್ರೋಟ್‌ ವಸ್ತುಗಳ [[ಹೌಸ್‌ಡೋರ್ಫ್‌‍-ಬೆಸಿಕೊವಿಚ್‌ ಆಯಾಮ|ಹೌಸ್‌ಡೋರ್ಫ್‌‍-ಬೆಸಿಕೊವಿಚ್‌ ಆಯಾಮವು]] ಅವುಗಳ [[ಟ್ರೋಫೋಲೊಜಿಕಲ್‌ ಆಯಾಮ|ಟ್ರೋಫೋಲೊಜಿಕಲ್‌ ಆಯಾಮಕ್ಕಿಂತ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಶಬ್ಧವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಈ ಗಣಿತದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರೀಕೃತ ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಉದಾಹರಣೆ ಸಹಿತವಾಗಿ ನೀಡಿದನು. ಈ ಚಿತ್ರಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು; ಅದರಲ್ಲಿಯ ಹಲವಾರು ಚಿತ್ರಗಳು ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆಯ ಆಧಾರದಿಂದಾಗಿದ್ದವಾಗಿದ್ದು ’ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್” ಶಬ್ಧಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡಿದವು. == ಉದಾಹರಣೆಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Julia set (indigo).png|thumb|ಜುಲಿಯಾ ಸೆಟ್,ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಮಾಂಡೇಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ]] [[ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ ಸೆಟ್‌|ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ ಸೆಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕೊಡಲಾಗಿದೆ, [[ಸಿಯೆರ್‌‍ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ ತ್ರಿಕೋನ]] ಮತ್ತು [[ಕಾರ್ಪೆಟ್‌]], [[ಮೆಂಜರ್‌ ಸ್ಪಾಂಜ್‌]], [[ಡ್ರ್ಯಾಗನ್‌ ಕರ್ವ್‌]], [[ಸ್ಪೇಸ್‌-ಫಿಲ್ಲಿಂಗ್‌ ಕರ್ವ್‌]], ಮತ್ತು [[ಕೋಚ್‌ ಕರ್ವ್‌]]. ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ [[ಲ್ಯಾಪುನೊವ್‌ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಲೆನಿಯಾನ್‌ ಗುಂಪುಗಳ]] ನಿಯಮಿತ ಸೆಟ್‌ಗಳು. ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು [[ಖಚಿತವಾದ]] (ಈ ಮೇಲಿನ ಎಲ್ಲ) ಅಥವಾ [[ಸ್ಟೊಕಾಸ್ಟಿಕ್‌]] (ಅಂದರೆ, ಅಖಚಿತವಾದ) ಆದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸಮತಲದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರೌನಿಯನ್‌ ಚಲನೆ|ಬ್ರೌನಿಯನ್‌ ಚಲನೆಯ]] ಟ್ರ್ಯಾಜೆಕ್ಟರಿಗಳು ೨ರ ಹಾಸ್‌ಡಾರ್ಫ್‌ ಆಯಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ [[ತೀವೃವಾದ ಬದಲಾವಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ತೀವೃವಾದ ಬದಲಾವಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು]] . [[ಬದಲಾಗುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ಬದಲಾಗುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ]] [[ಮುಂಚೂಣಿಯ ಸ್ಥಳ|ಮುಂಚೂಣಿಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರುವ]] ವಸ್ತುಗಳು ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಾಗಿರಬಹುದು (ನೋಡಿ - [[ಅಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್‌]]). ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಗುಂಪಿನ [[ಒಂದು ಪ್ಯಾರಾಮೀಟರ್‌‍ ಜಾಗದಲ್ಲಿ|ಒಂದು ಪ್ಯಾರಾಮೀಟರ್‌‍ ಜಾಗದಲ್ಲಿರುವ]] ವಸ್ತುಗಳೂ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಾಗಿರಬಹುದು. ಒಂದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ [[ಮ್ಯಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೊಟ್‌ ಸೆಟ್‌]]. ಈ ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮುದ್ರಿಕೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಇವು ಎರಡರ ಟೊಪೊಲಾಜಿಕಲ್‌ ಆಯಾಮಕ್ಕೆ ಸಮನಾದ ಹಾಸ್‌ಡೊರ್ಫ್‌ ಆಯಾಮವನ್ನೇ ಹೊಂದಿದೆ —ಆದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಮ್ಯಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೊಟ್‌ ಸೆಟ್‌ನ [[ಗಡಿರೇಖೆ]] ಕೂಡ ಹಾಸ್‌ಡೊರ್ಫ್‌ನ ಎರಡರ ಆಯಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (ಆದರೆ ಟೋಪೊಲಾಜಿಕಲ್‌ ಒಂದರ ಆಯಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ) - ಇದು [[ಮಿತ್ಸುಹಿರೊ ಶಿಶಿಕುರ|ಮಿತ್ಸುಹಿರೊ ಶಿಶಿಕುರರವರು]] ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದ ಫಲಿತಾಂಶ. [[ಜೂಲಿಯಾ ಸೆಟ್‌]] ಅತಿ ಹತ್ತಿರ ಸಂಬಂಧಿತವಾದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ . == ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು == <table style="float:right;width:130px;padding-left:20px"><td> <tr><td>[[ಚಿತ್ರ:Mandelbrot-similar-x1.jpg|ಪೂರ್ಣ ಮಾಂಡೇಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಸೆಟ್‌]] <tr><td>[[ಚಿತ್ರ:Mandelbrot-similar-x6.jpg|ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಜೂಮ್ ಮಾಡಿದ 6x]] <tr><td>[[ಚಿತ್ರ:Mandelbrot-similar-x100.jpg|ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಜೂಮ್ ಮಾಡಿದ 100x]] <tr><td>[[ಚಿತ್ರ:Mandelbrot-similar-x2000.jpg|ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಜೂಮ್ ಮಾಡಿದ 2000x]] <small>೨೦೦೦ ಸಾರಿ ಪ್ರವರ್ಧನ ಮಾಡಿದರೂ ಮ್ಯಾಂದೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್‌ ಸೆಟ್‌ ಪೂರ್ಣ ಸೆಟ್‌ಅನ್ನು ಹೋಲುವ ವಿವರವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.</small></td></tr></td></tr></td></tr></td></tr></td></table> ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ನಾಲ್ಕು ಸಾಮಾನ್ಯ ತಂತ್ರಗಳೆಂದರೆ: * '''ವಿಮೋಚನಾ-ಸಮಯ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು''' – ("ಪಥಗಳ" ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧ). ಇವುಗಳನ್ನು, ಒಂದು ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು [[ಸೂತ್ರ]] ಅಥವಾ [[ಪುನರಾವರ್ತನ ಸಂಬಂಧ|ಪುನರಾವರ್ತನ ಸಂಬಂಧದಿಂದ]] ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ಉದಾಹರಣಗೆ [[ಸಂಕೀರ್ಣ ಮೇಲ್ಮೈ]]). ಈ ವಿಧಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ [[ಮ್ಯಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್‌ ಸೆಟ್‌]], [[ಜೂಲಿಯಾ ಸೆಟ್‌]], [[ಬರ್ನಿಂಗ್‌ ಷಿಪ್‌ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌]], [[ನೋವ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ಲ್ಯಾಪುನೋವ್‌ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌]]. ವಿಮೋಚನಾ-ಸಮಯ ಸೂತ್ರದ ಒಂದೆರಡು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಟೂಡಿ(೨D) ವಾಹಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಬಿಂದುಗಳು(ಅಥವಾ ಪಿಕ್ಸೆಲ್‌ ಡೇಟಾ) ಪುನಃ ಪುನಃ ಸಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದರೆ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ರೂಪಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ * '''[[ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಉತ್ಪನ್ನವಾಕ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಉತ್ಪನ್ನವಾಕ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು]]''' – ಇವುಗಳಿಗೆ ಕಾಯಂ‌ಆದ ರೇಖಾಗಣಿತಾತ್ಮಕ ಬದಲಿ ನಿಯಮ ಇರುತ್ತದೆ. [[ಕ್ಯಾಂಟೊರ್‌ ಸೆಟ್‌]], [[ಸಿಯೆರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ ಕಾರ್ಪೆಟ್‌]], [[ಸಿಯೆರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ ಗ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌]], [[ಪಿಯನೊ ಕರ್ವ್‌]], [[ಕೋಚ್‌ ಮಂಜುಚಕ್ಕೆಗಳು]], [[ಹಾರ್ಟರ್‌-ಹೈವೇ ಡ್ರ್ಯಾಗನ್‌ ಕರ್ವ್‌]], [[ಟಿ-ಸ್ಕ್ವ್ಯೇಯರ್‌]], [[ಮೆಂಜರ್‌ ಸ್ಪಾಂಜ್‌]] - ಇವುಗಳು ಇಂತಹ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು. * '''ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು''' – ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಟೊಕಾಸ್ಟಿಕ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಖಚಿತವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಬ್ರೌನಿಯನ್‌ ಮೋಷನ್‌]], [[ಲೆವಿ ಫ್ಲೈಟ್‌]], [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಪ್ರಕೃತಿ ದೃಶ್ಯಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಬ್ರೌನಿಯನ್‌ ಮರ]]. ಎರಡನೆಯದು ಸಮೂಹ- ಅಥವಾ ಡೆಂಡ್ರಿಟಿಕ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಅಭಿಸರಣಾ-ನಿಯಮಿತ ಮೊತ್ತ|ಅಭಿಸರಣಾ-ನಿಯಮಿತ ಮೊತ್ತದ]] ಅಥವಾ [[ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾ-ನಿಯಮಿತ ಮೊತ್ತ|ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾ-ನಿಯಮಿತ ಮೊತ್ತದ]] ಗುಂಪುಗಳು. * '''ವಿಲಕ್ಷಣ ಆಕರ್ಷಕಗಳು''' – ಒಂದು ಭೂಪಟದ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಿಂದ ಇದು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದ-ಮೌಲ್ಯದಲ್ಲಿಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ. == ವರ್ಗೀಕರಣ == ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕೂಡ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧದ ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು: * '''ತದ್ರೂಪು ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯ''' – ಇದು ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯದ ಪ್ರಬಲ ವಿಧಾನ; ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. [[ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಉತ್ಪನ್ನವಾಕ್ಯದ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತದ್ರೂಪು ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯವನ್ನು ತೋರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಸಿಯೆರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ ತ್ರಿಕೋನ]] ಮತ್ತು [[ಕೊಚ್‌ ಮಂಜುಚಕ್ಕೆಗಳು]] ತದ್ರೂಪು ಸ್ವಯಂ ಸಾದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ. * '''ಪಾರ್ಶ್ವ-ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯ''' – ಇದು ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯದ; ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅಳತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ (ಆದರೆ ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಅಲ್ಲ). ಪಾರ್ಶ್ವ-ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಅನ್ನು ಸಣ್ಣ ಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಕೃತ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಪುನರಾವರ್ತನ ಸಂಬಂಧ|ಪುನರಾವರ್ತನ ಸಂಬಂಧಗಳು]] ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಾರ್ಶ್ವ-ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಆದರೆ ತದ್ರೂಪು ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮ್ಯಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೊಟ್‌ ಸೆಟ್‌]] ಪಾರ್ಶ್ವ-ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಉಪಪ್ರತಿಗಳು ಯಥಾವತ್‌ ಆಗಿರದೆ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೆಟ್‌ಅನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. * '''ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯ''' – ಇದು ಸ್ವಯಂ ಸಾದೃಶ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ವಿಧ; ವಿವಿಧ ಅಳತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಬರುವ ಅಂಕೆಗಳ ಅಥವಾ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮಾನಗಳನ್ನು ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಹೊಂದಿವೆ. "ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌"ನ ಅತಿ ಸಮಂಜಸವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯವನ್ನು ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ. ([[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಯಾಮ]] ಎನ್ನುವುದೇ ವಿವಿಧ ಅಳತೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಂಕೆಗಳ ಮಾನ.) ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶವಾದ, ಆದರೆ ತದ್ರೂಪು ಅಥವಾ ಪಾರ್ಶ್ವ-ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶವಲ್ಲದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು. ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಕರಾವಳಿ ಸಾಲು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ; ಕರಾವಳಿಯ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಬೂದುಗನ್ನಡಿಯಿಂದ ನೋಡುತ್ತ ಸೂಕ್ಷ್ಮಬ್ರಿಟನ್‌ಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆಂದು ಯಾರೂ ಅಪೇಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಒಂದು ವಸ್ತುವನ್ನು ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲು ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯವೊಂದು ಇದ್ದರೇ ಸಾಲದು. ಸ್ವಯಂ-ಸಾದೃಶ್ಯವಿದ್ದರೂ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಲ್ಲದ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಲಘುಗಣಕ ಸುರುಳಿ ಮತ್ತು ಸರಳ ರೇಖೆಗಳು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ತದ್ರೂಪುಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸಣ್ಣ ಅಳತೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇವು [[ಭೂಸಮಿತಿಯ ಆಯಾಮದಂತೆಯೇ]] [[ಹಾಸ್‌ಡೋರ್ಫ್‌ ಆಯಾಮವನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲು ಅರ್ಹವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. == ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ == ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರಾದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ವಸ್ತುಗಳು ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತೃತ, ಆದರೆ ಪರಿಮಿತ, ಪರಿಮಾಣ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಮೋಡಗಳು, [[ಮಂಜಿನ ಚಕ್ಕೆಗಳು]] , [[ಸ್ಫಟಿಕ|ಸ್ಫಟಿಕಗಳು]], [[ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ|ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳು]], [[ಮಿಂಚು]], [[ನದಿಜಾಲಗಳು]], [[ಹೂಕೋಸು]] ಅಥವಾ [[ಕೋಸುಗಡ್ಡೆ]], ಮತ್ತು [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳ]] ಮತ್ತು [[ಶ್ವಾಸನಾಳಗಳ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು. [[ಕರಾವಳಿಸಾಲುಗಳನ್ನು]] ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಮರಗಳು ಮತ್ತು ಜರಿಗಿಡಗಳು ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು, [[ಪುನರಾವರ್ತಿತ]] [[ಕ್ರಮಾವಳಿ|ಕ್ರಮಾವಳಿಯನ್ನು]] ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪ್ರತಿರೂಪಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಹುದು. ಈ ಪುನರಾವರ್ತನಾ ಸ್ವಭಾವವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟ - ಒಂದು ಮರದ ಕೊಂಬೆ ಅಥವಾ ಜಾರುಗಿಡದ [[ಎಲೆ|ಎಲೆಯು]] ಸಮಗ್ರದ ಒಂದು ಸಣ್ಣಳತೆ ಪ್ರತಿಕೃತಿ: ಅಭಿನ್ನವಲ್ಲ, ಆದರೆ ಸ್ವಭಾವದಲ್ಲಿ ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಈಗ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಇಂಗಾಲ ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"ಮರೆಮಾಚಿದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಶೋಧನೆ." ''ನೋವಾ'' . ಪಿಬಿಎಸ್. ಡಬ್ಲ್ಯೂಪಿಎಮ್‌ಬಿ-ಮೇರಿ‌ಲ್ಯಾಂಡ್. ೧೨ ಅಕ್ಟೋಬರ‍್ ೨೦೦೫</ref> ೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಸ್ವಯಂ-ಸದೃಶ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಕಾರಗಳು "ಪುನರಾವರ್ತನ ನಿರ್ವ್ಯತ್ಯಯ" ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂತು — ಪುನರಾವರ್ತನ ಏನೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಅದೇ ವಿದ್ಯುದಯಸ್ಕಾಂತ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಇರುತ್ತವೆ — [[ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ನ ಸಮೀಕರಣಗಳಿಂದ]] (ನೋಡಿ [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಂಟೆನಾ]]).<ref>{{cite journal |author=Hohlfeld R, Cohen N |title=Self-similarity and the geometric requirements for frequency independence in Antennae |journal=Fractals |volume=7 |issue=1 |pages=79–84 |year=1999 |doi=10.1142/S0218348X99000098}}</ref> <gallery>caption= widths ="200px" heights="200px"> File:Animated fractal mountain.gif|ಪರ್ವತದ ಮೇಲ್ಮೈನ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಮಾಡೆಲ್‌ಗಳು(ಆ‍ಯ್‌ನೀಮೇಶನ್) File:Barnsley fern plotted with VisSim.PNG|ಬಾರ್ನ‌ಸ್ಲೇಯ‌ನ ಫೆರ್ನ್ ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಕರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಲೆಕ್ಕ ಮಾಡಿದ. File:Cauliflower Fractal AVM.JPG|ರೊಮಾನೆಸ್ಕೊ ಬ್ರೊಕೊಲಿಯ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ದೊರೆತ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. File:PentagramFractal.PNG|ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಪಂಚಭುಜಾಕೃತಿಯನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ವೆಕ್ಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಎಳೆಯಲಾಗಿದೆ </gallery> == ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ == ಅಮೆರಿಕಾದ ಕಲಾವಿದ [[ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ ಪಾಲೊಕ್‌|ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ ಪಾಲೊಕ್‌ನ]] ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ನ ನಮೂನೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಪಾಲೋಕ್‌ನ ಚಿತ್ರಗಳು ಅವ್ಯಸ್ಥಿತ ಹನಿಬೀಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ತಟ್ಟುವಿಕೆಯಿಂದ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ; ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಆತನ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ.<ref>[http://www.phys.unsw.edu.au/PHYSICS_!/FRACTAL_EXPRESSIONISM/fractal_taylor.html ರಿಚರ್ಡ್ ಟೇಲರ್,ಅದಾಮ್ ಪಿ. ಮಿಕೊಲಿಚ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡೇವಿಡ್ ಜೊನಸ್. ][http://www.phys.unsw.edu.au/PHYSICS_!/FRACTAL_EXPRESSIONISM/fractal_taylor.html ''ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಷನ್ : ಕ್ಯಾನ್ ಸೈನ್ಸ್ ಬಿ ಯುಸ್ಡ್ ಟು ಫರ್ದರ್ ಅವರ್ ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್?'' ]</ref> [[ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ ಎರ್ನ್ಸ್ಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕಲಾವಿದರು ಉಪಯೋಗಿಸುವ [[ಡಿಕಾಲ್‌ಕೊಮೇನಿಯಾ]] ತಂತ್ರವು ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ನಂತಹ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲುದು.<ref>ಮಿಶೆಲ್ ಫ್ರೇಮ್ ಮತ್ತು ಬೆನೊಯ್ಟ್ ಬಿ. ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್‌ರಿಂದ [http://classes.yale.edu/Fractals/Panorama/ ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ಸ್‌ನ ಸಮಗ್ರ ನೋಟ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪಯೋಗಗಳು ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071223090421/http://classes.yale.edu/Fractals/Panorama/ |date=2007-12-23 }}</ref> ಇದರಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಎರಡು ಮೇಲ್ಮೈಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಅಮುಕಿ ನಂತರ ಅವುಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಬೇಕು. [[ಆಫ್ರಿಕಾ ಕಲೆ]] ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಕಲೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ವರ್ತುಲಾಕಾರದ ಮನೆಗಳು ವರ್ತುಲಗಳ ವರ್ತುಲಗಳೋಳಗೆ ಇರುತ್ತವೆ, ಆಯತಾಕಾರದ ಮನೆಗಳು ಆಯತಗಳ ಆಯತಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲಾಗಿ. ಅಂತಹ ನಮೂನೆಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದ ಉಡುಗೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಮತ್ತು ಜೋಳದಸಾಲು ಕೇಶವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು.<ref>[http://www.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afractal.htm ರೊನ್ ಇಗ್ಲಾಸ್.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180103005701/http://homepages.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afbook.htm |date=2018-01-03 }}[http://www.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afractal.htm ''ಆಫ್ರಿಕನ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ಸ್: ಮಾಡರ್ನ್ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಇಂಡಿಜನ್ಸ್ ಡಿಸೈನ್ '' ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180103005701/http://homepages.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afbook.htm |date=2018-01-03 }}[http://www.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afractal.htm ''ನ್ಯೂ ಬ್ರನ್ಸ್‌ವಿಚ್: ರುಟ್ಜರ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮುದ್ರಣಾಲಯ 1999.'' ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180103005701/http://homepages.rpi.edu/~eglash/eglash.dir/afractal/afbook.htm |date=2018-01-03 }}</ref> ೧೯೯೬ರ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ [[ಡೇವಿಡ್‌ ಫೋಸ್ಟರ್‌ ವಾಲೇಸ್‌]], ತನ್ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿ [[ಇನ್‌ಫೈನೈಟ್‌ ಜೆಸ್ಟ್‌|ಇನ್‌ಫೈನೈಟ್‌ ಜೆಸ್ಟ್‌ನ]] ರಚನೆಯು ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದದ್ದು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಸಿಯರ್‌ಪಿನ್‌ಸ್ಕಿ ತ್ರಿಕೋನ]].<ref>{{Cite web |url=http://www.kcrw.com/etc/programs/bw/bw960411david_foster_wallace |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-06-16 |archive-date=2010-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101111033857/http://www.kcrw.com/etc/programs/bw/bw960411david_foster_wallace |url-status=dead }}</ref> [[ಫೋರ್‌ ಟೆಟ್‌]] ಕಲಾವಿದನ, [[ಪಾಸ್‌ (ಆಲ್ಬಂ‌)|ಪಾಸ್‌ (ಆಲ್ಬಂ‌)ನ]] ಹಾಡು "ಹಿಲೇರಿಯಸ್‌ ಮೂವಿ ಆಫ್‌ ದ ನೈನ್‌ಟೀಸ್‌" ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>http://lala.com/zVPSY{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <gallery>caption= widths ="200px" heights="200px"> File:Glue1_800x600.jpg|ಎರಡು ಅಂಟಿನಿಂದ ಕೂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾ ಎಕ್ರೀಲಿಕ್ ಹಾಳೆಯನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದಾಗ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ. File:Square1.jpg|೪″ ಎಕ್ರೀಲಿಕ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ವೊಲ್ಟೇಜ್ ಕಡಿತದಿಂದಾಗಿ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಲಿಥೆನ್‌ಬರ್ಗ್ ಚಿತ್ರ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. File:Microwaved-DVD.jpg|ಮೈಕ್ರೊವೇವ್- ಹೊಳೆಯುವ ಡಿವಿಡಿಯಂತೆ ಮುರಿದ ಮೇಲ್ಮೈ ಯಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ವಿಭಾಗ ಏರ್ಪಡುತ್ತದೆ.[17] File:DLA_Cluster.JPG|ವಿದ್ಯುಲ್ಲೇಪನ ಕೋಶದಲ್ಲಿ ತಾಮ್ರದ (II) ಸಲ್ಫೇಟ್ ದ್ರಾವಣದಿಂದ ಡಿಎಲ್‌ಎ ಗೊಂಚಲಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗುತ್ತದೆ. File:Woodburn_fractal.jpg|"ವುಡ್‌ಬರ್ನ್" ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ File:Phoenix(Julia).gif|ಫಿನಿಕ್ಸ್ ಸೆಟ್‌ನ ವರ್ಧನ File:Lines Apophysis Fractal Flame.jpg|ಅಪೊಪಿಸಿಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಜಾಲೆ ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು File:Hidden Mandarin fractal Sterling2 3365.jpg|ಶುದ್ಧವಾದ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಮಾಡಿದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ File:Julian fractal.jpg|ಅಪೊಪಿಸಿಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯನ್ ರೂಪಾಂತರ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ </gallery> == ಉಪಯೋಗಗಳು == ಮೇಲೆ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ, ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಅತಿ-ಅನಿಯಮಿತ ನಿಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದು. ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಉಪಯೋಗಗಳೆಂದರೆ:<ref>{{Cite web|url=http://library.thinkquest.org/26242/full/ap/ap.html|title=Applications|accessdate=2007-10-21|archive-date=2007-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20071012223212/http://library.thinkquest.org/26242/full/ap/ap.html|url-status=dead}}</ref> * [[ವೈದ್ಯಕೀಯ|ವೈದ್ಯಕೀಯದಲ್ಲಿ]] [[ಅಂಗಾಂಶ ಶಾಸ್ತ್ರ|ಅಂಗಾಂಶ ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಫಲಕಗಳ [[ವಿಂಗಡಣೆ]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಪ್ರಕೃತಿದೃಶ್ಯ]] ಅಥವಾ [[ಕರಾವಳಿ|ಕರಾವಳಿಪ್ರದೇಶದ]] ಸಂಕೀರ್ಣತೆ * ಕಿಣ್ವ/ಕಿಣ್ವಶಾಸ್ತ್ರ([[ಮೈಕೇಲಿಸ್‌-ಮೆಂಟೆನ್‌ಕೈನೆಟಿಕ್ಸ್]]) * [[ಹೊಸ ಸಂಗೀತದ ಸೃಷ್ಟಿ]] * [[ಸಂಕೇತ]] ಮತ್ತು [[ಚಿತ್ರ ಅಡಕಪ್ರಕ್ರಿಯೆ]] * ಡಿಜಿಟಲ್‌ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ವಿಸ್ತರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು * [[ಭೂಕಂಪ ವಿಜ್ಞಾನ]] * [[ಮಣ್ಣಿನ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌]] * [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋ ಗೇಮ್‌ ವಿನ್ಯಾಸ]], ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜೈವಿಕ]] ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ಸೃಷ್ಟಿ|ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ಸೃಷ್ಟಿಯ]] ಭಾಗವಾಗಿ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್‌]]. * ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟರ್‌ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು [[ಸೀಳು ಚಲನೆ]] * [[ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಂಟೆನಾ|ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಂಟೆನಾಗಳು]] – ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ಆಕಾರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್‌ ವಿಷಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸಣ್ಣ ಕೋನ ವಿಕಿರಣ ತತ್ತ್ವ]] * [[ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌|ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌ಗಳು]] ಮತ್ತು ಇತರ [[ಫ್ಯಾಷನ್‌]] * [[ಮಾರ್ಪಟ್‌ (MARPAT)]] ಮುಂತಾದ ಕಪಟರೂಪಗಳಿಗೆ ನಮೂನೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ * [[ಡಿಜಿಟಲ್‍ ಸನ್‌ಡಯಲ್‌]] * ಬೆಲೆಗಳ ಸರಣಿಗಳ [[ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] (ನೋಡಿ - [[ಎಲಿಯೊಟ್‌ ತರಂಗ ತತ್ತ್ವ]]) == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == {{Multicol}} * [[ಬಿಫರ್ಕೇಶನ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] * [[ಚಿಟ್ಟೆ ಪ್ರಭಾವ]] * [[ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] * [[ಸಂಕೀರ್ಣತೆ]] * [[ಕನ್ಸ್‌ಟ್ರಕ್ಟಲ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] * [[ಕಾಂಟ್ರ್ಯಾಕ್ಷನ್ ಮ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] * [[ಡೈಮಂಡ್ -ಚೌಕ ಕ್ರಮಾವಳಿ]] * [[ಡ್ರೊಸ್ಟೆ ಪ್ರಭಾವ]] * [[ಫೈಗೆನ್‌ಬಮ್ ಫಂಕ್ಷನ್]] * [[ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಒತ್ತಡ]] {{Multicol-break}} * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಪ್ರಭೆ]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಭೂಚಿತ್ರ]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಿಂಟ್]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟನ್]] * [[ಗ್ರಾಫ್ಟಲ್]] * [[ಗ್ರೀಬಲ್]] * [[ಲ್ಯಾಕ್ಯುನಾರಿಟಿ]] * [[ಹೌಸ್‌ಡಾರ್ಫ್ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದಿಂದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ಸ್ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಣೆ]] {{Multicol-break}} * [[ಮಲ್ಟಿಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್]] * [[ನ್ಯೂಟನ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್]] * [[ಪ್ರತ್ಯಾವರ್ತನೆ]] * [[ಪವಿತ್ರ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] * [[ಸ್ವ-ಪರಾಮರ್ಶೆ]] * [[ಜಾಗ-ತುಂಬುವ ತಿರುವು]] * [[ವಿಲಕ್ಷಣ ಕುಣಿಕೆ]] * [[ಕ್ರಮವಿಲ್ಲದ ಹರಿವು]] {{Multicol-end}} == ಆಕರಗಳು == {{Reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ == * ಬರ್ನ್ಸಲೆ, ಮಿಶೇಲ್ ಎಫ್.,ಮತ್ತು ಹವ್ಲೆಯ್ ರೈಸಿಂಗ್. ''ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಎವ್ರಿವ್ಯಾರ್'' . ಬೋಸ್ಟನ್: ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಪ್ರೆಸ್ ಪ್ರೋಫೆಶನಲ್, ೧೯೯೩. ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ * ಫ್ಯಾಲ್ಕೊನರ್,ಕೆನೆಥ್. '' '' ''ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್ ಇನ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಜಿಯಾಮೆಟ್ರಿ'' . ಜಾನ್ ವಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಸನ್ಸ್, ೧೯೯೭. ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ * ಜರ್ಗನ್ಸ್, ಹರ್ಟ್‌ಮನ್,ಹೇನ್ಸ್-ಒಟ್ಟೊ,ಮತ್ತು ಡಯೆಟ್ಮರ್ ಸುಪೆ . ''ಚಾವೊಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ಸ್:ನ್ಯೂ ಫ್ರಂಟೀಯರ್ಸ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್'' . ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಸ್ಪ್ರಿಂಗರ್-ವೆರ್ಲಾಗ್, ೧೯೯೨. ISBN ೧-೮೫೬೧೯-೨೭೮-೪. * [[ಬೆನೊಯ್ಟ್ ಬಿ. ಮೆಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್]] ''ದ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಾಲ್ ಜಿಯೊಮೆಟ್ರಿ ಆಫ್ ನೇಚರ್'' . ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಎಚ್. ಫ್ರೀಮನ್ ಮತ್ತು ಕಂ., ೧೯೮೨. ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ * ಪೆಟ್ಗೆನ್, ಹೇನ್ಸ್-ಒಟ್ಟೊ,ಮತ್ತು ಡಯೆಟ್ಮರ್ ಸುಪೆ, eds. ''ದ ಸೈನ್ಸ್ ಆಫ್ ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಇಮೇಜಸ್'' . ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಸ್ಪ್ರಿಂಗರ್-ವೆರ್ಲಾಗ್, ೧೯೮೮. ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ * [[ಕ್ಲಿಫೋರ್ಡ್ ಎ. ಪಿಕೊವರ್]] , ed. ''ಚಾವೊಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ಸ್: ಎ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಗ್ರಾಫಿಕ್ ಜರ್ನಿ - ಎ ೧೦ ಇಯರ್ಸ್ ಕಾಂಪಿಟೇಶನ್ ಆಫ್ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ರಿಸರ್ಚ್ '' . ಎಲ್ಸೆವಿಯರ್:೨೦೦೪ ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ * [[ಜಿಸ್ಸೆ ಜೋನ್ಸ್]], ''ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಫಾರ್ ದ ಮಸಿಂಟೋಶ್'' , ವೈಟ್ ಗ್ರುಪ್ ಪ್ರೆಸ್, ಕೋರ್ಟ್ ಮದೆರಾ,ಸಿಎ ೧೯೯೩. ISBN ೧-೮೫೬೧೯-೨೭೮-೪. * [[ಹನ್ಸ್ ಲುವೆರಿಯರ್]] , ''ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ಸ್: ಎಂಡ್‌ಲೆಸ್ಲಿ ರೀಪಿಟೇಡ್ ಜಿಯೊಮೆಟ್ರಿಕಲ್ ಫಿಗರ್ಸ್'' , ಸೋಫಿಯಾ ಗಿಲ್-ಹಾಪ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಟ್‌ರಿಂದ ಅನುವಾದ, ಪಿನ್ಸ್‌ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮುದ್ರಣಾಲಯ,ಪಿನ್ಸ್‌ಟನ್ ಎನ್‌ಜೆ, ೧೯೯೧. ISBN ೦-೬೯೧-೦೮೫೫೧-X, ಬಟ್ಟೆ. ISBN ೦-೬೯೧-೦೨೪೪೫-೬ ಪೇಪರ್‌ಬ್ಯಾಕ್. "ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗಾಗಿ ಈ ಪುಸ್ತಕ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ..." ಅನುಬಂಧದಲ್ಲಿ ಮಾದರಿ ಬೇಸಿಕ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. * {{Cite book | last = Sprott | first = Julien Clinton | title = Chaos and Time-Series Analysis | publisher = Oxford University Press | year = 2003 | isbn = 0-19-850839-5 and ISBN 978-0-19-850839-7}} * ಬೆರ್ನಂಟ್ ವಾಲ್, ಪೀಟರ್ ವನ್ ರಾಯ್, ಮಿಶೆಲ್ ಲಾರ್ಸೆನ್, ಮತ್ತು ಎರಿಕ್ ಕಂಪ್‌ಮ್ಯಾನ್ [http://www.fractalexplorer.com ''ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ಲೋರಿಂಗ್ ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ಸ್ ಆನ್ ದ ಮಸಿಂಟೋಶ್'' ], ಎಡಿಸನ್ ವೆಸ್ಲೆ, ೧೯೯೫. ISBN ೦-೦೬-೦೭೨೪೫೩-೬ * ನಿಗೆಲ್ ಲೆಸ್ಮಯರ್ -ಗೋರ್ಡೋನ್. "ದ ಕಲರ್ಸ್ ಆಫ್ ಇನ್ಫಿನಿಟಿ: ದ ಬ್ಯೂಟಿ,ದ ಪವರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ದ ಸೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ಸ್." ISBN ೧-೯೦೪೫೫೫-೦೫-೫ ([[ಆಥರ್ ಸಿ. ಕ್ಲಾರ್ಕ್‌|ಆಥರ್ ಸಿ. ಕ್ಲಾರ್ಕ್‌ರ]] ಫ್ಯ್ರಾಕ್ಟಲ್ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು [[ಮಾಂಡೇಲ್‌ಬ್ರೋಟ್ ಸೆಟ್]] ಸಾಕ್ಷಿಚಿತ್ರ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿತ ಡಿವಿಡಿ ಜೊತೆಗೆ ಪುಸ್ತಕ. * ಗೊಯೆಟ್,ಜೀನ್-ಫ್ರ್ಯಕೊಯ್ಸ್. '' '' ''ಫಿಸಿಕಲ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ಸ್ '' (ಮಾಂಡೆಲ್‌ಬ್ರೋಟ್‌ರಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ); ಮಾಸ್ಸೂನ್, ೧೯೯೬. ISBN ೨-೨೨೫-೮೫೧೩೦-೧, ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಸ್ಪ್ರಿಂಗರ್-ವೆರ್ಲಾಗ್, ೧೯೯೬. ISBN ೦-೬೪೩-೦೬೯೬೯-೦ ಮುದ್ರಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪಿಡಿಎಫ್ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ [http://www.jfgouyet.fr/fractal/fractauk.html ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100618150223/http://www.jfgouyet.fr/fractal/fractauk.html |date=2010-06-18 }}. == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons|Fractal}} {{Wiktionarypar|fractal}} {{Wikibooks|Fractals }} * {{Dmoz|Science/Math/Chaos_And_Fractals/|Fractals}} [[ವರ್ಗ:ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ರಚನೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ಥಳಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ವರ್ಗ:ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಟಲ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಅಂಕಿ ಕಲೆ]] l5bhw31ndcwk89wkoeny99bj16y63vn 0 23768 1258586 1246474 2024-11-19T14:34:14Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258586 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = Dublin |native_name = Baile Átha Cliath |native_name_lang = ga |image_flag = Flag of Dublin.svg |flag_size = 125px |image_shield = Dublin_city_coa.gif |shield_size = 125px |motto = {{lang|la|Obedientia Civium Urbis Felicitas}} <br /> [[Latin language|Latin]]: literally, "The citizens' obedience is the city's happiness" (rendered more loosely as "Happy the city where citizens obey" by the council itself<ref>{{Cite web |url=http://www.dublincity.ie/YourCouncil/LordMayorDublin/Pages/MansionHouse.aspx |title=Dublin City Council ''Dublin City Coat of Arms'' (retrieved 15 February 2009 |access-date=24 ಜೂನ್ 2010 |archive-date=11 ನವೆಂಬರ್ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131111094106/http://www.dublincity.ie/YOURCOUNCIL/LORDMAYORDUBLIN/Pages/MansionHouse.aspx |url-status=dead }}</ref>) |image_skyline = Dublin_lead_image.jpg |imagesize = 240px |image_caption = '''Top:''' [[Dublin Custom House]], '''Middle''': [[O'Connell Street]], '''Bottom left:''' [[Temple Bar, Dublin|Temple Bar]], '''Bottom right:''' [[Phoenix Park]]. |pushpin_map = Ireland |mapsize = 230px |pushpin_label = Dublin |map_caption = Location of Dublin in Ireland |coordinates_region = IE |subdivision_type = [[Country]] |subdivision_name = [[Republic of Ireland|Ireland]] |subdivision_type1 = [[Province]] |subdivision_name1 = [[Leinster]] |government_type = [[Cities in Ireland|City]] |leader_title = [[Lord Mayor of Dublin|Lord Mayor]] |leader_name = [[Emer Costello]] ([[Labour Party (Ireland)|Labour]]) |unit_pref = Metric |area_total_km2 = 114.99 |area_urban_km2 = 921 |population_total = 506,211 |population_density_km2 = 4398 |population_urban = 1,045,769 |population_metro = 1,661,185 | population_blank1_title= [[Demonym]] | population_blank1 = Dubliner, Dub, | population_blank2_title = Ethnicity<br /><small>(2006 Census)</small> | population_blank2 = {{Collapsible list | title = Ethnic groups | frame_style = border:none; padding: 0; <!--NOTICE: This will hide the borders and make rows closer (padding)--> | title_style = | list_style = text-align:left;display:none; | 1 = '''90.85% White''' | 2 = 81.25% White Irish | 3 = 9.23% White Other | 4 = 0.37% Irish Traveller | 5 = &nbsp; | 6 = '''3.34% Asian/Asian Irish''' | 7 = &nbsp; | 8 = '''1.12% Black/Black Irish''' | 9 = &nbsp; | 10 = '''1.47% Mixed Race/Other''' | 11 = &nbsp; | 12 = '''3.22% Not Stated'''}} |timezone = [[Western European Time|WET]] |utc_offset = 0 |timezone_DST = [[Irish Standard Time|IST]] |utc_offset_DST = +1 |latd = 53 |latm = 20 |lats = 52 |latNS = N |longd = 6 |longm = 15 | longs = 35 |longEW = W |coordinates_display = inline,title |postal_code_type = [[List of Dublin postal districts|Postal districts]] |postal_code = D1-18, 20, 22, 24, D6W |area_code = 01 |website = [http://www.dublincity.ie www.dublincity.ie] }} '''ಡಬ್ಲಿನ್''' ({{pronEng|ˈdʌblɨn}}, {{IPA-en|ˈdʊblɨn|}}ಅಥವಾ {{IPA-en|ˈdʊbəlɪn|}}) ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ನಗರ (ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ನಗರವಾಗಿದೆ<ref>{{cite web |url=http://geography.ie/geography/junior_senior/social/docs/dublin.pdf |title=The Growth and Development of Dublin |format=PDF |accessdate=2009-10-21 |archive-date=2007-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071118185236/http://www.geography.ie/geography/junior_senior/social/docs/dublin.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://everything2.com/title/primate+city |title=Primate City Definition and Examples |accessdate=2009-10-21}}</ref>) ಹಾಗು [[ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ರಾಜಧಾನಿ. [[ಐರಿಶ್]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ '''''ವಾಲ್ಯಾಹಾ ಕ್ಲೀಯ''''' {{IPA-ga|bˠalʲə aːha klʲiəh|}} ಅಥವಾ '''''ಅಥ್ ಕ್ಲಯಾಥ್''''' {{IPA-ga|aːh cliə(ɸ)|}} ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ; ಹೆಸರಿನ ಆಂಗ್ಲ ರೂಪಾಂತರವು ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ''ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್'' ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು "ಕಪ್ಪು ಕೊಳ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರವು ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಪೂರ್ವ ಕಡಲ ತೀರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ, [[ರಿವರ್ ಲಿಫಿ]] ಯ ಮುಖಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾಗು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಮೂಲವಾಗಿ ಒಂದು [[ವೈಕಿಂಗ್]] ನೆಲೆಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡರೂ, [[ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿ [[ನಾರ್ಮನ್ ಆಕ್ರಮಣ]]ದ ನಂತರ ದ್ವೀಪದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ನಗರವಾಯಿತು. ಇಂದು, ನಗರವು [[ಗ್ಲೋಬಲ್ ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಸೆಂಟರ್ಸ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ 23ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ,<ref>{{cite web|url=http://www.lefigaro.fr/assets/pdf/bourse-patrimoine/financial.pdf |title=GFCI5_3covers.qxd |format=PDF |date= |accessdate=2009-07-08}}</ref><ref>[http://server-uk.imrworldwide.com/cgi-bin/b?cg=downloadsedo&amp;ci=cityoflondon&amp;tu=http://217.154.230.218/NR/rdonlyres/102CD2E5-FB72-4B9B-A30C-56FD592B5B61/0/BC_RS_GFCI4.pdf GFCI Index 2008]</ref> ಹಾಗು ಯಾವುದೇ ಯುರೋಪಿಯನ್ ರಾಜಧಾನಿಗಳಿಗಿಂತ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ<ref name="yjwuoo">{{Cite web |url=http://www.talkingcities.co.uk/quick_guides/dublin_guide.htm |title=ಟಾಕಿಂಗ್ ಸಿಟೀಸ್ |access-date=2010-06-24 |archive-date=2009-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091006134051/http://www.talkingcities.co.uk/quick_guides/dublin_guide.htm |url-status=dead }}</ref><ref name="axdqer">[http://www.irishexperience.net/ ದಿ ಐರಿಶ್ ಎಕ್ಸ್ಪೀರಿಯನ್ಸ್]</ref>. ಇದಲ್ಲದೆ ಒಂದು [[ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸಿಟಿ]] ಎಂದು [[GaWC]] ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ,<ref>{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC - The World According to GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=2009-06-03 |accessdate=2009-07-08 |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=4509 |title=The 2008 Global Cities Index |publisher=Foreign Policy |date= |accessdate=2009-07-08 |archive-date=2012-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120201233354/http://www.foreignpolicy.com/articles/2008/10/15/the_2008_global_cities_index |url-status=dead }}</ref> ಆಲ್ಫಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ - ಇದು ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರವನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅಗ್ರ 25 ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC - The World According to GaWC 2008 |publisher=Globalization and World Cities Research Network: [[Loughborough University]] |accessdate=2009-11-06 |date=2009-06-03 |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref> ಡಬ್ಲಿನ್, [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ದ್ವೀಪ]]ಕ್ಕೆ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಾಗು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ, ಕಲೆ, ಆಡಳಿತ ಚಟುವಟಿಕೆ, ಆರ್ಥಿಕತೆ ಹಾಗು ಕೈಗಾರಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಆಧುನಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. == ಹೆಸರು == ಡಬ್ಲಿನ್ ಎಂಬ ಪದವು ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್ ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (ಅರ್ಥ "ಬ್ಲಾಕ್ ಪೂಲ್"(ಕಪ್ಪು ಕೊಳ). ಆಧುನಿಕ ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಗರದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ''{{lang|ga|Baile Átha Cliath}}'' ("ಅಡೆತಡೆಯ ಹಾಯ್ಗಡದ ನಗರ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ).''{{lang|ga|Áth Cliath}}'' ಎಂಬುದು ಒಂದು [[ಸ್ಥಳ-ನಾಮ]]. ಇದು [[ಹ್ಯೂಸ್ಟನ್ ನಿಲ್ದಾಣ]]ದ ಸಮೀಪ ಲಿಫೆ ನದಿಯ ಹಾಯ್ಗಡವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಸ್ಥಳ-ನಾಮ.''{{lang|ga|Baile Átha Cliath}}'' ಮುಂಚೆ ಆಂಗಿಯೇರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಒಂದು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಂದಿರವಾಗಿತ್ತೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಸಕ್ತ [[ವೈಟ್ ಫ್ರಯಾರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾರ್ಮೆಲೈಟ್ ಚರ್ಚ್]] ನ ವಶದಲ್ಲಿದೆ. ನಂತರದ ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯನ್ ನೆಲೆಯು [[ರಿವರ್ ಪೋಡಲ್]] ನ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ, ಇದು ಈಗಿನ ವುಡ್ ಕ್ವೇ ಪ್ರದೇಶದ [[ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್]] ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗಕ್ಕಿರುವ ಲಿಫೆ ನದಿಯ ಒಂದು ಉಪನದಿ. ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯನ್ನರು ಈ ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್ ಸರೋವರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಲಂಗರು ಹಾಕಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು ಜೊತೆಗೆ ಇದು ಪೋಡಲ್ ಉಪನದಿಯ ಮೂಲಕ ಲಿಫೆ ನದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿತ್ತು. ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್ ಹಾಗು ಪೋಡಲ್ ನದಿಗಳನ್ನು 1700ರ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಹಾಕಲಾಯಿತು ಜೊತೆಗೆ ನಗರದ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಈ ನದಿಗಳ ನೆನಪು ಅಳಿಸಿಹೋಯಿತು. ಇಂದಿನ ಕ್ಯಾಸಲ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್ ನದಿಯು ನೆಲೆಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ಪ್ರದೇಶವು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಕ್ಯಾಸಲ್]] ನಲ್ಲಿರುವ [[ಚೆಸ್ಟರ್ ಬೆಟ್ಟಿ ಲೈಬ್ರರಿ]]ಯ ಎದುರಿನಲ್ಲಿತ್ತು. ''[[ದಿ ಕ್ಯಾಟಲ್ ರೈಡ್ ಆಫ್ ಕೂಲೆಯ್]]'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೂ ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ''[[ಟೈನ್ ಬೊ ಕುಲಿಂಜೆ]]'' ''[[ಡಬ್ಲಿನ್ಡ್ ರಿಸ್ಸ ರಾಟರ್ ಅಥ್ ಕ್ಲಯಾಥ್]]'' ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ''ಡಬ್ಲಿನ್ ನನ್ನು ಅಥ್ ಕ್ಲಯಾಥ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ''ದುಬ್ಹ್'' ನ್ನು ''ಡು'''ವ್''' '' ಅಥವಾ ''ಡು'''ಫ್''' '' ಎಂದು ಸರಿಯಾಗಿ ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಹೆಸರಿನ ಮೂಲ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯನ್ನು [[ಓಲ್ಡ್ ನಾರ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ''Dy'''f''' lin'' (ಡೈಫ್ಲಿನ್) [[ಓಲ್ಡ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ನಲ್ಲಿ ''Di'''f''' elin'' (ಡೈಫ್‌ಲಿನ್) ಹಾಗು ಆಧುನಿಕ [[ಮಾಂಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ''Di'''v''' lyn'' (ಡಿವಿಲಿನ್) ಎಂದೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ [[ಗೇಲಿಕ್ ಲಿಪಿ]] ಯಲ್ಲಿ, ''bh'' ಅಕ್ಷರವನ್ನು ''b'' ಅಕ್ಷರದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಚುಕ್ಕೆ ಇಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಬರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು 'ಡು{{unicode|ḃ}} ಲಿನ್ನ್' ಅಥವಾ 'ಡು{{unicode|ḃ}} ಲಿನ್ನ್' ಎಂದು ನಿರೂಪಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ಅರಿವಿರದವರು ಚುಕ್ಕೆಯನ್ನು ಉಪೇಕ್ಷಿಸಿ ಹೆಸರನ್ನು ''ಡಬ್ಲಿನ್'' ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸಿದರು. == ಇತಿಹಾಸ == {{Main|History of Dublin}} [[ಚಿತ್ರ:Dublin castle.JPG|thumb|left|ಡಬ್ಲಿನ್ ಕೋಟೆ]] [[ಚಿತ್ರ:Dublin01.jpg|thumb|left|ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲಿನ್]] ಗ್ರೀಕ್ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಹಾಗು ಭೂಪಟ ತಯಾರಕ [[ಟಾಲಮಿ]]ಯ ಬರವಣಿಗೆಗಳು ಬಹುಶಃ ಈಗಿನ ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಮಾನವ ವಸತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು 140 A.D.ಯ ಸುಮಾರಿಗೆ ಒಂದು ವಸಾಹತನ್ನು ಅವರು ಸೂಚಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಅದನ್ನು {{lang|la|''[[Eblana|Eblana Civitas]]''}}ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. 'ದುಬ್ಹ್ ಲಿನ್ನ್' ನಲ್ಲಿನ ವಸಾಹತನ್ನು ಬಹುಶಃ ಮೊದಲ ಶತಮಾನ BCಯಷ್ಟು ಹಿಂದಿನವರೆಗೂ ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ನಂತರ ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕ್ರೈಸ್ತಮಂದಿರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ 841ರ<ref>{{Cite web |url=http://www.nalanda.nitc.ac.in/resources/english/etext-project/history/ireland/book-2chapter2.html |title=ಏ ಪಾಪ್ಯುಲರ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ - ಥಾಮಸ್ ಡಿ'ಅರ್ಚಿ ಮ್ಯಾಕ್ ಗೀ(1825-1868) |access-date=2010-06-24 |archive-date=2007-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070929092231/http://www.nalanda.nitc.ac.in/resources/english/etext-project/history/ireland/book-2chapter2.html |url-status=dead }}</ref> ಸುಮಾರಿಗೆ [[ನಾರ್ಸ್]]ಅಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ನೂತನ ನಗರವು ಮುಂಚಿನ ಐರಿಶ್ ಹೆಸರಿನ [[ಆಂಗ್ಲ ರೂಪ]] ಹಾಗು ನಂತರದ ಐರಿಶ್ ಹೆಸರಿನ ಮೂಲ ರೂಪವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. [[ಕಾಷೆಲ್]] ನ ರಾಜ [[ಬ್ರಯಾನ್ ಬೋರು]] ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರವನ್ನು ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆದಾಗ, 841 ಹಾಗು 999ರ ನಡುವಿನ ಬಹುತೇಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಗರವು ನಾರ್ಸ್‌ರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತ್ತು.<ref name="Davies">{{cite book | last = Davies | first = Norman | authorlink = Norman Davies | title = The Isles: a history | publisher = Macmillan | year = 1999 | location = London | pages = 1222 | isbn = 0-333-76370}}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, 1014ರ [[ಬ್ಯಾಟಲ್ ಆಫ್ ಕ್ಲೋನ್ಟರ್ಫ್]] ನ ನಂತರವೂ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರವನ್ನು ನಾರ್ಸ್ ದೊರೆಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು.1169-1172ನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ವಶ]]ವಾಗುವವರೆಗೆ ನಾರ್ಸ್ ಪ್ರಭಾವವು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್]] ಪ್ರಾಬಲ್ಯದಿಂದ ಕ್ಷೀಣಿಸಿತು.<ref name="Davies"/> ಡಬ್ಲಿನ ನ ಕಡೆ ಹೈ ಕಿಂಗ್ (ಅರ್ಡ್ ರಿ) ಸಹ [[ಮಧ್ಯ ಯುಗ]]ದ [[ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್]]ಯ ಮೂಲಕ ಸ್ಥಳೀಯ ನಗರಾಡಳಿತವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಇದು ಒಂದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ 1840ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಯಾಗುವ ತನಕ ನಗರದ ಸಂಘ-ಆಧಾರಿತ [[ಮಿತಜನತಂತ್ರ]]ವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿತು. ಇಸವಿ 1348ರಲ್ಲಿ, ನಗರವು [[ಬ್ಲಾಕ್ ಡೆತ್]] ಗೆ ತುತ್ತಾಯಿತು,<ref>"''[https://books.google.com/books?id=R688at3KskQC&amp;pg=PA49&amp;dq&amp;hl=en#v=onepage&amp;q=&amp;f=false ದಿ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]'' ". ಬ್ರಯಾನ್ ಇಗೊಯೇ (2009). ಪು.49.</ref> ಇದು 14ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್‌ನ್ನು ವಿನಾಶ ಮಾಡಿದ ಒಂದು ಮಾರಣಾಂತಿಕ [[ಪ್ಲೇಗ್]] ರೋಗ.<ref>"''[https://books.google.com/books?id=yw3HmjRvVQMC&pg=PA58&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false ಬ್ಲಾಕ್ ಡೆತ್]'' ". ಜೋಸೆಫ್ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಬೈರ್ನೆ (2004). ಪು.58. ISBN 0-313-32492-1</ref> [[ಚಿತ್ರ:Custom House, Dublin.jpg|thumb|ರಿವರ್ ಲಿಫೆ ಯ ಉತ್ತರ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ದಿ ಕಸ್ಟಮ್ ಹೌಸ್]] ಕಳೆದ 17ನೇ ಶತಮಾನದ ನಂತರ ನಗರವು [[ವೈಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್ ಕಮಿಷನ್]] ನ ಸಹಾಯದಿಂದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ಕಳೆದ 1600ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 10,000ದಷ್ಟಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1700ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 50,000ದಷ್ಟು ಅಧಿಕವಾಯಿತು. 1649-51ರಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಪ್ಲೇಗ್ ರೋಗದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮಾಣವು ಬೆಳೆಯಿತು.<ref>"''[https://books.google.com/books?id=gI8MYY6ASdcC&pg=PA34&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false ಡಬ್ಲಿನ್: ಏ ಕಲ್ಚರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ]'' ". ಸಿಯೋಭನ್ ಮಾರಿ ಕಿಲ್ಫೆದರ್(2005). [[ಆಕ್ಸ್ಫಾರ್ಡ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್]]. pp. 34-35. ISBN 0-19-518201-4</ref> [[ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ಡಬ್ಲಿನ್]] ನಗರವು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಲಂಡನ್ ನಂತರ [[ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವೆನಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಯುರೋಪಿಯನ್ ನಗರದಲ್ಲೇ ಐದನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲೇ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು. ಕಳೆದ 1759ರಲ್ಲಿ St. ಜೇಮ್ಸ್'ಸ್ ಗೇಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ [[ಗಿನಿಸ್]] ಬ್ರೂಅರಿ (ಮಧ್ಯ ತಯಾರಿಸುವ ಸ್ಥಳ)ಯು ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿತು. ಅದರ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಧಿಗೆ, ಗಿನಿಸ್ ಬ್ರೂಯರಿಯು ನಗರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರಿಗೆ ಕೆಲಸವನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು, ಆದರೆ ಗಿನಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ರನ್ನು ಕೆಳ ದರ್ಜೆಯ ನೌಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇವರು 1960ರ ದಶಕದ ಸುಮಾರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಆಡಳಿತ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಐರಿಶ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಐರಿಶ್ ತೆರಿಗೆಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಗಿನಿಸ್ ಕಾರ್ಪೋರೆಟ್ ಕೇಂದ್ರ ಕಾರ್ಯಾಲಯವನ್ನು 1930ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. UKಗೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಲು ಲಂಡನ್‌ನ ಪಾರ್ಕ್ ರಾಯಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲಿನ್‌ಗೆ ಪೈಪೋಟಿಯಾಗಿ ಬ್ರೂಯರಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. 1742ರಲ್ಲಿ [[ಹಾಂಡೆಲ್]] ರ "[[ಮೆಸ್ಸಿಯ]]" ತಂಡವು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಫಿಶ್ಆಮ್ಬಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ನ್ಯೂ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿತು. [[St. ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್'ಸ್]] ಹಾಗು ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್‌ಗಳ ಗಾಯಕವೃಂದದಿಂದ 26 ಬಾಲಕರು ಹಾಗು ಐದು ಪುರುಷರು ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. [[ಚಿತ್ರ:OConnellBridgeDublin.jpg|thumb|left|ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಬ್ರಿಜ್ ಹಾಗು ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ಎರಡೂ ಹೆಸರನ್ನು ಡೆನಿಯಲ್ ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್, ಹಾಗು ಲಿಬರ್ಟಿ ಹಾಲ್ ನ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] [[ಆಕ್ಟ್ ಆಫ್ ಯೂನಿಯನ್, 1800]]ರ ನಂತರ, [[ಸರ್ಕಾರದ ಸ್ಥಾನ]] [[ವೆಸ್ಟ್ ಮಿನಿಸ್ಟರ್]] ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡ ನಂತರ, ಡಬ್ಲಿನ್ ಕುಗ್ಗುವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. ಆದರೂ ಡಬ್ಲಿನ್ ಆಡಳಿತದ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಕ್ಕೆ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಡಬ್ಲಿನ್, ಹದಿನೆಂಟನೆ ಹಾಗು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನಗಳ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಲಿಲ್ಲ: ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಇಂಧನ ಕಲ್ಲಿದ್ದಿಲಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಜೊತೆಗೆ ಡಬ್ಲಿನ್ ಬ್ರಿಟನ್ ಹಾಗು ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಚಾಲಕಶಕ್ತಿಯಾದ ಹಡಗು ತಯಾರಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.<ref name="Davies"/> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ]], ಕಾರ್ಖಾನೆ-ಆಧಾರಿತ ಲೈನೆನ್ [[ಬಟ್ಟೆ ತಯಾರಿಕೆ]] ಹಾಗು ನೌಕಾನಿರ್ಮಾಣದ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಡಬ್ಲಿನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ [[ಬೆಲ್ಫಾಸ್ಟ್]] ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿತು .<ref name="Lyons">{{cite book | last = Lyons | first = F.S.L. | authorlink = F.S.L. Lyons | title = Ireland since the famine | publisher = Collins / Fontana | year = 1973 | location = Suffolk | isbn = 0-00-633200-5 | pages = 880}}</ref> ಕಳೆದ 1916ರ [[ಈಸ್ಟರ್ ರೈಸಿಂಗ್]](ಈಸ್ಟರ್ ದಂಗೆ) ನಗರದ ಹಲವಾರು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ವಿನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. [[ಆಂಗ್ಲೋ-ಐರಿಶ್ ಯುದ್ಧ]] ಹಾಗು [[ಐರಿಶ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ]]ವು ನಗರದ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಗರದ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಅವಶೇಷಗಳಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು.{{POV-statement|date=December 2009}} ದಿ [[ಐರಿಶ್ ಫ್ರೀ ಸ್ಟೇಟ್]] ಸರಕಾರವು ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಮರುನಿರ್ಮಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಡೈಲ್ (ಐರಿಶ್ ಸಂಸತ್ತು) ನ್ನು [[ಲೆಯಿನ್‌ಸ್ಟರ್ ಹೌಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿತು. [[ಚಿತ್ರ:Carlisle Bridge, Sackville St.jpeg|thumb|ಏಕೀಕೃತ ವಾಣಿಜ್ಯ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳು ನದಿಯಿಂದ ಹಾದು GPO ಎಡೆಗೆ ಸಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಲಿಸಲ್ ಬ್ರಿಜ್ c. 1840, ವೈಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ.|link=Special:FilePath/Carlisle_Bridge,_Sackville_St.jpeg]] ಹೊಸ ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ದೆಸೆ ಬದಲಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಫಲ ಕಂಡಿತು.ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಐರಿಶ್ ನಗರಕ್ಕಿಂತ ಡಬ್ಲಿನ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯಿತು. ಆದರೂ ಇದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಲಿಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. [[ದಿ ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿ]] (ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧ II)ಯ ಮೂಲಕ, 1960ರ ದಶಕದ ತನಕವೂ, ಡಬ್ಲಿನ್ ಬಹಳ ಕಾಲದವರೆಗೂ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತ್ತು: ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತ್ತು.ಹಿಂದಿನ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಯುರೋಪ್‌ನ ನಗರವೆಂಬ ಉಪನಾಮವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ[[ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರ]] ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ನಗರವು ಸೂಕ್ತವೆನಿಸಿತ್ತು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ ''[[ದಿ ಬ್ಲೂ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್]]'' ಹಾಗು ''[[ಮೈ ಲೆಫ್ಟ್ ಫೂಟ್]]'' ಮುಂತಾದ ಹಲವು ನಿರ್ಮಾಣಗಳು ಈ ಅವಧಿಯ ನಗರದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಸೆರೆ ಹಿಡಿದವು. ಇದು ನಂತರದ ಸಿನಿಮಾ ಕಲೆ ಹಾಗು [[ಚಿತ್ರ-ನಿರ್ಮಾಣ]]ದ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಬುನಾದಿಯಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ, [[ಆಧುನಿಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]]ವನ್ನು ನಗರದಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು.ಇದಕ್ಕೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ನಗರದ ಭವ್ಯತೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದಂತೆ, ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ [[ಜಾರ್ಜಿಯನ್]] ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹುರುಪಿನ ಅಭಿಯಾನ ಆರಂಭವಾಯಿತು.{{POV-statement|date=December 2009}} ಕಳೆದ 1997ರಿಂದೀಚೆಗೆ,ಅಗಾಧವಾದ ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರ ಹಾಗು ವಸತಿ, ಸಾರಿಗೆ, ಹಾಗು ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಭೂದೃಶ್ಯವು ವಿಪುಲವಾದ ಬದಲಾವಣೆ ಕಂಡಿದೆ. ([[ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಪ್ರಿಸರ್ವೆಶನ್ ಇನ್ ಡಬ್ಲಿನ್]] ನೋಡಿ). ಕೆಲವೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ರಸ್ತೆ ಮೂಲೆ]]ಗಳನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಪಬ್ ಅಥವಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳು ರಸ್ತೆಯ ಮುಚ್ಚುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಮರು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮುಂಚೆ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಕಳೆದ 12ನೇ ಶತಮಾನದ [[ಆಂಗ್ಲೋ-ನಾರ್ಮನ್]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದ, ನಗರವು ಐರ್ಲೆಂಡ್ ದ್ವೀಪದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ವಿವಿಧ[[ಭೂರಾಜಕೀಯ]]ಅಸ್ತಿತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು: * [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಆಧಿಪತ್ಯ]] (1171–1541) * [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] (1541–1800) * [[ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್ ನ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ಹಾಗು ಐರ್ಲೆಂಡ್]]ನ ಭಾಗವಾಗಿ ಒಂದು ದ್ವೀಪ(1801–1922) * [[ಐರಿಶ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್]] (1919–1922),<ref>ಈ ರಾಜ್ಯವು ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಘೋಷಿತವಾಗಿದೆ ಜೊತೆಗೆ [[ರಷ್ಯಾ]]ವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇತರ ಯಾವುದೇ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಅಂಗೀಕರಿಸಿಲ್ಲ ಎಂದು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ದ್ವೀಪದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಕ್ಕೂ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಯೂನಿಯನಿಸ್ಟ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು.</ref> [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ವಿಭಜನೆ]]ನಂತರ 1922ರಿಂದ, ನಗರವು [[ಐರಿಶ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯ]]ದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಯಿತು(1922–1949) ಹಾಗು ಪ್ರಸಕ್ತ [[ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದೆ. ಆ ಅವಧಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಗೆ ತರುವ ಒಂದು ಸ್ಮಾರಕವೆಂದರೆ [[ಗಾರ್ಡನ್ ಆಫ್ ರಿಮೆಂಬರೆನ್ಸ್]]. ಕಳೆದ 2003ರಲ್ಲಿ [[BBC]] ಯುರೋಪಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ, 112 ನಗರ ಹಾಗು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ 11,200 ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ, [[ಯುರೋಪ್]] ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಲು ಡಬ್ಲಿನ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರವೆಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/3156680.stm BBC ರೆಕಾರ್ಡ್ ಆಫ್ ಸರ್ವೇ]</ref> ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರ ಅಥವಾ ಕೌಂಟಿಯ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "[[ಡಬ್]]" ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == === ಸಾಹಿತ್ಯ, ನಾಟಕ ಹಾಗು ಕಲೆ === ನಗರವು ಒಂದು ವಿಶ್ವ-ವಿಖ್ಯಾತವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದೆ, ಇವರಲ್ಲಿ [[ನೋಬಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ]]ರಾದ [[ವಿಲ್ಲಿಯಮ್ ಬಟ್ಲರ್ ಏಟ್ಸ್]], [[ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ]] ಹಾಗು [[ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯಲ್ ಬೆಕೆಟ್]] ಮುಂತಾದವರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಇತರ ಪ್ರಭಾವಿ ಬರಹಗಾರರು ಹಾಗು ನಾಟಕಕಾರರಲ್ಲಿ [[ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್]], [[ಜೊನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್]], ಹಾಗು [[ಡ್ರ್ಯಾಕುಲ]]ದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ [[ಬ್ರಾಮ್ ಸ್ಟೋಕರ್]] ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, [[ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್]] ರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಗಳ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಇದು ವಾದಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿ ''[[ಯುಲಿಸ್ಸಸ್]]'' , ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ರಚನೆಗೊಂಡಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ''[[ಡಬ್ಲಿನರ್ಸ್]]'' ಎಂಬುದು ಜಾಯ್ಸ್ ರ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹ. ಇದರಲ್ಲಿ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಹಾಗು ಅಲ್ಲಿನ ನಿವಾಸಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ಗುಣಗಳ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ನಗರದ ಇತರ ಹೆಸರಾಂತ ಬರಹಗಾರರಲ್ಲಿ [[J.M.ಸಿಂಜ್]], [[ಸಿಯಾನ್ ಓ'ಕಾಸೆಯ್]], [[ಬ್ರೆಂಡನ್ ಬೆಹನ್]], [[ಮೇವೆ ಬಿಂಚಿ]], ಹಾಗು [[ರಾಡಿ ಡಾಯ್ಲೆ]] ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳು ಹಾಗು ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್‍‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪ್ರಿಂಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ಹಾಗು [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]]ಸೇರಿವೆ. [[ಚಿತ್ರ:KellsFol032vChristEnthroned.jpg|thumb|upright|ಬುಕ್ ಆಫ್ ಕೆಲ್ಲ್ಸ್ ನಿಂದ ಸಚಿತ್ರ ಪುಟ]] ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗಮಂದಿರಗಳು ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ವಿಶ್ವ ವಿಖ್ಯಾತ ನಟರು ಡಬ್ಲಿನ್‌ ನ ರಂಗ ಮಂದಿರದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ [[ನೋಯೆಲ್ ಪರ್ಸೆಲ್]], [[ಸರ್ ಮೈಕಲ್ ಗಮ್ಬೋನ್]], [[ಬ್ರೆಂಡನ್ ಗ್ಲೀಸನ್]], [[ಸ್ಟೀಫನ್ ರಿಯ]], [[ಕಾಲಿನ್ ಫಾರ್ರೆಲ್]], [[ಕಾಲ್ಮ್ ಮೆಯನೆಯ್]] ಹಾಗು [[ಗೇಬ್ರಿಯಲ್ ಬೈರ್ನೆ]] ಪ್ರಮುಖರು. ಜನಪ್ರಿಯ ರಂಗಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ [[ಗೈಟಿ]], [[ಅಬ್ಬೆ]], [[ಒಲಂಪಿಯ]] ಹಾಗು [[ಗೇಟ್]]ಗಳು ಸೇರಿವೆ. [[ಗೈಟಿ]]ರಂಗಮಂದಿರವು ಸಂಗೀತ ಹಾಗು ಅಪೆರಾದಂತಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ, ಈ ರಂಗಮಂದಿರವು ಸಂಜೆಯ ರಂಗ ಪ್ರದರ್ಶನದ ನಂತರ ಒಂದು ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಲೈವ್ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯಗಾರಿಕೆ, ಹಾಗು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ಹೆಸರು ಪಡೆದಿದೆ. [[ಅಬ್ಬೆ]] ರಂಗಮಂದಿರವನ್ನು 1904ರಲ್ಲಿ ಕವಿ [[ಏಟ್ಸ್]] ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ತಂಡವು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಇದು ನಗರದ ಕೆಲವು ಜನಪ್ರಿಯ ಲೇಖಕರ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಸಿಂಜ್]], ಸ್ವತಃ ಏಟ್ಸ್ ಹಾಗು [[ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ]]. ಕಳೆದ 1928ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[ಗೇಟ್]] ಯೂರೋಪಿನ ಹಾಗು ಅಮೇರಿಕಾದ ಹೊಸ ಅಲೆಯ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನವನ್ನು ನೀಡಿತು. [[ಗ್ಲಾಸ್ನೇವಿನ್]] ನಲ್ಲಿರುವ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ]]ಯ [[ದಿ ಹೆಲಿಕ್ಸ್]] ನ ಮಹೋನಿ ಹಾಲ್ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್, [[ಐರಿಶ್ ಕಲೆ]] ಹಾಗು ಐರಿಶ್ ಕಲಾತ್ಮಕ ರಂಗ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಹ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಮಾಂಕ್ಸ್ A.D. 800ನಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿದ ಒಂದು ವಿಶ್ವ-ವಿಖ್ಯಾತ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಹಾಗು [[ಇನ್ಸ್ಯುಲರ್ ಕಲೆ]]ಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾದ ದಿ [[ಬುಕ್ ಆಫ್ ಕೆಲ್ಸ್]] ನ್ನು, [[ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್]] ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಗಿದೆ. [[ಚೆಸ್ಟರ್ ಬೆಟ್ಟಿ ಲೈಬ್ರರಿ]], ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಮುದ್ರಣ, ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು, ಅಪರೂಪದ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಹಾಗು [[ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕಲೆ]]ಗಳ ಒಂದು ಭಂಡಾರವಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಮೇರಿಕಾ ಗಣಿಯ ಕೋಟ್ಯಧೀಶ್ವರ (ಹಾಗು ಗೌರವ ಐರಿಶ್ ಪ್ರಜೆ) [[ಸರ್ ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ಚೆಸ್ಟರ್ ಬೆಟ್ಟಿ]] (1875–1968)ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಂಗ್ರಹಗಳು 2700 B.C.ಯ ದಿನಾಂಕದಿಂದೀಚಿನದು ಹಾಗೂ ಏಷಿಯ, ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಚ್ಯ, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಾಗು ಯುರೋಪ್‌ನಿಂದಲೂ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಲಾಕಾರರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನ [[St. ಸ್ಟೀಫನ್'ಸ್ ಗ್ರೀನ್]] ನ ಸುತ್ತ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ದೊಡ್ಡ [[ಚಿತ್ರಶಾಲೆ]] ಗಳನ್ನು ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ಕಾಣಬಹುದು, ಇದರಲ್ಲಿ [[ಐರಿಶ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಮಾಡರ್ನ್ ಆರ್ಟ್]], ದಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಗ್ಯಾಲರಿ]], ದಿ [[ಹಗ್ ಲೇನ್ ಮುನಿಸಿಪಲ್ ಗ್ಯಾಲರಿ]], [[ದಿ ಸಿಟಿ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್]], [[ದಿ ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಹೈಡ್ ಗ್ಯಾಲರಿ]], [[ದಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್]] ಹಾಗು [[ದಿ ರಾಯಲ್ ಹೈಬೇರ್ನಿಯನ್ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]]ಗಳು ಸೇರಿವೆ. [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ಮೂರು ಶಾಖೆಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.: [[ಕಿಲ್ಡೇರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಕ್ತನಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗ, ಕಾಲಿನ್ಸ್ ಬ್ಯಾರಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕಲೆ ಹಾಗು ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ ಹಾಗು [[ಮೆರ್ರಿಯನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿ ಚರಿತ್ರೆ ವಿಭಾಗ.<ref>{{Cite web |url=http://www.museum.ie/en/homepage.aspx |title=ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ |access-date=2010-06-24 |archive-date=2019-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107003023/http://www.museum.ie/en/homepage.aspx%20 |url-status=dead }}</ref> === ಸಂಗೀತ, ಅಪೆರಾ ಹಾಗು ನಾಟಕ ಸಂಘಗಳು === ಡಬ್ಲಿನ್ ಹಲವು ಪ್ರಶಂಸನೀಯ ನಾಟಕ, ಸಂಗೀತ ಹಾಗು ಅಪೆರಾದಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತವರೂರಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ: ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್, ಲಿರಿಕ್ ಅಪೆರಾ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್, ದಿ ಪಯೋನೀರ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ & ಡ್ರಮಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿ, ದಿ ಗ್ಲಾಸ್ನೇವಿನ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, ಸೆಕೆಂಡ್ ಏಜ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿ, ಅಪೆರಾ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿ, ಅಪೆರಾ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಬಹುಶಃ ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಯೆಂದರೆ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ರಾತ್ಮೈನ್ಸ್ ಅಂಡ್ ರಾತ್ಗರ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, ಇದು ಕಳೆದ 1913ರಿಂದಲೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಗೀತ ಹಾಗು ಕಿರು ಅಪೆರಾ(ಏಕಾಂತ ಗೀತನಾಟಕ)ಗಳ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ''[[ಒಕ್ಲಹೋಮ!]]'' , ''[[ಕಾರೌಸೇಲ್]]'' , ''[[ದಿ ಮಿಕ್ಯಡೋ]]'' , ''[[ಗೈಸ್ ಅಂಡ್ ಡಾಲ್ಸ್]]'' , ''[[ದಿ ಪೈರೇಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಪೆನ್ಜನ್ಸೆ]]'' , ''[[ಮಿ ಅಂಡ್ ಮೈ ಗರ್ಲ್]]'' , ''[[ಮೈ ಫೇರ್ ಲೇಡಿ]]'' , ''[[ದಿ ಯಿಯೋಮನ್ ಆಫ್ ದಿ ಗಾರ್ಡ್]]'' , ''[[ಗಿಗಿ]]'' , ''[[ಫಿಡ್ಲರ್ ಆನ್ ದಿ ರೂಫ್]]'' , ''[[ದಿ ಗೊಂಡೋಲಿಯೆರ್ಸ್]]'' , ''[[ಎನಿಥಿಂಗ್ ಗೋಸ್]]'' , ''[[ದಿ ಮೆರ್ರಿ ವಿಡೊ]]'' , ''[[ಐಯೋಲಂತೆ]]'' , ''[[ದಿ ಪ್ರೊಡ್ಯೂಸರ್ಸ್]]'' ಮತ್ತು ''[[HMS ಪಿನಾಫೋರ್]] '' ಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಪ್ರಸ್ತಕ, ಸಂಸ್ಥೆಯು [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾನ್ಸರ್ಟ್ ಹಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ [[ರೋಡ್ಜರ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಹ್ಯಾಮರ್ಸ್ಟೀನ್]] ರ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಅಭಿನಂದನಾ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಈ ನವೆಂಬರ್ 2010ರಲ್ಲಿ, 1913ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ''[[ದಿ ಮಿಕ್ಯಾಡೋ]]'' ವನ್ನು NCHನಲ್ಲಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಅಪೆರಾದ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಬರೋಕ್ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿ ಎಡೆಗಿನ ತನ್ನ ಒಲವಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಬರೋಕ್ ಶೈಲಿಯ ಸಂಗೀತವು ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ಶ್ಲಾಘನೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://tcdlocalportal.tcd.ie/pls/public/staff.detail?p_unit=music&p_name=johnstoa |title=Baroque Music in Dublin, Ireland}}</ref> === ರಾತ್ರಿಜೀವನ ಹಾಗು ಮನರಂಜನೆ === [[ಚಿತ್ರ:TempleBar.JPG|thumb|ಟೆಂಪಲ್ ಬಾರ್, ನಗರದ ರಾತ್ರಿ ಜೀವನ ಹಾಗು ಮನರಂಜನೆಯ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದು.]] ಡಬ್ಲಿನ್ ರಾತ್ರಿಜೀವನ ಹುರುಪಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು,ಯುರೋಪ್ ನ ಅತ್ಯಂತ ತಾರುಣ್ಯದ ನಗರವೆಂದು ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ - 50%ನಷ್ಟು ಪ್ರಜೆಗಳು 25 ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರೆಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="yjwuoo"/><ref name="axdqer"/> ಇದಲ್ಲದೆ 2007ರಲ್ಲಿ, ಹಾಗು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ 2009ರಲ್ಲಿ, ಡಬ್ಲಿನ್ [[ಯುರೋಪ್]] ನ ಸ್ನೇಹಪರ ನಗರವೆಂಬ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ದೊರಕಿದೆ.<ref>[http://www.breakingnews.ie/ireland/?jp=MHAUCWGBKFOJ BreakingNews.ie - ''ಡಬ್ಲಿನ್ ವೋಟೆಡ್ ಫ್ರೆಂಡ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸಿಟಿ'' (13 ಮಾರ್ಚ್ 2007)]</ref><ref>[https://archive.is/20120604091947/www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2009/0504/breaking14.htm ಐರಿಶ್ ಟೈಮ್ಸ್ - ''ಡಬ್ಲಿನ್ ವೋಟೆಡ್ ಫ್ರೆಂಡ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಸಿಟಿ'' (4 ಮೇ 2009)]</ref> ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಇತರ ಭಾಗಗಳಂತೆ, ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದುದ್ದಕ್ಕೂ ಪಬ್ ಗಳಿವೆ. [[St. ಸ್ಟೀಫನ್'ಸ್ ಗ್ರೀನ್]] ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಲ್ಲೂ- ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹಾರ್ಕೋರ್ಟ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ಕಾಂಡೆನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ವೆಕ್ಸ್ಫೋರ್ಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಹಾಗು ಲೀಸನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ನೈಟ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಹಾಗು ಪಬ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಾತ್ರಿ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶವೆಂದರೆ [[ಟೆಂಪಲ್ ಬಾರ್]] ಪ್ರದೇಶ, ಇದು [[ರಿವರ್ ಲಿಫೆ]]ಯ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ, ಪ್ರದೇಶವು ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಮನರಂಜನೆಯ ತಾಣ ಆಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ರಿಟನ್ ನ [[ಸ್ಟಾಗ್]] ಹಾಗು [[ಹೆನ್ ಪಾರ್ಟೀಸ್]] ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/scotland/3578303.stm ಆರ್ಟಿಕಲ್ ಆನ್ ಸ್ಟಾಗ್/ಹೆನ್ ಪಾರ್ಟೀಸ್ ಇನ್ ಎಡಿನ್ಬರ್ಗ್, ಸ್ಕಾಟ್ಲ್ಯಾಂಡ್ (ವ್ಹಿಚ್ ಮೆನ್ಶನ್ಸ್ ದೆಯರ್ ಪಾಪ್ಯುಲಾರಿಟಿ ಇನ್ ಡಬ್ಲಿನ್)], ಮೆನ್ಶನಿಂಗ್ ಡಬ್ಲಿನ್, ಫೆಬ್ರವರಿ 15 2009ರಲ್ಲಿ ಪುನರ್‌ಪಡೆದಿದೆ.</ref> ಇದು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ. (ಈ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ [[ಚಾರ್ಲಿ ಹುಗ್ಹೆಯ್]] ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು), ಜೊತೆಗೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಲೆಯ ನಿರ್ಮಾಣ, ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ಹಾಗು ಕಲಾವಿದರ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹಾಗು [[ಬೀದಿ ಬದಿಯ ಪ್ರದರ್ಶಕರು]] ಹಾಗು ಆತ್ಮೀಯ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಗೀತ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಲೈವ್ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಜನಜನಿತವಾಗಿ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಡಬ್ಲಿನ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನಿಗದಿತ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನುಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನಗರವು ಹಲವಾರು ಸಂಗೀತಗಾರರನ್ನು ಹಾಗು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಸಂಗೀತ ತಂಡವನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದೆ. ಇವರಲ್ಲಿ [[U2]], [[ದಿ ಡಬ್ಲಿನರ್ಸ್]], [[ಹಾರ್ಸ್ಲಿಪ್ಸ್]], [[ದಿ ಬೂಮ್ಟೌನ್ ರಾಟ್ಸ್]], [[ಬಾಯ್ಜೊನ್]], [[ರೋನನ್ ಕೇಟಿಂಗ್]], [[ಥಿನ್ ಲಿಜ್ಜಿ]], [[ಪ್ಯಾಡಿ ಕಾಸೆಯ್]], [[ಸಿನೆಯಡ್ ಓ' ಕಾನ್ನೊರ್]], [[ದಿ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್]] ಅಂಡ್ [[ಮೈ ಬ್ಲಡಿ ವ್ಯಾಲೆಂಟೈನ್]] ತಂಡಗಳು ಸೇರಿವೆ. ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನೆಮಾ ಮಂದಿರಗಳೆಂದರೆ [[ಸವೊಯ್ ಸಿನೆಮಾ]] ಹಾಗು [[ಸಿನೆವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿನೆಮಾ]], ಎರಡೂ ಲಿಫೆ ನದಿಯ ಉತ್ತರ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿವೆ. ಪರ್ಯಾಯ ಹಾಗು ವಿಶೇಷವಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಟೆಂಪಲ್ ಬಾರ್ ನಲ್ಲಿರುವ [[ಐರಿಶ್ ಫಿಲಂ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]], ಡಿ'ಒಲಿಯೇರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಸಿನೆಮಾ ಹಾಗು ಸ್ಮಿತ್ ಫೀಲ್ಡ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಲೈಟ್ ಹೌಸ್ ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಉಪನಗರದುದ್ದಕ್ಕೂ ಆಧುನಿಕ ಮಲ್ಟಿಸ್ಕ್ರೀನ್ ಸಿನೆಮಾಗಳು ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಲಿಫೆ ನದಿಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಈಸ್ಟ್ ಲಿಂಕ್ ಟೋಲ್ ಬ್ರಿಜ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿರುವ [[ದಿ O2, ಡಬ್ಲಿನ್]](ಮುಂಚೆ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಈಗಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಪಾಯಿಂಟ್ ಥಿಯೇಟರ್]] ಎಂದೇ ಪರಿಚಿತ) ಸಂಗೀತದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ವಿಖ್ಯಾತ ಪ್ರದರ್ಶಕರ ತವರೆನಿಸಿದೆ. === ಕ್ರೀಡೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Croke park all ireland.jpg|thumb|ಕ್ರೋಕೆ ಪಾರ್ಕ್, ಯುರೋಪ್ ನ ಮೂರನೇ-ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ಹಾಗು ಗೇಲಿಕ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ನ ತವರು.]] ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನುದ್ದಕ್ಕೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಕ್ರೀಡೆಗಳೇ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲೂ ಸಹ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ: [[ಸಾಕರ್]], [[ಗೇಲಿಕ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್]], [[ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್]] ಹಾಗು [[ಹರ್ಲಿಂಗ್]]. ವಿಶ್ವದ [[ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್]] ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿ [[ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ರಗ್ಬಿ ಬೋರ್ಡ್]] ಗೆ ಇದು ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.irb.com/aboutirb/organisation/index.html |title=International Rugby Board Organisation: About Us |publisher=[[International Rugby Board]] |accessdate=2009-11-06 |archive-date=2011-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110922095704/http://www.irb.com/aboutirb/organisation/index.html |url-status=dead }}</ref> ಡಬ್ಲಿನ್ 2010ರಲ್ಲಿ [[ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಆಫ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್]] ಎಂದು ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="uefacupfinalcomestonewdublinstadium1">{{Cite web |url=http://www.dublincity.ie/Press/PressReleases/PressReleasesJanuary2009/Pages/2011UEFACupFinalcomestonewDublinstadium.aspx |title=ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ - ''2011 UEFA ಕಪ್ ಫೈನಲ್ ಕಮ್ಸ್ ಟು ನ್ಯೂ ಡಬ್ಲಿನ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ'' |access-date=2010-06-24 |archive-date=2009-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923175147/http://www.dublincity.ie/Press/PressReleases/PressReleasesJanuary2009/Pages/2011UEFACupFinalcomestonewDublinstadium.aspx |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Aviva Stadium 3.jpg|thumb|left|ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ರಗ್ಬಿ &amp; ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ತಂಡಕ್ಕೆ ಅವಿವಾ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು ತವರಾಗಿದೆ.|link=Special:FilePath/Aviva_Stadium_3.jpg]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್ ನ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವಿದೆ,<ref>[http://www.justreservations.com/croke-park-fixtures.asp ಕ್ರೋಕೆ ಪಾರ್ಕ್ ಫಿಕ್ಸ್ಚರ್ಸ್ - UEFA ಯುರೋಪಿಯನ್ ಚ್ಯಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್ ಲಿಸ್ಟಿಂಗ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071002074101/http://www.justreservations.com/croke-park-fixtures.asp |date=2007-10-02 }} 2006</ref> [[ಕ್ರೋಕೆ ಪಾರ್ಕ್]], 82,500ರಷ್ಟು<ref>{{cite web|url=http://www.independent.ie/sport/gaelic-football/10-things-that-the-gaas-new-directorgeneral-paraic-duffy-should-do-1229596.html|title=10 things that the GAA's new director-general Paraic Duffy should do|accessdate=2007-11-28}}</ref> ಆಸನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇದು [[ಗೇಲಿಕ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್]] ನ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯಾ ಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ [[ಗೇಲಿಕ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್]] ಹಾಗು [[ಹರ್ಲಿಂಗ್]]ಆಟಗಳನ್ನು ಬೇಸಿಗೆಯ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ರೂಲ್ಸ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್]] ನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು [[U2]] ನಂತಹ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತಹ ಸಂಗೀತ ಗೋಷ್ಠಿಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಜೊತೆಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ರಾಬಿ ವಿಲ್ಲಿಯಮ್ಸ್]] ನಂತಹ ಕಲಾಕಾರರು ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಗೇಲಿಕ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ನ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಬೋರ್ಡ್]] ತಮ್ಮ ಲೀಗ್ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು [[ಪಾರ್ನೆಲ್ ಪಾರ್ಕ್]] ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತವೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ [[ಗೇಲಿಕ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್]] ತಂಡದ ಉಪನಾಮ "[[ದಿ ಡಬ್ಸ್]]" ಎಂದಿದೆ. [[ಲಾನ್ಸ್ಡೌನ್ ರೋಡ್]] ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು (ಇದರ ಒಡೆತನವನ್ನು [[ಐರಿಶ್ ರಗ್ಬಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಯೂನಿಯನ್]] ಹೊಂದಿದೆ) [[ಐರಿಶ್ ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್ ಟೀಮ್]] ಹಾಗು ದಿ [[ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ಸ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸಾಕರ್ ಟೀಮ್]] ಎರಡೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಪಂದ್ಯಗಳ ನಿಗದಿತ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು ನಿಲ್ಲಲು ಹಾಗು ಕೂರಲು ಎರಡೂ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ 49,000 ಆಸನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[IRFU]], [[FAI]] ಹಾಗು ಸರಕಾರದ ಜಂಟಿ ಯೋಜನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ, ಇದನ್ನು 50,000 ಜನರು [[ಸರ್ವ ಆಸನದ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ]] [[ಅವಿವಾ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]]ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಳೆದ 29 ಜನವರಿ 2009ರಲ್ಲಿ, [[ಅವಿವಾ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]] 2011ರ [[ಯುರೋಪ ಲೀಗ್]] ಫೈನಲ್(UEFA ಕಪ್)ಗೆ ಆತಿಥೇಯ ನೀಡುತ್ತದೆಂದು [[Uefa]] ದೃಢಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.lrsdc.ie/ |title=LRSDC.ie - ಹೋಂಪೇಜ್ ಆಫ್ ಲಾನ್ಸ್ಡೌನ್ ರೋಡ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ (IRFU ಅಂಡ್ FAI JV) |access-date=2010-06-24 |archive-date=2016-05-18 |archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160518050241/http://www.lrsdc.ie/ |url-status=dead }}</ref> ಪುನರಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್]] ಹಾಗು [[ಸಾಕರ್]] ಹೋಂ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ಸ್ ನ್ನು [[ಕ್ರೋಕೆ ಪಾರ್ಕ್]] ನಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಲೆಯಿನ್ಸ್ಟರ್ ರಗ್ಬಿ]]ಯನ್ನು [[RDS ಅರೇನಾ]]ನಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ [[ಡಾನಿಬ್ರೂಕ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]] ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಮಟ್ಟದ ರಗ್ಬಿ ಆಟಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ಆರು ಕ್ಲಬ್ ಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ, [[ಬೊಹೇಮಿಯನ್ಸ್]], [[ಶಾಮ್ರಾಕ್ ರೋವರ್ಸ್]], [[ಶೆಲ್ಬೌರ್ನೆ]], [[St ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ಸ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್]], {{afc|University College Dublin}} ಹಾಗು [[ಸ್ಪೋರ್ಟಿಂಗ್ ಫಿಂಗಲ್]]. [[ಫಿಬ್ಸ್‌ಬರೊ]] ದ [[ದಾಲಿಮೌಂಟ್ ಪಾರ್ಕ್]], ಐರಿಶ್ ಸಾಕರ್ ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತವರೆನಿಸಿದೆ. ಪ್ರಸಕ್ತದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ಲಬ್ [[ಬೊಹೇಮಿಯನ್ಸ್]] ಸ್ಥಳೀಯ ಆಟಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ಶಾಮ್ರಾಕ್ ರೋವರ್ಸ್]] [[ಟಾಲಘಟ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]] ನಲ್ಲಿ ಆಡಿದರೆ, {{fc|St Patrick's Athletic}} ನಗರದ ಹೊಸ ಕ್ಲಬ್ ಹಾಗು ನಗರದ ನೈಋತ್ಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಇಂಚಿಕೋರ್]]ನ [[ರಿಚ್ಮಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್]]ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತವೆ, {{fc|Sporting Fingal}}, [[ಸಂಟ್ರಿ]]ಯ [[ಮಾರ್ಟನ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]] ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತವೆ. [[ಫಸ್ಟ್ ಡಿವಿಷನ್]] ನಲ್ಲಿ ಆಡುವ ಇತರ ಸೀನಿಯರ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಳೆಂದರೆ, {{fc|Shelbourne}}, ಇದು [[ಡ್ರಮ್ಕೊಂಡ್ರ]]ದಲ್ಲಿರುವ [[ಟೋಲ್ಕ ಪಾರ್ಕ್]] ನಲ್ಲಿ ಹಾಗು {{afc|University College Dublin}}, [[ಬೆಲ್ಫೀಲ್ಡ್]] ನ [[UCD ಬೌಲ್]] ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಬ್ಲಾನ್ಚರ್ಡ್‌ಸ್ಟೌನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ [[ದಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಕ್ವಾಟಿಕ್ ಸೆಂಟರ್]] ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಕಟ್ಟಡ. ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರೇಸ್ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ [[ಶೆಲ್ಬೌರ್ನೆ ಪಾರ್ಕ್]] ([[ಗ್ರೇಹೌಂಡ್ ರೇಸಿಂಗ್]] ಹಾಗು ಲೆಪರ್ಡ್ಸ್‌ಟೌನ್([[ಹಾರ್ಸ್ ರೇಸಿಂಗ್]])ಗಳು ಸೇರಿವೆ. ವಿಶ್ವ ವಿಖ್ಯಾತ ಡಬ್ಲಿನ್ ಕುದುರೆ ಪ್ರದರ್ಶನವು [[ಬಾಲ್ಸ್ ಬ್ರಿಜ್‌]]ನ [[RDS]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು 1982ರಲ್ಲಿ [[ಶೋ ಜಂಪಿಂಗ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚ್ಯಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್ಸ್]] ನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿತ್ತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಖಾಡವು [[ಸೌತ್ ಸರ್ಕ್ಯುಲರ್ ರೋಡ್]] ನ [[ದಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]]ನಲ್ಲಿದೆ. [[ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್]], [[ಹ್ಯಾಂಡ್ ಬಾಲ್]], [[ಹಾಕಿ]] ಹಾಗು [[ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್]] ಕ್ರೀಡಾಂಗಣಗಳು ಸಹ ಇವೆ - ಇದರಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದವೆಂದರೆ [[ಸಂಟ್ರಿ]] ಯಲ್ಲಿರುವ [[ಮಾರ್ಟನ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]], ಇದು 2003ರ [[ಸ್ಪೆಷಲ್ ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್]] ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ.{{Citation needed|date=May 2008}} ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಕಾರ್ನೆಜಿ ಲೀಗ್ ನಲ್ಲಿ ನಾರ್ತ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಈಗಲ್ಸ್ ತಂಡವು ಆಡುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ 2008ರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಕಪ್]] ನಲ್ಲಿ ಐರಿಶ್ ವೂಲ್ಫ್ ಹೌಂಡ್‌ನ ಯಶಸ್ಸಿನೊಂದಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯು ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಮ್ಯಾರಥಾನ್]] ನನ್ನು 1980ರಿಂದಲೂ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಹಾಗು [[ವುಮನ್ಸ್ ಮಿನಿ ಮ್ಯಾರಥಾನ್]] ನನ್ನು 1983ರಿಂದ ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಈ ರೀತಿಯಾದ ಮಹಿಳಾ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.womensminimarathon.ie/race_information/facts_and_figures.5.LE.asp - ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಫಿಗರ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100227091845/http://www.womensminimarathon.ie/race_information/facts_and_figures.5.LE.asp |date=2010-02-27 }} 16ನೇ ಫೆಬ್ರವರಿ 2009</ref> {| class="wikitable" |- !ಕ್ಲಬ್ !ಕ್ರೀಡೆ !ಲೀಗ್‌ ಪಂದ್ಯಗಳು !ಸ್ಥಳ !ಸ್ಥಾಪನೆ |- | [[ಬೊಹೇಮಿಯನ್ F.C.]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ವಿಭಾಗ]] | [[ಡಾಲಿಮೌಂಟ್ ಪಾರ್ಕ್]] | 1890 |- | [[ಡಬ್ಲಿನ್ GAA]] | [[ಗೇಲಿಕ್ ಆಟಗಳು]] | ವಿವಿಧ | [[ಪಾರ್ನೆಲ್ ಪಾರ್ಕ್]] | 1884 |- | [[ಲೆಯಿನ್ಸ್ಟೆರ್ ರಗ್ಬಿ]] | [[ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್]] | [[ಮ್ಯಾಗ್ನರ್ಸ್ ಲೀಗ್]] | [[RDS ಅರೇನಾ]] | 1875 |- | [[ಶಾಮ್ರಾಕ್ ರೋವರ್ಸ್ F.C.]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ವಿಭಾಗ]] | [[ಟಾಲ್ಘಟ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ]] | 1901 |- | [[ಶೆಲ್ಬೌರ್ನ್ F.C.]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಮೊದಲ ವಿಭಾಗ]] | [[ಟೋಲ್ಕ ಪಾರ್ಕ್]] | 1895 |- | [[ಸ್ಪೋರ್ಟಿಂಗ್ ಫಿಂಗಲ್ F.C.]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ವಿಭಾಗ]] | [[ಮಾರ್ಟನ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ]] | 2007 |- | [[St ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್'ಸ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ F.C.]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ವಿಭಾಗ]] | [[ರಿಚ್ಮಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್]] | 1929 |- | [[UCD FC]] | [[ಕಾಲ್ಚೆಂಡಾಟ]] | [[ಲೀಗ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ವಿಭಾಗ]] | [[UCD ಬೌಲ್]] | 1895 |} === ಶಾಪಿಂಗ್ === [[ಚಿತ್ರ:Clerys 12-10-2006.jpg|thumb|ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಲೆರ್ಯ್ಸ್' ವಿವಿಧ ಸರಕಿನ ಮಳಿಗೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Moore Street market, Dublin.jpg|thumb|ಮೂರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ.]] ಡಬ್ಲಿನ್ [[ಐರಿಶ್ ಜನರಿಗೆ]] ಹಾಗು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಶಾಪಿಂಗ್ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವು ಹಲವಾರು ಶಾಪಿಂಗ್ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ [[ಗ್ರಾಫ್ಟನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]], [[ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]], [[ಸ್ಟೀಫನ್'ಸ್ ಗ್ರೀನ್ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್]], [[ಜೆರ್ವಿಸ್ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್]], ಪವರ್ಸ್ ಕೋರ್ಟ್ ಹಾಗು ಹೊಸದಾಗಿ ನವೀಕರಣಗೊಂಡ [[ಇಲಾಕ್ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್]] ಸೇರಿವೆ. ಗ್ರಾಫ್ಟನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಹೆಸರಾಂತ ಅಂಗಡಿಗಳೆಂದರೆ [[ಬ್ರೌನ್ ಥಾಮಸ್]] ಹಾಗು ಅದರ ಸಹೋದರಿ ಶಾಖೆ [[BT2]]. ಬ್ರೌನ್ ಥಾಮಸ್ ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬೂಟೀಕ್(ಬಟ್ಟೆಗಳ ಅಂಗಡಿ) ಗಳಿವೆ [[ಹರ್ಮೆಸ್]], [[ಟಿಫ್ಫಾನೀಸ್]], [[ಚಾನೆಲ್]] ಹಾಗು [[ಲೂಯಿಸ್ ವುಯಿಟ್ಟನ್]]. ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ [[ಸರಕಿನ ಮಳಿಗೆ]]ಗಳಿವೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ [[ಕ್ಲೆರ್ಯ್ಸ್]], ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ [[ಅರ್ನಾಟ್ಸ್]], ಗ್ರಾಫ್ಟನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ [[ಬ್ರೌನ್ ಥಾಮಸ್]] ಹಾಗು ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿರುವ ದೆಬೆನ್ಹಾಮ್'ಸ್ (ಹಿಂದಿನ [[ರೋಚೆಸ್ ಸ್ಟೋರ್ಸ್]]). ಗ್ರಾಫ್ಟನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಸಂಚಾರಿ ಗಾಯಕರಿಗೆ ಹಾಗು ಬೀದಿ-ಬದಿಯ ಪ್ರದರ್ಶಕರಿಗೆ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆಯೋ ಉತ್ತಮ ಶಾಪಿಂಗ್ ಗೂ ಅಷ್ಟೇ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. €750 ದಶಲಕ್ಷ ಹಣದಿಂದ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಹಸಿರು ನಿಶಾನೆ ದೊರೆತಿದೆ. ನಾರ್ದನ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಿಂದಾಗಿ 47 ಹೊಸ ಅಂಗಡಿಗಳು, 175 ವಸತಿಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ಹಾಗು ನಾಲ್ಕು-ಸ್ಟಾರ್ ಹೋಟೆಲ್‌ನ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]] ಅರ್ನಾಟ್ಸ್‌ಗೆ ಹೆನ್ರಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, [[ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]], [[ಅಬ್ಬೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] ಹಾಗು [[ಲಿಫೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] ನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಯೋಜನೆಯ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು. [[ಆನ್ ಬೋರ್ಡ್ ಪ್ಲೆನೆಲಾ]]ಗೆ(ಯೋಜನಾ ಮಂಡಳಿ) ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ,16 ಮಹಡಿಗಳ ಗೋಪುರವನ್ನು ಸೇರಿಸಬೇಕಾಗಿದ್ದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲಾಯಿತು. ಪುನರಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ 14 ಹೊಸ ಕೆಫೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ 149-ಕೊಠಡಿಗಳ ಒಂದು ಹೋಟೆಲ್ ಸೇರಿತ್ತು. [[ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]]ನ ಎದುರಿರುವ ಪ್ರಿನ್ಸ್'ಸ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪೌರ ರಸ್ತೆ ಹಾಗು ಪಾದಚಾರಿ ಹೆದ್ದಾರಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಲಿದೆ.<ref>{{cite news |first=Frank |last=McDonald |authorlink= |coauthors= |title=Arnotts granted planning permission for scaled-down city centre scheme |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/2008/0729/1217279096592.html |work=[[The Irish Times]] |publisher= |date=29 July 2008 |accessdate=18 January 2009 |archiveurl=https://archive.today/20130111032808/http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/2008/0729/1217279096592.html |archivedate=11 ಜನವರಿ 2013 |url-status=live }}</ref> ನವೆಂಬರ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನಿರ್ಮಾಣದಿಂದ, 580 ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಆಸ್ಪದ ಕಲ್ಪಿಸಿತು.<ref>{{cite news |first=Paul |last=Anderson |authorlink= |coauthors= |title=Around 600 jobs to go at Arnotts and Boyers |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2008/0215/breaking54.html?via=rel |work=[[The Irish Times]] |publisher= |date=15 February 2008 |accessdate=18 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120120050315/http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2008/0215/breaking54.html?via=rel|archivedate=20 January 2012}}</ref><ref>{{cite news |first=Ciaran |last=Hancock |authorlink= |coauthors= |title=Low-key launch of new Arnotts store amid gloom |url= |work=The Irish Times |publisher= |date=28 November 2008 |accessdate=18 January 2009 }}</ref> ನಾರ್ದನ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ 2013ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತವಾಗಬಹುದೆಂಬ ಭರವಸೆಯಿದೆ.<ref>{{cite news |first=Jack |last=Fagan |authorlink= |coauthors= |title=Sombre mood at shopping centre conference |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/commercialproperty/2008/1119/1227026403989.html |work=The Irish Times |publisher= |date=19 November 2008 |accessdate=18 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101230224819/http://www.irishtimes.com/newspaper/commercialproperty/2008/1119/1227026403989.html|archivedate=30 December 2010}}</ref> ಹೊಸ ಶಾಪಿಂಗ್‌ನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಹಾಗು ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಷ್ಟದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ನಗರವು ಒಂದು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ನಗರದ ಪುರಾತನ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ [[ಮೂರೇ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಹಲವಾರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನೆಲೆಗಳು ಹಾಗೆ ಉಳಿದಿವೆ.<ref>{{cite news |first=Kevin |last=Doyle |authorlink= |coauthors= |title=Let us open up for Sunday shoppers says Moore Street |url=http://www.herald.ie/national-news/city-news/let-us-open-up-for-sunday-shoppers-says-moore-street-1979287.html |work=The Herald |publisher= |date=17 December 2009 |accessdate=28 December 2009 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ರೈತರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಹಾಗು ಇತರ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಒಂದು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ<ref>{{cite news |first=John |last=McKenna |authorlink= |coauthors= |title=Public appetite for real food |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/health/2007/0703/1183326703779.html |work=The Irish Times |publisher= |date=7 July 2007 |accessdate=28 December 2009 |archiveurl=https://archive.today/20120907124832/http://www.irishtimes.com/newspaper/health/2007/0703/1183326703779.html |archivedate=7 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2012 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |first=Sinead |last=Van Kampen |authorlink= |coauthors= |title=Miss Thrifty: Death to the shopping centre! |url=http://www.independent.ie/lifestyle/independent-woman/fashion-beauty/miss-thrifty-death-to-the-shopping-centre-1892296.html |work=The Irish Independent |publisher= |date=21 September 2009 |accessdate=28 December 2009 }}</ref>. ಕಳೆದ 2007ರಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಏಕೈಕ ಹೋಲ್‌ಫುಡ್ಸ್ ಸಹಕಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಫುಡ್ ಕೋ-ಆಪ್]], [[ದಿ ಲಿಬರ್ಟೀಸ್]] ಪ್ರದೇಶದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮಳಿಗೆಗೆ ಮರುಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿತು. ಇದು ಈಗ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಹಾಗೂ ಸಮುದಾಯದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮುಂತಾದವಕ್ಕೆ ಆಶ್ರಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |first=Sinead |last=Mooney |authorlink= |coauthors= |title=Food Shorts |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/magazine/2007/0707/1183410407879.html |work=The Irish Times |publisher= |date=7 July 2007 |accessdate=28 December 2009 |archiveurl=https://archive.today/20130103235602/http://www.irishtimes.com/newspaper/magazine/2007/0707/1183410407879.html |archivedate=3 ಜನವರಿ 2013 |url-status=live }}</ref><ref>[http://dublinfood.coop/ ಡಬ್ಲಿನ್ ಫುಡ್ ಕೋ -ಆಪ್ ವೆಬ್ಸೈಟ್] ''ref. '' ''ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ / ನ್ಯೂಸ್ ಅಂಡ್ ಇವೆಂಟ್ಸ್ / ರೀಸೆಂಟ್ ಇವೆಂಟ್ಸ್ / ಇವೆಂಟ್ಸ್ ಆರ್ಚಿವ್ ''</ref> ಕಳೆದ 1990ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದಲೂ, ಡಬ್ಲಿನ್ ಉಪನಗರ ಹಲವಾರು ಆಧುನಿಕ ಬಿಡಿಮಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ [[ಡನ್ಡ್ರಮ್ ಟೌನ್ ಸೆಂಟರ್]], ಯುರೋಪ್ ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರ ([[ಲುಆಸ್]] ಗ್ರೀನ್ ಲೈನ್ ನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ), [[ಬ್ಲಾಂಚರ್ಡ್ಸ್ ಟೌನ್ ಸೆಂಟರ್]], [[ಟಾಲಘಟ್]] ನಲ್ಲಿರುವ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ನವೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ [[ದಿ ಸ್ಕ್ವೆರ್]] ([[ಲುಆಸ್]] ರೆಡ್ ಲೈನ್ ನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ), [[ಕ್ಲೋನ್ಡಾಲ್ಕಿನ್]] ನಲ್ಲಿರುವ [[ಲಿಫೆ ವ್ಯಾಲಿ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್]], [[ಕೂಲಾಕ್]] ನಲ್ಲಿರುವ ನಾರ್ತ್ ಸೈಡ್ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್, ಹಾಗು [[ಸ್ವೊರ್ಡ್ಸ್]]ನಲ್ಲಿರುವ ಪೆವಿಲಿಯನ್ಸ್ ಶಾಪಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್. === ಉತ್ತರಭಾಗ ಹಾಗು ದಕ್ಷಿಣಭಾಗ === [[ಚಿತ್ರ:Ulster Bank Dublin.jpg|thumb|ರಿವರ್ ಲಿಫೆಯು ನಗರವನ್ನು ಉತ್ತರಭಾಗವಾಗಿ ಹಾಗು ದಕ್ಷಿಣಭಾಗವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುತ್ತದೆ.]] ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಸಮಯದ ತನಕ ಒಂದು ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣ ವಿಭಾಗವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ [[ರಿವರ್ ಲಿಫೆ]] ವಿಭಜಕ ರೇಖೆಯಾಗಿತ್ತು. ''[[ಉತ್ತರಭಾಗ]]'' ವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ [[ಕಾರ್ಮಿಕ-ವರ್ಗ]]ವೆಂದು ಕರೆದರೆ (ಕೆಲವು ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ''[[ದಕ್ಷಿಣಭಾಗ]]'' ವನ್ನು ಮಧ್ಯಮ ಹಾಗು [[ಮೇಲ್ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗ]]ವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ(ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಕೆಲವು ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ). == ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆ == [[ಚಿತ್ರ:Trinity college front arch.jpg|thumb|ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್, ಡಬ್ಲಿನ್|link=Special:FilePath/Trinity_college_front_arch.jpg]] ಡಬ್ಲಿನ್, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಗಳು ಹಾಗು ಇತರ ಹಲವು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ 20 ತೃತೀಯ-ಮಟ್ಟದ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ 2012ರಲ್ಲಿ [[ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್]] ಆಗಲಿದೆ.<ref name="uefacupfinalcomestonewdublinstadium1"/> ಕಳೆದ 16ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ [[ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಡಬ್ಲಿನ್]] ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅದರ ಏಕೈಕ ಘಟಕವಾದ [[ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್]] ನ್ನು 1592ರಲ್ಲಿ [[ಎಲಿಜಬಥ್ I]]ರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ [[ರಾಯಲ್ ಚಾರ್ಟರ್]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಜೊತೆಗೆ [[ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಇಮ್ಯಾನ್ಸಿಪೇಷನ್]](ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ವಿಮೋಚನೆ) ತನಕವೂ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮುಚ್ಚಲಾಗಿತ್ತು.; [[ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಹೈರಾರ್ಕಿ]]ಯು 1970ರ ತನಕವೂ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ಸ್‌ಗೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತ್ತು. ಇದು ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ [[ಕಾಲೇಜ್ ಗ್ರೀನ್]] ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗು 15,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] (NUI) ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದೆ. ಇದು [[ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಡಬ್ಲಿನ್]] (UCD)ನ ಸಹಾಯಕ ''ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಅಂಗ'' ಕ್ಕೆ ಸಹ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. 22,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇದು ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದೆ. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ]](DCU) ಇತ್ತೀಚಿನ ಒಂದು ಹೊಸ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯ,ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಹಾಗು ವಿಜ್ಞಾನದ ಕೋರ್ಸ್ ಗಳಲ್ಲಿ ತಜ್ಞತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವು ಸುಮಾರು 10,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದಿ [[ರಾಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಸರ್ಜನ್ಸ್ ಇನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] (RCSI), NUIಯಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಒಂದು [[ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜ್]]. ಇದು ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ [[St. ಸ್ಟೀಫನ್'ಸ್ ಗ್ರೀನ್]] ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ದಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್, ಮೇನೂಥ್]], NUIನ ಮತ್ತೊಂದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಘಟಕ. ಇದು [[Co. ಕಿಲ್ಡೇರ್]]ನೆರೆಯಲ್ಲಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಗರದ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಸುಮಾರು{{convert|25|km|mi|0|abbr=on}}ನಷ್ಟು ದೂರವಿದೆ. ಐರಿಶ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಡಳಿತ ಹಾಗು ನಿರ್ವಹಣಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಅಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೆಶನ್ ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಹಾಗು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಮೂಲಕ ನೀಡುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಕೆಲವೊಂದು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಕ್ವಿನ್'ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಬೆಲ್ಫಾಸ್ಟ್ ಮೂಲಕ ಪದವಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ]](DIT) ಒಂದು ಆಧುನಿಕ ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾಲೇಜ್ ಎನಿಸಿದೆ ಜೊತೆಗೆ ಇದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಲ್ಲದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ತೃತೀಯ-ಮಟ್ಟದ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ; ಇದು ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಹಲವು ಕಲೆ ಹಾಗು ಮಾನವಿಕ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬೋಧನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು [[ಗ್ರಾಂಜೆಗೋರ್ಮನ್]] ನಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಗೆ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಉಪನಗರಗಳಾದ [[ಟಾಲಘಟ್]] ಹಾಗು [[ಬ್ಲಾನ್ಚರ್ಡ್ಸ್ ಟೌನ್]] ಎರಡು ಸಹ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: [[ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಟಾಲಘಟ್]], ಹಾಗು [[ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಬ್ಲಾನ್ಚರ್ಡ್ಸ್ ಟೌನ್]]. ಪೋರ್ಟೊಬೆಲ್ಲೋ ಕಾಲೇಜ್ [[ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್]] ಮೂಲಕ ಪದವಿಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.portobello.ie/about_us/portobello_college.htm |title=Portobello College Dublin |publisher=Portobello.ie |date= |accessdate=2009-06-23 |archive-date=2009-06-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090630132649/http://www.portobello.ie/about_us/portobello_college.htm |url-status=dead }}</ref> ದಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಅಂಡ್ ಡಿಸೈನ್]](NCAD) ಹಾಗು [[ಡುನ್ ಲೋಘೈರ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್, ಡಿಸೈನ್ ಅಂಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ]](DLIADT) ಕಲೆ, ವಿನ್ಯಾಸ ಹಾಗು ಮಾಧ್ಯಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ತರಬೇತಿ ಹಾಗು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ನೆರವು ನೀಡುತ್ತದೆ. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಬಿಸ್ನಿಸ್ ಸ್ಕೂಲ್]](DBS) ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಅತ್ಯಂತದ ದೊಡ್ಡ ಖಾಸಗಿ ತೃತೀಯ ಮಟ್ಟದ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು 9,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಾಲೇಜ್ ಆಂಗಿಯೇರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿದೆ. ದಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] (NCI) ಸಹ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಹೊಂದಿದೆ. ಖಾಸಗಿ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಇತರ ಹಲವಾರು ಸಣ್ಣ ಮಟ್ಟದ ಕಾಲೇಜುಗಳು ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಗ್ರಿಫ್ಫಿತ್ ಕಾಲೇಜ್ ಡಬ್ಲಿನ್]], [[ದಿ ಗೆಯಿಟಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಆಕ್ಟಿಂಗ್]] ಹಾಗು [[ನ್ಯೂ ಮೀಡಿಯ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಕಾಲೇಜ್]]. ಒಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನದ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ [[ಇಕನಾಮಿಕ್ ಅಂಡ್ ಸೋಶಿಯಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]], ಸರ್ ಜಾನ್ ರೋಜರ್ಸನ್'ಸ್ ಕ್ವೆ, ಡಬ್ಲಿನ್ 2ನಲ್ಲಿದೆ. [[ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಅಫ್ಫೇರ್ಸ್]] ಸಹ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಇದೆ. == ಜನಸಂಖ್ಯೆ == [[ಚಿತ್ರ:Grand Canal Dublin 2006.jpg|thumb|ದಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಕೆನಾಲ್]] ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರ ಪ್ರದೇಶವು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]] ನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದೆ, ಆದರೆ "ಡಬ್ಲಿನ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಡುನ್ ಲೋಘೈರ್-ರಾತ್ಡೌನ್]], [[ಫಿಂಗಲ್]] ಹಾಗು [[ದಕ್ಷಿಣ ಡಬ್ಲಿನ್‌]]ನ ಮಗ್ಗುಲಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ನೆರೆಯ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೂಚಿತವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ನಾಲ್ಕು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ [[ಕೌಂಟಿ ಡಬ್ಲಿನ್]] ನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಕೆಲವೊಂದು ಬಾರಿ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರದೇಶ]]ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. [[ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]] ನ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಆಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 2006ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ 505,739ರಷ್ಟಿತ್ತು, ಈ ನಡುವೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1,045,769ರಷ್ಟಿತ್ತು (ನೆರೆಯ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಗರ ಹಾಗು ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ). ಅದೇ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, [[ಕೌಂಟಿ ಡಬ್ಲಿನ್]] ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1,186,159ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ [[ಗ್ರೇಟರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯ]] ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 1,661,185ರಷ್ಟಿತ್ತು. ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದು 2021ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಇದು 2.1 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಬಹುದು ಎಂದು [[CSO]] ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದೆ.<ref>[http://www.rte.ie/news/2007/0402/dublin.html ಕಾಲ್ ಫಾರ್ ಇಂಪ್ರೂಡ್ ಇನ್ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಫಾರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ] 2 ಏಪ್ರಿಲ್ 2007</ref> ಇಂದು, ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ 40% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ {{convert|100|km|mi|-0|abbr=on}} ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ.{{Citation needed|date=June 2009}} === ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ === ಡಬ್ಲಿನ್ ವಲಸೆಗಾರಿಕೆಯ ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು 1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ವಲಸೆಗಾರಿಕೆಯ ಜಾಲವು ಹರಡಿದೆ ಹಾಗು ಇದೀಗ ಡಬ್ಲಿನ್ ವಲಸಿಗರ ಗಮನಾರ್ಹ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಜೆಗಳು ಮೂಲತಃ ಯುವಕರು ಹಾಗು ಅವಿವಾಹಿತರು<ref>[https://archive.is/20120910025040/www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2007/0712/breaking69.htm ಮೋಸ್ಟ್ ನ್ಯೂ ಇಮ್ಮಿಗ್ರೆಂಟ್ಸ್ ಯಂಗ್ ಅಂಡ್ ಸಿಂಗಲ್] 15 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009</ref>. ಇವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂದಿ [[ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ]]ದಿಂದ ಬಂದವರು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಂ]], [[ಪೋಲಂಡ್]] ಹಾಗು [[ಲಿಥುವಾನಿಯ]]ದಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರಜೆಗಳು.<ref>"[https://www.theguardian.com/media/2006/mar/12/pressandpublishing.business3 ಡಬ್ಲಿನ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್ಸ್ ಏ ನ್ಯೂ ಇರ ಇನ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಇಮ್ಮಿಗ್ರಂಟ್ಸ್]". Guardian.co.uk. ಮಾರ್ಚ್ 12, 2006</ref> ಯುರೋಪ್ ನ ಹೊರಭಾಗದಿಂದಲೂ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಲಸಿಗರಿದ್ದಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಚೀನಾ]], [[ನೈಜೀರಿಯ]], [[ಬ್ರೆಜಿಲ್]], [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]], ಹಾಗು [[ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್]].{{Citation needed|date=July 2009}} ಮಧ್ಯ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಲಿಟಲ್ ಆಫ್ರಿಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>"[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5626100 ಐರಿಶ್ ಇಕಾನಮಿ ಅಟ್ರಾಕ್ಟ್ಸ್ ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇಮ್ಮಿಗ್ರಂಟ್ಸ್]". NPR: ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ರೇಡಿಯೋ. ಆಗಸ್ಟ್‌ 8, 2006.</ref> [[ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 10%ನಷ್ಟು ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಜೆಗಳಿದ್ದಾರೆ, ಇದಲ್ಲದೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗಿಂತ ಡಬ್ಲಿನ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಆಗಮನಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ - ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಏಶಿಯನ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 60%ನಷ್ಟು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 40%ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಜನರು [[ಗ್ರೇಟರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯಾ]]ದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>[http://www.rte.ie/news/2007/0726/census.html ಫಾರಿನ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ಸ್ ನೌ 10% ಆಫ್ ಐರಿಶ್ ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್] 26 ಜುಲೈ 2007</ref> ಕಳೆದ 2006ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಸಂಜಾತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡಾವಾರು 14.5%ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿದರೆ,ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ 17.3%ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು.<ref>"[http://opencities.britishcouncil.org/web/index.php?p_dublin_en ಡಬ್ಲಿನ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130330062241/http://opencities.britishcouncil.org/web/index.php?p_dublin_en |date=2013-03-30 }}". OPENCities, ಏ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್.</ref> == ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ಹಾಗು ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Dublin City North 2009.jpg|thumb|ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ನೋಟ]] {{Main|Economy of Dublin}} === ಕೈಗಾರಿಕೆ, ಉದ್ಯೋಗ ಹಾಗೂ ಜೀವನ ಮಟ್ಟ === [[File:DublinSpireDusk.jpg|thumb|right|ಮುಸ್ಸಂಜೆಯಲ್ಲಿ ಓ'ಕಾನ್ನೆಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಿಂದ ದಿ ಸ್ಪೈರ್ ಆಫ್ ಡಬ್ಲಿನ್.ದಿ ಸ್ಪೈರ್(ಉದ್ದದ ಗೋಪುರ) ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಇತ್ತೀಚಿನ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಒಂದು ಉಜ್ವಲ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ]] ಡಬ್ಲಿನ್, ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅಸಾಧಾರಣ [[ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ]] ಹಾಗೂ ತರುವಾಯ ಕಳೆದ 10-15 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಕೋಚನ]]ದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು [[ಸೆಲ್ಟಿಕ್-ಟೈಗರ್]] ವರ್ಷಗಳು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ(ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎರಡಂಕಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ). ಏಕಾಏಕಿಯಾಗಿ ನಗರದ [[ಜೀವನ ಮಟ್ಟ]]ವು ಏರಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಜೀವನ ವೆಚ್ಚವು ಸಹ ಗಗನಕ್ಕೇರಿತು. {{Citation needed|date=February 2009}}ಕಳೆದ 2009ರಲ್ಲಿ, ಡಬ್ಲಿನ್ ನನ್ನು ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕನೇ-ಶ್ರೀಮಂತ ನಗರವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html ಸಿಟಿ ಮೆಯರ್ಸ್ - ''ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್'ಸ್ ರಿಚೆಸ್ಟ್ ಸಿಟೀಸ್ ಬೈ ಪರ್ಚೆಸಿಂಗ್ ಪವರ್ ಇನ್ 2009 '' ]</ref> ಒಂದು ಮೂಲದ ಪ್ರಕಾರ, ಡಬ್ಲಿನ್ ವಿಶ್ವದ 25ನೇ ಅತ್ಯಂತ ದುಬಾರಿ ನಗರ.<ref>[http://www.finfacts.ie/costofliving.htm ಗ್ಲೋಬಲ್/ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ಕಾಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಲಿವಿಂಗ್ ಸರ್ವೇ ರಾನ್ಕಿಂಗ್ಸ್ 2007/2008, ಸಿಟೀಸ್, ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್, ಯುರೋಪ್] 2007</ref> ವಾಸಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ನಗರಗಳಲ್ಲೇ ಇದು ವಿಶ್ವದ ಹತ್ತನೇ ಅತ್ಯಂತ ದುಬಾರಿ ನಗರವೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.citymayors.com/economics/expensive_cities2.html ಸಿಟಿ ಮೆಯರ್ಸ್ - ''ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್'ಸ್ ಮೋಸ್ಟ್ ಎಕ್ಸ್ಪೆನ್ಸಿವ್ ಸಿಟೀಸ್ ಇನ್ 2008'' ]</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇತನವನ್ನು ನೀಡುವ ಎರಡನೇ ನಗರವಾಗಿದೆ, ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇದು [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]] ಹಾಗು [[ಲಂಡನ್]] ಗಿಂತ ಮುಂದಿದ್ದರೂ [[ಜ್ಯೂರಿಚ್]] ನಗರಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ 2009ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಇದು ಹತ್ತನೇ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕುಸಿಯಿತು.<ref>[http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html ಲಂಡನ್ ಇಸ್ ದಿ ಮೋಸ್ಟ್ ಎಕ್ಸ್ಪೆನ್ಸಿವ್ ಸಿಟಿ ಇನ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್, ವೈಲ್ ಸ್ವಿಸ್ಸ್ ಸಿಟೀಸ್ ಆರ್ ಹೋಂ ಟು ಹೈಯೆಸ್ಟ್ ಅರ್ನರ್ಸ್]</ref> ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ನಗರದ ಜೊತೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ಉದ್ಯಮವೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ [[ಬ್ರೂಯಿಂಗ್]] (ಮದ್ಯ ತಯಾರಿಕೆ){{Citation needed|date=February 2009}}: [[ಗಿನಿಸ್]] (ತೀಕ್ಷ್ಣ ಬಿಯರ್ ಮದ್ಯ)ನ್ನು 1759ರಿಂದಲೂ [[St. ಜೇಮ್ಸ್ ಬ್ರೂಯರಿ]] ಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಟೈಗರ್ ವರ್ಷಗಳ ಉದಯದಿಂದ, ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಮಗ್ರ ಔಷಧ ವಸ್ತುಗಳ ಮಾರಾಟ, [[ಮಾಹಿತಿ ಹಾಗು ಸಂಪರ್ಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಹಾಗು [[ಗ್ರೇಟರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯ]] ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್]], [[ಗೂಗಲ್]], [[ಅಮೆಜಾನ್]], [[ಇಬೇ]], [[ಪೇಪಾಲ್]], [[ಯಾಹೂ!]], [[ಫೇಸ್ ಬುಕ್]] ಹಾಗು [[Pಫೈಜರ್]](ಇತರ ಮುಂತಾದವು) ಇದೀಗ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಹಾಗು/ಅಥವಾ ನಗರ ಹಾಗು ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಣೆ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ{{Citation needed|date=February 2009}}. [[ಇಂಟೆಲ್]] ಹಾಗು [[ಹೆವ್ಲೆಟ್-ಪಕಾರ್ಡ್‌]]ಗಳು [[ಕೌಂಟಿ ಕಿಲ್ಡೇರ್]] ನ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕಿರುವ [[ಲೆಯಿಕ್ಸ್ ಲಿಪ್]] ನಲ್ಲಿ,{{convert|15|km|mi|0|abbr=on}} ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.{{Citation needed|date=February 2009}} ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಹಣಕಾಸು ಹಾಗು ವಾಣಿಜ್ಯವು ಸಹ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ - [[IFSC]] ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ವಾರ್ಷಿಕ €1 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ.{{Citation needed|date=February 2009}} ಹಲವು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯವಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ.(ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್]], [[ಕಾಮರ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್]]). [[ಐರಿಶ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್]] (ISEQ), [[ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ನ್ಯೂಟ್ರಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್]] (INEX) ಹಾಗು [[ಐರಿಶ್ ಎಂಟರ್‌ರ್ಪ್ರೈಸ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್]] (IEX)ಗಳೂ ಸಹ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿವೆ. [[ಆರ್ಥಿಕ ಉತ್ಕರ್ಷ]]ದ ವರ್ಷಗಳು ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯೋಗದಾತ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 2007ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, [[ಗೃಹ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಪೂರೈಕೆಯು ಬೇಡಿಕೆಗಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ಕಾರಣ ನಿರುದ್ಯೋಗದ ಸಮಸ್ಯೆಯೂ ಅಧಿಕವಾಗಿದೆ.{{Citation needed|date=January 2008}} ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [http://www.ddda.ie/ ಡಬ್ಲಿನ್ ಡಾಕ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್], [http://www.spencerdock.ie/ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ ಡಾಕ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070517101551/http://www.spencerdock.ie/ |date=2007-05-17 }} ಹಾಗು ಇತರೆ. ಇವುಗಳು ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದೊಮ್ಮೆ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ್ದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಲಯಗಳನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿತು. ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ "ಬಹುಮಹಡಿ" ಕಟ್ಟಡಗಳ ಮೇಲೆ ಮುಂಚೆ ಹೇರಲಾಗಿದ್ದ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಸಡಿಲಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡ, [[ಲಿಬರ್ಟಿ ಹಾಲ್]], ಕೇವಲ {{convert|59.4|m|ft|1|abbr=on}}ರಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದೆ;ಈಗಾಗಲೇ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡವೆಂದರೆ [http://www.skyscrapernews.com/news.php?ref=323 ಹ್ಯೂಸ್ಟನ್ ಗೇಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070211231133/http://www.skyscrapernews.com/news.php?ref=323 |date=2007-02-11 }}, ಒಂದು {{convert|117|m|ft|0|abbr=on}}ಕಟ್ಟಡ ({{convert|134|m|2|abbr=on|lk=out}}ಎತ್ತರದ ಗೋಪುರ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ). {{convert|120|m|ft|0|abbr=on}} [http://www.skyscrapernews.com/buildings.php?id=1338 ಬ್ರಿಟನ್ ಕ್ವೇ ಟವರ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070211231057/http://www.skyscrapernews.com/buildings.php?id=1338 |date=2007-02-11 }} ಹಾಗು {{convert|120|m|ft|0|abbr=on}} [[ಪಾಯಿಂಟ್ ವಿಲೇಜ್]] ನ ಬುರುಜಿನ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿ ದೊರೆತಿದೆ. ಎರಡನೆಯ ಕಟ್ಟಡದ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದೆ. ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ [[U2 ಟವರ್]] [[ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ದ್ವೀಪದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.{{Citation needed|date=February 2009}} ಕಳೆದ 2005ರಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 800,000 ಜನರಿಗೆ ಗ್ರೇಟರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ದೊರೆಯಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ 600,000 ಜನರು ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದರೆ,ಮಿಕ್ಕ 200,000 ಜನರು [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ಷೇತ್ರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{PDFlink|[http://www.dubchamber.ie/Uploads/Policy.pdf Dublin employment]|256&nbsp;KB}}</ref> ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರವು, [[ಡಬ್ಲಿನ್-ಬೆಲ್ಫಾಸ್ಟ್ ಕಾರಿಡಾರ್]] ಪ್ರದೇಶದ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು,ಅದು 3 ದಶಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಮುಂಬರುವ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಮಂದಗತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುವುದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಡುವೆ [[ಐರಿಶ್ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್]] ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 3-5%ರಷ್ಟು ಮಧ್ಯಮ-ಅವಧಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರಗಳನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದೆ.<ref>[http://www.rte.ie/news/2007/0418/economy.html ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪ್ರೆಡಿಕ್ಟ್ಸ್ ಲೆಸ್ ಗ್ರೋಥ್]</ref> === ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{Main|Transport in Dublin}} [[ಚಿತ್ರ:Hueston Station.jpg|thumb|ಡಬ್ಲಿನ್ ಹ್ಯೂಸ್ಟನ್ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣ]] [[ಚಿತ್ರ:Luas Citadis 301 3015 (Dublin tram), June 2007.jpg|thumb|right|ದಿ ಲುಆಸ್ ಟ್ರಾಮ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.]] ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲಕ್ಕೆ ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವೂ ಸಹ ಆಗಿದೆ. [[M50 ಮೋಟಾರ್ ವೇ]](ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತೀ ದಟ್ಟಣೆಯ ರಸ್ತೆ), ಒಂದು ಅರೆ-[[ವರ್ತುಲ ರಸ್ತೆ]]ಯಾಗಿದೆ. ಇದು ನಗರದ ದಕ್ಷಿಣ, ಪಶ್ಚಿಮ ಹಾಗು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳುವ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ 2008ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, [[ವೆಸ್ಟ್-ಲಿಂಕ್]] ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ, [[ಲುಕಾನ್]] ಹಳ್ಳಿಯ ಸಮೀಪವಿರುವ ರಿವರ್ ಲಿಫೆಗೆ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಸೇತುವೆಗಳಿಗೆ €2 ಸುಂಕವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ವೆಸ್ಟ್-ಲಿಂಕ್]] ಟಾಲ್ ಬ್ರಿಜ್‌ನ್ನು [[eFlow]]ತಡೆ-ರಹಿತ ಸುಂಕದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಬದಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಟ್ಟಿಗಳು ಹಾಗು ಕಾರುಗಳ ಪೂರ್ವನೋಂದಣಿ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮೂರು-ಹಂತಗಳ ಶುಲ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = E-Flow Website | publisher = eFlow | url = http://eflow.ie/| doi = | accessdate = 2009-02-15 }}</ref> ವರ್ತುಲ ರಸ್ತೆಯ ಕಾಮಗಾರಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಒಂದು ಉಪ-ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯ ಪೂರ್ವಾರ್ಧ ನಿರ್ಮಾಣವೇ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಪೋರ್ಟ್ ಟನ್ನಲ್]], ಇದು 2006ರ ಕೊನೆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ ಜೊತೆಗೆ ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಾರಿ ವಾಹನಗಳಿಗೆ ಸಂಚಾರ ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಉಪ-ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸ್ಪೋರ್ಟ್ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾದ €1 ಶತಕೋಟಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಹಣದ ಕೊರತೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಆಂತರಿಕ ಹಾಗು ಬಾಹ್ಯ ವಲಯದ ಮಾರ್ಗವೂ ಸಹ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ. ಆಂತರಿಕ ವಲಯದ ಮಾರ್ಗವು ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ನಗರದ ಹೃದಯ ಭಾಗದ ಸುತ್ತ ಸರಿಸುಮಾರು ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಬಾಹ್ಯ ವಲಯವು, ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಎರಡು ನಾಲೆಗಳಾದ ದಿ [[ಗ್ರಾಂಡ್ ಕನ್ಯಾಲ್‌]] ಹಾಗು [[ರಾಯಲ್ ಕನ್ಯಾಲ್]]ಗಳ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವರ್ತುಲದ ಮೇಲೆ ಹಾಗು ಉತ್ತರ ಹಾಗು ದಕ್ಷಿಣ ಸರ್ಕ್ಯುಲರ್ ರಸ್ತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ಸುಮಾರು 200 ಬಸ್ ಮಾರ್ಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಂಪರ್ಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ನಗರ ಹಾಗು ಉಪನಗರಗಳ ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಬಸ್‌]]ನ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿದೆ (ಬಸ್ ಅಥಾ ಕ್ಲಯಾಥ್), ಇದು 1987ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಣ್ಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಸಂಚಾರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿವೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ಬಸ್ 3408 ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಹಾಗು 1067 ಬಸ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ 2004ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವಾರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಪ್ರಯಾಣ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು. ಪ್ರಯಾಣ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣದ ದೂರವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಸ್ಟೇಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶುಲ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವಿವಿಧ ಮಟ್ಟಗಳಿವೆ, ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಮಾರ್ಗಗಳು ಒಂದು ಭಿನ್ನ ಶುಲ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸೊ). [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಬ್ ಅರ್ಬನ್ ರೈಲ್]] ಜಾಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಐದು ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ [[ಗ್ರೇಟರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯ]]ದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಕೆಲವು ರೈಲುಗಳು [[ಡ್ರೋಗ್ಹೆಡ]] ಹಾಗು [[ಡುನ್ಡಾಲ್ಕ್]] ನಂತಹ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ನಗರಗಳಿಗೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಬೇ]] ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹಾದು ಹೋಗುವ ಒಂದು ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರಿಯ ರಾಪಿಡ್ ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸಿಟ್]](DART) ಮಾರ್ಗವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು-ಮಾರ್ಗಗಳ [[ಲೈಟ್ ರೈಲ್]]/[[ಟ್ರ್ಯಾಮ್]] ಸಂಪರ್ಕಜಾಲ [[ಲುಆಸ್]] ನ್ನು 2004ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ಇದು ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ (ಸೀಮಿತ) ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಎರಡು ಮಾರ್ಗಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇರಬೇಕಾದ ಸಂಪರ್ಕ ಕೊಂಡಿಯ ಕೊರತೆಯು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಟೀಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. ಲುಅಸ್ ನ ಐದು ಹೊಸ ಮಾರ್ಗಗಳಿಗೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯದು 2014ರಲ್ಲಿ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು 2012ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Dublin Metro North and Metro West, Republic of Ireland | publisher = Railway-technology.com | url = http://www.railway-technology.com/projects/dublin-metro/ | doi = | accessdate = 2008-02-22 }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:DublinBus45a.JPG|thumb|right|ವಿಶೇಷವಾದ ನೀಲಿ ಹಾಗು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಡಬಲ್ ಬಸ್.]] [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಮೆಟ್ರೋ]] (ಸುರಂಗಮಾರ್ಗ/ನೆಲದಡಿಯ ಮಾರ್ಗ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾಮಗಾರಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 2005ರ ಐರಿಶ್ ಸರಕಾರದ [[ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್‌ಸ್ಪೋರ್ಟ್ 21]] ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳೊಳಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೃಢಪಟ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಮೆಟ್ರೋ ಎಲ್ಲ ವಾಹನ ಸಂಚಾರದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿದೆ, ಇದರರ್ಥ ಕಾರ್ಯಾರಂಭದ ನಂತರ [[ಲುಆಸ್]]ಟ್ರ್ಯಾಮ್ ಅಥವಾ [[DART]] ನಂತೆ ವಾಹನ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿ ಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮೆಟ್ರೋ ನಾರ್ತ್ ಪ್ರಸ್ತಕ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಕೊರತೆಯಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಹಾಗು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಾಟೆರ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್]], [[ಡ್ರಮ್ಕೊಂಡ್ರ]] ([[ಕ್ರೋಕೆ ಪಾರ್ಕ್]], ಇಂಟರ್ ಸಿಟಿ ಹಾಗು ಸಬ್ ಅರ್ಬನ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ), [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ]], [[ಬ್ಯಾಲಿಮುನ್]], [[ಸ್ವೊರ್ಡ್ಸ್]] ಹಾಗು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರ್ಪೋರ್ಟ್]] ''ಮೆಟ್ರೋ ವೆಸ್ಟ್'' ದೊಡ್ಡ ಉಪನಗರಗಳಾದ [[ತಾಲಘಟ್]], [[ಕ್ಲೊಂಡಲ್ಕಿನ್]] ಹಾಗು [[ಬ್ಲಾನ್ಚರ್ಡ್ಸ ಟೌನ್]] ಸಂಪರ್ಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಸಂಚಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಪೋರ್ಟ್]] ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಜನನಿಬಿಡ [[ಬಂದರು]] ಎನಿಸಿದೆ ಹಾಗು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಏರ್ಪೋರ್ಟ್]] ದ್ವೀಪದ ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟಣೆಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Dublin Bikes.jpg|thumb|ಡಬ್ಲಿನ್ ಬೈಕುಗಳು]] [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಬೈಕ್ಸ್]] [[ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಬೈಸಿಕಲ್ ಬಾಡಿಗೆ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆ]] ಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಡಬ್ಲಿನ್ ನಗರದಲ್ಲಿ 2009ರಿಂದಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಫ್ರೆಂಚ್-ನಿರ್ಮಿತ <ref name="Dublin's long-awaited wheel deal on track for September roll-out">{{cite web|author=Rosita Boland|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/weekend/2009/0613/1224248748656.html?via=mr|title=Dublin's long-awaited wheel deal on track for September roll-out|date=13 June 2009|publisher=''[[The Irish Times]]''|accessdate=10 March 2010|archiveurl=https://archive.today/20130103142123/http://www.irishtimes.com/newspaper/weekend/2009/0613/1224248748656.html?via=mr|archivedate=3 ಜನವರಿ 2013|url-status=live}}</ref> 450 ಬೆಳ್ಳಿ ಬಣ್ಣದ [[ಯೂನಿಸೆಕ್ಸ್]] ಬೈಸಿಕಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="2,000 join Dublin bicycle scheme">{{cite web|url=http://www.rte.ie/news/2009/0913/bicycles.html|title=2,000 join Dublin bicycle scheme|date=13 September 2009|publisher=[[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]]|accessdate=10 March 2010}}</ref> ಡಬ್ಲಿನ್ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ 17ನೇ ನಗರ (ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದವರಲ್ಲಿ [[ಕೋಪನ್ಹಾಗೆನ್]], [[ಲಿಯೋನ್]], ಹಾಗು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್]] ನಗರಗಳು ಸೇರಿವೆ), ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]], ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಂಡ ಈ ಯೋಜನೆಯು ಉತ್ತಮವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="2,000 join Dublin bicycle scheme"/><ref name="Gormley hails Dublin bike scheme">{{cite web|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2009/0913/breaking7.html|title=Gormley hails Dublin bike scheme|date=13 September 2009|publisher=''[[The Irish Times]]''|accessdate=10 March 2010|archiveurl=https://archive.today/20130103090533/http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2009/0913/breaking7.html|archivedate=3 ಜನವರಿ 2013|url-status=live}}</ref> ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು [[JCಡಿಕಾಕ್ಸ್]] ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಿತು.<ref name="Free bikes scheme is hit by vandals -- after just one day">{{cite web|author=Andrew Phelan|url=http://www.herald.ie/national-news/city-news/free-bikes-scheme-is-hit-by-vandals--after-just-one-day-1885887.html|title=Free bikes scheme is hit by vandals -- after just one day|date=14 September 2009|publisher=''[[Evening Herald]]''|accessdate=10 March 2010|archive-date=3 ಮಾರ್ಚ್ 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100303025219/http://www.herald.ie/national-news/city-news/free-bikes-scheme-is-hit-by-vandals--after-just-one-day-1885887.html|url-status=dead}}</ref> === ಸಂವಹನ ಹಾಗು ಮಾಧ್ಯಮ === ಡಬ್ಲಿನ್ ಮಾಧ್ಯಮ ಹಾಗು [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಸಂವಹನ]] ಎರಡಕ್ಕೂ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು, [[ಬಾನುಲಿ ಕೇಂದ್ರ]]ಗಳು, [[ದೂರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರಗಳು]] ಹಾಗು [[ದೂರದರ್ಶನ ಕಂಪೆನಿಗಳು]] ತಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿವೆ. [[ರೈಡಿಯೋ ಟೆಯಿಲಿಫಿಸ್ ಐರೆಯನ್ನ್]] (RTÉ) ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾನುಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಗಳು ಹಾಗು ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳನ್ನು [[ಡಾನಿಬ್ರೂಕ್, ಡಬ್ಲಿನ್]] ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಫೇರ್ ಸಿಟಿ]] ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರದ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸೋಪ್ ಅಪೆರಾ. ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಡಬ್ಲಿನ್ ಉಪನಗರ ''ಕಾರೈಗ್ ಟೌನ್'' ನಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿದೆ. [[TV3]], [[ಸಿಟಿ ಚಾನೆಲ್]] ಹಾಗು [[ಸೆಟಂಟ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್]] ಸಹ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿವೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಾನುಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಾದ [[ಟುಡೆ FM]] ಹಾಗು [[ನ್ಯೂಸ್ ಟಾಕ್]], ಹಾಗು ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ ಸರಕಾರೀ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಸ್ಥೆ, [[ಐರ್ಕಾಮ್]] ಮುಂತಾದ[[ಆನ್ ಪೋಸ್ಟ್]] ಹಾಗು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕಚೇರಿಗಳು ಹಾಗು ಮೊಬೈಲ್/ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ನಿರ್ವಾಹಕರಾದ [[ಮೀಟಿಯರ್]], [[ವೊಡಫೋನ್]] ಹಾಗು [[O2|O<sub>2</sub>]] ಎಲ್ಲವೂ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆವೂರಿವೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಾದ ''[[ದಿ ಐರಿಶ್ ಟೈಮ್ಸ್]]'' ಹಾಗು ''[[ಐರಿಶ್ ಇಂಡಿಪೆಂಡೆಂಟ್]]'' , ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಾದ ''[[ದಿ ಇವ್ನಿಂಗ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್]]'' ಮುಂತಾದವುಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಗಳಿವೆ. ಪ್ರೌಢ (15+)ಶ್ರೋತೃಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಬಾನುಲಿ ಕೇಂದ್ರಗಳೆಂದರೆ [[RTÉ ರೇಡಿಯೋ 1]](30.3%), [[FM104]] (13.3%), [[ಡಬ್ಲಿನ್'ಸ್ 98]] (11.9%),[[RTÉ 2fm]] (10.4%), [[Q102]] (7%), [[ಸ್ಪಿನ್ 1038]](7%), [[ನ್ಯೂಸ್ ಟಾಕ್]](6.8%), [[ಟುಡೆ FM]](5.7%), [[RTÉ ಲಿರಿಕ್ fm]](2.7%), [[ಡಬ್ಲಿನ್'ಸ್ ಕಂಟ್ರಿ ಮಿಕ್ಸ್ 106.8]](2.6%) ಹಾಗು [[ಫ್ಯಾಂಟಮ್ FM]](1.8%). 35 ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯೋಮಾನದವರಲ್ಲಿ, ಈ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಈ ವಯಸ್ಸಿನ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ FM104 (24.9%), ಸ್ಪಿನ್ 1038 (17.3%) ಹಾಗು ಡಬ್ಲಿನ್'ಸ್ 98(15.6%)ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಬಾನುಲಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ.<ref>[http://www.mii.ie/attachments/wysiwyg/6051/RadioListenershipUpdate.pdf ಮಿಡಿಯವರ್ಕ್ಸ್ - ''ರೇಡಿಯೋ ಲಿಸ್ನರ್‌ಶಿಪ್ ಅಪ್ -ಡೇಟ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್'' ]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಡಬ್ಲಿನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ಬಾನುಲಿ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು: RTÉ [[ರೈಡಿಯೋ ನ ಗೆಲ್ಟಚ್ಟ]] ಹಾಗು [[ರೈಡಿಯೋ ನ ಲೈಫ್ 106.4fm]], ಈ ಎರಡೂ ಪ್ರಸಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳು ಸಹ ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲೆ ಇವೆ. == ಸರಕಾರ == === ನಗರ === [[ಚಿತ್ರ:Dublincityhall.JPG|thumb|ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್, ಕಾರ್ಕ್ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿರುವ ಡಬ್ಲಿನ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್‌ನ ಮುಂಚಿನ ಪೀಠ.|link=Special:FilePath/Dublincityhall.JPG]] ನಗರಾಡಳಿತದ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ''[[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್]]'' (ಹಿಂದಿನ ''[[ಡಬ್ಲಿನ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್]]'' )ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಆಡಳಿತದ ಚುಕ್ಕಾಣಿಯು ಒಂದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಗೆ ಚುನಾಯಿತರಾಗುವ [[ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್ ಆಫ್ ಡಬ್ಲಿನ್]] ಕೈಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಇವರು [[ಮ್ಯಾನ್ಷನ್ ಹೌಸ್]] ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ನೆಲೆ ಹೊಂದಿವೆ. ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನ ಸಭೆಗಳು [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್]] ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಜರುಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಹಿಂದೆ ''ರಾಯಲ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು 1850ರಲ್ಲಿ ನಗರಾಡಳಿತದ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಇದರ ಹಲವು ಆಡಳಿತ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯು [[ವುಡ್ ಕ್ವೇ]]ಯ ''ಸಿವಿಕ್ ಆಫೀಸಸ್'' ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದೆ. ದಿ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ 52 ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಏಕಸಭೆಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯಾಗಿದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಆರಿಸಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪಕ್ಷವು (ಅಥವಾ ಬಹುಮತ ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಕೂಟವೂ ಆಗಿರಬಹುದು) ಯಾವ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಯಾರು ಕೂರಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು, ಯಾವ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು ಹಾಗು ಯಾರನ್ನು ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್‌ರನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ, ಕೌನ್ಸಿಲ್, ವಸತಿ, ಟ್ರ್ಯಾಫಿಕ್ ನಿರ್ವಹಣೆ, ತ್ಯಾಜ್ಯ, ಒಳಚರಂಡಿ, ಯೋಜನೆ ಮುಂತಾದ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆ ಒಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಮುಂಗಡಪತ್ರವನ್ನು ಅನುಮೋದನೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಮೇಲಿರುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ 2009ರ ಸ್ಥಳೀಯ ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ ಪ್ರಸಕ್ತ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಕೂಟವೆಂದರೆ''ಡೆಮೋಕ್ರ್ಯಾಟಿಕ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್'' , ಇದು [[ಲೇಬರ್]] ಹಾಗು [[ಫೈನ್ ಗೇಲ್]] ಪಕ್ಷಗಳ ಕೂಟ. [[ಫಿಯನ ಫಯಿಲ್]], [[ಸಿನ್ನ್ ಫೆಯಿನ್]], [[ಗ್ರೀನ್ಸ್]] ಹಾಗು ಪಕ್ಷಾತೀತ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ಗಳು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಎಮೆರ್ ಕಾಸ್ಟೆಲ್ಲೋ]] ಪ್ರಸಕ್ತ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್, ಇವರನ್ನು ಜೂನ್ 2009ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕಳೆದ 2008ರಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರವು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಮೇಯರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುವವರಿಗೆ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ, ಕೋರಿಕೆ ಹಕ್ಕುಗಳು, [[ಜನರ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಮುಂಗಡಪತ್ರದ ರಚನೆ]] ಹಾಗು ನಗರ ಸಭೆಗಳು ಸಹ ಸೇರಿದ್ದವು.<ref>[http://www.rte.ie/news/2008/0422/local.html?rss RTÉ ನ್ಯೂಸ್ - ''ಎಲೆಕ್ಟೆಡ್ ಮೆಯರ್ಸ್ ಇನ್ ಪ್ಲಾನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಲೋಕಲ್ govt'' ]</ref> === ರಾಷ್ಟ್ರ === ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸತ್ತು, ''[[ಓಯಿರೀಚ್ಟಾಸ್]]'' , ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಹಾಗು ಎರಡು ಸದನಗಳಾದ [[ಡೈಲ್ ಐರೆಯನ್ನ್]](ಚೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಡೆಪ್ಯೂಟೀಸ್) ಹಾಗು [[ಸೀನಾಡ್ ಐರೆಯನ್ನ್]](ಸೆನೆಟ್)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಮೂರು ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. [[ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು]] ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಾನ [[ಫಿನಿಕ್ಸ್ ಪಾರ್ಕ್]] ನ [[ಆರಾಸ್ ಅನ್ ಉಚ್ಟಾರೈನ್]] ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು [[ಐರಿಶ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್]] ರ ಹಿಂದಿನ ನಿವಾಸ. ಒಯಿರೀಚ್‌ಟಾಸ್‌ನ ಎರಡೂ ಸದನಗಳು [[ಲೆಯಿನ್ಸ್ಟರ್ ಹೌಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರುತ್ತವೆ, ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮುಂಚಿನ ಡ್ಯೂಕ್‌ನ ಅರಮನೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 6, 1922ರಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ [[ಐರಿಶ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯ]]ದ ತರುವಾಯ ಐರಿಶ್ ಸಂಸತ್ತುಗಳಿಗೆ ಈ ಕಟ್ಟಡವು ತವರಾಗಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:gbuildings.jpg|thumb|ಸರಕಾರಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಹಿಂದಿನ ರಾಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್.]] [[ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟಾವೋಯಿಸೇಚ್]], ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಚೇಂಬರ್(ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ), ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಹಾಗು ಆಫೀಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಅಟಾರ್ನಿ ಜನರಲ್ ಗಳಿಗೆ ''[[ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ಸ್]]'' ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದೆ. ಇದು ಎರಡು ಭಾಗಗಳ(1921ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ) ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ(1911ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ) ಹಾಗು ಥಾಮಸ್ ಮ್ಯಾನ್ಲಿ ಡೀನ್ ಹಾಗು ಸರ್ [[ಆಸ್ಟನ್ ವೆಬ್ಬ್]] ಇದನ್ನು ''[[ರಾಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್]]'' ಆಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದರು. ಕಳೆದ 1921ರಲ್ಲಿ [[ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಕಾಮನ್ಸ್ ಆಫ್ ಸದರನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಲೆಯಿನ್ಸ್ಟರ್ ಹೌಸ್‌ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಇದನ್ನು, ಐರಿಶ್ ಫ್ರೀ ಸ್ಟೇಟ್ ಸರಕಾರವು ಕೆಲವು ಸಚಿವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಒಂದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ನಿವಾಸವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು ಕಟ್ಟಡದ ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು, ಈ ನಡುವೆ ಪ್ರಧಾನ ಕಟ್ಟಡವು ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯಾಗಿ([[UCD]]ಯ ಒಂದು ಭಾಗ) 1989ರವರೆಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು.<ref>ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟಾವೋಯಿಸೇಚ್: ಗೈಡ್ ಟು ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ಸ್(2005)</ref> ಸಂಸತ್ತಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ನಿವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಈ ಕಟ್ಟಡ ಹಾಗು ಲೆಯಿನ್ಸ್ಟರ್ ಹೌಸ್ ಎರಡೂ, ಕಾಯಂ ನಿವಾಸಗಳಾಯಿತು. [[ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್]] ನ ಹಿಂದಿನ [[ಐರಿಶ್ ಹೌಸಸ್ ಆಫ್ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್]] [[ಕಾಲೇಜ್ ಗ್ರೀನ್]] ನಲ್ಲಿ ಇವೆ. == ಹವಾಮಾನ == {{Unreferenced section|date=August 2009}} ಡಬ್ಲಿನ್, ಹಿತಕರವಾದ ಚಳಿಗಾಲ, ತಂಪಾದ ಬೇಸಿಗೆಕಾಲ, ಹಾಗು ಮಿತವಾದ ಮಳೆಯೊಂದಿಗೆ ತೀವ್ರತೆಯಿಲ್ಲದ ತಾಪಮಾನದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಒಂದು ಕಡಲ [[ಸಮಶೀತೊಷ್ಣದ ಹವಾಮಾನ]]ವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಡಬ್ಲಿನ್, ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಳೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗವು ರಾಜಧಾನಿಗಿಂತ ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್, ಸರಾಸರಿ [[ಲಂಡನ್‌]]ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಳೆ ದಿನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾಪನ ಮಾಡಿದಂತೆ, ಜನವರಿ ತಿಂಗಳ ಸರಾಸರಿ ಗರಿಷ್ಟ ತಾಪಮಾನವು {{convert|7.6|°C|0|abbr=on}}ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಜುಲೈ ತಿಂಗಳ ಸರಾಸರಿ ಗರಿಷ್ಟ ತಾಪಮಾನವು {{convert|18.9|°C|0|abbr=on}}ರಷ್ಟಿದೆ.<ref name="met30year">{{cite web |url=http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp |title=30 Year Averages |publisher=[[Met Éireann]] |accessdate=2009-09-30 |archive-date=2015-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150910051034/http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp |url-status=dead }}</ref> ಮೇ ಹಾಗು ಜೂನ್ ತಿಂಗಳು ಸರಾಸರಿ ಬಿಸಿಲಿನ ತಿಂಗಳೆನಿಸಿವೆ. ಸರಾಸರಿ 76 ಮಿಮೀ. ಮಳೆಯೊಂದಿಗೆ ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳು ಮಳೆಯ ತಿಂಗಳೆನಿಸಿವೆ. 50 ಮಿಮೀ. ನೊಂದಿಗೆ ಫೆಬ್ರವರಿ ಶುಷ್ಕ ಹವಾಮಾನದ ತಿಂಗಳೆನಿಸಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ ಪ್ರಮಾಣವು( ಹಾಗು ಭೂಮಿಗೆ ಬೀಳುವ ನೀರಿನ ಇತರ ರೂಪಗಳು) 732.7 ಮಿಮೀ ರಷ್ಟಿದೆ,<ref name="met30year"/>. ಈ ಪ್ರಮಾಣವು [[ಸಿಡ್ನಿ]], [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ]] ಹಾಗು [[ಡಲ್ಲಾಸ್]] ಗಿಂತಲೂ ಸಹ ಕಡಿಮೆಯಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್‌ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಅಕ್ಷಾಂಶದಿಂದಾಗಿ, ಇದು ದೀರ್ಘವಾದ ಬೇಸಿಗೆಯ ದಿನಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಸೂರ್ಯೋದಯದಿಂದ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದವರೆಗೂ ಸುಮಾರು 17 ಗಂಟೆಗಳ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕನ್ನು ಜೂನ್ ತಿಂಗಳಿನ ಸುದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ದಿನದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಸೂರ್ಯನ ಉದಯದಿಂದ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದವರೆಗೂ ಏಳೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಗೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕನ್ನು ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳ ಅತೀ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ದಿನದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಳಕು ಹಾಗು ಮುಸ್ಸಂಜೆಯನ್ನು ನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಲ್ಲಿ ಇವುಗಳು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಧಿಕವಾಗಿರಬಹುದು. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ವರ್ಷದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ದಿನದಂದು ಅಧಿಕೃತ ಸೂರ್ಯೋದಯದ ಅವಧಿಯಾದ 04:56ಗಿಂತ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ 04:00 ಗಂಟೆಗೆ ಬೆಳಕು ಮೂಡಬಹುದು. ಮಬ್ಬುಕತ್ತಲು(ಮುಸ್ಸಂಜೆ) ಸಹ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ವರ್ಷದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ದಿನದಂದು 22:00 ಗಂಟೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂಚೆ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದ ನಂತರ 23:00 ಗಂಟೆವರೆಗೆ ಮಬ್ಬುಕತ್ತಲು ಕವಿಯಬಹುದು. ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮಿಕ್ಕ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಈ ನಗರವು ಸಾಮಾನ್ಯ [[ಪ್ರಕೃತಿ ವಿಕೋಪ]] ಗಳಾದ ಚಂಡಮಾರುತಗಳು, ಬಿರುಗಾಳಿಗಳು, ಭೂಕಂಪಗಳು ಹಾಗು ಸುನಾಮಿಗಳಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಬಿರುಗಾಳಿ ವ್ಯೂಹದ("ಪ್ರಚಂಡ ಬಿರುಗಾಳಿ") ಪ್ರಬಲ ಬಿರುಗಾಳಿಗಳು ಡಬ್ಲಿನ್‌‌ಗೆ ಹಾನಿಯುಂಟುಮಾಡಬಹುದು, ಆದಾಗ್ಯೂ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗಿಂತ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಚಳಿಗಾಲದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಬಿರುಗಾಳಿಗಳು ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಹಾಗು ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು. ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಮಯದ ಒಂದು ಚಂಡಮಾರುತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, {{convert|151|km/h|mph|0|abbr=on}}ನ ಒಂದು ಹೊಯ್ಗಾಳಿಯು, 24 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1997ರಲ್ಲಿ [[ಕೇಸ್ಮೆಂಟ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ]]ದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ. ಹದವಾದ ತಾಪಮಾನದಿಂದ, ತಾಪಮಾನದ ತೀವ್ರತೆಗೆ ನಗರವು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಅತಿ ತಂಪಿನ ತಿಂಗಳೆಂದರೆ ಡಿಸೆಂಬರ್, ಜನವರಿ ಹಾಗು ಫೆಬ್ರವರಿ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿನ ತಾಪಮಾನವು ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂಕಿಅಂಶಗಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಏರುತ್ತಿದೆ., ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಜುಲೈ 2006ರಲ್ಲಿ {{convert|31|°C|0|abbr=on}}ರಷ್ಟಿತ್ತು, ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಸರಾಸರಿ ಗರಿಷ್ಟ ಉಷ್ಣಾಂಶಕ್ಕಿಂತ {{convert|12|°C|0|abbr=on}}ರಷ್ಟು ಅಧಿಕವಾಗಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಿಸಿಲಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[2003ರ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಹೀಟ್ ವೇವ್]] ಹಾಗು [[2006ರ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಹೀಟ್ ವೇವ್]] ಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಚಳಿಗಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತವೆಂದರೆ ಮಳೆ. ನಗರವು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ನಿಂದ ಮೇ ತಿಂಗಳವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಿಮಪಾತವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಹಿಮದ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಅಪರೂಪವಾಗಿದೆ (ಸರಾಸರಿ, ಕೇವಲ 4.5 ದಿನಗಳು). ಹಿಮಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ಆಲಿಕಲ್ಲಿನ ಮಳೆ]]ಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ(ಸರಾಸರಿ, ಸುಮಾರು 9.5 ದಿನಗಳು) ಹಾಗು ಇದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚಳಿಗಾಲ ಹಾಗು ವಸಂತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ವಿರಳ ಮಾದರಿಯ ಹವಾಮಾನವೆಂದರೆ [[ಗುಡುಗು,ಸಿಡಿಲಿನ ಮಳೆ]], ಇದು ಬೇಸಿಗೆಯ ಕೊನೆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ - ಆದಾಗ್ಯೂ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕೇವಲ 4.1 ದಿನಗಳಷ್ಟು ಸರಾಸರಿ ಈ ರೀತಿಯ ಹವಾಮಾನವಿರುತ್ತದೆ. {{Infobox Weather |metric_first=Yes <!--Entering Yes will display metric first. Leave blank for imperial--> |single_line=Yes <!--Entering Yes will display metric and imperial units on same line.--> |location = Dublin Airport 1961-1990 |Jan_Hi_°C = 7.6 |Jan_REC_Hi_°C = 16.6 <!--REC temps are optional; use sparely--> |Feb_Hi_°C = 7.5 |Feb_REC_Hi_°C = 15.3 |Mar_Hi_°C = 9.5 |Mar_REC_Hi_°C = 21.3 |Apr_Hi_°C = 11.4 |Apr_REC_Hi_°C = 20.5 |May_Hi_°C = 14.2 |May_REC_Hi_°C = 23.4 |Jun_Hi_°C = 17.2 |Jun_REC_Hi_°C = 25.1 |Jul_Hi_°C = 18.9 |Jul_REC_Hi_°C = 27.6 |Aug_Hi_°C = 18.6 |Aug_REC_Hi_°C = 28.7 |Sep_Hi_°C = 16.6 |Sep_REC_Hi_°C = 23.9 |Oct_Hi_°C = 13.7 |Oct_REC_Hi_°C = 21.2 |Nov_Hi_°C = 9.8 |Nov_REC_Hi_°C = 18.0 |Dec_Hi_°C = 8.4 |Dec_REC_Hi_°C = 16.2 |Year_Hi_°C = 12.8 |Year_REC_Hi_°C = 28.7 |Jan_Lo_°C = 2.5 |Jan_REC_Lo_°C = -9.4 |Feb_Lo_°C = 2.5 |Feb_REC_Lo_°C = -6.2 |Mar_Lo_°C = 3.1 |Mar_REC_Lo_°C = -6.7 |Apr_Lo_°C = 4.4 |Apr_REC_Lo_°C = -3.7 |May_Lo_°C = 6.8 |May_REC_Lo_°C = -1.0 |Jun_Lo_°C = 9.6 |Jun_REC_Lo_°C = 1.5 |Jul_Lo_°C = 11.4 |Jul_REC_Lo_°C = 4.8 |Aug_Lo_°C = 11.1 |Aug_REC_Lo_°C = 4.1 |Sep_Lo_°C = 9.6 |Sep_REC_Lo_°C = 1.7 |Oct_Lo_°C = 7.6 |Oct_REC_Lo_°C = -0.6 |Nov_Lo_°C = 4.2 |Nov_REC_Lo_°C = -3.4 |Dec_Lo_°C = 3.4 |Dec_REC_Lo_°C = -10.1 |Year_Lo_°C = 6.4 |Year_REC_Lo_°C = -10.1 <!--Optional: Mean daily temperature --> |Jan_MEAN_°C = 5.0 |Feb_MEAN_°C = 5.0 |Mar_MEAN_°C = 6.3 |Apr_MEAN_°C = 7.9 |May_MEAN_°C = 10.5 |Jun_MEAN_°C = 13.4 |Jul_MEAN_°C = 15.1 |Aug_MEAN_°C = 14.9 |Sep_MEAN_°C = 13.1 |Oct_MEAN_°C = 10.6 |Nov_MEAN_°C = 7.0 |Dec_MEAN_°C = 5.9 |Year_MEAN_°C = 9.6 <!--**** use mm or cm but NOT both! ****--> <!-- Optional: This is total Precipitation. Rain & Snow fields can be used instead if Precip is NOT filled in --> |Jan_Precip_cm = |Jan_Precip_mm = 69.4 |Feb_Precip_cm = |Feb_Precip_mm = 50.4 |Mar_Precip_cm = |Mar_Precip_mm = 53.8 |Apr_Precip_cm = |Apr_Precip_mm = 50.7 |May_Precip_cm = |May_Precip_mm = 55.1 |Jun_Precip_cm = |Jun_Precip_mm = 56.0 |Jul_Precip_cm = |Jul_Precip_mm = 49.9 |Aug_Precip_cm = |Aug_Precip_mm = 70.5 |Sep_Precip_cm = |Sep_Precip_mm = 66.7 |Oct_Precip_cm = |Oct_Precip_mm = 69.7 |Nov_Precip_cm = |Nov_Precip_mm = 64.7 |Dec_Precip_cm = |Dec_Precip_mm = 75.6 |Year_Precip_cm = |Year_Precip_mm = 732.7 <!-- Optional: Rain and Snow can be used if Precip IS NOT filled in --> <!--**** use mm or cm but NOT both! ****--> |Jan_Rain_cm = |Jan_Snow_cm = |Feb_Rain_cm = |Feb_Snow_cm = |Mar_Rain_cm = |Mar_Snow_cm = |Apr_Rain_cm = |Apr_Snow_cm = |May_Rain_cm = |May_Snow_cm = |Jun_Rain_cm = |Jun_Snow_cm = |Jul_Rain_cm = |Jul_Snow_cm = |Aug_Rain_cm = |Aug_Snow_cm = |Sep_Rain_cm = |Sep_Snow_cm = |Oct_Rain_cm = |Oct_Snow_cm = |Nov_Rain_cm = |Nov_Snow_cm = |Dec_Rain_cm = |Dec_Snow_cm = |Year_Rain_cm = |Year_Snow_cm = |Jan_Rain_mm = | Jan_Snow_mm = |Feb_Rain_mm = |Feb_Snow_mm = |Mar_Rain_mm = |Mar_Snow_mm = |Apr_Rain_mm = |Apr_Snow_mm = |May_Rain_mm = |May_Snow_mm = |Jun_Rain_mm = |Jun_Snow_mm = |Jul_Rain_mm = |Jul_Snow_mm = |Aug_Rain_mm = |Aug_Snow_mm = |Sep_Rain_mm = |Sep_Snow_mm = |Oct_Rain_mm = |Oct_Snow_mm = |Nov_Rain_mm = |Nov_Snow_mm = |Dec_Rain_mm = |Dec_Snow_mm = |Year_Rain_mm = |Year_Snow_mm = <!-- Optional: Average monthly Sunshine hours --> |Jan_Sun= 56 |Feb_Sun= 71 |Mar_Sun= 112 |Apr_Sun= 156 |May_Sun= 183 |Jun_Sun= 180 |Jul_Sun= 167 |Aug_Sun= 158 |Sep_Sun= 129 |Oct_Sun= 96 |Nov_Sun= 72 |Dec_Sun= 53 |Year_Sun= 1433 <!-- Optional: Average daily % Humidity --> |Jan_Hum= 86 |Feb_Hum= 84 |Mar_Hum= 82 |Apr_Hum= 79 |May_Hum= 76 |Jun_Hum= 76 |Jul_Hum= 78 |Aug_Hum= 81 |Sep_Hum= 82 |Oct_Hum= 85 |Nov_Hum= 86 |Dec_Hum= 86 |Year_Hum= 82 <!-- Optional: Average number of rainy, snowy and precipitation days --> |Jan_Rain_days = |Jan_Snow_days = |Jan_Precip_days = 18 |Feb_Rain_days = |Feb_Snow_days = |Feb_Precip_days = 14 |Mar_Rain_days = |Mar_Snow_days = |Mar_Precip_days = 16 |Apr_Rain_days = |Apr_Snow_days = |Apr_Precip_days = 14 |May_Rain_days = |May_Snow_days = |May_Precip_days = 16 |Jun_Rain_days = |Jun_Snow_days = |Jun_Precip_days = 14 |Jul_Rain_days = |Jul_Snow_days = |Jul_Precip_days = 13 |Aug_Rain_days = |Aug_Snow_days = |Aug_Precip_days = 15 |Sep_Rain_days = |Sep_Snow_days = |Sep_Precip_days = 15 |Oct_Rain_days = |Oct_Snow_days = |Oct_Precip_days = 16 |Nov_Rain_days = |Nov_Snow_days = |Nov_Precip_days = 16 |Dec_Rain_days = |Dec_Snow_days = |Dec_Precip_days = 18 <!-- Optional: Average number of rainy, snowy and precipitation days for Year. If not present, will be filled by a sum of data above. --> |Year_Rain_days = |Year_Snow_days = |Year_Precip_days = 185 |source = [http://www.met.ie/climate/dublinairport.asp Met Éireann] }} == ಅಪರಾಧ == ಕಳೆದ 2004-2007ರ<ref>[http://www.garda.ie/Controller.aspx?Page=90 ಗಾರ್ಡ ಆನ್ಯುಅಲ್ ರಿಪೋರ್ಟ್ಸ್] 2004-2007 15 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009ರಲ್ಲಿ ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> [[ಆನ್ ಗರ್ಡ ಸಿಯೋಚನ]]ದ ಅಧಿಕೃತ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ತಲಾ 1,000ದಂತೆ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒಟ್ಟಾರೆ ಶಿರೋನಾಮೆಯ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಮಾಣವು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕವೆಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. == ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳು == {{See also|List of twin towns and sister cities in the Republic of Ireland}} === ಅವಳಿ ನಗರಗಳು — ಸಹೋದರಿ ನಗರಗಳು === ಡಬ್ಲಿನ್ ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಸಹೋದರಿ ನಗರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ:<ref name="Dublin">{{cite web|url=http://www.dublincity.ie/Press/FactsAboutDublin/Pages/FactsAboutDublin.aspx|title=Dublin City Council: Facts about Dublin City|publisher=[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2006-2009 Dublin City Council|accessdate=2009-07-14|archive-date=2014-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20140410225048/http://www.dublincity.ie/Press/FactsAboutDublin/Pages/FactsAboutDublin.aspx|url-status=dead}}</ref> * '''[[ಬಾರ್ಸಿಲೋನ]]''' , [[ಸ್ಪೇನ್]] (1998)<ref>{{cite web |url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257345983_3,00.html |title=Ciutats agermanades &#124; Relacions bilaterals &#124; L'acció exterior &#124; Barcelona internacional &#124; El web de la ciutat de Barcelona |publisher=W3.bcn.es |date=2009-06-18 |accessdate=2009-06-23 |archive-date=2010-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100429103055/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257345983_3,00.html |url-status=dead }}</ref><ref name="Barcelona">{{cite web|url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|title=Barcelona internacional - Ciutats agermanades|publisher=© 2006-2009 [http://www.bcn.es/catala/copyright/welcome2.htm Ajuntament de Barcelona]|language=Spanish|accessdate=2009-07-13|archive-date=2012-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20121127043638/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|url-status=dead}}</ref> * '''[[ಲಿವರ್ಪೂಲ್]]''' , [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಂ]] (1997)<ref>{{cite web |author=Neil Peterson |url=http://www.liverpool.gov.uk/Community_and_living/Twinning/index.asp |title=Liverpool City Council twinning |publisher=Liverpool.gov.uk |date=2008-11-17 |accessdate=2009-06-23 |archive-date=2010-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100706031557/http://www.liverpool.gov.uk/Community_and_living/Twinning/index.asp |url-status=dead }}</ref> * '''[[ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಸ್]]''' , [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] (1986) <ref>{{cite web |url=http://www.sjeconomy.com/sistercities/dublin.asp |title=City of San José - Economic Development - Dublin, Ireland Sister City |publisher=Sjeconomy.com |date=2009-06-19 |accessdate=2009-06-23 |archive-date=2009-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090313065350/http://www.sjeconomy.com/sistercities/dublin.asp |url-status=dead }}</ref> == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == * [[ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸಿಟಿ]] * [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] * [[ಡಬ್ಲಿನ್ ಜನರ ಪಟ್ಟಿ]] * [[GRP ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|colwidth=30em}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * ಜಾನ್ ಫ್ಲಿನ್ನ್ ಹಾಗು ಜೆರ್ರಿ ಕೆಲ್ಲೆಹೆರ್, ''ಡಬ್ಲಿನ್ ಜರ್ನೀಸ್ ಇನ್ ಅಮೆರಿಕ'' (ಹೈ ಟೇಬಲ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್, 2003) ISBN 0-9544694-1-0 * ಹನ್ನೆ ಹೆಮ್, ''ಡಬ್ಲಿನರ್ಸ್, ಆನ್ ಆಂತ್ರಪಾಲೊಲಜಿಸ್ಟ್'ಸ್ ಅಕೌಂಟ್'' , ಓಸ್ಲೋ, 1994 * ಪ್ಯಾಟ್ ಲಿಡ್ಡಿ, ''ಡಬ್ಲಿನ್ ಏ ಸೆಲೆಬ್ರೇಶನ್- ಫ್ರಂ ದಿ ಫಸ್ಟ್ ಟು ದಿ ಟ್ವೆಂಟಿಫಸ್ಟ್ ಸೆಂಚುರಿ'' (ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್, 2000) ISBN 0-946841-50-0 * ಮೌರಿಸ್ ಕ್ರೈಗ್, ''ದಿ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಫ್ರಮ್ ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಟು 1880'' (ಬ್ಯಾಟ್ಸ್ಫೋರ್ಡ್, ಪೇಪರ್ಬ್ಯಾಕ್ ಆವೃತ್ತಿ 1989) ISBN 0-7134-2587-3 * [[ಫ್ರಾಂಕ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್]], ''ಸೇವಿಂಗ್ ದಿ ಸಿಟಿ: ಹೌ ಟು ಹಾಲ್ಟ್ ದಿ ಡಿಸ್ಟ್ರಕ್ಶನ್ ಆಫ್ ಡಬ್ಲಿನ್ '' (ಟೋಮಾರ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್, 1989) ISBN 1-871793-03-3 * ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮ್ಯಾಕ್ಪಾರ್ಲ್ಯಾಂಡ್, ''ಪಬ್ಲಿಕ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಇನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ 1680–1760'' ([[ಯೇಲ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್]], 2001) ISBN 0-300-09064-1 == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{sisterlinks|Dublin}} * {{wikivoyage|Dublin}} * [http://www.dublincity.ie ಡಬ್ಲಿನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್] - ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ * [http://www.visitdublin.com ಡಬ್ಲಿನ್ ಟೂರಿಸ್ಟ್ ಬೋರ್ಡ್] - ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಜಾಲತಾಣ * [http://www.transportfordublin.ie/ ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್ ಫಾರ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100318054357/http://www.transportfordublin.ie/ |date=2010-03-18 }} - ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಜಾಲತಾಣ * [http://www.flickr.com/photos/41182695@N08/sets/72157622745270034/ ಡಬ್ಲಿನ್ ಫೋಟೋ ಗ್ಯಾಲರಿ ] ಡಬ್ಲಿನ್ ಹಾಗು ಅದರ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಒಂದು ಮುಕ್ತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ಗ್ಯಾಲರಿ. * [http://www.dalkeyphotos.com ಫೋಟೋ ಗ್ಯಾಲರಿ] ದಕ್ಷಿಣ ಡಬ್ಲಿನ್ ನ ನಗರಗಳಾದ ಡನ್ ಲೋಘೈರೆ, ಡಾಲ್ಕೆಯ್ ಹಾಗು ಕಿಲ್ಲಿನೆಯ್ ನ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು {{County Dublin}} {{IrishCities}} {{Capital cities of the European Union}} {{European Capital of Culture}} {{List of European capitals by region}} {{Host cities of the Eurovision Song Contest}} [[ವರ್ಗ:988ರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯೂರೋಪ್ ನ ರಾಜಧಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಕರಾವಳಿ ನೆಲೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಡಬ್ಲಿನ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೀನ್ಸ್ಟರ್]] [[ವರ್ಗ:ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ನ ಕೌಂಟಿ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವೈಕಿಂಗ್ ಯುಗದ ನೆಲೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಡಬ್ಲಿನ್ ಕೌಂಟಿಯ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕಚ್ಚಾವಸ್ತುವಿನ ಬಂದರುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯೂರೋಪ್ ನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] ligytklgvd4y2p8gmzixrq1qi50e63k 0 24269 1258638 1232899 2024-11-19T23:25:58Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258638 wikitext text/x-wiki {{two other uses|the city in Maryland|the surrounding county|Baltimore County, Maryland}} {{Infobox settlement |official_name = City of Baltimore |settlement_type = [[Independent city|Independent City]] |nickname = ''Charm City'',<ref name=nicknames>{{cite web |url=http://www.redorbit.com/news/business/511672/baltimores_new_bait_the_city_is_about_to_unveil_a/index.html |title=Baltimore's New Bait: The City is About to Unveil a New [[Slogan]], 'Get In On It,' Meant to Intrigue Visitors |accessdate=2008-11-28 |last=Donovan |first=Doug |date=2006-05-20|work=The Baltimore Sun}}</ref> ''Mobtown'',<ref>{{cite web|url=http://www.citypaper.com/arts/story.asp?id=9176|title=Mob Rules|last=Smith|first=Van|date=2004-10-06|work=Baltimore City Paper|accessdate=2009-01-24}}</ref> ''B'more'', ''Bodymore'',<ref>{{cite news | last=Kane | first=Gregory | url=http://www.washingtonexaminer.com/opinion/columns/gregory-kane/Dispatch-from-Bodymore-Murderland-48061142.html | work=Washington Examiner | title=Dispatch from Bodymore, Murderland | date=June 15, 2009 | access-date=ಆಗಸ್ಟ್ 11, 2010 | archive-date=ಜನವರಿ 17, 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100117090911/http://www.washingtonexaminer.com/opinion/columns/gregory-kane/Dispatch-from-Bodymore-Murderland-48061142.html | url-status=dead }}</ref> ''The City of Firsts'',<ref>{{cite web |url=http://www.baltimorecity.gov/answers/index.php?action=artikel&cat=2&id=3&artlang=en |title=Why is Baltimore known as The City of Firsts? |accessdate=2008-09-30 |publisher=City of Baltimore, Maryland }}</ref> ''Monument City'',<ref>{{cite web |url=http://www.citypaper.com/bob/story.asp?id=10574 |title=Best Monument |accessdate=2007-09-19 |date=2005-09-21 |work=2005 Baltimore Living Winners |publisher=Baltimore City Paper }}</ref><ref name="salgaz">{{cite news | title = Baltimore, October 17 |url=http://docs.newsbank.com/openurl?ctx_ver=z39.88-2004&rft_id=info:sid/iw.newsbank.com:EANX&rft_val_format=info:ofi/fmt:kev:mtx:ctx&rft_dat=10C5DE501F137990&svc_dat=HistArchive:ahnpdoc&req_dat=0F418C809CE5EA70 |work = Salem Gazette| location = [[Salem, Massachusetts|Salem]], [[Massachusetts]] | page = 2 | date = 1827-10-23 | accessdate = 2008-10-27 }}</ref> ''Ravenstown''<ref>{{cite web |url=http://preview.baltimoreravens.com/Ravenstown/Ravenstown.aspx |title=Ravenstown |accessdate=2008-06-07 |publisher=Baltimore Ravens |archive-date=2008-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080723122211/http://preview.baltimoreravens.com/Ravenstown/Ravenstown.aspx |url-status=dead }}</ref> |motto = "The Greatest City in America",<ref name=nicknames /><br /> "Get in on it."<ref name=nicknames /> "The city that reads."<ref>{{cite web|url=http://www.citypaper.com/news/story.asp?id=8702|title=More Literate than Akron|accessdate=2010-02-10|date=2004-08-18|publisher=Baltimore City Paper}}</ref> |image_skyline = Bmore skyline inner harbor.jpg |imagesize = |image_caption = Baltimore skyline from the [[Inner Harbor]] |image_map = Map of Maryland highlighting Baltimore City.svg |mapsize = 250x200px |map_caption = Location of Baltimore in [[Maryland]] |image_flag = Flag of Baltimore City.svg |image_seal = Seal of Baltimore.jpg |pushpin_map = USA |pushpin_label_position =left |pushpin_mapsize = 250 |pushpin_map_caption = Location of Baltimore in the United States |coordinates_region = US-MD |subdivision_type = [[Country]] |subdivision_type1 = [[U.S. state|State]] |subdivision_name = {{flag|United States}} |subdivision_name1 = {{flag|Maryland}} |established_title = [[Municipal corporation|Founded]] |established_date = 1729 |established_title2 = Incorporation |established_date2 = 1797 |named_for = [[Cecilius Calvert, 2nd Baron Baltimore]] |government_type = [[Independent city|Independent City]] |leader_title =[[List of mayors of Baltimore, Maryland|Mayor]] |leader_name =[[Stephanie C. Rawlings-Blake]] (D) |leader_title1 = [[Baltimore City Council]] |leader_name1 = {{Collapsible list |title = Council members |frame_style = border:none; padding: 0; |list_style = text-align:left;display:none; |1 = [[James B. Kraft]] (1) |2 = [[Nicholas D'Adamo, Jr.]] (2) |3 = [[Robert W. Curran]] (3) |4 = [[Bill Henry (politician)|Bill Henry]] (4) |5 = [[Rochelle Spector|Rochelle "Rikki" Spector]] (5) |6 = [[Sharon Green Middleton]] (6) |7 = [[Belinda Conaway]] (7) |8 = [[Helen L. Holton]] (8) |9 = [[Agnes Welch]] (9) |10 = [[Edward L. Reisinger]] (10) |11 = [[William H. Cole IV]] (11) |12 = [[Bernard C. Young]] (12) |13 = [[Warren Branch]] (13) |14 = [[Mary Pat Clarke]] (14) }} |leader_title2 = [[Baltimore City Delegation|Houses of Delegates]] |leader_name2 = {{Collapsible list |title = Delegates |frame_style = border:none; padding: 0; |list_style = text-align:left;display:none; |1 = [[Frank M. Conaway, Jr.]] (40) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |2 = [[Barbara A. Robinson]] (40) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |3 = [[Shawn Z. Tarrant]] (40) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |4 = [[Jill P. Carter]] (41) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |5 = [[Nathaniel T. Oaks]] (41) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |6 = [[Samuel I. Rosenberg]] (41) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |7 = [[Curt Anderson]] (43) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |8 = [[Ann Marie Doory]] (43) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |9 = [[Maggie McIntosh]] (43) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |10 = [[Keith E. Haynes]] (44) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |11 = [[Ruth M. Kirk]] (44) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |12 = [[Melvin L. Stukes]] (44) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |13 = [[Talmadge Branch]] (45) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |14 = [[Cheryl Glenn]] (45) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |15 = [[Hattie N. Harrison]] (45) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |16 = [[Peter A. Hammen]] (46) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |17 = [[Carolyn J. Krysiak]] (46) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |18 = [[Brian K. McHale]] (46) ([[Democratic Party (United States)|D]]) }} |leader_title3 = [[Baltimore City Senate Delegation|State Senate]] |leader_name3 = {{Collapsible list |title = State senators |frame_style = border:none; padding: 0; |list_style = text-align:left;display:none; |1 = [[Catherine E. Pugh]] (40) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |2 = [[Lisa A. Gladden]] (41) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |3 = [[Joan Carter Conway]] (43) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |4 = [[Verna L. Jones]] (44) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |5 = [[Nathaniel J. McFadden]] (45) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |6 = [[George W. Della, Jr.]] (46) ([[Democratic Party (United States)|D]]) }} |leader_title4 = [[United States House of Representatives|U.S. House]] |leader_name4 = {{Collapsible list |title = Representatives |frame_style = border:none; padding: 0; |list_style = text-align:left;display:none; |1 = [[Dutch Ruppersberger]] (2) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |2 = [[John Sarbanes]] (3) ([[Democratic Party (United States)|D]]) |3 = [[Elijah Cummings]] (7) ([[Democratic Party (United States)|D]]) }} |unit_pref = Imperial |area_magnitude = 1 E+8 |area_total_sq_mi =92.07 |area_total_km2 = 238.5 |area_land_sq_mi = 80.8 |area_land_km2 = 209.3 |area_water_sq_mi = 11.27 |area_water_km2 = 29.2 |area_water_percent = 12.2 |area_urban_sq_mi = 3104.46 |area_urban_km2 = 8040.5 |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = |elevation_footnotes=<ref name=elevation>{{cite web | url ={{Gnis3|0597040}} | title=USGS detail on Baltimore | accessdate=2008-10-23 }}</ref> |elevation_ft = 33 |elevation_m = 10 |population_as_of=2009 |population_footnotes = <ref name="metropop">{{cite web | title = Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2009 | publisher = US Census Bureau | date = 2003-10-20 | url = http://www.census.gov/popest/metro/tables/2009/CBSA-EST2009-01.csv | accessdate = 2010-03-31 }}</ref><ref name="BAL2009pop">{{cite web | title = Baltimore city, Maryland | work = Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for Counties of Maryland: April 1, 2000 to July 1, 2009 | publisher = US Census Bureau | date = 2010-03-31 | url = http://www.census.gov/popest/counties/tables/CO-EST2009-03-24.csv | accessdate = 2003-10-20 }}</ref> |population_total = 637,418 ([[List of United States cities by population|20th]]) |population_metro = 2,690,886 ([[Table of United States Metropolitan Statistical Areas|20th]]) |population_density_sq_mi = 7889.3 |population_density_km2 = 3045.7 |population_blank1_title = [[Demonym]] |population_blank1 = Baltimorean |timezone = [[Eastern Time Zone|EST]] |utc_offset = -5 |timezone_DST = [[Eastern Time Zone|EDT]] |utc_offset_DST = -4 |latd = 39 | latm = 17 | latNS = N |longd = 76 | longm = 37 | longEW = W |coordinates_type = type:city(650000)_region:US |coordinates_display = inline,title |postal_code_type = [[ZIP Code]] |postal_code = 21201–21231, 21233–21237, 21239–21241, 21244, 21250–21252, 21263–21265, 21268, 21270, 21273–21275, 21278–21290, 21297–21298 |blank_name = [[Federal Information Processing Standard|FIPS code]] |blank_info = 24-04000 |blank1_name = [[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID |blank1_info = 0597040 |website = [http://www.baltimorecity.gov/ www.baltimorecity.gov] |footnotes = }} '''ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್''' ({{pronEng|ˈbɒltɨmɔr}}) [[ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ]] ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪಟ್ಟಣ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಇದು[[ಯು.ಎಸ್ ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ]]ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು , [[ಚೆಸಾಪೀಕ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಒಂದು ಭಾಗವಾದ [[ಪಟಾಸ್ಕೊ ನದಿಯ]] ದಂಡೆಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಬ್ಬಿದೆ. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ]] ಸುತ್ತ ಮುತ್ತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು '''ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪಟ್ಟಣ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 1729ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ [[ರೇವು ಪಟ್ಟಣ]] ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತಿ ಪ್ರಮುಖ ರೇವು ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಇತರ [[ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿಯ]] ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರುಗಳಿಗಿಂತ [[ಮಧ್ಯಪಶ್ಚಿಮ]]ದ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಒಳಬಂದರು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬರುವವರಿಗೆ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಬಂದರಾಗಿತ್ತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಪಾದನ ಕೇಂದ್ರವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇಂದು ಈ ಬಂದರು, ವ್ಯಾಪಾರ, ಮನರಂಜನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸ ಕೇಂದ್ರದ ಒಂದು [[ಬಂದರು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಕ್ವೇರಿಯಂ]]ನ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತ ಕಂಡ ನಂತರ, [[ಸೇವಾ]]- ಅರ್ಥವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಡೆಗೆ ಮುಖಮಾಡಿತು. [[ಜಾನ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]] ಮತ್ತು[[ಜಾನ್ಸ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆ]] ಇಂದು ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯಮಗಳಾಗಿವೆ. 2009ರಲ್ಲಿ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 637,418.<ref name="BAL2009pop"/> [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮಹಾನಗರ ಪ್ರದೇಶವು]] ಸುಮಾರು 2.7 ಮಿಲಿಯನ್ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ದೇಶದ [[20ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ]] ನಗರವಾಗಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸುಮಾರು 8.4 ಮಿಲಿಯನ್ ನಿವಾಸಿಗಳೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತಲಿನ [[ಸಂಬಂಧಿತ ಒಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="PopEstCSA">{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/metro/tables/2009/CBSA-EST2009-02.csv|title=Annual Estimates of the Population of Combined Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2009|format=[[comma-separated values|CSV]]|work=2009 Population Estimates|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|date=March, 2010|accessdate=March 31, 2010}}</ref> [[ಐರಿಷ್ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಲಾರ್ಡ್ಸ್‌]]ನ [[ಲಾರ್ಡ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]]ನಿಂದ ನಗರಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಈತನು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಕಾಲೊನಿ]]ಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಾಲೀಕನಾಗಿದ್ದನು. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು [[ಬೊರ್ನಾಕೂಲ ಪ್ಯಾರಿಶ್]], [[ಕೌಂಟಿ ಲೀಟ್ರಿಮ್]] ಮತ್ತು [[ಕೌಂಟಿ ಲಾಂಗ್ ಫೋರ್ಡ್]], ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಚಿಹ್ನೆಯಂತೆ, ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಲೇಡಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ 1974ರಲ್ಲಿ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು, ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ನೋಡಿ [43]</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಎಂಬುದು [[ಐರಿಷ್]]ನ [[ನುಡಿಗಟ್ಟಿನ]] ರೂಪವಾದ ''Baile an Tí Mhóir'' ಎಂದು ಇದರ ಅರ್ಥ "ದೊಡ್ಡ ಬಂಗಲೆಯ ನಗರ",<ref>{{cite web | url=http://www.n-ireland.co.uk/genealogy/placenames/placenamesb2.htm | title=Placenames | publisher=n-ireland.co.uk | accessdate=March 29, 2007 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 30, 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070430160651/http://www.n-ireland.co.uk/genealogy/placenames/placenamesb2.htm | url-status=dead }}</ref> ಇದು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್, ಕೌಂಟಿ ಕಾರ್ಕ್]], ಎಂಬ ಐರಿಷ್‌ನ ಹೆಸರಾದ ''Dún na Séad'' ಎಂಬುದರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥೈಸಬಾರದು.<ref>{{cite web |url= http://www.logainm.ie/?text=baltimore&uiLang=en&placeID=13321 |title= Placenames Database of Ireland |accessdate= April 4, 2009}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == {{Main|History of Baltimore}} ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ವಸಹಾತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯು 1706ರಲ್ಲಿ [[ಲೊಕಸ್ಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ತಂಬಾಕು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ [[ಪೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್]]ನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. 1729, ಜುಲೈ30ರಂದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದ [[ಪ್ರೊಪ್ರಿಯೆಟರಿ ಗವರ್ನರ್]] ಆದ ಲಾರ್ಡ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ([[ಸಿಲಿಸಿಯಸ್ ಕಾಲ್ವರ್ಟ್)]] ಹೆಸರನ್ನು ನಂತರ ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಕೊಡಲಾಯಿತು. [[ಜಾರ್ಜ್ ಕಾಲ್ವರ್ಟ್‌]]ನ ಮಗನಾದ ಸಿಲಿಸಿಯಸ್ ಕಾಲ್ವರ್ಟ್ 1625 ರಲ್ಲಿ [[ಐರ್ಲೆಂಡ್‌]]ನ [[ಕೌಂಟಿ ಕಾರ್ಕ್‌]]ಗೆ [[ಮೊದಲ ಲಾರ್ಡ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್]] ಆದನು.<ref>{{cite book |last=Krugler |first=John D |title=English and Catholic: the Lords Baltimore in the Seventeenth Century |publisher=Johns Hopkins University Press |year=2004 | location=Baltimore |page= 74|url=https://books.google.com/books?id=Lo5Bbf1AqYAC&printsec=frontcover&source=gbs_navlinks_s#v=onepage&q=&f=false |isbn=0801879639 }}</ref> 18ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ [[ಕೆರೆಬಿಯನ್]] ವಸಹಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕರೆ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕಣಜವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ನಿಂತಿತು. ಸಕ್ಕರೆಯಿಂದ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಲಾಭ ಕಬ್ಬಿನ ಕೃಷಿ ಹಾಗೂ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಆಮದಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. [[ಚಿತ್ರ:Balt Battle Monument 1a.jpg|thumb|upright|left|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಯುದ್ಧ ಜ್ಞಾಪಿಸುವ ಯುದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕ.]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ [[ಅಮೇರಿಕಾದ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ]] ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತು. ನಗರದ ಗಣ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾದ [[ಜೊನಾತನ್ ಪ್ಲೊವ್ ಮಾನ್ ಜೂನಿಯರ್]] ನಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಪ್ರತಿಭಟನಕಾರರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ , ಬ್ರಿಟನ್‌ನ್ನೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ನಡೆಸದಿರಲು ಅಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು.{{Citation needed|date=August 2008}} ಡಿಸೆಂಬರ್ 1776 ರಿಂದ ಫೆಬ್ರವರಿ 1777ರವರೆಗೆ ಹೆನ್ರಿ ಫೈಟ್ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಗರವನ್ನು [[ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ]] ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಯುದ್ದದ ನಂತರ 1797ರಲ್ಲಿ [[ಜೋನ್ಸ್ ಟೌನ್]] ಎಂಬ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನ ಹತ್ತಿರದ ನಗರ ಹಾಗೂ [[ಫೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್]] ಎಂಬ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. 1851ರ ವರೆಗೆ ಇದು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು.ನಂತರ ಇದನ್ನು [[ಸ್ವತಂತ್ರ ನಗರವನ್ನಾಗಿ]]ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.msa.md.gov/msa/mdmanual/36loc/bcity/html/bcity.html|title=Baltimore, Maryland—Government|work=Maryland Manual On-Line: A Guide to Maryland Government|publisher=Maryland State Archives|date=2008-10-23|accessdate=2008-10-27|archive-date=2008-09-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20080919221820/http://www.msa.md.gov/msa/mdmanual/36loc/bcity/html/bcity.html|url-status=dead}}</ref> [[1812ರ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ]] ಈ ನಗರವು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಕದನದ]] ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್. ಡಿ.ಸಿ.ಯ ದಹನದ]] ನಂತರ, ಬ್ರಿಟೀಷರು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 13,1814ರಂದು ರಾತ್ರಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದರು [[ಫೋರ್ಟ್ ಮೆಕ್ ಹೆನ್ರಿ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸೈನ್ಯಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಗರದ ಬಂದರನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿತು. ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ವಕೀಲರಾದ [[ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಸ್ಕಾಟ್ ಕೀ]]ಯವರು ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವಾಗ ಅಮೇರಿಕಾದ ಖೈದಿಯಾದ ಡಾ. ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಬೇನ್ಸ್‌ರವರ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಈ ಗುಂಡಿನ ಸುರಿಮಳೆಗೆ ಕೀ ಯವರು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ಈ ದಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷೀಕರಿಸುವಂತೆ "[[ದಿ ಸ್ಟಾರ್-ಸ್ಪಾಂಗಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾನರ್]]" ಎಂಬ ಕವನವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. 1780ರಲ್ಲಿ ಕೀ ರವರ ಈ ಕವನಕ್ಕೆ [[ಜಾನ್ ಸ್ಟಾಫೋರ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್]] ರಾಗ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ದಿ ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಪಾಂಗಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾನರ್ 1931ರಂದು ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಧಿಕೃತ [[ರಾಷ್ಟ್ರ ಗೀತೆ]]ಯಾಯಿತು . [[ಚಿತ್ರ:Harpers 8 11 1877 6th Regiment Fighting Baltimore.jpg|thumb|upright|right|ಆರನೆಯ ರೆಜಿಮೆಂಟ್, ಜುಲೈ 20, 1877<ref>[20]</ref>]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಕದನದ ನಂತರ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಅತಿ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಫೆಡರಲ್ ಫಂಡ್‌ನಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಸ್ತೆ]] (ಈಗಿನ [[ಯು.ಎಸ್. ರಸ್ತೆ 40]]) ಮತ್ತು [[ಖಾಸಗಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮತ್ತು ಓಹಿಯೊ ರೈಲು ರಸ್ತೆ]] (B&amp;O)ಗಳು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಹಡಗು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು.ಇದು [[ಮಧ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮದ]] ಪ್ರಮುಖ ನಗರಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಕೆಲವು ಚರ್ಚುಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ಜಾನ್ ಕ್ವಿನ್ಸಿ ಆಡಮ್ಸ್‌]]ರವರು 1827ರಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ನಂತರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ "ಸ್ಮಾರಕಗಳ ನಗರ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಒಂದು ಸಂಜೆಯ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಆಡಮ್ಸ್ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಉದ್ಗರಿಸಿದರು, "ಸ್ಮಾರಕ ನಗರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸುರಕ್ಷಿತ ದಿನಗಳು ಸಂತೋಷಕರವಾಗಿಯೂ ಮತ್ತು ಏಳಿಗೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಾಗಲಿ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಕಷ್ಟಕರ ದಿನಗಳು ಜಯಪ್ರದವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿವೆ."<ref name="salgaz"/> 1835ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಂಟೆಬೆಲ್ಲಮ್ ದಂಗೆಯಿಂದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅಪಾರ ಹಾನಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಆಗ ಹೂಡಿದ ಬಂಡವಾಳಗಳು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಆಂಟಿ-ಬ್ಯಾಂಕ್ ದಂಗೆ]]ಗೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web | url=http://www.press.uillinois.edu/books/catalog/34gcw3dk9780252034800.html | title=The Baltimore Bank Riot | publisher=University of Illinois Press | accessdate=5 Jan 2010}}</ref> [[ಅಮೇರಿಕಾ ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ದ]]ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ [[ಒಕ್ಕೂಟ ಸೈನಿಕರು]] ಯುದ್ದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಗರಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಾಗ, ಜೊತೆಗೂಡಿದ ಅನುಕಂಪಿಗಳು ದಳಗಳ ಮೇಲೆರೆಗಿದರು. ಇದು [[1861ರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ದಂಗೆ]]ಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು 12 ನಾಗರೀಕರು ಹತ್ಯೆಯಾದರು. ಇದರಿಂದ ಒಕ್ಕೂಟ ತಂಡವು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯಿಂದ ತಡೆಯಲು ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ನ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗವನ್ನು 1865 ಏಪ್ರಿಲ್ ಯುದ್ದದ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ ಫೆಡರಲ್ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. [[1873ರ ಪ್ಯಾನಿಕ್]] ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತದ ನಂತರ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮತ್ತು ಒಹಿಯೊ ರೈಲು ರಸ್ತೆ ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕೂಲಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮುಂದಾದವು.ಇದು 1877ರ ಮಹಾ ರೈಲು ರಸ್ತೆ ಧರಣಿಗೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು. 1877 ಜುಲೈ20, ರಂದು ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದ [[ಜಾನ್ ಲೀ ಕ್ಯಾರೊಲ್]] ರವರು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇವಾದಳದ]] 5 ಮತ್ತು 6ನೇ ಸೈನ್ಯಗಳಿಗೆ ಧರಣಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿದರು. ಇದು ಪಶ್ಛಿಮದ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಕುಂಬರ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌]]ನ ರೈಲು ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಸ್ತ್ಯ ವ್ಯಸ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ರೈಲುರಸ್ತೆ ಕೆಲಸಗಾರರ ಬಗ್ಗೆ ಅನುಕಂಪ ಹೊಂದಿದ ನಾಗರೀಕರು ತಮ್ಮ ಆಯುಧಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಿಂದ [[ಕ್ಯಾಮ್ಡನ್ ನಿಲ್ದಾಣ]]ದವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪಡೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದರು. 6ನೇ ಸೇನೆ ಪಡೆಯಿಂದ ಹಾರಿದ ಗುಂಡು ಗುಂಪಿನ 10 ಜನರನ್ನು ಕೊಂದಿತು ಮತ್ತು 25 ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ದಂಗೆಕೋರರು B&amp;O ರೈಲುಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿದರು. ಜುಲೈ21-22 ರಂದು ಫೆಡರಲ್ ದಳವು ರೈಲು ರಸ್ತೆಯ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮುಂದೆ ಬಂದಾಗ ಆದೇಶವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಲಾಯಿತು.ಇದರಿಂದ ಧರಣಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite book|last=Scharf|first=J. Thomas|title=History of Maryland From the Earliest Period to the Present Day|publisher=Tradition Press|location=Hatboro, PA|year=1967|edition=2nd|volume=3|pages=733–42}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Baltimore Fire 1904 - West from Pratt and Gay Streets 3a.jpg|thumb|left|1904ರ ಗ್ರೇಟ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬೆಂಕಿ]] 1904 ಫೆಬ್ರವರಿ 7 ರಂದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜ್ವಾಲೆ 1500 ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಕೇವಲ 30ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಶಪಡಿಸಿತು. ಇದು ನಗರದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಗದ ಪುನರ್ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ 1906 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 10 ರಂದು ''[[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅಮೇರಿಕನ್]]'' ದಿನ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಈ ರೀತಿ ವರದಿ ಮಾಡಿತು, "ನಗರವು ಬೂದಿಯಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದಿದೆ, ಇದು ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ದುರಂತವೊಂದು ಶುಭವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿರುವುದಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದೆ."{{Citation needed|date=September 2008}} ತನ್ನ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತಲಿನ ಕೆಲವು ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ಈ ಪಟ್ಟಣದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 1918ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಪಟ್ಟಣ ಕಡೆಯದಾಗಿದೆ. 1948ರ ಸಂವಿಧಾನ ತಿದ್ದುಪಡಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಯಾವುದೇ ಪ್ರದೇಶದ ಗಡಿ ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ನಾಗರಿಕರ ವಿಶೇಷ ಮತಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.<ref>{{cite news|title=Baltimore seals its borders|last=Duffy|first=James|date=December 2007|work=Baltimore Magazine|pages=124–27}}</ref> 1950ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 23.8% ರಷ್ಟಿದ್ದ ಪಟ್ಟಣದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 1970 ರಲ್ಲಿ 46.4% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>"''[https://books.google.com/books?id=vhc9YTPkYwYC&amp;pg=PA142&amp;dq&amp;hl=en#v=onepage&amp;q=&amp;f=false ಅಲಬಸ್ಟರ್ ನಗರಗಳು: ಅರ್ಬನ್ ಯು.ಎಸ್. 1950ರಿಂದ]'' ". ಜಾನ್ ಆರ್. ಶಾರ್ಟ್ (2006). [[ಸಿರಾಕುಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್]]. ಪು.142. ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0791067726</ref> [[1968ರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ದಂಗೆ]] ಯು ಏಪ್ರಿಲ್ 4, 1968ರಲ್ಲಿ [[ಮೆಂಫಿಸ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ]]ನಲ್ಲಿ [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್ ಕಿಂಗ್ ಜೂನಿಯರ್]] ನ ಹತ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. 1968 ಏಪ್ರಿಲ್, 12ರ ವರೆಗೆ ಬೇರೆ ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ದಂಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆದೇಶವನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ದಂಗೆಯಿಂದ ನಗರದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ $10 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗಳಷ್ಟು (US$ {{formatnum:{{Inflation|US|10|1968|r=0}}}} ಮಿಲಿಯನ್ {{CURRENTYEAR}}) ಅಂದಾಜು ವೆಚ್ಚಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ದಳ ಹಾಗೂ 1,900 ಫೆಡರಲ್ ದಳಗಳನ್ನು ನಗರಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಲಾಯಿತು. [[ಉತ್ತರದ ರಸ್ತೆ]], [[ಹೊವಾರ್ಡ್ ರಸ್ತೆ]] , ಮತ್ತು [[ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ರಸ್ತೆ]]ಗಳು ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಖಾಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ದಂಗೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://www.ubalt.edu/template.cfm?page=1639|title=Baltimore Riots of 1968: A Timeline|publisher=University of Baltimore|accessdate=2008-09-11|archive-date=2008-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20080127050525/http://www.ubalt.edu/template.cfm?page=1639|url-status=dead}}</ref> 1970ರಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಹಿಂದುಳಿದ ಪ್ರದೇಶವಾದ [[ಇನ್ನರ್ ಹಾರ್ಬರ್]] ಅನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಕೈಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟ ಉಗ್ರಾಣಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯಿಂದ ಆಕ್ರಮಿತವಾದ ಏಕೈಕ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. 1979ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಭಾಂಗಣ]] ನಿರ್ಮಾಣದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದುಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪುನರ್ ಅಭಿವೃದ್ದಿಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ [[ಬಂದರು ಸ್ಥಳ]]ದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಉಪಹಾರ ಮಂದಿರ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು.ಇದರ ನಂತರ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳವಾದ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಕ್ವೇರಿಯಂ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ]]ಯನ್ನು 1981ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. 1992ರಲ್ಲಿ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಓರಿಯೊಲ್ಸ್]] [[ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ತಂಡ]] [[ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ]] ದಿಂದ ಬಂದರಿನ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶದ ಹತ್ತಿರವಿರುವ [[ಕ್ಯಾಮ್ಡನ್‌ನ ಓರಿಯೊಲ್ ಪಾರ್ಕ್]] ಗೆ ಆಗಮಿಸಿತು. ಆರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ರಾವೆನ್ಸ್]] [[ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ತಂಡ]] [[ಎಮ್.ಮತ್ತು ಟಿ.ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]]ಗೆ ಬಂದಿತು, ನಂತರ ಕ್ಯಾಮ್ಡನ್ ಯಾರ್ಡ್ಸ್ ವರ್ಗಾವಣೆ ಹೊಂದಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.mdstad.com/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=26|title=Who We Are|work=Maryland Stadium Authority|accessdate=2008-10-26}}</ref> 2007 ಜನವರಿ 17ರಂದು [[ಶೀಲಾ ದೀಕ್ಷನ್]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಮೇಯರ್ ಆದರು.<ref>{{cite news|title=Dixon Takes Oath|last=Fritze|first=John|date=2007-01-19|work=The Baltimore Sun|accessdate=2008-09-11}}</ref> 2009 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1 ರಂದು ಕರ್ತವ್ಯದ ಲೋಪದ ಮೇರೆಗೆ ಅವರನ್ನು ಅಪರಾಧಿ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಪಟ್ಟಣವು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೊಂದಾಯಿತ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ]] ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name="nris">{{cite web|url=http://www.nr.nps.gov/|title=National Register Information System|date=2008-04-15|work=National Register of Historic Places|publisher=National Park Service|access-date=2010-08-11|archive-date=2008-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20081026215351/http://www.nr.nps.gov/|url-status=dead}}</ref> == ಭೌಗೋಳಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರ == [[ಚಿತ್ರ:Baltimoreharborview.jpg|left|thumb|upright|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬಂದರಿನ ಪೂರ್ವದ ನೋಟ]] [[ಚಿತ್ರ:Lucas Baltimore 1852 Cityplan.png|thumb|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಯೋಜನೆ(1852)]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಉತ್ತರ-ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ನಲ್ಲಿರುವ [[ಪಟಾಕ್ಸೋ ನದಿಯ]] ಹತ್ತಿರವಿದೆ. ಈ ನದಿಯು [[ಚೆಸಾಪೀಕ್ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ]] ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ನಗರವು [[ಪೀಡ್ ಮಾಂಟ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳ]], ಸೀಮಾರೇಖೆಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದು, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನ್ನು "ಕೆಳನಗರ" ಮತ್ತು "ಮೇಲ್ ನಗರ" ಎಂದು ವಿಭಾಜಿಸಿದೆ. ನಗರದ ಪರಿಮಿತಿಯು ಬಂದರಿನ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ {{convert|480|ft|m}} ಆಗ್ನೇಯ ಮೂಲೆಯ ಹತ್ತಿರದ [[ಪಿಮ್ಲಿಕೊ]] ವರೆಗೂ ಹಬ್ಬಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.mgs.md.gov/esic/fs/fs1.html |title=Highest and Lowest Elevations in Maryland's Counties |accessdate=2007-11-14 |work=Maryland Geological Survey |archive-date=2007-10-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071005233230/http://www.mgs.md.gov/esic/fs/fs1.html |url-status=dead }}</ref> ಯು.ಎಸ್. ಜನಗಣತಿ ಬ್ಯೂರೊ ಪ್ರಕಾರ, ನಗರದ ಒಟ್ಟು ಭಾಗ{{convert|92.1|mi2|km2|abbr=off}}, {{convert|80.8|mi2|km2|abbr=off}}ನೆಲದಿಂದ ಮತ್ತು ನೀರಿನಿಂದ{{convert|11.3|mi2|km2|abbr=off}} ಕೂಡಿದೆ. ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಶೇಕಡಾ 12.24ರಷ್ಟು ನೀರಿದೆ. === ಹವಾಗುಣ === [[ಕೊಪ್ಪೆನ್ ವರ್ಗೀಕರಣ]]ದ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ [[ಆರ್ದ್ರ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ವಲಯದ]] (''Cfa'' ) ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಜುಲೈ ತಿಂಗಳು ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಿಂಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸರಾಸರಿ ಹೆಚ್ಚು ಉಷ್ಣತೆ {{convert|89|°F|°C|abbr=on}} ಮತ್ತು ಸರಾಸರಿ ಕಡಿಮೆ ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ{{convert|72|°F|°C|abbr=on}}.<ref name="WeatherChannel">{{cite web |url = http://www.weather.com/outlook/travel/businesstraveler/wxclimatology/monthly/graph/21211?from=36hr_bottomnav_business |title = Average Monthly High and Low Temperatures for Baltimore, MD (21211) |accessdate = 2007-10-21 |publisher = [[The Weather Channel (United States)|The Weather Channel]]}}</ref> ಬೇಸಿಗೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಆರ್ದ್ರತೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. 1936 ರಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾದ ಆರ್ದ್ರತೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌{{convert|107|°F|°C|abbr=on}}ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="WeatherChannel"/> ಜನವರಿ ತಿಂಗಳು ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಉಷ್ಣಾಂಶ ಇರುವ ಮಾಸವಾಗಿದ್ದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸರಾಸರಿ {{convert|42|°F|°C|abbr=on}} ಮತ್ತು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಸರಾಸರಿ ಹೊಂದಿದೆ{{convert|28|°F|°C|abbr=on}}.<ref name="WeatherChannel"/> ಹೇಗೂ, ಚಳಿಗಾಲದ ಬಿಸಿ ಮಾರುತಗಳು ವಸಂತ ಋತುವಿನ ಕಾಲಗಳ ವಾತಾವರಣವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆರ್ಕಟಿಕ್ ಮಾರುತಗಳು ರಾತ್ರಿಗಳ ಉಷ್ಣತೆ 20 ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. 1934ರಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿಕಡಿಮೆ ಉಷ್ಣತೆ {{convert|-7|°F|°C|abbr=on}} ದಾಖಲಾಯಿತು.<ref name="WeatherChannel"/> [[ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ]] [[ಅರ್ಬ್ ನ್ ಹೀಟ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್‌]]ನ ಪರಿಣಾಮ ಮತ್ತು [[ಚೆಸಾಪಿಕ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ]], ಸಾಧಾರಣ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮೆಟ್ರೋ ಪ್ರದೇಶದ ಹೊರಗಿನ ಮತ್ತು ಒಳಗಿನ ಭಾಗಗಳು ನಗರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿ ಪಟ್ಟಣಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತಂಪಾಗಿದೆ. {{climate chart | Baltimore | 28 | 41.7 | 3.47 | 29.9 | 44.7 | 3.02 | 38.2 | 54.9 | 3.93 | 47.5 | 65.5 | 3.00 | 57.8 | 75.7 | 3.89 | 67.3 | 84.6 | 3.43 | 72.0 | 88.7 | 3.85 | 70.5 | 86.8 | 3.74 | 63.3 | 79.9 | 3.98 | 51.4 | 68.4 | 3.16 | 42.1 | 57.2 | 3.12 | 32.5 | 46.1 | 3.35 |units = imperial |float = right |clear = none }} [[ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿಯ]] ಬಹುಪಾಲು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಮತ್ತು ಹಿಮ ಹೇರಳಗಾಗಿದ್ದು ವರ್ಷ ಪೂರ್ತಿ ಸಮನಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿಯಂತೆ, ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು 3-4 ಇಂಚುಗಳಷ್ಟು ಹಿಮಪಾತ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ವಸಂತಕಾಲ, ಬೇಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲಗಳು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ 105 ದಿನಗಳು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕನ್ನು ತರುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಕೆಲವು ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ [[ಮಳೆ ಮತ್ತು ಗುಡುಗ]]ನ್ನು ತರುತ್ತವೆ. ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಧೀರ್ಘಕಾಲಿಕ ಅಲ್ಪ ಮಳೆಯಿದ್ದು, ಕಡಿಮೆ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಮೋಡಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಹಿಮಪಾತದಂತೆ{{convert|20.8|in|cm}},<ref>ಎನ್‌ಒಎ‍ಎ, {{cite web | title=Average Snowfall in Inches | url=http://lwf.ncdc.noaa.gov/oa/climate/online/ccd/snowfall.html | access-date=2010-08-11 | archive-date=2011-06-19 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110619061102/http://www.governor.nh.gov/media/news/2011/061511-hb218.htm | url-status=dead }}</ref> ಸಾಂಧರ್ಬಿಕವಾಗಿ ಹಿಮ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಉಷ್ಣತೆ ಕಡಿಮೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಚಳಿಗಾಲದ ಹಿಮಪಾತ ಅತಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಮ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ವಾತಾವರಣದ ಮೇಲ್‌ಸ್ತರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಸಿಮಾರುತಗಳು ಉಂಟಾಗುವುದರಿಂದ, ಪ್ರತಿಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಅತಿವೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಹಿಮಪಾತ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಪರ್ವತಗಳು ತಂಪಾದ ಮಾರುತಗಳನ್ನು ತಡೆದು ಅತಿ ವೃಷ್ಟಿ ಅಥವಾ ಆಲಿಕಲ್ಲು ಮಳೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. 2009-2010 ರ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದ ಹಿಮಪಾತವು ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿಸಿದೆ.ಇದು {{convert|79.7|in|cm}} ಫೆಬ್ರವರಿ 11,2010 ರಂದು ಹಾಗೂ ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳಿನ {{convert|49.2|in|cm}} ಮೊದಲ 10 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆದ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಮುರಿದಿದೆ.<ref>[http://weblogs.marylandweather.com/2010/02/so_far_this_winter_6_feet_7_in.html Marylandweather.com]</ref> ನವಂಬರ್ 13 ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಲ್ಲಿ ಚಳಿಗಾಲದ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದು, ಏಪ್ರಿಲ್ 2 ಚಳಿಗಾಲದ ಸರಾಸರಿಯ ಅಂತಿಮ ದಿನವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url = http://www.weather.com/maps/activity/garden/usnationalnormalfirstfreeze_large.html?clip=undefined&region=undefined&collection=localwxforecast&presname=undefined |title = US National Normal First Freeze |accessdate = 2007-09-11 |publisher = [[The Weather Channel (United States)|The Weather Channel]] |archive-date = 2007-10-12 |archive-url = https://web.archive.org/web/20071012224312/http://www.weather.com/maps/activity/garden/usnationalnormalfirstfreeze_large.html?clip=undefined&region=undefined&collection=localwxforecast&presname=undefined |url-status = dead }}</ref> ಸೂಚನೆ: ಈ ಕೆಳಗೆ ದಾಖಲಾದ ಎಲ್ಲಾ ವಿವರಗಳು ಇನ್ನರ್ [[ಹಾರ್ಬರ್‌]]ನಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿವರಗಳು [[ಬಿಡಬ್ಲುಐ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ]]ದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿವೆ. {{-}}{{Infobox Weather |single_line=Y |location=Baltimore |Jan_Hi_°F = 41.7 |Feb_Hi_°F = 44.7 |Mar_Hi_°F = 54.9 |Apr_Hi_°F = 65.5 |May_Hi_°F = 75.7 |Jun_Hi_°F = 84.6 |Jul_Hi_°F = 88.7 |Aug_Hi_°F = 86.8 |Sep_Hi_°F = 79.9 |Oct_Hi_°F = 68.4 |Nov_Hi_°F = 57.2 |Dec_Hi_°F = 46.1 |Year_Hi_°F = 66.2 |Jan_Lo_°F = 28.0 |Feb_Lo_°F = 29.9 |Mar_Lo_°F = 38.2 |Apr_Lo_°F = 47.5 |May_Lo_°F = 57.8 |Jun_Lo_°F = 67.3 |Jul_Lo_°F = 72.0 |Aug_Lo_°F = 70.5 |Sep_Lo_°F = 63.3 |Oct_Lo_°F = 51.4 |Nov_Lo_°F = 42.1 |Dec_Lo_°F = 32.5 |Year_Lo_°F = 50.0 |scprecip= green |Jan_Precip_inch = 3.47 |Feb_Precip_inch = 3.02 |Mar_Precip_inch = 3.93 |Apr_Precip_inch = 3.00 |May_Precip_inch = 3.89 |Jun_Precip_inch = 3.43 |Jul_Precip_inch = 3.85 |Aug_Precip_inch = 3.74 |Sep_Precip_inch = 3.98 |Oct_Precip_inch = 3.16 |Nov_Precip_inch = 3.12 |Dec_Precip_inch = 3.35 |Jan_Snow_inch = 7.0 |Feb_Snow_inch = 6.4 |Mar_Snow_inch = 2.4 |Apr_Snow_inch = 0.1 |May_Snow_inch = 0 |Jun_Snow_inch = 0 |Jul_Snow_inch = 0 |Aug_Snow_inch = 0 |Sep_Snow_inch = 0 |Oct_Snow_inch = 0 |Nov_Snow_inch = 0.6 |Dec_Snow_inch = 1.7 |Jan_Sun=155.0 |Feb_Sun=166.7 |Mar_Sun=213.9 |Apr_Sun=231.0 |May_Sun=254.2 |Jun_Sun=276.0 |Jul_Sun=291.4 |Aug_Sun=263.5 |Sep_Sun=222.0 |Oct_Sun=204.6 |Nov_Sun=159.0 |Dec_Sun=145.7 |Jan_Snow_days = 3.7 |Jan_Precip_days = 10.8 |Feb_Snow_days = 2.7 |Feb_Precip_days = 9.3 |Mar_Snow_days = 1.3 |Mar_Precip_days = 10.4 |Apr_Snow_days = 0.2 |Apr_Precip_days = 10.2 |May_Snow_days = 0 |May_Precip_days = 11.5 |Jun_Snow_days = 0 |Jun_Precip_days = 10.0 |Jul_Snow_days = 0 |Jul_Precip_days = 10.0 |Aug_Snow_days = 0 |Aug_Precip_days = 9.1 |Sep_Snow_days = 0 |Sep_Precip_days = 8.4 |Oct_Snow_days = 0 |Oct_Precip_days = 8.2 |Nov_Snow_days = 0.5 |Nov_Precip_days = 8.9 |Dec_Snow_days = 1.5 |Dec_Precip_days = 9.7 |source = Weatherbase,<ref name = Weatherbase >{{cite web | url = http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=074081&refer= | title = Weatherbase: Historical Weather for Baltimore - Inner Harbor, Maryland, United States | publisher = Weatherbase | accessdate = 2010-06-14 | archive-date = 2011-11-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20111110103045/http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=074081&refer= | url-status = dead }}</ref> NOAA,<ref name = NCDC >{{cite web | url = http://cdo.ncdc.noaa.gov/climatenormals/clim20/md/180465.pdf | title = Climatography of the United States No. 20 (1971–2000) | format = PDF | year = 2004 | publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]] | accessdate = 2010-06-14 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> HKO <ref name= HKO >{{cite web | url = http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/n_america/us/Baltimore_e.htm | title = Climatological Normals of Baltimore | accessdate = 2010-06-14 | publisher = [[Hong Kong Observatory]] | archive-date = 2012-03-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120319234412/http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/n_america/us/baltimore_e.htm | url-status = dead }}</ref> | accessdate = 2010-06-14 }} == ನಗರದೃಶ್ಯ == [[ಚಿತ್ರ:Baltimore Inner Harbor Panorama.jpg|thumb|center|750px|ಫೆಡರಲ್ ಹಿಲ್‌ನಿಂದ ಕಾಣುವ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಇನ್ನರ್ ಹಾರ್ಬರ್ ದೃಶ್ಯ.]] [[ಚಿತ್ರ:Bmore-Skyline1.jpg|thumb|center|750px|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಇನ್ನರ್ ಹಾರ್ಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿ ಸಮಯದ ಪನೋರಮಾ]] === ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ === [[ಚಿತ್ರ:BaltimoreNationalAquarium.JPG|thumb|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಕ್ವೇರಿಯಂನ ತವರಾಗಿದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:E-mt.vernon.jpg|thumb|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಮೌಂಟ್ ವರ್ನನ್ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್ ಸ್ಮಾರಕ]] ಎರಡು ದಶಕಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ. ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಿದ್ದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಾದ [[ಬೆಂಜಮಿನ್ ಲಾಟ್ರೊಬ್]], [[ಜಾನ್ ರಸೆಲ್ ಪೋಪ್]], [[ಮೀಸ್ ವಾನ್ ಡೆರ್ ರೊಹ್]] ಮತ್ತು [[ಐ. ಎಮ್. ಪೆಯ್]] ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ನಗರವು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾದಂತಹ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬೆಸಿಲಿಕ]] (1806-1821) ಎಂಬ ಕಟ್ಟಡವು [[ಬೆಂಜಮಿನ್ ಲಾಟ್ರೋಬ್]], ರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡ ನವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿನ್ಯಾಸವಾಗಿದ್ದು, ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್ ಆಗಿದೆ. 1813 ರಲ್ಲಿ ರಾಬರ್ಟ್ ಕೇರಿ ಲಾಂಗ್ ರವರಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ರೆಂಬ್ರಾಂಟ್ ಪೀಲೆ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಗಣನೀಯ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಾಲಯವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಇದು ಮುನ್ಸಿಪಾಲ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, "[[ಪೀಲೆ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಾಲಯ]]" ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. 1822ರಲ್ಲಿ ಜಾನ್ ಮೆಕ್ ಕಿಮ್‌ರವರ ಮಗ [[ಐಸಾಕ್]] ವಿಲ್ಲಿಯಂ ಹೊವಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಸ್ಮಾಲ್ ರವರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸ ಗೊಂಡ ಮೆಕ್ ಕಿಮ್ ಫ್ರೀ ಸ್ಕೂಲ್ ಪ್ರಾರಂಭಿದರೂ, ಇದು ಜಾನ್ ಮೆಕ್ ಕಿಮ್‌ರವರ ಸ್ಮಾರಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಗ್ರೀಕ್ ದೇಶವು ಸ್ವತಂತ್ರ ಹೊಂದಿದಾಗ ಅವರಲ್ಲಿದ್ದ ಜನಪ್ರಿಯ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಇತ್ತಿಚೆಗೆ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಅಥೆನ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಗಳು ಅವರಿಗೆ ಪಾಂಡಿತ್ಯದಲ್ಲಿನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ದದ ಕಾಲದವರೆಗೂ [[ಫೊಯೆನಿಕ್ಸ್ ಶಾಟ್ ಟವರ್]] (1828), {{convert|234.25|ft|m}} ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು. ಯಾವುದೇ ಹೊರಗಿನ ಸಾರುವೆಯ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದೇ ಇದನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. 1851ರಲ್ಲಿ ಆರ್.ಸಿ.ಹ್ಯಾಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ರವರಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಸನ್ ಐರನ್ ಕಟ್ಟಡವು ನಗರದ ಮೊದಲ ಉಕ್ಕಿನ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಅವನತಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. 1870ರಲ್ಲಿ ದಾನಿಗಳಾದ[[ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ರೌನ್ ರವರ]], ಸ್ಮಾರಕಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ [[ಬ್ರೌನ್ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಚರ್ಚ್]], [[ಲೂಯಿಸ್ ಕಂಫಾರ್ಟ್ ಟಿಫ್ಫನಿ]]ಯವರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡ [[ಬಣ್ಣದ ಗಾಜುಗಳಿಂದ]] ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಕಿಟಕಿಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ. ''ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯು'' ಹೇಳಿರುವಂತೆ, "ಇದು ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದ್ದು, ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ."<ref>{{cite web|last=Evitts|first=Elizabeth|title=Window to the Future|work=Baltimore Magazine|month=April|year=2003|url=http://www.browndowntown.org/files/april_balt_magazine.pdf|accessdate=2009-05-06|format=PDF|archive-date=2011-09-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20110911075155/http://www.browndowntown.org/files/april_balt_magazine.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="Sun2003">{{cite news|last=Bishop|first=Tricia|title=Illuminated by a jewel|work=[[The Baltimore Sun]]|date=April 7, 2003|url=http://pqasb.pqarchiver.com/baltsun/access/321974201.html?dids=321974201:321974201&FMT=ABS&FMTS|accessdate=2009-05-06|archive-date=2011-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110524173047/http://pqasb.pqarchiver.com/baltsun/access/321974201.html?dids=321974201:321974201&FMT=ABS&FMTS|url-status=dead}}</ref> 1845 ರ [[ಗ್ರೀಕ್ ದಂಗೆ]] ಶೈಲಿಯ [[ಲಾಯ್ಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಯೆಹೂದಿ ಮಂದಿರವು]] [[ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಯೆಹೂದಿ ಮಂದಿರವಾಗಿದೆ]].. 1876ರಲ್ಲಿ ಲೆ.ಕರ್ನಲ್ ಜಾನ್.ಎಸ್. ಬಿಲ್ಲಿಂಗ್ಸ್‌ರವರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡ [[ಜಾನ್ಸ್ ಹೊಪ್ ಕಿನ್ಸ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯು]] ಅಂದಿನ ದಿನದ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ ನಿರೋಧ ಕಟ್ಟಡದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಗಣನೀಯ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ. ಐ.ಎಮ್.ಪೆಯ್‌ರವರ [[ವಿಶ್ವ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ]] (1977) ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಪಂಚಭುಜಾಕೃತಿಯ ಕಟ್ಟಡವು 405 ಅಡಿ (123.4 ಮೀ) ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಮೊಂದಿನ ಕೊಡುಗೆಗಳು "[[10 ಇನ್ನರ್ ಹಾರ್ಬರ್]]". <span style="white-space:nowrap">717 ಅಡಿ (218.5 ಮೀ)</span> ಎತ್ತರವಿರುವ ಬೃಹತ್ ಕಟ್ಟಡದ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡವು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವಿನ್ಯಾಸ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದು, ಜನವರಿ 10,2010 ಕ್ಕೆ ARC ಯಂತ್ರ ಭೂ ಅಗೆತದ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುಸಜ್ಜಿತವಾದ ಒಂದು ಹೋಟೆಲ್, ಉಪಹಾರ ಮಂದಿರ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನಯಾಂಗ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ 300 ಪ್ರ್ಯಾಟ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ 50-60 ಅಂತಸ್ತುಗಳ ಒಂದು ಗೋಪುರದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು, ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸ ಈಗ ಅಂತಿಮ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. [[ಪೂರ್ವಒಳ ಬಂದರು]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹೊಸ ಗೋಪುರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಒಂದು [[ಲೆಗ್ ಮ್ಯಾಸನ್]]ನ ಪ್ರಪಂಚದ ಹೊಸ ಕೇಂದ್ರವಾದ 24 ಮಹಡಿಗಳ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಎಲ್ಲಾ ನಾಲ್ಕು ಹವಾಮಾನಗಗಳಲ್ಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿರುವ 24 ಮಹಡಿಗಳ ಹೋಟೆಲ್ ಸಂಕೀರ್ಣ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು [[ಚೌಕಟ್ಟು ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ]] ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಸಾಲುಮನೆಗಳಿರುವ]] ಬೀದಿಗಳನ್ನು ಸಾವಿರಾರು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಆಕಾರ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ]] ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಲುಮನೆಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ನಗರದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೆಲವು ಸಾಲು ಮನೆಗಳು 1790 ಯಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿವೆ [[ಕ್ಯಾಮ್ಡೆನ್ ಯಾರ್ಡ್ಸ್‌ನ ಒರಿಯೊಲ್ ಪಾರ್ಕ್]] ಹಲವಾರು ಜನರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ [[ಪ್ರಮುಖ ಲೀಗ್ ಬೇಸ್ ಬಾಲ್‌]]ನ ಅತಿ ಸುಂದರ[[ಬೇಸ್ ಬಾಲ್]] ಉದ್ಯಾನವನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಲವಾರು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ರೆಟ್ರೋ-ಶೈಲಿಯ ಉದ್ಯಾನವನದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿದಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಕ್ಯಾಮ್ಡೆನ್ ಯಾರ್ಡ್ಸ್ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಕ್ವೇರಿಯಂ]] ನೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಗ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು]] ಅನೇಕ ಬಾರ್ ಗಳು, ಉಪಹಾರ ಮಂದಿರಗಳು ಮತ್ತು ಸಗಟು ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ. === ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳು === {{Main|List of tallest buildings in Baltimore}} [[ಚಿತ್ರ:Legg Mason Building.jpg|thumb|upright|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಲೆಗ್ ಮಾಸನ್ ಕಟ್ಟಡ]] {| cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin:0 1em 1em 0;font-size:90%" |- style="background:#ccc" | ಕಟ್ಟಡ | ಎತ್ತರ | ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ | ಅಂತಸ್ತುಗಳು | |- | 1 | [[ಲೆಗ್ ಮೇಸನ್ ಕಟ್ಟಡ]] | {{convert|529|ft|m|0}} | 40 | 1973 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=leggmasonbuilding-baltimore-md-usa | title=Legg Mason Building | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- style="background:#efefef" | 2 | [[ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಕಟ್ಟಡ]] | {{convert|509|ft|m|0}} | 37 | 1924 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=bankofamericabuilding-baltimore-md-usa | title=Bank of America Building | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- | 3 | [[ವಿಲಿಯಮ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಸ್ಚೇಫರ್ ಕಟ್ಟಡ]] | {{convert|493|ft|m|0}} | 37 | 1992 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=williamdonaldschaefertower-baltimore-md-usa| title=William Donald Schaefer Tower| publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- style="background:#efefef" | 4 | [[ಕಾಮರ್ಸ್ ಪ್ಲೇಸ್]] | {{convert|454|ft|m|0}} | 31 | 1992 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=commerceplace-baltimore-md-usa | title=Commerce Place | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- | 5 | [[100 ಈಸ್ಟ್ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] | {{convert|418|ft|m|0}} | 28 | 1992 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=100eastprattstreet-baltimore-md-usa | title=100 East Pratt Street | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- style="background:#efefef" | 6 | [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವರ್ಲ್ಡ ಟ್ರೇಡ್ ಸೆಂಟರ್]] | {{convert|405|ft|m|0}} | 32 | 1977 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=worldtradecenter-baltimore-md-usa | title=Trade Center | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- | 7 | [[ಟ್ರೆಮೊಂಟ್ ಪ್ಲಾಝಾ ಹೋಟೆಲ್]] | {{convert|395|ft|m|0}} | 37 | 1967 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=tremontplazahotel-baltimore-md-usa | title=Tremont Plaza Hotel | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- style="background:#efefef" | 8 | [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಟವರ್ಸ್ ಸೌತ್ ಅಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್]] | {{convert|385|ft|m|0}} | 30 | 1969 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=charlestowerssouthapartments-baltimore-md-usa | title=Charles Towers South Apartments | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- | 9 | [[ಬ್ಲಾಸ್ಟೀನ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್]] | {{convert|360|ft|m|0}} | 30 | 1962 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=blausteinbuilding-baltimore-md-usa | title=Blaustein Building | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |- style="background:#efefef" | 10 | [[250 ವೆಸ್ಟ್ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್]] | {{convert|360|ft|m|0}} | 24 | 1986 | <ref>{{cite web | url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=250westprattstreet-baltimore-md-usa | title=250 West Pratt Street | publisher=Emporis Corporation | accessdate=1 November 2007}}</ref> |} === ನೆರೆಹೊರೆ === {{Main|List of Baltimore neighborhoods}} ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 9 ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ; ಉತ್ತರ, ವಾಯುವ್ಯ, ಈಶಾನ್ಯ, ಪಶ್ಚಿಮ, ಕೇಂದ್ರ, ಪೂರ್ವ, ದಕ್ಷಿಣ, ನೈಋತ್ಯ, ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ, ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಪೋಲೀಸ್‌ ಠಾಣೆ]]ಗಳನ್ನು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಗಸ್ತು ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌]]ನ್ನು ಸರಹದ್ದಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಈಸ್ಟ್‌ ಅಥವಾ ವೆಸ್ಟ್‌ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರನ್ನು, ಮತ್ತು/ಅಥವಾ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌]]ನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸುವ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣವಾಗಿ ಈ ನಗರವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸುವುದು ಸ್ಥಳೀಯರಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶವು [[ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. [[ಹಾರ್ಬರ್‌‌ಪ್ಲೇಸ್‌]], ದಿ ಕ್ಯಾಮಡೆನ್‌ ಯಾರ್ಡ್ಸ್‌ ಸ್ಪೋಟ್ಸ್‌ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌([[ಕ್ಯಾಮಡೇನ್‌ ಯಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಓರಿಯೋಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌]] ಮತ್ತು [[M&amp;T ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ]]), [[ಕನ್ವೆನ್ಷನ್‌ ಸೆಂಟರ್]], ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಕ್ವೇರಿಯಂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ನೈಟ್‌ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು, ಬಾರ್‌, ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳು, ಶಾಪಿಂಗ್‌ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಆಕರ್ಷಣೀಯಗಳು ಸಹ ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ [[ಲೆಗ್‌ ಮಾಸನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಸ್ಟೆಲ್ಲೇಷನ್‌ ಎನರ್ಜಿ]]ಯಂತಹ ಹಲವಾರು ವ್ಯಾಪಾರೀ ತಾಣಗಳಿಗೂ ಕೂಡ ಇದು ತವರಾಗಿದೆ. ಇದು ಸೇರಿದಂತೆ, ಶಾಲೆಗೆ ಹತ್ತಿರವೇ ಇರುವ [[ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮೇರಿ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಮೆಡಿಕಲ್‌ ಸಿಸ್ಟಮ್]]ನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ದಿನದ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್]] ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ ಕೂಡ ಇದೆ. ಮಿತಿಯಾದ ವಾಸ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿರುವ ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌ ನಗರವು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರದ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 2002ರಿಂದ ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌ನ ನಿವಾಸಿಗಳಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 10,000 ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು, 2012ರಷ್ಟೊತ್ತಿಗೆ ಸುಮಾರು 7,400 ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮನೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಯೋಜನೆಯಿಂದಾಗಿ ವಾಸಿಸಲು ಸಿಗಲಿವೆ.<ref>{{cite news | last=Mirabella | first=Lorraine | url=http://www.ubalt.edu/jfi/jfi/Media/Balto_Sun/sun013007.htm | title=Downtown jobs, housing boom | work=The Baltimore Sun | accessdate=January 30, 2007 | archive-date=ಜನವರಿ 27, 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080127050520/http://www.ubalt.edu/jfi/jfi/Media/Balto_Sun/sun013007.htm | url-status=bot: unknown }}</ref> [[ಡ್ರೂಯಿಡ್‌ ಹಿಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌]]ನ ಕೊನೆವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿರುವ ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌ನ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶವು ಸಹ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆರೆಹೊರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ [[ಮೌಂಟ್‌ ವೆರ್ನಾನ್‌]], ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ನಾರ್ಥ್‌, [[ರಿಸರ್ವಾಯರ್‌ ಹಿಲ್‍]], [[ಬೋಲ್ಟನ್‌ ಹಿಲ್‌]], ಡ್ರೂಯಿಡ್‌ ಹೈಟ್ಸ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನಿತರ ಅನೇಕ ನೆರೆಹೊರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳು ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ನಗರಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಇವು ತಾಣಗಳಾಗಿವೆ. [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಆರ್ಟ್‌]], [[ಪೀಬಾಡಿ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌]] ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌, [[ಲಿರಿಕ್‌ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್‌]], [[ವಾಲ್ಟರ್ಸ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ]], [[ಜೋಸೆಫ್‌ ಮೆಯಿರ್‌ಹಾಫ್ ಸಿಂಫೋನಿ ಹಾಲ್‌]]ಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಗ್ಯಾಲರಿಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡಿವೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್‌ನ [[ಇನ್ನರ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌]] ಮತ್ತು ಮೌಂಟ್‌ ವೆರ್ನಾನ್‌ ನೆರೆಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಮೇಲೆ ಮನಬಂದಂತೆ ಹಲ್ಲೆಯ ವರದಿಗಳಾದಾಗ 2009ರಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ತಡೆಗೆ ಕ್ರಮಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news|last=Fenton|first=Justin|title=Assaults on rise in downtown, Inner Harbor|date=May 31, 2009|work=[[The Baltimore Sun]]|url=http://www.baltimoresun.com/news/local/baltimore_city/bal-md.ci.attacks31may31,0,810921.story?page=1|accessdate=2009-05-31}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite news|last=Hermann|first=Peter|title=Downtown gets riskier after dark|date=May 31, 2009|work=[[The Baltimore Sun]]|url=http://www.baltimoresun.com/news/local/crime/bal-md.hermann31may31,0,4060018.story|accessdate=2009-05-31}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ನಗರದ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶವು ನೇರವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಇದು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ [[ದಿ ಅಲಮೇಡಾ]] ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ [[ಫಿಮ್ಲಿಕೋ ರೋಡ್]]ನಿಂದ ಪರಿಮಿತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ನಗರದ ಹೊರವಲಯದ ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದು, [[ರೋನಾಲ್ಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌]], [[ಹೋಮ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌]], [[ಗ್ಯೂಯಿಫೋರ್ಡ್‌]], ಮತ್ತು [[ಸೆಡಾರ್‌ಕ್ರ‍ಾಫ್ಟ್‌]]ಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ನೆರೆಪ್ರದೇಶದ, ಅನೇಕ ನಗರಗಳ ಉನ್ನತ ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾಗವು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದಂತಹ [[ಲೊಯಾಲಾ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್]], [[ದಿ ಜಾನ್ಸ್‌ ಹಾಪ್‌ಕಿನ್ಸ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ನೋಟರ್‌ ಡೇಮ್‌ ಆಫ್‌ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್]]ಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ನಗರದಲ್ಲಿ, B&amp;O ರೈಲು ಮಾರ್ಗದ ಹಳಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇನ್ನರ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಹೊಂದಿರುವ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರದೇಶಳೆರಡರ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಂಯುಕ್ತ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದು, [[ಲ್ಯೂಕಾಸ್ಟ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‍]]ನಂತಹ ನೆರೆಹೊರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; [[ಫೆಡರಲ್‌ ಹಿಲ್‌]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಐಷಾರಾಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕಾರ್ಯನಿರತ ವೃತ್ತಿಪರರು, ಪಬ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‍ಗಳು; ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದ [[ಚೆರ್ರಿ ಹಿಲ್‌]] ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮಭಾಗದ ನಗರವು ಈಶಾನ್ಯ, ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಗರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ನಗರದ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಸರಹದ್ದಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ [[ಮೋರ್ಗ್‍ನ್‌ ಸ್ಟೇಟ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]], ದಕ್ಷಿಣ ಗಡಿಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಸಿನ್‌ಕ್ಲೈರ್‌ ಲೇನ್‌]] , [[ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ]], ಮತ್ತು [[ಪುಲಸ್ಕಿ ಹೈವೇ]] ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದ ಗಡಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಲಮೇಡವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈಶಾನ್ಯದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತವ್ಯಯೋಗ್ಯವಾದ ನೆರೆಹೊರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳುಂಟಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ವೈರುಧ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಈ ನಗರದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್ನ]]ರ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ.<ref>{{cite web|title=Profile of General Demographic Charaterics: Hillen|publisher=Baltimore City Planning Department|url= http://censusprofile.bnia.org/Hillen%20Demographic%20Profile.pdf|format=PDF|accessdate=2007-10-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Profile of General Demographic Characteristics: New Northwood|publisher=Baltimore City Planning Department|url=http://censusprofile.bnia.org/New%20Northwood%20Demographic%20Profile.pdf|format=PDF|accessdate=2007-10-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Profile of General Demographic Characteristics: Stonewood-Pentwood-Winston|publisher=Baltimore City Planning Department|url= http://censusprofile.bnia.org/Stonewood-Pentwood-Winston%20Demographic%20Profile.pdf|format=PDF|accessdate=2007-10-27}}</ref> "ಪೂರ್ವ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್" ಅನ್ನು ಪೂರ್ವದ ಪ್ರದೇಶದ ಹೃದಯ ಭಾಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು [[ಜಾನ್ಸ್‌ ಹಾಪ್‌ಕಿನ್ಸ್‌ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್]] ಮತ್ತು [[ಜಾನ್ಸ್‌ ಹಾಪ್‌ಕಿನ್ಸ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಮೆಡಿಸಿನ್‌]]ಗೆ ಆಶ್ರಯನೀಡಿದೆ. ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ ಕೆಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಿನ್‌ಕ್ಲೈರ್‌ ಲೇನ್‌ನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ [[ಆರ್‌ಲೀನ್ಸ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌]] ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್ನ]]ರಿಗೆ ನಿಷೇದಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದ ವಾಸ್ತವ್ಯದ ನೆರೆಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಜರುಗಿರುವ ಅನೇಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದಾಗಿ ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಪಾಯದ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಈ ನಗರದ ಆಗ್ನೇಯ‌ ಪ್ರದೇಶವು ಇದರ ಪಶ್ಚಿಮ ಇನ್ನರ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌ನ ಆರ್ಲೀನ್ಸ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನ ಗಡಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ, ಈ ನಗರದ ಪೂರ್ವದ ಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಬಂದರಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಗಡಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಯುವ ವೃತ್ತಿಪರರು ಮತ್ತು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ [[ಪಾಲಿಶ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್ಸ್‌]], [[ಗ್ರೀಕ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್‌]]ರು, [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್‌]]ರು, [[ಪ್ಯೂರ್ಟೋ ರಿಕಾನ್‌]]ರು, ಮತ್ತು [[ಇಟಾಲಿಯನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್]]ರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಉನ್ನತ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದು, ಅವರ ನೆಲೆಗೆ ಇದು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. [[ಲ್ಯಾಟಿನೋ]] ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ [[ಅಪ್ಪರ್‌ ಫೆಲ್ಸ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್]] ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ವಾಯುವ್ಯ ಭಾಗ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ನೈರುತ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ನಗರದ ನಾರ್ಥ್‌ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ಪ್ರದೇಶವು ಇದರ ನಾರ್ಥರ್ನ್‌ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ಗಡಿಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಗಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪಿಮ್ಲಿಕೋ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ [[ಗ್ವಿನ್ಸ್‌‍ ಫಲ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ವೇ]]ಯು ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರಭಾವ ಹೊಂದಿರುವ ಅಲ್ಲಿ [[ಪಿಮ್‌ಲಿಕೋ ರೇಸ್‌ ಕೋರ್ಸ್‌]], [[ಸಿನಾಯ್‌ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್]] ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸಿನಾಗೋಗ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ [[ಜೀವಿಶ್‌]] ಜನಾಂಗವು, 1960ರಿಂದಲೂ [[ವೈಟ್‌ ಫ್ಲೈಟ್‌]]ನವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಇದು [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್]]ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು [[ಉತ್ತರ ಪಾರ್ಕ್‌ವೇ]]ನ ಮೇಲುಗಡೆ ಅನೇಕ ನಗರದ ಹೊರವಲಯದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪಾರ್ಕ್‌ವೇನ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕಡಿಮೆ-ಆದಾಯದಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ. ಈ ನಗರವು ಪೂರ್ವಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ "ವೆಸ್ಟ್‌ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌"ನ ಹೃದಯಭಾಗವಾಗಿರುವ ಡೌನ್‍ಟೌನ್‌ [[ಗ್ವಿನ್ಸ್‌ ಫಾಲ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ವೇ]], [[ಫ್ರೆಮೊಂಟ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ]], ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌]]ನಿಂದ ಆವರಿಸಿರುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. [[ಕಾಪಿನ್‌ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ]] ಮತ್ತು ಪೆನಿಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ಅವೆನ್ಯೂಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದೆ. ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ [[ಆಫ್ರಿಕನ್ ಅಮೆರಿಕನ್]] ಸಂಸ್ಕ್ರತಿಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ನಗರದ ಅನೇಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್‌]] ನೆರೆಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ಗೆ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಒಂದಾನು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮಧ್ಯಮವರ್ಗದವರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ಗದ [[ಆಫ್ರಿಕನ್ ಅಮೆರಿಕನ್]]ರು ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್]] ನಿವಾಸಿಗಳು ಈ ನಗರದ ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದಂತಹ [[ರಾಂಡಾಲ್ಸ್‌ಟೌನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಬಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಕೌಂಟಿ]]ಯಲ್ಲಿನ [[ಓವಿಂಗ್ಸ್‌ ಮಿಲ್ಸ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹೋವಾರ್ಡ್ ಕೌಂಟಿ]]ನಲ್ಲಿನ ಕೊಲಂಬಿಯಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಈಗ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್‌]] ನಿವಾಸಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಅಪಹರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು "ಈಸ್ಟ್‌ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ "ನಂತಹದು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ದೂರದರ್ಶನ ವಾಹಿನಿಯಾದಂತಹ ''[[ದಿ ವೈರ್‌]]'' ನಲ್ಲಿ, ವೆಸ್ಟ್‌ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಾದ ಘಟನೆಗಳ ಆಧಾರಿತ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅಪರಾಧದಂತಹ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಸಂಬಂಧಿತ ಮಾಲಿಕೆಯನ್ನು ಭಿತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ನಗರದ ಸೌತ್‌ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ಪ್ರದೇಶವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಕೌಂಟಿ, ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌, ಮತ್ತು ಡೌನ್‌ಟೌನ್‌ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ B&amp;O ರೈಲುಮಾರ್ಗದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. [[ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೆರಿಕನ್‌]]ರ ಪ್ರಭಾವದ ಕುಸಿತದ ನಂತರ ಬಿಳಿಯರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಈ ರೀತಿಯಾದ ಮಿಶ್ರಿತ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. <gallery> File:Parkside1.jpg|ಬಿಲೇರ್-ಎಡಿಸನ್ File:1pondhomeland.jpg|ಹೋಮ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ File:Woodberry07.JPG|ವುಡ್‌ಬೆರ್ರಿ File:STWPNTW.jpg|ಸ್ಟೋನ್‌ವುಡ್ File:Guilford.jpg|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ವಿಲೇಜ್ File:DSCF1284.JPG|ಕರ್ರೊಲ್ಟನ್ ರಿಡ್ಜ್ File:Station North Arts District Baltimore Chas St.jpg|ಸ್ಟೇಷನ್ ನಾರ್ತ್ File:Fells Point A.JPG|ಫೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್ </gallery> === ನೆರೆಯ ಸಮುದಾಯಗಳು === ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರವು ಕೆಳಕಂಡ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹೊಂದಿದೆ, ಎಲ್ಲವೂ ಏಕೀಕೃತವಲ್ಲದ [[ಜನಗಣತಿ-ನಮೂದಿಸಿದ ಸ್ಥಳ]]ಗಳು. ಎಲ್ಲವೂ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪ್ರಾಂತ]]ದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿವೆ, ಬ್ರೂಕ್ಲಿನ್ ಪಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಗ್ಲೆನ್ ಬರ್ನೀಗಳು ಮಾತ್ರ [[ಆ‍ಯ್‌‍ನೆ ಅರುಂಡೆಲ್ ಪ್ರಾಂತ]]ದ ನೆರೆಯಲ್ಲಿದೆ. <div style="float:left;width:33%"> * [[ಆರ್ಬುಟಸ್]] * [[ಬ್ರೂಕ್ಲಿನ್ ಪಾರ್ಕ್]] * [[ಕ್ಯಾಟೊನ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆ]] * [[ಡುಂಡ್ಲಕ್]] * [[ಗ್ಲೆನ್ ಬರ್ನೀ]] * [[ಲ್ಯಾನ್ಸ್‌ಡೌನೆ-ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಹೈಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]] * [[ಲೊಚೀರ್ನ್]] </div><div style="float:left;width:33%"> * [[ಓವರ್ಲಿ]] * [[ಪಾರ್ಕ್‌ವಿಲ್ಲೆ]] * [[ಪೈಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆ]] * [[ರೋಸ್ಡೇಲ್]] * [[ಟೌಸನ್]] * [[ವುಡ್‌ಲಾನ್]] </div>{{-}} == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == {{Citations missing|section|date=January 2009}} {{Main|Culture of Baltimore}} {{See also|Music of Baltimore|List of museums in Baltimore}} [[ಚಿತ್ರ:Converted.png|thumb|upright|ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್ ಸ್ಮಾರಕ]] ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ-ವರ್ಗದ ಬಂದರು ನಗರ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅನ್ನು ಕೆಲವು ಬಾರಿ "ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರ" ಎಂದು ಕೂಡಾ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಸುಮಾರು 300 ಜಿಲ್ಲೆಗಳು<ref>{{cite web | last = | first = | authorlink = | coauthors = | title = Baltimore City Residents | work = | publisher = City of Baltimore, Maryland | date = | url = http://www.ci.baltimore.md.us/residents/ | doi = | accessdate = 2009-06-05 | archive-date = 2009-06-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090621195940/http://www.ci.baltimore.md.us/residents/ | url-status = dead }}</ref> ಸಾಂಪ್ರಾದಾಯಿಕವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿವೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಇಂದು ಮೂರು ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬಂದರಿನ ಬದಿಯಲ್ಲಿವೇ ಇವೆ: [[ಇನ್ನರ್ ಹಾರ್ಬರ್]], ಅಲ್ಲಿನ ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳು, ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಮ್ಯೂಸಿಯಂಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಂದ ತುಂಬಿರುತ್ತದೆ; [[ಫೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್]], ಮೊದಲಿಗೆ ನಾವಿಕರ ಮೆಚ್ಚಿನ ಮನೋರಂಜನಾ ತಾಣವಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಈಗ ನವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ (ಮತ್ತು ಇದು ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[ಸ್ಲೀಪ್‌ಲೆಸ್ ಇನ್ ಸೀಟಲ್‌]]'' ನಲ್ಲಿದೆ); ಮತ್ತು [[ಲಿಟಲ್ ಇಟಲಿ]], ಉಳಿದ ಎರಡರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದು ಇದೆ, ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಇಟಾಲಿಯನ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ಸಮುದಾಯದ ಮೂಲ ಪ್ರದೇಶ&nbsp;– ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಯು.ಎಸ್. ಹೌಸ್ ಸ್ಪೀಕರ್ [[ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಪೆಲೊಸಿ]] ಇಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳೆದದ್ದು. ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒಳನಾಡಾದ [[ಮೌಂಟ್ ವೆರ್ನನ್]], ನಗರದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ; ವಿವಿಧ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಸ್ಮಾರಕಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:BromoSeltzertowerBaltimore.jpg|thumb|left|upright|ಎಮರ್ಸನ್ ಬ್ರೊಮೊ-ಸೆಲ್‌ಟ್ಜರ್ ಟವರ್, 1911ರಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು.]] ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು "[[ಬಾಲ್ಟಿಮೊರೆಸೆ]]" ಅಥವಾ "ಬಾಲ್ಮೊರೆಸೆ" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯರು ಅವರ ನಗರದ ಹೆಸರನ್ನು "ಟಿ"ಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು "ಬಾಲಮೆರ್" ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸುವುದನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಜನರು ವೇಗವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯು ಐರ್ಲ್ಯಾಂಡ್, ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಯೂರೋಪ್‌ನಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದವರ ಜನಾಂಗೀಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "ಬಿ-ಮೋರ್" ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ನಿವಾಸಿಗಳು "ಟಿ" ಅಕ್ಷರಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ "ಡಿ" ಎಂಬುದಾಗಿ "ಬಾಲ್ಡಿಮೋರ್" ಎಂದು ಉಚ್ಛರಿಸುತ್ತಾರೆ. "ಬಾವ್ಲಮೆರ್" ಉಚ್ಚಾರಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಪಂಗಡದ ಜನರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ, ಅವರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಿಂದ ಹೊರಗಡೆ ಡನ್ಡಾಲ್ಕ್ ಮತ್ತು ಎಸೆಕ್ಸ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದು ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಜನರು "ಬಾವ್ಲಮೆರೆಸೆ" ವ್ಯಾಪಾರದ ವಿಶೇಷತೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.{{Citation needed|date=February 2009}} ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರವು ಎರಡನೇ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಬದಲಾಗಿದೆ, ಅದರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸೊಗಡು ಮತ್ತು ಉಚ್ಚಾರಣಾ ರೀತಿಗಳು ಹೊರ ಸೂಸಿವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ [[ಫೆಡರಲ್ ಹಿಲ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಂಟನ್‌]]ಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಯುವ ವೃತ್ತಿನಿರತರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಕಾಲೇಜು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಾಸಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಿವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಲ್ಯಾಟಿನೋಗಳು ಅವರ ಗುರುತನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ [[ಅಪ್ಪರ್ ಫೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್]] ಕೂಡ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದಂತಹದ್ದು. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೇರಿಕನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು 20ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ದಕ್ಷಿಣ]]ದಿಂದ ಬಂದ [["ಗ್ರೇಟ್ ಮೈಗ್ರೇಶನ್‌"]] ವಲಸೆಗಾರರಿಂದ ಬಂದಹುದಾಗಿದೆ. [[ಅಟ್ಲಾಂಟಾ, ಜಾರ್ಜಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, ಡಿ.ಸಿ.]]ಯಂತೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಕಪ್ಪು ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಮತ್ತು ಶತಮಾನದ ವೃತ್ತಿನಿರತ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ.{{Citation needed|date=August 2009}}. ಸಿವಿಲ್ ಯುದ್ಧಕ್ಕೂ ಮೊದಲೆ, ಅಮೇರಿಕನ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಅಮೇರಿಕನ್ನರು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದರು.{{Citation needed|date=August 2009}}. ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ [[ತುರ್ಗೂಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್‌]]ನು [[ಯು.ಎಸ್. ಸುಪ್ರೀಮ್ ಕೋರ್ಟ್‌]]ನ ಮೊದಲ ಕಪ್ಪು ಅಮೇರಿಕನ್ ನ್ಯಾಯಾದೀಶನಾದನು. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು [[ಬ್ಯಾರಿ ಲೆವಿನ್ಸನ್]] ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗಿದೆ, ಈತನು ನಗರದ ಯಹೂದಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದಾನೆ. ಆತನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ ''[[ಡೈನೆರ್]]'' , ''[[ಟಿನ್ ಮೆನ್]]'' , ''[[ಅವಲನ್]]'' , ಮತ್ತು ''[[ಲಿಬರ್ಟಿ ಹೈಟ್ಸ್]]'' , ಅವನು ನಗರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದಂತಿವೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ [[ಜಾನ್ ವಾಟಾರ್ಸ್]] ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಗರದ ಕಾವ್ಯಪ್ರಹಸನಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ 1972ರ ''[[ಪಿಂಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಂಗೊಸ್]]'' ಸಹ ಸೇರಿದೆ. ಆತನ ಚಲನಚಿತ್ರ ''[[ಹೇರ್‌ಸ್ಪ್ರೇ]]'' ಮತ್ತು ಅದರ [[ಬ್ರಾಡ್‌ವೇ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ರಿಮೇಕ್‌]]ಗಳು ಸಹ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿಯೆ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ಪ್ರತಿವರ್ಷ [[ಆರ್ಟ್‌ಸ್ಕೇಪ್ (ಹಬ್ಬ)]]ವು ನಗರದ [[ಬೋಲ್ಟನ್ ಹಿಲ್]] ಸುತ್ತಲಿನಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, ಅದು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್]] ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ’ಅಮೇರಿಕಾದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಫ್ರೀ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಹಬ್ಬ' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ''[[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]]'' ನೋಡಿ === ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು === [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಿಂಪೊನಿ ವಾದ್ಯಗೊಸ್ಟಿಯು]] ಅಂತರ್‌ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಗೊಂಡ ವಾದ್ಯಗೊಸ್ಟಿಯಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು 1916ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಬಂಡವಾಳಹೂಡಿದ್ದ ಪೌರಸಭೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಿನ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರು [[ಮಾರಿನ್ ಅಲ್ಸೊಪ್]], ಇವರು [[ಲೆಯೊನಾರ್ಡ್ ಬೆರ್ನ್‌ಸ್ಟೈನ್]] ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಂದ್ರ ವೇದಿಕೆಯು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಟ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಮಾನ್ಯತೆಗೊಳಗಾದ ಪಂಗಡವಾಗಿದೆ. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಒಪೆರಾ]] ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಒಪೆರಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಇದು 2008ರಲ್ಲಿ ದಿವಾಳಿಯಾಗಿದ್ದಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web |url=http://www.baltimoresun.com/entertainment/bal-te.to.opera09dec09,0,685458.story |title=Baltimore Opera seeks Chapter 11 protection |accessdate=2009-02-21 |last=Smith |first=Tim |date=December 9, 2008 |publisher=[[The Baltimore Sun]] |archive-date=2011-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110523012456/http://www.baltimoresun.com/entertainment/bal-te.to.opera09dec09,0,685458.story |url-status=dead }}</ref> [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಕಾನ್‌ಸೊರ್ಟ್]] ಇಪ್ಪತೈದು ವರ್ಷಗಳಿಗು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಗೀತ ಸಭೆಯಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಾನ್ಸ್-ಮೆರ್ರಿಕ್ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ, ಸ್ವಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬಂದ [[ಥೋಮಸ್ W. ಲಾಂಬ್‌‌‌]]ರ ಮನೆಯನ್ನು [[ಹಿಪೊಡ್ರಮ್ ಥಿಯೇಟರ]]ನ್ನಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಿಸಿದರು, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಇವರಿಗೆ ಪ್ರವಾಸಿ ಬ್ರಾಡ್‌ವೇ ಮತ್ತು ಇತರ ಕಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಯುತ್ತಮ ಕಲಾಗಾರನಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೊರ್ ವೃತ್ತಿಪರ (ಪ್ರಯಾಣವಿಲ್ಲದ) ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯ ಥಿಯೇಟರ್ ಗುಂಪುಗಳು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ರಚನೆಯಾಗಿವೆ ಎಂದು ಹೆಮ್ಮೆಪಡುತ್ತಿತ್ತು. ರಂಗಸ್ಥಳದ ಮದ್ಯದಿಂದ ಒತ್ತಟ್ಟಿಗೆ, ನಗರದಲ್ಲಿನ ನಾಗರಿಕ ತಂಡಗಳು [[ಎವರಿಮೇನ್ ಥಿಯೇಟರ್]], ಸಿಂಗಲ್ ಕೇರಟ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೊರ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಪೆಸ್ಟಿವಲ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ನಗರದಲ್ಲಿನ ಸಮುದಾಯದ ರಂಗಮಂಟಪಗಳು ಪೆಲ್ಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ಅರೆನ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತೀ ಪುರಾತನ ನಿರಂತರ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಆಪ್ರಿಕಾದ ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ರಂಗಮಂಟಪವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.baltimore.org/africanamerican/visual_performingarts.htm | title=Baltimore's African American Heritage and Attractions Guide:: Visual and Performing Arts | publisher=Visit Baltimore (affiliated with the Baltimore Convention & Tourism Board) | accessdate=5 Jan 2010 | archive-date=5 ಜುಲೈ 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090705085205/http://www.baltimore.org/africanamerican/visual_performingarts.htm | url-status=dead }}</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೊರ್ [[ಪ್ರತಿಸ್ಟಿತ ಬಾಲ್ಟಿಮೊರ್ ಗಾಯಕ ತಂಡದ]] ತವರಾಗಿದೆ, 3-ಬಾರಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ಪಧಕವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮಹಿಳಾ ಗಾಯಕಿರ ತಂಡವು [[ಸ್ವೀಟ್ ಅಡೆಲೈನ್ಸ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌]]ದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿತ ಗೊಂಡಿದೆ. === ಗಣನೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು === :''ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ [[ಲಿಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಪೀಪಲ್ ಫ್ರಮ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್]]'' == ಆರ್ಥಿಕತೆ == ಮೊದಲಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಆಧಾರದಮೇಲೆ ಉಕ್ಕಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ, ಹಡಗು ಸಾಗಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಮೋಟರುಗಾಡಿಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಏಕಾಗ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೃಹತ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ನಗರವು ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಾಶದಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಜನರ ಕಡಿಮೆ ಕೌಶಲ್ಯತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಳ ಕೊಡುವ ತೊಂದರಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ಕೆಲವು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಈಗ ಆಧುನಿಕ [[ಸೇವಾ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು]] ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದುವ ಆರ್ಥಿಕ, ವ್ಯಾಪಾರ, ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಯ ಆಧಾರವನ್ನು ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನ ಮಿಡ್-ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಆರು [[ಫಾರ್ಚೂನ್ 1000]] ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ತವರಾಗಿದೆ: [[ಕಾನ್‌ಸ್ಟೆಲೇಷನ್ ಎನೆರ್ಜಿ]], [[ಗ್ರೇಸ್ ಕೆಮಿಕಲ್ಸ್]] (ಕೊಲಂಬಿಯದಲ್ಲಿ), [[ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ &amp; ಡೆಕ್ಕೆರ್]] (ಟೊವ್‌ಸನ್‌ನಲ್ಲಿ), [[ಲೆಗ್ ಮಾಸೊನ್]], [[ಟಿ. ರೊವೆ ಪ್ರೈಸ್]], ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್‌ಕೊರ್ಮಿಕ್ &amp; ಕಂಪನಿ]] (ಹಂಟ್ ವಾಲಿನಲ್ಲಿ). ಬಾಲ್ಟಿಮೋರನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಸ್ಥಾನವೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು, AAI ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ (ಹಂಟ್ ವಾಲಿನಲ್ಲಿ), ಬ್ರೌನ್ ಅಡ್ವೈಸರಿ, [[ಅಲೆಕ್ಸ್‌]]ಗಲನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. [[ಬ್ರವ್ನ್ &amp; ಸನ್ಸ್]], [[ಡೊಯ್‌ಚ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ]] ಸಹಾಯಕ ಸಂಸ್ಥೆ (ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪ್ರಾಂತದ, ಮತ್ತು ಇದರ ಸ್ವಾಧೀನತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದ ನಿರಂತರ ನಡೆಯುಇತ್ತಿದ್ದ ಹೂಡಿಕೆಯ ಬ್ಯಾಂಕು ಇದಾಗಿತ್ತು),{{Citation needed|date=January 2009}} FTI ಕನ್ಸಲ್ಟಿಂಗ್, ವೆರ್ಟಿಸ್, [[ಥೊಮ್‌ಸನ್ ಪ್ರೊಮೆಟಿಕ್]], ಪೆರ್ಪೊರ್‌ಮಕ್ಸ್, [[ಸಿಲ್ವನ್ ಲರ್ನಿಂಗ್]]/ಲವ್‌ರೆಯಟ್ ಎಜ್ಯುಕೇಷನ್, [[ಅಂಡರ್ ಆರ್‌ಮೊರ್]], DAP, 180°, [[ಡಿಬಾಫ್ರೆ ಬಕೆರೀಸ್]], [[Wm.]] [[ಟಿ. ಬರ್ನೆಟ್ &amp; ಕಂ]], ಓಲ್ಡ್ ಮುಚ್ಯುಯಲ್ ಪೈನಾನ್ಸಿಯಲ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್, ಮತ್ತು [[Advertising.com]]. ನಗರವು [[ಜಾಹ್ನ್‌ಸ್ಶಾಪ್‌ಕಿನ್ಸ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ]] ಸಹ ತವರಾಗಿದೆ, ಇದು ಹೊಸಾ ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಪಾರ್ಕಿನ ಕೇಂದ್ರದಂತೆ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುವುದು, ಈ ತರಹದ ಎರಡು ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಸ್ತುತ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದೆ. == ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ == {{USCensusPop |1790= 13503 |1800= 26514 |1810= 46555 |1820= 62738 |1830= 80620 |1840= 102313 |1850= 169054 |1860= 212418 |1870= 267354 |1880= 332313 |1890= 434439 |1900= 508957 |1910= 558485 |1920= 733826 |1930= 804874 |1940= 859100 |1950= 949708 |1960= 939024 |1970= 905759 |1980= 786775 |1990= 736014 |2000= 651154 |estyear= 2009 |estimate= 637418 }} [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]ದ ನಂತರ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ 100,000 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಡಿ ದಾಟಿದ ಎರಡನೆಯ ನಗರವಾಗಿತ್ತು ([[ನ್ಯೂ ಓರ್ಲೀನ್ಸ್]], [[ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ]], ಮತ್ತು [[ಬೋಸ್ಟನ್‌]] ನಗರಗಳು ನಂತರದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿವೆ).<ref>[http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab06.txt 1830] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080307083125/http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab06.txt |date=2008-03-07 }}, [http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab07.txt 1840] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070715044414/http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab07.txt |date=2007-07-15 }}, ಮತ್ತು [http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab08.txt 1850] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080420101529/http://www.census.gov/population/documentation/twps0027/tab08.txt |date=2008-04-20 }} ಇಸವಿಗಳ ಜನಗಣತಿಯ ದತ್ತಾಂಶಗಳು</ref> 1830, 1840, ಮತ್ತು 1850ರ [[ಜನಗಣತಿ]]ಗಳ ಪ್ರಕಾರ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ]]ದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರವು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಯಿತು. 1980ರವರೆಗೆ ಜನಗಣತಿಯವರೆಗೆ ಪ್ರತಿ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಮೊದಲ 10 ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ IIರ ನಂತರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಸುಮಾರು ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್‌ನಷ್ಟಾಯಿತು. ನಗರ ಮತ್ತು ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ನ್ ಪ್ರದೇಶವು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಮೊದಲ 20ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಡೆಟ್ರಾಯ್ಟ್ ಮತ್ತು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಡಿ.ಸಿ.ಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ 1990ರಲ್ಲಿ ಯುಎಸ್ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅನ್ನು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವರದಿಯಾಯಿತು, 1990 ಮತ್ತು 2000ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 84,000 ಜನರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web | url=http://www.infoplease.com/ipa/A0763098.html | title=Top 50 Cities in the U.S. by Population and Rank (2005 Census) | publisher=Information Please (a division of Pearson Education, Inc.) | accessdate=August 1, 2006}}</ref> ಇಸವಿ 2006-2008 ಅವಧಿಯ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಸಮುದಾಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂಶವು ಕೆಳಕಂಡಂತಿತ್ತು: * ಬಿಳಿಯರು: 38.4% (ಹಿಸ್ಪಾನಿಕೇತರ ಬಿ: 36.5%) * ಕಪ್ಪು ಅಥವಾ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಅಮೆರಿಕನ್: 17.4% * ಬುಡಕಟ್ಟು ಅಮೆರಿಕನ್‌: 0.2% * ಏಷ್ಯನ್‌: 1.9% * ಬುಡಕಟ್ಟು ಹವಾಯಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಪ್ರಶಾಂತ ಸಾಗರ ದ್ವೀಪದವರು: <0.1% * ಇತರೆ ಜನಾಂಗದವರು: 12.8% * ಎರಡು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಾಂಗಗಳು: 3.0% * ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷರು ಅಥವಾ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು (ಯಾವುದೇ ಜನಾಂಗದವರಾಗಿರಬಹುದು): 31.5% ಮೂಲ:[62] [[ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಾಂದ್ರತೆ]]ಯು ಒಂದು ಚದರ ಮೈಲಿಗೆ 8,058.4 ಜನರಷ್ಟಿದೆ(3,111.5/km²). ಸರಾಸರಿ ಸಾಂದ್ರತೆ 3718.6/ಚದರ ಮೈಲಿ (1,435.8/km²)ಯಷ್ಟಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿ 300,477 ಮನೆಗಳಿವೆ ಜನಾಂಗೀಯ ರಚನೆಯು ನಗರದಲ್ಲಿ 64.85% [[ಆಫ್ರಿಕನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು]], 31.28% [[ಬಿಳಿಯರು]], 0.32% [[ಸ್ಥಳೀಯ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು]], 1.53% [[ಏಷಿಯನ್ನರು]], 0.03% [[ಪೆಸಿಫಿಕ್ ದ್ವೀಪೀಯರು]], 0.67% ನಷ್ಟು [[ಇತರ ಜನಾಂಗೀಯರು]], ಮತ್ತು 1.47% ನಷ್ಟು ಎರಡು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಜನಾಂಗಗಳು ಇವೆ. 1.70% ನಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು [[ಹಿಸ್ಪ್ಯಾನಿಕ್]] ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಜನಾಂಗದ [[ಲ್ಯಾಟಿನೋ]]. ಈ ಜನಗಣತಿಯು ಹೇಗಾದರೂ ನಗರದ ಲ್ಯಾಟಿನೊ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಸುಮಾರು ಕಳೆದ ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಆಗ್ನೇಯ ಭಾಗದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ ಮೇಲಿನ [[ಫೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್]], [[ಪ್ಯಾಟರ್ಸನ್ ಪಾರ್ಕ್]], ಮತ್ತು [[ಹೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಟೌನ್]], ಮತ್ತು ನಗರದ ವಾಯುವ್ಯದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ ಫಾಲ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಫ್ ಅಲ್ಲದೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಈಶಾನ್ಯದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಕೆಲಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref>{{cite web|url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/24/24510.html|title=Baltimore city QuickFacts from the US Census Bureau|accessdate=2007-04-30|archive-date=2011-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110829215608/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/24/24510.html|url-status=dead}}</ref> 6.2% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು [[ಜನಗಣತಿ 2000]]ದ ಪ್ರಕಾರ [[ಜರ್ಮನ್]] ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ 257,996 ಮನೆಗಳಿವೆ, ಅದರಲ್ಲಿ 25.5% ನಷ್ಟು 18ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ, 26.7% ಜನರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ [[ಮದುವೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು]], 25.0% ಗಂಡನಿಲ್ಲದೆ ಹೆಂಗಸು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಮನೆಗಳು, ಮತ್ತು 43.0% ಜನರು ಕುಟುಂಬವಿಲ್ಲದೆ ಇರುವವರು. 34.9%ರಷ್ಟು ಎಲ್ಲಾ ಮನೆಗಳು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ವಾಸಿಸುವಂತಹವಾಗಿವೆ , ಮತ್ತು 11.3% ರಷ್ಟು 65 ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಒಬ್ಬರೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸರಾಸರಿ ಮನೆಮಂದಿಯ ಅಳತೆಯು 2.42, ಹಾಗೂ ಸರಾಸರಿ ಕುಟುಂಬದ ಅಳತೆ 3.16. ನಗರದಲ್ಲಿ, 18ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಇರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ 24.8%, 18 ರಿಂದ 24 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರು 10.9%, 25 ರಿಂದ 44 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರು 29.9% , 45 ರಿಂದ 64 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ 21.2% , and 65 ವರ್ಷ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಯಸ್ಸಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆ 13.2%. ಇಲ್ಲಿನ ಸರಾಸರಿ ವಯಸ್ಸು 33 ವರ್ಷವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ 100 ಮಂದಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ 99.7 ಪುರುಷರಿದ್ದರು. 18 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೂಮೀರಿದ ವಯಸ್ಸಿನ ಪ್ರತಿ 100 ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ 102.5 ಪುರುಷರಿದ್ದರು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಮನೆ ಯಜಮಾನನ ಒಟ್ಟು ಆದಾಯ $30,078, ಒಂದು ಕುಟುಂಬದ ಒಟ್ಟು ಆದಾಯ $35,438 ನಷ್ಟಿತ್ತು. ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರ ಆದಾಯ $31,767 ಮಹಿಳೆಯ ಆದಾಯ $26,832 ಆಗಿದೆ. ನಗರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತಲಾವ್ಯಕ್ತಿ ಆದಾಯವು 20,101 $ನಷ್ಟಿತ್ತು. ಸುಮಾರು 18.8%ನಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು 22.9%ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು [[ಬಡತನ ರೇಖೆ]]ಗಿಂತಲೂ ಕೆಳಗಿದ್ದಾರೆ, ಇದರಲ್ಲಿ 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ 30.6% ಮತ್ತು 65 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿರುವ 18.0% ಜನರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. === ಅಪರಾಧಗಳು === {{See also|Baltimore Police Department}} 2009ನೆಯ ಇಸವಿಯು ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 238 ನರಹತ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕಂಡಿದೆ,<ref>{{cite web|url=http://baltimore.tewspaper.com/police-baltimore-ended-2009-238-homicides-four-08-trying-last-one|title=Baltimore Police: 2009 Ended with 238 Homicides|month=January|year=2010|accessdate=2010-03-02|archive-date=2011-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716212414/http://baltimore.tewspaper.com/police-baltimore-ended-2009-238-homicides-four-08-trying-last-one|url-status=dead}}</ref> ಇದು 2008ರ 234ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ,<ref>{{cite web|url=http://www.fbi.gov/ucr/cius2008/data/table_08_md.html|title=Offenses Known to Law Enforcement by State by City, 2008|month=September|year=2009|work=Uniform Crime Report, 2009|accessdate=2010-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090923211338/http://www.fbi.gov/ucr/cius2008/data/table_08_md.html|archivedate=2009-09-23|url-status=live}}</ref> ಯು.ಎಸ್‌ನ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ 250,000 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇರುವ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ-ಅತಿಹೆಚ್ಚು ನರಹತ್ಯೆಗಳಾಗಿರುವ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.fbi.gov/ucr/cius2006/data/table_08.html|title=Offenses Known to Law Enforcement by State by City, 2006|month=September|year=2007|work=Uniform Crime Report, 2006|accessdate=2008-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071010070602/http://www.fbi.gov/ucr/cius2006/data/table_08.html|archivedate=2007-10-10|url-status=live}}</ref> 1993ರಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯಾದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು 379 ನರಹತ್ಯೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯೇ ಇದೆ, ರಾಷ್ಟ್ರದ ನರಹತ್ಯೆಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸರಾಸರಿ ಸುಮಾರು ಏಳು ಪಟ್ಟಿದೆ, [[ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]]ದ ಆರು ಪಟ್ಟು, ಮತ್ತು [[ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌]]ಗಿಂತಲೂ ಮೂರುಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಇತರೆ ವಿವಿಧ ಅಪರಾಧಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತಲೂ ಒಟ್ಟು ಅಪರಾಧಗಳ ಸರಾಸರಿ ಹೆಚ್ಚೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬಲಾತ್ಕಾರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಇಳಿಮುಖ ಕಂಡಿದೆ; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣಗಳು, ಕಳ್ಳತನ, ದರೋಡೆಗಳು ಹೆಚ್ಚೇ ಇವೆ.<ref>{{cite web | title=Baltimore Maryland Crime Statistics and Data Resources | url=http://baltimore.areaconnect.com/crime1.htm | access-date=2010-08-11 | archive-date=2011-07-07 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110707160300/http://baltimore.areaconnect.com/crime1.htm | url-status=dead }}</ref> [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪೋಲೀಸ್ ಇಲಾಖೆ]]ಯ ವರದಿಯ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಶಾಸನಸಭೆಯ ನಗರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತನಿಖೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web | title=State Lawmaker Calls For Investigation Into Police | url=http://www.thewbalchannel.com/news/7057074/detail.html | access-date=2010-08-11 | archive-date=2006-02-25 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060225001127/http://www.thewbalchannel.com/news/7057074/detail.html | url-status=dead }}, ಡಬ್ಲುಬಿಎ‍ಎಲ್-ಟಿವಿ (ಫೆಬ್ರವರಿ 14, 2006)</ref> 2003ರಲ್ಲಿ, ವರದಿಯಾದ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಿಲ್ಲದಿರುವಿಕೆಯನ್ನು ಎಫ್‌ಬಿಐ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ, ಇದನ್ನು ಮೇಯರ್ [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಒ’ಮ್ಯಾಲೇ]] ಅವರು ದೃಢೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2005ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನರಹತ್ಯೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ.<ref>{{cite web | title=Homicide Rate, Police Procedures Questioned | url=http://www.thewbalchannel.com/news/7056945/detail.html | access-date=2010-08-11 | archive-date=2006-03-23 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060323083654/http://www.thewbalchannel.com/news/7056945/detail.html | url-status=dead }}, ಡಬ್ಲುಬಿಎ‍ಎಲ್-ಟಿವಿ (ಫೆಬ್ರವರಿ 14, 2006)</ref> ಹಿಂದಿನ ಪೋಲೀಸ್ ಕಮಿಷನರ್ ಒಂದು ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಅಪರಾದಗಳ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿದ್ದು ಪಡಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ;<ref>{{cite web | title=Ex-Commish Raised Questions During Tenure | url=http://www.thewbalchannel.com/news/7341879/detail.html | access-date=2010-08-11 | archive-date=2006-06-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20060614184012/http://www.thewbalchannel.com/news/7341879/detail.html | url-status=dead }}, ಡಬ್ಲುಬಿಎ‍ಎಲ್-ಟಿವಿ (ಫೆಬ್ರವರಿ 22, 2006)</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪೋಲೀಸ್ ಕಮಿಷನ್‌ನಿಂದ ಪಡೆದ ಕೆಲ ಶುಲ್ಕಗಳು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಉತ್ತೇಜನ ದೊರೆತಂತಾಗಿದೆ.<ref>ಜಾನ್ ವ್ಯಾಗ್ನರ್ ಮತ್ತು ಟಿಮ್ ಕ್ರೈಗ್, {{cite news | title=Duncan Rebukes O'Malley Over Crime | url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/02/13/AR2006021301857.html | work=The Washington Post | first1=John | last1=Wagner | first2=Tim | last2=Craig | date=February 14, 2006 | accessdate=April 26, 2010}}, ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಪೋಸ್ಟ್ (ಫೆಬ್ರವರಿ 14, 2006)</ref> 2009ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಣದ ದುರ್ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ ಮೇಯರ್ [[ಶೀಲಾ ಡಿಕ್ಸನ್]], (2010ರಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ), ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹೊಸ ಪೋಲೀಸ್ ಕಮಿಷನರ್ ಅವರ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ, 2007 ರಿಂದ 2008ರವರೆಗೆ ಸುಮಾರು 17% ನಷ್ಟು ನರಹತ್ಯೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ (ಒಟ್ಟು 282).<ref>{{cite web | title=Homicides Down In Many Major Cities | url=http://www.cbsnews.com/stories/2009/01/03/national/main4696974.shtml | access-date=2010-08-11 | archive-date=2010-01-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100114002101/http://www.cbsnews.com/stories/2009/01/03/national/main4696974.shtml | url-status=dead }}, ಸಿಬಿಎಸ್ ನ್ಯೂಸ್ (ಜನವರಿ 3, 2009)</ref> == ಸರ್ಕಾರ == ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಒಂದು [[ಸ್ವತಂತ್ರ ನಗರ]], ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ [[ಪ್ರಾಂತ]]ದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿಲ್ಲ. ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರವನ್ನು ಪ್ರಾಂತ-ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಜನಗಣತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುವಂತಹ ಮೂಲ ಘಟಕವೆಂದರೆ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆನ್ಸಸ್ ಬ್ಯೂರೋ]], ಮತ್ತು ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಅನ್ನು ಅದಕ್ಕನುಗುಣವಾದ ಪ್ರಾಂತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸುಮಾರು 150ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಬಲವಾದ [[ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ]]ವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸರ್ಕಾರದ ಎಲ್ಲ ಮಟ್ಟದ ಆಡಳಿತದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸಾಧಿಸಿದೆ. === ಮೇಯರ್ === [[ಚಿತ್ರ:StephanieRawlingsBlake crop.jpg|thumb|ಶೀಲಾ ಡಿಕ್ಸನ್‌ ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತುಂಬಿದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಮೇಯರ್ ಸ್ಟೀಫಾನಿ ರಾಲಿಂಗ್ಸ್-ಬ್ಲೇಕ್ (D)]] :''ನಗರಕ್ಕಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಮೇಯರ್‌ಗಳ ಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಗಾಗಿ, ನೋಡಿ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮೇಯರ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]].'' ನವೆಂಬರ್ 6, 2007ರಂದು, ಹಿಂದಿನ ಡೆಮೊಕ್ರಟಿಕ್ ಮೇಯರ್ [[ಶೀಲಾ ಡಿಕ್ಸನ್]] ಅವರು ಮೇಯರ್ ಆಗಿ [[ಚುನಾಯಿತರಾದರು]]. ಡಿಕ್ಸನ್, ಒಬ್ಬ ನಗರ ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿನ ಮೇಯರ್ [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ಒ’ಮ್ಯಾಲೇ]] ಅವರು ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ 17 ಜನವರಿ 2007ರಲ್ಲಿ ಡಿಕ್ಸನ್ ಮೇಯರ್ ಆಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಜನವರಿ 1, 2009ರಂದು ಮೇಯರ್ ಡಿಕ್ಸನ್ ಅವರು ಅಧಿಕಾರ ದುರುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ವಂಚನೆ ಮಾಡಿರುವರೆಂದು ([[ಹಣ ದುರುಪಯೋಗ]]) ಅಪರಾಧಿಯೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news | url=http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-dixon-trial1201,0,2096336.story | work=Baltimore Sun | title=Dixon convicted of embezzlement | first=Julie | last=Bykowicz | coauthors=Annie Linskey | date=December 1, 2009 | access-date=ಆಗಸ್ಟ್ 11, 2010 | archive-date=ಜೂನ್ 29, 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110629173951/http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-dixon-trial1201,0,2096336.story | url-status=dead }}</ref> ಅಭಿಮತ ಹಾಗೂ ಮನವಿಗಳ ಮೇರೆಗೆ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ರಾಜ್ಯ ಸಂವಿಧಾನ]]ವು (ಕಲಮು XV, ವಿಭಾಗ 2)<ref>{{cite news | url=http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-constitution1201,0,3945234.story | title=Maryland Constitution Article XV, Sec. 2: Removal of elected official after a criminal conviction | work=Baltimore Sun | date=December 1, 2009 | access-date=ಆಗಸ್ಟ್ 11, 2010 | archive-date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 28, 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110928074814/http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-constitution1201,0,3945234.story | url-status=dead }}</ref> ಮೇಯರ್ ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಆಕೆಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು.<ref>{{cite web | url=http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-dixon-trial1201,0,2096336.story?page=2 | title=Dixon convicted of embezzlement | work=Baltimore Sun | first=Julie | last=Bykowicz | coauthors=Annie Linskey | date=December 1, 2009 | access-date=ಆಗಸ್ಟ್ 11, 2010 | archive-date=ಜೂನ್ 12, 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130612024718/http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-dixon-trial1201,0,2096336.story?page=2 | url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-dixon-legal-1201,0,5245452.story | work=Baltimore Sun | title=The Dixon Legal Battle, Through The Years | date=December 2, 2009 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಜನವರಿ 6, 2010ರಂದು ಮೇಯರ್ ಡಿಕ್ಸನ್ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು, ಅದು ಫೆಬ್ರವರಿ 4, 2010ರಿಂದ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಹಿಂದಿನ ನಗರ ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಸ್ಟಿಫಾನೀ ರಾಲಿಂಗ್ಸ್-ಬ್ಲೇಕ್]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಮೇಯರ್ ಆಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref>{{cite web | url=http://www.baltimoresun.com/news/maryland/baltimore-city/bal-rawlings-blake-mayor0204,0,4678610.story | title=Rawlings-Blake sworn in as mayor | work=Baltimore Sun | date=February 4, 2010 | first=Ben | last=Nuckols }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರ ಸಮಿತಿ === [[ಚಿತ್ರ:1city hall baltimore.jpg|thumb|left|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್]] ನೆಲಮಟ್ಟದ ಜನ ಬೆಂಬಲಿತ ಚಳವಳಿಯ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಿ ಕೇಳಲಾದ [[ಪ್ರಶ್ನೆ ಪಿ]]ಯಿಂದಾಗಿ ನವೆಂಬರ್ 2002ರಲ್ಲಿ ನಗರ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು, ಮೇಯರ್, ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಹಾಗೂ ಸಮಿತಿಯ ಇತರೆ ಸದಸ್ಯರ ವಿರುದ್ಧ ಈ ಚಳವಳಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. [[ACORN]]ನಿಂದ ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಒಕ್ಕೂಟ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳ ಏಕೀಭವನದ ಪ್ರಯತ್ನವು ಹಿಂದುಳಿಯಿತು. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರ ಸಮಿತಿ]]ಯು ಈಗ 14 ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯರುಗಳು ಹಾಗೂ ಒಬ್ಬ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಸಿ. "]][[ಜಾಕ್" ಯಂಗ್]] ಅವರು ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ರಾಬರ್ಟ್ ಡಬ್ಲು.ಕುರ್ರನ್ ಅವರು ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 2010ರ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಶೀಲಾ ಡಿಕ್ಸನ್ ಅವರು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ ನಂತರ [[ಸ್ಟೆಫಾನೀ ರಾಲಿಂಗ್ಸ್ ಬ್ಲೇಕ್]] ಅವರು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಮೇಯರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. === ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ === :''ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ: [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಿಟಿ ಡೆಲಿಗೇಶನ್]]'' 1969ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೊದಲೆ, ಕೆಲವರು {{Who|date=April 2010}} [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಮಾವೇಶ]]ದಲ್ಲಿ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮತ್ತು ಇದರ ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದಿದರು, ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು. 1962ರಲ್ಲಿ ''[[ಬಾರ್ಕೆರ್ ವಿ. ಕರ್ರ್]]'' ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮತ್ತು ಇದರ ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸನಸಭೆಯಲ್ಲಿ ದೃಢವಾದ ಬಹುಮತದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ; ಇದು ಕೆಲವರು {{Who|date=April 2010}} ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಏನೇಯಾದರು, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ನಾಶದ ಅಧ್ಯಯನವು, ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. 1980ರಿಂದ, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ರಾಜ್ಯದ ಸೆನೇಟ್‌]]ನ 47-ಸದಸ್ಯರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಸೆನೆಟರನ್ನು ಮತ್ತು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಡೆಲಿಗೇಟ್ಸ್‌]]ನ 141-ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಹನ್ನೆರಡು ನಿಯೋಗಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ==== ರಾಜ್ಯದ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ==== ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ನಿರ್ವಾಹಕ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವವೆಂದರೆ [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಏಜಿಂಗ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.mdoa.state.md.us/contact.html | title=MDOA Contact Information | publisher=Maryland Department of Aging | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 6, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090406071011/http://www.mdoa.state.md.us/contact.html | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಅಂಡ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ ಡೆವೆಲಪ್ಮೆಂಟ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.choosemaryland.org/AboutDBED/Contact.html | title=Contact Us | publisher=Maryland Department of Business and Economic Development | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 21, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090421071245/http://www.choosemaryland.org/AboutDBED/Contact.html | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಡಿಸೇಬಲಿಟೀಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.mdod.maryland.gov/ | title=Welcome to the Maryland Department of Disabilities | publisher=Maryland Department of Disabilities | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಸ್ಟೇಟ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಎಜುಕೇಶನ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.marylandpublicschools.org/MSDE/aboutmsde/department_info.htm | title=About MSDE | publisher=Maryland State Department of Education | accessdate=March 22, 2009 | archive-date=ಜನವರಿ 6, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090106053736/http://www.marylandpublicschools.org./MSDE/aboutmsde/department_info.htm | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.mde.maryland.gov/ContactUs/index.asp | title=Contact the Office | publisher=Maryland Department of the Environment | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಜನರಲ್ ಸರ್ವಿಸಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dgs.maryland.gov/overview/index.htm | title=About DGS | publisher=Maryland Department of General Services | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್ತ್ ಅಂಡ್ ಮೆಂಟಲ್ ಹೈಜಿನ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dhmh.state.md.us/html/stoffbldg.htm | title=Directions—State Office Building in Baltimore | publisher=Maryland Department of Health and Mental Hygiene | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಡಿಸೆಂಬರ್ 6, 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081206153347/http://www.dhmh.state.md.us/html/stoffbldg.htm | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ರೀಸೋರ್ಸಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dhr.maryland.gov/index.php | title=Home Page | publisher=Maryland Department of Human Resources | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಜುವೆನಿಲ್ ಸರ್ವಿಸಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.djs.state.md.us/contact_us.html | title=Contact Us | publisher=Maryland Department of Juvenile Services | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಮಾರ್ಚ್ 19, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090319025153/http://www.djs.state.md.us/contact_us.html | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಲೇಬರ್, ಲೈಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಅಂಡ್ ರೆಗ್ಯುಲೇಶನ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dllr.state.md.us/ | title=Welcome to the Maryland Department of Labor, Licensing and Regulation | publisher=Maryland Department of Labor, Licensing and Regulation | accessdate=March 23, 2009}}</ref> ಮತ್ತು [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಪ್ಲಾನಿಂಗ್]].<ref>{{cite web | url=http://www.mdp.state.md.us/contacts.htm | title=Contact Us | publisher=Maryland Department of Planning | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 30, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090430050653/http://www.mdp.state.md.us/contacts.htm | url-status=dead }}</ref> ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಬಡ್ಜೆಟ್ ಅಂಡ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dbm.maryland.gov/portal/server.pt?open=514&objID=221&cached=true&mode=2 | title=Contact Us | publisher=Maryland Department of Budget and Management | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಹೌಸಿಂಗ್ ಅಂಡ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಡೆವೆಲಪ್ಮೆಂಟ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dhcd.state.md.us/Website/footer_links/contact.aspx | title=Home page | publisher=Maryland Department of Housing and Community Development | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಮಾರ್ಚ್ 5, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090305044554/http://www.dhcd.state.md.us/Website/footer_links/contact.aspx | url-status=dead }}</ref> [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇನ್ಫಾರ್ಮೇಶನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ]],<ref>{{cite web | url=http://doit.maryland.gov/about/Pages/ContactUs.aspx | title=Contact Us | publisher=Maryland Department of Information Technology | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಸೇಫ್ಟಿ ಅಂಡ್ ಕರೆಕ್ಷನ್ ಸರ್ವಿಸಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dpscs.state.md.us/contact_by_agency.shtml | title=Contact Information by Agency | publisher=Maryland Department of Public Safety and Correctional Services | accessdate=March 23, 2009}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.msa.md.gov/msa/mdmanual/22dpscs/html/dpscs.html | title=Maryland Department of Public Safety and Correctional Services | publisher=Maryland State Archives | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 11, 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100411120236/http://www.msa.md.gov/msa/mdmanual/22dpscs/html/dpscs.html | url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು [[ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ವೆಟೆರನ್ಸ್ ಅಫೈರ್ಸ್]] ಕಚೇರಿಗಳು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿವೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.mdva.state.md.us/contact.html | title=Contact Information | publisher=Maryland Department of Veterans Affairs | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 8, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090408081538/http://www.mdva.state.md.us/contact.html | url-status=dead }}</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳೆಂದರೆ [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಕಮಿಷನ್ ಆನ್ ಹ್ಯೂಮ ರಿಲೇಶನ್ಸ್]],<ref>{{cite web | url=http://www.dbm.state.md.us/phonebook/Level2Offices.asp?AID=CHR | title=Human Relations, Maryland Commission on (CHR) | publisher=Maryland Department of Budget and Management | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಹೆಲ್ತ್ ಕೇರ್ ಕಮಿಷನ್]],<ref>{{cite web | url=http://mhcc.maryland.gov/mhccinfo/contacts.html | title=Contact Information | publisher=Maryland Health Care Commission | accessdate=March 23, 2009}}</ref> [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಲಾಟರಿ]],<ref>{{cite web | url=http://www.mdlottery.com/contactus.html | title=Contact the Maryland Lottery | publisher=Maryland Office of the Governor | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಮಾರ್ಚ್ 15, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090315012930/http://mdlottery.com/contactus.html | url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸ್ ಕೋರ್ಟ್]].<ref>{{cite web | url=http://www.txcrt.state.md.us/ | title=Home page | publisher=Maryland Tax Court | accessdate=March 23, 2009 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 5, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090405060152/http://www.txcrt.state.md.us/ | url-status=dead }}</ref> === ಸಂಯುಕ್ತ ಸರ್ಕಾರ === {{See|Maryland's 2nd congressional district|Maryland's 3rd congressional district|Maryland's 7th congressional district}} {{See also|United States Senate election in Maryland, 2006}} ರಾಜ್ಯದ ಎಂಟು [[ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂದಿಸಿದ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ: [[ಡಟ್ಚ್ ರಪ್ಪೆರ್ಸ್ಬರ್ಗರ್‌]]ನಿಂದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿದ, [[2ನೆಯದು]]; [[ಜಾಹ್ನ್ ಸರ್ಬಾನ್ಸ್‌]]ರಿಂದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿದ, [[3ನೆಯದು]]; ಮತ್ತು [[ಎಲಿಜಾಹ್ ಕಮ್ಮಿನ್ಸ್‌]]ರಿಂದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿದ [[7ನೆಯದು]]. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಜನರು ಡೆಮಾಕ್ರಟಿಕ್ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರು; [[ಜಾಹ್ನ್ ಬೊಯ್ನ್‌ಟಾನ್ ಫಿಲಿಪ್ ಕ್ಲಾಯ್‌ಟೊನ್ ಹಿಲ್]] 1927ರಲ್ಲಿ 3ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾದಾಗಿದ್ದಾಗಿನಿಂದ [[ರಿಪಬ್ಕಿಕಾನ್‌ರು]] ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಯಾವುದೇ ಮಹತ್ತರವಾದ ಭಾಗದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದ]] [[ರಾಬೆರ್ಟ್ ಎಹ್ರ್‌ಲಿಚ್]] 1995 ರಿಂದ 2003ರ ವರೆಗು 2ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರತಿನಿಶಿಯಾದಾಗಿನಿಂದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಯಾವುದೇ ಭಾಗವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿಲ್ಲ.<ref>{{cite news | url=http://www.cnn.com/ELECTION/2002/pages/states/MD/index.html | title=Election Results: State Races: Maryland | work=CNN | date=2002}}</ref><ref>{{cite news |title=THE 2002 ELECTIONS: MARYLAND; Ending Era, G.O.P. Underdog Is Elected Maryland Governor |first=Francis X.|last=Clines |newspaper=The New York Times |date=November 6, 2002 |url=https://www.nytimes.com/2002/11/06/us/the-2002-elections-maryland-ending-era-gop-underdog-is-elected-maryland-governor.html?pagewanted=1 |accessdate= }}</ref> ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಇಬ್ಬರು [[ಸೆನೆಟರು]]ಗಳಾದ, [[ಬೆನ್ ಕಾರ್ಡಿನ್]] ಮತ್ತು [[ಬರ್ಬರ ಮಿಕುಲ್ಸ್ಕಿ]], ಅವರು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನವರು, ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಸೆನೆಟರುಗಳಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುವ ಮೊದಲು 3ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದರು. ಮಿಕುಲ್ಸ್ಕಿ 1977ರಿಂದ 1987ರ ವರೆಗು 3ನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಆಯ್ಕೆ ಮತ್ತು 2007ರಲ್ಲಿನ ಸೆನೆಟಿನ ಪ್ರಾರಂಭದವರೆಗು ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತ, ಕಾರ್ಡಿನ್‌ನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಂದರು.<ref>{{cite web | http://www.elections.state.md.us/elections/2006/results/general/office_US_Senator.html | title=Official 2006 Gubernatorial General Election results for U.S. Senator | publisher=Maryland State Board of Elections | accessdate=5 Jan 2010}}</ref> [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಅಂಚೆ ಸೇವೆಯು]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿಯು [[ಜೊನೆಸ್‌ಟವ್ನ್]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ 900 ಈಸ್ಟ್ ಪಯೆಟ್ಟೆ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://usps.whitepages.com/service/post_office/33287?p=1&s=MD&service_name=post_office&z=bALTIMORE | title=Post Office Location—BALTIMORE | publisher=United States Postal Service / WhitePages Inc | accessdate=May 5, 2009 | archive-date=ಜುಲೈ 2, 2012 | archive-url=https://archive.is/20120702215231/http://usps.whitepages.com/service/post_office/33287?p=1&s=MD&service_name=post_office&z=bALTIMORE | url-status=dead }}</ref> == ಕಾನೂನು ನಿರ್ಬಂಧ == * '''ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಪೋಲಿಸ್ ವಿಭಾಗವು''' ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕಾನೂನು ನಿರ್ಬಂಧ ಏಜೆನ್ಸಿಯಾಗಿದ್ದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆ ವದಗಿಸುತ್ತಿದೆ: ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನವನ್ನು [[ಇಲ್ಲಿ]] ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. * '''ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಶರೀಪ್‌'‍ರ ಕಛೇರಿ''' ಯು (BSO) ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿದೆ. ಉಪ ಸರೀಪ್‌ರು ಪ್ರಮಾಣಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಕಾನೂನು ನಿರ್ಬಂಧಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಸಂವಿಧಾನ, [[MPCTC]] ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಶರೀಪ್‌ರಿಂದ ಪಡೆದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web | http://www.baltimorecity.gov/government/sheriff/ | title=Baltimore CIty Sheriff's Office | publisher=City of Baltimore | accessdate=5 Jan 2010}}</ref> ** '''ಸಂಸ್ಥೆ''' -ಈಗಿನ ಶೆರಿಪರು ಜಾಹ್ನ್ W. ಆಂಡೆರ್ಸನ್. BCSO ಈ ಕೆಳಗೆ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡನೆಗೊಂಡಿದೆ: *** ಕ್ಷೇತ್ರ ನಿರ್ಬಂಧ ವಿಭಾಗ *** ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ವಿಭಾಗ *** ಶಿಶು ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯ (ನಾಗರಿಕ) ವಿಭಾಗ *** ಶಿಶು ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯ (ವಾರೆಂಟ್) ವಿಭಾಗ *** ಸಾರಿಗೆ ಘಟಕ *** ವಾರೆಂಟ್ ಘಟಕ *** ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ತಂಡ *** [[K-9]] ತಂಡ *** ಸಾಕ್ಷಿಗಾರ ರಕ್ಷಣೆಯ ತಂಡ * ** '''ಕರ್ತವ್ಯಗಳು''' -ಶೆರಿಪರು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ: ನಗರದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಇದರ ಸ್ವತ್ತಿನ ರಕ್ಷಣೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಅನುಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದ ಶಾಸನಗಳ ಸೇವೆ, ಸಂರಕ್ಶಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯ ಅನುಜ್ಞೆಗಳು, ವಾರೆಂಟುಗಳು, ತೆರಿಗೆ ಶುಲ್ಕಗಳು, ಹಾಗು ಖೈದಿಗಳ ಸಾರಿಗೆ ಮಾತು ಸಾಗಣೆಯ ನಿರ್ಬಂಧ. * [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಅಥಾರಿಟಿ ಪೋಲಿಸ್‌]] ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿನ ಮೆಕ್‌ಹೆನ್ರಿ ಸುರಂಗ ತ್ರೂವೇ (I-95), ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಹರ್ಬರ್ ಸುರಂಗ ತ್ರೂವೇ (I-895) ಮತ್ತು I-395ನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕಾನೂನು ನಿರ್ಬಂಧ ಏಜೆನ್ಸಿಯಾಗಿದೆ, ಇವೆಲ್ಲವು [[MdTA]]ನ ಕಾನೂನುಪರಿಧಿಯ ಒಳಗೆ ಇವೆ ಮತ್ತು ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ [[ಜ್ಞಾಪಕ ಪತ್ರದಡಿಯಲ್ಲಿ]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪೋಲಿಸ್‌ದೊಂದಿಗೆ ಪರಿಮಿತಿಯ ಏಕಾಭಿಪ್ರಾಯವುಳ್ಳ ಕಾನೂನುಪರಿಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. == ಸಾರಿಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:BaltimoreLightRail.JPG|thumb|right|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್-ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ತುರ್ಗೂಡ್ ಮಾರ್ಶಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಲೈಟ್ ರೈಲ್.]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿರುವ [[ಅಂತರ್ ರಾಜ್ಯದ ಹೆದ್ದಾರಿ]]ಗಳು [[I-70]], [[I-83]] (ದಿ [[ಜೊನ್ಸ್ ಪಾಲ್ಸ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ಸ್‌ವೇ]]), [[I-95]] (ದಿ[[ಜಾಹ್ನ್ ಎಪ್. ಕೆನ್ನೆಡಿ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಹೈವೇ)]], [[I-395]], [[I-695]] (ದಿ[[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಬೆಲ್ಟ್‌ವೇ]]), [[I-795 (ದಿ ನಾರ್ತೆಸ್ಟ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ಸ್‌ವೇ)]], [[I-895 (ದಿ ಹಾರ್‌ಬರ್ ಟನ್ನೆಲ್ ತ್ರುವೇ)]], ಮತ್ತು [[I-97]]. ಹಲವು ಅಂತರ್ ರಾಜ್ಯದ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು, ಉ.ದಾ. I-95, I-83, ಮತ್ತು I-70 ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ನೇರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದಲ್ಲಿನ [[ಪ್ರೀವೇ (ಕಡಿಮೆ ವಾಹನಗಳ ದಟ್ಟನೆ) ಬಂಡಾಯದ]] ಕಾರಣ I-70 ಹೆದ್ದಾರಿಯು ಪಾರ್ಕ್‌ನ ಹತ್ತಿರ ಕೊನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಗರದ ಪರಿಮಿತಿಯ ಒಳಗೆಮಾತ್ರ ಸವಾರಿಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಈ ಬಂಡಾಯಗಳ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು [[ಬಾರ್ಬರ ಮಿಕಿಲ್ಸ್‌ಕಿ]]ರವರಿಂದ ವಹಿಸಿಲಾಗಿತ್ತು, ಈಗ ಇದು [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆನೆಟರ್‌]] ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದು ಮೂಲ ಯೋಜನೆಯ ಪರಿತ್ಯಾಗಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಮತ್ತು ಮದ್ಯಭಾಗದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ನಗರದ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುವ [[ಯು.ಎಸ್. ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು]] ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ರಸ್ತೆಗಳು [[US 1]], [[US 40]] [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಸ್ತೆ]], ಮತ್ತು the [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌-ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ರಸ್ತೆ]]ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಹರ್ಬರ್]] ನಗರದ ಒಳಗೆಯೇ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಎರಡು ಸುರಂಗಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ: ನಾಲ್ಕುಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿ-ಕೊರೆದ [[ಪೋರ್ಟ್ Mcಹೆನ್ರಿ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗ]] ([[I-95]]ನಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ) ಮತ್ತು ಎರಡುಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿ-ಕೊರೆದ [[ಹರ್ಬರ್ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗ]] ([[I-895]]ನಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ). [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬೆಲ್ಟ್‌ವೇ]] [[ಪ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಸ್ಕೋಟ್ ಕೀ ಸೇತಿವೆಯ]]ಮೇಲಿಂದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಹರ್ಬರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣದಿಕ್ಕನ್ನು ಹಾಯ್ದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. [[ವಾಯುವ್ಯ ಕಾರಿಡೊರ್‌]]ದೊಂದಿಗೆ [[ಅಮ್‌ಟ್ರಾಕ್‌]]ಗೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಶಿಖರದ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌’ನ [[ಪೆನ್ನ್ ನಿಲ್ದಾಣವು]] ದೇಶದಲ್ಲೇ ನಿರಂತರ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಎಫ್‌ವೈ 2008ರಲ್ಲಿ, ಇದು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಸವಾರತ್ವ 1,020,304 ದೊಂದಿಗೆ 8ನೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.amtrak.com/pdf/factsheets/MARYLAND08.pdf | title=Amtrak Fact Sheet, Fiscal Year 2008: State of Maryland |publisher=Amtrak | accessdate=2009-12-06 |date=November 2008}}</ref> ಕೇವಲ ನಗರದ ಹೊರಗೆ, [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್/ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ (ಬಿಡಬ್ಲುಐ) ಥುರ್ಗೂಡ್ ಮಾರ್ಶಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ]]ವು ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ. ಅಮ್‌ಟ್ರಾಕ್‌'‍ನ ''[[ಅಸೆಲ್ಲ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ಸ್]]'' , ''[[ಪಾಲ್ಮೆಟ್ಟೊ]]'' , ''[[ಕರೊಲಿನಿಯನ್]]'' , ''[[ಸಿಲ್ವೆರ್ ಸ್ಟಾರ್]]'' , ''[[ಸಿಲ್ವೆರ್ ಮೆಟೆಯೊರ್]]'' , ''[[ವೆರ್ಮೊಂಟರ್]]'' , ''[[ಕ್ರೆಸೆಂಟ್]]'' , ಮತ್ತು ''[[ಈಶಾನ್ಯ ಸ್ಥಳೀಯ]]'' ರೈಲುಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಈ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸಲು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ರೈಲುಗಳು. ಇದರಜೊತೆಗೆ, [[ಎಮ್‍ಎ‍ಆರ್‍ಕೆ ಕಮುಟೆರ್ ರೈಲು ಸೇವೆಯು]] [[ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್, D.C.]]'ನ [[ಯುನಿಯನ್ ನಿಲ್ದಾಣ/6} ಹಾಗು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿನ ನಿಲುಗಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಗರದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಅಂತರ್‌ ನಗರದ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳಾದ, ಕಾಮ್‌ದೇನ್ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಪೆನ್ನ್ ಸಿಲ್ದಾಣ|ಯುನಿಯನ್ ನಿಲ್ದಾಣ/6} ಹಾಗು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿನ ನಿಲುಗಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ನಗರದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಅಂತರ್‌ ನಗರದ [[ರೈಲು]] [[ನಿಲ್ದಾಣಗಳಾದ]], [[ಕಾಮ್‌ದೇನ್ ನಿಲ್ದಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಪೆನ್ನ್ ಸಿಲ್ದಾಣ]]]]ಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Kbwi.jpg|thumb|left|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್-ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ತರ್ಗೂಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದ ಒಳಾಂಗಣ]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾಗಣೆಯನ್ನು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಸಾಗಣೆ ಆಡಳಿತದಿಂದ]] ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಗರವು ವ್ಯಾಪಕವಾದ [[ಬಸ್]] ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, [[ಚಿಕ್ಕ ಬೆಳಕಿನ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕಜಾಲವು]] ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ [[ಹಂಟ್ ಕಣಿವೆಯನ್ನು]] ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿನ ಕ್ರೋಮ್‌ವೆಲ್‌ನ್ನು, [[ಬಿಡಬ್ಲುಐ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ]] ಮತ್ತು [[ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ದಾರಿಯು]] [[ಓವಿಂಗ್ಸ್ ಮಿಲ್ಲ್ಸ್]] ಮತ್ತು ಜಾಹ್ನ್‌ಸ್ಶೋಪ್ಕಿನ್ಸ್ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.mtamaryland.com/ | title=Maryland Transit Administration | publisher=Maryland Transit Administration | accessdate=April 5, 2007 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 5, 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070405053628/http://www.mtamaryland.com/ | url-status=dead }}</ref> [[ರೆಡ್ ಲೈನ್‌]] ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಬಸ್ ಶೀಘ್ರ ಸಾಗಣೆ ಅಥವಾ ರೈಲು ದಾರಿಯು ಸಾಮಾಜಿಕ ರಕ್ಷಣಾ ಆಡಳಿತದಿಂದ [[ಪೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗೆ]] ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಕಂಟನ್ ಮತ್ತು [[ಡನ್‌ಡಾಲ್ಕ್]] ಸಮುದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಇದು 2007ರ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಪರಿಶೀಲನೆಯಲ್ಲಿತ್ತು; [[ಗ್ರೀನ್ ಲೈನ್]] ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಈ ಗಿರುವ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗವನ್ನು [[ಮೊರ್ಗಾನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ]]ವರೆಗು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪನೆಯು ಯೋಜನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.baltimoreregiontransitplan.com/ | title=Baltimore Region Rail System Plan | publisher=Maryland Transit Administration | accessdate=April 5, 2007 | archive-date=ಏಪ್ರಿಲ್ 10, 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070410080138/http://www.baltimoreregiontransitplan.com/ | url-status=dead }}</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿನ [[ಅನ್ನೆ ಅರುಂಡೆಲ್ ಪ್ರದೇಶದ]] ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಬಿಡಬ್ಲುಐ," ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್-ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್ ಅಂತರ್‌ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತರ್‌ಗೂಡ್ ಮರ್ಶಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದ]], ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿನ]] ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿಗಿನ [[ಸಮಾನ್ಯ ಆಕಾಶಯಾನ]] ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಸೇವೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬಿಡಬ್ಲುಐ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಟಿನ್ ರಾಜ್ಯದ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ವಾಯುಯಾನ ಆಡಳಿತದಿಂದ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇದು [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಸಾರಿಗೆ ವಿಭಾಗದ]] ಭಾಗವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.marylandaviation.com/ | title=Maryland Aviation Administration | publisher=Maryland Aviation Administration | accessdate=April 5, 2007}}</ref> ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ದಟ್ಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಬಿಡಬ್ಲುಐ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ 24ನೆಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.bwiairport.com/about_bwi/facts_figures/ | title=Facts and Figures | publisher=Baltimore/Washington International Airport | accessdate=January 18, 2009 | archive-date=ಜನವರಿ 16, 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090116234435/http://www.bwiairport.com/about_bwi/facts_figures/ | url-status=dead }}</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಬಿಡಬ್ಲುಐಗೆ ಎರಡು ಬೃಹತ್ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು (I-95 ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್-ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಮಾರ್ಗ]] [[ಇಂಟೆರ್‌ಸ್ಟೇಟ್ 195]] ಮುಖಾಂತರ), ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪೆನ್ನ್ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು [[ಬಿಡಬ್ಲುಐ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದ]] ನಡುವಿನ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಲೈಟ್ ರೈಲು]] ಮತ್ತು [[ಅಮ್‌ಟ್ರಾಕ್]] ಮತ್ತು [[ಎಮ್‍ಎ‍ಆರ್‍ಕೆ ಕಮ್ಮುಟೆರ್ ರೈಲು ಸೇವೆ]]ಗಳಿಂದ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಮಾರ್ಟಿನ್ ರಾಜ್ಯದ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ]]ವು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ಬೃಹತ್ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು, I-95 ಮತ್ತು ಯು.ಎಸ್. ಮಾರ್ಗ 40, ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಪೆನ್ನ್ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಇದರ ಹತ್ತಿರದ ಮಾರ್ಟಿನ್ ರಾಜ್ಯದ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದ ರೈಲು ನಿಲುಗಡೆಯ ನಡುವಿನ [[ಎಮ್‍ಎ‍ಆರ್‍ಕೆ ಕಮ್ಯುಟರ್ ರೈಲು ಸೇವೆ]] ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. === ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌‌ನ ಬಂದರು === {{Main|Helen Delich Bentley Port of Baltimore}} [[ಚಿತ್ರ:Washington Monument, 1849, from Federal Hill 1a.jpg|thumb|right|ಪ್ರಮುಖ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಸ್ಮಾರಕದ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ 1849ರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬಂದರು]] ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌‌ನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ, 1706ರಲ್ಲಿ ಬಂದರನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ವಸಾಹತಿನ ವಿಧಾನ ಮಂಡಲವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಜೊತೆಗಿನ [[ತಂಬಾಕು]]ವಿನ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ [[ಲೊಕಸ್ಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್‌]]ನ ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು [[ಬಂದರಿನ ಪ್ರವೇಶಸ್ಥಳ]]ವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ. [[ಪೆಲ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್]], ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಹರ್ಬರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಆಳವಾದ ಸ್ಥಳವು, ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ವಸಾಹತಿನ ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣದ ಮುಖ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ನಂತರ ಕ್ಲಿಪ್ಪರ್ ಹಡಗುಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಯಿತು.<ref>{{cite web | url=http://www.portofbaltimore300.org/history.htm | title=History of the Port of Baltimore | publisher=Port of Baltimore Tricentennial Committee | accessdate=5 Jan 2010 | archive-date=30 ಮೇ 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070530070517/http://www.portofbaltimore300.org/history.htm | url-status=dead }}</ref> ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌‌ನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ನಂತರ, ಬಂದರು ಕಟ್ಟೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. [[ಕಾಲಿಪೋರ್ನಿಯಾದ ಗೋಲ್ಡ್ ರಷ್]] ಶೀಘ್ರ ಹಡಗುಗಳಿಗೆ ಅನೇಕ ವ್ಯಾಪಾರಾದೇಶಗಳು ಬರಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು; ಬಹುತೇಕ ಭೂಮಾರ್ಗದ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಸಹ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌‌‌ನಿಂದ ಬರುವ ಆಹಾರೋತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನೇ ಅವಲಬಿಸಿದ್ದರು. ಸಿವಿಲ್ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ, ಬ್ರೇಜಿಲ್ ನೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ನಡೆಸಲು ಒಂದು ಕಾಫೀ ಹಡಗನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಿಸಲಾಯಿತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಹಡಗು ಸಾಲುಗಳು ವಲಸೆಗಾರರಿಗಾಗಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಮತ್ತು ಓಹಿಯೊ ರೈಲುಮಾರ್ಗ]]ಗಳು ಬಂದರನ್ನು ಬೃಹತ್ [[ಸರಕುಸಾಗಾಣಿಕಾ]] ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿವೆ.{{Citation needed|date=September 2008}} ಪ್ರಸ್ತುತ, ಬಂದರು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ [[ರೋಲ್-ಆನ್ ರೋಲ್-ಆಫ್]] ಸೌಲಭ್ಯ, ಹಾಗು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉಕ್ಕನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಬೇಕಾಗುವಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.mpa.state.md.us/info/cargo.htm | title=The Port of Baltimore's Cargo, Maryland Port Administration | publisher=Maryland Port Authority | accessdate=5 Jan 2010 | archive-date=10 ಮಾರ್ಚ್ 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090310113944/http://mpa.state.md.us/info/cargo.htm | url-status=dead }}</ref> ಹರ್ಬರ್‌ನ ಒಳಗೆ ಜಲ ಟಾಕ್ಸಿಗಳು ಸಹ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. [[ಹೆಲೆನ್ ಡೆಲಿಚ್ ಬೆಂಟ್ಲೆ]] ನಂತರ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾದ ಎಹ್‌ರ್ಲಿಕ್ ಬಂದರಿನ 300ನೆಯ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಸಮಾರಂಭದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂದರಿನ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web | url=http://www.teslasociety.com/bentley.htm | title=Governor Ehrlich Names Port Of Baltimore After Helen Delich Bentley | publisher=Tesla Memorial Society of New York | accessdate=5 Jan 2010}}</ref> 2007ರಲ್ಲಿ, ಡುಕ್ ರಿಯಾಲ್ಟಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಬಾಲ್ಡಿಮೊರ್ ಬಂದರಿನ ಹತ್ತಿರ ಚೆಸಪೀಕ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ಅನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ, ಹೊಸ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಈ ಹೊಸಾ ಔದ್ಯಮಿಕ ಪಾರ್ಕ್‌ನ್ನು, ಹಿಂದೆ ಜೆನೆರಲ್ ಮೊಟರ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ ಇದ್ದಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪೂರ್ಣ ಯೋಜನೆಯು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ನ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದೆ {{convert|184|acre|km2}} ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಗುದಾಮು/ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ ಜಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ{{convert|2800000|sqft|m2}}. ಚೆಸಪೀಕ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರ್‌ ರಾಜ್ಯದ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳಿಂದ (I-95 ಮತ್ತು I-895) ನೇರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಟರ್ಮಿನಲ್ಸ್‌ನ ಎರಡು ಬೃಹತ್ ಬಂದರುಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. ಅತೀದೊಡ್ಡದಾದ ಸರುಕುಗಳನ್ನು ಹಡಗುನಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೂಳೆತ್ತುವ ಯಂತ್ರದೊಂದಿಗೆ {{convert|50|ft|m|sing=on}} ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಬಂದರು ಯು.ಎಸ್. ದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಒಳಪ್ರದೇಶದ ಬಂದರಾಗಿದೆ.{{Citation needed|date=September 2008}} == ಶಿಕ್ಷಣ == {{See also|List of high schools in Maryland}} === ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು === ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಎರಡು ರೀತಿಯ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತವರಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ: ==== ಖಾಸಗಿ: ==== [[ಚಿತ್ರ:JHU-V.jpg|right|thumb|ವಸಂತದಲ್ಲಿ ಜಾನ್ಸ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಬಳಿ ಇರುವ ಕೇಸರ್ ಕ್ವಾಡ್ರಾಂಗಲ್]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಹೆಬ್ರೆವ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ]] (ಬಿಎಚ್‌ಯು) * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾಲೇಜ್]] (ಬಿಐಸಿ) * [[ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ನೊಟ್ರೆ ಡೇಮ್ ಆಫ್ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್]] (ಸಿಎನ್‌ಡಿ ಅಥವಾ ಎನ್‌ಡಿಎಮ್) * [[ದಿ ಜಾಹ್‌ನ್ಸ್ ಹೊಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ]] (ಜೆ‍ಎಚ್‌ಯು) * [[ಲೊಯಲ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್]] (ಎಲ್‌ಯು‌ಎಮ್) * [[ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್]] (ಎಮ್‌ಐ‌ಸಿಎ) * [[ಪೆಯ್‌ಬೊಡಿ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]] ಆಫ್ ದಿ ಜಾಹ್‌ನ್ಸ್ ಹೊಪ್‌ಕಿನ್ಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ * [[ಸೊಜುರ್‌ನರ್-ಡೊಗ್ಲಾಸ್ ಕಾಲೇಜ್]] ==== ಸಾರ್ವಜನಿಕ ==== * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸಿಟಿ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್]] (ಬಿಸಿಸಿಸಿ) * [[ಕೊಪ್ಪಿನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ]] * [[ಮೊರ್ಗಾನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ]] * [[ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] (ಯುಬಿ) * [[ಯುನಿವೆರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] (ಯುಎಮ್‌ಬಿ, ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಯುಎಮ್‌ಎಬಿ) === ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳು === ನಗರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸಿಟಿ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಸಿಸ್ಟೆಮ್‌]]ನಿಂದ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಇವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಎರಡನೆಯ ಪುರಾತನ ಆಪ್ರಿಕಾ ಅಮೆರಿಕಾದ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಾಗಿದ್ದ,<ref>{{cite web|url=http://www.globegazette.com/articles/2008/06/21/entertainment/tv/doc485dd0f84f4ed169476907.txt|title=Film shows Baltimore school struggling despite No Child Left Behind law|date=2008-06-21|work=Associated Press|accessdate=2009-01-24}}</ref> ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಪ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಡವ್‌ಗ್ಲಾಸ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]], [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್]], ದೇಶದಲ್ಲೇ ಮೂರನೆಯ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ,<ref>{{cite web|url=http://baltimore.bizjournals.com/baltimore/stories/2000/01/31/focus2.html|title=School boundaries|last=Katz-Stone|first=Adam|date=2000-01-28|work=Baltimore Business Journal|accessdate=2009-01-24}}</ref> ಮತ್ತು [[ವೆಸ್ಟೆರ್ನ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]], ದಿ ಓಲ್ಡೆಸ್ಟ್ ಆಲ್ಲ್ ಗರ್ಲ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಇನ್ ದಿ ನೇಷನ್‌ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.westernhighschool.org/academics/WHS_flyer.pdf|title=WHS Flyer|publisher=Western High School|accessdate=2009-01-24|archive-date=2009-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205000343/http://www.westernhighschool.org/academics/WHS_flyer.pdf|url-status=dead}}</ref> ("ಸಿಟಿ" ಎಂದು ಸಹ ಗುರುತಿಸುವ) ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು("ಪೊಲಿ" ಎಂದು ಸಹ ಗುರುತಿಸುವ) [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌]]ಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಎರಡನೆಯ ಪುರಾತನ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಾದ [[ಫೂಟ್‌ಬಾಲ್ ರಿವಲ್‌ರಿ]]ಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{cite book|last=Patterson|first=Ted|title=Football in Baltimore: History and Memorabilia|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore|date=2000|pages=7|url=https://books.google.com/books?id=cZeye8iTWyMC&printsec=frontcover&source=gbs_navlinks_s#v=onepage&q=&f=false|isbn=978-0801864247}}</ref> ==== ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳು ==== ನಗರದಲ್ಲಿರುವ [[ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳು]]: * [[ಆರ್ಚ್‌ಬಿಷಪ್ ಕರ್ಲೇ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಆರ್ಲಿಂಗ್‌ಟನ್ ಬಾಪ್‌ಟಿಸ್ಟ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಜೂನಿಯರ್ ಅಕಾಡಮಿ]] * [[ದಿ ಬ್ರೈನ್ ಮಾವ್ರ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಬಾಯ್ಸ್' ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಕಾಲ್ವೆರ್ಟ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ಗಿಬ್ಬನ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಸ್ಕೋಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಕಥೆಡ್ರಲ್ ಆಫ್ ಮೇರಿ ಅವರ್ ಕ್ವೀನ್]] * [[ಪ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] * [[ಗಿಲ್ಮನ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ದಿ ಗ್ರೀನ್ ಮೌಂಟ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನೊಟ್ರೆ ಡೇಮ್]] * [[ಮೌಂಟ್ ಸೈಂಟ್ ಜೊಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜ್]] * [[ರೊಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಾರ್ಕ್ ಕಂಟ್ರಿ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ದಿ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] * [[ವಾಲ್ಡೊರ್ಪ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಡಿಮೊರ್]] * [[ಲ್ಯಾಬ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಡಿಮೊರ್]] ==== ಪ್ರಾಂತೀಯ ಶಾಲೆಗಳು ==== * [[ಆರ್ಕ್‌ಬಿಷಪ್ ಕರ್ಲೆ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಬೈಸ್ ಯಾಕೊವ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] * [[ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ಗಿಬ್ಬನ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ದಿ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]] * [[ಸೆಂಟ್. ಪ್ರಾನ್ಸೆಸ್ ಕಾಡೆಮಿ (ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌, ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್)]] * [[ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನೊಟ್ರೆ ಡೇಮ್]] * [[ಮೆರ್ಸಿ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಮೌಂಟ್ ಸೈಂಟ್ ಜೊಸೆಫ್ ಕಾಲೇಜ್]] * [[ಸೆತೊನ್ ಕೀಯೊ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್]] * [[ಯೆಶಿವತ್ ರಂಬಮ್]] == ಮಾಧ್ಯಮ == {{Main|Media in Baltimore}} ಮಾಲ್ಟಿಮೊರ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ವಾರ್ತಾ ಪತ್ರಿಕೆಯು ''[[ದಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಸನ್]]'' . ಇದನ್ನು 1986ರಲ್ಲಿ ಇದರ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಮಾಲಿಕರಿಂದ ಟೈಮ್ಸ್ ಮಿರ್ರೊರ್ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಮಾರಾಟಮಾಡಲಾಯಿತು,<ref>{{cite web |url=http://www.fundinguniverse.com/company-histories/The-Times-Mirror-Company-Company-History.html |title=The Times Mirror Company—Company History |accessdate=2008-09-25 |work=fundinguniverse.com |publisher=Funding Universe }}</ref> ಇದನ್ನು 2000ರಲ್ಲಿ [[ಟ್ರಿಬುನೆ ಸಂಸ್ಥೆಯು]] ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite news |first=Terence |last=Smith |authorlink=Terence Smith |title=Tribune Buys Times Mirror |url=http://www.pbs.org/newshour/bb/media/jan-june00/tribune_3-21.html |work=pbs.org |publisher=MacNeil/Lehrer Productions |date=2000-03-21 |accessdate=2008-09-25 |archive-date=2008-09-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907210447/http://www.pbs.org/newshour/bb/media/jan-june00/tribune_3-21.html |url-status=dead }}</ref> ಮಾಲ್ಟಿಮೊರ್ ದೇಶದಲ್ಲಿನ 26ನೆಯ ಅತೀದೊಡ್ಡ [[ದೂರದರ್ಶನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮತ್ತು 21ನೆಯ-ಅತೀದೊಡ್ಡ [[ರೇಡಿಯೊ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಆಗಿದೆ.{{Citation needed|date=August 2008}} 20ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ನಗರಗಳಂತೆ, 1986ರಲ್ಲಿ ''[[ಬಾಲ್ಡಿಮೊರ್ ನ್ಯೂಸ್-ಅಮೆರಿಕಾನ್‌]]'' ನ ಪ್ರಕಟನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದ ವರೆಗು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಎರಡು-ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಗಳ ನಗರವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web | url=http://www.lib.umd.edu/RARE/MarylandCollection/NewsAmerican/Index.html | title=The Baltimore News American Photograph Collection | publisher=University of Maryland: Libraries | date=December 18, 2009 | accessdate=31 December 2009 | archive-date=30 ಏಪ್ರಿಲ್ 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100430114453/http://www.lib.umd.edu/RARE/MarylandCollection/NewsAmerican/Index.html | url-status=dead }}</ref> 2006ರಲ್ಲಿ, ''[[ದಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಎಕ್ಸಾಮಿನರ್‌]]'' ನ್ನು ''ದಿ ಸನ್‌‌'' ದೊಂದಿಗಿನ ಪೈಪೋಟಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ''[[ದಿ ಸಾನ್ ಪ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ ಎಕ್ಸಾಮಿನೆಯರ್]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಿ ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್ ಎಕ್ಸಾಮಿನೆಯರ್‌]]'' ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಚೈನ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ''ಸನ್‌'' ನ ಪಾವತಿಸುವ ಚಂದಾದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ''ದಿ ಎಕ್ಸಾಮಿನೆರ್'' ಜಾಹೀರಾತುಗಳಿಂದ ಕಾಣಬಹುದಾದ ಏಕೈಕ ಉಚಿತ ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆ. ಇದರಿಂದ ಲಾಭಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿ, ''ದಿ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಎಕ್ಸಾಮಿನೆರ್‌'' ನ ಪ್ರಕಟಣೆಯು ಫೆಬ್ರವರಿ 15, 2009ರಂದು ಸ್ಥಗಿತಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. == ಕ್ರೀಡಾ ತಂಡಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:CamdenYards 2005-05-08.jpg|thumb|right|ಒರಿಯೊಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ಅಟ್ ಕ್ಯಾಮ್ಡೆನ್ ಯಾರ್ಡ್ಸ್]] {{Main|Sports in Baltimore}} ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ವಿವಿಧ ಕಾಲಗಳಿಂದ ಅನೇಕ ತಂಡಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರೀಡಾ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. 1954ರಲ್ಲಿ St. ಲೂಯಿಸ್ ಬ್ರವ್‌ನ್ಸ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾವಣೆಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ [[ಬಲ್ಟಿಮೊರ್ ಓರಿಯಲ್ಸ್]] ಸ್ಥಳೀಯ [[ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು]] ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿತ್ತಿದೆ. ಓರಿಯಲ್ಸ್ ಮೂರು ವರ್ಲ್ಡ್ ಸೀರೀಸ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದೆ. 1995ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆಟಗಾರ (ಮತ್ತು ನಂತರದ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಪಾಮೆರ್) [[ಕಲ್ ರಿಪ್ಕೆನ್, Jr.]] [[ಲುಯ್ ಜೆಹ್ರಿಂಗ್‌]]'‍ರವರು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಆಡಿದ 2,130 ಆಟಗಳ (ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೆ ಅವರಿಗೆ [[ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಇಲುಸ್ಟ್ರೇಟೆಡ್]] ಮಾಗಜೆನ್‌ನಿಂದ [[ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಮೇನ್ ಆಫ್ ದಿ ಯಿಯರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿತ್ತು) "ಮುರಿಯಲಾಗದ" ಅನಿಯಮಿತ ಗೆರೆಯನ್ನು ಮುರಿದರು. ಆರು ಪೂರ್ವ ಓರಿಯಲ್ಸ್‌ರನ್ನು [[ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಪಾಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. [[1953]] ರಿಂದ [[1984]]ರ ವರೆಗು, [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಕೊಲ್ಟ್ಸ್]] ನಗರದ ಪರವಾಗಿ ಆಡಿ, [[1958]] ಮತ್ತು [[1959]] [[NFL ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ಗಳನ್ನು]] ಮತ್ತು [[ಸುಪೆರ್ ಬವ್ಲ್ V]]ಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. "[[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸಿಎಪ್‌ಎಲ್‌ಗಳು]]", ಅಥವಾ [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸ್ಟಲಿಯನ್‌]]ಗಳು 1994ರಲ್ಲಿ [[CFL]]ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದ್ದು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ವೃತ್ತಿಪರ ಪುಡ್‌ಬಾಲ್ ತಂಡಗಳಾಗಿವೆ. ಸಿಎಪ್‌ಎಲ್‌ಗಳು 1995ರ ಕ್ರೀಡಾ ಋತುವಿನ ನಂತರ [[ಮೊಂಟ್ರೆಯಲ್ ಅಲೊಯೆಟೆಸ್]] ಆಗಲು ಮೊಂಟ್ರೆಯಲ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳೂವ ಮೊದಲು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕ್ರೀಡಾ ಋತುಗಳ ಕಾಲ ಇದ್ದರು. [[CFL]]ನ ಯಾವುದೇ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ತಂಡದ ಎರಡು ಉತ್ತಮ ಕ್ರೀಡಾ ಋತುಗಳ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಿಎಪ್‌ಎಲ್‌ಗಳು ರನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಂತಿಮ ಕ್ರೀಡಾ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಶ್ವಾಸ ಹೊಂದಿದ್ದ [[ಕಾಲ್ಗರಿ ಸ್ಟಾಂಪೆಡರ್ಸ್‌]]ನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕೇವಲ ಯು.ಎಸ್. ತಂಡವು [[ಗ್ರೇ ಕಪ್]], ದಿ ಲೆಗ್ಯೂಸ್ ಪ್ಲೇಆಫ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ನ್ನು ಗೆದ್ದಿದೆ. ಸಿಎಪ್‌ಎಲ್‌ಗಳು ಬಿಟ್ಟ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ವೃತ್ತಿಪರ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಮರಳಿ ಬಂತು. 1996ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೆವೆಲಾಂಡ್‌ನಿಂದ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುಟ್‌ಬಾಲ್ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು]] [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ರೆವೆನ್ಸ್]] ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದೆ. 2000ರಲ್ಲಿನ [[ಸುಪೆರ್ ಬವ್‌ಲ್]] ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್, ಎರಡು [[ವಿಭಾಗದ]] ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್‌ಗಳು (2003 ಮತ್ತು 2006), ಮತ್ತು 2000 ಮತ್ತು 2009ರಲ್ಲಿನ ಆವಿಷ್ಕರಣದ ಎರಡು [[AFC ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಷಿಪ್]]ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು, ತಂಡವು ಮಹತ್ತರವಾದ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಇರುವ ಇತರ ತಂಡಗಳೆಂದರೆ: [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಬ್ಲಾಸ್ಟ್]], 1998ರಿಂದ ಇರುವ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಳಾಂಗಣದ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಆಟದ ಒಕ್ಕೂಟ]]; [[ಕ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಪಲಸೆ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌]], 2006ರಿಂದ ಇರುವ [[USL ಎರಡನೆಯ ವಿಭಾಗ]]; [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಮಾರಿನೆರ್ಸ್]], 2008ರಿಂದ ಇರುವ[[ಅಮೆರಿಕಾದ ಒಳಾಂಗಣದ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಸಮಿತಿ]]; [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ಬರ್ನ್]], 2004ರಿಂದ ಇರುವ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಸಮಿತಿ]]; [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ ನೈಟ್‌ಹವ್‌ಕ್ಸ್]], 2001ರಿಂದ ಇರುವ [[ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಹಿಳಾ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಒಕ್ಕೂಟ]]; ಮತ್ತು 2006ರಿಂದ ಇರುವ [[ಚಾರ್ಮ್ ನಗರದ ರೊಲೆರ್ಸ್ ಹುಡುಗಿಯರ]] [[ಮಹಿಳಾ ಪ್ಲಾಟ್ ಟ್ರಾಕ್ ಡರ್ಬಿ ಸಮಿತಿ]]. ಪ್ರಾಂತದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ವಿಲ್ಡ್ ಬಿಲ್ ಹಗಿ]], ಅವರು ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಡಿದ ಅಥವಾ ಅಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕ್ರೀಡಾ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಮಾನ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇತರ ಕ್ರೀಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ದಿ ಒಜೊದ್ ಇನ್‌ಡಿ ಕಾರ್ ಸಿರೀಸ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಗಸ್ಟ್ 5-7 ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಇನ್ನೆರ್ ಹರ್ಬೊರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲಿದೆ. == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು == {{SisterCities|Baltimore|eleven}}<ref name="Baltimore">{{cite web|url=http://www.baltimorecity.gov/government/intl/sistercities.php|title=Baltimore City Mayor's Office of International and Immigrant Affairs—Sister Cities Program|accessdate=2009-07-18}}</ref> <div> * {{flagicon|Egypt}} [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯ]], [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] (1995) * {{flagicon|Israel}} [[ಆಶ್‌ಕ್ವೆಲೊನ್]], [[ಇಸ್ರಾಯಲ್]] (2005) * {{flagicon|Germany}} [[ಬ್ರೆಮೆರ್ಹವೆನ್]], [[ಜೆರ್ಮನಿ]] (2007) * {{flagicon|Liberia}} [[ಗ್ಬರ್ನ್‌ಗ]], [[ಲಿಬೆರಿಯ]] (1973) * {{flagicon|Italy}} [[ಜೆನೊಯ]], {2ಇಟಲಿ{/2} (1985) * {{flagicon|Japan}} [[ಕವಸಕಿ]], [[ಜಪಾನ್]] (1978) * {{flagicon|Egypt}} [[ಲಕ್ಸೊರ್]], [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] (1982) * {{flagicon|Ukraine}} [[ಒಡೆಸ್ಸ]], [[ಯುಕ್ರೈನ್]] (1974) * {{flagicon|Greece}} [[ಪಿರಯುಸ್]], [[ಗ್ರೀಸ್]] (1982) * {{flagicon|Netherlands}} [[ರೊಟೆರ್‌ಡಮ್]], [[ನೆದರ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]] (1985) * {{flagicon|China}} [[ಕ್ಸಿಯಮೆನ್]], [[ಪಿಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೈನ]] (1985) </div> == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == <div> * [[ಅರಬ್ಬರು]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಇನ್ ಫಿಕ್ಷನ್]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಸ್ಟೀಮ್ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಕಂಪನಿ]] * [[:ವರ್ಗ:Cemeteries in Baltimore, Maryland|ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸಿಮೆಂಟರಿಗಳು]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] * [[ಡಿಕೇವಿಲ್ಲೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜಿಲ್ಲೆ]] * [[ಎಲಿಜಾ ರಿಡ್ಜ್‌ಲಿ]] * [[ಎನೊಕ್ ಪ್ರ್ಯಾಟ್ ಫ್ರೀ ಲೈಬ್ರರಿ]] * [[ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್-ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಉದ್ಯಾನವನಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೊಹೆಮಿಯಾನ್]] * [[ಪ್ಲಗ್ ಅಗ್ಲೀಸ್]] * [[ರಾಯಲ್ ಬ್ಲೂ (ರೈಲು)]] * [[ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪೆಯಿಂಟಿಂಗ್]] * [[ದಿ ವೈರ್]] </div> == ಪರಾಮರ್ಶನಗಳು == <references></references> == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{sisterlinks|Baltimore, Maryland}} * [http://www.baltimorecity.gov/ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] * [http://www.baltimore.org/ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡೆ - ಅಫಿಷಿಯಲ್ ಡೆಸ್ಟಿನೇಶನ್ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್] * [http://www.baltimore-maryland.org/history/baltimore-history.html ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಟೈಮ್ ಲೈನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090815120046/http://www.baltimore-maryland.org/history/baltimore-history.html |date=2009-08-15 }} * [http://www.visitmybaltimore.com/ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304124404/http://www.visitmybaltimore.com/ |date=2016-03-04 }} * [http://www.baltimoregrapevine.com/ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ಗ್ರೇಪ್‌ವಿನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100818091938/http://www.baltimoregrapevine.com/ |date=2010-08-18 }} ಸ್ಥಳೀಯ ನಗರದ ಪ್ರತ್ರಿಕೆ {{Start box}} {{Succession box| before=[[Philadelphia, Pennsylvania|Philadelphia]] | title=Capital of the United States of America | years=1776–1777 | after=[[Philadelphia, Pennsylvania|Philadelphia]] }} {{End box}} {{Template group | title = Articles Relating to the City of Baltimore | list = {{Baltimore}} {{County Seats of Maryland}} {{Maryland}} {{All-American City Award Hall of Fame}} {{Location of US capital}} {{USLargestCities}} {{USLargestMetros}} }} [[ವರ್ಗ:ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್, ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್]] [[ವರ್ಗ:ಚೆಸಪೀಕ್ ಕೊಲ್ಲಿ]] [[ವರ್ಗ:ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾರಂಭದ ಅಮೇರಿಕನ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಮೊದಲ ರಾಜಧಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿನ ರೇವುಪಟ್ಟಣದ ವಸಾಹತುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:1840ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನನಿಬಿಡ ಸ್ಥಳಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಫ್ರಿಕನ್‌-ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಸಮುದಾಯಗಳು]] tmkicrluqmfyubhwp8ohfjjudvhlruj 0 24585 1258702 1221488 2024-11-20T04:59:23Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258702 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = Miami |settlement_type = City |nickname = [[Magic City (disambiguation)|The Magic City]], The MIA, The 305, The Gateway to the Americas |motto = |image_skyline = | imagesize = 300px |image_caption = Images from top, left to right: Skyline of [[Downtown Miami|Downtown]], [[American Airlines Arena]], [[Villa Vizcaya]], [[Miami Tower]], [[Port of Miami]], [[Freedom Tower (Miami)|Freedom Tower]]. |image_flag = Flag of Miami, Florida.svg |flag_size = |image_seal = Escudo de Miami.svg |seal_size = |image_map = Miami-Dade_County_Florida_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Miami_Highlighted.svg |mapsize = 250px |map_caption = Location in [[Miami-Dade County, Florida|Miami-Dade County]] and the state of Florida |pushpin_map = USA |pushpin_map_caption = Location in the United States |mapsize1 = 250px |map_caption1 = U.S. Census Bureau map showing city limits |coordinates_region =US-FL |subdivision_type = Country |subdivision_name =United States |subdivision_type1 = State |subdivision_name1 = [[Florida]] |subdivision_type2 = County |subdivision_name2 = [[Miami-Dade County, Florida|Miami-Dade]] |government_footnotes = |government_type = Mayor-Commissioner Plan |leader_title = [[Mayor]] |leader_name = [[Tomás Regalado (American politician)|Tomás Regalado]] (I) |leader_title1 = City Manager |leader_name1 = Pedro G. Hernandez |leader_title2 = City Attorney |leader_name2 = Julie O. Bru |leader_title3 = [[City Clerk]] |leader_name3 = Priscilla Thompson |established_title = Settled |established_date = 1825 |established_title2 = [[Municipal corporation|Incorporated]] |established_date2 = July 28, 1896 |founder = |named_for = [[Mayaimi]] |area_magnitude = 1 E8 |unit_pref = Imperial |area_footnotes = |area_total_km2 = |area_land_km2 = |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = 55.27 |area_land_sq_mi = 35.68 |area_water_sq_mi = 19.59 |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = 1116.1 |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = 6137 |population_as_of = 2009 |population_footnotes =<ref name=censuspop>{{cite web |url=http://www.census.gov/popest/archives/2000s/vintage_2007/07s_challenges.html |title=Accepted Challenges to Vintage 2007 Population Estimates |publisher=[[US Census Bureau]] |accessdate=2009-06-27}}</ref><ref name="American Community Survey">[http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=40000US56602&-qr_name=ACS_2008_3YR_G00_DP3YR5&-context=adp&-ds_name=&-tree_id=3308&-_lang=en&-redoLog=false&-format= American Community Survey] {{Webarchive|url=https://archive.today/20200211183716/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=40000US56602&-qr_name=ACS_2008_3YR_G00_DP3YR5&-context=adp&-ds_name=&-tree_id=3308&-_lang=en&-redoLog=false&-format= |date=2020-02-11 }} Miami Urbanized Area (2008 estimate)</ref><ref>[http://www.census.gov/popest/cities/SUB-EST2009.html Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas]</ref> |population_note = |population_total = 433136 ([[List of United States cities by population|42nd]]) |pop_est_as_of = 2009 |population_density_km2 = 4471 |population_density_sq_mi = 11581 |population_metro = 5414712 |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_sq_mi = |population_urban = 5232342 |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_sq_mi = |population_blank1_title = [[Demonym]] |population_blank1 = Miamian |timezone = [[Eastern Time Zone|EST]] |utc_offset = -5 |timezone_DST = [[Eastern Time Zone|EDT]] |utc_offset_DST = -4 |latd = 25 |latm = 47 |lats = 16 |latNS = N |longd = 80 |longm = 13 |longs = 27 |longEW = W |elevation_footnotes = <!--for references: use tags--> |elevation_m = |elevation_ft = 6 |postal_code_type = [[ZIP Code]] |postal_code = 33101-33102, 33107, 33109-33112, 33114, 33116, 33119, 33121-33122, 33124-33170, 33172-33190, 33193-33197, 33199, 33222, 33231, 33233-33234, 33238-33239, 33242-33243, 33245, 33247, 33255-33257, 33261, 33265-33266, 33269, 33280, 33283, 33296, 33299 |area_code = [[Area code 305|305]], [[Area code 786|786]] |blank_name = [[Federal Information Processing Standard|FIPS code]] |blank_info = 12-45000{{GR|2}} |blank1_name = [[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID |blank1_info = 0295004{{GR|3}} |website = http://www.ci.miami.fl.us/ |footnotes = }} '''ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ''' {{pron-en|maɪˈæmi}}ಅಥವಾ {{IPA-en|maɪˈæmə|}}, [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ ಸಂಸ್ಥಾನ]]ಗಳಲ್ಲಿರುವ, ನೈಋತ್ಯ[[ಫ್ಲಾರಿಡ|ಫ್ಲೋರಿಡಾ]]ದ, ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ತೀರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಪ್ರಾಂತವಾದ, ಮಿಯಾಮಿ ದೇಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಆಸನ ಸ್ಥಳ ಎಂದೇ, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಹಾನಗರದ, ಪ್ರಮುಖ ಹಾಗೂ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿರುವ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೫,೪೧೪,೭೧೨; ಇದು ಅಮೇರಿಕಾದ ೭ನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ. ನಗರೀಕೃತ ಮಿಯಾಮಿ ಜನವಸತಿ ಪ್ರದೇಶವು (ಜನಗಣತಿ ನಿಗಮದ ಪ್ರಕಾರ), ೨೦೦೦ದಲ್ಲಿನ ಜನಗಣತಿ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ೪,೯೧೯,೦೩೬ ಅಮೇರಿಕಾದ, ಐದನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ, ನಗರ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.<ref>July ೧೬, ೨೦೦೮ರ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಂತೆ [http://www.census.gov/geo/www/ua/ua2k.txt ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಟ್ಟಿ]</ref> ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೫,೨೩೨,೩೪೨ನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಅದು ಅಮೇರಿಕಾದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಇದೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಲಾಸ್ಎಂಜಲಿಸ್ ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೋ ನಗರಗಳೂ ಇದ್ದವು.<ref name="American Community Survey" /> ಆರ್ಥಿಕ, ಹಣಕಾಸು ವಿಷಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂವಹನ, ಫ್ಯಾಶನ್, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ, ಕಲೆ, ಸಿನಿಮಾ, ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ - ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಅಂಶಗಳಿಂದಾಗಿ, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿರುವ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ.<ref name="GAWC">{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=The World According to GaWC 2008 |publisher=Globalization and World Cities Study Group and Network, [[Loughborough University]] |accessdate=March ೩, ೨೦೦೯ |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/citylist.html |title=Inventory of World Cities |publisher=Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network |accessdate=2007-12-01 |archive-date=2013-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131014191556/http://www.lboro.ac.uk/gawc/citylist.html |url-status=dead }}</ref> ಅಮೇರಿಕಾದ ದ್ವಾರಬಾಗಿಲು ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರ ಮನರಂಜನೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮಾಧ್ಯಮ, ಸಂಗೀತ, ಫ್ಯಾಶನ್, ಸಿನಿಮಾ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ, ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳಿಗಾಗಿ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಅವೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೂ ಪ್ರಮುಖ ವೇದಿಕೆಯೆನಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://newyearseve.com/Articles/ShowArticle.aspx?articleId=4781&t=New+Year%27s+Eve+in+Miami%3A+FYI |title=New Year's Eve in Miami: FYI |publisher=NewYearsEve.com |accessdate=2010-05-04 |archive-date=2010-01-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100103223132/http://newyearseve.com/Articles/ShowArticle.aspx?articleId=4781&t=New+Year%27s+Eve+in+Miami%3A+FYI |url-status=dead }}</ref> ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿಯು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿನ<ref>{{Cite web |url=http://www.nestseekers.com/Neighborhood/3059/Brickell/Sales |title=ನೆಸ್ಟ್ ಸೀಕರ್ಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ |access-date=2010-09-06 |archive-date=2009-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090701071938/http://www.nestseekers.com/Neighborhood/3059/Brickell/Sales |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.madduxco.com/brickell.htm |title=ಬ್ರಿಕೆಲ್-ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ |access-date=2010-09-06 |archive-date=2016-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160113152721/http://www.madduxco.com/brickell.htm |url-status=dead }}</ref>, ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆಯೇ, ಹಲವಾರು ಕಾರ್ಪೋರೆಟ್ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೆಲ್ಲದರ ಜೊತೆಗೆ, ಮಹಾನಗರದ, ಹೆಸರಿಗಷ್ಟೇ ಎನ್ನುವಂತಿರುವ ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರು(ಪೋರ್ಟ್), ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಜನನಿಬಿಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಡಗು ಯಾನದ ಕೇಂದ್ರವೆನಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಬಿಡುವಿರದ, ಜನಪ್ರಿಯ ಹಡಗುಯಾನದ ತಾಣ ಹಾಗೂ ನೌಕಾಯಾವೂ ಆಗಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == [[ಚಿತ್ರ:MiamiAvenue1896.jpg|thumb|right|ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ, ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಸುಮಾರು 400 ಮಂದಿ ಪುರುಷರು ಮಿಯಾಮಿ ನಗರಪಾಲಿಕೆಯಾಗುವುದು ಬೇಡವೆಂದು ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದ್ದರು.]] [[ಚಿತ್ರ:Flaglerstreet Miami 1945.jpg|thumb|right|1945ರ ಅಗಸ್ಟ್ 15ರಂದು ಎರಡನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧದ ಕೊನೆಗೆ, ಜಪಾನ್ ಶರಣಾದುದನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ 20 ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲೇ, ಕಂಡು ಬಂದ ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್.]] {{Main|History of Miami}} ಸುಮಾರು ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೆಕೆಸ್ಟಾ ಜನಾಂಗದವರಿಂದ ಅನ್ವೇಷಣೆಗೊಂಡ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ನಂತರ ೧೫೬೬ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೇನ್ ನ ಪೆಡ್ರೋ ಮೆನೆನ್ ಡೆಜ್ ಡೆ ಅವಿಲೆಸ್ ನಿಂದ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ೧೫೬೭ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಮಿಶನ್ ವೊಂದರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ೧೮೩೬ರಲ್ಲಿ, ಫೋರ್ಟ್ ಡಲ್ಲಾಸ್ ನಗರದ ನಿರ್ಮಾಣದ ನಂತರ, ಎರಡನೆಯ ಸೆಮಿನೋಲ್ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ಕ್ರಮೇಣ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಜೂಲಿಯ ಟಟಲ್ <ref>ಹೆನ್ರಿ, ಬ್ರಿಯಾನ್ (೧೯೯೫)"ಮಿಯಾಮಿ ಸೆಂಟೆನ್ನಿಯಲ್ ಟ್ರೀವಿಯ" ''ಸೌತ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಇತಿಹಾಸ'' - ಸಂ. ೨೩, ನಂ.೩, ಬೇಸಗೆ ಸಂಪುಟ, ೧೯೯೫, ಪುಟ ೩೩.</ref> ಎಂಬ ಕ್ಲೀವ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮೂಲದ, ಕಿತ್ತಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಒಬ್ಬ, ಸ್ಥಳೀಯ, ಶ್ರೀಮಂತ ಮಹಿಳೆಯಿಂದ ಸುಪರ್ದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ, ಅಮೇರಿಕಾದ ಏಕೈಕ ಮಹಾನಗರವೆಂಬ ಖ್ಯಾತಿಯೂ ಮಿಯಾಮಿಯದ್ದು. ತನ್ನ, ಮೊದಮೊದಲ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು 'ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ ಕಂಟ್ರಿ' ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿತ್ತು. ಆಗೆಲ್ಲ ಪ್ರಕತವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕಾ ವರದಿಗಳು ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವನ್ನು ಭವಿಷ್ಯದ, ಮಹಾಭಯಂಕರ ನಗರವಾಗಿಯೇ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>ದಿ ಡೇ ಇನ್ ಸೆಂಟ್ ಅಗಸ್ಟಿನ್ - ''ದಿ ಹ್ಯಾಕ್ ಲೈನ್ ಟು ಬಿಕೆನ್ ಬೇ, ದಿ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಟೈಮ್ಸ್ ಯೂನಿಯನ್'' , ೧೮೯೩-೦೧-೧೦. ೨೦೦೭-೦೮-೦೫ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಗರ ಎಂತಲೂ ಮಿಯಾಮಿ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಿತು.<ref>ಅ ಟ್ರಿಪ್ ಟು ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ, ದಿ ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಸನ್, ೧೮೯೩-೦೩-೦೯. ೨೦೧೦-೦೧-೨೨ರಲ್ಲಿ ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ೧೮೯೪-೧೮೯೫ರ ಮಹಾ ಹಿಮಪಾತವು, ಮಿಯಾಮಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತಗೊಳಿಸಿತೆಂದೆ ಹೇಳಬಹುದು. ಇಡೀ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಒಂದರಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳೆಗಳು ನಾಶವಾಗದೇ ಇದ್ದುದೂ ಈ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಜೂಲಿಯಾ ಟಟಲ್, ರೈಲ್ವೆ ಮಹಾಉದ್ಯಮಿಯಾಗಿದ್ದ ಹೆನ್ರಿ ಫ್ಲಾಗರ್ ನನ್ನು, ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಪೂರ್ವ ಕೋಸ್ಟಲ್ ರೈಲ್ವೆಮಾರ್ಗವನ್ನು ಮಿಯಾಮಿಯವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವಂತೆ ಮನವೊಲಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅದೇ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆ 'ಮಿಯಾಮಿಯ ಮಹಾತಾಯಿ' ಎಂತಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯಳು.<ref>ಮ್ಯೂರ್, ಹೆಲೆನ್. (೧೯೫೩) ''ಮಿಯಾಮಿ, ಯು.ಎಸ್.ಎ.'' ಹೆನ್ರಿ ಹೊಲ್ಟ್ ಅಂಡ್ ಕಂಪನಿ. ಪು. ೫೫<br />ವೀನರ್, ಜಾಕೆಲಿನ್. ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ ಮಿಯಾಮಿಯ ಫಸ್ಟ್ ಲೇಡಿ, ಜೂಲಿಯಾ ಟಟಲ್ ಳ ವಿಗ್ರಹ, (೨೦೧೦) ''ಮಿಯಾಮಿ ಟುಡೆ'' , ೨೦೧೦ರ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧ರ ವಾರ [http://www.miamitodaynews.com/news/100401/story2.shtml ] ದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವುದು</ref> ಮಿಯಾಮಿಯು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ೧೮೯೬ರ ಜುಲೈ ೨೮ರಂದು, ಕೇವಲ ೩೦೦ ಜನರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ, ನಗರ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.hmsf.org/history/south-florida-brief-history.htm |title=South Florida: A Brief History |author=Williams, Linda K. & George, Paul S. |publisher=Historical Museum of South Florida |accessdate=2009-08-24 |archive-date=2010-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100429002717/http://www.hmsf.org/history/south-florida-brief-history.htm |url-status=dead }}</ref> ಸುಮಾರು ೧೯೨೦ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿಯು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೆಚ್ಚಳ ಮತ್ತು ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಮೇಣ, ೧೯೨೦ರಲ್ಲಿ ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿನ ಭೂಮೌಲ್ಯದ ಕುಸಿತ ಹಾಗೂ, ೧೯೨೬ರ ಮಿಯಾಮಿ ಚಂಡಮಾರುತಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆದ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಉಂಟು ಮಾಡಿದ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳ ಫಲವಾಗಿ, ಅದರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಳೆರಡೂ ಕುಸಿತ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಎರಡನೆಯ ವಿಶ್ವ ಯುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ, ಮಿಯಾಮಿಯು, ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ದಕ್ಷಿಣ ಸಾಗರ ತೀರದ ಮೇಲಿನ ತನ್ನ ಭದ್ರವಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಿಂದಾಗಿ, ಜರ್ಮನ್ ಸಬ್ ಮರೈನ್ ಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ನೌಕಾಸಮರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಈ ಯುದ್ಧವು ಮಿಯಾಮಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದುದಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ೧೯೪೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಅಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೭೨,೧೭೨ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. ೧೯೫೯ರಲ್ಲಿ [[ಫಿಡೆಲ್ ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ರೊ|ಫಿಡೆಲ್ ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ರೋ]] ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ, ಅಸಂಖ್ಯಾತ [[ಕ್ಯೂಬಾ|ಕ್ಯೂಬ]]ನ್ನರು ಮಿಯಾಮಿಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಮಿಯಾಮಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ೧೯೮೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಆರ್ಥರ್ ಮೆಕ್ಡಫ್ ಹೊಡೆದಾಟಗಳು, ಅದನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದಂತೆ ಜರುಗಿದ ದಂಗೆಗಳು, ಡ್ರಗ್ ಸಮರಗಳು, ಅಂದ್ರ್ಯೂ ಚಂಡಮಾರುತಗಳು, ಮತ್ತು ಎಲಿಯನ್ ಗೊಂಜಾಲೆಜ್ ಗಲಭೆಗಳು - ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ವಿಕೋಪಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾವನ್ನು ಘಾಸಿಪಡಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಇದೆಲ್ಲದರ ನಂತರವೂ, ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉಳಿದರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ೧೧೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (೧೮೯೬–೨೦೦೬) ಮಿಯಾಮಿ ಮತ್ತದರ ನಗರೀಕೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಬರಿಯ ಒಂದು ಸಾವಿರದಷ್ಟಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಹತ್ತಿರ ಹತ್ತಿರ ಐದೂವರೆ ದಶಲಕ್ಷ ಜನವಸತಿಯಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, ಅತ್ಯಂತ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಉಂಟಾದ ಈ ರೀತಿಯ ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದಾಗಿಯೇ, ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ''ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಸಿಟಿ'' ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಬಂದಿದೆ. ಚಳಿಗಾಲದ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಸಿಗರಂತೂ, ಕೇವಲ ಒಂದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ನಗರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಅಪಾರ ಅಚ್ಚರಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳೂ ಇವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.miamidade.gov/infocenter/about_miami-dade_history.asp |title=Miami-Dade County – Information Center |publisher=[[Miami-Dade County, Florida|Miami-Dade County]] |accessdate=೨೦೦೮-೦೪-೧೮ |archive-date=2008-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080225012927/http://www.miamidade.gov/infocenter/about_miami-dade_history.asp |url-status=dead }}</ref> == ಆರ್ಥಿಕತೆ == [[ಚಿತ್ರ:Brickell Avenue 20100203.jpg|thumb|right|ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವೆನಿಸಿರುವ ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಅವೆನ್ಯೂ.]] [[ಚಿತ್ರ:Miamimanhattanizationdowntown.jpg|thumb|right|ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ದಿನೇ ದಿನೇ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು, 'ಮಿಯಾಮಿ ಮ್ಯಾನ್ ಹಟೈಸೆಶನ್' ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಪಾತ್ರ ಮಾಡಿದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Port of Miami 20071208.jpg|thumb|right|263px|ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತೃತವಾದ ನೌಕಾ ನೆಲೆಯೇ ಎಂದು ಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಹಲವಾರು ಬೃಹತ್ ನೌಕಾ ನಿರ್ಮಾಣಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನವೆನಿಸಿದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Villa Vizcaya.jpg|thumb|right|ವಿಲ್ಲಾ ವಿಜಾಯ, 1914ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ, ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರವಾಸೀ ಆಕರ್ಷಣೆ.]] ಮಿಯಾಮಿಯು ಅಮೇರಿಕಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ಅರ್ಥಿಕ, ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಹಾರಗಳು, ಕಾರ್ಪೋರೆಟ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್ ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಗೆ ಮುಖ್ಯನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಮಿಯಾಮಿ ಸದೃಢ, ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಪರ್ಕಗಳ, ವಹಿವಾಟುಗಳ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಗ್ಲೋಬಲೈಸೇಶನ್ ಅಂಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿಟೀಸ್ ಸ್ಟಡಿ ಗ್ರೂಪ್ ಅಂಡ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ನ (GaWC) ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಕಾರ್ಪೋರೆಟ್ ಸೇವಾಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು 'ಬೀಟಾ ವಿಶ್ವನಗರ' ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="GAWC" /> ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಕಂಪನಿಗಳ ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನಗಳು (ಸೇರಿವೆ ಆದರೆ ನಿಯಮಿತವಲ್ಲ) ಮಿಯಾಮಿ ಮತ್ತದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಅಲಿಯೇನ್ವೇರ್, ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟೋನಿಕಾ, ಆರೋ ಏರ್, ಬಕಾರ್ಡಿ, ಬೆನಿಹಾನ, ಬ್ರೈಟ್ ಸ್ಟಾರ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್, ಬರ್ಗರ್ ಕಿಂಗ್, ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ಕ್ರೂಸಸ್, ಕಾರ್ನೈವಲ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್, ಕಾರ್ನೈವಲ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್ಸ್, ಕಾಂಪ್USA, ಕ್ರಿಸ್ಪಿನ್ ಪೋರ್ಟರ್ + ಬೊಗಸ್ಕಿ, ಎಸ್ಪಿರಿಟೋ ಸ್ಯಾಂಟೋ ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಗ್ರೂಪ್, ಫಿಜ್ಬೇರ್.ಕಾಂ, ಗ್ರೀನ್ ಬರ್ಗ್ ಟ್ರೋವ್ರಿಗ್, ಇಂಟರ್ವಲ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್, ಲೆನ್ನರ್, ನಾರ್ವೆಯನ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್ಸ್, ಪೆರ್ರಿ ಎಲ್ಲಿಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್, RCTV ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್, ರಾಯಲ್ ಕೆರೀಬಿಯನ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್ಸ್, ರೈಡರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್, ಸೀಬೋರ್ನ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್, ಟೆಲಿಫೋನಿಕಾ USA, ಟೆಲಿಫ್ಯುಚುರಾ, ಟೆಲಿಮುಂಡೋ, ಯುನಿವಿಶನ್, ಯು.ಎಸ್. ಸೆಂಚುರಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ವರ್ಲ್ಡ್ ಫ್ಯುಎಲ್ ಸರ್ವಿಸಸ್. ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾದ ಸಂಪರ್ಕ ಹೆಚ್ಚು ಇರುವುದರಿಂದ ಮಿಯಾಮಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾದ, ೧೪೦೦ಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಕೆಲವೆಂದರೆ, AIG, ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರಲೈನ್ಸ್, ಸಿಸ್ಕೋ, ಡಿಸ್ನೀ, ಎಕ್ಸಾನ್, ಫೆಡ್ ಎಕ್ಸ್, ಕ್ರಾಫ್ಟ್ ಫೂಡ್ಸ್, ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್, ಒರಾಕಲ್, SBC ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್, ಸೋನಿ, ವೀಸಾ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್, ಮತ್ತು ವಾಲ್-ಮಾರ್ಟ್.<ref>{{Cite web |url=http://walmartstores.com/FactsNews/NewsRoom/9663.aspx |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-06 |archive-date=2012-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120309112625/http://walmartstores.com/pressroom/news/9663.aspx |url-status=dead }}</ref> ೨೦೦೧ರಿಂದಲೂ, ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ನೂತನ ಶೈಲಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ೫೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ{{convert|400|ft|m|0}} ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಹಾಗೂ ಬಹುಮಹಡಿ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಸ್ಕೈಲೈನ್ ನ್ನು ಅಮೇರಿಕಾದ ಮೂರನೆಯ, ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಾಕರ್ಷಕ, ಸ್ಕೈಲೈನ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೋ ನಗರಗಳು ಇವೆ. ಅಲ್ಮನಾಕ್ ಆಫ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಮತ್ತು ಡಿಸೈನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪೈಕಿ ಮಿಯಾಮಿ ೧೯ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="bob">{{cite web|author=Gramsbergen, Egbert and Paul Kazmierczak|url=http://homepages.ipact.nl/%7Eegram/skylines.html|title=The World's Best Skylines|accessdate=2008-05-10|archive-date=2012-02-09|archive-url=https://www.webcitation.org/65K1IYGc2?url=http://www.emporis.com/city/miami-fl-usa/all-buildings/highrise|url-status=dead}}</ref> ಇಡೀ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ. ಮಿಯಾಮಿಯು ಎಂಟು, ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು (ಹದಿನಾಲ್ಕು ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪೈಕಿ ಹದಿಮೂರು ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನೂ)ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ, {{convert|789|ft|m|0|adj=on}}ಫೋರ್ ಸೀಸನ್ಸ್ ಹೋಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಟವರ್ ಅತಿ ಎತ್ತರದ್ದಾಗಿದೆ.<ref name="emporis">{{cite web |url=http://www.emporis.com/en/wm/ci/bu/sk/li/?id=101321&bt=9&ht=2&sro=1 |title=Miami:High rise buildings–Completed |publisher=[[Emporis]] |accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೧೯}}</ref> ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರುಗಳು ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಿಡುವಿರದ, ಸತತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಬಂದರುಗಳೆಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ ಮತ್ತು ಕೆರೀಬಿಯನ್ ನ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ಸರಕು ಸಾಗಾಣಿಕೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳೆನಿಸಿವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಬೃಹತ್ ಮಟ್ಟದ, ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನವನ್ನು, ಮಿಯಾಮಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಜಿಲ್ಲೆ ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಬ್ರಿಕೆಲ್ ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಗೆ ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ಫ್ರೀ ಟ್ರೇಡ್ ಏರಿಯಾ ಆಫ್ ದಿ ಅಮೆರಿಕನ್ಸ್ ನೆಗೊಶಿಯೇಶನ್ಸ್ ಸಮಾವೇಶದ ಅತಿಥೇಯ ನಗರ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯೂ ಇದ್ದು, ಇದು ಅತಿಮುಖ್ಯ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಗಳ ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಮಿಯಾಮಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬೀಚುಗಳು, ಸಮ್ಮೇಳನಗಳು, ಉತ್ಸವಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಾರಂಭಗಳು, ದೇಶಾದ್ಯಂತ, ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೧೨ ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ತಗುಲುವ ವೆಚ್ಚ ಸುಮಾರು $೧೭.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಗಳಷ್ಟು.<ref>{{cite web|url=http://www.miamitodaynews.com/news/080327/story1.shtml |title=Record number of local visitors, record spending achieved in 2007 |publisher=Miamitodaynews.com |date=2008-03-27 |accessdate=2009-06-27}}</ref> ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ ಜಿಲ್ಲೆ ತನ್ನಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ನೈಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಳು, ಬೀಚುಗಳು, ಇತಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಮನೋಹರ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾಗಿರುವುದು, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳಗಳು ಎನ್ನುವುದು. ಮಿಯಾಮಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಂಡಮಾರುತ ಕೇಂದ್ರದ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸದರ್ನ್ ಕಮ್ಯಾಂಡ್ ನ ಕೇಂದ್ರ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಾನವೂ ಆಗಿದೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಅಮೆರಿಕಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇದರದ್ದು. ಈ ಎಲ್ಲವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಮಿಯಾಮಿಯು ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಒಡೆಯುವ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ನೆಲೆಯೂ ಆಗಿದೆ. ೨೦೦೪ರ ಯು.ಎಸ್. ಸೆನ್ಸಸ್ ಬ್ಯೂರೋದ ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿಯಾಮಿಯು, ಫೆಡರಲ್ ಪಾವೆರ್ಟಿ ರೇಖೆಯ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಆದಾಯಗಳಿರುವ, ಮೂರನೆಯ ದೊಡ್ಡ ನಗರವೆನಿಸಿದೆ. ಇದು ಅಮೇರಿಕಾದ ಮೂರನೆಯ ಬಡತನದ ನಗರವೆನಿಸಿದೆ. ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲಿನ ಸರದಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ನಗರಗಳೆಂದರೆ, ಡೆಟ್ರಾಯ್ಟ್, ಮಿಚಿಗನ್(೧ನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ), ಎಲ್ ಪಾಸೋ, ಟೆಕ್ಸಾಸ್(೨ನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ). ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರವೇ ದಿವಾಳಿಯೆದ್ದು ಹೋಗಿದ್ದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಮಿಯಾಮಿಯೂ ಒಂದು.<ref>{{citation |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,135186,00.html |title=Gloom over Miami |last=Cohen |first=Adam |date=June 24, 2001 |magazine=[[Time Magazine|Time]] |accessdate=೨೦೦೭-೦೯-೦೨ |archive-date=ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100228053601/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,135186,00.html |url-status=dead }}</ref> ಇಷ್ಟೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆಯೂ, ಆ ಸಮಯದಿಂದ ಮಿಯಾಮಿಯು ಮರುಹುಟ್ಟನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ, ಫೋರ್ಬ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿಯಾಮಿ ಅಮೇರಿಕಾದ ಅತ್ಯಂತ ಸ್ವಚ್ಛ ನಗರ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದು, ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ಆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಶುದ್ಧಗಾಳಿ, ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದ ದಟ್ಟಹಸಿರು ವಾತಾವಾರಣ, ಶುದ್ಧ ಕುಡಿಯುವ ನೀರು, ಸ್ವಚ್ಛ ಬೀದಿಗಳು ಮತ್ತು ನಗರದೆಲ್ಲೆಡೆ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದ್ದ ಮುಕ್ತ ವಾತಾವರಣ.<ref>{{cite news |url=http://www.forbes.com/business/2008/03/17/miami-seattle-orlando-biz-logistics-cx_tvr_0317cleanest.html |title=America's cleanest cities |last=Van Riper |first=Tom |date=March 17, 2008 |publisher=[[Forbes Magazine]] |accessdate=೨೦೦೮-೦೨-೨೩|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100529143525/http://www.forbes.com/2008/03/17/miami-seattle-orlando-biz-logistics-cx_tvr_0317cleanest.html|archivedate=May 29, 2010}}</ref> ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ, UBS ನಡೆಸಿದ, ವಿಶ್ವದ ೭೩ ನಗರಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿಯಾಮಿ ಅಮೇರಿಕಾದ (ಸರ್ವೇ ಮಾಡಲಾದ ನಾಲ್ಕು ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ) ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ನಗರವಾಗಿತ್ತು. ಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ಬಲದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದರ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಸ್ಥಾನ ಐದನೆಯದಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html |title=City Mayors: World's richest cities by purchasing power |publisher=[[City Mayors]] |accessdate=೨೦೦೯-೦೯-೧೯}}</ref> ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿಯು ೧೯೨೦ರಿಂದಲೂ ಕಂಡು ಕೇಳರಿಯದಿದ್ದ, ವ್ಯಾಪಕವಾದ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು, ಅಂಗೀಕೃತ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ನಗರ ಇದಕ್ಕೊಂದು ನಿದರ್ಶನ.<ref>[http://www.emporis.com/en/wm/ci/bu/sk/li/?id=101321&bt=2&ht=3&sro=1 ಮಿಯಾಮಿ: ಸಮಸ್ತ, ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳು]. ಎಂಪೋರಿಸ್. ೨೦೦೭-೦೮-೦೫ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ೨೦೦೭ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಗೃಹೋದ್ಯಮದ ವ್ಯಾಪಾರ ಕುಸಿದು, ಸುಮಾರು ೨೩,೦೦೦ ಗೃಹಸಮುಚ್ಚಯಗಳು ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಇಡಲ್ಪಟ್ಟವು ಅಥವಾ ಮುಂಗಡವಾಗಿಯೇ ಮುಚ್ಚಿಹೋದವು.<ref>{{cite news |last=Bell |first=Maya |url=http://www.orlandosentinel.com/business/orl-condobust2707aug27,0,2001796.story |title=Boom of condo crash loudest in Miami |publisher=[[Orlando Sentinel]] |date=August ೨೭, ೨೦೦೭ |accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೩೦|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070901092249/http://www.orlandosentinel.com/business/orl-condobust2707aug27,0,2001796.story|archivedate=2007-09-01}}</ref> ಹೀಗೆ ಮುಚ್ಚಿಹೋದ ಗೃಹಸಮುಚ್ಚಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಎಂಟನೆಯ ನಗರ ಮಿಯಾಮಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref> {{cite web |url=http://southflorida.bizjournals.com/tampabay/stories/2008/02/11/daily23.html |title=Florida markets rank high in national foreclosure volume |publisher=''[[Bizjournals#Bizjournals|Tampa Bay Business Journal]]'' |accessdate=೨೦೦೮-೦೪-೧೮ |date=February ೧೩, ೨೦೦೮ }}</ref> == ಭೌಗೋಳಿಕತೆ == [[ಚಿತ್ರ:Mouth of Miami River 20100211.jpg|thumb|right|ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಕೀ ಹತ್ತಿರದ ಮಿಯಾಮಿ ನದಿಯ ಮೂಲಸ್ಥಾನ]] ಕೇವಲ {{convert|35.68|sqmi|km2|0}}ಭೂಪ್ರದೇಶದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಮಿಯಾಮಿಯು ಅಮೇರಿಕಾದ ಯಾವುದೇ ಮಹಾನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಭೂವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕನಿಷ್ಠ ೨.೫ ದಶಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಭೂವಸತಿ ಪ್ರದೇಶವಿದೆ. ದಿ ಸಿಟಿ ಪ್ರಾಪರ್ ಅಂತೂ ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ೧೩ ಜನರ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬರಿಗೆ ನೆಲೆ ನೀಡುವ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿಯ ಶೇಕಡಾ ೫೨ರಷ್ಟು ಜನ ಒಗ್ಗೂಡಿತ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮಿಯಾಮಿ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಗಳನ್ನು ಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ, ಅಮೇರಿಕಾದ ಏಕೈಕ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಎವರ್ಗ್ಲೇಡ್ಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಬಿಸ್ಕೆನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನವಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಮತ್ತದರ ಉಪನಗರಗಳು ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಎವರ್ಗ್ಲೆಡ್ಸ್ ನಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇನಿಂದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ, ವಿಶಾಲವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಿತವಾಗಿವೆ. ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ, ಪೂರ್ವದಿಂದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಬೇ ತನಕ ಮತ್ತು ಒಕೀಕೊಬೀ ಸರೋವರದ ತನಕ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಮೇಲ್ಭಾಗಕ್ಕೆ {{convert|40|ft|m|abbr=on}}<ref>{{cite web |url=http://www.city-data.com/world-cities/Miami-Environment.html |title=Miami Environment |publisher=Advameg |accessdate=2007-07-19}}</ref> ಏಳುವುದು ತೀರಾ ಅಪರೂಪ ಮತ್ತು ಸರಾಸರಿ{{convert|6|ft|m|abbr=on}}<ref>{{cite web|url=http://images.jsc.nasa.gov/luceneweb/caption_direct.jsp?photoId=STS062-85-026|title=Miami, Florida metropolitan area as seen from STS-62|publisher=[[National Aeronautics and Space Administration]]|accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೧೯|archive-date=2007-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20071201191110/http://images.jsc.nasa.gov/luceneweb/caption_direct.jsp?photoId=STS062-85-026|url-status=dead}}</ref> ಮಧ್ಯಮ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಡಲ ತೀರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಮೇಲೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಬ್ಬುತಗ್ಗುಗಳು ಮಿಯಾಮಿ ಕಡಲ ತೀರದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಕಲ್ಲು ದಿಣ್ಣೆಯಗುಂಟ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಇದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವು ಪೂರ್ವ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ನಗರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೂಭಾಗವು ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇಯ ತೀರಾ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಹಲವಾರು ನೂರು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮತ್ತು ಕೃತಕವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಡಲುದ್ವೀಪತಡೆಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ಇದರಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಡಲು ದ್ವೀಪವು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದಿ ಗಲ್ಫ್ ಸ್ಟ್ರೀಮ್, ಒಂದು ಬೆಚ್ಚನೆಯ ಕಡಲ ಪ್ರವಾಹವಾಗಿದ್ದು, ಸಮುದ್ರ ತೀರದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಬಂದು, ಉತ್ತರಕ್ಕೆ{{convert|15|mi|km|abbr=off}} ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಇದು ನಗರದ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ವರ್ಷವಿಡೀ ಹದವಾಗಿ, ಬೆಚ್ಚಗೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. === ಭೂವಿಜ್ಞಾನ === [[ಚಿತ್ರ:Miamihighpoint.jpg|thumb|right|ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ. ಸಮುದ್ರ ತೀರದ ಬಳಿಯಿರುವ, ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ನ ದೃಶ್ಯ.<ref>[57]</ref>]] ಮಿಯಾಮಿ ಭೂಭಾಗದ ಮೇಲ್ಮೈ ಕಲ್ಲುಹಾಸನ್ನು ''ಮಿಯಾಮಿ ಊಲೈಟ್ '' ಅಥವಾ ''ಮಿಯಾಮಿ ಲೈಮ್ ಸ್ಟೋನ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಲ್ಲುಹಾಸನ್ನು ತೆಳುವಾದ ಮಣ್ಣಿನಪದರು ಆವರಿಸಿದ್ದು, ಅದು ದಪ್ಪ{{convert|50|ft|m|abbr=off}} ಇರುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಗ್ಲೆಸಿಯೇಶನ್ ಅಥವಾ ''ಐಸ್ ಏಜ್ ಗಳ '' ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಉಂಟಾದ ಸಮುದ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ತೀವ್ರ ಮತ್ತು ಹಠಾತ್ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಮಿಯಾಮಿ ಲೈಮ್ ಸ್ಟೋನ್ ರೂಪುಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಆರಂಭದ ಸುಮಾರು ೧೩೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಸಾಂಗಮೊನಿಯನ್ ಘಟ್ಟವು ಸಮುದ್ರಮಟ್ಟವನ್ನು ಕರಾರುವಕ್ಕಾಗಿ{{convert|25|ft|m|abbr=off}} ಈಗಿರುವ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಏರಿಸಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾಗವು ಆಳವಿಲ್ಲದ ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ. ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ದಿಬ್ಬದ ಹಲವಾರು ಸಮಾನಾಂತರ ರೇಖೆಗಳು ಸುತ್ತುವರೆದಿದ್ದು, ಈಗಿನ ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಡ್ರೈ ಟಾರ್ಚುಗಾಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶದ ತನಕ ಆವರಿಸಿವೆ. ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಡಲುಗೊಳವೊಂದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಈ ದಿಬ್ಬಪ್ರದೇಶದ ಹಿಂದುಗಡೆಯ ಜಾಗ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಊಲೈಟ್ ಹಾಗೂ ಬ್ರಯೋಜೋನ್ಸ್ ಚಿಪ್ಪುಗಳ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಲೈಮ್ ಸ್ಟೋನ್ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಆರಂಭದ ಸುಮಾರು ೧೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಸ್ಕೊಸಿನ್ ಗ್ಲೆಸಿಯೇಶನ್ ನ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಕುಸಿಯತೊಡಗಿ, ಕಡಲುಗೊಳಗಳ ನೆಲಹಾಸು ತೆರೆದುಕೊಂಡದ್ದಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ೧೫,೦೦೦ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ, ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟವು ೩೦೦ಕ್ಕೆ,{{convert|350|ft|m}} ಅಂದರೆ ತನ್ನ ಸಹಜ, ಸಮಕಾಲೀನ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿರುವ ಉಲ್ಲೇಖಗಳಿವೆ. ಅಡ್ಡದ ನಂತರ, ೪೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ದಿಢೀರ್ ಏರಿಕೆ ಕಂಡುಬಂದು, ಈಗಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಮೇನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಇರಿಸಿದೆ. ಸಮತಟ್ಟು ರೇಖೆಗಳ ಕೆಳಗೆ, ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಅಕ್ವಿಫಾರ್<ref>{{cite web |url=http://capp.water.usgs.gov/gwa/ch_g/G-text4.html |title=USGS Ground Water Atlas of the United States |publisher=[[United States Geological Survey]] |accessdate=೨೦೦೬-೦೨-೧೯}}</ref> ಎಂಬ ನೈಸರ್ಗಿಕ, ಶುದ್ಧ ಕದಿಯುವ ನೀರಿನ ಸೆಲೆಯು ಉಂಟಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಸದರ್ನ್ ಪಾಮ್ ಬೀಚ್ ಕಾಂಟಿ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಬೇಯ ತನಕ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್ಸ್ ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಹಿಯಾಲೆಹ್ ನಲ್ಲಂತೂ ಈ ನೀರಿನ ಚಿಲುಮೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಹಾನಗರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಈ ಒರತೆಯೇ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಈ ಅಕ್ವಿಫಾರ್ ನಿಂದಾಗಿ, ನಗರದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ, ನೀರನ್ನು ಸೋಕದೆಯೇ, ನೆಲವನ್ನು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆಳಕ್ಕೆ {{convert|15|to|20|ft|m|abbr=on}}ಅಗೆಯುವುದು ದುಸ್ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ ಅದು ಭೂಗರ್ಭದ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆ ಉಂಟು ಮಾಡುವಂಥದ್ದಾಗಿದೆ. ಇದೆ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಮಿಯಾಮಿಯ ಆಸುಪಾಸಿನ ಸಮೂಹ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಭೂಭಾಗದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕಿವೆ ಅಥವಾ ಅವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಅಂಚಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವು ಎವರ್ಗ್ಲೇಡ್ಸ್ ತನಕವೂ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಯು.ಎಸ್.ನ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ ರಾಜ್ಯದ ತನಕ ಎವರ್ಗ್ಲೇಡ್ಸ್ ಉಪಉಷ್ಣವಲಯದ ಮಾರ್ಷ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ, ಮೊಸಳೆ ಜಾತಿಯ ಸ್ಥಳೀಯ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳು, ಮಿಯಾಮಿ ಜನವಸತಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಮುಖ ಹೈವೇಗಳ ಮೇಲೆ ಬಂದುಬಿಡುತ್ತವೆ. ಭೂಭಾಗದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ, ಪ್ರಮುಖ ನಗರ ಮಿಯಾಮಿ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಯು.ಎಸ್. ಸೆನ್ಸಸ್ ಬ್ಯೂರೋನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಿಯಾಮಿಯು {{convert|55.27|mi2|km2|abbr=on}}ರಷ್ಟನ್ನು ಆವರಿಸಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ {{convert|35.67|mi2|km2|abbr=on}}ರಷ್ಟು ಭಾಗ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು {{convert|19.59|mi2|km2|abbr=on}}ರಷ್ಟು ಭಾಗ ನೀರು. ಅಂದರೆ, ಮಿಯಾಮಿಯು ಸುಮಾರು ೪೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು,{{convert|35|sqmi|km2}} ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೋ ನಗರಗಳ ನಂತರ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ನಗರವೆಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯು {{Coord|25|47|16|N|80|13|27|W|}}ಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ.{{GR|1}} === ಹವಾಗುಣ === [[ಚಿತ್ರ:Dadecountycourthouse.jpg|thumb|ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕಾ ಚಳಿಗಾಲದ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ]] [[ಚಿತ್ರ:Miamisummershower.png|thumb|right|ಎವರ್ ಗ್ಲೆಡ್ಸ್ ನಿಂದ ಧುಮ್ಮಿಕ್ಕುವ ಪಕ್ಕಾ ಬೇಸಗೆಯ ದಿನಗಳ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ನೀರಧಾರೆ]] ಮಿಯಾಮಿಯು ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಮಾನ್ಸೂನ್ ಹವಾಗುಣವಾದ ಕೊಪ್ಪೆನ್ ಕ್ಲೈಮೆಟ್ ಕ್ಸ್ಲಾಸಿಫಿಕೆಶನ್ ''ಆಮ್'' <ref>{{cite web | url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/pdf/kottek_et_al_2006_A1.pdf | title=World Map of Köppen−Geiger Climate Classification|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090114202025/http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/pdf/kottek_et_al_2006_A1.pdf|archivedate=2009-01-14}}</ref> ನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದು ಬಿಸಿ ಮತ್ತು ಸೆಖೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಬೇಸಗೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಬೆಚ್ಚನೆಯ ಚಲಿಗಾಳಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ, ಒಣ ಹವಾಮಾನವೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆಯುಂಟಾದಾಗ, ಕರ್ಕಾಟಕ ವೃತ್ತದ ಮೇಲ್ಮೈನ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಲ ತೀರದ ಭಾಗ ಮತ್ತು ಗಲ್ಫ್ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಗೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಭೌಗೋಳಿಕತೆ, ಅದರ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಸರಾಸರಿ ಜನವರಿ ಹೊತ್ತಿಗೆ{{convert|67.2|F}}, ಚಳಿಗಾಲವು ಬೆಚ್ಚನೆಯ ಹವಾಗುಣಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಅನ್ನುವಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ಮಳೆಯನ್ನೂ ಸುರಿಸುವ ಚಳಿಗಾಳಿಯ ನಂತರವೆ ಚಳಿ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇಳಿತಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತೀರ ಕಡಿಮೆ ಅನ್ನುವಷ್ಟರ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳುತ್ತವೆ{{convert|50|F}}. {{convert|35|F}} ಏರುವಿಕೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಹೊಂದುತ್ತವೆ.{{convert|70|-|77|F|C}} ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೇ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆರಂಭವಾಗುವ ಮಳೆಗಾಲ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಮಧ್ಯದ ತನಕ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕ ತೇವಾಂಶದಿಂದ ಕೂಡಿದ, ೮೦ರ ಮತ್ತು ೯೦ರ (೨೯–೩೫&nbsp;°C)ನಡುವಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶವಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಗುಡುಗುಮಳೆ ಅಥವಾ ತೀರದಿಂದ ಬೀಸುವ ಸಮುದ್ರತಂಪುಗಾಳಿಯಿಂದಾಗಿ ಬಿಸಿ ವಾತಾವರಣ ಕಮ್ಮಿಯಾದರೂ, ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಾಗರದಿಂದ ದೂರವೇ ಅದು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಗಾಳಿ, ವಾತಾವರಣವನ್ನು ತಂಪುಗೊಳಿಸಿದರೂ, ನಸುಬೆಚ್ಚನೆಯ ಪರಿಸರ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ವರ್ಷದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಳೆ{{convert|55.9|in|mm|0}} ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸುರಿಯುತ್ತದೆ. ವೈಪರೀತ್ಯಗಳು {{convert|30|°F|1}}ರಿಂದ {{convert|98|°F|0}}ರವರೆಗೆ ಇರುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.nrcc.cornell.edu/ccd/hghtmp98.html |title=Highest Temperature of Record |publisher=Northeast Regional Climate Center |accessdate=2007-08-25}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.nrcc.cornell.edu/ccd/lowtmp98.html |title=Lowest Temperature of Record |publisher=Northeast Regional Climate Center |accessdate=2007-08-25}}</ref> ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವತ್ತೂ ಹಿಮಪಾತವಾದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಜನವರಿ ೧೯, ೧೯೭೭ರಲ್ಲಿ ಮಂಜು ಹನಿದಿರುವ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ ಅಷ್ಟೇ. ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಜೂನ್ ೧ರಿಂದ ಶುರುವಾಗುವ [[ಚಂಡಮಾರುತ|ಚಂಡಮಾರುತ ಕಾಲ]]ವು ನವೆಂಬರ್ ೩೦ರ ತನಕ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಈ ಮಾರುತಗಳು ಈ ಅವಧಿಯನ್ನು ಮೀರಿಯೂ ಉಂಟಾಗುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಿವೆ. ಆಗಸ್ಟ್ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಕೊನೆಯತನಕ ಮುಂದುವರಿಯುವ ಕೇಪ್ ವಾರ್ಡೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಚಂಡಮಾರುತಗಳು ಮುತ್ತುವುದು.<ref>{{cite web |url=http://www.weather.com/newscenter/specialreports/hurricanes/vulnerablecities/miami.html |publisher=The Weather Channel |title=Vulnerable cities: Miami, Florida |accessdate=2006-02-19 |archive-date=2006-04-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060427194724/http://www.weather.com/newscenter/specialreports/hurricanes/vulnerablecities/miami.html |url-status=dead }}</ref> == ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Miami neighborhoodsmap.png|thumb|right|250px|ಮಿಯಾಮಿಯಾ ಆಸುಪಾಸಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಕ್ಷೆ]] [[ಚಿತ್ರ:Brickell Avenue aerial 20100211.jpg|thumb|right|ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿ - ಮಿಯಾಮಿಯ, ಅತ್ಯಂತ ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ಉಪನಗರ]] [[ಚಿತ್ರ:Coral Way Miami 20100430.jpg|thumb|right|250px|ಕೋರಲ್ ಮಾರ್ಗದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಬೀದಿಗಳ ದೃಶ್ಯ. ಈ ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ತೆಂಗಿನ ಗಿಡಗಳು ತಮ್ಮ ದಟ್ಟ ಮೇಲ್ಚಪ್ಪರದಂತಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಾಗಿ ಹೆಸರಾಗಿವೆ]] ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿಯು ನಗರದ ಹೃದಯಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ನಗರದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ನಗರದ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಕೆಲ್, ವರ್ಜೀನಿಯಾ ಕೀ, ವ್ಯಾಟ್ಸನ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರುಗಳಿವೆ. ಡೌನ್ ಟೌನ್, ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಜಿಲ್ಲಾಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವೀ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಜಿಲ್ಲೆಯೆಂದು ಹೆಸರು ಗಳಿಸಿದೆ. ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಅವೆನ್ಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇರುವುದು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನಲ್ಲಿಯೇ. ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಶಾಲೆಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಅಪಾರ ಜನಸ್ತೋಮ - ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ತವರಾಗಿದೆ. ಬಿಸ್ಬೇನ್ ಬೇಯನ್ನು ಹಾದುಹೊಗಿರುವ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗವನ್ನೇ ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಕೋರಲ್ ವೇ, ದಿ ರೋಡ್ಸ್, ಮತ್ತು ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಗಳಿವೆ. ಕೋರಲ್ ವೇ, ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ, ವಸತಿಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ್ನು ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ ನೊಡನೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆಯಲ್ಲದೆಯೇ, ಹಲವಾರು ಪುರಾತನ ಗೃಹಗಳಿಗೆ, ವೃಕ್ಷಬೀದಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯತಾಣವಾಗಿದೆ. ೧೮೨೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ನ ಡಿನ್ನರ್ ಕೀಯಲ್ಲಿಯೇ ಮಿಯಾಮಿಯ ಪುರಭವನ, ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಪ್ಲೇ ಹೌಸ್, ಕೋಕೋವಾಕ್, ಹಲವಾರು ನೈಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಳು, ಬಾರುಗಳು, ರೆಸ್ಟೋರಾಂಟುಗಳು, ಬೋಹೆಮಿಯನ್ ಶಾಪುಗಳು, ಇರುವುದು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಕಾಲೇಜ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ತುಂಬಾ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನೆರೆ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಇಕ್ಕಟ್ಟಾದ, ತಿರುವು ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದಟ್ಟ ವೃಕ್ಷಮಂಟಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಹೂದೋಟಗಳು ಇವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು, ವಿಲ್ಲಾ ವಿಕಾಯ, ದಿ ಕ್ಯಾಮ್ಪಂಗ್, ದಿ ಬರ್ನ್ಯಾಕಲ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಪಾರ್ಕ್ ಹಾಗೂ ಇಲ್ಲಿ ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಸಭಾಭವನವೂ ಇದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ದೇಶದ ಅತಿ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತ ಪಾಠಶಾಲೆಗಳು, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಗೃಹಗಳು, ಮತ್ತು ಎಸ್ಟೇಟುಗಳಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಲಿಟಲ್ ಹವಾನಾ, ವೆಸ್ಟ್ ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್, ಮತ್ತು ಫ್ಲ್ಯಾಗಾಮಿಗಳಿದ್ದು, ಈ ಭಾಗವು ನಗರದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ವಲಸೆ ಬಂದಿರುವ ನೆರೆಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೂ, ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯಹೂದಿ ನೆರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಇವತ್ತು ಮಿಯಾಮಿಗೆ ವಲಸೆ ಬರುವವರಲ್ಲಿ, ಮಧ್ಯ ಅಮೆರಿಕನ್ನರು ಮತ್ತು [[ಕ್ಯೂಬಾ|ಕ್ಯೂಬ]]ನ್ನರು ಇದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅದೇ, ಅಲ್ಲಾಪತ್ತಾಹ್ ಎಂಬ ಸ್ಥಳ ಬಹುಸಂಸ್ಕೃತಿ ಜನಜೀವನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಮನೆ ಮಾಡಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಉತ್ತರದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ಇದ್ದು, ಅದು ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ವೆಸ್ಟ್ಇಂಡಿಯನ್ನರು, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕನ್ನರು, ಬೋಹೆಮಿಯನ್ನರು, ಕಲಾವಿದರು, ಮತ್ತು ಬಿಳಿಯರು ಇದ್ದಾರೆ. ಎಡ್ಜ್ ವಾಟರ್ ಮತ್ತು ವಿನ್ ವುಡ್ ಮಿಯಾಮಿಯ ಆಸುಪಾಸಿನ ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳು. ಇವು ಅತಿ ಎತ್ತರದ, ವಾಸಯೋಗ್ಯ ಗೋಪುರ ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅಡ್ರಿಎನ್ ಅರ್ಶ್ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ದಿ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ನೆಲೆಯ ಸ್ಥಳವೂ ಆಗಿದೆ. ನಗರದ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗ, ಮಿಡ್ ಟೌನ್, ದಿ ಡಿಸೈನ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್, ಮತ್ತು ಅಪ್ಪರ್ ಈಸ್ಟ್ ಸೈಡ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಜನತೆ ವಾಸವಿದ್ದು, ೧೯೨೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಅನ್ವೇಷಣೆಗೊಂಡ ಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಶೋಧಿಸಲಾದ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶಾಸ್ತ್ರ ಶೈಲಿಯ ಮಿಮೋ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಜಿಲ್ಲಾ ಮನೆಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಉತ್ತರದ ಭಾಗದ ಲಿಟಲ್ ಹೈಟಿಯಲ್ಲಿ, ಲಿರಿಕ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಆಗಿರುವ ಓವರ್ ಟೌನ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಲಿಬರ್ಟಿ ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ, ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರೋ-ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಕೆರೀಬಿಯನ್ ಪ್ರಜೆಗಳು ವಲಸೆಬಂದು ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಚಿತ್ರ:Miamiskyline20080113.png|400px|right|thumb|ಸೌತ್ ಬೀಚಿನಿಂದ ಕಂಡುಬರುವ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಕೈ ಲೈನ್ ನ ಅಪೂರ್ವ ದೃಶ್ಯ]] === ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು === * ಯುನಿಕಾರ್ಪೋರೇಟೆಡ್ ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿ, ಹಿಯಾಲೆಹ್, ಬ್ರೌನ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೆ, ಗ್ಲೇಡ್ ವ್ಯೂ, ವೆಸ್ಟ್ ಲಿಟಲ್ ರಿವರ್, ಎಲ್ ಪೋರ್ಟಲ್, ಮಿಯಾಮಿ ಶೋರ್ಸ್. * ಎಲ್ ಪೋರ್ಟಲ್, ವೆಸ್ಟ್ ಲಿಟಲ್ ರಿವರ್, ಎಲ್ ಪೋರ್ಟಲ್, ಯುನಿಕಾರ್ಪೋರೇಟೆಡ್ ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿ. * ಗ್ಲೇಡ್ ವ್ಯೂ, ಬ್ರೌನ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೆ, ಹಿಯಾಲೆಹ್, ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್ಸ್, ಯುನಿಕಾರ್ಪೋರೇಟೆಡ್ ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿ, ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ ನಾರ್ತ್ ಬೇ ವಿಲೇಜ್, ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ, ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್, [[ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರ]]. * ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ [[ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರ]]. * ಕೋರಲ್ ಟೆರೇಸ್, ವೆಸ್ಟ್ ಮಿಯಾಮಿ, ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್, ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == === ಮನರಂಜನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Knightconcerthall.jpg|thumb|ಅಡ್ರಿನ್ ಅರ್ಶ್ ಸೆಂಟರ್ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳ ಕೇಂದ್ರ - ಅಮೇರಿಕಾದ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳ ಕೇಂದ್ರ]] [[ಚಿತ್ರ:Miami Art Museum.jpg|thumb|ಮಿಯಾಮಿ ಆರ್ಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ]] ಮಿಯಾಮಿಯು ಹಲಾವರು ಮನರಂಜನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ, ಸಭೆ-ಸಮಾರಂಭಗಳಿಗೆ, ಥಿಯೇಟರುಗಳಿಗೆ, ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ಮುಗಳಿಗೆ, ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗೆ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಕಲಾಜಗತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಹೊಸ ಸೇರ್ಪಡೆ ಎಂದರೆ ಅಡ್ರಿಯೆನ್ ಅರ್ಶ್ ಸೆಂಟರ್ ಆಫ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಕಲಾಮಂದಿರ. ಇದು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಲಾಪ್ರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನ ಲಿಂಕೊನ್ ಸೆಂಟರ್ ಮೊದಲನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಮಿಯಾಮಿಯು ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಒಪೆರಾದ ತವರೂ ಹೌದು. ಇಲ್ಲಿಯೇ, ಕೇಂದ್ರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣ ಹೊಂದಿರುವ ಜಿಫ್ಫ್ ಬ್ಯಾಲೆ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್, ದಿ ನೈಟ್ ಕನ್ಸರ್ಟ್ ಹಾಲ್, ದಿ ಕಾರ್ನೈವಲ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ದಿ ಪೀಕಾಕ್ ರಿಹರ್ಸಲ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋ ಇರುವುದು. ಅಪಾರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ, ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಒಪೆರಾಗಳು, ಬ್ಯಾಲೆಗಳು, ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳು, ವಿಶ್ವಮಟ್ಟದ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಜರುಗುತ್ತವೆಯಲ್ಲದೆ, ಇದು ಇಡೀ ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಭವ್ಯವಾದ ಕಲಾಪ್ರದರ್ಶನ ಮಂದಿರವಾಗಿದ್ದು, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಇತರೆ ಕಲಾಪ್ರದರ್ಶನ ಮಂದಿರಗಳೆಂದರೆ, ಗುಸ್ಮನ್ ಕಲಾಮಂದಿರ, ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಪ್ಲೇಹೌಸ್, ಕಾಲನಿ ಥಿಯೇಟರ್, ಲಿಂಕೊನ್ ಥಿಯೇಟರ್, ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ಸಿಂಫೋನಿ ಹೌಸ್, ಮಿರಾಕಲ್ ಥಿಯೇಟರ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಟರ್'ಸ್ ಪ್ಲೇಹೌಸ್, ಜಾಕೀ ಗ್ಲೀಸನ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಮ್ಯಾನುಎಲ್ ಆರ್ಟೈಮ್ ಥಿಯೇಟರ್, ರಿಂಗ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಪ್ಲೇಗ್ರೌಂಡ್ ಥಿಯೇಟರ್, ವೆರ್ತೀಮ್ ಕಲಾಪ್ರದರ್ಶನ ಮಂದಿರ, ದಿ ಫೇರ್ ಎಕ್ಸ್ಪೋ ಸೆಂಟರ್, ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುವ ಬೇಫ್ರಂಟ್ ಪಾರ್ಕ್ ಅಂಫಿ ಥಿಯೇಟರ್ ಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದುವು. ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ಹಲವಾರು ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಿಗೂ ಮುಖ್ಯ ತಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚಿನವು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನಲ್ಲಿವೆ. ಪ್ರಮುಖ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳೆಂದರೆ, ಬಾಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಫ್ರಾಸ್ಟ್ ಆರ್ಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಸದರ್ನ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಜ್ಯೂಯಿಶ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಲೋವೆ ಆರ್ಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮಿಯಾಮಿ ಆರ್ಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮಿಯಾಮಿ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮಿಯಾಮಿ ಸೈನ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಕಂಟೆಂಪೋರರಿ ಆರ್ಟ್, ವಿಕಾಯ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನಗಳು, ವೊಲ್ಫ್ಸೋನಿಯನ್-FIU ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರ. ಇದು ಮಿಯಾಮಿ ಮುಖ್ಯ ಲೈಬ್ರರಿಯ ತಾಣವೂ ಹೌದು. ಮಿಯಾಮಿಯು ಪ್ರಮುಖ ಫ್ಯಾಶನ್ ಕೇಂದ್ರವೂ, ರೂಪದರ್ಶಿಗಳ ತವರು ನಗರವೂ ಆಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಮುಖ ಫ್ಯಾಶನ್ ಎಜೆನ್ಸಿಗಳಿವೆ ಇಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಫ್ಯಾಶನ್ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಾರಂಭಗಳು ಏರ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಅದರಲ್ಲಿ, ವಿನ್ ವುಡ್ ಕಲಾಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಮಿಯಾಮಿ ಫ್ಯಾಶನ್ ವೀಕ್, ಮರ್ಸಿಡಿಸ್ ಬೆಂಜ್ ಫ್ಯಾಶನ್ ವೀಕ್ ಮಿಯಾಮಿಗಳು ಕೂಡ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.miamifashionweek.com/new_admin/html/Overview.html |title=Miami Fashion Week |publisher=Miami Fashion Week |accessdate=2008-04-20 |archive-date=2008-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080511195801/http://www.miamifashionweek.com/new_admin/html/Overview.html |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿ ಕೂಡ ಒಂದು. ಅದಕ್ಕಿರುವ ಇನ್ನೊದು ಅಡ್ಡ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಅಥವಾ ಆರ್ಟ್ ಬೇಸಲ್ ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಡಿಸೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಈ ಸಮಾರಂಭ ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಜನರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. === ಉದ್ಯಾನಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Miami 229.jpg|thumb|right|ಮಿಯಾಮಿಯ ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, 1891ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ, ಬರ್ನ್ಯಾಕಲ್ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಉದ್ಯಾನವನ]] ಮಿಯಾಮಿಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಹವಾಗುಣ ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ಹಲವಾರು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರದ ತುಂಬಾ ಕೊಳಗಳು, ಸರೋವರಗಳು, ನದಿಗಳು, ಕಡಲ ತೀರಗಳು, ಕಾಲುವೆಗಳು ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. [[ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರ|ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರವಂತೂ]] ದೋಣಿಯಾನಕ್ಕೆ, ನೌಕಾವಿಹಾರಕ್ಕೆ, ಹವ್ಯಾಸೀ ಮೀನುಗಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವಾರು ಹೊರಾಂಗಣ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗಸದೃಶವಾಗಿದೆ. ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಹವಳದ ದಂಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಈಜುಗಾರರಿಗೆ ಸ್ನಾರ್ಕ್ಲಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಸ್ಕಬ್ ಡೈವಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಜನಪ್ರಿಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ನಗರದೆಲ್ಲೆಡೆ ಒಟ್ಟು ೮೦ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ಪಾರ್ಕುಗಳು ಇವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.miamigov.com/cms/parks/15_16.asp |title=Miami parks |publisher=Miamigov.com |date= |accessdate=2009-06-27 |archive-date=2008-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080820083309/http://www.miamigov.com/cms/parks/15_16.asp |url-status=dead }}</ref> ಅತಿ ವಿಶಾಲವಾದ, ಜನಪ್ರಿಯ ಉದ್ಯಾನಗಳೆಂದರೆ, ಬೇಫ್ರಂಟ್ ಪಾರ್ಕ್ ಅಂಡ್ ಬೈಸೆಂಟೆನ್ನಿಯಲ್ ಪಾರ್ಕ್(ಈ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಅರೆನಾದ ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರ್ ಲೈನ್ಸ್ ಗೆ ಮತ್ತು ಬೇಸೈಡ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಗೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಇವೆ), ಫೇರ್ಚೈಲ್ಡ್ ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಬೋಟಾನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್, ಕೀ ಬಿಸ್ಕೆನ್, ಕ್ರ್ಯಾಂಡನ್ ಪಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಬಿಲ್ ಬ್ಯಾಗ್ಸ್ ಕೇಪ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಪಾರ್ಕ್, ಮಾರ್ನಿಂಗ್ ಸೈಡ್ ಪಾರ್ಕ್, ಪೇಸ್ ಪಾರ್ಕ್, ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಪಾರ್ಕ್, ವರ್ಜೀನಿಯಾ ಕೀ, ಮತ್ತು ವ್ಯಾಟ್ಸನ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್. ನಗರದ ಇತರೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ತಾಣಗಳ ಪೈಕಿ, ಜಂಗಲ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್, ಝೂ ಮಿಯಾಮಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಸೀಕ್ವೆರಿಯಂ, ಕೋರಲ್ ಕ್ಯಾಸಲ್, ಸೆಂಟ್ ಬೆರ್ನಾರ್ಡ್ ಡೆ ಕ್ಲೆರ್ವಾಕ್ಸ್ ಚರ್ಚ್, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡೀರಿಂಗ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳಾಗಿವೆ. === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Club Space in Downtown Miami.jpg|thumb|right|ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ನೈಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಳು]] ಮಿಯಾಮಿ ಸಂಗೀತ ತುಂಬಾ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಕ್ಯೂಬನ್ನರು ತಮ್ಮ ತವರು ನಾಡಿನಿಂದ ತಂದ ಕೊಡುಗೆ, ಕಾಂಗಾ ಮತ್ತು ರಾಂಬಾ ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಇದು ಅಮೇರಿಕಾದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ದಿಢೀರ್ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡ ಸಂಗೀತವಾಗಿದೆ. ಡೊಮಿನಿಕನ್ನರು ಬಚಾಟ ಮತ್ತು ಮೆರೆಂಗ್ಯೂ ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರೆ, [[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲಂಬಿಯ]]ನ್ನರು ವಲ್ಲೆನಾಟೋ ಮತ್ತು ಕಂಬಿಯಾಗಳನ್ನೂ ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಕೆರೀಬಿಯನ್ನರು ರೆಗ್ಗೇ, ಸೋಕಾ, ಕೊಂಪಾ, ಜೌಕ್, ಕ್ಯಾಲಿಪ್ಸೋ, ಮತ್ತು ಸ್ಟೀಲ್ ಪ್ಯಾನ್ ಮೊದಲಾದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ೧೯೭೦ರ ಆರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, TK ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ, ಮಿಯಾಮಿ ಡಿಸ್ಕೋ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಇದು KC ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಮತ್ತು ಸನ್ ಶೈನ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಗೀತೆಗಳೆಂದರೆ, "ಗೆಟ್ ಡೌನ್ ಟುನೈಟ್", ಮತ್ತು "(ಶೇಕ್ ಶೇಕ್ ಶೇಕ್) ಶೇಕ್ ಯುವರ್ ಬ್ಯೂಟಿ", ದಟ್ಸ್ ದಿ ವೇ ಇ ಲೈಕ್ ಇಟ್", ಅಂಡ್ ದಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಿಸ್ಕೋ ಗ್ರೂಪ್, ಫಾಕ್ಸಿ(ಬ್ಯಾಂಡ್), ತಮ್ಮ ಒಂದೊಂದೇ ಜನಪ್ರಿಯ ಗೀತೆಗಳಾದ "ಗೆಟ್ ಆಫ್", "ಹಾಟ್ ನಂಬರ್" ಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿ ನಗರದವರೇ ಆಗಿದ್ದ ಜಾರ್ಜ್ ಮೆಕ್ ಕ್ರೇ ಮತ್ತು ಟೆರಿ ಡೆ ಸ್ಯಾರಿಯೋ, ೧೯೭೦ರ ಡಿಸ್ಕೋ ಯುಗದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತುಂಬಾ ಜನಪ್ರಿಯ ಗಾಯಕರೆಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ೧೯೭೫ರಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿಗೆ ಬಂದ ಬೀ ಗೀಸ್ ಸಂಗೀತ ತಂಡ ಅಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಯೂರಿ, ಆಗಿನಿಂದಲೂ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರಭಾವ ಗಾಢವಾಗಿದ್ದ, ಗ್ಲೋರಿಯಾ ಎಸ್ಟೆಫ್ಯಾನ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಸೌಂಡ್ ಮಷಿನ್ ಗಳು ತಮ್ಮ ಕ್ಯೂಬನ್ ಸಂಗೀತದ ಎಳೆಯೊಡನೆ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಗೀತತಂಡಗಳೆನಿಸಿದ್ದವು. ೧೯೮೦ರಲ್ಲಂತೂ ಅವರ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿದ್ದ "ಕಾಂಗಾ" ಮತ್ತು "ಬ್ಯಾಡ್ ಬಾಯ್ಸ್" ಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದವು. [[ಚಿತ್ರ:The Kampong - 009.jpg|thumb|right|200px|ಕಂಪಾಂಗ್, ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ನ ಪ್ರಮುಖ ಬೋಟ್ಯಾನಿಕಲ್ ಗಾರ್ಡನ್]] ಮಿಯಾಮಿ ನೃತ್ಯ ಸಂಗೀತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ, ನೃತ್ಯಸಂಗೀತ, ಫ್ರೀ ಸ್ಟೈಲ್ (೮೦ರ ಮತ್ತು ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋ, ಹಿಪ್ ಹಾಪ್ ಮತ್ತು ಡಿಸ್ಕೋ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತಕಲೆ) ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಹಲವಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ಫ್ರೀ ಸ್ಟೈಲ್ ನೃತ್ಯಪ್ರಕಾರಗಳಾದ ಪ್ರೆಟ್ಟಿ ಟೋನಿ, ಡೆಬ್ಬೀ ಡೆಬ್, ಸ್ಟೀವ್ ಬಿ, ಮತ್ತು ಎಕ್ಸ್ಪೋಸ್ ಮೊದಲಾದವುಗಳೆಲ್ಲ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲೇ ಜನ್ಮ ತಳೆದಿವೆ. ಇಂಡೀ ಫಾಕ್ ಅಂಕಗಳು, ಕ್ಯಾಟ್ ಪವರ್ ಮತ್ತು ಅಯರ್ನ್ ಅಂಡ್ ವೈನ್ ಗಳೆಲ್ಲ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವನ್ನೇ ತಳಹದಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು<ref>[https://web.archive.org/web/20070323185110/http://www.pitchforkmedia.com/article/feature/39649-interview-cat-power ಸಂದರ್ಶನ: ಕ್ಯಾಟ್ ಪವರ್]. ಪಿಚ್ ಫಾರ್ಕ್ ಮೀಡಿಯಾ (೨೦೦೬-೧೧-೧೩). ೨೦೦೭-೦೮-೦೫ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ರಚಿತವಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಟರ್ನೆಟಿವ್ ಹಿಪ್ ಹಾಪ್ ಆರ್ಟಿಸ್ಟ್, ಸೆಗೆ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋ ಆರ್ಟಿಸ್ಟ್, ಉಫ್ಫೀ, ಮತ್ತು ದಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಕ್ಲಾಶ್ ಡ್ಯೂ, ಅವೆನ್ಯೂ ಡಿ, ಮುಂತಾದವು ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲೇ ರೂಪುಗೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅವಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಸಂಗೀತ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಇದಲ್ಲದೆಯೇ, 'ಪಂಕ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅಗೆನ್ಸ್ಟ್ ಆಲ್ ಅಥಾರಿಟಿ' ಕೂಡ ಮಿಯಾಮಿ ಮೂಲದ್ದೇ. ಜೊತೆಗೆ, ರಾಕ್ ಮೆಟಲ್ ಬ್ಯಾoಡ್ಸ್ ನಾನ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಮತ್ತು ಮರಿಲಿನ್ ಮನ್ಸನ್ ಗಳು ನೆರೆಯ ಫೋರ್ಟ್ ಲಾಡೆರ್ಡೆಲ್ ಗಳಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿರುವಂಥವು. ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ಯೂಬನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ನ ಮಹಿಳಾ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿರುವ ಆನಾ ಕ್ರಿಸ್ಟೀನಾ, ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಪ್ಯಾಮ್ಗಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾನರಿನಲ್ಲಿ, ಅಮೇರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ, ಇತಿಹಾಸದ, ಮೊದಲ ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಮಹಿಳಾ ಗಾಯಕಿ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿ. ೮೦ರ ಮತ್ತು ೯೦ರ ದಶಕದ ಮಿಯಾಮಿ ಬಾಸ್ ಸಂಗೀತವು ಹೈ-ಎನರ್ಜಿ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿ, ದೇಶಾದ್ಯಂತ, ಕುಣಿಯುವ ನೆಲ, ನಡೆಸುವ ಕಾರುಗಳಿಗೊಂದು ಮೆರುಗು ತಂದಿತ್ತು. ಮಿಯಾಮಿ ಬಾಸ್ ಸಂಗೀತವು ೨ ಲೈವ್ ಕ್ರ್ಯೂ (ಅಂಕಲ್ ಲ್ಯೂಕ್ ನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಡಿಸಿದ ಗುಂಪು), ೯೫ ಸೌತ್, ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್, ೬೯ ಬಾಯ್ಸ್, ಕ್ವಾಡ್ ಸಿಟಿ DJs, ಮತ್ತು ಫ್ರೀಕ್ ನ್ಯಾಸ್ಟಿ ಗಳಂತಹ ಸಂಗೀತ ದಿಗ್ಗಜ ಟ್ರೂಪ್ ಗಳನ್ನೂ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದ ಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿದೆ. "ವ್ಹೂಂಪ್!" ಇದಕ್ಕೊಂದು ಉತ್ತಮ ನಿದರ್ಶನ. ೧೯೯೩ರ ಟ್ಯಾಗ್ ಟೀಮ್ ನ ದೇರ್ ಇಟ್ ಈಸ್, ೧೯೯೪ರ ೬೯ಬಾಯ್ಸ್ ಗುಂಪಿನ ಟೂಟ್ಸೀ ರಾಲ್, ೧೯೯೬ರ ಕ್ವಾಡ್ ಸಿಟಿ DJsನ "ಸಿ'ಮಾನ್ ಎನ್' ರೈಡ್ ಇಟ್ (ದಿ ಟ್ರೇನ್)" ಗಳು ತುಂಬಾ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳು. ಈ ಹಾಡುಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ೧೦ ಹಾಡುಗಳ ಪೈಕಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮೇಲೆ ಇದ್ದುವಲ್ಲದೇ, ಮಿಯಾಮಿ ಬಾಸ್ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹೊಸ ಆಯಾಮವನ್ನೇ ನೀಡಿದವು. ಮಿಯಾಮಿಯು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ರೋಮಾಂಚನಕಾರೀ ತಾಂತ್ರಿಕ ನೃತ್ಯ ದೃಶ್ಯಾವಳಿಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಹಲವಾರು ವಿಂಟರ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ನೃತ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾದ ಆಲ್ಟ್ರಾ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕಾ ಸಂಗೀತ ಆಧಾರಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳಿಗೆ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. ನೆರೆಯ ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಸ್ಪೇಸ್, ಮನ್ಶನ್, ಪಾರ್ಕ್ ವೆಸ್ಟ್, ಇಂಕ್, ಮತ್ತು ಕ್ಯಮಿಯೋಗಳಂತಹ ವಿಖ್ಯಾತ ನೈಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಳು ಆಯೋಜಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮೈಕೊನೋಸ್, ಇಬೀಜಾ, ಮತ್ತು ಅಯಿಯಾ ನಾಪಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಕ್ಲಬ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ನಂತಹ ಮನರಂಜನಾ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇವಲ್ಲದೆಯೇ, ಹಲವಾರು ರ್ಯಾಪ್ ಮತ್ತು ಹಿಪ್ ಹಾಪ್ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ತವರು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು, ಟ್ರಿಕ್ ಡ್ಯಾಡಿ, ಟ್ರಿನಾ, ಪಿಟ್ ಬುಲ್, ಪ್ರೆಟ್ಟಿ ರಿಕಿ, ಜಾಕೀ ಓ, ರಿಕ್ ರಾಸ್, ಮತ್ತು ಲೆಜೆನ್ಡರಿ ಮಿಯಾಮಿ ಬಾಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಲೈವ್ ಕ್ರ್ಯೂ. === ಮಾಧ್ಯಮಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Miami Herald building.jpg|thumb|ಮಿಯಾಮಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್]] [[ಚಿತ್ರ:WTVJ WSCV 004.jpg|thumb|right|NBC 6 ಸ್ಟೂಡಿಯೋಸ್]] ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ಮಾಧ್ಯಮ ಜಾಲ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಿದೆ. ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿಯೇ ಅದರ ಸ್ಥಾನ ಎರಡನೆಯದ್ದು.<ref>{{cite web|url=http://flnewscenter.com/?p=499|title=2010 FL media market rankings|publisher=FloridaNewsCenter|access-date=2010-09-06|archive-date=2011-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20110120135516/http://flnewscenter.com/?p=499|url-status=dead}}</ref> ಮಿಯಾಮಿಯು ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಾರವಿರುವ, ಮುಖ್ಯ ಪತ್ರಿಕೆಯೆಂದರೆ, ''ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' . ''ಎಲ್ ನುಯೇವೋ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' , ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳುವ, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಾರವುಳ್ಳ ಮತ್ತೊಂದು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ''ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' ಮತ್ತು ''ಎಲ್ ನುಯೇವೋ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' - ಎರಡೂ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೌತ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರವುಳ್ಳ, ಪ್ರಮುಖ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ಎರಡರ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಗಳು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮಿಯಾಮಿಯ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಪ್ಲಾಜಾದಲ್ಲಿವೆ. ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಪತ್ರಿಕೆಗಳೆಂದರೆ, ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯಾಗಿರುವ ''ಮಿಯಾಮಿ ಟುಡೆ'' , ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯಾಗುಳ್ಳ ''ಮಿಯಾಮಿ ನ್ಯೂ ಟೈಮ್ಸ್'' , ''ಮಿಯಾಮಿ ಸನ್ ಪೋಸ್ಟ್'' , ''ಸೌತ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಜರ್ನಲ್'' , ''ಮಿಯಾಮಿ ಟೈಮ್ಸ್'' , ಮತ್ತು ''ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೋಲೆವರ್ಡ್ ಟೈಮ್ಸ್'' . ಮಿಯಾಮಿಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ''ಡಯರಿಯೋ ಲಾಸ್ ಅಮೇರಿಕಾಸ್'' ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತದೆ. ''ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' ಮಿಯಾಮಿಯ ಮೊದಲ ಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಒಂದು ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಓದುಗರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಇರುವುದು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಪ್ಲಾಜಾದಲ್ಲಿ. ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆಂದೇ ಇರುವ ಪತ್ರಿಕೆಗಳೆಂದರೆ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ''ದಿ ಬೇಕನ್'' , ದಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿಯ ''ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹರಿಕೇನ್'' , ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಲೇಜಿನ ''ದಿ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಸ್'' , ಬ್ಯಾರಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ''ದಿ ಬಕ್ಯಾನೀರ್'' - ಮುಂತಾದವು. ಹಲವಾರು ನೆರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕೆಲವನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದಾದರೆ, ''ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್'' , ''ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್'' , ಮತ್ತು ''ಪಮೆಟ್ಟೋ ಬೇ ನ್ಯೂಸ್'' . ಬೃಹತ್ ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದಂತೆ, ಎಲ್ಲೆಡೆ ತಲುಪುವ ಪತ್ರಿಕೆಗಳೆಂದರೆ, ''ಮಿಯಾಮಿ ಮಂತ್ಲಿ'' , ಸೌತ್ ಎಆಸ್ಟ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾಸ್ ಓನ್ಲಿ ಸಿಟಿ/ರೀಜನಲ್; ''ಓಶನ್ ಡ್ರೈವ್'' - ಇದೊಂದು ತಳುಕಿನ, ಬೆಡಗಿನ ಮೈಮನ ಬೆಚ್ಚಗಾಗಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳ ಪತ್ರಿಕೆ, ಮತ್ತು ''ಸೌತ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಲೀಡರ್'' . ಮಿಯಾಮಿಯು ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್ ಆಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಪಾದನಾ ನಗರವಾಗಿಯೂ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಟೆಲಿವಿಶನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್, ರೆಕಾರ್ಡ್ ಲೇಬಲ್ ಕಂಪನಿಗಳು, ಬ್ರಾಡ್ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಕೂಡ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ, ಟೆಲಿಮುಂಡೋ, ಟೆಲಿ ಫ್ಯೂಚುರಾ, ಗಾಲಾವಿಶನ್, ಮೆಗಾ ಟಿವಿ, ಯುನಿವಿಶನ್, ಯುನಿವಿಶನ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ Inc., ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಎಂಟರ್ಟೆನ್ಮೆಂಟ್, RCTV ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್, ಮತ್ತು ಸನ್ ಬೀಮ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಯುನಿವಿಶನ್ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ನೂತನ ಯುನಿವಿಶನ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋಗಳನ್ನ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. ಯುನಿವಿಶನ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋದ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್ ಆಗಿ ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನೇ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಮುಂಬರುವ ಯುನಿವಿಶನ್ ನ ಎಲ್ಲ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು, ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.businesswire.com/portal/site/home/permalink/?ndmViewId=news_view&newsId=20091207005550&newsLang=en</ref> ಮಿಯಾಮಿಯು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ ೧೨ನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರೇಡಿಯೋ ಮಾರ್ಕೆಟ್<ref>{{cite web |url=http://www.mediainfocenter.org/compare/top50/#radio |title=Top 50 Radio Markets Ranked By Metro 12+ Population, Spring 2005 |publisher=Northwestern University Media Management Center |accessdate=2008-04-20 |archive-date=2007-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070807070323/http://www.mediainfocenter.org/compare/top50/#radio |url-status=dead }}</ref> ಆಗಿದ್ದು, ಏಳನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್<ref>{{cite web |url=http://www.mediainfocenter.org/compare/top50/#tv |title=Top 50 TV markets ranked by households |publisher=Northwestern University Media Management Center |accessdate=2008-04-20 |archive-date=2007-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070807070323/http://www.mediainfocenter.org/compare/top50/#tv |url-status=dead }}</ref> ಎಂದು ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹೀಗಿವೆ: WAMI (ಟೆಲಿಫ್ಯುಚುರಾ), WBFS (ಮೈ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ಟಿವಿ), WSFL (ದಿ CW), WFOR (CBS), WHFT (TBN), WLTV (ಯುನಿವಿಶನ್), WPLG (ABC), WPXM (ION), WSCV (ಟೆಲಿಮುಂಡೋ), WSVN (ಫಾಕ್ಸ್), WTVJ (NBC), WPBT (PBS), ಮತ್ತು WLRN (PBS ಕೂಡಾ). === ಭಾಷೋಚ್ಛಾರದ ಶೈಲಿ === ಮಿಯಾಮಿಯ ಭಾಷೆಯು ವಿಶಿಷ್ಟ ಉಚ್ಚಾರದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅತ್ಯಧಿಕವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇದನ್ನು 'ಮಿಯಾಮಿ ಆಕ್ಸೆಂಟ್' ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಎರಡನೆಯ ಅಥವಾ ಮೂರನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಜನಾಂಗದವರಿಂದ ಮೊದಲು ಬಳಕೆಯಾದ ಈ ಶೈಲಿಯ ಮೊದಲ ಭಾಷೆಯೇ ಇಂಗ್ಲಿಷ್. ಈಶಾನ್ಯ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿನ ಉಚ್ಚಾರ ಶೈಲಿಗೆ ಇದು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಪ್ರಭಾವಿತ ಲಯವನ್ನೂ, ಉಚ್ಚಾರನೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಏನೇ ಆದರೂ ಮಿಯಾಮಿ ಉಚ್ಚಾರದ ಶೈಲಿಯು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಉಚ್ಚಾರದ ಪ್ರಭಾವವಿರುವುದಲ್ಲ. ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಆಳದವರೂ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಲ್ಲದವರೂ ಕೂಡ ಮಿಯಾಮಿ ಉಚ್ಚಾರವನ್ನು ಸೊಗಸಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲೇ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದಿರುವವರಿಗೆ ಇದು ತುಂಬಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿ ಮತ್ತು ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಜನರಲ್ಲದೆ, ಕಪ್ಪು ವರ್ಣೀಯರು, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಅಲ್ಲದವರೂ ಕೂಡಾ ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಈ ಉಚ್ಚಾರದಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆದರೂ, ಈ ಉಚ್ಚಾರ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವವರಿಗೆಲ್ಲ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಿಕ್ಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಬಳಕೆ ಕಂಡು ಬಂದರೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಕಡೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.{{Citation needed|date=April 2010}} === ಕ್ರೀಡೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:SEOpen.jpg|thumb|ಪ್ರಪಂಚದ ಐದನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ರೀಡೆಯಾದ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಓಪನ್ ಪಂದ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸೋನಿ ಎರಿಕ್ಸನ್ ನವರ ವಾರ್ಷಿಕ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ತವರೆನಿಸಿದೆ. ಈ ಪಂದ್ಯಗಳು ಕ್ರ್ಯಾನ್ಡನ್ ಪಾರ್ಕ್ ನ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ಜರುಗುತ್ತವೆ.<ref>http://www.miamiherald.com/2010/04/02/1561135/open-carrying-slam-appeal.html{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>]] [[ಚಿತ್ರ:American Airlines Arena, Miami, FL, jjron 29.03.2012.jpg|thumb|ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರ್ ಲೈನ್ಸ್ ಅರೇನಾ, ಮಿಯಾಮಿ ಹೀಟ್ ನ ನೆಲೆ]] ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಡಾಲ್ಫಿನ್ಸ್-NFL ಟೀಮ್, ಮಿಯಾಮಿ ಹೀಟ್- ದಿ NBA ಟೀಮ್, ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಾರ್ಲಿನ್ಸ್-ದಿ MLB ಟೀಮ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್ - ಮಿಯಾಮಿಯ NHL ಟೀಮ್. ನಾಲ್ಕು ವೃತ್ತಿಪರ ಟೀಮ್ ಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮಿಯಾಮಿಯು ಮಿಯಾಮಿ FC, ಮಿಯಾಮಿ ಟ್ರಾಪಿಕ್ಸ್, ಸೋನಿ ಎರಿಕ್ಸನ್ ಓಪನ್ ಪ್ರೊಫೆಶನಲ್ ಟೆನ್ನಿಸ್, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಗ್ರೆಹೌಂಡ್ ರೇಸಿಂಗ್ ಟ್ರ್ಯಾಕ್ಸ್, ಮರೀನಸ್, ಜೈ-ಅಲೈ ವೆನ್ಯೂ, ಮತ್ತು ಗಾಲ್ಫ್ ಮೈದಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಧ್ಯಕ್ಕೆ, ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹೀಟ್ ಬಹುಮುಖ್ಯ ವೃತ್ತಿಪರ ಕ್ರೀಡಾತಂಡವಾಗಿದ್ದು, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರದ ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರ್ಲೈನ್ಸ್ ಅರೆನಾದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಈ ತಂಡ ೨೦೦೬ರ NBA ಫೈನಲ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ, ೪-೨ ಸುತ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ, ಡಲ್ಲಾಸ್ ಮಾವೆರಿಕ್ಸ್ ತಂಡದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಡಾಲ್ಫಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಾರ್ಲಿನ್ಸ್ ಎರಡೂ ತಂಡಗಳು ಮಿಯಾಮಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತವೆ. ಬೌಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ ಸರಣಿಯ ಸದಸ್ಯ ತಂಡವಾಗಿರುವ ದಿ ಆರೆಂಜ್ ಬೌಲ್, ತನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಮಟ್ಟದ ಫೂಟ್ಬಾಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು, ಸನ್ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ನಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ; ಮಿಯಾಮಿ ಮೆಟ್ರೋ ಈ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಸತತ ಒಂಭತ್ತು ಸಲ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ XLI ಸೇರಿದಂತೆ ನಾಲ್ಕು ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಡಾಲ್ಫಿನ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ, ಐದು ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಮಿಯಾಮಿ ಆರೆಂಜ್ ಬೌಲ್ ನಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ [[ನ್ಯೂ ಒರ್ಲೀನ್ಸ್|ನ್ಯೂ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರದ ಸರಹದ್ದಿನೊಳಗೆ, ಹಳೆಯ ಆರೆಂಜ್ ಬೌಲ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ನ ನಿವೇಶನದ ಮೇಲೆಯೇ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಾರ್ಲಿನ್ಸ್ ಗಾಗಿ, ನೂತನ ಬಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ನ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ೨೦೧೨ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಾಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ತೆರವುಗೊಳ್ಳಲಿದ್ದು, ಇದರ ಹೆಸರು ಮಿಯಾಮಿ ಮಾರ್ಲಿನ್ಸ್ ಎಂದು ಬದಲಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳಿವೆ. miyaami FC, ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಏಕೈಕ, ವೃತ್ತಿಪರ ಸಾಕರ್ ತಂಡವಾಗಿದ್ದು, ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ ಈ ಪಂದ್ಯಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ವಿಶ್ವ ಖ್ಯಾತಿಯ ಸಾಕರ್ ಆಟಗಾರ ರೋಮಾರಿಯೋಗೆ, ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿಯು, ಒಂದು ವರ್ಷದ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತ್ತು. ದಿ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್ NHL ತಂಡವು ನೆರೆಯ ಬ್ರೋವರ್ಡ್ ಕಾಂಟಿಯಲ್ಲಿ, ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಸನ್ರೈಸ್ ನಗರದ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಪಂದ್ಯವಾಡುತ್ತದೆ. ಪಾಸೋ ಫಿನೋ ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಕೂಡ ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ಇಕ್ವೆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ರೇಸುಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಹಲವಾರು ಅಂತರ್ ಕಾಲೇಜು ಪಂದ್ಯಾಟಗಳ ತಂಡಗಳಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ತಂಡಗಳೆಂದರೆ, ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ ಹರಿಕೇನ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಮಿಯಾಮಿ ಆರೆಂಜ್ ಬೌಲ್ ತಂಡವು ೧೯೩೭ರಿಂದ ೨೦೦೮ರವರೆಗೆ ಆಡುತ್ತಿದ್ದು, ಇಷ್ಟರಲ್ಲೇ ಸನ್ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಲಿದೆ. ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಗೋಲ್ಡನ್ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್ ಫೂಟ್ಬಾಲ್ ತಂಡವು FIU ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ, ಗುರುತಿಸಲಾದ, ಕೆಲ, ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಲ್ಲದ ತಂಡಗಳೆಂದರೆ, ಮಿಯಾಮಿ ಫ್ಲೋರಿಡಿಯನ್ಸ್ (ABA), ಮಿಯಾಮಿ ಮೆಟಾಡೋರ್ಸ್ (ECHL), ಮಿಯಾಮಿ ಮನಟೀಸ್ (WHA೨), ಮಿಯಾಮಿ ಗ್ಯಟೋಸ್ (NASL), ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಕ್ರೀಮಿಂಗ್ ಈಗಲ್ಸ್ (WHA), ಮಿಯಾಮಿ ಸೀಹಾಕ್ಸ್ (AAFC), ಮಿಯಾಮಿ ಸೋಲ್ (WNBA), ಮಿಯಾಮಿ ಟೋರೋಸ್ (NASL), ಮಿಯಾಮಿ ಟ್ರಾಪಿಕ್ಸ್, (SFL), ಮಿಯಾಮಿ ಟ್ರಾಪಿಕ್ಸ್ (ABA), ಮತ್ತು ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಹೂಟರ್ಸ್ (ಅರೇನಾ ಫೂಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್). ದಿ ಮಿಯಾಮಿ ಫ್ಯೂಶನ್, ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ, ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಲೀಗ್ ಸಾಕರ್ ತಂಡವಾಗಿದ್ದು, ಬ್ರೋವರ್ಡ್ ಕಾಂಟಿಯ, ಲಾಕ್ ಹಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ನಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗಿತ್ತು. {| class="wikitable" border="1" style="margin:0 auto;width:100%" |+ <td>'''ಮಿಯಾಮಿ ವೃತ್ತಿನಿರತ ಕ್ರೀಡಾ ತಂಡಗಳು ''' </td> |- !ಕ್ಲಬ್‌ !ಕ್ರೀಡೆ !ಲೀಗ್‌‌ !ಸ್ಥಳ !ಲೀಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ |- | ಮಿಯಾಮಿ Dolphins | [[ಅಮೇರಿಕದ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್|ಕಾಲ್ಚೆಂಡು]] | [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್|ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫೂಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್]];AFC | Sun Life Stadium | ಸುಪರ್ ಬೌಲ್(೨) * VII ೧೯೭೨ –ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್ ರೆಡ್ ಸ್ಕಿನ್ಸ್ ತಂಡ, ೧೪-೭ * VIII ೧೯೭೩ – ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಮಿನ್ನೆಸೋಟಾ ವೈಕಿಂಗ್ಸ್ ತಂಡ, ೨೪-೭ |- | ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್ | ಹಾಕಿ | ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್‌ | ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸೆಂಟರ್ | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ |- | ಮಿಯಾಮಿ Heat | ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್‌ | ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ | ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರ್ ಲೈನ್ಸ್ ಅರೇನಾ | NBA ಫೈನಲ್ಸ್(೧) * ೨೦೦೬ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಡಲ್ಲಾಸ್ ಮಾವೆರಿಕ್ಸ್ ತಂಡ ಸರಣಿ ೪-೨ |- | ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮಾರ್ಲಿನ್ಸ್ | ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್‌ | ಮೇಜರ್ ಲೀಗ್ ಬೆಸ್‌ಬಾಲ್, NL | ಸನ್ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | ವರ್ಲ್ಡ್ ಸೀರೀಸ್(೨) * ೧೯೯೭ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ಕ್ಲೀವ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಡಿಯನ್ಸ್ ನ್ನು, ಸರಣಿ ೪-೩ * ೨೦೦೩ ಸೋಲಿಸಿದ್ದು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಯಾಂಕೀಸ್ ನ್ನು, ಸರಣಿ ೪-೨ |- | ಮಿಯಾಮಿ FC | ಸಾಕರ್ | ಯುನೈಟೆಡ್ ಸಾಕರ್ ಲೀಗ್ ಫಸ್ಟ್ ಡಿವಿಶನ್ | ಟ್ರಾಪಿಕಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ |} <br /> {| class="wikitable" border="1" style="margin:0 auto;width:100%" |+ <td>'''ಮಿಯಾಮಿ ಕಾಲೇಜ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಟೀಮ್ ''' </td> !ಕಾಲೇಜ್/ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ !ಕಾಲ್ಚೆಂಡು !ಕಾಲ್ಚೆಂಡು<br />ಸ್ಥಳ !ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್‌ !ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್‌<br />ಸ್ಥಳ !ಸಮ್ಮೇಳನ !ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ಸ್‌<br />ತುಂಬ ಇತ್ತೀಚಿನ |- | FIU ಗೋಲ್ಡನ್ ಪ್ಯಾಂಥರ್ಸ್ | FIU ಫೂಟ್ಬಾಲ್ | FIU ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | FIU ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ | ಯು.ಎಸ್. ಸೆಂಚುರಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅರೇನಾ | ಸನ್ ಬೆಲ್ಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ | align="center"| 4 (1984 ಪುರುಷರ ಸಾಕರ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ) |- | ಮಿಯಾಮಿ ಚಂಡಮಾರುತಗಳು | ಮಿಯಾಮಿ ಫೂಟ್ಬಾಲ್ | ಸನ್ ಲೈಫ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | ಮಿಯಾಮಿ ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ | ಬ್ಯಾಂಕ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸೆಂಟರ್ | ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕೋಸ್ಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ | align="center"| 30 (2001 ಫೂಟ್ ಬಾಲ್ & ಬೇಸ್ ಬಾಲ್) |- | ಬ್ಯಾರಿ ಬುಕಾನೀರ್ಸ್ | – | – | ಬ್ಯಾರಿ ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ | ಹೆಲ್ತ್ ಅಂಡ್ ಸ್ಪೋಟ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ | ಸನ್ ಶೈನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ | align="center"| 7 (2007 – ಪುರುಷರ ಗಾಲ್ಫ್) |- | NSU ಶಾರ್ಕ್ಸ್ | – | – | NSU ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ | ಡಾನ್ ಟಾಫ್ಟ್ UC ಅರೇನಾ | ಸನ್ ಶೈನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ | align="center"| 12 (2010 ಮಹಿಳೆಯರ ಗಾಲ್ಫ್) |} == ಗಣ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು == == ಜನಸಂಖ್ಯೆ == {| class="wikitable" border="1" style="float:right;margin-left:3px;text-align:left" |- | align="center" colspan="3"| '''ಮಿಯಾಮಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ''' |- !ವರ್ಷ ! ನಗರ <br /> proper<ref>{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/SAFFPopulation?_event=ChangeGeoContext&geo_id=16000US1245000&_geoContext=&_street=&_county=Miami%2C+Florida&_cityTown=Miami%2C+Florida&_state=&_zip=&_lang=en&_sse=on&ActiveGeoDiv=&_useEV=&pctxt=fph&pgsl=010&_submenuId=population_0&ds_name=null&_ci_nbr=null&qr_name=null&reg=null%3Anull&_keyword=&_industry= |title=U.S. Census Population Finder: Miami, Florida |publisher=[[U.S. Census Bureau]] |accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೦೨ |archive-date=2009-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090105012626/http://factfinder.census.gov/servlet/SAFFPopulation?_event=ChangeGeoContext&geo_id=16000US1245000&_geoContext=&_street=&_county=Miami%2C+Florida&_cityTown=Miami%2C+Florida&_state=&_zip=&_lang=en&_sse=on&ActiveGeoDiv=&_useEV=&pctxt=fph&pgsl=010&_submenuId=population_0&ds_name=null&_ci_nbr=null&qr_name=null&reg=null%3Anull&_keyword=&_industry= |url-status=dead }}</ref> ! ಮೆಟ್ರೊ <br /> ಏರಿಯಾ ೫೧ |- | '''೧೯೦೦''' | align="center"| ೧,೬೮೧ | N/A |- | '''೧೯೧೦''' | align="center"| ೫,೪೭೧ | N/A |- | '''೧೯೨೦''' | align="center"| ೨೯,೫೪೯ | ೬೬,೫೪೨ |- | '''೧೯೩೦''' | align="center"| ೧೧೦,೬೩೭ | ೨೧೪,೮೩೦ |- | '''೧೯೪೦''' | align="center"| ೧೭೨,೧೭೨ | ೩೮೭,೫೨೨ |- | '''೧೯೫೦''' | align="center"| ೨೪೯,೨೭೬ | ೬೯೩,೭೦೫ |- | '''೧೯೬೦''' | align="center"| ೨೯೧,೬೮೮ | ೧,೪೯೭,೦೯೯ |- | '''೧೯೭೦''' | align="center"| ೩೩೪,೮೫೯ | ೨,೨೩೬,೬೪೫ |- | '''೧೯೮೦''' | align="center"| ೩೪೬,೮೬೫ | ೩,೨೨೦,೮೪೪ |- | '''೧೯೯೦''' | align="center"| ೩೫೮,೫೪೮ | ೪,೦೫೬,೧೦೦ |- | '''೨೦೦೦''' | align="center"| ೩೬೨,೪೭೦ | ೫,೦೦೭,೫೬೪ |- | '''೨೦೦೯''' | align="center"| ೪೩೩,೧೩೬ | ೫,೪೧೩,೨೧೨ |} [[ಚಿತ್ರ:Brickell Key from north 20100211.jpg|thumb|right|200px|ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಕೀ ಇನ್ ಬ್ರಿಕೆಲ್]] ಮಿಯಾಮಿಯು ಅಮೆರಿಕದ ೪೩ನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಡೇಡ್, ಬ್ರೋವರ್ಡ್, ಪಾಮ್ ಬೀಚ್, ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದಂತೆ ಮಿಯಾಮಿ ಮಹಾನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೫.೪ ದಶಲಕ್ಷವನ್ನೂ ಮೀರುವಷ್ಟಿದ್ದು, ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ಏಳನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="PopEstCBSA">{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/metro/tables/2008/CBSA-EST2008-01.csv|title=Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2008|format=[[comma-separated values|CSV]]|work=೨೦೦೮ Population Estimates|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|date=March ೧೯, ೨೦೦೯|accessdate=February ೧೬, ೨೦೧೦|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090404164819/http://www.census.gov/popest/metro/tables/2008/CBSA-EST2008-01.csv|archivedate=2009-04-04}}</ref> ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಹೋಸ್ಟನ್, ಆಗ್ನೇಯ ಅಮೆರಿಕಾದ, ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಹಾನಗರ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ೨೦೦೮ರ ತನಕವೂ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೆಚ್ಚಳದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ೪೪ನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005WUP_DataTables12.pdf |format=PDF|title=Table A.12. Population of urban agglomerations with 750,000 inhabitants or more in 2005, by country, 1950–2015 |work=World Urbanization Prospects: The 2005 Revision |accessdate=2008-01-01 |publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs/Population Division}}</ref> ೨೦೦೦ ನೇ ಇಸ್ವಿಯ ಜನಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ ನಗರದಲ್ಲಿ ೩೬೨,೪೭೦ ಜನರು, ೧೩೪,೧೯೮ ಗೃಹ ಸಮುಚ್ಚಯಗಳಿದ್ದು, ೮೩,೩೩೬ ಕುಟುಂಬಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.[107] ಆಗ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಾಂದ್ರತೆ ೧೦,೧೬೦.೯/mi² (೩,೯೨೩.೫/km<sup>೨</sup>)ರಷ್ಟಿತ್ತು. ಒಟ್ಟಾರೆ ಅಲ್ಲಿ ೧೪೮,೩೮೮ ಗೃಹ ಸಮುಚ್ಚಯಗಳಿದ್ದು, ಸರಾಸರಿ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆ ೪,೧೫೯.೭/mi² (೧,೬೦೬.೨/km)<sup>೨</sup>ರಷ್ಟಿತ್ತು. ಇಸವಿ ೨೦೦೬-೨೦೦೮ ಅವಧಿಯ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸಮುದಾಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಷಾರ್ಲೆಟ್‌ನ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂಶವು ಕೆಳಕಂಡಂತಿತ್ತು: * ಬಿಳಿಯರು: ೩೮.೪% (ಹಿಸ್ಪಾನಿಕೇತರ ಬಿ: ೩೬.೫%) * ಕಪ್ಪುಜನರು ಅಥವಾ ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು: ೩.೦% * ಸ್ಥಳೀಯ ಅಮೆರಿಕನ್ನರು: ೦.೨% * yeshiyannaru: ೪.೯% * ಸ್ಥಳೀಯ ಹವಾಯಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಪ್ರಶಾಂತ ಸಾಗರ ದ್ವೀಪದವರು: <0.1% * ಇತರೆ ಜನಾಂಗದವರು: 12.8% * ಎರಡು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಾಂಗಗಳು: 3.0% * ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷರು ಅಥವಾ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು (ಯಾವುದೇ ಜನಾಂಗದವರಾಗಿರಬಹುದು): 31.5% [[ಚಿತ್ರ:Miami, Florida 1955 Yellow Book.jpg|thumb|right|1955ರಿಂದೀಚೆಗಿನ ಮಿಯಾಮಿಯ ನಕಾಶೆ]] 2000ದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೂಲ ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಮೂಲದ ರೂಪದಲ್ಲಿ, 34.1% ರಷ್ಟು ಜನ [[ಕ್ಯೂಬಾ|ಕ್ಯೂಬ]]<ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Cuban.html |title=Ancestry Map of Cuban Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2012-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121122040230/http://www.epodunk.com/ancestry/Cuban.html |url-status=dead }}</ref> ನ್ನರೆ ಆಗಿದ್ದರು. ಇತರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೈಕಿ, ೫.೬%ರಷ್ಟು ನಿಕಾರಗುವನ್ನರು<ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Nicaraguan.html |title=Ancestry Map of Nicaraguan Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2010-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101017104722/http://www.epodunk.com/ancestry/Nicaraguan.html |url-status=dead }}</ref>, ೫.೫%ರಷ್ಟು ಹೈಟಿ<ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Haitian.html |title=Ancestry Map of Haitian Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2012-12-11 |archive-url=https://www.webcitation.org/6CombzIXo?url=http://www.epodunk.com/ancestry/Haitian.html |url-status=dead }}</ref> ಯನ್ನರು, ೩.೩%ರಷ್ಟು ಹೊಂಡ್ಯುರನ್ನರು<ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Honduran.html |title=Ancestry Map of Honduran Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2010-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101017104259/http://www.epodunk.com/ancestry/Honduran.html |url-status=dead }}</ref>, ೧.೭%ರಷ್ಟು ಎಲ್ಲ ಜನ ಡೊಮಿನಿಕನ್ನರು <ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Dominican-Republic.html |title=Ancestry Map of Dominican Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2010-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101017104216/http://www.epodunk.com/ancestry/Dominican-Republic.html |url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು ೧.೬%ರಷ್ಟು ಜನ [[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲಂಬಿಯನ್ನರು]]<ref>{{cite web |url=http://www.epodunk.com/ancestry/Colombian.html |title=Ancestry Map of Colombian Communities |publisher=Epodunk.com |accessdate=2007-11-19 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011163422/http://epodunk.com/ancestry/Colombian.html |url-status=dead }}</ref> ಇದ್ದರು. ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ, ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ನೇಶನ್ಸ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್, ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಹೊರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರ ಶೇಕಡಾವಾರು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ (೫೯%) ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲನೆಯ ನಗರವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಟೊರಂಟೊ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ (೫೦%). ನಗರದಲ್ಲಿ ೧೪೩,೭೩೯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. ೨೧.೯ ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು ೧೮ ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಶೇ. ೩೧.೨ ರಷ್ಟು ಮದುವೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಶೇ. ೧೬.೫ ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬದ ಮಹಿಳೆಯರು ಪತಿಯರನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಶೇ. ೪೮.೪ ಜನರಿಗೆ ಕುಟುಂಬಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಶೇ. ೩೯.೪ ಕುಟುಂಬಗಳು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಇತ್ತು ಹಾಗೂ ಶೇ. ೧೩.೭ರಷ್ಟು ೬೫ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಒಂಟಿಯಾಗಿಯೇ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಸರಾಸರಿ ಗೃಹ ಸಮುಚ್ಚಯದ ಅಳತೆ ೨.೬೧ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಕುಟುಂಬದ ಅಳತೆ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ೩.೨೫ರಷ್ಟಿತ್ತು. ೧೮ರಿಂದ ಕೆಳಗಿನವರ ವಯೋಮಾನದ ಹಂಚಿಕೆ ೨೧.೭%ರಷ್ಟು, ೧೮ರಿಂದ ೨೪ರವರೆಗಿನವರದ್ದು ೮%, ೨೫ರಿಂದ ೪೪ರವರೆಗಿನವರದ್ದು ೩೦.೩%, ೪೫ರಿಂದ ೬೪ರವರೆಗಿನವರದ್ದು ೨೨.೧%, ಮತ್ತು ೬೫ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲಿನವರದ್ದು ೧೭.೦%. ಸರಾಸರಿ ವಯೋಮಾನ ೩೬ ಆಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ೧೦೦ ಮಂದಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ೯೯.೭ ಪುರುಷರಿದ್ದರು. ೧೮ ವರ್ಷ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನ ಪ್ರತಿ ೧೦೦ ಮಂದಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ ೯೭.೮ ಪುರುಷರಿದ್ದರು. ನಗರದ ಕುಟುಂಬಗಳ ತಲಾ ಆದಾಯ ೨೮,೫೮೮ ಡಾಲರ್ ಆಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಒಂದು ಕುಟುಂಬದ ತಲಾ ಆದಾಯ ೩೮,೭೯೫ ಡಾಲರ್ ಆಗಿತ್ತು. ಗಂಡಸರ ೩೨,೧೨೮ ಡಾಲರ್ ತಲಾ ಆದಾಯದ ಎದುರು ಮಹಿಳೆಯರು ೨೫,೫೦೦ ಡಾಲರ್ ತಲಾ ಆದಾಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ನಗರದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ತಲಾ ಆದಾಯ ೧೮,೮೧೬ ಡಾಲರ್ ಇತ್ತು. ಶೇ. ೧೫ ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು ಹಾಗೂ ಶೇ. ೨೦.೪ ರಷ್ಟು ಜನರು ಬಡತನ ರೇಖೆಗಿಂತ ಕೆಳಗಿದ್ದರು. ೨೩.೫%ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ೨೮.೫%ರಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬಡತನ ರೇಖೆಯ ಕೆಳಗೆ ವಾಸಿಸುವವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ೩೮.೨%ರಷ್ಟು ಜನ ೧೮ರ ವಯೋಮಿತಿಯ ಕೆಳಗಿನವರು ಮತ್ತು ೨೯.೩%ರಷ್ಟು ಜನರ ವಯಸ್ಸು ೬೫ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆಗಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿಯ ಸ್ಫೋಟಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣ, ದೇಶದೊಳಗಿನ ಆಂತರಿಕ ವಲಸೆ ಬರುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೊರದೇಶಗಳಿಂದ ವಲಸೆ ಬರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳ. ಮಿಯಾಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಹೆಣೆದು ಮಾಡಲಾದಂತಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವರ್ಣಮಯ ನೆಲದ ಹಾಸೇ ಹೊರತು ಅಲ್ಲಿಂದಲ್ಲೇ ಒಡೆದು ಹೋಗುವ ಮಡಕೆಯ ಗುಣ ಅದಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿನ ನಾಗರೀಕರಾದರೂ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡದೇ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟೂ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಂಬಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಸಮಸ್ತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದುಕು, ಕೆರೀಬಿಯನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ದ್ವೀಪಗಳಾದ ಜಮೈಕಾ, ಹೈಟಿ, [[ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬೆಗೊ|ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬ್ಯಾಗೊ]] ಹಾಗೂ [[ಬಹಾಮಾಸ್|ದಿ ಬೆಹಮಾಸ್]] ಮೂಲಗಳಿಂದ ಬಂದಂತಹ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಲ್ಯಾಟಿನೋ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಜನಾಂಗದವರಿಂದಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವಿತಗೊಂಡಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Plymouth Congregational Church in Miami.jpg|thumb|200px|right|ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ಲೈಮೌತ್ ಕಾಂಗ್ರಿಗೆಶನಲ್ ಚರ್ಚ್]] ಪ್ರಸ್ತುತ, ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರದೇಶವು ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು, ಪರಿಮಾಣಿತ ನಾಗರೀಕ ಸಮಾಜವನ್ನು ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಹೊಂದಿದೆ. ಆ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, [[ಅರ್ಜೆಂಟೀನ|ಅರ್ಜೆಂಟಿನಾ]], [[ಬಹಾಮಾಸ್|ಬಹಾಮಿಯನ್]], [[ಬಾರ್ಬಡೋಸ್|ಬರ್ಬಾಡಿಯನ್]], [[ಬೊಲಿವಿಯ|ಬೋಲೆವಿಯ]], ಬ್ರೆಜಿಲ್, [[ಕೆನಡಾ]], [[ಚಿಲಿ]], ಚೀನಾ, [[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲಂಬಿಯಾ]], [[ಕೋಸ್ಟಾ ರಿಕ|ಕೋಸ್ಟಾ ರಿಕಾ]], [[ಕ್ಯೂಬಾ]], ಡೊಮಿನಿಕನ್, [[ಎಕ್ವಡಾರ್|ಏಕ್ಯುಎಡರ್]], ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಜರ್ಮನಿ, ಗ್ರೀಸ್, [[ಗ್ವಾಟೆಮಾಲ]], [[ಗಯಾನ|ಗ್ವಯಾನ]], ಹೈಟಿ, ಹೊಂಡ್ಯೂರ, ಜಮೈಕಾ, ಕೊರಿಯಾ, ಭಾರತ, ಇಟಲಿ, [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]], ನಿಕರಗುವಾ, [[ಪನಾಮಾ]], [[ಪೆರು]], ರಷಿಯಾ, ಸಾಲ್ವಡಾರ್, ಸ್ಪೇನ್, [[ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬೆಗೊ|ಟ್ರಿನಿಡಾಡ್ ಮತ್ತು ಟೊಬ್ಯಾಗೋನಿ]], ಟರ್ಕಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ, [[ವೆನೆಜುವೆಲಾ]], ಪ್ಯುಯರ್ಟೋ ರಿಕಾ ಮೊದಲಾದವು. {{Citation needed|date=August 2009}}ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಮಿಯಾಮಿ, ಲ್ಯಾಟಿನೋ ಮತ್ತು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಜನಾಂಗದವರಾದ ಕೆರಿಬಿಯನ್ ವಲಸೆಗಾರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಫ್ರೆಂಚ್, ಫ್ರೆಂಚ್-ಕೆನೆಡಿಯನ್, ಜರ್ಮನ್, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ರಶಿಯನ್ ಸಮುದಾಯದವರೂ ಸಹ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. {{Citation needed|date=August 2009}}ಈ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮಿಯಾಮಿ ಮತ್ತದರ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೆಂದರೆ, ಲಿಟಲ್ ಬ್ಯೋನಸ್ ಏರ್ಸ್, ಲಿಟಲ್ ಹೈಟಿ, ಲಿಟಲ್ ಹವಾನಾ, ಲಿಟಲ್ ಮನಾಗುವಾ, ಲಿಟಲ್ ಬ್ರೆಜಿಲ್, ಲಿಟಲ್ ಮಾಸ್ಕೋ, ಲಿಟಲ್ ಸ್ಯಾನ್ ಜುಆನ್, ಮತ್ತು ಲಿಟಲ್ ಟೆಲ್ ಅವಿವ್.{{Citation needed|date=August 2009}} === ಭಾಷೆಗಳು === ೨೦೦೦ರದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಹೊಂದಿದ್ದವರು ೬೬.೭೫%ರಷ್ಟಿದ್ದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತಾಡುವವರು ಸುಮಾರು ೨೫.೪೫%ರಷ್ಟು, ಹೈಟಿಯನ್ ಕ್ರಿಯೋಲ್ ಮಾತಾಡುವವರು ೫.೨೦%ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೦.೭೬%ರಷ್ಟು ಜನ ಫ್ರೆಂಚ್ ಮಾತಾಡಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರು.<ref name="MLALanguage">{{cite web |url=http://www.mla.org/map_data_results%26state_id%3D12%26county_id%3D%26mode%3D%26zip%3D%26place_id%3D45000%26cty_id%3D%26ll%3D%26a%3D%26ea%3D%26order%3Dr |title=Data Center Results – Miami, Florida] |publisher=[[Modern Language Association]] |accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೨೫ |archive-date=2007-08-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070817043803/http://www.mla.org/map_data_results%26state_id%3D12%26county_id%3D%26mode%3D%26zip%3D%26place_id%3D45000%26cty_id%3D%26ll%3D%26a%3D%26ea%3D%26order%3Dr |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳೆಂದರೆ, ೦.೪೧%ರಷ್ಟು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್, ೦.೧೮%ರಷ್ಟು ಜರ್ಮನ್, ೦.೧೬%ರಷ್ಟು ಇಟಲಿ, ೦.೧೫%ರಷ್ಟು ಅರೇಬಿಕ್, ೦.೧೧%ರಷ್ಟು ಚೈನೀಸ್, ೦.೦೮%ರಷ್ಟು ಗ್ರೀಕ್. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯನ್ನಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮಾತಾಡುವ ೭೪.೫೫%ರಷ್ಟು ಜನ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.<ref name="MLALanguage" /> ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಮಾತಾಡುವ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ, ೨೦೦೮ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಹಲವರು ಅನೇಕ ವ್ಯಾಪಾರೀ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು.<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/24871558/ "ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಭಾಷೆ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100828085927/http://www.msnbc.msn.com/id/24871558/ |date=2010-08-28 }}. ''MSNBC'' ಯಲ್ಲಿ ''ಅಸೋಸಿಯೇಟೆಡ್ ಪ್ರೆಸ್'' , May ೨೯, ೨೦೦೮. ಮಾರ್ಚ್ ೨, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> == ಆಡಳಿತ ಸರಕಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Miami city hall.jpg|thumb|ಡಿನ್ನರ್ ಕೀಯಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್]] ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿನ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರಾಡಳಿತ ಸರಕಾರವು ಮೇಯರ್-ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಐದು ಕಮಿಷನರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವರು ಜಿಲ್ಲೆಗೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಆರಿಸಿ ಬಂದವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಿಯಾಮಿ ನಗರ ಮಸೂದೆಗಳನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡುವ, ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ನಗರವಿಡೀ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತಹ ಆಡಳಿತ ಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕಮಿಷನ್ನಿನ ಆಡಳಿತ ವಿಭಾಗದ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೂ ಹೊತ್ತಿದೆ. ಮೊದಲು ಮೇಯರ್ ನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವರು ಸಿಟಿ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಒಬ್ಬರನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ಟೊಮಾಸ್ ರೀಗಲಾಡೋ ಎಂಬ ಮೇಯರ್ ಅವರಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ. ಇತರ ಐವರು ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರುಗಳು ನಗರದ ಐದು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ೩೫೦೦ ಪ್ಯಾನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡ್ರೈವ್ ಮಿಯಾಮಿ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ ೩೩೧೩೩ನಲ್ಲಿರುವ ಪುರಭವನದಲ್ಲಿ, ಡಿನ್ನರ್ ಕೀಯ ಮೇಲಿರುವ ನೆರೆಜಿಲ್ಲೆ ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್ ಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ, ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಭೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. === ನಗರಸಭೆ === * ಟೋಮಾಸ್ ರೆಗಾಲ್ಡೋ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಮೇಯರ್ * ವಿಲ್ಫ್ರೆಡೋ ವಿಲ್ಲಿ ಗೋರ್ಟ್ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ೧ * ಮಾರ್ಕ್ ಸರ್ನಾಫ್ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ೨ * ಫ್ರಾಂಕ್ ಕರೋಲ್ಲೋ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ೩ * ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಸ್ವಾರೆಜ್ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ೪ * ರಿಚರ್ಡ್ ಪಿ. ಡನ್ - ಮಿಯಾಮಿ ಸಿಟಿ ಕಮಿಷನರ್, ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ೫ === ನಗರಾಡಳಿತ === * ಕಾರ್ಲೋಸ್ ಎ. ಮಿಗೊಯಾ - ಸಿಟಿ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ * ಜೂಲಿ ಓ. ಬ್ರು - ಸಿಟಿ ಅಟಾರ್ನಿ * ಪ್ರಿಸಿಲ್ಲಾ ಥಾಮ್ಪ್ಸನ್ - ಸಿಟಿ ಕ್ಲರ್ಕ್ == ಶಿಕ್ಷಣ == === ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆ/ವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:FIU OE.JPG|thumb|ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಮೂಲಭೂತ ಸಂಶೋಧನಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ.]] ಮಿಯಾಮಿಯ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳು ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲಾ ಸಮೂಹಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಈ ಶಾಲಾ ಸಮೂಹವು ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ೨೦೦೮ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೩೯೨ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಲಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೩೮೫,೬೫೫. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯು ದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ೬೦% ರಷ್ಟು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಮೂಲದವರೂ, ೨೮% ರಷ್ಟು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರೂ, ೧೦% ರಷ್ಟು ಬಿಳಿಯರು (ನಾನ್-ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್) ಮತ್ತು ೨% ರಷ್ಟು ಜನ ಬಿಳಿಯರಲ್ಲದ, ಇತರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.broadprize.org/2007Miami-DadeBrief.pdf |title=Miami-Dade County Public Schools |publisher=The Broad Foundation |accessdate=2008-04-18 |format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071130132230/http://www.broadprize.org/2007Miami-DadeBrief.pdf|archivedate=2007-11-30}}</ref> ಮಿಯಾಮಿಯು ದೇಶದ ಕೆಲ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಶಾಲೆಗಳ ಬೀಡೆನಿಸಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ, ದೇಶದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟ್ ಶಾಲೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಡಿಸೈನ್ ಅಂಡ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, MAST ಅಕಾಡೆಮಿ, ಯು.ಎಸ್.ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಶಾಲೆಗಳ ಪೈಕಿ ೨೦ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಕೋರಲ್ ರೀಫ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಮಿಯಾಮಿ ಪಮೆಟ್ಟೋ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್.<ref>{{cite web |url=http://www.usnews.com/articles/education/high-schools/2007/11/29/gold-medal-schools.html |title=Gold Medal Schools |publisher=[[US News and World Report]]|accessdate=೨೦೦೮-೦೪-೧೮ |date=November ೧೨, ೨೦೦೭}}</ref> M-DCPS ಕೂಡ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಐಚ್ಛಿಕ, ದ್ವಿಭಾಷಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುವ ಭಾಷೆಗಳೆಂದರೆ ಹೈಟಿಯನ್ ಕ್ರಿಯೋಲ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್ ಚೈನೀಸ್. === ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳು === ಮಿಯಾಮಿಯು ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತ, ರೋಮನ್ ಕೆಥೋಲಿಕ್, ಜ್ಯೂಯಿಶ್, ಮತ್ತು ಹೆಸರಿಸದ ಪಂಥಗಳ ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದಿ ಆರ್ಕ್ಡಿಯೋಸೆಸ್ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನಗರದ ಕೆಥೋಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು: ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ಲೋರ್ಡೆಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಸೆಂಟ್. ಹಗ್ ಕೆಥೋಲಿಕ್ ಸ್ಕೂಲ್, ಸೆಂಟ್. ಆಗ್ತಾ ಕೆಥೋಲಿಕ್ ಸ್ಕೂಲ್, ಸೆಂಟ್ ತೆರೇಸಾ ಸ್ಕೂಲ್, ಲಾ ಸ್ಯಾಲೆ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಮೊನ್ಸಿನಾರ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಪೇಸ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಕ್ಯಾರಲ್ಟನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೇಕ್ರೆಡ್ ಹಾರ್ಟ್, ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ಕೊಲಂಬಸ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಆರ್ಕ್ ಬಿಷಪ್ ಕರ್ಲಿ-ನೋಟ್ರ್ ಡೆಂ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಸೆಂಟ್. ಬ್ರೆಂಡನ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಮತ್ತು ಇತರೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪೂರ್ವಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಹೈಸ್ಕೂಲುಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಇತರೆ ಕೆಲ ಪ್ರಖ್ಯಾತ, ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳಿಗೆ ಸೇರದ, ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳು: ರಾನ್ಸಂ ಎವರ್ಗ್ಲೇಡ್ಸ್, ಗಲಿವರ್ ಪ್ರಿಪರೆಟರಿ ಸ್ಕೂಲ್, ಮಿಯಾಮಿ ಕಂಟ್ರಿ ಡೇ ಸ್ಕೂಲ್ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ನಗರದ ಅತಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಶಾಲೆಗಳೆನಿಸಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಹೊರವಲಯದ ಇತರ ಶಾಲೆಗಳೆಂದರೆ, ಬೆಲೆನ್ ಜೆಸ್ಯೂಟ್ ಪೂರ್ವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಸ್ಯಾಮುಯೆಲ್ ಶೆಕ್ ಹಿಲೆಲ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಡೇ ಸ್ಕೂಲ್ ಮತ್ತು ಡೇಡ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸ್ಕೂಲ್. === ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:University of Miami Otto G. Richter Library.jpg|thumb|ಮಿಯಾಮಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] ಮಿಯಾಮಿಯ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಾಗೂ ಆಸುಪಾಸಿನ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು: * ಬ್ಯಾರಿ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಕಾರ್ಲೋಸ್ ಅಲ್ಬಿಜು ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (FIU) (ಸಾರ್ವಜನಿಕ) * ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಜಾನ್ಸನ್ ಅಂಡ್ ವೇಲ್ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಕೈಸರ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಮ್ಯಾನ್ಚೆಸ್ಟರ್ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಸ್ಕೂಲ್, (ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಪ್ರದೇಶ, ಯು.ಕೆ. ರಿಪಬ್ಲಿಕ್) * ಮಿಯಾಮಿ- ಡೇಡ್ ಕಾಲೇಜ್ (ಯು.ಎಸ್. ನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ, ಸುವಿಶಾಲವಾದ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ) * ಮಿಯಾಮಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಅಂಡ್ ಡಿಸೈನ್ (ಖಾಸಗಿ) * ನೋವಾ ಸೌತ್ಈಸ್ಟ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಸೆಂಟ್ ಥಾಮಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಟಾಲ್ಮುಡಿಕ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ (ಖಾಸಗಿ) * ಕೋರಲ್ ಗೇಬಲ್ಸ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ (ಖಾಸಗಿ) ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ಡಿಪ್ಲೋಮಾವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಶೇಕಡಾ ೧೮ರಷ್ಟು ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಆ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆಯದೇ ಇರುವವರು ಶೇಕಡಾ ೪೭ರಷ್ಟು ಜನ.<ref>{{cite news |last=Thomas |first=G. Scott |url=http://www.bizjournals.com/specials/pages/10.html |title=Miami lags in brainpower rankings |publisher=[[American City Business Journals#Bizjournals|Bizjournals]] |date= June ೧೨, ೨೦೦೬ |accessdate=೨೦೦೭-೦೮-೨೫}}</ref> == ಸಾರಿಗೆ == === ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Miami International Airport aerial 2007.jpg|thumb|ವಾರ್ಷಿಕ ಅಂದಾಜು 35 ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯಿರುವ, ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಹತ್ತನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸರಂಜಾಮು ಸಾಗಾಟದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ.]] ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಕಾಂಟಿಯ ಅಸಂಘಟಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದು, ಮಿಯಾಮಿ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದೆ. ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಮುಖ, ಬಿಡುವಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುವ ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸರಾಸರಿ ೩೫ ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ MIA ಅಥವಾ KMIA ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಪ್ರಮುಖ ವೈಮಾನಿಕ ಜಾಲ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ಏರ್ ಲೈನ್ಸ್ ಗಳ ಏಕೈಕ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರವೆನಿಸಿದೆ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ವಿಮಾನಯಾನ ಸೌಲಭ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ನಿಲ್ದಾಣವೂ ಹೌದು. ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು ಇಡೀ ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿಯೇ ಎಡೆಬಿಡದೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನ ಜಾನ್ ಎಫ್ ಕೆನೆಡಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದ ನಂತರದ, ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ, ವಿದೇಶೀ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಕರೆತರುವ ವಿಮಾನಯಾನ ಸೇವೆಯಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಶಾಲ ಗೇಟ್ ವೇ ನಿಲ್ದಾಣದ ಸ್ಥಾನ ಏಳನೆಯದ್ದು. ಇದರ ಎಡೆಬಿಡದ ವಾಯುಸಂಚಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಸುಮಾರು ೭೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಗರಗಲ್ಲಿಗೆ ನಾನ್-ಸ್ಟಾಪ್ ವಿಮಾನಯಾನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ, ಯೂರೋಪ್, ಏಶಿಯಾ, ಮತ್ತು ಮಿಡ್ಲ್ ಈಸ್ಟ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವರು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಸೇವೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಫೋರ್ಟ್ ಲಾಡೆರ್ಡೆಲ್ ಹಾಲಿವುಡ್ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು, ಮಿಯಾಮಿಯ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ಯಮ ಸಂಚಾರಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.southwest.com/travel_center/routemap.html "ನೈಋತ್ಯ ವಾಯುಮಾರ್ಗದ ನಗರಗಳು"]. ನೈರುತ್ಯ ವಾಯುಮಾರ್ಗಗಳು. ೨೦೦೮ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೧ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಓಪಾ-ಲಾಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಓಪಾ-ಲಾಕಾ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಕೆಂಡಾಲ್ ಟಮಿಯಾಮಿ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಮಿಯಾಮಿಯ ಅಸಂಘಟಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದು ಇತರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಾಯುಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. === ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರು === [[ಚಿತ್ರ:Miami-florida-royal-caribbean-building.jpg|thumb|right|ದಿ ರಾಯಲ್ ಕೆರೀಬಿಯನ್ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್]] ಪೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಬಂದರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ನೌಕಾಯಾನದ ಹಡಗನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಇದನ್ನು 'ಜಗತ್ತಿನ ನೌಕಾ ರಾಜಧಾನಿ' ಮತ್ತು 'ಅಮೇರಿಕಾದ ಕಾರ್ಗೋ ಗೆಟ್ ವೇ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="miamiport">{{cite web |url=http://www.miamidade.gov/portofmiami/ |title=Port of Miami |work=Miami-Dade County |accessdate=2008-10-28 |archive-date=2012-09-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120918071541/http://www.miamidade.gov/portofmiami/ |url-status=dead }}</ref> ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ತನ್ನ ನೌಕಾಯಾನ ಸೇವೆಯಿಂದಾಗಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ವಿಸ್ತೃತ ಹಡಗುಮಾರ್ಗಗಳಿಗಾಗಿ, ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ, ನೌಕಾಪ್ರಯಾಣದ ಹಡಗು ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ ಲಭಿಸಿದೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, ಈ ಬಂದರು ಸುಮಾರು ೩,೭೮೭,೪೧೦ ಜನ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಿತ್ತು.<ref name="portstats">{{cite web |url=http://www.miamidade.gov/portofmiami/business-port-statistics.asp |title=Port Statistics |work=Miami-Dade County |accessdate=2008-10-28 |archive-date=2008-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080915050938/http://www.miamidade.gov/portofmiami/business-port-statistics.asp |url-status=dead }}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ದೇಶದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸರಂಜಾಮು ಸಾಗಾಣಿಕೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ, ಹಾಗೂ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭.೮ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು ಸರಂಜಾಮನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸರಕು ಸಾಗಾಣಿಕಾ ಬಂದರು ಎಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="portstats" /> ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಂದರುಗಳಲ್ಲೇ, ಹೆಚ್ಚಿನ ತೂಕದ ಸರಕು ಆಮದು ಮತ್ತು ಸಾಗಾಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಆಮದು/ರಫ್ತು ಮಾಡಲಾದ ಸರಕಿನ ತೂಕದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಮೊದಲನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ [[ನ್ಯೂ ಒರ್ಲೀನ್ಸ್|ನ್ಯೂ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ನ ಸೌತ್ ಲೂಸಿಯಾನ ಪೋರ್ಟ್ ಇದ್ದಾರೆ, ಮಿಯಾಮಿ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ೭ {{convert|518|acre|km2|0|abbr=on}}ಪ್ರಯಾಣಿಕ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸರಕು ರಫ್ತಾಗುವುದು ಹೊಂಡುರಾಸ್ ಗೆ ಮತ್ತು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಮದಾಗುವುದು ಚೀನಾದಿಂದ. ಕಾರ್ನೈವಲ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್ಸ್, ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ಕ್ರೂಸಸ್, ಕೋಸ್ಟಾ ಕ್ರೂಸಸ್, ಕ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕ್ರೂಸಸ್, ನಾರ್ವೆಯನ್ ಕ್ರೂಸ್ ಲೈನ್, ಒಸೀನಿಯಾ ಕ್ರೂಸಸ್, ರಾಯಲ್ ಕೆರೀಬಿಯನ್ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮತ್ತು ವಿಂಡ್ ಜಾಮಾರ್ ಬೇರ್ ಫೂಟ್ ಕ್ರೂಸಸ್ - ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ನೌಕಾಯಾನದ ಜಾಲಗಳಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ತವರೆನಿಸಿದೆ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೌಕಾಯಾನ ತಾಣಗಳಿರುವ ಪ್ರದೇಶವೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆಯೇ ಇರುವ ಮಿಯಾಮಿ ಬಂದರಿನ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದ್ದು ೨೦೧೦ರ ಮೇ ೨೪ರಂದು. ಮಿಯಾಮಿ ಪೋರ್ಟ್ ಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತಿರುವ ಇದಕ್ಕೆ ತಗುಲಿದ ವೆಚ್ಚ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಗಳು.<ref>{{cite web| url=http://www.justnews.com/traffic/23656213/detail.html#| title=Port Tunnel Construction Begins| accessdate=2010-05-25| publisher=[[WPLG]]| date=May ೨೪, ೨೦೧೦| archive-date=2010-09-12| archive-url=https://web.archive.org/web/20100912155638/http://www.justnews.com/traffic/23656213/detail.html| url-status=dead}}</ref> === ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === [[ಚಿತ್ರ:Miami-Dade Metromover.jpg|thumb|ಮೆಟ್ರೋಮೂವರ್, ಒಂದು ಉಚಿತ, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಇದು ಮೂರು ಹಳಿಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು, ಇಡೀ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಕೆಲ್ ನಡುವೆ, 22 ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tri-Rail at Delray Beach Station.jpg|thumb|right|ಟ್ರೈ-ರೈಲ್ ಎಂಬುದು ಮಿಯಾಮಿಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಮುಖ್ಯ ರೈಲ್ವೆ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಮಿಯಾಮಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ತುದಿಗಳಿಂದ ಹೊರಟು, ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಮ್ ಬೀಚಿನ ಹೊರವಲಯಗಳನ್ನು ಹಾದು, ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ.]] ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುವುದು ಮಿಯಾಮಿ- ಡೇಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸಿಟ್ ಎಂಬ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಾರಿಗೆ ಯಾನಗಳೆಂದರೆ, SFRTA, ಸೇರಿದಂತೆ, ಕಮ್ಯುಟಾರ್ ರೈಲ್, ಟ್ರೈ-ರೈಲ್, ಹೆವಿ-ರೈಲ್, ರೆಪಿಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸಿಟ್, ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್, ಮೇಲೆ ಕೆಳಗೆ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಜನಸಂಚಾರಿ ವಾಹನ, ಮೆಟ್ರೋಮೂವರ್, ಮತ್ತು ಮೆಟ್ರೋಬಸ್-ಮೊದಲಾದವುಗಳು. ಫ್ಲೋರಿಡಾದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗುವ ಮಿಯಾಮಿಯ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉಪಯೋಗವನ್ನು, ದಿನಂಪ್ರತಿ, ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಕನಿಷ್ಟ ೧೭% ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನರು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/acs/www/ |title=American Community Survey |publisher=Census.gov |date= |accessdate=2009-06-27}}</ref> ಮಿಯಾಮಿಯ ಹೆವಿ ರೈಲ್ ರೆಪಿಡ್ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದರೆ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್. ೨೨ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು (೩೬ ಕಿ.ಮಿ.)ಉದ್ದದ ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸುವ, ೨೨ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ರೈಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಮೇಲೆ ಏರುವ ಮತ್ತು ಕೆಳಗೆ ಇಳಿಯುವ ಎಲಿವೇಟರ್ ಅನುಕೂಲವೂ ಇದೆ. ಹಿಯಾಲೆಹ್ ಮತ್ತು ಮೆಡ್ಲೆಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಚರಿಸುವ ಈ ಮೆಟ್ರೋರೈಲು, ಸಿವಿಕ್ ಸೆಂಟರ್, ಡೌನ್ ಟೌನ್, ಬ್ರಿಕೆಲ್, ಕೊಕೊನಟ್ ಗ್ರೋವ್, ಕೋರಲ್ ಗೆಬಲ್ಸ್, ಸೌತ್ ಮಿಯಾಮಿ ಮೊದಲಾದ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರದ ಹೊರವಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಡೇಡ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ನ ಉಪವಲಯದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದರ ಸಂಚಾರ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವ ನೇರ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್ವೆ ಸಂಚಾರಮಾರ್ಗದ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವು ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿಯೇ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು, ೨೦೧೨ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸಂಚಾರ ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸುವ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|last=Haggman |first=Matthew |url=http://www.miamiherald.com/486/story/1028513.html |title=Metrorail breaks ground at airport – South Florida |publisher=MiamiHerald.com |date= |accessdate=2009-06-27}}</ref> ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಕೆಲ್ ನ ಪ್ರತೀ ಎರಡು ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ನಡುವೆ ಚಲಿಸುವ, ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಮೇಲ್ಸಂಚಾರದ, ಜನಸಂಚಾರೀ ವಾಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿರುವ ಮೆಟ್ರೋಮೂವರ್, ೨೧ ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ನಡುವೆ, ಮೂರು ರೈಲುಮಾರ್ಗಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಡೀ ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹಲವಾರು ವಿಸ್ತರಣಾ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ರೈಲ್ವೆ ಸಂಚಾರ ನಿಗಮದ ಸೇಲ್ಸ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸ್ ಸರ್ಚಾರ್ಜ್ ವತಿಯಿಂದ ಹಣ ಹೂಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (South Florida Regional Transportation Authority -SFRTA)ದಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ, ಜನಸಂಚಾರೀ ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿರುವ ಟ್ರೈ-ರೈಲ್, ಉತ್ತರದ ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ವೆಸ್ಟ್ ಪಾಮ್ ಬೀಚ್ ವರೆಗಿನ ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಚಾರದಲ್ಲಿ ಅದು ಇಡೀ ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್, ಬ್ರೋವರ್ಡ್, ಮತ್ತು ಪಾಮ್ ಬೀಚ್ ಕಾಂಟಿಯ ಸುಮಾರು ೧೮ ನಿಲ್ದಾಣಗಳ ಮೂಲಕ ಪಯಣ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಇಂಟರ್ ಮೋಡಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟೇಶನ್ ಗಳು ಸಧ್ಯಕ್ಕೆ ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದು ಈ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ತುಂಬಾ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏರ್ ಪೋರ್ಟ್ ಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆಯೇ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್, ಆಮ್ಟ್ರಾಕ್, ಟ್ರೈ-ರೈಲ್, ಮೆಟ್ರೋಬಸ್, ಗ್ರೆಹೌಂಡ್ ಲೈನ್ಸ್, ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು, ರೆಂಟಲ್ ಕಾರುಗಳು, MIA ವಾಹನಗಳು, ಖಾಸಗಿ ವಾಹನಗಳು, ಸೈಕಲ್ಲುಗಳು, ಮತ್ತು ಪಾದಚಾರಿಗಳ ಮಾರ್ಗವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಇಂಟರ್ ಮೋಡಲ್ ಸೆಂಟರ್ ನ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾಮಗಾರಿಯು ೨೦೧೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದೆಂಬ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು ಅದು ಮಿಯಾಮಿಯ ಸುಮಾರು ೧೫೦,೦೦೦ ಜನ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಚಾರಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣದ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡಬಹುದೆಂಬ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟೇಶನ್ ನ ಮೊದಲ ಹಂತದ ಕಾಮಗಾರಿಯು ಜೂನ್ ೨೦೧೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯ ಹಂತದ ಕಾಮಗಾರಿಯು ೨೦೧೧ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಗಿಯುವ ಅಂದಾಜಿದೆ. ನೂತನ ಲಘು ರೈಲ್ವೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಾದ ಬೇಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾರ್ ಗಳ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಡಲಾಗಿದ್ದು ಅವು ಇನ್ನೂ ಯೋಜನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲೇ ಇವೆ. ಬೇ-ಲಿಂಕ್ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ನ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಿದರೆ, ಮಿಯಾಮಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾರ್ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. === ರೈಲ್ವೆ ಸಾರಿಗೆ === ಮಿಯಾಮಿ ಟರ್ಮಿನಸ್ ಆಮ್ಟ್ರಾಕ್ ನ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕೋಸ್ಟಲ್ ರೈಲ್ವೆ ಸೇವೆಗಳ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲವಾಗಿದ್ದು ಸಿಲ್ವರ್ ಮೆಟಿಒರ್ ಮತ್ತು ಸಿಲ್ವರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಎಂಬ ಎರಡು ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗಗಳ ನಡುವೆ ಅದು ಸಂಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಎರಡೂ ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗಗಳು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರವನ್ನು ಸೇರುತ್ತವೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಆಮ್ಟ್ರಾಕ್ ಸ್ಟೇಶನ್, ಹಿಯಾಲೀಹ್ ನ ಉಪನಗರದಲ್ಲಿದ್ದು, NW ೭೯ St ಮತ್ತು NW ೩೮ Aveಗಳ ಮೇಲೆ, ಟ್ರೈ ರೇಲ್-ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್ವೆ ಸ್ಟೇಶನ್ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತದೆ. ಆಮ್ಟ್ರಾಕ್ ಸ್ಟೇಷನ್ನಿನ, ಪುರಾತನೆವೆನಿಸುವ, ಈಗಿರುವ ಎಲ್ಲ ರೈಲ್ವೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು, ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ, ಸುಸಜ್ಜಿತ ಮಿಯಾಮಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ರೈಲ್ವೆ ಸ್ಟೇಶನ್ ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಕೆಲಸ ಭರದಿಂದ ನಡೆದಿದ್ದು, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಮೆಟ್ರೋ ರೈಲ್, MIA ಮೂವರ್, ಟ್ರೈ-ರೇಲ್, ಮಿಯಾಮಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಇಂಟರ್ನಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಗಳೆಲ್ಲ ನೂತನ ಸ್ಟೇಶನ್ ನೊಳಗೆ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಲಭ್ಯವಾಗಲಿದ್ದು, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹತ್ತಿರವಾಗಲಿವೆ. ಈ ಸ್ಟೇಶನ್ ಕಾಮಗಾರಿಯು ೨೦೧೧ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಗಿಯುವ ಅಂದಾಜಿದೆ.<ref>http://www.micdot.com/miami_central_station.html</ref> ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಭವಿಷ್ಯದ ರೈಲ್ವೆ ಯೋಜನೆಗಳು ಹೈ-ಸ್ಪೀಡ್ ರೈಲ್ವೆಯನ್ನು ಮಿಯಾಮಿಗೆ ತರುವ ಎಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳೂ ಇದ್ದು, ಇದು ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಒರ್ಲ್ಯಾನ್ಡೋಗೆ ಮತ್ತು ಟoಪಾಗೆ, ಒಂದೇ, ಹೈ-ಸ್ಪೀಡ್ ರೈಲ್ವೆ ಲೈನ್ ನಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಟoಪಾ-ಒರ್ಲ್ಯಾನ್ಡೋ ಭಾಗವು ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿಯೇ ಫೆಡರಲ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಅಂಗೀಕೃತವಾಗಿದ್ದು, ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ ಆರಂಭಗೊಳ್ಳುವ ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾಮಗಾರಿಯು ೨೦೧೪ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಮಿಯಾಮಿಯ ಹೈ-ಸ್ಪೀಡ್ ರೈಲ್ವೆ ಯೋಜನೆಯು ೨೦೧೮ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಗಿಯುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದ್ದು, ಮಿಯಾಮಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟೇಶನ್ ಗೆ ಇದು ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://cdn.publicinterestnetwork.org/assets/d2cbda5b0c2d2d23101a0aef69daece6/The-Right-Track-vUS.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-06 |archive-date=2011-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111011053809/http://cdn.publicinterestnetwork.org/assets/d2cbda5b0c2d2d23101a0aef69daece6/The-Right-Track-vUS.pdf |url-status=dead }}</ref> ಇತರೆ ರೈಲ್ವೆ ಯೋಜನೆಗಳಾದ, ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಈಸ್ಟ್ ಕೋಸ್ಟ್ ರೈಲ್ವೆ ಯೋಜನೆಯ ಸಂಚಾರದ ಪುನರಾರಂಭ. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಜಾಕ್ಸನ್ ವಿಲ್ಲೆಯಿಂದ ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕೋಸ್ಟ್ ವರೆಗೂ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>http://www.metrojacksonville.com/article/೨೦೦೯-jul-jacksonville-to-miami-passenger-rail-returning</ref> === ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ === [[ಚಿತ್ರ:I-195 Miami eastbound.jpg|thumb|ದಿ ಜೂಲಿಯಾ ಟಟಲ್ ಕಾಸ್ ವೆ (ಸಂಪರ್ಕ ಸೇತುವೆ) - ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ನ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Venetian Causeway South Beach.jpg|thumb|450px|right|ದಿ ವೆನೆಶಿಯನ್ ಕಾಸ್ ವೆ (ಎಡ) ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಥರ್ ಕಾಸ್ ವೆ (ಬಲ) ಗಳು ಡೌನ್ ಟೌನ್, ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ.]] ಮಿಯಾಮಿಯ ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ಮಿಯಾಮಿ ಗ್ರಿಡ್ ಮಾದರಿಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದ್ದು, ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಈಶಾನ್ಯ ಬೇಸ್ ಲೈನ್ ನ್ನು ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಅವೆನ್ಯೂ ದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರ ಮೆರಿಡಿಯನ್ ನ್ನು ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಅವೆನ್ಯೂನ ಕೂಡು ರಸ್ತೆಗಳು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದು, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮೆಕಿ'ಸ್ (ಮೊದಲಿನ ಬರ್ಡಿನ್'ಸ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್)ಗೆ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿವೆ. ಮಿಯಾಮಿ ಗ್ರಿಡ್ ಮೂಲತಃ ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕವಾದುದಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಅವೆನ್ಯೂನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಬೀದಿಗಳ ವಿಳಾಸಗಳೆಲ್ಲದರಲ್ಲೂ "NW" ಎಂದು ಇದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಇದರ ಮೂಲ ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತದು ಸಮುದ್ರ ತೀರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರವಿರುವುದರಿಂದಲೇ, "NW" ಮತ್ತು "SW" ವರ್ತುಲದ ಪರಿಧಿಗಳು "SE" ಮತ್ತು "NE" ವೃತ್ತದ ಪರಿಧಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶಾಲವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ರಸ್ತೆಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ಪ್ರಮುಖ ರಸ್ತೆಗಳು ಟಾಮಿಯಾಮಿ ಟ್ರೇಲ್/SW ೮th St ಎಂದೇ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲೋ ಕೆಲವು ರಸ್ತೆಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ಕೋರಲ್ ವೇ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಆದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳದ್ದೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆ. ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿಯ ಎಲ್ಲಾ ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೀದಿಗಳು ಮಿಯಾಮಿ ಗ್ರಿಡ್ ನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೆಡೆ, ಕೆಲವು ರಸ್ತೆಗಳು ಹೆಸರಿನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವುದೂ ಉಂಟು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೆಂದರೆ, ಕೋರಲ್ ಗೆಬಲ್ಸ್, ಹಿಯಾಲೀಹ್, ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ಥರದವು. ಕೆಲವು ಆಸುಪಾಸಿನ ಮಾರ್ಗಗಳಷ್ಟೇ ದಿ ರೋಡ್ಸ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಅಲ್ಲಿಯ ಬೀದಿಗಳು, ಮಿಯಾಮಿ ಗ್ರಿಡ್ ನ ೪೫ ಡಿಗ್ರಿ ಕೋನದಿಂದ ಹೊರಗೇ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕೇವಲ ರೋಡ್ಸ್ ಎಂದು ಮಾತ್ರವೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಮಿಯಾಮಿ-ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಮುಖ್ಯ ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಹೈವೇಗಳು ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುವೆಂದರೆ, I-೭೫, I-೯೫, I-೧೯೫, I-೩೯೫. ಇವಲ್ಲದೆಯೇ, ಯು.ಎಸ್ ನ ಹಲವಾರು ಇತರ ಹೈವೆಗಳಾದ ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೧, ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೨೭, ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೪೧, ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೪೪೧ ಕೂಡ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಮಿಯಾಮಿಗೆ ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಸ್ಟೇಟ್ ರಸ್ತೆಗಳೆಂದರೆ(ರಸ್ತೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರುಗಳು): * ಎಸ್ ಆರ್ ೧೧೨ (ಏರ್ ಪೋರ್ಟ್ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ವೇ): ಇಂಟರ್ ಸ್ಟೇಟ್ ೯೫ ಟು ಎಂ ಐ ಎ * ಎಸ್ ಆರ್ ೮೨೧ (ದಿ HEFT or ಹೋಂಸ್ಟೇಡ್ ಎಕ್ಸ್ಟೆನ್ಶನ್ ಆಫ್ ದಿ ಫ್ಲೋರಿಡಾ ಟರ್ನ್ ಪೈಕ್: ಎಸ್ ಆರ್ ೯೧/ಮಿಯಾಮಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ಟು ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೧/ಫ್ಲೋರಿಡಾ ನಗರ ) * ಎಸ್ ಆರ್ ೮೨೬(ಪಮೆಟ್ಟೋ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ವೇ): ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲಾಸ್ ಇಂಟರ್ ಚೇಂಜ್ ಟು ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ೧/ಪೈನ್ ಕ್ರೆಸ್ಟ್ * ಎಸ್ ಆರ್ ೮೩೬(ಡಾಲ್ಫಿನ್ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ವೇ): ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಟು SW ೧೩೭ತ್ ಅವೆನ್ಯೂ ವಯಾ MIA. * ಎಸ್ ಆರ್ ೮೭೪(ಡಾನ್ ಶುಲಾ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ವೇ): ೮೨೬/ಬರ್ಡ್ ರೋಡ್ ಟು ಹೋಂಸ್ಟೆಡ್ ಎಕ್ಸ್ಟೆನ್ಶನ್ ಆಫ್ ಫ್ಲೋರಿಡಾಸ್ ಟರ್ನ್ ಪೈಕ್ ಕೆಂಡಾಲ್. * ಎಸ್ ಆರ್ ೮೭೮(ಸ್ನಪ್ಪರ್ ಕ್ರೀಕ್ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ವೇ): ೮೭೪/ಕೆಂಡಾಲ್ ಟು ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ಪೈನ್ ಕ್ರೆಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಮಿಯಾಮಿ. * ಎಸ್ ಆರ್ ೯೨೪ (ಗ್ರೆಟಿಗ್ನಿ ಪಾರ್ಕ್ ವೆ) ಮಿಯಾಮಿ ಲೇಕ್ಸ್ to ಓಪಾ-ಲಾಕಾ ಎಸ್ ಆರ್ ೯೨೪(): ೮೭೪/ಕೆಂಡಾಲ್ ಟು ಯು.ಎಸ್. ರೂಟ್ ಪೈನ್ ಕ್ರೆಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಮಿಯಾಮಿ. <div style="float:right" align="center"> {| class="wikitable" |- ! colspan="3"|ಮಿಯಾಮಿ ಸೇತುವೆಗಳು |- ! ಹೆಸರು ! ಟರ್ಮಿನಿ ! ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ವರ್ಷ |- | ರಿಕೆನ್ ಬ್ರೇಕರ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ಬ್ರಿಕೆಲ್ ಮತ್ತು ಕೀ ಬಿಸ್ಕೆನ್ | 1947 |- | ವೆನೆಶಿಯನ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬೀಚ್ | 1912–1925 |- | ಮೆಕ್ ಅರ್ಥರ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬೀಚ್ | 1920 |- | ಜೂಲಿಯಾ ಟಟಲ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ವಿನ್ ವುಡ್/ಎಡ್ಜ್ ವಾಟರ್ ಮತ್ತು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ | 1959 |- | 79ನೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ಅಪ್ಪರ್ ಈಸ್ಟ್ ಸೈಡ್ ಮತ್ತು ನಾರ್ತ್ ಬೀಚ್ | 1929 |- | ಬ್ರಾಡ್ ಕಾಸ್ ವೆ | ನಾರ್ತ್ ಮಿಯಾಮಿ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ ಹಾರ್ಬರ್ | 1951 |- |} </div> ಮಿಯಾಮಿಯು ಆರು ಪ್ರಮುಖ ಕಾಸ್ ವೆಗಳನ್ನ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವು ಬಿಸ್ಕೆನ್ ಬೇಯನ್ನು, ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರದ ಮೂಲಕ ಪೂರ್ವ ಬ್ಯಾರಿಯರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಮೇನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಗೆ ಜೋಡಿಸುವತನಕ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ರಿಕೆನ್ ಬ್ರೇಕರ್ ಕಾಸ್ ವೆಯು ದಕ್ಷಿಣದ ತುತ್ತತುದಿಗಿರುವ ಕಾಸ್ ವೆ ಯಾಗಿದ್ದು ಬ್ರಿಕೆಲ್ ನ್ನು ವರ್ಜೀನಿಯಾ ಕೀ ಮತ್ತು ಕೀ ಬಿಸ್ಕೆನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ವೆನೆಶಿಯನ್ ಕಾಸ್ ವೆ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ ಅರ್ಥರ್ ಕಾಸ್ ವೆಗಳು ಡೌನ್ ಟೌನ್ ನ್ನು ಸೌತ್ ಬೀಚ್ ನೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತವೆ. ಜೂಲಿಯಾ ಟಟಲ್ ಕಾಸ್ ವೆಯು ಮಿಡ್ ಟೌನ್ ನ್ನು ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ೭೯ನೆ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾಸ್ ವೇಯು ಅಪ್ಪರ್ ಈಸ್ಟ್ ಸೈಡನ್ನು ನಾರ್ತ್ ಬೀಚ್ ನೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರದ ತುದಿಗಿರುವ ಬ್ರಾಡ್ ಕಾಸ್ ವೇಯು ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿನ ಆರು ಕಾಸ್ ವೆಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಕಾಸ್ ವೆಯಾಗಿದ್ದು, ನಾರ್ತ್ ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು ಬಾಲ್ ಹಾರ್ಬರ್ ನೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನು, ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಒರಟೊರಟಾಗಿ ವಾಹನ ಚಲಾಯಿಸುವ ಚಾಲಕರಿರುವ ಊರೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಆಟೋವಾಂಟೇಜ್ ನಿಂದ ನಡೆದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸತತವಾಗಿ ಎರಡನೆಯ ವರ್ಷವೂ ಮಿಯಾಮಿಗೆ ಆ ಸ್ಥಾನ ಲಭಿಸಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSL1413867020070515 |title=Miami drivers named the rudest |publisher=Reuters|last=Reaney |first=Patricia |date=May 15, 2007 |accessdate=2007-09-02}}</ref> ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿಯೇ, ಪಾದಚಾರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಊರೆಂಬ ಕುಖ್ಯಾತಿಗೂ ಮಿಯಾಮಿ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://www.cbsnews.com/stories/2004/12/02/national/main658846.shtml |title=Dangerous Pedestrian Cities |agency=Associated Press |date=December 2, 2004 |accessdate=2007-09-02 |archive-date=2012-01-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120125191414/http://www.cbsnews.com/stories/2004/12/02/national/main658846.shtml |url-status=dead }}</ref> === ಬೈಸೈಕ್ಲಿಂಗ್ === ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಮೇಯರ್ ಮ್ಯಾನ್ನಿ ಡಿಯಾಜ್ ರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಗರಾಡಳಿತವು, ರಂಜನೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಹೊಸತನ್ನು ನೀಡಲು ಬೈಸ್ಕ್ಲಿಂಗ್ ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಉತ್ತೇಜನಕಾರೀ ನಿಲುವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು, ನಗರದಲ್ಲಿ 'ಬೈಕ್ ಮಿಯಾಮಿ' ಎಂಬ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಡೌನ್ ಟೌನ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಕೆಲ್ ನ ಪ್ರಮುಖ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ ವಾಹನಗಳಿಗೂ ಪ್ರವೇಶವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಪಾದಚಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೈಕಲ್ ತುಳಿಯುವವರು ಮಾತ್ರ ಇರುತ್ತಾರೆ. ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡ ಬೈಕ್ ಮಿಯಾಮಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯು ೨೦೦೯ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿ, ಈಗ ಅದರಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ದುಪ್ಪಟ್ಟಾಗಿದೆ. ೧,೫೦೦ರಷ್ಟಿದ್ದ ಪಾದಚಾರಿಗಳು ಈಗ ೩೦೦೦ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದ್ದಾರೆ. ಯು.ಎಸ್. ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೂ ಇದು ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿ ನಗರವು, ನಗರದ ತುಂಬಾ ಬೈಕ್ ಮತ್ತು ಪಾದಚಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ೨೦ ವರ್ಷಗಳ ಯೋಜನೆಯನ್ನೂ ಅನುಮೋದನೆಗೊಳಿಸಿದೆ. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿಯೇ ದ್ವಿಚಕ್ರ ವಾಹನಗಳ ಮಾರ್ಗದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದು, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಹನ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಡೆಯುವ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣಗಳ ಸಲುವಾಗಿಯೂ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೯ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಕಟ್ಟಳೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>http://www.miamiherald.com/1460/story/1263994.html{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ''ಬೈಸಕ್ಲಿಂಗ್ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯೊಂದರ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಯು.ಎಸ್.ನ ೪೪ನೆಯ, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ದ್ವಿಚಕ್ರವಾಹನ ಸ್ನೇಹೀ ನಗರವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>http://southಫ್ಲೋರಿಡಾ{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} .bizjournals.com/southಫ್ಲೋರಿಡಾ /stories/2010/04/05/daily16.html</ref> == ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಯಾಮಿ == [[ಚಿತ್ರ:Moon over Miami.png|thumb|250px|ಮೂನ್ ಓವರ್ ಮಿಯಾಮಿಯ ಅಪೂರ್ವ ದೃಶ್ಯಾವಳಿ. ಈ ಅಪೂರ್ವವಾದ ದೃಶ್ಯ ವೈಭವವು ಹಲವಾರು ಪಾಪ್ ಗಾಯನಗಳಿಗೆ, ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗೆ, ಟೀವಿ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಿಗೆ, ಅಲ್ಲದೆಯೇ ಹಲವಾರು ಖಾದ್ಯಗಳಿಗೂ ಕೂಡ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದೆ.]] ಹೆಚ್ಚಿನ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಸೆಟ್ ಹಾಕುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲೇ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಿವಾದಿತ ಎಮ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ನಾಟಕವಾದ ''ನಿಪ್ ಟಕ್'' , CBS's''[[Miami]]'' ಮತ್ತು ''ಮಿಯಾಮಿ ಮೆಡಿಕಲ್'' , USA's, ''ಬರ್ನ್ ನೋಟಿಸ್'' , ಮತ್ತು ಷೋ ಟೈಮ್ ನ ''ಡೆಕ್ಸ್ಟರ್'' ಮುಂತಾದವುಗಳ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲೇ ನಡೆದಿರುವುದು. ''ದಿ ಜಾಕೀ ಗ್ಲೀಸನ್ ಶೋ'' ವಿನ ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಯ ಮುದ್ರಣವಾದದ್ದು, ೧೯೬೪ರಿಂದ ೧೯೭೦ರವರೆಗೆ, ಮಿಯಾಮಿ ಬೀಚ್ ನಲ್ಲಿ. ಮಿಯಾಮಿ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸೆಂಟರ್ ನ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನೇ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ''ಗುಡ್ ಮಾರ್ನಿಂಗ್ ಮಿಯಾಮಿ'' ಎಂಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು NBC ರೂಪಿಸಿತ್ತು. ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸರಣಿಗಳಾಗಿದ್ದ ''ದಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗರ್ಲ್ಸ್'' ಮತ್ತು ''ಎಂಪ್ಟಿ ನೆಸ್ಟ್'' ಗಳು ಮಿಯಾಮಿಯನ್ನೇ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದ್ದವು. ''ಮಿಯಾಮಿ ವೈಸ್'' ಕೂಡ ಮಿಯಾಮಿಯ ಆಸುಪಾಸಿನ ಬದುಕನ್ನೇ ಆಧರಿಸಿ ಚಿತ್ರಿತಗೊಂಡಿತ್ತು. ತನ್ನ ಆಧುನಿಕ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನೇ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಮಿಯಾಮಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ, ಅಂದರೆ, ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ, ''ಎಂಟಿವಿ ವಿಡಿಯೋ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ'' ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿತವಾಗಿದ್ದ ಇತರೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭಗಳೆಂದರೆ, ೨೦೦೩ರ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಗ್ರಾಮ್ಮೀಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭ ಮತ್ತು ೨೦೦೬ರ ಲೋ ನ್ಯೂಸ್ಟ್ರೋ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭಗಳು. ೨೦೦೦ದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಮಿಯಾಮಿ ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ತಾಣವಾಗಲು ಆರಂಭಿಸಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವುದಾದರೆ, TLC ಷೋ, ''ಮಿಯಾಮಿ ಇಂಕ್'' , ಡಿಸ್ಕವರಿ ಚಾನೆಲ್, ''ಆಫ್ಟರ್ ಡಾರ್ಕ್'' , ಅನಿಮಲ್ ಪ್ಲಾನೆಟ್ ನ ''ಮಿಯಾಮಿ ಅನಿಮಲ್ ಪೋಲಿಸ್'' , MTV ಯ ''೮ತ್ ಅಂಡ್ ಓಶನ್'' , ''ಮೇಕಿಂಗ್ ಮೆನುಡೋ'' , ದಿ ಫೋರ್ತ್ ಸೀಸನ್ ಆಫ್ ''ಮೇಕಿಂಗ್ ದಿ ಬ್ಯಾಂಡ್'' , ''ರೂಂ ರೈಡರ್ಸ್'' ಅಂಡ್ ''ದಿ ಎಕ್ಸ್ ಎಫ್ಫೆಕ್ಟ್'' , VH೧ನ ''ಹೋಗನ್ ನೋಸ್ ಬೆಸ್ಟ್'' ಅಂಡ್ ಇಟ್ಸ್ ಸ್ಪಿನ್-ಆಫ್, ''ಬ್ರೂಕ್ ನೋಸ್ ಬೆಸ್ಟ್'' , ಟ್ರೂ ಟಿವಿಸ್''[[Bounty Girls: Miami]]'' ; A&E's ''ದಿ ಫಸ್ಟ್ ೪೮'' , E!'ಸ್ ''ಕೋರ್ಟ್ನೀ ಅಂಡ್ ಖ್ಲೋ ಟೇಕ್ ಮಿಯಾಮಿ'' ; CMT'ಸ್ ''ಡೇಂಜರ್ ಕೋಸ್ಟ್'' , ಬ್ರಾವೋಸ್ ''ಮಿಯಾಮಿ ಸೋಶಿಯಲ್'' , ಮತ್ತು ದಿ ಥರ್ಡ್ ಸೀಸನ್ ಆಫ್ ಬ್ರಾವೋಸ್ ''ಟಾಪ್ ಚೆಫ್'' . ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ, ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ಜನಪ್ರಿಯ, ವಿಡಿಯೋ ಗೇಂಗಳ''[[Grand Theft Auto: Vice City]]'' ಸೃಷ್ಟಿಯ ತಾಣ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಕೇಂದ್ರ''[[Grand Theft Auto: Vice City Stories]]'' ಮಿಯಾಮಿಯ [[ವೈಸ್ ಸಿಟಿ]]. ಇದು ಮಿಯಾಮಿಯಿಂದಲೇ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕೌತುಕಗಳ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ಕಟ್ಟಡಗಳ ರಚನಾ ಕೌಶಲ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ ಸೌಂದರ್ಯ ಪಡೆದಿರುವ ನಗರಿಯಾಗಿದೆ. ಹೈಶಿಯನ್ ಕ್ರೆಓಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ಮಾತನಾಡುವ ಪಾತ್ರಗಳೂ ಈ ವಿಡಿಯೋ ಗೇಂಗಳಲ್ಲಿ ಇವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Miamiatnightpink.jpg|thumb|right|ಗಾಢ ನಿಯಾನ್ ಪಿಂಕ್ ಬಣ್ಣದ ಮಿಯಾಮಿ ಟವರ್. ಈ ಬಣ್ಣವು ಮಿಯಾಮಿಯ ಫ್ಯಾಶನ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗುವ, ಬಣ್ಣಗಳ ಸಾರವೆನಿಸಿದೆ.]] ಮಿಯಾಮಿ ಹಲವರು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಾಗಿಯೂ ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳೆಂದರೆ: ''ದೇರ್ ಇಸ್ ಸಂಥಿಂಗ್ ಅಬೌಟ್ ಮೇರಿ'' , ''ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಅಂಡ್ ಕುಮಾರ್ ಎಸ್ಕೇಪ್ ಫ್ರಂ ಗ್ವಾಂತನಾಮೋ ಬೇ'' , ''ವೈಲ್ಡ್ ಥಿಂಗ್ಸ್'' , ''ಮಾರ್ಲೇ ಅಂಡ್ ಮಿ'' ''[[Ace Ventura: Pet Detective]]'' , ''ಔಟ್ ಆಫ್ ಟೈಮ್'' , ''ಬ್ಯಾಡ್ ಬಾಯ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಬ್ಯಾಡ್ ಬಾಯ್ಸ್ II'' , ''ಟ್ರಾನ್ಸ್ಪೋರ್ಟರ್ ೨'' , ''ದಿ ಬರ್ಡ್ ಕೇಜ್'' , ''ದಿ ಸಬ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್'' , ''ಬ್ಲೋ'' , ''ಟ್ರೂ ಲೈನ್ಸ್'' , ''ಪೋಲಿಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿ೫'' ''[[Reno 911!: Miami]]'' , ''ಕ್ವಿಕ್ ಪಿಕ್'' , ''ಮಿಯಾಮಿ ವೈಸ್'' (೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅದೇ ಹೆಸರಿನ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಧಾರವಾಹಿಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ), ''ರೆಡ್ ಐ'' , ''ದಿ ಬಾಡಿಗಾರ್ಡ್'' , ''ಎನಿ ಗಿವನ್ ಸಂಡೆ'' , ''ಕೊಕೇನ್ ಕೌ ಬಾಯ್ಸ್'' , ''ಸ್ಕಾರ್ ಫೇಸ್'' , ''ಮಿಯಾಮಿ ಬ್ಲೂಸ್'' ಅಂಡ್ ದಿ [[ಜೇಮ್ಸ್ ಬಾಂಡ್‌|ಜೇಮ್ಸ್ ಬಾಂಡ್]] ಫಿಲಂಸ್, ''ಗೋಲ್ಡ್ ಫಿಂಗರ್'' , ''ಥಂಡರ್ ಬಾಲ್'' , ಮತ್ತು ''ಕ್ಯಾಸಿನೋ ರಾಯೇಲ್'' . ಮಿಯಾಮಿಯು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಮತ್ತು ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರನಗರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಹಲವಾರು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಿಯಾಲೆಹ್ ಮತ್ತು ಡೋರಲ್ ನ ಪ್ರಮುಖ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಹಲವಾರು ಗೇಂ ಶೋಗಳು, ಭಿನ್ನ ಬಗೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ವಾರ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಟೆಲಿಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಚತುಅತಿಕೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗುತ್ತವೆ. ಚರ್ಚಾಸ್ಪದವಾಗಿ, ತುಂಬಾ ಖ್ಯಾತಿಯಲ್ಲಿರುವ, ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿರುವ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೆಂದರೆ, ''ಸಬಾಡೋ ಜಿಜಾಂಟೆ'' ಮತ್ತು ಹಗಲು ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ಟಾಕ್ ಷೋ ''ಕ್ರಿಸ್ಟೀನಾ'' . ಅದರಲ್ಲಿ, ಸಬಾಡೋ ಜಿಜಾಂಟೆ ಶನಿವಾರ ರಾತ್ರಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ, ರಂಜನೀಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದ್ದು, ಇಡೀ ಅಮೇರಿಕಾ ಸೇರಿದಂತೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೆಂದರೆ ''ಎಲ್ ಗಾರ್ಡೋ ಯ್ ಲಾ ಫ್ಲಾಕಾ'' . ಅಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಗಾಯಕ ದಿವಂಗತ ಕೀತ್ ವ್ಹಿಟ್ಲೇ (೧೯೫೫–೧೯೮೯) ಮಿಯಾಮಿ ಮೈ ಆಮಿ ಎಂದು ಹಾಡಿರುವ ಹಾಡು ಮಿಯಾಮಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳ ಕುರಿತಾದದ್ದು. ಕೀತ್ ವ್ಹಿಟ್ಲೇ ಹಾಡಿರುವ ಈ ಗೀತೆ ಇವತ್ತಿಗೂ ತುಂಬಾ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.sing365.com/music/lyric.nsf/Miami-My-Amy-lyrics-Keith-Whitley/44D592126D8C468F48256D8F003141E9 |title=Keith Whitley – Miami, My Amy Lyrics |publisher=Sing365.com |date= |accessdate=2009-06-27 |archive-date=2010-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100205050258/http://sing365.com/music/lyric.nsf/Miami-My-Amy-lyrics-Keith-Whitley/44D592126D8C468F48256D8F003141E9 |url-status=dead }}</ref> ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ದೋಸ್ತಾನಾ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಯು.ಎಸ್.ನ ಮಿಯಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿರುವ ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಿನಿಮಾ.<ref>{{cite web |url=http://www.imdb.com/title/tt1185420/ |title=Dostana (2008) |publisher=www.imdb.com |accessdate=2010-06-28 }}</ref> {{-}} == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು == {{See also|List of sister cities in Florida}} * {{flagicon|Colombia}}[[ಬೊಗೋಟ|ಬೊಗೋಟಾ]], [[ಕೊಲೊಂಬಿಯ|ಕೊಲಂಬಿಯಾ]] (೧೯೭೧ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister">{{cite web |url=http://www.ci.miami.fl.us/MIC/pages/SisterCities/default.asp |title=Mayor's International Council Sister Cities Program |publisher=City of Miami |accessdate=2007-07-13 |archive-date=2007-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070526222509/http://www.ci.miami.fl.us/MIC/pages/SisterCities/default.asp |url-status=dead }}</ref> * {{flagicon|Nicaragua}}ಮನಗುವಾ, ನಿಕಾರ್ ಗುವಾ, (೧೯೯೧ರಿಂದಲೂ)<ref>{{cite web |url=http://www.managua.gob.ni/index.php?s=1153|title=Office of the Mayor of Managua, Nicaragua (In Spanish) |accessdate=2009-11-07 |work= |publisher=Office of the Mayor of Managua |date= }}</ref> * {{flagicon|Argentina}}[[ಬ್ಯೂನಸ್ ಐರಿಸ್|ಬ್ಯೂನಸ್ ಏರ್ಸ್]], ಅರ್ಜೆಂಟಿನಾ (೧೯೭೯ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Japan}}ಕಗೊಶಿಮಾ, ಜಪಾನ್ (೧೯೯೦ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Peru}}ಲಿಮಾ, [[ಪೆರು]] (೧೯೭೭ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Jordan}}ಅಮನ್, ಜೋರ್ಡಾನ್, (೧೯೯೫ರಿಂದಲೂ)<ref>{{cite web|url=http://www.ammancity.gov.jo/english/relations/r12.asp|title=Amman’s Relations with Other Cities|access-date=2010-09-06|archive-date=2008-01-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20080102224333/http://www.ammancity.gov.jo/english/relations/r12.asp|url-status=dead}}</ref> * {{flagicon|Spain}}[[ಮ್ಯಾಡ್ರಿಡ್]], ಸ್ಪೇನ್, (೧೯೯೭ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Haiti}}ಪೋರ್ಟ್-ಅ-ಪ್ರಿನ್ಸ್, ಹೈಟಿ (೧೯೯೧ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|China}}ಕಿಂಗ್ಡಾವೋ, ಪೀಪಲ್ಸ್ ರೆಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೈನಾ (೨೦೦೫ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Chile}}ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ, [[ಚಿಲಿ]] (೧೯೮೬ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Italy}}ಪಲೆರ್ಮೋ, [[ಇಟಲಿ]] (೨೦೦೧ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Brazil}}ಸಾಲ್ವಡಾರ್, ಬ್ರೆಜಿಲ್ (೨೦೦೬ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Dominican Republic}}ಸ್ಯಾಂಟೋ ಡಾಮಿಂಗೋ, ಡೊಮಿನಿಕನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ (೧೯೮೭ರಿಂದಲೂ)<ref name="sister" /> * {{flagicon|Bulgaria}}ವಾರ್ನಾ, [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ]] <ref>{{cite web |url=http://www.sister-cities.org/icrc/directory/USA/FL |title=Online Directory: Florida, USA |accessdate=2008-07-25 |work= |publisher=Sister Cities International |date= }}</ref> == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == * ಮಿಯಾಮಿ ಪೋಲಿಸ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ * ಮಿಯಾಮಿಯ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳು * ಮಿಯಾಮಿಯ ಜನರು * ಮಿಯಾಮಿ ಪೋರ್ಟ್ ಟನೆಲ್ == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಎಕ್ಸ್ಟರ್ನಲ್ ಲಿಂಕ್ಸ್ == {{Sister project links|Miami}} * [http://www.ci.miami.fl.us/cms/ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ - ಅಫಿಶಿಯಲ್ ಸೈಟ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100822132922/http://www.ci.miami.fl.us/cms/ |date=2010-08-22 }} * [http://www.miamigov.com/City_Officials/ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080514035950/http://www.miamigov.com/City_Officials/ |date=2008-05-14 }} * [http://www.gmcvb.com ಗ್ರೇಟರ್ ಮಿಯಾಮಿ ಕನ್ವೆಶನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಬ್ಯೂರೋ ] * {{wikivoyage|Miami}} * [http://factfinder.census.gov/servlet/SAFFFacts?&geo_id=16000US1245000&_geoContext=01000US%7C04000US12%7C16000US1245000&_county=Miami&_cityTown=Miam&pctxt=fph ಯು.ಎಸ್. ಸೆನ್ಸಸ್ ಬ್ಯೂರೋ - ಸೆನ್ಸಸ್ 2000 ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್, ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಫಾರ್ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮಿಯಾಮಿ ] {{Webarchive|url=https://archive.today/20200212044043/http://factfinder.census.gov/servlet/SAFFFacts?&geo_id=16000US1245000&_geoContext=01000US%7C04000US12%7C16000US1245000&_county=Miami&_cityTown=Miam&pctxt=fph |date=2020-02-12 }} {{Coord|25.787676|-80.224145|display=title}} [[ವರ್ಗ:ಬರ್ಮುಡಾ ಟ್ರಯಾಂಗಲ್]] [[ವರ್ಗ:ಮಿಯಾಮಿಯ ಸಿಟಿಗಳು - ಡೇಡ್ ಕಾಂಟಿ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ]] [[ವರ್ಗ:ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಕಾಂಟಿ ಸೀಟ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಮಿಯಾಮಿ, ಫ್ಲೋರಿಡಾ]] [[ವರ್ಗ:ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಬಂದರು ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಫ್ಲೋರಿಡಾದ ಕಡಲತೀರದ ತಂಗುದಾಣಗಳು]] [[ವರ್ಗ:1840ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನವಸತಿ ಸ್ಥಳಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ ಜನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪಟ್ಟಣಗಳು]] do5ew4bl0i5z8kym3jnhxjlmbsmxp3a 0 24677 1258644 1139825 2024-11-20T00:48:00Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258644 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Back to the Future | image = Back to the future - olden days keyboard rig.jpg | caption = Home video poster by [[Drew Struzan]] | director = [[Robert Zemeckis]] | producer = [[Neil Canton]]<br />[[Bob Gale]]<br />'''[[Executive producer]]s:'''<br />[[Steven Spielberg]]<br />[[Kathleen Kennedy (film producer)|Kathleen Kennedy]]<br />[[Frank Marshall (film producer)|Frank Marshall]] | writer = Robert Zemeckis<br />Bob Gale | starring = [[Michael J. Fox]]<br />[[Christopher Lloyd]]<br />[[Lea Thompson]]<br />[[Crispin Glover]]<br />[[Thomas F. Wilson]] | music = [[Alan Silvestri]] | cinematography = [[Dean Cundey]] | editing = Harry Keramidas<br />[[Arthur Schmidt (film editor)|Arthur Schmidt]] | studio = [[Amblin Entertainment]] | distributor = [[Universal Studios|Universal Pictures]] | released = {{Start date|1985|07|03}} | runtime = ೧೧೬ minutes | country = United States | language = [[ಆಂಗ್ಲ|English]] | budget = $೧೯ million | gross = $೩೮೧,೧೦೯,೭೬೨ | followed_by = ''[[Back to the Future Part II]]'' }} '''''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ''' ಎಂಬುದು ೧೯೮೫ರ ಅಮೇರಿಕಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಲ್ಪನಾ ಕಥೆ ಆಧಾರಿತ ಹಾಸ್ಯಭರಿತ ಚಲನಚಿತ್ರ. ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಬಾಬ್ ಗೇಲ್ ಬರೆದ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ರಾಬರ್ಟ್ ಝೆಮೆಕಿಸ್, ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ, [[ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್ಬರ್ಗ್|ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್‍ಬರ್ಗ್]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೈಕಲ್ ಜೆ. ಫಾಕ್ಸ್, ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ಲಾಯ್ಡ್, ಲೀ ಥಾಮ್ಸನ್, ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ಪಿನ್ ಗ್ಲೋವರ್ ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ತಾರೆಗಳು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಮರ್ಟಿ ಮೆಕ್ಫ್ಲೈ ಎಂಬ ಹದಿಹರೆಯದ ಯುವಕನೊಬ್ಬ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ೧೯೮೫ರಿಂದ ೧೯೫೫ರವರೆಗೆ ವಾಪಸ್ಸು ಕಳುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಥೆ. ಈತನು ತನ್ನ ತಂದೆತಾಯಂದಿರನ್ನು ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಯು ಪ್ರಣಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಳಾಗಿದುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಆಕರ್ಷಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಮಾರ್ಟಿ ತಾನು ೧೯೮೫ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಹೋಗುವಾಗ ತನ್ನ ತಂದೆತಾಯಿಗಳ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಒಳಗಾಗುವುದನ್ನು ಚರಿತ್ರೆಗೆ ಆಗುವ ದೊಡ್ಡ ಆಘಾತವನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲೇಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಬರೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಗೇಲ್ ಒಂದು ವೇಳೆ ಆತನು ಶಾಲೆಗೆ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹಭಾವದಿಂದ ಇರುತ್ತಿದ್ದನು ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಿದನು. ಹಲವಾರು ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳು ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಝೆಮಿಕಿಸ್ನ ಯಶಸ್ವಿ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ''ರೋಮ್ಯಾನ್ಸಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್'' ವರೆಗೆ ನಿರಾಕರಿಸಿದವು. ನಂತರ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ನ ನಿರ್ಮಾಣದೊಂದಿಗೆ ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಟಿ ಮೆಕ್ಫ್ಲೈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗಾಯಕನಾದ ಕೋರೆ ಹಾರ್ಟ್ಗೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಆತನು ನಿರಾಕರಿಸಿದನು<ref>{{cite web|title=Corey Hart - Essentials|work=Corey Hart.com|url=http://www.coreyhart.com/essentials.html|access-date=2010-09-12|archive-date=2010-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20100225103923/http://www.coreyhart.com/essentials.html|url-status=dead}}</ref> ಮೈಕಲ್ ಜೆ.ಫಾಕ್ಸ್ ''ಕೌಟುಂಬಿಕ '' ಟಿ.ವಿ. ದಾರವಾಹಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಎರಿಕ್ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್‌ಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ನಟನೆ ನಿರಾಕರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪಾಕ್ಸ್ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಒಂದು ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಂತೆ ಅವರಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾಲಾವಕಾಶ ಕೊಟ್ಟು, ಮುಂದಿನ ಆವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ತಂಡ ಮತ್ತೆ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮುಂದುವೆರಿಸಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಜುಲೈ ೩, ೧೯೮೫ ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವಂತೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಬಿಡುಗಡೆಯಾದಾಗ ಪ್ರಂಪಂಚಾದ್ಯಂತ $೩೮೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಸಿ ಆ ವರ್ಷದ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.ಅದರೊಂದಿಗೆ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಿತು. ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಾಟಕೀಯ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆಹುಗೋ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನೂ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಟ್ಟುಕಥೆಗೆ ಸಾಟರ್ನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನೂ, ಪಡೆಯಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಹಾಗೂ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಬಾಚಿಕೊಂಡಿತು. ರೊನಾಲ್ಡ್ ರೇಗನ್ ರವರೂ ಸಹ ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ಈ ಚಿತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿಯನ್ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜೂನ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಎ‍ಎಫ್‌ಐ‌ನ ೧೦ ಟಾಪ್೧೦ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಥೆಸಾಹಿತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ೧೦ನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು ೧೯೮೯ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ ರಂದು ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದರಂತೆ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್ ಭಾಗ III'' ಮತ್ತು ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್ ಭಾಗ II'' ಬಿಡುಗಡೆಯಾದಾಗ ಮತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ [[Back to the Future: The Animated Series|ಅನಿಮೇಟೆಡ್ ಸರಣಿ]] ಮತ್ತು [[Back to the Future: The Ride|ಥೀಮ್ ಪಾರ್ಕ್ ರೈಡ್]] ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಾಗ ಚಿತ್ರವು ಮತದಾನಾದ ಹಕ್ಕಿನ ಆರಂಭವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. == ಕಥಾವಸ್ತು == ಮಾರ್ಟಿ ಮೆಕ್ಫ್ಲೈ ಒಬ್ಬ ಹದಿಹರೆಯದವನಾಗಿ [[ಕ್ಯಾಲಿಫೊರ್ನಿಯ|ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ]] ಹಿಲ್ ವ್ಯಾಲಿಯ ಒಂದು ನಿರ್ದಯ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹವಿಲ್ಲದ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಆತನ ತಂದೆ ಜಾರ್ಜ್ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆತನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕನಾದ ಬಿಫ್ ಟ್ಯಾನೆನ್‌ನಿಂದ ತೊಂದರೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ತಾಯಿಯಾದ ಲೋರೆನ್ಗೆ ಕುಡಿತದ ಸಮಸ್ಯೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಮುಂಜಾನೆ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೫, ೧೯೮೫ರಂದು ಆತನ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾದ ಡಾ. ಎಮೆಟ್ "ಡಾಕ್" ಬ್ರೌನ್ ಆತನನ್ನು ಟ್ವಿನ್ ಪೈನ್ಸ್ ಮಾಲ್ಗೆ ೧:೧೫ AM ಕ್ಕೆ ಬಂದು ಭೇಟಿಯಾಗುವಂತೆ ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮಾರ್ಟಿ ಮತ್ತು ಅವನ ತಂಡದವರಿಗೆ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡಲು ಧ್ವನಿ ಪರೀಕ್ಷೆಮಾಡಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಪಾರ್ಕರ್ ಎಂಬ ಮಾರ್ಟಿಯ ಗೆಳತಿ ಅವನು ರಾಕ್ ಸಂಗೀತಗಾರನಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಳು. ಆ ರಾತ್ರಿ ಭೋಜನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ, ಲೋರೆನ್ ತಾನು ಮತ್ತು ಜಾರ್ಜ್ ತನ್ನ ತಂದೆ ಅವನನ್ನು ಕಾರಿನಿಂದ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದಾಗ ಹೇಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದೆವು ಎಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಳು. thumb|left|ದಿ ಮೆಕ್‌ಫ್ಲೈ ಆಫೀಸ್ ಮಾರ್ಟಿ ಮೊದಲೇ ಯೋಜಿಸಿದಂತೆ ಡಾಕ್‌‍ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಡಿ ಲೋರೆನ್ DMC-೧೨ ಎಂಬ ಎಂದು ಉಪಕರಣವನ್ನು ಒಂದು ಟೈಂ ಮಿಷಿನ್ನ್ನಾಗಿ ಅವನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದು, ಪ್ಲುಟೋನಿಯಂಯಿಂದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ೧.೨೧ [[ಗಿಗಾ ವ್ಯಾಟ್ಸ್|ಗಿಗಾ ವ್ಯಾಟ್ಸ್‌ನಷ್ಟು]] ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಆ ಸಾಧನದೊಳಗೆ ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದರಿಂದ ಅವನು ಅದನ್ನು "[[ಫ್ಲಕ್ಸ್ ಕ್ಯಪಾಸಿಟರ್]]" ಎಂದು ಕರೆದನು, ಎಂಬುದಾಗಿ ಡಾಕ್ ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಡಾಕ್ ಕೂಡ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕಾದ್ದರಿಂದ ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಗೆ ೮೮ ಕಿ.ಮೀ. ನಷ್ಟು ವೇಗದಲ್ಲಿ ಹೋಗಬೇಕಾಯಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಕೂಡ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹೇಗೆಂದರೂ, ಡಾಕ್ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರವಾಸದ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮುನ್ನ, ಲಿಬಿಯನ್ ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು ಪ್ಲುಟೋನಿಯಂನ್ನು ಕದ್ದು , ಆತನನ್ನು ಹೊಡೆದುರುಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಾರ್ಟಿ ಡಿ ಲೋರಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಆತನು ಗಂಟೆಗೆ ೮೮ ಕಿ.ಮೀ. ವೇಗದಲ್ಲಿ ತಲುಪಿ ನವಂಬರ್ ೫, ೧೯೫೫.ಕ್ಕೆ ವಾಪಸ್ಸು ಸಾಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ೧೯೫೫ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಟಿ ತನ್ನ ಹದಿಹರೆಯದ ತಂದೆಯಾದ ಬಿಫ್ ನಿಂದ ಹಿಂಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿರುವ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಬಳಿಗೆ ತೆರಳುತ್ತಾನೆ. ಜಾರ್ಜ್ ಲೋರೆನ್ ನ ತಂದೆಯ ಕಾರನ್ನು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆಯುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಟಿ ಆತನನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿ ಆಗುವ ಅನಾಹುತವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ, ಲೋರೆನ್ ಜಾರ್ಜಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಮಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳ ಪ್ರೇಮ ಚೆಲ್ಲಾಟದಿಂದ ಬೇಸತ್ತ ಮಾರ್ಟಿಯು, ಡಾಕ್‌ನ ಹುಡುಕಾಟಕ್ಕಾಗಿ ತೆರುಳುತ್ತಾನೆ. ಡಾಕ್‌ಗೆ ಮಾರ್ಟಿ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಅವನು ಭವಿಷ್ಯದಿಂದ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ೧೯೮೫ಕ್ಕೆ ಪುನಃ ವಾಪಾಸ್ಸು ಹೋಗಲೆಂದು ಸಹಾಯ ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಟೈಂ ಮಿಷಿನ್‌ಗೆ ೧.೨೧ ಗಿಗಾವ್ಯಾಟ್ಸ್ನಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಸತ್ಯಾಂಶದಿಂದ ಡಾಕ್ ಗಾಬರಿಗೊಂಡನು. ಮಾರ್ಟಿಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಅಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆಯಲು ಇರುವ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸಾಧ್ಯತೆಯ ಮೂಲವೆಂದರೆ ಒಂದು ಮಿಂಚಿನ ಬಾಣ. ಮಾರ್ಟಿಯು ಮುಂದಿನ ಶನಿವಾರ ರಾತ್ರಿ ೧೦:೦೪ ರ ವೇಳೆಗೆ (ಮಿಂಚು) ಸಿಡಿಲು ಆ ನ್ಯಾಯಲಯದ ಸಮಯ ಸ್ತಂಭಕ್ಕೆ ಹೊಡೆಯುವುದೆಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡನು. ಮಾರ್ಟಿಯು ಅವನ ತಂದೆ-ತಾಯಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ತಡೆದನೆಂದು ಕೂಡ ಡಾಕ್ ಅನುಮಾನಿಸಿದನು. ಮಾರ್ಟಿ ಅವರಿಬ್ಬರು ಒಂದಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗ ಹುಡುಕಬೇಕು, ಅಥವಾ ಆತನು ಇರಕೂಡದು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಮಾರ್ಟಿಯು ರಾತ್ರಿ "''ಎಂಚಾಂಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಂಡರ್ ದಿ ಸೀ'' " ನೃತ್ಯಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಜಾರ್ಜ್‌ನನ್ನು ಬರುವಂತೆ ಹೇಳಿ ಅಲ್ಲಿ ಲೋರೆನ್ ನ್ನು ಕಾಪಾಡುವಂತೆ ಯೋಜನೆ ಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ, ಕುಡಿದ ಬಿಫ್ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು, ಮಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಕಾರಿನಿಂದ ಹೊರಹಾಕಿ ಲೋರೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಾನೆ. ಯೋಜನೆಯಂತೆ ಜಾರ್ಜ್ ಲೋರೆನ್ನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಬರುತ್ತಾನೆ ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಬಿಫ್ ಇರುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಬಿಫ್ ಜಾರ್ಜ್‌ನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಜಾರ್ಜ್ ಬಿಫ್‌ನ ಮುಖಕ್ಕೆ ಗುದ್ದಿ ಹೊರಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ಪೆಟ್ಟು ತಿಂದ ಲೋರೆನ್ ನೃತ್ಯ ಮಹಡಿಗೆ ಜಾರ್ಜ್‌ನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಅಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಾರ್ಟಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಚುಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಮಾರ್ಟಿ ೧೯೮೫ರ ತನ್ನ ಕೊಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಡಾಕ್ ಗೆ ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಪತ್ರ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಡಾಕ್ ಕುಪಿತನಾಗಿ ಅದನ್ನು ಓದದೇ ತನ್ನ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಭಯದಲ್ಲಿ ಹರಿದು ಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ೧೦:೦೪ ಪಿಎಮ್‌ಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬಿದ್ದ ಬೆಳಕು ಮಾರ್ಟಿಯನ್ನು ೧೯೮೫ಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಡಾಕ್‌ನನ್ನು ಹೊಡೆತದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಲು ಅದು ಬಹಳ ತಡವಾಯಿತು. ಹೇಗೂ, ಡಾಕ್ ತಾನು ಗುಂಡು ನಿರೋಧಕ ಉಡುಪು ಧರಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷಾರಗಳನ್ನು ಟೇಪ್ ಮಾಡಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಡಾಕ್ ಮಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಮನೆಗೆ ಬಿಟ್ಟು , ಉಪಕರಣವನ್ನು ಮುಂದಿನ ಉಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಮಾರ್ಟಿ ಮರುದಿನ ಮುಂಜಾನೆ ಎದ್ದು ತನ್ನ ಕುಟುಂಬ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಇರುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಲೋರೆನ್ ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಸಮರ್ಥಳಾಗಿರುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಜಾರ್ಜ್ ಹೆಚ್ಚು ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಇದ್ದು ಒಬ್ಬ ಯಶಸ್ವಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಲೇಖಕನಾಗಿದುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಆತನ ಸಹೋದರ ಈಗ ವ್ಯಾಪಾರಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಬಿಫ್ ಒಬ್ಬ ಆಟೋ-ಡಿಟಲೈರ್ ಆಗಿದ್ದು ಈಗ ಜಾರ್ಜನೊಂದಿಗೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆಗ ತಾನೆ ಮಾರ್ಟಿ ಜೆನ್ನಿಫರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಂದಾದಾಗ, ಡಾಕ್ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಆತನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆಧುನೀಕರಿಸಿದ ಟೈಂ ಮಿಷಿನ್ನೊಳಗೆ ಅವರು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಈಗ ಒಂದು ಕಾರ್ ಹಾರಟ ಮತ್ತು ಕಾರಿನ ಸ್ಪೋಟದಿಂದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದೊಳಗೆ ಸಿಡಿಸಲಾಯಿತು. == ಬೆಳವಣಿಗೆ == === ಬರವಣಿಗೆ ಶೈಲಿ === ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಕನಾದ ಬಾಬ್ ಗೇಲ್ ತನ್ನ ತಂದೆತಾಯಿಯರನ್ನು ಸೇಂಟ್ ಲೂಯಿಸ್‌ ನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದ ನಂತರ ''ಯೂಸ್ಡ್ ಕಾರ್ಸ್'' ನ ಬಿಡುಗಡೆ ಬಗ್ಗೆ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಅವರು ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ, ಗೇಲ್, ಅವನ ತಂದೆಯ ಪ್ರೌಡಶಾಲಾ ವಾರ್ಷಿಕವರದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ತಂದೆ ಪದವಿ ತರಗತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿದ್ದನೆಂದು ಶೋಧಿಸಿದನು. ಗೇಲ್ ತನ್ನ ಪದವಿ ತರಗತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಿಂದ ತನಗೆ ಏನೂ ಆಗುವಂತದ್ದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿದನು.<ref name="makingof" /> ಅವರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದನು ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟನು. ಕ್ಯಾಲಿಪೋರ್ನಿಯಾಗೆ ಬಂದಾಗ ತನ್ನ ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ರಾಬರ್ಟ್ ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಗೆ ಹೇಳಿದನು.<ref name="first">{{cite book | author= Michael Klastornin; Sally Hibbin | title = Back To The Future: The Official Book Of The Complete Movie Trilogy | location = London | publisher = [[Hamlyn (publishers)|Hamlyn]] | year = 1990 | pages = 1–10 | isbn = 0-600-571041}}</ref> ಅಗಾಗ್ಗೆ ಝೆಮೆಕಿಸ್ ಒಬ್ಬ ತಾಯಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದನು. ಆ ತಾಯಿ ಯಾವತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹುಡುಗನನ್ನು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಚುಂಬಿಸಿರಲಿಲ್ಲವೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು, ಆದರೆ ನಿಜಾಂಶದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನರೊಂದಿಗೆ ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಬಂಧವಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು. ಇಬ್ಬರೂ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಗೆ ತಂದರು ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಕೃತಿಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೆಲಸ ನಡೆಸಿದರು.<ref name="first" /> ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ ೧೯೫೫ ರಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಕೆಂದರೆ, ೧೭ವರ್ಷದ ಒಬ್ಬ ಬಾಲಕ ತನ್ನ ತಂದೆತಾಯಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಹೋಗುವ ಪಯಣ ಒಂದು ದಶಕವನ್ನು ಪಯಣಿಸಿದಂತೆ. ಯುಗ ಹದಿಹರೆಯದವರ ಯುಗವಾಗಿದ್ದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ರಾಕ್ ಅಂಡ್ ರೋಲ್‌ನ ಉಗಮ ಮತ್ತು ಉಪನಗರಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಕಾಲವಾಗಿದ್ದು ಕಥೆಗೆ ಮೆರುಗು ಕೊಡುವಂತಿತ್ತು.<ref>ಕ್ಲಾಸ್ಟೊರ್ನಿನ್, ಹಿಬ್ಬಿನ್, ಪು.೬೧-೭೦</ref> ಮೂಲತಃ ಮಾರ್ಟಿ ಒಬ್ಬ ವೀಡಿಯೋ ಚೋರನಾಗಿದ್ದು , ಟೈಮ್ ಮಶಿನ್ ಒಂದು ಶೀತಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನೆವಾಡ ಪರೀಕ್ಷೆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅಣುಸ್ಪೋಟದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನಡೆಸಿ ತವರಿಗೆ ತೆರಳು ಉಪಯೋಗಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಾನೆ. ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಶೀತಕಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಕ್ಕಳಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಳಜಿ ಉಳ್ಳವನಾಗಿದ್ದು ಮೂಲ ಕ್ಲೈಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೆಚ್ಚ ತಗುಲುವಂತಿತ್ತು. ಡಿಲೋರಿಯನ್ ಟೈಮ್ ಮಶಿನ್ನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸ ರೈತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಅದು ಹಾರುವ ತಟ್ಟೆ ಯಂತೆ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬರಹಗಾರರು ಬೃಹತ್ ಗಿಟಾರ್ ಆಂಪ್ಲಿಫಯರ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮುಂಚೆ ಮಾರ್ಟಿ ಮತ್ತು ಡಾಕ್ ಬ್ರೌನ್‌ನ ಮಧ್ಯೆ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಬೆಸೆಯಲು ಕಷ್ಟ ಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಆತನ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗಿನ ಈಡಿಪಸ್ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ಅವರು "ಇಟ್ ಈಸ್ ಲೈಕ್ ಐ ಯಾಮ್ ಕಿಸಿಂಗ್ ಮೈ ಬ್ರದರ್."ಎಂಬ ಸಾಲನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬಿಫ್ ಟೆನಿನ್ ಹೆಸರನ್ನು ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯೂಟಿವ್ ಆದ ನೆಡ್ ಟಾನೆನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ''ಈ ವಾನ್ನಾ ಹೋಲ್ಡ್ ಯುವರ್ ಹ್ಯಾಂಡ್'' ಕೃತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈತನು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಂಯಕರವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿರುತ್ತಾನೆ.<ref name="freer" /> ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ನ ಮೊದಲ ಕರಡು ಪ್ರತಿ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೮೧ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಚಿತ್ರಗಳು ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ. ಗೇಲ್ ಹೇಳುವಂತೆ, "ಅವರ ಯೋಚನೆಯಂತೆ ಇದು ಆಕರ್ಷಕ, ಉತ್ತಮ ಚಿತ್ರ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲೈಂಗಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ". ಅವರು ನಾವು ಅದನ್ನು ಡಿಸ್ನಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು, ಆದರೆ ನಾವು ಯಾವುದಾದರೂ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾಗಬಹುದೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆವು."<ref name="first" /> ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ಟುಡಿಯೋ ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ನಂತರದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಎರಡು ಬೆಚ್ಚು ಕರಡು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಹೊರತರುತ್ತದೆ. ೧೯೮೦ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹದಿಹರೆಯ ಹಾಸ್ಯ ಗಳು (''ಫಾಸ್ಟ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಎಟ್ ರಿಡ್ಜ್ ಮಾಂಟ್ ಹೈ'' ಮತ್ತು ''ಪೋರ್ಕಿಸ್'' ) ನಂತಹವು ಅಶ್ಲೀಲ ಮತ್ತು ವಯಸ್ಕಚಿತ್ರಗಳಾಗಿದ್ದು, ಕೃತಿಯು ಬಹಳ ಸರಳವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref name="freer" /> ಗೇಲ್ ಮತ್ತು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಪ್ಯೂಚರ್'' ಚಿತ್ರವನ್ನು ಡಿಸ್ನಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಹೇಳುವಂತೆ ಒಬ್ಬ ತಾಯಿ ಮಗನ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಮೋಹಿತಳಾಗುವುದು ಡಿಸ್ನಿ ಪತಾಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅಷ್ಟು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ " ಎಂದು ಗೇಲ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಂದುಗೂಡಿ ''ಯೂಸ್ಡ್ ಕಾರ್ಸ್'' ಮತ್ತು ''ಐ ವಾನ್‌ನ ಹೋಲ್ಡ್ ಯುವರ್ ಹ್ಯಾಂಡ್'' ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಗೈರು ಹಾಜರಾಗುತ್ತಾನೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಝೆಮಿಕಿಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಿಸಿದಲ್ಲಿ ಅದೂ ಸಹ ನೆಲ ಕಚ್ಚಿ ಮುಂದೆ ಚಿತ್ರವನ್ನೇ ಮಾಡಲು ಅಸಾಧ್ಯ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಗೇಲ್ ಹೇಳುವಂತೆ, "ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ನೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟಾಗಿರುವುದರಿಂದ ನಾವಿಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ ಉತ್ತಮ ಹೆಸರು ಗಳಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂಬ ಭಯವಿತ್ತು"."<ref name="storm" /> ಒಬ್ಬ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ಇಲ್ಲದೇ ಇರುವುದರಿಂದ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಬದಲಿಸಿದರು. ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ ಯಶಸ್ವಿಗೊಂಡ ರೊಮಾನ್ಸಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟೋನ್‌ ಅನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ಈಗ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ನಿರ್ದೇಶಕನಾದ ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಕಥೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ, ನಂತರ ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="freer" /> ಎಕ್ಸಿಕ್ಯುಟಿವ್ ಸಿಡ್ನಿ ಶೀನ್ ಬರ್ಗ್ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಮಾರ್ಟಿಯ ತಾಯಿಯ ಹೆಸರನ್ನು ಮೆಗ್ಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಲೋರೆನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ (ತಮ್ಮ ಹೆಂಡತಿ ಹಾಗೂ ನಟಿಯಾದ ಲೋರೆನ್ ಗ್ಯಾರಿಯ ಹೆಸರು) ಮತ್ತು ಬ್ರೌನ್‌ನ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿ ಚಿಂಪಾಂಜಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ನಾಯಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="freer" /> ಸ್ಪೀನ್ ಬರ್ಗ್ "ಫ್ಯೂಚರ್" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಯಾವ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲಿಯವೆರೆಗೆ ಇಲ್ಲದೇ ಇದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ''ಸ್ಪೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್ ಫ್ರಮ್ ಪ್ಲೂಟೋ'' , ಎಂದು ಬದಲಿಸಲು ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಆತನು ಮಾರ್ಟಿಗೆ ತಾನುಪರಕೀಯನಂತೆ ವೇಷ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ತಂದೆಗೆ ತಾಯಿಯನ್ನು ಕರೆಯುವಾಗ ( "ದಿ ಪ್ಲಾನೆಟ್ ವುಲ್ಕಾನ್ ಗೆ ಬದಲಾಗಿ") ಮತ್ತು " ಡಾರ್ಥ ವಾಂಡರ್ ಫ್ರಮ್ ಪ್ಲಾನೆಟ್ ಪ್ಲುಟೊ" ಎಂದು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ರೈತರ ಹಾಸ್ಯವನ್ನು ''ಸ್ಪೇಸ್ ಝಾಂಬೀಸ್ ಪ್ರಮ್ ಪ್ಲೂಟೋ'' ಗೆ ಬದಲಾಗಿ ''ಸ್ಪೇಸ್‌ಮಾನ್ ಪ್ರಮ್ ಪ್ಲೂಟೋ'' ಎಂದು ಸಲಹೆ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್, ಶೀನ್ ಬರ್ಗ್ ಗೆ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ಶಿರೋನಾಮೆ ಒಂದು ಹಾಸ್ಯಸ್ಪದವಾಗಿದ್ದು ತನ್ನ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುವಂತದ್ದು ಎಂದು ಮನವೊಲಿಸುತ್ತಾನೆ.<ref name="faber">{{cite book | author = [[Joseph McBride (writer)|Joseph McBride]] | title = Steven Spielberg: A Biography | publisher =[[Faber and Faber]] | year =1997 | location =[[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]] | pages = 384–385 | isbn = 0-571-19177-0 }}</ref> === ಪಾತ್ರ ಹಂಚಿಕೆ === [[ಚಿತ್ರ:StoltzasMcFly.jpg|thumb|250px|ಎರಿಕ್ ಸ್ಟೋಲ್ಜ್‌ನು ಮಾರ್ಟಿ ಮೆಕ್‌ಫ್ಲೈ ಆಗಿ ಮೊದಲು ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದ ಚಿತ್ರ]] '''ಮೈಕಲ್ ಜೆ. ಫಾಕ್ಸ್''' ಮೊದಲು '''ಮಾರ್ಟಿ ಮೆಕ್ ಪ್ಲೈ''' ನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದನು, ಆದರೆ ಆತನು ''ಕೌಟುಂಬಿಕ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧಿತನಾಗಿದ್ದನು'' .<ref name="second">}ಕ್ಲಾಸ್ಟೊರ್ನಿನ್, ಹಿಬ್ಬಿನ್, ಪು.೧೧-೨೦</ref> ''ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡು'' ನಿರ್ಮಾಪಕರಾದ ಗ್ಯಾರಿ ಡೇವಿಡ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಬರ್ಗ್, ಫಾಕ್ಸ್ ಆತನ ಸಹ ನಟಿಯಾದ ಮೆರೆಡಿತ್ ಬಾಕ್ಸ್‌ಟರ್ ಪ್ರಸೂತಿ ರಜೆಯಲ್ಲಿದ್ದರಿಂದ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುವುದು ಅಗತ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆತನು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಬಿಡುವು ಪಡೆಯುವುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಮೇ ೧೯೮೫ ಕ್ಕೆ ನಿಗದಿಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಫಾಕ್ಸ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ವಿಳಂಬವಾಯಿತು.<ref name="freer" /> ಝೆಮಿಕಿಸ್‌ನ ನಂತರದ ಎರಡು ಆಯ್ಕೆಗಳು ಸಿ. ಥಾಮಸ್ ಹೊವೆಲ್ ಮತ್ತು ಎರಿಕ್ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್, ಆಗಿದ್ದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ತನ್ನ ''ಮಾಸ್ಕ್'' ಚಿತ್ರದ ರಾಯ್ ಎಲ್. ಡೆನ್ನಿಸ್ನ ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದರಿಂದ ಆತನನ್ನು ಮಾರ್ಟಿ ಮೆಕ್‌ಫ್ಲೈ ಪಾತ್ರ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="makingof" /> ನಟನೆಯನ್ನು ಹಂಚುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಕಷ್ಟಕರವಾದ್ದರಿಂದ, ಆರಂಭದ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಎರಡು ಸಾರಿ ಮುಂದೂಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="start">{{cite book | author = Norman Kagan | title = The Cinema of Robert Zemeckis | year = 2003 | month = May | publisher = [[Rowman & Littlefield]] | chapter = Back to the Future I (1985), II (1989), III (1990) | pages = 63–92 | location = Lanham, Maryland | isbn = 0-87833-293-6}}</ref> ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳ ನಂತರ ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್‌ನ್ನು ನಟನೆಯಿಂದ ಹೊರಗಿಡಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ತಾನು ಮರುಚಿತ್ರೀಕರಣ $೧೪ ಮಿಲಿಯನ್ ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಇನ್ನೂ $೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ ಮರುಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ಹಾಸ್ಯರಹಿತ ಮತ್ತು ಭಯಂಕರವಾದ ನಾಟಕೀಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿರುವುದಾಗಿ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೂ ಗೇಲ್ ವಿವರಿಸುವಂತೆ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ಸುಮ್ಮನೆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾನೆ, ಆದರೆ ಫಾಕ್ಸ್ ತನ್ನನ್ನೇ ಮಾರ್ಟಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ಸ್ಕೇಟ್‌ಬೋರ್ಡ್ ನಲ್ಲಿ ಸವಾರಿ ಮಾಡಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಫಾಕ್ಸ್ ಅದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ತನಗೆ ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ ರವರ ನಿರ್ದೇಶನದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾತ್ರಿ ಇಲ್ಲದೇ ಇದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ತಾನು ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅನ್ನಿಸದೇ ಇಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ತನ್ನ ತಪ್ಪನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಎರಡು ವಾರಗಳಿಗಿಂತ ಮುಂಚೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಪೀಟರ್ ಬೊಗ್ಡಾನೋವಿಕ್ ರೊಂದಿಗೆ ದೂರವಾಣಿಯ ಮೂಲಕ ತಪ್ಪೊಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.<ref name="freer" /> ಮೆರೆಡಿತ್ ಬಾಕ್ಸ್‌ಟರ್ ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿದ್ದು '' ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡಿಗಳಿಗೆ'' ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ ೧೯೮೫ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಫಾಕ್ಸ್‌ನ ಅವಧಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ತಂಡ ಗೋಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್‌ನನ್ನು ಮತ್ತೆ ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಫಾಕ್ಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆಧ್ಯತೆ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಿರಿಸಿದ್ದರಿಂದ, ಆ ಅವಧಿಯ ಗೊಂದಲ ಬಂದಲ್ಲಿ ಜಯ ನಮ್ಮದೇ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿತು. ಫಾಕ್ಸ್ ಕೃತಿಯನ್ನು ಇಷ್ಟ ಪಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಸ್ಟೋಲ್ಝ್‌ನನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೆ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ, ಏಕೆಂದರೆ "ಆತನ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ".<ref name="freer" /> ಸ್ಟೊಲ್ಝ್ ಗಿಂತ ಎರಡರಷ್ಟು ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದರೂ, ಫಾಕ್ಸ್ ಗಿಂತ ಹಾಕ್ ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಪರ್ ವೆಲಿಂಡರ್ ಮತ್ತು ಟೋನಿ ಹಾಕ್ ಸ್ಕೇಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="commentary">ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್, ಬಾಬ್ ಗೇಲ್. (೨೦೦೫) ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್: ದಿ ಕಂಪ್ಲೀಟ್ ಟ್ರೈಲಜಿ'' ಡಿವಿಡಿ ಕಾಮೆಂಟರಿ ಫಾರ್ ಪಾರ್ಟ್ ೧ [ಡಿವಿಡಿ]. ಯೂನಿವರ್ಸಲ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್</ref> ಫಾಕ್ಸ್ ಮಾರ್ಟಿ ಮ್ಯಾಕ್‌ಫ್ಲೈ‌ನ ಪಾತ್ರ ತನಗೆ ಬಹಳ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾನೆ. "ನಾನು ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದೆಂದರೆ ಸ್ಕೇಟ್‌ಬೋರ್ಡ್ ನಲ್ಲಿ ಕಾಲಕಳೆದದ್ದು, ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಹಿಂದೆ ಹೋದದ್ದು ಮತ್ತು ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ಆಡಿದ್ದು. ನಾನು ರಾಕ್ ಸ್ಟಾರ್ ಆಗುವ ಕನಸನ್ನೂ ಸಹ ಹೊಂದಿದ್ದೆ."<ref name="second" /> ಮೊದಲ ಆಯ್ಕೆಯ ನಂತರ ಜಾನ್ ಲಿಥ್ಗೋ ದೊರೆಯದೇ ಇದ್ದಾಗ '''ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ಲಾಯ್ಡ್''' ನ್ನು '''ಡಾಕ್ ಬ್ರೌನ್''' ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="freer" /> ನಿರ್ಮಾಪಕರಾದ ನೀಲ್ ಕ್ಯಾಂಟನ್ ಲಾಯ್ಡ್ ತನ್ನ ಜೊತೆ ''ದಿ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ಸ್ ಆಫ್ ಬುಕಾರೊ ಬಾಂಜೈ'' (೧೯೮೪)ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಆ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಲಾಯ್ಡ್ ಮೊದಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೂ, ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಿದ ನಂತರ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಬದಲಿಸಿ, ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ನಿರಂತರ ಒತ್ತಯದಿಂದ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. [[ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್|ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್ ಸ್ಟೀನ್]] ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ಲಿಯೋಪೋಲ್ಡ್ ಸ್ಟೋಕೊವಸ್ಕಿ ಯವರಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೊಂಡು ತನ್ನ ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು<ref>ಕ್ಲಾಸ್ಟೊರ್ನಿನ್, ಹಿಬ್ಬನ್, ಪು.೩೧-೪೦</ref> ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡನು.<ref name="q&a">ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಬಾಬ್ ಗೇಲ್ ಕ್ಯೂ&amp;ಎ, ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' [2002 ಡಿವಿಡಿ], ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಸದರನ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ ಕೃತಿಯ ತನಿಖೆಯ ನಂತರ ಒಬ್ಬ ಫಿಸಿಷಿಯನ್ ಹೇಳುವಂತೆ ಬ್ರೌನ್ ಗಿಗಾವ್ಯಾಟ್‌ ಅನ್ನು " ಜಿಗೋವ್ಯಾಟ್" ಎಂದು ಉಚ್ಛರಿಸುತ್ತಾನೆ.<ref name="commentary" /><ref name="script">{{Cite web |url=http://www.imsdb.com/scripts/Back-to-the-Future.pdf |title=ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ |access-date=2010-09-12 |archive-date=2011-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111207154556/http://www.imsdb.com/scripts/Back-to-the-Future.pdf |url-status=dead }}</ref> '''ಲೀ ಥಾಮ್ಸನ್''' '''ಲೋರೆನ್‌ನ ಮ್ಯಾಕ್‌ಫ್ಲೈ''' ನ ಪಾತ್ರ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ ಏಕೆಂದರೆ ''ದಿ ವೈಲ್ಡ್ ಲೈಫ್'' ನಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್‌ಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪಾತ್ರ ಮಾಡಿರುತ್ತಾಳೆ. ೧೯೮೫ ಆರಂಭವಾದ ಚಿತ್ರದ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೆ ಆಕೆಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅಲಂಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸುಮಾರು ಮೂರುವರೆ ಘಂಟೆಗಳ ಸಮಯ ಬೇಕಾಗಿತ್ತು.<ref>ಕ್ಲಾಸ್ಟೊರ್ನಿನ್, ಹಿಬ್ಬಿನ್, ಪು.೨೧-೩೦</ref> '''ಕ್ರಿಪ್ಸಿನ್ ಗ್ಲೋವರ್''' '''ಜಾರ್ಜ್ ಮ್ಯಾಕ್‌ಫ್ಲೈ‌ನ ''' ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಗ್ಲೊವರ್ ಕೈ ಕುಲುಕುವಂತಹ ತನ್ನ ಅನೇಕ ವಿಲಕ್ಷಣ ನಡತೆಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. "ಕ್ರಿಪ್ಸಿನ್ ತಾನು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸುಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲೇ ಶೇಕಡಾ ಐವತ್ತು ಭಾಗ ತಲ್ಲೀನನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ತಾನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆತನ ಕಡೆಗೆ ಬಲೆಯನ್ನು ಬೀಸುತ್ತಾ ಇದ್ದೆ" ಎಂದು ನಿರ್ದೇಶಕರು ತಮಾಶೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.".<ref name="freer" /> '''ಥಾಮಸ್ ಎಫ್. ವಿಲ್ಸನ್''' ಗೆ '''ಬಿಫ್ ಟ್ಯಾನೆನ್''' ನ ಪಾತ್ರ ಕೊಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಜೆ.ಜೆ. ಕೊಹೆನ್, ತಂಟೆಕೋರ ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅಷ್ಟು ಸೂಕ್ತ ಎನಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref name="freer" /> ಕೊಹೆನ್ ಬಿಫ್‌ನ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಫಾಕ್ಸ್ ಪಾತ್ರ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರೆ, ಕೊಹೆನ್ ಆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗೆಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದ ಏಕೆಂದರೆ ಫಾಕ್ಸ್‌ಗಿಂತ ಕೊಹೆನ್ ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದನು.<ref name="commentary" /> === ಉತ್ಪಾದನೆ === [[ಚಿತ್ರ:Hill Valley Court House.jpg|thumb|right|ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್‌ನಲ್ಲಿರುವಂಟೆ ಕೋರ್ಟ್‌ಹೌಸ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್.]] ಸ್ಟೋಲ್ಝ್ ನ ವಿದಾಯದ ನಂತರ, ಫಾಕ್ಸ್ ವಾರದ ಬೆಳಗಿನ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ''ಕೌಟುಂಬಿಕ ಚಿತ್ರ'' ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ನ್ನು ೬:೩೦ pm to ೨:೩೦ am. ವರೆಗೆ ಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಆತನು ಪ್ರತಿ ರಾತ್ರಿ ಐದು ಗಂಟೆಗಳು ಮಾತ್ರ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ, ೧೦ pm ಯಿಂದ ೬ ಅಥವಾ ೭ am ವರೆಗೆ ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದನು. ನಂತರ ವಾರದ ಕೊನೆಯ ದಿನವೆಲ್ಲಾ ಹೊರಾಂಗಣ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದನು, ಆಗ ಮಾತ್ರ ಹಗಲು ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಆತನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಬಹುದಿತ್ತು. ಫಾಕ್ಸ್ ಬಳಲಿದ್ದೇನೆ ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ, ಏಕೆಂದರೆ "ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನದ ವ್ಯಾಪಾರ ಎರಡನ್ನೂ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತೇನೆ" ಎಂದು ಇದು ಕೋಡಿ ಸವಾರಿ ಮಾತ್ರ ನಾನು ಅದನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತೇನೆ."<ref name="NBC">ಮೈಕೇಲ್ ಜೆ. ಫಾಕ್ಸ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಜೆಮೆಕಿಸ್, ಬಾಬ್ ಗೇಲ್, ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪಿಲ್‌ಬರ್ಗ್, ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟರಿ, ''ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' (ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಸ್ಪೆಷಲ್), ೧೯೮೫, ಎನ್‌ಬಿಸಿ</ref> ಝೆಮಿಕಿಸ್ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ನ ಡಬ್ಬಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಮ್ಮತ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಕಾರಣ "ಚಿತ್ರ ವಿಫಲವಾಗುವುದಿಲ್ಲ" ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸ ಇರುತ್ತದೆ. ಆತನು ಅದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಅವರು ಪ್ರತಿ ರಾತ್ರಿ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದೆ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸಿದ್ದರಿಂದ ಆತನು "ಅರೆನಿದ್ರೆ" ಹೊಂದಿ, ಅತಿವೇಗವಾಗಿ ಹಿಂದೆಂದೂ ಇಲ್ಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುತ್ತಾನೆ".<ref name="freer" /> [[ಚಿತ್ರ:BacktotheFuutreLyonEstates.jpg|thumb|left|ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದಂತೆ ಲ್ಯಾನ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆಟ್]] ಪರ್ವತ ಕಣಿವೆ ನಗರದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಸ್ಟುಡಿಯೊನ ಕೋರ್ಟ್‌ಹೌಸ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ "ಯಾವುದೇ ನಗರ ಚಿತ್ರತಂಡಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ನಗರವನ್ನು ೧೯೫೦ರಂತೆ ಕಾಣಲು ಇಷ್ಟ ಪಡವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಡೆಸಲು ಕಷ್ಟ" ಎಂದು ಬಾಬ್ ಗೇಲ್ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಎಲ್ಲಾ ಐವತ್ತು ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಗರವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ನಾವು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮುಗಿಸಿದಾಗ ೧೯೮೦ ರ ದೃಶ್ಯಗಳು ಮಸುಕಾಗಿಯೂ ಮತ್ತು ವಿರೂಪವಾಗಿಯು ಕಂಡುಬಂದವು ."<ref name="NBC" /> ಡಾಕ್ ಬ್ರೌನ್ ರವರ ಮನೆಯ ಒಳಾಂಗಣದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ರಾಬರ್ಟ್ ಆರ್. ಬ್ಲಾಕರ್ ಹೌಸ್ರವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಹೊರಾಂಗಣದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಗ್ಯಾಂಬಲ್ ಹೌಸ್ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>ಕ್ಲಾಸ್ಟೊರ್ನಿನ್, ಹಿಬ್ಬಿನ್, ಪು.೪೧-೫೦</ref> ಟ್ವಿನ್ ಪೈನ್ಸ್ ಮಾಲ್‍ನ ಹೊರಾಂಗಣ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮತ್ತು ನಂತರ ಲೋನ್ ಪೈನ್ ಮಾಲ್ (೧೯೮೫ ನಿಂದ) ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನಗರವಾದ ಪ್ಯೂನೆಟ್ ಹಿಲ್ಸ್ ಮಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಹೊರಾಂಗಣದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಹಾಗೂ "ಎನ್ ಚಾಂಟ್ ಮೆಂಟ್ ಅಂಡರ್ ದಿ ಸೀ" ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ವಿಟ್ಟೀಯರ್ ನಲ್ಲಿರುವ ವಿಟ್ಟೀಯರ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಬೈನ್ ಹೌಸ್‌ನ ಹೊರಗಿನ ೫೦ ಚಿತ್ರೀಕರಣಗಳನ್ನು ಬುಶ್ ನೆಲ್ ಬೀದಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಪಸಾಡೇನಾ, ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್ ಟ್ರೈಲಾಜಿ ಡಿವಿಡಿ, ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ನೋಟ್ಸ್</ref> ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦, ೧೯೮೫ರಂದು ೧೦೦ದಿನಗಳ ನಂತರ ಅಂತ್ಯಗೊಂಡ ಚಿತ್ರೀಕರಣ, ಮೇ ನಿಂದ ಆಗಸ್ಟ್ ವರೆಗೂ ನಿಧಾನವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಸ್ಕ್ರೀನಿಂಗ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ನಂತರ (ಫ್ರಾಂಕ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಹೇಳುವಂತೆ , "ನಾನು ಈ ಮೊದಲು ಇಂತಹ ಮುನ್ನೋಟವನ್ನು ನೋಡಿರಲಿಲ್ಲ "ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಗದ್ದುಗೆಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ), ಶೀನ್ ಬರ್ಗ್ ಜುಲೈ ೩ನ್ನು ಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ದಿನಾಂಕವಾಗಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಚಿತ್ರವು ಈ ದಿನಾಂಕದಂದು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ಇಬ್ಬರು ಸಂಪಾದಕರಾದ ಆರ್ಥರ್ ಸ್ಮಿತ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯಾರಿ ಕೆರಮಿಡಾಸ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯನಿಗದಿಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ, ಈ ಮಧ್ಯೆ ಧ್ವನಿ ಮುದ್ರಣದವರು ೨೪ಗಂಟೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಾರ್ಟಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿ ಮೋಸಮಾಡುವುದನ್ನು, ಜಾರ್ಜ್ ಟೆಲಿಫೋನ್‌ ಬೂತ್‌ನಲ್ಲಿ ಲೋರೆನ್ನ್ನು "ಕಾಪಾಡು" ವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಟಿಡಾರ್ಥ್ ವಾಡರ್ ಆಗಿ ನಟಿಸುವುದರ ಎಂಟು ನಿಮಿಷಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಜಾನ್ನಿ ಬಿ. ಗುಡ್ನ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಮುನ್ನೋಟ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಮೆಚ್ಚುವಂತೆ ಇದ್ದದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೆಳಕು ಹಾಗೂ ಪವಾಡ ಚಿತ್ರದ ಮೇಲೆ ೩೨ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದು ಝೆಮಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ಗೆ ಚಿತ್ರ ಪೂರ್ತಿಯಾಗುವ ದಿನದವರೆಗೆ ಒಂದು ವಾರ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="freer" /> === ಸಂಗೀತ === ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವ್‌ಸ್ಟೆರಿ ಝೆಮಿಕಿಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ''ರೊಮ್ಯಾನ್ಸಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟೋನ್'' ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಚಿತ್ರ ಹೆಚ್ಚು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್‌ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದರೂ ಝೆಮಿಕಿಸ್ ತನ್ನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಅದ್ಬುತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಹಾಕಾವ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.{{Citation needed|date=May 2010}} ಮೊದಲ ಮುನ್ನೋಟದ ಎರಡು ವಾರಗಳ ಮುಂಚೆ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ರಿ ಅಂಕೆಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರದ ಅಂಕಗಳು ಚಿತ್ರದ ಎಲ್ಲಾ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಂಕಗಳಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡಿತು.<ref>http://media.gunaxin.com/best-original-film-scores-ever/೨೬೯೮೫{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>{{Failed verification|date=May 2010}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಡೇಟಾ‌ಬೇಸ್ ಸಂಗೀತ ಆಲ್‌ಮ್ಯೂಸಿಕ್, ಐದು ಅಂಕಗಳಿಗೆ ಮೂರನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.allmusic.com/album/back-to-the-future-mca-r84181|work=Allmusic|accessdate=May 28, 2010|author=Ruhlmann, William|title=Allmusic: Back to the Future}}</ref> ಸಿಲ್ವ್ ಸ್ಟೆರಿ ಹ್ಯೂ ಲೀವಿಸ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಸ್‌ಗೆ ಒಂದು ಹಾಡನ್ನು ರಚಿಸುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಪ್ರಯತ್ನ "ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್" ಮುದ್ರಣಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ನಿಂದ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸ್ಟುಡಿಯೋ ಅಂತಿಮ ಹಾಡನ್ನು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟರೂ, ಚಿತ್ರದ ಶಿರೋನಾಮೆ ಇಲ್ಲದೇ ಇದ್ದರಿಂದ ನಿರಾಶೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಜ್ಞಾಪನ ಕಳುಹಿಸಿ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ನ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="freer" /> ಅಂತಿಮ ಟ್ರಾಕ್ "ಬ್ಯಾಕ್ ಇನ್ ಟೈಮ್" ೧೯೮೫ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಟಿಯ ಮರು ಆಗಮನದ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪುನಃ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನುಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹ್ಯೂ ಲೀವಿಸ್ ಒಬ್ಬ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಕ ನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು, ಮಾರ್ಟಿ "ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್"ನ್ನು ಬ್ಯಾಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ನುಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಹೊರಹಾಕುವ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಾರೆ."<ref name="NBC" /> ಮೈಕಲ್ ಜೆ.ಫಾಕ್ಸ್ ನಿಜವಾಗಿ ಗಿಟಾರ್ ನುಡಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಂಡುಬಂದರೂ, ಸಂಗೀತ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಬೋನ್ಸ್ ಹೋವ್ ಹಾಲಿವುಡ್ ಗಿಟಾರ್ ತರಬೇತುದಾರ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ ಪೌಲ್ ಹ್ಯಾನ್ಸನ್ರಿಗೆ ಮೈಕಲ್. ಜೆ.ಫಾಕ್ಸ್ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳನ್ನು ನುಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಂತೆ ಮತ್ತು ನೈಜ್ಯವಾಗಿರುವಂತೆ ಕಾಣಲು ಅವರನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಾರ್ಕ್ ಕ್ಯಾಂಪ್‌ಬೆಲ್<ref>{{imdb name|0132708|Mark Campbell}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ಜಾನಿ ಬಿ. ಗೂಡೆ"ಗೆ ಗಿಟಾರ್ ನುಡುಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಪೌಲ್ ಹ್ಯಾನ್ಸನ್ ಚಿತ್ರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ನೃತ್ಯದ ದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ ನುಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ೧೯೮೫ ರ ಮೂಲ ಧ್ವನಿ ಟ್ರಾಕ್ ಆಲ್ಬಮ್ ಸಿಲ್ವ್‌ಸ್ಟೆರಿಯ ಎರಡು ಟ್ರಾಕ್ ಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಹ್ಯೂ ಲೀವಿಸ್‌ನ ಎರಡೂ ಟ್ರಾಕ್‌ಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮರ್ವಿನ್ ಬೆರ್ರಿ ಮತ್ತು ತಾರೆಯರಿಂದ (ಮತ್ತು ಮಾರ್ಟಿ ಮ್ಯಾಕ್‌ಫ್ಲೈ) ನಿಂದ ೧೯೫೦ರ ಚಿತ್ರದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಹಾಡಿಸಿ, ಎರಡು ಪಾಪ್ ಸಂಗೀತಗಳನ್ನು ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನವಂಬರ್ ೨೪, ೨೦೦೯ ರಂದು ಒಂದು ಅಧಿಕೃತ ೨-ಸಿಡಿ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಇಂಟ್ರಾಡಾ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>http://www.filmscoremonthly.com/board/posts.cfm?threadID=೬೩೯೬೪</ref> == ಎಮ್‌-ಟೊರೆಂಟ್‌ ತಂತ್ರಾಂಶದ ಸ್ವೀಕೃತಿ == === ಬಿಡುಗಡೆ === ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಜುಲೈ ೩, ೧೯೮೫ ರಂದು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ೧,೨೦೦ ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಫಾಕ್ಸ್ ಲಂಡಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ''ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಟ್ಟುಪಾಡು'' ಚಿತ್ರಮಾಡಬೇಕಾದ್ದರಿಂದ ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಚಿತ್ರ ವಿಫಲವಾಗಬಹುದು ಎಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಗೇಲ್ ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಚಿತ್ರಗಳಾದ "ಆರ್ ಯೂ ಟೆಲ್ಲಿಂಗ್ ಮೀ ಮೈ ಮದರ್ಸ್ ಗಾಟ್ ದಿ ಹಾಟ್ಸ್ ಫಾರ್ ಮೀ?" ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ೧೧ ವಾರಗಳು ಒಂದನೇ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಓಡುತ್ತದೆ.<ref name="freer" /> ಗೇಲ್ "ನಮ್ಮ ಎರಡನೇ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮೊದಲ ವಾರಾಂತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು, ಅದು ದೊಡ್ಡ ಬಾಯಿಯ ಮಾತಿಗೆಸೂಚಕದಂತಿತ್ತು" ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ''ನ್ಯಾಷನಲ್ ಲ್ಯಾಂಪೂನ್ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ವೆಕೇಶನ್'' ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿ, ಅದು ಮೊದಲನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಮ್ಮಿಂದ ಕಸಿದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತೆ ನಾವು ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದೆವು."<ref name="storm">{{cite news | author = Scott Holleran | title = Brain Storm: An Interview with Bob Gale | url = http://www.boxofficemojo.com/features/?id=1258&pagenum=all&p=.htm | work = [[Box Office Mojo]] | date = 2003-11-18 | accessdate = 2008-10-19}}</ref> ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರವು $೨೧೦.೬೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಗಳಿಸಿ, ಇತರ ಹೊರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಒಟ್ಟು $೩೮೧.೧೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಗಳಿಸಿತು.<ref>{{cite web | title = Back to the Future | work = [[Box Office Mojo]] | url = http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=backtothefuture.htm | accessdate = 2008-10-09}}</ref> ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ೧೯೮೫ರ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಆ ವರ್ಷದ ಹೆಚ್ಚು ಹಣಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು.<ref>{{cite web | url = http://www.boxofficemojo.com/yearly/chart/?yr=1985&p=.htm | title = 1985 Domestic Totals | work = [[Box Office Mojo]] | accessdate = 2008-10-09}}</ref> ಹಣದುಬ್ಬರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ, ಚಿತ್ರವು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಿದ ೫೯ನೇ ಚಿತ್ರವಾಗಿ {{As of|June 2010|lc=on}},<ref>{{cite web | title = Domestic Grosses Adjusted for Ticket Price Inflation | url = http://www.boxofficemojo.com/alltime/adjusted.htm | work = [[Box Office Mojo]] | accessdate = 2008-10-09}}</ref> ಮತ್ತು ಹೊಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳದ ಹಣದುಬ್ಬರಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಾಲದ ೧೩೮ನೇ ಚಿತ್ರವಾಗಿ, ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.<ref>[http://boxofficemojo.com/alltime/world/?pagenum=2&amp;p=.htm ಆಲ್ ದಿ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್]</ref> === ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ === ಚಿತ್ರವು ಅನೇಕರಿಂದ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ರೋಜರ್ ಎಬರ್ಟ್ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಪ್ಯೂಚರ್ '' ಫ್ರಾಂಕ್ ಕಾಪ್ರಾ , ವಿಶೇಷವಾಗಿ ''ಇಟ್ ಈಸ್ ಎ ವಂಡರ್ ಪುಲ್ ಲೈಫ್'' ನ ಚಿತ್ರಗಳ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. ಎಬರ್ಟ್ ಹೇಳುವಂತೆ, "[ನಿರ್ಮಾಪಕ] ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್‌ಬರ್ಗ್ ಸರಿಯಾದ ನಿರ್ದೇಶಕ (ರಾಬರ್ಟ್ ಝೆಮಿಕಿಸ್)ನೊಂದಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಗತಕಾಲದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಹಾಲಿವುಡ್ ಸಿನಿಮಾದೊಂದಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಪೈಪೋಟಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite news | author = [[Roger Ebert]] | title = Back to the Future | work = [[Chicago Sun-Times]] | url = http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19850703%2FREVIEWS%2F507030301%2F1023 | date = 1985-07-03 | accessdate = 2008-10-09 | archive-date = 2008-09-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080913214211/http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19850703%2FREVIEWS%2F507030301%2F1023 | url-status = dead }}</ref> ''ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್'' ನ ಜನೆಟ್ ಮಾಸ್ಲಿನ್ ಚಿತ್ರವು ಸಮತೋಲನ ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾನೆ. "ಇದು ಹಾಸ್ಯದ ಸಿನಿಮೀಯ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಬರಬೇಕಾದ ಅದ್ಬುತ ಕಥೆ."<ref>{{cite news | author = [[Janet Maslin]] | title = Back to the Future | work = [[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]] | date = 1985-07-03 | accessdate = 2008-10-09}}</ref> ಒಬ್ಬ ಹದಿಹರೆಯ ದವನಾಗಿ ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ನಲ್, ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿ, ಇದು ೧೯೮೦ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಥೆ, ನಟನೆ, ಹಾಸ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಣಯ ಎಲ್ಲವೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿದ್ದು ಚಿಕ್ಕಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ವಯಸ್ಕರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವಂತಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.<ref>{{cite web | author = [[Christopher Null]] | title = Back to the Future | url = http://www.filmcritic.com/misc/emporium.nsf/reviews/Back-to-the-Future | work = FilmCritic.com | accessdate = 2008-10-09 | archive-date = 2009-02-12 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090212135648/http://www.filmcritic.com/misc/emporium.nsf/reviews/Back-to-the-Future | url-status = dead }}</ref> ''ಚಿಕಾಗೋ ರೀಡರ್'' ನ ಡೇವ್ ಕೆಹರ್ ಗೇಲ್ ಮತ್ತು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಸಮತೋಲನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಥೆ, ಗಾಂಭೀರ್ಯ ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟರು.<ref>{{cite news | author = [[Dave Kehr]] | url = http://onfilm.chicagoreader.com/movies/capsules/651_BACK_TO_THE_FUTURE | title = Back to the Future | work = [[Chicago Reader]] | accessdate = 2008-10-09 | archive-date = 2009-03-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090304001127/http://onfilm.chicagoreader.com/movies/capsules/651_BACK_TO_THE_FUTURE | url-status = dead }}</ref> ''ವಿವಿಧ'' ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು, ಫಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲಾಯ್ಡ್ ಮಾರ್ಟಿ ಮತ್ತು ಡಾಕ್ ಬ್ರೌನ್‌ನ ಸ್ನೇಹವನ್ನು [[ಕಿಂಗ್ ಆರ್ಥರ್]] ಮತ್ತು ಮರ್ಲಿನ್ ರವರ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋಲುತ್ತವೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದವು.<ref>{{cite web | work = [[Variety (magazine)|Variety]] | url = http://www.variety.com/review/VE1117788826 | date = 1985-07-01 | title = Back to the Future | accessdate = 2008-10-09}}</ref> ''BBC'' ಕೃತಿಯ ಜಟಿಲಗಳು ಅದ್ವಿತೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಮುಂದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗಳ ಕೊರತೆ ಇದೆ ಎಂದು ಯಾರೂ ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿತು."<ref>{{cite web | work = [[bbc.co.uk]] | url = http://www.bbc.co.uk/films/2000/10/05/back_to_the_future_1985_review.shtml | title = Back to the Future (1985) | accessdate = 2006-11-29}}</ref> ೪೪ ''ಕೊಳೆತ ಮೊಟ್ಟಗಳ'' ಸಂಗ್ರಹದ ಆಧಾರದಮೇಲೆ, ೯೬% ವಿಮರ್ಶೆಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳು ಬಂದವು.<ref>{{cite web | work = [[Rotten Tomatoes]] | url = http://www.rottentomatoes.com/m/back_to_the_future/ | title = Back to the Future | accessdate = 2008-10-09}}</ref> === ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು === ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಪ್ಯೂಚರ್'' ದ್ವನಿ ಮುದ್ರಣ ಕ್ಕೆ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ[[ಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು, ಆದರೆ "[[ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್]]", [[ಧ್ಯನಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ]] ಮತ್ತು ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ [[ಮೂಲ ಸಂಭಾಷಣೆಗೆ]], ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡರು.<ref>{{cite web | url = http://awardsdatabase.oscars.org/ampas_awards/DisplayMain.jsp?curTime=1225077604778 | title = 58th Academy Awards | work = [[Academy of Motion Picture Arts and Sciences]] | accessdate = 2008-10-26}}</ref>]] ಚಿತ್ರವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಾಟಕೀಯ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೂಗೊ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು<ref>{{cite web | url = http://www.thehugoawards.org/?page_id=34 | title = 1986 Hugo Awards | work = The [[Hugo Award]]s | accessdate = 2008-10-26}}</ref> ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಟ್ಟುಕಥೆಗೆ ಸಾಟರ್ನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನೂ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಮೈಕಲ್ ಜೆ.ಫಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ದೃಕ್ ಪರಿಣಾಮ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ಸಾಟರ್ನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಝೆಮಿಕಿಸ್ ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸ ರಚನೆಕಾರ ಅಲನ್ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ರಿ ಮತ್ತು ಪೋಷಕ ನಟರಾದ ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ಲಾಯ್ಡ್, ಲೀ ಥಾಮ್ಸನ್, ಕ್ರಿಪ್ಸಿನ್ ಗ್ಲೋವರ್ ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಎಫ್. ವಿಲ್ಸನ್ ರೂ ಸಹ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡರು.<ref>{{cite web | url = http://www.saturnawards.org/past.html | title = Past Saturn Awards | work = [[Saturn Award]]s.org | accessdate = 2008-10-26 | archive-date = 2014-09-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140906130320/http://www.saturnawards.org/past.html | url-status = dead }}</ref> ೩೯ನೇ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ , ಮೂಲ ಸಂಭಾಷಣೆ , ದೃಕ್ ಪರಿಣಾಮಗಳು, ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ಡಿಸೈನ್ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web | url = http://www.bafta.org/awards-database.html?sq=Back+to+the+Future | title = Back to the Future | work = [[British Academy of Film and Television Arts]] | accessdate = 2008-10-09 | archive-date = 2012-11-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121105010942/http://www.bafta.org/awards-database.html?sq=Back+to+the+Future | url-status = dead }}</ref> ೪೩ನೇ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಪ್ಯೂಚರ್'' ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ (ಸಂಗೀತ ಅಥವಾ ಹಾಸ್ಯ) , ಮೂಲ ಹಾಡು ("ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್" ಗೆ ) ಹಾಸ್ಯ ಅಥವಾ ಸಂಗೀತದ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ (ಫಾಕ್ಸ್) ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಭಾಷಣೆಗೆ ಝೆಮಿಕಿಸ್ ಮತ್ತು ಗೇಲ್ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು.<ref>{{cite web | url = http://www.goldenglobes.org/browse/film/23660 | title = Back to the Future | work = [[Hollywood Foreign Press Association]] | accessdate = 2008-10-26 | archive-date = 2012-10-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121011122650/http://www.goldenglobes.org/browse/film/23660 | url-status = dead }}</ref> === ಸ್ವತ್ತು === [[ಚಿತ್ರ:Delorean5.jpg|thumb|right|ದಿ ರೆಟ್ರೊಫಿಟೆಡ್ ಡೆಲೋರಿಯನ್ ಡಿಎಮ್‌ಸಿ-12]] [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|ಅಧ್ಯಕ್ಷ]] ರೋನಾಲ್ಡ್ ರೇಗನ್ ಚಿತ್ರದ ಕುರಿತು ತಮ್ಮ ೧೯೮೬ ರ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದರು, " ಇಂತಹ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ಹಾಗೂ ನಾಯಕತ್ವದ ಸಾಧನೆಯ ಕ್ಷಣ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆಂದೂ ಕಾಣದೇ ಇರುವ ರೋಮಾಂಚನಕಾರಿ ಕ್ಷಣ" ಅವರು ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' , ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ, 'ನಾವು ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆವೋ ಅಲ್ಲಿ ರಸ್ತೆಗಳ ಅಗತ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ.'<ref name="c-span.org">{{cite web | title = President Ronald Reagan's Address Before a Joint Session of Congress on the State of the Union | date = 1986-02-04 | url = http://www.c-span.org/executive/transcript.asp?cat=current_event&code=bush_admin&year=1986 | work = [[C-SPAN]] | accessdate = 2006-11-26 | archive-date = 2010-12-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101214053802/http://c-span.org/executive/transcript.asp?cat=current_event&code=bush_admin&year=1986 | url-status = dead }}</ref><ref name="c-span.org"/> ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಈ ಹಾಸ್ಯಮಯ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ, ಅವರು ಚಿತ್ರಮಂದಿರದ ತಂತ್ರಜ್ಞನಿಗೆ ರೀಲನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಅದೇ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಹಾಕುವಂತೆ ಹೇಳೀದರು.<ref name="makingof">{{cite video| title = Back to the Future, The Complete Trilogy - "The Making of the Trilogy, Part 1" | medium = DVD | publisher = Universal Home Video | date = 2002 }}</ref> [[ಜಾರ್ಜ್ ಎಚ್. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಬುಷ್|ಜಾರ್ಜ್ ಹೆಚ್. ಡಬ್ಲೂ ಬುಷ್]] ರವರೂ ಸಹ ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite book | author= [[Bob Gale]]; [[Robert Zemeckis]] | title = Back To The Future: The Official Book Of The Complete Movie Trilogy | location = London | publisher = [[Hamlyn (publishers)|Hamlyn]] | year = 1990 | chapter = Foreword | isbn = 0-600-571041}}</ref> ಎಂಟರ್ಟೈನ್ ಮೆಂಟ್ ವೀಕ್ಲಿಯ ೫೦ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ೨೮ ನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=The 50 Best High School Movies|work=[[Entertainment Weekly]]|url=http://www.ew.com/ew/report/0,6115,1532588_1_0_,00.html|accessdate=2006-11-26|archive-date=2008-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20080905083021/http://www.ew.com/ew/report/0%2C6115%2C1532588_1_0_%2C00.html|url-status=dead}}</ref> ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಓದುಗರಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ೨೩ನೇ ಅತಿ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.empireonline.com/500/92.asp |title=''Empire's'' The 500 Greatest Movies of All Time |publisher=''Empire'' Magazine |date= |accessdate=May 22, 2010}}</ref> ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌''ನ ೧೦೦೦ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ''ಇದನ್ನೂ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು'' <ref>{{cite news| url=https://www.nytimes.com/ref/movies/1000best.html | work=The New York Times | title=The Best 1,000 Movies Ever Made | date=April 29, 2003 | accessdate=May 22, 2010}}</ref> '' .''' '''''ಜನವರಿ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ'' ಒಟ್ಟಾರೆ ಚಲನಚಿತ್ರ '' ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಕಾಲದ ೧೦೦ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಶ್ರೇಷ್ಟವಾದ ''ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ'' ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು''.<ref>{{cite web|url=http://www.totalfilm.com/features/100-greatest-movies-of-all-time/page:2 |title=Total Film features: 100 Greatest Movies of All Time |publisher=[[Total Film]] |date= |accessdate= August 23, 2010}}</ref> '' '' ''' '''''ಡಿಸೆಂಬರ್೨೭, ೨೦೦೭ರಂದು'' ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಿಯ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ ನಿಂದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಹಾಗೂ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.loc.gov/film/nfr2007.html|title=National Film Registry 2007, Films Selected for the 2007 National Film Registry|accessdate=2008-02-04}}</ref> '' ''' '''''೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಸಂಭಾಷಣೆಗಾಗಿ'' ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ರೈಟರ್ಸ್ ಗಿಲ್ಡ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ ದಿಂದ ೫೬ನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಭಾಷಣ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು.<ref name="Screenplay">{{cite web| title = 101 Best Screenplays as Chosen by the [[Writers Guild of America, West]]| url = http://www.wga.org/subpage_newsevents.aspx?id=1807| accessdate = 2006-08-24| archive-date = 2006-08-13| archive-url = https://web.archive.org/web/20060813151310/http://www.wga.org/subpage_newsevents.aspx?id=1807| url-status = dead}}</ref>. ೨೦೦೮ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಇನ್ ಸ್ಟೀಟ್ಯೂಟ್ ೧,೫೦೦ ಸೃಜನಶೀಲ ಸಮುದಾಯ ಮತಗಳ ನಂತರ ಎ‌ಎಫ್‌ಐ'ನ ೧೦ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ಪ್ಯೂಚರ್'' ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು.<ref>{{cite news | title = AFI Crowns Top 10 Films in 10 Classic Genres | work = ComingSoon.net | date = 2008-06-17 | url = http://www.comingsoon.net/news/movienews.php?id=46072 | accessdate = 2008-06-18 | archive-date = 2008-08-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080818100312/http://www.comingsoon.net/news/movienews.php?id=46072 | url-status = dead }}</ref> ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ಪ್ಯೂಚರ್'' ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್...'' ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎ‌ಎಫ್‌ಐ'ನ ''೧೦೦ ಸರಣಿ'' ಯ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿತ್ತು''೧೦೦ ಮೂವೀಸ್'' ,<ref>{{cite web |url=http://connect.afi.com/site/DocServer/movies400.pdf?docID=263 |title=AFI's 100 Years... 100 Movies Official Ballot |publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010 |archive-date=ಜುಲೈ 7, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707093511/http://connect.afi.com/site/DocServer/movies400.pdf?docID=263 |url-status=dead }}</ref> ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್... '' ''೧೦೦ ಮೂವೀಸ್ (೧೦ನೆಯ ಆನಿವರ್ಸರಿ ಆವೃತ್ತಿ)'' ,<ref>{{cite web |url=http://connect.afi.com/site/DocServer/Movies_ballot_06.pdf?docID=141 |title=AFI's 100 Years... 100 Movies (10th Anniversary Edition) Official Ballot |publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010 |archive-date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 19, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090919175116/http://connect.afi.com/site/DocServer/Movies_ballot_06.pdf?docID=141 |url-status=dead }}</ref> ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್... '' ''೧೦೦ ಮೂವೀ ಕೋಟ್ಸ್'' ಫಾರ್ "ರೋಡ್ಸ್? ವ್ಹೇರ್ ವಿ ಆರ್ ಗೋಯಿಂಗ್ ವಿ ಡೋಂಟ್ ನೀಡ್ ರೋಡ್ಸ್." ಎಂದು ಹೇಳಿದವರು ಡಾ. ಎಮೆಟ್ ಬ್ರೌನ್,<ref>{{cite web |url=http://connect.afi.com/site/DocServer/quotes400.pdf?docID=205 |title=AFI's 100 Years... 100 Movie Quotes Official Ballot |publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010 |archive-date=ಜುಲೈ 7, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707092500/http://connect.afi.com/site/DocServer/quotes400.pdf?docID=205 |url-status=dead }}</ref> ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್... '' ನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ."ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ಲವ್" ಮತ್ತು "ಜಾನೀ ಬಿ. ಗೂಡೆ" ಗಾಗಿ ''೧೦೦ ಮೂವೀ ಸಾಂಗ್ಸ್'' ,<ref>{{cite web |url=http://connect.afi.com/site/DocServer/songs400.pdf?docID=243 |title=AFI's 100 Years... 100 Songs Official Ballot |publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010 |archive-date=ಜುಲೈ 16, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110716072337/http://connect.afi.com/site/DocServer/songs400.pdf?docID=243 |url-status=dead }}</ref> ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್... '' ''೧೦೦ ಥ್ರಿಲ್ಸ್'' ,<ref>{{cite web|url=http://connect.afi.com/site/DocServer/thrills400.pdf?docID=249 |title=AFI's 100 Years... 100 Thrills Official Ballot|publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010}}</ref> ಮತ್ತು ''೧೦೦ ಇಯರ್ಸ್... '' ''೧೦೦ ಲಾಫ್ಸ್'' .<ref>{{cite web |url=http://connect.afi.com/site/DocServer/laughs500.pdf?docID=251 |title=AFI's 100 Years... 100 Laughs Official Ballot |publisher=[[American Film Institute]] |date= |accessdate=May 22, 2010 |archive-date=ಜುಲೈ 7, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707093119/http://connect.afi.com/site/DocServer/laughs500.pdf?docID=251 |url-status=dead }}</ref> ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ಅನ್ನು ಚಾನಲ್ ೪ರ ''ಸಾಯುವುದಲ್ಲಿ ನೋಡಲೇಬೇಕಾದ ೫೦ ಚಿತ್ರಗಳ'' ಲ್ಲಿ ೧೦ನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news | title= Film4's 50 Films To See Before You Die | work= [[Channel 4]] | accessdate=2009-02-10 |url= http://www.channel4.com/film/reviews/feature.jsp?id=161521&page=4#comments }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book | author = [[George Gipe]] | title = Back to the Future: A Novel | others = [[Novelization]] of the film | format = Paperback | year = 1985 | month = July | publisher = [[Berkley Books]] | isbn = 978-0425082058}} * {{cite book |first1= Andrew |last1=Shail |first2=Robin |last2=Stoate | title = Back to the Future | others = BFI Film Classic | year = 2010 | publisher = [[Palgrave Macmillan]] | isbn = 9781844572939}} * {{cite book | first=Sorcha | last=Ni Fhlainn | year = 2010 | title = The Worlds of Back to the Future: Critical Essays on the Films. | publisher = McFarland Publishers | isbn = 978-0-7864-4400-7}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons|Back to the Future}} {{wikimedia}} * {{official|http://www.bttfmovie.com/}} * {{imdb title|id=0088763|title=Back to the Future}} * {{Amg movie|3671|Back to the Future}} * http://www.moviemistakes.com/film106/ * {{rotten-tomatoes|id=back_to_the_future|title = Back to the Future}} * {{mojo title|id=backtothefuture|title=Back to the Future}} * [http://www.scifiscripts.com/scripts/back_to_the_future_original_draft.html ಫೆಬ್ರವರಿ 24, 1981 ಡ್ರಾಫ್ಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌‍ಪ್ಲೇ] * [[wikia:bttf|ಫ್ಯೂಚರ್‌ಪೀಡಿಯಾ: ದಿ ''ಬ್ಯಾಕ್ ಟು ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್'' ವಿಕಿ]] ವಿಕಿಯಾದಲ್ಲಿ * [http://www.111webhost.com/sites/back-to-the-future.php ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳ ನಕ್ಷೆಗಳು]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.bigwaste.com/bttf/ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸ್ಥಳಗಳ ಪ್ರವಾಸ] {{start box}} {{s-ach}} {{succession box | | before = ''[[The Terminator]]'' | after = ''[[Aliens (film)]]'' | title = [[Saturn Award for Best Science Fiction Film]] | years = 1985 }} {{end box}} {{bttf}} {{Steven Spielberg}} {{DEFAULTSORT:Back To The Future}} [[ವರ್ಗ:2008ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಾಸ್ಯಭರಿತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಲ್ಪನಾ ಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:2000ರ ಕಾಮಿಡಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ಟೀವನ್ ಸ್ಪೀಲ್ಬರ್ಗ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] slvybzmlspf286jmovtaqabnz1l4z95 0 24690 1258716 1057779 2024-11-20T07:42:34Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258716 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಯೋಗೇಶ್ <br/>Yogesh | image = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = | birth_place = [[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಭಾರತ]] | death_date = | death_place = | nationality = ಭಾರತೀಯ | other_names = ಲೂಸ್ ಮಾದಾ, ಯೋಗಿ, ಡ್ಯಾನ್ಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್. | occupation = ನಟ | years_active = 2007–ಪ್ರಸ್ತುತ | known_for = ದುನಿಯಾ ಚಿತ್ರ | parents = ಟಿ ಪಿ ಸಿದ್ಧರಾಜು<br/>ಅಂಬುಜಾ | relatives = | FAN = }} '''ಯೋಗೇಶ್''', ಅಭಿಮಾನಿಗಳಲ್ಲಿ 'ಲೂಸ್ ಮಾದ ಯೋಗೇಶ್' ಎಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿ ಯಾಗಿರುವ ಒಬ್ಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ. ಇವನು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಕನ್ನಡ ನಟ [[ದುನಿಯಾ ವಿಜಯ್]] ಸಂಭಂದಿ. ಯೋಗೆಶನ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ '[[ದುನಿಯಾ]]', ಇದರಲ್ಲಿ ಈತ 'ಲೂಸ್ ಮಾದ'ನ ಪತ್ರವನ್ನು ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಪಾತ್ರ ಹಾಗು 'ದುನಿಯಾ' ಚಲನಚಿತ್ರ ಎರಡು ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಯಿತು ಇದರಿಂದ ವಿಜಯ್ ಹಾಗು ಯೋಗೇಶ್ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಖ್ಯಾತಿ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಬೆಂಗಳೂರುನಲ್ಲಿರುವ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದ ಇಂದಿನ ಯುವ ನಾಯಕ ನಟರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ . ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಇವರು ನಾಯಕ ನಟನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರ 'ನಂದ ಲೋವೆಸ್ ನಂದಿತ'. ನಂತರ 'ಅಂಬಾರಿ' ಬಿಡುಗಡೆಆಯಿತು ==ಲಿಂಕ್‌ಗಳು:== *http://www.chakpak.com/celebrity/ಯೋಗೇಶ್/25278{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} *http://videos.desishock.net/668433/Kannada---Preethse-Preethse---Loose-Maada---ಯೋಗೇಶ್-Rocks{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} {{ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಾಯಕರು}} [[ವರ್ಗ:ಸಿನಿಮಾ ತಾರೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಿನೆಮಾ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗದ ನಟರು]] 6j9vvtj1wlwg1wvpxybtjp4jxe6sruz 0 24887 1258646 1246162 2024-11-20T01:04:05Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258646 wikitext text/x-wiki {{About|the British city}} {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = Bristol |other_name = |native_name = <!-- for cities whose native name is not in English --> |nickname = |settlement_type = [[Unitary authority|Unitary]], [[City status in the United Kingdom|City]], [[Ceremonial counties of England|Ceremonial county]] |motto = <!-- images and maps -----------> |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |image_blank_emblem =Bristol city coa.png |blank_emblem_type =Coat of Arms of the City Council | blank_emblem_alt =A coat of arms, with a shield showing a sailing ship and a castle with maned lions on either side, surmounted by the helmet from a suit of arms and two hands holding a snake and scales of justice. The motto at the bottom is "Virtute et Industria" |blank_emblem_size = |image_map = EnglandBristol.png |mapsize = 195px | map_alt = A map showing the location of Bristol in South West England. |map_caption = |image_map1 = |mapsize1 = |map_caption1 = |image_dot_map = |dot_mapsize = |dot_map_caption = |dot_x = |dot_y = |pushpin_map = <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> |pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none --> |pushpin_map_caption = |pushpin_mapsize = <!-- Location ------------------> |coordinates_region = GB |subdivision_type = [[Sovereign state]] |subdivision_name = United Kingdom |subdivision_type1 = {{nowrap|[[Constituent country]]}} |subdivision_name1 = England |subdivision_type2 = [[Regions of England|Region]] |subdivision_name2 = [[South West England]] |subdivision_type3 = {{nowrap|[[Ceremonial counties of England|Ceremonial county]]}} |subdivision_name3 = Bristol<br />([[County corporate]]) |subdivision_type4 = Admin HQ |subdivision_name4 = Bristol <!-- Politics -----------------> |government_footnotes = |government_type =[[Unitary authority]], [[City status in the United Kingdom|City]] |leader_title =Governing&nbsp;body |leader_name =Bristol City Council |leader_title1 =[[Local government in England#Councillors and mayors|Leadership]] |leader_name1 =Leader & Cabinet |leader_title2 =Executive |leader_name2 = [[Liberal Democrats (UK)|Lib Dem]] |leader_title3 =[[MPs elected in the UK general election, 2010|MPs]] |leader_name3 =[[Chris Skidmore]] [[Conservative Party (UK)|(C)]]<br /> [[Kerry McCarthy]] (L) <br />[[Charlotte Leslie]] (C) <br />[[Dawn Primarolo]] (L) [[Stephen Williams (politician)|Stephen Williams]] [[Liberal Democrats (UK)|(LD)]] |leader_title4 = |leader_name4 = |established_title = Royal Charter |established_date = 1155 |established_title2 = County status |established_date2 = 1373 |established_title3 = <!-- Incorporated (city) --> |established_date3 = <!-- Area ---------------------> |area_magnitude = 1 E8 |unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--> |area_footnotes = |area_total_km2 = 110<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--> |area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion--> |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_sq_mi = |area_water_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = |area_blank1_title = |area_blank1_km2 = |area_blank1_sq_mi = <!-- Population -----------------------> |population_as_of ={{EnglishStatisticsYear}} |population_footnotes = |population_note = |population_total = {{EnglishDistrictPopulation|ONS=00HB}} (Ranked [[List of English districts by population|10th amongst English Districts]] / [[List of ceremonial counties of England by population|{{English cerem counties|RNK=Bristol}} amongst Ceremonial Counties)]] |population_density_km2 =3639 |population_density_sq_mi = |population_metro =1,006,600 ([[Larger Urban Zone|LUZ]]2009) |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_sq_mi = |population_urban =587,400 (2006 ONS estimate) |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_sq_mi = |population_blank1_title =Ethnicity<ref>{{cite web |url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do;jsessionid=ac1f930c30d7a23f6b5bdc37426faeff95457e575a80?a=3&b=276834&c=bristol&d=13&e=13&g=398712&i=1001x1003x1004&o=254&m=0&r=1&s=1244936156336&enc=1&dsFamilyId=1812&nsjs=true&nsck=true&nssvg=false&nswid=1216 |title=Lead View Table: Bristol, City of (Local Authority) |work=Neighbourhood Statistics |publisher=Office for National Statistics |accessdate=14 June 2009 |archive-date=13 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110513170557/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do;jsessionid=ac1f930c30d7a23f6b5bdc37426faeff95457e575a80?a=3&b=276834&c=bristol&d=13&e=13&g=398712&i=1001x1003x1004&o=254&m=0&r=1&s=1244936156336&enc=1&dsFamilyId=1812&nsjs=true&nsck=true&nssvg=false&nswid=1216 |url-status=dead }}</ref> |population_blank1 =88.8% White (83.5% White British)<br /> 4.2% S. Asian<br /> 1.9% Black<br />2.2% Mixed Race<br />1.9% E. Asian or Other |population_density_blank1_km2 = |population_density_blank1_sq_mi = <!-- General information ---------------> |timezone = GMT |utc_offset = 0 |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd=51 |latm=27 |latNS=N |longd=2 |longm=35 |longEW=W |london_distance = 119.8m |elevation_footnotes =<ref name=Weatherbase/> |elevation_m = |elevation_ft =36 <!-- Area/postal codes & others --------> |postal_code_type = Postcode<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> |postal_code = BS |area_code = 0117 |blank_name =[[ISO 3166-2:GB|ISO 3166-2]] |blank_info =GB-BST |blank1_name =[[ONS coding system|ONS code]] |blank1_info =00HB |blank2_name =[[British national grid reference system|OS grid reference]] |blank2_info ={{gbmappingsmall|ST595726}} |blank3_name =[[Nomenclature of Territorial Units for Statistics|NUTS]] 3 |blank3_info =UKK11 |website = [http://www.bristol.gov.uk/ bristol.gov.uk/] |footnotes = }} [[ಚಿತ್ರ:Bristol UK world wind.jpg|right|thumb|NASA ವರ್ಲ್ಡ್‌ ವಿಂಡ್‌ ಉಪಗ್ರಹದಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ವೆಸ್ಟರ್ಲಿಯ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಣ.]] '''ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌''' {{IPAc-en|en-uk-Bristol.ogg|ˈ|b|r|ɪ|s|t|əl}} ನೈಋತ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಗರ, ಏಕೀಕೃತ ಆಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಕೌಂಟಿಯಾಗಿದೆ. 2009ರಲ್ಲಿ, ಏಕೀಕೃತ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 433,100ರಷ್ಟಿತ್ತು <ref name="ons-pop"> {{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/mid-09-uk-eng-wales-scot-northern-ireland-24-06-10.zip|format=ZIP |title=Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland - current datasets |work=National Statistics Online |publisher=Office for National Statistics |accessdate=27 June 2010 |archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20100910215040/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/mid-09-uk-eng-wales-scot-northern-ireland-24-06-10.zip|archivedate=10 September 2010}} </ref> ಹಾಗೂ ಸುತ್ತಲಿರುವ ಬೃಹತ್‌ ನಗರ ವಲಯದಲ್ಲಿ 1,006,600 ನಿವಾಸಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಆರನೆಯ ಹಾಗೂ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಎಂಟನೆಯ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="west-partner01">{{cite web |url=http://www.westofengland.org/media/68746/2001%20census%20seminar%20171005.pdf |title=The West of England: a Census based picture |format=PDF |publisher=West of England Partnership |accessdate=13 January 2010 |date=17 October 2005 |last=Legg |first=Michael |archive-date=15 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515034205/http://www.westofengland.org/media/68746/2001%20census%20seminar%20171005.pdf |url-status=dead }}</ref> ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು‌ ಎನ್ನುವ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಇದೂ ಸಹ ಒಂದು ಹಾಗೂ ನೈಋತ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರವಾಗಿದೆ. 1155ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ರಾಜಮನೆತನದ ಸನ್ನದು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು ಹಾಗೂ 1373ರಲ್ಲಿ ಕೌಂಟಿ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಹದಿಮೂರನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ, ಅರ್ಧ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಕಾಲ, ತೆರಿಗೆ ಸ್ವೀಕಾರದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ <ref> {{cite web |url=http://www.buildinghistory.org/town-rank.shtml |title=The Ranking of Provincial Towns in England 1066-1861|work=Delving into building history|publisher=www.buildinghistory.org |accessdate=13 January 2010|date=25 July 2009 |last=Manco |first=Jean }} </ref> ಲಂಡನ್‌ ನಂತರ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್, ಯಾರ್ಕ್‌ ಮತ್ತು ನಾರ್ವಿಚ್‌ಒಂದಿಗೆ‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅಪರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ]] ನಡೆದಾಗ ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌, ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್]]‌ ನಗರಗಳು ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದವು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮರ್ಸೆಟ್‌ ಮತ್ತು ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿಗಳಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಅಗ್ನೇಯ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಾತ್‌ ಮತ್ತು ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್‌ ಎಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರಗಳ ಸಮೀಪವಿದೆ. ನಗರವನ್ನು ಏವನ್‌ ನದಿಯ ತೀರದ ಸುತ್ತಲೂ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೆವೆರ್ನ್‌ ನದೀಮುಖದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಕಿರಿದಾದ ಕಡಲತೀರವಿದೆ. ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಯೊಳಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಈ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಉದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದಲೂ ಇದರ ಏಳ್ಗೆಯು ಸಮುದ್ರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದೇಶದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬಂದರು ಮೂಲತಃ ನಗರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಏವನ್ಮೌತ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸೆವರ್ನ್‌ ನದೀಮುಖಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಯಲ್‌ ಪೋರ್ಟ್‌ಬ್ಯುರಿ ಡಾಕ್‌ ನಗರದ ಗಡಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಬದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಇನ್ನಷ್ಟು ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಿಕತೆಯು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಮಾಧ್ಯಮ, ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಉದ್ದಿಮೆಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/money/2007/oct/30/property |title=Bristol: seemingly unstoppable growth |accessdate=18 December 2007 | work=The Guardian |publisher=Guardian News and Media| date= 30 October 2007|last=Norwood|first=Graham | location=London}}</ref> ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಇನ್ನೂ 34 ಇತರೆ ಜನನಿಬಿಡ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ, [[ಪೆರು]], ಕೆನಡಾ, ಜಮೈಕಾ ಮತ್ತು [[ಕೋಸ್ಟಾ ರಿಕ|ಕೋಸ್ಟ ರಿಕಾ]] ದೇಶಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸಹ ಬಹುಶಃ ಮೂಲ ನಗರದ ಹೆಸರನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.geody.com/geolook.php?world=terra&map=col&q=bristol&subm1=submit|title=Bristol on Geody|publisher=Geody|accessdate=1 January 2009}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article5409039.ece|title=Richmond, in Surrey, is the most widely copied British place name worldwide|date=29 December 2008|work=The Times|location=London|publisher=News International|accessdate=1 January 2009|last=Malvern|first=Jack}}{{Dead link|date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ಷೈರ್‌ಹ್ಯಾಂಪ್ಟನ್‌ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್‌ ಆನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ಸುಮಾರು 60,000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಪುರಾತತ್ವ ಅವಶೇಷಗಳು ಪುರಾತನ ಶಿಲಾಯುಗದಿಂದಲೂ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಒದಗಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/palaeolithic-in-bristol.en |title=The Palaeolithic in Bristol |publisher=Bristol City Council |date=24 April 2007 |accessdate=6 May 2007 |archive-date=20 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520072835/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/palaeolithic-in-bristol.en |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಬಳಿ ಏವನ್‌ ಗಾರ್ಜ್‌ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಲೀ ವುಡ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ಡೌನ್‌ ಹಾಗೂ ಹೆನ್ಬರಿ ಹತ್ತಿರ ಕಿಂಗ್ವೆಸ್ಟನ್‌ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣ ಯುಗ ಕಾಲದ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿನ ಕೋಟೆಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/bristol-in-the-iron-age.en |title=Bristol in the Iron Age |accessdate=10 March 2007 |publisher=Bristol City Council |archive-date=20 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520074522/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/bristol-in-the-iron-age.en |url-status=dead }}</ref> ರೋಮನ್‌ ಯುಗದಲ್ಲಿ ''ಅಬೊನಾ'' ಎಂಬ ವಸಾಹತು ಸ್ಥಳವಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.roman-britain.org/places/abona.htm |title=Abona - Major Romano-British Settlement |accessdate=17 December 2008 |publisher=www.Roman-Britain.org |archive-date=3 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080203023441/http://www.roman-britain.org/places/abona.htm |url-status=dead }}</ref> ಈಗ ಸೀ ಮಿಲ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರುಪಡೆದಿರುವ ಇದು‌ ರೋಮನ್‌ ರಸ್ತೆಯ ಮೂಲಕ ಬಾತ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ವಸಾಹತು ಇಂದಿನ ಇನ್ಸ್‌ ಕೋರ್ಟ್‌ ಬಳಿಯಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ರೋಮನ್‌ ವಿಲ್ಲಾಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ರೋಮನ್‌ ಕೋಟೆಗಳು ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಗಳಿದ್ದವು.<ref>{{cite web | publisher=Bristol City Council | url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/bristol-in-the-roman-period.en | title=Bristol in the Roman Period | accessdate=10 March 2007 | archive-date=20 ಮೇ 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110520075145/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Local-History-Heritage/archaeology/bristol-in-the-roman-period.en | url-status=dead }}</ref> ''ಬ್ರಿಗ್‌ಸ್ಟೋ (Brycgstow)'' (ಹಳೆಯ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ. 'ಸೇತುವೆಯ ಹತ್ತಿರದ ಸ್ಥಳ' ಎಂದರ್ಥ) <ref>{{cite book |last=Little |first=Bryan |title=The City and County of Bristol |year=1967 |publisher=S. R. Publishers |location=Wakefield |isbn=0854095128 }}</ref> 11ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಆಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದು, ನಾರ್ಮನ್‌ ಜನರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತಿ ಭದ್ರ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>{{cite web | publisher=Bristol Past | url=http://www.buildinghistory.org/bristol/castle.shtml | title=The Impregnable City |accessdate=7 October 2007}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Bristol harbour arp 750pix.jpg|thumb|left|alt=A yellow water taxi on the water between stone quaysides. The far bank has large buildings and in the distance is a three arch bridge. |ಬಂದರಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಾದುಹೋಗಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸೇತುವೆ.]] ಪಟ್ಟಣದ ಸುತ್ತುಗೊಡೆಯಾಚೆ, ಮೂಲ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸೇತುವೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ, ಫ್ರೋಮ್‌ ಮತ್ತು ಏವನ್‌ ನದಿಗಳ ಮೂಲ ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳದ ಸುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಈ ಬಂದರು 11ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಲಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="Brace">{{cite book |last=Brace |first=Keith |authorlink= |coauthors= |title=Portrait of Bristol |year=1996 |publisher=Robert Hale |pages=13–15|location=London |isbn=0709154356|accessdate=20 March 2009 }}</ref> 12ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಜತೆ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ವ್ಯಾಪಾರದ ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಈ ಬಂದರು ನಿಭಾಯಿಸಿತು. 1247ರಲ್ಲಿ, ಹೊಸ ಕಲ್ಲಿನ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. 1760ರ ದಶಕದ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಕಲ್ಲಿನ ಸೇತುವೆ ಬದಲಿಗೆ ಪ್ರಸಕ್ತದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸೇತುವೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web | title=Bristol Bridge | work=Images of England | url=http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=378988 | accessdate=22 December 2006 | archive-date=20 ನವೆಂಬರ್ 2015 | archive-url=https://web.archive.org/web/20151120052558/http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=378988 | url-status=dead }}</ref> ಈ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಹೊರವಲಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು 1373ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅರ್ಹತೆಯಲ್ಲೇ ಒಂದು ಕೌಂಟಿಯೆಂದೆನಿಸಿತು.<ref name="rayfield">{{cite book |last=Rayfield |first=Jack |authorlink= |coauthors= |title=Somerset & Avon |year=1985 |publisher=Cadogan |location=London |isbn=0947754091 }}</ref> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ಹಲವು ಸಾಗರೋತ್ತರ ಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಆರಂಭ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ 1497ರಲ್ಲಿ ಜಾನ್‌ ಕೆಬಟ್‌ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ ಶೋಧನಾ ಯಾತ್ರೆ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಿಂದಲೇ.<ref name="croxton">{{cite journal|last=Croxton|first=Derek|date=1990-1991|title=The Cabot Dilemma: John Cabot's 1497 Voyage & the Limits of Historiography|journal=Essays in History|publisher=Corcoran Department of History at the University of Virginia|location=Virginia|volume=33|url=http://etext.virginia.edu/journals/EH/EH33/croxto33.html|accessdate=16 March 2009}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:bristol.cathedral.west.front.arp.jpg|thumb|left|alt=A stone built Victorian Gothic building with two square towers and a central arched entrance underneath a circular ornate window. A Victorian street lamp stands in front of the building and on the right part of a leafless tree, with blues skies behind.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪ್ರಧಾನ ಇಗರ್ಜಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಮುಂಭಾಗ]] 14ನೆಯ ಶತಮಾನದೊಳಗೆ, ಲಂಡನ್‌ ನಂತರ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಯಾರ್ಕ್‌ ಮತ್ತು ನಾರ್ವಿಚ್‌ ನಗರಗಳೊಂದಿಗೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮೂರು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಧ್ಯಯುಗೀಯ ಪಟ್ಟಣಗಳಾಗಿದ್ದವು. 1348-49 ಇಸವಿಯ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ ಡೆತ್‌ ಸಂಭವಿಸುವ ಮುನ್ನ ಇಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 15,000-20,000 ನಿವಾಸಿಗಳಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=http://www.lovemytown.co.uk/LocalHistory/LocalHistoryTable1.asp |title=Largest towns in England in 1334 |accessdate=10 March 2007 |work=Love my town }}</ref> ಪ್ಲೇಗ್‌ ರೋಗ ಸಂಭವಿಸಿದ ಕಾರಣ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಸ್ಥಗಿತ ಕಂಡಿತು. 15ನೆಯ ಮತ್ತು 16ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 10,000-12,000ರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಡಯಸೀಸ್‌ನ್ನು 1542ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite journal|url=http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=35299|title=BRISTOL: Introduction|last=Horn|first=Joyce M|year=1996|work=Fasti Ecclesiae Anglicanae 1541-1857: volume 8: Bristol, Gloucester, Oxford and Peterborough dioceses|publisher=Institute of Historical Research|pages=3–6|accessdate=14 March 2009|archive-date=29 ಆಗಸ್ಟ್ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140829140548/http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=35299|url-status=dead}}</ref> ರಾಬರ್ಟ್‌ ಫಿಟ್ಜ್‌ಹಾರ್ಡಿಂಗ್‌ 1140ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮುಂಚಿನಸೇಂಟ್‌ ಆಗಸ್ಟೀನ್‌ ಅಬ್ಬೆಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪ್ರಧಾನ ಇಗರ್ಜಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite book|last=Bettey|first=Joseph|title=St Augustine's Abbey, Bristol|publisher=Bristol Branch of the Historical Association|location=Bristol|year=1996|pages=1–5|accessdate=20 March 2009|isbn=0901388726}}</ref> ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಪಟ್ಟಣವು ನಗರ ಎಂದು ಸ್ಥಾನಮಾನಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಇದು ಸಮನಾಗಿದೆ. 1640ರ ದಶಕದ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಯಲಿಸ್ಟ್‌ ಸೇನಾ ಪಡೆಯು, ರಾಯಲ್‌ ಫೊರ್ಟ್‌ ಎಂಬ ನಗರದ ಕೊನೆಯ ಸಂಸದೀಯ ಭದ್ರಕೋಟೆಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿ ಜಯಿಸಿದ ನಂತರ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ್ನು ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web | title=Bristol | work=Fortified Places | url=http://www.fortified-places.com/bristol.html | accessdate=24 March 2007 | archive-date=20 ಮಾರ್ಚ್ 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070320215022/http://www.fortified-places.com/bristol.html | url-status=dead }}</ref> 17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌‍‌ನ ಅಮೆರಿಕನ್ ವಸಾಹತುಗಳ ಹೆಚ್ಚಳ ಹಾಗೂ 18ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಆಫ್ರಿಕನ್ನರನ್ನು ಗುಲಾಮಗಿರಿಗಾಗಿ ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಲು ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್‌ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪಾಲಿನ ತ್ವರಿತ ವಿಸ್ತರಣೆಯೊಂದಿಗೆ, ಪುನರ್ನವೀಕೃತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಹ ತ್ರಿಕೋನೀಯ ವಹಿವಾಟಿನ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ಈ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ತಯಾರಿಸಲಾದ ಸರಕನ್ನು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಆಫ್ರಿಕಾ]]ಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಇವುಗಳನ್ನು ಆಫ್ರಿಕನ್ನರಿಗಾಗಿ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಎರಡನೇ ಹಂತ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಾವಧಿ ಸಾಗಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರನ್ನು ಕ್ರೂರ ಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್‌ ಸಾಗರದಾಚೆ ಸಾಗಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="nmm">{{cite web |url=http://www.nmm.ac.uk/freedom/viewTheme.cfm/theme/triangular |title=Triangular trade |publisher=National Maritime Museum |accessdate=22 March 2009 |archive-date=25 ನವೆಂಬರ್ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111125125048/http://www.nmm.ac.uk/freedom/viewTheme.cfm/theme/triangular |url-status=dead }}</ref> ತ್ರಿಕೋನೀಯ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೂರನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಸಕ್ಕರೆ, ತಂಬಾಕು, ಬೆಲ್ಲದ ಮದ್ಯ, ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಹತ್ತಿಯಂತಹ <ref name="nmm" /> ತೋಟದ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಒಯ್ದು ತರಲಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ, ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಗುಲಾಮರನ್ನೂ ಸಹ ಕರೆತಂದು, ಶ್ರೀಮಂತರ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಮನೆಯಾಳುಗಳನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕೆಲವು ಗುಲಾಮರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದದ್ದೂ ಉಂಟು.<ref> {{cite web |url=http://www.english-heritage.org.uk/server/show/nav.17488 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080612095123/http://www.english-heritage.org.uk/server/show/nav.17488 |archivedate=2008-06-12 |title=Black Lives in England : The Slave Trade and Abolition |publisher= |accessdate=22 March 2009 }} </ref> 1700ರಿಂದ 1807ರ ವರೆಗೆ, ಗುಲಾಮರ ವಹಿವಾಟು ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 2,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಗುಲಾಮರ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಅಂದಾಜು ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಅರ್ಧ ದಶಲಕ್ಷದಷ್ಟು ಜನರನ್ನು ಅಮೆರಿಕಾಗೆ ಸಾಗಿಸಿ ಗುಲಾಮಗಿರಿಗೆ ಒಡ್ಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.empiremuseum.co.uk/pdf/pressoffice/press_release_13_12_05.pdf |title=Lottery Fund rejects Bristol application in support of a major exhibition to commemorate the 200th Anniversary of the Abolition of the Slave Trade |accessdate=10 March 2007 |format=PDF |work=British Empire & Commonwealth Museum |archive-date=2 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081002021046/http://www.empiremuseum.co.uk/pdf/pressoffice/press_release_13_12_05.pdf |url-status=dead }}</ref> ಸೆವೆನ್‌ ಸ್ಟಾರ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಪಥಿಕಗೃಹವು ಇಂದಿಗೂ ಇದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.brh.org.uk/articles/seven_stars.html |title=Seven Stars, Slavery and Freedom! |accessdate=18 December 2008 |work=Bristol Radical History Group }}</ref> ಗುಲಾಮಗಿರಿ ರದ್ದತಿವಾದಿ ಥಾಮಸ್‌ ಕ್ಲಾರ್ಕ್ಸನ್‌ ಇಲ್ಲಿ ಗುಲಾಮ ವಹಿವಾಟಿನ ಕುರಿತು ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದನು. [[ಚಿತ್ರ:Bristol 1873.png|thumb|alt= An engraving showing at the top a sailing ship and paddle steamer in a harbour, with sheds and a church spire. On either side arched gateways, all above a scroll with the word "Bristol". Below a street scene showing pedestrians and a horse drawn carriage outside a large ornate building with a colonnade and arched windows above. A grand staircase with two figures ascending and other figures on a balcony. A caption reading "Exterior, Colston Hall" and Staircase, Colston Hall". Below, two street scenes and a view of a large stone building with flying buttresses and a square tower, with the caption "Bristol cathedral". At the bottom views of a church interior, a cloister with a man mowing grass and archways with two men in conversation.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸುತ್ತಲಿನ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ 1873ರ ಇಸವಿಯ ಕೆತ್ತನೆ.]] ಹದಿನೈದನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಬೆಸ್ತರು ನ್ಯೂಫೌಂಡ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite news |url=http://www.lexisnexis.com/uk/nexis/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T7005994385&format=GNBFI&sort=DATE,A,H&startDocNo=201&resultsUrlKey=29_T7005994368&cisb=22_T7006006002&treeMax=true&treeWidth=0&csi=8200&docNo=220 |title=Rear Window: Newfoundland: Where fishes swim, men will fight |work=The Independent, archived at [[Nexis]] |publisher=Independent News and Media |format=fee required |date=19 March 1995 |accessdate=21 July 2009 |last=Cathcart |first=Brian |archive-date=15 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515185556/http://www.lexisnexis.com/uk/nexis/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T7005994385&format=GNBFI&sort=DATE,A,H&startDocNo=201&resultsUrlKey=29_T7005994368&cisb=22_T7006006002&treeMax=true&treeWidth=0&csi=8200&docNo=220 |url-status=dead }}</ref> ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಫೌಂಡ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲೇ ಖಾಯಂ ಆಗಿ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟು, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ಸ್‌ ಹೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಕೂಪರ್ಸ್‌ ಕೋವ್‌ನಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ದೃಢ ಕಡಲ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು, ನಗರದಲ್ಲಿ ಕಡಲ ಸುರಕ್ಷೆಯು ಪ್ರಮುಖ ವಿಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, 'ನಾವಿಕನ ಮಿತ್ರ' ಸ್ಯಾಮುಯಲ್‌ ಪ್ಲಿಮ್ಸಾಲ್‌ ಸಾಗರಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸಲು ಅಭಿಯಾನ ನಡೆಸಿದನು. ಹಡಗುಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸರಕು ತುಂಬಿಸಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಆತನಿಗೆ ಆಘಾತವಾಗಿತ್ತು. ಹಡಗುಗಳಿಗೆ ಪ್ಲಿಮ್ಸಾಲ್‌ ಗೆರೆ ( ಸರಕುಹಡಗಿನ ಮೇಲೆ ಹಾಕುವ ಗುರುತಿನ ಗೆರೆ) ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಹಾಕಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲನಾದ.<ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/05/14/plimsoll_feature.shtml |title=Samuel Plimsoll - the seaman's friend |publisher=BBC - Bristol - History |accessdate=16 March 2009 |last= |first= }} </ref> 1760ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ ನಗರದಿಂದ ಪೈಪೋಟಿ, 1793ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಯುದ್ಧದಿಂದ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಂಡ ಕಡಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ಹಾಗೂ 1807ರಲ್ಲಿ ರದ್ದಾದ ಗುಲಾಮ ಪ್ಯಾಪಾರದಿಂದಾಗಿ, ಉತ್ತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್‌ ಮಿಡ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌‌ನಲ್ಲಿನ ನೂತನ ತಯಾರಿಕಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ಹೆಜ್ಜೆಹಾಕಲು ನಗರವು ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಬಹಳಷ್ಟು ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಏವನ್‌ ಗಾರ್ಜ್‌ನುದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ಹಾದಿಯು ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಬಂದರನ್ನು ಬಹಳ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಸಿತು. ಆದರೆ ವಿಲಿಯಮ್‌ ಜೆಸೊಪ್‌ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿ, 1804-09ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಫ್ಲೋಟಿಂಗ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌ ವಿಫಲವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಹೊರೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೆಚ್ಚದಿಂದಾಗಿ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಬಂದರು ಬಾಕಿಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಕಲ್ಪಿಸಿತು.<ref name="buchanan-cossons">{{cite book|last=Buchanan|first=R A|coauthors=Cossons, Neil|title=The Industrial Archaeology of the Bristol Region|publisher=David & Charles|location=Newton Abbot|year=1969|pages=32–33|chapter=2|accessdate=14 March 2009|isbn=0715343947}}</ref> ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, 1801ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 66,000 ಇದ್ದದ್ದು, 19ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಐದು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಹೊಸ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಹೊಸ ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾದವು.<ref>{{cite web |url=http://www.visionofbritain.org.uk/GBH_match_page.jsp?ons=Bristol |title=A vision of Bristol UA/City |accessdate=29 January 2007 |work=A Vision of Britain |archive-date=1 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071001030106/http://www.visionofbritain.org.uk/GBH_match_page.jsp?ons=Bristol |url-status=dead }}</ref> ಇದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಪ್ರಖ್ಯಾತ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್‌ ಇಂಜಿನಿಯರ್‌ ಇಸಾಂಬಾರ್ಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಬ್ರೂನೆಲ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಇವರು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌ ಪ್ಯಾಡಿಂಗ್ಟನ್‌ ನಡುವಣ ಗ್ರೇಟ್‌ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ರೇಲ್ವೆ, ಎಸ್‌ಎಸ್‌ ಗ್ರೇಟ್‌ ಬ್ರಿಟನ್‌ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಎಸ್‌ ಗ್ರೇಟ್‌ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ಎಂಬ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್-ನಿರ್ಮಿತ ಸಾಗರಗಮ್ಯ ಎರಡು ಹಬೆ-ಚಾಲಿತ ಹಡಗುಗಳು ಹಾಗೂ ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ತೂಗುಸೇತುವೆ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದರು. 1739ರಲ್ಲಿ ಜಾನ್‌ ವೆಸ್ಲೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನ್ಯೂ ರೂಮ್‌ ಎಂಬ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಮೆಥಡಿಸ್ಟ್‌ ಖಾಸಗಿ ಇಗರ್ಜಿ (ಚ್ಯಾಪೆಲ್) ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. 1793 <ref>{{cite book|last=Hunt|first=Henry|title=Memoirs of Henry Hunt, Esq.|publisher=Project Gutenberg|date=original circa 1818|volume=3|url=http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8hnt310.txt|accessdate=14 March 2009|archive-date=26 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090926134645/http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8hnt310.txt|url-status=dead}}</ref> ಮತ್ತು 1831ರಲ್ಲಿ ಗಲಭೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ಮೊದಲಿನ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ತೂಗುಸೇತುವೆ ಬಳಸಲು ನೀಡಬೇಕಾದ ಸುಂಕ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಕಾಯಿದೆಯ ನವೀಕರಣದ ವಿರುದ್ಧ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಸುಧಾರಣಾ ಮಸೂದೆಯ ತಿರಸ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಎರಡನೆಯದು ಗಲಭೆಗಳಾದವು.<ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/madeinbristol/2004/04/riot/riot.shtml |title=BBC - Made in Bristol - 1831 Riot facts |publisher=BBC News |accessdate=15 March 2009 |last= |first= }} </ref> [[ಚಿತ್ರ:Bristol map 1946.jpg|thumb|left|alt=An old ordnance survey map of Bristol, showing roads, railways, rivers and contours.|1946ರ ಇಸವಿಯ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಕ್ಷೆ]] ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬ್ಲಿಟ್ಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಲುಫ್ಟ್‌ವಾಫ್‌ ಬಾಂಬ್‌ ದಾಳಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ನಗರ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ತೀವ್ರ ಹಾನಿಯಾಯಿತು.<ref>[http://fishponds.org.uk/luftbrim.html ಜಾನ್‌ ಪೆನ್ನಿ ಎಮ್‌ಎ; ದಿ ಲುಫ್ಟ್‌ವ್ಯಾಫ್‌ ಒವರ್‌ ದಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರಿಯಾ 1940-44] 2008ರ ಜುಲೈ 14ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು. </ref> ಸೇತುವೆ ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಮೂಲ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಾಪಾರ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಇಂದು ಒಂದು ಸ್ಮಾರಕ ಉದ್ಯಾನವನವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬ್‌ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಳಾದ ಎರಡು ಇಗರ್ಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯ ಕೆಲ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ, ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಸೇಂಟ್‌ ನಿಕಾಲಸ್‌ ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಇಗರ್ಜಿಯನ್ನು ಪುನಃ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಗಿದೆ.ಸೇಂಟ್‌ ಮೇರಿ ರೆಡ್‌ಕ್ಲಿಫ್‌ನ ಎತ್ತರದ ದೇವಪೀಠಕ್ಕಾಗಿ ವಿಲಿಯಮ್‌ ಹೊಗರ್ಥ್‌ 1756ರಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಮೂರಂಕಣ ಕಲಾಕೃತಿಯು ಇದರಲ್ಲಿದೆ. ಸುಮಾರು 1760ರಲ್ಲಿ ನೆಲಸಮವಾದ ನಗರದ ಗೋಡೆಗಳ ಲಾಫರ್ಡ್ಸ್‌ ದ್ವಾರದಿಂದ ಪಡೆದ ಆರ್ನೋಸ್ ಕೊರ್ಟ್‌ ಟ್ರಯಂಫಲ್‌ ಆರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಮೊದಲನೆಯ ಕಿಂಗ್‌ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಹಾಗೂ ಮೂರನೆಯ ಕಿಂಗ್‌ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿ ಈ ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿಡಲಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ನ ಶಿಲ್ಪಿ ರಾಬರ್ಟ್‌, ಹಾಗೂ ನಗರದ ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಕೂಟೆನ್ಸಸ್‌ನ ಬಿಷಪ್‌ ಜಿಯೊಫ್ರಿ ಡಿ ಮಾಂಟ್‌‌ಬ್ರೇರನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ 13ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title=Four figures on Arno's Gateway | work=Public Monument and Sculpture Association National Recording Project | url=http://pmsa.cch.kcl.ac.uk/BL/BR137.htm | accessdate=19 March 2007 | archive-date=16 ಜುಲೈ 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110716182625/http://pmsa.cch.kcl.ac.uk/BL/BR137.htm | url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ, ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ 1960ರ ದಶಕದ ಕಾಲಾವಧಿಯ ಗಗನಚುಂಬಿ ವಸತಿ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಬಳಕೆ, ಬ್ರೂಟಲಿಸ್ಟ್ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ರಸ್ತೆಯ ವಿಸ್ತರಣೆ ಕಾರ್ಯಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದವು. 1980ರ ದಶಕದ ಕಾಲಾವಧಿಯಿಂದಲೂ, ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದ್ದರಿಂದ ಒಂದು ಹೊಸ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. ಜಾರ್ಜಿಯನ್‌ ಯುಗದ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಟ್‌ಲೆಂಡ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗಳ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ, ಬ್ರಾಡ್ಮೀಡ್‌ ವ್ಯಾಪಾರ ಪ್ರದೇಶದ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಮತ್ತು ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಯುದ್ಧನಂತರದ ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/4608986.stm |title=Demolition of city tower begins |accessdate=10 March 2007 |work=BBC News | date= 13 January 2006}}</ref> ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ನಗರದಿಂದ {{convert|7|mi|km|1}} ಪ್ರವಾಹ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ, ಏವನ್ಮೌತ್‌ ಡಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ರಾಯಲ್‌ ಪೊರ್ಟ್‌ಬ್ಯೂರಿ ಡಾಕ್‌‌ಗೆ ಸೇರಿದ ಧಕ್ಕೆ(ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ)ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರದೇಶದ ('ಫ್ಲೋಟಿಂಗ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌') ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದೆ. ಆದರೂ, ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮುಂದುವರಿದ ಅಸ್ತಿತ್ವವು ಅಪಾಯದಲ್ಲಿತ್ತು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದನ್ನು ಆಸ್ತಿಪಾಸ್ತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ಪರಿತ್ಯಕ್ತ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೂ, 1996ರಲ್ಲಿ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಸೀನ ಆಯೋಜನೆಯಿಂದಾಗಿ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಯ ಪ್ರದೇಶವು ತನ್ನ ಹೊಸ ವಿರಾಮ ಸ್ಥಳದ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಗರದ ಮುಖ್ಯಲಕ್ಷಣವಾಗಿ ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite book |authorlink= |coauthors=|title=Bristol's Harbourside: A Guide to the City Docks |year=1997 |publisher=Hotwell Press |location=Bristol |isbn=978-0953027002 |author=Jeremy McNeill ; illustrations by Ben Wookey. }}</ref> == ಆಡಳಿತ == [[ಚಿತ್ರ:Bristol council house.jpg|thumb|alt=A large brick building, built in a shallow curve, with a central porch. In front of that a pool and a water fountain. Autumn trees on the right and a blue sky with some clouds above. |ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಸ್ಥಾನವಾದ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಹೌಸ್‌]] [[ಚಿತ್ರ:Bristol-St Mary Redcliffe-Docks.jpg|thumb|right|alt=A tall church spire over a quayside with wooden sheds and boats covered with tarpaulins. In front of these on the water a twin masted sailing boat and a narrowboat|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸೇಂಟ್‌ ಮೇರಿ ರೆಡ್‌ಕ್ಲಿಫ್‌ ಇಗರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಫ್ಲೋಟಿಂಗ್‌ ಹಾರ್ಬರ್‌.]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲ್(ನಗರಸಭೆ) 35 ನಗರವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ 70 ಜನ ಕೌನ್ಸಿಲರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರತಿ ನಗರವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಇಬ್ಬರು ಕೌನ್ಸಿಲರುಗಳ ಮೂಲಕ ಮೂರನೇ ಒಂದರಷ್ಟು ಆಯ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯರ ಅವಧಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ. ಯಾವುದೇ ನಗರವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಕೌನ್ಸಿಲರುಗಳು ಒಂದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಚುನಾವಣೆಗೆ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ, ನಗರವಿಭಾಗಗಳ ಪೈಕಿ ಮೂರನೇ ಎರಡಷ್ಟು ಪ್ರತಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಕೌನ್ಸಿಲರುಗಳು ಚುನಾಯಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/cms-service/stream/asset/?asset_id=29953068& |title=Wards up for future elections |accessdate=22 July 2007 |work=Bristol City Council |archive-date=17 ನವೆಂಬರ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091117235955/http://www.bristol.gov.uk/ccm/cms-service/stream/asset/?asset_id=29953068& |url-status=dead }}</ref> ಕೌನ್ಸಿಲ್ಯು ಬಹಳ ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದ ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಲಿಬರಲ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್ಸ್‌ ಬಲಿಷ್ಠರಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. 2005ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಮತದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿತು. 2007ರಲ್ಲಿ, ಲೇಬರ್‌ ಮತ್ತು ಕನ್ಸರ್ವೇಟಿವ್‌ ಪಕ್ಷಗಳ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವು ಜತೆಗೂಡಿ ಲಿಬರಲ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ‌ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪರಾಭವಗೊಳಿಸಿದ ಫಲವಾಗಿ, ಲೇಬರ್‌ ಪಕ್ಷವು ಅಲ್ಪಬಹುಮತದಲ್ಲಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿತು ಹಾಗು ಹೆಲೆನ್‌ ಹಾಲೆಂಡ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದರು.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/6682343.stm |title=Council leader battle resolved |date=27 May 2007|accessdate=31 May 2007 |publisher=BBC News}}</ref> 2009ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಲೇಬರ್‌ ಪಕ್ಷವು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿತು. ಲಿಬರಲ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್‌ ಪಕ್ಷವು ತಮ್ಮದೇ ಅಲ್ಪ ಬಹುಮತದೊಂದಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref> {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/7910368.stm |title=Labour 'lost council confidence' |publisher=BBC News Bristol |date=25 February 2009 |accessdate=25 February 2009 |last= |first= }}</ref> 2009ರ ಜೂನ್‌ 4ರಂದು ನಡೆದ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಲಿಬರಲ್ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್‌ಗಳು ನಾಲ್ಕು ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಯ ಮೇಲೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಯಂತ್ರಣ ಹೊಂದಿತು.<ref> {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/8080787.stm |title=Lib Dems take control of Bristol |publisher=BBC News |date=5 June 2009 |accessdate=5 June 2009 |last= |first= }} </ref> ಲಿಬರಲ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲರ್ ಕ್ರಿಸ್‌ ಡೇವಿಸ್‌ ನಗರದ ಮಹಾಪೌರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite book|title=Councillor Chris Davis|url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Elected-Representatives/lord-mayor-of-bristol.en|publisher=[[Bristol City Council]]|access-date=2010-09-23|archive-date=2009-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20090321053825/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Elected-Representatives/lord-mayor-of-bristol.en|url-status=dead}}</ref> ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕಾಮನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ನೆರೆಹೊರೆಯ ಆಡಳಿತಗಳ ಗಡಿಯಾಚೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿವೆ. ನಗರವು - ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಶ್ಚಿಮ, ಪೂರ್ವ, ದಕ್ಷಿಣ, ವಾಯವ್ಯ ಮತ್ತು ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವುಡ್ಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗಿದೆ. ನಾರ್ಥ್‌ವಾನ್‌ ಸಹ ಕೆಲವು ಹೊರವಲಯಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಆಡಳಿತದ ಕೌಂಟಿಯ ಯಾವುದೇ ಅಂಗವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ 2010ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕೌಂಟಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಮರುಹೊಂದಿಸಲಾಯಿತು. ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವುಡ್ ಇಂದು ಯಾವುದೇ ಕೌಂಟಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಲ್ಲ. ಜೊತೆಗೆ ನೂತನ ಫಿಲ್ಟನ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರ್ಯಾಡ್ಲೆ ಸ್ಟೋಕ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರವು ದಕ್ಷಿಣ ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹೊರವಲಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸದ್‌ ಸದಸ್ಯ(MPs)ರ ಪೈಕಿ ಇಬ್ಬರು ಲೇಬರ್‌, ಒಬ್ಬ ಲಿಬರಲ್‌ ಡೆಮೊಕ್ರ್ಯಾಟ್‌ ಹಾಗೂ ಮೂವರು ಕನ್ಸರ್ವೇಟಿವ್‌ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Elected-Representatives/bristols-members-of-parliament-and-mep-listings.en |title=Bristol's Members of Parliament and Members of the European Parliament |accessdate=12 May 2007 |work=Bristol City Council |year=2005 |archive-date=7 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081207084003/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Elected-Representatives/bristols-members-of-parliament-and-mep-listings.en |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಸಕ್ರಿಯತೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1774ರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದ ಎಡ್ಮಂಡ್‌ ಬರ್ಕ್‌ ತಾವು ತಮ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿದೆ. ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪರ ಹೋರಾಟಗಾರ್ತಿ ಎಮೆಲಿನ್‌ ಪೆಥಿಕ್‌-ಲಾರೆನ್ಸ್‌ (1867–1954) ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. ಹಿರಿಯ ಎಡ-ಪಂಥೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ ಟೊನಿ ಬೆನ್‌ ಅಗ್ನೇಯ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಸಂಸತ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು 1950ರಿಂದ 1983ರ ತನಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಮ್ನಿಬಸ್‌ ಕಂಪನಿ ಕಪ್ಪು ವರ್ಣೀಯ ಬಸ್‌ ಚಾಲಕರು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ, 1963ರಲ್ಲಿ ನಗರದ ಬಸ್‌ಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಈ ಬಹಿಷ್ಕಾರದಿಂದಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯತೆ ಸಂಬಂಧ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು 1965ರಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು.<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/politics/2005/nov/10/race.immigrationpolicy |title=In praise of... the Race Relations Acts |accessdate=12 May 2007 |author=Alan Rusbridger |authorlink=Alan Rusbridger |coauthors= |date=10 November 2005 |work=Guardian |pages= |archiveurl= |archivedate= |quote= | location=London}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಗಲಭೆ ಸಂಭವಿಸಿತು. ಸೇಂಟ್ ಪಾಲ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬಹಳಷ್ಟು ಆಫ್ರಿಕಾ-ಕೆರಿಬಿಯನ್‌ ಮೂಲದ ಜನರ ಗುಂಪು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿ, ಪೊಲೀಸ್‌ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ತೀವ್ರ ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿ ದಂಗೆಯೆದ್ದಿತು. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಗಲಭೆಗಳು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹಬ್ಬಿತು. 2005ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರಕ್ಕೆ ಫೇರ್‌ಟ್ರೇಡ್‌ ಸಿಟಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಿದಾಗನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ವಹಿವಾಟು ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref> {{cite news |url=https://www.theguardian.com/environment/2005/mar/04/fairtrade.ethicalliving |title=From slave trade to fair trade, Bristol's new image | Environment | The Guardian |work=The Guardian |location=London |date=4 March 2005 |accessdate=14 March 2009 |last=Morris |first=Steven }} </ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ನಗರವು ಮಧ್ಯಯುಗದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಕೌಂಟಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿರುವುದು ಅಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಚಾರವಾಗಿದೆ. ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ನಂತಹ ಹೊರವಲಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ತರಲು ಕೌಂಟಿಯನ್ನು 1835ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. 1889ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕೌಂಟಿ ಆಡಳಿತ ವಿಭಾಗ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಉಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದು ಇದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿ.<ref name="rayfield" /> ಆದರೂ, 1974ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 1ರಂದು, ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಏವನ್‌ ಕೌಂಟಿಯ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಯಿತು.<ref> {{cite web |url=http://hansard.millbanksystems.com/commons/1971/nov/16/local-government-bill#S5CV0826P0_19711116_HOC_316 |title=LOCAL GOVERNMENT BILL (Hansard, 16 November 1971) |publisher=hansard.millbanksystems.com |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> 1996ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 1ರಂದು, ಏವನ್‌ ಕೌಂಟಿಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದಾಗ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ತನ್ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಕೌಂಟಿ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಪುನಃ ಪಡೆದು, ಏಕೀಕೃತ ಅಧಿಕಾರವಾಯಿತು.<ref> {{cite web |url=http://www.opsi.gov.uk/SI/si1995/Uksi_19950493_en_10.htm |title=The Avon (Structural Change) Order 1995 |publisher=www.opsi.gov.uk |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> == ಭೂಗೋಳ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ == === ಗಡಿರೇಖೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Clifton.bridge.arp.750pix.jpg|thumb|right|alt=Suspension bridge between two brick built towers, over a wooded gorge, showing mud and water at the bottom. In the distance are hills.|ಬ್ರುನೆಲ್‌ರ ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ತೂಗುಸೇತುವೆ.]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಗಡಿರೇಖೆಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗಡಿಗಳು ನಗರವನ್ನು, ವರ್ಧಿತ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅಥವಾ ವ್ಯಾಪಕ ಗ್ರೇಟರ್ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ನಿರೂಪಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಗಡಿಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಗಡಿಯೆಂಬುದು ನಗರದ ಅತಿ ಸಂಕುಚಿತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಎನ್ನಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಸೆವೆರ್ನ್‌ ನದಿಮುಖದ ದೂರಪ್ರದೇಶದವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಸ್ಟೀಪ್‌ ಹೊಮ್‌ ಮತ್ತು ಫ್ಲ್ಯಾಟ್‌ ಹೊಮ್‌ ದ್ವೀಪಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web|url=https://www.nomisweb.co.uk/keystats/sqmap.aspx?kv=1312817302&type=-1&title=Bristol%3b+City+of+UA+|title=NOMIS (www.nomisweb.co.uk) area boundary for the Bristol unitary authority|accessdate=1 January 2009|archive-date=15 ಆಗಸ್ಟ್ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815011947/https://www.nomisweb.co.uk/keystats/sqmap.aspx?kv=1312817302&type=-1&title=Bristol;+City+of+UA+|url-status=dead}}</ref> ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂಕಿಅಂಶಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾರ್ಯಾಲಯವು (ONS) ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಕುಚಿತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ನೀಡಿದೆ. ಗಡಿಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ, ಆದರೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಗಡಿಯೊಳಗಿರದ ವರ್ಧಿಸಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ವ್ಹಿಟ್‌ಚರ್ಚ್‌ ಗ್ರಾಮ, ಫಿಲ್ಟನ್‌, ಪ್ಯಾಚ್ವೇ, ಬ್ರಾಡ್ಲೆ ಸ್ಟೋಕ್‌ನಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಗಡಿಯೊಳಗೆ ವರ್ಧಿಸಿರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಇದು ಹೊರತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.nomisweb.co.uk/keystats/sqmap.aspx?kv=1371537983&type=-1&title=Bristol+Urban+Area+-+Bristol+(urban+area+subdivisions)|title=NOMIS (www.nomisweb.co.uk) area boundary for the Bristol urban area|accessdate=1 January 2009|archive-date=11 ಮೇ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511125844/https://www.nomisweb.co.uk/keystats/sqmap.aspx?kv=1371537983&type=-1&title=Bristol%20Urban%20Area%20-%20Bristol%20%28urban%20area%20subdivisions%29|url-status=dead}}</ref> ONS (ಒಎನ್‌ಎಸ್‌) 'ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರ ಪ್ರದೇಶ' ಎಂಬ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸಹ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವುಡ್‌, ಮ್ಯಾಂಗಾಟ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌, ಸ್ಟೋಕ್‌ ಜಿಫರ್ಡ್‌, ವಿಂಟರ್ಬೊರ್ನ್‌, ಫ್ರ್ಯಾಂಪ್ಟನ್‌ ಕಾಟರೆಲ್‌, ಅಮಂಡ್ಸ್‌ಬ್ಯೂರಿ ಹಾಗೂ ಈಸ್ಟನ್‌-ಇನ್‌-ಗಾರ್ಡನೊ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಈ ಗಡಿಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/StatBase/Expodata/Spreadsheets/D8271.xls|title=Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas|format=xls|accessdate=1 January 2009|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20040723231324/http://www.statistics.gov.uk/StatBase/Expodata/Spreadsheets/D8271.xls|archivedate=23 July 2004}}</ref> ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸರ್ಕಾರದ ನೈಋತ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯವು <ref>{{cite web|url=http://www.southwesteip.co.uk/downloads/documents/sts.pdf|title=Greater Bristol Strategic Transport Study|last=Atkins|year=2005|publisher=South West Regional Assembly|format=PDF|accessdate=5 February 2009|archive-date=11 ಮಾರ್ಚ್ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120311210020/http://www.southwesteip.co.uk/downloads/documents/sts.pdf|url-status=dead}}</ref> ಬಳಸುವ 'ಗ್ರೇಟರ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್'‌ ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಯು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಗರ ಹಾಗೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಮೂರು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.(ಬಾತ್‌ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಸಾಮರ್ಸೆಟ್‌, ಉತ್ತರ ಸಾಮರ್ಸೆಟ್‌ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್‌ಷೈರ್‌) . ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮುಂಚಿನ ಏವನ್‌ ಪ್ರದೇಶ ಅಥವಾ ವೆಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Bristol, Avon Gorge from Clifton Down.jpg|thumb|right|alt=River flowing though a steep sided valley. In the distance is a suspension bridge supported by towers. In the left foreground is a handrail.|ಹಲವು ಅಪೂರ್ವ ಸಸಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಆಗರವಾಗಿರುವ ಏವನ್‌ ಗಾರ್ಜ್‌]] === ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ನಗರಗಳ ನಡುವಣ ದೂರಗಳು === * ಬಾತ್‌: 10.57 ಮೈಲುಗಳು (17.01 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info">http://www.mapcrow.info/</ref> * ಕಾರ್ಡಿಫ್‌: 26.74 ಮೈಲುಗಳು (43.04 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌: 75.71 ಮೈಲುಗಳು (121.84 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌]]: 106.13 ಮೈಲುಗಳು (170.80 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * ಎಡಿನ್ಬರ್ಗ್‌: 311.72 ಮೈಲುಗಳು (501.65 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * ಹ್ಯಾನೊವರ್‌‌: 527.08 ಮೈಲುಗಳು (848.23 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * ಟೂಲೂಸ್‌: 573.22 ಮೈಲುಗಳು (922.48 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> * ಗ್ವಾಂಗ್ಝೌ: 5987.33 ಮೈಲುಗಳು (9635.4 ಕಿ.ಮೀ.)<ref name="mapcrow.info"/> === ಭೌಗೋಳಿಕತೆ === ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲು ಹೇರಳವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲು ಪ್ರದೇಶವು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಮೆಂಡಿಪ್‌ ಹಿಲ್ಸ್‌ನಿಂದ ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಟ್ಸ್‌ವೊಲ್ಡ್ಸ್‌ ತನಕ ಹಬ್ಬಿದೆ.<ref>{{cite web | title= CotswoldS AONB | url= http://www.cotswoldsaonb.org.uk/?page=Map | accessdate= 5 May 2007 | archive-date= 10 ಮೇ 2011 | archive-url= https://web.archive.org/web/20110510091538/http://www.cotswoldsaonb.org.uk/?page=Map | url-status= dead }}</ref> ಏವನ್‌ ಮತ್ತು ಪ್ರೋಮ್‌ ನದಿಗಳು ಈ ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲನ್ನು ಕಡಿದು ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳುಳ್ಳ ಭೂಚಿತ್ರಣ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಏವನ್‌ ನದಿಯು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಬಾತ್‌ ನಗರದಿಂದ, ಪ್ರವಾಹದ ಮಟ್ಟಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಹಾಗೂ, ನಗರವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುವ ಮುಂಚೆ ಇದ್ದ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತ, ಏವನ್‌ ನದಿಯು ಸುಣ್ಣಕಲ್ಲನ್ನು ಕಡಿದು ಏವನ್‌ ಗಾರ್ಜ್‌ ಎಂಬ ನದಿ ಹರಿಯುವ ಕಮರಿ ರಚಿಸಿದೆ. ಕೊನೆಯ ಹಿಮಯುಗದ ನಂತರ ಇದು ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಹಿಮದ ಕರಗಿದ ನೀರಿನಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref name="10.1144/GSL">{{cite journal|last=Hawkins|first=Alfred Brian|year=1973|title=The geology and slopes of the Bristol region|journal=Quarterly Journal of Engineering Geology and Hydrogeology|publisher=Geological Society of London|location=London|volume=6|issue=3-4|pages=185–205|accessdate=7 March 2009|doi=10.1144/GSL.QJEG.1973.006.03.02}}</ref> ಈ ಕಮರಿಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬಂದರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಬಂಡೆ ಒಡೆಯುವ ಚಟುವಟಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಕಮರಿಯನ್ನು ಆವರಿಸಿರುವ ದಿ ಡೌನ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಲೀ ವುಡ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಮರಿ ಮತ್ತು ಏವನ್‌ ನದಿಮುಖವು, ನೆರೆಯ ಉತ್ತರ ಸಾಮರ್ಸೆಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ‌ ಈ ಕೌಂಟಿಯ ಗಡಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದೆ. ನದಿಯು ಏವನ್‌ಮೌತ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೆವರ್ನ್‌ ನದಿಮುಖದೊಳಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬ್ಲೇಯ್ಸ್‌ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಕಮರಿಯಿದೆ.<ref name="10.1144/GSL" /> === ಹವಾಗುಣ === ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ದೇಶದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಅತಿ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇಲ್ಲಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣಾಂಶ 10.2-12&nbsp;°C (50-54&nbsp;°F).<ref>{{cite web |url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/tmean/17.gif |title=Average annual temperature |accessdate=12 May 2007 |work=Met Office |year=2000 |archive-date=3 ಜನವರಿ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140103082644/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/tmean/17.gif |url-status=dead }}</ref> ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 1,541ರಿಂದ 1,885 ಗಂಟೆಗಳಷ್ಟು ಕಾಲ ಸೂರ್ಯನ ಉಜ್ವಲ ಬೆಳಕಿರುವುದರಿಂದ, ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಬೀಳುವ ನಗರಗಳ ಪೈಕಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಹ ಒಂದು.<ref>{{cite web |url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/ss/17.gif |title=Average annual sunshine |accessdate=12 May 2007 |work=Met Office |year=2000 |archive-date=28 ಜುಲೈ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140728193119/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/ss/17.gif |url-status=dead }}</ref> ನಗರವು ಮೆಂಡಿಪ್‌ ಹಿಲ್ಸ್‌ ಇಂದ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿತವಾಗಿದ್ದು, ಸೆವರ್ನ್‌ ನದಿಮುಖ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಗಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಳೆಯು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 741-1,060 ಮಿಮೀ (29.2-41.7 ಅಂಗುಲ) ಆಗಿದ್ದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗೆ ಸಮನಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ವರ್ಷವೂ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೂ, ಶರತ್ಕಾಲ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲ ಅತಿ ಆರ್ದ್ರತೆಯುಳ್ಳ ಋತುಗಳಾಗಿವೆ. ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್‌ ಸಾಗರವು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಹವಾಮಾನದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಇಡೀ ವರ್ಷ ಸರಾಸರಿ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಶೀತಲ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿಯೇ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಆದರೂ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಶೀತಗಾಳಿಯಿಂದಾಗಿ ಹಿಮ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ನವೆಂಬರ್‌ ತಿಂಗಳ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೂ ಮಂಜು ಬೀಳಬಹುದು, ಆದರೂ ಈ ಸಂಭವ ಅಪರೂಪ. ಬೇಸಿಗೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣವು ಶುಷ್ಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ ಮತ್ತು ಮೋಡಗಳ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುತ್ತದೆ. ವಸಂತ ಋತುವು ಸ್ಥಿರವಾಗಿರದೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಾಗಬಹುದು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಚಳಿಗಾಲದ ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಬೇಸಿಗೆಯ ಬಿಸಿಲನ್ನೂ ತಂದೊಯ್ಯಬಹುದು.<ref>{{cite web |url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/rr/17.gif |title=Average annual rainfall |accessdate=12 May 2007 |work=Met Office |year=2000 |archive-date=7 ಆಗಸ್ಟ್ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110807034550/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/rr/17.gif |url-status=dead }}</ref> {{Weather box |location = Bristol, England, United Kingdom |metric first = yes |single line = yes |Jan high F = 45 |Feb high F = 46 |Mar high F = 52 |Apr high F = 59 |May high F = 64 |Jun high F = 70 |Jul high F = 73 |Aug high F = 73 |Sep high F = 68 |Oct high F = 59 |Nov high F = 51 |Dec high F = 46 |year high F = 59 |Jan low F = 37 |Feb low F = 36 |Mar low F = 40 |Apr low F = 45 |May low F = 48 |Jun low F = 54 |Jul low F = 58 |Aug low F = 57 |Sep low F = 53 |Oct low F = 48 |Nov low F = 41 |Dec low F = 37 |year low F = 46 |Jan precipitation mm = 97.7 |Feb precipitation mm = 53.8 |Mar precipitation mm = 85.9 |Apr precipitation mm = 65.0 |May precipitation mm = 92.5 |Jun precipitation mm = 70.6 |Jul precipitation mm = 79.8 |Aug precipitation mm = 56.6 |Sep precipitation mm = 64.5 |Oct precipitation mm = 113.3 |Nov precipitation mm = 118.6 |Dec precipitation mm = 117.0 |year precipitation mm = 1015.3 |source 1 = Weatherbase<ref name=Weatherbase >{{cite web | url =http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=062730&refer= | title =Historical Weather for Bristol, England, United Kingdom | work =Weatherbase | publisher =Canty & Associates | accessdate =3 August 2007 | archive-date =25 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2018 | archive-url =https://web.archive.org/web/20181225035349/http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=062730&refer= | url-status =dead }}</ref> |source 2 = Met Office- Yeovilton<ref name=MetOfficeYeoviltion >{{cite web | url =http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/yeovilton.html | title =Yeovilton 1971-2000 averages | publisher =Meteorological Office | accessdate =3 August 2007 | archive-date =6 ಜೂನ್ 2013 | archive-url =https://www.webcitation.org/6HBQkRPnp?url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/yeovilton.html | url-status =dead }}</ref> |date=August 2010 }} === ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ === ಪರಿಸರೀಯ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಭವಿಷ್ಯ-ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ-ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ರೀತಿ, ಪುನರ್ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಜೀವವೈವಿಧ್ಯಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಅತಿ ಜೀವನಾಡಿ ನಗರ ಎಂಬ ದರ್ಜೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಫೊರಮ್‌ ಫಾರ್ ದಿ ಫ್ಯೂಚರ್‌ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ 2008ರ ಜೀವನಾಡಿ ನಗರಗಳ ಸೂಚಿಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.thisisbristol.co.uk/news/Bristol-Britain-s-greenest-city/article-460966-detail/article.html|title=Bristol is Britain's greenest city|last=Staff writer|date=9 November 2008|work=Evening Post|publisher=Bristol News and Media|accessdate=5 July 2009|archive-date=7 ಜುಲೈ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090707005222/http://www.thisisbristol.co.uk/news/Bristol-Britain-s-greenest-city/article-460966-detail/article.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.forumforthefuture.org/sustainable-cities08 | title=Sustainable Cities Index 2008 | date=25 November 2008 | publisher=[[Forum for the Future]] | accessdate=5 July 2009 | archive-date=18 ಏಪ್ರಿಲ್ 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20090418005928/http://www.forumforthefuture.org/sustainable-cities08 | url-status=dead }}</ref> 1977ರಲ್ಲಿ '''ಸೈಕಲ್‌ಬ್ಯಾಗ್''' ‌ ಎಂಬ ರಾಷ್ಟೀಯ ಸೈಕಲ್‌ ಜಾಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸಸ್ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ <ref name="guide">ಸಸ್‌ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್‌, 2002. ''ದಿ ಅಫಿಷಿಯಲ್‌ ಗೈಡ್‌ ಟು ದಿ ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಸೈಕಲ್‌ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌'' . 2ನೆಯ ಆವೃತ್ತಿ. ಇಟಲಿ: ಕೆನೈಲ್‌ &amp; ಟುರಿನ್‌. ISBN 1-901389-35-9. ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪುನಃ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿದೆ [http://www.mkweb.co.uk/cycling/DisplayArticle.asp?ID=11092 ].</ref>, ಹಾಗೂ 1988ರಲ್ಲಿ ಏವನ್‌ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಅರ್ಥ್‌ ಸಂಘಟನೆಯು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಲಾಭರಹಿತ ವ್ಯವಹಾರವಾದ '''ರಿಸೊರ್ಸ್‌ಸೇವರ್''' ‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಸ್ಥಳೀಯ ಉಪಕ್ರಮಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://beehive.thisisbristol.com/default.asp?WCI=SiteHome&ID=4624 |title=Resourcesaver: Home Page |work=Beehive |publisher=Bristol News and Media |accessdate=5 July 2009 |archive-date=19 ಜುಲೈ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719211447/http://beehive.thisisbristol.com/default.asp?WCI=SiteHome&ID=4624 |url-status=dead }}</ref> == ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ == 2008ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏಕೀಕೃತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 416,900ರಷ್ಟಿತ್ತೆಂದು <ref>url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_population/Mid_2007_UK_England_&amp;_Wales_Scotland_and_Northern_Ireland%20_21_08_08.zip/url{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=6 |title=National Statistics Online |publisher=Statistics.gov.uk |date= |accessdate=27 February 2009|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20021202165044/http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=6|archivedate=2 December 2002}}</ref> ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂಕಿಅಂಶಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾರ್ಯಾಲಯವು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ 47ನೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಕೌಂಟಿಯೆಂದೆನಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=9090&More=Y |title=ONS 2005 Mid-Year Estimates | date= 20 December 2005 |accessdate=12 May 2007 |work=Office of National Statistics }}</ref> 2001ರ ಜನಗಣತಿಯ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಬಳಸಿದ ONS ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 441,556 ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿತು.<ref name="UrbanPop">{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/StatBase/ssdataset.asp?vlnk=8271&Pos=2&ColRank=1&Rank=224 |title=Usual resident population | date= 5 August 2004 |accessdate=12 May 2007 |work=Office for National Statistics, Census 2001 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070421211031/http://www.statistics.gov.uk/StatBase/ssdataset.asp?vlnk=8271&Pos=2&ColRank=1&Rank=224|archivedate=21 Apr 2007}}</ref> ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 551,066 ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref name="ANameSoThatWeDontHaveToUseIbidForTheNextRef">{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/03_FOPM_UrbanAreas.pdf |title=The UKs major urban areas |accessdate=12 May 2007 |format=PDF |work=Office for National Statistics, 2001 |archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060215211111/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/03_FOPM_UrbanAreas.pdf|archivedate=15 Feb 2006}}</ref> ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, 2006ರಲ್ಲಿ ONS ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ, ನಗರಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 587,400ರಷ್ಟಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Statistics-Census-Information/the-population-of-bristol.en |title=''ದಿ ಪಾಪ್ಯುಲೇಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ - ಜನವರಿ 2009 (pdf, 1183 Kb)p5 ಸೆಕ್ಷನ್‌ 3.2'' |access-date=2010-09-23 |archive-date=2010-09-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100917080208/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Council-Democracy/Statistics-Census-Information/the-population-of-bristol.en |url-status=dead }}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ನಗರವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಆರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ನಗರ ಹಾಗೂ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.<ref name="ANameSoThatWeDontHaveToUseIbidForTheNextRef" /> {{convert|3599|PD/sqkm|0|lk=on}}ರಲ್ಲಿ, ಇದು ಏಳನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=9395&More=Y |title=ONS 2005 Mid-Year Estimates | date= 10 October 2006 | accessdate=12 May 2007 |work=Office of National Statistics }}</ref> 2007ರ ಅಂದಾಜುಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 88.1%ರಷ್ಟು ಶ್ವೇತವರ್ಣೀಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಮೂಲ, 4.6%ರಷ್ಟು ಏಷ್ಯನ್‌ ಅಥವಾ ಏಷ್ಯನ್‌ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಮೂಲ, 2.9%ರಷ್ಟು ಕರಿಯ ಅಥವಾ ಕರಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌, 2.3%ರಷ್ಟು ಮಿಶ್ರಿತ ಜನಾಂಗೀಯತೆ, 1.4%ರಷ್ಟು ಚೀನೀಯರು ಮತ್ತು 0.7%ರಷ್ಟು ಇತರೆ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಜನಾಂಗಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಳು 88.2%, 5.7%, 2.8%, 1.7%, 0.8% ಹಾಗೂ 0.7%ರಷ್ಟಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do;jsessionid=ac1f930bce6d4523a551c994076b0afd590fc57b0fd?a=1&b=276834&c=bristol&d=13&e=13&g=398712&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1227235566109&enc=1&dsFamilyId=1812&nsjs=true&nsck=false&nssvg=false&nswid=1436 |title=Resident Population Estimates by Ethnic Group |accessdate=22 February 2008 |year=2006 |work=Office for National Statistics, 2006 |archive-date=6 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081206022315/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do;jsessionid=ac1f930bce6d4523a551c994076b0afd590fc57b0fd?a=1&b=276834&c=bristol&d=13&e=13&g=398712&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1227235566109&enc=1&dsFamilyId=1812&nsjs=true&nsck=false&nssvg=false&nswid=1436 |url-status=dead }}</ref> === ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ದಾಖಲೆಗಳು === ಗಮನಿಸಿ: ಇದು ಕೇವಲ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏಕೀಕೃತ ಆಡಳಿತದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. (ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಪಟ್ಟಣಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದೆ (2006ರ ಅಂದಾಜು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 587,400) ಆದರೆ, ಕಿಂಗ್ಸ್‌ವುಡ್‌, ಮ್ಯಾಂಗಾಟ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌, ಫಿಲ್ಟನ್‌, ವಾರ್ಮ್‌ಲೆ ಇತ್ಯಾದಿಯಂತಹ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ UA ಗಡಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್‌, BANES ಅಥವಾ ಉತ್ತರ ಸಾಮರ್ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ.<ref name="visiontime">{{cite web |url=http://www.visionofbritain.org.uk/data_cube_page.jsp?data_theme=T_POP&data_cube=N_POP_CHANGE&u_id=10056676&c_id=10001043&add=N |title=Bristol England through time - Population Statistics - Total Population |work=Great Britain Historical GIS Project |publisher=University of Portsmouth |accessdate=21 June 2009 |archive-date=10 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510100834/http://www.visionofbritain.org.uk/data_cube_page.jsp?data_theme=T_POP&data_cube=N_POP_CHANGE&u_id=10056676&c_id=10001043&add=N |url-status=dead }}</ref> 2008 ಮತ್ತು 2009 ಇಸವಿಗಳ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯದ ಅಂದಾಜಾಗಿವೆ. {| |- | '''ವರ್ಷ''' | | 1377<ref>{{cite book|last=Russell, J. C.| year=1948| title=British Medieval Population|location=Albuquerque|publisher=University of New Mexico Press|pages=142–143}}</ref> | | 1607<ref>{{cite book|last=Latimer, J..| year=1900| title=Annals of Bristol in the seventeenth century|location=Bristol|publisher=William George's Sons}}</ref> | | 1700<ref name="visiontime" /> | | 1801<ref name="visiontime" /> | | 1811<ref name="visiontime" /> | | 1821<ref name="visiontime" /> | | 1831<ref name="visiontime" /> | | 1841<ref name="visiontime" /> | | 1851<ref name="visiontime" /> |- | '''ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ''' | 9,518 | 10,549 | 20,000 | 68,944 | 83,922 | 99,151 | 120,789 | 144,803 | 159,945 |- | | | | | | | | | | |- | '''ವರ್ಷ''' | 1861<ref name="visiontime" /> | 1871<ref name="visiontime" /> | 1881<ref name="visiontime" /> | 1891<ref name="visiontime" /> | 1901<ref name="visiontime" /> | 1911<ref name="visiontime" /> | 1921<ref name="visiontime" /> | 1931<ref name="visiontime" /> | 1941<ref name="visiontime" /> |- | '''ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ''' | 194,229 | 228,513 | 262,797 | 297,525 | 323,698 | 352,178 | 367,831 | 384,204 | 402,839 |- | | | | | | | | | | |- | '''ವರ್ಷ''' | 1951<ref name="visiontime" /> | 1961<ref name="visiontime" /> | 1971<ref name="visiontime" /> | 1981<ref name="visiontime" /> | 1991<ref name="visiontime" /> | 2001<ref name="visiontime" /> | 2008<ref name="ons-pop" /> | 2009<ref name="ons-pop" /> | | |- | '''ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ''' | 422,399 | 425,214 | 428,089 | 384,883 | 396,559 | 380,615 | 426,100 | 433,100 | | |- | |} == ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮತ್ತು ಉದ್ದಿಮೆ == [[ಚಿತ್ರ:BristolTheNails.jpg|thumb|right|alt=Two ornate metal pillars with large dishes on top in a paved street, with a eighteenth century stone building behind upon which can be seen the words "Tea Blenders Estabklishec 177-". People sitting at cafe style tables outside. On the right iron railings.|ಕಾರ್ನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ ನೇಲ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಹಿವಾಟು ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.]] ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರಾಗಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರವು ಸರಕು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಇತಿಹಾಸ ಹೊಂದಿದೆ, ಮೂಲತಃ ಉಣ್ಣೆ ಬಟ್ಟೆಗಳ ರಫ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ಮೀನು, ವೈನ್‌, ಧಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಹೈನು ಉತ್ಪನ್ನಗಳು,<ref>{{cite web |url=http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=108165 |title=Chapter 3 - Murage, keyage and pavage |publisher=British History Online |accessdate=20 March 2009 |last= |first= |archive-date=28 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111028105026/http://british-history.ac.uk/report.aspx?compid=108165 |url-status=dead }}</ref> ಆನಂತರ ತಂಬಾಕು, ಉಷ್ಣವಲಯ ಮೂಲದ ಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ತೋಟದ ಸರಕುಗಳ ಆಮದು ಈ ಬಂದರಿನ ಮೂಲಕ ಸಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದು ಮೋಟಾರ್‌ ವಾಹನಗಳು, ಧಾನ್ಯಗಳು, ನಾಟಾ, ತಾಜಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಪೆಟ್ರೊಲಿಯಮ್‌ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಆಮದಾಗುತ್ತವೆ. ಮೂಲತಃ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾರ್ನ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ದಿ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ ಸುತ್ತಲಿನ ಮುಂಚಿನ ವಹಿವಾಟು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, 'ದಿ ನೇಲ್ಸ್' ಎನ್ನಲಾದ ಕಂಚಿನ ವಹಿವಾಟು ಮೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ 'Cash on the nail'(ಕ್ಯಾಶ್ ಆನ್ ದಿ ನೇಲ್) ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಯ ಮೂಲವೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರ ಅರ್ಥ, ತಕ್ಷಣದ ಪಾವತಿ. ಆದರೆ, ''ನೇಲ್'' (ಕಂಚಿನ ಮೇಜು)ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸುವ ಮುಂಚೆಯೇ ಈ ಉಕ್ತಿಯು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬುದರ ಸಂಭವ ಹೆಚ್ಚು.<ref>{{cite book|last=Knowles|first=Elizabeth|title=The Oxford Dictionary of Phrase and Fable|publisher=Oxford University Press|year=2006|isbn=0198602197|accessdate=5 February 2009}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಕಡಲ ಸಂಪರ್ಕಗಳಂತೆ, ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯೂ ಸಹ ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಉದ್ದಿಮೆ, ರಕ್ಷಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರ, ಮಾಧ್ಯಮ, ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Tourism-Travel/bristol-today-an-overview-of-the-city.en?page=2#internalSection2 |title=Bristol Today - a thriving economy |accessdate=14 March 2009 |work=Bristol City Council |archive-date=11 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511212632/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Tourism-Travel/bristol-today-an-overview-of-the-city.en?page=2#internalSection2 |url-status=dead }}</ref> ಮುಂಚಿನ ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯದ (MoD) ಖರೀದಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ, ನಂತರ ರಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯ ಖರೀದಿ ನಿಯೋಗ, ಹಾಗೂ ಇಂದು ರಕ್ಷಣಾ ಉಪಕರಣ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲ ಇಲಾಖೆಯು, ಫಿಲ್ಟನ್‌ನ ಅಬ್ಬೆ ವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ‌ ಇದಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ನೂತನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳಕ್ಕೆ 1995ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 7,000ರಿಂದ 8,000 ಜನ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. MoDಯ ರಕ್ಷಣಾ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದು, ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವುದು ಪ್ರಮುಖ ಹೊಣೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.mod.uk/DefenceInternet/AboutDefence/History/HistoryOfTheMOD/ |title=History of the MOD |publisher=MoD |accessdate=25 March 2009 |last= |first=}}</ref> 2004ರ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ GDP £9.439 ಶತಕೋಟಿಯಷ್ಟಿತ್ತು, ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್‌, ವಿಲ್ಟ್‌ಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಸಮರ್ಸೆಟ್‌ನ ಸಂಯುಕ್ತ GDP £44.098 ಶತಕೋಟಿಯಷ್ಟಿತ್ತು. ತಲಾವಾರು GDP £23,962 (US$47,738, €35,124) ಆಗಿದ್ದು, ಈ ನಗರವು ಇಡೀ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿತ್ತು. GDP ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತಲೂ 40% ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಲಂಡನ್‌ ಮತ್ತು ನಾಟಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ನಂತರ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲೇ‌ ಮೂರನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ತಲಾವಾರು GDP ಹೊಂದಿರುವ ನಗರ ಹಾಗೂ, ಲಂಡನ್, ಎಡಿನ್ಬರ್ಗ್‌, ಗ್ಲ್ಯಾಸ್ಗೋ, ಬೆಲ್ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ನಾಟಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ನಗರಗಳ ನಂತರ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಐದನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ತಲಾವಾರು GDP ಹೊಂದಿರುವ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/regional_snapshot_2006/SubregionalGVA.xls |title= Sub-regional: Gross value added1 (GVA) at current basic price|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20070109230144/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/regional_snapshot_2006/SubregionalGVA.xls|archivedate=2007-01-09}}</ref> 2007ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ನೈಋತ್ಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ 4.0% ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ 5.5%ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ನಿರುದ್ಯೋಗ ಪ್ರಮಾಣವು 4.8%ರಷ್ಟಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadKeyFigures.do?a=7&b=276834&c=BS8+4NQ&d=13&e=4&g=398722&i=1001x1003x1004&m=0&r=0&s=1237069317892&enc=1 |title=Lead Key Figures |publisher=Office for National Statistics |accessdate=14 March 2009 |last= |first= |archive-date=29 ಜುಲೈ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140729125608/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadKeyFigures.do?a=7&b=276834&c=BS8+4NQ&d=13&e=4&g=398722&i=1001x1003x1004&m=0&r=0&s=1237069317892&enc=1 |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಮುಂಚಿನಂತೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬಂದರನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿಲ್ಲ. ಹಡಗಿನ ಮೂಲಕ ಸರಕು ಸಾಗಾಣಿಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೆಚ್ಚಾದ ಫಲವಾಗಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬಂದರನ್ನು 1870ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಹಂತ-ಹಂತವಾಗಿ ಏವನ್‌ ನದಿಮುಖದಲ್ಲಿರುವ ಏವನ್ಮೌತ್‌ ಹೊಸ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳು <ref> {{cite web |url=http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=42297 |title=Gloucester, 1835-1985 - Economic development to 1914 | British History Online |publisher=www.british-history.ac.uk |accessdate=20 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಹಾಗೂ 1977ರಲ್ಲಿ ರಾಯಲ್‌ ಪೋರ್ಟ್‌ಬ್ಯೂರಿ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ನಗರವು UKಗೆ ಕಾರುಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.office-connection.com/advice/bristol-business-statistics/ |title=Bristol Business Statistics » Expert Office Advice |publisher=www.office-connection.com |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=26 ಜನವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090126055401/http://www.office-connection.com/advice/bristol-business-statistics/ |url-status=dead }}</ref> 1991ರಲ್ಲಿ ಬಂದರನ್ನು ಗುತ್ತಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ನೀಡಲಾಗಿನಿಂದಲೂ, £330 ದಶಲಕ್ಷ ಹಣದ ಹೂಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಾರ್ಷಿಕ ಟನ್‌ಮಾನ ಪ್ರಮಾಣವು 3.9 ದಶಲಕ್ಷ ಲಾಂಗ್‌ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ (4 ದಶಲಕ್ಷ ಮೆಟ್ರಿಕ್‌ ಟನ್‌ಗಳು) 11.8 ದಶಲಕ್ಷ ಲಾಂಗ್‌ಟನ್‌ಗಳಷ್ಟಕ್ಕೆ (12 ದಶಲಕ್ಷ ಮೆಟ್ರಿಕ್‌ ಟನ್‌ಗಳು) ಹೆಚ್ಚಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.bristolport.co.uk/about |title=About |accessdate=14 March 2009 |work=The Bristol Port Company |archive-date=10 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081210031653/http://www.bristolport.co.uk/about |url-status=dead }}</ref> ತಂಬಾಕು ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಿಗರೇಟ್‌ ತಯಾರಿಕೆಯು ಈಗ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಆದರೆ ಹಾರ್ವೀಸ್‌ ಮತ್ತು ಆವೆರಿ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ವೈನ್‌ ಮತ್ತು ಮದ್ಯದ್ರಾವಣಗಳ ಆಮದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತಿವೆ. ನಗರದ ಹಣಕಾಸು ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 59,000 ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.investwest.org/financial.shtml |title=Invest West - the West of England Financial & Business Services Sector |publisher=www.investwest.org |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=5 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080905063254/http://www.investwest.org/financial.shtml |url-status=dead }}</ref> ಉನ್ನತ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೈಟೆಕ್‌ ಸೆಕ್ಟರ್‌) ಸಹ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. 1983ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಹೆವ್ಲೆಟ್-ಪ್ಯಾಕರ್ಡ್|ಹ್ಯೂಲೆಟ್‌-ಪ್ಯಾಕರ್ಡ್‌]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ 50-ಮೈಕ್ರೊ-ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಸಿಲಿಕಾನ್‌ ವಿನ್ಯಾಸ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 5,000 ಮಂದಿ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿದ್ದಾರೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.siliconsouthwest.co.uk/index.php?page=portfolio&dept=rsd_dept&subpage=view_portfolio&portfolio_id=1 |title=About the Region |publisher=Silicon Southwest |accessdate=15 March 2009 |last= |first= }} </ref> <ref>{{cite web |url=http://www.hpl.hp.com/bristol/ |title=HP Lab, Bristol, UK |publisher=Hewlet Packard |accessdate=22 March 2009 |last= |first= |archive-date=8 ಏಪ್ರಿಲ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090408145710/http://www.hpl.hp.com/bristol/ |url-status=dead }}</ref> ವಿದೇಶೀಯರಿಗೆ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಏಳನೆಯ ಅತಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಗಮ್ಯಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಒಂಬತ್ತು ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನಗರಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸುವರು.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Tourism-Travel/bristol-today-an-overview-of-the-city.en |title=Bristol Today - an overview of the city |accessdate=10 March 2007 |work=Bristol City Council |archive-date=30 ಜೂನ್ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070630134351/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Tourism-Travel/bristol-today-an-overview-of-the-city.en |url-status=dead }}</ref> ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ತಯಾರಿಕಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ವಿಮಾನ ನಿರ್ಮಾಣದ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಏರೊಪ್ಲೇನ್‌ ಕಂಪೆನಿ ಫಿಲ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಮಾನ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರೊ-ಇಂಜಿನ್ಸ್‌ (ನಂತರ ರೊಲ್ಸ್-ರಾಯ್ಸ್‌) ಪ್ಯಾಚ್ವೇನಲ್ಲಿ ಏರೊ--ಇಂಜಿನ್‌ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಫೈಟರ್‌ <ref name="BOYNE">{{cite book|last=Boyne|first=Walter J |authorlink=Walter J. Boyne |title=Air Warfare|publisher=ABC-Clio|date=1 July 2002|page=105|isbn=1576073459|url=https://books.google.com/?id=FW_50wm8VnMC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=famous+bristol+planes|accessdate=15 March 2009}}</ref> ಹಾಗೂ ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ಲೆನ್ಹೇಂ ಮತ್ತು ಬ್ಯೂಫೈಟರ್‌ ವಿಮಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ವಿಮಾನ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆಯಿತು.<ref name="BOYNE" /> 1950ರ ದಶಕದ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಫ್ರೇಯ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟನ್ನಿಯಾ ಹಾಗೂ ಬೃಹದಾಕಾರದ ಬ್ರಬಾಝೋನ್‌ ವಿಮಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ ಈ ಉದ್ದಿಮೆಯು, ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮಾನ ತಯಾರಕಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಯಿತು. 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರೊಪ್ಲೇನ್‌ ಕಂಪೆನಿಯು ಕಾರು ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲೂ ತೊಡಗಿತು. ತನ್ನ ಫಿಲ್ಟನ್‌ ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಾರ್ಸ್‌ ಹೆಸರಿನಡಿ ಹಸ್ತ-ನಿರ್ಮಿತ ಸುವಿಹಾರಿ ಕಾರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. 1960ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಾರ್ಸ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರೊಪ್ಲೇನ್‌ ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡು ಸ್ವತಂತ್ರವೂ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web | url= http://www.boc.net/history.html | archiveurl= https://web.archive.org/web/20061007123103/http://www.boc.net/history.html | archivedate= 7 October 2006 | work=Bristol Owners Club | title= A brief history of the Bristol Marque | accessdate= 29 August 2007}}</ref> 1908ರಿಂದ 1983ರ ತನಕ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಿರ್ಮಾಣದ ಬಸ್‌ಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ನಗರವು ನೀಡಿತು. ಮೊದಲಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಸ್‌ ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಮ್‌ವೇಸ್‌ ಹಾಗೂ 1955ರಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಮರ್ಷಿಯಲ್‌ ವೆಹಿಕಲ್ಸ್‌ ಬಸ್‌ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. [[ಚಿತ್ರ:Concorde on Bristol.jpg|thumb|left|alt=A view from below of an aeroplane in flight, with a slender fuselage and swept back wings.|2003ರ ನವೆಂಬರ್‌ 26ರಂದು ಯಾವುದೇ ಕಾಂಕಾರ್ಡ್‌ನ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಉಡ್ಡಯನ.ಫಿಲ್ಟನ್‌ ರನ್ವೇಯಲ್ಲಿ ನೆಲ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುವ ಕೆಲ ನಿಮಿಷಗಳ ಮುಂಚೆ ವಿಮಾನದ ದೃಶ್ಯವಿದು. ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1969ರಲ್ಲಿ ವಿಮಾನವು ಉಡ್ಡಯನವಾಯಿತು.]] 1960ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಅಂಗ್ಲೊ-ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಸಹಯೋಗದ ಶಬ್ದಾತೀತ ''ಕಾನ್ಕಾರ್ಡ್‌'' ವಿಮಾನ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಟನ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರೊಪ್ಲೇನ್‌ ಕಂಪೆನಿಯು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪಾಲುದಾರ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಏರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ (BAC) ನ ಅಂಗವಾಯಿತು. ಕಾನ್ಕಾರ್ಡ್‌ ಬಿಡಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಇವುಗಳನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ ಟೂಲೂಸ್‌ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಫಿಲ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅಂತಿಮ ಜೋಡಣಾ ಘಟಕಗಳಿಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಶರೀರಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು, ವಿಮಾನದ ಮೂಗುಭಾಗ, ವಿಮಾನದ ಹಿಂಭಾಗದ ಶರೀರಕಟ್ಟು, ಬಾಲ, ರೆಕ್ಕೆ ತುದಿಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಮಾನದ ಒಲಿಂಪಸ್‌ 593 ಇಂಜಿನ್‌ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ಫಿಲ್ಟನ್‌ನ ರೋಲ್ಸ್‌-ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ SNECMA ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲಾಯಿತು. ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಪರೀಕ್ಷಾ ಹಾರಾಟ ನಡೆಸಿ ಐದು ವಾರಗಳ ನಂತರ, 1969ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 9ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಕಾನ್ಕಾರ್ಡ್‌ ಪ್ರಯೋಮಾದರಿಯು ಮೊದಲ ಉಡ್ಡಯನವನ್ನು ಫಿಲ್ಟನ್‌ನಿಂದ RAF ಫೇರ್‌ವರ್ಡ್‌ ತನಕ ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.concordesst.com/history/earlyindex.html |title=Concorde Early History |work=concordesst.com |accessdate=20 December 2008 }}</ref> 2003ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಏರ್ವೇಸ್‌ ಮತ್ತು [[ಏರ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಏರ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌]] ಈ ವಿಮಾನದ ಹಾರಾಟವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ, ವಿಮಾನಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಹಲವು ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ(ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯಗಳಿಗೆ) ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. 2003ರ ನವೆಂಬರ್‌ 26ರಂದು, ಕಾನ್ಕಾರ್ಡ್‌ ವಿಮಾನವು ತನ್ನ ಅಂತಿಮ ಕಾನ್ಕಾರ್ಡ್‌ ಹಾರಾಟ ನಡೆಸಿ, ಫಿಲ್ಟನ್‌ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಮರಳಿತು. ಮುಂಬರುವ ವಿಮಾನ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಯಂ ಪ್ರಧಾನವಸ್ತುವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುವುದು. ಈ ವಸ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಏರೋ ಸಂಗ್ರಹವೂ ಸೇರಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬ್ರಿಟನ್ನಿಯಾ ವಿಮಾನವೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.concordeatfilton.org.uk/ |title=Concorde at Filton |work=BAC Trading Ltd |accessdate=20 December 2008 |archive-date=6 ಜುಲೈ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706130453/http://www.concordeatfilton.org.uk/ |url-status=dead }}</ref> ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಸ್ಥಳೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.epolitix.com/mpwebsites/mpwebsitepage/mpsite/dr-doug-naysmith/mppage/constituency-5/ |title=Dr Doug Naysmith - Bristol Northwest |accessdate=14 March 2008 |work=ePolitix.com |archive-date=3 ಜೂನ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090603210702/http://www.epolitix.com/mpwebsites/mpwebsitepage/mpsite/dr-doug-naysmith/mppage/constituency-5/ |url-status=dead }}</ref> ಮಾರ್ಕೊನಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್‌ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಬಿಎಇ (BAe) ವಿಲೀನಗೊಂಡು ರಚನೆಯಾದ ಬಿಎಇ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌, (ಸ್ವತಃ ಬಿಎಇ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಬಿಎಸಿ, ಹಾಕರ್‌ ಸಿಡಲೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕಾಟಿಷ್‌ ಏವಿಯೇಷನ್‌ ವಿಲೀನವಾಗಿ ರಚನೆಯಾದದ್ದು); ಏರ್ಬಸ್‌ <ref> {{cite web |url=http://www.airbus.com/en/worldwide/airbus_in_uk.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080822031810/http://www.airbus.com/en/worldwide/airbus_in_uk.html |archivedate=2008-08-22 |title=Airbus in UK |publisher=www.airbus.com |accessdate=20 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಮತ್ತು ರೊಲ್ಸ್‌-ರಾಯ್ಸ್‌ - ಇವೆಲ್ಲಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳೂ ಫಿಲ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ ವೆಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಶೋಧನಾ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಬಿಸಿ-ಗಾಳಿ ಬಲೂನ್‌ ತಯಾರಿಸುವ ಉದ್ದಿಮೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾನ್‌ ಬಲೂನ್ಸ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಉದ್ದಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/07/14/fiesta_how_do_you_make_a_balloon_feature.shtml |title=Balloon Fiesta: How to make a hot-air balloon|work=BBC Bristol|accessdate=31 December 2008 }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಆಗಸ್ಟ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಲೂನ್‌ ಫೀಸ್ಟಾ ಆಯೋಜಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್‌ನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಿಸಿ-ಗಾಳಿಯ ಬಲೂನ್‌ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/07/28/fiesta_don_cameron_feature.shtml |title=BBC - Bristol - Balloon Fiesta - Balloon Fiesta: Don Cameron |publisher=BBC News |accessdate=5 February 2009 |last= |first= }} </ref> 2008ರಲ್ಲಿ ಕೆಬಾಟ್‌ ಸರ್ಕಸ್‌ ಎಂಬ £500 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ ವೆಚ್ಚದ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಹತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಲಿದೆಯೆಂದು ಸ್ಥಿರಾಸ್ತಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿದಾರರು ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಹೇಳಿಕೊಂಡರು.<ref>{{cite web |url=http://www.thisisbristol.co.uk/news/Cabot-Circus-puts-belong/article-354732-detail/article.html |title=Bristol shopping centre Cabot Circus will lift city into top 10 say business leaders |publisher=www.thisisbristol.co.uk |accessdate=5 February 2009 |last= |first= |archive-date=14 ಜೂನ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090614085815/http://www.thisisbristol.co.uk/news/Cabot-Circus-puts-belong/article-354732-detail/article.html |url-status=dead }}</ref> 2009ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಹತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಹ ಒಂದು ಎಂದು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರಕಟಣಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಡೊರ್ಲಿಂಗ್‌ ಕಿಂಡರ್ಸ್ಲೆ ಯುವ ಓದುಗರಿಗಾಗಿ ''ಐವಿಟ್ನೆಸ್‌'' ಕೈಪಿಡಿ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.travelpulse.com/Resources/Editorial.aspx?n=50049 |title=Destination - Bristol Placed in Top 10 for Eyewitness Guides |publisher=www.travelpulse.com |date=29 December 2008 |accessdate=5 February 2009 |last= |first= |archive-date=7 ಜನವರಿ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120107064512/http://www.travelpulse.com/Resources/Editorial.aspx?n=50049 |url-status=dead }}</ref> {{Clear}} {{ Panorama | image = File:Panorama of Bristol.jpg |alt = A panoramic view looking over a cityscape of office blocks, old buildings, church spires and a multi-story car park. In the distance hills. | fullwidth = 4370 | fullheight = 665 | caption = Panorama over Bristol, taken in 2004. | height = 265 }} == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == === ಕಲೆ === [[ಚಿತ್ರ:Bristol Old Vic (750px).jpg|thumb|alt=An imposing eighteenth century building with three entrance archways, large first floor windows and an ornate peaked gable end above. On the left a twentieth century grey brick building with a gilded crest and on the right a cream coloured building with four pitched roofs. In front a cobbled street.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌ ರಾಯಲ್‌ ಸಂಕೀರ್ಣದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವಾಗಿರುವ ಕೂಪರ್ಸ್‌ ಹಾಲ್‌.]] [[ಚಿತ್ರ:Bristol pw from ms.jpg|thumb|alt=A long two storey building with 4 cranes in front on the quayside. Two tugboats are moored at the quay.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ.]] [[ಚಿತ್ರ:Banksy-ps.jpg|thumb|alt=A painting on a building showing a naked man hanging by one hand from a window sill. A man in a suit looks out of the window, shading his eyes with his right hand, behind him stands a woman in her underwear.|ನಗರದಲ್ಲಿನ ಹಲವು ಬ್ಯಾಂಕ್ಸಿ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.]] ನಗರವು ತನ್ನ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. 2008ರಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ (ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ ಆಫ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌) ಮಾನ್ಯತೆಗಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂತಿಮ ಸುತ್ತನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಮನ್ನಣೆ ಲಿವರ್ಪೂಲ್‌ಗೆ ಸಂದಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.culture.gov.uk/reference_library/media_releases/2877.aspx |title=Six Cities Make Short List For European Capital Of Culture 2008 |publisher=www.culture.gov.uk |accessdate=22 March 2009 |archive-date=12 ಮೇ 2010 |archive-url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20100512155845/http://www.culture.gov.uk/reference_library/media_releases/2877.aspx |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕತಂಡ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ 1946ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ಇದು ಲಂಡನ್‌ನ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ ನಾಟಕ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಶಾಖೆಯೆನಿಸಿತ್ತು. ಕಿಂಗ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಇದರ ಹರವಿನಲ್ಲಿ 1766ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ, 607 ಆಸನಗಳುಳ್ಳ ಥಿಯೆಟರ್‌ ರಾಯಲ್‌, 150 ಆಸನಗಳುಳ್ಳ ನ್ಯೂ ವಿಕ್‌ ಎಂಬ ಆಧುನಿಕ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ರಂಗಮಂದಿರ, ಹಾಗೂ 1743ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ, ವಿರಾಮ ಖಾನೆ ಮತ್ತು ಬಾರ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಕೂಪರ್ಸ್‌ ಹಾಲ್‌ ಇವೆ. ಥಿಯೆಟರ್‌ ರಾಯಲ್‌ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದ್ದು,<ref>{{cite web|url=http://www.imagesofengland.org.uk/Details/Default.aspx?id=379885|title=The Theatre Royal|work=Images of England|publisher=English Heritage|accessdate=16 March 2009|archive-date=6 ಜೂನ್ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606125403/http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=379885|url-status=dead}}</ref><ref name="gradei">{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/cms-service/stream/asset/;jsessionid=4F42388454C5F5D3A5CA2E3AF5F560AA.tcwwwaplaws3?asset_id=20848045 |title=Grade I Listed Buildings in Bristol |publisher=Bristol City Council |format=PDF |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=11 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511212616/http://www.bristol.gov.uk/ccm/cms-service/stream/asset/;jsessionid=4F42388454C5F5D3A5CA2E3AF5F560AA.tcwwwaplaws3?asset_id=20848045 |url-status=dead }}</ref> ಇಡೀ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಅತಿ ಹಳೆಯ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ.<ref> {{cite news |url=http://www.lexisnexis.com/uk/nexis/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T7005863589&format=GNBFI&sort=BOOLEAN&startDocNo=1&resultsUrlKey=29_T7005863592&cisb=22_T7005863591&treeMax=true&treeWidth=0&csi=8200&docNo=6 |title=England special: In the footsteps of Bristol's slave traders |work=The Independent on Sunday archived at [[Nexis]]|publisher=Independent News and Media|format=fee required |date=27 March 2005 |accessdate=21 July 2009 |last=Rowe |first=Mark }} </ref> ಕಿಂಗ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂಲಸ್ಥಳ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಇಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಂಗೀತ-ನರ್ತನ ಶಾಲೆ ಇನ್ನು ದೊಡ್ಡ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ. 1981 ಆಸನಗಳುಳ್ಳ ಈ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟಮಟ್ಟದ ಪ್ರವಾಸೀ ನಾಟಕ ತಂಡಗಳ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಇತರೆ ರಂಗಮಂದಿರಗಳ ಪೈಕಿ ಟೊಬ್ಯಾಕೊ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ (250 ಆಸನಗಳು), QEH (220 ಆಸನಗಳು), ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ನ ರೆಡ್‌ಗ್ರೇವ್‌ ಥಿಯೇಟರ್‌ (320 ಆಸನಗಳು) ಹಾಗೂ ಅಲ್ಮಾ ಟೇವರ್ನ್‌ (50 ಆಸನಗಳು) ಸೇರಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ ಕಂಪೆನಿಯಲ್ಲದೆ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ರಂಗಭೂಮಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಗಳ ನಾಟಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಷೋ ಆಫ್‌ ಸ್ಟ್ರೆಂತ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌ ಕಂಪೆನಿ, ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ ಅಟ್‌ ದಿ ಟೊಬ್ಯಾಕೊ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಹಾಗೂ ಟ್ರಾವೆಲಿಂಗ್‌ ಲೈಟ್‌ ಥಿಯೇಟರ್‌ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಥಿಯೇಟರ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಎಂಬುದು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ನಾಟಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜಂಟಿ ಸಹಯೋಗವಾಗಿದೆ.ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಉದ್ದಿಮೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://theatrebristol.net/about |title=About Us |publisher=Theatre Bristol |accessdate=8 May 2008 |archive-date=17 ಮೇ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080517071121/http://www.theatrebristol.net/about/ |url-status=dead }}</ref> ರಂಗಕರ್ಮಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವ ಹಲವು ಸಂಘಟನೆ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇಕ್ವಿಟಿ ಎಂಬ ನಟರ ಸಂಘದ ಪ್ರಧಾನ ಶಾಖೆಯು ನಗರದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.equity.org.uk/branches/?branchid=37 | title=Bristol and West General Branch | publisher=Equity | accessdate=8 May 2008}}</ref> ರೆಸಿಡೆನ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರ ಮೂಲದ ಹಲವು ನಾಟಕ-ತಂಡಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರದರ್ಶನಾ ತಂಡಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.residence.org.uk/node/34 |title=About |publisher=Residence |accessdate=8 May 2008 |archive-date=28 ಆಗಸ್ಟ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080828095302/http://www.residence.org.uk/node/34 |url-status=dead }}</ref> 1970ರ ದಶಕದ ಅಪರಾರ್ಧದಿಂದಲೂ, 'ಪಂಕ್‌', 'ಫಂಕ್‌' 'ಡಬ್' ಶೈಲಿಯ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಬೆರೆಸಿರುವ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಿಗೆ ನಗರವು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ಲ್ಯಾಕ್ಸೊ ಬೇಬೀಸ್‌,<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/glaxo-babies-p17887 |title=Glaxo Babies > Overview |publisher=www.allmusic.com |accessdate=11 October 2009 |last=Kellman |first=Andy }} </ref> ದಿ ಪಾಪ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/the-pop-group-p19932 |title=The Pop Group > Overview |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Dougan |first=John }} </ref> ಮತ್ತು ಟ್ರಿಪ್‌ ಹಾಪ್‌, ಅಥವಾ, ಟ್ರಿಕಿ,<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/tricky-p132766 |title=Tricky > Overview |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Erlewine |first=Stephen Thomas }} </ref> ಪೋರ್ಟಿಸ್‌ಹೆಡ್‌<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/portishead-p45223 |title=Portishead > Biography |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Erlewine |first=Stephen Thomas }} </ref> ಮತ್ತು ಮಾಸೀವ್‌ ಅಟ್ಯಾಕ್‌ನಂತಹ 'ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸೌಂಡ್‌' ಕಲಾವಿದರು ಗಮನಾರ್ಹ.<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/massive-attack-p13625 |title=Massive Attack > Biography |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Ankeny |first=Jason }} </ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ತಂಡಗಳ‌ ಪಟ್ಟಿಯು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ.‌ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಡ್ರಮ್‌ & ಬಾಸ್‌ ವಾದಕರು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮರ್ಕ್ಯೂರಿ ಪ್ರೈಜ್‌ ವಿಜೇತ ರೊನಿ ಸೈಜ್‌/ರಿಪ್ರೆಜೆಂಟ್‌<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/roni-size-p199290 |title=Roni Size > Biography |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Cooper |first=Sean }} </ref>, ಹಾಗೂ, ಹರಿಕಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡ ಡಿಜೆ ಕ್ರಸ್ಟ್‌<ref> {{cite web |url=http://www.allmusic.com/artist/krust-p199939 |title=Krust > Overview |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Bush |first=John }} </ref> ಮತ್ತು ಮೋರ್‌ ರಾಕರ್ಸ್‌ ಜನಪ್ರಿತೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.allmusic.com/cg/amg.dll |title=More Rockers > Overview |publisher=www.allmusic.com |accessdate=15 March 2009 |last=Prato |first=Greg |archive-date=19 ನವೆಂಬರ್ 2002 |archive-url=https://web.archive.org/web/20021119052725/http://www.allmusic.com/cg/AMG.dll |url-status=dead }}</ref> ಈ ಸಂಗೀತವು, 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮ ಗಮನ ಸೆಳೆದ, ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಟ್ಟಣ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸನ್ನಿವೇಶದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title=Blagging and Boasting | work=Metroactive Music | url=http://www.metroactive.com/papers/metro/06.18.98/bristol-9824.html | accessdate=28 January 2007}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಸಂಗೀತಗೋಷ್ಠಿ ಪ್ರದರ್ಶನಾ ಮಂದಿರಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, 2,000 ಆಸನಗಳುಳ್ಳ ಕಾಲ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಹಾಲ್‌ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದು. ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಕಾಲ್‌ಸ್ಟನ್‌ ಅವರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಈ ಗೋಷ್ಠಿಮಂದಿರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನುಳಿದವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ, ಫಿಡ್ಲರ್ಸ್‌, ವಿಕ್ಟೊರಿಯಾ ರೂಮ್ಸ್‌, ಟ್ರಿನಿಟಿ ಸೆಂಟರ್‌, ಸೇಂಟ್‌ ಜಾರ್ಜ್ಸ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌‌, ಇವಿಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಜ್ಯಾಝ್‌ ಶೈಲಿ-ಪ್ರಧಾನದ ದಿ ಓಲ್ಡ್‌ ಡ್ಯೂಕ್ನಿಂದ ರಾಕ್‌ ಶೈಲಿಯ ಫ್ಲೀಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಫರ್ಕಿನ್‌‌ವರೆಗೆ ಹಾಗೂ ಲೂಯಿಸಿಯಾನಾದಲ್ಲಿ ಇಂಡೀ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿವಿಧ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗೃಹಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite news |url = http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/education/student/article2097881.ece?token=null&offset=12&page=2 |title = A student's guide to...University of Bristol |work = The Times |location = London |accessdate = 14 March 2009 |last = Reid |first = Melanie |date = 18 July 2007 |archive-date = 6 ಜೂನ್ 2010 |archive-url = https://web.archive.org/web/20100606070653/http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/education/student/article2097881.ece?token=null&offset=12&page=2 |url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.discoveringbristol.org.uk/to_showNarrative.php?narId=508&nacId=511 |title=Bristol's music scene |publisher=PortCities Bristol |accessdate=14 March 2009 |last= |first= |archive-date=11 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511232102/http://www.discoveringbristol.org.uk/to_showNarrative.php?narId=508&nacId=511 |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಸಂಗೀತಮಯ ನಗರ ಎಂದು PRS ಫಾರ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ 2010ರಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಸದಸ್ಯರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite news | url= http://news.bbc.co.uk/local/bristol/hi/people_and_places/music/newsid_8563000/8563916.stm | title= Bristol is Britain's 'most musical city' | date= 12 March 2010 | publisher=BBC | accessdate= 9 April 2010}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಿಟಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ ಮತ್ತು ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ, ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಸ್ಥಳೀಯ ಗಾಜಿನ ವಸ್ತುಗಳು, ಚೀನೀ ಪಿಂಗಾಣಿ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಡಲಾಗಿವೆ. ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾದ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯವನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 2006ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು. 2011ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪುನಾರಂಭಿಸುವ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.culture24.org.uk/sw000009|title=Bristol Industrial Museum (closed for refurbishment)|publisher=Culture 24|accessdate=14 March 2009|archive-date=10 ನವೆಂಬರ್ 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101110212155/http://www.culture24.org.uk/sw000009|url-status=dead}}</ref> ನಗರ ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನಾಲಯವು ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭವನಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ: ಟ್ಯೂಡರ್‌ ರೆಡ್‌ ಲಾಡ್ಜ್‌, ಜಾರ್ಜಿಯನ್‌ ಹೌಸ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ಲೇಯ್ಸ್‌ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್‌ ಹೌಸ್‌. ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರದ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಯ ಉಗ್ರಾಣಗಳಲ್ಲಿರುವ ವಾಟರ್ಷೆಡ್‌ ಮೀಡಿಯಾ ಸೆಂಟರ್‌ ಮತ್ತು ಅರ್ನಾಲ್ಫಿನಿ ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆ, ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಸಿನೇಮಾ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಚಿತ್ರ ಸಂಪುಟವು ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ರಾಯಲ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಆರ್ಡ್ಮನ್‌ ಅನಿಮೇಷನ್ಸ್‌<ref> {{cite web |url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/530232/index.html |title=Aardman Animations Biography |publisher=www.screenonline.org.uk |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ನಿರ್ಮಿಸಿರುವ ಸ್ಟಾಪ್‌-ಫ್ರೇಮ್‌ ಅನಿಮೇಷನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಜಾಹೀರಾತುಗಳು ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುವ ಕಿರುತೆರೆ ಸರಣಿ ಸಹ ನಗರಕ್ಕೆ ಖ್ಯಾತಿ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಮನ್ನಣೆ ಸಹ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಬಿಬಿಸಿ ವೆಸ್ಟ್‌ ಹಾಗೂ ಬಿಬಿಸಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಯುನಿಟ್‌ನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite journal|last=Davies|first=Gail|year=1998|title=Networks of nature: Stories of Natural History Film-Making from the BBC|journal=UCL EPrints|publisher=University College London|location=London|pages=11–15|url=http://eprints.ucl.ac.uk/5188/1/5188.pdf|accessdate=7 March 2009|archive-date=19 ಮಾರ್ಚ್ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090319161816/http://eprints.ucl.ac.uk/5188/1/5188.pdf|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಹಾಗೂ ಸುತ್ತ-ಮುತ್ತಲ ಸ್ಥಳಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಬಿಬಿಸಿಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾದ ''ಅನಿಮಲ್‌ ಮ್ಯಾಜಿಕ್‌'' ಎಂಬ ಮಕ್ಕಳ ಕಿರುತೆರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸಹ ಸೇರಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.televisionheaven.co.uk/animal.htm |title=ANIMAL MAGIC |publisher=www.televisionheaven.co.uk |accessdate=7 March 2009 |last= |first= |archive-date=21 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221095750/http://www.televisionheaven.co.uk/animal.htm |url-status=dead }}</ref> ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕವಿ ಥಾಮಸ್‌ ಚಾಟರ್ಟನ್‌ <ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/features/2002/09/04/chatterton.shtml |title=Chatterton - Bristol's boy poet |work=BBC |accessdate=20 December 2008 }}</ref> ಹಾಗೂ 1774ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ವೈನ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ರಾಬರ್ಟ್‌ ಸೌತೀ <ref>{{cite web |url=http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/Jsouthey.htm |title=Robert Southey |work=Spartacus Educational |accessdate=20 December 2008 |archive-date=11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211034429/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/Jsouthey.htm |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು. ಸೌತೀ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತ ಸ್ಯಾಮುಯೆಲ್‌ ಟೇಲರ್ ಕೊಲರಿಜ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಫ್ರಿಕರ್‌ ಸಹೋದರಿಯರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು.<ref>{{cite web |url=http://muse.jhu.edu/journals/romanticism/v012/12.1webb.html |title='Not so pleasant to the taste': Coleridge in Bristol during the mixed bread campaign of 1795 |work=Edinburgh University Press |accessdate=20 December 2008 }}</ref> ವಿಲಿಯಮ್‌ ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಕಾಲ ಕಳೆದರು.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=8HYfnrv5fiwC&pg=PA9&lpg=PA9&dq=wordsworth+bristol |title=Coleridge, Wordsworth and the Language of Allusion |work=Lucy Newlyn |accessdate=20 December 2008 |isbn=9780199242597 |author1=Newlyn, Lucy |year=2001 }}</ref> 1798ರಲ್ಲಿ ಜೊಸೆಫ್‌ ಕಾಟ್ಲ್‌ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಭಾವಗೀತೆಯಂತಹ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.nndb.com/people/852/000024780/|title=Samuel Taylor Coleridge|work=NNDB|publisher=Soylent Communications|accessdate=15 March 2009}}</ref> 18ನೆಯ ಮತ್ತು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಭಾವಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದ ಸರ್‌ ಥಾಮಸ್‌ ಲಾರೆನ್ಸ್‌ ಹಾಗೂ ಸಿಡ್ನಿ ನಗರದ ಮೊದಲ ಹಲವು ಕಟ್ಟಡಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಕ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್‌ ಗ್ರೀನ್ವೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು. ಇನ್ನೂ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಗ್ರ್ಯಾಫಿಟಿ ಕಲಾವಿದ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್ಕಿಯವರ ಹಲವು ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಗರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.dailymail.co.uk/femail/article-1034538/Graffiti-artist-Banksy-unmasked---public-schoolboy-middle-class-suburbia.html |title=Graffiti artist Banksy unmasked ... as a former public schoolboy from middle-class suburbia |work=Daily Mail |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಾಸ್ಯಕಲಾವಿದರು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಜಸ್ಟಿನ್‌ ಲೀ ಕಾಲಿನ್ಸ್‌,<ref> {{cite news |url=http://www.independent.co.uk/news/media/justin-lee-collins-my-life-in-media-427936.html |title=Justin Lee Collins: My Life in Media |work=The Independent |location=London |accessdate=7 March 2009 | first=Sophie | last=Morris | date=11 December 2006}} </ref> ಲೀ ಇವಾನ್ಸ್‌,<ref> {{cite web |url=http://www.filmreference.com/film/55/Lee-Evans.html |title=Lee Evans Biography (1964-) |publisher=www.filmreference.com |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ರಸೆಲ್‌ ಹಾವರ್ಡ್‌ <ref>{{cite web |url=http://www.crackerjack.co.uk/bristol/comedy-news/new-bristol-date-russell-howard |title=New Bristol date for Russell Howard |work=Crackerjack Bristol |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಹಾಗೂ ಬರಹಗಾರ/ಹಾಸ್ಯನಟ ಸ್ಟೀಫೆನ್‌ ಮರ್ಚೆಂಟ್‌ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref> {{cite news |url=https://www.theguardian.com/stage/2006/nov/05/comedy.television1 |title=Barbara Ellen meets the 6ft 7in comedy giant Stephen Merchant |work=The Guardian |location=London |accessdate=7 March 2009 |last=Ellen |first=Barbara | date=5 November 2006}} </ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಪದವೀಧರರ ಪೈಕಿ ಯಕ್ಷಿಣಿಗಾರ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಾಯಾವಾದಿ ಡೆರೆನ್‌ ಬ್ರೌನ್‌ <ref>{{cite web |url=http://www.derrenbrowninfo.co.uk/info.php |title=Derren Brown Info - Info |publisher=www.derrenbrowninfo.co.uk |accessdate=7 March 2009 |last= |first= |archive-date=31 ಜನವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090131210915/http://derrenbrowninfo.co.uk/info.php |url-status=dead }}</ref>; ಹಾಸ್ಯಸಾಹಿತಿ ಕ್ರಿಸ್‌ ಮಾರಿಸ್‌ <ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/comedy/profiles/chris_morris.shtml |title=Chris Morris Profile |publisher=BBC News |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref>; ''ಸ್ಪೇಸ್ಡ್‌'' , ''ಷಾನ್ ಆಫ್‌ ದಿ ಡೆಡ್‌'' ಮತ್ತು ''ಹಾಟ್‌ ಫಜ್'' ನ ಸೈಮನ್‌ ಪೆಗ್‌ <ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/comedy/profiles/simon_pegg.shtml |title=Simon Pegg Profile |publisher=BBC News |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಮತ್ತು ನಿಕ್‌ ಫಾಸ್ಟ್‌ <ref>{{cite web |url=http://goliveit.net/bristol/student-accommodation |title=International Student Accommodation Bristol - Go Live It - Student Residences, Flats and Houses |publisher=goliveit.net |accessdate=7 March 2009 |last= |first= |archive-date=5 ಮಾರ್ಚ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090305011323/http://goliveit.net/bristol/student-accommodation |url-status=dead }}</ref>; ಹಾಗೂ ''ಲಿಟ್ಲ್‌ ಬ್ರಿಟನ್‌'' ಖ್ಯಾತಿಯ ಮ್ಯಾಟ್‌ ಲ್ಯೂಕಾಸ್‌<ref name="lucaswalliams"> {{cite news |url=http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/matt-lucas-pride-and-prejudice-428674.html |title=Matt Lucas: Pride and prejudice - Profiles, People - The Independent |work=The Independent |location=London |accessdate=7 March 2009 | first=Brian | last=Viner | date=16 December 2006}} </ref> ಮತ್ತು ಡೇವಿಡ್ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್<ref>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/matt-lucas-pride-and-prejudice-428674.html|title=Matt Lucas: Pride and prejudice|quote="In due course, they both went on to study drama at Bristol University."|work=The Independent|date= 16 December 2006|accessdate=5 January 2009 | location=London | first=Brian | last=Viner}}</ref>. ಹಾಲಿವುಡ್‌ ನಟ ಕ್ಯಾರಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಟ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು;<ref>{{cite web|url=http://www.imdb.com/name/nm0000026/bio|title=Biography for Cary Grant|work=IMdB|accessdate=5 January 2009}}</ref> ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್‌ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌, ಜೇನ್‌ ಲಪೊಟೇರ್‌, ಪೀಟ್‌ ಪೊಸ್ಲೆಟ್ವೇಟ್‌, ಜೆರೆಮಿ ಐರನ್ಸ್‌, ಗ್ರಿಟಾ ಸ್ಯಾಚಿ, ಮಿರಾಂಡಾ ರಿಚರ್ಡ್ಸನ್‌, ಹೆಲೆನ್‌ ಬ್ಯಾಕ್ಸೆಂಡೇಲ್‌, ಡೇನಿಯಲ್‌ ಡೇ-ಲೂಯಿಸ್‌ ಮತ್ತು ಜೀನ್‌ ವಿಲ್ಡರ್‌ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಓಲ್ಡ್‌ ವಿಕ್‌ ಥಿಯೆಟರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತ ಹಲವು ನಟರ ಪೈಕಿ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.oldvic.ac.uk/past_graduates.html |title=BOVTS Past Graduates |work=BOVTS |accessdate=20 December 2008 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080617205020/http://www.oldvic.ac.uk/past_graduates.html |archivedate = 17 June 2008|deadurl=yes}}</ref> ಈ ರಂಗಮಂದಿರವನ್ನು ಲಾರೆನ್ಸ್‌ ಒಲಿವಿಯರ್‌ 1946ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಹಾಸ್ಯಕಲಾವಿದ ಜಾನ್‌ ಕ್ಲೀಸ್‌ ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref> {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/5071150.stm |title=Cleese's contribution to comedy |work=BBC News |accessdate=7 March 2009 |last= |first= | date=12 June 2006}} </ref> ಹುಗೊ ವೀವಿಂಗ್‌ ಕ್ವೀನ್‌ ಎಲಿಜಬೆತ್ಸ್‌ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ <ref> {{cite web |url=http://www.imdb.com/name/nm0915989/bio |title=Hugo Weaving - Biography |publisher=IMdB |accessdate=22 July 2009 }} </ref> ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ಡೇವಿಡ್‌ ಪ್ರೌಸ್‌ (ಡಾರ್ತ್‌ ವೇಡರ್‌, ''[[ಸ್ಟಾರ್ ವಾರ್ಸ್‌|ಸ್ಟಾರ್‌ ವಾರ್ಸ್‌]]'' ) ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಗ್ರ್ಯಾಮರ್‌ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು.‌ <ref> {{cite web |url=http://www.imdb.com/name/nm0001190/bio |title=David Prowse |publisher=www.imdb.com |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> === ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ === [[ಚಿತ್ರ:llandoger.trow.overall.arp.jpg|thumb|right|alt=A seventeenth century timber framed building with three gables and a traditional inn sign showing a picture of a sailing barge. Some drinkers sit at benches outside on a cobbled street. Other old buildings are further down the street and in the background part of a modern office building can be seen.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಲ್ಯಾಂಡೊಜರ್‌ ಟ್ರೊ ಎಂಬ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಂದಿರ.]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ 51 ಗ್ರೇಡ್‌ I ಪಟ್ಟಿಯಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳು,<ref name="gradei" /> 500 ಗ್ರೇಡ್‌ II* ಹಾಗೂ 3800ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಗ್ರೇಡ್‌ II ಕಟ್ಟಡಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Conservation/listed-buildings/listed-buildings.en |title=Bristol City Council: Listed buildings register: Listed buildings |publisher=www.bristol.gov.uk |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=22 ಆಗಸ್ಟ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090822124119/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Leisure-Culture/Conservation/listed-buildings/listed-buildings.en |url-status=dead }}</ref> ಈ ಕಟ್ಟಡಗಳೆಲ್ಲವೂ ಮಧ್ಯಯುಗೀಯದಿಂದ ಹಿಡಿದು 21ನೆಯ ಶತಮಾನದ ತನಕದ ವರೆಗೆ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿವೆ. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಗರಕ್ಕೆ ಅಪೂರ್ವವಾಗಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬೈಝಾಂಟೀನ್‌ ಎಂಬ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಹಲವು ಭವನಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಬಹಳಷ್ಟು ಅವಧಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯಿರುವ ನಗರ ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯ ಉಳಿದಿರುವ ಅಂಶಗಳು ಮಧ್ಯಯುಗೀನ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾಗಿದೆ.<ref name="burrough">{{cite book |last=Burrough |first=THB |authorlink= |coauthors= |title=Bristol |year=1970 |publisher=Studio Vista |location=London |isbn=0289798043 }}</ref> ಜೊತೆಗೆ 12ನೆಯ ಶತಮಾನ ಅಥವಾ ಈಚೆಗೆ ಸೇರಿದ ಕೆಲವು ಇಗರ್ಜಿಗಳು ಈ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web | title=Church of St James | work=Images of England | url=http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=380890 | accessdate=15 March 2009 | archive-date=16 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2015 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150916091047/https://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=380890 | url-status=dead }}</ref> ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಾಚೆ, ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ತಕರಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ಟ್ಯೂಡರ್‌ ಭವನಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web | title=Red Lodge and attached rubble walls and entrance steps | work=Images of England | url=http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=380113 | accessdate=10 March 2007 | archive-date=3 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20071203020645/http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=380113 | url-status=dead }}</ref> ಅದೇ ಕಾಲದ ಧರ್ಮಶಾಲೆಗಳು <ref>{{cite web | title=St Nicholas' Almshouses, Nos.1-10 | work=Images of England | url=http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=379882 | accessdate=21 February 2007 | archive-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20071012140237/http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=379882 | url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಿವಾಸಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನಿಂತಿವೆ.<ref>{{cite web | title=Llandoger Trow | work=Images of England | url=http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=379857 | accessdate=22 February 2007 | archive-date=12 ನವೆಂಬರ್ 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20071112100748/http://www.imagesofengland.org.uk/details/default.aspx?id=379857 | url-status=dead }}</ref> ಇವು ಆಧುನಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮ್ಮಿಶ್ರವಾಗಿದೆ. 18ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಮಧ್ಯಮ-ವರ್ಗದ ಜನರ ವಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹಲವು ಜಾರ್ಜಿಯನ್‌-ಯುಗದ ಚೌಕಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref>ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಫಾಯ್ಲ್‌, ''ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌'' , ಪೆವ್‌ಸ್ನರ್‌ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರಲ್‌ ಗೈಡ್ಸ್‌ (2004) ISBN 0-300-10442-1</ref> ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬ್ಲಿಟ್ಜ್‌ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ, ನಗರ ಕೇಂದ್ರವು ಬಹಳಷ್ಟು ಹಾನಿಯಾಯಿತು.<ref>[https://web.archive.org/web/20070322080553/http://weldgen.tripod.com/bristol-history/id6.html ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಇತಿಹಾಸ‌], bristolhistory.com. ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು 2008ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 28ರಂದು.</ref> ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಗಳು, ಕಛೇರಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಬಂದರುಬದಿಯ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. === ಕ್ರೀಡೆ ಮತ್ತು ಬಿಡುವಿನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Ashton Gate & Bridge.jpg|thumb|left|alt=In the foreground twentieth century housing can be seen amidst trees and on the right a tower block of flats. In the middle distance a complex of red coloured buildings can be seen and behind that a steep sided gorge with a suspension bridge spanning it. Eighteenth century terraces on the right side of the gorge, the slopes of which are heavily wooded and a tower can be seen in the distance on the skyline.|ಆಷ್ಟನ್‌ ಗೇಟ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ. ಏವನ್‌ ಗಾರ್ಜ್‌ ಮೇಲೆ ಹಾದುಹೋಗುವ ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ತೂಗು ಸೇತುವೆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಲೀಗ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ: ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಿಟಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ರೋವರ್ಸ್‌, ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಲೀಗ್-ಅಲ್ಲದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಇವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಿಟಿ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು 1897ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. 1907ರ ಡಿವಿಜನ್‌ ಒನ್‌ನಲ್ಲಿ ರನ್ನರ್‌ಅಪ್ ಆಯಿತು. 1909ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ FA ಕಪ್‌ ಅಂತಿಮ ಸುತ್ತಿನ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೋಲಪ್ಪಿತು. 1976ರಲ್ಲಿ ತಂಡವು ತಮ್ಮ ಉತ್ತುಂಗ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳಿತು. ಆದರೆ 1980ರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಡಿವಿಜನ್‌ಗೆ ಇಳಿಯಬೇಕಾಯಿತು. 2007ರಲ್ಲಿ ತಂಡವು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ನ ಎರಡನೆಯ ಪಂಕ್ತಿಗೆ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆಯಿತು. 2007/2008 ಋತುವಿನಲ್ಲಿ, ಈ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿನ ಮೂರನೆಯ ಸ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ತಂಡವು ಹಲ್‌ ಸಿಟಿ ವಿರುದ್ಧ ಸೋಲಪ್ಪಿತು. ತಮ್ಮ ಸ್ವಸ್ಥಳ ಆಷ್ಟನ್‌ ಗೇಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸದ್ಯದ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನೂತನ 30,000ಸರ್ವಆಸನ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ತಂಡವು ಯೋಜನೆಯೊಂದನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.bcfc.co.uk/page/Records/0,,10327~63412,00.html |title=POTTED HISTORY |publisher=Bristol City FC |date=6 June 2008 |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=9 ಏಪ್ರಿಲ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080409182754/http://www.bcfc.co.uk/page/Records/0%2C%2C10327~63412%2C00.html |url-status=dead }}</ref> 1883ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ರೋವರ್ಸ್‌ ಅತಿ ಹಳೆಯ ವೃತ್ತಿಪರ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ತಂಡವಾಗಿದೆ. ಈ ತಂಡವು ಲೀಗ್‌ ಒನ್‌ ಅಂಕಪಟ್ಟಿಯ ಮೇಲರ್ಧದಲ್ಲಿದೆ. FA ಕಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ಫೈನಲ್‌ ಹಂತದ ತನಕ ತಲುಪಿತು. ತನ್ನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ರೋವರ್ಸ್‌ ತಂಡವು 1952/53 ಹಾಗೂ 1989/90 ಇಸವಿಯ ಹಳೆಯ ಮೂರನೆಯ ಡಿವಿಜನ್‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ ಜಯಗಳಿಸಿತ್ತಲ್ಲದೆ, 1972 ಮತ್ತು 2006/07ರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಟ್ನೇ ಕಪ್‌ ಗೆದ್ದು, ಜಾನ್ಸ್ಟೋನ್ಸ್‌ ಪೇಯಿಂಟ್‌ ಟ್ರೊಫಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ರನ್ನರ್ಸ್ ಅಪ್ ಆಗಿತ್ತು. ಈ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಮ್ಮ ಸ್ಮಾರಕ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವನ್ನು 18,500 ಆಸನಗಳುಳ್ಳ ನೂತನ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವನ್ನಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಅನುಮತಿಗಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿದೆ. ಇದು 2010ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.football-england.com/Bristol_Rovers_Football_Club_FC_Pirates_BRFC.html |title=Bristol Rovers Football Club FC Pirates BRFC |publisher=www.football-england.com |accessdate=16 March 2009 |last= |first= }} </ref> [[ಚಿತ್ರ:Gloucestershire County Cricket Ground.jpg|thumb|left|alt=A cricket match with fielders and batmen wearing coloured kit. A bowler delivers a ball to one of the batsman. Some of the crowd can be seen behind advertising hoardings and in front of trees and a scaffold construction.|ಆಷ್ಲೆ ಡೌನ್‌ನ ಕೌಂಟಿ ಮೈದಾನ]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ರಗ್ಬಿ ಎಂಬ ರಗ್ಬಿ ಯುನಿಯನ್‌ ಕ್ಲಬ್,<ref>{{cite web |url=http://www.bristolrugby.co.uk/history.php |title=Bristol Rugby : History Page |publisher=www.bristolrugby.co.uk |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=31 ಜುಲೈ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080731171020/http://www.bristolrugby.co.uk/history.php |url-status=dead }}</ref> ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್‌ ಕೌಂಟಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ ಎಂಬ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡ,<ref> {{cite web |url=http://www.gloscricket.co.uk/ |title=Gloucestershire County Cricket Club |publisher=www.gloscricket.co.uk |accessdate=16 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಾನಿಕ್ಸ್‌ ಎಂಬ ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್‌ ಕಾನ್ಫೆರೆನ್ಸ್‌ ತಂಡ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ. ನಗರವು ವಾರ್ಷಿಕ ಅರ್ಧ-ಮ್ಯಾರಥಾನ್ ಆಯೋಜಿಸಿತಲ್ಲದೆ, 2001ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಅರ್ಧ-ಮ್ಯಾರಥಾನ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ ಎಸಿ, ಬಿಟ್ಟನ್‌ ರೋಡ್‌ ರನರ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್‌ಬ್ಯೂರಿ ಹ್ಯಾರಿಯರ್ಸ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ. 1928ರಿಂದ 1960ರ ತನಕ ಕ್ನೋಲ್‌ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಪೀಡ್ವೇ ಓಟಗಳನ್ನು ವಿರಾಮ-ಸಹಿತ ಅಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. 1960ರಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. 1970ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ರೀಡೆಯು ಪುನಃ ನಗರಕ್ಕೆ ಮರಳಿತು. ಬುಲ್ಡಾಗ್ಸ್‌ ತಂಡವು ಈಸ್ಟ್‌ವಿಲ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಓಟ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿತು.<ref>{{cite book | last = Bamford | first = Roger | title = Bristol Bulldogs Speedway : Bristol Bulldogs Speedway | publisher=NPI Media Group| date = 30 September 2003 | page = 128 | url = http://www.thehistorypress.co.uk/Default.aspx?tabid=7613&ProductID=3680 | isbn = 978-0752428659}}</ref> 2009ರಲ್ಲಿ, 17 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹಿರಿಯರ ಹಿಮ-ಹಾಕಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯು ನಗರಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ರಚಿತವಾದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಿಟ್ಬುಲ್ಸ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಐಸ್‌ ರಿಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನಾಡಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಲೂನ್ ಫೀಸ್ಟಾ ಎಂಬುದು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಬಿಸಿ-ಗಾಳಿಯ ಬಲೂನಿಂಗ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಆಷ್ಟನ್‌ ಕೋರ್ಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/bristol/content/articles/2008/03/20/balloon_fiesta2008_feature.shtml |title=Balloon Fiesta celebrates 30 years |publisher=BBC Bristol |date=14 April 2008 |accessdate=16 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಈ ಉತ್ಸವ ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಮಂದಿ ವೀಕ್ಷಕರು ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ 6.30ಕ್ಕೆ ಸಹ ಬಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನೆರೆಯುವರು. ದಿನದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಮೇಳದ ಮೈದಾನ ಸಂದರ್ಶಕರಿಗೆ ಮನರಂಜನೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಗಾಳಿಯ ವೇಗ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಮುಸ್ಸಂಜೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಸಾಮೂಹಿಕ ಆರೋಹಣ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 2007ರ ವರೆಗೆ, ಆಷ್ಟನ್ ಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಆಷ್ಟನ್‌ ಕೋರ್ಟ್‌ ಉತ್ಸವ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್‌ ಎನ್ನಲಾದ ಇದು ಹೊರಾಂಗಣ ಸಂಗೀತ ಉತ್ಸವವಾಗಿತ್ತು. === ಮಾಧ್ಯಮಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Bristol International Balloon Fiesta.JPG|thumb|alt=A large number of hot air balloons taking off from a field which is surrounded by tents and stalls. The sun is low in the sky and balloons can be seen flying into the distance.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಬೆಲೂನ್‌ ಫಿಯೆಸ್ಟಾ]] ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ''ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ಡೇಲಿ ಪ್ರೆಸ್‌'' ಹಾಗೂ ''ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಈವನಿಂಗ್‌ ಪೋಸ್ಟ್‌'' ಎಂಬ ಎರಡು ದೈನಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ''ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಬ್ಸರ್ವರ್‌'' ಎಂಬ ಉಚಿತ ವಾರಪತ್ರಿಕೆ, ಉಚಿತ''ಮೆಟ್ರೊ'' ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಯ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಸಂಚಿಕೆಯಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಪತ್ರಿಕೆಗಳೂ ಡೇಲಿ ಮೇಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಜನರಲ್‌ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.mediauk.com/owners/42/daily-mail-and-general-trust |title=Media titles owned by Daily Mail and General Trust |publisher=Media UK |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=9 ಮಾರ್ಚ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090309074623/http://www.mediauk.com/owners/42/daily-mail-and-general-trust |url-status=dead }}</ref> ''ವೆನ್ಯೂ'' ಎಂಬ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯ ವಾರಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಗರದ ಸಂಗೀತ, ರಂಗಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಚಲಿತ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಡೇಲಿ ಮೇಲ್ ಅಂಡ್‌ ಜನರಲ್‌ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ನಾರ್ತ್‌ಕ್ಲಿಫ್‌ ಮೀಡಿಯಾ ಇದರ ಸ್ವಾಮ್ಯ ವಹಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.northcliffemedia.co.uk/our-regions/south-west-and-wales/bristol-somerset-gloucestershire |title=Bristol, Somerset & Gloucestershire |publisher=Northcliffe Media |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=8 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090208104542/http://northcliffemedia.co.uk/our-regions/south-west-and-wales/bristol-somerset-gloucestershire |url-status=dead }}</ref> 1600 ಮಂದಿ ಸದಸ್ಯರುಳ್ಳ ರಚನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ಉದ್ದಿಮೆಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೀಡಿಯಾ ನಗರದ ಬೆಂಬಲ ಜಾಲವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristolmedia.co.uk/directory/latest |title=Bristol Media - Directory |publisher=Bristol Media |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=17 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090217014451/http://www.bristolmedia.co.uk/directory/latest |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ರೇಡಿಯೊ ಪ್ರಸಾರವಾಹಿನಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಬಿಸಿ ರೇಡಿಯೊ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌‌, ಹಾರ್ಟ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ (ಮುಂಚೆ GWR FM), ಕ್ಲ್ಯಾಸಿಕ್‌ ಗೋಲ್ಡ್‌ 1260, ಕಿಸ್‌ 101, ಸ್ಟಾರ್ 107.2, BCಎಫ್‌ಎಂ (ಮಾರ್ಚ್‌ 2007ರಲ್ಲಿ ಚಾಲಿತಗೊಳಿಸಲಾದ ಸಮುದಾಯ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರ), ಉಜಿಮಾ 98 FM,,<ref>{{cite web|url=http://www.themk1boy.co.uk/radio/|title=Ujima 98 FM|accessdate=23 December 2008|archive-date=5 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205201212/http://themk1boy.co.uk/radio/|url-status=dead}}</ref> 106 ಜ್ಯಾಕ್‌ FM (ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌),<ref>{{cite web | title=106 JACK fm (Bristol) | work=106 JACK fm (Bristol) | url=http://www.jackbristol.com | accessdate=14 March 2009 | archive-date=5 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20091205035020/http://www.jackbristol.com/ | url-status=dead }}</ref> ಅಲ್ಲದೇದಿ ಹಬ್‌ ಮತ್ತು BURST‌ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದ ಹಲವು ಖ್ಯಾತ ಕಿರುತೆರೆ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿವೆ. ಐಟಿವಿ ವೆಸ್ಟ್‌ (ಮುಂಚೆ ಹೆಚ್‌ಟಿವಿ ವೆಸ್ಟ್‌) ಹಾಗೂ ಐಟಿವಿ ವೆಸ್ಟ್‌ಕಂಟ್ರಿ ವಾಹಿನಿಗಳಿಗಾಗಿ ''ದಿ ವೆಸ್ಟ್‌ ಕಂಟ್ರಿ ಟುನೈಟ್‌'' , ಬಿಬಿಸಿ ವೆಸ್ಟ್‌ಗಾಗಿ ''ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌'' ,ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಕುರಿತ ನಾಟಕ ''ಕ್ಯಾಸ್ಯುಯಲ್ಟಿ'' 2011ರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಡಿಫ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಲಿರುವ, ಇದು 1986ರಿಂದಲೂ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ಕಾಲ್ಪನಿಕ ನಗರ ಹಾಲ್ಬಿಯ <ref> {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/7965895.stm |title=BBC's Casualty to move to Wales |publisher=BBC News |date=26 March 2009 |accessdate=28 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಸುತ್ತ ಕಥೆ ಹೆಣೆಯಲಾಗಿತ್ತು) ಹಾಗೂ ''ಡೀಲ್‌ ಆರ್‌ ನೊ ಡೀಲ್‌'' ಎಂಬ ಎಂಡೆಮೊಲ್‌ ನಿರ್ಮಾಣಗಳೂ ಸೇರಿವೆ. ಚಾನೆಲ್‌ 4 ವಾಹಿನಿಯ ಹಾಸ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿ ''ಟೀಚರ್ಸ್'' ‌, BBC ಸರಣಿ ''ಮಿಸ್ಟ್ರೆಸಸ್‌'' , ಹದಿಹರೆಯದವರು ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿರುವ ''ಸ್ಕಿನ್ಸ್'' ‌ ಮತ್ತು BBC3 ಹಾಸ್ಯನಾಟಕ ಸರಣಿ ''ಬೀಯಿಂಗ್ ಹ್ಯೂಮನ್'' ‌ ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದೆ. === ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಭಾಷೆ === ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಕೆಲವು ನಿವಾಸಿಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯ ಉಪಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವರು. ಆಡುಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ''ಬ್ರಿಸ್ಟೊಲಿಯನ್‌'' ಅಥವಾ ಇನ್ನೂ ಅನೌಪಚಾರಿಕವಾಗಿ, 'ಬ್ರಿಸ್ಲ್‌' ಅಥವಾ 'ಬ್ರಿಝ್ಲ್‌' ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಿವಾಸಿಗಳು rhotic ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವರು. ''car'' ನಂತಹ ಪದಗಳಲ್ಲಿನ ''r'' ಅಕ್ಷರವನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ''ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ L'' ಅಥವಾ ''ಅಂತಿಮ L'' ('a' ಅಥವಾ 'o' ಒಂದಿಗೆ ಅಂತ್ಯಗೊಳ್ಳುವ ಪದಗಳ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ''L'' ಶಬ್ದ ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದು) ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ಗೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿರುವ ಈ ಉಪಭಾಷೆಯ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book |last=Stoke |first=Harry |authorlink= |coauthors=Vinny Green |title=A Dictionary of Bristle |year=2003 |publisher=Broadcast Books |location=Bristol |isbn=1874092656 }}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ, 'area' ಎಂಬುದು 'areal' ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಇನ್ನೊಂದು ವಿಶೇಷವೇನೆಂದರೆ, ದಿಕ್ಕು ಅಥವಾ ನೆಲೆ ಕುರಿತು ಕೇಳಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ 'to' ಬಳಸುತ್ತಾರೆ (ಈ ಲಕ್ಷಣವು ಸೌತ್‌ ವೇಲ್ಸ್‌ನ ಕಡಲತೀರ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ). ಇದಲ್ಲದೆ, 'at' ಬಳಸುವ ಬದಲು 'to' ಬಳಕೆ ಹಾಗೂ 'it' ಬದಲಿಗೆ 'he', 'him' ಎಂಬ ಸರ್ವನಾಮ ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಬಳಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 'Where's that?' ಎಂಬುದನ್ನು 'Where's he to?' ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಪದಪುಂಜವವು ನ್ಯೂಫೌಂಡ್ಲೆಂಡ್‌ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ರಫ್ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title=An Introduction to Newfoundland Vernacular English | work=Language Variation in Canada | url=http://www.unh.edu/linguistics/courses/790CS/final.papers/NF.English.paper.htm | accessdate=28 January 2007 | archive-date=29 ಜೂನ್ 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080629051238/http://www.unh.edu/linguistics/courses/790CS/final.papers/NF.English.paper.htm | url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Cabot Tower (600px).jpg|thumb|alt=An ornate brick tower surrounded by trees. The tower has balconies and is surmounted by a pitched roof with an ornate figure at the apex.|ಬ್ರ್ಯಾಂಡನ್‌ ಹಿಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಿಂದ ಕೆಬಟ್‌ ಟವರ್‌ನ ನೋಟ.]] ಫಿಲ್ಟನ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಭಾಷಾ ಪದಗಳು ಅಂತರಿಕ್ಷ ಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಉಪಭಾಷಾ ಸಂಶೋಧಕ ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲೆ ಎಲ್ಲಿಸ್‌ ಕಂಡುಕೊಂಡರು. 'ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ವಿಚಿತ್ರ, ಭಾಷೆಯ ಕಾಡು ಸೇಬಿನ ಮರವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ನಾನು ಬಹಳ ದಿನಗಳಿಂದ ಕೇಳಿರುವ ಅತಿ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಹಾಗೂ ಅಹ್ಲಾದಕರ ಸ್ವಾದ ಹೊಂದಿದೆ' ಎಂದು ಅವರು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>ಸೈಮನ್‌ ಎಲ್ಮ್ಸ್‌, "ಟಾಕಿಂಗ್‌ ಫಾರ್‌ ಬ್ರಿಟನ್‌", ಪು.39</ref> === ಧರ್ಮ === 2001ರ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 60%ರಷ್ಟು ತಮ್ಮನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ; 25%ರಷ್ಟು ಜನರು ತಾವು ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. UK ಸರಾಸರಿಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ 72% ಹಾಗೂ 15%ರಷ್ಟಿವೆ. ಈ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 2%ರಷ್ಟು [[ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ|ಇಸ್ಲಾಮ್]]‌ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ 3%). ಇತರೆ ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮವು 1%ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಆದರೂ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ 9%ರಷ್ಟು ಜನರು ಯಾವುದೇ ಉತ್ತರ ನೀಡಲಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web |url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=6563&More=Y |title= Key Statistics 07: Religion|accessdate=12 May 2007 | date=13 February 2003 |work=Office for National Statistics, Census 2001 }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಇಗರ್ಜಿಗಳಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲಿಕನ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕತೀಡ್ರಲ್‌ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್‌ ಮೇರಿ ರೆಡ್‌ಕ್ಲಿಫ್‌ ಹಾಗೂ ರೋಮನ್‌ ಕ್ಯಾತಲಿಕ್‌ ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ಕತಿಡ್ರಲ್‌ ಬಹುತೇಕ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವೆ. ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಲ್ಲದ ಇಗರ್ಜಿ(ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸದ)ಗಳಲ್ಲಿ ಬಕಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್‌ ಚಾಪೆಲ್‌ ಹಾಗೂ ಬ್ರಾಡ್ಮೀಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಜಾನ್‌ ವೆಸ್ಲೆಯವರ ನ್ಯೂ ರೂಮ್‌ ಸೇರಿವೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.newroombristol.org.uk/ |title=The New Room Bristol - John Wesley's Chapel in the Horsefair |work=www.newroombristol.org.uk |accessdate=15 March 2009 }} </ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ, ಇತರೆ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಮಸೀದಿಗಳು,<ref>[6] ^ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಿಲ್ಲದ ದಾಖಲೆ</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.tijarapages.com/categories.asp?cid=20&id=151 |title=ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮಸೀದಿಗಳು‌ |access-date=2021-08-10 |archive-date=2011-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717060431/http://www.tijarapages.com/categories.asp?cid=20&id=151 |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ಧ್ಯಾನ ಕೇಂದ್ರಗಳು,<ref>{{cite web |url=http://www.bristolbuddhistforum.org.uk/groups.htm |title=Bristol Buddhist Forum |publisher=www.bristolbuddhistforum.org.uk |accessdate=15 March 2009 |archive-date=15 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515143029/http://www.bristolbuddhistforum.org.uk/groups.htm |url-status=dead }}</ref>, ಒಂದು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ,<ref> {{cite web |url=http://www.bristolhindutemple.co.uk/ |title=The Bristol Hindu Temple |publisher=www.bristolhindutemple.co.uk |accessdate=15 March 2009 }} </ref> ಪ್ರಗತಿಪರ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಯೆಹೂದಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮಂದಿರಗಳು<ref>{{cite web |url=http://www.mavensearch.com/synagogues/C3382Y41287RX |title=Synagogues in Bristol - Shuls in Bristol - Jewish Temples in Bristol |publisher=www.mavensearch.com |accessdate=15 March 2009 |archive-date=4 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204172221/http://www.mavensearch.com/synagogues/C3382Y41287RX |url-status=dead }}</ref> ಹಾಗೂ ನಾಲ್ಕು ಸಿಖ್‌ ಗುರುದ್ವಾರಗಳು ಇವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristolsikhtemple.co.uk/ |title=Bristol Sikh Temple |publisher=www.bristolsikhtemple.co.uk |accessdate=15 March 2009 |archive-date=16 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080916102522/http://www.bristolsikhtemple.co.uk/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.englandspastforeveryone.org.uk/Counties/Bristol/Projects/EthnicMinorities/Items/Ramgharia_Sikh_Temple?Session/@id=D_dLx4XM484WWSGX1LR3yf |title=Ramgharia Sikh Temple (Gurwara) |work=England's Past for Everyone in Bristol |publisher=Victoria County History |accessdate=23 August 2009 |archive-date=5 ಮಾರ್ಚ್ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305153032/http://www.englandspastforeveryone.org.uk/Counties/Bristol/Projects/EthnicMinorities/Items/Ramgharia_Sikh_Temple?Session%2F%40id=D_dLx4XM484WWSGX1LR3yf |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.boss-uk.org/gurdwara/#avon |title=UK Gurdwara List: Avon |publisher=British Organisation of Sikh Students |accessdate=23 August 2009 |archive-date=16 ಏಪ್ರಿಲ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090416163740/http://www.boss-uk.org/gurdwara/#avon |url-status=dead }}</ref> == ಶಿಕ್ಷಣ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ == [[ಚಿತ್ರ:Victoria Rooms (750px).jpg|thumb|alt= A Palladian style nineteenth century stone building with a large colonnaded porch. In front a large metal statue on a pedestal and fountains with decorations.|ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಕ್ಟೊರಿಯಾ ರೂಮ್ಸ್‌]] {{Main|Education in Bristol}} ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿವೆ: 1909ರಲ್ಲಿ ಸನ್ನದು ನೀಡಲಾದ, ರೆಡ್‌ಬ್ರಿಕ್ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಹಾಗೂ, ವೆಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (ಮುಂಚೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್‌) ಇವೆ. 1992ರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಮಾನ ದೊರಕಿತು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಮತ್ತು ಫಿಲ್ಟನ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಶಿಷ್ಟ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ, ಹಾಗೂ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌, ವೆಸ್ಲೇ ಕಾಲೇಜ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಎಂಬ ಮೂರು ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳಿವೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ 129 ಶಿಶುವಿಹಾರಗಳು, ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol-cyps.org.uk/schools/contacts/school_list_primary.html |title=List of primary schools in Bristol |accessdate=13 April 2006 |work=Bristol LEA |archive-date=23 ಜುಲೈ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110723093322/http://www.bristol-cyps.org.uk/schools/contacts/school_list_primary.html |url-status=dead }}</ref> 17 ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಗಳು,<ref>{{cite web |url=http://www.bristol-cyps.org.uk/schools/contacts/school_list_secondary.html |title=List of secondary schools in Bristol |accessdate=13 April 2006 |work=Bristol LEA |archive-date=23 ಜುಲೈ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110723093157/http://www.bristol-cyps.org.uk/schools/contacts/school_list_secondary.html |url-status=dead }}</ref> ಹಾಗೂ ಮೂರು ನಗರ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಿವೆ. ಉತ್ತರ ಲಂಡನ್‌ನ ವಿಶೇಷ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶದ ನಂತರ, ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಎರಡನೆಯ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಾಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="curtis">{{cite news |first=Curtis |last=Polly |authorlink= |coauthors= |title=To have and have not |url=https://www.theguardian.com/education/2008/jan/29/publicschools.schools |work=The Guardian |location=UK |publisher=|date=29 January 2008 |accessdate=29 January 2008 | location=London}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಾಲೆಗಳ ಪೈಕಿ ಕೊಲ್ಸ್ಟನ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್, ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜ್‌, ಕ್ಲಿಫ್ಟನ್‌ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್‌, ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಕತೀಡ್ರಲ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಗ್ರ್ಯಾಮರ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌, ರೆಡ್ಲೆಂಡ್‌ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌, ಕ್ವೀನ್‌ ಎಲಿಜಬೆತ್ಸ್‌ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ (ಬಾಲಕರಿಗಾಗಿರುವ ಏಕೈಕ ಶಾಲೆ) ಹಾಗೂ ರೆಡ್‌ ಮೇಯ್ಡ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ (ಇದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಬಾಲಿಕೆಯರ ಶಾಲೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಜಾನ್‌ ವಿಟ್ಸನ್‌ 1634ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು) ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.redmaids.bristol.sch.uk/page/view/id/1/base/1/ |title=Bristol Independent Girls' Schools |publisher=Redmaids' School |accessdate=15 March 2009 |last= |first= |archive-date=28 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090228162722/http://www.redmaids.bristol.sch.uk/page/view/id/1/base/1/ |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:university of bristol tower after cleaning arp.jpg|thumb|right|alt=A tall stone nineteenth century with shields on the visible sides and a pepperpot upper storey. In front, traffic and pedestrians on a busy street. |ಪಾರ್ಕ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ವಿಲ್ಸ್‌ ಸ್ಮಾರಕ ಭವನವು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸ್ವತ್ತು.2006-2007ರಲ್ಲಿ ಈ ಗೋಪುರವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.]] 2005ರಲ್ಲಿ, ಅಂದಿನ ಅರ್ಥಸಚಿವರು ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ದೇಶದ ಆರು ವಿಜ್ಞಾನ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರವೂ ಒಂದೆಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು ಹಾಗು ನಗರದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಹಣ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು.<ref>{{cite web |url=http://www.bris.ac.uk/university/vc/science-city.html |title=Vice-Chancellor's speeches and articles |accessdate=6 May 2007 |work=[[University of Bristol]] |date=11 November 2005 |archive-date=20 ಜನವರಿ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070120011854/http://www.bris.ac.uk/university/vc/science-city.html |url-status=dead }}</ref> ಇದರ ಅಂಗವಾಗಿ, ಎಮರ್ಸನ್ಸ್‌ ಗ್ರೀನ್‌ನಲ್ಲಿ £300 ದಶಲಕ್ಷ ವೆಚ್ಚದ ವಿಜ್ಞಾನ ಉದ್ಯಾನ ನಿರ್ಮಾಣವು ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/4925556.stm |title=City science park partner named |accessdate=6 May 2007 |publisher=BBC News | date= 20 April 2006 }}</ref> ಜೊತೆಗೆ, ಎರಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸೌತ್ಮೀಡ್‌ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯೊಂದಿಗೆ, ನಗರಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಶಿಕ್ಷಣವು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಎಟ್-ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಜೂ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್‌ ಆಫ್‌ ನೇಚರ್‌ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಯೇಟ್‌ ಸೆಂಟರ್‌ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂವಹನಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದ ಹಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ, ಹಾಟ್ವೆಲ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದ 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ರಸಾಯನ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಸರ್‌ [[ಹಂಫ್ರಿ ಡೇವಿ]] <ref> {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/davy_humphrey.shtml |title=Sir Humphry Davy (1778 - 1829) |publisher=BBC News |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಸಹ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ವಾಂಟಮ್‌ ಯಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ 1933ರಲ್ಲಿ [[ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಪುರಸ್ಕೃತ ಬೌತವಿಜ್ಞಾನಿ [[ಪೌಲ್ ಡಿರಾಕ್|ಪಾಲ್ ಡಿರಾಕ್]]‌,<ref>{{cite web |url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Dirac.html |title=Dirac biography |publisher=www-groups.dcs.st-and.ac.uk |accessdate=7 March 2009 |last= |first= |archive-date=14 ಮಾರ್ಚ್ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090314093417/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Dirac.html |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದ ಬಿಷಪ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಆಡಳಿತ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು. ಸಿಸಿಲ್‌ ಫ್ರಾಂಕ್‌ ಪೊವೆಲ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಮೆಲ್ವಿಲ್‌ ವಿಲ್ಸ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಛಾಯಾಚಿತ್ರಣದ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಪರಮಾಣು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ‌ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ 1950ರಲ್ಲಿ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ಬೀಗಲ್‌ 2 ಮಾರ್ಸ್‌ ಲ್ಯಾಂಡರ್(ಮಂಗಳ ಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶನೌಕೆ) ಯೋಜನೆಯ ಹಿಂದಿರುವ ಗ್ರಹಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಕೊಲಿನ್‌ ಪಿಲಿಂಗರ್‌‌ <ref>{{cite web |url=http://colinpillinger.com/barnstormpr.co.uk/biography.htm |title=barnstormpr - The website of Professor Colin Pillinger, CBE FRS |publisher=colinpillinger.com |accessdate=7 March 2009 |last= |first= |archive-date=18 ಫೆಬ್ರವರಿ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120218205618/http://colinpillinger.com/barnstormpr.co.uk/biography.htm |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. ಮನೋವಿಜ್ಞಾನಿ ರಿಚರ್ಡ್‌ ಗ್ರೆಗೊರಿ ಅವರಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರವು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.richardgregory.org/ |title=Professor Richard Gregory on-line |publisher=www.richardgregory.org |accessdate=7 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಫೈಯಿಂಗ್‌ ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ ಚಾಲೆಂಜ್‌ನಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ವಿಷಯಗಳತ್ತ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸಲು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪ್ರದೇಶದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ನೆರವಾಗಿವೆ. ತಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಉತ್ತೇಜನ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿನ್ಯಾಸ ಕುರಿತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಣಾ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರಿಕ್ಷಯಾನ ಉದ್ದಿಮೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.flyingstartchallenge.co.uk/ |title=Flying Start Challenge |publisher=www.flyingstartchallenge.co.uk |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=5 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090205010234/http://www.flyingstartchallenge.co.uk/ |url-status=dead }}</ref> == ಸಾರಿಗೆ == ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌ ಮೀಡ್ಸ್‌ ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಲಂಡನ್‌ ಪ್ಯಾಡಿಂಗ್ಟನ್‌ನತ್ತ ಸಾಗುವ ನಿಯಮಿತ ಅತಿ ವೇಗದ ರೈಲುಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಸ್‌‌ಕಂಟ್ರಿ ರೈಲುಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ, ಫಸ್ಟ್‌ ಗ್ರೇಟ್‌ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ರೈಲು ಸೇವೆಗಳುಂಟು. ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಾರ್ಕ್ವೇ ನಗರದ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಕಾರ್ಡಿಫ್‌ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌ ನಗರಗಳ ನಡುವೆ ಅತಿವೇಗದ ಫಸ್ಟ್‌ ಗ್ರೇಟ್‌ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ರೈಲು ಸೇವೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯ, ಜೊತೆಗೆ ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ ಹಾಗೂ ಈಶಾನ್ಯ ವಲಯಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವ ಕ್ರಾಸ್‌ಕಂಟ್ರಿ ರೈಲುಸೇವೆಗಳೂ ಸಹ ಲಭ್ಯ. ನೈಋತ್ಯ ರೈಲುಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುವ, ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌ ಮೀಡ್ಸ್‌ನಿಂದ ಲಂಡನ್‌ ವಾಟರ್ಲೂ ಕಡೆಗೆ ಸೀಮಿತ ಸೇವೆಗಳಿವೆ. ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳ ಕಡೆಗೆ ನಿಯಮಿತವಾದ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕಗಳಿವೆ.<ref name="progrep">{{cite web |url=http://www.progress-project.org/Progress/bristol.html |title=Bristol (UK) |publisher=www.progress-project.org |accessdate=16 March 2009 |last= |first= |archive-date=7 ಫೆಬ್ರವರಿ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090207091436/http://progress-project.org/Progress/bristol.html |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Temple Meads station.jpg|thumb|left|alt= A railway station with curved platforms under an arched iron framed roof with roof-lights. A passenger train stands at the platform on the right and on the left passengers waiting for a train.|ಟೆಂಪಲ್‌ ಮಿಡ್ಸ್ ನಿಲ್ದಾಣ]] ಲಂಡನ್‌ನಿಂದ ವೆಸ್ಟ್‌ ವೇಲ್ಸ್‌‌ಗೆಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ಅಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಎಂ4 ಮೋಟಾರ್ವೇ ಮೂಲಕ ನಗರವು ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್‌ನಿಂದ ಎಕ್ಸೆಟರ್‌ ನಗರಗಳ ನಡುವೆ ಉತ್ತರ-ನೈರುತ್ಯ ಅಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಎಂ5 ಮೋಟಾರ್ವೇ ಮೂಲಕ ನಗರವು ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ಎಂ5 ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಎಂ4 ಸೆವರ್ನ್‌ ಕ್ರಾಸಿಂಗ್‌ ನಡುವಣ ಎಂ49 ಮೊಟಾರ್ವೇ ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ಮಾರ್ಗ ಹೊಂದಿದೆ. ಎಂ32 ಮೊಟಾರ್ವೇ ಎಂಬುದು ಎಂ4 ಮೋಟಾರ್ವೇಯಿಂದ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದತ್ತ ಹೋಗುವ ಉಪರಸ್ತೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="progrep" /> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರದ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ (BRS) ಲಲ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. 2001ರಿಂದಲೂ, ಅದರ ರನ್‌ವೇ, ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತಿತರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="progrep" /> [[ಚಿತ್ರ:Bristol airport overview.jpg|thumb|left|alt=An aerial view of an airport with one main runway, car parks on the left and right, and aircraft parked outside terminal buildings on the right. |ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ, ಲಲ್ಸ್‌ಗೇಟ್‌]] ನಗರದಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬಸ್‌ ಸೇವಾ ಜಾಲವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮುಂಚೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಆಮ್ನಿಬಸ್‌ ಕಂಪೆನಿ ಎನ್ನಲಾದ ಫಸ್ಟ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇತರೆ ಬಸ್‌ ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೆಂದರೆ ಎ-ಬಸ್‌,<ref>{{cite web |url=http://www.abus.co.uk/ |title=Abus |accessdate=20 December 2008 }}</ref> ಬ್ಯೂಗ್ಲರ್ಸ್‌,<ref>{{cite web |url=http://www.buglercoaches.co.uk/documents/500Route.pdf |title=Buglers 500 Service |format=PDF |accessdate=20 December 2008 }}</ref> ಯುಲಿಂಕ್‌,<ref>{{cite web |url=http://www.uwe.ac.uk/hsv/transport/bus.shtml |title=Ulink |accessdate=20 December 2008 |archive-date=8 ಆಗಸ್ಟ್ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070808225557/http://www.uwe.ac.uk/hsv/transport/bus.shtml |url-status=dead }}</ref> ಹಾಗೂ ವೆಸೆಕ್ಸ್‌ ಕನೆಕ್ಟ್‌.<ref>{{cite web |url=http://wessexconnect.net/busroutes.aspx |title=Wessex Connect |accessdate=20 December 2008 |archive-date=15 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081215035341/http://wessexconnect.net/busroutes.aspx |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಬಸ್‌ ಸೇವೆ ಬಹಳ ದುಬಾರಿ ಹಾಗೂ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರದ ಕಾರಣ ವ್ಯಾಪಕ ಟೀಕೆಗೊಳಗಾಗಿದೆ. ವಿಳಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷಾ ನಿಯಮಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ 2005ರಲ್ಲಿ ಫರ್ಸ್ಟ್‌ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.theyworkforyou.com/debate/?id=2006-01-17c.685.4 |title=Oral Answers to Questions—Transport |accessdate=12 May 2007 |author=Kerry McCarthy, ''et al.'' |authorlink= |coauthors= |date=17 January 2006 |year= |month= |work=British House of Commons |publisher=Hansard |pages= |language= |archiveurl= |archivedate= |quote= }}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/4716023.stm |title=Bus firm must reduce city fleet |accessdate=6 May 2007 |work=[[BBC News Online]] | date= 25 July 2005 }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಕಾರುಗಳ ಬಳಕೆ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚು. ಹಾಗು ನಗರವು ಸಂಚಾರದಟ್ಟಣೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ವಾರ್ಷಿಕ £350 ದಶಲಕ್ಷಗಳಷ್ಟು ನಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref name="ltp06.1">{{cite web |url=http://travelplus.org.uk/our-vision/joint-local-transport-plan-3/let%27s-talk---read-the-draft-jltp3 |title=Joint Local Transport Plan |year=2006 |publisher=B&NES, Bristol City, North Somerset and South Gloucestershire councils |accessdate=22 July 2009 |archive-date=24 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101024204219/http://travelplus.org.uk/our-vision/joint-local-transport-plan-3/let%27s-talk---read-the-draft-jltp3 |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೊಟಾರ್‌ಸೈಕಲ್‌ ಸ್ನೇಹಿ ನಗರವೆಂದೆನಿಸಿದೆ. ನಗರದ ಬಸ್‌ ಪಥಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಟಾರ್‌ಸೈಕಲ್‌ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಉಚಿತ ಹಾಗೂ ಸುಭದ್ರವಾದ ವಾಹನ ನಿಲುಗಡೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಹ ಇದೆ.<ref>{{cite web | url= http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Transport-Streets/Roads-highways-and-pavements/motorcycles/motorcycles.en | work= Bristol City Council | title= Motorcycles | accessdate= 24 September 2007 | archive-date= 12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | archive-url= https://web.archive.org/web/20071012200652/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Transport-Streets/Roads-highways-and-pavements/motorcycles/motorcycles.en | url-status= dead }}</ref> 2000ದಿಂದಲೂ, ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾರಿಗೆ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಲಘು ರೈಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೂ ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಹಣ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲು ಯಾವುದೇ ಇಂಗಿತ ತೋರುತ್ತಿಲ್ಲ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ನಗರಕ್ಕೆ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಹಣಬೆಂಬಲದ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಸಾರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಯು ಅಗತ್ಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಣಬೆಂಬಲ ನೀಡಲಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web |url=http://www.hm-treasury.gov.uk/d/sus_2.pdf |title=Memorandum on Government Discrimination against Innovative Low-cost Light Rail in favour of Urban Diesel Buses | month= March | year= 2006 | accessdate=1 January 2009 |format=PDF |work=Sustraco / H.M. Treasury }}</ref> ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಗೆ ಬೆಂಬಲದ ಜೊತೆಗೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಯು ಹಲವು ರಸ್ತೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಗಳ ಪುನರ್ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ವರ್ತುಲ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಕಾಮಗಾರಿಯೂ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.gbsts.com/ |title=Greater Bristol Strategic Transport Study Chapter 6 |accessdate=12 May 2007 |author=Atkins |authorlink= |coauthors= |date= |year=2005 |month= |work= |publisher= |pages= |language= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070413000653/http://www.gbsts.com/ |archivedate=13 ಏಪ್ರಿಲ್ 2007 |quote= |url-status=dead }}</ref> ಸ್ಥಳೀಯ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ, ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪಾರ್ಕ್‌-ಅಂಡ್‌-ರೈಡ್‌ ತಾಣಗಳಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/navigation/transport-and-streets/parking/park-and-ride/ |title=Park and Ride |accessdate=8 May 2007 |publisher=Bristol City Council |archive-date=26 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080926062937/http://www.bristol.gov.uk/ccm/navigation/transport-and-streets/parking/park-and-ride/ |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಫೆರಿ ಬೋಟ್‌ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಜಲ ಸಾರಿಗೆಯಿದೆ. ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಪ್ಯಾಕೆಟ್‌ ಮತ್ತು ನಂಬರ್‌ ಸೆವೆನ್‌ ಬೋಟ್‌ ಟ್ರಿಪ್‌ಗಳು ವಿಹಾರಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Transport-Streets/Public-Transport/ferry-services.en;jsessionid=6D9825506E1B2B50048CD0610363B88D.tcwwwaplaws1 |title=Ferry Services |publisher=Bristol City Council |accessdate=22 August 2010 |archive-date=3 ಜುಲೈ 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100703075904/http://www.bristol.gov.uk/ccm/content/Transport-Streets/Public-Transport/ferry-services.en |url-status=dead }}</ref> ಏವನ್ಮೌತ್‌ ಮತ್ತು ಸೆವರ್ನ್‌ ಬೀಚ್‌ ಗೆ ಸಂಚರಿಸುವ ಸೆವರ್ನ್‌ ಬೀಚ್‌ ಲೈನ್‌ ರೈಲು ಸೇವೆಯು ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಹೊರವಲಯ ರೇಲ್ವೆಯಾಗಿದೆ. ಬೀಚಿಂಗ್‌ ಏಕ್ಸ್‌ ಅನ್ವಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗಾಗಿ ಪೊರ್ಟಿಸ್‌ಹೆಡ್‌ ರೇಲ್ವೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ರಾಯಲ್‌ ಪೊರ್ಟ್‌ಬ್ಯೂರಿ ಡಾಕ್‌ ತನಕ 2000-2002 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸರಕು ಸಾಗಾಣಿಕೆಗಾಗಿ ಪುನಃ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಸ್ಟ್ರಾಟೆಜಿಕ್‌ ರೇಲ್‌ ಅಥಾರಿಟಿ ರೇಲ್ವೆ ಸರಕು ಅನುದಾನ ಇದಕ್ಕೆ ಲಭಿಸಿತ್ತು. ಪೊರ್ಟಿಸ್‌ಹೆಡ್‌ ತನಕ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು (5 ಕಿಮೀ.) ಉದ್ದನೆಯ ಹಳಿ ಜೋಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಿದೆ. ಆದರೆ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಲು ಹಣದ ಕೊರತೆಯಿದೆ. (ಪೊರ್ಟಿಸ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಪಟ್ಟಣ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಕೇವಲ ಒಂದೇ ರಸ್ತೆಯ ಸಂಪರ್ಕವಿದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.theyworkforyou.com/debates/?id=2005-01-24a.134.0 |title=Bristol-Portishead Rail Link |accessdate=12 May 2007 |author=|authorlink= |coauthors= |date=24 January 2005 |work=House of Commons Debate |publisher=Hansard |pages= |language= |archiveurl= |archivedate= |quote= }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ರೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನದಟ್ಟಣೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಅನುಭವಿಸಿದೆ. ಗ್ರೇಟರ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೆಟ್ರೊ ಸ್ಕೀಮ್‌ ಯೋಜನೆಯಡಿ ರೈಲುಗಳ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.westofengland.org/media/98508/item%2004%20greater%20bristol%20metro%2013%20march%202009.pdf |title=Greater Bristol Metro |publisher=West of England Partnership |accessdate=20 September 2009 |archive-date=15 ಮೇ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515034151/http://www.westofengland.org/media/98508/item%2004%20greater%20bristol%20metro%2013%20march%202009.pdf |url-status=dead }}</ref> 2008ರಲ್ಲಿ <ref> {{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/bristol/somerset/7462791.stm |title=Bristol named first cycling city |publisher=BBC NEWS |date=19 June 2008 |accessdate=16 March 2009 |last= |first= }} </ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ನಗರವನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್‌ ಸಿಟಿ {{'"}} ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗು ಜೀವನಾಡಿ ಸಾರಿಗೆ ದತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಸ್ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಗೆ ಇದು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹಲವು ನಗರವಲಯದ ಸೈಕಲ್‌ ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ, ಜೊತೆಗೆ ಬಾತ್‌ ಹಾಗೂ ಲಂಡನ್‌ ನಗರಗಳತ್ತ, ಹಾಗೂ ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ವೇಲ್ಸ್‌ ಕಡೆಗೆ, ಹಾಗೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ನೈಋತ್ಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ (ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಸೈಕಲ್‌ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌)ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್‌ ಚಟುವಟಿಕೆ ತೀವ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಾಧಿಸಿದೆ. 2001ರಿಂದ 2005ರ ತನಕ ಸೈಕ್ಲಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ 21%ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಸಾಧಿಸಿತ್ತು.<ref name="ltp06.1" /> == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:castle.park.bristol.arp.jpg|thumb|alt=The walls and tower of an old ruined church set in a paved area and surrounded by a park. On the left is water with some pontoons morred and in the background office blocks, streets and church spires.|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಕ್ಯಾಸ್ಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಾಳುಬಿದ್ದಿರುವ ಸೇಂಟ್‌ ಪೀಟರ್ಸ್‌ ಇಗರ್ಜಿ.]] ಅವಳಿ ನಗರಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡ ಮೊದಲ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಹ ಒಂದು. 1947ರಲ್ಲಿ ಬಾರ್ಡೊ ಜತೆಗೆ ನಂತರ ಹ್ಯಾನೊವರ್‌ಜತೆ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಅವಳಿ ನಗರವಾಗಿತ್ತು.<ref name="Hanover">{{cite web|url=http://www.hannover.de/de/buerger/entwicklung/partnerschaften/staedte_regionspartnerschaften/index.html|title=Hanover - Twinn Towns|publisher=[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2007-2009 [http://www.hanover.de/ HANNOVER.de] - Offizielles Portal der Landeshauptstadt und der Region Hannover in Zusammenarbeit mit hier.de|language=German|accessdate=17 July 2009|archive-date=24 ಜುಲೈ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724012346/http://www.hannover.de/de/buerger/entwicklung/partnerschaften/staedte_regionspartnerschaften/index.html|url-status=dead}}</ref> ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್‌ ನಗರಗಳು ಅವಳಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಇದೇ ಮೊದಲು. ನಂತರ, 1984ರಲ್ಲಿ ಪೊರ್ಚುಗಲ್‌ನ ಪೋರ್ಟೊ,<ref name="Porto International">{{cite web|url=http://www.cm-porto.pt/document/449218/481584.pdf|title=International Relations of the City of Porto|publisher=[[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ|©]] 2006-2009 Municipal Directorateofthe PresidencyServices InternationalRelationsOffice|accessdate=10 July 2009|archive-date=13 ಜನವರಿ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120113054303/http://www.cm-porto.pt/document/449218/481584.pdf|url-status=dead}}</ref> 1988ರಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜಿಯಾದ ಟಿಬಿಲಿಸಿ,<ref name="Tbilisi Sister Cities">{{cite web|url=http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|title=Tbilisi Municipal Portal - Sister Cities|publisher=© 2009 - Tbilisi City Hall|accessdate=16 June 2009|archive-date=24 ಜುಲೈ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724120155/http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|url-status=dead}}</ref> 1989ರಲ್ಲಿ ನಿಕಾರಾಗುವಾದ ಪೂರ್ಟೊ ಮೊರಾಜಾನ್‌ Puerto Morazan, 1990ರಲ್ಲಿ ಮೊಝಾಂಬಿಕ್‌ನ ಬೇರಾ ಹಾಗೂ 2001ರಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಗ್ವಾಂಗ್‌ಝೌ,<ref name="Guangzhou">{{cite web|url=http://www.gzwaishi.gov.cn/Item/3970.aspx|title=Sister Cities of Guangzhou|publisher=Guangzhou Foreign Affairs Office|accessdate=10 February 2010}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಅವಳಿ ನಗರಗಳಾಗಿವೆ.<ref name="Bristol">{{cite web|url=http://www.bristol.gov.uk/ccm/navigation/leisure-and-culture/tourism-and-travel/town-twinning/|title=Bristol City - Town twinning|publisher=Bristol City Council|accessdate=17 July 2009|archive-date=28 ಜುಲೈ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110728075325/http://www.bristol.gov.uk/ccm/navigation/leisure-and-culture/tourism-and-travel/town-twinning/|url-status=dead}}</ref> == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == * ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳಗಳ ಪಟ್ಟಿ * [[:ವರ್ಗ:People from Bristol|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಮೂಲದ ಜನರ ಪಟ್ಟಿ]] * W.D & H.O ವಿಲ್ಸ್‌ * ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಜಲಾಶಯಗಳು * ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು * ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ನ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ * ಮಾಲ್ಟೀಸ್‌ ಕ್ರಾಸ್‌ (ಅನಧಿಕೃತ ಕೌಂಟಿ ಹೂವು) * ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಹಲವು ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳು ಏಕೆ ಈ ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿವೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುವ ಹೋಟೆಲ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌. {{Clear}} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Bristol}} * [http://www.bristol.gov.uk/ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್] * [http://www.visitbristol.co.uk/ ವಿಸಿಟ್‌ ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌], ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮವ ಅಂತರಜಾಲತಾಣ * {{wikivoyage|Bristol}} * {{dmoz|/Regional/Europe/United_Kingdom/England/Bristol}} {{Geographic Location |title = '''Neighbouring counties''' |Centre = Bristol |North = [[Gloucestershire]] |Northeast = |East = [[Gloucestershire]] |Southeast = |South = [[Somerset]] |Southwest = |West = ''[[Severn Estuary]]'' |Northwest = }} {{UK cities}} {{Coord|51|27|N|2|35|W|type:city|display=title}} [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್‌]] [[ವರ್ಗ:ಸೆವರ್ನ್ ನದಿ ತೀರದಲ್ಲಿ ಜನನಿಬಿಡ ಸ್ಥಳಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಏಕೀಕೃತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬಂದರು ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಉಚ್ಚಾರಣೆಗಳು ಒಳಗೊಂಡ ಲೇಖನಗಳು (UK ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌)]] [[ವರ್ಗ:ಸರಕು ಬಂದರುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನೈಋತ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನೈಋತ್ಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] 10e7md6dskacq9rhh5crr08ptjkd22x 0 24888 1258643 1244963 2024-11-20T00:26:03Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258643 wikitext text/x-wiki {{Infobox UK place |official_name = Belfast |irish_name=Béal Feirste |local_name = |label_position = bottom |static_image_name = Belfast montage2.jpg |imagesize = 300px |static_image_caption = '''Top:''' Belfast from [[Cavehill]], '''Middle''': [[Obel Tower]], [[Albert Clock]], Waterfont Financial Centre, [[Victoria Square (Belfast)|Victoria Square]] shopping complex, '''Bottom''' [[Belfast City Hall]], [[Waterfront Hall]] |latitude = 54.597 |longitude = -5.930 |population = |population_ref = <span style = "font-size: smaller;">City of Belfast:<br /> 267,500<ref name = "demography1">{{cite web |url = http://www.nisra.gov.uk/demography/default.asp3.htm |title = Demography |publisher = NISRA |date = |accessdate = 2009-05-30 |archive-date = 2012-11-13 |archive-url = https://web.archive.org/web/20121113155622/http://www.nisra.gov.uk/demography/default.asp3.htm |url-status = dead }}</ref>&nbsp;<br />[[Urban area]]:<br />483,418<ref>[http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060215211111/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/03_FOPM_UrbanAreas.pdf The UK's major urban areas] Office for National Statistics (Belfast Urban Area defined in footnote 6, page 16 of the pdf)</ref><br />[[Belfast Metropolitan Area|Metropolitan area]]:<br />579,276<ref name = "nisra.gov.uk">{{Cite web |url=http://www.nisra.gov.uk/archive/demography/publications/urban_rural/ur_gaz.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-23 |archive-date=2014-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140401113858/http://www.nisra.gov.uk/archive/demography/publications/urban_rural/ur_gaz.pdf |url-status=dead }}</ref> |irish_grid_reference = J338740 |dublin_distance_mi = 106 |dublin_direction = S |unitary_northern_ireland = [[Belfast City Council|City of Belfast]] |country = Northern Ireland |post_town = BELFAST |postcode_area = BT |postcode_district = BT1–BT17, BT29 (part), BT36 (part), BT58 |dial_code = 028 |constituency_westminster = [[Belfast North (UK Parliament constituency)|Belfast North]]<br />[[Belfast South (UK Parliament constituency)|Belfast South]]<br />[[Belfast East (UK Parliament constituency)|Belfast East]]<br />[[Belfast West (UK Parliament constituency)|Belfast West]] |constituency_ni_assembly = [[Belfast North (Assembly constituency)|Belfast North]]<br />[[Belfast South (Assembly constituency)|Belfast South]]<br />[[Belfast East (Assembly constituency)|Belfast East]]<br />[[Belfast West (Assembly constituency)|Belfast West]] |lieutenancy_northern_ireland = [[County Antrim]]<br />[[County Down]] |website = [http://www.belfastcity.gov.uk/ www.belfastcity.gov.uk] |area_total_sq_mi = 44.4 }} '''ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌''' ({{derive|Irish|Béal Feirste|mouth of the [[Shoal|sandbars]]}}) ನಾರ್ದರ್ನ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ನ ರಾಜಧಾನಿ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ. ಅದು ಪ್ರಗತಿ ಹೊಂದಿದ ಸರಕಾರ ಹಾಗೂ ಶಾಸನಾಧಿಕಾರ ಪಡೆದ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="MSN Encarta">{{cite encyclopedia | title = Northern Ireland | work = MSN Encarta – Northern Ireland | publisher = Microsoft | url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761571415/Northern_Ireland.html | accessdate = 2007-10-29 | archiveurl = https://www.webcitation.org/5kwPwcCDY?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761571415/Northern_Ireland.html | archivedate = 2009-10-31 | url-status = dead }}</ref> ಇದು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು [[ಐರ್ಲೆಂಡ್|ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ]]ಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ-ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ 15ನೇ-ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣ. ಇದು ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ವಾಸಸ್ಥಳ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 267,500<ref name="demography1" /> ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶದ ಹೃದಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಅದರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 483,418.<ref name="carrickfergus2006">{{cite book|last1=Boal|first1=F.|last2=Royle|first2=S.|year=2006|title=Enduring City|publisher=Blackstaff Press Ltd|isbn=978-0856407901|quote=Going one step further, and viewing Belfast at the end of the twentieth century, we can consider places such as Carrickfergus, Antrim, Comber, Newtownards and Bangor as falling within the broadly defined 'Metropolitan Belfast'.|author=ed. by Frederick W. Boal ....}}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮಹಾಪಟ್ಟಣವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 579,276 ಇದೆ.<ref name="nisra.gov.uk" /> ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ 100ನೇ-ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರದೇಶದ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ 1888ರಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಕೊಡಲಾಯಿತು. ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಐರಿಷ್ ನಾರುಬಟ್ಟೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ (ಅದಕ್ಕಾಗಿ "ಲೈನೆನೊಪೊಲಿಸ್" ಎಂಬ ಹೆಸರು ಗಳಿಸಿತು), ತಂಬಾಕು ಉತ್ಪಾದನೆ, ಹಗ್ಗ-ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ: ಪಟ್ಟಣದ ಮುಖ್ಯ ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವೊಲ್ಫ್ , ಇದು ಆಪತ್ತಿನ-ವಿಧಿ RMS ಟೈಟೇನಿಕ್ ಕಟ್ಟಿಸಿತು, ಮತ್ತು 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾದ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ವಿಶಾಲವಾದ ಹಾಗೂ ತುಂಬ ನೌಕಾಂಗಣ ತಯಾರಿಸಬಲ್ಲ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. 20ನೇ ಶತಮಾನ ನಂತರದ ಅರ್ಧದವರೆಗೆ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಅದರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕ್ರಾಂತಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತು. ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ವಲಸೆಯಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅಲ್ಪಕಾಲದಲ್ಲೇ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಸರದಿಯಲ್ಲಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣದ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಯಶಸ್ಸಿನ ಕುರಿತ ಹೇಳಿದ ಎದುರಾಳಿ ಹೊಮ್ ರೂಲ್ ನ ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಸದಸ್ಯರು ಆ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಖಾಸಗೀಕರಣವನ್ನು ದೂರವಿಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಅದನ್ನು ಆ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಇವತ್ತು, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ, ಅದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ [[ವ್ಯಾಪಾರ]]ದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಕೇಂದ್ರ, ಮತ್ತು ನಾರ್ತೆರ್ನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಆರ್ಥಿಕ ಯಂತ್ರವಾಗಿದೆ. ತಡೆಯೊಡ್ಡುವ, ತೊಂದರೆಯ, ಮತ್ತು ವಿನಾಶ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದಿ ಟ್ರಬಲ್ಸ್ ಕಾಲದ ನಡುವೆ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟಿತು, ಆದರೆ ನಂತರ ಶಾಂತವಾದ, ಕಳೆದ ವರ್ಷಗಳ ತೀವ್ರ ರಾಜಕೀಯ ಹಿಂಸಾಚಾರದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯ, ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಕಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣದ ಕೇಂದ್ರ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಣಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಪುನಃ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ, ಅದಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಎರಡು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಜೊರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಏರ್ಪೊರ್ಟ್ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಏರ್ಪೊರ್ಟ್ {{convert|15|mi|km|0}} ಪಟ್ಟಣದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಬಂದರು(ರೇವು ಪಟ್ಟಣ), ವ್ಯಾಪಾರದ ಹಾಗೂ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲೊಗ್ ತೀರದ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳ ಕೈಗಾರಿಕೆಗೆ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿದೆ, ಅದರೊಡನೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಹರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವೊಲ್ಫ್ ನೌಕಾನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಡಬ್ಲಿನ್-ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವಾಯುಮಾರ್ಗದ ಮತದಾರ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ, 3 ಮಿಲಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಅಥವಾ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ದ್ವೀಪದ ಮೊತ್ತ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು. == ಹೆಸರು == {{Historical populations |state=collapsed |1821|37277 |1831|53287 |1841|75308 |1851|97784 |1861|119393 |1871|174412 |1881|208122 |1891|255950 |1901|349180 |1911|386947 |1926|415151 |1937|438086 |1951|443671 |1961|415856 |1966|398405 |1971|362082 |1981|314270 |1991|279237 |2001|277391 |2006|267374 ||footnote=<ref>{{cite web|url=http://www.cso.ie/census |title=Census for post 1821 figures |publisher=Cso.ie |date= |accessdate=2010-08-12}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.histpop.org/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-23 |archive-date=2016-05-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507023856/http://www.histpop.org/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |author=NISRA |url=http://www.nisranew.nisra.gov.uk/census |title=Northern Ireland Statistics and Research Agency - Census Home Page |publisher=Nisranew.nisra.gov.uk |date= |accessdate=2010-08-12 |archive-date=2010-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100404114651/http://www.nisranew.nisra.gov.uk/census/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Lee |first=JJ |editor-last=Goldstrom |editor-first=J. M. |editor2-last=Clarkson |editor2-first=L. A. |title=Irish Population, Economy, and Society: Essays in Honour of the Late K. H. Connell |year=1981 |publisher=Clarendon Press |location=Oxford, England |chapter=On the accuracy of the Pre-famine Irish censuses }}</ref><ref>{{Cite journal | last = Mokyr | first = Joel | author-link = Joel Mokyr | last2 = O Grada | first2 = Cormac | author2-link = | title = New Developments in Irish Population History, 1700–1850 | journal = The Economic History Review | volume = 37 | issue = 4 | pages = 473–488 | date = November | year = 1984 | url = http://www3.interscience.wiley.com/journal/120035880/abstract | doi = 10.1111/j.1468-0289.1984.tb00344.x | access-date = 2010-09-23 | archive-date = 2012-12-04 | archive-url = https://archive.today/20121204160709/http://www3.interscience.wiley.com/journal/120035880/abstract | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.belfastcity.gov.uk/factsandfigures/demographics.asp |title=Belfast City Council. Belfast: A Profile of the City. Demographics |publisher=Belfastcity.gov.uk |date= |accessdate=2010-08-12 |archive-date=2010-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100925231740/http://belfastcity.gov.uk/factsandfigures/demographics.asp |url-status=dead }}</ref> }} ''ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್'' ‌ ಹೆಸರು ಐರಿಶ್ ಶಬ್ದವಾದ ''Béal Feirsde'' ದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದ್ದು, ನಂತರ ಅದನ್ನು '' Béal Feirste'' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.dil.ie/browse-small.asp ''ಡಿಕ್ಷನರಿ ಆಫ್ ದಿ ಐರಿಶ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜ್'' ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100609205834/http://www.dil.ie/browse-small.asp |date=2010-06-09 }}: ''ಬೆಲ್'' (ಲೆಟರ್ ಬಿ,ಕಾಲಮ್ 61); ''ಫೇರ್ಟಾಸ್'' (ಲೆಟರ್ ಎಫ್, ಕಾಲಮ್ 96).</ref> ''béal'' ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ "ಬಾಯಿ" ಮತ್ತು ''feirsde/feirste'' ಎಂಬುದು ''fearsaid'' ಶಬ್ದದ ಏಕವಚನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನದಿಯ ಬಳಿಯಿರುವ ಮರಳುದಡ ಅಥವಾ ಅಲೆ ನಿರ್ಮಿತ ದಿಬ್ಬವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Logainm">{{cite web|url=http://www.logainm.ie/?text=Belfast&placeID=118005&uiLang=en |title=Placenames Database of Ireland – Belfast |publisher=Logainm.ie |date= |accessdate=2010-08-12}}</ref><ref name="Belfast name">{{cite web | title = Placenames/Logainmneacha – Belfast | work = BBC Northern Ireland – Education | publisher = BBC | url = http://www.bbc.co.uk/northernireland/irish/blas/education/beginnersblas/1belfast.shtml | accessdate = 2007-05-17}}</ref> ಅಂದರೆ ಈ ಹೆಸರು "ಮರಳುದಡದ ಬಾಯಿ" ಅಥವಾ "ಅಲೆನಿರ್ಮಿತ ದಿಬ್ಬದ ಬಾಯಿ" ಎಂದು ಅರ್ಥ ಕೊಡುತ್ತದೆ.<ref name="Logainm" /> ಈ ಮರಳುದಿಬ್ಬ ಡೊನೆಗಲ್ ಕ್ವೆಯ್: ಲಗನ್ ಬಳಿ ಎರಡು ನದಿಗಳ ಸಂಗಮದಿಂದ ಉಂಟಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲೊಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪನದಿ ಫಾರ್ಸೆಟ್. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಲು ಮೂಲ ವಾಸಸ್ಥಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite book | last = Keenan | first = Desmond | title = Pre-Famine Ireland | pages = Chapter 5 | publisher = XLibris.com | url = http://www.deskeenan.com/4PrChapter5.htm | year = 2000 | nopp = true | access-date = 2010-09-23 | archive-date = 2011-07-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110709014848/http://www.deskeenan.com/4PrChapter5.htm | url-status = dead }}</ref> ಐರಿಶ್ ಹೆಸರಾದ ''Béal Feirste'' ವನ್ನು ಕೌಂಟಿ ಮಯೊವಿನ ಒಂದು ನಗರಪ್ರದೇಶವೂ ಹೊಂದಿದೆ, ಅದರ ಹೆಸರು ''Belfarsad'' ಎಂದು ಆಂಗ್ಲೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.logainm.ie/37016.aspx ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಸ್ಥಳ ಹೆಸರಿನ ದತ್ತಸಂಚಯ - ಬೆಲ್ಫಾರ್ಸಾದ್]</ref> ಮರಳುದಿಬ್ಬಕ್ಕೆ ಬಾಯಿಯಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಆ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಬದಲಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ "[ನದಿಯ] ಮರಳುದಿಬ್ಬದ ಬಾಯಿ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಅದು ನದಿ ಫಾರ್ಸೆಟ್‌ ಲಾಗಾನ್ ನದಿಯನ್ನು ಸೇರುವಲ್ಲಿ ಮರಳುದಿಬ್ಬ ಇರುವುದರಿಂದಾಗಿ ಹಾಗೆ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಎಡ್ಮಂಡ್ ಹೊಗನ್ ಹಾಗೂ ಜೊನ್ ಒ ಡೊನೊವನ್ ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite book |title=Onomasticon Goedelicum |last=Hogan |first=Edmund |year=1910 |location=Dublin |url=http://publish.ucc.ie/doi/locus/B}}; {{Cite book|title=Annals of the Kingdom of Ireland |last=O'Donovan |first=John |year=1856 |location=Dublin |url=https://archive.org/stream/annalarioghachta04ocle#page/1100/mode/2up}}</ref> ನದಿಯ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿಯೂ ನದಿಗೆ ಆ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.<ref name="Logainm" /> == ಇತಿಹಾಸ == 1888ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟಾಗ ಕೌಂಟಿ ಬೊರೊ ರಚನೆಗೊಂಡರೂ,<ref>{{cite web | title = Belfast City Hall | work = Discover Northern Ireland | publisher = Ireland Tourist Board | url = http://www.discovernorthernireland.com/product.aspx?ProductID=2782 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಇದನ್ನು ಕೌಂಟಿ ಅಂಟ್ರಿಮ್ ಹಾಗೂ ಕೌಂಟಿ ಡೌನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದ ಪಟ್ಟಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Belfast, Newcastle and the County Down Coast | work = County Down Northern Ireland | publisher = GoIreland.com | url = http://www.countydown.com/ | accessdate = 2009-01-17}}</ref> [[File:Belfast Castle.JPG|thumb|ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅರಮನೆ.]] === ಮೂಲಗಳು === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕಂಚಿನ ಯುಗದಿಂದ ವಸತಿಯಿದೆ. ದ ಜೇಂಟ್ಸ್ ರಿಂಗ್ ಎಂಬ ಒಂದು 5,000-ವರ್ಷ-ಹಳೆಯ ಹೆನ್ಜ್ ಕಟ್ಟಡವು ಪಟ್ಟಣದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ, ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿಣದ ಯುಗದ ಉಳಿದಿರುವ ಬೆಟ್ಟದ ಕೋಟೆಗಳು, ಸುತ್ತಲು ಇರುವ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಕಾಣಬಹುದು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ವಾಸಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಧ್ಯ ಕಾಲಾವಧಿಯ ನಡುವೆ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮುಖ್ಯತೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿತು. 12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೊನ್ ಡಿ ಕೊರ್ಸಿ ಒಂದು ಕೋಟೆ ಕಟ್ಟಿಸಿರುವುದು ಈಗ ಪಟ್ಟಣದ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಕೆಸಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿದೆ ಇದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 1177ರಲ್ಲಿ ಡಿ ಕೊರ್ಸಿ ಕಟ್ಟಿದ ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಕರ್ರಿಕ್ಫೆರ್ಗುಸ್ ಕೆಸಲ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಒ ನೀಲ್ ಜನಾಂಗ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿತ್ತು. 14ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೆಸಲ್ರಿಗ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಗ್ರೆಯ್ ಕೆಸಲ್ ಅನ್ನು ಹಗ್ ಒ ನೀಲ್ ಸಂತತಿಯವರಾದ ಕ್ಲನ್ ಐದ್ ಬುಯ್ದ್ ಕಟ್ಟಿಸಿದನು, ಈಗ ಪಟ್ಟಣದ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite book | last = Komesu | first = Okifumi | title = Irish Writers and Politics | page = 73 | publisher = Rowman & Littlefield | url = https://books.google.com/?id=AwFO2Z8Bk0YC&pg=PA73&lpg=PA73&dq=%22yellow+hugh+o+neill%22 | year= 1990 | isbn = 9780389209263}}</ref> ಕೊನ್ ಒ ನೀಲ್ ಕೂಡ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಡುವೆ ಹರಿಯುವ ಕೊನ್ ಸ್ ವಾಟರ್ ನದಿಯು ಒಂದು ಉಳಿದಿರುವ ಇದನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://www.theflightoftheearls.net/May2406.pdf |title=Celebrations mark the arrival of first Ulster Scots in Ireland |publisher=Irish News |date=2006-04-24 |accessdate=2007-09-18 |format=PDF |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927114138/http://www.theflightoftheearls.net/May2406.pdf |url-status=dead }}</ref> === ಬೆಳವಣಿಗೆ === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸರ್ ಅರ್ಥರ್‌ ಚಿಚೆಸ್ಟೆರ್ ರಿಂದ ಒಂದು ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, 17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಆವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು, ಅದು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಮತ್ತು ಅಲ್ಸ್ಟೆರ್‌ನ ವಸಾಹತು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಟಿಷ್ ವಲಸೆಗಾರರಿಂದ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತ್ತು. (ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ಕೌಂಟಿ ಅಂಟ್ರಿಮ್ ಇವರುಗಳು ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ವಸಾಗತುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವಸಾಹತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.) 1791ರಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಐರಿಷ್‌ಮೆನ್ ಇದು ಹೆನ್ರಿ ಜಾಯ್ ಮ್ಯಾಕ್‌ಕ್ರ್ಯಾಕನ್ ಮತ್ತು ನಗರದ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೆಸ್ಬಿಟೇರಿಯನ್‌ರು ಥಿಯೋಬಾಲ್ಡ್ ವೊಲ್ಫ್ ಟೋನ್ ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ರಸೆಲ್‌ರನ್ನು ಆಮಂತ್ರಿಸಿದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಗುರುತುಗಳು ಈಗಲೂ ಕೂಡ ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ ಎಂಟ್ರೀಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವ್ಯಾಪಾರದ ಹಾಗೂ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ 18ನೇ ಹಾಗೂ 19ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಐರ್ಲೇಂಡಿನ ಅತ್ಯಂತ-ಪ್ರಮುಖವಾದ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಪಟ್ಟಣವಾಯಿತು. ಲಿನೆನ್ (ನಾರುಬಟ್ಟೆ), ಹಗ್ಗ-ತಯಾರಿಕೆ, ತಂಬಾಕು, ಭಾರಿ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿತು ಮತ್ತು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಡಬ್ಲಿನ್ ಅನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಹರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವೊಲ್ಫ್ ನೌಕಾಂಗಣಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ ತಾಣಗಳಾದವು ಅವು ಸರಿಸುಮಾರು 35,000 ಕೆಲಸಗಾರರನ್ನು ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/3176184.stm |title=Cranes to remain on city skyline |publisher=BBC News |date=2003-10-09 |accessdate=2007-03-12}}</ref> 1920-22ರಲ್ಲಿ, ಐರ್ಲೆಂಡಿನ ವಿಭಜನೆ ಹೊಂದಿದ ಕಾರಣದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಹೊಸ ವಿಭಾಗದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಯಿತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾದ ತೊಂದರೆಗಳು (ಐರಿಷ್‌ನ ಸ್ವತಂತ್ರತೆಯ ಯುದ್ಧ) 500 ಜನರನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು, 1960 ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ನಂತರದಿಂದ "ತೊಂದರೆಗಳು" ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ತನಕ ನಗರದಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಪಂಥೀಯ ಹೋರಾಟವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು.<ref>ರೋಬೇರ್ಟ್ ಲಿನ್ಚ್, ದಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐಆರ್‌ಎ ಅಂಡ್ ದಿ ಅರ್ಲಿ ಈಯರ್ಸ್ ಆಫ್ ಪಾರ್ಟಿಶನ್, p227</ref> [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|II ನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧ]]ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ದಾರುಣವಾದ ಬಾಂಬ್ ಧಾಳಿಗಳಿಂದ ತತ್ತರಿಸಿತು. 1941 ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಧಾಳಿಯಲ್ಲಿ, ಜರ್ಮನ್ ಬಾಂಬುಗಾರರು ಸಾವಿರಾರು ಜನರ ಜೀವಹರಣ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಹತ್ತಾರು ಸಾವಿರ ಜನರನ್ನು ನೆಲೆರಹಿತರನ್ನಾಗಿಸಿದರು. ಇದು ಲಂಡನ್ ಹೊರಗಡೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಿಂಚುಧಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದ ರಾತ್ರಿ ಧಾಳಿಯಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಾರಣಹೋಮ ಎನ್ನಬಹುದು.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/1269206.stm |title=The Belfast blitz is remembered |publisher=BBC News |date=2001-04-11 |accessdate=2007-03-12}}</ref> === ಸಮಸ್ಯೆಗಳು === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಇದು 1921 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗುವ ತನಕ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಶಾಸನ 1920 ರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ದಿನದಿಂದ ಅದು ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ಜನರ ನಡುವಣ ಪಂಥೀಯ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳ ಹಲವಾರು ಉಪಾಖ್ಯಾನಗಳ ದೃಶ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಈ ವಿರೋಧಾಭಾಸದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಗುಂಪುಗಳು ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಿ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಠಾವಂತವಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆ ಗುಂಪುಗಳು ’ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ’ ಮತ್ತು ’ವೃತ್ತಿಸಂಘವಾದಿ’ ಗುಂಪುಗಳು ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಇತ್ತೀಚಿನ ಉದಾಹರಣೆಯು ದ ಟ್ರಬಲ್ಸ್ (ತೊಂದರೆಗಳು) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು - ಇದು ಸರಿಸುಮಾರು 1969 ರಿಂದ 1990 ರ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ ವಿಷಮಾವಸ್ಥೆಗೆ ಏರಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಪ್ರಜಾಸಮುದಾಯದ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ 1970 ರ ದಶಕದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಶತ್ರುತ್ವದ ಅರೆಸೈನಿಕ ಗುಂಪುಗಳು ನಿರ್ಮಣವಾಗುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಟ್ರಬಲ್‌ಗಳ ವಿಷಮಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಟ್ರಬಲ್‌ಗಳ ಪೂರ್ತಿ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಿಡಿಗುಂಡುಗಳ ಎಸೆಯುವಿಕೆ, ಕೊಲ್ಲುವಿಕೆ, ಮತ್ತು ಬೀದಿ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳು ಒಂದು ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವು. 1972ರಲ್ಲಿ ಪ್ರೊವಿಜನಲ್ IRA ಇದು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣದ ಕೇಂದ್ರದ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ 22 ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಸ್ಫೋಟಮಾಡಿಸಿತು, ಒಂಭತ್ತು ಜನರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟ ಆ ದಿನವು "ಬ್ಲಡಿ ಫ್ರೈಡೆ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ವಾಲಂಟಿಯರ್ ಫೋರ್ಸ್ (ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಬಲ,ಯುವಿಎಫ್) ಮತ್ತು ದ ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘ,ಯುಡಿಎ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಿಷ್ಠಾವಂತವಾದಿ ಅರೆಸೈನಿಕ ಗುಂಪುಗಳು ಅವುಗಳು ನಡೆಸಿದ ಕೊಲೆಗಳು ಐಆರ್‌ಎ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವು ಎಂಬುದಾಗಿ ವಾದಿಸಿದವು. ಇದರ ಧಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತುತ್ತಾದವರೆಂದರೆ ಪ್ರೊವಿಷನಲ್ ಐಆರ್‌ಎ ಯ ಜೊತೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲದ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ನಾಗರೀಕರಾಗಿದ್ದರು. 1970 ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶಾಂಕಿಲ್ ರೋಡ್ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾದ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಕುಖ್ಯಾತ ಗುಂಪು ಶಾಂಕಿಲ್ ಬುಚರ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. 1969ರಿಂದ 2001ರವರೆಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಿಂಸಾಚಾರದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ, 1,500 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/1269206.stm |title=Sutton Index of Deaths |publisher=CAIN |accessdate=2007-09-10 | date=2001-04-11}}</ref> ಟ್ರಬಲ್ಸ್ ನ ಪೂರ್ವಾರ್ಜಿತ ಸ್ವತ್ತಿನ ಭಾಗವೆಂದರೆ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಅರೆಸೈನಿಕ ಗುಂಪುಗಳು ಸಂಘಟಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮತ್ತು ಮೋಸದ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡವು. == ಆಡಳಿತ == ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ 1613ರಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ I ರಿಂದ ಬೊರೊ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು 1888ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾರಿಂದ ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಪಟ್ಟಣ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web | title = Belfast City Hall: History and Background | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/cityhall/history.asp?menuitem=background | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-05-04 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070504052645/http://www.belfastcity.gov.uk/cityhall/history.asp?menuitem=background | url-status = dead }}</ref> 1973ರಿಂದ ಅದು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ (ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ನಗರ ಮಂಡಳಿ) ಮೂಲಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web | title = Local Government (Boundaries) Act (Northern Ireland) 1971 | publisher = Conflict Archive on the Internet (CAIN) | year = 2007 | url = http://cain.ulst.ac.uk/hmso/lgba1971.htm | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-07-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070707194021/http://cain.ulst.ac.uk/hmso/lgba1971.htm | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಕೊಮನ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಯುರೋಪ್‌ ಸಂಸತ್ತಿನ(ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್) ಚುನಾವಣೆಗೆ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. === ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರ === [[File:Belfast City Hall 2.jpg|thumb|ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣವು ಮುನ್ಸಿಪಾಲ್ ಸರಕಾರದ ಒಂದು ಪುರಸಭಾಧ್ಯಕ್ಷ ಪದವಿಯ ಒಂದು ವಿಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. 51 ಪುರಸಭಾ ಸದಸ್ಯರುಗಳಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್, ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್ ಮತ್ತು ಹೈ ಶೆರಿಫ್ ಇವರುಗಳು ನಗರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಡೇನಿಯಲ್ ಡಿಕ್ಸನ್ ಇವರು 1892ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಹೊಂದಿದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಲೋರ್ಡ್ ಮೆಯರ್ ಆಗಿದ್ದರು.<ref name="Belfast City Council - Lord Mayor">{{cite web | title = Councillors: Lord Mayor | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/councillors/index.asp?menuitem2=lord-mayor | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-06-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070607193627/http://www.belfastcity.gov.uk/councillors/index.asp?menuitem2=lord-mayor | url-status = dead }}</ref> ಜೂನ್ 2009ರ ವರೆಗೆ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಲಾರ್ಡ್ ಮೆಯರ್ ಅಲೈಯನ್ಸ್ ರಾಜಕಾರಣಿ, ನಯೋಮಿ ಲೊಂಗ್ ಆಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಪಟ್ಟಣದ ಏಕಮಾತ್ರ ಎರಡನೆಯ ಮಹಿಳಾ ಲಾರ್ಡ್ ಮೆಯರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯವು ಮಂಡಳಿಯ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ ವಹಿಸುವುದು, ನಗರಕ್ಕೆ ಬರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಂದರ್ಶಕರನ್ನು ಆದರಿಸುವುದು, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಗರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref name="Belfast City Council - Lord Mayor" /> ಲೊಂಗ್ ಸಿನ್ ಫಿನ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್, ಟಾಮ್ ಹಾರ್ಟ್ಲಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಆ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. 1997ರಲ್ಲಿ, ಒಕ್ಕೂಟದ ಸದಸ್ಯರು ಅದರ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ [[ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌]]ನ (ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ನಗರ ಮಂಡಳಿ) ಪರಿಪೂರ್ಣ ಹತೋಟಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು, ಅದರೊಡನೆ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಒಕ್ಕೂಟ ಪಾರ್ಟಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಸಂಘವಾದಿಗಳ ನಡುವೆ ಅಧಿಕಾರದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಈ ಸ್ಥಾನವು 2001 ಮತ್ತು 2005ರ ಮಂಡಳಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಧೃಢಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರ ನಂತರ ಅದು ನಾಲ್ಕು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಪುರಸಭಾಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಇಬ್ಬರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕ ಪಕ್ಷ (ಎಸ್‌ಡಿಎಲ್‌ಪಿ) ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸಿನ್ ಫಿನ್ ಪಕ್ಷದವರಾಗಿದ್ದರು. 1996ರಲ್ಲಿ, ಆಯ್ಕೆಯಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ಅಲ್ಬನ್ ಮ್ಯಾಗಿನ್ನೆಸ್ ಇವರು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಲಾರ್ಡ್ ಮೆಯರ್ ಆಗಿದ್ದರು. 2005ರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮತದಾರರು 51 ಪುರಸಭಾ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ಗೆ ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು: 15 ಡೆಮೊಕ್ರೆಟಿಕ್ ಯುನಿಯನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿ (ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವೃತ್ತಿಸಂಘವಾದಿ ಪಕ್ಷ, ಯುಡಿಪಿ), 14 ಸಿನ್ ಫೀನ್, 8 ಎಸ್‌ಡಿಎಲ್‌ಪಿ, 7 ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ವೃತ್ತಿಸಂಘವಾದಿ ಪಕ್ಷ (ಯುಯುಪಿ), 4 ಸಂಯುಕ್ತ ಒಕ್ಕೂಟ, 2 ಪ್ರೊಗ್ರೆಸೀವ್ ವೃತ್ತಿಸಂಘವಾದಿ ಪಕ್ಷ (ಪಿಯುಪಿ), ಮತ್ತು 1 ಸ್ವತಂತ್ರ ಪಕ್ಷ (ಯುಯುಪಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಒಬ್ಬ ಮೊದಲಿನ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಮೇಯರ್‌ನು ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಅರೆಸೈನಿಕ ಸಂಬಂಧಿತ-ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದನು).<ref>{{cite web | title = Belfast City Council Elections 1993–2005 | work = Northern Ireland Elections | publisher = Northern Ireland Social and Political Archive (ARK) | year = 2005 | url = http://www.ark.ac.uk/elections/lgbelfast.htm | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2018-07-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180726100947/http://www.ark.ac.uk/elections/lgbelfast.htm | url-status = dead }}</ref> === ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಸಂಸತ್ತು ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿನಿಸ್ಟರ್ === [[File:Stormont Parliamentary Building 01.JPG|thumb|ಸ್ಟೊರ್ಮೊಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು.ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಗೆ 1932ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು.]]ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರವಾಗಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‍ಗೆ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸ್ಟೊರ್ಮೊಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್ ಸಂಸತ್ತಿನ ಆಶ್ರಯ ತಾಣವಾಗಿತ್ತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಾಲ್ಕು ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಸಂಸತ್ತು ಹಾಗೂ ಯುಕೆ ಸಂಸದೀಯ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ: ಉತ್ತರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌. ಎಲ್ಲಾ ನಾಲ್ಕು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಕೆಸಲ್ರೀಗ್, ಲಿಸ್ಬರ್ನ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಟೌನ್‌ಅಬೇ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ನಗರದ ಮಿತಿಯ ಹೊರಗಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. 2007ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯರುಗಳಲ್ಲಿ (ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಎ ಗಳು) 24 ಸದಸ್ಯರುಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ 6 ಸದಸ್ಯರುಗಳಿದ್ದರು. ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಎ ಬ್ರೇಕ್‌ಡೌನ್ 8 ಸಿನ್ ಫಿನ್, 6 ಡಿಯುಪಿ, 4 ಎಸ್‌ಡಿಎಲ್‌ಪಿ, 3 ಯುಯುಪಿ, 2 ಒಕ್ಕೂಟ ಸಂಘ, ಮತ್ತು 1 ಪಿಯುಪಿ ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{cite news | title = Northern Ireland election | publisher = BBC News | date= 2007-03-09 | url = http://news.bbc.co.uk/1/shared/vote2007/nielection/html/main.stm | accessdate = 2007-03-13}}</ref> 2005ರ ಯುಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌]]ನ ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿನಿಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಕಾಮನ್ಸ್‌ಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಒಂದು ಎಮ್‌ಪಿಯನ್ನು (ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಸದಸ್ಯ) ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು. ಇದು 1 ಡಿಯುಪಿ, 1 ಎಸ್‌ಡಿಎಲ್‌ಪಿ, 1 ಒಕ್ಕೂಟ ಮತ್ತು 1 ಸಿನ್ ಫೀನ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{cite web | title = The 2005 Westminster elections in Northern Ireland | work = Northern Ireland Elections | publisher = Northern Ireland Social and Political Archive (ARK) | year = 2005 | url = http://www.ark.ac.uk/elections/fw05.htm | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-06-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070608002447/http://www.ark.ac.uk/elections/fw05.htm | url-status = dead }}</ref> === ಗೌರವ ಲಾಂಛನ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತಿ === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ [[ಲ್ಯಾಟಿನ್]] ಸೂಕ್ತಿ ಇದೆ "{{lang|la|''Pro tanto quid retribuamus''}}". ಇದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ವಲ್ಗೇಟ್ ಬೈಬಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪವಿತ್ರಗೀತೆ 116 ಚರಣ 12 ದಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಶಾಬ್ದಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವಾಗಿ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಹೇಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ "ಈ (''ಪ್ರೋ'' ) ಎಲ್ಲದಕ್ಕೆ(''ಟ್ಯಾಂಟೊ'' ) ನಾವು ಯಾವ ರೀತಿ (''ಕ್ವಿಡ್'' ) ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಬಹುದು (''ರೆಟ್ರಿಬುಮಸ್'' )" ಈ ಚರಣವು (ಪದ್ಯವು) ಭಿನ್ನ ಬೈಬಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ (ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟೀದೆ) - ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ಭಗವಂತನು ನನಗೆ ನೀಡಿದ ಎಲ್ಲಾ ಅನುಕೂಲಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ನಾನು ಅವನಿಗೆ ಏನನ್ನು ನೀಡಲಿ?" ಎಂಬುದಾಗಿ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref>ಕಿಂಗ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಬೈಬೆಲ್, ಸಂಗೀತ 116 ವಚನ 12</ref> ಅದು "ಆ ಎಲ್ಲಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನುಕೂಲತೆಗಳ ಬದಲಾಗಿ, ನಾವು ಏನನ್ನು ವಾಪಸು ನೀಡಬಹುದು?" ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕೂಡ ಅನುವಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref>"ಐ ರಿಫ್ಲೆಕ್ಟ್ ಆನ್ ದ ಟು ಮ್ಯಾಟೂಸ್ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ – {{lang|la|''Pro Tanto Quid''}} ಮತ್ತು {{lang|la|''E Pluribus Unum''}} . ಐ ಆ‍ಯ್‌ಮ್ ರಿಲಾಯಬಲಿ ಇನ್‌ಫಾರ್ಮ್ಡ್ ದ್ಯಾಟ್ ದೀಸ್ ರಫ್ಲಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಲೇಟ್ ಆ‍ಯ್‌ಸ್ ‘ಇನ್ ರಿಟರ್ನ್ ಫಾರ್ ಸೋ ಮಚ್,ವಾಟ್ ಶಲ್ ವಿ ಗಿವ್ ಬ್ಯಾಕ್? ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫ್ರಾಮ್ ಮೇನಿ,ಒನ್ ." [http://www.allianceparty.org/news/000578/celebrating_diversity_by_belfast_lord_mayor_tom_ekin.html ಸೆಲೆಬ್ರೆಟಿಂಗ್ ಡೈವರ್ಸಿಟಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100504163214/http://www.allianceparty.org/news/000578/celebrating_diversity_by_belfast_lord_mayor_tom_ekin.html |date=2010-05-04 }}, ಬೈ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್ ಟಾಮ್ ಎಕಿನ್.</ref> ಕ್ವೀನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಯೂನಿಯನ್ ರಾಗ್ ವೀಕ್ ಪ್ರಕಟಣೆ ''ಪಿಟಿಕ್ಯೂ'' ಇದು ಈ ಸೂಕ್ತಿಯ ಮೊದಲ ಮೂರು ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಪಟ್ಟಣದ ಗೌರವ ಲಾಂಛನಗಳು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿತ್ತು ''ಪಾರ್ಟಿ ಪೆರ್ ಫೆಸ್ಸೆ ಅರ್ಗೆಂಟ್ ಅಂಡ್ ಅಝುರಿ, ಇನ್ ಚೀಫ್ ಎ ಪೈಲ್ ವೇರ್ ಅಂಡ್ ಒನ್ ಎ ಕಂಟನ್ ಗೂಲ್ಸ್ ಎ ಬೆಲ್ ಅರ್ಗೆಂಟ್, ಬೇಸ್ ಎ ಶಿಪ್ ವಿದ್ ಸೈಲ್ಸ್ ಸೆಟ್ ಅರ್ಗೆಂಟ್ ಒನ್ ವೇವ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೀ ಪ್ರೊಪೆ'' ರ್. ಈ ಕುಲಚಿಹ್ನೆಗಳ ಭಾಷೆಯು ಒಂದು ರಕ್ಷಾಕವಚವು ಎರಡು ಸಮತಲವಾಗಿ ವಿಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ (''ಪಾರ್ಟಿ ಪೆರ್ ಫೆಸ್ಸೆ'' ). ರಕ್ಷಾಕವಚದ ಮೇಲ್ಭಾಗವು (''ಚೀಫ್'' ) ಬೆಳ್ಳಿಯದಾಗಿದೆ (''ಆರ್ಗೆಂಟ್'' ), ಮತ್ತು ಮೃದು ರೋಮವನ್ನು (''ವೇರ್'' ) ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಒಂದು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾದ ನೀಲಿ-ಮತ್ತು-ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಮಾದರಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಳಕ್ಕೆ-ಮುಖಮಾಡಿರುವ ತ್ರಿಕೋನಾಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (''ಎ ಪೈಲ್'' ). ಮೇಲ್ಭಾಗದ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೆಂಪು ಚೌಕವೂ ಕೂಡ ಇದೆ (''ಎ ಕ್ಯಾಂಟನ್ ಗ್ಯೂಲ್ಸ್'' ) ಅದರ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಘಂಟೆಯಿದೆ. ಘಂಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಉಲಿಕಂತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ "ಕ್ಯಾಂಟಿಂಗ್" (ಅಥವಾ ಪನ್ನಿಂಗ್) ಹೆರಾಲ್ಡಿಯ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ರಕ್ಷಾಕವಚದ ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ (''ಇನ್ ಬೇಸ್'' ) ಬೆಳ್ಳಿಯ ನೌಕಾಯಾನ ಹಡಗು ಸಮುದ್ರದ (''ಪ್ರಾಪರ್'' ) ವಾಸ್ತವಿಕ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತರಂಗಗಳ ಮೇಲೆ ತೇಲುತ್ತಿರುವಂತೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಲಗಡೆಯ ಸಹಾಯಕವೆಂದರೆ (ಅಂದರೆ, ನೋಡುಗನ ಎಡಭಾಗ) ಒಂದು ಸಂಕೋಲೆ ಹಾಕಿದ ತೋಳವಾಗಿದೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಎಡಪಾರ್ಶ್ವದ ಬದಿಯ ಸಹಾಯಕವೆಂದರೆ ಒಂದು ಸಮುದ್ರ-ಕುದುರೆಯಾಗಿದೆ. ರಕ್ಷಾಕವಚದ ಮೇಲಿನ ಜುಟ್ಟು ಕೂಡ ಒಂದು ಸಮುದ್ರ-ಕುದುರೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಲಾಂಛನಗಳು ರಾಜ ಜೇಮ್ಸ್ I ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ನಗರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ 1613ಕ್ಕೂ ಹಿಂದಿನ ದಿನಾಂಕಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವಾಗಿವೆ. ಮುದ್ರೆಯು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಅವರ ಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿ-ನಾಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟವು.<ref name="Buildings of Belfast">{{cite book | last = Brett | first = C. E. B. | title = Buildings of Belfast, 1700–1914 | publisher = Weidenfeld and Nicolson | year= 1967 | location = London}}</ref> ಸಿಟಿ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿದ ಗಾಜು ಕಿಟಕಿ ಲಾಂಛನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿವರಣೆಯು ಸಮುದ್ರಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಹಡಗುಗಳು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳ ಸಮುದ್ರತೀರದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಸೂಚಿಸುವುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ನಗರದ ನಿರ್ಮಾಪಕ, ಸರ್ ಆರ್ಥರ್ ಚೆಚಿಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ವಂತ ಗೌರವ ಲಾಂಛನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Buildings of Belfast" /> == ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭೂಗೋಳ == [[File:Cavehill, Belfast.jpg|thumb|right|ಕೇವ್ಹಿಲ್, ಒಂದು ಕಪ್ಪುಶಿಲೆಯ ಬೆಟ್ಟ ಇಲ್ಲಿಂದ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಸುತ್ತಲೂ ನೋಡಬಹುದು.]] [[File:The Lagan - geograph.org.uk - 190622.jpg|thumb|right|ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಟಿನ ಲಗನ್ ನದಿ.]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನ ಸಮುದ್ರತೀರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ {{Coord|54|35|49|N|05|55|45|W|}}. ನಗರವು ಕೇವ್ ಹಿಲ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಸಾಲುಗಳ ಮೂಲಕ ನಾರ್ತ್‌ವೆಸ್ಟ್ ದಿಕ್ಕಿನ ಕಡೆಗೆ ಬಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಗರವು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲೊಗ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಲ್ಯೆಗನ್ ನದಿಯ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಒಂದು ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜನಪ್ರಿಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ ಉದ್ದಿಮೆಗೆ ಸರಿಯಾದ ತಾಣವಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. 1911/1912ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ''ಟೈಟಾನಿಕ್'' ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಹೆರ್ಲಾಂಡ್ ಮತ್ತು ವೋಲ್ಫ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ದದಾದ ನೌಕಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref name="Titanic In History">{{cite web | title = Introduction To Titanic – Titanic In History | work = Titanic. Built in Belfast | publisher = Ulster Folk and Transport Museum | url = http://www.titanicinbelfast.com/template.aspx?pid=342&area=1&parent=321 | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-08-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070817040144/http://www.titanicinbelfast.com/template.aspx?pid=342&area=1&parent=321 | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಕಡಲತೀರಗಳ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಅಕ್ಷಾಂಶದ ಒಂದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಇದು ಕಡಿಮೆ ಚಳಿಗಾಲದ ದಿನಗಳು ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಅವಧಿಯ ಬೇಸಗೆ ಸಾಯಂಕಾಲಗಳ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. [[ದಕ್ಷಿಣಾಯಣ|ಚಳಿಗಾಲದ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಹಗಲಿನ ಅವಧಿಯ ದಿನ, ಸ್ಥಳೀಯ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ 16:00 ಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ ಸಮಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೆಯೇ ಸೂರ್ಯೋದಯವು ಸರಿಸುಮಾರು 08:45 ಸಮಯಕ್ಕೆ ಆಗಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೇಸಗೆಯ ಅಯನ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯ ಮೂಲ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಅ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನು 22:00 ಸಮಯದ ನಂತರ ಮುಳುಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು 05:00 ಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಉದಯಿಸುತ್ತಾನೆ.<ref>{{cite web | title = Sunrise and sunset in Belfast | work = Sun Calculator | publisher = time and date.com | url = http://www.timeanddate.com/worldclock/astronomy.html?n=919| accessdate = 2007-05-18 }}</ref> 1994ರಲ್ಲಿ, ಲ್ಯೇಗನ್‌ಸೈಡ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌ನಿಂದ ಸರಾಸರಿ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಒಂದು ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಆ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲಿ ಶೇಖರಗೊಂಡ ಕೆಸರು ರಾಡಿಯ ನೀರಿನಿಂದಾಗಿ ಆ ನಗರಕ್ಕೆ ಲಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ({{derive|Irish|Béal Feirste|The sandy ford at the river mouth}}).<ref name="Belfast name" /> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರದ ಪ್ರಾಂತದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು{{sq mi to km2|42.3|spell=UK}} ಆಗಿತ್ತು.<ref name="Areameasurements">{{cite web | title = Area Measurements in Northern Ireland | work = 2001 census Data | publisher = Northern Ireland Statistics & Research Agency | year = 2001 | url = http://www.nisranew.nisra.gov.uk/census/area_measurement.html | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-06-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070617083217/http://www.nisranew.nisra.gov.uk/census/area_measurement.html | url-status = dead }}</ref> ಫಾರ್ಸೆಟ್ ನದಿಯ ಹೆಸರೂ ಕೂಡ ಈ ಕೆಸರಿನ ಶೇಖರಣೆಗಳ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು (ಐರಿಷ್ ''ಫೀರ್ಸ್ಟ್‌'' ನಿಂದ ಇದರ ಅರ್ಥವೇನೆಂದರೆ "ಮರಳಿನ ಸ್ಪಿಟ್). ಮೂಲತಃ ಅದು ಈ ದಿನಗಳಿಗಿಂತ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ನದಿಯಾಗಿತ್ತು, ಫಾರ್ಸೆಟ್ ನದಿಯು 19 ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ಅವಧಿಯವರೆಗೆ ಹೈ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತ್ತು. ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನದಿಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಜ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಇದು ಮೊದಲಿನ ಫಾರ್ಸೆಟ್ ಬ್ರಿಜ್‌ಗನ ಒಂದು ತಾಣಕ್ಕೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹೆಸರಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web | title = Belfast City: Did you know? | work = Discover Ireland | publisher = Tourism Ireland | year = 2007 | url = http://www.discoverireland.com/za/ireland-places-to-go/areas-and-cities/belfast-city/highlights/culture/ | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-09-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070928125051/http://www.discoverireland.com/za/ireland-places-to-go/areas-and-cities/belfast-city/highlights/culture/ | url-status = dead }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಲ್ಯಾಗನ್‌ ನದಿಯು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಯಾಗಿ ಫಾರ್ಸೆಟ್ ನದಿಯನ್ನು ಹಿಂದೆಹಕಿದ್ದರೂ ಕೂಡ, ಫಾರ್ಸೆಟ್ ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಹೈ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಜ್ಞಾತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ನಗರವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ನಾರ್ತ್‌ವೆಸ್ಟ್ ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಡಿವಿಸ್ ಪರ್ವತ, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಪರ್ವತ ಮತ್ತು ಕೇವ್‌ಹಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಒಂದು ಸಾಲು ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೂಲಕ ಪಾರ್ಶ್ವಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಇದು ಜೋನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್‌ರ ''ಗುಲಿವರ್ಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್‌'' ಗೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ವಿಫ್ಟ್ ಲೈಮ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಮಾರ್ಗದ ಕೆಳಭಾಗದ ಸಮಿಪದ ಲಿಲ್ಲಿಪುಟ್ ಕಾಟೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕೇವ್‌ಹಿಲ್ ನಗರವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಒಂದು ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿರುವ ರಾಕ್ಷಸ ಎಂಬಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="Jonathan Swift">{{cite web | title = Belfast Hills | work = Discover Northern Ireland | publisher = Northern Ireland Tourist Board | url = http://www.discovernorthernireland.com/product.aspx?ProductID=10391 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ''ನೆಪೋಲಿಯನ್‌ನ ಮೂಗು'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರಾಕ್ಷಸನ ಮೂಗಿನ ಆಕಾರವು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮ್ಯಾಕ್‌ಆರ್ಟ್ಸ್ ಫೋರ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಈ ಹೆಸರು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ 16 ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಾಯಕ ಆರ್ಟ್ ಓ-ನೈಲ್‌ನ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite web | title = About the Cave Hill | publisher = The Cave Hill Conservation Campaign | year= 2007 | url = http://www.cavehill.freeuk.com/home.htm | accessdate = 2007-05-25|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070206154855/http://www.cavehill.freeuk.com/home.htm |archivedate = February 6, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಕೆಸಲ್ರೀಗ್ ಬೆಟ್ಟಗಳು ನಗರದ ಆಗ್ನೇಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಕವಿ ಹಾಗೂ ಡೌನ್ ಮತ್ತು ಕೊನ್ನೊರ್‌ನ ಬಿಷಪ್ ಆಗಿದ್ದ ಡಾ. ವಿಲಿಯಮ್ ಫಿಲ್ಬಿನ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಬಗ್ಗೆ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ನಗರವು ಪರ್ವತಗಳನ್ನು ಗೋಡೆಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡ, ಸಮುದ್ರಗಳನ್ನು ಕಂದಕವನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡ, ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳ ಬುನಾದಿ ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ". === ಹವಾಮಾನ/ವಾಯುಗುಣ === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಲ್ಲದ ಹವಾಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ದಿನನಿತ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ಅಧಿಕ ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳು 18&nbsp;°C (64&nbsp;°F) ಮತ್ತು ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ 6&nbsp;°C (43&nbsp;°F) ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ತಾಪಮಾನದ ದಾಖಲೆಯು 1983 ಜುಲೈ 12ರಂದು 30.8&nbsp;°C (87.4&nbsp;°F) ಆಗಿತ್ತು.<ref name="Met Office">{{cite web | title = Climate: Northern Ireland | publisher = Met Office | url = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/ni/ | accessdate = 2007-05-25 | archive-date = 2012-01-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120126115900/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/ni/ | url-status = dead }}</ref><ref name="Belfast Weather">{{cite web | title = Belfast, Northern Ireland – Average Conditions | work = BBC Weather Centre | publisher = BBC | url = http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/city.shtml?tt=TT003750 | accessdate = 2009-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20031206135113/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/city.shtml?tt=TT003750|archivedate=2003-12-06}}</ref> ನಗರವು ಲೇಕ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ಅಥವಾ ಸ್ಕಾಟಿಷ್ ಹೈಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ,{{mm to in|846|spell=UK}} ಆದರೆ ಡಬ್ಲಿನ್ ಅಥವಾ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಆಗ್ನೇಯ ಸಮುದ್ರತೀರಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆ ಸುರಿತದ ಜೊತೆಗೆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಅವಕ್ಷೇಪನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ (0.01 in/0.25 ಎಮ್‌ಎಮ್ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು).<ref>{{cite web | title = Rainfall in Ireland | publisher = Met Éireann | url = http://www.met.ie/climate/rainfall.asp | accessdate = 2007-05-25}}</ref> ನಗರ ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರತೀರದ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ 10 ದಿನಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮಂಜಿನಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Met Office" /> ನಗರವು ಚಳಿಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಅಕ್ಷಾಂಶ ರೇಖೆಯಾಗಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೂ ಕೂಡ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ, ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳು 17&nbsp;°C ತಲುಪುತ್ತವೆ, ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಷಿಯಾ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇದು ~-45&nbsp;°C ಇರುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳು 27&nbsp;°C (80&nbsp;°F) ಹಂತಕ್ಕೆ ತಲುಪುವುದು ಅಸಾಮಾನ್ಯವೇನಲ್ಲ.<ref>{{cite web | title = Belfast/Harbour Climate History | work = weatheronline.co.uk | publisher = weatheronline.co.uk | url = http://weatheronline.co.uk/cgi-bin/regframe?3CODE=%26PLZN%3DBelfast%26PLZ%3DBT13&LANG=en&PRG=citybild | accessdate = 2008-03-22}}</ref> ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಿರವಾದ ತೇವಾಂಶವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಹವಾಮಾನವು ಅದು ಹೆಚ್ಚಿನ 20s (80–85&nbsp;°F)ದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅಹಿತವಾಗಿ ತೋರುತ್ತದೆ, ಅದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯುರೋಪ್‌ನ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕ ಉಷ್ಣಾಂಶದಲ್ಲಿನ ಅದೇ ರೀತಿಯಾದ ತಾಪಮಾನಗಳು ಅಹಿತವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. {{Weather box |location = Belfast |metric first = Yes |single line = Yes |Jan record high C = 13 |Feb record high C = 14 |Mar record high C = 19 |Apr record high C = 21 |May record high C = 26 |Jun record high C = 28 |Jul record high C = 31 |Aug record high C = 28 |Sep record high C = 26 |Oct record high C = 21 |Nov record high C = 16 |Dec record high C = 14 |year record high C = 31 |Jan high C = 6 |Feb high C = 7 |Mar high C = 9 |Apr high C = 12 |May high C = 15 |Jun high C = 18 |Jul high C = 18 |Aug high C = 18 |Sep high C = 16 |Oct high C = 13 |Nov high C = 9 |Dec high C = 7 |year high C = 12 |Jan low C = 2 |Feb low C = 2 |Mar low C = 3 |Apr low C = 4 |May low C = 6 |Jun low C = 9 |Jul low C = 11 |Aug low C = 11 |Sep low C = 9 |Oct low C = 7 |Nov low C = 4 |Dec low C = 3 |year low C = 6 |Jan record low C = -13 |Feb record low C = -12 |Mar record low C = -12 |Apr record low C = -4 |May record low C = -3 |Jun record low C = -1 |Jul record low C = 4 |Aug record low C = 1 |Sep record low C = -2 |Oct record low C = -4 |Nov record low C = -6 |Dec record low C = -11 |year record low C = -13 |Jan precipitation mm = 80 |Feb precipitation mm = 52 |Mar precipitation mm = 50 |Apr precipitation mm = 48 |May precipitation mm = 52 |Jun precipitation mm = 68 |Jul precipitation mm = 94 |Aug precipitation mm = 77 |Sep precipitation mm = 80 |Oct precipitation mm = 83 |Nov precipitation mm = 72 |Dec precipitation mm = 90 |year precipitation mm = 846 |source 1 = <ref name="Belfast Weather" /> |date=August 2010 }} === ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತಗಳು === [[File:Belfast panorama from queens tower.jpg|thumb|ಅಷ್ಬಿ ಕಟ್ಟಡದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಒಂದು ನೋಟ, QUBಯ ಒಂದು ಭಾಗ. ಮುಂಚೂಣಿನೆಲದಲ್ಲಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಡೆವಿಡ್ ಕೀರ್ ಕಟ್ಟಡ. ಮದ್ಯ ಭಾಗದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ ಮುಂಭಾಗದ ನೋಟವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು, ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಸಿಟಿಯ ಎರಡನೆ ಎತ್ತರವಾದ ಕಟ್ಟಡ ವಿಂಡ್ಸೋರ್ ಹೌಸ್ ಬಲಭಾಗದಿಂದ ಕಾಣುತ್ತದೆ.]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ 19 ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನಗರದಿಂದ ಒಂದು ಔದ್ಯಮಿಕ ನಗರವಾಗಿ (ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪಟ್ಟಣ) ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿತು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ, ಇದು [[ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್]] ಅಥವಾ ಬರ್ಮಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ಗಳಂತಹ ಇತರ ತುಲನಾತ್ಮಕ ನಗರಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಮತ್ತು ನಗರಗಳ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಯೋಜನವಾಗಿದೆ. ನಗರವು ಇತರ ಅಡಚಣೆಗಳನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುತ್ತ, ತನ್ನನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಅಡಚಣೆಗೆ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ನಗರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ. ಆನಂತರದಲ್ಲಿ, ಈ ವಿಸ್ತರಣೆಗಳು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದ ಹೆದ್ದಾರಿಯ ರಸ್ತೆಗಳು (ಫಾಲ್ಸ್ ರಸ್ತೆ ಅಥವಾ ನ್ಯೂಟೌನರ್ಡ್ಸ್ ರಸ್ತೆಗಳಂತಹ) ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯೇಟೆಡ್ ನೆಲೆಸುವಿಕೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಗರದ ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಲ್ಪಟ್ಟವು. ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ನಗರವು ಉತ್ತರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್, ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್, ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಎಂಬುದಾಗಿ ಐದು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗವೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಸಂಸದೀಯ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ . ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಗೋಡೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಪೀಸ್ ಲೈನ್ಸ್" (ಶಾಂತಿಯ ಗೆರೆಗಳು) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ 1969 ರ ನಂತರ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಅದು ಈಗಲೂ ಕೂಡ ನಗರದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸುತ್ತದೆ. <ref name="Peacelines">{{cite paper | author = Margrethe C. Lauber | title = Belfast's Peacelines: An Analysis of Urban Borders, Design and Social Space in a Divided City | url = http://www.mspacenyc.com/belfast.study.html | accessdate = 2007-05-18|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070208064520/http://www.mspacenyc.com/belfast.study.html |archivedate = February 8, 2007|deadurl=yes}}</ref> 2008ರಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಗೋಡೆಗಳ ತೆಗೆದುಹಾಕುವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಯೋಜನೆಯು ಮಂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.macaulayassociates.co.uk/pdfs/peace_wall.pdf |title="A Process for Removing Interface Barriers", Tony Macaulay, July 2008 |format=PDF |date= |accessdate=2010-08-12 |archive-date=2011-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111006204650/http://www.macaulayassociates.co.uk/pdfs/peace_wall.pdf |url-status=dead }}</ref> ಜೂನ್ 2007ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಯುಕೆ£16 ಮಿಲಿಯನ್ ಯೋಜನೆಯು ಪ್ರಕಟಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಅದು ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೀದಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಪುನರಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web | title = Major makeover for Belfast City Centre | publisher = Department for Social Development (NI) | date = 2007-06-12 | url = http://www.dsdni.gov.uk/index/news_items/major-makover-belfast.htm | accessdate = 2007-06-12 | archive-date = 2007-09-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070928104438/http://www.dsdni.gov.uk/index/news_items/major-makover-belfast.htm | url-status = dead }}</ref> ನಗರದೊಳಗಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು (ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬಸ್ ಕ್ಯಾರಿಡಾರ್‌) ಆನ್‌ಟ್ರಿಮ್ ರಸ್ತೆ, ಶೋರ್ ರಸ್ತೆ, ಹಾಲಿವುಡ್ ರಸ್ತೆ, ನ್ಯೂಟೌನರ್ಡ್ಸ್ ರಸ್ತೆ, ಕ್ಯಾಸಲ್ರೀಗ್ ರಸ್ತೆ, ಕ್ರೀಗಗ್ ರಸ್ತೆ, ಒರ್ಮೆಯೂ ರಸ್ತೆ, ಮ್ಯಾಲೋನ್ ರಸ್ತೆ, ಲಿಸ್ಬರ್ನ್ ರಸ್ತೆ, ಫಾಲ್ಸ್ ರಸ್ತೆ, ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ರಸ್ತೆ, ಶಾಂಕಿಲ್ ರಸ್ತೆ, ಮತ್ತು ಕ್ರುಮ್ಲಿನ್ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web | title = The Arterial Routes | work = Belfast Metropolitan Area Plan 2015 Draft Plan | publisher = The Planning Service | url = http://www.planningni.gov.uk/areaplans_policy/Plans/BMA/draft_plan/02Part4/volume2/Arterial%20Routes/ArterialRoutes.htm | accessdate = 2007-06-12 | archive-date = 2007-09-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070901151302/http://www.planningni.gov.uk/AreaPlans_Policy/Plans/BMA/draft_plan/02Part4/volume2/Arterial%20Routes/ArterialRoutes.htm | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಗರದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗವು ಎರಡು ಅಂಚೆಸಂಕೇತಗಳಿಂದ ವಿಭಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಸಿಟಿ ಹಾಲ್‌ನ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ''BT1'' , ಮತ್ತು ಅದರ ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ''BT2'' ಎಂಬ ಅಂಚೆಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು ''BT3'' ಅಂಚೆ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇತರ ವಿಶಾಲವಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅಂಚೆಸಂಕೇತಗಳು ಗಡಿಯಾರದ ತಿರುಗುವಿಕೆಯ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ''ಬಿಟಿ'' ''ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌'' ಅನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರೂ ಕೂಡ, ಅದು ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = The UK Postcode System | publisher = List Masters | year = 2005 | url = http://www.listmasters.co.uk/postcodes.php | accessdate = 2007-06-12 | archive-date = 2007-06-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070624020159/http://www.listmasters.co.uk/postcodes.php | url-status = dead }}</ref> 2001ರಿಂದ, ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಂದ ವರ್ಧಿಸಲ್ಪಟ ನಗರದ ಮಂಡಳಿಯು ಅನೇಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಿದೆ. '''ಕ್ಯಾಥಡ್ರಲ್ ವಿಭಾಗ''' ವು ಸೇಂಟ್ ಆನ್ನೆಸ್ ಕ್ಯಾಥಡ್ರಲ್ (ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಚರ್ಚ್)ನಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರದೇಶದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ.<ref name="Cathedral Quarter">{{cite web | title = Exploring Belfast's cultural life | publisher = Belfast City Council | year = 2007 | url = http://www.belfastcity.gov.uk/culture/culturallife.asp?menuitem=culturallife | accessdate = 2007-05-25 | archive-date = 2007-07-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714005049/http://www.belfastcity.gov.uk/culture/culturallife.asp?menuitem=culturallife | url-status = dead }}</ref> ಅದು ವಾರ್ಷಿಕ ಗೋಚರ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕಸ್ಟಮ್ ಹೌಸ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಇದು ಉಚಿತ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಬೀದಿ ಮನೋರಂಜನೆಗಳಿಗೆ ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಹೊರಾಂಗಣದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. '''ಗೀಲ್ಟಾಚ್ಟ್ ವಿಭಾಗ''' ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿನ ಫಾಲ್ಸ್ ರಸ್ತೆಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ, ಅದು ಐರ್ಲೆಂಡ್ ದೇಶದ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Gaeltacht Quarter | publisher = Department of Culture, Arts and Leisure | year = 2007 | url = http://www.dcalni.gov.uk/index/languages/gaeltacht_quarter.htm | accessdate = 2007-05-25 | archive-date = 2007-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070927032912/http://www.dcalni.gov.uk/index/languages/gaeltacht_quarter.htm | url-status = dead }}</ref> ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ '''ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌''' ಕ್ವೀನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಆ ಪ್ರದೇಶವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ನ ಪ್ರತಿ ಶರತ್ಕಾಲದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಹಬ್ಬವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಸಸ್ಯವಿಜ್ಞಾನದ ಉದ್ಯಾನವನಗಳ ಮತ್ತು ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್‌ಗಳ ಆವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ, ಅದು ಪ್ರಮುಖ ಪುನರ್‌ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ನಂತರದಲ್ಲಿ 2009 ರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ತೆರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite web | title = Contact Details | publisher = The Ulster Museum | year = 2007 | url = http://www.ulstermuseum.org.uk/contact-us/contact-details/ | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-05-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070529080126/http://www.ulstermuseum.org.uk/contact-us/contact-details/ | url-status = dead }}</ref> ದ ಗೊಲ್ಡೆನ್ ಮೈಲ್ ಇದು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ನಡುವಣ ಮೈಲ್‌ಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಡಬ್ಲಿನ್ ರೋಡ್, ಗ್ರೇಟ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ಶಾಫ್ಟ್ಸ್‌ಬರಿ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಡ್‌ಬರಿ ಪ್ಲೇಸ್ ಇವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಇದು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಒಳ್ಳೆಯ ಬಾರ್ ಮತ್ತು ಉಪಹಾರ ಗೃಹಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web | title=The Golden Mile: Pub Crawl | publisher = Virtual Belfast | url = http://www.belfastbar.co.uk/The-Golden-Mile-articles.htm | accessdate = 2007-05-25}}</ref> 1998ರಲ್ಲಿನ ಗುಡ್ ಫ್ರೈಡೆ ಒಪ್ಪಂದದ ನಂತರದಿಂದ, ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿನ ಲಿಸ್ಬರ್ನ್ ರಸ್ತೆಯು ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಬೀದಿಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಲ್ಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{cite web | title = Shopping At A Glance | work = Visit South Belfast | publisher = South Belfast Partnership | url = http://www.visitsouthbelfast.com/tourism/default.asp?cms=Tourism%5FThings+To+Do%5FShopping_Shopping+At+A+Glance&cmsid=19_49_81_227&id=227&viewtype=Category | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2011-07-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110717222117/http://www.visitsouthbelfast.com/tourism/default.asp?cms=Tourism_Things+To+Do_Shopping_Shopping+At+A+Glance&cmsid=19_49_81_227&id=227&viewtype=Category | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite news | last=Burns | first=Gemma | url=http://www.dailyireland.com/home.tvt?_scope=DailyIreland/South%20Belfast%20News/Features&id=26382&psv=13&_ticket=9NTHLXD4YGSGX4SGPNNADY7BZKLAFUUGUYRIJQOJBVXF9LLDN32STRRIVON9ANVRBNKACJ5J9QRFK11M9NTGNXT9CHUT71QFIRY4S0SEAOYFBHSJ5LE1HONDNMTEGPKACN1FURUQS10YM75OV6 | title=A passion for preserving Belfast's beauty | publisher=South Belfast News | date=2007-02-28 | accessdate=2007-03-12 | archive-date=2007-09-27 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070927074921/http://www.dailyireland.com/home.tvt?_scope=DailyIreland%2FSouth%20Belfast%20News%2FFeatures&id=26382&psv=13&_ticket=9NTHLXD4YGSGX4SGPNNADY7BZKLAFUUGUYRIJQOJBVXF9LLDN32STRRIVON9ANVRBNKACJ5J9QRFK11M9NTGNXT9CHUT71QFIRY4S0SEAOYFBHSJ5LE1HONDNMTEGPKACN1FURUQS10YM75OV6 | url-status=dead }}</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, '''ಟೈಟಾನಿಕ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌''' ಇದು ಮುಂಚೆ ''ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ '' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಬಂದರಿನ ಪಾರ್ಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ {{convert|0.75|km²|0|abbr=on}} ಸುಧಾರಿತ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅದು ಇಲ್ಲಿ 1912 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಟೈಟಾನಿಕ್ ಹಡಗಿನ ನಂತರ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಹೆಸರಾಗಿತ್ತು,<ref name="Titanic In History" /> ಮುಂಚಿನ ಕೆಲವು ನೌಕಾಂಗಣ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು "ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ನದೀತೀರಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವ" ಕಾರ್ಯಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಲ್ಪಟ್ಟವು.<ref name="Titanic Quarter">{{cite web | title = Corporate Message: The Vision | work = About Us at Titanic Quarter | publisher = Titanic Quarter | year= 2006 | url = http://www.titanic-quarter.com/about.php?ID=3 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಈ ಯೋಜನೆಗಳು ವಸತಿಗೃಹಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಒಂದು ನದಿಯಬದಿಗಿನ ಮನೋರಂಜನ ಪ್ರಾಂತ, ಮತ್ತು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಟೈಟಾನಿಕ್-ಕಲ್ಪನೆಯ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ (ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು.<ref name="Titanic Quarter" /> == ಪಟ್ಟಣ/ನಗರದೃಶ್ಯ == === ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ/ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ === [[File:City Hall And The Belfast Wheel.jpg|thumb|left|ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಬಿಗ್ ವ್ಹೀಲ್]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‍ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಎಡ್ವರ್ಡಿಯನ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಶೈಲಿಯ ವಾಟರ್‌ಫ್ರಂಟ್ ಹಾಲ್‌ ರೀತಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ ಕಟ್ಟಡಗಳೆಂದು ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಕಾಲದ ಕಟ್ಟಡಗಳಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‍ನ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ''ಲಾನ್ಯನ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್'' ಮತ್ತು ಲಿನೆನ್ ಹಾಲ್ ಲೈಬ್ರರಿಗಳು ಸರ್ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಲಾನ್ಯನ್‌ ಅವರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವುಗಳಾಗಿವೆ. 1888ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಅವರಿಂದ ಅಂಗೀಕೃತವಾದ ಸಿಟಿಹಾಲ್ ನಿರ್ಮಾಣ 1906ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಬೆಲ್ಫಾಟ್ ನಗರದ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ವಿಕ್ಟೊರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಹಾಲ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿಯ ಡರ್ಬನ್ ಸಿಟಿಹಾಲ್ ಇವು ಎಡ್ವರ್ಡೇರಿಯನ್ ವಾಸ್ತುವಿನ್ಯಾಸದ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite book | last = Krishna | first = Dutta | title = Calcutta: A Cultural and Literary History | page = 132 | publisher = Signal Books | url = https://books.google.com/?id=UKfoHi5412UC&pg=PA132&dq=%22victoria+memorial%22+calcutta+belfast+-wikipedia | year= 2003 | isbn = 9781902669595}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2007/05/25/world/africa/25durban.html?_r=1&oref=slogin |title=Where the Road to Renaming Does Not Run Smooth |publisher=New York Times |date=2006-05-25 |accessdate=2007-10-01|author=Wines, Michael}}</ref> ಡರ್ಬನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್‌ನ ಗುಮ್ಮಟವು 173 ಪೂಟ್‌ (53 m) ಎತ್ತರವಿದ್ದು ಈ ಕಟ್ಟದದ ಬಾಗಿಲ ಮೇಲೆ " ಹಿಬರ್ನಿಯಾ ಪಟ್ಟಣವು ನಗರದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.<ref name="Go To Historic Buildings">{{cite web | title = Historic Belfast: A guide to the City's landmark buildings | publisher = Go To Belfast | url = http://www.gotobelfast.com/index.cfm/level/page/category_key/197/Page_Key/428/Parent_Key/0/type/Page/PaGeName/Historic_Buildings_of_Belfast | accessdate = 2007-05-23|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070618164651/http://www.gotobelfast.com/index.cfm/level/page/category_key/197/Page_Key/428/Parent_Key/0/type/Page/PaGeName/Historic_Buildings_of_Belfast |archivedate = June 18, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಈ ಹಿಂದೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳೆಂದು ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ವೈಭವೋಪೇತ ಎರಡು ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ 1860ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಉಲ್ಸ್ಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ವಾರ್ನಿಂಗ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್) ಮತ್ತು 1769ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ನಾರ್ಥನ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಡೊನ್‌ಗಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್) ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳಾಗಿವೆ. ಚಿಚೆಸ್ಟರ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ದಿ ರಾಯಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಜಸ್ಟಿಸ್‌ ಕಟ್ಟಡವು ಉತ್ತರ ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಸುಪ್ರಿಮ್‌ ಕೊರ್ಟ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಕೆಥೆಡ್ರಲ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ ಏರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಈಗ ಇದನ್ನು ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref name="Cathedral Quarter" /> 262&nbsp;ft (80 m) ಎತ್ತರ ಹಾಗೂ ಸುಮಾರು 23 ಅಂತಸ್ತುಗಳಿರುವ ವಿಂಡ್ಸರ್‌ ಹೌಸ್ (ವಿಶಿಷ್ಠವಾದ ವಿನ್ಯಾಸವುಳ್ಳದ್ದು) ಐರ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | last = Morgan | first = Ian | title = Ireland's tallest building to be turned into flats | publisher = 24dash.com | date= 2007-03-04 | url = http://www.24dash.com/printNews/1/17408.htm | accessdate = 2007-06-02}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಎತ್ತರದ ಒಬೆಲ್ ಟವರ್‌‌ನ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವು ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಾರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು, ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿಯೇ ಅದು ವಿಂಡ್ಸರ್‌ ಹೌಸ್‌ನ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮೀರಿಸಿದೆ. 2007ರಲ್ಲಿ, ಔರೊರ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲಾಯಿತು. 37 ಮಹಡಿ ಹಾಗೂ 358&nbsp;ft (109 m) ಎತ್ತರವಿರುವ ಈ ಕಟ್ಟಡವು ಈ ಹಿಂದಿನ ಎರಡೂ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಎತ್ತರವನ್ನು ಮೀರಿಸುವಂತಹದ್ದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Belfast's tallest building revealed | publisher = Archiseek | date = 2007-01-19 | url = http://ireland.archiseek.com/news/2007/000024.html | accessdate = 2007-06-02 | archive-date = 2007-10-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071013201326/http://ireland.archiseek.com/news/2007/000024.html | url-status = dead }}</ref> [[File:30w8jti-1.jpg|thumb|right|ಮುಸ್ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಕ್ಷಿತಿಜ]] ಗ್ರೇಟ್‌ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ 1876ರಲ್ಲಿ ಜೊಸೆಫ್ ಆಂಡರ್‌ಸನ್‌ ಅವರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸುಂದರವಾಗಿ ಅಲಂಕಾರಗೊಂಡಿರುವ ಕ್ರೌನ್ ಲಿಕ್ಕರ್ ಸೆಲೂನ್, ನ್ಯಾಶನಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಒಡೆತನಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಏಕೈಕ ಬಾರ್ ಆಗಿದೆ. ಜೇಮ್ಸ್ ಮ್ಯಾಸನ್ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಸಿತ್ರ ''ಒಡ್‌ ಮ್ಯಾನ್ ಔಟ್‌‍ (Odd Man Out)'' ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಳವಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news | title = BBC seeks stars of Belfast film noir | publisher = BBC News Northern Ireland | date= 2007-02-23 | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/6388303.stm | accessdate = 2007-05-23}}</ref> ಕ್ರೌನ್‌ ಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಉಪಹಾರ ಗೃಹದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಮೊದಲು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾದ ಟೈಟಾನಿಕ್ ರೀತಿಯದ್ದೇ ವೈಭವೋಪೇತ ಹಡಗಾಗಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಾನಿಕಾಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ವಿನ್ಯಾಸವಾಗಿತ್ತು.<ref name="Go To Historic Buildings" /> ಹರ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಮತ್ತು ವುಲ್ಫ್ ಶಿಫ್‌ಯಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಈಗ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಬ್ಧ ಹಡಗುಕಟ್ಟೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web | title = Welcome to Belfast City | publisher = Irish News | url = http://www.irishnews.com/tourism/belfast/index.html | accessdate = 2007-05-23 | archive-date = 2007-09-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070928083323/http://www.irishnews.com/tourism/belfast/index.html | url-status = dead }}</ref> ಇಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕ್ರೇನ್‌ಗಳು, ಸ್ಯಾಮ್‍ಸನ್ ಮತ್ತು ಗೋಲಿಯಾತ್‌ಗಳು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿ ಸ್ಥಬ್ಧವಾಗಿ ನಿಂತಿರುವುದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಾಟರ್ ಫ್ರಂಟ್ ಹಾಲ್ ಹಾಗೂ ಒಡಿಸ್ಸಿ ಅರೇನಾ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಹೊಂದಿದೆ. ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್ ಇದು ವಿಶಿಷ್ಠವಾದ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದ್ದು ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವನ್ನು 1985ರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಈಗ ಅದರ ಹಿಂದಿನ ವೈಭವದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಅದನ್ನು ಮರಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Grand Opera House | publisher = Cinema Treasures | url = http://cinematreasures.org/theater/2061/ | accessdate = 2007-06-01}}</ref> ಖ್ಯಾತ ನಟ ಲಿಯಾಮ್ ನೀಸನ್ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಲಿರಿಕ್ ಥಿಯೇಟರ್ (ಈಗ ಪುನರ್‌ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ) ದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾವತ್ತೂ ಸಕ್ರೀಯವಾಗಿದ್ದ ಥಿಯೇಟರ್‌ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4083973.stm |title=Neeson in bid to revive theatre |publisher=BBC News |date=2004-12-10 |accessdate=2007-12-07|author=BBC}}</ref> ಅಲ್ಸ್ಟರ್‌ ಹಾಲ್ (1859–1862) ಮೊದಲು ವೈಭವೋಪೇತ ನೃತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಅದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿ ಹಾಗೂ ಆಟದ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾಯ್ಡ್‌ ಜಾರ್ಜ್‌, ಪರ್ನೆಲ್‌ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಪೀಯರ್ಸ್ ಮುಂತಾದವರೆಲ್ಲರೂ ಇಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ರಾಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು.<ref name="Go To Historic Buildings" /> === ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಮತ್ತು ಉಪವನಗಳು === ಲಗನ್ ನದಿಯ ಹುಟ್ಟಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಸುತ್ತಲೂ ವಿಶೇಷವಾದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಉತ್ತಮವಾದ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ವ್ಯವಸಾಯಕ್ಕೆ ಸಹಾಯಕವಾದುದಾಗಿದೆ. ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಜನಪದ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಂಬಿತವಾಗಿರುವ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ ಸೇರಿದಂತೆ, ಕೇವ್ ಹಿಲ್, ಕಂಟ್ರಿ ಪಾರ್ಕ್, ಲಗನ್ ವ್ಯಾಲಿ ರಿಜನಲ್ ಪಾರ್ಕ್ ಜೊತೆಗೆ ಕಾಲಿನ್ ಗ್ಲೆನ್ ನಗರದ ಸೌಂಧರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಾರ್ಕ್‌ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Parks and gardens">{{cite news| title = Parks and gardens| publisher = gotobelfast| date = 2007-04-01| url = http://www.gotobelfast.com/what_to_do/attractions/parks__gardens.aspx| accessdate = 2009-05-16| archive-date = 2009-07-02| archive-url = https://web.archive.org/web/20090702111952/http://www.gotobelfast.com/what_to_do/attractions/parks__gardens.aspx| url-status = dead}}</ref> ಪಾರ್ಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಗಾರ್ಡನ್‌ಗಳು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಪರಂಪರೆಯ ಮುಖ್ಯವಾದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ವನ್ಯಮೃಗಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿವೆ. ರೋಸ್ ವೀಕ್ ಹಬ್ಬ, ಪಕ್ಷಿ ವೀಕ್ಷಣೆ, ದೊಡ್ಡ ಮೃಗಗಳ ಭೇಟೆ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬಗಳು ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತವೆ.<ref name="Parks and gardens" /> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಇವೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕಾಡು ಸರಕಾರದ ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಪಂಗಡಗಳ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲಾದುದಾಗಿದೆ. 1992ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳಿಯವಾಗಿ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಲಿ ಜಾಗ ಹಾಗೂ ಪಾರ್ಕ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಒಂದು ಸ್ಥಳಿಯ ಸಂಘವನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. ಅವರು 1993ರಿಂದ ಸುಮಾನಿಲ್ಲರು 30ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಇವರು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web | title = Forest of Belfast | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/forestofbelfast.asp?menuitem=forest | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-02-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070208161104/http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/forestofbelfast.asp?menuitem=forest | url-status = dead }}</ref> 2006ರಲ್ಲಿ, ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಯುಕೆ£8 ಮಿಲಿಯನ್‌ ಹಣವನ್ನು ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಎತ್ತಿಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Your City, Your Space | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/openspacestrategy.asp?menuitem=yourcity | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2012-02-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120207183843/http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/openspacestrategyfunding.pdf | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‍ ನ್ಯಾಚುರಾಲಿಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಕ್ಲಬ್‌‍ ಅನ್ನು 1863ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಗ್ಯಾಲರಿಗಳಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web | title = About the Field Club | publisher = Belfast Naturalists' Field Club | url = http://www.habitas.org.uk/bnfc/about.html | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2003-04-22 | archive-url = https://web.archive.org/web/20030422084637/http://www.habitas.org.uk/bnfc/about.html | url-status = dead }}</ref> [[File:Belfast Botanic Gardens glasshouse.jpg|thumb|ಬೊಟೆನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಖರ್ಜೂರದ ಮನೆ.]] 2005ರಲ್ಲಿ 700,000 ಸಂದರ್ಶಕರು<ref>{{cite web | title = Hansard 27 April 2006| publisher = House of Commons| url = http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200506/cmhansrd/cm060427/text/60427w07.htm | accessdate = 2007-10-01}}</ref> ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ನ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಕ್ಕೆ<ref name="Botanic Gardens">{{cite web | title = Botanic Gardens | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/parksdetails.asp?id=54 | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2008-04-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080418113722/http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/parksdetails.asp?id=54 | url-status = dead }}</ref> ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು. 1830ರಲ್ಲಿ ಸರ್‌‍ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌‍ ಲೇನ್ಯನ್‌‍ರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಬೊಟಾನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಪಾಮ್ ಹೌಸ್ ಇದು ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಗ್ಲಾಸ್‌ನ ಎರಕದ ಗ್ಲಾಸ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Palm House Botanic Gardens, Belfast City | publisher = Houses, Castles and Gardens of Ireland | url = http://www.gardensireland.com/palm-house.html | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2008-05-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080513021454/http://www.gardensireland.com/palm-house.html | url-status = dead }}</ref> ಇಲ್ಲಿರುವ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಇನ್ನೀತರ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಕೇಂದ್ರಗಳೆಂದರೆ ಟ್ರಾಫಿಕಲ್ ರಾವೈನ್ (1889ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶ), ಇಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ಪಾಪ್ ಕಛೇರಿಗಳೂ ಕೂಡ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{cite web|url=http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/tropicalravine.asp|accessdate=2009-05-30|publisher=Belfast City Council|title=Tropical Ravine|archive-date=2009-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517075802/http://www.belfastcity.gov.uk/parksandopenspaces/tropicalravine.asp|url-status=dead}}</ref> 1997ರಲ್ಲಿ U2 ತಂಡವು ಇಲ್ಲಿ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ನಗರದ ಸಿಟಿ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಮತ್ತು ಲೇಡಿ ಡಿಕ್ಸನ್‌‍ ಪಾರ್ಕ್ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೋಸ್ ಗಾರ್ಡನ್‌ಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಪ್ರವಾಸಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Go To Belfast: Sir Thomas and Lady Dixon Park">{{cite web | title = Sir Thomas and Lady Dixon Park and City of Belfast International Rose Garden | publisher = Go To Belfast | url = http://www.gotobelfast.com/thingstodo/viewdetail.cfm/TDVenue_Key/421/level/page/category_key/197/Page_Key/279/parent_key/0/type/Page/PaGeName/Restaurant_Month.htm | accessdate = 2007-05-18|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070531190626/http://www.gotobelfast.com/thingstodo/viewdetail.cfm/TDVenue_Key/421/level/page/category_key/197/Page_Key/279/parent_key/0/type/Page/PaGeName/Restaurant_Month.htm |archivedate = May 31, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ರೋಸ್ ವೀಕ್ ಸುಮಾರು 20,000ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೂಗಳ ಅರಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಭಾಗವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Sir Thomas and Lady Dixon Park | work = Discover Northern Ireland | publisher = Northern Ireland Tourist Board | url = http://www.discovernorthernireland.com/product.aspx?ProductID=2795 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಇದು {{convert|128|acre|km2}}ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿರುವ, ಕಾಡು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನವನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ಡಯಾನಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಗಾರ್ಡನ್, ಜಪಾನ್ ಗಾರ್ಡನ್, ವಾಲ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡನ್ ಕ್ರೌನ್ ಕಾರಂಜಿಗಳನ್ನು 2002ರ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಗೋಲ್ಡನ್ ಜುಬಿಲಿ ಆಚರಣೆಯ ಸಲುವಾಗಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Go To Belfast: Sir Thomas and Lady Dixon Park" /> 2008ರಲ್ಲಿ, ಕ್ರೊಯ್ಡನ್ ನ ಲಂಡನ್ ಬೊರೊಗ್ ಹಾಗೂ ಶೆಫೀಲ್ಡ್ ಒಳಗೊಂಡು RHS ಬ್ರಿಟನ್ ಇನ್ ಬ್ಲೂಮ್ ಪೈಪೋಟಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳ (200,001 ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು) ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ಹಂತಕ್ಕೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತವಾಗಿತ್ತು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಜೂ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ರಿಂದ ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಪ್ರಚಾರಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮಂಡಳಿ £1.5 ಮಿಲಿಯನ್‌ ಹಣವನ್ನು ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ ವೆಚ್ಚಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಅದು ಯುಕೆ ಹಾಗೂ ಐರ್ಲೇಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರ ಸಹಾಯ ನಿಧಿ ಒದಗಿಸುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ನಾರ್ಥನ್‌ ಐರ್ಲೇಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ 295,000 ಸಂದರ್ಶಕರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅದರ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಣಿಗಳ ಸಹಜ ವಾಸಸ್ಥಾನ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು 140 ಬಗೆಯ 1,200 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಏಶಿಯದ ಆನೆಗಳು, ಬಾರ್ಬರಿ ಸಿಂಹಗಳು, ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ([[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಇರುವುದರಲ್ಲಿ ಒಂದು), ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ನ ಮೂರು ಬಗೆಗಳು, ವೆಸ್ಟೆರ್ನ್ ಲೊಲೇಂಡ್ ಗೊರಿಲ್ಲಾದ ಒಂದು ಕುಟುಂಬ, ಕೊಮನ್ ಚಿಂಪಾನ್ಝೀಸ್ ನ ಒಂದು ಗುಂಪು, ಒಂದು ಕೆಂಪು ಪಾಂಡ ಮತ್ತು ಲಂಗುರ್ ನ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಲ್ಲಿವೆ. ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ಮುಖ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಬೆದರಿಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಬಗೆಗಳ ಉಳಿಯುವಿಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಯುರೋಪ್‌ದ ಹಾಗೂ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಳಿ- ಬೆಳೆಸುವಿಕೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news | title = Parks and gardens | publisher = belfastzoo| date= 2007-04-01 | url = http://www.belfastzoo.co.uk/aboutbelfastzoo/HistoryofBelfastZoo.aspx| accessdate = 2009-05-16}}</ref> == ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನ/ವಿವರ == [[File:Belfast-pano.jpg|thumb|800 px|ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಸಮಗ್ರ ನೋಟ]] 2001ರ ಜನಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಪಟ್ಟಣದ ಎಲ್ಲೆಯೊಳಗಿನ (ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಗರ ಪ್ರದೇಶ) ಜನಸಂಖ್ಯೆ 276,459 ಆಗಿತ್ತು,<ref name="Belfast Urban Area">{{cite web | title = Comparative Demography Profile: Belfast District Council, Northern Ireland | work = 2001 census data (Crown Copyright) | publisher = Northern Ireland Statistics & Research Agency | year= 2001 | url = http://www.nicensus2001.gov.uk/nica/browser/profile.jsp?profile=Demography&mainLevel=CouncilArea&mainArea=Belfast&mainText=&mainTextExplicitMatch=null&compLevel=CountryProfile&compArea=Northern+Ireland&compText=&compTextExplicitMatch=null | accessdate = 2007-05-17|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070927161000/http://www.nicensus2001.gov.uk/nica/browser/profile.jsp?profile=Demography&mainLevel=CouncilArea&mainArea=Belfast&mainText=&mainTextExplicitMatch=null&compLevel=CountryProfile&compArea=Northern+Ireland&compText=&compTextExplicitMatch=null |archivedate = September 27, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಆದರೆ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮಹಾನಗರವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 579,554 ಜನರು ಇದ್ದರು.<ref name="Belfast Metropolitan Area">{{cite web | title = Area Profile of Belfast Metropolitan Urban Area (BMUA) | work = 2001 Census data | publisher = Northern Ireland Statistics & Research Agency | year= 2001 | url = http://www.ninis.nisra.gov.uk/mapxtreme_towns/report.asp?settlementName=Belfast%20Metropolitan%20Urban%20Area%20(BMUA)&BandName=Belfast%20Metropolitan%20Urban%20Area%20(BMUA) | accessdate = 2007-05-16}}</ref> ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದು ಹದಿನೈದನೇ-ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇದು ಹನ್ನೊಂದನೆಯ-ವಿಶಾಲವಾದ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಕೂಟ ವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|author=Pointer, Graham|url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/03_FOPM_UrbanAreas.pdf|format=PDF|title=The UK's major urban areas|publisher= UK National Statistics|accessdate=2007-12-07|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060215211111/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fom2005/03_FOPM_UrbanAreas.pdf|archivedate=2006-02-15}}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಇಪ್ಪತ್ತನೇಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಗಾಧವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕಂಡಿತು. ಈ ಏರಿಕೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಾಣುವ ಮೂಲಕ ''ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಗರ'' ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 600,000 ಆಗಿತ್ತು.<ref name="Geography in Action Urban Growth">{{cite web | last = Stephen | first = Roulston | title = Urban Structure: Growth of Belfast | work = Geography in Action | publisher = National Grid for Learning | year = 2006 | url = http://www.geographyinaction.co.uk/Urban_structure/Urban_growth.html | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-04-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070415203906/http://geographyinaction.co.uk/Urban_structure/Urban_growth.html | url-status = dead }}</ref> ಅದರ ನಂತರ, ನಗರದೊಳಗಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಗ್ರೇಟರ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಅದೇ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ 2001ರ ಜನಗಣತಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ, 277,391<ref name="Belfast Urban Area" /> ರಷ್ಟಿದ್ದು ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ 579,554 ಜನರು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮಹಾನಗರವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತಿದ್ದರು.<ref name="Belfast Metropolitan Area" /> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯು 2,415 ಜನರು/ಕಿಮೀ²ಗೆ ಇತ್ತು (119 ಉಳಿದ ನಾರ್ತೆರ್ನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಹೋಲಿಸುವುದಾದರೆ).<ref name="Belfast LGD">{{cite web | title = Local Government District Information for Belfast LGD | work = Northern Ireland Neighbourhood Information Service (NINIS) | publisher = Northern Ireland Statistics and Research Agency | year= 2003 | url = http://www.ninis.nisra.gov.uk/mapxtreme/report.asp?INIT=YES&POSTCODE=BT015GS&DESC=FromGeneral&CurrentLevel=COA&ID=95GG390015&Name=95GG390015&Tab=DC | accessdate = 2007-06-01}}</ref> ಅನೇಕ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ನಗರದೊಳಗಿನ ಪ್ರದೇಶವು ಈಗ ಹಿರಿಯರ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ, ಹಾಗೂ ಒಬ್ಬಂಟಿಕ ಯುವಕ ಜನರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಕುಟುಂಬಗಳು ನಗರದ ಹೊರಗೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಲಿವೆ. ಸಮಾಜ-ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬಿಸ್ನೆಸ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ಇಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಹರಡಿದೆ. ಮೆಲೊನೊ ರಸ್ತೆಯು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.<ref name="Geography in Action Urban Growth" /> ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ವಿಸ್ತಾರವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಫಾಲ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಶಂಕಿಲ್ ರೋಡ್ ಗಳ ಸುತ್ತಲು ಪ್ರದೇಶವು ನಾರ್ತೆರ್ನ್ ಐರ್ಲೇಂಡಿನಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಡ್‌ಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web | title = Northern Ireland Multiple Deprivation Measure | publisher = Department of Finance and Personnel | date = 2005-05 | url = http://www.nisra.gov.uk/archive/deprivation/NIMDM2005FullReport.pdf | format = PDF | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070605142717/http://www.nisra.gov.uk/archive/deprivation/NIMDM2005FullReport.pdf | url-status = dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ ಕಂಡುಬಂದರೂ ಕೂಡ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತಗಳು ಇನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಾರ್ತೆರ್ನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಜನಾಂಗೀಯ, ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಕೆಲಸದ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web | last = Stephen | first = Roulston | title = Ethnic Diversity: Segregation in Belfast. Introduction to Ethnic Diversity in Belfast | work = Geography in Action | publisher = National Grid for Learning | year = 2006 | url = http://www.geographyinaction.co.uk/Ethnic%20Diversity/Ethnic_intro.html | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-05-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070518001158/http://www.geographyinaction.co.uk/Ethnic%20Diversity/Ethnic_intro.html | url-status = dead }}</ref> ಈ ವಲಯದಲ್ಲಿ – ಕಥೊಲಿಕ್ ಅಥವಾ ಒಂದು ಕಡೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಿ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದಡೆ ನಿಷ್ಠಾವಂತವಾದಿ – ಇವು ತಪ್ಪದೇ ಬಾವುಟಗಳು ಇಂದ, [[ಗೀಚುಬರಹ|ಗೀರುಚಿತ್ರ]] ಹಾಗೂ ಭಿತ್ತಿಚಿತ್ರಗಳು ಇಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೇರ್ಪಡಿಸುವಿಕೆಯು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಚರಿತ್ರೆಯ ಪೂರ್ತಿ ಕಾಣಿಸಿ ಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಘಟನೆ ನಡೆದಾಗಲೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ವಲಸೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಬೇರ್ಪಡಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿಯ ಈ ತೀಕ್ಷ್ಣತೆಯನ್ನು "ತಡೆಹಲ್ಲು ಸಾಲು ಪರಿಣಾಮ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಮಾಧಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮಾಣ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal | last = Lloyd | first = C | title = Measuring local segregation in Northern Ireland | journal = Centre for Spatial Territorial Analysis and Research (C-STAR) | year= 2003 | publisher = School of Geography, Queen's University | url = http://www.qub.ac.uk/c-star/pubs/lloydetal.pdf | accessdate = 2006-03-12 |format=PDF}} </ref> ಯಾವಾಗ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಧಗಧಗಿಸುತ್ತದೆಯೋ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಅಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನ(ಗಣಕಯಂತ್ರದ) ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಬೇರ್ಪಡಿಸುವಿಕೆಯ ಅಧಿಕ ಹಂತಗಳು 90% ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವೆಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದೆ. ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಆದರೆ ಹೋಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ಹಂತಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುವ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.<ref name="Ethnic Segregation">{{cite journal | last = Doherty | first = P | title = Ethnic Residential Segregation in Belfast | journal = Centre for the Study of Conflict | pages = Chapter 8 | year = 1995 | publisher = University of Ulster, Coleraine | url = http://cain.ulst.ac.uk/csc/reports/apartbel.htm#conclude | accessdate = 2006-03-12 | nopp = true | archive-date = 2006-03-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060303104237/http://cain.ulst.ac.uk/csc/reports/apartbel.htm#conclude | url-status = dead }}</ref> ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ವರ್ಗದ ಜನರು ಸಂಧಿಸುವ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜನಾಂಗೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸಮುದಾಯಗಳು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ 1930ರಿಂದ ಇವೆ.<ref name="Who lives here">{{cite web | title = Ethnic minorities: Who lives here? | work = Northern Ireland Learning: Teacher's Notes | publisher = BBC | url = http://www.bbc.co.uk/northernireland/schools/11_16/citizenship/pdfs/ctz_eth_pg02_tn.pdf | format = PDF | accessdate = 2007-05-24}}</ref> ಚೀನಾ ದೇಶದವರು ಹಾಗೂ ಐರಿಶ್ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವಂತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಯುರೋಪ್‌ ಯುನಿಯನ್ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪೂರ್ವ ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಲಸೆಗಾರರ ಒಳಹರಿವು ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಜನಗಣತಿಯ (2001) ಪ್ರಕಾರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 4,584 ಅಥವಾ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 1.3% ಇದೆ ಎಂಬುದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಜನತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 2.63%ರಷ್ಟಿದೆ.<ref name="Who lives here" /> ಗ್ರೇಟರ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಾರ್ತೆರ್ನ್ ಐರ್ಲೇಂಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಅಂದಾಜು 5,000 ಮುಸುಲ್ಮಾನರು<ref>{{cite web | title = About Us | publisher = Belfast Islamic Centre | url = http://belfastislamiccentre.org.uk/about_us/about_us.htm | year = 2007 | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-07-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070707070907/http://www.belfastislamiccentre.org.uk/about_us/about_us.htm | url-status = dead }}</ref> ಮತ್ತು 200 [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದು]] ಕುಟುಂಬಗಳು<ref>{{cite web | title = Hinduism | work = Primary Focus: Programme 1 – Indian Community | publisher = BBC | url = http://www.bbc.co.uk/northernireland/schools/4_11/pfocus/citizenship/spring2001/ | accessdate = 2007-10-08}}</ref> ಜೀವಿಸುತಿದ್ದಾರೆ. == ಆರ್ಥಿಕತೆ == 1994ರ IRA ಕದನ ವಿರಾಮದ ಒಪ್ಪಂದ ಮತ್ತು ಗುಡ್ ಫ್ರೈಡೆ ಅಗ್ರೀಮೆಂಟ್‌‍ನ 1998ರ ಹಸ್ತಾಕ್ಷರದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚಾದ ವಿಶ್ವಾಸ ಕೊಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web | title = Durkan "hopeful" For Future Of Good Friday Agreement | publisher = Department of Finance and Personnel | url = http://archive.nics.gov.uk/dfp/010209f-dfp.htm | accessdate = 2007-09-17 | archive-date = 2007-10-12 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071012210212/http://archive.nics.gov.uk/dfp/010209f-dfp.htm | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | title = House of Commons Hansard Written Answers for 13 February 2002 | publisher = House of Commons | url = http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200102/cmhansrd/vo020213/text/20213w02.htm | accessdate = 2007-09-17}}</ref> ಇದು ಈವರೆಗೆ ತಡೆಹಿಡಿಯಲಾಗಿದ್ದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಕಾಣಲು ಸಹಾಯಕವಾಯಿತು. ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಕ್ವೇರ್, ದಿ ಕೆತೆಡ್ರಲ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ ಮತ್ತು ಲಾಂಗ್ಸೈಡ್ ಜೊತೆಗಿನ ಒಡಿಸ್ಸಿಯ ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ನೆಲಗುರುತು ವಾಟರ್ ರ್ಫ್ರಂಟ್ ಹಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಂಡಿತು.[[File:Waterfront Hall, Belfast.jpg|thumb|left|ದಿ ವಾಟೆರ್ಫ್ರಂಟ್ ಹಾಲ್. ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿ, ವಸ್ತುಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಸಮ್ಮೇಳನ ಜಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭಾಂಗಣವು 1997ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.]] ಟೈಟಾನಿಕ್‌ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌ನ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಮತ್ತು ಈ ದ್ವೀಪದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರವಾದ ಒಬೇಲ್ ಟವರ್‌‍ ಅನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref>{{cite news|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/5251794.stm | accessdate = 2007-03-13 | work=BBC News | date=2006-08-07 | title=U2 Tower strikes bad chord with residents}}</ref> ಇವತ್ತು, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಫೆಬ್ರವರಿ 2006ರಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ನಿರುದ್ಯೋಗದ ಪ್ರಮಾಣ 4.2% ಇತ್ತು. ಇದು ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಗಿಂತ ಕಡೆಮೆ<ref>{{cite web | title = Monthly Labour Market Report | publisher = Department of Enterprise, Trade and Investment | date = 2006-02-15 | url = http://www.detini.gov.uk/cgi-bin/downdoc?id=1941 | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070927223435/http://www.detini.gov.uk/cgi-bin/downdoc?id=1941 | url-status = dead }}</ref> ಮತ್ತು ಯುಕೆಯ 5.5% ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿತ್ತು.<ref> {{cite web | title = Employment | work = National Statistics | publisher = Office of National Statistics | date= 2006-03 | url = http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=12 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಕಳೆದ ೧೦ ವರ್ಷದಿಂದ ಉದ್ಯೋಗ 16.4 ಶೇಕಡವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದು ಯುಕೆಯ 9.2 ಶೇಕಡ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite news | title = From bombs and bullets to boom towns | publisher = Guardian Unlimited | date= 2007-04-01 | url = https://www.theguardian.com/Northern_Ireland/Story/0,,2047327,00.html | accessdate = 2007-05-16 | location=London | first=Oliver | last=Morgan}}</ref> ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿಯ ಬೆಲೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೇರಿದೆ. ಇದನ್ನು ಶಾಂತಿಯ ಲಾಭಾಂಶ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 2007ರಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯ ಬೆಲೆ 50%ರಷ್ಟು ಏರಿದೆ. ಇದು ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಈವರೆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆ ಕಂಡ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite press release | title = Northern Ireland Reaches Watershed in House Price Growth | publisher = University of Ulster | date = 2007-11-15 | url = http://news.ulster.ac.uk/releases/2007/3504.html | accessdate = 2007-12-10 | archive-date = 2007-12-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071217065312/http://news.ulster.ac.uk/releases/2007/3504.html | url-status = dead }}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 2007ರಲ್ಲಿ, ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯ ಬೆಲೆ £91,819, ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ £141,000 ಸರಾಸರಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite news | last =Carson | first = Helen | title = Typical price of Ulster home edges ever closer to [[Pound sterling|UK£]]200,000 | publisher = Belfast Telegraph | date= 2007-02-28 | url = http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/local-national/article2311541.ece | accessdate = 2007-03-13}}</ref> 2004ರಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಕನಿಷ್ಠ ಮಾಲೀಕರ ಕಸುಬು 54% ಶೇಕಡಾ ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಇತ್ತು.<ref>{{cite press release | title = House Owner Occupation Rates | publisher = Halifax | date = 2004-11-19 | url = http://www.hbosplc.com/economy/includes/19-11-04UKowneroccupation.doc | accessdate = 2007-05-18 | format = DOC | archive-date = 2007-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070605142713/http://www.hbosplc.com/economy/includes/19-11-04UKowneroccupation.doc | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‍ಪಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಕಾರಣ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. 2005ರಲ್ಲಿ 6.4 ಮಿಲಿಯ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಇದ್ದರು, ಅದು 2004 ರಿಂದ 8.5% ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು £285.2 ಮಿಲಿಯ ಹಣವನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಯ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ 15,600ರಷ್ಟು ಕೆಲಸವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite book | title = Belfast 2005: Tourism Facts and Figures | place = Belfast | publisher = Belfast City Council | year = 2006 | url = http://www.belfastcity.gov.uk/tourism/docs/FactsFigures2005.pdf | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070605142741/http://www.belfastcity.gov.uk/tourism/docs/FactsFigures2005.pdf | url-status = dead }}</ref> ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಎಣಿಕೆ 6% ಏರಿತು ಅದ್ದರಿಂದ 2006 ರಲ್ಲಿ 6.8 ಮಿಲಿಯ ಮುಟ್ಟಿತು. ಇದರಿಂದ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ವೆಚ್ಚ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಇದು £324 ಮಿಲಿಯದಷ್ಟು. ಅದು 2005 ರಲ್ಲಿ 15%ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು.<ref>{{cite news | title= Record number of visitors come to Belfast | work= GO Belfast | page=6 | date=July/August 2007}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿಯ ಎರಡು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ನಗರವನ್ನು ಯುರೋಪ್‌ನ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಭೇಟಿಯ ಒಂದು ತಾಣವಾಗಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{cite web | title = Invest in Belfast: A 2007 City Guide for Investors | publisher = Belfast City Council | url = http://www.belfastcity.gov.uk/investinbelfastguide/lifequality.asp | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-10-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071010040408/http://www.belfastcity.gov.uk/investinbelfastguide/lifequality.asp | url-status = dead }}</ref> ಕಳೆದ ದಶಮಾನದ ಮೂವತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳಣಿಗೆ ಕಂಡ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮುಖ್ಯವಾದುದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಹೊವರ್ಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸೆರ್ ಅವರ ವರದಿಯು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. "ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಯುಕೆಯ ಮೂಲಭೂತ ಆರ್ಥಿಕ ಸೌಲಭ್ಯದ ಕಾರಣ ಜನರು ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಲು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ."<ref>{{cite web|url=http://www.wilson-nesbitt.com/articles/841/30062008/belfast_uks_fastest-growing_economy |title=WNS |publisher=Wilson-nesbitt.com |date=2008-06-30 |accessdate=2010-08-12}}</ref> ಬಿಬಿಸಿ ರೆಡಿಯೋ 4ರ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿಯ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್ ತೆರಿಗೆಯು ಗಣರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿಯ ತೆರಿಗೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. "ಅಗಾಧವಾದ ಮೊತ್ತದ" ವಿದೇಶೀಯ ಹೂಡಿಕೆ ದೇಶಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದೆ.<ref>WNS http://www.wilson-nesbitt.com/articles/758/12052008/northern_ireland_an_attractive_investment_opportuಎನ್‌ಐty{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟಕ್ಕೇರುತ್ತಿರುವ ಅರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯಿತು: "ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಯುಕೆಯ ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನದಾಗಿತ್ತು. ಆದುದರಿಂದ ಬೇರೆ ದೇಶಕ್ಕಿಂತ ಇದರ GDP 1 ಶೇಕಡ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯಿತು. ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವೇ ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದುದಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕೂಡಾ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿ ಉದ್ಯಮವು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಉಧ್ಯಮವಾಗಿದೆ. ಅದುದರಿಂದ ದಾಖಲೆ ಮಟ್ಟದ ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗಳ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಕಾಲ್ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದೆ.<ref name="The Times">{{cite web|url=http://www.bcglocations.com/uk/northernireland/northernireland_intro.html |title=The Times |publisher=Bcglocations.com |date= |accessdate=2010-08-12}}</ref> ಸ್ಥಳಿಯ ಪ್ರದೇಶದ ಕುರಿತಾಗಿ ಇದ್ದ ವಿರೋಧಗಳು ಕೊನೆಯಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ.<ref name="The Times" /> ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಜರ್ಮನ್‌ನ ವಾರಪತ್ರಿಕೆ ಡೇರ್ ಸ್ಪಿಗೆಲ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅನ್ನು ವಿವಿಧ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ''ದಿ ನ್ಯೂ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಟೈಗರ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.spiegel.de/international/business/0,1518,563841,00.html |title=Der Spiegel |publisher=Spiegel.de |date=2008-07-04 |accessdate=2010-08-12}}</ref> === ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ === [[File:Belfast's Harland and Wolff Shipyard (RMS Adriatic), 1907.jpg|thumb|1907ರ ಹರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವೊಲ್ಫ್ ನೌಕಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ನೌಕೆ ನಿರ್ಮಾಣದವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಟಿರಿಯೋಸ್ಕೋಪ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್ .]] ಹದಿನೇಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಪಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡುಬಂದಾಗ ಇಲ್ಲಿಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿತ್ತು.<ref name="Belfast, The Making of the City 1">{{cite book | last = Beckett | first = JC | coauthors = et al. | title = Belfast, The Making of the City. Chapter 1: Belfast to the end of the eighteenth century | publisher = Appletree Press Ltd | year= 2003 | location = Belfast | pages = 13–26 | isbn = 0862818788}}</ref> ಅದು ಸುತ್ತುಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲೊಗ್ ನಿಂದ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಅದರದೇ ಆದ ಬಂದರು ದೊರಕಿತು. ಈ ಬಂದರಿನ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪ್, ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಜಲಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಹದಿನೇಳನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಗೋಮಾಂಸ, ಬೆಣ್ಣೆ, ತೊಗಲು, ಕೊಬ್ಬು ಮತ್ತು ಧಾನ್ಯವನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಇದ್ದಲು, ಬಟ್ಟೆ, ದ್ರಾಕ್ಷಾರಸ, ಬ್ರಾಂದಿ, ಕಾಗದ, ಮರಮುಟ್ಟು ಮತ್ತು ತಂಬಾಕನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Belfast, The Making of the City 1" /> ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನರ್ದರ್ನ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ನಾರುಬಟ್ಟೆಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವಿಕಾಸವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಹದಿನೆಂಟನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಐದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಭಾಗ ನಾರುಬಟ್ಟೆಯ ರಫ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಿಂದ ರವಾನೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Belfast, The Making of the City 1" /> ಈಗಿರುವ ಪಟ್ಟಣ [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕ್ರಾಂತಿ]]ಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡದ್ದಾಗಿದೆ.<ref name="Columbia Encyclopedia">{{cite book | title = The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. | publisher = Columbia University Press | year = 2005 | url = http://www.bartleby.com/65/be/Belfast.html | access-date = 2010-09-23 | archive-date = 2007-02-25 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070225174733/http://www.bartleby.com/65/be/Belfast.html | url-status = dead }}</ref> ನಾರುಬಟ್ಟೆಯ ಮತ್ತು ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಕೈಗಾರಿಕ ಬದಲಾವಣೆ ತನಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಆದರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಂಡಿತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಾರುಬಟ್ಟೆ ತಯಾರಿ ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡದಾದ ಪ್ರದೇಶವಾಯಿತು, "ಲಿನೇನೋಪೋಲಿಸ್" ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರು ಸಂಪಾದಿಸಿತು.<ref name="Belfast, The Making of the City 3">{{cite book | last = Beckett | first = JC | coauthors = Boyle, E | title = Belfast, The Making of the City. Chapter 3: "Linenopolis": the rise of the textile industry | publisher = Appletree Press Ltd | year= 2003 | location = Belfast | pages = 41–56 | isbn = 0862818788}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಹಡಗುಗಳು ನಿಲ್ಲಲು ಅಗತ್ಯವಾದಂತಹ ಆಳವಾದ ಜಾಗ ಕೊಡಲು 1845ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ‌ನೌಕಾ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೂಳೆತ್ತುವ ಯಂತ್ರದಿಂದ ಹೂಳೆತ್ತಲಾಯಿತು. ಡೊನೆಗಲ್ ಕ್ವೆಯ್ ನದಿಯಲ್ಲಿ ನೌಕಾ ನಿಲ್ದಾಣ ವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡೆಯಿತು.<ref name="Belfast, The Making of the City 4">{{cite book | last = Beckett | first = JC | coauthors = Sweetman, R | title = Belfast, The Making of the City. Chapter 4: The development of the port | publisher = Appletree Press Ltd | year= 2003 | location = Belfast | pages = 57–70 | isbn = 0862818788}}</ref> 1861ರಲ್ಲಿ ಹರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವುಲ್ಫ್ ಹಡಗು ಕಟ್ಟುವ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಟೈಟಾನಿಕ್ ಅನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ 1912ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. ಅದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತೀ ದೊಡ್ಡದಾದ ನೌಕಾಂಗಣವಾಯಿತು.<ref name="Titanic In History" /> [[File:H&W Cranes2.jpg|thumb|ಸ್ಯಾಮ್‌ಸನ್ ಮತ್ತು ಗೊಲಿಯಾತ್, ಹರ್ಲೇಂಡ್ &amp; ವೊಲ್ಫ್‌ನ ಗಾಂಟ್ರಿ ಯಂತ್ರಗಳು.]] ಶಾರ್ಟ್ ಬ್ರೋಥೆರ್ಸ್ plc ಒಂದು ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಆಕಾಶ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಸ್ಥೆ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದೆ. ಅದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ವಿಮಾನ ತಯಾರಿಸುವ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಒಡನಾಟವನ್ನು 1936ರಲ್ಲಿ ಶಾರ್ಟ್ & ಹರ್ಲೇಂಡ್ Ltd ಜೊತೆ ಆರಂಭಿಸಿತು. ಶಾರ್ಟ್ಸ್‌‍ ಮತ್ತು ಹರ್ಲೇಂಡ್ ಮತ್ತು ವೊಲ್ಫ್‌ನ ಜಂಟಿ ಹೂಡಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ಶಾರ್ಟ್ಸ್ ಬೊಂಬಾರ್ಡೀಯರ್ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ತಯಾರಿಸುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Corporate Series">{{cite web | title = Corporate Series Northern Ireland | work = Corporate Northern Ireland 2007 | publisher = Corporate Series | url = http://www.corporateseries.com/nireland/07/CNI_section07.pdf | accessdate = 2007-12-07 | format = PDF | archive-date = 2008-02-16 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080216070011/http://www.corporateseries.com/nireland/07/CNI_section07.pdf | url-status = dead }}</ref> ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಹತ್ತಿಯ ಉಡಿಗೆಯ [[ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಒಂದನೇಯ ಮಹಾಯುದ್ದದ]] ಕಾರಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪ್ರಪಂಚದ ಇತರೆಡೆಗೆ ಇದ್ದ ನಾರುಬಟ್ಟೆಯ ವ್ಯಾಪಾರದ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆ ಕಂಡುಬಂದಿತು.<ref name="Belfast, The Making of the City 3" /> ಬ್ರಿಟೀಷ್‌ನ ಅನೇಕ ಪಟ್ಟಣಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರಮದ ಕೈಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದವಾಗಿದ್ದವು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ 1960ರ ತರುವಾಯ ಅಪಾಯಕರ ಇಳಿತವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. 1970ರ ಮತ್ತು 1980ರ ದಿ ಟ್ರಬಲ್ಸ್ನಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ತೊಂದರೆ ಅನುಭವಿಸಿತು. 100,000ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೆಲಸವನ್ನು 1970ರಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ.<ref name="Management Today">{{cite journal | title = Northern Ireland – Where is the bright new future? | journal = Management Today | date = 2006-03-23 | url = http://www.managementtoday.co.uk/news/542849/ | accessdate = 2007-05-16}}</ref> ಕೆಲವು ದಶಮಾನಕ್ಕೆ, ನಾರ್ಥನ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಬೆಂಬಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬೊಕ್ಕಸದಿಂದ ಯುಕೆ£4 ಮಿಲಿಯ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗಿತ್ತು.<ref name="Management Today" /> ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಪಂಥೀಯ ಹಿಂಸಾಚಾರದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಡಬ್ಲಿನ್ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ ಟೈಗರ್‌‍ ಜೊತೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ಕಷ್ಟವಾಯಿತು.<ref name="Management Today" /> ಈ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌‍ಗಿಂತ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ನರ್ದರ್ನ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ವೇತನ ದರವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು. ಐರಿಶ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್‌‍ನ ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತದ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ವೇತನ ಮಟ್ಟವು ತುಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ. ನಾರ್ಥನ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಜೀವನ ವೆಚ್ಚ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದೆ ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ ಗಡಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಬಿಡಿ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡು ಬರಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. == ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯ == [[File:Belfast houses 1981.jpg|thumb|right|ದಿ ಟ್ರಬಲ್ಸ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ,ಪಾಕೇನ್ಹ್ಯಾಮ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ಶೇಫ್ಟೆಸ್ಬರ್ಗ್ ಸ್ಕೇರ್, ಸೌತ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕಾರ್ಮಿಕ-ವರ್ಗದ ಗೃಹಪಂಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಮನೆಗಳು]] ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಕೆಟ್ಟದಾದ ದಿ ಟ್ರಬಲ್ಸ್ಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು, ಸಂಘರ್ಷಣೆ ಸಂಭವಿಸಿದರಿಂದ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮರಣವು ನಗರದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಯಿತು. ಆದರೂ, 1998ರ ಗುಡ್ ಫ್ರೈಡೆ ಅಗ್ರೀಮೆಂಟ್ ತರುವಾಯ ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗಗ‌ನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ, ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಕ್ವೇರ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್ ದ್ವೀಪ, ಮತ್ತು ಲಗಾನ್‌ಸೈಡ್ ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಒಡಿಸ್ಸೀ ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ನೆಲಗುರುತು ವಾಟರ್‌ಫ್ರಂಟ್ ಹಾಲ್‌ಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದ ನಗರ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ: ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲಾಗ್‌ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಜಾರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ಲಾಗ್ ನೀಗ್ ಪಕ್ಕದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್‌. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವು ಪಟ್ಟಣದ ಮುಖ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ನಗರದಲ್ಲಿ ಕಾಲೆಜು ಆವರಣವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಅದು ವರ್ಣಚಿತ್ರ, ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದೆಡೆಗೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಡಬ್ಲಿನ್-ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮಾರ್ಗದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದ್ದು 3 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. === ನಿತ್ಯೋಪಯೋಗಿ ಸೇವೆಗಳು === [[File:SilentValley.jpg|thumb|ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ರೆಸರ್ವರ್, ಶೋವಿಂಗ್ ದ ಬ್ರಿಸ್ಕ್-ಬಿಲ್ಟ್ ಓವರ್‌ಫ್ಲೋ]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಬಹುಪಾಲು ನೀರನ್ನು ಮೌರ್ನೆ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ನೀರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೌಂಟಿ ಡೌನ್‌ನ ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲೀ ರಿಸರ್ವಯರ್‌ ಪೂರೈಕೆಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = The Silent Valley | publisher = Northern Ireland Water | year = 2007 | url = http://www.niwater.com/thesilentvalley.asp | accessdate = 2007-05-26 | archive-date = 2007-05-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070502233542/http://www.niwater.com/thesilentvalley.asp | url-status = dead }}</ref> ಉಳಿದ ಪಟ್ಟಣದ ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಕೌಂಟಿ ಆ‍ಯ್‌ಟ್ರೀಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ''ಡುನೋರೆ ವಾಟರ್ ಟ್ರೀಟ್‌ಮೆಂಟ್ ವರ್ಕ್ಸ್‌'' ನ ಮೂಲಕ ಬರುವ ಲೊಗ್ ನೀಗ್‌ನಿಂದ ಪೂರೈಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="BMA plan">{{cite web | title = Strategic Plan Framework: Public Services and Utilities | work = Draft Belfast Metropolitan Area Plan 2015 | publisher = The Planning Service | url = http://www.planningni.gov.uk/areaplans_policy/Plans/BMA/draft_plan/01Part1_3/03Strategic_Framework/publics_u.htm | accessdate = 2007-05-26}}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಜೆಗಳು ನೀರಿನ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ದರದ ಬಿಲ್ಲಿನ ಮೂಲಕ ಪಾವತಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನೀರಿನ ಸುಂಕದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮೇ 2007ರಲ್ಲಿ ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Water Reform Implemented: Secretary of State announces deferral of charges | publisher = Water Reform NI | month = March | year = 2007 | url = http://www.waterreformni.gov.uk/ | accessdate = 2007-05-26 | archive-date = 2007-06-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070609093844/http://www.waterreformni.gov.uk/ | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಸುಮಾರು {{convert|1300|km|0|abbr=on}}ಒಳಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿದ್ದು , ಅದು ಈಗ ಯುಕೆ£100 ಮಿಲಿಯ ಬೆಲೆಯ ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು 2009ರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇದೆ.<ref>{{cite web | title = Belfast Sewers Project – Key Facts | publisher = Northern Ireland Water | year = 2007 | url = http://www.niwater.com/belfastsewersproject.asp | accessdate = 2007-05-26 | archive-date = 2007-05-17 | archive-url = https://archive.is/20070517133017/http://www.niwater.com/belfastsewersproject.asp | url-status = dead }}</ref> ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಸಿಟಿಯು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ಗೆ ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ ಕಿಲ್ರೂಟ್ ಪವರ್ ಸ್ಟೇಷನಿನಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ, ಅದು 520 ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್ ಇಬ್ಬಗೆಯ ಇದ್ದಲು ಮತ್ತು ತೈಲ ಜ್ವಾಲೆಯ ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಕಾರ್ರಿಕ್ಫೆರ್ಗುಸ್‌ನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಇದೆ.<ref name="BMA plan" /> ಸಿರಿಫೆರ್ಗಸ್ ಸಮೀಪದ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನಿಂದ ಗ್ರೇಟರ್‌ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲವನ್ನು ಐರಿಶ್ ಸಮುದ್ರದ ಮುಖಾಂತರ ಸ್ಟನ್‌ರಾರ್‌ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಲು ಫಿನಿಕ್ಸ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಗ್ಯಾಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಪರವಾನಿಗೆ ನೀಡಿದೆ.<ref name="BMA plan" /> ಏಪ್ರಿಲ್ 2007ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ (ಮತ್ತು ಉಳಿದ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ) ಅನಿಲದರವನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾಯಿತು. ''ವ್ಯಾಲ್ಯೂಯೆಶನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಏಜನ್ಸಿ'' ಯು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಯ ಆಸ್ತಿಯ ಮೌಲ್ಯ ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಗೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಬಂಡವಾಳ ಮೌಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಂದರೆ ದರ ನಿಗದಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Summary of domestic rating reforms | publisher = Department of Finance and Personnel | year= 2005 | url = http://www.ratingreviewni.gov.uk/index/domestic/domestic-summary.htm | accessdate = 2007-05-26}}</ref> ಇತ್ತೀಚಿನ ಮನೆಯ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥಯು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web | title = Domestic Rates Reform | publisher = Fair Rates Campaign | url = http://www.fairratescampaign.co.uk/rates_reform.html | accessdate = 2007-05-26 | archive-date = 2007-09-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070928014217/http://www.fairratescampaign.co.uk/rates_reform.html | url-status = dead }}</ref> === ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ === ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್ತ್ ಅವರಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್ 1 2007ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ಐದು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಹೆಲ್ತ್ & ಸೋಶಿಯಲ್ ಕೇರ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ತಜ್ಞ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Review Of Public Administration: Consultation On Draft Legislation To Establish Five New Integrated Health And Social Services Trusts | publisher = DHSSPS | url = http://www.dhsspsni.gov.uk/hpssreview-trust-consultation-document.pdf | accessdate = 2007-09-17|format=PDF}}</ref> ನಾರ್ದರ್ನ್ ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ರಾಯಲ್ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮಾನಸಿಕ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಮತ್ತು ತಜ್ಞ ಮಾನಸಿಕ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ-ಹೆಸರಾದ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite journal | last = Payne | first = William | title = Hospital Development:PFI beyond DBFO | journal = ProQuest Information and Learning Company | publisher = Wilmington Publishing Ltd. | date = 1998-09 | url = http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3873/is_199809/ai_n8824797/print | accessdate = 2007-05-06 | archive-date = 2008-01-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080118062947/http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3873/is_199809/ai_n8824797/print | url-status = dead }}</ref> ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಸಿಟಿಯು ನರಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ, ನೇತ್ರವಿಜ್ಞಾನ, ಇಎನ್‌ಟಿ, ಮತ್ತು ದಂತ ವಿಜ್ಞಾನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ರಕ್ತವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ತಜ್ಞ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಬುದ ರೋಗದ ಕೇಂದ್ರವು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸೇವೆ ನೀಡುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web| title =Belfast Cancer Centre, Northern Ireland| publisher =Ulster Medical Society| url =http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1891734| accessdate =2009-05-30| archive-date =2013-08-01| archive-url =https://archive.today/20130801115624/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1891734| url-status =dead}}</ref> ಸಿಟಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ನ ಮೇರಿ ಜಿ ಮಕ್ಗೆವನ್ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮೂತ್ರಪಿಂಡ ಶಾಸ್ತ್ರ ಘಟಕವು ಒಂದು ಮೂತ್ರಪಿಂಡ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಗೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳ ಯಾ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web | title = Belfast City Hospital: About the Unit | publisher = The Renal Association | date = 2006-11 | url = http://www.renal.org/unit/index.pl?c=belfast | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-09-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070928030230/http://www.renal.org/unit/index.pl?c=belfast | url-status = dead }}</ref> ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಮಸ್ಗ್ರೇವ್ ಪಾರ್ಕ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮೂಳೆಚಿಕಿತ್ಸೆ, ಸಂಧಿವಾತ ರೋಗ, ಕ್ರೀಡೆಯ ಔಷಧ ಮತ್ತು ಪುನಶ್ಚೈತನ್ಯಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತಜ್ಞವಾದ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಾಗಿದೆ. ಮೇ 2006ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಮೊದಲ ಎಕ್ಯೈರ್ಡ್ ಬ್ರೇನ್ ಇನ್ಜುರಿ ಯುನಿಟ್‌ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರಿನ್ಸೆ ಆಫ್ ವೆಲೆಸ್ ಮತ್ತು ಡುಚೆಸ್ಸ್ ಆಫ್ ಕಾರ್ನ್ವಾಲ್ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸುಮಾರು GB£9 ಮಿಲಿಯ ವೆಚ್ಚ ತಗಲಿದೆ.<ref>{{cite news | title = TRH open Northern Ireland's first Regional Acquired Brain Injury Unit | publisher = The Prince of Wales | date= 2006-05-15 | url = http://www.princeofwales.gov.uk/newsandgallery/news/trh_open_northern_ireland_s_first_regional_acquired_brain_in_778.html | accessdate = 2007-05-06|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070307071451/http://www.princeofwales.gov.uk/newsandgallery/news/trh_open_northern_ireland_s_first_regional_acquired_brain_in_778.html |archivedate = March 7, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಇತರೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು ಉತ್ತರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೇಟರ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮತ್ತು ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ಸ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್. === ಸಾರಿಗೆ === ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಯುರೋಪ್‌ ದರ್ಜೆಯ ಕಾರು ಹೊಂದುರುವ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ, {{convert|22.5|mi|km|0}} M2 ಮತ್ತು M22 ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ರಸ್ತೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.wesleyjohnston.com/roads/m2.html |title='&#39;M2 / M22 Motorway'&#39; |publisher=Wesleyjohnston.com |date= |accessdate=2010-08-12}}</ref> ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪರಿಶೀಲನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‌ನ 77%ರಷ್ಟು ಜನರು ಕಾರಿನಿಂದ, 11% ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯಿಂದ ಮತ್ತು 6% ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="Travel Survey">{{cite paper | author = Northern Ireland Statistics and Research Agency | title = Travel Survey for Northern Ireland 2002–04 | publisher = Department for Regional Development | date = 2005-10-18 | url = http://www.drdni.gov.uk/statistic-details.htm?publication_id=161 | format = PDF | accessdate = 2007-05-06 | archive-date = 2007-05-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070519124721/http://www.drdni.gov.uk/statistic-details.htm?publication_id=161 | url-status = dead }}</ref> ಜೊತೆಗೆ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ 1.18 ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು 1.14 ಪಶ್ಚಿಮದ ಅಂಕಿ ಅಂಶಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಪ್ರತಿ ಮನೆಗೆ 0.70 ಕಾರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="Travel Survey" /> 2006ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವವಾದ ರಸ್ತೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ-ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‍ನಲ್ಲಿ ಶುರುವಾಯಿತು, ವೆಸ್ಟ್ಲಿಂಕ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಎರಡು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳನ್ನು ದ್ವಿ- ರಸ್ತೆಗಳನ್ನಾಗಿ ದರ್ಜೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಯು ಐದು ತಿಂಗಳು ತಡವಾಗಿ ಫೆಬ್ರವರಿ 2009ರಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯಿತು, ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ 4 2009ರಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಓಡಾಟಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತವಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.belfastcity.gov.uk/2009/m1westlink.asp |title=Completion of M1/Westlink improvement scheme |publisher=Belfastcity.gov.uk |date=2009-03-04 |accessdate=2010-08-12 |archive-date=2009-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091225094006/http://www.belfastcity.gov.uk/2009/m1westlink.asp |url-status=dead }}</ref> ಈ ವಿಭಾಜಕವು ಯಾರ್ಕ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರ ವಾದಮಾಡಿದ್ದರು Commentators have argued that this may simply create a bottleneck at York Street, the next at-grade intersection, until that too is upgraded. ಯಾರ್ಕ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಈಗ ಪುನರ್‌ಪರಿಶೀಲನಾ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಶಾಸನಬದ್ಧ ಕ್ರಮವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರೇ, ಗ್ರೇಡ್ ವಿಭಜಿಸುವ ಜಂಕ್ಷನ್‌ನಿಂದ ವೆಸ್ಟ್ಲಿಂಕ್‌ಗೆ ಜೋಡಿಸುವ M2/M3 ರಸ್ತೆ 2013/14 ರಿಂದ 2017/2018ರೊಳಗೆ ಸಂಚರಿಸಬಹುದಗಿದೆ,<ref>{{cite web |url=http://roadimprovements.roadsni.gov.uk/index/schemes/york_street_interchange-7.htm |title=Scheduled work on Westlink to M2/M3 Junction |publisher=Roadimprovements.roadsni.gov.uk |date=2009-11-26 |accessdate=2010-08-12 |archive-date=2010-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100503192814/http://roadimprovements.roadsni.gov.uk/index/schemes/york_street_interchange-7.htm |url-status=dead }}</ref> ಅದು M1 ಮತ್ತು M2 ಎಂಬ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ರಸ್ತೆಯು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ಗೆ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ಲಾಕ್ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೆ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ತೆರಳಬಹುದು. ಆದರೂ, ಇವುಗಳು ಖಾಸಗಿ ವಾಹನಗಳ ದರಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಬಸ್ ಮತ್ತು ರೈಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯನ್ನು ಟ್ರಾನ್ಸ್ಲಿಂಕ್ ಎಂಬ ಅಧೀನ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಬಸ್ ಸೇವೆಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉಪನಗರದಲ್ಲಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಲಿಂಕ್ ಮೆಟ್ರೋ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಿಂದ ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ದರ್ಜೆಯ ಬಸ್ ಕಾರಿಡಾರ್ ಮೂಲಕ ಹೊರಪ್ರದೇಶಗಳತ್ತ ಹೊರಡುವ ಮುಖ್ಯವಾದ ರೇಡಿಯಲ್‌ ರಸ್ತೆಗಳ ಮೂಲಕ ವಸತಿ ಪ್ರದೇಶಗಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವತ್ತ ಇವುಗಳು ಸೇವೆ ನೀಡುತ್ತಿವೆ, ಕೆಲವು ಉಪ ನಗರಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿಮೆ ಇದೆ.{{Citation needed|date=August 2008}} ಅನೇಕ ದೂರದ ಉಪನಗರಗಳಿಗೆ ಉಲ್ಸ್ಸ್ಟೆರ್ ಬಸ್ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ರೈಲ್ವೆ ಮೂರು ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಕ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಉಪನಗರಗಳಾದ ಕಾರ್ರಿಕ್ಫೆರ್ಗುಸ್ ಮತ್ತು ಲರ್ನೆಗೆ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಕಡೆಯಿಂದ ಬಂಗೊರ್‌ಗೆ ಮತ್ತು ನೈಋತ್ಯ-ಭಾಗದಿಂದ ಲಿಸ್ಬುರ್ನ್ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಟಡೌನ್ ಕಡೆಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸೇವೆ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಉಪನಗರ ರೇಲ್ವೆ ಪದ್ಧತಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಡಬ್ಲಿನ್‌ನಿಂದ ನೇರ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕ ಇದೆ, ಅದನ್ನು ''ಎಂಟರ್ಪ್ರೈಸ್'' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಅದನ್ನು ಎನ್‌ಐಆರ್ ಮತ್ತು ಲಾರ್ನೋಡ್ ಇರೆಯನ್ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ, ಇದು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಸರ್ಕಾರಿ ರೈಲ್ವೆ ಇಲಾಖೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ 2008ರಲ್ಲಿ, ಡಬ್ಲಿನ್ ನಲ್ಲಿರುವಂತೆ, ಡಿಆರ್‌ಡಿ ಲಘು-ರೈಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ತರುವ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಲಘು ರೈಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇಲ್ಲ, ಬಸ್-ಮಾದರಿಯ ತ್ವರಿತ ಸಾಗಣೆಗೆ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಬಹುದೆಂದು ಸಲಹಾಕಾರರು ತಿಳಿಸಿದರು.ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಬಸ್-ಮಾದರಿಯ ತ್ವರಿತ ಸಾಗಣೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಆರ್ಥಿಕ ಫಲಿತಾಂಶ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಲಘು ರೈಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಲಘು ರೈಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಬಹುದು ಎಂದು ಅಟ್ಕಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕೆಪಿಎಂಜಿ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/player/nol/newsid_7330000/newsid_7336800/7336822.stm?bw=bb&mp=wm&news=1&bbcws=1 |title=video No light rail system for city |publisher=BBC News |date= 2008-04-08|accessdate=2009-05-30}}</ref> <ref>{{cite news | last = | first = | title = City to get rapid transit network | work = BBC Northern Ireland | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/7335313.stm| accessdate = 2008-04-04 | date=2008-04-08}}</ref> ನಗರವು ಎರಡು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ : ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು ಸ್ಥಳೀಯ ವಾಯುಯಾನ, ಯುರೋಪ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಾಗರದಾಚೆಗೆ ಮಾತ್ರ ವಾಯುಯಾನ ಸೇವೆ ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಗರದ ವಾಯುವ್ಯ ಭಾಗದ ಲೊಗ್ ನೀಗ್ ಸಮೀಪ ಜೊರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ನಗರದ ಕೇಂದ್ರಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದು, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಲೊಗ್‌ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ, ಇಲ್ಲಿಂದ ಇಂಗ್ಲೇಂಡ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ವಿಮಾನಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಯೂರೋಪಿನ ವಿಮಾನಗಳು ಮಾತ್ರ ಹಾರಾಟ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. 2005ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು ಯುಕೆಯಲ್ಲಿನ 11ನೇ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಗಿತ್ತು,ಜಾರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಸಿಟಿ ಏರ್‌ಫೋರ್ಟ್‌ನಿಂದ 2% ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ 11ನೇ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಯಿತು, 1% ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ 16ನೇ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವಾಯಿತು.<ref>{{cite paper | author = Northern Ireland Statistics and Research Agency | title = Northern Ireland Transport Statistics Annual 2005–2006 | publisher = Department for Regional Development | date = 2006-09-28 | url = http://www.drdni.gov.uk/statistic-details.htm?publication_id=170 | format = PDF | accessdate = 2007-05-02}}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬಂದರು ಹೊಂದಿದೆ ಅದನ್ನು ಸರಕುಗಳ ರಫ್ತು ಮಾಡುವಿಕೆಗೆ ಮತ್ತು ಆಮದು ಮಾಡುವಿಕೆಗೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸುವ ಸೇವೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಸ್ಟನ್‌ರಾರ್‌ಗೆ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್ (ತ್ವರಿತ ಸೇವೆ) ದೋಣಿಯು ಸ್ಟೇನಾ ಲೈನ್ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ನೀಡುತ್ತದೆ ಇದು ಒಂದು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ದಾಟಲು ಕೇವಲ 90 ನಿಮಿಷ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ- ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ ದಾಟುವುದಾದರೇ 3 ಗಂಟೆ 45 ನಿಮಿಷ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೋರ್ಫಾಲ್ಕ್ಲೈನ್ - ನೋರ್ಸೆ ಮೆರ್ಚಂಟ್ ಫೆರ್ರಿಸ್ ಆಗಿದ್ದು - ಲಿವೆರ್ಪೂಲ್ ನಿಂದ ಮತ್ತು ಲಿವೆರ್ಪೂಲ್ ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಕ/ಸರಕು ಸಾಗಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ದಾಟುವ ಸಮಯ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ 8 ಗಂಟೆಗಳು ಮತ್ತು ದೌಗ್ಲಾಸ್‌ನ ಐಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನ್‌ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಋತುಕಾಲಿಕ ನೌಕಾಯಾನ ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಐಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನ್ ಸ್ಟ್ರೇಂ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ ಕಂಪನಿಯು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರೋಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಮತ್ತು ಕಥೊಲಿಕ್ ನಿವಾಸಿಗಳೆಂದು ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Belfast Urban Area" /> ಈ ಎರಡು ಭಿನ್ನವಾದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಮುದಾಯದವರು ಪಟ್ಟಣದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ನೆರವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟ್ರಬಲ್ಸ್ ನಾದ್ಯಂತ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕಲಾವಿದರು ಕವನ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ತೆರೆದುಕೊಂಡರು. 1998 ಗುಡ್ ಫ್ರೈಡೆ ಅಗ್ರೀಮೆಂಟ್ ತರುವಾಯ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಿಂದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.<ref>{{cite web | title = Summary of the bid | work = One Belfast Where Hope and History Rhyme (Internet Archive) | publisher = Imagine Belfast 2008 | date = 2002-11-22 | url = http://www.imaginebelfast2008.com/front.html | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2002-12-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20021207124752/http://www.imaginebelfast2008.com/front.html | url-status = bot: unknown }}</ref> 2003ರಲ್ಲಿ, 2008ರ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಆಫ್ ಕಲ್ಚರ್ ಪಡೆಯಲು ನಡೆದ ಹರಾಜು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ''ಇಮಾಜಿನ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ '' , ಎಂಬ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತದ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹರಾಜನ್ನು ನಡೆಸಿತು, ಈ ಹರಾಜಿನಿಂದ "ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಯುರೋಪ್‌ದ ಅತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸೇರುವ ಸ್ಥಳವಾಗುತ್ತದೆ, ಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ನಂಬಿಕೆಗೆ ಒಂದು ನೆಲೆ ಬೀಡಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ವ್ಯಂಗ್ಯ, ಅಣಕ ಬರಹ ಮತ್ತು ವಿಸ್ಮರಣೆಗಳಿಗೆ ಒಂದು ವೇದಿಯಾಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿತು.<ref>{{cite news | title = The official websites on UK bids for European capital of culture 2008 | publisher = The Guardian | date= 2002-10-30 | url = http://society.guardian.co.uk/regeneration/page/0,,774007,00.html | accessdate = 2007-03-13 | location=London}}</ref> ಪಟ್ಟಣದ ಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಬಹುಬೇಗ ಬದಲಾಗಬಹುದಾದ ರಾಜಕಾರಣವು ಹರಾಜಿಗೆ ತೊಂದರೆಯುಂಟುಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ''ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್'' ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite news | last = Ward | first = D | coauthors = Carter, H | title = Six cities shortlisted for culture capital bid | publisher = The Guardian | date= 2002-10-31 | url = https://www.theguardian.com/uk_news/story/0,,822886,00.html | accessdate = 2007-03-13 | location=London}}</ref> 2004-05ರಲ್ಲಿನ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ 1.8 ಮಿಲಿಯ ಜನರು ಹಾಜರಿದ್ದರು (400,000 ಜನ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು). ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, 80,000 ಜನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು, 2003–04 ಗಿಂತ ಎರಡುಪಟ್ಟು ಜಾಸ್ತಿ.<ref name="Belfast Cultural Strategy">{{cite web | title = Integrated Cultural Strategy for Belfast | publisher = Capital City: Belfast City Councils Development Agenda | date = 2006-05 | url = http://www.belfastcity.gov.uk/culture/culturalstrategy.asp | format = PDF | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-10-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071020083835/http://www.belfastcity.gov.uk/culture/culturalstrategy.asp | url-status = dead }}</ref> ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಶಾಂತಿ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಕ್ರಿಯ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಮೊದಲಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. 2004–05ರಲ್ಲಿ, 5.9 ಮಿಲಿಯ ಜನರು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದ್ದಾರೆ, ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಿಂತ ಸುಮಾರು 10%ರ‍ಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು, ಮತ್ತು ಯುಕೆ£262.5 ಮಿಲಿಯ ವೆಚ್ಚ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Belfast Cultural Strategy" /> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ, ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರ, ಒಂದೇ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಪೂರ್ಣಾವಧಿಯ ಸ್ವರಮೇಳ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ ವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿದೆ. ಇದು 1966ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು, ಬಿಬಿಸಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಒರ್ಕೆಸ್ಟ್ರದಿಂದ ಒಡೆದು ಹೋಗುವವರೆಗೂ 1981ರ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೇ ಇಂದಿಗೂ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Welcome to the new season | publisher = Ulster Orchestra Society | url = http://www.ulster-orchestra.org.uk/concerts/welcome.html | accessdate = 2007-05-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070205212256/http://www.ulster-orchestra.org.uk/concerts/welcome.html |archivedate = February 5, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಯು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಸಂಗೀತಗಾರರಿಂದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುವಂತಹ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ(ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಕ್ವೇರ್) ದ ಹಾರ್ಟಿ ರೂಂನಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ-ಊಟದ ಮತ್ತು ಸಂಜೆಯ ವೇಳೆ ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ ಕೆಲವು ಐರಿಶ್ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ತಂಡಗಳು ಪಟ್ಟಣದ ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಯು ನುಡಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಸುವತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿವೆ. ಕೆಲ್ಲಿ ಸ್ ಸೆಲ್ಲರ್ಸ್, ಮಾಡೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹೆರ್ಕುಲೆಸ್ ಬಾರ್‌ನಂತಹ ಪಟ್ಟಣದ ಹೆಸರಾಂತ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳಗಗಳಲ್ಲಿ ನುಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಕ್‌ಪೀಕ್ಸ್, ಬ್ರಿಯಾನ್ ಕೆನೆಡಿ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಡ್ 9 ಲೈಸ್, ಇವರು ಹೆಸರಾಂತ ಕಲಾವಿದರು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಗೀತ ಬರೆದು ಅಥವಾ ಸಮರ್ಪಿಸಿದ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಗಳು: ಯು2, ವ್ಯಾನ್ ಮೊರ್ರಿಸೋನ್, ಸ್ನೋ ಪೇಟ್ರೋಲ್, ಸಿಂಪಲ್ ಮೈಂಡ್ಸ್, ಎಲ್ಟನ್ ಜಾನ್, ಕೇಟಿ ಮೆಲುಅ, ಬೋನಿ ಎಂ, ಪೌಲ್ ಮುಲ್ಡೂನ್, ಸ್ಟಿಫ್ ಲಿಟಲ್ ಫಿಂಗರ್ಸ್, ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಗ್ರಿಫಿತ್, ಗ್ಲೆನ್ ಪ್ಯಾಟರ್ರ್ಸನ್, ಒರ್ಬಿಟಲ್, ಜೇಮ್ಸ್ ಟೇಲರ್, ಸ್ಪ್ಯಾಂಡವ್ ಬ್ಯಾಲೆಟ್, ದಿ ಪೋಲಿಸ್, ಬಾರ್ನ್‌ಬ್ರ್ಯಾಕ್, ಗ್ಯಾರಿ ಮೂರ್. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಹ್ ಏಯ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಸೆಂಟರ್ ಕೂಡ ಇದೆ(ಕೆಥೆಡ್ರಲ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌), ಇಲ್ಲಿ ಯುವ ವಯಸ್ಸಿನ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಅವರ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂಗೀತ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಶುರುಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ವೃತ್ತಿನಿರತ ಸಂಗೀತಗಾರರಿಂದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ನಾರ್ದರ್ನ್ ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಪಟ್ಟಣವು ಐರಿಶ್ ಮಾತೃಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ , ಅದಾಗ್ಯೂ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಐರಿಶ್ ಮಾತನಾಡುವವರು ಇದ್ದಾರೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ನಾನಾ ರೀತಿಯ ಮೂಲಗಳಿಂದ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ, ಹೆಸರಾಂತ ಫೋರ್ಸ್ ನ ಗೇಲ್ಲ್ಗೆ, ಎಲ್ಲಾ-ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಐರಿಶ್ ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರಕಾರದಿಂದ ನಿಧಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲವೇ ಐರಿಶ್ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ ಇದೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ ಇದೆ, ಆದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರಾಜ್ಯದ ಖಜಾನೆಯಿಂದ ನಿಧಿ ಕೊಡಲಾಗುತಿಲ್ಲ ಆದರೆ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಗ್ರಹದಿಂದ ಮತ್ತು TACA ಔದಾರ್ಯದಿಂದ ಕೊಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. === ಮಾಧ್ಯಮ === [[File:BBC Northern Ireland Belfast.jpg|thumb|ಓರ್ಮೆಯು ಅವೆನ್ಯೂನಲ್ಲಿರುವ, ಬಿಬಿಸಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ‌ ಆಕಾಶವಾಣಿ ಪ್ರಸರಣ ಕೇಂದ್ರ.]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ಜಗತ್ತಿನ ಹಳೆಯ, ಇನ್ನೂ ಮುದ್ರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲೀಷ್‌ ವೃತ್ತ]] ಪತ್ರಿಕೆ ''ದ ನ್ಯೂಸ್‌ ಲೆಟರ್'' ‌’ನ ತವರು.<ref>{{cite web | title = Research Guide: Irish News & Newspapers | publisher = Boston College | year= 2007 | url = http://www.bc.edu/libraries/research/guides/s-irishnews/ | accessdate = 2007-05-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070809020149/http://www.bc.edu/libraries/research/guides/s-irishnews/ |archivedate = August 9, 2007|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web | last = Johnston | first = Ruth | title = Belfast News Letter | work = Your Place and Mine | publisher = BBC | url = http://www.bbc.co.uk/northernireland/yourplaceandmine/belfast/newsletter.shtml | accessdate = 2007-05-24}}</ref> ಇತರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ''ಐರಿಷ್‌ ನ್ಯೂಸ್'' ‌ ಹಾಗೂ ''ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಟೆಲೆಗ್ರಾಫ್'' ‌- ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಅನುದಾನಿತ ಐರಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ''ಲಾ ನ್ವಾ'' ಇದರ ಕಡಿಮೆ ಮಾರಾಟದಿಂದ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ.({{derive|Irish|Lá Nua|New Day}}) ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಚಿತವಾಗಿ ಮುದ್ರಣವಾಗುತ್ತಿರುವ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಾದ ಗೊ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ಫೇಟ್‌ ಮ್ಯಾಗ್‌ಜಿನ್‌ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಕ್ಯುಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಕಾಫಿ ಕೇಂದ್ರ, ಬಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ಮೂಲಕ ಹಂಚಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಬಿಬಿಸಿಯು ತನ್ನ ಮುಖ್ಯ ಕಛೇರಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಐಟಿವಿ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನ ಯುಟಿವಿ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರಗಳಾದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಬೀಟ್‌ ಮತ್ತು U105 ಎರಡು ಸಮುದಾಯ ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ಗಳಾದ ಫೇಯಿಲೆ ಎಫ್‌ಎಂ ಮತ್ತು ಐರಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯ ಸ್ಟೇಷನ್‌ ರೇಡಿಯೋ ಫೇಯಿಲ್ಟ್‌ ತನ್ನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ರೇಡಿಯೋವನ್ನು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಟುಡೆನ್ಟ್ಸ್ ಯುನಿಯನ್‌ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ಧಾರೆ. ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಎರಡು ಸಮುದಾಯಗಳ ಟಿವಿ ಸ್ಟೇಷನ್‌ಗಳಾದ ಎನ್‌ವಿ ನಗರದ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಾಲ್‌ ಕ್ವಾರ್ಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂದಪಟ್ಟದ್ದು. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿನಿಮಾ ಹಾಲ್‌ಗಳಿವೆ, ಕ್ವೀನ್ಸ್ ‌ಫಿಲ್ಮ್‌ ಥೀಯೆಟರ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ರಾಂಡ್‌ ಸಿನಿಮಾ, ಇವೆರಡು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಫೇಸ್ಟಿವಲ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಫೇಸ್ಟಿವಲ್ ಎಟ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌‌ ಸಮಾರಂಭದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆತಿಥೇಯರಾಗಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಅಂತರ್‌ಜಾಲದ ಮುಖಾಂತರ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ಏಕೈಕ ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ರೇಡಿಯೋ ಕಲ್ಚರಲ್ ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ ಹೋಮ್ಲಿ ಪ್ಲಾನೆಟ್, ಇದು ಸಮುದಾಯದ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.homelyplanet.org |title=Homely Planet web site |publisher=Homelyplanet.org |date= |accessdate=2009-05-30}}</ref> ನಗರವು ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ತಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಹರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಪೇಯಿಂಟ್‌ ಹಾಲ್‌ ಮತ್ತು ವಲ್ಫ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಫಿಲ್ಮ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಹಂತದ ಸೇವೆಗಳಿವೆ {{convert|16,000|sqft|m2|sigfig=1}}. ಇಲ್ಲಿ ತೆಗೆದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ''ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಎಂಬರ್‌'' ರನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಚ್‌ಬಿಒ ಚಾನಲ್‌ನ ''ಗೆಮ್‌ ಆಫ್‌ ಥ್ರೊನ್ಸ್'' 2009ರ ನಂತರ ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಶುರುವಾಯಿತು. === ಕ್ರೀಡೆ === [[File:BestCregaghEstateMural.jpg|thumb|ಜೊರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಮುರಾಲ್‌ ಕ್ರೆಗಾಗ್ ಎಸ್ಟೇಟಿನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಮನೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದನು.]] ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ನೋಡುವುದು ಮತ್ತು ಆಡುವುದು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಹತ್ತರಲ್ಲಿ ಆರು ಭಾಗದಷ್ಟು (59%) ಯುವಜನ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web | title = Chapter Twelve: Sport and Recreation as an activity | work = The Organisation of Sport & Recreation in the UK | publisher = Central Council of Physical Recreation | year = 2005 | url = http://www.yorkshiresport.org.uk/ccpr/c12.htm | accessdate = 2007-05-18 | archive-date = 2007-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070927225358/http://www.yorkshiresport.org.uk/ccpr/c12.htm | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸುವಂತಹ ಹಲವಾರು [[ಫುಟ್‍ಬಾಲ್|ಕ್ರೀಡಾಗುಂಪುಗಳು]] ತರತರಹದ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]], ಫುಟ್ಬಾಲ್, ರಗ್ಬೀ, ಗೆಯಿಲಿಕ್ ಆಟ ಮತ್ತು ಐಸ್ ಹಾಕಿ ಅಲ್ಲದೆ ನಗರಪ್ರದೇಶದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಾದ ಸ್ಕೇಟ್ಬೋರ್ಡಿಂಗ್, ಬಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಕರ್‌ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತಾರೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಮ್ಯಾರಥಾನ್‌ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, 2007ರ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ 14,300 ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತ್ತು.<ref name="Belfast Marathon"> {{cite web | title = Mutai wins Belfast Marathon | publisher = Belfast City Council | date= 2007-05-07 | url = http://www.belfastcity.gov.uk/news/news.asp?id=864 | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ತಂಡ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್‌ FIFA ವರ್ಲ್ಡ್‌ ರಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ 27ನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು,<ref>{{cite web | title = FIFA/Coca Cola World Rankings | publisher = FIFA | month = September | year = 2007 | url = http://www.fifa.com/worldfootball/ranking/lastranking/gender=m/fullranking.html | accessdate = 2007-09-10 | archive-date = 2018-12-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181224011850/https://www.fifa.com/worldfootball/ranking/lastranking/gender=m/fullranking.html | url-status = dead }}</ref> ಹಾಗೂ ಎಪ್ರಿಲ್‌ FIFA ಪರ್‌ ಕ್ಯಾಪಿಟದಲ್ಲಿ 1ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿ<ref> {{cite web | title = List of Teams with Per Capita Factor | work = FIFA World Rankings | date= 2007-04-26 | url = http://www.rankingper.com/ | accessdate = 2007-05-18}}</ref> ವಿನ್ಸರ್ ಪಾರ್ಕ್‌‌ನ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿತು. 2009-10ನೇ ಐರಿಷ್‌ ಲೀಗ್‌ ಚೇಂಪಿಯನ್ಸ್ ಲೀನ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ಕೂಡ ಪಟ್ಟಣದ‌ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವ ವಿನ್ಸರ್ ಪಾರ್ಕ್ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಇತರ ತಂಡಗಳು ಯಾವುದೆಂದರೆ 2008/09 ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಚೇಂಪಿಯನ್ಸ್ ಗ್ಲೆಂಟಾರನ್‌, ಉತ್ತರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕ್ಲಿಫ್ಟಾನ್‌ವಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕ್ರುಸೇಡರ್ಸ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಡೊನೆಗಲ್‌ ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನವಂಬರ್ 2005ರಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರ ಜಾರ್ಜ್ ಬೆಸ್ಟ್‌ನ ತವರೂರು. ಅವನ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯ ದಿನದಂದು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ 100,000 ಜನ ಸೇರಿದ್ದು, ಅವನ ಮನೆ ಕ್ರೆಗಾಗ್‌ ರಸ್ತೆಯಿಂದ ರೊಸ್‌ಲಾನ್‌ ಸ್ಮಶಾನದ ತನಕ ರಸ್ತೆಯ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಲುಗಟ್ಟಿದರು.<ref>{{cite news | last = McCann | first = Nuala | title = A city mourns for the Belfast Boy | work = BBC News Northern Ireland | publisher = BBC | date= 2005-12-03 | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/4495026.stm | accessdate = 2005-05-18}}</ref> ಅವನ ಮರಣದ ನಂತರ ಅಲ್ಲಿಯ ಸಿಟಿ ಎರ್‌ಪೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಅವನ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕಾಗಿ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಟ್ರಸ್ಟೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web | title = George Best Memorial Trust | publisher = George Best Trust | url = http://www.georgebesttrust.com/ | accessdate = 2007-05-18|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070929121852/http://www.georgebesttrust.com/ |archivedate = September 29, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಗೆಯಿಲಿಕ್‌ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿಕ್ಷಣೀಯ ಕ್ರೀಡೆ,<ref>{{cite web | url = http://www.gaa.ie/files/04arstat.pdf | title = Information and Statistics | work = GAA Attendance Figures | publisher = Gaelic Athletic Association [[Gaelic Athletic Association]] | format = PDF | accessdate = 2006-05-18 | archive-date = 2006-05-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060526131206/http://www.gaa.ie/files/04arstat.pdf | url-status = dead }}</ref> ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ‌ ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಮತ್ತು ಹರ್ಲಿಂಗ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿವೆ.<ref>[http://antrim.gaa.ie/clubs/?2 ಸೌತ್ ಎನ್ಟ್ರಿಮ್ ಕ್ಲಬ್ಸ್]. ಸಿಎಲ್‌ಜಿ ಒನ್ಟ್ರೋಯಿಮ್. 11 ನವೆಂಬರ್ 2007 ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದೆ.</ref> ಆಂಟ್ರಿಮ್‌ ಕೌಂಟಿ ತಂಡಗಳ ತವರಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿರವ ಕೇಸ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌, ಅಲ್‌ಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತೀದೊಡ್ಡ 32,000 ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ಗೆಯಿಲಿಕ್‌ ಆಥ್ಲಟಿಕ್‌ ಆಸೋಸಿಯೆಶನ್‌ ಮೈದಾನಾವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Antrim chief in protest at Maze games | publisher = Sunday Mirror | url = http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4161/is_20050313/ai_n12944637 | accessdate = 2007-09-17 | archive-date = 2008-01-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080118070631/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4161/is_20050313/ai_n12944637 | url-status = dead }}</ref> 2006ರ ಸೆಲ್ಟಿಕ್‌ ಲೀಗ್‌ ಚೇಂಪಿಯನ್ಸ್‌ ಮತ್ತು 1999ರ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ರಗ್ಬೀ ಚೇಂಪಿಯನ್ಸ್‌‌ನ್ನು, ಅಲ್‌ಸ್ಟರ್‌ ದಕ್ಷಿಣದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ರವೆನ್‌ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಾರೆ. ರಗ್ಬೀ ಯ‌ ಆಲ್‌-ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಲೀಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ನಾಲ್ಕು ತಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಹಾರ್ಲೆಕ್ವೀನ್ಸ್‌ (ಇವರು ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಡೆರಮೋರ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಾರೆ) ಮತ್ತು ಮೆಲೋನ್‌ (ಇವರು ಆಗ್ನೇಯ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಗಿಬ್‌ಸನ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಾರೆ) ದ್ವಿತೀಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ; ಮತ್ತು ಇನ್‌ಸ್ಟೋನಿಯನ್ಸ್‌ (ಶಾಸ್‌ ಬ್ರಿಜ್‌, ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆರ್‌ಎಫ್‌ಸಿ (ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ತಂಡಗಳು ತೃತೀಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ರಗ್ಬೀ ಒಕ್ಕೂಟ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಯೀಸ್ಟ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಬುಲ್‌ಡಾಗ್ಸ್‌ ರಗ್ಬೀ ಲೀಗ್‌ ತಂಡದ ತವರಾಗಿದೆ, ಅವರು ಹೊಸ ಎನ್‌ಐ ರಗ್ಬೀ ಲೀಗ್‌ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ಟೋರ್‌ಮಾಂಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್|ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಸ್ಥಳವನ್ನು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌‌‌ ಹೊಗಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 2006ರಲ್ಲಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡ ಅದರ ಪ್ರಥಮ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕದಿನ ಪಂದ್ಯವಾದ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಮತ್ತು ‍ಇಂಗ್ಲೇಂಡ್‌ ನಡುವಿನ ಪಂದ್ಯವನ್ನೂ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ತವರು ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. 2007ರಲ್ಲಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌, ಭಾರತ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವಿನ ತ್ರಿಕೋನ ಸರಣಿ ಸ್ಟೋರ್‌ಮಾಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು 2008ರಲ್ಲಿ ‌ಐಸಿಸಿ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಟ್ವೆಂಟಿ-20 ಅರ್ಹತಾ ಪಂದ್ಯವು ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಕ್ಲಬ್‌ ಲೆವೆಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಏಳು ಹಿರಿಯ ತಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ:ಇನ್‌ಸ್ಟೋನಿಯನ್ಸ್‌ (ಶಾಸ್‌ ಬ್ರಿಜ್‌, ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ಮತ್ತು ಸಿವಿಲ್‌ ಸರ್ವೀಸ್‌ ನಾರ್ತ್ (ಸ್ಟೋರ್‌ಮಾಂಟ್, ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ತಂಡಗಳು ಉತ್ತರ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಯುನಿಯನ್‌ ಲೀಗ್‌ನ 1ನೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿವೆ; ಸಿಐವೈಎಮ್‌ಎಸ್‌(ವೃತ್ತ ರಸ್ತೆ, ಪೂರ್ವ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌), ಕೂಕ್‌ ಕೊಲೆಜಿಯನ್ಸ್ (ಶಾಸ್‌ಬ್ರಿಜ್‌) ಮತ್ತು ವುಡ್‌ವಾಲೆ (ಬ್ಯಾಲಿಗೊಮಾರ್ಟಿನ್‌ ರಸ್ತೆ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ತಂಡಗಳು 2ನೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿವೆ; ಮತ್ತು ಕ್ರೆಗಾಗ್‌ (ಗಿಬ್‌ಸನ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌, ಆಗ್ನೇಯ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಪೊಲೀಸ್ ಸರ್ವೀಸ್‌ (ನ್ಯೂಫೊರ್ಜ್‌ಲೆನ್‌, ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌) ತಂಡಗಳು 4ನೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಮೊದಲ ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್‌ ಐಸ್‌ಹಾಕಿ ತಂಡ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆಯಿಂಟ್ಸ್‌ ಅವರ ತವರಿನ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಡಿಸ್ಸಿಯ್ ಅರೇನಾ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಮೈದಾನವು ಏಳು ಸಾವಿರ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite news | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/low/northern_ireland/1852369.stm | title = Ayr Eagles win Challenge Cup | publisher = BBC | accessdate=2007-09-17 | date=2002-03-03}}</ref> ಶಂರಾಕ್‌ ಬೌಲ್‌ಗಾಗಿ, ದಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಬುಲ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಟ್ರೊಜನ್ಸ್ [[ಅಮೇರಿಕದ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್|ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌]] ತಂಡಗಳು ಐಎಎಫ್‌ಎಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಇತರ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳೆಂದರೆ ಡಬಲ್‌ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಸ್ನೂಕರ್‌ ‌ಅಲೆಕ್ಸ್‌ “ಹರಿಕೇನ್‌” ಹಿಗಿನ್ಸ್<ref>{{cite news | url = http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/snooker/4913768.stm | title = Snooker on the ropes – Hurricane | publisher = BBC | date= 2007-04-16 | accessdate=2007-09-17}}</ref> ಮತ್ತು ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಬಾಕ್ಸರ್‌ ವಯಿನೆ ಮ್ಯಾಕ್‌ಕಲಫ್‌ ಮತ್ತು ರಿಂಟಿ ಮೊನಾಗನ್‌.<ref>{{cite web | url = http://www.wbaonline.com/dates/dates03.asp | title = WBA History | publisher = World Boxing Association | accessdate=2007-09-17|archiveurl = https://web.archive.org/web/20071011113939/http://www.wbaonline.com/dates/dates03.asp |archivedate = October 11, 2007|deadurl=yes}}</ref> ಲೆಂಡರ್‌ ಎ.ಎಸ್.ಸಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಸ್ವಿಮಿಂಗ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ ಆಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಯುರೋಪ್‌ನ ಪುರಾತನ ಆಸಿ ರೂಲ್ಸ್‌ ಕ್ಲಬ್ಸ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ರೆಡ್‌ಬೇಕ್ಸ್‌ನ ತವರಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ಲಬ್‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನ ಆಸ್ಟೇಲಿಯನ್‌ ರೂಲ್ಸ್‌ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಲೀಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಸಿಪಾರ್ಟಿ.ಕಾಂ ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಆಸಿ ರೂಲ್ಸ್‌ ತಂಡ ದ ಐರಿಷ್‌ ವಾರಿಯರ್‌ಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. === ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆಯ ಮನರಂಜನೆ === ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಕೊನೆಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆಯ ಮನರಂಜನೆಯು ರೋಮಾಂಚಕವಾಗಿದೆ. ಸಿಟಿ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಈಗ ಅನೇಕ ಪಬ್‌ಗಳು, ಮದ್ಯದಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ನೆಲೆಸಿದೆ. == ಶಿಕ್ಷಣ == [[File:Queen's University of Belfast, Lanyon building, May 2006.jpg|thumb|right|ದಕ್ಷಿಣ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಲನ್ಯೊನ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್.]] ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿವೆ. 1845ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಯುಕೆಯ 20 ಅಗ್ರ ಸಂಶೋಧನೆ-ಪ್ರಧಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸಂಘವಾದ ರುಸೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಪಡೆದಿದೆ.<ref>{{cite web | title = About The Russell Group: Aims and objectives | publisher = The Russell Group | year = 2007 | url = http://www.russellgroup.ac.uk/about.html | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-06-07 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070607022414/http://www.russellgroup.ac.uk/about.html | url-status = dead }}</ref> ಅದು ಯುಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ದೊಡ್ಡದಾದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು 25,231 ಪದವಿ ಪಡೆಯದ ಹಾಗೂ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು 250 ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ 120 ಕಟ್ಟಡಗಳ ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಹ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = About Queen's: Facts and Figures | publisher = Queen's University Belfast | year= 2007 | url = http://www.qub.ac.uk/home/TheUniversity/AboutQueens/UniversityInformation/FactsandFigures/ | accessdate = 2007-05-24}}</ref> 1984ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರಚಲಿತ ಆಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು, ಅದು ಬಹು-ಹೆಚ್ಚು ಚಟುವಟಿಕೆಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಕೆಥಡ್ರಲ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಅದರ ಆವರಣವಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಆವರಣವು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದೆಡೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಗಮನ ಹರಿಸಿದೆ, ಮತ್ತು ಈಗ ಪುನರಭಿವರ್ಧನೆಗೆ ಈಡಾಗಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಸೆಂಟರ್‌ನಿಂದ ಕೇವಲ ಏಳು ಮೈಲಿ(11 ಕಿಮೀ)ಯಿರುವ ಜೋರ್ಡನ್ಸ್‌ಟೌನ್ ಆವರಣವು ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾನ್ಫ್ಲಿಕ್ಟ್ ಅರ್ಚಿವ್ ಆನ್ ದಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ (CAIN) ವೆಬ್ ಸೇವೆಗೆ ಎರಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಹಣ ಒದಗಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಮಾಹಿತಿಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಟ್ರಬಲ್ಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಮೂಲದ್ರವ್ಯವಾಗಿದೆ ಅದಲ್ಲದೆ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐಯರ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Conflict and Politics in Northern Ireland (1968 to the Present) | publisher = Conflict Archive on the Internet (CAIN) | year = 2007 | url = http://cain.ulst.ac.uk/ | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-05-30 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070530181849/http://cain.ulst.ac.uk/ | url-status = dead }}</ref> ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಮೆಟ್ರೋಪೋಲಿಟನ್ ಕಾಲೇಜ್ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮುಂದುವರಿದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು ಸಿಟಿಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲು ಅನೇಕ ಆವರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫರ್ದರ್ ಅಂಡ್ ಹೈಯರ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಅದು ವೃತ್ತಿಪರ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಪೂರ್ಣಕಾಲದ ಮತ್ತು ಅಂಶಕಾಲಿಕ ಕೋರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 53,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದು ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮುಂದುವರೆದ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕಾಲೇಜಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Belfast Metropolitan College – About Us | publisher = Belfast Metropolitan College | year = 2007 | url = http://www.belfastmet.ac.uk/aboutus/ | accessdate = 2007-12-12 | archive-date = 2007-12-16 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071216075936/http://www.belfastmet.ac.uk/aboutus/ | url-status = dead }}</ref> 1973ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಎಜುಕೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಬೋರ್ಡ್ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಯಾಕೆಂದರೆ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ, ಯುವಕರ, ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಹೊಣೆಯಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite web | title = About Us: The Roles and Functions of the Belfast Education and Library Board | publisher = Belfast Education and Library Board | year = 2003 | url = http://www.belb.org.uk/aboutus/ | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2007-07-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070727234850/http://www.belb.org.uk/aboutus/ | url-status = dead }}</ref> 184 ಪ್ರಾಥಮಿಕ, ಪ್ರೌಢ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಗ್ರಂಥ ಶಾಲೆಗಳು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web | title = Schools Database – List of Institutions | publisher = Department of Education | url = http://www.denidata.nics.gov.uk/appinstitutes/instmain.aspx | accessdate = 2007-05-24 | archive-date = 2005-12-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20051229125351/http://www.denidata.nics.gov.uk/appinstitutes/instmain.aspx | url-status = dead }}</ref> ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಕೂಡ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. == ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ == ಫ್ರೋಮ್ಮೆರ್‌ನ, ಅಮೇರಿಕದ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಪಿಡಿಯಲ್ಲಿ, 2009ರಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುವ ಟಾಪ್ 12 ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮಾತ್ರ ಅದರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಇತರ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನಗಳು [[ಇಸ್ತಾಂಬುಲ್|ಇಸ್ತಾನ್ಬುಲ್]], [[ಬರ್ಲಿನ್]], [[ಕೇಪ್ ಟೌನ್|ಕೇಪ್‌ಟೌನ್]], ಸಕ್ವಾರಾ, ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್ ಡಿಸಿ, [[ಕಾಂಬೋಡಿಯ]], ವಯ್ಯೇಕೆ ಇಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್, ಕಾರ್ಟಗೆನ, ವಾಟರ್ಟನ್ ಲೇಕ್ಸ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್, ದಿ ಸೆಳ್ಮ ಟು ಮೊಂಟ್ಗೊಮೆರಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಟ್ರೈಲ್, [[ಅಲಬಾಮ]] ಮತ್ತು ಲಸ್ಸೇನ್ ವೋಲ್ಕಾನಿಕ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/travelnews/3883369/Belfast-one-of-worlds-top-destinations.html ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಮೇಕ್ಸ್ ದಿ ಟಾಪ್ 12] ಡೈಲಿ ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್</ref> ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾಸೋದ್ಯಮವನ್ನು ಇನ್ನೂ ವರ್ಧಿಸಲು, ಇತ್ತಿಚೀಗೆ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಟೈಟೇನಿಕ್ ಕ್ವೇಟರನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪುನಃ ಪುನರ್‌ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಯೋಜಿಸಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಬಹು ಮಹಡಿ ಮನೆ, ಉಪಹಾರಗೃಹ, ನದಿತೀರದ ಮನೋರಂಜನೆ ತಾಣ, ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಟೈಟೇನಿಕ್-ಥೀಮ್ ಆಕರ್ಷಣೆ ಕೂಡ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ಗೆ ಆಧುನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ (ಅತ್ಯಂತ-ವೇಗದ ರೈಲು ಮತ್ತು ಬೇರೆ) ಸುಮಾರು £250 ಮಿಲಿಯನ್ ಬಂಡವಾಳ ಹಾಕಲು ಆಶಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/local-national/pound250m-titanic-tourist-attraction-and-transport-system-set-for-belfast-14084406.html |title=Telegraph article; Announcement of redevelopment of Titanic Quarter |publisher=Belfasttelegraph.co.uk |date=2008-11-27 |accessdate=2009-05-30}}</ref> == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು == ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನ್ನು ಈ ಅವಳಿ ನಗರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ:<ref name="sisters">"[http://www.sister-cities.org/index.cfm ಸಿಸ್ಟರ್ ಸಿಟೀಸ್ ಆನ್ಲೈನ್ ಡೈರೆಕ್ತರಿ: ಯುಕೆ, ಯುರೋಪ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111127193720/http://www.sister-cities.org/index.cfm |date=2011-11-27 }}." ''ಸಿಸ್ಟರ್ ಸಿಟೀಸ್ ಇಂಟರನ್ಯಾಶನಲ್.'' 14 ಮಾರ್ಚ್ 2009 ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದೆ.</ref> * {{flagicon|United States}} '''ನಾಶ್ವಿಲ್ಲೆ, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ''' * {{flagicon|Germany}} '''ಬೋನ್''' , ಜೆರ್ಮನಿ * {{flagicon|China}} '''ಹೇಫೀ {/1, ಚೈನಾ{2/}''' * {{flagicon|South Korea}} ವೊಂಜು, [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ಸೌತ್ ಕೊರಿಯ]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * ಬೀಸ್ಲೇಯ್, ಎಸ್. ಮತ್ತು ವಿಲ್ದೆ, ಜೆ. 1997. ''ಅರ್ಬನ್ ಫ್ಲೋರಾ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ '' . ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯುಟ್ ಆಫ್ ಐರಿಶ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ & ದಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ . * ಡೀನ್, ಸಿ.ಡಗ್ಲಸ್. 1983. ''ದಿ ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಕೌಂಟರಿಸೈಡ್.'' ಸೆಂಚುರಿ ಬುಕ್ಸ್. ISBN 0-19-533894-4. * ನೆಸ್ಬಿಟ್ಟ್, ನೋಯೆಲ್. 1982. ''ದಿ ಚೇಂಜಿಂಗ್ ಫೇಸ್ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ .'' ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ . ಪ್ರಕಟಣೆ ಸಂಖ್ಯೆ. 183. * ಗಿಲ್ಲೆಸ್ಪಿ, ಆರ್. 2007. ''ಅರ್ಲಿ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ .'' ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ನಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ & ಫಿಲಸಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಇನ್ ಅಸೋಸಿಯೆಶನ್ ವಿತ್ ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಹಿಸ್ಟರಿಕಲ್ ಫೌಂಡೇಶನ್. ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 978-1-933285-59-7 * ವಾಕರ್, ಬಿ.ಎಂ. ಮತ್ತು ಡಿಕ್ಸನ್, ಎಚ್. 1984. ''ಅರ್ಲಿ ಫೋಟೋಗ್ರಾಫ್ಸ್ ಫ್ರಾಂ ದಿ ಲಾರೆನ್ಸೆ ಕಾಲೆಕ್ಷನ್ ಇನ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಟೌನ್ 1864–1880.'' ದಿ ಫ್ರೈಯರ್ಸ್ ಬುಶ್ ಪ್ರೆಸ್, ISBN 978-0-946872-01-5 * ವಾಕರ್, ಬಿ.ಎಂ. ಮತ್ತು ಡಿಕ್ಷೊನ್, ಎಚ್. 1983. ''ನೋ ಮೀನ್ ಸಿಟಿ: ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ 1880–1914.'' ISBN 0-19-533894-4. * ನೆಸ್ಬಿಟ್ ಎನ್. 1982. ''ದ ಛೇಂಜಿಂಗ್ ಫೇಸ್ ಆಫ್ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ .'' ಅಲ್ಸ್ಟರ್ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ಪ್ರಕಟಣೆ ಸಂಖ್ಯೆ. 183. == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons|Belfast}} * {{dmoz|Regional/Europe/United_Kingdom/Northern_Ireland/Belfast}} * [http://www.discovernorthernireland.com/Belfast ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ – ನಾರ್ದರ್ನ್‌‌ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ ಟೂರಿಸ್ಟ್ ಬೋರ್ಡ್] * [http://www.belfastcity.gov.uk/ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್] ** [http://www.belfastcity.gov.uk/factsandfigures/ ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ – ಪ್ರೋಫೈಲ್ ಆಫ್ ಸಿಟಿ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100822012525/http://www.belfastcity.gov.uk/factsandfigures/ |date=2010-08-22 }} {{Northern_Ireland}} {{List of British Territories capitals}} {{UK cities}} [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಟಿಷ್‌‌ ರಾಜಧಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿನ ರಾಜಧಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ರೇವು ಪಟ್ಟಣಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುರೋಪ್ ಖಂಡದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು]] pky7i0h9jql623k749b2349xdplvnb9 0 24893 1258558 1064293 2024-11-19T12:28:11Z 2401:4900:61CA:7361:61BB:6B55:B628:7100 1258558 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu leader |name= Pundalik |image= Pundalik temple.jpg |caption = Pundalik's temple at Pandharpur |birth-date= unknown |birth-place= |birth-name= |death-date= unknown |death-place= |guru= |philosophy= [[Varkari]] |honors= A central figure in the legends of god Vithoba |Literary works = |quote= |footnotes= }} ಪುಂಡಲೀಕ'''''' ಅಥವಾ '''ಪುನ್ದರಿಕ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ದೇವತೆ [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾನೆ, [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನು ವೈಷ್ಣವ ದೇವತೆ, [[ವಿಷ್ಣು]] ಹಾಗೂ ಆತನನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ]]ನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಪುಂಡಲೀಕ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ಪಂಢರಪುರ]] ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲನ ಮುಖ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕನೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರು ವಿಠ್ಠಲನ ಭಕ್ತರು . ==ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ== ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಠ್ಠಲ-ಕೇಂದ್ರಿತ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಹಾಗು ಅಬಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Sand (1990) p. 35</ref> ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಗೋಪಾಲ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡ ಸ್ತಪಕ ಹಾಗು the ಮರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದರ ವಿಸ್ತಾರನೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ.<ref name="Bhandarkar125126">Bhandarkar (1995) pp. 125–26</ref> ಸ್ಟೇವೆಂಸನ್ (೧೮೪೩) ಇನ್ನು ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುದಕೆಹೂಗಿ, ಅವರನ್ನು ಜೈನ ಅಥವಾ ಬೌಧ ಧರ್ಮದವರೆನ್ನುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಜೈನ ಹಾಗು ಬೌಧ ನೀತಿಪಾಠದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ಬುದ್ಧನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Stevenson (1843) p. 66</ref> ಫ್ರಜೆರ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಹಾಗು ಪಿ.ಅರ. ಭಂಡಾರ್ಕರ್ (೧೯೨೨) ಹೇಳುವುದು ಪುಂಡಲೀಕ ಶಿವ ಹಾಗು ವಿಷ್ಣುವಿನನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ, ಹಾಗು ಈ ಪಂಗಡ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="Sand37">Sand (1990) p. 37</ref> ರಾನಡೆ (೧೯೩೩) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ, ಒಬ್ಬ ಕನ್ನಡ ಸಂತ, ಕೇವಲ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ ಇವನು ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಮೊದಲ ಆರಾಧಕ.<ref>Ranade (1933) pp. 183–84</ref> ಉಪಾಧ್ಯಾಯ "ಆರಾಧಕ" ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವ್ರು ಮೂಲಭೂತ ಕನ್ನಡದವರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Sand37" /> ತುಳಪುಳೆ ಕೂಡ ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಾಪಕ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅದಾಕೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಾರಿತ ಸಮಯವನ್ನು ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ, "ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾ ಕೊರತೆಇಂದಾಗಿ".<ref name="Sand37" /> ಎಂ. ಎಸ. ಮೇಟ್ ಪ್ರಕಾರ, ಪುಂಡಲೀಕ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸ್ಸಿ ಪಂಢರಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಸ್ತಾನ ಕತ್ತಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಪುಂಡಲೀಕ ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವನಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ .<ref name="Sand38">Sand (1990) p. 38</ref> ದೆಲಯೂರಿ (೧೯೬೦) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಒಬ್ಬ ಯೋಗಿ, [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ವೈಷ್ಣವ ಹರಿದಾಸ ಪಂಗಡದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದ್ದರು. ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ವಿಷ್ಣು]]ವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪುಂಡಲೀಕನಿಗಿ ಗೌರವ ಸೂಚಕವಾಗಿ ಪಂಢರಪುರವನ್ನು ''ಪುನ್ದ್ರಿಕ-ಕ್ಷೇತ್ರ'' - ಪುಂಡಲೀಕನ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="Sand38" /> ರೆಸಿದೆ (೧೯೬೫), ಧನ್ಪಲ್ವರ್ (೧೯೭೨), ಹಾಗು ವುದೆವಿಲ್ಲೇ (೧೯೭೪) ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುಂಡಲೀಕನ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗು ಅವನನ್ನು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಧರ್ಮಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅರ.ಸಿ. ಧೆರೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ವಿಜೇತ ಅವನ ಕೃತಿ ''ಶ್ರೀ ವಿಠ್ಠಲ: ಏಕ ಮಹಸಮನ್ವಯ'' , ಹೇಳುವುದು, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು, ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದರಿಂದಾಗಿ ಶೈವ ([[ಶಿವ]]ನಿಗೆ ಸೇರಿದು) ಪುನ್ದರಿಕ ದೇವಸ್ತಾನ, ಪುಂಡಲೀಕನ ವೈಷ್ಣವ ದೇವಸ್ತಾನವಾಯಿತು . ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ವಾದ ಪುಂಡಲೀಕನ ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಡ ಶೈವ ಕಲಶ, ವೈಷ್ಣವವಲ್ಲ, ಅದರಲ್ಲಿ ಶಿವ-ಲಿಂಗವಿದೆ, ಶಿವನ ಸಂಕೇತ.<ref>Sand (1990) p. 40</ref> ==ದಂತಕತೆಗಳು== [[File:Vithoba Pundalik.jpg|thumb|ವಿಠ್ಠಲನ ಕೇಂದ್ರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಗೋಪುರದ ಚಿತ್ರ, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲ (ನಿಂತಿರುವ ಕಪ್ಪು ವಿಗ್ರಹ, ಎಡಕ್ಕೆ) ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮೇಲೆ ಕಾಯಿತಿರುವುದನ್ನು ಹಾಗು ಪುಂಡಲೀಕ (ಮಧ್ಯ) ಅವನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.]] ಪುಂಡಲೀಕ ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನ ದಂತಕತೆಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು, ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗು ರೆಸಿದೆ ಹೇಳುವಂತೆ "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ", ಇದರಲ್ಲಿ ವಾರಕರಿ ಹಾಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಎರಡನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವಾರಕರಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]ದಲ್ಲಿ, ಹಾಗು "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ"ವನ್ನು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಾರಕರಿ ಗ್ರಂಥಗಳು: ಮಹಿಪತಿಯಾ ''ಭಕ್ತಲಿಳಮ್ರಿತ'' ಹಾಗು ''ಭಕ್ತವಿಜಯ'' , ಬಹಿನಬಿಯಾ ''ಪುಂಡಲೀಕa-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' , ಹಾಗು ನಾಮದೇವನ ''ಅಭಂಗ'' . ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಂಡಲೀಕ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತಾವೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗ್ರಂಥಗಳು: [[ಸ್ಕಾಂದ ಪುರಾಣ|ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೯೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೧,೨೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದ ''ಭೀಮ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' ; ಹಾಗು [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]]ದ ಮಾತೊಂದು ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' .<ref name="Sand56">Sand (1990) p. 56</ref><ref>Sand (1990) p. 33</ref><ref>For the complete English translation of ''Bhaktavijaya'' , which narrates the legend of ಪುಂಡಲೀಕ see ''Stories of Indian Saints'' (1988) by Mahīpati, Justin Edwards Abbott, ಹಾಗು Narhar R. Godbole.</ref> "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ" ಗ್ರಂಥಗಳು: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶ್ರೀಧರನ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೭೫೦ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ), ಹಾಗು ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಹಾರಾಜರ ಆದೆ ಹೆಸರ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥ (೧೮೧ &nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ).<ref>Sand (1990) p. 34</ref><ref name="sridhra">For a complete Marathi text ಹಾಗು English translation of ''Panduranga-Mahatmya'' by Sridhara see Raeside (1965) pp. 81-100</ref> ==ಇದನ್ನು ನೋಡಿ== * ಪಾಂಡುರಂಗ ಮಹತ್ಯಂ. ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{Reflist}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== * {{citebook|title=Vaiṣṇavism, Śaivism, and Minor Religious Systems|author= [[Ramakrishna Gopal Bhandarkar|Bhandarkar, Ramakrishna Gopal]]|authorlink=|url=https://books.google.com/?id=C5zKrCIBmBwC&pg=PA125&dq=Vithoba |pages= 124–27|year=1995|publisher=Asian Educational Services|isbn=812060122X|origyear=1913}} * {{cite book|url= https://books.google.com/?id=McwUAAAAIAAJ&pg=PA64&dq=Hoysala+literature |title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|author = Bakker, Hans|pages = |year = 1990|publisher = BRILL|isbn = 9004093184|accessdate=2008-09-20}} * {{cite journal|url = http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|title = The Vithoba of Pandharpur|journal = Prabuddha Bharata|volume = 113|issue = 9|accessdate = 2008-10-29|author = Pande, Dr Suruchi|month = September|year = 2008|format = pdf|work = periodical|publisher = Advaita Ashrama: the Ramakrishna Order started by Swami [[Vivekananda]]|pages = 504–8|issn = 0032-6178|archive-date = 2008-12-21|archive-url = https://web.archive.org/web/20081221081744/http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|url-status = dead}} * {{cite journal|url= http://www.jstor.org/stable/611710|title= The "Pāṇḍuranga-Māhātmya" of Śrīdhar|journal = Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume = 28|issue = 1| accessdate= 2008-12-04|author = Raeside, I. M. P.|month = | year= 1965|format= |work = periodical|publisher = Cambridge University Press on behalf of [[School of Oriental and African Studies]], [[University of London]]|pages= 81–100|issn = 0041-977X|doi= 10.1017/S0041977X00056779 }} * {{citebook|title= INDIAN MYSTICISM: Mysticism in Maharashtra |author= Ranade, Ramchandra Dattatraya|url= http://ia331340.us.archive.org/2/items/historyofindianp029240mbp/historyofindianp029240mbp.pdf|format=PDF|publisher= Aryabhushan Press|year=1933|isbn = |series= History of Indian Philosophy|volume= 7}} * {{citebook|author= Sand, Erick Reenberg|chapter= The Legend of Puṇḍarīka: The Founder of Pandharpur|pages= 33–61|chapterurl=https://books.google.com.au/books?id=wPgBdyxD5MkC&pg=PA33&dq=The+Legend+of+Pu%E1%B9%87%E1%B8%8Dar%C4%ABka:+the+Founder+of+Pandharpur| title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|editor = Bakker, Hans|isbn=9004093184|publisher=[[Brill Publishers|E. J. Brill]]|location=Leiden|year = 1990}} * {{cite journal|url= https://books.google.com/?id=Wq4IAAAAQAAJ&pg=PA64&dq=Vitthal|title= On the Intermixture of Buddhism with Brahmanism in the religion of the Hindus of the Dekhan| journal = The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland|volume = 7|issue = | accessdate= 2008-11-04 |author = Stevenson, Rev. J|month = | year= 1843|format= |work = |publisher = periodical [[Royal Asiatic Society]] of Great Britain and Ireland|pages= 1–8|issn = 1356-1863|location = London}} [[ವರ್ಗ:ವಾರಕರಿ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು]] cf0vaxx21drm48fqglu7a7fy06i5nr1 1258559 1258558 2024-11-19T12:29:25Z 2401:4900:61CA:7361:61BB:6B55:B628:7100 1258559 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu leader |name= Pundalik |image= Pundalik temple.jpg |caption = Pundalik's temple at Pandharpur |birth-date= unknown |birth-place= |birth-name= |death-date= unknown |death-place= |guru= |philosophy= [[Varkari]] |honors= A central figure in the legends of god Vithoba |Literary works = |quote= |footnotes= }} ಪುಂಡಲೀಕ'''''' ಅಥವಾ '''ಪುನ್ದರಿಕ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ದೇವತೆ [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವತಾರ , [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನು ವೈಷ್ಣವ ದೇವತೆ, [[ವಿಷ್ಣು]] ಹಾಗೂ ಆತನನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ]]ನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಪುಂಡಲೀಕ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ಪಂಢರಪುರ]] ಕ್ಕೆ ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲನ ಮುಖ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕನೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರು ವಿಠ್ಠಲನ ಭಕ್ತರು . ==ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ== ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಠ್ಠಲ-ಕೇಂದ್ರಿತ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಹಾಗು ಅಬಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Sand (1990) p. 35</ref> ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಗೋಪಾಲ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡ ಸ್ತಪಕ ಹಾಗು the ಮರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದರ ವಿಸ್ತಾರನೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ.<ref name="Bhandarkar125126">Bhandarkar (1995) pp. 125–26</ref> ಸ್ಟೇವೆಂಸನ್ (೧೮೪೩) ಇನ್ನು ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುದಕೆಹೂಗಿ, ಅವರನ್ನು ಜೈನ ಅಥವಾ ಬೌಧ ಧರ್ಮದವರೆನ್ನುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಜೈನ ಹಾಗು ಬೌಧ ನೀತಿಪಾಠದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ಬುದ್ಧನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Stevenson (1843) p. 66</ref> ಫ್ರಜೆರ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಹಾಗು ಪಿ.ಅರ. ಭಂಡಾರ್ಕರ್ (೧೯೨೨) ಹೇಳುವುದು ಪುಂಡಲೀಕ ಶಿವ ಹಾಗು ವಿಷ್ಣುವಿನನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ, ಹಾಗು ಈ ಪಂಗಡ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="Sand37">Sand (1990) p. 37</ref> ರಾನಡೆ (೧೯೩೩) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ, ಒಬ್ಬ ಕನ್ನಡ ಸಂತ, ಕೇವಲ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ ಇವನು ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಮೊದಲ ಆರಾಧಕ.<ref>Ranade (1933) pp. 183–84</ref> ಉಪಾಧ್ಯಾಯ "ಆರಾಧಕ" ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವ್ರು ಮೂಲಭೂತ ಕನ್ನಡದವರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Sand37" /> ತುಳಪುಳೆ ಕೂಡ ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಾಪಕ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅದಾಕೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಾರಿತ ಸಮಯವನ್ನು ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ, "ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾ ಕೊರತೆಇಂದಾಗಿ".<ref name="Sand37" /> ಎಂ. ಎಸ. ಮೇಟ್ ಪ್ರಕಾರ, ಪುಂಡಲೀಕ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸ್ಸಿ ಪಂಢರಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಸ್ತಾನ ಕತ್ತಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಪುಂಡಲೀಕ ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವನಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ .<ref name="Sand38">Sand (1990) p. 38</ref> ದೆಲಯೂರಿ (೧೯೬೦) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಒಬ್ಬ ಯೋಗಿ, [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ವೈಷ್ಣವ ಹರಿದಾಸ ಪಂಗಡದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದ್ದರು. ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ತಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ವಿಷ್ಣು]]ವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪುಂಡಲೀಕನಿಗಿ ಗೌರವ ಸೂಚಕವಾಗಿ ಪಂಢರಪುರವನ್ನು ''ಪುನ್ದ್ರಿಕ-ಕ್ಷೇತ್ರ'' - ಪುಂಡಲೀಕನ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="Sand38" /> ರೆಸಿದೆ (೧೯೬೫), ಧನ್ಪಲ್ವರ್ (೧೯೭೨), ಹಾಗು ವುದೆವಿಲ್ಲೇ (೧೯೭೪) ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುಂಡಲೀಕನ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗು ಅವನನ್ನು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಧರ್ಮಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅರ.ಸಿ. ಧೆರೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ವಿಜೇತ ಅವನ ಕೃತಿ ''ಶ್ರೀ ವಿಠ್ಠಲ: ಏಕ ಮಹಸಮನ್ವಯ'' , ಹೇಳುವುದು, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು, ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದರಿಂದಾಗಿ ಶೈವ ([[ಶಿವ]]ನಿಗೆ ಸೇರಿದು) ಪುನ್ದರಿಕ ದೇವಸ್ತಾನ, ಪುಂಡಲೀಕನ ವೈಷ್ಣವ ದೇವಸ್ತಾನವಾಯಿತು . ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ವಾದ ಪುಂಡಲೀಕನ ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಡ ಶೈವ ಕಲಶ, ವೈಷ್ಣವವಲ್ಲ, ಅದರಲ್ಲಿ ಶಿವ-ಲಿಂಗವಿದೆ, ಶಿವನ ಸಂಕೇತ.<ref>Sand (1990) p. 40</ref> ==ದಂತಕತೆಗಳು== [[File:Vithoba Pundalik.jpg|thumb|ವಿಠ್ಠಲನ ಕೇಂದ್ರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಗೋಪುರದ ಚಿತ್ರ, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲ (ನಿಂತಿರುವ ಕಪ್ಪು ವಿಗ್ರಹ, ಎಡಕ್ಕೆ) ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮೇಲೆ ಕಾಯಿತಿರುವುದನ್ನು ಹಾಗು ಪುಂಡಲೀಕ (ಮಧ್ಯ) ಅವನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.]] ಪುಂಡಲೀಕ ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನ ದಂತಕತೆಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು, ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗು ರೆಸಿದೆ ಹೇಳುವಂತೆ "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ", ಇದರಲ್ಲಿ ವಾರಕರಿ ಹಾಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಎರಡನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವಾರಕರಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]ದಲ್ಲಿ, ಹಾಗು "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ"ವನ್ನು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಾರಕರಿ ಗ್ರಂಥಗಳು: ಮಹಿಪತಿಯಾ ''ಭಕ್ತಲಿಳಮ್ರಿತ'' ಹಾಗು ''ಭಕ್ತವಿಜಯ'' , ಬಹಿನಬಿಯಾ ''ಪುಂಡಲೀಕa-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' , ಹಾಗು ನಾಮದೇವನ ''ಅಭಂಗ'' . ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಂಡಲೀಕ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತಾವೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗ್ರಂಥಗಳು: [[ಸ್ಕಾಂದ ಪುರಾಣ|ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೯೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೧,೨೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದ ''ಭೀಮ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' ; ಹಾಗು [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]]ದ ಮಾತೊಂದು ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' .<ref name="Sand56">Sand (1990) p. 56</ref><ref>Sand (1990) p. 33</ref><ref>For the complete English translation of ''Bhaktavijaya'' , which narrates the legend of ಪುಂಡಲೀಕ see ''Stories of Indian Saints'' (1988) by Mahīpati, Justin Edwards Abbott, ಹಾಗು Narhar R. Godbole.</ref> "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ" ಗ್ರಂಥಗಳು: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶ್ರೀಧರನ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೭೫೦ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ), ಹಾಗು ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಹಾರಾಜರ ಆದೆ ಹೆಸರ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥ (೧೮೧ &nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ).<ref>Sand (1990) p. 34</ref><ref name="sridhra">For a complete Marathi text ಹಾಗು English translation of ''Panduranga-Mahatmya'' by Sridhara see Raeside (1965) pp. 81-100</ref> ==ಇದನ್ನು ನೋಡಿ== * ಪಾಂಡುರಂಗ ಮಹತ್ಯಂ. ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{Reflist}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== * {{citebook|title=Vaiṣṇavism, Śaivism, and Minor Religious Systems|author= [[Ramakrishna Gopal Bhandarkar|Bhandarkar, Ramakrishna Gopal]]|authorlink=|url=https://books.google.com/?id=C5zKrCIBmBwC&pg=PA125&dq=Vithoba |pages= 124–27|year=1995|publisher=Asian Educational Services|isbn=812060122X|origyear=1913}} * {{cite book|url= https://books.google.com/?id=McwUAAAAIAAJ&pg=PA64&dq=Hoysala+literature |title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|author = Bakker, Hans|pages = |year = 1990|publisher = BRILL|isbn = 9004093184|accessdate=2008-09-20}} * {{cite journal|url = http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|title = The Vithoba of Pandharpur|journal = Prabuddha Bharata|volume = 113|issue = 9|accessdate = 2008-10-29|author = Pande, Dr Suruchi|month = September|year = 2008|format = pdf|work = periodical|publisher = Advaita Ashrama: the Ramakrishna Order started by Swami [[Vivekananda]]|pages = 504–8|issn = 0032-6178|archive-date = 2008-12-21|archive-url = https://web.archive.org/web/20081221081744/http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|url-status = dead}} * {{cite journal|url= http://www.jstor.org/stable/611710|title= The "Pāṇḍuranga-Māhātmya" of Śrīdhar|journal = Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume = 28|issue = 1| accessdate= 2008-12-04|author = Raeside, I. M. P.|month = | year= 1965|format= |work = periodical|publisher = Cambridge University Press on behalf of [[School of Oriental and African Studies]], [[University of London]]|pages= 81–100|issn = 0041-977X|doi= 10.1017/S0041977X00056779 }} * {{citebook|title= INDIAN MYSTICISM: Mysticism in Maharashtra |author= Ranade, Ramchandra Dattatraya|url= http://ia331340.us.archive.org/2/items/historyofindianp029240mbp/historyofindianp029240mbp.pdf|format=PDF|publisher= Aryabhushan Press|year=1933|isbn = |series= History of Indian Philosophy|volume= 7}} * {{citebook|author= Sand, Erick Reenberg|chapter= The Legend of Puṇḍarīka: The Founder of Pandharpur|pages= 33–61|chapterurl=https://books.google.com.au/books?id=wPgBdyxD5MkC&pg=PA33&dq=The+Legend+of+Pu%E1%B9%87%E1%B8%8Dar%C4%ABka:+the+Founder+of+Pandharpur| title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|editor = Bakker, Hans|isbn=9004093184|publisher=[[Brill Publishers|E. J. Brill]]|location=Leiden|year = 1990}} * {{cite journal|url= https://books.google.com/?id=Wq4IAAAAQAAJ&pg=PA64&dq=Vitthal|title= On the Intermixture of Buddhism with Brahmanism in the religion of the Hindus of the Dekhan| journal = The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland|volume = 7|issue = | accessdate= 2008-11-04 |author = Stevenson, Rev. J|month = | year= 1843|format= |work = |publisher = periodical [[Royal Asiatic Society]] of Great Britain and Ireland|pages= 1–8|issn = 1356-1863|location = London}} [[ವರ್ಗ:ವಾರಕರಿ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು]] 57qwyeo7vlo96ufqxqaip9sbkamykil 1258560 1258559 2024-11-19T12:38:15Z 2401:4900:61CA:7361:61BB:6B55:B628:7100 1258560 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu leader |name= Pundalik |image= Pundalik temple.jpg |caption = Pundalik's temple at Pandharpur |birth-date= unknown |birth-place= |birth-name= |death-date= unknown |death-place= |guru= |philosophy= [[Varkari]] |honors= A central figure in the legends of god Vithoba |Literary works = |quote= |footnotes= }} ಪುಂಡಲೀಕ'''''' ಅಥವಾ '''ಪುನ್ದರಿಕ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ದೇವತೆ [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವತಾರ , [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನು ವೈಷ್ಣವ ದೇವತೆ, [[ವಿಷ್ಣು]] ಹಾಗೂ ಆತನನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ]]ನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಪುಂಡಲೀಕ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ಪಂಢರಪುರ]] ಕ್ಕೆ ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲನ ಮುಖ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕನೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರು ವಿಠ್ಠಲನ ಭಕ್ತರು . ==ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ== ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಠ್ಠಲ-ಕೇಂದ್ರಿತ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಹಾಗೂ ಅಬಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Sand (1990) p. 35</ref> ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಗೋಪಾಲ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡ ಸ್ಥಾಪಕ ಹಾಗೂ the ಮರಾಠ ದೇಶದ ಇದರ ವಿಸ್ತಾರನೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ.<ref name="Bhandarkar125126">Bhandarkar (1995) pp. 125–26</ref> ಸ್ಟೇವೆಂಸನ್ (೧೮೪೩) ಇನ್ನು ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ , ಅವರನ್ನು ಜೈನ ಅಥವಾ ಬೌಧ ಧರ್ಮದವರೆನ್ನುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಜೈನ ಹಾಗು ಬೌಧ ನೀತಿಪಾಠದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ, ಹಾಗೂ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ಬುದ್ಧನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Stevenson (1843) p. 66</ref> ಫ್ರಜೆರ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಪಿ.ಅರ. ಭಂಡಾರ್ಕರ್ (೧೯೨೨) ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಶಿವ ಹಾಗು ವಿಷ್ಣುವಿನನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ, ಹಾಗೂ ಈ ಪಂಗಡ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="Sand37">Sand (1990) p. 37</ref> ರಾನಡೆ (೧೯೩೩) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ, ಒಬ್ಬ ಕನ್ನಡ ಸಂತ, ಕೇವಲ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ ಇವನು ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಮೊದಲ ಆರಾಧಕ.<ref>Ranade (1933) pp. 183–84</ref> ಉಪಾಧ್ಯಾಯ "ಆರಾಧಕ" ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವ್ರು ಮೂಲಭೂತ ಕನ್ನಡದವರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Sand37" /> ತುಳಪುಳೆ ಕೂಡ ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವರು ಒಂದು ನಿರ್ದಾರಿತ ಸಮಯವನ್ನು ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ, "ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷಿಯ ಕೊರತೆಇಂದಾಗಿ".<ref name="Sand37" /> ಎಂ. ಎಸ. ಮೇಟ್ ಪ್ರಕಾರ, ಪುಂಡಲೀಕ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಪಂಢರಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಪುಂಡಲೀಕ ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವನಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ .<ref name="Sand38">Sand (1990) p. 38</ref> ದೆಲಯೂರಿ (೧೯೬೦) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಒಬ್ಬ ಯೋಗಿ, [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ವೈಷ್ಣವ ಹರಿದಾಸ ಪಂಗಡದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದರು . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ವಿಷ್ಣು]]ವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪುಂಡಲೀಕನಿಗೆ ಗೌರವ ಸೂಚಕವಾಗಿ ಪಂಢರಪುರವನ್ನು ''ಪುನ್ದ್ರಿಕ-ಕ್ಷೇತ್ರ'' - ಪುಂಡಲೀಕನ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="Sand38" /> ರೆಸಿದೆ (೧೯೬೫), ಧನ್ಪಲ್ವರ್ (೧೯೭೨), ಹಾಗು ವುದೆವಿಲ್ಲೇ (೧೯೭೪) ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುಂಡಲೀಕನ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೂ ಅವನನ್ನು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅರ.ಸಿ. ಧೆರೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ವಿಜೇತ ಅವರ ಕೃತಿ ''ಶ್ರೀ ವಿಠ್ಠಲ: ಏಕ ಮಹಸಮನ್ವಯ'' , ಹೇಳುವುದು, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು, ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದರಿಂದಾಗಿ ಶೈವ ([[ಶಿವ]]ನಿಗೆ ಸೇರಿದು) ಪುನ್ದರಿಕ ದೇವಸ್ಥಾನ , ಪುಂಡಲೀಕನ ವೈಷ್ಣವ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಯಿತು . ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ವಾದ ಪುಂಡಲೀಕನ ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಡ ಶೈವ ಕಲಶ, ವೈಷ್ಣವವಲ್ಲ, ಅದರಲ್ಲಿ ಶಿವ-ಲಿಂಗವಿದೆ, ಶಿವನ ಸಂಕೇತ.<ref>Sand (1990) p. 40</ref> ==ದಂತಕತೆಗಳು== [[File:Vithoba Pundalik.jpg|thumb|ವಿಠ್ಠಲನ ಕೇಂದ್ರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಗೋಪುರದ ಚಿತ್ರ, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲ (ನಿಂತಿರುವ ಕಪ್ಪು ವಿಗ್ರಹ, ಎಡಕ್ಕೆ) ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮೇಲೆ ಕಾಯಿತಿರುವುದನ್ನು ಹಾಗು ಪುಂಡಲೀಕ (ಮಧ್ಯ) ಅವನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.]] ಪುಂಡಲೀಕ ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನ ದಂತಕತೆಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು, ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗು ರೆಸಿದೆ ಹೇಳುವಂತೆ "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ", ಇದರಲ್ಲಿ ವಾರಕರಿ ಹಾಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಎರಡನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವಾರಕರಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]ದಲ್ಲಿ, ಹಾಗು "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ"ವನ್ನು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಾರಕರಿ ಗ್ರಂಥಗಳು: ಮಹಿಪತಿಯಾ ''ಭಕ್ತಲಿಳಮ್ರಿತ'' ಹಾಗು ''ಭಕ್ತವಿಜಯ'' , ಬಹಿನಬಿಯಾ ''ಪುಂಡಲೀಕa-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' , ಹಾಗು ನಾಮದೇವನ ''ಅಭಂಗ'' . ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಂಡಲೀಕ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತಾವೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗ್ರಂಥಗಳು: [[ಸ್ಕಾಂದ ಪುರಾಣ|ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೯೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೧,೨೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದ ''ಭೀಮ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' ; ಹಾಗು [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]]ದ ಮಾತೊಂದು ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' .<ref name="Sand56">Sand (1990) p. 56</ref><ref>Sand (1990) p. 33</ref><ref>For the complete English translation of ''Bhaktavijaya'' , which narrates the legend of ಪುಂಡಲೀಕ see ''Stories of Indian Saints'' (1988) by Mahīpati, Justin Edwards Abbott, ಹಾಗು Narhar R. Godbole.</ref> "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ" ಗ್ರಂಥಗಳು: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶ್ರೀಧರನ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೭೫೦ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ), ಹಾಗು ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಹಾರಾಜರ ಆದೆ ಹೆಸರ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥ (೧೮೧ &nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ).<ref>Sand (1990) p. 34</ref><ref name="sridhra">For a complete Marathi text ಹಾಗು English translation of ''Panduranga-Mahatmya'' by Sridhara see Raeside (1965) pp. 81-100</ref> ==ಇದನ್ನು ನೋಡಿ== * ಪಾಂಡುರಂಗ ಮಹತ್ಯಂ. ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{Reflist}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== * {{citebook|title=Vaiṣṇavism, Śaivism, and Minor Religious Systems|author= [[Ramakrishna Gopal Bhandarkar|Bhandarkar, Ramakrishna Gopal]]|authorlink=|url=https://books.google.com/?id=C5zKrCIBmBwC&pg=PA125&dq=Vithoba |pages= 124–27|year=1995|publisher=Asian Educational Services|isbn=812060122X|origyear=1913}} * {{cite book|url= https://books.google.com/?id=McwUAAAAIAAJ&pg=PA64&dq=Hoysala+literature |title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|author = Bakker, Hans|pages = |year = 1990|publisher = BRILL|isbn = 9004093184|accessdate=2008-09-20}} * {{cite journal|url = http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|title = The Vithoba of Pandharpur|journal = Prabuddha Bharata|volume = 113|issue = 9|accessdate = 2008-10-29|author = Pande, Dr Suruchi|month = September|year = 2008|format = pdf|work = periodical|publisher = Advaita Ashrama: the Ramakrishna Order started by Swami [[Vivekananda]]|pages = 504–8|issn = 0032-6178|archive-date = 2008-12-21|archive-url = https://web.archive.org/web/20081221081744/http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|url-status = dead}} * {{cite journal|url= http://www.jstor.org/stable/611710|title= The "Pāṇḍuranga-Māhātmya" of Śrīdhar|journal = Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume = 28|issue = 1| accessdate= 2008-12-04|author = Raeside, I. M. P.|month = | year= 1965|format= |work = periodical|publisher = Cambridge University Press on behalf of [[School of Oriental and African Studies]], [[University of London]]|pages= 81–100|issn = 0041-977X|doi= 10.1017/S0041977X00056779 }} * {{citebook|title= INDIAN MYSTICISM: Mysticism in Maharashtra |author= Ranade, Ramchandra Dattatraya|url= http://ia331340.us.archive.org/2/items/historyofindianp029240mbp/historyofindianp029240mbp.pdf|format=PDF|publisher= Aryabhushan Press|year=1933|isbn = |series= History of Indian Philosophy|volume= 7}} * {{citebook|author= Sand, Erick Reenberg|chapter= The Legend of Puṇḍarīka: The Founder of Pandharpur|pages= 33–61|chapterurl=https://books.google.com.au/books?id=wPgBdyxD5MkC&pg=PA33&dq=The+Legend+of+Pu%E1%B9%87%E1%B8%8Dar%C4%ABka:+the+Founder+of+Pandharpur| title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|editor = Bakker, Hans|isbn=9004093184|publisher=[[Brill Publishers|E. J. Brill]]|location=Leiden|year = 1990}} * {{cite journal|url= https://books.google.com/?id=Wq4IAAAAQAAJ&pg=PA64&dq=Vitthal|title= On the Intermixture of Buddhism with Brahmanism in the religion of the Hindus of the Dekhan| journal = The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland|volume = 7|issue = | accessdate= 2008-11-04 |author = Stevenson, Rev. J|month = | year= 1843|format= |work = |publisher = periodical [[Royal Asiatic Society]] of Great Britain and Ireland|pages= 1–8|issn = 1356-1863|location = London}} [[ವರ್ಗ:ವಾರಕರಿ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು]] 1a59hiiuimryh0wg3qem6i8rat6jkff 1258561 1258560 2024-11-19T12:39:10Z 2401:4900:61CA:7361:61BB:6B55:B628:7100 1258561 wikitext text/x-wiki {{Infobox Hindu leader |name= Pundalik |image= Pundalik temple.jpg |caption = Pundalik's temple at Pandharpur |birth-date= unknown |birth-place= |birth-name= |death-date= unknown |death-place= |guru= |philosophy= [[Varkari]] |honors= A central figure in the legends of god Vithoba |Literary works = |quote= |footnotes= }} ಪುಂಡಲೀಕ'''''' ಅಥವಾ '''ಪುನ್ದರಿಕ''' [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ]] ದೇವತೆ [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವತಾರ , [[ವಿಠ್ಠಲ]]ನು ವೈಷ್ಣವ ದೇವತೆ, [[ವಿಷ್ಣು]] ಹಾಗೂ ಆತನನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ]]ನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಪುಂಡಲೀಕ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ಪಂಢರಪುರ]] ಕ್ಕೆ ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲನ ಮುಖ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕನೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರು ವಿಠ್ಠಲನ ಭಕ್ತರು . ==ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ== ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ವಿಠ್ಠಲ-ಕೇಂದ್ರಿತ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಹಾಗೂ ಅಬಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Sand (1990) p. 35</ref> ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಗೋಪಾಲ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡ ಸ್ಥಾಪಕ ಹಾಗೂ the ಮರಾಠ ದೇಶದ ಇದರ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ.<ref name="Bhandarkar125126">Bhandarkar (1995) pp. 125–26</ref> ಸ್ಟೇವೆಂಸನ್ (೧೮೪೩) ಇನ್ನು ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ , ಅವರನ್ನು ಜೈನ ಅಥವಾ ಬೌಧ ಧರ್ಮದವರೆನ್ನುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಜೈನ ಹಾಗು ಬೌಧ ನೀತಿಪಾಠದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ, ಹಾಗೂ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ಬುದ್ಧನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>Stevenson (1843) p. 66</ref> ಫ್ರಜೆರ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಪಿ.ಅರ. ಭಂಡಾರ್ಕರ್ (೧೯೨೨) ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಶಿವ ಹಾಗು ವಿಷ್ಣುವಿನನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ, ಹಾಗೂ ಈ ಪಂಗಡ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="Sand37">Sand (1990) p. 37</ref> ರಾನಡೆ (೧೯೩೩) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ, ಒಬ್ಬ ಕನ್ನಡ ಸಂತ, ಕೇವಲ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ ಇವನು ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಮೊದಲ ಆರಾಧಕ.<ref>Ranade (1933) pp. 183–84</ref> ಉಪಾಧ್ಯಾಯ "ಆರಾಧಕ" ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವ್ರು ಮೂಲಭೂತ ಕನ್ನಡದವರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Sand37" /> ತುಳಪುಳೆ ಕೂಡ ಪುಂಡಲೀಕನನ್ನು ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಅವರು ಒಂದು ನಿರ್ದಾರಿತ ಸಮಯವನ್ನು ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ, "ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷಿಯ ಕೊರತೆಇಂದಾಗಿ".<ref name="Sand37" /> ಎಂ. ಎಸ. ಮೇಟ್ ಪ್ರಕಾರ, ಪುಂಡಲೀಕ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಪಂಢರಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಪುಂಡಲೀಕ ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನದವನಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ .<ref name="Sand38">Sand (1990) p. 38</ref> ದೆಲಯೂರಿ (೧೯೬೦) ಪ್ರಕಾರ ಪುಂಡಲೀಕ ಒಬ್ಬ ಯೋಗಿ, [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ವೈಷ್ಣವ ಹರಿದಾಸ ಪಂಗಡದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದರು . ಪುಂಡಲೀಕ ವಾರಕರಿ ಪಂಗಡದ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು [[ವಿಷ್ಣು]]ವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪುಂಡಲೀಕನಿಗೆ ಗೌರವ ಸೂಚಕವಾಗಿ ಪಂಢರಪುರವನ್ನು ''ಪುನ್ದ್ರಿಕ-ಕ್ಷೇತ್ರ'' - ಪುಂಡಲೀಕನ ಪುಣ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು.<ref name="Sand38" /> ರೆಸಿದೆ (೧೯೬೫), ಧನ್ಪಲ್ವರ್ (೧೯೭೨), ಹಾಗು ವುದೆವಿಲ್ಲೇ (೧೯೭೪) ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪುಂಡಲೀಕನ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೂ ಅವನನ್ನು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅರ.ಸಿ. ಧೆರೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ವಿಜೇತ ಅವರ ಕೃತಿ ''ಶ್ರೀ ವಿಠ್ಠಲ: ಏಕ ಮಹಸಮನ್ವಯ'' , ಹೇಳುವುದು, ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು, ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದರಿಂದಾಗಿ ಶೈವ ([[ಶಿವ]]ನಿಗೆ ಸೇರಿದು) ಪುನ್ದರಿಕ ದೇವಸ್ಥಾನ , ಪುಂಡಲೀಕನ ವೈಷ್ಣವ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಯಿತು . ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ವಾದ ಪುಂಡಲೀಕನ ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಡ ಶೈವ ಕಲಶ, ವೈಷ್ಣವವಲ್ಲ, ಅದರಲ್ಲಿ ಶಿವ-ಲಿಂಗವಿದೆ, ಶಿವನ ಸಂಕೇತ.<ref>Sand (1990) p. 40</ref> ==ದಂತಕತೆಗಳು== [[File:Vithoba Pundalik.jpg|thumb|ವಿಠ್ಠಲನ ಕೇಂದ್ರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪಂಢರಪುರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಗೋಪುರದ ಚಿತ್ರ, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲ (ನಿಂತಿರುವ ಕಪ್ಪು ವಿಗ್ರಹ, ಎಡಕ್ಕೆ) ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮೇಲೆ ಕಾಯಿತಿರುವುದನ್ನು ಹಾಗು ಪುಂಡಲೀಕ (ಮಧ್ಯ) ಅವನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಸೇವೆ ಮಾಡುತಿರುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.]] ಪುಂಡಲೀಕ ಹಾಗು ವಿಠ್ಠಲನ ದಂತಕತೆಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು, ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗು ರೆಸಿದೆ ಹೇಳುವಂತೆ "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ", ಇದರಲ್ಲಿ ವಾರಕರಿ ಹಾಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಎರಡನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ವಾರಕರಿ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನೂ [[ಸಂಸ್ಕೃತ]]ದಲ್ಲಿ, ಹಾಗು "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ"ವನ್ನು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಾರಕರಿ ಗ್ರಂಥಗಳು: ಮಹಿಪತಿಯಾ ''ಭಕ್ತಲಿಳಮ್ರಿತ'' ಹಾಗು ''ಭಕ್ತವಿಜಯ'' , ಬಹಿನಬಿಯಾ ''ಪುಂಡಲೀಕa-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' , ಹಾಗು ನಾಮದೇವನ ''ಅಭಂಗ'' . ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಂಡಲೀಕ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತಾವೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಗ್ರಂಥಗಳು: [[ಸ್ಕಾಂದ ಪುರಾಣ|ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೯೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); [[ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ]]ದ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೧,೨೦೦&nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ); ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದ ''ಭೀಮ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' ; ಹಾಗು [[ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ]]ದ ಮಾತೊಂದು ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' .<ref name="Sand56">Sand (1990) p. 56</ref><ref>Sand (1990) p. 33</ref><ref>For the complete English translation of ''Bhaktavijaya'' , which narrates the legend of ಪುಂಡಲೀಕ see ''Stories of Indian Saints'' (1988) by Mahīpati, Justin Edwards Abbott, ಹಾಗು Narhar R. Godbole.</ref> "ಮೂರನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ" ಗ್ರಂಥಗಳು: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶ್ರೀಧರನ ''ಪಾಂಡುರಂಗ-ಮಹಾತ್ಮ್ಯ'' (೭೫೦ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ), ಹಾಗು ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮಹಾರಾಜರ ಆದೆ ಹೆಸರ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥ (೧೮೧ &nbsp;ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ).<ref>Sand (1990) p. 34</ref><ref name="sridhra">For a complete Marathi text ಹಾಗು English translation of ''Panduranga-Mahatmya'' by Sridhara see Raeside (1965) pp. 81-100</ref> ==ಇದನ್ನು ನೋಡಿ== * ಪಾಂಡುರಂಗ ಮಹತ್ಯಂ. ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{Reflist}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== * {{citebook|title=Vaiṣṇavism, Śaivism, and Minor Religious Systems|author= [[Ramakrishna Gopal Bhandarkar|Bhandarkar, Ramakrishna Gopal]]|authorlink=|url=https://books.google.com/?id=C5zKrCIBmBwC&pg=PA125&dq=Vithoba |pages= 124–27|year=1995|publisher=Asian Educational Services|isbn=812060122X|origyear=1913}} * {{cite book|url= https://books.google.com/?id=McwUAAAAIAAJ&pg=PA64&dq=Hoysala+literature |title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|author = Bakker, Hans|pages = |year = 1990|publisher = BRILL|isbn = 9004093184|accessdate=2008-09-20}} * {{cite journal|url = http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|title = The Vithoba of Pandharpur|journal = Prabuddha Bharata|volume = 113|issue = 9|accessdate = 2008-10-29|author = Pande, Dr Suruchi|month = September|year = 2008|format = pdf|work = periodical|publisher = Advaita Ashrama: the Ramakrishna Order started by Swami [[Vivekananda]]|pages = 504–8|issn = 0032-6178|archive-date = 2008-12-21|archive-url = https://web.archive.org/web/20081221081744/http://www.advaitaashrama.org/pb_archive/2008/PB_2008_September.pdf|url-status = dead}} * {{cite journal|url= http://www.jstor.org/stable/611710|title= The "Pāṇḍuranga-Māhātmya" of Śrīdhar|journal = Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume = 28|issue = 1| accessdate= 2008-12-04|author = Raeside, I. M. P.|month = | year= 1965|format= |work = periodical|publisher = Cambridge University Press on behalf of [[School of Oriental and African Studies]], [[University of London]]|pages= 81–100|issn = 0041-977X|doi= 10.1017/S0041977X00056779 }} * {{citebook|title= INDIAN MYSTICISM: Mysticism in Maharashtra |author= Ranade, Ramchandra Dattatraya|url= http://ia331340.us.archive.org/2/items/historyofindianp029240mbp/historyofindianp029240mbp.pdf|format=PDF|publisher= Aryabhushan Press|year=1933|isbn = |series= History of Indian Philosophy|volume= 7}} * {{citebook|author= Sand, Erick Reenberg|chapter= The Legend of Puṇḍarīka: The Founder of Pandharpur|pages= 33–61|chapterurl=https://books.google.com.au/books?id=wPgBdyxD5MkC&pg=PA33&dq=The+Legend+of+Pu%E1%B9%87%E1%B8%8Dar%C4%ABka:+the+Founder+of+Pandharpur| title=The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature|editor = Bakker, Hans|isbn=9004093184|publisher=[[Brill Publishers|E. J. Brill]]|location=Leiden|year = 1990}} * {{cite journal|url= https://books.google.com/?id=Wq4IAAAAQAAJ&pg=PA64&dq=Vitthal|title= On the Intermixture of Buddhism with Brahmanism in the religion of the Hindus of the Dekhan| journal = The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland|volume = 7|issue = | accessdate= 2008-11-04 |author = Stevenson, Rev. J|month = | year= 1843|format= |work = |publisher = periodical [[Royal Asiatic Society]] of Great Britain and Ireland|pages= 1–8|issn = 1356-1863|location = London}} [[ವರ್ಗ:ವಾರಕರಿ]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು]] 07862cvpeu6uhr09i7u8qq6qwcb1mul 0 24905 1258633 1244512 2024-11-19T22:26:11Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258633 wikitext text/x-wiki {{Other uses}} : ''ಈತನನ್ನು ನೃತ್ಯ ಸಂಗೀತಗಾರ ಕೆನ್ನಿ "ಡೋಪ್" ಗಾನ್ಜಲೆಜ್, ಅಲಿಯಾಸ್ "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್ಸ್" ಆಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ತಿಳಿಯಬಾರದು.'' {{Infobox musical artist | Name = Buckethead | Img = Bucketheadsummercamp.jpeg | Img_capt = Buckethead | Img_size = <!-- Only for images narrower than 220 pixels --> | Landscape = | Background = non_vocal_instrumentalist | Birth_name = Brian Patrick Carroll | Alias = Death Cube K<br>Big B<br>The Boy<br>Bucky<br>Bucket<br>Mr. Buckethead | Born = {{birth date and age|1969|05|13|mf=y}}<ref>According to footage of the ''Binge III'' video, May 13 is Carroll's birthday. 1969 can be deduced from the December 1989 issue of ''Guitar for the Practicing Musician'', stating his age to be 20 years.</ref> | Genre = [[Avant-garde music|Avant-garde]], [[noise rock]], [[funk]], [[thrash metal]], [[bluegrass music|bluegrass]], [[instrumental rock]], [[hard rock]], [[progressive metal]], [[Heavy metal music|heavy metal]], [[progressive rock]], [[experimental rock]], [[funk metal]], [[Ambient music|ambient]], [[dark ambient]], [[alternative metal]], [[electronica]], [[country rock]], [[folk rock]] | Occupation = [[Musician]], [[songwriter]] , [[Painter (artist)|painter]] | Years_active = 1988 - present | Instrument = [[Guitar]], [[Bass guitar|bass]], [[mandolin]], [[banjo]], [[drum kit|drums]], [[Keyboard instrument|keyboards]], [[organ]] | Label = [[TDRS Music]], [[Serjical Strike Records|Serjical Strike]] | Associated_acts = [[Colonel Claypool's Bucket of Bernie Brains]], [[Guns N' Roses]], [[Praxis (band)|Praxis]], [[Serj Tankian]], [[Deli Creeps]], [[Science Faxtion]], [[Cornbugs]], [[El Stew]], [[Arcana (jazz)|Arcana]], [[Thanatopsis (band)|Thanatopsis]], [[Primus (band)|Primus]] | URL = [http://www.bucketheadland.com www.bucketheadland.com] |Notable_instruments = [[Gibson Les Paul]] (Buckethead Signature)<br>[[Jackson King V|Jackson Y2KV]] }} '''ಬ್ರಿಯಾನ್ ಕ್ಯಾರಲ್‌''' (1969ರ ಮೇ 13ರಂದು ಜನಿಸಿದನು) ಹಲವು ಪ್ರಕಾರದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನುಡಿಸುವ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ, ಈತನು '''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌''' ಎಂಬ ರಂಗನಾಮದಿಂದ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆತನು 2010ರವರೆಗೆ ಸುಮಾರು 28 ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂಗಳು, 4 ವಿಶೇಷ ಬಿಡುಗಡೆಗಳು, 1 EPಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸುಮಾರು 50ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಇತರ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆತನ ಸಂಗೀತವು ವಿಭಿನ್ನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಉದಾ. ಪ್ರೊಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಮೆಟಲ್‌, ತ್ರ್ಯಾಶ್ ಮೆಟಲ್‌, ಸರಳ ಭಾವುಕ ಸಂಗೀತ(ಫಂಕ್), ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕ, ಜಾಝ್, ಬ್ಲ್ಯೂಗ್ರಾಸ್‌ ಮತ್ತು ನವ್ಯ-ಪ್ರಯೋಗದ ಸಂಗೀತ. ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸಿಕೊಡುವಾಗ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌, ಕಪ್ಪು ದಪ್ಪ ಅಕ್ಷರದಲ್ಲಿ "FUNERAL" ಎಂದು ಬರೆದ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ ಬಂಪರ್ ಸ್ಟಿಕರ್ಅನ್ನು ಎದ್ದು ಕಾಣುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾದ ಒಂದು KFC ಬಕೆಟ್ಅನ್ನು ಅವನ ತಲೆಯ ಮೇಲ್ಗಡೆ (ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ) ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಅಲ್ಲದೇ ಭಾವರಹಿತ ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಮುಖವಾಡವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆತನು KFC ಲೋಗೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಬಕೆಟ್ಅನ್ನು ಬಳಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವನು ಅವನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ನನ್‌ಚಕ್‌ಗಳು, ರೋಬೋಟ್ ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಟಾಯ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಮೊದಲಾದವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.<ref>ಸ್ಟಾಫ್ [https://archive.is/20120917182004/www.spinner.com/tag/Buckethead/ ಕ್ರೇಜಿಯೆಸ್ಟ್ ಕಾಸ್ಟ್ಯೂಮ್ಡ್ ಆಕ್ಟ್ಸ್: ನಂ. 17], ''ಸ್ಪಿನ್ನರ್'' , ಅಕ್ಟೋಬರ್ 19, 2007, 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref><ref>ಕೇರ್‌ವಲ್, ರಿಚಾರ್ಡ್, [http://media.www.theechotimes.com/media/storage/paper347/news/2008/03/03/Ae/A.Closer.Look.At.Buckethead-3260934.shtml ಎ ಕ್ಲೋಸರ್ ಲುಕ್ ಅಟ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090213000144/http://media.www.theechotimes.com/media/storage/paper347/news/2008/03/03/Ae/A.Closer.Look.At.Buckethead-3260934.shtml |date=2009-02-13 }}, ''ದಿ ಎಕೊ ಟೈಮ್ಸ್‌'' , ಮಾರ್ಚ್ 3, 2008, 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಪ್ರದರ್ಶನವು "ಕೋಳಿಗಳಿಂದ ಬೆಳೆದ" ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ, ಆತನು "ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಫಾಸ್ಟ್-ಫುಡ್‌ ಅಡ್ಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಕೋಳಿಗಳು ನಾಶವಾಗುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಲು, ಇದನ್ನು ಜೀವನದ ಗುರಿಯಾಗಿ" ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.<ref name="mtv">{{cite web |url = http://www.mtv.com/news/articles/1458813/20021121/guns_n_roses.jhtml |title = Beneath The Bucket, Behind The Mask: Kurt Loder Meets GN'R's Buckethead |accessdate = 2007-12-09 |author = Loder, Kurt |date = 2002-11-21 |publisher = MTV |archive-date = 2012-01-10 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120110111718/http://www.mtv.com/news/articles/1458813/kurt-loder-meets-gnrs-buckethead.jhtml |url-status = dead }}</ref> ವಾದ್ಯ-ಸಂಗೀತಗಾರನಾದ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅವನ ವಿದ್ಯುತ್-ಗಿಟಾರ್ ವಾದನಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ.<ref name="ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಯಾಗ್ರಫಿ">ಕೂಪರ್, ಸಿಯಾನ್, [http://www.allmusic.com/cg/amg.dll?p=amg&amp;sql=11:gvftxq95ldae~T1 ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಯಾಗ್ರಫಿ], ''ಆಲ್‌ಮ್ಯೂಸಿಕ್'' , 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref><ref name="ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಯಾಗ್ರಫಿ"/> ಆತನು ''ಗಿಟಾರ್ಒನ್‌'' ನಿಯತಕಾಲಿಕದ "ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಪ್ರಮುಖ 20 ಶ್ರೇಷ್ಠ ಗಿಟಾರ್ ವಾದಕರ"<ref name="top 10">{{cite web|url = http://www.randyciak.com/guitar/top_shredders_of_all_time.htm|title = Top Shredders of All Time|accessdate = 2008-02-26|work = RandyCiak.com|archive-date = 2008-03-09|archive-url = https://web.archive.org/web/20080309115203/http://www.randyciak.com/guitar/top_shredders_of_all_time.htm|url-status = dead}}</ref> ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 8ನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿದ್ದಾನೆ; ''ಗಿಟಾರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌'' ನ "25 ಮಂದಿ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಅದೃಷ್ಟಶಾಲಿ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕರ"<ref>ಗಿಟಾರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌, ಫೆಬ್ರವರಿ 2003</ref> ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಸೇರಿದ್ದಾನೆ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಆತನು "50 ಮಂದಿ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗದ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕರ ಪಟ್ಟಿ"ಯಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ.<ref>[http://www.guitarworld.com/article/50_fastest_guitarists_of_all_time 50 ಫಾಸ್ಟೆಸ್ಟ್ ಗಿಟಾರಿಸ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಆಲ್ ಟೈಮ್, ''ಗಿಟಾರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌'' , ನವೆಂಬರ್ 2008]</ref> ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಏಕಾಂಗಿ-ಕಲಾವಿದನಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಆತನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಉನ್ನತ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೂ ಜತೆಗೂಡಿದ್ದಾನೆ, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು - ಬಿಲ್ ಲಾಸ್‌ವೆಲ್, ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್, ಬರ್ನೀ ವೊರೆಲ್, ಇಗ್ಗಿ ಪಾಪ್, ಲೆಸ್ ಕ್ಲೇಪೂಲ್, ಸರ್ಜ್ ಟ್ಯಾಂಕಿಯನ್, ಬಿಲ್ ಮೊಸೆಲಿ, ಮೈಕ್ ಪ್ಯಾಟನ್, ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌. ಆತನು 2000ರಿಂದ 2004ರವರೆಗೆ ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದನು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೂ ಹಾಡನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ನುಡಿಸಿದ್ದಾನೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ''[[ಸಾ II]]'' , ''[[ಘೋಸ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಮಾರ್ಸ್]]‌'' , ''[[ಬೆವರ್ಲಿ ಹಿಲ್ಸ್ ನಿನ್ಜ]]'' , ''[[ಮೋರ್ಟಲ್ ಕೊಂಬ್ಯಾಟ್]]'' ‌, ''[[Mortal Kombat: Annihilation (soundtrack)|ಮಾರ್ಟಲ್ ಕೊಂಬ್ಯಾಟ್‌: ಆನಿಹಿಲೇಶನ್‌]]'' , ''[[ಲಾಸ್ಟ್ ಆಕ್ಷನ್ ಹೀರೊ]]'' ಹಾಗೂ ''[[Mighty Morphin Power Rangers The Movie: Original Soundtrack Album|ಮೈಟಿ ಮಾರ್ಫಿನ್ ಪವರ್ ರೇಂಜರ್ಸ್: ದಿ ಮೂವಿ]]'' ಯ ಮುಖ್ಯ ದ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆ. ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ===ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ=== ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆತನ ಹನ್ನೆರಡನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಸಂಗೀತ ನುಡಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಆತನು ಒಂದು ವರ್ಷದವರೆಗೆ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಹಂಟಿಗ್ಟನ್ ಬೀಚ್‌ನಿಂದ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಕ್ಲೇರ್‌ಮಂಟ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳುವವರೆಗೆ ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ನಂತರ ಅವನ ಸಂಗೀತ-ವಾದನವು ಹಲವಾರು ಗುರುಗಳ ಪಾಠದಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಲು ಆರಂಭವಾಯಿತು, ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರೆಂದರೆ ಜಾನಿ ಫೊರ್ಚೂನ್, ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಮ್ಯಾಕ್‌ಗೈರ್, ಪೆಬ್ಬರ್ ಬ್ರೌನ್ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪಾಲ್ ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್‌. ಕ್ಯಾರಲ್ ನಂತರ ಅವನ ಸಂಗೀತ-ವಾದನದ ಮತ್ತು ಅವನು ಬರೆದ ಶೈಲಿಗಳ(ಪ್ರದರ್ಶನ-ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆ) ಡೆಮೊ-ಧ್ವನಿ-ಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದನು, ಇವು ಮುಂದೆ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂಗಳಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದವು. ===1988–1994: ಏಕಾಂಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ ಮತ್ತು ತಾಲೀಮು=== 1988ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲಾಸ್-X ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ನಂತರ, ಕ್ಯಾರಲ್ ''ಗಿಟಾರ್ ಪ್ಲೇಯರ್'' ನಿಯತಕಾಲಿಕದ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ "ಬ್ರೇಜೋಸ್‌" ಎಂಬ ಒಂದು ಹಾಡನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದನು, ಆ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಆ ಹಾಡು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು: {{quotation|An astonishingly skilled guitarist and bassist, he demonstrates post-[[Paul Gilbert]] speed and accuracy filtered through very kinky harmonic sensibilities. His psychotronic, demonic edge is very, very far removed from the clichés of classical metal and rock. A real talent to watch, also known as "Buckethead."<ref>''Guitar Player'' magazine 1988</ref>}} ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಈ ನಿಯತಕಾಲಿಕದ ಸ್ವಾಗತ ಸಮಾರಂಭ ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಅವನ ಪೋಷಕರು ನಿಯತಕಾಲಿಕದ ಸಂಪಾದಕ ಜ್ಯಾಸ್ ಒಬ್ರೆಚ್ಟ್‌ಗಾಗಿ ಡೆಮೊ-ಧ್ವನಿ-ಮುದ್ರಣವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ಒಬ್ರೆಚ್ಟ್‌ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದನು. ಈ ಡೆಮೊದಿಂದ ಆಕರ್ಷಿತನಾಗಿ ಅವನು ಆತುರದಿಂದ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಮತ್ತು ಆತನ ಪೋಷಕರು ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟ್‌ಗೆ ಹೋಗಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನಿಗೆ ಅವನ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವಂತೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದನು.<ref>http://youngbuckethead.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140521110157/http://www.youngbuckethead.com/ |date=2014-05-21 }} "ಎಬೌಟ್" ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪುಟ</ref> ಅವರು ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹಿತರಾದರು. 1989ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ "ಸೊವೀ" ಎಂಬ ಹಾಡು ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಗೀತ-ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. 1991ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಒಬ್ರೆಚ್ಟ್‌ನ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡನು. (ಇಲ್ಲಿ ''ಯಂಗ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌'' DVDಗಾಗಿ "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಇನ್ ದಿ ಬೇಸ್‌ಮೆಂಟ್"ನ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು). "ಬ್ರೇಜೋಸ್‌" ಹಾಡು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವನ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌‌ನ 1991ರ ಡೆಮೊ ಟೇಪ್‌ನಲ್ಲಿ "ಟ್ರೈಬಲ್ ರೈಟ್ಸ್‌" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಹಾಗೆಯೇ 2006 ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ''ಸೀಕ್ರೆಟ್ ರೆಸಿಪಿ'' DVDಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಲ್ಯೂಕ್ ಸಾಕ್ಕೊ ಆತನ ಗುರುವಾಗಿದ್ದನು. ''ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್ (ಡೆಮೊ)'' ಮತ್ತು ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಮೊದಲ ಎರಡು ಡೆಮೊ-ಟೇ‌ಪ್‌ಗಳ ನಂತರ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 1992ರಲ್ಲಿ ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್'' ಅನ್ನು ಜಾನ್ ಜಾರ್ನ್‌ನ ಜಪಾನೀಸ್ ಅವಂಟ್ ಧ್ವನಿ-ಮುದ್ರಣ ಲೇಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು.'''' ಕೇವಲ ದುಬಾರಿ ಆಮದಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾದರೂ, ಆ ಧ್ವನಿ-ಮುದ್ರಣವು ಧನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಕೆಲವರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಜಾರ್ನ್ ಸಹಯೋಗಿ, ಬೇಸ್-ವಾದ್ಯಗಾರ/ನಿರ್ಮಾಪಕ ಬಿಲ್ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌‌ ಒಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡನು; ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ (ನಿರ್ವಾಹಕ, ನಿರ್ಮಾಪಕ ಅಥವಾ ಸಂಯೋಜಕನಾಗಿ) ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌‌ಗೆ ಲಿಂಬೊಮ್ಯಾನಿಯಾಕ್ಸ್ ಡ್ರಮ್-ವಾದಕ ಬ್ರಿಯಾನ್ "ಬ್ರೈನ್" ಮಾಂಟಿಯನ ಮೂಲಕ ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು, ಆತನು ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌ಗೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅವನ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ-ನುಡಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ವೀಡಿಯೊವನ್ನು ನೀಡಿದನು.<ref>http://www.tedkurland.com/pbuild/linkbuilder.cfm?selection=doc.271 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061215182308/http://www.tedkurland.com/pbuild/linkbuilder.cfm?selection=doc.271 |date=2006-12-15 }} ಬಿಲ್ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಮತ್ತು ಅವನು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದುದು</ref> ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಕಿ ಸ್ಕೋಪೆಲಿಟಿಸ್‌ನ ನಂತರ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌ನ ಎರಡನೇ ಪ್ರಮುಖ ಗಿಟಾರ್ ವಾದಕನಾದನು. 1992ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಿಲ್ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌, ಬರ್ನೀ ವೋರೆಲ್‌, ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯಾನ್ "ಬ್ರೈನ್" ಮಾಂಟಿಯ ಮೊದಲಾದವರೊಂದಿಗೆ ಸೂಪರ್‌ಗ್ರೂಪ್(ಶ್ರೇಷ್ಠ-ತಂಡ) ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿದನು. ಅವರ ಮೊದಲ ಆಲ್ಬಂ ''ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮುಟೇಶನ್ (ಮುಟಾಟಿಸ್ ಮುಟಾಂಡಿಸ್)'' ಅನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದರು, ಅದು ಉತ್ತಮ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಈ ತಂಡವು ಬಿಲ್ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌ನ ಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಇದು ಸಿಸ್ಟಮ್ ಆಫ್ ಎ ಡೌನ್‌ನ ಸರ್ಜ್ ಟ್ಯಾಂಕಿಯನ್‌‌ನಂತಹ ಹಲವಾರು ಇತರ ಸಂಗೀತಗಾರರನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆರಂಭಿಕ ''1984'' ರ ಬಿಡುಗಡೆ ಮತ್ತು ''ಮೋಲ್ಡ್'' (1998)ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಬಿಡುಗಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದನು. 1994ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ '''ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K''' (ಇದು "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌"ನ ಅಕ್ಷರಪಲ್ಲಟವಾಗಿದೆ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ''ಡ್ರೀಮಟೋರಿಯಂ'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಟಾಮ್ "ಡಾಕ್" ಡಾರ್ಟರ್, ಸೋನಿ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್‌ ಒಂದಿಗಿನ ಕಾನೂನಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಿದನು. ಆತನ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಧಿಕೃತ FAQ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ - {{quotation|Many believe, however, that Death Cube K is a separate entity that looks like a photographic negative version of Buckethead with a "black chrome mask, like [[Darth Vader]]." This apparition haunts Buckethead and appears in his nightmares.<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/index.html#anchor1786800 |title=Buckethead FAQ v 1.0<!-- Bot generated title --> |access-date=2010-09-24 |archive-date=2011-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230003000/http://bucketheadland.com/faq/index.html#anchor1786800 |url-status=dead }}</ref>}} ನಂತರ "ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K" ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ-ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಲೇಖಕ ವಿಲಿಯಂ ಗಿಬ್ಸನ್‌ ಅವನ ಕಾದಂಬರಿ ''ಐಡೊರು'' ವಿನಲ್ಲಿ (1996) ಬಾರ್‌ಗೆ ನೀಡಿದನು. ಗಿಬ್ಸನ್‌ ಈ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ''ಅಡಿಕ್ಡೆಡ್ ಟು ನಾಯ್ಸ್'' ‌ನ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದನು: {{quotation|Death Cube K is actually the title of an album. I'm sorry I can't remember the name of the group, but [[Bill Laswell]], who I don't really know but out of the kindness of his heart occasionally sends me big hunks of his output, groups that come out on his label. And Death Cube K was the title of some vicious ambient group that he had produced. And when I saw it, I thought: a [[Franz Kafka]] theme bar in Tokyo.}} 1994ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆತನ ಎರಡನೇ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂ ''ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್'' ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಇದು ಇಗ್ಗಿ ಪಾಪ್‌ ಮತ್ತು ಬಿಲ್ ಮಾಸೆಲಿ ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ಅತಿಥಿ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಆಲ್ಬಂನ ಹೆಸರನ್ನು ''ಜಾನಿ ಸೊಕ್ಕೊ ಆಂಡ್ ಹಿಸ್ ಫ್ಲೈಯಿಂಗ್ ರೋಬೋಟ್'' ಎಂಬ ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆಯ ಸರಣಿಯಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿತ್ತು, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಈ ಸರಣಿಯ ಅಭಿಮಾನಿಯಾಗಿದ್ದನು .<ref>http://www.bucketheadland.com/faq/index.html#anchor6301 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230003000/http://bucketheadland.com/faq/index.html#anchor6301 |date=2011-12-30 }} ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗವು "ಎಕ್ನಾಲಜ್ಮೆಂಟ್ಸ್" ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ</ref> ಆತನು ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಇತರ ಎರಡು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು: ''ಸ್ಯಾಕ್ರಿಫಿಸ್ಟ್'' ಮತ್ತು ''ಮೆಟಾಟ್ರಾನ್'' . ಆಂಥೋನಿ ಕೈಡಿಸ್‌ನ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ''ಸ್ಕಾರ್ ಟಿಶ್ಯೂ'' ವಿನ ಪ್ರಕಾರ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಒಮ್ಮೆ ರೆಡ್ ಹಾಟ್ ಚಿಲಿ ಪೆಪ್ಪರ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ಅದರ ಯಾವುದೇ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಕೇಳದೆಯೇ, ಜಾನ್ ಫ್ರುಸ್ಕಿಯಾಂಟೆಯು ಆ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟ ನಂತರ, ಗಿಟಾರ್ ವಾದಿಸುವ ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದನು. ಆ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದ ಬೇಸ್-ವಾದ್ಯಗಾರ ಫ್ಲಿಯಾ ಇದನ್ನು ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನ: {{quotation|When he finished, the band applauded raucously. He was "sweet and normal", but they wanted someone "...who could also kick a groove."<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#57 |title=FAQ 2.0<!-- Bot generated title --> |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#57 |url-status=dead }}</ref>}} ===1995–1998: ಸಹಯೋಗದ ಕೆಲಸ, ಚಲನಚಿತ್ರ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌=== 1995ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಯಾವುದೇ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ-ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು (ಸೋಲೊ ಆಲ್ಬಂ) ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಜೊನಾಸ್ ಹೆಲ್‌ಬಾರ್ಗ್ ಮತ್ತು ಮೈಕೆಲ್ ಶ್ರೀವ್ (''ಒಕ್ಟೇವ್ ಆಫ್ ದಿ ಹಾಲಿ ಇನೋಸೆಂಟ್ಸ್'' ) ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದನು. ಆತನು ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರ-ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳಿಗೂ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ, ಉದಾ. ''ಜಾನಿ ಮ್ನೆಮೋನಿಕ್'' ಮತ್ತು ''ಮೋರ್ಟಲ್ ಕೊಂಬ್ಯಾಟ್‌'' . ನಂತರ 1996ರಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಿರ್ಮಾಪಕ ''DJ ನಿನ್ಜ್'' ಮತ್ತು ಲಾಸ್‌ವೆಲ್ ಒಂದಿಗೆ ಆತನ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ-ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಆಲ್ಬಂ ''ದಿ ಡೇ ಆಫ್ ದಿ ರೋಬೋಟ್'' ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ''ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್'' ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬ್ರೈನ್‌ ಮತ್ತು ಕೀಬೋರ್ಡ್-ವಾದಕ ಪೀಟ್ ಸ್ಕ್ಯಾಟುರ್ರೊ ಒಂದಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಜಪಾನೀಸ್ ಲೇಬಲ್ NTT ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಎರಡೂ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಂಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಈಗ ಅವು ಸಂಗ್ರಹಣೀಯ ವಸ್ತುಗಳಾಗಿವೆ. ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌‌ನ ಎರಡನೇ ಡೆಮೊ ಟೇಪ್ಅನ್ನೂ ಸಹ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಲಾಯಿತು. 1996ರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸೇಗ ಸ್ಯಾಟರ್ನ್ ದೂರದರ್ಶನ ಜಾಹೀರಾತುಗಳು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡವು‌, ಆ ಜಾಹೀರಾತುಗಳು ಸ್ಯಾಟರ್ನ್(ಶನಿಗ್ರಹ) ಲೋಗೊದ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಗೋಳದ ಮೂಲಕ ಕಿರಿಚುವ ಮುಖವಾಡ-ರೀತಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು. 1997ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪ್ಲೇಸ್ ಡಿಸ್ನಿ'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಆ ಆಲ್ಬಂ ಇದುವರೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ಆತನ ವೆಬ್ ಪುಟದ ಪ್ರಕಾರ: {{quotation|This highly anticipated album, once listed in an Avant catalog, has yet to be completed. It is Buckethead's most precious personal project, so he won't record or release it until he knows he is ready.<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#34 |title=FAQ 2.0<!-- Bot generated title --> |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#34 |url-status=dead }}</ref>}} 1997ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ-ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡುವುದನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮುಂದುವರಿಸಿದನು, ಉದಾ. ''ಬೆವರ್ಲಿ ಹಿಲ್ಸ್ ನಿನ್ಜ'' ಮತ್ತು ''[[Mortal Kombat: Annihilation (soundtrack)|ಮೋರ್ಟಲ್ ಕೊಂಬ್ಯಾಟ್‌: ಆನಿಹಿಲೇಶನ್‌]]'' , ''ಮೋರ್ಟಲ್ ಕೊಂಬ್ಯಾಟ್‌'' ನ ಉತ್ತರಭಾಗ. ನಂತರದ ಬಿಡುಗಡೆಗಳೆಂದರೆ ಅರ್ಕನಾದ ಎರಡನೇ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂ ''ಆರ್ಕ್ ಆಫ್ ದಿ ಟೆಸ್ಟಿಮನಿ'' ಮತ್ತು ಬ್ರೈನ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಏಕಮಾತ್ರವಾಗಿ-ರಚಿಸಿದ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ ''ಪೀಸಸ್‌'' . ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ''ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮುಟೇಶನ್ ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ''[[ಲೈವ್ ಇನ್ ಪೋಲೆಂಡ್]]'' '' (ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸಂಗೀತ-ಕಛೇರಿಗಳ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ) ಎಂಬ ಎರಡು ನೇರ-ಆಲ್ಬಂಗಳೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡವು. ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ''ಡಿಸೆಂಬೊಡೈಡ್'' ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. 1998ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''ಕೋಲ್ಮಾ'' ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಈ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕರುಳು ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದ ಆತನ ತಾಯಿಗಾಗಿ ಸಮರ್ಪಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web |url=http://www.citypaper.net/articles/111199/feat.20q.shtml |title=ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ |access-date=2010-09-24 |archive-date=2009-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090913060308/http://www.citypaper.net/articles/111199/feat.20q.shtml |url-status=dead }}</ref> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ''ಕಲೆಕ್ಷನ್'' ಎಂಬ ಒಂದು ಸಂಕಲನ-ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಸಿತು. ===1999–2004: ಹೊಸ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳು, ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್, ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮನ್ನಣೆ=== 1999ರಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪ್ರಿಮಸ್ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದ ಲೆಸ್ ಕ್ಲೇಪೂಲ್‌‌ನ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ''ಮಾಂಸ್ಟರ್ಸ್ ಆಂಡ್ ರೋಬೋಟ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಆತನ ಐದನೇ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಆತನ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು-ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತಿರುವ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿದೆ. ಈ ಆಲ್ಬಂ "ದಿ ಬಲ್ಲಾಡ್ ಆಫ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌" ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಈ ಹಾಡಿಗಾಗಿ ಆತನ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ-ವೀಡಿಯೊವನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#18 |title=FAQ 2.0 |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#18 |url-status=dead }}</ref> ಈ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆತನು ಮತ್ತೆ ಮೂರು ಹೊಸ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದನು. ಮೊದಲನೆಯದು ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ, ನಟ ಬಿಲ್ ಮಾಸೆಲಿಯ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ, ಡ್ರಮ್-ವಾದಕ ಪಿಂಚ್‌ಫೇಸ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಕೀಬೋರ್ಡ್-ವಾದಕ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಮೊದಲಾದವರ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. '''ದಿ 13ತ್ ಸ್ಕ್ರೋಲ್''' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂ ಒಂದಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ '''ಕೋಬ್ರ ಸ್ಟ್ರೈಕ್‌''' , ಇದು ಪಿಂಚ್‌ಫೇಸ್, ಬ್ರಿಯಾನ್ "ಬ್ರೈನ್" ಮಾಂಟಿಯ, DJ ಡಿಸ್ಕ್ ಮತ್ತು ಬಿಲ್ ಲ್ಯಾಸ್‌ವೆಲ್‌ ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ನಟ ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೂ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ, ಆತನನ್ನು ಮೊದಲು ''ಮಿತ್: ಡ್ರೀಮ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್'' <ref>{{Cite web |url=http://www.specialrealms.com/VM/interviewarchive75.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120421031050/http://www.specialrealms.com/VM/interviewarchive75.html |url-status=dead }}</ref> ಎಂಬ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ-ತಂಡದ ಮೂಲಕ 1996ರಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದನು. ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅವರು ''ಒನ್ ಮ್ಯಾನ್ಸ್ ಮೀಟ್'' , ''ಒನ್ ಲೆಸ್ ಥಿಂಗ್ ಟು ವರಿ ಎಬೌಟ್'' ಮತ್ತು ''ದಿ ಅದರ್ ಪೆರೇಡ್'' ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದರು. ಆ ಬಿಡುಗಡೆಗಳು ಈಗ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿರಳವಾಗಿವೆ, ಇದನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು 2004ರಲ್ಲಿ ''ದಿಸ್, ದಾಟ್ ಆಂಡ್ ದಿ ಅದರ್'' ಎಂಬ ಒಂದು ಸಂಕಲನ-ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌‌ನಿಂದ ''ಲೈವ್ ಇನ್ ಪೋಲೆಂಡ್'' ‌ನ ಪುನಃರೂಪಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿ ''ವಾರ್ಸ್ಜವ'' ಮತ್ತು ''ಮೈಟಿ ಮಾರ್ಫಿನ್ ಪವರ್ ರೇಂಜರ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯೂ ಸಹ ಈ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಇದಲ್ಲದೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯ ದೀರ್ಘ "ವೈಯಕ್ತಿಕ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ"ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೆ $50 ದರದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿದನು. ಕೊಳ್ಳುಗರು ಅನೇಕ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯವನ್ನು ಆರಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#60 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#60 |url-status=dead }}</ref> ಅನಂತರ ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ Kಯ ''ಟ್ಯುನೆಲ್'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯು ಮೂರನೇ ಬಿಡುಗಡೆಯು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು, ಇದು ಲಾಸ್‌ವೆಲ್ಅನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳದೆ ಬದಲಿಗೆ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ನನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. 2000ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''ಕೋಬ್ರ ಸ್ಟ್ರೈಕ್‌ II - Y, Y+B, X+Y'' ಎಂಬ '''ಕೋಬ್ರ ಸ್ಟ್ರೈಕ್‌''' ‌ನಿಂದ ಎರಡನೆ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2000ರಿಂದ 2004 ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕನಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯನಾದನು.<ref>{{Cite web |url=http://www.mtv.com/news/articles/1429767/20000315/guns_n_roses.jhtml |title=MTV ನ್ಯೂಸ್ ಆನ್ "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಇನ್, ಫ್ರೀಸ್ ಔಟ್" |access-date=2010-09-24 |archive-date=2001-02-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010223220244/http://www.mtv.com/news/articles/1429767/20000315/guns_n_roses.jhtml |url-status=dead }}</ref> ಆತನು ಈ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೆ ಹಲವು-ಬಾರಿ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟ ಆಲ್ಬಂ ''ಚೈನೀಸ್ ಡೆಮೊಕ್ರಸಿ'' ಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು ಹಾಗೂ 2001 ಮತ್ತು 2002ರಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು, ಉದಾ. ''ರಾಕ್ ಇನ್ ರಿಯೊ 3'' , MTVಯ ''ವೀಡಿಯೊ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್'' ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಡೆಮೊಕ್ರಸಿ ಟೂರ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿ. GN'Rನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದರೂ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2001ರಲ್ಲಿ ''ಸಮ್‌ವೇರ್ ಓವರ್ ದಿ ಸ್ಲಾಟರ್‌ಹೌಸ್‌'' ಎಂಬ ಆತನ ಆರನೇ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಮತ್ತು ''KFC ಸ್ಕಿನ್ ಪೈಲ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಏಕೈಕ EPಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಆತನು ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ''ಸೆಮೆಟೆರಿ ಪಿಂಚ್'' ಮತ್ತು ''ಹೌ ನೌ ಬ್ರೌನ್ ಕೌ'' . ನಂತರ ಆತನು ಎರಡು ಹೊಸ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡನು, ಮೊದಲನೆಯದು ತನಟಾಪ್ಸಿಸ್‌, ಇದರಲ್ಲಿ ಡಿಕರ್ಸನ್ ಒಂದಿಗೆ ಸ್ವ-ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪ್ರಥಮ ಆಲ್ಬಂಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು; ಎರಡನೆಯದು ಲಾಸ್‌ವೆಲ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನೀಸ್ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಶಿನ್ ಟೆರೈ‌ ಒಂದಿಗೆ ''ಯೂನಿಸನ್'' ಆಗಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. 2002ರಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಮೂರು ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು: ''ಫನೆಲ್ ವೀವರ್'' -ಇದು 49 ಸಣ್ಣ ಹಾಡುಗಳ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹ, ''ಬರ್ಮುಡ ಟ್ರಿಯಾಂಗಲ್'' ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ''ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಟಿಯರ್ಸ್‌'' -ಆತನ ಹಿಂದಿನ ಬಿಡುಗಡೆ ''ಕೋಲ್ಮಾ'' ದಂತೆಯೇ ಇರುವ ಒಂದು ಪ್ರಶಾಂತಗೊಳಿಸುವ-ಆಲ್ಬಂ(ಕಾಮಿಂಗ್ ಆಲ್ಬಂ) ಆಗಿದೆ. ಲಾಸ್‌ವೆಲ್‌ಗೆ ಬೊನ್ನಾರೊ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಆಂಡ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಲಾಗದಿದ್ದಾಗ, ಲೆಸ್ ಕ್ಲೇಪೂಲ್ ಬ್ರೈನ್‌, ಬರ್ನೀ ವೋರೆಲ್‌ ಮತ್ತು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌‌ ಮೊದಲಾದರನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟನು, ಇವರ ಈ ತಂಡವು ಕೊಲೊನೆಲ್ ಕ್ಲೇಪೂಲ್ಸ್ ಬಕೆಟ್ ಆಫ್ ಬರ್ನೀ ಬ್ರೈನ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಹೊಸ ಸೂಪರ್‌ಗ್ರೂಪ್ ಆಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಈ ಜ್ಯಾಮ್-ಬ್ಯಾಂಡ್ ಪ್ರಯೋಗವು ಕೆಲವು ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ನಂತರ 2003ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆತನ ಹತ್ತನೇ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿ ಆತನ ಮೊದಲ ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್'' ‌ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅದನು ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ 2'' ಎಂದು ಕರೆದನು. ನಟ ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಆತನು ''ಪ್ಯಾಂಡೆಮೋನಿಯಂಫ್ರೋಮಮೇರಿಕ'' ಹಾಗೂ ತನಟಾಪ್ಸಿಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಎರಡನೇ ಬಿಡುಗಡೆ ''ಆಕ್ಸಿಯಾಲಜಿ'' ಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. 2004ರ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ಅನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟನು. ಆತನ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕನ ಪ್ರಕಾರ, "ಗನ್ಸ್" ಒಂದು ಆಲ್ಬಂ ಅಥವಾ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.mtv.com/news/articles/1485811/20040317/guns_n_roses.jhtml |title=ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್ಸ್ ಹ್ಯಾಂಜ್ ಪಪ್ಪೆಟ್ ಸೇಸ್ ಗುಡ್‌ಬೈ ಟು ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ |access-date=2010-09-24 |archive-date=2010-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101204112403/http://www.mtv.com/news/articles/1485811/20040317/guns_n_roses.jhtml |url-status=dead }}</ref> ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ನಂತರದ ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್‌ನ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿತ್ತು: {{quotation|During his tenure with the band, Buckethead has been inconsistent and erratic in both his behavior and his commitment, despite being under contract, creating uncertainty and confusion and making it virtually impossible to move forward with recording, rehearsals, and live plans with confidence. His transient lifestyle has made it near impossible for even his closest friends to have nearly any form of communications with him whatsoever.<ref>{{cite web|title=Axl Cancels Rock In Rio Show, Blames Buckethead|url=http://www.ultimate-guitar.com/news/upcoming_tours/axl_cancels_rock_in_rio_show_blames_buckethead.html|work=ultimate-guitar.com|accessdate=2008-02-26}}</ref>}} ಅಲ್ಲಿಂದೀಚಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿನ ಆತನ ಅಭಿಮಾನಿ ವರ್ಗವು ದೃಢವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಆತನು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತದ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರದರ್ಶಕನಾಗಿ ಪ್ರವಾಸಗಳನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ.<ref>[http://www.metroactive.com/papers/sonoma/03.13.03/buckethead-0311.html ಮೆಟ್ರೊಆಕ್ಟಿವ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ | ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌]</ref><ref>[http://www.bingebuddies.com/Promo_index.htm ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ @ Bingebuddies.][http://www.bingebuddies.com/Promo_index.htm Com – ಬಿಂಗ್ ಗುಡೀಸ್]</ref> 2004ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಹೊಸ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡವು: ''ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಫ್ ಲೋಸ್ಟ್ ಮೈಂಡ್ಸ್‌'' , ಆತನ ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ-ಮೀಸಲಾದ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿದೆ, ಇದು ನಂತರ TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನಿಂದ ''ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಓವರ್‌ರೈಡ್‌'' ಆಗಿ ಪುನಃ-ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು, ಡಿಕರ್ಸನ್ ಒಂದಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಬ್ಲೂಸ್ ರಾಕ್ ಪ್ರವಾಸ; ಮತ್ತು ''ದಿ ಕುಕೂ ಕ್ಲಾಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್‌'' , ಇದನ್ನು ಇದುವರೆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಂತರದ ಬಿಡುಗಡೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಪೋಕ್ಸ್ ಫಾರ್ ದಿ ವೀಲ್ ಆಫ್ ಟೋರ್ಮೆಂಟ್", ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಿಡ್ ಗ್ಯಾರನ್ ಮತ್ತು ಎರಿಕ್ ಹೆನ್ರಿ ಹೈರೊನಿಮಸ್ ಬೋಸ್ಚ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮೂರಂಕಣ ಚಿತ್ರದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಗೀತ-ವೀಡಿಯೊವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌‌ನ ಎರಡು ಅಂತಿಮ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನೂ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಮಾಡಿದನು, ''ಬ್ರೈನ್ ಸರ್ಕಸ್‌'' ಮತ್ತು ''ಡಾಂಕಿ ಟೌನ್‌'' . ಅಲ್ಲದೆ ಆತನು ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ ''ಪ್ಲೀಸ್ ಟುಮಾರೊ'' ಅನ್ನು ಹಾಗೂ ಶಿನ್ ಟೆರೈ‌ ಒಂದಿಗೆ ''ಹೆವೆನ್ ಆಂಡ್ ಹೆಲ್‌'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. C2B3 ಸಹ ಅದರ ಏಕೈಕ ಆಲ್ಬಂ ''ದಿ ಬಿಗ್ ಐಬಾಲ್ ಇನ್ ದಿ ಸ್ಕೈ'' ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿತು. ''ರಿವಾಲ್ವರ್'' ಒಂದಿಗಿನ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಓಜಿ ಓಸ್ಪರ್ನ್ ಆತನ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ ಓಜ್‌ಫೆಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಗೆ ಗಿಟಾರ್ ವಾದಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿದ್ದನೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಓಜಿ ಆತನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದ ನಂತರ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡನು ಹಾಗೂ ತಾನು ಹೇಳಿದ ಉಡುಗೆಯನ್ನು ತೊಡಲು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ತಯಾರಾಗಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಮನಗಂಡನು, ಆತನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ: {{Quote box | quote = "I tried out that Buckethead guy. I met with him and asked him to work with me, but only if he got rid of the fucking bucket. So I came back a bit later, and he's wearing this green fucking Martian's-hat thing! I said, 'Look, just be yourself.' He told me his name was Brian, so I said that's what I'd call him. He says, 'No one calls me Brian except my mother.' So I said, 'Pretend I'm your mum then!' I haven't even got out of the room and I'm already playing fucking mind games with the guy. What happens if one day he's gone and there's a note saying, 'I've been beamed up'? Don't get me wrong, he's a great player. He plays like a motherfucker."<ref>{{cite web|title=OZZY OSBOURNE Says Ex–GUNS N' ROSES Guitarist BUCKETHEAD Auditioned For His Solo Band|url=http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=31127|work=Blabbermouth.net|accessdate=2008-02-26|archive-date=2009-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20090329100534/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=31127|url-status=dead}}</ref> | source = [[Ozzy Osbourne]], ''[[Revolver (magazine)|Revolver]]''. | width = 100% | align = Left}} ===2005–2006: ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆಂಡ್ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌=== 2005ರಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸರ್ಜ್ ಟ್ಯಾಂಕಿಯನ್‌‌ನ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಲೇಬಲ್ ಸೆರ್ಜಿಕಲ್ ಸ್ಟ್ರೈಕ್‌ನ ಮೂಲಕ ''ಎಂಟರ್ ದಿ ಚಿಕನ್‌'' ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆಂಡ್ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌" ಆಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಆ ಆಲ್ಬಂ ಟ್ಯಾಂಕಿಯನ್, ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್ ಬಾಬ್ (ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌‌ನ), ಡೆತ್ ಬೈ ಸ್ಟೀರಿಯೊದ ಗಾಯಕ ಎಫ್ರೆಮ್ ಶುಲ್ಜ್, ಬ್ಯಾಡ್ ಆಸಿಡ್ ಟ್ರಿಪ್ ಮತ್ತು ಇತರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>ಲೆರಾಯ್, ಡ್ಯಾನ್, [http://www.rollingstone.com/news/story/7702911/buckethead_knows_chicken ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ನೋಸ್ ಚಿಕನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090502111539/http://www.rollingstone.com/news/story/7702911/buckethead_knows_chicken |date=2009-05-02 }}, ''ರೋಲಿಂಗ್ ಸ್ಟೋನ್'' , ಅಕ್ಟೋಬರ್ 13, 2005, 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಾಡು ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಗಿಟಾರ್ ಕೌಶಲಗಳಿಂದಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. "ವಿ ಆರ್ ಒನ್" ಏಕಗೀತವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದು ''ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಾರರ್'' ‌ನ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. "ಥ್ರೀ ಫಿಂಗರ್ಸ್"ಅನ್ನು ಭಯಾನಕ-ಚಿತ್ರ ''ಸಾ II'' ರ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂತಿಮ ಹಾಡು "ನಾಟ್ಟಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಲೇಸ್" ಮೊದಲು ಅವನ ಮುಖಪುಟದ ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು ಹಾಗೂ ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ-ಕಛೇರಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಹಾಡಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆತನ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಯಿತು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2005ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ-ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ''ಕ್ಯಾಲೈಡೊಸ್ಕಾಲ್ಪ್'' ಮತ್ತು ''ಇನ್ಬ್ರೆಡ್ ಮೌಂಟೇನ್‌'' . ಇನ್ಬ್ರೆಡ್ ಮೌಂಟೇನ್ ಆಲ್ಬಂ TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಲೇಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಏಕಾಂಗಿ ಕಲಾವಿದನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿದೆ. ಎರಡೂ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ-ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಮಾರಾಟವಾದವು. ಆದರೆ ನಂತರ ಲೇಬಲ್‌ನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದವು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆತನ ಮೊದಲ DVD ''ಸೀಕ್ರೆಟ್ ರೆಸಿಪಿ'' ಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅದು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮಾರಾಟವಾಯಿತು; ಇದನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಇತರ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿದ್ದ (ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೋಗದ ಅಥವಾ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ) ಏಕೈಕ ಸ್ಥಳಗಳೆಂದರೆ ಹರಾಜು-ಸೈಟ್‌ಗಳು, ಉದಾ. ಇಬೇ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ DVDಯ ನಕಲುಗಳಿಗಾಗಿ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಅವನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಾಟರಿ-ಮಾರಾಟವನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದನು. ಇದರ ನಕಲನ್ನು "ಗೆಲ್ಲಲು" ಬಯಸುವವರು ಅವರ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಇ-ಮೇಲ್ ವಿಳಾಸವನ್ನು ನಮೂದಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ನಮೂದುಗಳು ಮುಗಿದ ನಂತರ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಆತನು 200 ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಯಾದೃಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಆರಿಸಿದನು ಹಾಗೂ ಆಯ್ಕೆಯಾದವರಿಗೆ ಆತನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಿಂದ DVDಯ ಒಂದು ನಕಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. 2006ರ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ DVDಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಇತರ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳೊಂದಿಗೂ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ: ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಆತನು ಎರಡು ಸಂಕಲನ-ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾನೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ''ರೆಸ್ಟ್ ಹೋಮ್ ಫಾರ್ ರೋಬೋಟ್ಸ್'' ಮತ್ತು ''ಸ್ಕೆಲಿಟನ್ ಫಾರ್ಮ್'' ; ಆತನು ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಏಕೈಕ ಆಲ್ಬಂ ''ಡಾವ್ನ್ ಆಫ್ ದಿ ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌'' ಅನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸ್ಟುಡಿಯೊ-ವಾದ್ಯ-ವೃಂದ ಗಾರ್ಗೋನ್ ಒಂದಿಗೆ ಅದರ ಸ್ವ-ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಆಲ್ಬಂ ''ಗಾರ್ಗೋನ್'' ಅನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಈ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2004ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಆಲ್ಬಂ ''ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಓವರ್‌ರೈಡ್‌'' ‌ನ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ನಟ ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೂ ''ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸ್ ಫೈಲ್ಯೂರ್'' ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಹಾಗೂ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೆ ''ಜುರಿಚ್'' ಎಂಬ ಒಂದು ನೇರ-ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. {{Listen |filename = Buckethead - Jordan (GH2 Version).ogg |title = Excerpt of "Jordan" |description = First two bars of "Jordan" |header = Main guitar riff of "Jordan" }} 2006ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ರಾಸ್-ಕನ್ಸೋಲ್ ವೀಡಿಯೊ ಗೇಮ್ ''ಗಿಟಾರ್ ಹೀರೊ II'' ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ಇದು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಹಾಡು "ಜೋರ್ಡಾನ್"ಅನ್ನು ಬೀಗ-ತೆಗೆಯುವ ಬೋನಸ್ ಹಾಡಾಗಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಹಾಡನ್ನು ಹಿಂದೆ ನೇರ-ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ವೀಡಿಯೊ ಗೇಮ್ ಆವೃತ್ತಿಯು ಹಾಡಿನ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನೇರ ಆವೃತ್ತಿಯು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಕೇವಲ "ಜೋರ್ಡಾನ್"‌ನ ಪದ್ಯ ಮತ್ತು ಪಲ್ಲವಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ; ನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಹಾಡಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಪೋಸ್ಟ್ ಆಫೀಸ್ ಬಡ್ಡಿ"ಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ; ನಂತರ ಮತ್ತೆ "ಜೋರ್ಡಾನ್"‌ನ ಪದ್ಯ ಮತ್ತು ಪಲ್ಲವಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ''ಗಿಟಾರ್ ಹೀರೊ II'' ಆವೃತ್ತಿಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗೇಮ್‌ಗಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಒಂಟಿ-ವಾದನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>[http://www.guitarworld.com/article/guitar_heros_marcus_henderson_the_guitar_world_interview?page=0,3 ಗಿಟಾರ್ ಹೀರೋಸ್ ಮಾರ್ಕಸ್ ಹಂಡರ್ಸನ್: ದಿ ಗಿಟಾರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಇಂಟರ್‌ವ್ಯೂವ್], ''ಗಿಟಾರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌'' , ಜೂನ್ 20, 2007, 2008ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 25ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> 2007ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಿಂದ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಏಕಾಂಗಿ-ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಆತನ ಸಂಗೀತ-ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ "ಜೋರ್ಡಾನ್"ನ ''ಗಿಟಾರ್ ಹೀರೊ'' ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದನು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಎರಡು DVDಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ''ಯಂಗ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ವಾಲ್ಯೂಮ್ 1'' ಮತ್ತು ''ಯಂಗ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ವಾಲ್ಯೂಮ್ 2'' , ಇವು 1990 ಮತ್ತು 1991ರ ಅಪರೂಪದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಈ DVDಗಳು ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌‌ನ ಮೂರು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ಒಂದು ಧ್ವನಿ ಪರೀಕ್ಷೆ, ತೆರೆಮರೆಯ ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಒಂಟಿ-ಚಿತ್ರ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆತನು ''ದಿ ಎಲಿಫ್ಯಾಂಟ್ ಮ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಲಾರ್ಮ್ ಕ್ಲಾಕ್‌'' ಮತ್ತು ''ಕ್ರೈಮ್ ಸ್ಲಂಕ್ ಸೀನ್‌'' ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಇವೆರಡೂ ಅವನ ಪ್ರವಾಸದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾದವು, ನಂತರ TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾದವು. ಕೊನೆಯ ಆಲ್ಬಂ "ಸೂತ್‌ಸೇಯರ್(ಆತನ ಆಂಟಿ ಸ್ಯೂಜಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು)" ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ; ಈ ಹಾಡು ("ಜೋರ್ಡಾನ್" ಮತ್ತು "ನಾಟ್ಟಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಲೇಸ್" ಒಂದಿಗೆ) ಆತನ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನುಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ಸೈಕೋಸ್'' ಎಂಬ ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗಿನ ಆತನ ಅಂತಿಮ ಸಂಕಲನ-ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಆತನು ನಿರ್ಮಾಪಕ, ಕೀಬೋರ್ಡ್-ವಾದಕ ಮತ್ತು TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಲೇಬಲ್‌ನ ಮಾಲೀಕ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ ''ಚಿಕನ್ ನೂಡಲ್ಸ್'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಅದು ''ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಓವರ್‌ರೈಡ್‌'' ಆಲ್ಬಂನ "ಕ್ರುಯೆಲ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಆಫ್ ನೇಚರ್" ಎಂಬ ಹಾಡಿನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಆತನು ತನಟಾಪ್ಸಿಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದೊಂದಿಗೂ ''ಅನಾಟೊಮೈಜ್'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ===2007–2008: ಮುಂದುವರೆದ ಸೋಲೋ ಕಾರ್ಯಗಳು=== [[File:Insearchofthe910.JPG|left|thumb|190px|ಇನ್ ಸರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ ಸಂಗ್ರಹ-ಆಲ್ಬಂ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ 13 ಆಲ್ಬಂಗಳ ಒಂದು ಸೆಟ್, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಾಪಿಯ ಹೊರಕವಚದ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಕೈಯಿಂದ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ.]] 2007ರಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ, ಹಿಂದಿನ 13 ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ''ಇನ್ ಸರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹ-ಆಲ್ಬಂ ಬಿಡುಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನೇ ಸ್ವತಃ ಕೈಕಸುಬಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ್ದನು, ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತಾಕ್ಷರ ಕೂಡಿಸಿದ್ದನು ಹಾಗೂ ಇದು ಸುಮಾರು ಒಂಬತ್ತು ಗಂಟೆಗಳ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಒಂದು ನಿಯತ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ-ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಆಲ್ಬಂ ''ಪೆಪ್ಪರ್ಸ್ ಘೋಸ್ಟ್'' ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗೊಂಡಿತು. ''ಅಕೌಸ್ಟಿಕ್ ಶಾರ್ಡ್ಸ್‌'' ಎಂಬ ಧ್ವನಿ-ಆಶುರಚನೆಗಳ ಒಂದು ಡಿಸ್ಕ್ ಸಹ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು, ಇದು ಅವನ ಅವನ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂ ಆಯಿತು. ಈ ವರ್ಷದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವನು ಅವನ ಡೆಮೊ ಟೇಪ್ ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ಸ್‌'' ‌ಅನ್ನು ಎರಡು ಪರ್ಯಾಯ ಆಲ್ಬಂ ಮುಖಪುಟಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು: ಆತನೇ ಸ್ವತಃ ಕೈಯಿಂದ-ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಮುಖಪುಟವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಆವೃತ್ತಿ ಅಥವಾ ಮೂಲ ಮುಖಪುಟ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಪ್ರಮಾಣಕ ಆವೃತ್ತಿ. ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವನ ಆ ವರ್ಷದ ಅಂತಿಮ ಎರಡು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ''ಡಿಕೋಡಿಂಗ್ ದಿ ಟಾಂಬ್ ಆಫ್ ಬ್ಯಾನ್ಶೀಬಾಟ್‌'' ಮತ್ತು ''ಸೈಬಾರ್ಗ್ ಸ್ಲಂಕ್ಸ್‌'' . ಸೈಬಾರ್ಗ್ ಸ್ಲಂಕ್ಸ್ ಆಲ್ಬಂ ಕೈಯಿಂದ-ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಸೀಮಿತ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು (ಕೆಲವು ವಾರಗಳ ನಂತರ) ಸಾಮಾನ್ಯ CDಯಾಗಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು. '''ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K''' ಆಗಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2007ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು: DCK ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂ 400 ಕೈಯಿಂದ-ಸಂಖ್ಯೆ ನೀಡಿದ ನಕಲುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದು ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿತು; ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿ CDಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ-ಹಾಡನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ 5-CD ಸಂಗ್ರಹ-ಆಲ್ಬಂ ''ಮೋನೋಲಿತ್'' ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://travisdickersonmusic.com/store/monolith.html |title=ಮೋನೊಲಿತ್ |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120206184107/http://travisdickersonmusic.com/store/monolith.html |url-status=dead }}</ref> 2007ರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಇತರ ಕಲಾವಿದರ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಹಲವಾರು ಆಲ್ಬಂಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು. ''ಚಿಕನ್ ನೂಡಲ್ಸ್ II'' ಎಂಬ ''ಚಿಕನ್ ನೂಡಲ್ಸ್'' ‌ನ ಉತ್ತರ-ಭಾಗ (ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ) TDRSನಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://travisdickersonmusic.com/store/chicken_noodles2.html |title=ಚಿಕನ್ ನೂಡಲ್ಸ್ 2 |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120206184044/http://travisdickersonmusic.com/store/chicken_noodles2.html |url-status=dead }}</ref> ''ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ 2004'' ಎಂಬ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌‌ನಿಂದ ಒಂದು ನೇರ-ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ, ''ಲೈಟ್‌ಯಿಯರ್ಸ್'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಶಿನ್ ಟೆರೈ‌ ಒಂದಿಗಿನ ಮೂರನೇ ಆಲ್ಬಂ ಹಾಗೂ ''ಕೆವಿನ್ಸ್ ನೂಡಲ್ ಹೌಸ್'' ಎಂಬ ಡ್ರಮ್-ವಾದಕ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಮಾಂಟಿಯ ಒಂದಿಗಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಆಲ್ಬಂ ಸಹ ಈ ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡವು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಐದು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿದನು, ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು 100 ನಕಲುಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು TDRSನ ಮೂಲಕ ಮಾರಾಟವಾದವು.<ref>{{Cite web |url=http://travisdickersonmusic.com/store/Buckethaed_paintings.html |title=ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಪೈಂಟಿಂಗ್ |access-date=2010-09-24 |archive-date=2010-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100116003730/http://travisdickersonmusic.com/store/Buckethaed_paintings.html |url-status=dead }}</ref> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸೈನ್ಸ್ ಫ್ಯಾಕ್ಶನ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವೊಂದನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದನು ಎಂಬುದು ಬಹಿರಂಗಗೊಂಡಿತು, ಈ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವು ಬೇಸ್-ವಾದ್ಯಗಾರ ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌, ಡ್ರಮ್-ವಾದಕ ಬ್ರಿಯಾನ್ "ಬ್ರೈನ್" ಮಾಂಟಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಖ ಗಾಯಕ ಗ್ರೆಗ್ ಹ್ಯಾಂಪ್ಟನ್ ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದದ ಮೊದಲ ಆಲ್ಬಂ ''ಲಿವಿಂಗ್ ಆನ್ ಎನದರ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ'' ಯ ಬಿಡುಗಡೆಯು ಹಲವು ಬಾರಿ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ 2008ರ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು. 2008ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವು ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಬಹು-ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಆಲ್ಬಂ ''ಪ್ರೊಫನೇಶನ್ (ಮುಂಬರುವ ಕತ್ತಲೆಗೆ ಸಿದ್ಧತೆ)'' ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಈ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ನಿಜವಾಗಿ 2005ರಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಮೂಲ ಲೇಬಲ್ ದಿವಾಳಿಯೆದ್ದುದರಿಂದ ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. [[File:Buckethead Painting -1.jpg|right|thumb|170px|2007ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ವರ್ಣಚಿತ್ರ #1.]] 2008ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ''ಫ್ರಮ್ ದಿ ಕೂಪ್‌'' ಆಲ್ಬಂ ಅವಬೆಲ್ಲಾ ಲೇಬಲ್‌ನ (ಇದರಲ್ಲಿ ಆತನು ''ಅಕೌಸ್ಟಿಕ್ ಶಾರ್ಡ್ಸ್‌'' ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದನು) ಮೂಲಕ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು, ಇದು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 1988ರಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾಸ್ ಒಬ್ರೆಚ್ಟ್‌ಗಾಗಿ ನೀಡಿದ ಡೆಮೊಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ CDಯು ಆತನೇ ಬರೆದ ಮೊದಲ "ಅಧಿಕೃತ" ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ನಂತರ ಆತನು ''ಆಲ್ಬಿನೊ ಸ್ಲಗ್‌'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು (ಇದು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವವರೆಗೆ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ-ಮೀಸಲಾದ CDಯಾಗಿತ್ತು). ಆ ಆಲ್ಬಂ ಜೊತೆಗೆ ಆತನು ಡಿಕರ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಮಾಂಟಿಯ ಒಂದಿಗೆ ''ದಿ ಡ್ರ್ಯಾಗನ್ಸ್ ಆಫ್ ಎಡೆನ್'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು ಹಾಗೂ ''ಫ್ರ್ಯಾಂಕೆನ್‌ಸ್ಟೇನ್ ಬ್ರದರ್ಸ್'' ಆಗಿ ದ್ಯಾಟ್ 1 ಗೇ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ''ಬೋಲ್ಟ್ ಆನ್ ನೆಕ್'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು. ದ್ಯಾಟ್ 1 ಗೇ ಮತ್ತು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಜೊತೆಯಾಗಿ 2008ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಆಲ್ಬಂನ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುತ್ತಾ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''[[American Music: Off the Record]]'' ಎಂಬ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು, ಇದರಲ್ಲಿ ಆತನು ಕೇವಲ ವಾದಕನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.<ref>[http://imdb.com/title/tt0887710/ ಅಮೆರಿಕನ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್: ಆಫ್ ದಿ ರೆಕಾರ್ಡ್ (2008)]</ref> ಸರ್ಜ್ ಟ್ಯಾಂಕಿಯನ್‌‌ನ ಲೇಬಲ್ ಸರ್ಜಿಕಲ್ ಸ್ಟ್ರೈಕ್, ''ಎಂಟರ್ ದಿ ಚಿಕನ್‌'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಒಂದು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಾಡಿನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ನಟ ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌‌ನ ಆಲ್ಬಂ ''ಅಟ್ ಆಲ್'' ‌ನ ಒಂದು ಹಾಡಿಗೆ ತನ್ನ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ ಹಾಗೂ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಪಕ ಅಲಿಕ್ಸ್ ಲ್ಯಾಂಬರ್ಟ್ ಒಂದಿಗೆ ''ರನ್ನಿಂಗ್ ಆಫ್ಟರ್ ಡೀರ್'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 2008ರ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಕ್ ದಿ ವೋಟ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಮತ ಯಾಚಿಸಲು ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಓಹಿಯೊದ ಸಿನ್ಸಿನಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9gvpLaMdc3M ಬೂಟ್ಸಿ ಆಂಡ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆನ್ ರಾಕ್ ದಿ ವೋಟ್ ಆಡ್]</ref> ಆತನು ''ಫಾಲನ್ ಸೋಲ್ಜರ್ಸ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲೂ ಕೊಲಿನ್ಸ್ ಒಂದಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿದನು, ಈ ಆಲ್ಬಂನ ಮಾರಾಟದಿಂದ ಬಂದ ಲಾಭವನ್ನು ''ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಾಲನ್ ಹೀರೋಸ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌'' ‌ಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.bootsycollins.com/newsfull.php?newsId=119 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120224054158/http://www.bootsycollins.com/newsfull.php?newsId=119 |url-status=dead }}</ref> ಆತನು ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲದ ನಂತರ ''ಚೈನೀಸ್ ಡೆಮೊಕ್ರಸಿ'' ಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಎರಡು ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಹಾಗೂ "ಶಾಕ್ಲರ್ಸ್ ರಿವೆಂಜ್" (ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೀಡಿಯೊ ಗೇಮ್ ''[[ರಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ 2]]‌'' ರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ), "ಸ್ಕ್ರ್ಯಾಪ್ಡ್" ಮತ್ತು "ಸಾರಿ" ಎಂಬ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ, "ಸಾರಿ" ಹಾಡು ಅತಿಥಿ ಗಾಯಕ [[ಸೆಬಸ್ಟಿಯನ್ ಬ್ಯಾಚ್‌]]ನನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಆಲ್ಬಂ ಹನ್ನೊಂದು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಗಿಟಾರ್‌-ಏಕಾಂಗಿ-ನಿರ್ವಹಣೆಗಳನ್ನು(ಗಿಟಾರ್-ಸೋಲೋ) ಹೊಂದಿದೆ. ===2009: MJ ಸಾವಿನ ಗೌರವ ಮತ್ತು ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್=== 2008ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 30ರಂದು, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅವನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಮೂಲಕ ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಆಟಗಾರ ಲೆಬ್ರಾನ್ ಜೇಮ್ಸ್‌ನ 24ನೇ ಜನ್ಮದಿನದ ಗೌರವಸೂಚಕವಾಗಿ ಎರಡು ಹೊಸ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬಿಡಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು.<ref>{{cite news | url=http://sportsillustrated.cnn.com/2009/fantasy/01/15/thursday.clicks/index.html | work=CNN | title=Fantasy Clicks: Chickens, a king and free throws - SI.com - Fantasy | date=January 15, 2009 | accessdate=April 27, 2010 | archive-date=ಜೂನ್ 29, 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110629104819/http://sportsillustrated.cnn.com/2009/fantasy/01/15/thursday.clicks/index.html | url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://bucketheadland.com/home_for_hemorrage.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120304023249/http://bucketheadland.com/home_for_hemorrage.html |url-status=dead }}</ref> ಈ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ನಂತರ ''ಸ್ಲಾಟರ್‌ಹೌಸ್ ಆನ್ ದಿ ಪ್ರೇರಿ'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಇದು ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನ ಮೂಲಕ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ನಂತರ 2009ರ ಮೇಯಲ್ಲಿ ಆತನು ''ಎ ರಿಯಲ್ ಡೈಮಂಡ್ ಇನ್ ದಿ ರಫ್'' ಎಂಬ ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವಲ್ಪ ದಿನಗಳ ನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಆಲ್ಬಂ ''ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ಫೋಲ್ಲೀಸ್‌'' ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಇದು ಮೊದಲು ಆತನ ಕೆಲವು ಪ್ರವಾಸದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಯಿತು, ಆದರೆ ನಂತರ TDRSನ ಮೂಲಕ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆತನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ "ದಿ ಹೋಮಿಂಗ್ ಬೀಕನ್" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಹಾಡೊಂದನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಅದರೊಂದಿಗೆ [[ಮೈಖೇಲ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್|ಮೈಕೆಲ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌]]‌ನ ಸಾವಿನ ಸುದ್ಧಿಯನ್ನು ಕೇಳಿದ ನಂತರ ಆತನಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಆ ಗಾಯಕನ ಚಿತ್ರವನ್ನೂ ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ಫೋಲ್ಲೀಸ್‌ನ ಭರ್ಜರಿ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ ಆತನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೀಡಲ್ ಇನ್ ಎ ಸ್ಲಂಕ್ ಸ್ಟ್ಯಾಕ್ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು ಹಾಗೂ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K ಆಗಿ ಬಹುನಿರೀಕ್ಷಿತ-ಆಲ್ಬಂ ''ಟೋರ್ನ್ ಫ್ರಮ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಸ್ಪೇಸ್'' ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನವೆಂಬರ್ 13ರಂದು ಗಿಬ್ಸನ್‌ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web |url=http://www2.gibson.com/Products/Electric-Guitars/Les-Paul/Gibson-USA/Buckethead-Signature-Les-Paul.aspx |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2013-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130210022814/http://www2.gibson.com/Products/Electric-Guitars/Les-Paul/Gibson-USA/Buckethead-Signature-Les-Paul.aspx |url-status=dead }}</ref> ಈ ಗಿಟಾರ್ ಆ ತಿಂಗಳಾದ್ಯಂತ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾದ ಆಲ್ಬಂಗಳ ಸರಣಿ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಆತನು ಐಕೊನೊಗ್ರಫಿ ಎಂಬ ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌‌ನ (TDRS ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಲೇಬಲ್‌ನ ಸ್ಥಾಪಕ, ಇದರಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅವನ ಹಲವಾರು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ) ಪ್ರಥಮ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲಿ ಜತೆಗೂಡಿದನು. ===2010: ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದಾಗಿ ವಿರಾಮ=== 2010ರ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಶ್ಯಾಡೊ ಬಿಟ್ವೀನ್ ದಿ ಸ್ಕೈ ಎಂಬ ಒಂದು ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು ಹಾಗೂ ಆ ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಗಿಬ್ಸನ್‌ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು. 2010ರ ಎಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌‌ನ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದೇಶದೊಂದಿಗೆ ನವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು<ref>{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2011-02-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110223031802/http://bucketheadland.com/ |url-status=dead }}</ref> - "ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಿಂದ ಶುಭಾಶಯಗಳು... ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಈ ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನೀವು ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕಾಗಿ ಕೃತಜ್ಞನಾಗಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸ್ಥಾನ-ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ಆನಿಮ್ಯಾಟ್ರೋನಿಕ್ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಹಾಗೂ ಪಾರ್ಕ್‌ಗೆ ಸ್ಲಿಪ್ ಡಿಸ್ಕ್ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ನುಸುಳಿ, ಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ." ಸ್ಲಿಪ್ ಡಿಸ್ಕ್‌ನ ಉಲ್ಲೇಖವು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ದುಃಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಚನೆಯಾಗಿದೆ. ಮೇಯಲ್ಲಿ, ಸರಳ ಭಾವುಕ ಸಂಗೀತ ಬೇಸ್-ವಾದ್ಯಗಾರ ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌, ಕೆಲವು ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಸಂಗೀತವು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕಂಡಬರದಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗೆಗಿನ ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು<ref>http://twitter.com/Bootsy_Collins</ref> ಬಹಿರಂಗಗೊಳಿಸಿದನು. ಆ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಹೀಗಿದ್ದವು - "ನಾನು ನನ್ನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಗೆ ಜನ್ಮದಿನದ ಶುಭಾಶಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಅವನು ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಗುಣಮುಖನಾಗಲಿ ಎಂದು ಹಾರೈಸುತ್ತೇನೆ. ಅವನು ಈಗ ಸ್ವಲ್ಪ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ!" ಇದರೊಂದಿಗೆ, "ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ ಸಮಸ್ಯೆಯು ಅವನನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಯಿಂದ ಕೆಲವು ಹೆಜ್ಜೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ, ಆದರೆ ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಬೆಂಬಲದಿಂದ ಅವನು ಮತ್ತೆ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬರುತ್ತಾನೆ." ಅಂತಿಮವಾಗಿ, "ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವಹಿಸಿದರೂ ಜೀವನ ಪಥವು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಸೋಲಿಸುತ್ತದೆ. ಆತನ ದೇಹದಾದ್ಯಂತವಿರುವ ನೋವು ಏನೆಂದು ವೈದ್ಯರಿಗೆ ಇದುವರೆಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ!". ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಚೇತರಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೊಲಿನ್ಸ್ ನಂತರ ಹೀಗೆಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು: “ಹೇ ಬಕೆಟ್‌ಬಾಟ್ಸ್! ಇಂದು ನಾನು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಜೊತೆಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಅವನು ಹಾರೈಸಿದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಧನ್ಯವಾದಗಳನ್ನು ಹೇಳಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. 3 ವಾರಗಳೊಳಗಾಗಿ ಅವನು ಸಂಗೀತ-ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬರುತ್ತಾನೆ”. ಬೂಟ್ಸಿಯು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌‌ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಆತನ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳಾದ್ಯಂತ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದನು.<ref>[http://twitter.com/Bootsy_Collins/status/15668994688 ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ - ಜೂನ್ 7, 2010]</ref><ref>[http://twitter.com/Bootsy_Collins/status/15967582704 ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ - ಜೂನ್ 11, 2010]</ref> ಅವನು ತನ್ನ ಹೊಸ ಆಲ್ಬಂ "ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಫಂಕ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ"ಯ "ಮೈಂಡ್ಸ್ ಅಂಡರ್ ಕಂಸ್ಟ್ರಕ್ಷನ್" ಎಂಬ ಹಾಡಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡುತ್ತಾನೆಂದೂ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದನು.<ref>[http://twitter.com/Bootsy_Collins/status/16974953748 ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ -ಜೂನ್ 24, 2010]</ref> ಜುಲೈನ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಆತನು ದೈಹಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಸಂಗೀತದಿಂದ ದೂರ ಉಳಿಯುತ್ತಾನೆ<ref>[http://twitter.com/Bootsy_Collins/status/17953231532 ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ - ಜುಲೈ 7, 2010]</ref>. ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬ್ರೈನ್‌ ಮತ್ತು ಮೆಲ್ಲಿಸ ರೀಸಿಯ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಬೆಸ್ಟ್ ರಿಗಾರ್ಡ್ಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಸಂಪುಟವನ್ನು 5-CDಗಳ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹ-ಆಲ್ಬಂನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದನು. ಆಗಸ್ಟ್ 22ರಂದು ಕೊಲಿನ್ಸ್ ಮತ್ತೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ಆರೋಗ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು - "ಕಳೆದ ವಾರ ನಾನು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ, ಅವನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ಹ್ಯಾಲೊವೀನ್‌ಗಿಂತ ಮೊದಲೇ ಆ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಬಂಧನದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತಾನೆ!"<ref>https://twitter.com/Bootsy_Collins/status/21846342553</ref> ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಅವನ 28ನೇ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಬ್ಯಾಂಜೊ ಗಿಟಾರ್ ಆಲ್ಬಂ "ಸ್ಪೈನಲ್ ಕ್ಲಾಕ್"ಅನ್ನು TDRS ಮೂಲಕ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 15ರಂದು ಅಥವಾ ಹತ್ತಿರದ ದಿನಾಂಕದಂದು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ 25ರಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2ರಂದು ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ 23 ಹೊಸ ಸೀಮಿತ ಆವೃತ್ತಿಯ ಶಾಯಿ-ವರ್ಣ-ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web |url=http://travisdickersonmusic.com/art/buckethead_art.php |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2010-10-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101005121058/http://travisdickersonmusic.com/art/buckethead_art.php |url-status=dead }}</ref> ಈ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿತ್ರಗಳು 12 x 9 ಇಂಚು ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಕ್ಯಾನ್ವಾಸ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದು $75 ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರಾಟವಾದವು. ==ಪ್ರಭಾವಗಳು== ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಹಲವಾರು ಸಂಗೀತದ ಪ್ರಮುಖ-ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ, ಅವರೆಂದರೆ - [[ಮೈಖೇಲ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್|ಮೈಕೆಲ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌]], ಪಾಲ್ ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್‌, ಶಾನ್ ಲಾನೆ, ಯಂಗ್ವೀ ಮಾಲ್ಮ್‌ಸ್ಟೀನ್, ಬೂಟ್ಸಿ ಕೊಲಿನ್ಸ್‌, ಎಡ್ಡೀ ಹ್ಯಾಜೆಲ್, ರಾಂಡಿ ರೋಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅಂಗುಸ್ ಯಂಗ್. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಆತನು ಹಲವಾರು ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.<ref name="Buckethead FAQ">{{cite web |title=Buckethead FAQ v 1.0 |url=http://www.bucketheadland.com/faq/index.html#anchor1777417 |publisher=www.bucketheadland.com |accessdate=25 July 2009 |archive-date=30 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111230003000/http://bucketheadland.com/faq/index.html#anchor1777417 |url-status=dead }}</ref> ಸಂಗೀತದ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಂಗೀತ-ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರದವುಗಳಿಂದಲೂ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದಾನೆ, ಉದಾ. ಕ್ರೀಡಾಪಡುಗಳಾದ ಮೈಕೆಲ್ ಜೋರ್ಡನ್ ಮತ್ತು ಲೆಬ್ರಾನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್ಅನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಮತ್ತು ಭಯಾನಕ TV ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು.<ref name="Buckethead FAQ" /> ==ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಿಡುಗಡೆಗಳು== * ಜುಲೈನಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಮಾಂಟಿಯ ಮತ್ತು ಮೆಲ್ಲಿಸ ಒಂದಿಗೆ ಬೆಸ್ಟ್ ರಿಗಾರ್ಡ್ಸ್ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ 5-CDಗಳ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹ-ಆಲ್ಬಂನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು, ಇದು ಮೂರು ಸರಣಿಗಳ ಮೊದಲನೇ ಸಂಪುಟವಾಗಿದೆ. * ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಹೊಸ ಆಲ್ಬಂ ಸ್ಪೈನಲ್ ಕ್ಲಾಕ್ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web |url=http://travisdickersonmusic.com/store/spinal_clock.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2010-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100928054944/http://travisdickersonmusic.com/store/spinal_clock.html |url-status=dead }}</ref> * ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ [[23 ಹೊಸ ಸೀಮಿತ ಆವೃತ್ತಿಯ ಶಾಯಿ-ವರ್ಣ-ಚಿತ್ರ]]ಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಈ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿತ್ರಗಳು 12 x 9 ಇಂಚು ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಕ್ಯಾನ್ವಾಸ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದು $75 ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರಾಟವಾದವು, ಇನ್ನಷ್ಟು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಲಿವೆ.<ref>http://www.tdrsmusic.com/cgi-bin/yabb/YaBB.cgi?board=TDRS;action=display;num=1283488028{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಸಾಧನ== ===ಗಿಟಾರ್‌ಗಳು=== {{col-begin}} {{col-2}} *[http://www2.gibson.com/Products/Electric-Guitars/Les-Paul/Gibson-USA/Buckethead-Signature-Les-Paul.aspx ಗಿಬ್ಸನ್ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130210022814/http://www2.gibson.com/Products/Electric-Guitars/Les-Paul/Gibson-USA/Buckethead-Signature-Les-Paul.aspx |date=2013-02-10 }} *ಕಸ್ಟಮ್ ಬಿಲ್ಟ್ ಗಿಬ್ಸನ್ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ *ಸ್ಟೈನ್‌ಬರ್ಗರ್ GS ("ಕೈಸರ್ಸ್ ಗಿಫ್ಟ್" ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) *ಕಸ್ಟಮ್ ಬಿಲ್ಟ್ ESP MV *ESP MII *ಗಿಬ್ಸನ್ ಚೆಟ್ ಅಟ್ಕಿನ್ಸ್ *ಇಬನೆಜ್ X-ಸೀರೀಸ್ ಫ್ಲೈಯಿಂಗ್ V *ಇಬನೆಜ್ X ಸೀರೀಸ್ ರಾಕೆಟ್ ರೋಲ್ II *ಟ್ಯಾಕಮೈನ್ ಅಕೌಸ್ಟಿಕ್ EAN40C *ಯಮಾಹ AES920 {{col-2}} *ಗಿಬ್ಸನ್‌ 1959 ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ ಕಸ್ಟಮ್‌ *ಗಿಬ್ಸನ್‌ ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಪ್ಲಸ್ *ಗಿಬ್ಸನ್‌ SG *ಗಿಬ್ಸನ್‌ SST<ref name="upa">[http://www.uberproaudio.com/content/view/219/38/ ಉಬರ್‌ಪ್ರೊಆಡಿಯೊ– ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಗಿಟಾರ್ ಗಿಯರ್ ರಿಗ್ ಆಂಡ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100724225212/http://www.uberproaudio.com/content/view/219/38/ |date=2010-07-24 }} ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದುದು:2009-04-19</ref> *ಗಿಬ್ಸನ್‌ 1969 ಲೆಸ್ ಪಾಲ್ ಕಸ್ಟಮ್‌<ref>[http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#20 FAQ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#20 |date=2012-11-15 }}, ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್'' , 2008ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> *ಕಸ್ಟಮ್ ಬಿಲ್ಟ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ Y2KV *ಕಸ್ಟಮ್ ಬಿಲ್ಟ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ KV2 *ಕಸ್ಟಮ್ ಬಿಲ್ಟ್ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ ಡಬಲ್‌ನೆಕ್<ref>[http://www.gigwise.com/article.php?id=45036&amp;image=4 ದಿ ಕೂಲೆಸ್ಟ್ ಗಿಟಾರ್ಸ್ ಇನ್ ರಾಕ್], ''ಗಿಗ್‌ವೈಸ್'' , ಜುಲೈ 31, 2008, 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref><ref>http://www.bucketheadland.com/bucketheadscoop/doubleneck1.jpg {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110927120108/http://www.bucketheadland.com/bucketheadscoop/doubleneck1.jpg |date=2011-09-27 }} ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್'' , 2009ರ ಜನವರಿ 6ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> *ವಿಗೈರ್ ಎಕ್ಸೆಸ್ ಇಂಡಸ್ 4-ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ ಬಾಸ್<ref name="upa" /> *ಹಾರ್ಟ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ಟ್ಯಾಲನ್ II ಮಾಡೆಲ್ (ಫೆಂಡರ್‌ನ) *ಆರಿಯೊ ಪ್ರೊ II ಬಾಸ್ {{col-end}} ===ಪರಿಣಾಮಗಳು=== {{col-begin}} {{col-2}} *ಡಿಜಿಟೆಕ್ ವಾಮ್ಮಿ II *ಡಿಜಿಟೆಕ್ ವಾಮ್ಮಿ IV *ಡನ್ಲಾಪ್ ಕ್ರೈ ಬೇಬಿ 535Q *ವೋಕ್ಸ್ V847A ವಾಹ್ ಪೆಡಲ್ *ಅಲೆಸಿಸ್ ಮಿಡಿವರ್ಬ್ II *BOSS NS-2 ನಾಯ್ಸ್ ಸಪ್ರೆಸ್ಸರ್<ref name="upa" /> *BOSS RC-2 ಲೂಪ್ ಸ್ಟೇಷನ್ *BOSS TU-2 ಕ್ರೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಟ್ಯೂನರ್ *BOSS DD-3 ಡಿಜಿಟಲ್ ಡಿಲೆ *BOSS RV-5 ಡಿಜಿಟಲ್ ರಿವರ್ಬ್ {{col-2}} *ಎಲೆಕ್ಟ್ರೊ-ಹಾರ್ಮೋನಿಕ್ಸ್ ಮೈಕ್ರೊ ಸಿಂಥಸೈಜರ್<ref name="bucketheadland.com">{{Cite web |url=http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#20 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-09-24 |archive-date=2012-11-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121115151612/http://www.bucketheadland.com/faq/faq2/FAQ_2_0.html#20 |url-status=dead }}</ref> *ಸ್ನಾರ್ಲಿಂಗ್ ಡಾಗ್ಸ್ ಮೋಲ್ಡ್ ವಾಹ್ ಪೆಡಲ್ *ರೋಗರ್ ಮೇಯರ್ ಒಕ್ಟಾವಿಯ *DOD ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕ್ಸ್ FX-25B ಎನ್ವೆಲಪ್ ಫಿಲ್ಟರ್ *ಅನಲಾಗ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಬೈಕಂಪ್ರೊಸ್ಸರ್ *MXR EVH ಫೇಸ್ 90 *MXR ಫೇಸ್ 100<ref name="upa" /> *ಲೈನ್ 6 FM4 ಫಿಲ್ಟರ್ ಮಾಡೆಲರ್ ಇಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಪೆಡಲ್ *ಲೈನ್ 6 MM4 ಮಾಡ್ಯುಲೇಶನ್ ಮಾಡೆಲರ್ ಇಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಪೆಡಲ್ *ಲೈನ್ 6 DL4 ಡಿಲೆ ಮಾಡೆಲರ್ ಇಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಪೆಡಲ್ *ಲೈನ್ 6 X2 XDR95 ವೈರ್‌ಲೆಸ್ {{col-end}} ===ಧ್ವನಿವರ್ಧಕಗಳು=== {{col-begin}} {{col-2}} *ಪೀವಿ ರಿನೊ *ಪೀವಿ 5150 *ಮಾರ್ಶಲ್ 1960 ಸ್ಲ್ಯಾಂಟ್ 4x12 ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ *ಡೈಜೆಲ್ ಹರ್ಬರ್ಟ್ {{col-2}} *ಮೆಸ ಬೂಗಿ ಟ್ರಿಪಲ್ ರೆಕ್ಟಿಫೈಯರ್ *ಮೆಸ ಬೂಗಿ ಸ್ಟಿಲೆಟ್ಟೊ ಟ್ರಿಡೆಂಟ್ *ಮ್ಯಾಟ್ ವೆಲ್ಸ್ 17½-ವ್ಯಾಟ್ ಹೆಡ್ ವೈರ್ಡ್ ಥ್ರೂ ಎ ಹ್ಯಾರಿ ಕೋಲ್ಬೆ 4x12 ಕ್ಯಾಬ್<ref name="bucketheadland.com" /> {{col-end}} ===ಪಿಕ್‌ಗಳು=== {{col-begin}} {{col-2}} *ಡನ್ಲಾಪ್ .73mm *ಡನ್ಲಾಪ್ ಟಾರ್ಟೆಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜ್ಯಾಸ್‌ IIIs {{col-end}} ==ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆ ಪಟ್ಟಿಗಳು== {{Main|Buckethead discography}} ;ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಲ್ಬಂಗಳು {{col-begin}} {{col-3}} #1992: ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್'' #1994: ''ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್'' #1996: ''ದಿ ಡೇ ಆಫ್ ದಿ ರೋಬೋಟ್'' #1998: ''ಕೋಲ್ಮಾ'' #1999: ''ಮಾಂಸ್ಟರ್ಸ್ ಆಂಡ್ ರೋಬೋಟ್ಸ್‌'' #2001: ''ಸಮ್‌ವೇರ್ ಓವರ್ ದಿ ಸ್ಲಾಟರ್‌ಹೌಸ್‌'' #2002: ''ಫನೆಲ್ ವೀವರ್'' #2002: ''ಬರ್ಮುಡ ಟ್ರಿಯಾಂಗಲ್'' #2002: ''ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಟಿಯರ್ಸ್‌'' #2003: ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ 2'' {{col-3}} #<li value="11">2004: ''ಐಲ್ಯಾಂಡ್ ಆಫ್ ಲೋಸ್ಟ್ ಮೈಂಡ್ಸ್‌'' #2004: ''ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಓವರ್‌ರೈಡ್‌'' #2004: ''ದಿ ಕುಕೂ ಕ್ಲಾಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್‌'' #2005: ''ಎಂಟರ್ ದಿ ಚಿಕನ್‌'' #2005: ''ಕ್ಯಾಲೈಡೊಸ್ಕಾಲ್ಪ್'' #2005: ''ಇನ್ಬ್ರೆಡ್ ಮೌಂಟೇನ್‌'' #2006: ''ದಿ ಎಲಿಫ್ಯಾಂಟ್ ಮ್ಯಾನ್ಸ್ ಅಲಾರ್ಮ್ ಕ್ಲಾಕ್‌'' #2006: ''ಕ್ರೈಮ್ ಸ್ಲಂಕ್ ಸೀನ್‌'' #2007: ''ಪೆಪ್ಪರ್ಸ್ ಘೋಸ್ಟ್'' #2007: ''ಡಿಕೋಡಿಂಗ್ ದಿ ಟಾಂಬ್ ಆಫ್ ಬ್ಯಾನ್ಶೀಬಾಟ್‌'' </li> {{col-3}} #<li value="21">2007: ''ಸೈಬಾರ್ಗ್ ಸ್ಲಂಕ್ಸ್‌'' #2008: ''ಆಲ್ಬಿನೊ ಸ್ಲಗ್‌'' #2009: ''ಸ್ಲಾಟರ್‌ಹೌಸ್ ಆನ್ ದಿ ಪ್ರೇರಿ'' #2009: ''ಎ ರಿಯಲ್ ಡೈಮಂಡ್ ಇನ್ ದಿ ರಫ್'' #2009: ''ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ಫೋಲ್ಲೀಸ್‌'' #2009: ''ನೀಡಲ್ ಇನ್ ಎ ಸ್ಲಂಕ್ ಸ್ಟ್ಯಾಕ್'' #2010: ''ಶ್ಯಾಡೋಸ್ ಬಿಟ್ವೀನ್ ದಿ ಸ್ಕೈ'' #2010: ''ಸ್ಪೈನಲ್ ಕ್ಲಾಕ್'' </li> {{col-end}} ;ವಿಶೇಷ ಬಿಡುಗಡೆಗಳು {{col-begin}} {{col-2}} *2007: ''ಇನ್ ಸರ್ಚ್ ಆಫ್ ದಿ'' *2007: ''ಅಕೌಸ್ಟಿಕ್ ಶಾರ್ಡ್ಸ್‌'' *2007: ''ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ಸ್‌'' *2008: ''ಫ್ರಮ್ ದಿ ಕೂಪ್‌'' {{col-2}} ;EPಗಳು *2001: ''KFC ಸ್ಕಿನ್ ಪೈಲ್ಸ್‌'' {{col-end}} ==ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ನ ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳು== ಟಿಪ್ಪಣಿ: 1992ರಿಂದ ಏಕಾಂಗಿ-ಕಲಾವಿದನಾಗಿರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ''ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K'' ಆಗಿಯೂ ಕೆಲವು ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆತನು ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಅಲಿಯಾಸ್ ಆಗಿ 1994ರಿಂದ ಬಳಸಿದನು (ಆತನು ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಳಸಿದುದು 2009ರಲ್ಲಿ). === ವಾದ್ಯ-ವೃಂದಗಳು === ;ಪ್ರಸ್ತುತ * ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಸಿಸ್‌ (1992–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಶೈನ್/ಶಿನ್ ಟೆರೈ‌ (2001–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ತನಟಾಪ್ಸಿಸ್‌ (2001–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಸೈನ್ಸ್ ಫ್ಯಾಕ್ಶನ್‌ (2007–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಫ್ರ್ಯಾಂಕೆನ್‌ಸ್ಟೇನ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ (2008–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಡೆತ್ ಕ್ಯೂಬ್‌ K (1994–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) ;ಹಿಂದಿನ * ಡೆಲಿ ಕ್ರೀಪ್ಸ್‌ (1990–2005) * ಜಿಲ್ಲಾಟ್ರನ್‌ (1993) * ಕಾರ್ನ್‌ಬಗ್ಸ್‌ (1995–2007) * ಜೈಂಟ್ ರೋಬೋಟ್ (1996) * ಪೀಸಸ್‌ (1997) * ಕೋಬ್ರ ಸ್ಟ್ರೈಕ್‌ (1999–2000) * ಎಲ್ ಸ್ಟಿವ್ (1999–2003) * ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ (2000–2004) * ಕೊಲೊನೆಲ್ ಕ್ಲೇಪೂಲ್ಸ್ ಬಕೆಟ್ ಆಫ್ ಬರ್ನೀ ಬ್ರೈನ್ಸ್‌ (2002–2004) * ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌ ಆಂಡ್ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌ (2005) * ಗಾರ್ಗೋನ್ (2005) ===ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ=== ;ಪ್ರಸ್ತುತ * ವಿಗ್ಗೊ ಮಾರ್ಟೆನ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ (1999, 2003–2005, 2008–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಟ್ರಾವಿಸ್ ಡಿಕರ್ಸನ್‌ ಒಂದಿಗೆ (2004–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) * ಬ್ರೈನ್‌ (2007–ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ) ;ಹಿಂದೆ * ಜೊನಾಸ್ ಹೆಲ್‌ಬಾರ್ಗ್ ಮತ್ತು ಮೈಕೆಲ್ ಶ್ರೀವ್ ಒಂದಿಗೆ (1995) ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|2}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Commons category|Buckethead}} <div class="references-small"> * [http://www.bucketheadland.com/ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110223031802/http://bucketheadland.com/ |date=2011-02-23 }} </div> {{Persondata |NAME=Buckethead |ALTERNATIVE NAMES=Brian Patrick Carroll (real name) |SHORT DESCRIPTION=Musician |DATE OF BIRTH=13 May 1969 |PLACE OF BIRTH=[[Huntington Beach, California]] |DATE OF DEATH= |PLACE OF DEATH= }} {{DEFAULTSORT:Buckethead}} [[ವರ್ಗ:ಬಕೆಟ್‌ಹೆಡ್‌]] [[ವರ್ಗ:1969ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು]] [[ವರ್ಗ:ಬದುಕಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಪ್ತಮಿತ್ರರು]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಮುಖ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಸಂಯೋಜಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ಹೆವಿ ಮೆಟಲ್ ಗಿಟಾರ್-ವಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಹುವಾದ್ಯವಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾದ ರಾಕ್‌ ಗಿಟಾರ್‌-ವಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಗನ್ಸ್ N' ರೋಸಸ್ ಸದಸ್ಯರು]] egmw8uzvptlcb7uqkrqak2fk7ftc9ty 0 26049 1258639 1246987 2024-11-19T23:33:53Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258639 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = Boston |settlement_type = [[City]] |image_skyline = Bostonstraight.jpg |image_caption = Skyline of [[Back Bay, Boston|Back Bay]], seen from the [[Charles River]], featuring Boston's two [[List of tallest buildings in Boston|tallest buildings]], the [[John Hancock Tower]] (left) and the [[Prudential Tower]] (right)|image_flag = Flag of Boston.svg |image_seal = Seal of Boston, Massachusetts.svg |nickname = Beantown,<ref name="Nicknames1"/> The Hub (of the Universe),<ref name="Nicknames1"/> The Cradle of Liberty,<ref name="Nicknames2">{{cite web |url=http://www.britannia.com/travel/Market/boston-vacations.html |title=Boston Travel & Vacations |accessdate=2009-04-08 |year=2006 |publisher=Britannia.com}}</ref> The Cradle of Modern America,<ref name="Nicknames1"/> The Athens of America,<ref name="Nicknames2"/> The Walking City<ref name="Nicknames1"/> |image_map = Boston ma highlight.png |map_caption = Location in [[Suffolk County, Massachusetts]] |coordinates_display = display=inline,title |latd=42 |latm=21 |lats=28 |latNS=N |longd=71 |longm=03 |longs=42 |longEW=W |pushpin_map = USA |pushpin_label_position = left |pushpin_map_caption = Location in the United States |coordinates_region = US-MA |subdivision_type = Country |subdivision_name = United States |subdivision_type1 = [[Political divisions of the United States|State]] |subdivision_name1 = [[Massachusetts]] |subdivision_type2 = [[List of counties in Massachusetts|County]] |subdivision_name2 = [[Suffolk County, Massachusetts|Suffolk]] |established_title = Settled |established_date = September 17, 1630 |established_title2 = Incorporated (city) |established_date2 = March 4, 1822 |government_type = [[Mayor–council government|Strong mayor – council]] |leader_title = [[List of mayors of Boston|Mayor]] |leader_name = [[Thomas Menino|Thomas M. Menino]] ([[Democratic Party (United States)|D]]) |area_footnotes = <ref>{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-CONTEXT=gct&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US12S&-tree_id=4001&-redoLog=true&-_caller=geoselect&-geo_id=04000US25&-format=ST-7 |ST-7S&-_lang=en |title=Massachusetts by Place and County Subdivision |accessdate=2009-04-29 |work=American FactFinder |publisher=United States Census Bureau, Census 2000 Summary File 1 |archive-date=2011-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514065545/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-CONTEXT=gct&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US12S&-tree_id=4001&-redoLog=true&-_caller=geoselect&-geo_id=04000US25&-format=ST-7 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US12S&-CONTEXT=gct&-tree_id=808&-redoLog=true&-geo_id=&-format=US-12 |US-12S&-_lang=en |title=United States by Urbanized Area; and for Puerto Rico |accessdate=2009-04-29 |work=American FactFinder |publisher=United States Census Bureau, Census 2000 Summary File 1 |archive-date=2011-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514065630/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US12S&-CONTEXT=gct&-tree_id=808&-redoLog=true&-geo_id=&-format=US-12 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1_US25&-CONTEXT=gct&-tree_id=808&-redoLog=true&-geo_id=&-format=US-25 |US-25S&-_lang=en |title=United States by County by State, and for Puerto Rico |accessdate=2009-04-29 |work=American FactFinder |publisher=United States Census Bureau, Census 2000 Summary File 1 |archive-date=2011-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514065458/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1_US25&-CONTEXT=gct&-tree_id=808&-redoLog=true&-geo_id=&-format=US-25 |url-status=dead }}</ref> |area_magnitude = 1 E+8 |area_total_sq_mi = 89.63 |area_total_km2 = 232.14 |area_land_sq_mi = 48.43 |area_land_km2 = 125.43 |area_water_sq_mi = 41.21 |area_water_km2 = 106.73 |area_urban_sq_mi = 1774 |area_urban_km2 = 4595 |area_metro_sq_mi = 4511 |area_metro_km2 = 11683 |area_blank1_title = [[Combined statistical area|CSA]] |area_blank1_sq_mi = 10644 |area_blank1_km2 = 27568 |elevation_ft = 141 |population_as_of = <!--Given separately to each figure because of differences--> |population_footnotes = <ref name="City population">{{cite web |url=http://www.census.gov/popest/archives/2000s/vintage_2008/08s_challenges.html |title=Accepted Challenges to Vintage 2008 Population Estimates |accessdate=2010-05-22 |publisher=United States Census Bureau, Population Division}}</ref><ref name="Urban population">{{cite web |url=http://www.census.gov/geo/www/ua/ua2k.txt |title=Alphabetically sorted list of Census 2000 Urbanized Areas |accessdate=2009-04-11 |publisher=United States Census Bureau, Geography Division |format=TXT}}</ref><ref name="Metro population"/><ref name="CSA population"/> |population_total = 645169 ('09 estimate) |population_density_sq_mi = 13321 |population_density_km2 = 5144 |population_urban = 4032484 ('00 census) |population_metro = 4522858 ('08 est.) |population_blank1_title = [[Combined statistical area|CSA]] |population_blank1 = 7514759 ('08 est.) |population_blank2_title = [[Demonym]] |population_blank2 = Bostonian |timezone = [[Eastern Standard Time|EST]] |utc_offset = -5 |timezone_DST = [[Eastern Daylight Time|EDT]] |utc_offset_DST = -4 |postal_code_type = [[ZIP code|ZIP code(s)]] |postal_code = {{Collapsible list |title=53 total ZIP codes:<ref>{{cite web |url=http://zip4.usps.com/zip4/citytown.jsp |title=ZIP Code Lookup – Search By City |accessdate=2009-04-20 |publisher=United States Postal Service}}</ref> |02108–02137, 02163, 02196, 02199, 02201, 02203, 02204, 02205, 02206, 02210, 02211, 02212, 02215, 02217, 02222, 02228, 02241, 02266, 02283, 02284, 02293, 02295, 02297, 02298}} |area_code = [[Area codes 617 and 857|617 and 857]] |blank_name = [[Federal Information Processing Standard|FIPS code]] |blank_info = 25-07000 |blank1_name = [[Geographic Names Information System|GNIS]] feature ID |blank1_info = 0617565 |website = [http://www.cityofboston.gov/ www.cityofboston.gov] }} '''ಬೋಸ್ಟನ್''' ({{Audio-IPA|en-us-Boston.ogg|/ˈbɒstən/}} ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ) ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ನ ರಾಜಧಾನಿ ಮತ್ತು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ, ಇದು[[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]]ದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಇದು [[ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌]]ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಇಡೀ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ "ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಜಧಾನಿ" ಎನ್ನುವರು.<ref>{{cite book |title=50 one day adventures—Massachusetts, Rhode Island, Connecticut, Vermont, Maine, and New Hampshire. |author=Steinbicker, Earl |year=2000 |publisher=Hastings House/Daytrips Publishers |isbn=0803820089 |page=7}}</ref> 2009ರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 645,169 ರಷ್ಟಿದ್ದು, ದೇಶದ ಹನ್ನೆರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನಗರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="City population"/> ಬೋಸ್ಟನ್ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಎಂಬ ಸ್ಥಳದ ನಿರ್ವಾಹಣೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 4.5 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರಿಗೆ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಕೊಡುವುದರ ಮೂಲಕ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹತ್ತನೆಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೆಟ್ರೋ ಪಾಲಿಟನ್ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="Metro population">{{cite web |url=http://www.census.gov/popest/metro/files/2008/CBSA-EST2008-alldata.csv |title=Metropolitan and micropolitan statistical area population and estimated components of change: April 1, 2000 to July 1, 2008 (CBSA-EST2008-alldata) |accessdate=2009-04-11 |publisher=United States Census Bureau, Population Division |format=CSV}}</ref> ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಂದು ವಿನಿಮಯ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಆರು ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಎಸೆಕ್ಸ್, ಮಿಡ್ಲ್ ಸೆಕ್ಸ್, ನಾರ್ಫೊಕ್, ಸಫೋಲ್ಕ್, ಪ್ಲೈಮೌತ್ ಮತ್ತು ವೋರ್ಸೆಸ್ಟರ್,<ref>{{cite web |url=http://www.fta.dot.gov/documents/Boston_Worchester_Manchester_DemographicProfile19.doc |title=Boston Worchester Manchester Demographic Profile: Region 19 |publisher=[[Federal Transit Administration]] |date=2007-01-31 <!-- Last-Modified: Wed, 31 Jan 2007 13:19:13 GMT --> |accessdate=2010-08-30 |archive-date=2013-06-23 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HaHOhS2s?url=http://www.fta.dot.gov/documents/Boston_Worchester_Manchester_DemographicProfile19.doc |url-status=dead }} 21 ಪುಟಗಳು.</ref> ಇವೆಲ್ಲವೂ ರ್ಹೋಡ್ ದ್ವೀಪದ ನ್ಯೂ ಹ್ಯಾಂಪ್ ಶೈರ್ನ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ; ಇದು 7.5 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರಿಗೆ ತವರೂರಾಗಿದ್ದು, ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಐದನೆ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಯೋಜಿತ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.<ref name="CSA population">{{cite web |url=http://www.census.gov/popest/metro/files/2008/CSA-EST2008-alldata.csv |title=Combined statistical area population and estimated components of change: April 1, 2000 to July 1, 2008 (CSA-EST2008-alldata) |accessdate=2009-04-11 |publisher=United States Census Bureau, Population Division |format=CSV}}</ref><ref name="CSA PDF map">{{cite web|url=http://www.census.gov/econ/census07/pdf/maps/ma/metro/33000us148m.pdf|title=Boston-Worcester-Manchester, MA-RI-NH Combined Statistical Area|year=2007|publisher=U.S. DEPARTMENT OF COMMERCE Economics and Statistics Administration U.S. Census Bureau|accessdate=2009-06-20}} ಸಿಎಸ್‌ಎ ಒಳಗೊಂಡು: ಎಮ್‌ಎ ಕೌಂಟಿಗಳು: ಬ್ರಿಸ್ಟಾಲ್, ಎಸ್ಸೆಕ್ಸ್, ಮಿಡಲ್‌ಸೆಕ್ಸ್, ನಾರ್‌ಫೋಕ್, ಪ್ಲೈಮೌತ್, ಸಫೋಲ್ಕ್ ಮತ್ತು ವೊರ್ಸೆಸ್ಟರ್; ಎನ್‌ಎಚ್ ಕೌಂಟಿಗಳು: ಬೆಲ್ಕ್‌ನ್ಯಾಪ್, ಹಿಲ್ಸ್‌ಬರಫ್, ಮೆರ್ರಿಮ್ಯಾಕ್, ರಾಕಿಂಗ್ಡಂ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ರಾಫೋರ್ಡ್; ಆರ್‌ಐ ಕೌಂಟಿಗಳು (ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಜ್ಯ): ಬ್ರಿಸ್ಟಾಲ್, ಕೆಂಟ್, ನ್ಯೂಪೋರ್ಟ್, ಪ್ರಾವಿಡೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ (ದಕ್ಷಿಣ ಕೌಂಟಿ)</ref> 1630ರಲ್ಲಿ, ಶಾಮಟ್ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ[[ದ ಮೇಲಿರುವ ಈ ನಗರವನ್ನು [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]]ನ [[ಪುರಿಟನ್]] ವಸಹಾತುಶಾಹಿಗಳು ಕಂಡು ಹಿಡಿದರು.<ref name="history">{{cite web |last=Banner |first=David |title=Boston History – The History of Boston, Massachusetts |url=http://www.searchboston.com/articles/history.html |publisher=SearchBoston |accessdate=2009-04-20 |archive-date=2009-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090315031352/http://www.searchboston.com/articles/history.html |url-status=dead }}</ref>]] 18ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳ ತಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್ ಹತ್ಯಾ ಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಟೀ ಪಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಬಂಕರ್ ಹಿಲ್‌ನ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಆಕ್ರಮಣದಂತಹ, ಅಮೇರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಅನೇಕ ಆರಂಭಿಕ ಕದನಗಳು ನಗರದ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದವು. ಭೂಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಪೌರ ಆಡಳಿತದ ಸ್ವಾಧೀನದ ಮುಖಾಂತರ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪದ ಆಚೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ನಂತರ ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹಡಗಿನ ರೇವು ಪಟ್ಟಣ ಹಾಗೂ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು,<ref name="history"/> ಮತ್ತು ಇದರ ಶ್ರೀಮಂತವಾದ ಚರಿತ್ರೆಯು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 16.3 ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ.<ref name="economy">{{cite web|url=http://www.city-data.com/us-cities/The-Northeast/Boston-Economy.html |title=Boston: Economy |year=2006 |publisher=Thomson Gale (Thomson Corporation) |accessdate=2007-04-28}}</ref> ಅಮೆರಿಕಾದ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಯಾದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಲ್ಯಾಟೀನ್ ಶಾಲೆ (1635), ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕಾದ ಮೊದಲ ಸುರಂಗ ರೈಲು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಈ ನಗರವು ಹಲವಾರು ಪ್ರಥಮಗಳ ಆಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="first subway">{{cite book |title=The Rough Guide to Boston |last=Fagundes |first=David |coauthors=Grant, Anthony |publisher=Rough Guides |date=April 28, 2003 |isbn=1-84353-044-9 }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಂದ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಹಾಗೂ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.searchboston.com/articles/college.html |title=Going to College in Boston |accessdate=2009-04-05 |last=Banner |first=David |publisher=SearchBoston |archive-date=2009-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090411214531/http://www.searchboston.com/articles/college.html |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸಂಶೋಧನೆ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್, ಇಂಜಿನಿಯರ್, ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ [[ಜೈವಿಕತಂತ್ರಜ್ಞಾನ|ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.worldtravelguide.net/city/16/city_guide/North-America/Boston.html |title=Boston City Guide |accessdate=2009-04-08 |publisher=World Travel Guide}}</ref> ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ನಗರವು ಪ್ರಮುಖ ಹಣಕಾಸು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಮುಖ 20 ಹಣಕಾಸು ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ 14ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.<ref>[http://www.zyen.com/PDF/GFC%207.pdf ಗ್ಲೋಬಲ್ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಸೆಂಟರ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120912040734/http://www.zyen.com/PDF/GFC%207.pdf |date=2012-09-12 }} ''ಝಡ್/ಯೆನ್ ಗ್ರೂಪ್'' 2010-09-11ರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ</ref> ತನ್ನ ವಿವಿಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ,<ref>{{cite web|url=http://www.2thinknow.com/reference/media-release-boston-no-one-city-for-innovation/ |title=MEDIA RELEASE - Boston named No 1 for Innovation, as European Union Cities dominate 61% of Top Cities &#124; Company News > |publisher=2THINKNOW |date=2009-08-03 |accessdate=2010-08-30}}</ref> ಈ ನಗರವು ಹೊಸ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಥಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://www.talentculture.com/feature/boston-the-city-of-innovation/ |title=Boston: The City of Innovation |publisher=TalentCulture |date= |accessdate=2010-08-30}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.boston.com/business/technology/innoeco/2010/07/boston_is_1but_will_we_hold_on.html |title=Boston is #1...But will we hold on to the top spot? - Innovation Economy |publisher=Boston.com |date=2010-07-20 |accessdate=2010-08-30 | first=Scott | last=Kirsner}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಕುಲೀನತ್ವದ, ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದು, ಪ್ರಪಂಚದ ದುಂದುವೆಚ್ಚದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ,<ref name="Heudorfer">{{cite web |author=Heudorfer, Bonnie; Bluestone, Barry |year=2004 |url=http://www.tbf.org/uploadedFiles/Housing%20Report%20Card%202004.pdf |format=PDF |title=The Greater Boston Housing Report Card |publisher=Center for Urban and Regional Policy (CURP), Northeastern University |page=6 |accessdate=2007-02-19 |archive-date=2012-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120225163927/http://www.tbf.org/uploadedFiles/Housing |url-status=dead }}</ref> ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜೀವನ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ನಡೆಸುವ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="quality of living">{{cite web| url=http://www.mercer.com/referencecontent.htm?idContent=1173105 | title = Quality of Living global city rankings 2009 – Mercer survey | publisher = [[Mercer (consulting firm)|Mercer]]| date=2009-04-28| accessdate=2009-05-08 }}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == [[ಚಿತ್ರ:Boston 1772.png|thumb|left|1772ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್, 1880ರ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆ]] 1630ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 17 ರಂದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಪುರಿಟನ್ ವಸಹಾತು ಶಾಹಿಗಳು ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದರು.<ref name="history"/> ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಕೊಲ್ಲಿಯ ವಸಹಾತುವಿನ ಪುರಿಟನ್‌ಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಟೊಲ್ ಪ್ರಾಂತವಾದ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಪ್ಲೈ ಮೌತ್ ಕಾಲೊನಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಯಾತ್ರಿಕರೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರು ಪ್ಲೈ ಮೌತ್ ಪ್ರಾಂತ ಮತ್ತು ಬಾರ್ನ್ ಸ್ಟೇಬಲ್ ಪ್ರಾಂತ, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ನ್ನೂ ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಎರಡು ಪಂಗಡಗಳು, ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ವೈಶಿಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. 1691ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಾಂತದ ರಚನೆಯವರೆಗೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸಹಾತುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಶಾಮಟ್ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪವು ಒಂದು ಭೂಶಿರದ ಮೂಲಕ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಇದು ಮಸ್ಸಾಛುಸೆಟ್ಸ್ ಕೊಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ ಕೊಲ್ಲಿ, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿಯ ಒಂದು ಅಳಿವೆಯ ನೀರುಗಳ ಮೂಲಕ ಆವೃತವಾಗಿತ್ತು. ನಗರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಮೂಲ ಅಮೇರಿಕಾದ ಅನೇಕ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಪುರ್ವದ ಭೂಶೋಧನೆಗಳು 5,000 BCನಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಜನ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿವೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.sec.state.ma.us/mhc/mhcexh/exhidx.htm |title=Archaeology of the Central Artery Project: Highway to the Past |publisher=Commonwealth Museum – Massachusetts Historical Commission |year=2007 |accessdate=2007-04-06}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಮೊದಲ ಯೊರೋಪ್ ನಿವಾಸಿಗಳು ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ''ಟ್ರೈಮೌಂಟೇನ್'' , ಎಂದು ಕರೆದರು, ಆದರೆ ನಂತರ ಬೋಸ್ಟನ್ ಲಿಂಕೊನ್ಲ್ ಶೈರ್, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಎಂದು ನಗರಕ್ಕೆ ಪುನರ್ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ವಸಹಾತು ಶಾಹಿಗಳು ವಲಸೆ ಹೋದರು. ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ ಕೊಲ್ಲಿ ವಸಹಾತುವಿನ ಮೂಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ, ಜಾನ್ ವಿನ್‌ತ್ರೋಪ್, "ಎ ಮಾಡೆಲ್ ಆಫ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಚಾರಿಟಿ", ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಚನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಇದು "ಪರ್ವತದಮೇಲಿನ ನಗರದ" ಪ್ರವಚನ ಎಂದೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಟ್ಟಣವು ದೇವರೊಂದಿಗಿದ್ದ ವಿಶೇಷ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. (ವಿನ್ ತ್ರೋಪ್ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಒಪ್ಪಂದದ ಸಹಿಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದ್ದರು, ಇದು ನಗರದ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ದಾಖಲೆಯಾಗಿತ್ತು.) ಪುರಿಟನ್ ಜನಾಂಗಗಳು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಥಿರವಾದ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ರಚಿತವಾದ ಸಮಾಜವನ್ನು ರೂಪುಗೊಳಿಸಿದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಇತ್ಯರ್ಥದ ತಕ್ಷಣವೇ, ಪುರಿಟನ್ನರು ಬೋಸ್ಟನ್ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಸ್ಕೂಲ್ (1635) ಎಂಬ ಅಮೆರಿಕಾದ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref name="BPS"/> 1636 ಮತ್ತು 1698 ರ ನಡುವೆ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಆರು ಪ್ರಮುಖ ಸಿಡುಬು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾವು ನೋವುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref>"[http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=2008&amp;page=24 ಎಮರ್ಜಿಂಗ್ ಇನ್ಫೆಕ್ಷನ್ಸ್: ಮೈಕ್ರೋಬಿಯಲ್ ಥ್ರೆಟ್ಸ್ ಟು ಹೆಲ್ತ್ ಇನ್ ದಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ (1992)]". ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ (ಐ‌ಒಎಮ್).</ref> 18ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪಿಲಡೆಲ್ಪಿಯಾ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವವರೆಗೂ ಬೋಸ್ಟನ್ ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.bostonhistorycollaborative.org/pdf/Era2.pdf |title="Growth" to Boston in its Heyday, 1640’s to 1730’s |format=PDF |publisher=Boston History & Innovation Collaborative |year=2006 |accessdate=2007-05-08 |archive-date=2010-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100708014420/http://www.bostonhistorycollaborative.org/pdf/Era2.pdf |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Boston, 1775bsmall1.png|thumb|right|upright|1775ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ನಕ್ಷೆ]] 1770ರಲ್ಲಿ ಮೂಲ ತೆರಿಗೆಯ ಮೂಲಕ ಹದಿಮೂರು ವಸಹಾತುಗಳ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟೀಷರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ತೋರಿಸಲು ಹೊರಟ ಕಾರಣ ಅಮೇರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ಉಂಟಾಯಿತು.<ref name="history"/> ಬೋಸ್ಟನ್ ಹತ್ಯಾ ಕಾಂಡ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಟೀ ಪಾರ್ಟಿ ಮತ್ತು ಹಲವು ಆರಂಭಿಕ ಕದನಗಳಾದ ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಕಾನ್ಕೋರ್ಡ್ ಕದನಮತ್ತು ಬಂಕರ್ ಹಿಲ್‌ನ ಕದನ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ಕದನಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಮೀಪದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದವು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪೌಲ್ ರಿವಿಯರ್ತನ್ನ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯ ದಾಳಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿದನು ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಂತರ, ನಗರದ ಸಮುದ್ರ ಯಾನ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಾಪಾರ ರೇವು ಪಟ್ಟಣವಾಯಿತು. ರಮ್, ಮೀನು, ಉಪ್ಪು ಮತ್ತು ತಂಬಾಕು ಪ್ರಮುಖ ರಪ್ತು ವಸ್ತುಗಳಾಗಿದ್ದವು.<ref>{{cite web |url=http://www.universityarchives.com/browse.asp?sn=39159-001&show=True&thumbnails=True |title=Colonial Boston |accessdate=2009-05-02 |publisher=University Archives |archive-date=2009-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090207181331/http://www.universityarchives.com/browse.asp?sn=39159-001&show=True&thumbnails=True |url-status=dead }}</ref> ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಹಳೆಯ ಕುಟುಂಬಗಳ ಸಂತತಿಗಳನ್ನು ದೇಶದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ಅವರು ನಂತರ ''ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೆಂಬ ಪದವಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು.<ref name="US History">{{cite web |url=http://www.u-s-history.com/pages/h3865.html |title=Boston, Massachusetts |accessdate=2009-05-02 |publisher=U-S-History.com}}</ref>'' [[ಚಿತ್ರ:Boston-view-1841-Havell.jpeg|thumb|left|1841ರಲ್ಲಿ ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್ ಎತ್ತರದಿಂದ ಕಾಣುವ ಬೋಸ್ಟನ್ ದೃಶ್ಯ]] ನ್ಯಾಪೋಲಿಯೋನಿಕ್ ಕದನ ಮತ್ತು 1812ರ ಕದನಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಲಾದ 1807ರ ಎಂಬಾರ್ಗೋ ಕಾಯಿದೆಯು, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಬಂದರು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಕುಗ್ಗುವಿಕೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿತು. ಈ ಕದನಗಳ ನಂತರ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದರೂ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ವರ್ತಕರು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಉತ್ಪಾದನೆಯು ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ನಗರದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಸಮಬಲವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೂ, ಬೋಸ್ಟನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಉಳಿದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಜವಳಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಮ-ವಸ್ತುಗಳ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿತ್ತು.<ref name="economy"/> ನಗರದ ಗಡಿಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಸೇರುವುದರಿಂದ ಸರಕುಗಳ ಸುಲಭ ಸಾಗಣಿಕೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಇದು ಗಿರಣಿ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ನಂತರ, ದಟ್ಟವಾದ ರೈಲು ಮಾರ್ಗಗಳು ಪ್ರದೇಶದ ಕೈಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸರಾಗಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದವು. 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಿಂದ ಕೊನಯೆವರೆಗೂ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಟ್ಟಣವು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಏಳಿಗೆ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದು ತನ್ನ ಅಪರೂಪವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಅಪರಿಮಿತವಾದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಆಶ್ರಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಇದು ದಾಸತ್ವ ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಯ ಕೇಂದ್ರವೂ ಆಯಿತು.<ref> {{cite web |url=http://www.nps.gov/boaf/ |title=Boston African American National Historic Site |date=April 28, 2007 |publisher=National Park Service |accessdate=2007-05-08}} </ref> ನಗರವು 1850 ರ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಗುಲಾಮ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿತು,<ref>{{cite web |url=http://www.masshist.org/longroad/01slavery/fsl.htm |title=Fugitive Slave Law |accessdate=2009-05-02 |publisher=The Massachusetts Historical Society |archive-date=2017-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171027215133/http://www.masshist.org/longroad/01slavery/fsl.htm |url-status=dead }}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಬರ್ನ್ಸ್ ಫುಜಿಟಿವ್ ಸ್ಲೇವ್ ಕ್ಲಾಸ್ ನಂತರ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಒಂದು ಮಾದರಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಪಿಯರ್ಸ್ರವರ ಕೊಡುಗೆ ಪ್ರಮುಖವಾದದು.<ref>{{cite web |url=http://www.masshist.org/longroad/01slavery/burns.htm |title=The "Trial" of Anthony Burns |accessdate=2009-05-02 |publisher=The Massachusetts Historical Society |archive-date=2017-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170922215411/http://www.masshist.org/longroad/01slavery/burns.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.suffolk.edu/16075.html |title=150th Anniversary of Anthony Burns Fugitive Slave Case |accessdate=2009-05-02 |date=2004-04-24 |publisher=Suffolk University |archive-date=2008-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080520121923/http://www.suffolk.edu/16075.html |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Scollay1880s.jpg|thumb|right|1880ರಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಲೇ ಸ್ಕ್ವೇರ್]] 1822ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ನಾಗರೀಕರು ಅದರ ಅಧಿಕೃತ ಹೆಸರಾದ "ದಿ ಟೌನ್ ಆಫ್ ಬೋಸ್ಟನ್"ನ್ನು "ದಿ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಬೋಸ್ಟನ್" ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು.ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್4, 1822ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಜನರು ನಗರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿದರು.<ref name="city charter">{{cite book |url=https://archive.org/stream/bostononehundred02stat/bostononehundred02stat_djvu.txt |title=Boston: one hundred years a city |accessdate=2009-04-20 |format=TXT |author=State Street Trust Company; Walton Advertising and Printing Company |publisher=State Street Trust Company |location=Boston |volume=2 |year=1922}} </ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಂದು ನಗರವಾಗಿ ಅಂಗೀಕಾರವಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅದರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಸುಮಾರು 46,226 ರಷ್ಟಿತ್ತು , ಆದರೆ ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವು ಮಾತ್ರ{{convert|4.7|sqmi|km2}}.<ref name="city charter"/> 1820ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಬೆಳೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಯೂರೋಪ್ ವಲಸೆಗಾರರಮೊದಲ ಆಗಮನದಿಂದ ನಗರದ ಜನಾಂಗೀಯ ಸಂಯೊಜನೆಯು ನಾಟಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ವಲಸೆ ಬಂದವರಲ್ಲಿ ಐರಿಷ್‌ರು ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. 1850ರಷ್ಟರಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 35,000 ಐರಿಷ್ ಜನರು ಬೋಸ್ಟನ್ ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref> {{cite web |url=http://www.pbs.org/wgbh/amex/murder/peopleevents/p_immigrants.html |title=People & Events: Boston's Immigrant Population |year=2003 |publisher=WGBH/PBS Online (American Experience) |accessdate=2007-05-04}} </ref> 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ನಗರದಲ್ಲಿ ಐರಿಷ್, ಜರ್ಮನ್ನರು ಲೆಬನರ, ಸಿರಿಯನ್ನರ<ref>{{cite web |url=http://www.archives.gov/genealogy/immigration/passenger-arrival.html |title=Immigration Records |publisher=The National Archives |accessdate=2009-01-07 |archive-date=2010-05-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100527220431/http://www.archives.gov/genealogy/immigration/passenger-arrival.html |url-status=dead }}</ref> ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಫ್ರೆಂಚ್ ಕೆನಡಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ರಷ್ಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಪೋಲಿಷ್ ಯೆಹೂದಿಗಳು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದ್ದಾರೆ 19ನೇಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ಜನಾಂಗೀಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆದವು-ಉತ್ತರ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು, ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ಟೌನ್ ನಲ್ಲಿ ಐರಿಷ್‌ರು ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ರಷ್ಯಿಯಾದ ಯೆಹೂದಿಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಐರಿಷ್ ಮತ್ತು ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಧರ್ಮವನ್ನೂ ಸಹ ತಂದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಸಮುದಾಯವು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯವಾಗಿದೆ,<ref> {{cite web |url=http://www.city-data.com/world-cities/Boston-People.html |title=Boston People |year=2007 |publisher=city-data.com |accessdate=2007-05-05}} </ref> ಮತ್ತು 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದ ಐರಿಷ್ ರು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು - ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರೆಂದರೆ ಕೆನೆಡೀಸ್, ಟಿಪ್ ಒ ನೀಲ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಎಫ್ ಫಿಟ್ಜೆರಾಲ್ಡ್.<ref name="US History"/> [[ಚಿತ್ರ:Haymarket Square.JPG|thumb|left|ಹೇಮಾರ್ಕೆಟ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್, 1909]] 1631 ಮತ್ತು 1890ರದ ನಡುವೆ ನಗರವು ಭೂಸುಧಾರಣೆಯ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಭೌತಿಕ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ಈ ಸುಧಾರಣೆಯು ತಗ್ಗುನೆಲ, ಸಮತಟ್ಟಾದ ಮಣ್ಣಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಮತ್ತು ಬಂದರು ಕಟ್ಟೆಯ ಬಳಿ ಇರುವ ನೀರಿನ ಬಳಿ ಇರುವ ಖಾಲಿ ಜಾಗವನ್ನು ತುಂಬುವುದರಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |url=http://www.iboston.org/rg/backbayImap.htm |title=The History of Land Fill in Boston |publisher=iBoston.org |year=2006 |accessdate=2006-01-09 }}. ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ{{cite web |author=Howe, Jeffery |year=1996 |url=http://www.bc.edu/bc_org/avp/cas/fnart/fa267/bos_fill2.html |title=Boston: History of the Landfills |publisher=Boston College |accessdate=2007-04-30 |archive-date=2007-04-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070410073014/http://www.bc.edu/bc_org/avp/cas/fnart/fa267/bos_fill2.html |url-status=dead }}</ref> - "ಗುಡ್ಡಗಳನ್ನು ಕಡಿದು ಸಣ್ಣ ಕೊಲ್ಲಿಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚುವುದು" ಎಂಬ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಸುಧಾರಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು 19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 1807ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ , ಬೀಕನ್ ಹಿಲ್‌ನ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು 50-ಎಕರೆ20 [[ha]]) ಗಿರಣಿ ಕೊಳವನ್ನು ತುಂಬಲು ಬೀಕನ್ ಹಿಲ್‌ನ ಶಿಖರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತುಇದು ನಂತರ [[ಹೇಮಾರ್ಕೆಟ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್]] ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿತು. ಈಗಿನ ಸ್ಟೇಟ್ ಹೌಸ್ ತಗ್ಗಾದ ಬೀಕಾನ್ ಹಿಲ್‌ನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾದ ಭೂಸುಧಾರಣಾ ಯೋಜನೆಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿ, ಹಣಕಾಸು ಜಿಲ್ಲೆ , ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಟೌನ್ನ ಭಾಗಗಳ ಗಣನೀಯ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. 872ರ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಂಕಿಯ ಅನಾಹುತದ ನಂತರ, ಜಲಾವೃತ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಕೆಲಸಗಾರರು ಹಳೇ ಕಟ್ಟಡದ ತುಂಡು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದರು. 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಿಂದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರಾಂತದ ಪಶ್ಚಿಮದ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿಯ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶದ ಸುಮಾರು 600 ಎಕರೆ (2.4&nbsp;km²) ಯಷ್ಟು ಸ್ಥಳವನ್ನು ನೀಡ್ಯಾಮ್ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ತಂದ ರೈಲು ಜಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಸಿದರು. ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿರುವ ನಗರಗಳೆಂದರೆ ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್ (1804), ಪೂರ್ವ ಬೋಸ್ಟನ್ (1836), ರಾಕ್ಸ್‌ಬರಿ (1868), ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್ (ಈಗಿನ ಮತ್ತಾಪನ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್ನ ಒಂದು ಭಾಗ) (1870), ಬ್ರಿಗ್ಟನ್ (ಈಗಿನ ಆಲ್‌ಸ್ಟನ್ ಕೂಡ ಸೇರಿ) (1874), ವೆಸ್ಟ್ ರಾಕ್ಸ್‌ಬರಿ (ಈಗಿನ ಜಮೈಕಾ ಮೈದಾನ ಹಾಗೂ ರೋಸ್ಲಿನ್‌ಡೇಲ್ ಕೂಡಾ ಸೇರಿವೆ) (1874), ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ಟೌನ್ (1874), ಮತ್ತು ಹೈಡ್ ಪಾರ್ಕ್ (1912).<ref>{{cite book |title=Historical Atlas of Massachusetts |page=37 |year=1991 |publisher=University of Massachusetts}}</ref><ref>{{cite book |last1=Holleran |first1=Michael |authorlink1= |last2= |first2= |authorlink2= |editor1-first= |editor1-last= |editor1-link= |others= |title=Boston's Changeful Times: Origins of Preservation and Planning in America |trans_title= |url=https://books.google.com/?id=j_L08ikdUrkC |archiveurl= |archivedate= |accessdate=August 22, 2010 |type= |edition= |series= |volume= |date= |year=2001 |month= |origyear= |publisher=[[The Johns Hopkins University Press]] |location= |isbn=0-8018-6644-8 |oclc= |doi= |id= |page=Pg. 41 |pages= |at= |trans_chapter= |chapter=Problems with Change |chapterurl=https://books.google.com/books?id=j_L08ikdUrkC&lpg=PA41&ots=29xS9xlq3c&pg=PA39#v=onepage&f=false |quote= |ref= |bibcode= |laysummary= |laydate= |separator= |postscript= |lastauthoramp=}}</ref> ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇತರೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳಾದ ಬ್ರೂಕ್‍ಲಿನ್, ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್,<ref>{{cite news |title=BOSTON'S ANNEXATION SCHEMES.; PROPOSAL TO ABSORB CAMBRIDGE AND OTHER NEAR-BY TOWNS |author=Staff writer |first= |last= |authorlink= |url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9C05E1DC1F39E233A25754C2A9659C94639ED7CF |agency= |newspaper=[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್]] |publisher= |location= |isbn= |issn= |oclc= |pmid= |pmd= |bibcode= |doi= |id= |date=March 26, 1892, Wednesday |page=11 |pages= |at= |accessdate=August 21, 2010 |language= |trans_title= |quote= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110615075143/http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9C05E1DC1F39E233A25754C2A9659C94639ED7CF |archivedate=ಜೂನ್ 15, 2011 |ref= |url-status=bot: unknown }}</ref> ಮತ್ತು ಚೆಲ್ಸಿಯಾ <ref>{{cite news |title=Has the time for Chelsea's annexation to Boston come? The Hub hasn't grown since 1912, and something has to follow that beleaguered community's receivership |author= |first=Michael |last=Rezendes |authorlink= |url=http://pqasb.pqarchiver.com/boston/access/59275776.html?FMT=ABS&date=Oct%2013,%201991 |agency= |newspaper= |publisher=The Boston Globe |location= |isbn= |issn= |oclc= |pmid= |pmd= |bibcode= |doi= |id= |date=October 13, 1991 |page=80 |pages= |at= |accessdate=August 22, 2010 |language= |trans_title= |quote= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513235801/http://pqasb.pqarchiver.com/boston/access/59275776.html?FMT=ABS&date=Oct%2013,%201991 |archivedate=ಮೇ 13, 2011 |ref= |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Flynn offers to annex Chelsea |first=Andrea |last=Estes |author=Ed Cafasso |authorlink= |url=http://pqasb.pqarchiver.com/bostonherald/access/69025902.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Sep+9%2C+1991&author=ANDREA+ESTES+and+ED+CAFASSO&pub=Boston+Herald&edition=&startpage=001&desc=Flynn+offers+to+annex+Chelsea |agency= |newspaper=[[Boston Herald]] |publisher= |location= |isbn= |issn= |oclc= |pmid= |pmd= |bibcode= |doi= |id= |date=September 9, 1991 |page=1 |pages= |at= |accessdate=August 22, 2010 |language= |trans_title= |quote= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110513235559/http://pqasb.pqarchiver.com/bostonherald/access/69025902.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Sep+9%2C+1991&author=ANDREA+ESTES+and+ED+CAFASSO&pub=Boston+Herald&edition=&startpage=001&desc=Flynn+offers+to+annex+Chelsea |archivedate=ಮೇ 13, 2011 |ref= |url-status=dead }}</ref> ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Government Center Boston vista.jpg|thumb|right|ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಪ್ಲಾಝಾ, 1999|link=Special:FilePath/Government_Center_Boston_vista.jpg]] 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ , ನಗರದಲ್ಲಿನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದೇ ಹಳೆಯವಾದ ಕಾರಣ, ವ್ಯಾಪಾರವು ಕಡಿಮೆ ಕೂಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮುಖ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="history"/> 1957ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಬಿಆರ್‌ಎ)ದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಅನೇಕ ನಗರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಕೊಟ್ಟಿತು. 1958ರಲ್ಲಿ ಬಿಆರ್‌ಎ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿಯ ಸಮಿಪದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವ್ಯಾಪಕವಾದ ನಾಶಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಬೊಬ್ಬೆಯ ಮೂಲಕ ವಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು.<ref> {{cite news |author=Collins, Monica |url=http://www.boston.com/news/globe/magazine/articles/2005/08/07/born_again/ |title=Born Again |publisher=The Boston Globe |date=August 7, 2005 |accessdate=2007-05-08}} </ref> ಬಿಆರ್‌ಎ ಸರ್ಕಾರಿ ಕೇಂದ್ರದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಭವಿಷ್ಯತ್ತಿನ ತನ್ನ ನಗರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮರು ಮೌಲ್ಯ ಮಾಪನ ಮಾಡುವ ಕಡೆಗೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿತು. 1965ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್ನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್ ಸೆಂಟರ್ ಎಂಬ ಮೊದಲ ಸಮುದಾಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. 1953ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೌಸಿಂಗ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್ ತನ್ನ ಅದ್ವಿತೀಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಈ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರವು ಈಗಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿದ್ದು, 1990ರಲ್ಲಿ ಜೀಜರ್-ಗಿಬ್ಸನ್ ಸಮುದಾಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡಿತು.<ref> ರೊಯೆಸ್ನರ್, ಜೇನ್. "ಎ ಡೀಸೆಂಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಟು ಲೀವ್: ಕೊಲಂಬಿಯಾದಿಂದ ಹಾರ್ಬರ್ಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್ – ಎ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಹಿಸ್ಟರಿ", ಬೋಸ್ಟನ್: ನಾರ್ತ್‌ಈಸ್ಟ್ರನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, c2000. Cf. ಪು. 80, "ದಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್ ಹೆಲ್ತ್ ಸೆಂಟರ್: ದಿ ಫರ್ಸ್ಟ್ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಹೆಲ್ತ್ ಸೆಂಟರ್ ಇನ್ ದಿ ಕಂಟ್ರಿ". </ref> [[ಚಿತ್ರ:JFK library Stitch Crop.jpg|thumb|left|ಜಾನ್ ಎಫ್. ಕೆನ್ನೆಡಿ ಲೈಬ್ರರಿ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್ ಪೆನಿನ್ಸುಲಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ, 2007]] ತನ್ನ 30ವರ್ಷಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತದ ನಂತರ ನಗರವು 1970ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಚೇತರಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಡಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸು ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಬ್ಯಾಕ್ ಕೊಲ್ಲಿ ಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ದೊಡ್ಡ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆ 1980 ರ ಮಧ್ಯದ ವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಬೋಸ್ಟನ್ ಆಗ್ನೇಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಂತರ ) ಗಗನ ಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದ್ದು 500 ಅಡಿಗಿಂತಲೂ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಮಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಬೆತ್ ಇಸ್ರಾಯೇಲ್ ಡೀಕೊನೆಸ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಗಾಮ್ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಯಂತಹ ಅನೇಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳುವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ರೋಗಿಗಳ ಕಾಳಜಿಯ ಮೂಲಕ ದೇಶವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಾಲೆ, ಈಶಾನ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಂರಕ್ಷಣಾಲಯದಂತಹ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1974ರಲ್ಲಿ ನಗರವು ಅಸಮರ್ಪಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು, ಇದು 1970 ರ ಮಧ್ಯದವರೆಗೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗಳ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಅಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚರಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. 1984ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೌಸಿಂಗ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌ನ್ನು ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಕಾರನಿಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದು ಕುಸಿದಿದ್ದ ಹಾಗು ಭಯಾನಕ ಸ್ಥಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಪುನರ್ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಪುನರ್ನಿಮಾಣದ ಮೂಲಕ ಹಾರ್ಬರ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಅಪಾರ್ಟ್ ಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ಆಕರ್ಷಿತ ಮಿಶ್ರಿತ-ಆದಾಯ ಸಮುದಾಯವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು. ಇದನ್ನು 1988ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ 1990ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರಿತ-ಆದಾಯವನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿದ ಮೊದಲ ಫೇಡರಲ್ ಹೌಸಿಂಗ್ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ 1992ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಗೊಂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೌಸಿಂಗ್ ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಿದ ಯೋಜನೆಗಳಾದ HUD HOPE VIಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ.<ref name="Roessner"> Cf. ರೊಯೆಸ್ನರ್, ಪು.293. "ದಿ ಹೋಪ್ ವಿಐ ಹೌಸಿಂಗ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ, ಇನ್‌ಸ್ಪೈರ್ಡ್ ಇನ್ ಪಾರ್ಟ್ ಬೈ ದಿ ಸಕ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಹಾರ್ಬರ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ವಾಸ್ ಕ್ರಿಯೇಟೆಡ್ ಬೈ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಶನ್ ಪಾಸ್ಡ್ ಬೈ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಇನ್ 1992." </ref> [[ಚಿತ್ರ:North End, Boston.jpg|thumb|right|ಇದು ಆ ಪ್ರದೇಶದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು.<ref>[93]</ref>]] 21ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ನಗರವು ಬೌದ್ಧಿಕ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಆದರೆ ಇದು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು,<ref> {{cite news |url=http://www.boston.com/news/local/articles/2005/04/15/atlantic_148_year_institution_leaving_city/ |title=Atlantic, 148-year institution, leaving city |author=Feeney, Mark; Mehegan, David |date=April 15, 2005 |publisher=The Boston Globe |accessdate=2007-03-31}} </ref> ಇದು ''ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ ಟೈಮ್ಸ್'' ನಿಂದ ಗಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದಿ ''ಬೋಸ್ಟನ್ ಗ್ಲೋಬ್'' ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಗಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಫ್ಲೀಟ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್ ಇದನ್ನು 2004ರಲ್ಲಿ ಚಾರ್ಲೊಟ್-ಮೂಲದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಬೋಸ್ಟನ್ ಆಧಾರಿತ ಇಲಾಖಾ ಗೊದಾಮುಗಳಾದ ಜೋರ್ಡಾನ್ ಮಾರ್ಷ ಮತ್ತು ಫೈಲೆನ್ ಗಳೆರಡನ್ನೂ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ ಆಧಾರಿತ ಮೇಸಿ ಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. 1990ರಲ್ಲಿ ಮನೆಯ ದರಗಳು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಳಗೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ನಂತರದ ಅರ್ಧಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ ಕೆಳದರ್ಜೆಯ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು.<ref name="Heudorfer"/> ಜೀವನದ ವೆಚ್ಚಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದ್ದರಿಂದ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜಿವನ ವೆಚ್ಚ ನಡೆಸುವ ನಗರವಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0883960.html |title=Cost of Living Index for Selected U.S. Cities, 2005 |accessdate=2009-05-02 |work=Information Please Database |publisher=Pearson Education |year=2007}}</ref> 2008 ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜೀವನ ವೆಚ್ಚ ನಡೆಸುವ 143 ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ 99ನೇ ನಗರವಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಅಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |title=Cost of living – The world's most expensive big cities |accessdate=2009-05-02 |date=2008-07-28 |publisher=City Mayors}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ತನ್ನ ದುಂದು ವೆಚ್ಚದ ದರಗಳಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿದರೂ, 2009ರಲ್ಲಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಜೀವನಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ 215 ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು 35ನೇ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="quality of living"/> == ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ == [[ಚಿತ್ರ:Boston Landsat.jpg|thumb|left|ನಾಸಾದ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಯಾಟ್ 3 ಉಪಗ್ರಹದಿಂದ ತೆಗೆದ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಬಣ್ಣದ ಚಿತ್ರ|link=Special:FilePath/Boston_Landsat.jpg]] ಮೊದಲು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ಆಧಾರಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಂದ್ರವಾದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಜನಗಣತಿ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ನಗರದ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ಟೀರ್ಣವು 89.6&nbsp;ಚದುರ ಮೈಲುಗಳು (232.1&nbsp;km²)—48.4&nbsp;ಚದುರ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು (125.4&nbsp;km²) (54.0%) ಭೂಮಿ ಮತ್ತು 41.2&nbsp;ಚದುರ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು (106.7&nbsp;km²) (46.0%) ನೀರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ದೇಶ'ದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯ ನಗರವಾಗಿದ್ದು, ಅದು ದೊಡ್ಡ ನಗರ'ಗಳ ಮೆಟ್ರೊಪೋಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಭಾಗವಾಗಿಲ್ಲ.<ref>ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ, ಸ್ಯಾನ್‌ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ, ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೊ ನಂತರದಲ್ಲಿ. ಹಲವಾರು ನಗರಗಳು, ಅವೆಂದರೆs ನ್ಯೂಜೆರ್ಸಿಯ ಪ್ಯಾಟರ್ಸನ್, ದೊಡ್ಡ ನಗರದ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟಾನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಭಾಗಕ್ಕಿಂತ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.</ref> ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಪಟ್ಟಣಗಳಿಂದ ವಿರಳವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಗೆ ಇದನ್ನು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಹೊರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ನಗರಗಳು 600,000 ಜನರಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಕೇವಲ ಸಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್‌ಕೊ ಕಡಿಮೆ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ಸುತ್ತಲೂ "ಬೃಹತ್ ಬೋಸ್ಟನ್" ಸೀಮೆಯಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಸೀಮಾರೇಖೆ ಆಗಿದ್ದ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳೆಂದರೆ, ವಿನ್‌ಥ್ರೋಪ್, ರಿವರ್, ಚೆಲ್ಸೆಯ, ಎವರೆತ್, ಸೊಮರ್‌ವಿಲೆ, ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್, ವಾಟೆರ್‌ಟವ್ನ್, ನ್ಯೂಟನ್, ಬ್ರೂಕ್‌ಲೈನ್, ನೀಧಮ್, ಡೆಧಮ್, ಕಾಂಟನ್, ಮಿಲ್ಟನ್, ಮತ್ತು ಕ್ವಿನ್ಸಿ. ಚಾರ್ಲೆಸ್ ನದಿಯು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್, ವಾಟರ್‌‌ಟವ್ನ್, ಮತ್ತು ನೆರೆಹೊರೆಯ ಚಾರ್ಲೆಸ್‌ಟವ್ನ್‌ನಿಂದ ಖಚಿತವಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿಗೆ ಬೋಸ್ಟನ್ ಹಾರ್ಬರ್ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಹಾರ್ಬರ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ರಿಕ್ರಿಯೇಷನಲ್ ಏರಿಯಾ (BHINRA) ಗಳಿದ್ದು, ಇವು ನಗರದ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾಫ್ ದ್ವೀಪ, ಗಲ್ಲೋಪ್ಸ್ ದ್ವೀಪ, ಬೃಹತ್ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್ ದ್ವೀಪ, ಹಸಿರು ದ್ವೀಪ, ಚಿಕ್ಕ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್ ದ್ವೀಪ, ಚಿಕ್ಕ ಕಾಫ್ ದ್ವೀಪ, ಉದ್ದನೆಯ ದ್ವೀಪ, ಲವೆಲ್ಸ್ ದ್ವೀಪ, ಮಧ್ಯದ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್ ದ್ವೀಪ, ನಿಕ್ಸೆಸ್ ಮೇಟ್, ಹೊರಗಿನ ಬ್ರೆವ್‌ಸ್ಟರ್ ದ್ವೀಪ, ರೈನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಡ್ ದ್ವೀಪ, ಶಗ್ ರಾಕ್ಸ್, ಸ್ಪೆಕ್ಟಾಕಲ್ ದ್ವೀಪ, ದಿ ಗ್ರೇವ್ಸ್, ಮತ್ತು ಥೋಮ್‌ಸನ್ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ನೆಪೋನ್‌ಸೆಟ್ ನದಿಯು, ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮತ್ತು ಕ್ವಿನ್ಸಿ ನಗರ ಮತ್ತು ಮಿಲ್ಟನ್ ಪಟ್ಟಣಗಳ ನಡುವೆ ಸರಿಹದ್ದನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.massbike.org/bikeways/neponset/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-11-02 |archive-date=2004-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040203163520/http://www.massbike.org/bikeways/neponset/ |url-status=dead }}</ref> ಮಿಸ್ಟಿಕ್ ನದಿಯು, ಚಾರ್ಲೆಸ್‌ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಚೆಲ್ಸೆಯ ಮತ್ತು ಎವೆರೆತ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚೆಲ್ಸೆಯ ಕ್ರೀಕ್ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಹರ್ಬರ್‌ಗಳು ಪೂರ್ವ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಸಮರ್ಪಕ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.topozone.com/map.asp?lat=42.35833&lon=-71.06028 |title=Kings Chapel Burying Ground, USGS Boston South (MA) Topo Map |publisher=TopoZone |year=2006 |accessdate=2007-04-29}}</ref> ಲೋಗನ್ ಅಂತರ್‌ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಅಳತೆ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಕಾರ, ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಅಧಿಕೃತ ಎತ್ತರವು, ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ 19&nbsp;ಅಡಿ (5.8&nbsp;ಮೀ) ಇದೆ.<ref>{{cite web |title=Elevation data – Boston |url={{Gnis3|617565}} |year=2007 |publisher=U.S. Geological Survey |accessdate=2007-02-19}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ತುದಿಯು ಬೆಲೆವ್ಯು ಹಿಲ್‌ ಆಗಿದ್ದು ಇದು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ 330&nbsp;ಆದಿ (101&nbsp;ಮೀ) ಎತ್ತರವಿದೆ, ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ತುದಿ ಎಂದರೆ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ.<ref>{{cite peakbagger | pid = 6759 | name = Bellevue Hill, Massachusetts | accessdate = 2007-03-21}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:USA 09562 Boston Luca Galuzzi 2007.jpg|thumb|right|ಚರ್ಚ್ ಆಫ್ ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ.ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉದ್ದನೆಯ ಕಟ್ಟಡಗಳೆಂದರೆ ಪ್ರುಡೆನ್ಷಿಯಲ್ ಟವರ್ ಮತ್ತು 111 ಹಂಟಿಂಗ್ಟನ್ ಅವೆನ್ಯೂ.]] ಬಹುತೇಕ ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿ ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳನ್ನು ಮರುಪಡೆದ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ—ಈ ಎಲ್ಲಾ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಮೂರು ಮೂಲ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದ್ದು, "ಮೂರುಪರ್ವತಗಳ ಗುಂಪನ್ನು", ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮುಚ್ಚುವ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೂರು ಮೂಲ ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕದಾದ—ಬೇಕೊನ್ ಪರ್ವತ—ಮಾತ್ರ ಭಾಗಶಃ ಶಿಥಿಲವಾಗದೆ ಉಳಿದಿದೆ; ಇದರ ಎತ್ತರದ ಅರ್ಧಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಕತ್ತರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯಕೆಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಕಡಿಮೆ ಅಂಥಸ್ತಿನ ಇಟ್ತಿಗೆ ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ಬಹುತೇಕ ಪುರಾತನ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಪೆಡರಲ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕವು ಆಧುನಿಕ ಹೆಚ್ಚು ಮಹಡಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರವಾಗಿವೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸರಕಾರದ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್ ವಾಟರ್‌ಫ್ರಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ‌ಯಲ್ಲಿ, ಇವು ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೆಂದರೆ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ವಿಜ್ಞಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಕೋಪ್ಲೆ ಸ್ಕ್ವಯರ್, ನ್ಯೂಬರಿ ಬೀದಿ, ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್'ನ ಎರಡು ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಾದ— ಜಾಹ್ನ್ ಹಾಂಕಾಕ್ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ಪ್ರುಡನಿಷಿಯಲ್ ಕೇಂದ್ರ.<ref>{{cite web |url=http://www.emporis.com/en/wm/ci/?id=101045 |title=Boston Skyscrapers |publisher=Emporis.com |year=2005 |accessdate=2005-05-15}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Newbury Street, Boston.jpg|thumb|left|ನ್ಯೂಬರಿ ರಸ್ತೆ, ಪ್ರಮುಖ ಮೇಳ ಮತ್ತು ಶಾಪಿಂಗ್ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ ನೈಬರ್‌ಹುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ]] ಜಾಹ್ನ್ ಹಾಂಕಾಕ್ ಗೋಪುರದ ಹತ್ತಿರ, ಪ್ರಖ್ಯಾತ ವಾತಾವರಣ ಮುನ್ಸೂಚಕ ದೀಪಗೃಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಳೇ ಜಾಹ್ನ್ ಹಾಂಕಾಕ್ ಕಟ್ಟಡ ಇದೆ—ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ದ್ವೀಪದ ಬೆಳಕು ವಾತಾವರಣದ ಮುನ್ಸೂಚನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ: "ನಿಶ್ಚಲವಾದ ನೀಲಿಯು, ನಿರ್ಮಲ ನೋಟವನ್ನು; ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ನೀಲಿಯು, ಮೋಡಕವಿದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು; ನಿಧ್ಚಲ ಕೆಂಪು, ಮಳೆ ಬರುವಿಕೆಯನ್ನು; ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ಕೆಂಪು, ಮಂಜು ಬೀಳುವಿಕೆಯನ್ನು" ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. (ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ಕೆಂಪು ಬದಲಾಗಿ ರೆಡ್ ಸಾಕ್ಸ್ ಪಂದ್ಯವು ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಹೋಯಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.) ಒಂಟಿ-ಕುಟುಂಬದ ಮನೆಗಳ ಮತ್ತು ಮರದ/ಇಟ್ಟಿಗೆಯ ಬಹು-ಕುಟುಂಬದ ಸಾಲಿನ ಮನೆಗಳ ನಡುವೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ವಾಣಿಜ್ಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಚದುರಿವೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ, ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಯು.ಎಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ನೆರೆಹೊರೆಯ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್-ಯುಗದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.southendhistoricalsociety.org/about.htm |title=About the SEHS |publisher=South End Historical Society |year=2007 |accessdate=2007-02-19 |archive-date=2007-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070222103817/http://www.southendhistoricalsociety.org/about.htm |url-status=dead }}</ref> ಡೌನ್‌ಟೌನ್ ಜೊತೆಗೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದಮೇಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಟೆರಿ/ಸುರಂಗಗಳ (CA/T) ಯೋಜನೆಯು (ಅಥವಾ "ಬಿಗ್ ಡಿಗ್")ಗಳು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಭೀರಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆದ ಅಸ್ಥಿರ ಭೂಮಿಯು ಸುರಂಗದ ಯೋಜನೆಗಳಿ’ಗೆ ಅಸಾಧಾರಣ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡಿದೆ. ಡೌನ್‌ಟವ್ನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, CA/T ಯೋಜನೆಯು ವಿಕಟವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಆರ್ಟೆರಿಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಹೊಸಾ ಹಸಿರು ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ತೆರೆದ ಸ್ಥಳಗಳ ಸುಸಂಘಟನೆಗೆ ಅನುಕೂಲಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Boston common 20060619.jpg|thumb|right|ಪ್ರುಡೆನ್ಷಿಯಲ್ ಸ್ಕೈವಾಕ್‌ನಿಂದ ಕಾಣಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಬೋಸ್ಟನ್, ಪ್ರುಡೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗೋಪುರದ 50ನೆಯ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣಾ ವೇದಿಕೆ ಇದೆ<ref>[116]</ref>]] ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಮನ್, ಆರ್ಥಿಕ ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಬೆಕಾನ್ ಪರ್ವತದ ಹತ್ತಿರದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನ ಇದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.celebrateboston.com/sites/boston-common.htm |title=Boston Common |year=2006 |publisher=CelebrateBoston.com |accessdate=2007-02-19}}</ref> ಹತ್ತಿರದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನದ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ಪೆಡೆರಿಕ್ ಲಾ ಓಲ್ಮ್‌ಸ್ಟೆಡ್‌ ರವರಿಂದ ನಗರವನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿಯುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸಿಸಿದ ಸರಣಿಯಾದ, ಎಮೆರಾಲ್ಡ್ ನೆಕ್ಲೆಸ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಎಮೆರಾಲ್ಡ್ ನೆಕ್ಲೆಸ್‌ನ ಭಾಗವಾದ ಜಮೈಕ ಕೊಳವು, ನಗರದಲ್ಲಿ ಶುದ್ಧ ನೀರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಉದ್ಯಾನವನ, ಇದು ಸಹ ಎಮೆರಾಲ್ಡ್ ನೆಕ್ಲೆಸ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಾನವವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾದ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಉದ್ಯಾನವನ ಮೃಗಾಲಯದ ತಾಣವು ಸಹ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/parks/emerald/Franklin_Park.asp |title=Franklin Park |year=2007 |publisher=City of Boston |accessdate=2007-04-28}}</ref> ಮತ್ತೊಂದು ಬೃಹತ್ ಉದ್ಯಾನವನ ಎಸ್ಪ್ಲೆನಾಡೆಯು, ಚಾರ್ಲೆ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿದೆ. ಹಾತ್ಚ್ ಶೆಲ್, ಇದು ಒಂದು ಹೊರಾಂಗಣ ಗಾನಗೋಷ್ಠಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿದ್ದು, ಚಾರ್ಲೆಸ್ ನದಿಯ ಸಮತಲ ಪ್ರದೇಶದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. ಇತರ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಇವೆ, ಮತ್ತು ಬೃಹತ್ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಚುಗಳು ಕ್ಯಾಸಲ್ ದ್ವೀಪದ ಹತ್ತಿರ (BHINRA) ಭಾಗವಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಈಗ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ); ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ; ಮತ್ತು ಡೋರ್ಚೆಸ್ಟರ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ, ಹಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್‌, ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಬೋಸ್ಟನ್ ನದಿ ತೀರಗಳಲ್ಲಿವೆ. === ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳು === {{Main|Neighborhoods in Boston}} ತರತರಹದ ಉಪವಿಭಾಗಗಳ ವಿಪುಲತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಕೆಲವುಸಲ "ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳ ಪಟ್ಟಣ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಗರದಿಂದ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ 21 ಅಧಿಕೃತ ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳಿವೆ.<ref>ಅಧಿಕೃತ ಬೋಸ್ಟನ್ ನೈಬರ್ಹುಡ್ಸ್ ಅನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ [http://www.cityofboston.gov/neighborhoods/default.asp ].</ref> ಈ ನೆರೆಹೊರೆಯ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದವು: ಆಲ್ಸ್‌ಟೊನ್/ಬ್ರೈಟೊನ್, ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ, ಬೇ ಗ್ರಾಮ, ಬೆಕಾನ್ ಹಿಲ್, ಚಾರ್ಲೆಸ್ ಪಟ್ಟಣ, ಚೈನಾ ಪಟ್ಟಣ/ಲೆಧರ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್, ಡೌನ್‌‌ಟೌನ್/ಪಿನಾನ್ಸಿಯಲ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಪೂರ್ವ ಬೋಸ್ಟನ್, ಪೆನ್‌‌ವೇ/ಕೆನ್‌ಮೋರ್, ಹೈಡ್‌ ಪಾರ್ಕ್, ಜಮೈಕಾ ಪ್ಲೈನ್, ಮಟ್ಟಪಾನ್, ಮಿಸನ್ ಹಿಲ್, ಉತ್ತರ ತುದಿ, ರೋಸ್‌ಲಿಂಡಾಲೆ, ರಾಕ್ಸ್‌ಬರಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್, ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿ, ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಕ್ಸ್‌ಬರಿ. === ಹವಾಗುಣ === ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸಹಜವಾಗಿ ಭೂಖಂಡದ ಹವಾಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಅದರ ಕರಾವಳಿಯ ಜಾಗದ ಕಾರಣ ಕಡಲಿನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ದಕ್ಷಿಣದಿಕ್ಕಿನ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯ. ಈ ಹವಾಗುಣವನ್ನು ತೇವವಾದ ಭೂಖಂಡದ ಅಥವಾ ತೇವವಾದ ಸಬ್‌ಟ್ರೋಪಿಕಲ್ (ಕಡಿಮೆ ಉಷ್ಣವಲಯದ) (ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕೊಪೆನ್ ''ಡಿಪ'' , ''ಸಿಪ'' ) ಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುವುದು. ಬೇಸಿಗೆಗಾಲಗಳು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ಬೆಚ್ಚಗೆ, ಮಳೆಯಿಂದ, ಮತ್ತು ತೇವವಾಗಿ ಇರುತ್ತವೆ, ಅದೇರೀತಿ ಚಳಿಗಾಲಗಳು ತಂಪಾಗಿ, ಗಾಳಿಬೀಸುವಿಕೆಯಿಂದ, ಮತ್ತು ಮಂಜಿನಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ. ವಸಂತ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಶರತ್ಕಾಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಶಾಂತವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಗಾಳಿಯ ದಿಕ್ಕು ಮತ್ತು ಧಾರೆಯ ಪ್ರವಾಹದ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ, ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಬಹಳ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸಮುದ್ರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಬೀಸುವ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗಾಳಿಯ ವಿಧಾನಗಳು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವಬೀರಿ, ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಾಗರದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:USA Massachusetts Boston Foliage.jpg|thumb|left|ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಆಕಾಶ ರೇಖೆ, ಹಾಗೂ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಾಗಿರುವ ಎಲೆಗೊಂಚಲುಗಳು]] ಅಲ್ಪ ಉಷ್ಣಾಂಶ ದೊಂದಿಗೆ {{convert|73.9|F|1}}, ಅತಿ ಬಿಸಿಯಾಗಿರುವ ತಿಂಗಳು ಜುಲೈ. ಅಲ್ಪ ದೊಂದಿಗೆ {{convert|29.3|F|1}}, ಅತಿ ತಣ್ಣನೆಯ ತಿಂಗಳು ಜನವರಿ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ {{convert|90|°F|0}} ಹೇರುವ ಮತ್ತು ಚಳೀಗಾಲದಲ್ಲಿ {{convert|10|°F|0}} ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬರುವ ಅವಧಿಗಳು ಅಸಾಧಾರಣ ಅಲ್ಲ ಆದರೆ ಬಹಳ ವಿರಳವಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 14ದಿನಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿನ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ,<ref name="NCDC"/> ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಬ್‌ಝೀರೊ ರೀಡಿಂಗ್ ಜನವರಿ 22, 2005ರಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Boston Extremes"/> ತೀವ್ರತೆಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು {{convert|−18|to|104|°F|°C|0}}, ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪೆಬ್ರವರಿ 9, 1934 ಮತ್ತು ಜುಲೈ 4, 1911 ರಂದು, ದಾಖಲಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Boston Extremes"/> ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಕರಾವಳಿ ಸ್ಥಾನಗಳು ಉತ್ತರ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕದ ಮೇಲಿವೆ, ಅದಾಗ್ಯೂ ಇದು ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳನ್ನು ಮಧ್ಯಮಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಹಾಗು ಹೆಚ್ಚು ಹಿಮ ಮತ್ತು ಮಳೆಯನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಈಶಾನ್ಯಮಾರುತಗಳ ಹವಾಮಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ನಗರವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಒಲವುತೋರುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/arts/film/weather.asp |title=Weather |year=2007 |publisher=City of Boston Film Bureau |accessdate=2007-04-29 |archive-date=2013-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130201010317/http://www.cityofboston.gov/arts/film/weather.asp |url-status=dead }}</ref> ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಿಮಬೀಳುವಿಕೆ {{convert|42.5|in|mm|sigfig=3}} ಯೊಂದಿಗೆ, ನಗರವು ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಳೆಬೀಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಸರಾಸರಿಸುತ್ತದೆ {{convert|41.8|in|cm|0}}. ಒಳನಾಡಿನಲ್ಲಿ ನಗರದಿಂದ ದೂರಹೋದಂತೆ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಗರ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ)-ಸಾಗರದ ಬೆಚ್ಚಗಿರಿಸುವ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದಿಂದ ದೂರ ಹೋದಂತೆ, ಹಿಮಪಾತವು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.city-data.com/states/Massachusetts-Climate.html |title=Massachusetts – Climate |year=2005 |publisher=city-data.com (Thomson Gale) |accessdate=2007-04-29 }}</ref> ಬಹುತೇಕ ಹಿಮಪಾತವು ಡಿಸೆಂಬಾರ್‌ದಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ ಅವರೆಗೂ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಿಮಪಾತವಿರುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಇರುವುದೇ ಇಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಮೇ ಮತ್ತು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಿಮವು ವಿರಳವಾಗುತ್ತದೆ.<ref> {{cite web |url=http://www.intellicast.com/Almanac/Northeast/May/ |title=May in the Northeast |year=2003 |publisher=Intellicast.com |accessdate=2007-04-29 }}</ref><ref> {{cite news |url=http://www.boston.com/news/weather/articles/2005/10/30/snowstorm_packs_october_surprise/ |author=Wangsness, Lisa |title=Snowstorm packs October surprise |date=October 30, 2005 |publisher=The Boston Globe |accessdate=2007-04-29 }}</ref> ದಟ್ಟವಾದ ಮಂಜು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿರುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬೇಸಿಗೆಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಆಗಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಬಿರುಗಾಳಿ ಅಥವಾ ಚಂಡಮಾರುತವು ಪ್ರಾಂತವನ್ನು ಕಂಪಿಸುತ್ತದೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶರ್ತ್ಕಾಲದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ. ಉತ್ತರ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕದೊಂದಿಗಿನ ಇದರ ನೆಲೆಯ ಕಾರಣ, ನಗರವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸನುದ್ರದ ತಂಗಾಳಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಸಂತ ಕಾಲದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಆಗ ನೀರಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳು ತೀರಾ ತಂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿ ತೀರದಲ್ಲಿನ ಉಷ್ಣಾಂಶಗಳು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಮೈಲಿಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅತಿ ತಂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಕೆಲವುಸಲ ಮದ್ಯಾಹ್ನದ ಸಮಯದಲ್ಲೂ ಉಷ್ಣಾಂಶವು ಅತಿ ಕೆಳಮಟ್ಟಾಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ.<ref> {{cite news |url=http://www.boston.com/news/globe/city_region/breaking_news/2007/07/sea_breeze_keep.html |author=Ryan, Andrew |title=Sea breeze keeps Boston 25 degrees cooler while others swelter |date=July 11, 2007 |publisher=The Boston Globe |accessdate=2009-03-31 }}</ref><ref> {{cite news |url=http://www.boston.com/news/local/breaking_news/2008/06/boston_sea_bree.html |author=Ryan, Andrew |title=Boston sea breeze drops temperature 20 degrees in 20 minutes |date=June 9, 2008 |work=[[The Boston Globe]] |accessdate=2009-03-31 }}</ref> ಮೇ ದಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ವರೆಗೂ, ನಗರವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉಲ್ಬಣವಾಗುವ ಗುಡುಗು ಮಿಂಚುಗಳ ಚಂಡಮಾರುತಗಳ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ; ಈ ರೀತಿಯ ಉಲ್ಬಣ ಪರಿಣಾಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಭರ್ಜರಿ ಆಲಿಕಲ್ಲಿನ ಸುರಿಮಳೆ, ಹಾನಿಮಾಡುವ ಗಾಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರಿ ಜಡಿಮಳೆಗಳು ತೊಜೆಗೂಡುತ್ತವೆ. ಅದಾಗ್ಯೂ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಕೇಂದ್ರಭಾಗಗಳು ಯಾವತ್ತೂ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ತುಪಾನಿಗೆ ಸಿಲುಕಲಿಲ್ಲ, ನಗರವು ತುಪಾನಿನ ಮುನ್ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತ್ತು, ಆದರೆ ಹಾನಿಮಾಡುವ ಚಂಡಮಾರುತಗಳು ನಗರದ ಉತ್ತರ, ಪಶ್ಚಿಮ, ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ. {{-}} {{Boston weatherbox}} == ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ == {{Historical populations|type=USA | 1722|10567 | 1765|15520 | 1790|18320 | 1800|24937 | 1810|33787 | 1820|43298 | 1830|61392 | 1840|93383 | 1850|136881 | 1860|177840 | 1870|250526 | 1880|362839 | 1890|448477 | 1900|560892 | 1910|670585 | 1920|748060 | 1930|781188 | 1940|770816 | 1950|801444 | 1960|697197 | 1970|641071 | 1980|562994 | 1990|574283 | 2000|589141 | 2009*|645169 |footnote=Source:<ref>{{Cite web|url=http://www.census.gov/popest/cities/tables/SUB-EST2009-01.csv |title=Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places Over 100,000, Ranked by July 1, 2009 Population: April 1, 2000 to July 1, 2009|publisher=U.S. Census Bureau}}</ref> }} 2000 ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆನ್ಸಸ್‌ ಪ್ರಕಾರ {{GR|2}} 589,141 ಜನರು, 239,528 ಮನೆಗಳು, ಮತ್ತು 115,212 ಕುಟುಂಬಗಳು ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಒಂದು ಚದರ ಮೈಲಿಗೆ 12,166 ಜನರಷ್ಟಿತ್ತು (4,697/km²). ಪ್ರಮುಖ ಯುಎಸ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ <ref>ಸಾಂದ್ರತೆ 250,000ಕ್ಕಿಂತಲೂ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುವ ನಗರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ</ref> ಜನಸಾಂದ್ರತೆಯು ಬೋಸ್ಟನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ನಗರಗಳೆಂದರೆ [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರ]] ಮತ್ತು ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ ಮಾತ್ರ.{{citation needed|October 2010|Former reference was for 1990, which is out of date|date=October 2010}} ಪ್ರತಿ ಚದರ ಮೈಲಿಗೆ 5,203ರಷ್ಟು (622.3/km²) ಸರಾಸರಿ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವ 251,935 ವಸತಿ ಘಟಕಗಳಿವೆ. 2009ರ ಯು.ಎಸ್. ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ನಗರದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜು 645,169,<ref name="City population"/>, ಇದು 2000ದ ಜನಗಣತಿಗಿಂತ ಸುಮಾರು 8.7% ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು. ವಾರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ದಿನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ 1.2&nbsp;ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಳಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 2 ಮಿಲಿಯನ್‌ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಜನರು ಕೆಲಸ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯದ ಕಾಳಜಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸುವುದರಿಂದ ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications//pdr96-1.pdf |format=PDF |title=Boston's Population Doubles – Every Day |publisher=Boston Redevelopment Authority — Insight Reports |month=December |year=1996 |accessdate=2007-02-24 |archive-date=2007-03-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070322202925/http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications//pdr96-1.pdf |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ 18 ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿನ ವಯಸ್ಸಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ. 19.8ರಷ್ಟಿತ್ತು, 18 ರಿಂದ 24 ವಯಸ್ಸಿನವರು ಶೇ. 16.2ರಷ್ಟಿದ್ದರು, 25 ರಿಂದ 44 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನವರು ಶೇ. 35.8ರಷ್ಟಿದ್ದರು ಮತ್ತು 65 ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನವರು ಶೇ. 10.4ರಷ್ಟಿದ್ದರು. ಮಧ್ಯದ ವಯಸ್ಸು 31 ವರ್ಷಗಳಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ 100 ಮಂದಿ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ 92.8 ಪುರುಷರಿದ್ದರು. 18 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕೂಮೀರಿದ ವಯಸ್ಸಿನ ಪ್ರತಿ 100 ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ 90.2 ಪುರುಷರಿದ್ದರು. ನಗರದಲ್ಲಿ 239,528 ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. 22.7 ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು 18 ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಶೇ. 27.4 ರಷ್ಟು ಮದುವೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಶೇ. 16.4 ರಷ್ಟು ಕುಟುಂಬದ ಮಹಿಳೆಯರು ಗಂಡಂದಿರನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಶೇ. 51.9 ಜನರಿಗೆ ಕುಟುಂಬಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಶೇ. 37.1 ಕುಟುಂಬಗಳು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಇತ್ತು ಹಾಗೂ ಶೇ. 9.1ರಷ್ಟು 65 ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯಸ್ಸಿನ ಜನರು ಒಂಟಿಯಾಗಿಯೇ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಸರಾಸರಿ ಗೃಹ ಸಮುಚ್ಚಯದ ಅಳತೆ 2.31ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಕುಟುಂಬದ ಅಳತೆ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ 3.17ರಷ್ಟಿತ್ತು. [[ಚಿತ್ರ:Boston income donut.png|thumb|left|2000ದಲ್ಲಿ ಯು.ಎಸ್. ಸೆನ್ಸಸ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರತಿಶತ ಆದಾಯ. ಗೆರೆಗಳು ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಗಡಿರೇಖೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಮನೆಯೊಂದರ ಸರಾಸರಿ ಆದಾಯವು $39,629 ಹಾಗೂ ಕುಟುಂಬವೊಂದರ ಸರಾಸರಿ ಆದಾಯವು $44,151 ಆಗಿತ್ತು. ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರ ಆದಾಯ $37,435 ಮಹಿಳೆಯ ಆದಾಯ $32,421 ಆಗಿದೆ. ನಗರದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ತಲಾ ಆದಾಯ 23,353 ಡಾಲರ್ ಇತ್ತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 19.5% ನಷ್ಟು ಮತ್ತು 15.3% ಕುಟುಂಬಗಳು ಬಡತನದ ಸೀಮಾರೇಖೆಯ ಕೆಳಗಿದ್ದರು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, 18ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇರುವವರು 25.6% ಮತ್ತು 65ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಬಡತನರೇಖೆಗಿಂತ ಕೆಳಗಿರುವವರು ಸುಮಾರು 18.2% .<ref name="census3">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=16000US2507000&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP3&-ds_name=DEC_2000_SF3_U&-_lang=en&-redoLog=false&-_sse=on |title=Boston city, Massachusetts—DP-3. Profile of Selected Economic Characteristics: 2000 |year=2000 |publisher=United States Census Bureau |accessdate=2007-05-04 |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212043714/http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=16000US2507000&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP3&-ds_name=DEC_2000_SF3_U&-_lang=en&-redoLog=false&-_sse=on |url-status=dead }}</ref> 1950ರಿಂದ ವೈಟ್ ಫ್ಲೈಟ್ ಸಂಗತಿಯಲ್ಲಿ, ಬಿಳಿಯರ ಸಂಖೆಯ್ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಾ 2000ರ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ ನಗರವು ಮೈನಾರಿಟಿ-ಮೆಜಾರಿಟಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು. ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿ, 2006ರ ಜನಗಣತಿಯ ಅಂದಾಜು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಬಿಳಿಯರು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bestplaces.net/city/Boston_MA-PEOPLE-52507000010.aspx |title=Boston, Massachusetts |publisher=Sperling's BestPlaces |year=2008 |accessdate=2008-04-06}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.boston.com/news/local/articles/2008/08/03/majority_minority_no_more/|publisher=boston.com|title=Majority-minority no more?|accessdate=2009-11-30 | first=Michael | last=Jonas | date=2008-08-03}}</ref> ಇಸವಿ 2006-2008 ಅವಧಿಯ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಸಮುದಾಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಷಾರ್ಲೆಟ್‌ನ ಜನಾಂಗೀಯ ಅಂಶವು ಕೆಳಕಂಡಂತಿತ್ತು: * ಬಿಳಿಯರು: 56.3% (ಹಿಸ್ಪಾನಿಕೇತರ ಬಿ: 50.6%) * ಕರಿಯರು ಅಥವಾ ಆಫ್ರಿಕನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು: 23.5% * ಸ್ಥಳೀಯ ಅಮೆರಿಕನ್ನರು: 0.4% * ಏಷಿಯನ್ನರು: 8.2% * ಸ್ಥಳೀಯ ಹವಾಯಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಪ್ರಶಾಂತ ಸಾಗರ ದ್ವೀಪದವರು: 0.1% * ಇತರೆ ಜನಾಂಗದವರು: 8.5% * ಎರಡು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಾಂಗಗಳು: 3.1% * ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷರು ಅಥವಾ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು (ಯಾವುದೇ ಜನಾಂಗದವರಾಗಿರಬಹುದು): 16.1% ಐರಿಶ್ ಮೂಲದ ಜನರ ಗುಂಪು ನಗರದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪು ಆಗಿದೆ, 15.8% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ನಂತರದಲ್ಲಿ 8.3% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಬರುತ್ತಾರೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದವರು 6.4% ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪು ಆಗಿದೆ,<ref name="census2">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-context=qt&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP2&-ds_name=DEC_2000_SF3_U&-CONTEXT=qt&-tree_id=402&-redoLog=true&-all_geo_types=N&-geo_id=16000US2507000&-search_results=01000US&-_sse=on&-format=&-_lang=en |title=Boston city, Massachusetts—DP-2, Profile of Selected Social Characteristics: 2000 |year=2000 |publisher=United States Census Bureau |accessdate=2007-05-04 |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212043836/http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-context=qt&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_DP2&-ds_name=DEC_2000_SF3_U&-CONTEXT=qt&-tree_id=402&-redoLog=true&-all_geo_types=N&-geo_id=16000US2507000&-search_results=01000US&-_sse=on&-format=&-_lang=en |url-status=dead }}</ref> ಅದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಜನರು ಹೈಶಿಯಾನ್ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ನಂತಹ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮೂಲದ ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ ಜಮೈಕಾ ಮೈದಾನದಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಹಾಗೂ ರೊಸ್ಲಿಂಡೇಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಡೊಮಿನಿಕನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿ ಯಹೂದಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕೂಡಾ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, ಅಂದಾಜು 21,000 ಯಹೂದಿಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 22 ಯಹೂದಿಗಳ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮಂದಿರಗಳಿವೆ.<ref name="jewestimates">{{cite web|url=http://www.jewishdatabank.org/ajyb/ajy-2003.pdf|title=Jewish Population in the United States 2002|publisher=Center for Judaic Studies and Contemporary Jewish Life|accessdate=2010-01-04}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thearda.com/mapsReports/reports/counties/25025_2000.asp|title=County Membership Report|publisher=The Association of Religion Data Archives|accessdate=2010-01-04|archive-date=2010-04-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20100413100748/http://www.thearda.com/mapsReports/reports/counties/25025_2000.asp|url-status=dead}}</ref> ಇತರೆ ಪಂಗಡಗಳಾದ ಬ್ರೂಕ್ಲಿನ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಟೌನ್‌ಗಳು ಅಂದಾಜಾಗಿ ಯಹೂದಿಗಳ ಮೂರನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ.<ref name="jewestimates"/> === ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಭಾಷೆ === {{Main|Boston Accent}} "ಬೋಸ್ಟನ್ ಭಾಷಾಘಾತವು" ಯು.ಎಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆನೆಡಿಯವರ ಉಚ್ಚರಣೆಯಂತೆ ಇರುವ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಬರಹವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bostonbehindthescenes.com/boston-accent |title=Inside the Boston Accent Podcast |accessdate=2009-05-02 |last=Weiss |first=Adam |date=2007-03-26 |publisher=Boston Behind the Scenes |archive-date=2013-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130218093603/http://www.bostonbehindthescenes.com/boston-accent |url-status=dead }}</ref> ಇದು ಒಂದು ನಾನ್-ರೋಟಿಕ್(ಉಚ್ಚಾರ ಘಾತ ಗುಂಪು) (ಅಂದರೆ, ಸ್ವರದೊಂದಿಗೆ ಮುಂದಿನ ಉಚ್ಚಾರಾಂಶ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ವರೆಗೂ ಉಚ್ಚಾರಾಂಶದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ "ಆರ್" ಶಬ್ದವನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು "ವಿಶಾಲವಾದ ಎ"ಯನ್ನು ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ "ಎರಡೂ" "bahth" ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.slate.com/id/2176404 |title=Ben Affleck's Boston in Gone Baby Gone |accessdate=2009-05-02 |work=Slate Magazine |publisher=The Washington Post Company |date=2007-10-22 |last=Keefe |first=Patrick Radden}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯು ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ಪ್ರಪ್ಪೆ", ಇದರ ಅರ್ಥ "ಐಸ್‌ಕ್ರೀಮ್‌ದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಮಿಲ್ಕ್‌ಶೇಕ್" (ಇತರ ಮಿಲ್ಕ್‌ಶೇಕ್‌ಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿ).<ref>{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/frappe |title=Frappe &#124; Define Frappe at Dictionary.com |publisher=Dictionary.reference.com |date= |accessdate=2010-05-13}}</ref> ಉಚ್ಚಾರ ಘಾತವು 17ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಈಸ್ಟ್ ಆಂಗ್ಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಲಿಂಕೋಲ್ನ್‌ಶೈರ್‌ನ ನಾನ್-ರೋಟಿಕ್ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bu.edu/mfeldman/Boston/tok.html |title=Boston Globe Online / Living &#124; Arts / Tok of the town |publisher=Bu.edu |date=1995-12-31 |accessdate=2010-05-13 |archive-date=2012-10-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121021184502/http://www.bu.edu/mfeldman/Boston/tok.html |url-status=dead }}</ref> === ಅಪರಾಧಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:BPDHeadquarters.JPG|thumb|right|ಬೋಸ್ಟನ್ ಪೋಲೀಸ್ ವಿಭಾಗದ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] ನಗರವು 1990ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದ ಈಚೆಗೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ [[ಅಪರಾಧ|ಅಫರಾದಗಳಲ್ಲಿ]] ಗಣನೀಯ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಕಳೆದ ದಶಮಾನದ ಅವದಿಯಲ್ಲಿನ ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಕಡಿಮೆ ಅಪರಾಧ ಧಾರಣಿ ಅಥವಾ ಅಂತಹವನ್ನು, ಯುವಕರು ದುಷ್ಟ ಕೂಟಗಳಿಗೆ ಸೇರುವಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ನೆರೆಯ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಚ್‌ನ ಪಾದ್ರಿ ಹೋಬಳಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಪೋಲೀಸ್ ವಿಭಾಗಗಳ ಸಹಭಾಗಿತ್ವಕ್ಕೆ ಹಾಗು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಯ ನ್ಯಾಯವಾದಿ'ಗಳ ಕಛೇರಿಗಳಿಂದದ ಅಹಿಂಸೆಗೆ ಮನ್ನಣೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು "ಬೋಸ್ಟನ್ ಪವಾಡಕ್ಕೆ" ಕಾರಣವಾಯಿತು. ನಗರದಲ್ಲಿನ ಕೊಲೆಗಳು 1990ರಲ್ಲಿನ 152 ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ (100,000 ಜನರಿಗೆ 26.5 ಕೊಲೆಯ ಧಾರಣಿಯಿಂದ) 1999ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 31 ಸಂಖ್ಯೆಗೆ (ಸಂಖ್ಯೆಯ ಧಾರಣಿಯು 100,000 ಜನರಿಗೆ 5.26 ) ಇಳಿದವು, ಅವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಹ ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸಿನವರಲ್ಲ.<ref name="End of a Miracle">{{cite web |author=Winship, Christopher |month=March |year=2002 |url=http://www.wjh.harvard.edu/soc/faculty/winship/End_of_a_Miracle.pdf |format=PDF |title=End of a Miracle? |publisher=Harvard University |accessdate=2007-02-19 |archive-date=2012-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120522063733/http://www.wjh.harvard.edu/soc/faculty/winship/End_of_a_Miracle.pdf |url-status=dead }}</ref> ಏನೇ ಆದರೂ, 21ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಕೊಲೆಯ ಎಣಿಕೆಯು ಮೊದಲಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ 50% ನಷ್ಟು ಏರುಪೇರಾಗಿ, 2002ರಲ್ಲಿ 60 ಕೊಲೆಗಳನ್ನು, ಮುಂದೆ 2003ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 39, 2004ರಲ್ಲಿ 64 ಮತ್ತು 2005ರಲ್ಲಿ 75 ಕೊಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. 1990ರಲ್ಲು ದಾಖಲಾದ ಕೊಲೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಸಮೀಪಿಸದಿದ್ದರೂ, ಕೊಲೆಯ ಧಾರಣಿಯಲ್ಲಿನ ಉನ್ಮಾದಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬೋಸ್ಟನ್ನರಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅಪರಾಧಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪೋಲೀಸ್ ವಿಭಾಗವು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ತನ್ನ ರೀತಿಯನ್ನು ಮರುಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸಬೇಕಾ ಎಂಬುದರನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿವೆ.<ref name="End of a Miracle"/><ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/police/ore.asp |title=Boston Police Department's Monthly Crime Statistics |year=2005 |publisher=CityOfBoston.gov |accessdate=2007-02-19}}</ref><ref>{{cite web |url=http://boston.areaconnect.com/crime1.htm |title=Boston MA Crime Statistics (2004 – New Crime Data) |year=2007 |publisher=areaConnect.com |accessdate=2007-02-19 |archive-date=2007-09-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070918061435/http://boston.areaconnect.com/crime1.htm |url-status=dead }}</ref> == ಆರ್ಥಿಕತೆ == {{See also|Greater Boston#Major companies|l1=Major companies in Greater Boston}} [[File:Boston Financial District skyline.jpg|thumb|left|ಬೋಸ್ಟನ್ ಬಂದರಿನಿಂದ ಕಾಣಿಸುವ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಹಣಕಾಸು ಜಿಲ್ಲೆಯ ದೃಶ್ಯNor'easter ]] ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು, ನಗರದ ಅರ್ಥಿಕತೆಗೆ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಧಿಗಳು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಂದಾಜು $4.8 ಬಿಲಿಯನ್ ಒಂತಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ, ನಗರದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಮೇಲೆ ಪ್ರಾಧಾನ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications//pdr97-2.pdf |format=PDF |title=Leadership Through Innovation: The History of Boston's Economy |year=2003 |publisher=Boston Redevelopment Authority |accessdate=2007-04-18 |archive-date=2007-06-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070613235943/http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications//pdr97-2.pdf |url-status=dead }}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಶಾಲೆಗಳು ಪ್ರಧಾನ ಉದ್ಯೋಗದಾತರು ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲದೆ, ಅವು ನಗರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೈ-ಟೆಕ್ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ಅನೇಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ|ತಾಂತ್ರಿಕ]] ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತವರಾಗಿದೆ ಮತ್ತು [[ಜೈವಿಕತಂತ್ರಜ್ಞಾನ|ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ]] ಮುಖ್ಯ ಚಟುವಟಿಕಾ ಕೆಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ದೇಶದಲ್ಲೇ ಪ್ರಥಮ ಲೈಫ್ ಸೈನ್ಸೆಸ್ (ಜೈವ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ) ಸಮೂಹವನ್ನಾಗಿ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದ ಮಿಲ್ಕನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite news|url=http://www.boston.com/business/ticker/2009/05/milken_report_h.html|title=Milken report: The Hub is still tops in life sciences|accessdate=2009-08-25|publisher=Boston Globe | date=2009-05-19}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ವಾರ್ಷಿಕ ಬಂಡವಾಳ ನಿಶ್ಚಲ ಮೊತ್ತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ನಗರಗಳ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್ತ್ನಿಂದ ಸಹ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.ssti.org/Digest/Tables/022006t.htm |title=Top 100 NIH Cities |year=2004 |publisher=SSTI.org |accessdate=2007-02-19}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Boston economy chart.png|thumb|right|300px|ಬೋಸ್ಟನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಎನ್‌ಇಸಿಟಿಎ ಲೇಬರ್ ಫೋರ್ಸ್‌ನ ಹಂಚುವಿಕೆ, 2004 ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿಗಳು<ref>[197]</ref>]] ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬೃಹತ್ ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. 2004ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರವಾಸಿಗಳು $7.9&nbsp;ಬಿಲಿಯನ್‌ನ್ನು ವೆಚ್ಚಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ನಗರವನ್ನು ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಹತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು.<ref name="economy"/> ರಾಜ್ಯದ ರಾಹದಾನಿಯಾದ ಬೋಸ್ಟನ್‌'ನ ಸ್ಥಾನದ ಕಾರಣ ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳ, ಕಾನುನಿನ ಮತ್ತು ಸರಕಾರದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ತಾಣವು, ನಗರದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.<ref name="economy"/> ನಗರವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರತೀರದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರು ಸಹ ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯದ ಖಗೋಳಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಪುರಾತನ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಮತ್ತು ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯ ಬಂದರು ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.massport.com/ports/about_histo.html |title=About the Port – History |year=2007 |publisher=Massport |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2007-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070702080554/http://www.massport.com/ports/about_histo.html |url-status=dead }}</ref> ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಎಂದರೆ [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು|ಆರ್ಥಿಕ ಸೇವೆಗಳು]], ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮ್ಯೂಚ್ಯುಲ್ ಫಂಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು [[ವಿಮೆ]].<ref name="economy"/> ಬೋಸ್ಟನ್-ಆಧಾರದ ನಂಬಿಕೆಯ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗಳು, 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮ್ಯೂಚ್ಯುಲ್ ಫಂಡ್‌‌ಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾಗಲು ನೆರವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರವನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮ ಆರ್ಥಿಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿವೆ. ನಗರವು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಮತ್ತು ಸಾವರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌‌ಗಳಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳವು ಸಹ ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸಾಹಸ ಬಂಡವಾಳದ ಕೇಂದ್ರವು ಹೌದು. ಆಸ್ತಿ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತಿಸುವ ಸ್ಟೇಟ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಸಹ, ಅದರ ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಸ್ಥಳವನ್ನು ನಗರದಲ್ಲೇ ಹೊಂದಿದೆ. 2008ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಆರ್ಥಿಕ ಒಲಯದಲ್ಲಿನ ವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಮೊದಲ 10 ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.investopedia.com/articles/financialcareers/top-10-financial-career-cities.asp|title=Top 10 Cities For A Career In Finance |publisher=Investopedia.com |date=|accessdate=2010-05-13}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟನೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವು ಸಹ ಹೌದು— ಬೆಡ್‌ಫೋರ್ಡ್-ಸೆಂಟ್. ಮಾರ್ಟಿನ್'ಸ್ ಪ್ರೆಸ್ಸ್, ಬೆಕೋನ್ ಪ್ರೆಸ್ಸ್, ಮತ್ತು ಲಿಟಿಲ್, ಬ್ರವ್ನ್ ಅಂಡ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹಾವ್‌ಟನ್ ಮಿಫ್‌ಲಿನ್ ಸಹ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯವನ್ನು ನಗಾದಲ್ಲೇ ಹೊಂದಿದೆ. ಪಿಯರ್‌ಸನ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ ಪ್ರಕಾಶನಾ ಘಟಕಗಳು ಸಹ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ನಲ್ಲಿನ ನೂರಾರು ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೂಗವನ್ನು ನೀಡಿವೆ. ನಗರವು ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಕನ್ವೆಸ್‌ಷನ್ (ಸಮ್ಮೇಲನ) ಕೇಂದ್ರಗಳ ತವರಾಗಿದೆ—ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ ಯಲ್ಲಿನ ಹೈನ್ಸ್ ಕನ್ವೆಸ್‌ಷನ್ ಸೆಂಟರ್, ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್ ವಾಟರ್‌ಫ್ರಂಟ್‌ ನಲ್ಲಿನ ಸೀಪೋರ್ಟ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಟ್ರೇಡ್ ಸೆಂಟರ್ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಕನ್ವೆನ್‌ಷನ್ ಆಂಡ್ ಎಕ್ಸಿಬಿಷನ್ ಸೆಂಟರ್. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಕನ್ವೆನ್‌ಷನ್ ಕೇಂದ್ರವಾದ, ಬೇಸೈಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೋ ಸೆಂಟರ್‌ನ್ನು ಡೋರ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿತ್ತು, ಆದರೆ 2009ರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಕರನ್-ಜೆನ್ನಿಸೊನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಹಕ್ಕು ರದ್ದಾಗುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ಲೊರಿಡಾ-ಆಧಾರಿತ ಭೂ ಸೊತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ, LNR/CMAT ಇದನ್ನು ಕರೀದಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಕೂಡಲೇ, ಮಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ಆವರಣ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಅವರಿಂದ ಸ್ತಿರಾಸ್ಥಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತ್ತು.<ref>{{cite news | author=Forry, Ed | url=http://www.dotnews.com/2009/umass-boston-seeks-buy-bayside-expo | title=UMass-Boston seeks to buy Bayside Expo; Motley says no plans for dorms | work=The Dorchester Reporter | date=December 16, 2009}}</ref><ref>{{cite news | author=Anderson, Hil | url=http://www.tradeshowexecutive.com/news_online_main.asp?id=894 | title=Boston’s Bayside Expo Site Sold to University | work=Trade Show Executive News | date=January 2010 }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ನಗರದ ಒಳಗೇ ಕೇಂದ್ರ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೆಂದರೆ ಲಿಬರ್ಟಿ ಮ್ಯೂಚ್ಯುಲ್ ಇನ್ಸುರೆನ್ಸ್ ಕಂಪನಿ, ಜಿಲ್ಲೆಟ್ (ಈಗ ಪ್ರೊಕ್ಟೆರ್ & ಗ್ಯಾಂಬಲ್‌ರ ಒದೇತನದಲ್ಲಿ), ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್. ಅಲ್ಲದೆ ಬೋಸ್ಟನ್ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯ ಸಮಾಲೋಚಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಕನ್ಸಲ್ಟಿಂಗ್ ಗ್ರೂಪ್ ಮತ್ತು ಬೈನ್ & ಕಂಪನಿ, ಹಾಗು ಖಾಸಗಿ ಈಕ್ವಿಟಿ ಗ್ರೂಪ್ ಬೈನ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ಗಳ ತವರಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.bcg.com/about/overview/our-history |title=This is BCG—History—1963 |publisher=The Boston Consulting Group |year=2007 |accessdate=2007-06-22}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್-ಆಧಾರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುಗಳಿಗೆ ದಿ ಯಾಡ್ ಕ್ಲಬ್ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಫಿತ ಜಾಲಬಂಧದಂತೆ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಹೊರ ಒಲಯದಲ್ಲಿ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾರ್ಗ 128ನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು,<ref>{{cite web |url=http://www.city-data.com/world-cities/Boston-Economy.html |title=Cities of the World – Boston Economy |publisher=city-data.com |year=2007 |accessdate=2007-04-28}}</ref> ಇದು ಪ್ರಾಂತದ ಹೈ-ಟೆಕ್ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಕೆಂದ್ರದಂದೆ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. 2006ರಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಇದರ ಮೆಟ್ರೊಪೋಲಿಟನ್ (ನಾಗರಿಕ) ಪ್ರಾಂತಗಳು 191,700 ಹೈ-ಟೆಕ್ ಹುದ್ದೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ನಾಲ್ಕನೇ-ದೊಡ್ಡ ಸೈಬರ್‌ಸಿಟಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೇವಲ ಎನ್‌ವೈಸಿ ಮೆಟ್ರೊ, ಡಿಸಿ ಮೆಟ್ರೊ, ಮತ್ತು ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೈ-ಟೆಕ್ ಒಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.bizjournals.com/atlanta/stories/2008/06/23/daily21.html?jst=b_ln_hl|title=AeA ranks Atlanta 10th-largest U.S. cybercity |publisher=Bizjournals.com|date=2008-06-24 |accessdate=2010-05-13}}</ref> $363 ಬಿಲಿಯನ್ ಒಳಗೊಂಡು, ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಮೆಟ್ರೊಪೋಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಆರನೆ-ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.<ref name="pricewater">{{cite web|url=https://www.ukmediacentre.pwc.com/Content/Detail.asp?ReleaseID=3421&NewsAreaID=2|title=Global city GDP rankings 2008-2025|publisher=Pricewaterhouse Coopers|accessdate=20 November 2009|archive-date=13 ಮೇ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110513194342/https://www.ukmediacentre.pwc.com/Content/Detail.asp?ReleaseID=3421&NewsAreaID=2|url-status=dead}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿನ ಲಾಫ್‌ಬರೋಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ 2004ರ ಅಧ್ಯಯನ ತಂಡದಿಂದ "ಆರಂಭದ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ನಗರ" ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb146.html ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091002193341/http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb146.html |date=2009-10-02 }}, GaWC, ಲಾಫ್‌ಬರಫ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ</ref> [[ಚಿತ್ರ:Boston Twilight Panorama 3.jpg|thumb|center|700px|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಿಂದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಆಕಾಶ ರೇಖೆ]] == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == {{Main|Culture in Boston}} {{See also|Annual events in Boston|List of arts organizations in Boston|Sites of interest in Boston}} [[ಚಿತ್ರ:Boston Symphony Hall from the south.jpg|thumb|right|ಸಿಂಪೊನಿ ಹಾಲ್, ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಿಂಪೊನಿ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ ಹಾಗೂ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಾಪ್ಸ್ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾದ ಮನೆ]] ಬೋಸ್ಟನ್ ಗ್ರೇಟರ್ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಎಂಬ-ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ವಲ್ಲದ ಪೂರ್ವ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಕ್ಸೆಂಟ್ನ ಆಡುಭಾಷೆ, ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಆಹಾರ, ಲವಣ ಮತ್ತು ಡೈರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಐರಿಷ್ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಭೆಗಳ ಮೇಲೆ ಮಹತ್ತರವಾದ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ ತನ್ನದೇ ಆದ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸ್ಲಾಂಗ್ ಎಂಬುವ ಹೊಸ ಪದನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite news |url=http://www.boston.com/news/local/massachusetts/articles/2008/05/25/my_word/ |title=Wicked good Bostonisms come, and mostly go |accessdate=2009-05-02 |last=Baker |first=Billy |date=2008-05-25 |work=The Boston Globe |publisher=Boston.com}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Faneuil Hall Boston Massachusetts.JPG|thumb|left|upright|ಫೆನೆಯುಲ್ ಹಾಲ್, ಫ್ರೀಡಂ ಟ್ರೈಲ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಾಣ, ಇದನ್ನು ಕೆಲವು ಬಾರಿ "ದಿ ಕ್ರೇಡಲ್ ಆಫ್ ಲಿಬರ್ಟಿ" ಎಂದು ಕೂಡಾ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಅಮೇರಿಕನ್ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿತ್ತು<ref>[222]</ref>]] ನಗರವು ಹಲವಾರು ಅಲಂಕೃತ ಥಿಯೇಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಲರ್ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಪೆರಾ ಹೌಸ್, ಸಿಟಿ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್, ದಿ ಕಲೋನಿಯಲ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಹಾಗೂ ದಿ ಆರ್ಫಿಯಂ ಥಿಯೇಟರ್. ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಕಲಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೆಂದರೆ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸಿಂಪತಿ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಬ್ಯಾಲೆಟ್, ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಅರ್ಲಿ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್, ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಲಿರಿಕ್ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ, ಒಪೆರಾ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಮತ್ತು ಹ್ಯಾಂಡೆಲ್ ಮತ್ತು ಹೇಡನ್ ಸೊಸೈಟಿ (ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಸಂಗೀತ ಕೂಟ) ನಗರವು ಸಮಕಾಲೀನ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯ ಸಂಗೀತದ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಅನೇಕ ತಂಡಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ವಾರ್ಷಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿಹೊಸ ವರ್ಷದ ಹಿಂದಿನ ದಿನ ನಡೆಯುವ ಮೊದಲ ರಾತ್ರಿ, ಕ್ರಿಸ್ಟೊಫರ್ ಕೊಲಂಬಸ್ ವಾಟರ್‌ಫ್ರಾಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನಡೆಯುವ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಸಂತರನ್ನು ಸನ್ಮಾನಿಸುವ ಉತ್ತರ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೇಸಿಗೆ ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಜುಲೈ ನಾಲ್ಕರಂದು ನಡೆಯುವ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದವು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ವಾರ ಪೂರ್ತಿ ನಡೆಯುವ ಬಂದರು ಉತ್ಸವಗಳು<ref>{{cite web |url=http://www.bostonharborfest.com/about/index.html |title=About Boston Harborfest! |publisher=Boston Harborfest |date=January 15, 2007 |accessdate=2007-03-31| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070203104540/http://www.bostonharborfest.com/about/index.html| archivedate = February 3, 2007}}</ref> ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸಂಗೀತಗಳು ಮತ್ತು ಇದರೊಂದಿಗೆ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವ ಪಟಾಕಿಗಳ ಸಂಬ್ರಮವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.july4th.org/generaleventinfo/faqs/ |title=General Event Information – Frequently Asked Questions |publisher=Boston 4 Celebrations Foundation |year=2007 |accessdate=2007-04-29| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070329115436/http://www.july4th.org/generaleventinfo/faqs/| archivedate = March 29, 2007}}</ref> ಅಮೇರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ನಗರವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರಿಂದ, ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಾರ್ಕ್ನ ಭಾಗವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಫ್ರೀಡಮ್ ಟ್ರೈಲ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದು ಈ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳ ಒಂದು ಸಾಲಿನಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಫೈನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಸಾಬೆಲ್ಲಾ ಸ್ಟೆವಾರ್ಟ್ ಗಾರ್ಡನರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಗರವು ಅನೇಕ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳ ತವರು ಮನೆಯಾಗಿದೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 2006ರಲ್ಲಿ, ಇನ್ ಸ್ಟಿಟೂಟ್ ಆಫ್ ಕಂಟೆಂಪರರಿ ಆರ್ಟ್ಸ್ ತನ್ನ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ ಯಿಂದ ಸೀಪೋರ್ಟ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡಿಲ್ಲರ್‌ಸ್ಕೊಫಿಡಿಯೊ + ರೆನ್‌ಫ್ರೋರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡ ನೂತನ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿತು. ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮಸ್ಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ಜಾನ್ ಎಫ್. ಕೆನಡಿ ಗ್ರಂಥಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಅಥೇನಿಯಂ (ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು),<ref>{{cite web |url=http://www.bostonathenaeum.org/general.html |title=General Information: Introduction and History |publisher=Boston Athenæum |year=2007 |accessdate=2007-04-28| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070408074540/http://bostonathenaeum.org/general.html| archivedate = April 8, 2007}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಮಕ್ಕಳ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಬುಲ್ ಮತ್ತು ಫಿಂಚ್ ಪಬ್ (ಇದರ ಕಟ್ಟಡವು ದೂರದರ್ಶನದ ಶೋ ''ಚೀಯರ್ಸ್'' ನಿಂದ ಪರಿಚಿತ), ವಿಜ್ಞಾನ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಕ್ವೇರಿಯಂ ಮುಂತಾದವು ನಗರದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Quincy Market, Boston, USA.jpg|thumb|right|ಕ್ವಿನ್ಸಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ದೊಡ್ಡ ಫೆನುಯಿಲ್ ಹಾಲ್ ಹಬ್ಬದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ]] ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಹಾರ್ಡ್ ಕೋರ್ ಪಂಕ್ ಎಂಬ ಸಂಗೀತದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಜನ್ಮ ಕೊಟ್ಟ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಕಳೆದ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂಗೀತ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಗಣನೀಯವಾದ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ (''ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಹಾರ್ಡ್‌ಕೋರ್ ನೋಡಿರಿ'' ). ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು 1990ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳೀಯ ಥರ್ಡ್ ವೇವ್ ಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಸ್ಕಾ ಪುಂಕ್ ದೃಶ್ಯಗಳ ತವರು ಮನೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಇವುಗಳನ್ನು ದಿ ಮೈಟಿ ಮೈಟಿ ಬೋಸ್ಟನ್ಸ್ ಮತ್ತು ದಿ ಆಲ್‌ಸ್ಟೊನಿಯನ್ಸ್ಎಂಬ ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಡ್‌ಕೋರ್‌ನ ರಚನೆಯಾದ ''ದಿಸ್ ಈಸ್ ಬೋಸ್ಟನ್, ನಾಟ್ ಎಲ್.ಎ.'' ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ವಾದ್ಯಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ದಿ ಚಾನೆಲ್, ಬನ್‌ರಾಟ್ಟಿಯ ಆಲ್‌ಸ್ಟೋನ್, ಮತ್ತು ರಾಥ್‌ಸ್ಕೆಲ್ಲರ್, ನಂತಹ ರಾತ್ರಿ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಸ್ಥಳೀಯ ಪಂಕ್-ರಾಕ್ ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನ ವಾದ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಈಗ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇತ್ತಿಚೆಗಿನ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೆಲಸಮವಾಗಿವೆ ಅಥವಾ ಬದಲಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web |author=Wardrop, Josh B. |url=http://www.panoramamagazine.com/panoramamagazine/articles/boston_rocks.aspx |title=A look at the Hub’s place in rock ’n’ roll history |date=September 25, 2006 |publisher=Panorama Magazine |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2007-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071223030159/http://www.panoramamagazine.com/panoramamagazine/articles/boston_rocks.aspx |url-status=dead }}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌ ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಆರ್ಚ್ ಡಯಾಸಿಸ್ ಸುಮಾರು 300 ಪಾದ್ರಿಯ ಅಧಿಕಾರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದೆ, ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಹೋಲಿ ಕ್ರಾಸ್ (1875)ನ ಮೂಲವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಮಸ್ಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್‌ನ ಎಪಿಸ್ಕೋಪಿಕಲ್ ಡಯಾಸಿಸ್, ಸೇಂಟ್ ಪೌಲ್‌ನ ಕ್ಯಾಥೆಡ್ರಲ್ ಚರ್ಚ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಸುಮಾರು 200 ಸಭೆಗಳಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದೆ. ಎರಡು ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟೆಂಟ್ ನಂಬಿಕೆಯುಳ್ಳವರು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ: ಬೀಕಾನ್ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ ಹೊಂದಿರುವ ಯುನಿಟೇರಿಯನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಲಿಸಂ, ಮದರ್ ಚರ್ಚ್ (1894)ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ ಹೊಂದಿರುವಂತಹ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸೈಂಟಿಸ್ಟ್‌ಗಳು. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಚರ್ಚು ಎಂದರೆ ಕಿಂಗ್ಸ್ ಚಾಪೆಲ್, ನಗರದ ಮೊದಲ ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಚರ್ಚ್, ಇದು 1686ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು 1785ರಲ್ಲಿ ಏಕಮೂರ್ತಿವಾದಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರವಾದರು. ಕ್ರಿಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್ (ಇದನ್ನು ಹಳೆಯ ಉತ್ತರ ಚರ್ಚ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದು, 1723) ಬಿಟ್ಟರೆ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚರ್ಚುಗಳಿವೆ, ಅವೆಂದರೆ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಚರ್ಚ್ (1733), ಪಾರ್ಕ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಚರ್ಚ್ (1809), ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಮೊದಲ ಫರ್ಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್ (1630ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, 1868ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು), ಹಳೆಯ ದಕ್ಷಿಣ ಚರ್ಚ್ (1874), ಮತ್ತು ಮಿಷನ್ ಹಿಲ್‌ನ ಬೆಸಿಲಿಕಾ ಅಂಡ್ ಶ್ರೈನ್ ಆಫ್ ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ಪರ್ಪೆಚುಯಲ್ ಹೆಲ್ಪ್ (1878). == ಮಾಧ್ಯಮ == {{Main|Media in Boston}} [[ಚಿತ್ರ:CopleyNW07.JPG|thumb|left|ಕೊಪ್ಲೇ ಸ್ಕ್ವೇರ್, ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಲೈಬ್ರರಿ, ಹಾಗೂ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ದಕ್ಷಿಣ ಚರ್ಚ್]] ''ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್'' ( ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಕಂಪನಿಯಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುವ) ಮತ್ತು ''ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' ಇವೆರಡೂ ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಪ್ರಮುಖ ದೈನಂದಿನ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ನಗರವು ''ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಪಿನಿಕ್ಸ್'' , ''ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಮ್ಯಾಗಝಿನ್'' , ''ದಿ ಇಂಪ್ರಾಪರ್ ಬೊಸ್ಟೊನಿಯನ್'' , ''ಬೋಸ್ಟನ್‌ ವೀಕ್ಲಿ ಡಿಗ್'' , ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಎಡಿಶನ್ ಆಫ್ ''ಮೆಟ್ರೊ'' ನಂತಹ ಇತರ ಪ್ರಕಾಶನಗಳನ್ನು ಹೊರತರುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಕೇಂದ್ರ ಕಛೇರಿಯಾಗಿರುವ ದಿ ''ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸೈನ್ಸ್ ಮಾನಿಟರ್'' , ಮೊದಲು ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಬಿತ್ತರಿಸಲ್ಪಡುವ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಇದು ನಿರಂತರ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮತ್ತು ವಾರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಸಂಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರಿಂದ 2009ರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿತು.<ref name="csm-media">{{cite web|url=http://www.csmonitor.com/2009/0327/p09s01-coop.html|title=Editor's message about changes at the Monitor|date=March 27, 2009|publisher=[[Christian Science Monitor]]|accessdate=2009-07-13}}</ref> ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್ ನಗರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗಳಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳ ಪ್ರಕಾಶನವನ್ನು ಹೊರತಂದಿದೆ. ಟೀನ್ಸ್ ಇನ್ ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ವಾರ್ತಾ ಪತ್ರಿಕೆಯಾದ ''ಟಿ.ಐ.'' ''ಪಿ.'' ಯನ್ನು ನಗರದ ಚಿಕ್ಕಮಕ್ಕಳೇ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದು , ಶಾಲಾ ವರ್ಷದ ಪ್ರತಿ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/bra/writeboston/TIP.asp |title=WriteBoston – T.i.P |publisher=City of Boston |year=2007 |accessdate=2007-04-28| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070207050847/http://www.cityofboston.gov/bra/writeboston/TIP.asp| archivedate = February 7, 2007}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಲ್ಯಾಟಿನೊ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸ್ಪಾನಿಷ್-ಭಾಷೆಯ ವಾರ್ತಾ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಇರುವವೆಂದರೆ ''El ಪ್ಲಾನೆಟಾ'' (''ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಫೋನಿಕ್ಸ್'' ಒಡೆತನದ), ''El ಮುಂಡೋ'' , ಮತ್ತು ''ಸಾ ಸೆಮನ'' . ಲಾರೆನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ''ಸಿಗ್ಲೊ21'' ಕೂಡಾ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಹೊಂದಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಬಾನುಲಿ ಪ್ರಕಾಶನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್‌ ರೇಡಿಯೋ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.arbitron.com/radio_stations/mm001050.asp |title=Arbitron - Market Ranks and Schedule, 1–50 |publisher=Arbitron |year=Fall 2005 |accessdate=2007-02-18}}</ref> ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಎ‌ಎಮ್ ಕೇಂದ್ರಗಳೆಂದರೆ ಟಾಕ್ ರೇಡಿಯೊ ಡಬ್ಲುಆರ್‌ಕೆಒ 680 ಎ‌ಎಮ್, ಕ್ರೀಡೆ/ಮಾತು ಕೇಂದ್ರ ಡಬ್ಲುಇ‌ಇಐ 850 ಎ‌ಎಮ್, ಮತ್ತು ನ್ಯೂಸ್ ರೇಡಿಯೊ ಡಬ್ಲುಬಿಝಡ್ 1030 ಎ‌ಎಂ. ವೈವಿದ್ಯಮಯ ಎಫ್‌ಎಂ ರೇಡಿಯೋ ಫಾರ್ಮ್ಯಾಟ್‌ಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎನ್‌ಪಿಆರ್ ಕೇಂದರಗಳಾದ ಡಬ್ಲುಬಿಯುಆರ್ ಹಾಗೂ ಡಬ್ಲುಜಿಬಿಎಚ್. ಕಾಲೆಜು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ರೇಡಿಯೋ ಕೆಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲುಇಆರ್‌ಎಸ್ (ಎಮರ್ಸನ್), ಡಬ್ಲುಎಚ್‌ಆರ್‍‌ಬಿ (ಹಾರ್ವರ್ಡ್), ಡಬ್ಲುಯುಎಂ‌ಬಿ (ಯುಮಾಸ್ ಬೋಸ್ಟನ್), ಡಬ್ಲುಎಮ್‌ಬಿಆರ್ (ಎಮ್.ಐ.ಟಿ.), ಡಬ್ಲು‌ಝಡ್‌ಬಿಸಿ (ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜ್), ಡಬ್ಲುಎಮ್‌ಎಫ್‌ಒ (ಟಫ್ಟ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ), ಡಬ್ಲು‌ಬಿಆರ್‌ಎಸ್ (ಬ್ರಾಂಡೀಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ), ಡಬ್ಲುಟಿಬಿಯು (ಬೋಸ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಮಾತ್ರ), ಡಬ್ಲುಆರ್‌ಬಿಬಿ (ನಾರ್ತ್‌ಈಸ್ಟ್ರನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ) ಮತ್ತು ಡಬ್ಲುಎಮ್‌ಎಲ್‌ಎನ್ (ಕರ್ರಿ ಕಾಲೇಜ್) ಇವುಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ನ್ಯೂ ಹ್ಯಾಂಪೆರ್ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ದೂರದರ್ಶನವು ಡಿಎಮ್‌ಎ, ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಏಳನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.nielsenmedia.com/DMAs.html |title=DMA Listing |year=2006 |publisher=Nielsen Media |accessdate=2007-02-18 |archive-date=2006-05-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060517010320/http://www.nielsenmedia.com/DMAs.html |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳೆಂದರೆ ಅಮೇರಿಕನ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಇದರಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲು‌ಬಿಝಡ್ 4 ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಸೋದರ ಸಂಸ್ಥೆ ಡಬ್ಲುಎಸ್‌ಬಿಕೆ 38 (ಮೊದಲು ಸಿಬಿಎಸ್ ಜೊತೆಗೆ, ನಂತರ ಸ್ವಂತಂತ್ರ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು), ಡಬ್ಲುಸಿವಿಬಿ 5 (ಎಬಿಸಿ), ಡಬ್ಲುಎಚ್‌ಡಿಎಚ್ 7 (ಎನ್‌ಬಿಸಿ), ಡಬ್ಲುಎಫ್‌ಎಕ್ಸ್‌ಟಿ 25 (ಫಾಕ್ಸ್), ಡಬ್ಲುಯುಎನ್‌ಐ 27 (ಯೂನಿವಿಶನ್), ಡಬ್ಲುಝಡ್‌ಎಮ್‌ವೈ 50 (ಮೈನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ಟಿವಿ), ಮತ್ತು ಡಬ್ಲು‌ಎಲ್‌ವಿಐ 56 (ದಿ ಸಿಡಬ್ಲು) ಕೂಡಾ ಸೇರಿವೆ. ಪಿಬಿಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಪ್ರಮುಖ ನಿರ್ಮಾತರಾಗಿದ್ದು ಡಬ್ಲುಜಿಬಿಎಕ್ಸ್ 44ನ್ನು ನಡೆಸುವಂತಹ ಡಬ್ಲುಜಿಬಿಎಚ್ 2ನ ಪಿಬಿಎಸ್ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರವು ತವರಾಗಿದೆ. ರೂಟ್ 128 ಕಾರಿಡಾರ್ ಅನ್ನೂ ಸೇರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೋಸ್ಟನ್ ದೂರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರಗಳು ತಮ್ಮ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮೀಟರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಧಮ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಟೌನ್ ಬಳಿ ಹೊಂದಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bostonradio.org/route-128.html |title=The Route 128 tower complex |year=2007 |publisher=The Boston Radio Archives |accessdate=2007-04-28}}</ref> == ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in Boston}} ಬೋಸ್ಟನ್‌ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ ವೃತ್ತಿಪರ ಕ್ರೀಡಾ ಲೀಗ್‌ಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ತಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, 2010ರವರೆಗೆ ಈ ಲೀಗ್ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 32 ಚಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್ ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.nesn.com/2010/04/who-is-the-greatest-boston-sports-legend-of-them-all.html |title=Who Is the Greatest Boston Sports Legend of Them All? |accessdate=2010-05-22 |date=2010-04-26 |last=Ortiz |first=Eric |publisher=[[New England Sports Network]] (NESN)}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Fenway park.jpg|thumb|upright|1989ರಲ್ಲಿ ಫೆನ್‌ವೇ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ರೆಡ್ ಸಾಕ್ಸ್ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯ]] 1901ರಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ರೆಡ್ ಸೊಕ್ಸ್ ಪ್ರಮುಖ ಲೀಗ್ ಬೇಸ್ ಬಾಲ್ನ ಅಮೇರಿಕನ್ ಲೀಗ್ನ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇದು ತನ್ನ ತವರು ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ವಿಭಾಗದ ಫೆನ್‌ವೇ ನಲ್ಲಿರುವ ಕೆನ್ ಮೊರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಫೆನ್ ವೇ ಪಾರ್ಕ್ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸುತ್ತದೆ. 1912ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ಅಥವಾ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ನಾಲ್ಕು ವೃತ್ತಿಪರ ಕ್ರಿಡಾ ಲೀಗ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಮೇಜರ್ ಲೀಗ್ ಬೇಸ್ ಬಾಲ್, [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್|ನ್ಯಾಶನಲ್ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಲೀಗ್]], ನ್ಯಾಶನಲ್ ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಮತ್ತು ನ್ಯಾಶನಲ್ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್ ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://sports.espn.go.com/travel/stadium/index?stadium=mlb_2764 |title=Fenway Park |accessdate=2009-04-01 |publisher=ESPN.com}}</ref> 1903ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಸರಣಿಯ, ಮೊದಲ ಪಂದ್ಯ ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಈ ಸರಣಿಯು ಎ‌ಎಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಅಮೇರಿಕನ್ನರು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಎಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಿಟ್ಸ್ ಬರ್ಗ್ ಪೈರೇಟ್ಸ್ಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.baseballhalloffame.org/news/article.jsp?ymd=20070219&content_id=780&vkey=hof_news |title=Hall of Fame third baseman led Boston to first AL pennant |accessdate=2009-04-01 |last=Abrams |first=Roger I. |date=2007-02-19 |publisher= National Baseball Hall of Fame and Museum| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070902113322/http://www.baseballhalloffame.org/news/article.jsp?ymd=20070219&content_id=780&vkey=hof_news| archivedate = September 2, 2007}}</ref><ref>{{cite web |url=http://mlb.mlb.com/NASApp/mlb/mlb/history/postseason/mlb_ws_recaps.jsp?feature=1903 |title=1903 World Series – Major League Baseball: World Series History |publisher=Major League Baseball at MLB.com |year=2007 |accessdate=2007-02-18 |archive-date=2006-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060827080714/http://mlb.mlb.com/NASApp/mlb/mlb/history/postseason/mlb_ws_recaps.jsp?feature=1903 |url-status=dead }} ದಯವಿಟ್ಟಿ ಗಮನಿಸಿ: ಇತರೆಯವಂತೆ ಈ ಮೂಲವನ್ನು, "ಪ್ರವಾಸಿಗಳ" ತಪ್ಪಾದ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೌಲಿನ್ ರೆಫರೆನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> 1903ರಲ್ಲಿ "ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್" ಎಂದು ಹೆಸರು ಮಾಡಿದ್ದ ಸುಧೀರ್ಘ ವರದಿಗಳು ಕಾಣದಂತೆ ತೋರುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.baseball-almanac.com/articles/boston_pilgrims_story.shtml |title=The Boston Pilgrims Never Existed |author=Bill Nowlin |publisher=Baseball Almanac |year=2008 |accessdate=2008-04-03}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಪ್ರ ಪ್ರಥಮ ವೃತ್ತಿಪರ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ತಂಡ ರೆಡ್ ಸ್ಟಾಕಿಂಗ್ಸ್, ಇದು 1871ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲೀಗ್ನ ಅಂಗೀಕೃತ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. 1883ರ ವರೆಗೂ ತಂಡವು ಈ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆಡಿತು, 1911ರವರೆಗೆ ಬೀನ್‌ಈಟರ್ಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 1912 ರಿಂದ ಮಿಲ್ವಾಕೀ ಗೆ ಬರುವವರೆಗೂ ನಂತರ 1952 ರವರೆಗೆ ಬ್ರೇವ್ಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆಡಿತು. 1966 ರವರೆಗೆ ಅವರು ಅಟ್ಲಾಂಟದಲ್ಲಿ ಅಟ್ಲಾಂಟ ಬ್ರೇವ್ಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆಡಿದರು.<ref>{{cite web |url=http://atlanta.braves.mlb.com/atl/history/ |title=Braves History |accessdate=2009-05-02 |publisher=MLB.com |archive-date=2013-02-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130221162839/http://atlanta.braves.mlb.com/atl/history/ |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Fleet Center.jpg|thumb|left|upright|2004 ಫ್ಲೀಟ್‌ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ಸ್ ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯ, ಟಿಡಿ ಗಾರ್ಡನ್‌ನ ಮೊದಲ ಹೆಸರು]] ಟಿಡಿ ಗಾರ್ಡನ್ (ಮೊದಲು ಇದನ್ನು ಫ್ಲೀಟ್ ಸೆಂಟರ್ ಮತ್ತು ಶಾವ್ ಮಟ್ ಸೆಂಟರ್ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು) ಉತ್ತರ ವಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್ ಪಂದ್ಯಗಳಿಗೆ ತವರು ಮನೆಯಾಗಿದೆ: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲ್ಯಾಕ್ರೊಸ್ಸಿ ಲೀಗ್‌ನ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಬ್ಲೇಸರ್ಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್‌ನ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಬ್ರುಯಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು 2008ರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಬಾಲ್ ಸಂಘದ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಆದ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸೆಲಿಟಿಕ್ಸ್. ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯಗಳಿಗೆ 18,624 ಜನರನ್ನು ಕೂರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಸ್ಥಳವಿದ್ದು, ಐಸ್ ಹಾಕಿ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ 17,565 ರಷ್ಟು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಕೂರಿಸುವ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ. ಬ್ರುಯಿನ್ಸ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಹಾಕಿ ಲೀಗ್ನ ಮೊದಲ ಅಮೇರಿಕನ್ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಮೂಲ ಆರು ಮತದಾನಹಕ್ಕುಗಳ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.rauzulusstreet.com/hockey/nhlhistory/nhlhistory.html |title=National Hockey League (NHL) Expansion History |accessdate=2009-04-01 |publisher=Rauzulu's Street |archive-date=2020-11-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201111210104/http://www.rauzulusstreet.com/hockey/nhlhistory/nhlhistory.html |url-status=dead }}</ref> ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಸೆಲಿಟಿಕ್ಸ್ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಸಂಘದ ಸ್ಥಾಪನಾ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದು, ಎರಡು ಲೀಗ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ ಎನ್‌ಬಿಎ ಆಗಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೆಲ್ಟಿಕ್ಸ್ ಯಾವುದೇ ಎನ್‌ಬಿಎ ತಂಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು, ತನ್ನ ಹದಿನೇಳು ವಿಜಯಗಳ ಮೂಲಕ ಇತರ ತಂಡಗಳಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.nba.com/history/finals/champions.html |title=NBA Finals: All-Time Champions |publisher=NBA |year=2007 |accessdate=2007-02-20}}</ref> ಆದರೆ ಅವರು 1971ರಿಂದ ಫಾಕ್ಸ್ ಬೊರೊ ಉಪನಗರದಲ್ಲಿ ಆಡಿದ್ದಾರೆ, 1960 ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪೇಟ್ರಿಯೋಟ್ಸ್ನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಪೇಟ್ರಿಯೋಟ್ಸ್ ಆಗಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಮೇರಿಕನ್ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಲೀಗ್ನ ಒಂದು ಅಂಗೀಕೃತ ಸದಸ್ಯ, 1970ರಲ್ಲಿ [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್|ನ್ಯಾಶನಲ್ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಲೀಗ್]]ನ್ನು ಸೇರಿತು. ತಂಡವು ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ನ್ನು 2001, 2003, ಮತ್ತು 2004ರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸಾರಿ ಗೆದ್ದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.patriots.com/history/index.cfm?ac=History |title=The History of the New England Patriots |publisher=New England Patriots |year=2007 |accessdate=2007-04-29 |archive-date=2011-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110519121830/http://www.patriots.com/history/index.cfm?ac=History |url-status=dead }}</ref> ಮೇಜರ್ ಲೀಗ್ ಸಾಸ್ನ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರೆವಲೂಶನ್ನೊಂದಿಗೆ ಜಿಲ್ಲೆಟ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 2009 ರಚನೆಯಾದ ಮಹಿಳೆಯರ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಾಸರ್ನ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಬ್ರೇಕರ್, ತಮ್ಮ ತವರಿನ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ ಅಲ್‌ಸ್ಟನ್ನಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತವೆ.<ref name="breakers-wps">{{cite news|url=http://www.boston.com/sports/soccer/articles/2009/04/11/breakers_shoot_for_foothold_in_local_market/|title=Breakers shoot for foothold in local market|last=Springer|first=Shira|date=April 11, 2009|publisher=The Boston Globe|accessdate=2009-06-27}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್‌‌ನ ಹಲವಾರು ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಕಾಲೇಜ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿವೆ. ನಾಲ್ಕು ಎನ್‌ಸಿಎ‍ಎ ವಿಭಾಗ Iರ ಸದಸ್ಯರು ನಗರದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ— ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜ್ (ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕೋಸ್ಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್), ಬೋಸ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (ಅಮೇರಿಕಾ ಈಸ್ಟ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್), ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (ಐವಿ ಲೀಗ್), ಮತ್ತು ನಾರ್ತ್‌ಈಸ್ಟ್ರನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (ಕಾಲೋನಿಯಲ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್). ನಾಲ್ಕರಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಕಾಲೇಜು ಮಾತ್ರವೇ ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಬೌಲ್ ಸಬ್ ಡಿವಿಜನ್ ಎಂಬ ಉನ್ನತ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದೆ. ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್ ಸಬ್ ಡಿವಿಜನ್ನ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಭಾಗವಹಿಸಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ನಾರ್ತ್‌ಈಸ್ಟ್ರನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ತಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಆದರೆ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಹಾಕಿ ಈಸ್ಟ್ ಸಭೆಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ; ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಹಾಕಿಯಲ್ಲಿ ಇಸಿಎಸಿ ಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಈ ನಾಲ್ಕು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳ ಹಾಕಿ ತಂಡಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ "ಬೀನ್‌ಪಾಟ್ ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು-ತಂಡಗಳ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಸಂಧಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟವು ಟಿಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಫೆಬ್ರವರಿಯ ಎರಡು ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾತ್ರಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |author=Bertagna, Joe |url=http://www.beanpothockey.com/tradition.html |title=The Beanpot At 50 – Still Inspiring and Still Growing |date=December 27, 2001 |publisher=Beanpot Hockey |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2007-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070525013326/http://www.beanpothockey.com/tradition.html |url-status=dead }}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಒಂದು ಅತ್ಯತ್ತಮ ಪಂದ್ಯವೆಂದರೆ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಮ್ಯಾರಥಾನ್, ಇದು ಹೊಪ್ಕಿನ್‌ಟನ್ ನಿಂದ ಬ್ಯಾಕ್ ಬೆ ನಲ್ಲಿರುವ ಕೊಪ್ಲಿ ಸ್ಕ್ವೆರ್ ನವರಗಿನ 26.2ಮೈಲ್ ಓಟವಾಗಿದ್ದು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮ್ಯಾರಥಾನ್ ಓಟಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bostonmarathon.org/BostonMarathon/RaceFacts.asp |title=B.A.A. Boston Marathon Race Facts |year=2007 |publisher=Boston Athletic Association |accessdate=2007-04-29 |archive-date=2007-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070418015010/http://www.bostonmarathon.org/BostonMarathon/RaceFacts.asp |url-status=dead }}</ref> ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ದೇಶ ಭಕ್ತರ ದಿನವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಯಾವಾಗಲೂ 11:05 AMಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ರೆಡ್ ಸೊಕ್ಸ್ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಪಂದ್ಯವು ಸ್ಥಳೀಯ ಕಲಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಏಕೈಕ ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಪಂದ್ಯವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.redsoxconnection.com/patriotsday.html |title=Patriots’ Day and the Red Sox |year=2007 |publisher=Red Sox Connection |accessdate=2007-04-29}}</ref> ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ನಡೆಯುವ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಹೆಡ್ ಆಫ್ ದಿ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ರೆಗಟ್ಟಾ ಎಂಬ ದೋಣಿ ನಡೆಸುವ ಪಂದ್ಯ. [[ಚಿತ್ರ:PruGoSox.jpg|thumb|right|2007 ವಿಶ್ವ ಸರಣಿಗಾಗಿ ಸಜ್ಜಾಗಿರುವ ಪ್ರುಡೆನ್ಷಿಯಲ್ ಗೋಪುರ. 4–0 ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಗೆಲುವುಪಡೆದ ರೆಡ್‌ಸಾಕ್ಸ್]] {| class="wikitable" |- ! ಕ್ಲಬ್‌ ! ಲೀಗ್‌‌ ! ಕ್ರೀಡೆ ! ಸ್ಥಳ ! ಸ್ಥಾಪನೆ ! ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳು |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಬ್ರುಯಿನ್ಸ್ | ಎನ್‌ಎಚ್‌ಎಲ್ | ಹಾಕಿ | ಟಿಡಿ ಗಾರ್ಡನ್ | 1924 | 5 ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲೆ ಕಪ್ಸ್ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಸೆಲ್ಟಿಕ್ಸ್ | ಎನ್‌ಬಿಎ | ಬ್ಯಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್‌ | ಟಿಡಿ ಗಾರ್ಡನ್ | 1946 | 17 ಎನ್‌ಬಿಎ ಟೈಟಲ್ಸ್ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ರೆಡ್ ಸಾಕ್ಸ್‌ | ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಬಿ | ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್‌ | ಫೆನ್ವೇ ಪಾರ್ಕ್ | 1901 | 7 ವರ್ಲ್ಡ್ ಸೀರೀಸ್ ಟೈಟಲ್ಸ್<br />12 ಎ‌ಎಲ್ ಪೆನೆಂಟ್ಸ್ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಯಾಟ್ಸ್ | [[ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಲೀಗ್|ಎನ್‌ಎಫ್‌ಎಲ್]] | ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ | ಜಿಲೆಟ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | 1960 | 3 ಸೂಪರ್ ಬೌಲ್ ಟೈಟಲ್ಸ್<br />6 ಎ‌ಎಫ್‌ಸಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ಸ್ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರೆವೊಲ್ಯೂಷನ್ | ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಎಸ್ | ಸಾಕರ್ | ಜಿಲೆಟ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂ | 1995 | 1 ಯು.ಎಸ್. ಓಪನ್ ಕಪ್<br /> 1 ಸೂಪರ್‌ಲಿಗಾ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಬ್ಲೇಝರ್ಸ್ | ಎನ್‌ಎಲ್‌ಎಲ್ | ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ <small>(ಇಂಡೋರ್)</small> | ಟಿಡಿ ಗಾರ್ಡನ್ | 2008 | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಬ್ರೇಕರ್ಸ್ | ಡಬ್ಲುಪಿಎಸ್ | ಸಾಕರ್ | ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ | 2001 | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಕ್ಯನನ್ಸ್ | ಎಮ್‌ಎಲ್‌ಎಲ್ | ಲ್ಯಾಕ್ರೋಸ್ <small>(ಔಟ್‌ಡೋರ್)</small> | ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ | 2001 | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ರಿಪ್ಟೈಡ್ | ಎನ್‌ಪಿಎಫ್ | ಸಾಫ್ಟ್‌ಬಾಲ್ | ಮಾರ್ಟಿನ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬಾಲ್ ಫೀಲ್ಡ್ | 2004 | 1 ಕೌಲೆಸ್ ಕಪ್ |- ! style="font-weight:normal;text-align:center"| ಬೋಸ್ಟನ್ ಡೆಮನ್ಸ್ | ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್‌ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಲೀಗ್ | ಯುಎಸ್‌ಎ‌ಎಫ್‌ಎಲ್ | ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್‌ ನಿಯಮಗಳ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ | ಇಪ್‌ಸ್ವಿಚ್ ರಿವರ್ ಪಾರ್ಕ್ (ನಾರ್ತ್ ರೀಡಿಂಗ್) | 1997 | 2 USAFL Division One CHAMPIONS |} == ಸರ್ಕಾರ == {{See also|Boston City Hall|Boston Emergency Medical Services|Boston Finance Commission|Boston Fire Department|List of mayors of Boston|List of members of Boston City Council}} [[ಚಿತ್ರ:ThomasMenino.jpg|thumb|left|ಥಾಮಸ್ ಎಮ್.ಮೆನಿನೊ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಈಗಿನ ಮೇಯರ್]] ಬೋಸ್ಟನ್, ಪೌರಸಭಾಅಧ್ಯಕ್ಷರಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಕಾರ್ಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಿದ, ಸಮರ್ಥ ಪೌರಸಭಾಅಧ್ಯಕ್ಷ – ಮಂಡಳಿ ಸರಕಾರ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪೌರಸಭಾಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾ ಮತದಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಪ್ರಸ್ತುತ ಇರುವ ಪೌರಸಭಾಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಥೋಮಸ್ ಮೆನಿನೊ. ಅವರು 1993ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಆಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಐದನೆಯ ಅವಧಿಗೆ 2009ರಲ್ಲಿ ಮರು ಆಯ್ಕೆ ಆಗಿ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ದೀರ್ಘಕಾಲ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದವರೆಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರ ಮಂಡಳಿಯನ್ನು ಪ್ರತೀ ಎರಡು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಸ್ಥಾನಗಳಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ಆಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನರ ಬಹುಮತದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಾನಗಳಿವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮತದಾರರು ಮುಕ್ತ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಿಗಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಮತಗಳ ವರೆಗೂ ಮತಚಲಾಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗೆ ಕೇವಲ ಒಂದು ಮತವನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಲ್ಕು ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೊತ್ತದ ಮತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಧ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಿಂದಲೇ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳ ಶಾಲಾ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಪೌರಸಭಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಿಂದ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://boston.k12.ma.us/bps/bpsglance.asp#leadership |title=The Boston Public Schools at a Glance: School Committee |publisher=Boston Public Schools |date=March 14, 2007 |accessdate=2007-04-28| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070403011648/http://boston.k12.ma.us/bps/bpsglance.asp| archivedate = April 3, 2007}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಝೋನಿಂಗ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಅಫೀಲ್ಸ್ (ಪೌರಸಭಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಿಂದ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾದ ಏಳು-ಜನರ ಸಮಿತಿ) ಭೂಮಿ-ವಿನಿಯೋಗದ ಯೋಜನೆಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/isd/building/boa/pdfs/Zoning_Booklet.pdf |title=A Guide to the City of Boston's Zoning Board of Appeal Process |publisher=City of Boston |month=October |year=2000 |accessdate=2007-11-14 |format=PDF |archive-date=2007-11-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071126223413/http://www.cityofboston.gov/isd/building/boa/pdfs/Zoning_Booklet.pdf |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Massachusetts State House frontal view.jpg|thumb|right|ದಿ ಮ್ಯಾಸಚುಸೆಟ್ಸ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಹೌಸ್, ಆಲಿವರ್ ವೆಂಡೆಲ್ ಹ್ಂಸ್, ಸೀನಿಯರ್. 1858ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಬಂಧ ಸಂಗ್ರಹ "ದಿ ಹಬ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೋಲಾರ್ ಸಿಸ್ಟಂ‌"ನಲ್ಲಿ ವಿವರಣೆ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ<ref ಹೆಸರು="ಅಡ್ಡಹೆಸರುಗಳು1">[281]</ref>|link=Special:FilePath/Massachusetts_State_House_frontal_view.jpg]] ನಗರ ಸರಕಾರದ ಜೊತೆಗೆ, ಅನೇಕ ಆಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು— ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣದ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ವಿಭಾಗ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಆಯೋಗ, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಬಂದರು ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಮಾಸ್‌ಪೋರ್ಟ್)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು—ಬೋಸ್ಟನ್ನರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ನ ರಾಜದಾನಿಯಾಗಿ, ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಕೀಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರವು [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸರ್ಕಾರ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಹ್ನ್ ಎಪ್. ಕೆನೆಡಿ ಪೆಡರಲ್ ಆಫೀಸ್ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಥೋಮಸ್ ಪಿ. ಒ'ನೈಲ್ ಪೆಡರಲ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.gsa.gov/Portal/gsa/ep/channelView.do?pageTypeId=8199&channelPage=%2Fep%2Fchannel%2FgsaOverview.jsp&channelId=-14339 |title=Massachusetts Federal Buildings |date=February 1, 2007 |publisher=United States General Services Administration |accessdate=2007-04-29 |archive-date=2010-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100715124225/http://www.gsa.gov/Portal/gsa/ep/channelView.do?pageTypeId=8199&channelPage=%2Fep%2Fchannel%2FgsaOverview.jsp&channelId=-14339 |url-status=dead }}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್, ಮೊದಲ ಸುತ್ತಿನ ಮೆಲ್ಮನವಿಯ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಲಯಗಳ ತವರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ; ಬೋಸ್ಟನ್, ಪೆಡರಲ್ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ (ಫೆಡರಲ್ ರಿಸರ್ವ್‌ನ ಮೊದಲ ಜಿಲ್ಲೆ). ಸಂಯುಕ್ತವಾಗಿ, ಬೋಸ್ಟನ್, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌'ನ 8ನೆಯ ಮತ್ತು 9ನೆಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ,<ref>{{cite web |url=http://www.govtrack.us/congress/findyourreps.xpd?state=MA |title=Massachusetts's Representatives – Congressional District Maps |year=2007 |publisher=GovTrack.us |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2012-02-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120212000116/http://www.govtrack.us/congress/findyourreps.xpd?state=MA |url-status=dead }}</ref> ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ 1998ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಮೈಕ್ ಕಪ್ಯನೊ, ಮತ್ತು 2001ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸ್ಟೆಪೆನ್ ಲಿಂಚ್‌ರವರಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ; ಇಬ್ಬರು ಡೆಮೋಕ್ರಾಟ್ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆನೆಟ್‌, ರಾಜ್ಯ'ದ ಹಿರಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಆದ ಜಾಹ್ನ್ ಕೆರ್ರಿಯವರು ಡೆಮೋಕ್ರಾಟ್ ಪಕ್ಷದವರಾಗಿದ್ದು, 1984ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಸೆನೆಟ್‌, ರಾಜ್ಯ'ದ ಕಿರಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಆದ ಸ್ಕಾಟ್ ಬ್ರವ್ನ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್ ಪಕ್ಷದವರಾಗಿದ್ದು, ಇವರನ್ನು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಡೆಮೋಕ್ರಾಟಿಕ್ ಪಕ್ಷದ ಸೆನೇಟರು ಟೆಡ್ ಕೆನೆಡಿಯವರ ಮರಣದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಭರ್ತಿಮಾಡಲು 2010ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. {| class="wikitable" ! colspan = 6 | ಅಕ್ಟೋಬರ್ 15, 2008ರಂತೆ ಮತದಾರರ ನೊಂದಾವಣಿ<ref>{{cite web | title = 2008 ಸ್ಟೇಟ್ ಪಾರ್ಟಿ ಎಲೆಕ್ಷನ್ ಪಾರ್ಟಿ ಎನ್‌ರೋಲ್ಮೆಂಟ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ | ಪ್ರಕಾಶಕರು = ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಎಲೆಕ್ಷನ್ ವಿಭಾಗ | format = PDF | accessdate = 2010-07-07 | url = http://www.sec.state.ma.us/ele/elepdf/st_county_town_enroll_breakdown_08.pdf | archive-date = 2012-10-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121017202605/http://www.sec.state.ma.us/ele/elepdf/st_county_town_enroll_breakdown_08.pdf | url-status = dead }}</ref> |- ! colspan = 2 | ಪಕ್ಷ ! ಮತದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ! ಶೇಕಡಾವಾರು {{American politics/party colors/Democratic/row}} ಡೆಮೋಕ್ರಾಟಿಕ್ style="text-align:center" | 22.05 style="text-align:center" | 22.05 {{American politics/party colors/Republican/row}} ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್ style="text-align:center" | 22.05 style="text-align:center" | 22.05 {{American politics/party colors/Independent/row}} | ನೊಂದಾಯಿಸಲ್ಪಡದ style="text-align:center" | 22.05 style="text-align:center" | 22.05 {{American politics/party colors/Libertarian/row}} | ಚಿಕ್ಕ ಪಕ್ಷಗಳು style="text-align:center" | 22.05 style="text-align:center" | 22.05 |- ! colspan="2" |ಒಟ್ಟು ! style="text-align:center" | 22.05 ! | style="text-align:center;"|11 |} == ಶಿಕ್ಷಣ == {{See also|List of colleges and universities in metropolitan Boston}} [[ಚಿತ್ರ:Boston college town map.png|thumb|left|300px|ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಾ ನಕ್ಷೆ|link=Special:FilePath/Boston_area_college_town_map.png]] "ಅಮೆರಿಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರ" ಎಂಬ ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಯು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೋದನಾ ಮತ್ತು ಸಂಶೋದನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿ 100ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತುವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳನ್ನು ಬೃಹತ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ ಒಂದರಲ್ಲೇ 250,000ಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಧಿಗಳು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bhcc.mass.edu/inside/54 |title=About Boston |year=2006 |publisher=Bunker Hill Community College |accessdate=2007-06-01 |archive-date=2007-05-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070503235413/http://www.bhcc.mass.edu/inside/54 |url-status=dead }}</ref> ನಗರದ ಒಳಗಿನ, ಬೋಸ್ಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ನಗರ'ದ ನಾಲ್ಕನೆಯ-ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯೋಗದಾತನಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಿದಾನಕ್ಕೆ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿದೆ,<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications/pdr509.pdf |format=PDF |title=Largest Employers in the City of Boston |publisher=Boston Redevelopment Authority |year=1996–1997 |accessdate=2007-06-01 |archive-date=2007-06-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070613235947/http://www.cityofboston.gov/bra/PDF/ResearchPublications/pdr509.pdf |url-status=dead }}</ref> ಮತ್ತು ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಅವೆನ್ಯೂ ಮೇಲೆ ಆವರಣವನ್ನು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಆವರಣವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾದ, ಈಶಾನ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು, ಫೆನ್‌ವೇ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಇದರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಹಕಾರ ಶಿಕ್ಷಣ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್‌ಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ. ಸಫೋಲ್ಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮೂರನೆಯ ದೊಡ್ಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಬೆಕಾನ್ ಹಿಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಇದರ ಕಾನೂನು ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್‌ಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://rankings.ft.com/businessschoolrankings/emba-rankings |title=Business school rankings from the Financial Times |publisher=Rankings.ft.com |date= |accessdate=2010-08-30 |archive-date=2011-09-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110906010227/http://rankings.ft.com/businessschoolrankings/emba-rankings |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.businessweek.com/bschools/05/emba_rank.htm |title=Top Business Schools: Executive MBA, MBA Rankings |publisher=Businessweek.com |date= |accessdate=2010-08-30}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜು, ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಕ್ಯಾಥಲಿಕ್ ಜೆಸ್ಯುಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮೂಲ ಆವರಣವು ಈಗಿನ ಸ್ಟ್ರಾಂಡಲ್ಸ್ (ಒಂದು ಪ್ರದೇಶ ಎರಡು ಕಡೆಗೂ ಹರಿಡಿರುವ) ಬೋಸ್ಟನ್ (ಬ್ರಿಘ್‌ಟನ್)-ನ್ಯೂಟನ್ ಸರಿಹದ್ದು ಆದ, ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಮುಂದೆ ಬ್ರಿಘ್‌ಟನ್‌ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತಾರವಾಗುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |author=Laczkoski, Michelle |url=http://media.www.dailyfreepress.com/media/storage/paper87/news/2006/02/27/News/Bc.Outlines.Move.Into.AllstonBrighton-1639148.shtml |title=BC outlines move into Allston-Brighton |date=February 27, 2006 |publisher=The Daily Free Press (Boston University) |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2007-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071007103332/http://media.www.dailyfreepress.com/media/storage/paper87/news/2006/02/27/News/Bc.Outlines.Move.Into.AllstonBrighton-1639148.shtml |url-status=dead }}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾದ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಬೋಸ್ಟನ್, ಡೋರ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಾಯಿಂಟ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ರೋಕ್ಸ್‌ಬರಿ ಕಮ್ಯುನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಮತ್ತು ಬಂಕರ್ ಹಿಲ್ ಕಮುನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌ಗಳು ನಗರ'ದ ಎರಡು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಮುದಾಯ ಕಾಲೇಜುಗಳಾಗಿವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ಅನೇಕ ಚಿಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕ ಖಾಸಗಿ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಮ್ಮನ್ಯುಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಆಂಡ್ ಡೆಸೈನ್, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಫಾರ್ಮಸಿ ಆಂಡ್ ಹೆಲ್ತ್ ಸೈನ್ಸೆಸ್, ಸಿಮ್ಮೋನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜ್, ವೀಲಾಕ್ ಕಾಲೇಜ್, ಮತ್ತು ವೆಂಟ್‌ವರ್ತ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಗಳು ಕಾಲೇಜೆಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಪೆನ್‌ವೇನ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಸದಸ್ಯತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿವೆ. ಥಿಯೇಟರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಖಾಸಗಿ ಕಾನೂನು ಶಾಲೆಯಾದ, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಲಾ, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಅಮೆರಿಕಾ’ದ ಮೊದಲ ಎಲ್ಲಾ ಮಹಿಳಾ ಕಾನೂನು ಶಾಲೆಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.nesl.edu/engaged/history.cfm |title=History of NESL |publisher=New England School of Law |year=2010|accessdate=October 17, 2010}}</ref> ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಖಾಸಗಿ ಕಾಲೇಜಾದ, ಎಮೆರ್ಸನ್ ಕಾಲೇಜ್, ಕಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ, ಬರವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಮನ್ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Boston College with Boston skyline.jpg|thumb|upright|ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜ್, ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಆಕಾಶದ ದೃಶ್ಯ]] ಬೋಸ್ಟನ್, ಅನೇಕ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಗಳ ಮತ್ತು ಕಲಾ ಶಾಲೆಗಳ ತವರಾಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಟ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಬೋಸ್ಟನ್ (ಲೆಸ್ಲೇ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ), ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ ಆಂಡ್ ಡಿಸೈನ್ (ಸಫೋಲ್ಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ), ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಟರಿ (ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಲಲಿತಕಲಾ ಶಾಲೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.newenglandconservatory.edu/reports_factsheets/briefhistory.html |title=A Brief History of New England Conservatory |year=2007 |publisher=New England Conservatory of Music |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2008-11-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081120101156/http://www.newenglandconservatory.edu//reports_factsheets/briefhistory.html |url-status=dead }}</ref> ಒಳಗೊಂದಿದ್ದ ಇತರ ಲಲಿತಕಲಾ ಶಾಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬೋಸ್ಟನ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಟರಿ, ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಆಫ್ ಪೈನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬೆರ್ಕ್ಲಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಹೊರಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಅನೇಕ ಪ್ರಧಾನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ನಗರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರ'ದ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು, ಕ್ಯಾಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ನಲ್ಲಿನ ಚಾರ್ಲೆಸ್ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿರ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಾಲೆಗಳು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿವೆ, ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಆಲ್‌ಸ್ಟನ್ ನೆರೆಹೊರೆಯ ರಾಹ್ಯಗಳಿಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.<ref>{{cite web |author=Kladko, Brian |url=http://boston.bizjournals.com/boston/stories/2007/04/23/story2.html?i=79430&b=1177300800%5E1449823 |title=Crimson Tide |date=April 20, 2007 |publisher=Boston Business Journal |accessdate=2007-04-28}}</ref> ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದ "ಬೋಸ್ಟನ್ ಟೆಕ್" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ, [[ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ]]ಯನ್ನು 1916ರಲ್ಲಿ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಕ್ಯಾಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಾಪ್ತವಯಸ್ಕರ ಸಂಪೂರ್ಣ-ಸೇವೆಯ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಲ್ಪಕಾಲ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಆಗಿ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ, 451-ಹಾಸಿಗೆಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಟಫ್‌ಟ್ಸ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ, ಟಫ್‌ಟ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ದಂತ ಶಾಲೆಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಅದೇ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗಳು, ಇದು ಯು.ಎಸ್.ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲಾ ಪದ್ಧತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಿ-ಕಿಂಡರ್ಗಾರ್ಟೆನ್ (ಶಿಶು ವಿಹಾರ) ದಿಂದ 12ನೆಯ ದರ್ಜೆಯ ವರೆಗೂ 57,000 ವಿದ್ಯಾರ್ಧಿಗಳ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="BPS"/> ಈ ಪದ್ಧತಿಯು 145 ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಳಗಿನವು ಸೇರಿವೆ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಲಾಟಿನ್ ಶಾಲೆ (ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಪುರಾತನ ಶಾಲೆ ಇದಾಗಿದ್ದು, 1635ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ; ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಲಾಟಿನ್ ಅಕಾಡಮಿ ಮತ್ತು ಜಾಹ್ನ್ ಡಿ. ಒ'ಬ್ರಿಯಂತ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಥ್ಸ್ & ಸೈನ್ಸ್, ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಸಾರ್ಜನಿಕ ಪರೀಕ್ಷಾ ಶಾಲೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಕೇವಲ 7ನೆಯ ಮತ್ತು 9ನೆಯ ದರ್ಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಿದ್ಯಾರ್ಧಿಗಳ ದಾಖಲಾತಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ 7–12ನೆಯ ದರ್ಜೆಯವರೆಗು ಬೋಧಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು), ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹೈ (ಅತಿ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್, ಇದನ್ನು 1821ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು), ಮತ್ತು ದಿ ಮಾಥರ್ ಸ್ಕೂಲ್ (ಅತಿ ಪುರಾತನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಇದನ್ನು 1639ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು).<ref name="BPS"/> 2002ರಲ್ಲಿ, ''ಪೋರ್ಬ್ಸ್ ಮೆಗಝಿನ್'' , ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ, 82% ಗ್ರಾಜುಯೇಷನ್ ಧಾರಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ, ದೇಶದಲ್ಲೇ ಉತ್ತಮ ದೊಡ್ಡ ನಗರ ಶಾಲಾ ಪದ್ಧತಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡಿದೆ.<ref>{{cite journal |title=[http://www.forbes.com/2004/02/13/cx_bs_0213home.html The Best Education in the Biggest Cities] |year=2002 |journal=Forbes}}</ref> 2005ರಲ್ಲಿ, ಶಾಲಾ ವ್ಯವಸ್ತೆಯೊಳಗಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 45.5% ಕಪ್ಪು ಅಥವಾ ಆಫ್ರಿಕಾನ್ ಅಮೆರಿಕಾನರು, 31.2% ಹಿಸ್ಪಾನಿಕರು ಅಥವಾ ಲ್ಯಾಟಿನೊದವರು, 14% ಬಿಳಿಯವರು, ಮತ್ತು 9% ಏಷಿಯನ್ನರಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಇಡೀ ನಗರಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಕ್ರಮವಾಗಿ 24%, 14%, 49%, ಮತ್ತು 8%.<ref>{{cite news |url=http://www.boston.com/news/education/k_12/articles/2005/11/03/Boston_public_schools/ |title=Boston public schools |publisher=Boston Globe |date=2005-11-03 |accessdate=2007-09-29}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.unausa.org/site/pp.asp?c=fvKRI8MPJpF&b=364181 |title=About Boston Public Schools|publisher=United Nations Association of the United States of America|accessdate=2007-10-30| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070927005129/http://www.unausa.org/site/pp.asp?c=fvKRI8MPJpF&b=364181| archivedate = September 27, 2007}}</ref> ನಗರವು ಖಾಸಗಿ, ಪ್ರಾಂತೀಯ, ಮತ್ತು ಚಾರ್ಟರ್ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜು 3000 ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಸಮಿತಿ, ಅಥವಾ ಎಮ್‌ಇ‌ಟಿಸಿಒ ಮೂಲಕ ಉಪನಗರದ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಹಾಜರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಆರೋಗ್ಯರಕ್ಷಣೆ == {{See also|List of hospitals in Massachusetts#Boston|l1=List of hospitals in Boston}} [[ಚಿತ್ರ:View-over-lma.jpg|thumb|left|ಲಾಂಗ್‌ವುಡ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಮತ್ತು ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಪ್ರದೇಶ|link=Special:FilePath/View-over-lma.jpg]] ಲಾಂಗ್‌ವುಡ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಪ್ರದೇಶವು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಪ್ರಾಂತವಾಗಿದ್ದು, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಕಡಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಥ್ ಇಸ್ರಾಯಲ್ ಡೆಕೋನೆಸ್ಸ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್, ಬ್ರಿಘಮ್ ಆಂಡ್ ವುಮೆನ್'ಸ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್, ಚಿಲ್ಡ್ರೆನ್'ಸ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಬೋಸ್ಟನ್, ದಾನ-ಫಾರ್ಬರ್ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್, ಹಾರ್ವಾರ್ಡ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್, ಹಾರ್ವಾರ್ಡ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಹೆಲ್ತ್, ಹಾರ್ವಾರ್ಡ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಡೆಂಟಲ್ ಮೆಡಿಸಿನ್, ಆಂಡ್ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಫಾರ್ಮಸಿ ಆಂಡ್ ಹೆಲ್ತ್ ಸೈನ್ಸೆಸ್‌ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.masco.org/index2.htm |title=Overview |publisher=MASCO – Medical Academic and Scientific Community Organization |year=2007 |accessdate=2007-02-21 |archive-date=2007-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070218215909/http://www.masco.org/index2.htm |url-status=dead }}</ref> ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಜೆನರಲ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಬೆಕಾನ್ ಹಿಲ್‌ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ, ಹಾಗು ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಐ ಆಂಡ್ ಇಯರ್ ಇನ್‌ಫರ್ಮರಿ (ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯ) ಮತ್ತು ಸ್ಪಾಲ್ಡಿಂಗ್ ರೆಹಾಬಿಲಿಟೇಷನ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ ಗಳಿವೆ. ಸೇಂಟ್. ಎಲಿಝಬೆತ್'ಸ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಬ್ರಿಘ್‌ಟನ್‌ನ ಬ್ರಿಘ್‌ಟನ್‌ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ಠಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮಿಸ್ಸನ್ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. ನೆರೆಹೊರೆಯ ಜಮೈಕ ಪ್ಲೈನ್ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ರಾಕ್ಸ್‌ಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪರಿಣಿತರ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www1.va.gov/directory/guide/rpt_fac_list.cfm?isflash=0 |title=Facility Listing Report |year=2007 |publisher=United States Department of Veterans Affairs |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2007-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070324083934/http://www1.va.gov/directory/guide/rpt_fac_list.cfm?isflash=0 |url-status=dead }}</ref> ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಸರಕಾರದ ಏಜೆನ್ಸಿಯಾದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಹೆಲ್ತ್ ಕಮಿಷನ್, ಬೋಸ್ಟನ್ ನಿವಾಸಿಗಳ ಆರೋಗ್ಯ ಕುರಿತ ವಿಷಯಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bphc.org/ |title=Boston Public Health Commission – Building a Healthy Boston |accessdate=2009-04-18 |publisher=Boston Public Health Commission}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Boston University Medical Center 01.JPG|thumb|ಬೋಸ್ಟನ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್‌ನ ಮೆನಿನೊ ಪೆವಿಲಿಯನ್]] ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಪ್ರಮುಖ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕವು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವು. ಲಾಂಗ್‌ವುಡ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಜೆನರಲ್ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಶೋದನಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದು, ಹಾರ್ವಾರ್ಡ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.mgh.harvard.edu/ |title=MGH Harvard | accessdate=1-7-09}}</ref> ಟಫ್ಟ್‌ಸ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್ (ಹಿಂದೆ ಟಫ್ಟ್‌ಸ್-ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಆಗಿತ್ತು), ನೆರೆಹೊರೆಯ ಚೈನಾಟವ್ನ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಟಫ್ಟ್‌ಸ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್‌ನ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.. ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯ ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿದ್ದ ಬೋಸ್ಟನ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್, ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿನ ಬೋಸ್ಟನ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ ಹಾಗು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ಟ್ರವ್ಮ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಬೋಧನಾ ಸೌಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ;<ref>{{cite web |url=http://www.bmc.org/about/facts06.pdf |format=PDF |title=Boston Medical Center – Facts |publisher=Boston Medical Center |month=November |year=2006 |accessdate=2007-02-21| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070203221200/http://www.bmc.org/about/facts06.pdf| archivedate = February 3, 2007}}</ref> ಇದನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಪೌರಸಭೆಯ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ ಇದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.childrenshospital.org/bcrp/Site2213/mainpageS2213P2.html |title=Boston Medical Center |publisher=Children's Hospital Boston |year=2007 |accessdate=2007-11-14 |archive-date=2007-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070815192727/http://www.childrenshospital.org/bcrp/Site2213/mainpageS2213P2.html |url-status=dead }}</ref> == ನಿತ್ಯೋಪಯೋಗಿ ಸೇವೆಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:DSC03579.JPG|thumb|left|ಕುಬ್ಬಿನ್ ಜಲಾಶಯವು ಮ್ಯಾಸಚುಸೆಟ್ಸ್‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ನೀರು ಶೇಖರಣಾ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗೂ ಬೋಸ್ಟನ್‌ಗೆ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.|link=Special:FilePath/DSC03579.JPG]] ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆ ಮತ್ತು ಕೊಳಚೆ-ವಿಲೇವಾರಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬೋಸ್ಟನ್ ನೀರು ಮತ್ತು ಕೊಳಚೆ ಆಯೋಗದಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bwsc.org/tab_menus/6frameset1.htm |title=Background |year=2007 |publisher=Boston Water and Sewer Commission |accessdate=2007-04-28| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070221004901/http://www.bwsc.org/tab_menus/6frameset1.htm| archivedate = February 21, 2007}}</ref> ಆಯೋಗವು ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ವಾಟರ್ ರಿಸೋರ್ಸೆಸ್ ಅಥಾರಿಟಿಯಿಂದ ಸಗಟು ಮಾರಾಟದ ನೀರು ಮತ್ತು ಕೊಳಚೆ ವಿಲೇವಾರಿಯನ್ನು ಕರೀದಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರ'ದ ನೀರು ಕ್ವಬ್ಬಿನ್ ಜಲಾಶಯ ಮತ್ತು ವಾಚುಸೆಟ್ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದು, ಇವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸರಿಸುಮಾರು {{convert|65|mi|km|0}} ಮತ್ತು {{convert|35|mi|km|0}} ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿವೆ.<ref>{{cite press release |title=Your Drinking Water: Massachusetts Water Resources Authority, 2006 Drinking Water Report |publisher=Massachusetts Water Resources Authority |date=2007-06-19 |accessdate=2007-06-19 }}</ref> ನಗರಕ್ಕೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಎನ್‌ಎಸ್‌ಟಿಆರ್ ಅನ್ನುವ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಅದಾಗ್ಯೂ ಆನಿಯಂತ್ರಣದ ಕಾರಣ, ಗ್ರಾಹಕರು ಈಗ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲವನ್ನು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಗ್ರಿಡ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ ಯಿಂದ (ಮೂಲತಃ ಕೆಯ್‌ಸ್ಪಾನ್ ಆಗಿದ್ದ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಗ್ಯಾಸ್‌ನ ಭಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆ) ಪೂರೈಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ; ಬಹುಶಃ ಕೇವಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಗ್ರಾಹಕರು ಪರ್ಯಾಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಪುರೈಕಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref>{{cite web |url=http://neaap.ncat.org/news/manews3.htm |title=Massachusetts News and Analysis |month=September |year=2003 |publisher=US Department of Health and Human Services - National Energy Affordability and Accessibility Project |accessdate=2007-04-28 |archive-date=2009-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091201103608/http://neaap.ncat.org/news/manews3.htm |url-status=dead }}</ref> ಪೌರಸಭೆಯ ಸ್ಟೀಮ್ ಸರ್ವೀಸೆಸ್ (ಆವಿ ಸೇವೆಗಳು)ನ್ನು ವೆಯೊಲಿಯಾ ನಾರ್ತ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇದರ ಸಹಾಯಕ ಟ್ರಿಗನ್ ಎನರ್ಜಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ;<ref>{{cite web |url=http://news.bostonherald.com/localRegional/view.bg?articleid=1012294 |title=Menino urges pols to pass steam bill - Local & Regional - BostonHerald.com |accessdate=2007-07-20 |work=}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.boston.com/news/globe/city_region/breaking_news/2007/07/after_new_york.html |title=After New York explosion, Menino pushes to regulate steam - Local News Updates - The Boston Globe |accessdate=2007-07-20 |work= | date=2007-07-19}}</ref> ಇದು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಬೋಸ್ಟನ್ ಹೀಟಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಮೂಲ ಸ್ವತ್ತನ್ನು ಅಡಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.energy.rochester.edu/trigen/ |title=Trigen Energy Corporation |publisher=Energy.rochester.edu |date= |accessdate=2010-05-13 |archive-date=1997-02-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/19970209165722/http://www.energy.rochester.edu/trigen/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.energy.rochester.edu/us/ma/boston/bhc/ |title=Theodore Newton Vail and the Boston Heating Company, 1886–1890 |publisher=Energy.rochester.edu |date= |accessdate=2010-05-13}}</ref> ವೆರಿಝನ್, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಾಂಡ್ ದೂರವಾಣಿಯ ಮುಂದಿನ ಕಂಪನಿ, ನಿನೆಕ್ಸ್, ಬೆಲ್ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್, ಮತ್ತು ಮೊದಲು, ಬೆಲ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗಳು, ಆ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ದೂರವಾಣಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮೊತ್ತಮೊದಲು ತಂತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಕಂಪನಿಗಳು. ದೂರವಾಣಿ ಸೇವೆಗಳು ವಿವಿಧ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಕಂಪನಿಗಳಿಂದ ಸಹ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಕಮ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಸಿಎನ್ ಕಂಪೆನಿಗಳಿಂದ ತಂತಿ ದೂರದರ್ಶನ ಲಭ್ಯವಿದೆ ಮತ್ತು ಅದೇ ಕಂಪನಿಗಳು ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಯಾಕ್ಸಸ್ಸ್‌ನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. ವಿವಿಧ ಡಿಎಸ್‌ಎಲ್ ಸರಬರಾಜುಗಾರರು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟಗಾರರು, ವೆರಿಝೊನ್ ಒದೆತನದ ದೂರವಾಣಿ ಲೈನುಗಳಿಗೆ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಒದಗಿಸಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.bostoncentral.com/towns/boston/utilities.php |title=Boston Utilities |year=2004 |publisher=Boston Central |accessdate=2007-04-28}}</ref> ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಪೌರಸಭೆಯ WiFi ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್‌ನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಗ್ಯಾಲಕ್ಸಿ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಸರ್ವಿಸೆಸ್ (GIS) ಅಗ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.gis.net/ |title=Galaxy Internet Services |publisher=Gis.net |date= |accessdate=2010-05-13 |archive-date=2010-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100523000111/http://www.gis.net/ |url-status=dead }}</ref> ಗೂಗಲ್ ಪೈಬೆರ್ ಹೈ ಸ್ಪೀಡ್ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮುಂದಿನ ಪರೀಕ್ಷಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಯು.ಎಸ್. ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಒಂದಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ನಗರದಲ್ಲಿನ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಯಾಕ್ಸೆಸ್ಸನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬೋಸ್ಟನ್‌'ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಮುಂದಿನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news |url=http://www.boston.com/business/technology/articles/2010/03/16/cities_towns_pull_out_stops_for_superfast_google_network/ |title=Cities, towns pull out stops for superfast Google network |first= Hiawatha |last=Bray |author= |authorlink= |coauthors= |date=March 16, 2010 |month=03 |work= |publisher=Boston Globe |location= |page= |pages= |at= |trans_title= |doi= |archiveurl= |archivedate= |accessdate=April 23, 2010 |quote=The City of Boston doesn’t seem fazed by the competition. "We really think we are uniquely positioned to partner with Google," said William Oates, Boston’s chief information officer.[…] "We think that Boston has the innovators, the entrepreneurs, and the partners to really push this platform to its limits," he said. |ref= |separator= |postscript= }}</ref> ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನಗರವನ್ನು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲೇ "ಗೂಗಲ್ ರಡಿ" ಎಂಬುದನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಪರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯತತ್ಪರತೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚಾ ವೇದಿಕೆಗಳನ್ನು<ref>[http://www.facebook.com/pages/Boston/Bring-Google-to-Boston/393503997175 ಬೋಸ್ಟನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್: ಬ್ರಿಂಗ್ ಗೂಗಲ್ ಟು ಬೋಸ್ಟನ್!], ಫೇಸ್‌ಬುಕ್‌ನಲ್ಲಿ</ref> ರಚಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/news/default.aspx?id=4588 |title=Mayor Declares Boston "Google Ready" as City Makes Strong Bid for Groundbreaking Broadband Internet Service |first= |last= |author=City staff |authorlink= |coauthors= |date=March 26, 2010 |month=03 |work= |publisher=City of Boston, Mayor's Press Office |location= |page= |pages= |at= |trans_title= |doi= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100401061248/http://www.cityofboston.gov/news/Default.aspx?id=4588 |archivedate=ಏಪ್ರಿಲ್ 1, 2010 |accessdate=April 23, 2010 |quote= |ref= |separator= |postscript= |url-status=dead }}</ref> == ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ == {{Main|Transportation in Boston}} ಲೋಗನ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವು, ನೆರೆಯ ಪೂರ್ವ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದು, ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಬಹುತೇಕ ನಿಶ್ಚಿತಗೊಳಿಸಿದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸೇವೆಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.massport.com/logan/about.asp |title=About Logan |year=2007 |publisher=Massport |accessdate=2007-05-09 |archive-date=2007-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070521101738/http://www.massport.com/logan/about.asp |url-status=dead }}</ref> ನಗರವನ್ನು ಮೂರೂ ಪ್ರಮುಖ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವಿಮಾನಯನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಸುತ್ತುವರಿದಿವೆ: ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬೆವೆರ್ಲಿ ಮುನಿಸಿಪಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ, ಪಶ್ಚಿಮದಿಕ್ಕಿನ ಬೆಡ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾನ್ಸ್‌ಕಮ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ನಾರ್‌ವುಡ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ. ಪ್ರೋವಿಡೆನ್ಸ್, ರೋಡೆ ಐಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಟಿ. ಎಫ್. ಗ್ರೀನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ, ಹಾರ್ಟ್‌ಫೋರ್ಡ್, ಕನೆಕ್ಟಿಕಟ್‌ ಹೊರಪ್ರದೇಶದ ಬ್ರಾಡ್ಲೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಮಾಂಚೆಸ್ಟರ್, ನ್ಯೂ ಹಾಂಪ್‌ಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮಾಮ್ಚೆಸ್ಟರ್-ಬೋಸ್ಟನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಸಹ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ನಿಗದಿತ ವೇಳಾ ಪಟ್ಟಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Bostonhorseandcart.JPG|thumb|right|ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ಬಹುತೇಕ ರಸ್ತೆಗಳು 17ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಗಾಡಿಗಳ ಹಾದಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಸಹ ಕೆಲವೇ ಕುದುರೆ ಗಾಡಿಗಳು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು, ಸಗರದಾದ್ಯಂತ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿರುವುದು.]] ಬೋಸ್ಟನ್'ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬೀದಿಗಳನ್ನು ಒಂದು ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸಂಘಟಿಸಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 17ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ ಅಡ್ಡಾದಿಡ್ಡಿಯಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಳಿಸಿದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿವೆ. ಅವನ್ನು ಬೇಕಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಡಗು ಕಟ್ಟೆಗಳಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಬೋಸ್ಟನ್ ಪರ್ಯಾಯದ್ವೀಪದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮುಚ್ಚುವ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಂದ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite journal |author=Shurtleff, Arthur A. |title=[http://www.library.cornell.edu/Reps/DOCS/shurbos.htm The Street Plan of the Metropolitan District of Boston] |journal=Landscape Architecture 1 |month=January |year=1911 |pages=71–83}}</ref> ಅನೇಕ ರೋಟರಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೀದಿಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತುಗುರಿ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಕಾಣುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತಗೆದು ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ವಿದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ, ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇ, ಈಸ್ಟ್ ಬೋಸ್ಟನ್, ಸವ್ತ್ ಎಂಡ್, ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಬೀದಿಗಳು ಜಾಲರಿ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್, ಕ್ರಾಸ್-ಕಾಂಟಿನೆಂಟ್‌ I-90ನ ಕೊನೆಯ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಬಾಗಿಲು ಮುಖಾಂತರ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಪರಧಿಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಿದ್ದ, ಮಾರ್ಗ 128, I-95ನ್ನು ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಮಾರ್ಗಗಳ ಒಂದು ಭಾಗದ ಮುಖಾಂತರ ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಯು.ಎಸ್. 1 ಮತ್ತು I-93ಗಳು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ನಗರದ ಮುಖಾಂತರ ಚಾರ್ಲೆಸ್‌ಟವ್ನ್‌ದಿಂದ ಡಾರ್ಚೆಸ್ಟರ್‌ ವರೆಗೂ ಸಾಗುತ್ತಾ, ಚಾರ್ಲೆಸ್ ನದಿಯ ಮೇಲಿನ ಝಕಿಮ್ ಸೇತುವೆಯ ನಂತರದ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಮಾರ್ಗ 3ರ ಮೂಲಕ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೀದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸುವ ಮಧ್ಯ ಆರ್ಟರಿಯದ ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಿದ ಭಾಗವನ್ನು, 2006ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ಬಿಗ್ ಡಿಗ್‌ ಸಮಯದಲ್ಲಿ O'ನೈಲ್ ಸುರಂಗಮಾರ್ಗದಿಂದ ಭರ್ತಿಮಾಡಲಾಯಿತು. [[ಚಿತ್ರ:MBTA T logo at Downtown Crossing station, July 2006.jpg|thumb|left|ಚೈನಾಟೌನ್ ಸ್ಟಾಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಟಿಎ ಚಿಹ್ನೆ]] ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸುಮಾರು ಮೂರುರಷ್ಟು ಜನರು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯಲು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ತೆರಳಲು ಸಾವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ತೆಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.census.gov/prod/1/gen/pio/cay961a2.pdf |format=PDF |title=Census and You |publisher=US Census Bureau |page=12|month=January |year=1996 |accessdate=2007-02-19}}</ref> ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ಬೇ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟೇಷನ್ ಅಥಾರಿಟಿ (MBTA)ಯು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಸುರಂಗ ತ್ವರಿತ ಪ್ರಯಾಣ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ, ಅದು ಈಗ ದೇಶದಲ್ಲೇ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಕಾರ್ಯನಿರತ ತ್ವರಿತ ಪ್ರಯಾಣ ಪದ್ಧತಿಯಾಗಿದ್ದು,<ref name="first subway"/> ಅದನ್ನು ಪಥದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ {{convert|65.5|mi|0}} ವಿಸ್ತರಿಸಿ,<ref name="light rail">{{cite web |url=http://www.lightrailnow.org/facts/fa_bos001.htm |title=Boston: Light Rail Transit Overview |publisher=Light Rail Progress |month=May |year=2003 |accessdate=2007-02-19}}</ref> ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮಾಲ್ಡೆನ್‌ನಂತೆ, ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಬ್ರೈನ್‌ಟ್ರೀಯಾಗಿ, ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ನ್ಯೂಟನ್‌ನಂತೆ ತಲುಪುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು-ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಇವನ್ನು "T" ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. MBTA ರಾಷ್ಟ್ರ'ದ ಏಳನೆಯ-ಕಾರ್ಯೋದಿಕ್ತ ಬಸ್ ಜಾಲಬಂಧದ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಸಹ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಹಾಗು ಜಲ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರ'ದ ಐದನೆಯ-ಕಾರ್ಯೋದಿಕ್ತ ಗಣಕಯಂತ್ರದ ರೈಲು ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಒಟ್ಟು ಅಧಿಕವಾಗಿ {{convert|200|mi}},<ref name="light rail"/> ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮೆರ್ರಿಮಕ್ ವ್ಯಾಲಿ ವರೆಗೂ, ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ವಾರ್ಸೆಸ್ಟರ್ ವರೆಗೂ, ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರೊವಿಡೆನ್ಸ್ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:SouthStation.agr.JPG|thumb|right|ಬೃಹತ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರೈಲುನಿಲ್ದಾಣವಾದ ದಕ್ಷಿಣ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಅಂತರ ನಗರ ಬಸ್ಸು ಘಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಇವು ಬೃಹತ್ ಬಹುಪ್ರಕಾರದ ಸಾರಿಗೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿವೆ.]] ಆಮ್‌ಟ್ರಾಕ್'ನ ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನ ಕೊರಿಡರ್ (ಕಿರಿದಾದ ದಾರಿ) ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೊ ದಾರಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ ಬೇಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ. ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ, [[ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್, ಡಿ.ಸಿ.|ವಾಷಿಂಗ್‌ಟನ್, ಡಿ.ಸಿ.]]ಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ, ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ, ಶೀಘ್ರ ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನ ಕೊರಿಡರ್ ರೈಲುಗಳು, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ನೈಋತ್ಯದಿಕ್ಕಿನ ಉಪನಗಳಲ್ಲಿನ ಮಾರ್ಗ 128 ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಸಹ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.amtrak.com/servlet/ContentServer?pagename=Amtrak/am2Station/Station_Page&c=am2Station&cid=1080080550818&ssid=93 |title=Westwood—Route 128 Station, MA (RTE) |publisher=Amtrak |year=2007 |accessdate=2007-05-09}}</ref> ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆಮ್‌ಟ್ರಾಕ್'ನ ಮೈನೆವರೆಗಿನ ''ಡೌನ್‌ಈಸ್ಟರ್'' ಸೇವೆಯು ಉತ್ತರ ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.amtrak.com/servlet/ContentServer?pagename=Amtrak/am2Station/Station_Page&c=am2Station&cid=1080080550772&ssid=93 |title=Boston—South Station, MA (BOS) |publisher=Amtrak |year=2007 |accessdate=2007-05-09}}</ref> "ದಿ ವಾಕಿಂಗ್ ಸಿಟಿ" ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ, ಪ್ರತಿನಿತ್ಯವೂ ಸಂಚರಿಸುವ ಪಾದಚಾರಿಗಳ ಮಾರ್ಗಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ನಗರಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಹತ್ವವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರದ ಅನುಕೂಲತೆ (ಸಾಂದ್ರತೆ) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ವಿದ್ಯಾರ್ಧಿ ಸನಸಂಖ್ಯೆ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 13% ಪಾದಚಾರಿಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು, ಈ ಎಲ್ಲವುಗಳು ಅಮೆರಿಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಶಾತ ಪಾದಚಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref>250,000ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ನಗರಗಳು {{cite web |url=http://www.bikesatwork.com/carfree/census-lookup.php?state_select=*&lower_pop=250000&upper_pop=999999999&sort_num=2&show_rows=25&first_row=0. |title=Carfree Database Results – Highest percentage (Cities over 250,000) |publisher=Bikes at Work Inc. |year=2007 |accessdate=2007-02-26}}</ref> 1999ರ ಮತ್ತು 2006ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ''ಬೈಸೈಕ್ಲಿಂಗ್'' ಮೇಗಝಿನ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಅದರ ಮೂರು ಬಾರಿಯ ಸೈಕಲ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಾಗಿ, ಯು.ಎಸ್. ನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕೃಷ್ಟ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದೆ;<ref>{{cite journal |author=MacLaughlin, Nina |year=2006 |title=[http://thephoenix.com/supplements/2006/bicyclebible/article.aspx?ID=Boston Boston Can Be Bike City...If You Fix These Five Big Problems] |journal=The Phoenix - Bicycle Bible 2006}}</ref> ಇದನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸದೆ, ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಸೈಕಲು ಸಂಚಾರ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.des.ucdavis.edu/faculty/handy/ESP178/Dill_bike_facilities.pdf |format=PDF |publisher=Dill bike facilities |title=Bicycle Commuting and Facilities in Major U.S. Cities: If You Build Them, Commuters Will Use Them – Another Look |page=5 |year=2003 |accessdate=2007-04-04}}</ref> ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2007ರಲ್ಲಿ, ಪುರಸಭಾಧ್ಯಕ್ಷ ಮೆನಿನೊ ಬೈಕ್ ಪಥಗಳನ್ನು, ಚರಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಬೈಕ್‌ಷೇರ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಸೈಕಲ್ ಸವಾರ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯಿಂದ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಬೈಕ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಕರೆಯುವ ಸೈಕಲ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, 2008ರಲ್ಲಿ, ಅದೇ ಮೆಗಝಿನ್ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ್ನು ಇದರ "ಪೈವ್ ಫರ್ ದಿ ಪ್ಯೂಚರ್" ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬೈಕು ಸವಾರಕ್ಕಾಗಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಉತ್ತಮ ನಗರವನ್ನಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/08/09/us/09bike.html?_r=3&ref=us|title=Boston Tries to Shed Longtime Reputation as Cyclists’ Minefield |accessdate=2009-08-16|author=KATIE ZEZIMA|publisher=New York Times | date=2009-08-09}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bicycling.com/article/0,6610,s1-2-13-17078-1,00.html|title=A Future Best City: Boston|accessdate=2009-08-16|publisher=Rodale Inc|archive-date=2010-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20100211195827/http://www.bicycling.com/article/0,6610,s1-2-13-17078-1,00.html|url-status=dead}}</ref> == ಅವಳಿ ನಗರಗಳು == {{Main|Sister cities of Boston}} [[ಚಿತ್ರ:Boston - College Tours 2009 - Group 3 026.jpg|thumb|300px|ಪ್ರ್ಯುಡನ್ಷಿಯಲ್ ಗೋಪುರ ಸ್ಕೈವಾಕ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದಿಂದ, ಈಶಾನ್ಯದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಾಗರದ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿದಾಗ, ಕಾಣಬಹುದಾದ ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ನೋಟ. ಜಾಹ್ನ್ ಹಾಂಕಾಕ್ ಗೋಪುರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ, ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಮನ್ ಮೇಲಿನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ, ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಕಾಮನ್ ಮತ್ತು ಹಾಂಕಾಕ್ ಆಚೆ ಇದೆ. ಬಲಭಾಗದ ಪ್ರಮುಖ ರಸ್ತೆ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌ ದಾಟುಸುಂಕದೆಡೆ (I-90)ಯು, I-93ಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಎರಡು ಹೆದ್ದರಿಗಳು ಕೂಡುವ ಸ್ಥಳದ ಮೂಲಕ ಮೇಲೆ ಬಲದೆಡೆಗೆ ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ. ಮೆಲಿನ ಬಲಭಾಗದ ಲೊಗನ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು, ಒಳ ಬೋಸ್ಟನ್ ಹಾರ್ಬರ್‌ಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿದೆ.|link=Special:FilePath/Boston_-_College_Tours_2009_-_Group_3_026.jpg]] ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರವು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಎಂಟು ಸೋದರಿ ನಗರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅವನ್ನು ಸಿಸ್ಟರ್ ಸಿಟೀಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Sister city">{{cite web |url=http://www.cityofboston.gov/arts/sistercity.asp |title=Boston Sister Cities |accessdate=2009-04-05 |publisher=The City of Boston |archive-date=2009-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090208224246/http://www.cityofboston.gov/arts/sistercity.asp |url-status=dead }}</ref> ದಿನಾಂಕದ ಸಾಲು ಬಾಂಧವ್ಯವು ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ವರ್ಷವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕ್ಯೋಟೊ ನಗರವು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಮೊದಲ ಸೋದರಿ ನಗರ. {| class="wikitable sortable" |- ! ನಗರ ! ರಾಷ್ಟ್ರ ! ದಿನಾಂಕ ! ಉಲ್ಲೇಖಗಳು |- | ಕ್ಯೋಟೊ | [64] ಜಪಾನ್‌ | align="center"| 1959 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.city.kyoto.jp/koho/eng/databox/sister.html |title=Sister and Other Associated Cities |accessdate=2009-04-05 |work=Kyoto City Web |publisher=City of Kyoto}}</ref> |- | ಸ್ಟ್ರಾಸ್ಬಾರ್ಗ್ | [43] ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ | align="center"| 1960 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.strasbourg.eu/international/jumelage/accueil?ItemID=3719129003 |title=Twinning, cooperation and international solidarity |accessdate=2009-04-05 |publisher=Strasbourg.eu |language=French |archive-date=2012-06-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120611064058/http://www.strasbourg.eu/international/jumelage/accueil?ItemID=3719129003 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.boston-strasbourg.com/ |title=Boston Strasbourg Sister City Association |accessdate=2009-04-05 | publisher=Boston-Strasbourg Sister City Association (BSSCA)}}</ref> |- | ಬಾರ್ಸಿಲೋನಾ | [111] ಸ್ಪೇನ್‌ | align="center"| 1980 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257218473_3,00.html |title=Twinning agreements – Boston |accessdate=2009-04-05 |publisher=Barcelona City Council |archive-date=2008-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080512195313/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0%2C4022%2C229724149_257218473_3%2C00.html |url-status=dead }}</ref><ref name="Barcelona">{{cite web|url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|title=Barcelona internacional - Ciutats agermanades|publisher=© 2006–2009 [http://www.bcn.es/catala/copyright/welcome2.htm Ajuntament de Barcelona]|language=Spanish|accessdate=2009-07-13|archive-date=2012-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20121127043638/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|url-status=dead}}</ref> |- | ಹ್ಯಾಗ್‌ಝೌ | {{Flagicon|PRC}} [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಪೀಪಲ್ಸ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೈನ]] | align="center"| 1982 | align="center"| <ref name="Sister city"/> |- | ಪದುವಾ | [44] ಇಟಲಿ | align="center"| 1983 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.padovanet.it/dettaglio.jsp?id=2867 |title=The twin cities of Padua |accessdate=2009-04-05 |date=2008-06-04 |work=Padovanet |publisher=Comune di Padova|language=Italian}}</ref> |- | ಮೆಲ್ಬರ್ನ್‌ | ಎಚ್ಎಲ್7 ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ | align="center"| 1985 | align=center | <ref>{{cite web |url=http://www.melbourne.vic.gov.au/info.cfm?top=161&pa=2979&pg=1646 |title=Sister cities – Boston |accessdate=2009-04-05 |publisher=City of Melbourne |archive-date=2009-09-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090921174607/http://www.melbourne.vic.gov.au/info.cfm?top=161&pa=2979&pg=1646 |url-status=dead }}</ref> |- | ತೈಪೀ | {{Flagicon|ROC}} ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಚೈನಾ (ತೈವಾನ್) | align="center"| 1996 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.tcc.gov.tw/eng/sister_cities.htm |title=International Sister Cities |accessdate=2009-04-05 |publisher=Taipei City Council |archive-date=2011-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520154141/http://www.tcc.gov.tw/eng/sister_cities.htm |url-status=dead }}</ref> |- | ಸೆಕೊಂಡಿ-ತಕೊರಡಿ | {{Flagicon|GHA}} [[ಘಾನಾ|ಘನಾ]] | align="center"| 2001 | align="center"| <ref name="Sister city"/> |} ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರವು ಇನ್ನು ಮೂರು ನಗರಗಳ ಜೊತೆ ಕಡಿಮೆ ಸ್ನೇಹ ಅಥವಾ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅವೆಂದರೆ. {| class="wikitable sortable" |- ! ನಗರ ! ರಾಷ್ಟ್ರ ! ದಿನಾಂಕ ! ಉಲ್ಲೇಖಗಳು |- | ಬಾಸ್ಟನ್, ಲಿಂಕನ್‌ಶೈರ್ | [116] ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ | align="center"| 1999 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.boston.gov.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=361&Itemid=3531 |title=Town twinning |accessdate=2009-04-05 |publisher=Boston Borough Council |archive-date=2011-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520160801/http://www.boston.gov.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=361&Itemid=3531 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.historicbostons.com/ |title=Partnership of the Historic Bostons |accessdate=2009-04-05 |publisher=Partnership of the Historic Bostons}}</ref> |- | ಹೈಫಾ | [92] ಇಸ್ರೇಲ್‌ | align="center"| 1999 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.haifa.muni.il/haifa/pages/boston.aspx |title=Boston |accessdate=2009-04-05 |publisher=Haifa Municipality |language=Hebrew |archive-date=2015-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151016092232/http://www.haifa.muni.il/haifa/pages/boston.aspx |url-status=dead }}</ref> |- | ವಲ್ಲಾಡೊಲಿಡ್ | [111] ಸ್ಪೇನ್‌ | align="center"| 2007 | align="center"|<ref>{{cite web |url=http://www.ava.es/modules.php?name=News&file=article&sid=1136 |title=Valladolid and Boston have signed a protocol of friendship between the two cities |accessdate=2009-04-05 |date=2007-09-18 |author=Press Office of the Municipality of Valladolid |publisher=Ayuntamiento de Valladolid |language=Spanish |archive-date=2010-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100328064628/http://www.ava.es/modules.php?name=News&file=article&sid=1136 |url-status=dead }}</ref> |} == ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{Portal box|Boston|Massachusetts}} * ಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಸ್ಟನ್ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಅಡ್ಡ ಹೆಸರುಗಳು * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ರಾಯಭಾರ ನಿಯೋಗಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಿಂದ ಬಂದ ಕಲ್ಪನಾತೀತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಿಂದ ಬಂದ ಜನರ ಪಟ್ಟಿ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ ಬಗೆಗಿನ ಹಾಡುಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಸೆಟ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ದಾಖಲಾತಿ ಪುಸ್ತಕ == ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * {{Cite book |author=Boston |title=[https://books.google.com/books?id=olMMAAAAYAAJ&pg=PA98&dq=intitle:History+intitle:of+intitle:Boston&lr=&num=50&as_brr=0#PPP5,M1 Records Relating to the Early History of Boston - Selectmen Minutes 1818–1822.] |publisher=City of Boston |year=1909}} * {{Cite book |author=Downst, Henry P. |title=[http://kellscraft.com/NotesBoston/NotesBostoncontentpage.html "Random Notes of Boston"] |publisher=Humphrey Publishing |year=1916}} * {{Cite book|first=Ira |last=Gershkoff |coauthors=Trachtman, Richard |title=The Boston Driver's Handbook |publisher=Da Capo Press |year=2004 |isbn=0-306-81326-2 }} * {{Cite book|first=Patricia |last=Harris |coauthors=Lyon, David |title=Boston |location=Oakland, CA |publisher=Compass American Guides |year=1999 |isbn=0-679-00284-7 }} * {{Cite book|first=Howard Mumford |last=Jones |coauthors=Jones, Bessie Zaban |title=The Many Voices of Boston: A Historical Anthology 1630–1975 |location=Boston |publisher=Little, Brown and Company |year=1975 |isbn=0-316-47282-4 }} * {{Cite book|author=Rambow, John D. et al. |title=Fodor's Boston |location=New York |publisher=Fodors Travel Publication |year=2003 |isbn=1-4000-1028-4 }} * {{Cite book|author=Seasholes, Nancy S. |title=Gaining Ground: A History of Landmaking in Boston |location=Cambridge, Massachusetts |publisher=MIT Press |year=2003 }} * {{Cite book |author=Snow, Caleb H. |title=[https://books.google.com/books?id=7eovZyvw7S8C&pg=PA9&dq=editions:0tsIsk90aiMeVh&lr=&source=gbs_toc_r&cad=0_0#PPP13,M1 History of Boston] |publisher=Abel Bowen |year=1828 }} * {{Cite book|author=Vanderwarker, Peter |title=Boston Then and Now |publisher=Courier Dover Publications |year=1982 |isbn=0-486-24312-5 }} * {{Cite book |author=Winsor, Justin |title=[https://books.google.com/books?id=1z8OAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=editions:0jkSXQveT0SxV7GZV0DYhMn#PPR3,M1 Memorial History of Boston, Vol.1] [https://books.google.com/books?id=U0AOAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=intitle:Memorial+intitle:History+intitle:of+intitle:Boston&lr=&num=50&as_brr=0&source=gbs_book_other_versions_r&cad=3_1 Vol.2 ] [https://books.google.com/books?id=_UAOAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=editions:0cL_IGuEozgy2ftZpW5K4Kt Vol.3.] [https://books.google.com/books?id=eD8OAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=intitle:Memorial+intitle:History+intitle:of+intitle:Boston&lr=&num=50&as_brr=0 Vol.4.] |publisher=James R. Osgood and Company|year=1881}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * ''ಬೋಸ್ಟನ್: ಎ ಟು ಝಡ್'' (2000), ಥಾಮಸ್ ಎಚ್. ಒ'ಕನ್ನರ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-674-00310-1 * ''ಬಿಲ್ಟ್ ಇನ್ ಬೋಸ್ಟನ್: ಸಿಟಿ ಮತ್ತು ಸಬರ್ಬ್, 1800–2000'' (2000), ಡಗ್ಲಾಸ್ ಶಂದ್-ಟುಸ್ಸಿ, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-55849-201-1 * ''ಲಾಸ್ಟ್ ಬೋಸ್ಟನ್'' (1999), ಮೇರಿನರ್ ಬುಕ್ಸ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-395-96610-8 * ''ಬೋಸ್ಟನ್: ಎ ಟೋಪೋಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ'' , ಮೂರನೆಯ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾದ ಆವೃತ್ತಿ (2000), ಬೆಲ್ಕ್‌ನ್ಯಾಪ್ ಪ್ರೆಸ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-674-00268-7 * ''ವೆನ್ ಇನ್ ಬೋಸ್ಟನ್: ಎ ಟೈಮ್ ಲೈನ್ &amp; ಅಲ್ಮನಾಕ್'' (2004), ಈಶಾನ್ಯದ, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-55553-620-4 * ''ಗೇಯ್ನಿಂಗ್ ಗ್ರೌಂಡ್: ಎ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಮೇಕಿಂಗ್ ಇನ್ ಬೋಸ್ಟನ್'' (2003), ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಎಸ್. ಸೀಹೋಲ್ಸ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-262-19494-5 * ''ಬೋಸ್ಟನ್ಸ್ ಸೀಕ್ರೆಟ್ ಸ್ಪೇಸಸ್: 50 ಹಿಡನ್ ಕಾರ್ನರ್ಸ್ ಇನ್ ಅಂಡ್ ಅರೌಂಡ್ ದಿ ಹಬ್'' , (2009), ಗ್ಲೋಬ್ ಪೆಕಟ್; ಫರ್ಸ್ಟ್ ಎಡಿಷನ್ ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-7627-5062-6 * ''ಎ‌ಐಎ ಗೈಡ್ ಟು ಬೋಸ್ಟನ್, 3ನೆಯ ಆವೃತ್ತಿ: ಕಂಟೆಂಪರರಿ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಮಾರ್ಕ್ಸ್, ಅರ್ಬನ್ ಡಿಸೈನ್, ಪಾರ್ಕ್ಸ್, ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ಸ್ ಅಂಡ್ ನೈಬರ್ಹುಡ್ಸ್'' , (2008), ಮೈಕೇಲ್ ಸೌತ್‌ವರ್ತ್ ಮತ್ತು ಸೂಸಾನ್ ಸೌತ್‌ವರ್ತ್, ಜಿಪಿಪಿ ಟ್ರಾವೆಲ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-7627-4337-9 * ''ಬೋಸ್ಟನ್: ಎ ಪಿಕ್ಟೋರಿಯಲ್ ಸೆಲೆಬ್ರೇಶನ್'' (2006), ಜೋನಾತನ್ ಎಮ್. ಬೀಗಲ್, ಎಲನ್ ಪೆನ್ (ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗ್ರಾಹಕ), ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-4027-1977-9 * ''ಸಿಟಿ ಇನ್ ಟೈಮ್: ಬೋಸ್ಟನ್'' (2008), ಜೆಫ್ರೀ ಹ್ಯಾಂಟೋವರ್, ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಕಿಂಗ್ (ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗ್ರಾಹಕ), ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-4027-3300-3 * ''ಮ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಬೋಸ್ಟನ್'' (2001), ಅಲೆಕ್ಸ್ ಕ್ರೀಗರ್ (ಸಂಪಾದಕ), ಡೇವಿಡ್ ಕೊಬ್ (ಆವೃತ್ತಿ), ಏಮಿ ಟರ್ನರ್ (ಸಂಪಾದಕ), ನಾರ್ಮನ್ ಬಿ. ಲೆವೆಂತಲ್ (ಫೋರ್ವಡ್ ಬೈ) ಎಮ್‌ಐಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 0-262-61173-2 * ''ಬೋಸ್ಟನ್ ಬಿಹೆಲ್ಡ್: ಆಂಟಿಕ್ ಟೌನ್ ಅಂಡ್ ಕಂಟ್ರಿ ವ್ಯೂವ್ಸ್'' (2008), ಡಿ. ಬ್ರೆಂಟನ್ ಸಿಮನ್ಸ್, ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-58465-740-5 * ಬೋರ್ಡನ್ ವೊರೆಕ್‌ ಅವರ ''ಬೋಸ್ಟನ್'' (2010); ಬಿಲ್ ಹಾರ್ಸ್ಮನ್ ಅವರ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು, ಫೈರ್‌ಫ್ಲೈ ಬುಕ್ಸ್, ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್ 1-55407-591-2 * ಮೈಕೇಲ್ ಪ್ರೈಸ್ ಅವರ [https://books.google.com/books?id=RbMBOZux_JsC&amp;printsec=frontcover ''ಬೋಸ್ಟನ್ಸ್ ಇಮ್ಮಿಗ್ರೆಂಟ್ಸ್, 1840-1925'' ] (2000), ಆಂಥೊನಿ ಮಿಷೆಲ್ ಸಮಾರ್ಕೊ, ಆರ್ಕೇಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಶಿಂಗ್, ಇಮೇಜಸ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಸೀರೀಸ್ * [https://books.google.com/books?id=n9YJkBk7MCIC&amp;printsec=frontcover ''ಬೋಸ್ಟನ್: ಎ ಸೆಂಚುರಿ ಆಫ್ ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್'' ] (1995), ಆಂಥೊನಿ ಮಿಷೆಲ್ ಸಮಾರ್ಕೊ, ಆರ್ಕೇಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಶಿಂಗ್, ಇಮೇಜಸ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಸೀರೀಸ್ == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Sister project links}} * {{dmoz|Regional/North_America/United_States/Massachusetts/Localities/B/Boston}} * [http://www.cityofboston.gov/ ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] * [http://www.bostonchamber.com/ ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಚೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್] * [http://www.bostonusa.com/ ಗ್ರೇಟರ್ ಬೋಸ್ಟನ್ ಕನ್ವೆನ್ಷನ್ ಅಂಡ್ ವಿಸಿಟರ್ಸ್ ಬ್ಯೂರೋ] * {{wikivoyage|Boston}} * ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ [http://www.bostonindicators.org/ ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಇಂಡಿಕೇಟರ್ಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್] * [http://firesled.com/ ಫೈರ್‌ಸ್ಲೆಡ್ ಗೈಡ್ ಟು ಬೋಸ್ಟನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110129043120/http://firesled.com/ |date=2011-01-29 }} * ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಿಂದ [http://www.cityofboston.gov/parks/openspace_doc.asp ಓಪನ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಪ್ಲಾನ್ 2002–2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090212201612/http://www.cityofboston.gov/parks/openspace_doc.asp |date=2009-02-12 }} * ಬೋಸ್ಟನ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಲೈಬ್ರರಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಾರ್ಮನ್ ಬಿ. ಲೆವೆಂತಲ್ ಮ್ಯಾಪ್ ಸೆಂಟರ್‌ನ [http://maps.bpl.org/search_advanced/?mtid=5 ಬೋಸ್ಟನ್ ನಗರದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಕ್ಷೆಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090519094624/http://maps.bpl.org/search_advanced/?mtid=5 |date=2009-05-19 }} * ಮೆಯ್ನ್‌ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ಜಿಐಎಸ್‌ನ [http://www.mainstreetmaps.com/MA/Boston/ ಜಿಐಎಸ್ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ನಕ್ಷೆಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090105180526/http://www.mainstreetmaps.com/MA/Boston/ |date=2009-01-05 }} * [http://dca.tufts.edu/features/bostonstreets/ ಬೋಸ್ಟನ್ ರಸ್ತೆಗಳು:ಮ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಡೈರೆಕ್ಟರಿ ಡಾಟಾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080407091212/http://dca.tufts.edu/features/bostonstreets/ |date=2008-04-07 }}, ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಅಂಡ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಸರ್ವಿಸಸ್ ಮತ್ತು ದಿ ಬೋಸ್ಟನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಸಹಯೋಗದಲ್ಲಿ ಟಫ್ಟ್ಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ದತ್ತಾಂಶ * ರ್ಯಾಡಿಕಲ್ ಕಾರ್ಟೊಗ್ರಫಿಯಿಂದ [http://www.radicalcartography.net/?bigboston ವರಮಾನ], [http://www.radicalcartography.net/?boston-f-g ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಫಿಲ್ ಗ್ರೋತ್], [http://www.radicalcartography.net/?bostonnow ಪಬ್ಲಿಲ್ಕ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್], ಹಾಗೂ [http://www.radicalcartography.net/?bostonsquares ಚೌಕಗಳ] ನಕ್ಷೆಗಳು. * [ftp://ftp.bls.gov/pub/special.requests/ce/msa/y0708/norteast.txt ಬ್ಯೂರೊ ಆಫ್ ಲೇಬರ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್: ಕನ್ಸ್ಯೂಮರ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೆಂಡಿಚರ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.boston-online.com/Cultcha/Statistics/index.html ಬೋಸ್ಟನ್ ಆನ್ಲೈನ್: ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಇತರೆ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100830100022/http://www.boston-online.com/Cultcha/Statistics/index.html |date=2010-08-30 }} * [http://www.bostonusa.com/partner/press/pr/statistics Bostonusa.com ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು] * [http://www.wbur.org/special/bostonatc/livingdata.asp ಕ್ವಾಲಿಟಿ ಆಫ್ ಲೈಫ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210043738/http://www.wbur.org/special/bostonatc/livingdata.asp |date=2009-02-10 }} {{Template group |title = Articles relating to Boston and [[Suffolk County, MA|Suffolk County]] |list = {{US state capitals}} {{USLargestCities}} {{USLargestMetros}} }} [[ವರ್ಗ:ಬಾಸ್ಟನ್‌, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌]] [[ವರ್ಗ:ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ನ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ನ ಕೌಂಟಿ ಸ್ಥಾನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಐರಿಶ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಐರಿಷ್‌-ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಜನನಿಬಿಡ ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌‌‌ನ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳು]] [[ವರ್ಗ:1840ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನನಿಬಿಡ ಸ್ಥಳಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಫೋಲ್ಕ್ ದೇಶದ ಜನನಿಬಿಡ ಸ್ಥಳಗಳು, ಮ್ಯಾಸಚುಸೆಟ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿನ ರೇವುಪಟ್ಟಣದ ವಸಾಹತುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ನಗರಗಳು]] awquq9xgz5rh0bk026dl9vxusfy1l2h 0 26362 1258580 1254801 2024-11-19T14:09:02Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258580 wikitext text/x-wiki {{ಯಂತ್ರಾನುವಾದ}} {{Infobox disease |Name = Tourette syndrome |Image = Georges Gilles de la Tourette cleanup.jpg |Alt = Head and shoulders of a man with a shorter Edwardian beard and closely cropped hair, in a circa-1900 French coat and collar |Caption = [[Georges Gilles de la Tourette]]<br /> (1857–1904) |ICD10 = F95.2 |ICD9 = 307.23 |ICDO = |MedlinePlus = 000733 |eMedicineSubj = med |eMedicineTopic = 3107 |eMedicine_mult = {{eMedicine2|neuro|664}} |DiseasesDB = ೫೨೨೦ |OMIM = ೧೩೭೫೮೦ |MeshID = D೦೦೫೮೭೯ | }} '''ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡೋಮ್''' ('''ಟುರೆಟ್‌ನ ರೋಗಲಕ್ಷಣ''' , '''ಟುರೆಟ್‌ನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ''' , '''ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ದೆಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್''' , '''ಜಿಟಿಎಸ್''' ಅಥವಾ, ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಸರಳವಾಗಿ '''ಟುರೆಟ್‌''' ನ ಅಥವಾ '''ಟಿಎಸ್''' ಎಂದು ಕೂಡ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಇದು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಒಂದು ಆನುವಂಶಿಕ ನರಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯಾಗಿದೆ, ಅದು ಬಹುವಿಧದ ದೈಹಿಕ (ಧ್ವನಿಯ) ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಒಂದು ವಾಚಿಕ ಸಂಕೋಚನದ ಮೂಲಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ; ಈ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಗುಣಲಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣರುಚಿಗಳಿಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಕ್ಷಯಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಸ್ಥಿತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಟುರೆಟ್‌ನ ರೋಗಲಕ್ಷಣವು ಅನೈಚ್ಛಿಕ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಅದು ಕ್ಷಣಮಾತ್ರದ ಮತ್ತು ತೀವ್ರವಾದ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇದು ಒಮ್ಮೆ ತುಂಬಾ ವಿರಳವಾದ ಮತ್ತು ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ರೋಗಲಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಶ್ಲೀಲ ಶಬ್ದಗಳ ಉದ್ಗಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಅಸಮರ್ಪಕವಾದ ಮತ್ತು ಭಂಗವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳ (ಕೊಪ್ರೊಲಲಿಯಾ) ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಈ ರೋಗಲಕ್ಷಣವು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಜನರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref name="dude">ಸ್ಚಾಪಿರೊ ಎನ್‌ಎ. "ಡ್ಯೂಡ್, ಯು ಡೋಂಟ್ ಹ್ಯಾವ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್:" ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್, ಬಿಯಾಂಡ್ ದ ಟಿಕ್ಸ್. ''ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ನರ್ಸಿಂಗ್.'' ೨೦೦೨ ಮೇ-ಜೂನ್;೨೮(೩):೨೪೩–೬, ೨೪೯–೫೩. ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೨೦೮೭೬೪೪ [http://www.medscape.com/viewarticle/442029 ಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿ(ಉಚಿತ ನೋಂದಣಿ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ).] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081205082825/http://www.medscape.com/viewarticle/442029 |date=2008-12-05 }}</ref> ಟುರೆಟ್‌ನ ಲಕ್ಷಣವು ದಿರ್ಘ ಕಾಲದವರೆಗೆ ಒಂದು ವಿರಳವಾದ ಸ್ಥಿತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಮಂದಗತಿಯವು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುವ ಕಾರಣದಿಂದ ಇದು ಯಾವಾಗಲೂ ಕೂಡ ನಿಖರವಾಗಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ೧ ಮತ್ತು ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ನಡುವಿನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಮಕ್ಕಳು ಟುರೆಟ್‌ನ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ;<ref name="LombrosoScahill">ಲಂಬ್ರೋಸೊ ಪಿಜೆ, ಸ್ಕಾಹಿಲ್,ಎಲ್. [http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&amp;pubmedid=17937978 "]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&amp;pubmedid=17937978 ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್".]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ''ಬ್ರೇನ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್'' . ೨೦೦೮ ಏಪ್ರಿಲ್;೩೦(೪):೨೩೧–೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೭೯೩೭೯೭೮</ref> ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ೧,೦೦೦ ಜನರಲ್ಲಿ ೧೦ ಜನರು ಸಂಕೋಚನಾ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ,<ref name="NIH" /><ref name="CommunitySample">ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್, ವಿಲಿಯಮ್ಸ್ ಎಸ್, ಶ್ವಾಬ್-ಸ್ಟೋನ್ ಎಂ, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ಗೇಟ್ ಜೇ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್. "ಡಿಸ್ರಪ್ಟಿವ್ ಬಿಹೇವಿಯರ್ ಪ್ರಾಬ್ಲೆಮ್ಸ್ ಇನ್ ಎ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ಸ್ಯಾಂಪಲ್ ಆಫ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ವಿತ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ'' ೨೦೦೬;೯೯:೧೮೪–೯೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೬೫</ref> ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಕಣ್ಣುಗಳ ಮಿಟುಕಿಸುವಿಕೆ, ಕೆಮ್ಮುವಿಕೆ, ಗಂಟಲು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ವಾಸನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಚಲನೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಸಂಖೋಚನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜನರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನ ನಿರೀಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಸಂಕೋಚನದ ತೀವ್ರತೆಯು ಮಕ್ಕಳು ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ದಾಟುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಟುರೆಟ್‌ನ ಲಕ್ಷಣವು ವಿರಳ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಜೀವನದ ಎಲ್ಲ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ.<ref>[http://www.tsa-usa.org/People/LivingWithTS/LivingTS.htm ಪೋರ್ಟ್ರೆಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಡಲ್ಟ್ಸ್ ವಿತ್ ಟಿಎಸ್.] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಜನವರಿ ೪, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಆನುವಂಶಿಕ ಮತ್ತು ವಾತಾವರಣದ ಸಂಗತಿಗಳು ಟುರೆಟ್‌ನ ವಿವರ್ಣನ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ನಿಖರವಾದ ಕಾರಣಗಳು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಲ್ಲಿ, ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಸಂಕೋಚನದ ಪ್ರತಿ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಬಳಕೆಯು ಅತ್ಯವಶ್ಯಕವಾದಾಗ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಔಷಧೋಪಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ಪುನರ್ಭರವಸೆ ಇವುಗಳೇ ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಸಮರ್ಥವಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ;<ref name="Zinner">ಜಿನ್ನರ್ (೨೦೦೦).</ref> ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು (ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು) ನೀಡುವುದು ಯಾವುದೇ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref>ಪೀಟರ್ಸನ್ ಬಿಎಸ್,ಕೊಹೆಲ್ ಡಿಜೆ. "ದ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಮಲ್ಟಿಮಾಡಲ್ ಡೆಮಲಪ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಇಂಟರ್‌ವೆನ್ಶನ್". ''ಜನರಲ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ .'' ೧೯೯೮;೫೯ ಸಪ್ಲಿಮೆಂಟ್ ೧:೬೨–೭೨; ಚರ್ಚೆ ೭೩–೪. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೪೪೮೬೭೧ ಉಲ್ಲೇಖ: "Because of the understanding and hope that it provides, education is also the single most important treatment modality that we have in ಟಿಎಸ್‌." ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಭರವಸೆ ನೀಡುವುದು ಇದನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಟಿಎಸ್ ಇದ್ದಾಗ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವುದ ಕೂಡ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿದೆ.</ref> ನಾಮಸೂಚಕವು ಜೀನ್-ಮಾರ್ಟಿನ್ ಕ್ಯಾರ್ಕೊಟ್‌ನಿಂದ (೧೮೨೫–೧೮೯೩) ಅವನ ಸ್ಥಳೀಕ ಜೊರ್ಜ್ಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಎಡೌರ್ಡ್ ಬ್ರುಟುಸ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ದೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್‌ನ (೧೮೫೯–೧೯೦೪) ಪರವಾಗಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಜೊರ್ಜ್ಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಎಡೌರ್ಡ್ ಬ್ರುಟುಸ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ದೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್‌‌ನು ಫ್ರೆಂಚ್‍ನ ಒಬ್ಬ ವೈದ್ಯ ಮತ್ತು [[ನರವಿಜ್ಞಾನ|ನರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ]]ನಾಗಿದ್ದನು, ಅವನು ೧೮೮೫ ರಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂಭತ್ತು ರೋಗಿಗಳ ಒಂದು ವರದಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ==ವರ್ಗೀಕರಣ== ಸಂಕೋಚನಗಳು ಹಠಾತ್ತಾದ, ಪುನರಾವರ್ತಿತ, ಏಕಪ್ರಕಾರದ, ಲಯಬದ್ಧವಲ್ಲದ ವಿಭಿನ್ನ ಸ್ನಾಯುಗಳ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಚಲನೆಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ (ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು).<ref name="phenomenology">ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಬ್ಲೋಚ್ ಎಮ್‌ಎಚ್, ಕಿಂಗ್ ಆರ್‌ಎ, ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್. "ಪಿನೊಮೆನಾಲಾಜಿ ಆಫ್ ಟಿಕ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಆಫ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೧–೧೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೪೮</ref> ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಚಲನೆಯ ಮೇಲೆ-ಆಧಾರಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಶಬ್ದದ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮೂಗು, ಬಾಯಿ, ಅಥವಾ ಗಂಟಲಿನ ಮೂಲಕ ಒಳಹೋಗುವ ಗಾಳಿಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಅನೈಚ್ಛಿಕವಾದ ಶಬ್ದಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇದು ಹಲವಾರು ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳು ವಿಧ (ಯಾಂತ್ರಿಕ ಅಥವಾ ಶಬ್ದದ ಸಂಕೋಚನಗಳು) ಮತ್ತು ಅವಧಿ (ಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ತೀವ್ರ) ಇವುಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ''ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ (ರೋಗನಿರ್ಣಯಾತ್ಮಕ) ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರಾತ್ಮಕ ಕೈಪಿಡಿ'' ಗಳ (ಡಿಎಸ್‌ಎಮ್) ಮೂಲಕ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಕ್ಷಣಿಕವಾದ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯು ನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳು ಮತ್ತು ಹನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳುಗಳ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯ ಜೊತೆಗಿನ ಬಹುವಿಧದ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು, ಶಬ್ದದ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಅಥವಾ ಎರಡನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರವಾದ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯು ಏಕೈಕವಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಬಹುವಿಧದ್ದಾಗಿರಬಹುದು, ಯಾಂತ್ರಿಕ ಅಥವಾ ಶಾಬ್ದಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳಾಗಿರಬಹುದು (ಆದರೆ ಎರಡೂ ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ), ಅವುಗಳು ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲ ರೋಗಿಯಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ.<ref name="phenomenology" /> ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇದು ಯಾವಾಗ ಬಹುವಿಧದ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಒಂದು ಶಾಬ್ದಿಕ ಸಂಕೋಚನವು ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲ ಕಂಡುಬಂದಲ್ಲಿ ರೋಗವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="BehaveNet">ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್(೨೦೦೦). [http://behavenet.com/capsules/disorders/touretteTR.htm ಡಿಎಸ್‌ಎಂ--IV-ಟಿಆರ್: : ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್.] ''ಡೈಗ್ನೊಸ್ಟಿಕ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕಲ್ ಮ್ಯಾನ್ಯುವಲ್ ಆಫ್ ಮೆಂಟಲ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್'' , ೪ನೇಯ ಆವೃತ್ತಿ., ಪಠ್ಯ ಪರಿಷ್ಕರಣ (ಡಿಎಸ್‌ಎಂ--IV-ಟಿಆರ್), ISBN ೦-೮೯೦೪೨-೦೨೫-೪. BehaveNet.com ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ ಅಗಸ್ಟ್ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref><ref name="ಐಸಿಡಿ ವರ್ಷನ್ 2007">[http://apps.who.int/classifications/apps/icd/icd10online/?gf90.htm+f950 ಐಸಿಡಿ ವರ್ಷನ್ 2007.] [[ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಘಟನೆ|ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ]] ಆಗಸ್ಟ್‌‌ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ</ref> ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು [[ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಘಟನೆ|ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ]]ಯಿಂದ (ರೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಂಗಡನೆ, ಐಸಿಡಿ-೧೦ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು) ಇದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="ಐಸಿಡಿ ವರ್ಷನ್ 2007"/> ಟುರೆಟ್ ಇದು ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ವರ್ಣಸಮೂಹಗಳ ಹೆಚ್ಚು ತೀವ್ರವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ,<ref name="Bagheri">ಬಂಗೇರಿ, ಕೆರ್ಬೆಶಿಯಾನ್ &amp; ಬರ್ಗ್ (೧೯೯೯).</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಮಂದಗತಿಯವಾಗಿರುತ್ತವೆ.<ref name="TSAWhat">[https://web.archive.org/web/20060524115004/http://www.tsa-usa.org/what_is/whatists.html ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಂದರೇನು?] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಮೇ ೨೪, ೨೦೦೬ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ತೀವ್ರತೆಗಳು ಜನರ ನಡುವೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ನಿಧಾನಗತಿಯ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲ್ಪಡದೇ ಹೋಗಬಹುದು.<ref name="phenomenology" /> ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ಸಂಕೋಚನಗಳು "ಒಂದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಊಹಿಸಲಸಾಧ್ಯವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುವ" ಚಲನೆಗಳು ಅಥವಾ ಶಬ್ದಗಳಾಗಿವೆ,<ref name="TSADef">ದಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಸ್ಟಡಿ ಗ್ರುಪ್ Group. [https://web.archive.org/web/20060426232033/http://www.tsa-usa.org/research/definitions.html "ಡೆಫಿನೇಶನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್".] ''ಅರ್ಕೈವ್ಸ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೧೯೯೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್;೫೦(೧೦):೧೦೧೩–೧೬. ಪಿಎಂಐಡಿ ೮೨೧೫೯೫೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೬, ೨೦೦೬ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಅವುಗಳು "ಸಾಮಾನ್ಯ ನಡುವಳಿಕೆಗಳು ತಪ್ಪಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Dure">೪ನೇಯ ಡ್ಯೂರ್ ಎಲ್‌ಎಸ್, ಡೆವೂಲ್ಫ್ ಜೆ. "ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೧೯೧–೯೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೬೬</ref> ಟುರೆಟ್‌ನ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾದ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, ಆವರ್ತನದಲ್ಲಿ, ತೀವ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂಗರಚನಾ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ವ್ಯಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವ್ಯಾನಿಂಗ್ - ಸಂಕೋಚನಗಳ ತೀವ್ರತೆ ಮತ್ತು ಆವರ್ತನದಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆಯಾಗುವಿಕೆಯ ನಿರಂತರತೆಯು-ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂಕೋಚನಗಳು "ಸರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ" ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗೂ ಕೂಡ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ.<ref name="phenomenology" /> ಕೊಪ್ರೊಲಾಲಿಯಾ (ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಡುವ ಅಥವಾ ನಿಷೇಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶಬ್ದಗಳು ಅಥವಾ ವಾಕ್ಯಗಳ ಅಪ್ರಯತ್ನಿತ ಉಚ್ಚಾರಣೆ) ಇದು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಹೆಚ್ಚು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಟುರೆಟ್‌ನ ರೋಗನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕೇವಲ ೧೦% ಟುರೆಟ್ ರೋಗಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಈ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="SingerBehavior">ಸಿಂಗರ್ ಎಚ್‌ಎಸ್. "ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಫ್ರಾಮ್ ಬಿಹೇವಿಯರ್ ಟು ಬಯಾಲಜಿ". ''ಲ್ಯಾನ್ಸೆಟ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ.'' ೨೦೦೫ ಮಾರ್ಚ್;೪(೩):೧೪೯–೫೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೭೨೧೮೨೫</ref> ಎಕೋಲೇಲಿಯಾ (ಅರ್ಥಹೀನ ಪುನರುಚ್ಚಾರ, ಇತರ ಮತುಗಳನ್ನು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸುವುದು) ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಲಿಲಾಲಿಯಾ (ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸುವುದು) ಕೆಲವೇ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ,<ref name="phenomenology" /> ಹಾಗೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಬ್ದಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು, ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಣ್ಣನ್ನು ಮಿಟುಕಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಗಂಟಲನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿರುತ್ತವೆ.<ref>ಜೂನಿಯರ್ ಮಲೋನ್ ಡಿಎ, ಪಾಂಡ್ಯಾ ಎಂಎಂ . "ಬಿಹೇವಿಯರಲ್ ನ್ಯೂರೋಸರ್ಜರಿ". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೨೪೧–೪೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೭೨</ref> [[File:Tourette's tic long medium 192kbps.OGG|ಯಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳ ರಚನೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು]] ಇತರ ಚಲನೆಗಳ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಂಪವಾತಗಳು, ಡಿಸ್ಟೋನೊಯಾಗಳು, ಮೈಯೋಕ್ಲೋನಸ್, ಮತ್ತು ಡೈಸ್ಕಿನೇಸಿಯಾಗಳು) ಅಪಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಚಲನೆಗಳಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಏಕಪ್ರಕಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ತಡೆಹಿಡಿಯಬಲ್ಲವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಲಯಬದ್ಧವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಒಂದು ಬಯಸದ ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗೆ ಪೂರ್ವಭಾವಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref>ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ. "ಡಿಪರೆನ್ಶಿಯಲ್ ಡಯಾಗ್ನೋಸಿಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಎಟಿಯಾಲಜಿ ಆಫ್ ಟಿಕ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೧;೮೫:೧೫–೨೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೫೩೦೪೨೪</ref> ಸಂಕೋಚನದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಠಾತ್ ಆಗಿ ಪೂರ್ವಭಾವಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಸೀನು ಅಥವಾ ತುರಿಕೆಯನ್ನು ತುರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಅವಶ್ಯಕತೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಟುರೆಟ್ ರೋಗಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಒಂದು ಪ್ರಚೋದನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರುತ್ತಾರೆ.<ref>ಕೊಹೆನ್ ಎಜೆ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್. "ಸೆನ್ಸರಿ ಫಿನಿಮೆನಾ ಅಸೊಸಿಯೇಟೆಡ್ ವಿತ್ ಗಿಲ್ಲಿಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಜನರಲ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೧೯೯೨ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್;೫೩(೯):೩೧೯–೨೩. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೧೭೧೯೪</ref><ref name="Prado">ಪ್ರಡೊ ಎಚ್‌ಎಸ್, ರೋಸಾರಿಯೋ ಎಂಸಿ, ಲೀ ಜೆ, ಹೌಸಿ ಏಜಿ, ಶವಿತ್ ಆರ್‌ಜಿ, ಮಿಗ್ವೆಲ್ ಇಸಿ. [http://www.cnsspectrums.com/aspx/article_pf.aspx?articleid=1540 "] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210003420/http://www.cnsspectrums.com/aspx/article_pf.aspx?articleid=1540 |date=2012-02-10 }}[http://www.cnsspectrums.com/aspx/article_pf.aspx?articleid=1540 ಸೆನ್ಸರಿ ಫಿನೊಮೆನಾ ಇನ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್: ಎ ರಿವ್ಯೂ ಆಫ್ ದ ಲಿಟ್ರೆಚರ್".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210003420/http://www.cnsspectrums.com/aspx/article_pf.aspx?articleid=1540 |date=2012-02-10 }} ''ಸಿಎನ್‌ಎಸ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್.'' ೨೦೦೮;೧೩(೫):೪೨೫–೩೨. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೮೪೯೬೪೮೦ ಮೇ ೧೨, ೨೦೦೮ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.</ref> ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸಂಕೋಚನದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಉದ್ವೇಗ, ಒತ್ತಡ, ಅಥವಾ ಶಕ್ತಿಯ ನಿರ್ಮಾಣ<ref name="Prado" /><ref name="Bliss">ಬ್ಲಿಸ್ ಜೆ. "ಸೆನ್ಸರಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯನ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಗಿಲೆ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಅರ್ಕೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಜನರಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೧೯೮೦ ಡಿಸೆಂಬರ್;೩೭(೧೨):೧೩೪೩–೪೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೬೯೩೪೭೧೩</ref> ಎಂಬುದಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ, ಸಂವೇದನತ್ವವನ್ನು ಉಪಶಮನಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ<ref name="Prado" /> ಅಥವಾ "ಸರಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಭಾವಿಸುವವರೆಗೂ ಅವರು "ಅದನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು"<ref name="Kwak">ಕ್ವಾಕ್ ಸಿ, ಡಾಟ್ ವ್ಯೂಂಗ್ ಕೆ, ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ. "ಪ್ರಿಮೊನಿಟರಿ ಸೆನ್ಸರಿ ಫಿನೊಮೆನನ್ ಇನ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್'' . ೨೦೦೩ ಡಿಸೆಂಬರ್;೧೮(೧೨):೧೫೩೦–೩೩. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೪೬೭೩೮೯೩</ref> ಎಂಬಂತೆ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Kwak" /><ref name="Swain" /> ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನ ಗಂಟಲಿನಲ್ಲಿಏನೋ ಇದೆ ಎಂಬಂತಹ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು, ಅಥವಾ ಭುಜಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಿಕವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಕಿರಿಕಿರಿ, ಇವುಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗಂಟಲನ್ನು ಸರಿಪದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಭುಜಗಳನ್ನು ಎಗರಿಸುವುದಕ್ಕಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ನವೆಯನ್ನು ತುರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಕ್ರಿಯೆಯಂತೆ ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಸಂಕೋಚನವು ಈ ಉದ್ವೇಗವನ್ನು ಅಥವಾ ಸಂವೇದನತ್ವವನ್ನು ಉಪಶಮನಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಅಹಿತವಾದ ಸಂವೇದನೆಯಿಂದ ಉಪಶಮಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಿಟುಕಿಸುವುದು. ಒಂದು ಸಂಕೋಚನದ ಚಲನೆ ಅಥವಾ ಉಚ್ಚಾರಣೆಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ವಗ್ರಾಹಕವಾಗಿರುವ ಈ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವೇದನತ್ವಗಳು "ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಸಂವೇದನಾ ಕ್ರಿಯೆಗಳು" ಅಥವಾ ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುವ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ಸಂಕೋಚನಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ''ಅನೈಚ್ಛಿಕ'' ಎಂದು ಕರೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ,<ref name="TSADef" /> ಅರೆ-ಐಚ್ಛಿಕ ಅಥವಾ "''ಅನೈಚ್ಛಿಕ'' " ಎಂಬುದಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ; ಅವುಗಳು ಬಯಸದ ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗೆ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ''ಐಚ್ಛಿಕ'' ಎಂಬಂತೆ ಅನುಭವಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="SingerBehavior" /> ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಂಕೋಚನಗಳ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿವರಣೆಗಳು ಸಂವೇದನಶಿಲತ್ವದ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ರೋಗಲಕ್ಷಣ ಎಂಬುದಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಅವುಗಳು ರೋಗನಿರ್ಣಯದ ಮಾನದಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="Bliss" /><ref>ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್‌ಡಿ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಮಾರೆಕ್ ಕೆ‌ಎಲ್. "ಸೆನ್ಸರಿ ಫಿನೊಮೆನಾ ಇನ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ'' . ೧೯೯೫;೬೫:೨೭೩–೮೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೭೮೭೨೧೪೫</ref><ref>ಮಿಗ್ವೆಲ್ ಇಸಿ, ಡು ರೊಸಾರಿಯೊ-ಕಂಪೋಸ್ ಎಂಸಿ, ಪ್ರಡೊ ಎಚ್‌ಎಸ್, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಸೆನ್ಸರಿ ಫಿನೊಮೆನಾ ಇನ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ಜನರಲ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೦ ಫೆಬ್ರವರಿ;೬೧(೨):೧೫೦–೫೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೦೭೩೨೬೬೭</ref> ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕೆಲವು ವೇಳೆ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಅವಧಿಯವರೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಉಪಶಮಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಥರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ನಂತರ ಸಂಕೋಚನಗಳ ಒಂದು ಸ್ಪೋಟನಕ್ಕೆ (ಹಠಾತ್ ಸಂಭವಿಸುವಿಕೆ) ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> ಟುರೆಟ್ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ರೋಗಲಕ್ಷಣದಿಂದ ಮುಕ್ತಿಹೊಂದುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಜಾಗವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾರೆ, ಅಥವಾ ಅಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನದಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆಯ ಒಂದು ಅವಧಿಯ ನಂತರ ಒಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹೆಚ್ಚಳದ ಸಂಭವನೀಯತೆಯು ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="Dure" /> ಟುರೆಟ್‌ನ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ಜನರು ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ವಯಸ್ಕರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಕ್ಕಳು ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕಡಿಮೆ ತಿಳಿದಿರುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರ ತಿಳುವಳಿಕೆಯು ಪ್ರಬುದ್ಧತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತದೆ.<ref name="TSADef" /> ಅವರು ಮುನ್ಸೂಚಕಾ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯುವುದಕ್ಕೂ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಮುಂಚೆ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಕ್ಕಳು ವೈದ್ಯರುಗಳ ಬಳಿ ಇರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಾವು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರುಗಳು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು.<ref name="emed">ಬ್ಲ್ಯಾಕ್, ಕೆಜೆ. [http://emedicine.medscape.com/article/1182258-overview ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಅದರ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್.] ''ಇಮೆಡಿಸಿನ್'' (ಮಾರ್ಚ್ ೩೦, ೨೦೦೭). ಆಗಸ್ಟ್‌‌ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.</ref> ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅದು ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಒಂದು "ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ" ದೃಷ್ಟಾಂತ ಎಂಬ ಯಾವುದೇ ವಿಷಯ ಇರುವುದಿಲ್ಲ,<ref name="Zinner" /> ಸನ್ನಿವೇಶವು ವಯಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾರಂಭದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನ್ಯಾಯವಾಗಿ ನಂಬಿಕಾರ್ಹವಾಗಿರುವ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ತಿವ್ರತೆಯ ಇತಿಹಾಸಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂಕೋಚನಗಳು ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನವರೆಗೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವಯಸ್ಸು ಐದರಿಂದ ಏಳರವರೆಗಿನ ವಯಸ್ಸಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="phenomenology" /> ಯೇಲ್ ಮಕ್ಕಳ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರದ ಲೆಕ್‌ಮನ್ ''ಎಟ್ ಆಲ್'' ಇವರಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ೧೯೯೮ ರ ಅಧ್ಯಯನವು<ref name="YaleTicSeverity">ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಜಾಂಗ್ ಎ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' [http://childpsych.columbia.edu/brainimaging/PDF/PD10298.pdf "ಕೋರ್ಸ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಸೆವೆರಿಟಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ದ ಫಸ್ಟ್ ಟೂ ಡಿಕೆಡ್ಸ್"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120113125604/http://childpsych.columbia.edu/brainimaging/PDF/PD10298.pdf |date=2012-01-13 }} (PDF). ''ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ಸ್'' ೧೯೯೮;೧೦೨ (೧ ಪಿಟಿ ೧):೧೪–೧೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೬೫೧೪೦೭ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧ ,೨೦೦೫ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ತೋರಿಸಿದ್ದೇನೆಂದರೆ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಸಂಕೋಚನಗಳ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಯಸ್ಸುಗಳೆಂದರೆ ಎಂಟರಿಂದ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳಾಗಿವೆ (ಸರಾಸರಿ ಹತ್ತು ವರ್ಷ), ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ದಾಟುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತ ಬರುತ್ತವೆ.<ref name="Swain" /> ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ, ಮೊದಲು-ಕಂಡುಬರುವ ಸಂಕೋಚನಗಳೆಂದರೆ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಿಟುಕಿಸುವುದು, ಮುಖದ ಚಲನೆಗಳು, ಸೀನುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಗಂಟಲನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳು ದೇಹದ ಮಧ್ಯಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಲೆ, ಕುತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು ಮುಖದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> ಇದು ಇತರ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ (ಅಂದರೆ ಸ್ವಮಗ್ನತೆ ಶಕ್ತಿಯ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ಸ್ಟಿಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಏಕಪ್ರಕಾರಗಳು), ಅವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಒಂದು ಮುಂಚಿನ ವರ್ಷದ ಪ್ರಾರಂಭವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸುಸಾಂಗತ್ಯ, ಲಯಬದ್ಧ ಮತ್ತು ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ತೀವ್ರತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೈಗಳನ್ನು ಬಡಿಯುವುದು).<ref name="Rapin">ರಾಪಿನ್ ಐ. "ಆಟಿಸಂ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್: ರೆಲೆವನ್ಸ್ ಟು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೧;೮೫:೮೯–೧೦೧. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೫೩೦೪೪೯</ref> ಸನ್ನಿವೇಶದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗಿ ಇತರ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಗೊಂದಲಗೊಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಅಂದರೆ ಅಲರ್ಜಿಗಳು, ಅಸ್ತಮಾ, ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು: ಪಿಡಿಯಾಟ್ರಿಷನ್‌‌ರು, ಅಲರ್ಜಿ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಆಪ್ಥಲ್ಮೊಲೊಜಿಸ್ಟ್‌ರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಮೊದಲಿಗರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref name="phenomenology" /> ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ತೀವ್ರವಾಗಿರುವ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವುದನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಗೀಳು-ನಿರ್ಬಂಧ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ (ಒಸಿಡಿ) ಮತ್ತು ಏಕಾಗ್ರತೆಯ-ಕೊರೆತೆಯಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು (ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ) ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಟುರೆಟ್‌ನ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Swain" /> ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ ಅಥವಾ ಒಸಿಡಿ ಅಥವಾ ಇತರ ಕೊಮೊರ್‌ಬಿಡ್ (ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಸಹ ಸಂಭವಿಸುವ ಇತರ ರೋಗನಿರ್ಣಯಗಳು) ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ, ರೋಗಿಗಳ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರತಿಶತವು ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Swain" /><ref name="Disentangling">ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ ಟಿ, ಬೈಡರ್ಮನ್ ಜೆ, ಹಾರ್ಡಿಂಗ್ ಎಂ ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' ಡಿಸೆಂಟಾಂಗ್ಲಿಂಗ್ ದ ಓವರ್ಲ್ಯಾಪ್ ಬಿಟ್ವೀನ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಸೈಕಾಲಜಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೧೯೯೮ ಅಕ್ಟೋಬರ್;೩೯(೭):೧೦೩೭–೪೪. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೮೦೪೦೩೬</ref> ಒಬ್ಬ ಲೇಖಕನು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ, ಒಸಿಡಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತ ರೋಗಿಯ ದಾಖಲೆಗಳ ಒಂದು ಹತ್ತು-ವರ್ಷದ ಅವಲೋಕನವು ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸರಿಸುಮಾರು ೪೦% ರೋಗಿಗಳು "ಟಿಎಸ್-ಮಾತ್ರ" ಹೊಂದಿವೆ ಅಥವಾ "ನಿಜವಾದ ಟಿಎಸ್" ಅನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಬಹಿರಂಗಗೊಳಿಸಿತು.<ref name="DencklaReview">ಡೆಂಕ್ಲಾ ಎಂಬಿ. "ಅಟೆನ್ಶನ್-ಡೆಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್(ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ) ಕೊಮೊರ್ಬಿಡಿಟಿ: ಎ ಕೇಸ್ ಫಾರ್ "ಪ್ಯೂರ್" ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್?" ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ'' . ೨೦೦೬ ಅಗಸ್ಟ್;೨೧(೮):೭೦೧–೩. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೯೭೦೮೭೧</ref><ref name="Denckla">ಡೆಂಕ್ಲಾ ಎಂಬಿ. "ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡೆಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್: ದ ಚೈಲ್ಡ್‌ಹುಡ್ ಕೋ-ಮೊರ್ಬಿಡಿಟಿ ದ್ಯಾಟ್ ಮೋಸ್ಟ್ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸಸ್ ದ ಡಿಸಾಬಿಲಿಟಿ ಬರ್ಡನ್ ಇನ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೧೭–೨೧. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೪೯</ref> ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಲೇಖಕನು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ೬೫೬ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ೫೭% ರೋಗಿಗಳು ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರವಲ್ಲದ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೆಯೇ ೪೩% ರೋಗಿಗಳು ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Dure" /> "ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ-ಉಲ್ಬಣಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ಟುರೆ‌ಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್" ಇದು ಸಂಕೋಚನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೊಮೊರ್‌ಬಿಡ್ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬಳಸಲ್ಪಡುವ ಶಬ್ದವಾಗಿದೆ.<ref name="Dure" /> ==ಕಾರಣಗಳು== {{main|Causes and origins of Tourette syndrome}} ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ನಿಖರವಾದ ಕಾರಣವು ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಇದು ತುಂಬಾ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಆನುವಂಶಿಕ ಮತ್ತು ವಾತಾವರಣದ ಈ ಎರಡು ಸಂಗತಿಗಳು ಒಳಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.<ref name="AN2intro">ವಾಕ್‌ಅಪ್ ಜಿಟಿ, ಮಿಂಕ್ ಜೆಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಹೊಲೆನ್‌ಬ್ಯಾಕ್, (ಎಡಿಶನ್). ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂರೋಲಾಜಿ, ಸಂಪುಟ. ೯೯, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.'' ಲಿಪಿನ್ಕಾಟ್, ವಿಲಿಯಮ್ಸ್ &amp; ವಿಕಿನ್ಸ್, ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ, ಪಿಎ, ೨೦೦೬, ಪು. xv. ISBN ೦-೭೮೧೭-೯೯೭೦-೮</ref> ಟುರೆಟ್‌ಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳು ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಬಂದಿವೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಆನುವಂಶಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿವೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆನುವಂಶಿಕತೆಯ ನಿಖರವಾದ ವಿಧಾನವು ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ,<ref>ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ (೨೦೦೦), ಪು. ೪೨೫.</ref> ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ವಂಶವಾಹಿಯೂ ಕೂಡ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="Zinner" /> ಕೆಲವು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಲ್ಲಿ, ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ''ವಿರಳವಾಗಿರುತ್ತವೆ'' , ಅಂದರೆ, ಇದು ತಂದೆತಾಯಿಗಳಿಂದ ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="Asmus">ಆ‍ಯ್‌ಸ್ಮಸ್ ಎಫ್, ಶೇನಿಯನ್ ಎಸ್, ಲಿಚ್ನರ್ ಪಿ ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಎಪ್ಸಿಲಾನ್-ಸಾರ್ಕೊಗ್ಲಿಕಾನ್ ಈಸ್ ನಾಟ್ ಇನ್ವಾಲ್ವ್ಡ್ ಇನ್ ಸ್ಪೊರಾಡಿಕ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ನ್ಯೂರೊಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್'' ೨೦೦೫;೬(೧):೫೫–೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೬೨೭೨೦೩</ref> ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಕೋಚನಗಳು ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇತರ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಈ ದೃಷ್ಟಾಂತವು ''ಟುರೆಟಿಸಮ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref name="Mejia">ಮೆಜಿಯಾ ಎನ್‌ಐ,ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ. [http://www.scielo.br/pdf/rbp/v27n1/23707.pdf "][http://www.scielo.br/pdf/rbp/v27n1/23707.pdf ಸೆಕೆಂಡರಿ ಟಿಕ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟುರೆಟಿಸಂ"] (PDF). ''ರೆವಿಸ್ತಾ ಬ್ರಸಿಲೆಯ್ರಾ ಸಿಕ್ವಿಯಾಟ್ರಿಯಾ'' . ೨೦೦೫;೨೭(೧):೧೧–೧೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೮೬೭೯೭೮</ref> [[File:Basal Ganglia and Related Structures.svg‎|thumb|300px|alt=ತಳದ ಗ್ಯಾಂಗ್ಲಿಯಾಗಳು ಮೆದುಳಿನ ಕೇಂದ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ; ಸಂಬಂಧಿತ ಹತ್ತಿರದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಗ್ಲೋಬಸ್ ಪ್ಲ್ಯಾಲಿಡೆಸ್, ಥಾಲಮಸ್, ಸಬ್‌ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಷಿಯಾ ನಿಗ್ರಾ, ಮತ್ತು ಕಿರುಮೆದುಳು.]][[File:Basal Ganglia and Related Structures.svg‎|ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೆದುಳಿನ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು]] ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಅವನ ಅಥವಾ ಅವಳ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ವಂಶವಾಹಿಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ೫೦% ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಟುರೆಟ್ ಇದು ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮತ್ತು ಅಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ವ್ಯಾಪನೆಯ ಒಂದು ಸ್ಥಿತಿಯಾಗಿದೆ.<ref>ವಾನ್ ಡೆ ವೆಟರಿಂಗ್ ಬಿಜೆ, ಹೌಟಿಂಕ್ ಪಿ. "ದಿ ಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್ ಆಫ್ ದ ಗೆಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಎ ರಿವ್ಯೂ". ''ಜರ್ನಲ್ ಲ್ಯಾಬರೊಟರಿ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಮೆಡಿಸಿನ್.'' ೧೯೯೩ ಮೇ;೧೨೧(೫):೬೩೮–೪೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೮೪೭೮೫೯೨</ref> ಆದ್ದರಿಂದ, ಆನುವಂಶಿಕ ಘಾಸಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ ಕೂಡ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟವಾದ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರುಗಳೂ ಕೂಡ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ತೀವ್ರತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ವಂಶವಾಹಿ(ಗಳು) ಮಂದವಾದ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ (ಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ತೀವ್ರವಾದ ಸಂಕೋಚನಗಳು), ಅಥವಾ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲದ ಗೀಳು-ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಟುರೆಟ್‌ಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಪಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಂಶವಾಹಿಯ(ಗಳ)ನ್ನು ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಮಕ್ಕಳು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="TSAFAQ">[https://web.archive.org/web/20060106020124/http://www.tsa-usa.org/what_is/Faqs.html ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಪದೇ ಪದೇ ಕೇಳಲಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು.] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಜನವರಿ ೬, ೨೦೦೬ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಲಿಂಗವು ಆನುವಂಶಿಕ ಭೇದ್ಯತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ: ಗಂಡಸರು ಹೆಂಗಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="emed" /> ಆನುವಂಶಿಕ-ಅಲ್ಲದ, ವಾತಾವರಣದ, ಸೋಂಕುಗಳು, ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕ ಸಂಗತಿಗಳು - ಟುರೆಟ್ ಅನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲಾಗದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ - ಇದರ ತೀವ್ರತೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ.<ref name="Zinner" /> ಆಟೋಇಮ್ಯೂನ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಸಂಕೋಚನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಬಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ, ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಒಂದು ಊಹೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು, ಅದೇನೆಂದರೆ ಗೀಳು-ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ (ಒಸಿಡಿ) ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು ಇವೆರಡೂ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಟೊಕೊಕಲ್ ನಂತರದ ಆಟೋಇಮ್ಯೂನ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಒಂದು ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿ ಮಕ್ಕಳ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತವೆ.<ref>ಸ್ವೆಡೊ ಎಸ್‌ಇ, ಲಿಯೊನಾರ್ಡ್ ಎಚ್‌ಎಲ್, ಗಾರ್ವೆ ಎಂ,''ಇತ್ಯಾದಿ.'' . [http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/reprint/155/2/264 "ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಅಟೊಇಮ್ಯೂನ್ ನ್ಯೂರೊಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಟೆಡ್ ವಿತ್ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಟೊಕೊಕಲ್ ಇನ್‌ಫೆಕ್ಷನ್: ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಡಿಸ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಆಫ್ ದ 50 ಕೇಸಸ್"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110611231932/http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/reprint/155/2/264 |date=2011-06-11 }} (PDF). ''ಅಮೆರಿಕನ್ ಜರ್ನಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ.'' ೧೯೯೮ ಫೆಬ್ರವರಿ;೧೫೫(೨):೨೬೪–೭೧. ಪಿಎಂಐಡಿ ೯೪೬೪೨೦೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಐದು ರೋಗನಿರ್ಣಯಾತ್ಮಕ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮಕ್ಕಳು ಈ ಊಹೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಟೋಕೋಕಲ್ ಸೋಂಕುಗಳ (ಪಿಎ‌ಎನ್‌ಡಿಎ‌ಎಸ್) ಜೊತೆಗಿನ ಪೀಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಆಟೋಇಮ್ಯೂನ್ ನರಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ.<ref name="NIHPANDAS">[http://intramural.nimh.nih.gov/pdn/web.htm ಪಾಂಡಾಸ್.] ಎನ್‌ಐಎಚ್. ನವೆಂಬರ್ ೨೫, ೨೦೦೬ ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಈ ಕಲಹಾಸ್ಪದ ಊಹೆಯು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಧಿಸಿ ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="Swerdlow">ಸ್ವೆರ್ಡ್‌ಲೊ,ಎನ್‌ಆರ್. "ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಕರೆಂಟ್ ಕಾಂಟ್ರವಸಿಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ದ ಬ್ಯಾಟಲ್‌ಪೀಲ್ಡ್ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್". ''ಕರೆಂಟ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ ನ್ಯೂರೊಸೈನ್ಸ್ ರಿಪೋರ್ಟ್'' . ೨೦೦೫, ೫:೩೨೯–೩೧. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೬೧೩೧೪೧೪</ref> <ಉಲ್ಲೆಖ>ಪ್ರತಿರಕ್ಷಾ ಸಕ್ರಿಯಕರಣ: *ಕುರ್ಲನ್ ಆರ್, ಕಪ್ಲನ್ ಎಲ್.[http://pediatrics.aappublications.org/cgi/reprint/113/4/883.pdf "][http://pediatrics.aappublications.org/cgi/reprint/113/4/883.pdf ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಗೀಳು-ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಲಕ್ಷಣಗಳ ವಿವರ್ಣನ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಟೋಕೋಕಲ್ ಸೋಂಕಿನ (ಪಿಎ‌ಎನ್‌ಡಿಎ‌ಎಸ್) ಜೊತೆಗಿನ ಶಿಶುವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಆಟೊಇಮ್ಯೂನ್ ನರಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು: ಊಹೆ ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವತೆ? ][http://pediatrics.aappublications.org/cgi/reprint/113/4/883.pdf ವೈದ್ಯನಿಗೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪರಿಗಣನೆಗಳು"] (ಪಿಡಿಎಫ್). ''ಶಿಶುವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ'' ೨೦೦೪ ಏಪ್ರಿಲ್;೧೧೩(೪):೮೮೩–೮೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೦೬೦೨೪೦ ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೫, ೨೦೦೭. *ಮಾರ್ಟಿನೋ ಡಿ, ಡೇಲ್ ಆರ್‌ಸಿ, ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಡಿಎಲ್, ಜಿಯೋವ್ಯಾನ್ನೊನಿ ಜಿ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್. "ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿರಕ್ಷಾ ರೋಗಕಾರಕ ಯಾಂತ್ರಿಕತೆಗಳು: ಒಂದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಅವಲೋಕನ". ''ಚಲನೆಗಳ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು'' . ೨೦೦೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೯೩೫೩೬೮೩</ref> ಟುರೆಟ್‌ಗೆ ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಭೇದಿಸಲ್ಪಡುವಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುವ ಯಾಂತ್ರಿಕತೆಯು ಸ್ಥಾಪಿತಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಮತ್ತು ನಿಖರವಾದ ವಿವರ್ಣನ ಶಾಸ್ತ್ರವು ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಸಂಕೋಚನಗಳು ದೇಹದ ಹೊದಿಕೆಯ ಮತ್ತು ಉಪಹೊದಿಕೆಯ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಥಾಲಮಸ್, ತಳದ ಗ್ಯಾಂಗ್ಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ಕವಚಗಳಲ್ಲಿನ ಅಪಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಕ್ರಿಯೆಯ ಒಂದು ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ತಿಳಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="AN2intro" /> ನರರಚನಾ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಮಾದರಿಗಳು ಮೆದುಳಿನ ಕವಚ ಮತ್ತು ಉಪಕವಚವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವೈಫಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ,<ref name="Zinner" /> ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಣ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಗಳು ತಳದ ಗ್ಯಾಂಗ್ಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ಕವಚವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref>ಹಾರ್ಬರ್ ಎಸ್‌‍ಎಸ್, ವಾಫರ್ ಡಿ. "ಬಾಸಲ್ ಗ್ಯಾಂಗ್ಲಿಯಾ ಪೆಪ್ಟಿದರ್ಗಿಕ್ ಸ್ಟೇನಿಂಗ್ ಇನ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್. ಎ ಫಲೋಅಪ್ ಸ್ಟಡಿ". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ'' . ೧೯೯೨;೫೮:೧೪೫–೫೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೪೧೪೬೧೭ <br>* ಪೀಟರ್ಸನ್ ಬಿ, ರಿಡಲ್ ಎಂಎ ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ರೆಡ್ಯೂಸ್ಡ್ ಬಾಸಲ್ ಗ್ಯಾಂಗ್ಲಿಯಾ ವಾಲ್ಯೂಮ್ ಇನ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಯೂಸಿಂಗ್ ಥ್ರಿ-ಡೈಮೆನ್ಶನಲ್ ರೀಕನ್ಸ್ಟ್ರಕ್ಷನ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್ ಫ್ರಾಮ್ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ರಿಸೊನನ್ಸ್ ಇಮೇಜಸ್". ''ನ್ಯೂರೊಲಜಿ'' ೧೯೯೩;೪೩:೯೪೧–೪೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೮೪೯೨೯೫೦<br> * ಮೊರಿಯಾರ್ಟಿ ಜೆ, ವರ್ಮಾ ಎಆರ್''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಎ ವಾಲ್ಯೂಮೆಟ್ರಿಕ್ ಎಂಆರ್‌‍ಐ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ನ್ಯೂರೊಲಜಿ'' ೧೯೯೭;೪೯:೪೧೦–೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೨೭೦೫೬೯</ref> ಒಸಿಡಿಯ ಕೆಲವು ವಿಧಗಳು ಟುರೆಟ್‌ಗೆ ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="Swain" /><ref>ಪೌಲಸ್ ಡಿಎಲ್, ಟೌಬಿನ್ ಕೆಇ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್. ಎವಿಡೆನ್ಸ್ ಸಪೊರ್ಟಿಂಗ್ ಎ ಜೆನೆಟಿಕ್ ರಿಲೇಶನ್ಶಿಪ್". ''ಅರ್ಕೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಜನರಲ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೧೯೮೬ ಡಿಸೆಂಬರ್;೪೩(೧೨):೧೧೮೦–೮೨. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೩೪೬೫೨೮೦</ref> ಒಸಿಡಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಾರಂಭವು ವಿವರ್ಣನಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ಟುರೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾದ ಸಂಗತಿಗಳ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳು ಸಂಕೋಚನಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ.<ref>ಮಿಗ್ವೆಲ್ ಇಸಿ, ಡು ರೊಸಾರಿಯೊ-ಕಂಪೋಸ್ ಎಂಸಿ, ಶವಿತ್ ಆರ್‌ಜಿ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ದ ಟಿಕ್-ರಿಲೇಟೆಡ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ ಫೆನಿಟೈಪ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಇಂಪ್ಲಿಕೇಶನ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೧;೮೫:೪೩–೫೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೫೩೦೪೪೬</ref> ಟುರೆಟ್‌ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ಗೆ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯ ಆನುವಂಶಿಕ ಸಂಬಂಧವು, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಿರೀಕರಣಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="Denckla" /> ==ರೋಗನಿರ್ಣಯ== ''ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕೈಪಿಡಿ'' ಯ (ಡಿಎಸ್‌ಎಮ್-IV-ಟಿಆರ್) ಪರಿಷ್ಕೃತಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇದು ಒಂದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಬಹುವಿಧದ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ವಾಚಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾನೋ ಆಗ ರೋಗನಿರ್ಣಯವು ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ (ಆದಾಗ್ಯೂ ಇವುಗಳು ಸಹಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲ), ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಮೂರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕ್ರಮವಾದ ಸಂಕೋಚನ-ರಹಿತ ತಿಂಗಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂಚಿನ ಡಿಎಸ್‌ಎಮ್-IV ಇದು "ಸಾಮಾಜಿಕ, ವೃತ್ತಿನಿರತ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯ ಇತರ ಭಾಗಗಳ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವೇದನೆ ಅಥವಾ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುವಿಕೆ"ಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು, ಆದರೆ ಈ ಅವಶ್ಯಕತೆಯು ಕೈಪಿಡಿಯ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ವೈದ್ಯರುಗಳು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಇತರ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ವೇದನೆ ಅಥವಾ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref>[http://dsmivtr.org/2-3changes.cfm ಸಮರಿ ಆಫ್ ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಟೀಸಸ್: ರೆಲೆವೆಂಟ್ ಚಾನ್ಸಸ್ ಟು ಡಿಎಸ್‌ಎಂ--IV-ಟಿಆರ್.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080511220758/http://dsmivtr.org/2-3changes.cfm |date=2008-05-11 }} ''ಡೈಗ್ನೊಸ್ಟಿಕ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕಲ್ ಮ್ಯಾನ್ಯುವಲ್ ಆಫ್ ಮೆಂಟಲ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್.'' ಜನವರಿ ೨೫, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ರೋಗದ ಪ್ರಾರಂಭವು ೧೮ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿಂತ ಮುಂಚೆ ಸಂಭವಿಸಿರಬೇಕು, ಮತ್ತು "ಒಂದು ದ್ರವ್ಯ ಅಥವಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ನೇರ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ" ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="BehaveNet" /> ಆದ್ದರಿಂದ, ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಇತರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಅಥವಾ ಸಂಕೋಚನದ-ತರಹದ ಚಲನೆಗಳು-ಅಂದರೆ ಸ್ವಮಗ್ನತೆ ಅಥವಾ ಟುರೆಟಿಸಮ್‌ನ ಇತರ ಕಾರಣಗಳು-ಒಂದು ಟುರೆಟ್‌ನ ರೋಗನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಡಬೇಕು. ಟುರೆಟ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವಾಗ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಡುವ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಅಥವಾ ಮರೆಮಾಡುವ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಲ್ಲ;<ref name="Swain">ಸ್ವೇನ್ ಜೆಇ, ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್, ಲ್ಯಾಂಬ್ರೋಸ್ ಪಿಜೆ, ಕಿಂಗ್ ಪಿಎ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್. "ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್: ಎ ಡಿಕೆಡ್ ಆಫ್ ಪ್ರೊಸೆಸ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಚೈಲ್ಡ್ ಅಡೊಲನ್ಸ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೭ ಅಗಸ್ಟ್;೪೬(೮):೯೪೭–೬೮ ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೭೬೬೭೪೭೫</ref> ಇದು ಭಾಗಶಃ ತೀವ್ರತೆಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ರೋಗ ನಿರ್ಣಯಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ತೀವ್ರತೆಗಳು ಮಂದಗತಿಯಿಂದ (ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳು) ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಮಗತಿಯಿಂದ, ತೀವ್ರತೆಯವರೆಗೆ (ಅತ್ಯಂತ ವಿರಳವಾದ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ-ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳು) ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.<ref name="YaleTicSeverity" /> ಅಸ್ತಮಾವನ್ನು ಅನುಕರಿಸುವ ಕೆಮ್ಮುವಿಕೆ, ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಿಟುಕಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="SingerBehavior" /> ವ್ಯಕ್ತಿಯ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ಅವಲೋಕನ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಇತಿಹಾಸದ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿ<ref name="SingerBehavior" /> ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ದ್ವಿತೀಯಕ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ ನಂತರ ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref name="TSAFAQ" /> ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಪ್ರಾರಂಭವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಗೀಳು-ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳ ಕುಟುಂಬದ ಇತಿಹಾಸಗಳಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಮೂಲಭೂತವಾದ ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ನರಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪರಿಶೀಲನೆಯು ಸಾಕಷ್ಟಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Bagheri" /> ಇತರ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು (ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ ಅಥವಾ ಒಸಿಡಿ ಯಂತಹ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರಬೇಕು ಎಂಬಂತಹ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲ,<ref name="SingerBehavior" /> ಆದರೆ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಇತರ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಒಬ್ಬ ವೈದ್ಯ ಭಾವಿಸಿದರೆ, ಅಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಆದೇಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಯಾವಾಗ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಡಿತದ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ನಡುವೆ ರೋಗನಿರ್ಣಯಾತ್ಮಕ ಗೊಂದಲವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆಯೋ, ಆಗ ಒಂದು ಇಇಜಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಅವಶ್ಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಅಥವಾ ಅಲ್ಲಿ ಮೆದುಳಿನ ಅಪಸಾಮಾನ್ಯತೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಎಮ್‌ಆರ್‌ಐ ಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳಿರುತ್ತವೆ.<ref name="Assessment">ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್, ಎರೆನ್ಬರ್ಗ್ ಜಿ, ಜೂನಿಯರ್ ಬೆರ್ಲಿನ್ ಸಿಎಂ, ಬಡ್ಮನ್ ಸಿ, ಕೊಫೆ ಬಿಜೆ, ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ, ಕೈಸ್ಲಿಂಗ್ ಎಲ್, ಕಿಂಗ್ ಆರ್‌ಎ, ಕುರ್ಲಾನ್ ಎ, ಲಾಂಗ್ ಎ, ಮಿಂಕ್ ಜೆ, ಮರ್ಫಿ ಟಿ, ಜಿನ್ನರ್ ಎಸ್, ವಾಕ್‌ಅಪ್ ಜೆ; ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಅಡ್ವೈಸರಿ ಬೋರ್ಡ್: ಪ್ರ್ಯಾಕ್ಟೀಸ್ ಕಮಿಟಿ. "ಕಮ್ಟೆಂಪರರಿ ಅಸೆಸ್ಮೆಂಟ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫಾರ್ಮಾಕೋಥೆರಪಿ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ನ್ಯೂರೊಆರ್‌ಎಕ್ಸ್.'' ೨೦೦೬ ಏಪ್ರಿಲ್;೩(೨):೧೯೨–೨೦೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೫೪೨೫೭</ref> ಹೈಪರ್‌ಥೈರಾಯ್ಡಿಸಮ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಟಿಎಸ್‌ಎಚ್ ಮಟ್ಟಗಳು ಮಾಪನ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಅವು ಸಂಕೋಚನಗಳ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮೆದುಳಿನ ಚಿತ್ರಣ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="Assessment" /> ಸಂಕೋಚನಗಳ ಮತ್ತು ಇತರ ನಡುವಳಿಕೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಏಕಾಏಕಿಯಾದ ಸಂಭವಿಸುವಿಕೆಯು ಕಂಡುಬರುವ ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಬುದ್ಧರಲ್ಲಿ [[ಕೊಕೇನ್|ಕೊಕೈನ್]] ಮತ್ತು ಉತ್ತೇಜಕಗಳಿಗೆ ಮೂತ್ರದ ಔಷಧಿ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕುಟುಂಬದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮೂತ್ರಪಿಂಡದ ರೋಗವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಸೀರಮ್ ಕಾಪರ್ ಮತ್ತು ಸೆರುಲೋಪ್ಲಾಸ್ಮಿನ್ ಮಟ್ಟಗಳು ವಿಲ್ಸನ್‌ನ ರೋಗವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುತ್ತವೆ.<ref name="Bagheri" /> ಹೆಚ್ಚಿನ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳು ಸಂಕೋಚನಗಳ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕೇವಲ ವೀಕ್ಷಣೆಯ ಮೂಲಕ ರೋಗನಿರ್ಣಯಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /><ref name="TSAFAQ" /> ಸಂಕೋಚನಗಳ ದ್ವಿತೀಯಕ ಕಾರಣಗಳು (ಆನುವಂಶಿಕ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ) ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಟುರೆಟಿಸಮ್ ಎಂಬುದಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref name="Mejia" /> ಡಿಸ್ಟೋನಿಯಾ, ಕಂಪವಾತ, ಇತರ ಆನುವಂಶಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು, ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನಗಳ ದ್ವಿತೀಯಕ ಕಾರಣಗಳು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ಗೆ ಭೇದಾತ್ಮಕ ರೋಗನಿರ್ಣಯದಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಡಬೇಕು.<ref name="Bagheri" /> ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಚಲನೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಇತರ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಬೆಳವಣಿಗಾತ್ಮಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು, ಸ್ವಮಗ್ನತೆ ಶಕ್ತಿಯ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು,<ref>ರಿಂಗ್ಮನ್ ಜೆ‍ಎಂ, ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ. "ಆಕರನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ಸ್ ಇನ್ ಆ‍ಯ್‌ಸ್ಪರ್ಗರ್ಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಔಟಿಸ್ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ'' ೨೦೦೦ ಜೂನ್;೧೫(೬):೩೯೪–೪೦೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೦೮೬೮೭೮೩</ref> ಮತ್ತು ಏಕಪ್ರಕಾರಿಕ ಚಲನೆಯ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ;<ref>ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ, ಮೆಜಿಯಾ ಎನ್‌ಐ. "ಟಿಕ್ಸ್ ಅಸೊಸಿಯೇಟೆಡ್ ವಿತ್ ಅದರ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೬೧–೮. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೫೨</ref><ref name="FreemanBlog">ಫ್ರೀಮನ್,ಆರ‍್‌ಡಿ. [http://www.tourette-confusion.blogspot.com/ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಮಿನಿಮೈಸಿಂಗ್ ಕನ್‌ಪ್ಯೂಜನ್]. ರೋಜರ್ ಫ್ರೀಮನ್, ಎಂಡಿ, ಬ್ಲಾಗ್. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೮ ೨೦೧೦ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.</ref> ಸಿಡೆನ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ನ ಕಂಪವಾತ; ಐಡಿಯೋಪ್ಯಾಥಿಕ್ ಡಿಸ್ಟೋನಿಯಾ; ಮತ್ತು ಆನುವಂಶಿಕ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಅಂದರೆ ಹಂಟಿಗ್‌ಟನ್‌ನ ರೋಗ, ನ್ಯೂರೋಕ್ಯಾಂಥೋಸೈಟೋಸಿಸ್, ಹ್ಯಾಲರ್ವೋಡೆನ್-ಸ್ಪ್ಯಾಟ್ಜ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್, ಡಶೆನ್ ಸ್ನಾಯುಗಳ ಡಿಸ್ಟ್ರೊಫಿ, ವಿಲ್ಸನ್‌ನ ರೋಗ, ಮತ್ತು ಟ್ಯುಬೆರಸ್ ಸ್ಕ್ಲೆರೋಸಿಸ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇತರ ಸಂಭವನೀಯತೆಗಳು ಡೌನ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್, ಕ್ಲೈನ್‌ಫೆಲ್ಟರ್‌ನ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್, XYY ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಮತ್ತು ಫ್ರ್ಯಾಗಿಲ್ ಎಕ್ಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ಗಳಂತಹ ವರ್ಣತಂತುಗಳ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಸಂಕೋಚನಗಳ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರಣಗಳು ಡ್ರಗ್-ಪ್ರಚೋದಿತ ಸಂಕೋಚನಗಳು, ತಲೆಯ ಗಾಯ, ಎನ್ಸೆಫಾಲಿಟಿಸ್, ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯು, ಮತ್ತು ಇಂಗಾಲದ ಮೊನೊಕ್ಸೈಡ್ ವಿಷಗೊಳಿಸುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref name="Bagheri" /><ref name="Mejia" /> ಲೆಶ್-ನೈಹನ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಟುರೆಟ್ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref name="Rapin" /> ಈ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳು ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಒಂದು ವಿವರವಾದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಪರಿಶೀಲನೆಯು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮತ್ತು ಮರೆಮಾಚುವ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಲ್ಲದೇ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> ==ಸ್ಕ್ರೀನಿಂಗ್== ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲರೂ ಇತರೆ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟುರೆಟ್‌ನ ರೋಗಿಗಳು ಇನ್ನಿತರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಲನೆಯ ಮತ್ತು ಮಾತಿನ ಸಂಕೋಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ.<ref name="Denckla" /> ಇದರೊಂದಿಗಿನ ಇನ್ನಿತರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳೆಂದರೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ-ಕೊರತೆಯ ಹೈಪರ್ಯಾಕ್ಟಿವಿಟಿ ಕಾಯಿಲೆ(ಎಡಿಡಿ ಅಥವಾ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ), ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಕಾಯಿಲೆ (ಒಸಿಡಿ), ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಥತೆ ಮತ್ತು ನಿದ್ರಾ ಕಾಯಿಲೆಗಳು.<ref name="NIH">[http://www.ninds.nih.gov/disorders/tourette/detail_tourette.htm ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ ಶೀಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050323092424/http://www.ninds.nih.gov/disorders/tourette/detail_tourette.htm |date=2005-03-23 }}. ನ್ಯಾಶನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಸ್ಟ್ರೋಕ್ಸ್/ನ್ಯಾಶನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಹೆಲ್ತ್ (ಎನ್‌ಐಎನ್‌ಡಿಎಸ್/ಎನ್‌ಐಎಚ್), ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೪, ೨೦೦೭. ಮೇ ೧೪, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಕಮೊರ್ಬಿಡ್ ಟುರೆಟ್‌ನ ಮತ್ತು ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುವ ನಡವಳಿಕೆ, ದುರ್ಬಲವಾದ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಅಥವಾ ಅರಿವಿನ ದುರ್ಬಲತೆಗಳು, ಕಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯಿಂದಾಗಬಹುದು, ಇದು ಕಾರ್ಮೊರ್ಬಿಡ್ ಮರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Swain" /><ref name="Disentangling" /><ref>ಶುಕೊಡೋಲ್ಸ್‌ಕಿ, ಸ್ಕಾಹಿಲ್ ಎಲ್, ಜಾಂಗ್ ಎಚ್, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಡಿಸ್ರಪ್ಟಿವ್ ಬಿಹೇವಿಯರ್ ಇನ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ವಿತ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವಿತ್ <span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ</span> ಕಮೊರ್ಬಿಡಿಟಿ, ಟಿಕ್ ಸೆವೆರಿಟಿ, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫಂಕ್ಷನಲ್ ಇಂಪೆರ್‌ಮೆಂಟ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಚೈಲ್ಡ್ ಅಡೊಲನ್ಸ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೩ ಜನವರಿ;೪೨(೧):೯೮–೧೦೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೨೫೦೦೦೮೨<br>* ಹೋಕ್ಸ್ಟ್ರಾ ಪಿಜೆ, ಸ್ಟೀನ್‌ಹ್ಯೂಸ್ ಎಂಪಿ, ಟ್ರೂಸ್ಟ್ ಪಿಡಬ್ಲ್ಯೂ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ರಿಲೇಟಿವ್ ಕಾಂಟ್ರಿಬ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡಿಫಿಕ್ಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್, ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟಿಕ್ ಸೆವೆರಿಟಿ ಟು ಸೋಷಿಯಲ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಬೆಹೇವಿಯರಲ್ ಪ್ರಾಬ್ಲೆಮ್ಸ್ ಇನ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ ಬೆಹೇವಿಯರಲ್ ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ಸ್'' . ೨೦೦೪ ಅಗಸ್ಟ್;೨೫(೪):೨೭೨–೭೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೩೦೮೯೨೮<br>* ಕಾರ್ಟರ್ ಎ‌ಎಸ್, ಓ‘ ಡೊನೆಲ್ ಡಿಎ, ಸ್ಚಲ್ಜ್ ಆರ್‌ಟಿ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಸೋಷಿಯಲ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಇಮೊಷನಲ್ ಅಡ್ಜೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ಅಫೆಕ್ಟೆಡ್ ವಿತ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ಸ್ ವಿತ್ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಫಂಕ್ಷನಿಂಗ್. ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡಿಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಸೈಕಾಲಜಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೦ ಫೆಬ್ರವರಿ;೪೧(೨):೨೧೫–೨೩. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೦೭೫೦೫೪೭</ref> ಸಂಕೋಚನೆಗಳಿಂದಾಗುವ ತಡೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ತಿಳಿಯದಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯಿಲ್ಲದಿರುವ ಸಂಕೋಚನಾ ಕಾಯಿಲೆಯು ತಡೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಸ್ವಭಾವ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿನ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ,<ref name="CommunitySample" /> ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ, ಅಥವಾ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಥತೆಯು ಹೆಚ್ಚಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Dure" /> ಒಸಿಡಿ ಮತ್ತು ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಗಳಂತಹ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಸಂಕೋಚನೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಸಮರ್ಥತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಈ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಸಂಕೋಚನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮ್ಯುಯಲ್ ಜಿನ್ನರ್, ಎಮ್‌ಡಿಯ ಪ್ರಕಾರ,"ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಲಯುತವಾಗಿರುವ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣಾ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಸೂಸಿಸುವುದುಕಷ್ಟಕರವಗುತ್ತದೆ."<ref name="Zinner" /> ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಯ ರೋಗಿಯ ಆರಂಭಿಕ ನಿರ್ಧಾರಣವು ಕುಟುಂಬದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ, ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್‌ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ತೀವ್ರವಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ, ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ಸರ ಸಂಬಂಧಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳ ನಿಖರವಾದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕಲಿಕಾ ಅಸಮರ್ಥತೆಯನ್ನನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ಟಿಎಸ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೌಢರನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಗುವಿಗೆ ಮಾನಸಿಕ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Assessment" /> ಗುರುತಿಸದ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳೂ ಸಹ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣಾ ಅಸಮರ್ಥತೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ತೊಂದರೆಗಳೆಂದರೆ ಖಿನ್ನತೆ, ನಿದ್ರಾ ತೊಂದರೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಹಿಂಸೆ.<ref name="Bagheri" /> ==ನಿರ್ವಹಣೆ== {{main|Treatment of Tourette syndrome}} [[File:Clonidine pills and patch.jpg|thumb|alt=Little white pills on a counter, next to a pill bottle and labels|ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್‌ಗೆ ಔಷಧದ ಅಗತ್ಯತೆ ಇದ್ದಾಗ ಕ್ಲೊನಿಡೈನ್ (ಅಥವಾ ಕ್ಲೊನಿಡೈನ್ ಪ್ಯಾಚ್) ಎಂಬ ಔಷಧವನ್ನು ನೀಡಲು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿತ್ತು.]] ಟುರೆಟ್‌ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ರೋಗಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಅವುಗಳ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸಿ ಆಗಬಹುದಾದ ನೋವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> ಬಹಳಷ್ಟು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್‌‌ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಪರೀಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ ಅವುಗಳಿಗೆ ಔಷಧಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಬೇಕಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="TSAWhat" /> ಬದಲಿಗೆ ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ರೀತಿಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಕ್ರಿಯೆ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಭರವಸೆ ಮೂಡಿಸುವುದರಿಂದಲೆ ಗುಣಪಡಿಸಬಹುದು.<ref>ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ, (೨೦೦೦), ಪು. ೪೩೫.</ref> ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಮೊರ್ಬಿದ್ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಮೂಲಗಳ ಮೇಲೆ ತನ್ನಿಂತಾನೆ ಅನೇಕ ಭಾರಿ ದಾಳಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="Assessment" /> ಎಲ್ಲಾ ಜನರು ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ಕಮಾರ್ಬಿಡ್ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೆ <ref name="Denckla" /> ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಯಾವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆ ಸ್ಥಿತಿ ಇರುತ್ತದೆಯೊ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಪದೆ ಪದೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಆದ್ಯತೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಟುರೆಟ್‌‍ಗೆ ಇಡಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಯಾವುದೆ ಔಷಧಿ ಹಾಗೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಪರಿಣಾಮಗಳ ಹೊರತಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾನ, ಶಿಕ್ಷಣ, ವಿವೇಚನೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಮಾರ್ಗಗಳಾಗಿವೆ.<ref name="Zinner" /> ಟುರೆಟ್‌ನ ಗುರುತಿನ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಔಷದ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಲಕ್ಷಣಗಳು, [[ಮನೋಶಾಸ್ತ್ರ|ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ]] ಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಪ್ರಮುಖವಾಗುತ್ತವೆ. ಔಷದ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವು ಕಾಯಿಲೆಯ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ತೀವ್ರವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಂತೆ (ಮಾನಸಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಅಥವಾ[[ಸಂವೇದನಾತ್ಮಕ ವರ್ತನ ಚಿಕಿತ್ಸೆ|ಅರಿವಿನ ವರ್ತನೆಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆ]])ಗಳು ಬಹುಶಃ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು[[ಖಿನ್ನತೆ|ಖಿನ್ನತೆಯನ್ನು]], ಸಾಮಾಜಿಕ ಒಂಟಿತನವನ್ನು, ಕುಟುಂಬದ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ರೋಗಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ರೋಗಿಯ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಆತನ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ(ಗೆಳೆಯರು, ಶಾಲೆ, ದೇಗುಲಗಳು)ಅರಿವನ್ನು ನೀಡುವುದು ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಇದೆಲ್ಲವು ರೋಗದ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯಾವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /><ref name="Robertson2005PMJ">ಸೆರ್ನ್ ಜೆ‌ಎಸ್, ಬುರ್ಜಾ ಎಸ್, ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ. "ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಇಟ್ಸ್ ಇಂಪ್ಯಾಕ್ಟ್ ಇನ್ ದ ಯುಕೆ". ''ಪೋಸ್ಟ್‌ಗ್ರ್ಯಾಜಿಯೇಟ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಜರ್ನಲ್.'' ೨೦೦೫ ಜನವರಿ;೮೧(೯೫೧):೧೨–೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೬೪೦೪೨೪</ref> [[File:Haloperidol-3D-vdW.png|thumb|left|alt=4-[4-(4-chlorophenyl)-4-hydroxy-1-piperidyl]-1-(4-fluorophenyl)-butan-1-one|ಹೋಲೊಪೆರಿಡಾಲ್ ಮೊಲೆಕ್ಯೂಲ್‌ನ ಮಾದರಿ. ತೀಕ್ಷ್ಮವಾದ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೋಲೊಪೆರಿಡಾಲ್ ಎಂಬ ಶಮನಕಾರಕ ಔಷಧವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] ರೋಗದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿನ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಔಷಧಗಳು ಸಹ ಲಭ್ಯವಿವೆ.<ref name="TSAFAQ" /> ಸಂಕೋಚನಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮಬೀರುವ ಹಲವು ದರ್ಜೆಯ ಔಷಧಗಳು ಸಹಾಯಕ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿವೆ. ಒಂದು ಮಾದರಿಯ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಲ್ಲದ ನ್ಯಿರೊಲಿಪ್ಟಿಕ್ಸ್,ರಿಸ್ಪಿರಿಡನ್ (ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಹೆಸರು<ref>ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ವೈಸ್ಯಕೀಯ ಟ್ರೇಡ್ ಹೆಸರು ಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಟ್ರೇಡ್ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.</ref> ರಿಸ್ಪೆರ‍ಡಲ್) ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜಿಪ್ರಝಿಡನ್ (ಜಿಯೊಡನ್), [[ಹಲೊಪೆರಿಡಲ್]] (ಹಲ್ಡೊಲ್)ಪಿಮೊಝೈಡ್ (ಒರ್ಪ್) ಮತ್ತು ಫ್ಲುಪೆನೈಜಿನ್ (ಪ್ರೊಲಿಕ್ಸಿನ್)ಗಳು ದೀರ್ಘಾವದಿ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.<ref name="Assessment" /> ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡ ನಿರೂಧ ಕ್ಲೊನಿಡೈನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಹೆಸರು ( ಕೆಟಪ್ರೆಸ್) ಮತ್ತು ಗೊನಫೆಸಿನ್ (ಟೆನೆಕ್ಸ್)ಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಂಕೋಚನಗಳುಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಲವು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಫಲಪ್ರದವಾದ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದೆ,ನ್ಯೊರೊಲಿಪ್ಟಿಕ್‌ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref name="dude" /> ಉದ್ದೀಪನದ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಔಷಧಿಗಳು ಬಹುಶಃ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿಯು ಜೊತೆ ಜೊತೆಗೆ ಕಾಯಿಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊರಾಡುವಲ್ಲಿ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದ್ದೀಪನ ಪ್ರಯೋಗವು ವಿಫಲವಾದಾಗ ಹಲವು ದರ್ಜೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಔಷಧಿಗಳು, ಗೊನಫೆಸಿನ್ (ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಹೆಸರು ಟೆನೆಕ್ಸ್) [[ಅಟೊಮೆಕ್ಸಿಟಿನ್]] (ಸ್ಟ್ರಟ್ಟೆರ) ಮತ್ತು ಒತ್ತಡನಿರೋಧಕ ಟ್ರೈಸೈಕ್ಲಿಕ್‌ನ್ನು ಓಳಗೊಂಡಂತೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕ್ಲೊಮೊಪ್ರಮಿನ್ ಅನಫ್ರನಿಲ್, ಟ್ರೈಸೈಕ್ಲಿಕ್, ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಆರ್‌ಐಎಸ್ -ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡ ನಿರೋಧಕ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ, ಫ್ಲೊಕ್ಸಿಟಿನ್ (ಪ್ರೊಝಕ್) ಸರ್ಟ್ರಲಿನ್ (ಜೊಲೊಪ್ಟ್) ಮತ್ತು ಫ್ಲೊವೊಕ್ಸಮಿನ್ (ಲುವೊಕ್ಸ್)ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಕ್ರಮವಾದ ಬಲಕೆಯನ್ನು ಟುರೆಟ್ ‌ರೋಗಿಯು ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡದ ಗುಣಲಕ್ಷನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗ ಬಳಸಬಹುದು. ಇನ್ನು ಹಲವು ಔಷಧಗಳನ್ನು ನಿಕೊಟಿನ್ ಪದರ ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲಾಯಿತು,ಆದರೆ ಅದರ ಉಪಯೋಗವು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ.<ref name="Assessment" /> ಏಕೆಂದರೆ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ತಜ್ಞ ವೈದ್ಯರ ಬಳಿ ಹಾಜರು ಪಡಿಸಿದಾಗ ಅವರ ಸಂಕೋಚನವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದಿತ್ತು. ಸಂಕೋಚನಗಳ ರೋಮಹರಣ ಮತ್ತು ಸವೆಯುವ ಸ್ವಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಔಷಧಗಳು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಲು ಅಥವಾ ಬದಲಾವಣೆತರಲು ಅನೇಕ ಸಲ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="Zinner" /> ಪ್ರತಿ ಬಾರಿಯು ಮತ್ತೆ ಬರವಸೆ ಮೂಡಿಸುವುದರಿಂದ, ಸಮದಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ,ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ/ ಲಕ್ಷಣದ ಬಗೆಗೆ ಅರಿವಿನಿಂದ,ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಾಯಕ ಪರಿಸರವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದರಿಂದ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಶಮನಗೊಳಿಸಬಹುದು.<ref name="Zinner" /> ಔಷದವನ್ನು ಒಪಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಅದರ ಉದ್ದೇಶ ರೋಗಲಕ್ಷಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ,ಅವರು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Zinner" /> [[ಸಂವೇದನಾತ್ಮಕ ವರ್ತನ ಚಿಕಿತ್ಸೆ|ಅರಿವಿನ ನಡುವಳಿಕೆಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯು(ಸಿಬಿಟಿ)ಒಸಿಡಿ ಇದ್ದಾಗ<ref>ಕೊಫೆ ಬಿಜೆ, ಶೇಚ್‌ಟರ್ ಆರ್‌ಎಲ್. "ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಕೋ-ಮಾರ್ಬಿಡ್ ಒಬ್ಸೆಸಿವ್ ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್, ಮೂಡ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಗ್ಸೈಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೨೦೮–೨೧. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೬೮</ref> ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ಅಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನಗಳುನ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಅಭ್ಯಾಸದ ಬಗೆಗೆ ಬೆಂಬಲದ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ಹಿಮ್ಲೆ ಎಂಬಿ, ವೂಡ್ಸ್ ಡಿ‍ಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಪೈಸೆಂಟಿನಿ ಜೆಸಿ, <span class="goog-gtc-fnr-highlight">ವಾಕ್‌ಅಪ್ ಜಿಟಿ</span>. "ಬ್ರೀಫ್ ರಿವ್ಯೂ ಆಫ್ ಹ್ಯಾಬಿಟ್ ರಿವರ್ಸಲ್ ಟ್ರೇನಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ'' ೨೦೦೬ ಅಗಸ್ಟ್;೨೧(೮):೭೧೯–೨೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೯೭೦೮೭೪</ref> ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ತಂತ್ರಗಳು ಯೋಗ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನ, ಬಹುಶಃ ಒತ್ತಡದಿಂದ ಹೊರ ಬರಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಬಹುದು ಆ ಮೂಲಕ ಸಂಕೋಚನಗಳುನ್ನು ಉಲ್ಬಣಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಹುತೇಕ ಬಾರಿ ನಡವಳಿಕೆಗಳ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ(ವಿಶ್ರಾಂತಿ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಬಯೋಫೀಡ್‌ಬ್ಯಾಕ್ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡುವುದು) ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮರುಮೌಲ್ಯವಾಗದೆ ಅವೆಲ್ಲವು ಅನುಭವಾತ್ಮಕವಾದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಟುರೆಟ್‌ಗೆ ನೀಡದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದೆ.<ref>ವೂಡ್ಸ್ ಡಿ‍ಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಹಿಮ್ಲೆ ಎಂಬಿ, ಕೊನೆಲಿಯಾ ಸಿಎ. "ಬಿಹೇವಿಯರ್ ಥೆರಪಿ: ಅದರ್ ಇಂಟರ್‌ವೆನ್ಶನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೨೩೪–೪೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೭೧</ref> ==ವ್ಯಾಧಿಯ ಮುನ್ನರಿವು== [[File:JFK, Marie-Madeleine Lioux, André Malraux, Jackie, L.B. Johnson, unveiling Mona Lisa at National Gallery of Art.png|thumb|right|alt=Three men and two women stand near the Mona Lisa. All are dressed formally, one woman in a spectacular pink gown.|ಆ‍ಯ್‌೦ದ್ರೆ ಮಾಲ್ರಕ್ಸ್ (1901–1976) ಫ್ರೆಂಚ್ ಲೇಖಕ, ಸಾಹಸಿ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಚಿವನೂ ಆಗಿದ್ದು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಹೊಂದಿದ್ದನು.<ref name="Kammer">Kammer T. "ನರಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೊಜಾರ್ಟ್—ಯಾರು ಸಂಕೋಚನ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ?" (PDF).ಫ್ರಂಟ್ ನ್ಯೂರಾಲ್ ನ್ಯೂರೊಸೈನ್ಸ್ 2007;22:184–92. ಪಿಎಂಐಡಿ 17495512 [131] ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 10, 2007ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref><ref>ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಂದರೇನು? ಕೆನಡಾದ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್2010-01-15ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref><ref>ಟೋಡ್, ಓಲಿವಿಯರ್. ಮಾಲ್ರಕ್ಸ್: ಎ ಲೈಫ್. ನೂಫ್, 2005.</ref><ref>ಗ್ವಿಡೊಟಿ ಟಿಎಲ್.ಆ‍ಯ್‌೦ದ್ರೆ ಮಾಲ್ರಕ್ಸ್‌: ಮೆಡಿಕಲ್ ಇಂಟರ್‌ಪ್ರಿಟೇಶನ್ (PDF). ಜರ್ನಲ್ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಮೆಡಿಸಿನ್. 1985 ಮೇ;78(5):401–6. ಪಿಎಂಐಡಿ 3886907</ref> 1963ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಕೆನಡಿ, ಮಾರಿ-ಮೆಡಲೈನ್ ಲಿಯಾಕ್ಸ್, ಮಾಲ್ರಕ್ಸ್, ಜಾಕಿ ಕೆನಡಿ ಮತ್ತು ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ ಜಾನ್ಸನ್ ಇವರು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಡಿಸಿಯ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಗ್ಯಾಲರಿ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೊನಾಲಿಸಾ ಚಿತ್ರದ ಮುಂದೆ ತೆಗೆಸಿಕೊಂಡ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ.<ref>Liebmann, Lisa. ಮೊನಾಲಿಸಾ ಮುಂದೆ ಲಿಸಾ ಲೈಬ್‌ಮನ್ TATEetc. ಸಂಚಿಕೆ 6 / ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್ 2006.ಮಾರ್ಚ್ 1, 2008ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref>]] ಟುರೆಟ್‌ ರೋಗಲಕ್ಷಣವು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಿಂದ ರೋಗದ ತೀವ್ರತೆಯು ಕಠಿನ ಹಂತದವರೆಗೂ ಕ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ಬೆಳೆಯುವಂಥದ್ದಾಗಿದೆ. ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂಥದವುಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="TSAWhat" /> ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ಪರಿಣಾಮವು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಸೌಮ್ಯ/ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ,ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ನೋಡುಗನಿಂದ ಇದರ ಹರಡುವಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾರ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ರೋಗದ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು ಬಹುತೇಕ ಬಾರಿ ಟುರೆಟ್ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಇದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಪುರುಷಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ.<ref name="AN2intro">ವಾಕ್‌ಅಪ್ ಜಿಟಿ, ಮಿಂಕ್ ಜೆಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಹೊಲೆನ್‌ಬ್ಯಾಕ್, (eds). ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂರೋಲಾಜಿ, ಸಂಪುಟ. ೯೯, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.'' ಲಿಪಿನ್ಕಾಟ್, ವಿಲಿಯಮ್ಸ್ &amp; ವಿಕಿನ್ಸ್, ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ, ಪಿಎ, ೨೦೦೬, ಪು. xv.</ref> ೪೬ವಿಷಯಗಳ ಆಧಾರಿತವಾಗಿ ೧೯ವರ್ಷದವರ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿಶತಃ ೮೦ರಷ್ಟು ಮಂದಿ ರೋಗಲಕ್ಷಣದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದು ಅವರ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಮೇಲೂ ಇದರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಕಾಣ ಬಹುದು, ಇನ್ನುಳಿದಂತೆ ಶೇಕಡ ೨೦ರಷ್ಟು ಮಂದಿ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತಮ್ಮ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="phenomenology" /> ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ತೀವ್ರತೆಯ ಹಂತವು ಸ್ವ ಉದ್ಯೂಗದಿಂದ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿ ಬದುಕುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸುತ್ತದೆ. ೩೧ಜನ ವಯಸ್ಕರರನ್ನು ಯುರಿಟಿ‌ಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದ ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಆ ರೋಗಿಗಳೆಲ್ಲ ೧೦ನೇ ತರಗತಿಯನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ್ದರು, ಅವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೫೨ರಷ್ಟು ಜನರು ೨ವರ್ಷದ ಕಾಲೇಜು ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನೂ ಮುಗಿಸಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ಅವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೭೧ರಷ್ಟು ಜನರು ಪೂರ್ಣಾವಧಿಯ ಕೆಲಸಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಅಥವಾ ಉನ್ನತ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.<ref name="outcome">ಪೆಪ್ಪರ್ಟ್ ಇಜೆ, ಗೋಟ್ಜ್ ಸಿಜಿ, ಲೂಯೀಸ್ ಇಡಿ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಒಬ್ಜೆಕ್ಟಿವ್ ಸಸೆಸ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಲಾಂಗ್ಜಿಟ್ಯೂಡಿನಲ್ ಔಟ್‌ಕಮ್ ಇನ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್." ''ನ್ಯೂರಾಲಜಿ'' ೨೦೦೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೪;೬೧(೭):೯೩೬–೪೦. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೪೫೫೭೫೬೩</ref> ರೋಗಲಕ್ಷಣದ ಬಗೆಗೆ ನಿರ್ಲಕ್ಷತಾಲಿದ್ದ ಏಕಾಂಗಿಗಳು ಟೊರೆಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಸಹಜ ಜೀವನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೂ ರೊಗಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಜೀವನದಾದ್ಯಂಥ ಮತ್ತು ಬಹುಕಾಲದವರೆಗೂ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ, ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ನಾಶಹೊಂದುವಂಥದ್ದಲ್ಲ ಅಥವಾ ಜೀವ-ಬೆದರಿಕೆಯೊಡ್ಡುವಂಥದದ್ದು ಅಲ್ಲ. ಟೊರೆಟ್‌ ಹೊಂದಿರುವವರಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯರೀತಿಯಲ್ಲೆ ಇದೆ, ಆದರೂ ಅವರ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಥತೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.<ref name="SingerBehavior" /> ಸಂಕೋಚನಗಳುನ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು <ref name="SingerBehavior" /> ಜೀವನದ ಕೊಣೆಯ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು, ಹಾಗೂ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಯೆಯಿಂದ<ref name="SingerBehavior" /> ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ, ಹೊರಬರುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಭವಿಷ್ಯತ್ತಿನ ಬಗೆಗೆ ವಿಶ್ವಾಸನೀಯ ಮಾತುಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅನುವಂಶಿಕ ಧಾತುಗಳು ಟೊರೆಟ್‌ಗಳೊಡನೆ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರುತ್ತವಾದ್ದರಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಲುವುದಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಇವುಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಮರ್ಥವಾದ ಔಷಧಿಇಲ್ಲ.<ref name="SingerBehavior" /> ಅತಿಯಾದ [[ಮೈಗ್ರೇನ್‌ (ಅರೆತಲೆ ನೋವು)|ತಲೆನೊವು]] ಮತ್ತು ನಿದ್ರಾಹೀನತೆಯು ಈ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref name="SingerBehavior" /> ಬಹಳಷ್ಟು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿರುವಂತೆ ಮಕ್ಕಳ ವಿಕಾಸದೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಸಂಕೋಚನಗಳು ಬಹುಶಃ ಅತಿ ಕಠಿಣರೂಪವು ರೋಗ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಂಸಾರ ಮತ್ತು ಸ್ನೇಹಿತರಿಂದ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ ಸಂಕೋಚನದ ಸಂಖ್ಯಾಧಾರಿತ ಆಯಸ್ಸು ೮ರಿಂದ ೧೨ನೇ ವರ್ಷದವರೆಗೂ ಕಾಂದುಬರುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವರ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದಲು ಇದನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನದಂತೆ ಸಂಕೋಚನದ ತೀವ್ರತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯಕ್ಕೂ ಯಾವುದೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಭಿತು ಪಡಿಸಿದೆ, ಆದರೆ ಸಂಕೋಚನ ಯವ್ವನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದೇ ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಬಹುತೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಲಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನ ಹದಿಹರೆಯದ ವಯ್ಯಸಿನ ನಂತರ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ.<ref name="YaleTicSeverity" /><ref>ಬರ್ಡ್ ಎಲ್, ಕೆರ್ಬೆಶಿಯಾನ್ ಪಿಜೆ, ಬರ್ಥ್ ಎ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಲಾಂಗ್-ಟರ್ಮ್ ಫಾಲೋ-ಅಪ್ ಆಫ್ ಆ‍ಯ್‌ನ್ ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಾಜಿಕಲಿ ಡಿಫೈನ್ಡ್ ಕೋಹೊರ್ಟ್ ಆಫ್ ಪೇಷಂಟ್ಸ್ ವಿತ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ'' ೨೦೦೧;೧೬(೬):೪೩೧–೩೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೪೧೭೬೧೦</ref> ಅಧ್ಯಯನವು ಸಂಕೋಚನ‌ನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್‌ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕಾಗಿ ವಿಡಿಯೋಟೇಪನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಸಂಕೋಚನ ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಹೋಲಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಕೋಚನ ಪ್ರಾಯಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ, ೯೦%ರಷ್ಟು ಪ್ರಾಪ್ತವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸಂಕೋಚನದಿಂದ ವಿಮುಕ್ತರಾಗಿದ್ದೇವೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಜನರಲ್ಲಿ ಈಗಲು ಸಂಕೋಚನದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.<ref name="outcome" /> ಸಂಕೋಚನ ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಪೂಷಕರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಈ ರೋಗಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿಯೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಟುರೆಟ್‌ ರಕ್ಷಣೆಯು ಅವರ ವಯಸ್ಸಿಗಣುಗುಣವಾಗಿ ತನ್ನ ಸಾಮಾರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದ ಟುರೆಟ್‌ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಲುತ್ತದೆ.ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅದು ಮಕ್ಕಳಂತೆಯೆ ಪೋಷಕರು ಹೊಂದಿರಬಹುದಾದ ಸಂಕೋಚನ ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯನ್ನು ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾಡುವ ಹಂತದವರೆಗೂ ಅರಿವಿಗೆ ಬರುವುಸದಿಲ್ಲ. ಇದು ಬಹುತೇಕ ಕುಟುಂಬದ ಮಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟಿಗೆ ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗುಲಿದಿಲ್ಲ. ಪೋಷಕರು ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ವೈಧ್ಯರ ಬಳಿ ಮೊತ್ತ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕರೆತರುತ್ತಾರೆ, ಕಾರಣ ಅವರ ಮಕ್ಕಳು ಹೊಂದಿರುವ ಸಂಕೋಚನ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಾಗಿದೆ. [[File:TimHoward USMNT 20060511.jpg|thumb|left|alt=Top half of a male athlete who appears to be running|ಟಿಮ್ ಹೋವಾರ್ಡ್ ಎವರ್ಟನ್ ಎಫ್.ಸಿ. ಗೋಲ್‌ಕೀಪರ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, "ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ ಅಲ್ಲ. ... ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ ಹೊರಗೆ ಇದು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ವಿಧದಲ್ಲೂ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿಲ್ಲ,."<ref>ಸೋಕರ್ ಗೋಲಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಾದರಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾನೆ.ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಜುಲೈ 25, 2003ರಂದು ಪತ್ರಿಕಾ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ 1, 2008ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref>]] ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಟೊರೆಟ್‌ ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳು ಬಹಳ ವಿಲಕ್ಷಣವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ಅಸಮರ್ಥ ಸಂಕೋಚನದ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನೋಚಿಕಿತ್ಸೆಯು ಶಾಲಾ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಸಹಾಯಕಾರಿಯಾಗಿದೆ.<ref name="TSAFAQ" /> ಏಕೆಂದರೆ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡ್‌ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು (ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ ಅಥವಾ ಒಸಿಡಿ ರಂತೆ) ಅವರ ಸಂಕೋಚನಮೇಲೆ ಬಹುತೇಕ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ, ಪರಿಣಾಮ ನಿರ್ಧಾರಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಮೊರ್ಬಿಡಿಟಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಿಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕೆಯುಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="Bagheri" /> ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಾಯದಾಯಕ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಟೊರೆಟ್‌ ಕ್ರಮವಿರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಇದು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>ಕೋಹೆನ್ ಡಿಜೆ, ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಪೌಲ್ಸ್ ಡಿ. "ನ್ಯೂರೊಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್ ಆಫ್ ಚೈಲ್ಡ್‌ಹುಡ್: ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌ಸ್ ಎ ಮಾಡೆಲ್". ''ಆಕ್ಟಾ ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಸಪ್ಲಿಮೆಂಟ್'' ೪೨೨; ೧೦೬–೧೧, ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯನ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ೧೯೯೭. ಟಿಎಸ್ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಾವು ತಿಳಿದಿರುತ್ತೇವೆ: "ಅವರು ತಮ್ಮೊಳಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಜೊತೆಗೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಹಾಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಗೆಳೆತನ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ; ಬೇರೆಯವರಿಂದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ವರ್ತನೆಗಳ ಸಮಸ್ಯೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಯ ನೀಡಲಾಗದಿದ್ದರಿಂದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಕಡಿಮೆ; ಮತ್ತು ಔಷಧಿಯಿಂದ ಅವರು ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಲು ವಿಫಲರಾಗುತ್ತಾರೆ."</ref><ref>ಲಿಕ್‌ಮನ್ &amp; ಕೋಹೆನ್ (೧೯೯೯), ಪು. ೩೭. " ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ತಕ್ಷಣದ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಯಾರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ದೊಡ್ಡವರಿಂದ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೋ ಅಂಥವರು ಉತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿ ಬೆಳೆಸಿದವರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ.</ref> ಟೊರೆಟ್ ಹೊಂದಿರುವ ಜನರು ಬಹುಶಃ ಸಮಾಜವನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕಲಿಯಬೇಕಿದೆ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಂಕೋಚನದ ಕಾರ್ಯರಹಿತವಾದುದರ ಬಗ್ಗೆ ಶ್ರಮವಹಿಸಬೇಕಿದೆ. ತಜ್ಞ ಸಂಗೀತಗಾರರು, ಕ್ರೀಡ ಪಟುಗಳು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭಾಷಣಕಾರರು,ವೃತ್ತಿಪರರು ಎಲ್ಲರೂ ಟೊರೆಟ್‌ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಾಯಸ್ಥ ವಯ್ಯಸ್ಸಿನಿಂದ ಬರುವ ಬಹುತೇಕರಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಸಕರ ಸಂಕೋಚನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ.ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲು ಸಂಕೋಚನಗಳ ನಿಖರ ತ್ರಾಸದಾಯಕದೊಂದಿಗೆ ಅವರು ಬೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಯಾರು ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಪ್ಪು ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಗಾದರು, ಅಥವಾ ಶಾಲೆ, ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಹಾಸ್ಯಕ್ಕೊಳಗಾದವರಿಗಿಂತ ಯಾರು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತಾರೆಯೊ, ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಾಯಕ ಪರಿಸರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆಯೊ ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಸಂತೋಶವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.<ref name="phenomenology" /> ==ಸೋಂಕುಶಾಸ್ತ್ರ== ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಾಜದಲ್ಲೂ, ಎಲ್ಲಾ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲೂ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಜನಾಂಗಗಳಲ್ಲೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ,<ref name="NIH" /> ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ,<ref name="Robertson-1-2008" /> ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗಿಂತ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>ಬಂಗೇರಿ, ಕೆರ್ಬೆಶಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಬರ್ಡ್ (೧೯೯೯) ಮಹಿಳೆಯರಿಗಿಂತ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಮೂರರಿಂದ ಒಂಭಂತ್ತು ಬಾರಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗಬಹುದು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ". ಜಿನ್ನರ್ (೨೦೦೦)ಹೇಳಿಕೆ ಪ್ರಕಾರ, "ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಮಾಹಿತಿಗಳು ... [a] ಪುರುಷ:ಮಹಿಳೆಯರ ಅನುಪಾತ ೨:೧ ರಿಂದ ೪:೧.ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ" ಲಿಕ್‌ಮನ್ &amp; ಕೋಹೆನ್ (೧೯೯೯), ಪು. ೧೮೦, ಕೋಷ್ಟಕ ೧೦.೧ ಆರು ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ ೧.೬:೧ to ೯.೩:೧ ಪುರುಷ:ಮಹಿಳೆ ಅನುಪಾತ. ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಭಾಗ ೧ (೨೦೦೮), ಪು. ೪೬೫ರಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, " ಎಲ್ಲಾ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಜಿಟಿಎಸ್ ಮಹಿಳೆರಿಗಿಂತ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪೊಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಅಂದಾಜು ಅಂಕಿಸಂಖ್ಯೆಗಳು ೪:೧." ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಂದರೆನು? ಮತ್ತು ಎನ್‌ಐಡಿಎಸ್/ಎನ್‌ಐಹೆಚ್‌ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ ಶೀಟ್‌ ಇದರಲ್ಲಿ ಅನುಪಾತವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ (೩:೧ ರಿಂದ ೪:೧)"</ref> ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೌಡರಾದಂತೆ ಬಿಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ; ಹೀಗಾಗಿ ವಯಸ್ಕರಿಗೆ ರೋಗ ನಿರ್ಣಯವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಇದರ ಪ್ರಭುತ್ವವು ವಯಸ್ಕರಿಗಿಂತ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="YaleTicSeverity" /> ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಕರಿಗಿಂತ ಐದರಿಂದ ಹನ್ನೆರಡು ಬಾರಿ ಸಂಕೋಚನ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ;<ref>ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಪೀಟರ್ಸನ್ ಬಿಎಸ್, ಪೌಲ್ಸ್ ಡಿಎಲ್, ಕೊಹೆಲ್ ಡಿಜೆ "ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿಕ್ ಕ್ಲಿನಿಕ್.'' ೧೯೯೭ ಡಿಸೆಂಬರ್;೨೦(೪):೮೩೯–೬೧. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೪೪೩೩೫೩</ref> ಬಾಲ್ಯದ ಬಹುಕಾಲದ ಸಂಕೋಚನಗಳು ಮತ್ತು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ೧೦೦ರಲ್ಲಿ ೧ ಭಾಗದಷ್ಟು ಜನ ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೊಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ,.<ref name="NIH" /> ಒಟ್ಟಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ೧,೦೦೦ರಲ್ಲಿ ೧–೧೦ಮಕ್ಕಳು ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ,<ref name="LombrosoScahill" /> ಅದಲ್ಲದೆ ಅನೇಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ೧,೦೦೦ದಲ್ಲಿ ೬–೮ ಮಕ್ಕಳು ಒಳಗಾಗಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="CommunitySample" /> ೨೦೦೦ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ೫೩,೦೦೦–೫೩೦,೦೦೦ ಶಾಲ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ೧,೦೦೦ಕ್ಕೆ ೧–೧೦ ಮಕ್ಕಳು ಟುರೆಟ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ,<ref name="CommunitySample" /> ಮತ್ತು ೨೦೦೧ರ ವೇಳಗೆ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ೫೫೩,೦೦೦ ಜನರನ್ನು ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಪಡಿಸಿದಾಗ ೧,೦೦೦ಕ್ಕೆ ೧೦ಜನ ಟುರೆಟ್‌ನಿಂದ ಭಾದೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದರು. ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ ಇದರ ಪರಿಣಾವವು ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗುರುತಿಸಲಾರದಂತಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Robertson-1-2008">ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ. "ದಿ ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಾಜಿಕಲಿ ಆಫ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್. ಪಾರ್ಟ್ ೧: ದಿ ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಸ್ಟಡೀಸ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಸೈಕೊಸಿಮಾಟಿಕ್ ರಿಸರ್ಚ್.'' ೨೦೦೮ ನವೆಂಬರ್;೬೫(೫):೪೬೧–೭೨. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೮೯೪೦೩೭೭</ref> ಟುರೆಟ್‌ ಇತರ ಅನೇಕ ಕಾಯಿಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಇರುತ್ತದೆ, ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ರೊಗದೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಹಾನಿಗೊಳಗಾದ ಮಗುವಿನ ದುರ್ಬಲತೆಗೆ ಇದೇ ಮೂಲ ಕಾರಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name="Swain" /> ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್‌ನ ವಿಶೇಷ ಕ್ಲಿನಿಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸುವಷ್ಟು ತೀವ್ರತರವಾದ ಹಂತವನ್ನು ತಲುಪಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಮಾತ್ರ ಇನ್ನಿತರ ರೀಗಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ,<ref name="Robertson-2-2008" /> ಮತ್ತು ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್ ಕಾಯಿಲೆ (ಒಸಿಡಿ) ಮತ್ತು ಅಟೆನ್ಶನ್-ಡೆಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಕಾಯಿಲೆ (ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ)ಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="Swain" /><ref name="Disentangling">ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ ಟಿ, ಬೈಡರ್ಮನ್ ಜೆ, ಹಾರ್ಡಿಂಗ್ ಎಂ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಡಿಸೆಂಟಾಂಗ್ಲಿಂಗ್ ದ ಓವರ್ಲ್ಯಾಪ್ ಬಿಟ್ವೀನ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಸೈಕಾಲಜಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೧೯೯೮ ಅಕ್ಟೋಬರ್;೩೯(೭):೧೦೩೭–೪೪. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೧೭೨೮೫೭</ref> ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ, ದೀರ್ಘಕಾಲಿಕವಾದ ಎಡಿಎಚ್‌ಡಿ, ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುವ ನಡವಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಸಂಕೋಚನ ಉಗ್ರತೆಗಳು ಕಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇತರೆ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳೆಂದರೆ ತನಗೆ ತಾನೆ ಗಾಯಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಾಭಾವಗಳು (ಎಸ್‌ಐಬಿ), ಆತಂಕ, ಖಿನ್ನತೆ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು, ವಿರೋಧವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸುವ ಕಾಯಿಲೆ, ಮತ್ತು ವರ್ತನೆ ಕಾಯಿಲೆಗಳು.<ref name="Robertson-2-2008">ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ. "ದಿ ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಾಜಿಕಲಿ ಆಫ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್. ಪಾರ್ಟ್ ೨: ಇಂಟೇಟಿವ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ಲನೇಶನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಡಿಫರಿಂಗ್ ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಫಿಗರ್ಸ್ ಇನ್ ಜಿಟಿಎಸ್, ಇನ್‌ಕ್ಲೂಡಿಂಗ್ ದ ಪಾಸಿಬಲ್ ಇಫೆಕ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಸೈಕೊಪೆಥಾಲಜಿ,ಆ‍ಯ್‌ಟಿಯೊಲಜಿ, ಕಲ್ಚರಲ್ ಡಿಫರೆನ್ಸಸ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡಿಫರಿಂಗ್ ಫೆನೊಟೈಪ್ಸ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಸೈಕೊಸಿಮಾಟಿಕ್ ರಿಸರ್ಚ್.'' ೨೦೦೮ ನವೆಂಬರ್;೬೫(೫):೪೭೩–೮೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೮೯೪೦೩೭೮</ref> ರೋಗಿಗಳ ವರದಿಯನ್ನು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿದ ಲೇಖಕನ ಪ್ರಕಾರ ೪೦% ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರೋಗಿಗಳು ಎಡಿಹೆಚ್‌ಡಿ, ಒಸಿಡಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಲ್ಲದ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು, "ಟಿಎಸ್‌-ಮಾತ್ರ " ಅಥವಾ "ಶುದ್ಧ ಟಿಎಸ್‌" ಹೊಂದಿಒರುತ್ತಾರೆ.<ref name="DencklaReview" /><ref name="Denckla" /> ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಅಪರೂಪದ್ದು ಎಂದು ಯೋಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು: ೧೯೭೨ರಲ್ಲಿ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್‌ಐಹೆಚ್‌)ಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ೧೦೦ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಕರಣಗಳಿದ್ದವು,<ref>ಕೋಹೆನ್ DJ, ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ, ಗೋಟ್ಜ್ ಸಿಜಿ, (ಎಡಿಶನ್ಸ್). ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂರೋಲಾಜಿ, ಸಂಪುಟ. ೮೫, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.'' ಲಿಪಿನ್ಕಾಟ್, ವಿಲಿಯಮ್ಸ್ &amp; ವಿಕಿನ್ಸ್, ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ, ಪಿಎ, ೨೦೦೧, ಪು. xviii. ISBN ೦-೭೮೧೭-೨೪೦೫-೮</ref> ಮತ್ತು ೧೯೭೩ರ ನೋಂದಣಿ ಕಚೇರಿಯ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ೪೮೫ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದವು.<ref>ಅಬುಜಹಾಬ್ ಎಫ್‌ಇ, ಆ‍ಯ್‌೦ಡರ್ಸನ್ ಎಫ್‌ಒ. "ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್; ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ರೆಜಿಸ್ಟ್ರಿ". ''ಮೆನ್ನೆಸೊಟಾ ಮೆಡಿಸಿನ್'' . ೧೯೭೩ ಜೂನ್;೫೬(೬):೪೯೨–೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೪೫೧೪೨೭೫</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ ೨೦೦೦ರ ತರುವಾಯ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಅನೇಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ವರದಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳಿವೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದ್ದವು.<ref>ಸ್ಕಾಹಿಲ್, ಎಲ್. "ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಜಿ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಮೆಡಿಕಲ್ ಲೆಟರ್: ೨೦೦೪ ರೆಟ್ರೊಸ್ಪೆಕ್ಟಿವ್ ಸಮರಿ ಆಫ್ ಟಿಎಸ್‌ ಲಿಟರೇಚರ್.'' ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. [http://www.tsa-usa.org/Medical/images/MedLetr2004_M114g_pg1.pdf ಮೊದಲ ಪುಟ] (PDF), ಚಂದಾ ಇಲ್ಲದೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಜೂನ್ ೧೧, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.<br>* ಕಡೆಸ್ಜೊ ಬಿ, ಬಿಲ್ಬರ್ಗ್ ಸಿ. "ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್: ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಜಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕಮೊರ್ಬಿಡಿಟಿ ಇನ್ ಪ್ರೈಮರು ಸ್ಕೂಲ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಚೈಲ್ಡ್ ಅಡೊಲನ್ಸ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೦ ಮೇ;೩೯(೫):೫೪೮–೫೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೦೮೦೨೯೭೧<br>* ಕುರ್ಲಾನ್ ಆರ್, ಮ್ಯಾಕ್‌ಡೇರ್ಮೊಟ್ ಎಂಪಿ, ಡೀಲೆ ಸಿ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ಸ್ ಇನ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವಿತ್ ಪ್ಲೇಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಇನ್ ಸ್ಪೆಷಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್". ನ್ಯೂರಾಲಜಿ ೨೦೦೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೩;೫೭(೮):೧೩೮೩–೮. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೬೭೩೫೭೬<br>* ಖಲೀಫಾ ಎನ್, ವಾನ್ನೋರಿಂಗ್ ಎ‌ಎಲ್. "ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇನ್ ಎ ಸ್ವಿಡೀಷ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಪಾಪ್ಯೂಲೇಶನ್". ''ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಜಿ'' . ೨೦೦೩ ಮೇ;೪೫(೫):೩೧೫–೧೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೨೭೨೯೧೪೫<br>* ಹಾರ್ನ್‌ಸೇ ಎಚ್, ಬೆನರ್ಜೀಸ್ ಎಸ್, ಜೆಟ್ಲಿನ್ ಎಚ್, ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂ. "ದಿ ಪ್ರಿವಲೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇನ್ ೧೩–೧೪-ಈಯರ್-ಓಲ್ಡ್ಸ್ ಇನ್ ಮೇನ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಸ್ಕೂಲ್ಸ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ಸೈಕಾಲಜಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೧ ನವೆಂಬರ್;೪೨(೮):೧೦೩೫–೩೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೮೦೬೬೮೫</ref> ಪ್ರಸ್ತುತ ಮತ್ತು ಮೊದಲಿನ ವರದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ: ವೈದ್ಯಕೀಯವಾಗಿ ಸೂಚಿತಗೊಂಡ ಮೊದಲಿನ ನಮೂನೆಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹ, ಮಧ್ಯಮ ಮಟ್ಟದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಂತಹ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾರ್ಗಗಳು, ರೋಗನಿರ್ಣಯ ಮಾನದಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿರುವುದು.<ref name="ScahillTSA">ಸ್ಕಾಹಿಲ್,ಎಲ್. "ಎಪಿಡೆಮಿಯಾಲಜಿ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್". ''ಮೆಡಿಕಲ್ ಲೆಟರ್: ೨೦೦೪ ರೆಟ್ರೊಸ್ಪೆಕ್ಟಿವ್ ಸಮರಿ ಆಫ್ ಟಿಎಸ್‌ ಲಿಟರೇಚರ್'' ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. [http://www.tsa-usa.org/Medical/images/MedLetr2004_M114g_pg1.pdf ಮೊದಲ ಪುಟ] (PDF), ಚಂದಾ ಇಲ್ಲದೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಜೂನ್ ೧೧, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ನಂತರದ ಮತ್ತು ೨೦೦೦ಗಿಂತ ಮೊದಲು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಕೆಲವು ವಿಶಾಲವಾದ ಸಮುದಾಯಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಹೆಚ್ಚು ಸೋಂಕುಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಮೂರನೇ ಮಟ್ಟದ ಚಿಕಿತ್ಸಕ ಅಥವಾ ವಿಶೇಷ ಕ್ಲಿನಿಕ್ಕ್‌ಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿದ್ದವು.<ref name="dude" /><ref>ಜೊಹರ್ ಎ‌ಎಚ್, ಅಪ್ಟರ್ ಎ, ಕಿಂಗ್ ಎ ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ಈಪಿಡಮಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸ್ಟಡೀಸ್". ಇನ್ ಜೆ.ಎಫ್. ಲಿಕ್‌ಮನ್ &amp; ಡಿ.ಜೆ. ಕೋಹೆನ್ (ಎಡಿಶನ್ಸ್.), ''ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ – ಟಿಕ್ಸ್, ಒಬ್ಸೆಶನ್, ಕಂಪಲ್ಶನ್ಸ್: ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಸೈಕೊಪೆಥಾಲಜಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಕೇರ್'' (ಪುಪು. ೧೭೭–೯೨). ವಿಲ್ಲೆ &amp; ಸನ್ಸ್, ೧೯೯೯. ISBN ೦-೪೭೧-೧೬೦೩೭-೭.</ref> ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ರೋಗ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ವಿಶೇಷ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಪೂರ್ವಗ್ರಹಿಕೆಯಿಂದ ತೀರ್ವಗೊಂಡ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೆಚ್ಚು ಅಧ್ಯಯನ‌ ನಡೆಸತ್ತು.<ref name="dude" /><ref><span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಕೊಫೆ ಬಿಜೆ</span>, ಪಾರ್ಕ್ ಎಸ್. "ಬಿಹೇವಿಯರಲ್ ಆ‍ಯ್‍೦ಡ್ ಎಮೊಶನಲ್ ಆಸ್ಪೆಕ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ''.'' ೧೯೯೭ ಮೇ;೧೫(೨):೨೭೭–೮೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೧೧೫೪೬೧</ref> ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಹೆಚ್ಚು ತಪ್ಪನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಕೋಚನಗಳು ತೀವ್ರತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಡೆದಿಡುವ ಗುಣಗಳು ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಯಾವಾಗಲೂ ಚಿಕಿತ್ಸಕರು, ರೋಗಿಗಳು, ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರು, ಸ್ನೇಹಿತರಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ;<ref name="Zinner" /><ref name="Hawley">ಹೌಲೆ, ಜೆ‌ಎಸ್. [http://emedicine.medscape.com/article/289457-overview ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.] ''ಇಮೆಡಿಸಿನ್'' (ಜೂನ್ ೨೩, ೨೦೦೮). ಆಗಸ್ಟ್‌‌ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಇರುವ ಸುಮಾರು ೨೦% ಜನರು ತಾವು ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇವೆಂದು ಗುರುತಿಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="Zinner" /> ಇತ್ತೀಚಿನ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಂತಿರುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನೇರವಾಗಿ ತರಗತಿ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಫಿರ್ಯಾದಿಗಳಿಂದಲೂ (ಪೋಷಕರು, ಶಿಕ್ಷಕರು, ಮತ್ತು ತರಬೇತಿಗೊಂಡ ಪರಿಶೀಲಕರು) ಗುರುತಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಹಳೆಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೆಚ್ಚು ದಾಖಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="Robertson2005PMJ" /><ref name="JCLancet">ಲಿಕ್‌ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್. "ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್". ''ಲ್ಯಾನ್‌ಸೆಟ್'' ‌ ೨೦೦೨ ನವೆಂಬರ್ ೧೬;೩೬೦(೯೩೪೫):೧೫೭೭–೮೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೨೪೪೩೬೧೧</ref> ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳ ಪ್ರರಂಭ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧರಿಸುವಿಕೆಯ ವಿಧಾನಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದವುಗಳ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯೆಡೆಗೆ ಚಲಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಪಲಿತಾಂಶವು ಅಂದಾಜಿಸಿದ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿದೆ.<ref name="ScahillTSA" /> ==ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಯ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು== {{main|History of Tourette syndrome}} [[File:Une leçon clinique à la Salpêtrière 02.jpg|thumb|alt=A woman faints into the arms of a man standing behind her, with another woman, apparently a nurse, reaching to help. An older man stands beside her, gesturing as if making a point; another man behind him takes notes at a desk.|ಜೀನ್ ಮಾರ್ಟೀನ್ ಚಾರ್ಕೋಟ್ (1825–1893) ಒಬ್ಬ ಫ್ರೆಂಚ್ ನರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ, ಜೊರ್ಜ್ಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಎಡೌರ್ಡ್ ಬ್ರುಟುಸ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್‌ನ ಪರವಾಗಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ನೀಡಿದನು. ಚಾರ್ಕೋಟ್ ಸಲ್ಫೆಟ್ರಿರ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಠ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ "ಚಿತ್ತೋನ್ಮಾದದ ಲಕ್ಷಣ" ಹೊಂದಿದ ಮಹಿಳಾ ರೋಗಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದನು.]] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಮೊದಲ ಮಂಡನೆಯು ೧೪೮೯ರಲ್ಲಿನ ಜಕೊಬ್ ಸ್ಪ್ರೆಂಜರ್‌ ಮತ್ತು ಹೈನ್ರಿಚ್‌ ಕ್ರೀಮರ್‌ರ ''ಮಲ್ಲೆಯಸ್ ಮಲೆಫಿಕರಮ್‌'' ("ವಿಚ್‌ಸ್ ಹ್ಯಾಮರ್") ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿಯದೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಪುರೋಹಿತನ "ದೆವ್ವದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿದೆ ಅಂದು ನಂಬಲಾದ" ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>ತೈವೆ ಎಚ್‌ಎ, ಚೈನ್ ಎಚ್‌ಎಫ್, ಮಂಜೋಹ್ ಆರ್‌ಪಿ, ಬಾರ್ಬೋಸಾ ಇಆರ್. [http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&amp;pid=S0004-282X2008000600035&amp;lng=en&amp;nrm=iso&amp;tlng=en "][http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&amp;pid=S0004-282X2008000600035&amp;lng=en&amp;nrm=iso&amp;tlng=en ಚಾರ್ಕೋಟ್ಸ್ ಕಾಂಟ್ರಿಬ್ಯೂಷನ್ ಟು ದ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್".] ''Arq Neuropsiquiatr'' . ೨೦೦೮ ಡಿಸೆಂಬರ್;೬೬(೪):೯೧೮–೨೧. ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೯೦೯೯೧೪೫ ಫಿಂಗರ್ ಎಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದಂತೆ. "ಸಮ್ ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್." ಇನ್ ಫಿಂಗರ್ ಎಸ್ (ಎಡಿಶನ್). ''ಒರಿಜಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂರೊಸೈನ್ಸ್: ದ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ಲೊರೇಶನ್ಸ್ ಇನ್‌ಟು ಬ್ರೇನ್ ಫಂಕ್ಷನ್.'' ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯ‌ನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ೨೦೦೧:೧೨೧–೨೩೭.</ref> ಫ್ರೆಂಚ್‌ ವೈದ್ಯ ಜೀನ್ ಮಾರ್ಕ್ ಗಸ್ಪರ್ಡ್ ಇಟಾರ್ಡ್, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತಳಾಗಿದ್ದ ಮಾರ್ಕಿಸೆ ಡಿ ಡಂಪೈರೆಯ ಬಗೆಗೆ ವಿವರಿಸುವಾಗ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ೧೮೨೫ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ದಾಖಲಿಸಿದರು<ref>ಇಟಾರ್ಡ್ ಜೆಎಂಜಿ. "Mémoire sur quelques functions involontaires des appareils de la locomotion, de la préhension et de la voix". ''ಆರ್ಚ್ ಜನರಲ್ ಮೆಡಿಸಿನ್.'' ೧೮೨೫;೮:೩೮೫–೪೦೭. ನ್ಯೂಮನ್,ಸಾರಾರಿಂದ. ಜೀನ್-ಮಾರ್ಚ್ ಗಾರ್ಪರ್ಡ್ ಇಟರ್ಡ್‌ರಿಂದ (೧೮೨೫)"ಚಲನೆ, ಹಿಡಿತ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅನೈಚ್ಛಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಅಧ್ಯಯನಗಳು" ''ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' ೨೦೦೬ ೧೭: ೩೩೩–೩೯. {{DOI|10.1177/0957154X06067668}}</ref>.<ref name="TSAWhat" /> ಪ್ರಭಾವೀ ಫ್ರೆಂಚ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜೀನ್-ಮಾರ್ಟಿನ್ ಚಾರ್‌ಕೋಟ್ ತನ್ನ ಮನೆಯನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ನರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾದ ಜಾರ್ಜಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಎಡೌರ್ಡ್ ಬ್ರೂಟಸ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡಿ ಲ ಟುರಟ್‌ಗೆ ಹಿಸ್ಟೆರಿಯಾ ಮತ್ತು ಜೊರೆಯಾಗಳಿಗಿಂತ ಬಿನ್ನವಾದ ಕಾಯಿಲೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ, ಸಲ್ಪೆಟ್ರಿಯರೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ರೋಗಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟನು.<ref name="emed" /> ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ, ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡಿ ಲ ಟುರಟ್ ಒಂಭತ್ತು ರೋಗಿಗಳ ''ನರಗಳ ಕ್ಲೇಷದ ಅಧ್ಯಯನ'' ವನ್ನು ಹೊಸ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ವಿಭಾಗವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬೇಕೆಂದು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಿದನು.<ref>ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಜಿ, <span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಗೋಟ್ಜ್</span> ಸಿಜಿ, ಲವನ್ಸ್ ಎಚ್‌ಎಲ್ ಅನುವಾದ. "Étude sur une affection nerveuse caractérisée par de l'incoordination motrice accompagnée d'echolalie et de coprolalie". ಇನ್: ಫ್ರೈಡೋಫ್ ಎಜೆ, ಚೇಸ್ ಟಿಎನ್,ಎಡಿಶನ್. ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂರೋಲಾಜಿ: ಸಂಪುಟ ೩೫. '' ''ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.'' ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ರವೆನ್ ಪ್ರೆಸ್; ೧೯೮೨;೧–೧೬. ಡಿಸ್ಕಸ್ಡ್ ಎಟ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಕೆಜೆ. [http://emedicine.medscape.com/article/1182258-overview ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಅದರ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್.] ''ಇಮೆಡಿಸಿನ್'' (ಮಾರ್ಚ್ch ೩೦, ೨೦೦೭). ಆಗಸ್ಟ್‌‌ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. [http://web2.bium.univ-paris5.fr/livanc/?cote=epo0383&amp;do=livre ಮೂಲ ಪಠ್ಯ (ಫ್ರೆಂಚ್‌ನಲ್ಲಿ).] ಆಗಸ್ಟ್‌‌ ೧೦, ೨೦೦೯ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ</ref> ನಂತರ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡಿ ಲ ಟುರಟ್‌ನ ಪರವಾಗಿ ಚಾರ್‌ಕೋಟ್ ರೋಗಕ್ಕೆ ಆತನ ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟನು.<ref name="emed" /><ref>ಎನರ್ಸೆನ್, ಓಲೆ ಡೇನಿಯಲ್. [http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/357.html ಜೊರ್ಜ್ಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಎಡೌರ್ಡ್ ಬ್ರುಟುಸ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ Tourette.] WhoNamedIt.com ಮೇ ೧೪, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಮುಂದಿನ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡುಬಂದಿತು, ಮತ್ತು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮನೋಮೂಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="emed" /> ಮಸ್ತಿಷ್ಕೋದ್ರೇಕ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವು ೧೯೧೮–೧೯೨೬ರಲ್ಲಿ ಬಂದು ನಂತರದ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆಡೆಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಅಂಗಾಂಗಗಳ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref name="Pagewise">ಬ್ಲ್ಯೂ ಟಿನಾ. [http://www.essortment.com/all/tourettesyndrom_rnkl.htm ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080412061921/http://www.essortment.com/all/tourettesyndrom_rnkl.htm |date=2008-04-12 }} ''ಎಸಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ '' ೨೦೦೨. Pagewise Inc. ಅಗಸ್ಟ್ ೧೦, ೨೦೦೯ ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ೧೯೬೦ರ ಮತ್ತು ೧೯೭೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಕೋಚನಗಳ ಮೇಲೆ ಹಲೊಪೆರಿಡಾಲ್ (ಹಾಲ್ಡಾಲ್) ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗುವುದು ತಿಳಿದಿತ್ತು, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ಗೆ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ವಿಧಾನವು ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹವಾಯಿತು.<ref>ರಿಕಾರ್ಡ್ಸ್ ಎಚ್, ಹಾರ್ಟ್ಲಿ ಎನ್, ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ. "ಸೈಗ್ನೋಟ್ಸ್ ಪೇಪರ್ ಆನ್ ದ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ವಿತ್ ಹೋಲೊಪೆರಿಡಾಲ್. ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿ ಸಂಖ್ಯೆ. ೩೧". ''ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ.'' ೧೯೯೭ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್;೮ (೩೧ Pt ೩):೪೩೩–೩೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೬೧೯೫೮೯</ref> ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ "ಆಧುನಿಕ ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಯ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಜನಕ"<ref>ಗಾಡೊ ಕೆಡಿ, ಸ್ವೆರ್ಡ್ ಜೆ. "ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡಿಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್, ಕ್ರೋನಿಕ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಮೆಪೊಪೆನಿಡೇಟ್". ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ.'' ೨೦೦೬;೯೯:೧೯೭–೨೦೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೬೫೩೬೩೬೭</ref> ಎಂದು ವಿವರಿಸುವ ಆರ್ಥರ್ ಕೆ ಶಾರ್ಪಿಯೊನು ಟುರೆಟ್ ರೋಗಿಗಳಿಗೆ ಹಾಲೊಪೆರಿಡಾಲ್‌ನ್ನು ನೀಡಿ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ ವರದಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದಾಗ ಮುಖ್ಯವಾದ ತಿರುವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref name="Pagewise" /> ೧೯೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್‌ನ ಹೆಚ್ಚು ತಟಸ್ಥವಾದ ದೃಷ್ಠಿಕೋನವು ರೂಪುಗೊಂಡಿತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಜೈವಿಕ ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳುಂಟಾದವು.<ref name="Zinner" /><ref name="emed" /> ಖಿನ್ನತೆ ಅಥವಾ ಹಾನಿಕಾರಕ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಸಂಕೋಚನ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗಾಗಿ ಡಿಎಸ್‌ಎಮ್‌-ಐವಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು, ೨೦೦೦ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾದ ಮನಃಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಘವು ಡಿಎಸ್‌ಎಂ-ಐವಿ-ಟಿಆರ್‌ನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.<ref>[http://www.psychnet-uk.com/dsm_iv/_misc/what_is_dsm_iv_tr.htm ವಾಟ್ ಈಸ್ ಡಿಎಸ್‌ಎಂ--IV-ಟಿಆರ್?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100908100259/http://www.psychnet-uk.com/dsm_iv/_misc/what_is_dsm_iv_tr.htm |date=2010-09-08 }} Psychnet-UK. ಮೇ ೧೪, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ೧೯೯೯ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಟಿಎಸ್‌ ವಿಜ್ಞಾನವು ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ, ನರಚಿತ್ರಣ, ನರಮನಶಾಸ್ತ್ರ, ಮತ್ತು ನರರೋಗಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕಗೊಂಡಿತು. ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು ಹೇಗೆ ವಿಭಾಗಿಸಿದರೆ ಉತ್ತಮ ಮತ್ತು ಇತರ ಚಲನಾ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಅಥವಾ ಮನಸಿಕ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಹೇಗೆ ಟುರೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಹಾಗೇ ಉಳಿದವು. ಉತ್ತಮ ಸೋಂಕುಶಾಸ್ತ್ರದ ದತ್ತಾಂಶಗಳ ಕೊರತೆಯು ಇನ್ನೂ ಇದೆ, ಮತ್ತು ಲಭ್ಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳು ಅಪಾಯಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹನೀಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name="ANResearch">ವಾಕ್‌ಅಪ್ ಜಿಟಿ, ಮಿಂಕ್ ಜೆಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಹೊಲೆನ್‌ಬ್ಯಾಕ್, (ಎಡಿಶನ್ಸ್). (೨೦೦೬) ಪುಪು. xvi–xviii</ref> ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಆಳ ಮೆದುಳಿನ ಪ್ರಚೋದಕ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಬದಲೀ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳಂತಹ ಇನ್ನೂ ಸುರಕ್ಷಿತ ಅಥವಾ ಫಲಪ್ರದವೆಂದು ಸಾಬೀತಾಗದ ಮತ್ತು ಅಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮಗಳೆಡೆಗೆ ಸಂಶೋಧಿಸದ ವಿಧಾನಗಳೆಡೆಗೆ ಕೆಂದ್ರೀಕರಿಸಿದವು.<ref name="Swerdlow" /> ==ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ== {{main|Sociological and cultural aspects of Tourette syndrome}} [[File:Samuel Johnson by Joshua Reynolds.jpg|thumb|upright|right|alt=Half-length portrait of a large, squinting man with a fleshy face, dressed in brown and wearing an 18th-century wig|ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಜಾನ್ಸನ್ (1709–1784) circa 1772. ಜಾನ್ಸನ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಹೊಂದಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ.]] ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇದರಿಂದ ಅವರು ಈ ವಿದಾನದಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರಾದರೆ, ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಅಥವಾ "ಔಷಧಿ"ಯನ್ನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ.<ref>ಸ್ಯಾಕ್ಸ್, ಓ (೧೯೮೫). ''ದಿ ಮ್ಯಾನ್ ಹೂ ಮಿಸ್‌ಟೂಕ್ ಹಿಸ್ ವೈಫ್ ಫಾರ್ ಎ ಹ್ಯಾಟ್: ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಅದರ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಟೇಲ್ಸ್'' . ಹಾರ್ಪರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ರಾ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಪುಪು. ೯೨–೧೦೦. ISBN ೦-೬೮೪-೮೫೩೯೪-೯.</ref><ref name="LC408">ಲಿಕ್‌ಮನ್ &amp; ಕೋಹೆನ್ (೧೯೯೯), ಪು. ೪೦೮. ISBN ೦-೪೭೧-೧೬೦೩೭-೭.</ref> ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಾಕಾರ ಈ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದಾಗುವ ವಂಶಾವಳಿಯ ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳಿಂದ ಅವ್ಯಕ್ತ ಅನುಕೂಲಗಳಿವೆಯೆಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.<ref name="LC408" /> "ಟಿಎಸ್‌-ಮಾತ್ರ" (ಸಹಕಾಯಿಲೆಗಳಿಲ್ಲದಿರುವ ಟುರೆಟ್‌ನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ)ವು ವರದಾನವೆಂದು ಚಿಕಿತ್ಸಾತತ್ವವು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ: ನರಮನಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಟಿಎಸ್‌ನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿವೆ.<ref name="Denckla" /><ref>Schuerholz LJ, Baumgardner TL, ಸಿಂಗರ್ ಎಚ್‌ಎಸ್, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ನ್ಯೂರೊಸೈಕಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸ್ಟೇಟಸ್ ಆಫ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ವಿತ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ವಿತ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ವಿದೌಟ್ ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡಿಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ನ್ಯೂರಾಲಜಿ'' ೧೯೯೬ ಏಪ್ರಿಲ್;೪೬(೪):೯೫೮–೬೫. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೮೭೮೦೦೭೨</ref> ಕೇವಲ ಟಿಎಸ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಅಧ್ಯಯನವು ಅದೇ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಧ್ಯಮದವರಿಗಿಂತ ಚಲನಾ ಸಹಭಾಗಿತ್ವ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು.<ref>Schuerholz LJ, ಕಟ್ಟಿಂಗ್ ಎಲ್, ಮಜೋಕೊ ಎಂಎಂ, ''ಇತ್ಯಾದಿ.'' "ನ್ಯೂರೊಮೋಟರ್ ಫಂಕ್ಷನ್ ಇನ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ವಿತ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ವಿತ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ವಿದೌಟ್ ಅಟೆನ್ಶನ್ ಡಿಫಿಸಿಟ್ ಹೈಪರ್‌ಆ‍ಯ್‌ಕ್ಟಿವಿಟಿ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ಜರ್ನಲ್ ಚೈಲ್ಡ್ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿ'' ೧೯೯೭ ಅಕ್ಟೋಬರ್;೧೨(೭):೪೩೮–೪೨. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೯೩೭೩೮೦೦</ref> ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸಂಗೀತಗಾರರು, ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು, ಲೆಖಕರನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ. <span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಒಬ್ಸೆಸಿವ್-ಕಂಪಲ್ಸಿವ್</span> ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಕ್ಷರಗಳ ಮನುಷ್ಯ ಸಾಮ್ಯುಯಲ್ ಜಾನ್ಸನ್, ಆತನ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು ಜೇಮ್ಸ್ ಬಾಸ್ವೆಲ್‌ ಆತನ ಬರಹಗಳಿಂದ ಸಾಕ್ಷೀಕರಿಸಿದನು.<ref>[https://web.archive.org/web/20050407083830/http://www.tsa-usa.org/what_is/johnson.html Samuel Johnson.] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಏಪ್ರಿಲ್ ೭, ೨೦೦೫ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref><ref>ಪೀಯರ್ಸ್ ಜೆ‌ಎಮ್. [http://www.pubmedcentral.nih.gov/picrender.fcgi?artid=1294650&amp;blobtype=pdf "]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[http://www.pubmedcentral.nih.gov/picrender.fcgi?artid=1294650&amp;blobtype=pdf ಡಾಕ್ಟರ್ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಜಾನ್ಸನ್: 'ದ ಗ್ರೇಟ್ ಕನ್ವಲ್ಸನರಿ' ಎ ವಿಕ್ಟಿಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಗಿಲ್ಲೆಸ್ ಡೆ ಲಾ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್"]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (PDF). ''ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ದ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್'' . ೧೯೯೪ ಜುಲೈ;೮೭(೭):೩೯೬–೯. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೮೦೪೬೭೨೬</ref> ೧೭೪೭ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಬರಹಗಾರ, ಕವಿ ಮತ್ತು ಟೀಕಾಕಾರನಾದ ಜಾನ್ಸನ್ ''ಎ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಆಫ್ ದಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಲಾಂಗ್ವೇಜ್‌'' ನಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಮೊತ್ಸಾರ್ಟ್‌ ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನ್ನು ಊಹಿಸಬದುದಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ,<ref name="Byways">ಸಿಮ್ಕಿನ್, ಬೆಂಜಮಿನ್. ''ಮೆಡಿಕಲ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ಬೈವೇಸ್ ಆಫ್ ಮೊಜಾರ್ಟಿಯಾನಾ.'' ಫಿಥಿಯನ್ ಪ್ರೆಸ್, ೨೦೦೧. ISBN ೧-೫೬೪೭೪-೩೪೯-೭ [http://www.danielpublishing.com/books/suppl/simkin.html ರಿವ್ಯೂ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051207023102/http://www.danielpublishing.com/books/suppl/simkin.html |date=2005-12-07 }}, ಮೇ ೧೪, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.<br>* ಸಿಮ್ಕಿನ್ ಬಿ. [http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&amp;pubmedid=1286388 "]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&amp;pubmedid=1286388 ಮೊಜಾರ್ಟ್ಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾಟಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್".]{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ''ಬಿಎಮ್‌ಜೆ'' . ೧೯೯೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯–೨೬;೩೦೫(೬೮೬೮):೧೫೬೩–೭. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೨೮೬೩೮೮</ref><ref name="TSAMozart">[https://web.archive.org/web/20050407060420/http://www.tsa-usa.org/what_is/Mozart.html Did Mozart really have TS?] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಏಪ್ರಿಲ್ ೭, ೨೦೦೫ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಯಾವುದೇ ಟುರೆಟ್‌ ಪರಿಣತ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಅದರ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಕೊಡಲಿಲ್ಲ,<ref name="TSAMozart" /> ಮತ್ತು ಲಭ್ಯ ದತ್ತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಯಿತ್ತು.<ref>ಕಮ್ಮಾರ್ ಟಿ. [http://www.uni-ulm.de/~tkammer/pdf/Kammer_2007_Mozart_preprint.pdf "] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207145220/http://www.uni-ulm.de/~tkammer/pdf/Kammer_2007_Mozart_preprint.pdf |date=2012-02-07 }}[http://www.uni-ulm.de/~tkammer/pdf/Kammer_2007_Mozart_preprint.pdf ಮೊಜಾರ್ಟ್ ಇನ್ ದ ನ್ಯೂರೊಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್-ಹೂ ಹ್ಯಾಸ್ ದ ಟಿಕ್?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207145220/http://www.uni-ulm.de/~tkammer/pdf/Kammer_2007_Mozart_preprint.pdf |date=2012-02-07 }} (PDF). ''ಫ್ರಂಟ್ ನ್ಯೂರಾಲ್ ನ್ಯೂರೊಸೈನ್ಸ್'' ೨೦೦೭;೨೨:೧೮೪–೯೨. ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೭೪೯೫೫೧೨ {{DOI|10.1159/0000102880}} ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೦, ೨೦೦೭ ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.<br>* ಆ‍ಯ್‌ಶೂರಿ ಎ, ಜಾಂಕೊವಿಕ್ ಜೆ. "ಮೊಜಾರ್ಟ್ಸ್ ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಬಿಹೇವಿಯರ್: ಎ ಕೇಸ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್?" ''ಜರ್ನಲ್ ನ್ಯೂರಾಲಜಿ ನ್ಯೂರೊಸರ್ಜರಿ ಸೈಕಿಯಾಟ್ರಿ'' . ೨೦೦೭ ನವೆಂಬರ್;೭೮(೧೧):೧೧೭೧–೫ {{DOI|10.1136/jnnp.2007.114520}} ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೭೯೪೦೧೬೮.<br>* ಸ್ಯಾಕ್ಸ್ ಓ. "ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕ್ರಿಯೇಟಿವಿಟಿ". ''ಬಿಎಂಜೆ.'' ೧೯೯೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯–೨೬;೩೦೫(೬೮೬೮):೧೫೧೫–೬. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೨೮೬೩೬೪</ref> ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮವು ಕೊಪ್ರೊಲಲಿಯಾವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸಂಕೋಚನವನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವುದನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಹೊಂದದಿರುವುದೆಂದು ಮತ್ತು ಇದು ಟುರೆಟ್‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪು ಅರ್ಥವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಟೀಕಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Holtgren">ಹಾಲ್ಟ್‌ಗ್ರೆನ್,ಬ್ರೂಸ್. "ಟ್ರುತ್ ಅಬೌಟ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ನಾಟ್ ವಾಟ್ ಯು ಥಿಂಕ್". ''Cincinnati Enquirer'' (ಜನವರಿ ೧೧, ೨೦೦೬). "ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ, ಅತ್ಯಂತ ಗಂಭೀರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಟುರೆಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಅಂಶಗಳು. ... ದುರಾದೃಷ್ಟಕರವಾಗಿ ಭಯ ಪ್ರದರ್ಶಕ ಚಿತ್ರಣ, ಇನ್ನೂ ಹಾಗೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ದೃಶ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮ – ಅಂತರಜಾಲ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಟಿವಿಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ವಕ್ರ ದೃಷ್ಠಿಕೋನ ಮೂಡಿದೆ. ನೀವು 'Tourette'ಗಾಗಿ Google ಅಥವಾ YouTube ಹುಡುಕಿದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಕೋಟ್ಯಾಂತರ ಅತ್ಯಂತ ಭೀಕರವಾದ ಮೋಟಾರ್ ಮತ್ತು ಮೌಕಿಕ ಸಂಕೋಚನಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ದೊರಕುತ್ತವೆ. ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಓಫ್ರಾದಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ಉಳಿದುದೆಲ್ಲ ಟುರೆಟ್ ರೋಗವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ವೈಭವೀಕರಿಸಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದರ ಸತ್ಯವನ್ನು ಅರಿಯುವುದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರಿಗೆ ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟವಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ."</ref> ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಮತ್ತು ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಟುರೆಟ್‌ನ ಕಾರೊಲಲಿಯಾದ ಲಕ್ಷಣಗಳು ರೇಡಿಯೋ ಮತ್ತು ಟಿವಿಗಳ ಶೊಗಳಿಗೂ ಆಹಾರವಾಗುತ್ತದೆ <ref>[https://web.archive.org/web/20011006192716/http://tsa-usa.org/drlaura.html ಓಪ್ರಾ ಮತ್ತು ಡಾ. ಲಾರಾ – ಕಾನ್‌ಫ್ಲಿಕ್ಟಿಂಗ್ ಮೆಸೇಜಸ್ ಆನ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್. ಓಪ್ರಾ ಎಜಿಕೇಟ್ಸ್; ಡಾ.ಲಾರಾ ಫೊಸ್ಟರ್ಸ್ ಮಿಥ್ ಆಫ್ ಟಿಎಸ್‌ ಆ‍ಯ್‌ಸ್‌ "ಕರ್ಸಿಂಗ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್".] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (ಮೇ ೩೧, ೨೦೦೧). ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೬, ೨೦೦೧ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.<br>* [http://www.tsa-usa.org/news/DrPhil.htm ಲೆಟರ್ ಆಫ್ ರಿಸ್ಪಾನ್ಸ್ ಟು ಡಾ.ಪಿಲ್] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ೨೦೦೭ರ ಮೇ ೮ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.<br>* [http://tsa-usa.org/news/Garrison-Keillor.htm ಲೆಟರ್ ಆಫ್ ರಿಸ್ಪಾನ್ಸ್ ಟು ಕೈಲ್ಲೊರ್ ರೆಡಿಯೋ ಶೋ.] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ೨೦೦೭ರ ಮೇ ೮ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು.<br>* [http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-386969/Big-Brother-Tourettes-housemate-exploited.html ಬಿಗ್ ಬ್ರದರ್: ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್ 'ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ಲಾಯ್ಟೆಡ್']. ಮೇಲ್ ಆನ್‌ಲೈನ್, (ಮೇ ೧೯, ೨೦೦೬). ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೮ ೨೦೦೮ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.</ref>.<ref name="Spiked">ಗುಲ್ಡ್‌ಬರ್ಗ್,ಹೆಲೆನ್. [http://www.spiked-online.com/index.php?/site/article/321/ ಸ್ಟಾಪ್ ಸೆಲೆಬ್ರೇಟಿಂಗ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್.] ''ಸ್ಪಿಕ್ಡ್'' (ಮೇ ೨೬, ೨೦೦೬). ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧,೨೦೦೬ ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.</ref> ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{reflist|colwidth=30em}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <div class="references-small references-column-width"> * ಬಂಗೇರಿ ಎಂಎಂ, ಕೆರ್ಬೆಶಿಯಾನ್ ಜೆ, ಬರ್ಡ್ ಎಲ್. [http://www.aafp.org/afp/990415ap/2263.html "] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050331083858/http://www.aafp.org/afp/990415ap/2263.html |date=2005-03-31 }}[http://www.aafp.org/afp/990415ap/2263.html ರೆಕೊಗ್ನೈಸೇಶನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್".] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050331083858/http://www.aafp.org/afp/990415ap/2263.html |date=2005-03-31 }} ''ಅಮೆರಿಕನ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಫಿಜಿಶಿಯನ್'' . ೧೯೯೯; ೫೯:೨೨೬೩–೭೪. ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೦೨೨೧೩೧೦ ೨೮ ಅಕ್ಟೋಬರ್, ೨೦೦೬ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. * ಲೆಕ್ಮನ್ ಜೆ‌ಎಫ್, ಕೊಹೆನ್ ಡಿಜೆ.''ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್—ಟಿಕ್ಸ್, ಒಬ್ಸೆಶನ್ಸ್, ಕಂಪಲ್ಶನ್ಸ್: ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟಲ್ ಸೈಕೋಪೆಥಾಲಜಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಕೇರ್.'' ಜಾನ್ ವಿಲ್ಲೆ & ಸನ್ಸ್, ಇನ್‌ಕಾರ್ಪೋರೇಟೆಡ್‌., ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ೧೯೯೯. ISBN ೦-೪೭೧-೧೬೦೩೭-೭ [https://books.google.com/books?id=rZ-qKfBhQvIC&amp;dq=Tourette's+Syndrome%E2%80%94Tics,+Obsessions,+Compulsions:+Developmental+Psychopathology+and+Clinical+Care+Leckman+Cohen+Yale.edu&amp;printsec=frontcover&amp;source=bn&amp;hl=en&amp;ei=G5jRS_uPL8H38Aamzdm3Dw&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=5&amp;ved=0CBcQ6AEwBA#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಗೂಗಲ್ ಬುಕ್ಸ್.] ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೩, ೨೦೧೦ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. * ರಾಬರ್ಟ್‌ಸನ್ ಎಂಎಂ. [http://brain.oxfordjournals.org/cgi/reprint/123/3/425.pdf "][http://brain.oxfordjournals.org/cgi/reprint/123/3/425.pdf ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್, ಅಸೋಸಿಯೇಟೆಡ್ ಕಂಡಿಶನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ದ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸಿಟೀಸ್ ಆಫ್ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್"] (ಪಿಡಿಎಫ್). ''ಬ್ರೇನ್'' . ೨೦೦೦;೧೨೩ ಪಿಟಿ ೩:೪೨೫–೬೨. ಪಿಎಂಐಡಿ ೧೦೬೮೬೧೬೯ ಜನವರಿ ೨೫, ೨೦೦೭ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. * [https://web.archive.org/web/20060106020124/http://www.tsa-usa.org/what_is/Faqs.html ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಪದೇ ಪದೇ ಕೇಳಲಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು.] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಜನವರಿ ೬, ೨೦೦೬ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. * [https://web.archive.org/web/20060524115004/http://www.tsa-usa.org/what_is/whatists.html ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಂದರೇನು?] ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್. ಮೇ ೨೪, ೨೦೦೬ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. * ದಿ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಸ್ಟಡಿ ಗ್ರುಪ್. [https://web.archive.org/web/20060426232033/http://www.tsa-usa.org/research/definitions.html "ಡೆಫಿನೇಶನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಆಫ್ ಟಿಕ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್ಸ್".] ''ಆರ್ಕ್ ನ್ಯೂರಾಲ್.'' ೧೯೯೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್;೫೦(೧೦):೧೦೧೩–೧೬. ಪಿಎಂಐಡಿ ೮೨೧೫೯೫೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೬, ೨೦೦೬ರಂದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. * ವಾಕ್‌ಅಪ್, ಜೆಟಿ, ಮಿಂಕ್, ಜೆಡಬ್ಲ್ಯೂ, ಹೋಲೆನ್‌ಬ್ಯಾಕ್, ಪಿಜೆ, (ಎಡಿಶನ್). ''ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಇನ್ ನ್ಯೂರೋಲಾಜಿ,ಸಂಪುಟ. ೯೯, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್.'' ಲಿಪಿನ್ಕಾಟ್, ವಿಲಿಯಮ್ಸ್ & ವಿಕಿನ್ಸ್, ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ, ಪಿಎ, ೨೦೦೬. ISBN ೦-೭೮೧೭-೯೯೭೦-೮ [https://books.google.com/books?id=hhE74A1fTQkC&amp;printsec=frontcover&amp;dq=isbn:0781799708&amp;cd=1#v=onepage&amp;q&amp;f=false ಗೂಗಲ್ ಬುಕ್ಸ್.] ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೩,೨೦೦೭ ರಂದು ಮರು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. * ಜಿನ್ನರ್ ಎಸ್‌ಎಚ್. "ಟುರೆಟ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್". ''ಪೆಡಿಯಾಟ್ರಿ ರಿವ್ಯೂ '' . ೨೦೦೦;೨೧(೧೧):೩೭೨–೮೩. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೧೦೭೭೦೨೧ </div> ==ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ== *ಕುಶ್ನರ್, ಎಚ್‌ಐ. [https://books.google.com/books?id=9dQEB_MbhKEC&amp;printsec=frontcover&amp;dq=isbn:0674003861&amp;cd=1#v=onepage&amp;q&amp;f=false ''ಎ ಕರ್ಸಿಂಗ್ ಬ್ರೇನ್?: ದಿ ಹಿಸ್ಟರೀಸ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್'' .] ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, ೨೦೦೦. ISBN ೦-೬೭೪-೦೦೩೮೬-೧.. *ಓಲ್ಸನ್, ಎಸ್. [http://www.tsa-usa.org/Medical/images/Science_Mag_0904.pdf "] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081217044035/http://www.tsa-usa.org/Medical/images/Science_Mag_0904.pdf |date=2008-12-17 }}[http://www.tsa-usa.org/Medical/images/Science_Mag_0904.pdf ಮೇಕಿಂಗ್ ಸೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081217044035/http://www.tsa-usa.org/Medical/images/Science_Mag_0904.pdf |date=2008-12-17 }} (PDF). ''ಸೈನ್ಸ್‌.'' ೨೦೦೪ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೩;೩೦೫(೫೬೮೯):೧೩೯೦–೯೨. ಪಿಎಮ್‌ಐಡಿ ೧೫೩೫೩೭೭೨ ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *{{dmoz|Health/Conditions_and_Diseases/Neurological_Disorders/Tourette_Syndrome/Organizations/}}—ಆರ್ಗನೈಜೇಷನ್ಸ್ *{{dmoz|Health/Conditions_and_Diseases/Neurological_Disorders/Tourette_Syndrome/}} *ಎಮ್‌ಡಿ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಕೊಲಂಬಿಯಾದ ಮಕ್ಕಳ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ನರಮನಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಿನಿಕ್ಕಿನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು, ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಆಫ್ ಕೆನಡಾದ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು, ಮತ್ತು ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯ ಮಾಜಿ ಸದಸ್ಯರಾದ —ರೋಜರ್ ಪ್ರೀಮನ್‌ ರವರ [http://www.tourette-confusion.blogspot.com/ ಟುರೆಟ್ಟೀಸ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ಮಿನಿಮೈಸಿಂಗ್ ‌ಕನ್‌ಪ್ಯೂಷನ್] ಬ್ಲಾಗ್. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi ಪಬ್‌ಮೆಡ್.] ಜರ್ನಲ್ ಡಾ.ಪ್ರೀಮನ್‌ರ ೧೮೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. *[http://tsa-usa.org/ZNewDiag01/content.html ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್: ನ್ಯೂಲಿ ಡೈಗ್ನೋಸ್ಡ್]— ಜಾನ್ ವಾಕ್‌ಅಪ್‌ ರವರಿಂದ ೩-ಗಂಟೆಗಳ ವಿಡಿಯೋ/ ಸೈಡ್ ಪ್ರದರ್ಶನ,ಜಾನ್ಸ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಎಂಡಿ, ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಯುವಕರ ಮನಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿಭಾಗದ ಉಪ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಮತ್ತು ೨೦೦೭ ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು. {{DEFAULTSORT:Tourette Syndrome}} [[ವರ್ಗ:ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯ ಮನಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಾಯಿಲೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅನುವಂಶಿಕ ಕಾಯಿಲೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನರವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಟುರೆಟ್ ಸಿಂಡ್ರೋಮ್]] [[ವರ್ಗ:ಮಾನಸಿಕ ರೋಗಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ನರವಿಜ್ಞಾನ]] 1sxrrohisligme84nw0fhozxdunnlik 0 26594 1258718 1160068 2024-11-20T07:56:39Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258718 wikitext text/x-wiki [[File:Puri Rath Yatra by Fergusson.jpg|thumb|300px|right|ಭಾರತದ ಪುರಿಯಲ್ಲಿನ ರಥ ಜಾತ್ರಾ ಉತ್ಸವ.ಜೇಮ್ಸ್‌ ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ ರಚಿಸಿರುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರ]] '''ರಥ ಜಾತ್ರಾ''' ({{lang-or|}}<big>ରଥଯାତ୍ରା</big>, {{lang-bn|}}<big>রথযাত্রা</big>) ಎಂಬುದು [[ಭಾರತ]]ದ [[ಒಡಿಶಾ]] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಪುರಿ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಜೂನ್‌ ತಿಂಗಳಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಬೃಹತ್‌‌ ಹಿಂದೂ ಉತ್ಸವವಾಗಿದೆ. ನಗರದ ಸಮಾಜದ ಬಹುಭಾಗವು ಜಗನ್ನಾಥನ ([[ಕೃಷ್ಣ]]) ಪೂಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಆಧರಿಸಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿರುವ ಜಗನ್ನಾಥನ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಭಾವೀ ಅಂಶವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಜಗನ್ನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯು ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮನ ಮನೆಯ (ಇದಕ್ಕೆ ಮೌಸಿಮಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಪುರಿಯಲ್ಲಿನ ಬಾಲಗಂಡಿ ಚಾಕದ ಸಮೀಪವಿದೆ) ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಗುಂಡಿಚಾ ರಾಣಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಭೇಟಿಯನ್ನು ಈ ಉತ್ಸವವು ನೆನಪಿಗೆ ತರುತ್ತದೆ. ==ಉತ್ಸವ== [[File:Rath Yatra Puri 2007 11071 crop.jpg|400px|thumb|2007ರಲ್ಲಿ ಪುರಿಯ ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಬಳಿಯ ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ರಥ ಜಾತ್ರಾ]] [[File:Rath Yatra Puri 07-11027.jpg|thumb|300px|ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪುರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ರಥ ಯಾತ್ರೆಯು ದೇವರುಗಳ ಮೂರು ರಥಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವುದು; ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.]] ಈ ಉತ್ಸವವನ್ನು ನೋಡುವುದೇ ಒಂದು ಸುಯೋಗ. ದೇವಸ್ಥಾನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಹೋಲುವಂತೆ ಭವ್ಯವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೂರು ರಥಗಳನ್ನು ಪುರಿಯ ಬೀದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಎಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥ, ಸ್ವಾಮಿ ಬಲರಾಮ, ಮತ್ತು ಅವರ ಸೋದರಿ ಸುಭದ್ರಾ ತಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮನ ದೇವಸ್ಥಾನದೆಡೆಗೆ ಮಾಡುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಪರ್ಯಟನೆಯನ್ನು ಇದು ನೆನಪಿಗೆ ತರುತ್ತದೆ; ಸದರಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಗುಂಡಿಚಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂಬ ಹೆಸರಿದ್ದು, ಇದು ಈ ಮೂವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ೨ ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ಅಂತರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸ ರಥಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನ ಆವರಣದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಾವಕಾಶವಿಲ್ಲದ ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲದವರು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿಯರಂಥ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಈ ದಿನದಂದು ಮಾತ್ರವೇ ದೇವರುಗಳ ಕ್ಷಣದರ್ಶನವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಉತ್ಸವದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೇವರುಗಳ ರಥವನ್ನು ಎಳೆಯುವ ಒಂದು ಶ್ರದ್ಧಾಪೂರ್ವಕವಾದ ಬಯಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಪುರಿಗೆ ಬರುವ ಭಕ್ತರು, ಇತರ ಪೂಜಾರಿಗಳ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ರಥಗಳನ್ನು ಎಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನೊಂದು ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಯ ಆಚರಣೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವ ಅವರು ಬೃಹತ್‌‌ ಜನಜಂಗುಳಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಜೀವವನ್ನು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಈಡುಮಾಡಲೂ ಹಿಂದೆ-ಮುಂದೆ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ರಥಗಳ ಜತೆಗೂಡುವ ಬೃಹತ್‌‌ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಜನರು ತಮಟೆಗಳು, ಖಂಜರಿಗಳು, ತುತ್ತೂರಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಲುಗಟ್ಟಿ ನಿಂತಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಮಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಥವು ಸಾಗುವಾಗ ಅವರ ಧ್ವನಿಯು ವೃಂದಗಾನದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರಥದ ಗಾಡಿಗಳು ಸ್ವತಃ ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ {{convert|45|ft|m}}ನಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ಆಗಮಿಸುವ ಸಾವಿರಾರು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ಅವು ಎಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಈ ವಾರ್ಷಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ದೇಶದೆಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಬರುವ ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ಭಕ್ತರು ಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಜಮಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಾಹಿನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾಹಿನಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಉತ್ಸವದ ನೇರಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ವಿವರಣೆ== [[File:Rue-puri.jpg|thumb|300px|ಬಡಾ ದಂಡ ಅಥವಾ ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿ]] ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ರಥಗಳ ಉತ್ಸವವಾಗಿರುವ ರಥ ಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿನ ದೇವಸ್ಥಾನ ಪಟ್ಟಣವಾದ ಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ತೀರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ಆಷಾಢ ಮಾಸದ (ମାସ) (ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಪಂಚಾಂಗದಲ್ಲಿ ೪ನೇ ತಿಂಗಳು) ಶುಕ್ಲ ಪಕ್ಷದ (ಚಂದ್ರನ ಕಳೆಯೇರುವ ಚಕ್ರ) ಎರಡನೇ (ದ್ವಿತೀಯ) ದಿನದಂದು ಈ ಉತ್ಸವವು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅಗ್ರಪೀಠದಲ್ಲಿರುವ ದೇವರುಗಳಾದ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥ, ಸ್ವಾಮಿ ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ದೇವತೆ ಸುಭದ್ರಾರನ್ನು ದಿವ್ಯ ಚಕ್ರವಾದ ಸುದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಪ್ರಾಕಾರಗಳಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಂದು, ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘವಾದ ವಾಡಿಕೆಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಂಬಂಧಿತ ರಥಗಳಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವರ್ಣರಂಜಿತವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬೃಹತ್ತಾದ ರಥಗಳನ್ನು ನೂರಾರು-ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ಬಡಾ ದಂಡ ಎಂಬ ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯ ಮೇಲೆ ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ; ಬಡಾ ದಂಡ ಎಂಬ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯು ಗುಂಡಿಚಾ (ರಾಜ ಇಂದ್ರದ್ಯುಮ್ನನ ರಾಣಿ) ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕಿರುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದ್ದು, ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಮೂರೂ ದೇವರುಗಳು ಗುಂಡಿಚಾ ದೇವಸ್ಥಾನದೆಡೆಗೆ ಸಾಗುವ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮೌಸಿಮಾ ದೇವಸ್ಥಾನದ (ಚಿಕ್ಕಮ್ಮನ ನೆಲೆ) ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಒಂದಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ತಂಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸ್ವಾಮಿಯ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಭಕ್ಷ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿರುವ ಪೊಡ ಪೀಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಬಗೆಯ ತೆಳುದೋಸೆಯನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಳು ದಿನಗಳವರೆಗಿನ ಒಂದು ತಂಗುವಿಕೆಯ ನಂತರ, ದೇವರುಗಳು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತಾರೆ. ==ಪವಿತ್ರತೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಮಹತ್ವ== [[File:Puri Snana Purnima.JPG|thumb|300px|ಪುರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ರಥ ಜಾತ್ರಾಕ್ಕಾಗಿ ರಥ/ರಥಗಳು ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವುದು]] ಈ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಗುಂಡಿಚಾ ಜಾತ್ರಾ, ಘೋಸಾ ಜಾತ್ರಾ, ನವದಿನ ಜಾತ್ರಾ, ದಶಾವತಾರ ಜಾತ್ರಾ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿರುವ ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತಿಯುಳ್ಳವರ ಮತ್ತು ನಂಬುವವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರ ಸಂದರ್ಭ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. "ರಥೇ ತು ವಾಮನಂ ದೃಷ್ಟ್ವ ಪುನರ್ಜನ್ಮಂ ನ ವಿದ್ಯತೇ"- ಅಂದರೆ, ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ಒಂದು ಅವತಾರವಾಗಿರುವ ಕುಳ್ಳಗಿನ ಸ್ವರೂಪದ ವಾಮನನ ಒಂದು ಕ್ಷಣದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ, ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣಗಳ ಚಕ್ರದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ ಮೋಕ್ಷ ಸಿಗುವುದು ಖಂಡಿತ ಎಂಬುದು ಇದರರ್ಥ. ಜಾತ್ರಾ ಎಂಬುದು ಹಿಂದೂಗಳ ಪೂಜಾಪದ್ಧತಿಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯ ಒಂದು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಯಾಣ ಅಥವಾ ಪರ್ಯಟನೆ ಎಂಬುದು ಜಾತ್ರಾ ಎಂಬುದರ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥವಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವಮೂರ್ತಿ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಚಲಂತಿ ಪ್ರತಿಮಾ ಅಥವಾ ಬಿಜೆ ಪ್ರತಿಮಾ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ, ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಈ ಪರ್ಯಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯ ಪರ್ಯಟನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಜಾತ್ರಾ ಎರಡು ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ತಳೆಯುತ್ತದೆ: ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸುತ್ತಲಿನ ಕಿರು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದು ಒಂದು ಸ್ವರೂಪವಾದರೆ, ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಬೇರೊಂದು ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನದೆಡೆಗೆ ತೆರಳುವ ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಪರ್ಯಟನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಸ್ವರೂಪವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಾಚರಣೆಗಳ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿ ಜಾತ್ರಾ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಹಾಗೂ ಪವಿತ್ರ ಸಂದರ್ಭವಾಗಿಯೂ ಇದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಜಾತ್ರಾಗಳ ಪೈಕಿ ಅನನ್ಯವಾಗಿರುವ ರಥ ಜಾತ್ರಾವು ಪರಮೋಚ್ಚ ದೈವತ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಭವ್ಯವಾದ ಉತ್ಸವವಾಗಿದ್ದು, ಮಾನವಕುಲವನ್ನು ವಿಮೋಚಿಸಲೆಂದು ಹಾಗೂ ಮಾನವರನ್ನು ಅವರ ನೋವುಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲೆಂದು ಈ ದೇವರು ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದು ಇದರ ಹಿಂದಿರುವ ಒಂದು ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನನ್ನು ಕೃಷ್ಣನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೀಲಮಾಧವನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಅವನ ಮೂಲ ಪ್ರಕಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪವಿತ್ರವಾದ ನ್ಯಗ್ರೋಧ ಬೃಕ್ಷ ಅಥವಾ ಆಲದ ಮರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸದರಿ ಮರದ ಕವಲುಗಳು ಹಲವಾರು ಮೈಲುಗಳವರೆಗೆ ಹರಡಿಕೊಂಡಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಯಾರಿಗೇ ಆಗಲಿ ತತ್‌‌ಕ್ಷಣವೇ ವಿಮೋಚನೆಯು ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಜನನ ಮತ್ತು ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ಕ್ಲೇಶಗಳಿಂದ ಅಂಥವರು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಪವಿತ್ರ ಪುರಿ ನಗರದ ಶ್ರೀಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ಹಾಜರಿಯಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸಾವಿನ ದೇವರಾದ ಯಮನ ಪ್ರಭಾವವು ಇಲ್ಲಿ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಯಮನಿಕಾ ತೀರ್ಥ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಥದ ಮೇಲಿರುವ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ಕ್ಷಣದರ್ಶನವನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಮಂಗಳಕರವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಂತರು, ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳ ವತಿಯಿಂದ ಈ ವಿಶೇಷ ಉತ್ಸವದ ಪವಿತ್ರತೆಯು ಪದೇ ಪದೇ ವೈಭವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಉತ್ಸವದ ಪವಿತ್ರತೆಯು ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಇದೆಯೆಂದರೆ, ರಥವನ್ನು ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ಎಳೆಯಲು ಬಳಸುವ ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುವುದರಿಂದಲೂ ಸಹ ಹಲವಾರು ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಯ ಆಚರಣೆಗಳು ನೀಡುವ ಫಲವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ; ವರ್ಷಾನುಗಟ್ಟಲೆ ಮಾಡಿದ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಿಗುವ ಫಲವು, ಸದರಿ ರಥದ ಅಥವಾ ಅದರ ಹಗ್ಗಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಮಾತ್ರದಿಂದಲೇ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಪ್ರತೀತಿ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಈ ಸಂದರ್ಭದ ಕುರಿತಾಗಿ ವಿವರಿಸುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಒರಿಯಾ ಗೀತೆಯೊಂದಿದೆ; ರಥ, ಅದರ ಚಕ್ರಗಳು, ಅದು ಸಾಗುವ ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನೊಂದಿಗೆ ಒಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡು ಮಿಳಿತವಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಭಾವಾರ್ಥವನ್ನು ಈ ಗೀತೆಯು ಹೊಂದಿದೆ. ರಥದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕಠೋಪನಿಷತ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ- ''ಆತ್ಮಾನಂ ರಥಿನಾಂ ವಿಧಿ ಶರೀರಂ ರಥಮೇವತು ಬುದ್ಧಿಂ ತು ಸಾರಥಿಂ ವಿಧಿ ಮನಃ ಪ್ರಗ್ರಹಮೇವ ಚ.'' '''' ಶರೀರವೆಂಬುದೇ ರಥ ಮತ್ತು ಆತ್ಮವೆಂಬುದು ಆ ರಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿ. ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಸಾರಥಿಯಾಗಿ ಬುದ್ಧಿಯು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ರಥ ಜಾತ್ರಾದ ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣವು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತದೆ- ''ಗುಂಡಿಚಾ ಮಂಡಪಂ ನಾಮಂ ಜಾತ್ರಹಾಮಾಜನಂ ಪುರ ಅಶ್ವಮೇಧ ಸಹಸ್ರಾಯ ಮಹಾಬೇಡಿ ತದದ್ವಬಾತ್‌.'' '''' ರಥಗಳ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಅಂತಿಮ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವ ಗುಂಡಿಚಾ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂದಿರದ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ನೋಡುವ ಅದೃಷ್ಟ ಯಾರಿಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತದೆಯೋ, ಅವರಿಗೆ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಯ ಆಚರಣೆಯೆನಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಸಾವಿರ ಅಶ್ವಮೇಧಗಳ ಫಲಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಉಪೇಂದ್ರ ಭಾಂಜಾ ಎಂಬ ಕವಿ ಸಾಮ್ರಾಟನು ತನ್ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೈದೇಹಿಸ ವಿಲಾಸ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ, ರಥಗಳ ಉತ್ಸವಕ್ಕಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಸರಾದ ಗುಂಡಿಚಾ ಜಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲೆಂದು ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನು ತನ್ನ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ; ಅವನತಿಗೊಂಡಿರುವ ಪತಿತ ಜನರನ್ನು ಪುನೀತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಹೀಗೆ ಬರುವ ತಮ್ಮ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಯ ದೇವರನ್ನು ಜನರು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅತಿ ನಿಕಟವಾಗಿ ಅವಲೋಕಿಸಲು ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಂತ ಕವಿ ಸಾಲಬೇಗ ಎಂಬಾತ ಕಡುಬಣ್ಣದ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ಹೊಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಾಗ್ಝರಿಯ ಕಳೆಯೇರಿಸುತ್ತಾ, ಒಂದು ಕಾಡಾನೆಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಓಲಾಡುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ಸ್ವಾಮಿಯು ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯ ಮೇಲೆ ಆಗಮಿಸುತ್ತಾನೆ; ತನ್ನ ರಥದ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರುವ ಈತ ತನ್ನ ಭಕ್ತರ ಪಾಪಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ, ಅವು ಗುರುತರವಾದ ಪಾಪಗಳೇ ಆಗಿರಲಿ ಅಥವಾ ಅಕ್ಷಮ್ಯ ಪಾಪಗಳೇ ಆಗಿರಲಿ, ಕ್ಷಣಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಶಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ. == ರಥಗಳು == [[File:JagannathRathYatra.JPG|thumb|200px|right|ಭಾರತದ ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿನ ISKCON ರಥ ಜಾತ್ರಾ]] ಬಲರಾಮ, ಸುಭದ್ರ ಮತ್ತು ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವರುಗಳ ಮೂರು ರಥಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫಸ್ಸಿ, ಧೌಸಾ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂಥ ಇದಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಗೊಳಿಸಲಾದ ಜಾತಿಯ ಮರಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮರ-ಮುಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ರಥನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಿಂದೆ ದಾಸಪಲ್ಲ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ವೈಭವಪೂರ್ಣ ಸಂಸ್ಥಾನದಿಂದ ಬಡಗಿಗಳ ಒಂದು ಪರಿಣಿತ ತಂಡವು ವಾಡಿಕೆಯಂತೆ ಈ ಮರ-ಮುಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತರುತ್ತದೆ. ಸದರಿ ರಥನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಈ ಬಡಗಿಗಳು ಆನುವಂಶಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಗೌರವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಸದರಿ ಮರದ ದಿಮ್ಮಿಗಳನ್ನು ಮಹಾನದಿ ಎಂಬ ನದಿಯಲ್ಲಿ ತೆಪ್ಪಗಳ (ಕಟ್ಟುಮರಗಳ) ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ತೇಲಿಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಪುರಿಯ ಸಮೀಪ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ರಸ್ತೆಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಸಾಗಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಅನನ್ಯ ಯೋಜನೆಯ ಅನುಸಾರ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೂರು ರಥಗಳು, ಬಡಾ ದಂಡ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭವ್ಯ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಕೆಂಪು ಬಟ್ಟೆಯ ಪಟ್ಟೆಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು, ಹಳದಿ ಹಾಗೂ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಉಜ್ಜ್ವಲ ಮೇಲಾವರಣಗಳಿಂದ ಹೊದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಬೃಹತ್‌‌ ರಥಗಳು ಭವ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅದರ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾಗಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲ ಹೆಬ್ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಲಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವನ್ನು ಸಿಂಹದ್ವಾರ ಅಥವಾ ಸಿಂಹದ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನ ರಥವನ್ನು ನಂದಿಘೋಸಾ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ನಲವತ್ತೈದು ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಚಕ್ರದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತೈದು ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಚಚ್ಚೌಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಹದಿನಾರು ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪ್ರತಿ ಚಕ್ರವೂ ಏಳು-ಅಡಿ ವ್ಯಾಸದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಹಾಗೂ ಹಳದಿ ಬಟ್ಟೆಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಒಂದು ಹೊದಿಕೆಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಪೀತಾಂಬರ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೃಷ್ಣನೊಂದಿಗೆ ಸ್ವಾಮಿ ಜಗನ್ನಾಥನನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಬಂಗಾರದ ಹಳದಿಯ ನಿಲುವಂಗಿಗಳಿಂದ ವೇಷಭೂಷಿತನಾಗಿರುವವನಿಗೆ ಪೀತಾಂಬರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದರಿಂದ, ಈ ರಥದ ಮೇಲಾವರಣದ ಮೇಲೆ ಈ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಹಳದಿ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ತಲಧ್ವಜ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸ್ವಾಮಿ ಬಲರಾಮನ ರಥವು ತನ್ನ ಪತಾಕೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಳೆ ಮರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ರಥವು ಹದಿನಾಲ್ಕು ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಸಹ ಏಳು-ಅಡಿ ವ್ಯಾಸದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ನೀಲಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊದಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ನಲವತ್ನಾಲ್ಕು ಅಡಿಯಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿರುತ್ತದೆ. "ಅಹಂಕಾರವನ್ನು ತುಳಿಯುವವ" ಎಂಬ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ, ದ್ವಾರ್ಪಾದಾಲನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸುಭದ್ರಾ ದೇವತೆಯ ರಥವು, ನಲವತ್ಮೂರು ಅಡಿಯಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದ್ದು ಹನ್ನೆರಡು ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಕ್ರವೂ ಏಳು-ಅಡಿ ವ್ಯಾಸದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಟ್ಟೆಯ ಒಂದು ಹೊದಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಈ ರಥವು ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ; ಕಪ್ಪು ಬಟ್ಟೆಯು ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಹಾಗೂ ಮಾತೆ ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ರಥಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ಸುತ್ತಲೂ ಒಂಬತ್ತು ಪಾರ್ಶ್ವ ದೇವತೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ; ಇವು ಬಣ್ಣ ಬಳಿಯಲಾದ ಮರದ ಬಿಂಬಗಳಾಗಿದ್ದು, ರಥಗಳ ಪಾರ್ಶ್ವಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಭಿನ್ನ ದೇವರುಗಳನ್ನು ಅವು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ರಥಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ನಾಲ್ಕು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ವಿಭಿನ್ನ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು, ಬಿಳಿ ಕುದುರೆಗಳು ಬಲರಾಮನಿಗೂ, ಗಾಢವರ್ಣದವು ಜಗನ್ನಾಥನಿಗೂ, ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದವು ಸುಭದ್ರಾ ದೇವಿಗೂ ಮೀಸಲಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಿ ರಥಕ್ಕೂ ಸಾರಥಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಓರ್ವ ರಥ ನಡೆಸುವವನಿರುತ್ತಾನೆ. ಜಗನ್ನಾಥ, ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ಸುಭದ್ರಾರ ರಥಗಳಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾದ ಮೂವರು ಸಾರಥಿಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಾತಲಿ, ದಾರುಕ ಮತ್ತು ಅರ್ಜುನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಚಂದನ ಜಾತ್ರಾ: ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದ ಲೇಪದ ಉತ್ಸವ == [[File:Ratha1.jpg|thumb|200px|right|ಭಾರತದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿನ ರಥ ಜಾತ್ರಾ.]] ವೈಶಾಖ ಮಾಸದ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದ ಮೂರನೇ ದಿನವಾದ ಅಕ್ಷಯ ತೃತೀಯದಂದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಗ್ನಿಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ರಥಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರಿಯ ರಾಜನ ಅರಮನೆಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪುರಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಯ ಎದುರಿಗೆ ಇದು ನೆರವೇರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನದಂದು ವ್ಯವಸಾಯದ ಹೊಸ ಋತುವು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರೈತರು ತಮ್ಮ ಹೊಲಗಳನ್ನು ಉಳುವುದಕ್ಕೆ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ನಡೆಯುವ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದ ಉತ್ಸವ ಅಥವಾ ಚಂದನ ಜಾತ್ರಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದೇವರುಗಳ ಬೇಸಿಗೆ ಉತ್ಸವದ ಆರಂಭಕ್ಕೂ ಈ ದಿನವು ಅಂಕಿತ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಈ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ, ಅಗ್ರಪೀಠದಲ್ಲಿರುವ ದೇವರುಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿದಿನವೂ ನರೇಂದ್ರ ಕೊಳದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಒಂದು ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾದ ತೆಪ್ಪೋತ್ಸವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಥದ ಸಮೀಕೃತವಾಗಬಲ್ಲ ಪಾತ್ರದ ಅಥವಾ ಲಕ್ಷಣದ ಒಂದು ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ, ಜಗನ್ನಾಥ ಹಾಗೂ ಬಲರಾಮರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಮದನಮೋಹನ ಮತ್ತು ರಾಮ ಕೃಷ್ಣ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ; ಇವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಪುರಿಯ ಐದು ಮುಖ್ಯ ಶಿವ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಅಗ್ರಪೀಠದಲ್ಲಿರುವ ದೇವರುಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮೂರ್ತಿಗಳೂ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕುತೂಹಲಕರವೆಂಬಂತೆ ಈ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಹಾಭಾರತ ಕಥೆಯ ಐವರು ಸೋದರರಾದ ಪಂಚ ಪಾಂಡವರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರದಲ್ಲಿ, ಕೊಳದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿನ ಸಣ್ಣ ದೇವಸ್ಥಾನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಈ ದೇವರುಗಳಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸ್ನಾನವನ್ನು ಮಾಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಲಾಗುವ ಕಲ್ಲಿನ ತೊಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು, ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದ ಲೇಪ, ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳನ್ನು ತುಂಬಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದ ಉತ್ಸವವು ಸ್ನಾನ ಜಾತ್ರಾ ಎಂಬ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಾಪ್ತಿಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ಸ್ನಾನ ಜಾತ್ರಾ ಎಂಬುದು ಜೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನದಂದು ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಸ್ನಾನದ ಉತ್ಸವವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನದಂದು, ಅಗ್ರಪೀಠದಲ್ಲಿರುವ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆಸನಗಳಿಂದ ಇಳಿದು, ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಎತ್ತರಿಸಲಾದ ವೇದಿಕೆಯಾದ ಆಭರಣ ಭೂಷಿತ ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ವಿರಾಜಮಾನವಾಗುತ್ತವೆ. ಬಂಗಾರದ ಬಾವಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥಕೊಡುವ ಸುನಾ ಕುವಾದಿಂದ ತಂದ ೧೦೮ ಕಲಶಗಳಷ್ಟು ನೀರಿನಿಂದ ಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ನಾನಮಾಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಎಲ್ಲೆಗೋಡೆಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿರುವ ವಿಶೇಷವಾದ ಸ್ನಾನದ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಆನೆಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತವೆ. ಆ ದಿನದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಸುಮಾರು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾದ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಚೇತರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಕ್ತರು ಅವುಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ನಿಷೇಧ ಹೇರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನ್ನಸಾರ ಪಟ್ಟಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೇವಲ ಮೂರು ವಿಶೇಷವಾದ ಪಟ್ಟಾ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ನೋಡಬಹುದಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಗಂಜಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬಿಗಿಗೊಳಿಸಿದ ಬಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಚಿತ್ರಿಸಲಾದ ಒಡಿಶಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಇವಾಗಿದ್ದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ನೋಟದಿಂದ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಮರೆಮಾಡಿರುವ ಬಿದಿರಿನ ಪರದೆಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ಇವನ್ನು ತೂಗುಹಾಕಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಅವಧಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಕೇವಲ ಕಂದಮೂಲಗಳು, ಎಲೆಗಳು, ಓಟೆಯಿಲ್ಲದ ರಸಭರಿತ ದುಂಡುಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ; ಅವುಗಳ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಯನ್ನು ವಾಸಿಮಾಡಲು ಇವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಥದ ಉಗಮ ಮತ್ತು ವಿಕಸನದಲ್ಲಿರುವ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಪ್ರಬಲವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಈ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಲಲಿತಾಳ ಸಂತತಿ, ಮೂಲ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಆರಾಧಕ ಬಿಶ್ವಬಸುವಿನ ಮಗಳು, ಬೇಟೆಗಾರರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪೂಜಾರಿ ವಿದ್ಯಾಪತಿ ಇವರನ್ನು ದೈತಪತಿಗಳು ಅಥವಾ ದೈತರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರುಗಳ ಚೇತರಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ರಥ ಜಾತ್ರಾ ಅಥವಾ ರಥಗಳ ಉತ್ಸವದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅವಧಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವಂಥ ಬಹುತೇಕ ಏಕಮಾತ್ರ ವಿಶೇಷ ಗೌರವವನ್ನು ಅವರು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ==ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಥ ಜಾತ್ರಾಗಳು== [[File:Rath Yatra.jpg|thumb|300px|right|ISKCON ವತಿಯಿಂದ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರಥ ಜಾತ್ರಾ ಉತ್ಸವ]] ISKCON ಹರೇ ಕೃಷ್ಣ ಆಂದೋಲನದ ದೆಸೆಯಿಂದಾಗಿ ರಥ ಜಾತ್ರಾ ಉತ್ಸವವು ೧೯೬೮ರಿಂದಲೂ ಪ್ರಪಂಚದ ಬಹುಪಾಲು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದ A.C ಭಕ್ತಿವೇದಾಂತ ಸ್ವಾಮಿ ಪ್ರಭುಪಾದರು ಸದರಿ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಹಲವೆಡೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದು, ಅದೀಗ ಪ್ರಪಂಚದೆಲ್ಲೆಡೆಯ ೧೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಆಧಾರವೊಂದರ ಮೇಲೆ ಈಗ ಜರುಗುತ್ತಿವೆ. ಆ ನಗರಗಳೆಂದರೆ: ಡಬ್ಲಿನ್‌, ಬೆಲ್‌ಫಾಸ್ಟ್‌, ಬರ್ಮಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಂ, [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌]], [[ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್|ಬುಡಾಪೆಸ್ಟ್‌]], ಮೆಲ್ಬೋರ್ನ್‌, ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌, [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌]], [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌]], [[ಸಿಂಗಾಪುರ್|ಸಿಂಗಪೂರ್‌]], ಟೊರೊಂಟೊ, ಆಂಟ್‌ವೆರ್ಪ್‌, [[ಕೌಲಾಲಂಪುರ್|ಕೌಲಾಲಂಪುರ್‌‌]] ಮತ್ತು ವೆನಿಸ್‌, CA.<ref>{{Cite web |url=http://www.festivalofindia.org/ |title=ಭಾರತದ ಉತ್ಸವ |access-date=2010-12-10 |archive-date=2009-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090225085443/http://festivalofindia.org/ |url-status=dead }}</ref> [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ಧಮ್ರಾಯ್‌ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ರಥಜಾತ್ರಾ ಉತ್ಸವವು, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಆಚರಣೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ==ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ== *ಜಗನ್ನಾಥ *ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ *[[ಪುರಿ]] *ಜಗ್ಗರ್‌‌ನಾಟ್‌‌‌ *ತಿರುವರೂರ್‌ ರಥ ಉತ್ಸವ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} http://www.rathjatra.nic.in ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== {{Commons category|Rath Yatra}} * [http://incrediablekalahandi.blogspot.com ರಥ ಯಾತ್ರೆ ಉತ್ಸವ]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://rathjatra.nic.in/about.htm ರಥ ಯಾತ್ರೆ ಉತ್ಸವ] * [http://www.swaminarayan.org/festivals/rathyatra/ ರಥ ಯಾತ್ರೆ ಉತ್ಸವ] * [http://purionline.com/puri/temple_ratha_yatra.htm ರಥ ಯಾತ್ರೆ PURI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060412003117/http://www.purionline.com/puri/temple_ratha_yatra.htm |date=2006-04-12 }} * [http://www.rathayatra.co.uk/ ರಥ ಯಾತ್ರೆ UK] * [http://www.when-is.com/rath-yatra.asp ವೆನ್‌ ಈಸ್‌ ರಥ ಯಾತ್ರಾ? ][http://www.when-is.com/rath-yatra.asp ಡೇಟ್ಸ್ ಆಫ್‌ ರಥ ಯಾತ್ರಾ ಅನ್‌ಟಿಲ್‌ 2010] * [http://www.feedyoursoul.to ಟೊರೊಂಟೊದಲ್ಲಿನ ರಥ-ಯಾತ್ರೆ (ಭಾರತದ ಉತ್ಸವ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502035551/http://www.feedyoursoul.to/ |date=2012-05-02 }} * [http://www.theholidayspot.com/rath_yatra/facts.htm ರಥ ಯಾತ್ರೆಯ ಕುರಿತಾದ ವಾಸ್ತವಾಂಶಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623201115/http://www.theholidayspot.com/rath_yatra/facts.htm |date=2011-06-23 }} * [http://www.govinda.be ಬೆಲ್ಜಿಯಂನ ಆಂಟ್‌ವೆರ್ಪ್‌ನಲ್ಲಿನ ರಥ ಯಾತ್ರೆ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100629135618/http://www.govinda.be/ |date=2010-06-29 }} * [http://www.lordjagannath.com/j_carfestivals.htm ಸ್ವಾಮಿಜಗನ್ನಾಥ ರಥ ಯಾತ್ರಾ, ಪುರಿ, ಒಡಿಶಾ - ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋ] <br> {{Jagannath|state=expanded}} [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದೂ ಹಬ್ಬಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಒರಿಯಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಥದ ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಾಚರಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಒಡಿಶಾದ ಹಬ್ಬಗಳು]] sx2a05nhloeyi2wxuqzz7b9ucckvo7j 0 26726 1258731 1107143 2024-11-20T10:26:37Z 103.215.237.244 ಕಬ್ಬನ್, ಕಬ್ಬನ್ ಪೇಟೆ, 1258731 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೫}} {{Infobox military person | name = ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್ | image = Mark Cubbon b1775.jpg | caption = | birth_date = 23 August 1775 – {{death date and age|df=yes|1861|4|23|1775|8|23}} | death_date = | birth_place = [[Maughold (parish)|Maughold]], [[Isle of Man]] | death_place = [[Suez]], [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] | placeofburial = | placeofburial_label = | nickname = | allegiance = [[United Kingdom of Great Britain and Ireland]] | branch = [[Honourable East India Company]] | serviceyears = 1801–61 | rank = [[Lieutenant-General (United Kingdom)|Lieutenant-General]] [[Brevet (military)|by Brevet]] | unit = | commands = | battles = | awards = | relations = | laterwork = }} [[ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಜನರಲ್(ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್)|ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಜನರಲ್]] ಸರ್ ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್ [[KCB|ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಬಾತ್ ಬಿರುದು]]<ref name=harrison />(ಆಗಸ್ಟ್ 23,1775-ಏಪ್ರಿಲ್ 23,1861)[[ಈಸ್ಟ್‌ಇಂಡಿಯ ಕಂಪೆನಿ]]ಯ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಂ ಆಫ್ ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಐರ್ಲೆಂಡ್|ಬ್ರಿಟಿಷ್]] ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು 1834ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಮೀಷನರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರು 1860ರವರೆಗೆ ಈ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಮೈಸೂರಿನಿಂದ [[ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ]] ಅವರು ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ ಹಣಕಾಸುಗಳ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯುತ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ ಸರ್ಕಾರದ ರಚನೆಗೆ ನೆರವಾದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕಬ್ಬನ್ ಪೇಟೆ, ಕಬ್ಬನ್ ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು [[ಕಬ್ಬನ್ ಪಾರ್ಕ್]] ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿದೆ. ==ಜನನ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ== ಕಬ್ಬನ್ [[ಮಾನ್ ದ್ವೀಪ]]ದ [[ಮಾಗ್‌ಹೋಲ್ಡ್]] ಅಧಿಕೃತ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಅವರು ವಿಕಾರ್ ಥಾಮಸ್ ಕಬ್ಬನ್ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗರೇಟ್ ವಿಲ್ಕ್ಸ್ ಅವರ ಪುತ್ರ. 1801ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಕ್ಯಾಡೆಟ್‌‌ ಆಗಿ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾಗೆ ಆಗಮಿಸಿದರು.<ref name=harrison /> ==ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ== [[File:Public Offices (with an equestrian statue of Sir Mark Cubbon), Bangalore (1890). Curzon Collection's 'Souvenir of Mysore Album'.jpg|thumb|right|200px|Public Offices (with an equestrian statue of Sir Mark Cubbon), Bangalore (1890)<ref name=Curzon>{{cite book|title=Curzon Collection's 'Souvenir of Mysore Album'|date=1890|url=http://arjunpuriinqatar.blogspot.com.au/2011/11/rare-photographs-of-bangalore-part-i.html|accessdate=26 January 2015}}</ref>]] ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಅವರು 2ನೇ ಮದ್ರಾಸ್ ಸೈನ್ಯದ ತುಕಡಿಗೆ ನೇಮಕವಾದರು ಮತ್ತು 1804ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ 5ನೇ ನೇಟಿವ್ ಇನ್‌ಫ್ಯಾಂಟ್ರಿ(ಸ್ಥಳೀಯ ಪದಾತಿ ಸೈನ್ಯ)ಯ 2ನೇ ತುಕಡಿಗೆ ನೇಮಕವಾದರು. [[ತಿರುವನಂತಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಲ್ ಚಾಲ್ಮರ್ಸ್ ಆಧಿಪತ್ಯದ ಫೀಲ್ಡ್ ಫೋರ್ಸ್‌(ಸಂಯುಕ್ತ ಸಶಸ್ತ್ರ ಭೂದಳ)ದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಕಬ್ಬನ್ [[ಸಿಪಾಯಿ]]ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು 1809ರಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ನೇಮಕವಾದರು. ಕಬ್ಬನ್ 1827ರಲ್ಲಿ ಕಮಿಶರಿ-ಜನರಲ್ ಹುದ್ದೆಗೆ ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮಾರಿಸನ್‌ ಅವರಿಗೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದರು.<ref name=harrison>{{cite journal|journal=The Manx Note Book|volume=1|issue=2|author=Harrison, Rev. S. N.|editor=Moore, A.W.|publisher=G.H.Johnson|year=1885|place=Douglas|title=Manx Worthies (No II): General Sir Mark Cubbon, K.C.B.|pages=51–54|url=https://archive.org/stream/manxnotebook00unkngoog#page/n80/mode/2up}}</ref> ಹಾಗು 1831ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ದಂಗೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕಮೀಷನರ್ ಆಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಅವರು ಕರ್ನಲ್ ಹುದ್ದೆಗೆ ನೇಮಕವಾದರು. 1834ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್]] [[ವಿಲಿಯಂ ಬೆಂಟಿಂಕ್]] ವಿತ್ತೀಯ ದಕ್ಷತೆ ಅನುಸರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕಬ್ಬನ್ ಅವರನ್ನು ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಕಮೀಷನರ್ ಹುದ್ದೆಗೆ ನೇಮಕ ಮಾಡಿದರು. ==ಸುಧಾರಣೆಗಳು== ಕಬ್ಬನ್ ಮೈಸೂರು ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪುನರ್ರಚಿಸಿದರು. ಅದರ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ತರಲು ನೆರವಾದರು ಹಾಗು ಶಾಂತಿಯುತ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಸುಮಾರು ಒಂದು ಸಾವಿರ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದದ ರಸ್ತೆಗಳು, ನೂರಾರು ಅಣೆಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ, ಕಾಫೀ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಂದಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡ ಕೀರ್ತಿ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.1859ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಅವರಿಂದ ಮದ್ರಾಸ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ಕಬ್ಬನ್ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ಆದೇಶಗಳು 1838ರಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಕೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಘೋಷಣೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವೆಂದು ಅವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. ವೈಸರಾಯ್ [[ಲಾರ್ಡ್ ಕ್ಯಾನಿಂಗ್]] ನಂತರ ಈ ಆದೇಶವನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬನ್ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟರು.[[ನಂದಿದುರ್ಗ]]ನಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬನ್ ಅವರ ಬೇಸಿಗೆ ಮನೆಯಿಂದ<ref>{{cite book|author=Hunter, W.W.|title=The Imperial Gazetteer of India. Volume X.|publisher=Trubner & Co.|place=London|year=1886|url= https://archive.org/stream/cu31924081223335#page/n199/mode/2up|pages=191–192}}</ref> ಲೇಡಿ ಕ್ಯಾನಿಂಗ್ ಕಬ್ಬನ್ ಕುರಿತು ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. {{quote|"ಬೆಂಗಳೂರಿನ 1500 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಸಮತಟ್ಟು ನೆಲದಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗಳಿಂದ ಸುಮಾರು 150 ಮೈಲುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ನೋಟದೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಚೇತೋಹಾರಿ, ಹಿರಿಯ ಜನರಲ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದು ತಂಪಾದ ಶುದ್ಧ ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಹಿತಕರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದ್ದು, ಹಿರಿಯ ಮಹನೀಯರು ಅತ್ಯಂತ ಸಂತೋಷಭರಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಈ ಶತಮಾನವೆಲ್ಲ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಕಳೆದಿದ್ದರೂ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿದ್ದಂತೆ ಕಂಡುಬಂತು. ತಾವು ಹಿಂದೆಂದೂ ಕಂಡಿರದ ಮಹಾ ಗಣ್ಯರು ಈ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ."(The Story of Two Noble Lives, by A. J. C. Hare<ref>{{cite book|title=The story of Two Noble Lives; being memorials of Charlotte, Countess canning, and Louisa, Marchioness of Waterford. Volume II.|author=Hare, Augustus J. C.|year=1893|publisher=George Allen|place=London|url=https://archive.org/stream/storyoftwonoblel02hareuoft#page/426/mode/2up|pages=426–428}}</ref>)}} ==ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ== ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿ, ಭಗವದ್ಗೀತೆಯ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದವನ್ನು (The Bhagavat-Geeta, Or, Dialogues of Krishna and Arjoon in Eighteen Lectures, with Sanskrit, Canarese and English in parallel columns, edited by Rev. John Garrett, published by the Weleyan Mission Press) 1849 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name="Gita-Garrett">{{cite book|editor1-last=Garrett|editor1-first=John|editor2-last=Wilhelm|editor2-first=Humboldt|title=The Bhagavat-Geeta, Or, Dialogues of Krishna and Arjoon in Eighteen Lectures|date=1849|publisher=Wesleyan Mission Press|location=Bangalore|url=https://archive.org/details/bhagavatgeetaor00humbgoog|accessdate=18 January 2017}}</ref> ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡ - ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಿಘಂಟಿನ ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು, ಇದನ್ನು ವಿಲಿಯಂ ರೀವ್ ಸಂಕಲಿಸಿದರು, ಡೇನಿಯಲ್ ಸ್ಯಾಂಡರ್ಸನ್ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 1858 ರಲ್ಲಿ ವೆಸ್ಲಿಯನ್ ಮಿಷನ್ ಪ್ರೆಸ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name="WesleyanMissionPress1858">{{cite book|last1=Reeve|first1=William|editor1-last=Sanderson|editor1-first=Daniel|title=A Dictionary, Canarese and english|date=1858|publisher=Wesleyan Mission Press|location=Bangalore|url=https://archive.org/details/adictionarycana00sandgoog|accessdate=18 January 2017}}</ref> ===ಮರಣ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆ=== [[File:Inauguration of the statue of Sir Mark Cubbon.jpg|thumb|Inauguration of the statue on the parade grounds<ref name=Illustrated-1866>{{cite journal|title=The Inauguration of the Statue of Sir Mark Cubbon|journal=The Illustrated London News|date=5 May 1866|issue=1369|page=450|accessdate=4 February 2015|location=London, England}}</ref>]] ಕಬ್ಬನ್ ತಮ್ಮ ವೈದ್ಯ ಡಾ.ಕ್ಯಾಂಪ್‌ಬೆಲ್ ಜತೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗೆ ವಾಪಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ, 1861ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 23ರಂದು [[ಸೂಯಜ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಕಬ್ಬನ್ ರಸ್ತೆ, ಕಬ್ಬನ್‌ಪೇಟ್ ಮತ್ತು [[ಕಬ್ಬನ್ ಪಾರ್ಕ್]] ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿದೆ.ಕಬ್ಬನ್ ಅವರ ಪದಕದ ಆಕಾರದ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಕರ್ನಾಟಕ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಕಟ್ಟಡದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹಾಲ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮದ ಕೊನೆಯ ಚಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅಟ್ಟಾರಾ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಟೆರೇಸ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಬಳಿ ಕಬ್ಬನ್ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿ ಶಿಲ್ಪಿ [[ಬಾರೋನ್ ಕಾರ್ಲೋ(ಚಾರ್ಲೆಸ್)ಮಾರೋಚೆಟ್ಟಿ]] ಕೆತ್ತಿರುವ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುವ ಪ್ರತಿಮೆಯಿದೆ. [[ರಾಮ್ಸೆ]] ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಬ್ಬನ್ ಧರ್ಮಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== *[[ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} * [[ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ ಗೆಜೆಟಿಯರ್]] [[ವರ್ಗಗಳು]]: [[1775ರ ಜನನಗಳು]] | [[1861 ಮರಣಗಳು]] | [[ಮ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಜನರು]] | [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳು]] | [[ಮೈಸೂರು ಪ್ರಭುತ್ವ]] | [[ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ]] | [[ನೈಟ್ಸ್ ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಬಾತ್]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ]] 397x5ebbnugt4p4xbo3tpnv6vf2otwx 0 26907 1258612 1233937 2024-11-19T16:58:43Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258612 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Téléphone Gower Bell CNAM-IMG 0564.jpg|thumb|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮುಸೀ ಡಸ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಟ್ ಮೆಟೈರ್ಸ್‍‌ನಲ್ಲಿನ ಗೊವರ್ ದೂರವಾಣಿ]] {{ಯಂತ್ರಾನುವಾದ}} ಸಂವಹನ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ದೂರದ ಆಚೆಯಿಂದ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಸಾರಣವೇ '''ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ''' . ಮುಂಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ದೃಗ್ಗೋಚರ ಸಂಕೇತಗಳಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ದೀಪಗಳು, ಹೊಗೆ, ಸಂಕೇತಕಂಬ ತಂತಿ ಸಂದೇಶಗಳು, ಸಂಕೇತ ಧ್ವಜಗಳು, ದ್ಯುತಿ ಸೌರಲೇಖಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಅಥವಾ ಶಾಬ್ಧಿಕ ಸಂದೇಶಗಳಾದ ಡ್ರಮ್ ಬಾರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಕೇತ ಕಳುಹಿಸುವುದು, ಕೊಂಬು ಊದುವ ಮೂಲಕ, ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸಿಳ್ಳು ಹಾಕುವುದು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ]] ಮತ್ತು [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಾಸ್ತ್ರ|ವಿದ್ಯುಜ್ಜನಿತ]]ಗಳ ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಉಪಕರಣಗಳಾದ ತಂತಿ ಸಂದೇಶಗಳು, [[ದೂರವಾಣಿ]], ಟೆಲೆಗ್ರಾಫ್ ಯಂತ್ರಗಳು, [[ರೇಡಿಯೋ]] ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮತರಂಗ ಸಂವಹನಗಳ ಬಳಕೆ ಹಾಗೆಯೆ ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿದ್ಯುಜ್ಜನಿತಗಳು, ಮತ್ತು ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತಿರುವ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ೧೮೩೦ರಲ್ಲಿ ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ದುಜ್ಜನಿತ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ ಹೊಸ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲ [[ಖಂಡ|ಖಂಡಗಳಲ್ಲೂ]] ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ಬಳಕೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರದ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಕೇಬಲ್ ಎಳೆಯುವ ಮೂಲಕ ಖಂಡಗಳ ನಡುವೆ ಸಂವಹನ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮೂರು ಪದ್ಧತಿಗಳು, ತಂತಿ ಸಂದೇಶ, ದೂರವಾಣಿ ಮತ್ತು ಟೆಲೆಗ್ರಾಫ್ ಯಂತ್ರಗಳು, ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೂ ವಾಹಕ ಲೋಹ ತಂತಿಯ ಬಳಕೆ ಅಗತ್ಯ. ಇಪ್ಪನೇಯ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಿಸ್ತಂತು ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕ್ರಾಂತಿ ಶುರುವಾಯಿತು. ಮಾರ್ಕೋನಿ ಗುಗ್ಲಿಯೆಲ್ಮೊ ನಿಸ್ತಂತು ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಾಗಿ ೧೯೦೯ರಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನೋಬೆಲ್ ಬಹುಮಾನ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಬಂಧಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುಜ್ಜನಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಇತರೆ ಮೂಲ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದವರು: ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ವೀಟ್‌ಸ್ಟೋನ್, ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಮೋರ್ಸ್ (ತಂತಿ ಸಂದೇಶ), [[ಅಲೆಗ್ಸಾಂಡರ್ ಗ್ರಹಾಂ ಬೆಲ್]] (ದೂರವಾಣಿ), ನಿಕೊಲಾ ಟೆಸ್ಲಾ, ಎಡ್ವಿನ್ ಆರ್ಮ್‌ಸ್ಟ್ರಾಂಗ್, ಮತ್ತು ಲೀ ಡೆ ಫಾರೆಸ್ಟ್ (ರೇಡಿಯೋ) ಜಾನ್ ಲಾಗಿ ಬೇರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಫಿಲೊ ಫಾರ್ನ್ಸ್‌‌ವರ್ತ್ (ದೂರದರ್ಶನ). ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಉದ್ಯಮದ ಅಂದಾಜು ಆದಾಯ $೩.೮೫ ಟ್ರಿಲಿಯನ್‌ಗಳು.<ref name="plunkettresearch.com">[http://www.plunkettresearch.com/Telecommunications/TelecommunicationsStatistics/tabid/96/Default.aspx ವರ್ಲ್ಡ್‌ವೈಡ್‌ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ ರೆವೆನ್ಯೂಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100328045302/http://www.plunkettresearch.com/Telecommunications/TelecommunicationsStatistics/tabid/96/Default.aspx |date=2010-03-28 }}, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಟಾಸ್ಕ್ ಫೋರ್ಸ್‌, ಜೂನ್‌ ೨೦೧೦.</ref> ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸೇವೆಯ ಅಂದಾಜು ಆದಾಯ $೧.೭ ಟ್ರಿಲಿಯನ್‌ಗಳು, ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಇದು $೨.೭ ಟ್ರಿಲಿಯನ್‌ಗಳಿಗೆ ಮುಟ್ಟುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.<ref name="plunkettresearch.com" /> == ಇತಿಹಾಸ == {{details|History of telecommunication}} === ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:OptischerTelegraf.jpg|thumb|ನೆಲ್ಬಾಕ್‌ನಲ್ಲಿನ ಚಪ್ಪೆಸ್ ಸೆಮಫೋರ್ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಕೃತಿಗಳಲ್ಲೊಂದು]] [[ಮಧ್ಯಯುಗದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಮರುಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ದೀಪಗಳ ಸಾಲನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ದೀಪ ಸಾಲುಗಳು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಿತ್ತರಿಸುವ ನ್ಯೂನ್ಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ " ಶತ್ರುಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ" ಎಂಬರ್ಥದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಇದರ ಮೂಲಕ ತಿಳಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಆರ್ಮಡಾ ಸಮಯದಲ್ಲಾದ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಒಂದು ಘಟನೆಯು ಇವುಗಳ ಉಪಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕ ದೀಪ ಸಾಲುಗಳು ಪ್ಲೇಮೌತ್‌ನಿಂದ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್ನಿ]]ಗೆ ಮರುಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿದ ಸಂಕೇತವು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಸಮರ ನೌಕೆ ಆಗಮಿಸುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದವು.<ref>ಡೇವಿಡ್ ರೋಸ್, [http://www.britainexpress.com/History/tudor/armada.htm ದ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಆರ್ಮಡ], ಬ್ರಿಟನ್‌ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌, ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮.</ref> ೧೭೯೨ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಡ್ ಶಾಪ್ ಎಂಬ [[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರೆಂಚ್]] ಇಂಜಿನೀಯರ್, ಲಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು[[ಪ್ಯಾರಿಸ್]] ನಡುವೆ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸ್ಥಿರ ದೃಗ್ಗೋಚರ ತಂತಿ ಸಂದೇಶ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು(ಅಥವಾ ಸಂಕೇತಕಂಬ ಸಾಲು) ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದನು.<ref>[http://chappe.ec-lyon.fr/ Les Télégraphes Chappe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110317051817/http://chappe.ec-lyon.fr/ |date=2011-03-17 }}, Cédrick Chatenet, l'Ecole Centrale de Lyon, ೨೦೦೩.</ref> ಆದರೆ ಸಂಕೇತ ಕಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನುರಿತ ಕೆಲಸಗಾರರ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತರಿಂದ ಮೂವತ್ತು ಕಿಲೋಮೀಟರ್(ಆರರಿಂದ ಇಪ್ಪತ್ತು ಮೈಲು) ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಗೋಪುರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ವೆಚ್ಚವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಾಗಿ ೧೮೮೦ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆಯ ಸಂಕೇತಕಂಬ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.google.com/url?sa=t&amp;ct=res&amp;cd=19&amp;url=http%3A%2F%2Fwww.itu.int%2Fitudoc%2Fgs%2Fpromo%2Ftsb%2F88192.pdf&amp;ei=WmQKRc6wEqL4ggP_6bHTDQ&amp;sig=__RpZ0L0hbqjtzZfVWEAMZVhduDBw=&amp;sig2=dzK2J3-3WNRc0o63DXwciQ#search=%22semaphore%201880%20Sweden%22 ಸಿಸಿಐಟಿ/ಐಟಿಯು-ಟಿ 50 ಇಯರ್ಸ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್], ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಒಕ್ಕೂಟ, ೨೦೦೬.</ref> === ತಂತಿ ಸಂದೇಶ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ === ಸರ್ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ವೀಟ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಮತ್ತು ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಪೋದರ್‌ಗ್ರಿಲ್ ಕುಕ್ ಎಂಬುವವರು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆಯ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ತಂತಿ ಸಂದೇಶ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದರು, ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೮೩೯ರಿಂದ ಇದರ ಉಪಯೋಗ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ವೀಟ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಮತ್ತು ಕುಕ್ ಇಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ಉಪಕರಣವನ್ನು "ಹೊಸ ಉಪಕರಣವಾಗಿ ತಿಳಿಯದೆ(ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ)ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ಸುಧಾರಿತ" ಉಪಕರಣ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>[http://www.du.edu/~jcalvert/tel/morse/morse.htm ದ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್], ಜೆ. ಬಿ. ಕಾಲ್ವರ್ಟ್‌, ೧೯ ಮೇ ೨೦೦೪.</ref> ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಎಫ್.ಬಿ ಮೋರ್ಸ್ ಎಂಬ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮತ್ತು ಜೋಸೆಫ್ ಹೆನ್ರಿ ಎಂಬ [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತವಿಜ್ಞಾನಿ]] ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸ್ವಂತ ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ಉಪಕರಣದ ಸರಳವಾದ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದರು. ಮೋರ್ಸ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨, ೧೮೩೭ರಂದು ಈ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಈ ತಂತಿ ಸಂದೇಶಕ್ಕೆ ಮೋರ್ಸ‌ರ ಪ್ರಮುಖ ತಾಂತ್ರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಎಂದರೆ ಸರಳ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ದಕ್ಷತೆ ಹೊಂದಿದ ಮೋರ್ಸ್ ಕೋಡ್(ಮೋರ್ಸ್ ಸಂಕೇತ) ಇದು ವೀಟ್‌ಸ್ಟೋನ್‌ರ ಜಟಿಲವಾದ ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು. ಮೋರ್ಸ್ ಕೋಡ್‌ನ ಸಂವಹನ ಕಾರ್ಯಪಟುತ್ವವು ಮುಂದಿನ ೧೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂವಹನದ ಹಫ್‌ಮನ್ ಕೋಡ್ ಬರುವುದನ್ನ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿತ್ತು. ಮೋರ್ಸ್ ತನ್ನ ಕೋಡ್‌ನ್ನು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಹಫ್‌ಮನ್ ಇದು ಯಾವ ರೀತಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕವಾಗಿ ವಿವರವಾದ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ ನೀಡಿದ್ದರು. ಜುಲೈ ೨೭ ೧೮೬೬ರಂದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಿರ ತಂತಿ ಸಂದೇಶ ಕೇಬಲ್ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಮುದ್ರ ದಾಟಿತು, ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ಸಂವಹನವು ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಮುದ್ರ ದಾಟಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.<ref>[http://www.sil.si.edu/digitalcollections/hst/atlantic-cable/ ದಿ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಕೇಬಲ್], ಬೆರ್ನ್ ಡಿಬ್ನರ್, ಬರ್ನ್ಡಿ ಲೈಬ್ರರಿ ಇಂಕ್., ೧೯೫೯</ref> ೧೮೫೯ರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಮೊದಲ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಮುದ್ರ ದಾಟಿದ ಕೇಬಲ್ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಇತರೆ ವಿಷಯಗಳ ನಡುವೆ ಅಮೆರಿಕಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಜೇಮ್ಸ್ ಬುಚನನ್ ಮತ್ತು [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್]] ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ನಡುವೆ ಶುಭ ಸಂದೇಶಗಳು ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಈ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ದಾಟಿದ ಕೇಬಲ್ ಬೇಗನೆ ವೈಫಲ್ಯ ಹೊಂದಿತು, ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲಿ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು [[ಅಮೇರಿಕಾದ ಅಂತಃಕಲಹ|ಅಮೆರಿಕಾದ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ]]ದಿಂದ ಐದು ವರ್ಷ ನಿಧಾನವಾಯಿತು. ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ದಾಟಿದ ಕೇಬಲ್‌ಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ಸಂಶೋಧನೆಯಾಗಿದ್ದ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಒಯ್ಯಲು ಅಸಮರ್ಥವಾಗಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ದಾಟಿದ ದೂರವಾಣಿ ತಂತಿಗಳು(ನೂರಾರು ವಿದ್ಯುಜ್ಜನಕ ಧ್ವನಿವರ್ಧಕಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದ)[[೧೯೫೬|1956]]ರ ವರೆಗೂ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲಿಲ್ಲ.<ref>ಸರ್ ಆರ್ಥರ್ ಸಿ. ಕ್ಲಾರ್ಕೆ. [http://books.google.ca/books?id=L2UNAQAAIAAJ ವಾಯ್ಸ್ ಅಕ್ರಾಸ್ ಸೀ], ಹಾರ್ಪರ್&amp; ಬ್ರದರ್ಸ್, ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ, ೧೯೫೮.</ref> ಈಗ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ [[ದೂರವಾಣಿ|ದೂರವಾಣಿಗೆ]] [[ಅಲೆಗ್ಸಾಂಡರ್ ಗ್ರಹಾಂ ಬೆಲ್]] ೧೮೭೬ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪೇಟೆಂಟ್ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.<ref name="Brown"> {{cite book |last=Brown|first=Travis |title=Historical first patents: the first United States patent for many everyday things |publisher=Scarecrow Press|location=University of Michigan |year=1994 |edition=illustrated |pages=179 |isbn=9780810828988 |url=https://books.google.com/?id=V-NUAAAAMAAJ&dq}} </ref> ಬೆಲ್ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಮೊದಲ ಪೇಟೆಂಟ್ ದೂರವಾಣಿಯ ''ಮಾಸ್ಟರ್ ಪೇಟೆಂಟ್'' , ವಿದ್ಯುತ್ ದೂರವಾಣಿ ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗಾಗಿ ಇತರೆ ಹಲವಾರು ಪೇಟೆಂಟ್‌ಗಳು ಬಂದವು. ವಿದ್ಯುತ್ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕೀರ್ತಿಯು ಪದೆ ಪದೇ ವಿವಾದಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದು ಕಾಲದಿಂದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಈ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಹೊಸದಾದ ವಿವಾದಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ [[ರೇಡಿಯೋ]], [[ದೂರದರ್ಶನ]] ಬೆಳಕಿನ ಬಲ್ಬ್ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಗಣಕಯಂತ್ರದಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಶೋಧನೆಯಾದವು. ಹಲವಾರು ಸಂಶೋಧಕರು ''ತಂತಿ ಮೂಲಕ ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರಣ'' ದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ನಂತರ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಕಲ್ಪನೆಯ ಮೂಲಕ ಇವುಗಳು ಸುಧಾರಿತಗೊಂಡವು. ಪ್ರಮುಖ ಸಂಶೋಧಕರಾದ ಅಲೆಗ್ಸಾಂಡರ್ ಗ್ರಹಾಂ ಬೆಲ್ ಮತ್ತು ಗಾರ್ಡಿನರ್ ಗ್ರೀನ್ ಹಬ್ಬಾರ್ಡ್ ಮೊದಲ ದೂರವಾಣಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದರು. ಇದನ್ನು ಬೆಲ್ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಕಂಪನಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು ಇದು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿತ್ತು. ನಂತರ ಅಮೆರಿಕನ್ ಟೆಲಿಫೋನ್&amp; ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್(ಎಟಿ&amp;ಟಿ) ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ೧೮೭೮ ಮತ್ತು ೧೮೭೯ರಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆಯ ದೂರವಾಣಿಯನ್ನು ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಸಮುದ್ರದ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಕನೆಕ್ಟಿಕಟ್‌ನ ನ್ಯೂಹೆವನ್ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌‍ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.connected-earth.com/Galleries/Telecommunicationsage/Thetelephone/index.htm ಕನೆಕ್ಟೆಡ್ ಅರ್ತ್: ದ ಟೆಲಿಫೋನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081221151108/http://www.connected-earth.com/Galleries/Telecommunicationsage/Thetelephone/index.htm |date=2008-12-21 }}, ಬಿಟಿ, ೨೦೦೬.</ref><ref>[http://www.att.com/history/milestones.html ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಎಟಿ&amp;ಟಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080906003711/http://www.att.com/history/milestones.html |date=2008-09-06 }}, ಎಟಿ&amp;ಟಿ, ೨೦೦೬.</ref> === ರೇಡಿಯೋ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ === ೧೮೩೨ರಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಲಿಂಡ್ಸೆಯವರು ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ವಾಹಕ ಜಲದ ಮೂಲಕ ನಿಸ್ತಂತು ತಂತಿ ಸಂದೇಶದ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ೧೮೫೪ರಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡಿನ ಡಂಡಿಯ ಫಿರ್ಥ್ ಆಫ್ ಟೇಯಿಂದ ವುಡ್‌ಹ್ಯಾವನ್ ವರೆಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವುದನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾದರು ಇದರ ದೂರ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಮೈಲಿ(ಮೂರು ಕಿಮೀ)ಮತ್ತೆ ನೀರನ್ನೆ ಪ್ರಸಾರಣ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.<ref>ಡುಂಡೀ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್. [http://www.dundeecity.gov.uk/jbl/ ಬಯೊಗ್ರಫಿ: ಜೇಮ್ಸ್ ಬೌಮನ್ ಲಿಂಡ್ಸೆ 1799 – 1862] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110209031724/http://www.dundeecity.gov.uk/jbl/ |date=2011-02-09 }}, ಮ್ಯಾಕ್‌ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ಲಾಕ್, ಡುಂಡೀ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೯, ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೦೧ರಲ್ಲಿ [[ಮಾರ್ಕೋನಿ|ಗುಗ್ಲಿಯೆಲ್ಮೊ ಮಾರ್ಕೋನಿ]] ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ಸ್ ನ್ಯೂಫೌಂಡ್‌‍ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಪೋಲ್ಡು ಕಾರ್ನವಾಲ್(ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್)‌, ನಡುವೆ ನಿಸ್ತಂತು ಸಂವಹನ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ಇದಕ್ಕಾಗಿ ೧೯೦೯ರಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿನ ನೋಬೆಲ್ ಬಹುಮಾನವನ್ನು ಕಾರ್ಲ್ ಬ್ರೌನ್ ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡರು.<ref>[http://www.teslasociety.com/biography.htm ಟೆಲ್ಸ ಬಯೊಗ್ರಫಿ], ಜುಬೊ ವುಜೊವಿಕ್, ಟೆಲ್ಸ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ೧೯೯೮.</ref> ನ್ಯಾಷನಲ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಲೈಟ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್‌ಗಿಂತ ಮೊದಲೆ ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ನಿಕೋಲಾ ಟೆಸ್ಲಾ ಎಂಬುವವರು ''ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣ'' ದ ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://www.tfcbooks.com/teslafaq/q&amp;a_025.htm ಟೆಲ್ಸಸ್ ರೇಡಿಯೋ ಕಂಟ್ರೋಲ್ಡ್ ಬೋಟ್‌], ಟ್ವೆಂಟಿ ಫಸ್ಟ್‌ ಸೆಂಚುರಿ ಬುಕ್ಸ್‌, ೨೦೦೭.</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೨೫, ೧೯೨೫ರಂದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಜಾನ್ ಲೂಗಿ ಬೀಯರ್ಡ್ ಲಂಡನ್,ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸೆಲ್ಫ್ರಿಡ್ಜ್‌ನ ಸಕಲವಸ್ತು ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಿದನು. ಬೇರ್ಡ್‌ನ ಪದ್ಧತಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ತಿರುಗುವ ನಿಪ್ಕೊ ಡಿಸ್ಕ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಇದೆ ವಿದ್ಯುದ್ಯಾಂತ್ರಿಕ ದೂರದರ್ಶನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಪ್ರಯೋಗಾತ್ಮಕ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದ್ದನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೩೦, ೧೯೨೯ರಿಂದ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್‌ ಪ್ರಸಾರಣ ಮಾಡಿತು.<ref>[http://www.mztv.com/newframe.asp?content=http://www.mztv.com/pioneers.html ದ ಪಯೋನಿಯರ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130514070220/http://www.mztv.com/newframe.asp?content=http%3A%2F%2Fwww.mztv.com%2Fpioneers.html |date=2013-05-14 }}, ಎಂಝಡ್‌ಟಿವಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಆಫ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್, ೨೦೦೬.</ref> ಇಪ್ಪತ್ತನೇಯ ಶತಮಾನದ ಬಹುತೇಕ ದೂರದರ್ಶನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ಯಾಥೋಡ್ ರೇ ಟ್ಯೂಬ್ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಇದನ್ನು ಕಾರ್ಲ್ ಬ್ರೌನ್ ಸಂಶೋಧಿಸಿದ್ದರು. ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಫಿಲೊ ಫಾರ್ನ್ಸ್‌‌ವರ್ತ್ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ದೂರದರ್ಶನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೭, ೧೯೨೭ರಂದು ಇಡಾಹೊನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990620,00.html ಫಿಲೊ ಫಾರ್ನ್ಸ್‌‌ವರ್ತ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826120311/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990620,00.html |date=2013-08-26 }}, ನೈಲ್‌ಪೋಸ್ಟ್‌ಮನ್, ಟೈಮ್‌ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆ, ೨೯ ಮಾರ್ಚ್‌ ೧೯೯೯.</ref> === ಗಣಕಯಂತ್ರ ಜಾಲಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರಜಾಲ === ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧ ೧೯೪೦ರಂದು ಜಾರ್ಜ್ ಸ್ಟಿಬಿಟ್ಜ್ ಎಂಬುವವರು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ದೂರಮುದ್ರಕ ಯಂತ್ರ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ನಂಬರ್ ಕ್ಯಾಲ್ಕ್ಯುಲೇಟರ್‌ಗೆ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಹ್ಯಾಂಪ್‌ಶಾಯರ್‌ನ ಡಾರ್ತ್‌ಮೌತ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಪ್ಯೂಟೆಡ್ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ವಾಪಸ್ಸು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.<ref>[http://www.kerryr.net/pioneers/stibitz.htm ಜಾರ್ಜ್ ಸ್ಟ್ಲಿಬೆಜ್‌], ಕೆರಿ ರೆಡ್‌ಶಾ, ೧೯೯೬.</ref> ೧೯೫೦ ಮತ್ತು ೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ದೂರನಿಯಂತ್ರಿತ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಗಣಕಯಂತ್ರ ಅಥವಾ ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಗಣಕಯಂತ್ರವು " ಡಂಬ್ ಟರ್ಮಿನಲ್ಸ್" ಆಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೬೦ರ ನಂತರ ಸಂಶೋಧಕರು ಪಾಕೇಟ್ ಸ್ವಿಚ್ಚಿಂಗ್( ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂವಹನ ಜಾಲ) ಎಂಬ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು, ಇದು ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ಕೇಂದ್ರಿಕೃತ ಮುಖ್ಯಚೌಕಟ್ಟಿಲ್ಲದೆ ಎರಡು ಗಣಕಯಂತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ನೇರವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೫, ೧೯೬೯ರಂದು ಫೋರ್-ನೋಡ್ ಜಾಲವು ಉಗಮವಾಯಿತು. ಶೀಘ್ರವೇ ಈ ಸಂವಹನಜಾಲವು ಆರ್ಪಾನೆಟ್(ದ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ಸ್ ಏಜನ್ಸಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಆಯಿತು, ೧೯೮೧ರಿಂದ ೨೧೩ ಜಾಲಘಟಕ ಹೊಂದಿತು<ref>{{cite book | last = Hafner | first = Katie | title = Where Wizards Stay Up Late: The Origins Of The Internet | publisher = Simon & Schuster | year = 1998 | isbn = 0-684-83267-4 }}</ref> ಆರ್ಪಾನೆಟ್ ರಿಕ್ವೆಸ್ಟ್ ಫಾರ್ ಕಮೆಂಟ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಸುತ್ತ ಕೇಂದ್ರಿಕೃತವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ ೭ ೧೯೬೯, ಆರ್‌ಎಫ್‌ಸಿ ೧ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಆರ್ಪಾನೆಟ್ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಆಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಇತರೆ ಸಂವಹನ ಜಾಲದ ಜೊತೆಗೆ [[ಅಂತರಜಾಲ]] ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ರಿಕ್ವೆಸ್ಟ್ ಫಾರ್ ಕಮೆಂಟ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಇಂದಿನ ದಿನದಲ್ಲಿ ಅಂತರಜಾಲದ ಸಂವಹನದ ಹಲವಾರು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೮೧ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಎಫ್‌ಸಿ ೭೯೧ ಅಂತರಜಾಲ ನಿಯಮಾವಳಿ ಆವೃತ್ತಿ ೪(ಐಪಿv೪)ನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆರ್‌ಎಫ್‌ಸಿ ೭೯೩ ಪ್ರಸಾರಣ ನಿಯಂತ್ರಣ ನಿಯಮಾವಳಿ(ಟಿಸಿಪಿ) ಪರಿಚಯಿಸಿತು — ಹಾಗೆಯೇ ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು ಇಂದು ಇವುಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರಜಾಲ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತ್ತಿದೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ, ರಿಕ್ವೆಸ್ಟ್ ಫಾರ್ ಕಮೆಂಟ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕವೇ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಎಲ್ಲಾ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂವಹನಜಾಲ(ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು)ಕ್ಕಾಗಿ ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಎರಡು ಜೋಡಣಾ ಪ್ರಕಾರಗಳು (link protocols) ಕಂಡುಬಂದವು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೯, ೧೯೭೪ರಂದು ಉಲೂಫ್ ಸೊಡರ್‌ಬ್ಲೊಮ್ಟೋಕನ್ ರಿಂಗ್ ನಿಯಮಾವಳಿಯ ಪೇಟೆಂಟ್‌ಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಇಥರ್ನೆಟ್ನಿಯಮಾವಳಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಪೇಪರ್‌ನ್ನು ರಾಬರ್ಟ್ ಮೆಟ್ಕಾಫ್ ಮತ್ತು ಡೇವಿಡ್ ಬಾಗ್ಸ್ ೧೯೭೬ರ ''ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಆಫ್ ದ ಎಸಿಎಂ'' ನ ಜುಲೈ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref>[http://patft1.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO2&amp;Sect2=HITOFF&amp;p=1&amp;u=%2Fnetahtml%2FPTO%2Fsearch-bool.html&amp;r=1&amp;f=G&amp;l=50&amp;co1=AND&amp;d=PTXT&amp;s1=4293948.PN.&amp;OS=PN/4293948&amp;RS=PN/4293948 ಡಾಟಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್‌ ಸಿಸ್ಟಮ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231092423/http://patft1.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO2&Sect2=HITOFF&p=1&u=%2Fnetahtml%2FPTO%2Fsearch-bool.html&r=1&f=G&l=50&co1=AND&d=PTXT&s1=4293948.PN.&OS=PN%2F4293948&RS=PN%2F4293948 |date=2016-12-31 }}, ಊಲ್ಫ್ ಸೊಲ್ಜರ್‌ಬ್ಲೊಮ್, ಪಿಎನ್‌ ೪,೨೯೩,೯೪೮, ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೭೪.</ref><ref>[http://www.acm.org/classics/apr96/ ಇಥರ್ನಟ್‌: ಡಿಸ್ಟ್ರಿಬ್ಯೂಟೆಡ್ ಪಾಕೆಟ್‌ ಸ್ವಿಚಿಂಗ್‌ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್‌] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070807213308/http://www.acm.org/classics/apr96/ |date=2007-08-07 }}, ರಾಬರ್ಟ್‌ ಎಮ್‌. ಮೆಟ್‌ಕಾಲ್ಫೆ ಮತ್ತು ಡೇವಿಡ್‌ ಆರ್‌. ಬಾಗ್ಸ್, ಎಸಿಎಮ್‌ನ ಸಂವಹನಗಳು (ಪುಪು ೩೯೫-೪೦೪, ಆವೃತ್ತಿ ೧೯, ಸಂಖ್ಯೆ ೫), ಜುಲೈ‌ ೧೯೭೬.</ref> ಹವಾಯಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಇಂಜಿನೀಯರಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ ಅಲೊಹಾನೆಟ್ ನಿಯಮಾವಳಿಯಿಂದ ಇಥರ್ನೆಟ್ ನಿಯಮಾವಳಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿತ್ತು. == ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು == {| style="float:right;margin:1em;width:25em;border:1px solid #a0a0a0;padding:10px;background:#f5f5f5;text-align:left" |- style="text-align:center" | '''ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ''' |- style="text-align:left;font-size:x-small" | ''ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ'' ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್‌ನ ''ಟೆಲಿಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್'' ಎಂಬುದರಿಂದ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಗ್ರೀಕ್‌ನ ಶಬ್ದ ''ಟೆಲಿ-'' ಯ ಉಪಸರ್ಗ (τηλε-), ಅಂದರೆ "ದೂರದ", ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ನ ''ಕಮ್ಯೂನಿಕೇರ್'' ,ಅಂದರೆ "ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು".<ref>''ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ'' , ''ಟೆಲಿ-'' ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್‌ ''ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್‌'' , ನ್ಯೂ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ಡಿಕ್ಷನರಿ (2ನೇ ಆವೃತ್ತಿ), 2005.</ref> ಎಂಬುದರ ಸಂಯೋಗ ಶಬ್ದವಾಗಿದೆ. ಎಡೊವಾರ್ಡ್ ಎಸ್ಟಾನೈ ಎಂಬ ಫ್ರೆಂಚ್ ಇಂಜಿನೀಯರ್ ಮತ್ತು ಕಾಂಬರಿಕಾರ 1904ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್‌ನ ''ಟೆಲಿಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್'' ಶಬ್ದವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದನು.<ref>ಜೀನ್-ಮಾರಿ ಡಿಲ್ಹಾಕ್, [https://web.archive.org/web/20070621120220/http://www.ieee.org/portal/cms_docs_iportals/iportals/aboutus/history_center/conferences/che2004/Dilhac.pdf ಫ್ರಂ ಟೆಲಿಕಮ್ಯೊನಿಕೇರ್ ಟು ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್], ೨೦೦೪.</ref> |} ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗೆ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. === ಮೂಲ ಅಂಶಗಳು === ಮೂಲ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಮೂರು ಬಗೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳು ಕೆಲವೊಂದು ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. * ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರವು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. * ಪ್ರಸಾರಣ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು "ಭೌತಿಕ ಉಪಕರಣ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಇದು ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ "ಮುಕ್ತ ಮಾರ್ಗ ಪ್ರಸಾರಕ"(free space channel) . * ಪ್ರಸಾರಕ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಗ್ರಾಹಕವು ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಇದನ್ನು ಬಳಸಬಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ರೇಡಿಯೋ ಪ್ರಸಾರಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರವೇ ಕೇಂದ್ರದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪವರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಫೈಯರ್; ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರಣ ಆ‍ಯ್‌೦ಟೆನಾವು ಪವರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಫೈಯರ್ ಮತ್ತು "ಮುಕ್ತ ಪ್ರಸಾರದ ನಡುವಿನ ಅಂತರ್‌‍ಸಂವಹನ ಸಾಧನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮುಕ್ತ ಮಾರ್ಗ ಪ್ರಸಾರಕ ಇದು ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಆ‍ಯ್‌೦ಟೆನಾವು ಮುಕ್ತ ಪ್ರಸಾರ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕದ ನಡುವಿನ ಅಂತರ್ಸಂವಹನ ಸಾಧನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ ರೇಡಿಯೋ ಸಂಕೇತವು ತಲುಪಬೇಕಾದ ಸ್ಥಳವೇ ರೇಡಿಯೋ ಗ್ರಾಹಕ, ಜನರಿಗೆ ಕೇಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯುತ್ತಿನಿಂದ ಶಬ್ದವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಾಸ್ತ್ರ|ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್‌]]ನ ಒಂದೇ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯು ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಅಥವಾ ''ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ರಿಸೀವರ್‌'' ನೊಂದಿಗೆ "ದ್ವಿಮುಖ"ವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಫೋನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ರಿಸೀವರ್ ಆಗಿದೆ.<ref name="stallings-intro">{{cite book | last = Haykin | first = Simon | edition= 4th | title = Communication Systems | publisher = John Wiley & Sons | year = 2001 | pages = 1–3 | isbn = 0-471-17869-1 }}</ref> ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ರಿಸೀವರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರಣೆ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರೇಡಿಯೋ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರವು ಪವರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಫೈಯರ್ ಹೊಂದಿದ್ದು ವ್ಯಾಟ್ಸ್ ಅಥವಾ ಕಿಲೋವ್ಯಾಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ರೇಡಿಯೋ ಗ್ರಾಹಕವು ರೇಡಿಯೋ ಪವರ್ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮೈಕ್ರೋವ್ಯಾಟ್ ಅಥವಾ ನ್ಯಾನೊವ್ಯಾಟ್‌ನಿಂದ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ರಿಸೀವರ್‌ನ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮಾಣದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಶಕ್ತಿಯ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಚಾರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿ ತುಂಬಾ ಜಾಗೃತವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ [[ದೂರವಾಣಿ]] ತಂತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಗಾಗುತ್ತದೆ ಇದನ್ನು ಬಿಂದುವಿನಿಂದ-ಬಿಂದು ಸಂವಹನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಒಂದು ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಒಂದು ಗ್ರಾಹಕದ ನಡುವೆ ಇರುತ್ತದೆ. ರೇಡಿಯೋ ಪ್ರಸಾರಣದ ಮೂಲಕ ಮಾಡುವ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಸಾರಣ ಸಂವಹನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾದ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಕಡಿಮೆ ಶಕ್ತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ರೇಡಿಯೋ ಗ್ರಾಹಕದ ನಡುವಿರುತ್ತದೆ.<ref name="stallings-intro" /> ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುವಿಧ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಬಹುವಿಧ ಗ್ರಾಹಕಗಳು ಒಂದೇ ಭೌತಿಕ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಸಹವರ್ತಿಸಲು ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುಂತೆ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಇದನ್ನು ಬಹುವಿಧ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. === ಅನಲಾಗ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂವಹನ === ಸಂವಹನ ಸಂಕೇತಗಳು ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳು ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಇರಬಹುದು. ಅದೇ ರೀತಿ ಅನಲಾಗ್ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂವಹನವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಕಾರಗಳಿವೆ. ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ, ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಂಕೇತಗಳು ಸತತವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ, ಮಾಹಿತಿಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮೌಲ್ಯಗಳಾಗಿ ಎನ್‌ಕೋಡ್ ಆಗಿರುತ್ತವೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಜೋಡಿ ೧ ಮತ್ತು ೦ ). ಮಾಹಿತಿಯು ಪ್ರಸಾರ ಮತ್ತು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಅನಪೇಕ್ಷಿತ ಅಡೆತಡೆ{/0ಯಿಂದ ಇದರ ಗುಣಮಟ್ಟ ಕಡಿಮೆ ಆಗುತ್ತದೆ ಇದನ್ನು ದೂರಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. (ಕಾರ್ಯೋಪಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರದಿಂದ ಹೊರಹೋಗುವ ಪ್ರಸಾರವು ಅಡೆತಡೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.) ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯ ಸಂಕೇತದಿಂದ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ಅಡೆತಡೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಬಹುದು ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಈ ರೀತಿಯ ಅಡೆತಡೆಯನ್ನು "'''''ಮಿಶ್ರ ಅಡೆತಡೆ'' ''' " ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಡೆತಡೆಯು ಧನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿರಬಹುದು ಎಂದು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ’ಮಿಶ್ರ ಅಡೆತಡೆ’ಯಲ್ಲದ ತಡೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವುದು ಅಥವಾ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಕರ ಮತ್ತು ಈ ರೀತಿಯ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾರರೆ ''ಎಡಿಟಿವ್ ಅಡೆತಡೆ'' ತೊಂದರೆಯು ಸ್ಪಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಮಿತಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಮಾಹಿತಿಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಕೇತಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿರುತ್ತವೆ. ಅಡೆತಡೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿರೋಧಿಸುವುದರಿಂದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂಕೇತಗಳು ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳಿಗಿಂತ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite book | last = Ambardar | first = Ashok | edition= 2nd | title = Analog and Digital Signal Processing | publisher = Brooks/Cole Publishing Company | year = 1999 | pages = 1–2 | isbn = 0-534-95409-X }}</ref> === ಸಂವಹನ ಜಾಲಗಳು ಜಾಲಗಳು === ಸಂವಹನ ಜಾಲಗಳೆಂದರೆ ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರಗಳು, ಗ್ರಾಹಕಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ವಾಹಿನಿಗಳ ಮೊತ್ತವಾಗಿದ್ದು ಒಂದರಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರವಾನಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂವಹನ ಜಾಲಗಳು ಒಂದು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸರಿಯಾದ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಜೊತೆಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅನಲಾಗ್ ಸಂವಹನ ಜಾಲವು ಒಂದು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವಿಚ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಎರಡು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರ ನಡುವೆ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತುಂಬಾ ದೂರದಿಂದ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಬೇಕಾದಾಗ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಅಥವಾ ಪುನಃ ಸಂಕೇತ ಪಡೆಯಲು ಈ ಎರಡು ವಿಧದ ಜಾಲದಲ್ಲೂ ಪುನರಾವರ್ತಕ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಂಕೇತಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಅಡೆತಡೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಿ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="glossary">[http://www.atis.org/tg2k/ ಎಟಿಐಎಸ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ಗ್ಲಾಸರಿ 2000] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302071329/http://www.atis.org/tg2k/ |date=2008-03-02 }}, ಎಟಿಐಎಸ್ ಕಮಿಟಿ ಟಿ೧ಎ೧ ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಪ್ರೋಸೆಸಿಂಗ್(ಅಮೇರಿಕಾ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಸ್ಟಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ಸ್), ೨೮ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೧.</ref> === ಸಂವಹನ ವಾಹಿನಿಗಳು === "ಚಾನೆಲ್" ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಸಾರ ಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕದ ನಡುವೆ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುವ ಭೌತಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ. ಇದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು: ಧ್ವನಿ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ವಾತಾವರಣ, ಕೆಲವೊಂದು ವಿಧವಾದ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಗ್ಲಾಸ್ [[ಆಪ್ಟಿಕಲ್‌ ಫೈಬರ್|ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್‌]]ಗಳು, ವೋಲ್ಟೇಜ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಕರೆಂಟ್‌ನ್ನು ತನ್ನ ಮೂಲಕ ಹರಿಯಲು ಬಿಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಆ‍ಯ್‌ಕ್ಸಿಯಲ್ ಫೈಬರ್, ದೃಗ್ಗೋಚರ ಬೆಳಕು, ಅತಿಗೆಂಪು ಅಲೆಗಳು, ಅತಿನೇರಳೆ ಕಿರಣ, ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಕ್ತ ಮಾರ್ಗ. ಈ ಕೊನೆಯ ವಾಹಿನಿಯನ್ನು "ಮುಕ್ತ ಪ್ರಸಾರಕ ಮಾರ್ಗ " ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆಗೆ ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವಾಗ ಎರಡರ ನಡುವೆ ವಾತಾವರಣವು ಇರಬಹುದು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದೆ ಇರಬಹುದು. ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ [[ನಿರ್ವಾತ]] ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ವಾಯು, ಹೊಗೆ,ಮೋಡ ಅಥವಾ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಅನಿಲದ ಮೂಲಕ ಸುಲಭವಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಚಾನೆಲ್" ಎಂಬುದರ ಇನ್ನೊಂದು ಆರ್ಥವು ಸಂವಹನ ಚಾನೆಲ್ ಪದಗುಚ್ಛದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಇದು ಪ್ರಸಾರಣ ಮಾಧ್ಯಮದ ಉಪವಿಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಹಲವಾರು ವಿಧವಾದ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರವು ಒಂದು ಮುಕ್ತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ೯೪.೫&nbsp;MHz(megahertz)ಕಂಪನಾಂಕದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೆ ಇನ್ನೊಂದು ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರವು ೯೬.೧&nbsp;MHz ಕಂಪನಾಂಕದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ,ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರವು ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ೧೮೦&nbsp;kHz(kilohertz), ಕಂಪನಾಂಕದ ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿ ಮೂಲಕ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕಂಪನಾಂಕಗಳು ಈ ಮೇಲಿನಂತೆ ಕೇಂದ್ರಿಕೃತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು "ವಾಹಕ ಕಂಪನಾಂಕ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಉದಾಹರಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕೇಂದ್ರಗಳು ಇದರ ಪಕ್ಕದ ೨೦೦&nbsp;kHzನಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ನ್ಯೂನತೆಗಾಗಿ ೨೦೦&nbsp;kHz ಮತ್ತು ೧೮೦&nbsp;kHz (೨೦&nbsp;kHz) ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೇಲಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ "ಮುಕ್ತ ಮಾರ್ಗ ವಾಹಿನಿ"ಯನ್ನು ಕಂಪನಾಂಕಗಳ ಅಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂವಹನ ವಾಹಿನಿಗಳನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಾಹಿನಿಗೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಪನಾಂಕದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ "ಫ್ರಿಕ್ವೆನ್ಸಿ-ಡಿವಿಜನ್‌ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್" ('''ಎಫ್‌ಡಿಎಂ''' ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗು ಪುನರಾವರ್ತಕ ಸಮಯ ನಿಗದಿಗೊಳಿಸುವುದು(ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ನಿಗದಿತ ಸಮಯ" ಪ್ರತಿಯೂಂದು ಸೆಕೆಂಡಿನ ೨೦ ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡ್ಸ್), ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗು ಕೇವಲ ಅವದಿಗೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಸಮಯದಲ್ಲೆ ಮಾಹಿತಿ ಕಳುಹಿಸಲು ಅನುವುಮಾಡಿಕೊಡುವುದು. ಸಂವಹನ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ "ಟೈಮ್ ಡಿವಿಜನ್ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್"('''ಟಿಡಿಎಂ''' ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವೊಂದು ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಎಫ್‌ಡಿಎಂ ವಾಹಿನಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಟಿಡಿಎಮ್ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಟಿಡಿಎಂ ಮತ್ತು ಎಫ್‌ಡಿಎಂನ ಸಂಯೋಗವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ. === ಸಮನ್ವಯತೆ === ಸಂಕೇತವನ್ನು ಒಂದು ರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರವಾನಿಸುವುದೇ ಸಮನ್ವಯತೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಅನಲಾಗ್ ಅಲೆಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಬಿಂಬಿಸಲು ಸಮನ್ವಯತೆಯನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ದೂರ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಮೋರ್ಸ್ ಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ಹಳೆಯ ಶಬ್ದದಿಂದಲೆ ಇದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದು ಇದನ್ನು ಕೀಯಿಂಗ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಕೀಯಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ(ಇವುಗಳು ಫೇಸ್-ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್, ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್, ಮತ್ತು ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್ ಒಳಗೊಂಡಿವೆ). ಉದಾಹರಣೆಗೆ "[[Bluetooth|ಬ್ಯ್ಲೂಟೂತ್]]" ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಫೇಸ್-ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹಲವಾರು ಉಪಕರಣಗಳ ನಡುವೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>ಹೈಕಿನ್‌, ಪುಪು ೩೪೪-೪೦೩.</ref><ref>[http://www.bluetooth.org/foundry/adopters/document/Core_v2.0_EDR/en/1/Core_v2.0_EDR.zip ಬ್ಲೂಟೂತ್ ಸ್ಪೆಸಿಫಿಕೇಶನ್ ವರ್ಶನ್ 2.0 + ಇಡಿಆರ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140814042933/https://www.bluetooth.org/foundry/adopters/document/Core_v2.0_EDR/en/1/Core_v2.0_EDR.zip |date=2014-08-14 }} (ಪು ೨೭), ಬ್ಲೂಟೂತ್, ೨೦೦೪.</ref> ಇದಲ್ಲದೆ, ಫೇಸ್-ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಶಿಫ್ಟ್ ಕೀಯಿಂಗ್ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು "ಕ್ವಾಡ್ರೆಚರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಮಾಡ್ಯೂಲೇಶನ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ,(QAM) ಇವುಗಳನ್ನು ಉನ್ನತ ಕಾರ್ಯಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಡಿಜಿಟಲ್ ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪನಾಂಕಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಕಂಪನಾಂಕದ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಕೂಡ ಸಮನ್ವಯತೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮುಕ್ತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಕಂಪನಾಂಕದ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡದೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಇದು ತುಂಬಾ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೆ, ಪ್ರಸಾರಣವಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ("ಒಯ್ಯುವ ಅಲೆಗಳು" ಎಂದು ಕರೆಯುವ) ಕಡಿಮೆ ಕಂಪನಾಂಕದ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳಿಂದ ಮಾಹಿತಿಯು ಉನ್ನತ ಕಂಪನಾಂಗದ ಸಂಕೇತಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಯೆ ಸಾಗಬೇಕು. ಇವುಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹಲವಾರು ವಿಧವಾದ ಸಮನ್ವಯತೆ ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ( ಈಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಎರಡು ಸಮನ್ವಯತೆಗಳು ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಸಮನ್ವಯತೆ (AM) ಮತ್ತು ಕಂಪನಾಂಕ ಸಮನ್ವಯತೆ (FM)] ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ, ಕಂಪನಾಂಕ ಸಮನ್ವಯತೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಡಿಸ್ಕ್ ಜಾಕಿಯ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ೯೬&nbsp;MHz ಒಯ್ಯುವ ಅಲೆಗಳಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ(ನಂತರ ಈ ಧ್ವನಿಯನ್ನು "೯೬ FM" ರೇಡಿಯೋ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು).<ref>ಹೈಕಿನ್, ಪುಪು ೮೮-೧೨೬.</ref> ಇದಲ್ಲದೆ, ಸಮನ್ವಯತೆಯು ಫ್ರಿಕ್ವೆನ್ಸಿ-ಡಿವಿಜನ್ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್‌ನ(FDM) ಅನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ == ಆಧುನಿಕ ಸಮಾಜದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ. ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ, ದೂರಸಂವಹನ ಉದ್ಯಮದ ಅಂದಾಜು ಆದಾಯ $೩.೮೫ ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ([[ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಡಾಲರ್|ಯುಎಸ್‌ಡಿ]](ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಡಾಲರ್) ಅಥವಾ ಜಾಗತಿಕ ನಿವ್ವಳ ಉತ್ಪನ್ನದ ಶೇಕಡಾ ೩.೦ರಷ್ಟು <ref name="plunkettresearch.com" /> ಸಾಮಾಜದ ಮೇಲೆ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಉಂಟುಮಾಡಿರುವ ಪರಿಣಾಮದ ಕುರಿತಾಗಿ ಈ ಕೆಳಗೆ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. === ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಣಾಮ === ==== ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ==== ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಮಾನದಂಡದಂತೆ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಉದ್ಯಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ದೆಸೆಯಿಂದ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡವು. ಇದು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಅಮೇಜಾನ್.ಕಾಮ್ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಲೆನರ್ಟ್‌ರ ಪ್ರಕಾರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯ ಮಾರಾಟದ ವಾಲ್-ಮಾರ್ಟ್ ಉತ್ತಮ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಅದರ ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭವನ್ನು ಕಂಡಿದೆ.<ref>{{cite journal | last = Lenert | first = Edward | month = December | title = A Communication Theory Perspective on Telecommunications Policy | journal = Journal of Communication| volume = 48 | issue = 4 | pages = 3–23 | date = 10.1111/j.1460-2466.1998.tb02767.x | doi = 10.1111/j.1460-2466.1998.tb02767.x}}</ref> ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಎಲ್ಲಾ ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಮನೆ ಮಾಲಿಕರು ತಮ್ಮ ದೂರವಾಣಿ ಸಾಧನವನ್ನು ಪಿಡ್ಜಾ ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು ವಿದ್ಯುತ್‌ ಕಾರ್ಮಿಕರವರೆಗಿನ ಮನೆ ಸೇವೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯಕ್ಕೂ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಸಮುದಾಯಗಳು ಸಹ ತಮ್ಮ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ದೂರ ಸಂವಹನ ಸಾಧನ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮನಗಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ|ಬಾಂಗ್ಲದೇಶ]]ದ ನರಸಿಂಗಡಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿತ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಸಹ ತಮ್ಮ ಸರಕಿನ ಉತ್ತಮ ಮೌಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸಗಟು ವ್ಯಾಪಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೊಬೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. [[ಕೋತ್ ದ್'ಇವಾರ್|ಕೊರ್ಟ್‌ಡೆಲ್‌ವೈರ್‌]]ನಲ್ಲಿನ ಕಾಫಿ ಬೆಳೆಗಾರರು ಕಾಫಿ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಏರಿಳಿತಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಸರಕನ್ನು ಮಾರಲು ಉತ್ತಮ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು [[ಮೊಬೈಲ್‌ ಫೋನ್‌ (ಚರ ದೂರವಾಣಿ)|ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್]] ಬಳಕೆಯ ಮೂಲಕವೇ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite journal | author = Mireille Samaan | title = The Effect of Income Inequality on Mobile Phone Penetration | version = Boston University Honors thesis | date = April 2003 | url = http://dissertations.bc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=ashonors | format = PDF | accessdate = 2007-06-08 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070214102055/http://dissertations.bc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=ashonors |archivedate = February 14, 2007}}</ref> ==== ಸಮಗ್ರ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ==== ಸಮಗ್ರ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತಮ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂವಹನ ಸಾಧನದ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಕಾರಣಾರ್ಥ ಸಂಬಂಧವಿರುವುದಾಗಿ ಹೆಂಡ್ರಿ ಕ್ರೊಲ್ಲರ್‌ ಮತ್ತು ಲಿಯೊನಾರ್ಡ್ ವೆವರ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite journal | doi = 10.1257/aer.91.4.909 | last = Röller | first = Lars-Hendrik | coauthor = Leonard Waverman | title = Telecommunications Infrastructure and Economic Development: A Simultaneous Approach | journal = American Economic Review | issn = 0002-8282 | year = 2001 | volume = 91 | issue = 4 | pages = 909–923}}</ref> ಈ ಹೇಳಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ವಿವಾದಗಳಿದ್ದು ಕೆಲವು ವಾದಗಳು ಇದು ತಪ್ಪು ಹಾಗೆ ಕಾರಣಾರ್ಥ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಾರದು ಎಂದಿವೆ.<ref>{{cite journal | last = Riaz | first = Ali | title = The role of telecommunications in economic growth: proposal for an alternative framework of analysis | journal = Media, Culture & Society | year = 1997 | volume = 19 | issue = 4 | pages = 557–583 | date = 10.1177/016344397019004004 | doi = 10.1177/016344397019004004}}</ref> ದೂರ ಸಂವಹನ ಸಾಧನದ ಸೌಕರ್ಯಾಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕ ಆದಾಯವು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಪಕ ಸೌಲಭ್ಯದಿಂದಾಗಿ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿಸುತ್ತವೆ, ಇದನ್ನು ನಾವು ಡಿಜಿಟಲ್ ಡಿವೈಡ್ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ೨೦೦೩ರ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂಪರ್ಕ ಒಕ್ಕೂಟ (ಐಟಿಯು) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಮಂದಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಮಾತ್ರ ಮೊಬೈಲ್ ಚಂದಾದಾರನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಜನರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ ಸ್ಥಿರ ದೂರವಾಣಿ ಹೊಂದಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಅಂತರಜಾಲ ಬಳಕೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿಯು ಸಹ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಪ್ರತಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಜನರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ ಅಂತರಜಾಲ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಐಟಿಯು‌ವಿನ ಈ ಲಬ್ದ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ದತ್ತಾಂಶಗಳು ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಜನರು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬಲ್ಲರು ಎಂಬುದರ ಸೂಚಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=Digital Access Index (DAI)|url=http://www.itu.int/ITU-D/ict/dai/|publisher=itu.int|accessdate=2008-03-06}}</ref> ಈ ಮಾನದಂಡದ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಿಡನ್, ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಐಸ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ಐಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಕೊನೆಯ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕನ್ ದೇಶಗಳಾದ [[ನೈಜೀರಿಯ|ನೈಜೇರಿಯಾ]], [[ಬುರ್ಕೀನ ಫಾಸೊ|ಬರ್ಕಿನಾ ಫಾಸೊ]], ಮತ್ತು ಮಲಿ ದೇಶಗಳಿವೆ.<ref>ವರ್ಲ್ಡ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್‌ ರಿಪೋರ್ಟ್‌[http://www.itu.int/ITU-D/ict/publications/wtdr_03/index.html 2003], ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಯೂನಿಯನ್, ೨೦೦೩.</ref> === ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಣಾಮ === ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಾಂಧವ್ಯದಲ್ಲಿ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂಪರ್ಕವು ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅದೇನೆ ಇದ್ದರೂ ದೂರವಾಣಿ ಸಾಧನವು ಮೂಲತಃ ನೈಜವಾಗಿ ತನ್ನ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿನ ಅದರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯು (ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಮನೆ ಸೇವೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು)ಸಾಮಾಜಿಕ ಆಯಾಮಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿದೆ. ಕಳೆದ ೧೯೨೦ ಮತ್ತು ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಸಾಧನಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ದೂರವಾಣಿ ಜಾಹೀರಾತುಗಳಿಗಿಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಈ ಹೊಸ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಆವೃತ್ತಿಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಭಾವೋದ್ವೇಗ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾತುಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಹಾಗೂ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಿರಂತರ ಬಾಂಧವ್ಯ ಕಲ್ಪಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="fischer">ಫಿಶರ್, ಕ್ಲೌಡ್ ಎಸ್.. "'ಟಚ್ ಸಮ್‌ಒನ್': ದ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ ಡಿಸ್ಕವರ್ಸ್ ಸೋಶಿಯೆಬಲಿಟಿ." ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್‌ ಕಲ್ಚರ್ ೨೯.೧ (ಜನವರಿ‌ ೧೯೮೮): ೩೨-೬೧. ಜೀಸ್‌ಟಿಒಆರ್. ವೆಬ್. ೪ ಅಕ್ಟೋಬರ‍್ ೨೦೦೯</ref> ಅಲ್ಲಿಂದ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂವಹನವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಾಂಧವ್ಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳು ನಾಟಕೀಯ ರೀತಿಯಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ದಿ ಹೊಂದಿದವು. ಈ ತಾಣಗಳು ಅವುಗಳ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು, ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆಯ ಕಿರು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆ ಕಿರು ಮಾಹಿತಿಯು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ವಯಸ್ಸು, ಆಸಕ್ತಿ, ಸಾಂಸಾರಿಕ ಸ್ಥಾನಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಈ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಬೆಸುಗೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಪ್ರೇಮಯಾಚನೆಯವರೆಗಿನ ಎಲ್ಲಾ ವಿಧದಲ್ಲೂ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=How do you know your love is real? Check Facebook|publisher=CNN|url=http://www.cnn.com/2008/LIVING/personal/04/04/facebook.love/index.html|date=2008-04-04}}</ref> ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್‌ನಂತಹ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಸಹ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ೨೦೦೦ರಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನ ತಂಡ ಇಪ್ಸೊಸ್ ಎಮ್‌ಓಆರ್‌ಐಯು ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಂತೆ ಶೇ ೮೧ರಷ್ಟು ದೂರಸಂವಹನ ಗ್ರಾಹಕರಲ್ಲಿ ೧೫ ರಿಂದ ೨೪ ವರ್ಷದ ವಯೋಮಾನದವರು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಅನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಶೇಕಡ ೪೨ರಷ್ಟು ಜನರು ಚೆಲ್ಲಾಟವಾಡಲು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>[http://www.ipsos-mori.com/content/polls-2000/i-just-text-to-say-i-love-you.ashx ಐ ಜಸ್ಟ್ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಟೊ ಸೆ ಲವ್‍ ಯು], Ipsos ಮೊರಿ, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ ೨೦೦೫.</ref> === ಇನ್ನಿತರ ಪರಿಣಾಮಗಳು === ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂವಹನ ಸಾಧನವು ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ದೂರದರ್ಶನದಿಂದ ಜನರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದ ಸಿನಿಮಾಗಳನ್ನು ಯಾವ ಚಿತ್ರ ಮಂದಿರಗಳಿಗೂ ಹೋಗದೆ ನೋಡುವಂತಾಯಿತು. ರೇಡಿಯೋ ಮತ್ತು ಅಂತರಜಾಲದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಜನರು ತಾವು ಈ ಹಿಂದೆ ಕೇಳಿರದಿದ್ದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಹೋಗದೆ ಕೇಳಬಹುದಾಯಿತು. ಜನರು ಸುದ್ದಿ ಸಮಾಚಾರಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂವಹನ ಸಾಧನವು ಹೊಸ ಹಾದಿಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಪೆವ್ ಅಂತರಜಾಲ ಮತ್ತು ಪ್ಯೂ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಆಂಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಲೈಫ್ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಂಡಂತೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್‌ನಲ್ಲಿನ ಮೂರು ಸಾವಿರ ಜನರಲ್ಲಿ ’ನಿನ್ನೆಯ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಕೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿರಿ?’ ಎಂದು ಕೇಳಲಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ವೃತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ರೇಡಿಯೋ, ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಆ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಕೆಳಕಂಡ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. (ಶೇಕಡವಾರು ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇಕಡ ನೂರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿದೆ ಕಾರಣ ಜನರು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮೂಲದಿಂದ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಶಕ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ).<ref>{{cite web|title=Online News: For many home broadband users, the internet is a primary news source|publisher=Pew Internet Project|url=http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_News.and.Broadband.pdf|date=2006-03-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060405021747/http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_News.and.Broadband.pdf|archivedate=2006-04-05}}</ref> {| class="wikitable" border="1" |- ! ಸ್ಥಳಿಯ ವಾಹಿನಿ ! ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾಹಿನಿ ! ರೇಡಿಯೋ ! ಸ್ಥಳಿಯ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ! ಅಂತರಜಾಲ ! ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು |- | 59% | 47% | 44% | 38% | 23% | 12% |} ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಜಾಹೀರಾತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೂ ಕೂಡ ಮಹತ್ತರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿದೆ. ಟಿಎನ್‌ಎಸ್ ಮೀಡಿಯಾ ಇಂಟಲಿಜೆನ್ಸ್‌ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ವರದಿ ಮಾಡಿದಂತೆ ಶೇಕಡ ೫೮ರಷ್ಟು ಜಾಹೀರಾತು ವೆಚ್ಚವು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂವಹನ ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web|title=100 Leading National Advertisers|publisher=Advertising Age|format=PDF|url=http://adage.com/images/random/datacenter/2008/spendtrends08.pdf|date=2008-06-23|accessdate=2009-06-21}}</ref> ಈ ಫಲಿತಾಂಶ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. {| class="wikitable" border="1" |- ! ! ಅಂತರಜಾಲ ! ರೇಡಿಯೋ ! ಕೇಬಲ್ ಟಿವಿ ! ಸಿಂಡಿಕೇಟೆಡ್ ದೂರದರ್ಶನ ! ಸ್ಪಾಟ್ (ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣ)ದೂರದರ್ಶನ ! ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ದೂರದರ್ಶನ ! ವೃತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆ ! ನಿಯತಕಾಲಿಕೆ ! ಹೊರಾಂಗಣ ! ಒಟ್ಟು |- ! ಶೇಕಡಾವಾರು | 7.6% | 7.2% | 12.1% | 2.8% | 11.3% |17.1% | 18.9% | 20.4% | 2.7% | 100% |- ! ಡಾಲರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ | $11.31 ಬಿಲಿಯನ್ | $10.69 ಬಿಲಿಯನ್ | $18.02 ಬಿಲಿಯನ್ | $4.17 ಬಿಲಿಯನ್ | $16.82 ಬಿಲಿಯನ್ | $25.42 ಬಿಲಿಯನ್ | $28.22 ಬಿಲಿಯನ್ | $30.33 ಬಿಲಿಯನ್ | $4.02 ಬಿಲಿಯನ್ | $149 ಬಿಲಿಯನ್ |} == ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರ == ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ''ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಾನೂನನ್ನು'' ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದ್ದು ಇದು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ಒಕ್ಕೂಟ(ಐಟಿಯು)ದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವಿಷಯವಾಗಿ [[ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ|ಯುನೈಟೆಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರ]]ಗಳಲ್ಲೇ ಮುಂಚೂಣಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.itu.int/net/about/index.aspx ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಯೂನಿಯನ್ : ಎಬೌಟ್ ಐಟಿಯು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090715225630/http://www.itu.int/net/about/index.aspx |date=2009-07-15 }}. ಐಟಿಯು. ೨೧ ಜುಲೈ‌ ೨೦೦೯ರಂದು ನೋಡಲಾಗಿದೆ. ([https://www.itu.int/osg/csd/wtpf/wtpf2009/documents/ITU_ITRs_88.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110607104643/https://www.itu.int/osg/csd/wtpf/wtpf2009/documents/ITU_ITRs_88.pdf |date=2011-06-07 }} of regulation)</ref> ೧೯೪೭ರ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಐಟಿಯು ತನ್ನ ಎಲ್ಲ ನೊಂದಣಿದಾರರನ್ನು ನೂತನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆವರ್ತನಕ್ಕೆ ಮರು ನೊಂದಣಿಯಾಗುವ ಮತ್ತು ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ರೇಡಿಯೋ ವಿಧೆಯಕದ ಪ್ರಕಾರ ಒಪ್ಪಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಐಟಿಯುನ ಪ್ರಕಾರ ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ ನಗರದಲ್ಲಿ ''ರೇಡಿಯೋ ಶಾಸನ'' ವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಸಂಬಂಧವಾಗಿ ''ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆವರ್ತನ ನೋಂದಣಿ ಸಮಿತಿ'' ಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಆವರ್ತನಗಳನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ''ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆವರ್ತನಗಳ ಪಟ್ಟಿ'' ಯಲ್ಲಿನ ನೋಂದಣಿ ಮೂಲಕ ಸಮಿತಿ ಪರಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮಾಡಿತ್ತು. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಪಾಯಕರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಈ ನೋಂದಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.<ref>ಕೊಡ್ದಿಂಗ್, ಜಾರ್ಜ್ ಎ.ಜೂನಿಯರ್‌.. "''[http://www.jstor.org/pss/2194872 ಜಾಮಿಂಗ್ ಆ‍ಯ್೦ಡ್ ದ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಅಸ್ಸೈನ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್ ]'' ". ದ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲಾ, ಆವೃತ್ತಿ ೪೯, ಸಂಖ್ಯೆ ೩ (ಜುಲೈ., ೧೯೫೫), ಪ್ರಕಾಶಕರು: ಅಮೇರಿಕನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲಾ. ಪುಪು. ೩೮೪-೩೮೮. ಮರುಪ್ರಕಾಶನ ಮಾಡಿದವರು JSTOR.org ದ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲಾ''". '' ''೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೦೮ರಂದು ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.''</ref> ಜಾಗತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಗಮನಿಸಿದಾಗ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇಲ್ಲೂ ಸಹ ರಾಜಕೀಯ ವಾದವಿವಾದ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ರಚನೆಗಳಿವೆ. ಪ್ರಸಾರಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಮುದ್ರಣ, ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಪ್ರಾಸಾರದಂತಹ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿದೆ.<ref name="Wood" /> ಎರಡನೇ ಪ್ರಪಂಚ ಯುದ್ದದ ಆಕ್ರಮಣವು ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸರಣದ ಪ್ರಚಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಿತು.<ref name="Wood">ವುಡ್‌, ಜೇಮ್ಸ್ &amp; ಸೈನ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ (ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್) "''[http://books.google.ca/books?id=WUO4U8L5N_cC&amp;pg=PA3&amp;lpg=PA3&amp;dq=%22countries+use+telecommunications+for+propaganda&amp;source=bl&amp;ots=xZ23AbxMud&amp;sig=elOIe1XUeivJ4fvrB5DPXDA6H54&amp;hl=en&amp;ei=CglmSpWjMIraNu3r9ZsB&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=2 ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್]'' ". ಐಇಟಿ ೧೯೯೪, ಆವೃತ್ತಿ ೧,೨೫೮ರ ಪು.೨ ISBN ೦-೮೬೩೪೧-೩೦೨-೧, ISBN ೯೭೮-೦-೮೬೩೪೧-೩೦೨-೫. ಗೂಗಲ್‌ಬುಕ್‌ನವರು ಮರುಪ್ರಕಾಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೧ ಜುಲೈ ೨೦೦೯ರಂದು ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.</ref> ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಗಳು, ಬಂಡಾಯಗಾರರು, ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು,ನಾಗರಿಕ ಸೇನೆಯವರೆಲ್ಲರೂ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಸರಣಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು.<ref name="Wood" /><ref name="Garfield" /> ೧೯೩೦ರ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ರಾಜಕೀಯ ಚಳುವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರಚಾರ ಶುರುವಾಯಿತು. ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ ಬಿಬಿಸಿ ಇಟಲಿಯಿಂದಲೆ ಅರಬ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌‌‍ಗೆ ಭಾಗಶಃ ಪ್ರತಿರೋಧದ ನಡುವೆಯೂ ಸದೃಶ್ಯ ಪ್ರಸಾರಣಾ ಮಾಡಿತು. ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸಹ ವಸಹಾತಿನ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ತೋರಿತ್ತು.<ref name="Wood" /> ಆಧುನಿಕ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೂರಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇರಾಕ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರು ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮತ್ತು ದಾಳಿಮಾಡಿದ ಪರಿಸ್ಕೃತ ವಿಡಿಯೋಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಘಂಟೆಯೊಳಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಸುನ್ನಿ ದಂಗೆಕೋರರು ಈಗಲೂ ಸಹ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸ್ವತಃ ದೂರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರ ಅಲ್‌-ಝವಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಇದು ಇರಾಕಿ ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಬಂದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಇರಾಕಿ ಕುರ್ದಿಸ್ತಾನ್‌ನ ಎರ್ಬಿಲ್‌ನಿಂದ ಈಗಲೂ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣೆಗೆ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಹಲವು ಬಾರಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿವೆ.<ref name="Garfield">ಗರ್ಫೀಲ್ಡ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ರ್ಯೂ. "''[http://www.meforum.org/1753/the-us-counter-propaganda-failure-in-iraq ದ ಯು.ಎಸ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್-ಪ್ರಾಪಗಂಡ ಫೈಲ್ಯೂರ್ ಇನ್ ಇರಾಕ್ ]'' ", ಫಾಲ್ ೨೦೦೭, ದ ಮಿಡ್ಲ್ ಈಸ್ಟ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಲೀ, ಆವೃತ್ತಿ XIV: ಸಂಖ್ಯೆ ೪, ೨೧ ಜುಲೈ‌ ೨೦೦೯ರಂದು ನೋಡಲಾಗಿದೆ.</ref> == ಆಧುನಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ == === ದೂರವಾಣಿ === [[ಚಿತ್ರ:Fibreoptic.jpg|thumb|upright|ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರದ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಅಗ್ಗದ ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಓದಗಿಸುತ್ತದೆ.]] ದೂರಸಂವಹನದ ಅನಲಾಗ್‌ನಲ್ಲಿಕರೆ ಮಾಡುವವನು ತಾನು ಬಯಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಒತ್ತುಗುಂಡಿಗಳ ಮೂಲಕ ಹಲವು ದೂರಸಂವಹನ ವಿನಿಮಯಳಿಂದ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿರುತ್ತಾನೆ. ಒತ್ತುಗುಂಡಿಗಳು ಈ ಇಬ್ಬರು ಬಳಕೆದಾರರ ನಡುವಿನ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂವಹನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕರೆಮಾಡುವವ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒತ್ತಿದಾಗ ಈ ವಿದ್ಯುತ್‌ಪ್ರೇರಿತ ಒತ್ತುಗುಂಡಿಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗುತ್ತವೆ. ಒಮ್ಮೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಕರೆಮಾಡಿದವನ ದನಿಯು ಆತನ ಹ್ಯಾಂಡ್‌ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಧ್ವನಿವರ್ಧಕದ ಸಹಾಯದಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ತರಂಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಈ ವಿದ್ಯುತ್ ತರಂಗವು ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಕಲುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯ ಕರೆಯ ಸ್ವೀಕೃತಿದಾರನಿಗೆ ಕೇಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವು ಸಣ್ಣ ಧ್ವನಿವರ್ಧಕದ ಮೂಲಕ ಕರೆಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವನಿಗೆ ಕೇಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆದಾರರು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂವಹನಗಳು ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.<ref>[http://www.epanorama.net/links/telephone.html ಟೆಲಿಫೋನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಪೇಜ್],ಈಪನೋರ್ಮ, ೨೦೦೬.</ref><ref>[http://electronics.howstuffworks.com/telephone1.htm ಹಒ ಟೆಲಿಫೋನ್ ವರ್ಕ್ಸ್], HowStuffWorks.com, ೨೦೦೬.</ref> ಸ್ಥಿರ ದೂರವಾಣಿಯಿರುವ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿನ ಅನಲಾಗ್ ಧ್ವನಿವರ್ಧಕದ ಶಬ್ಧವು ನೇರವಾಗಿ ಸಿಗ್ನಲ್‌ನ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕಡಿಮೆ ಅಂತರದ ಕರೆಗಳು ಬಹುಶಃ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಕೊನೆಯಿಂದ ಕೊನೆಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ದೂರಸಂವಹನ ಸೇವೆಗಳ ಉದ್ದಿಮೆದಾರರು ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಸಂಕೇತಗಳು ಸ್ವೀಕೃತಿದಾರರಿಗೆ ಮರಳುವ ಮುನ್ನ ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್‌ಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರ ಪ್ರಯೋಜನವೇನೆಂದರೆ ಡಿಜಿಟಲ್‌ ಆದ ಧ್ವನಿ ಸಂಕೇತಗಳು ಅಂತರಜಾಲದಲ್ಲಿ ದತ್ತಾಂಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಗಬಲ್ಲವು ಮತ್ತು ದೂರ ಸಂವಹನದಲ್ಲೂ ಸಹ ಮರುಧ್ವನಿಸಬಲ್ಲವುಗಳಾಗಿದ್ದವು (ಆದರೆ ಅನಲಾಗ್ ಸಂಕೇತಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧವಾದಾಗ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಅಡಚಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದವು) ಮೊಬೈಲ್‌ಗಳು ದೂರಸಂವಹನ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲೆ ಮಹತ್ತರವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದೆ. ಹಲವು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಚಂದಾದಾರಿಕೆಯು ಸ್ಥಿರ ದೂರಸಂವಹನವನ್ನೂ ಮೀರಿಸಿವೆ. ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾದ ಮೊಬೈಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಒಟ್ಟು ೮೧೬.೬ಮಿಲಿಯನ್. ಅವುಗಳ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಏಷ್ಯಾ/ ಫೆಸಿಫಿಕ್(೨೦೪ ಮಿಲಿಯನ್), ಪಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಯೂರೋಪ್( ೧೬೪ಮಿಲಿಯನ್),ಸಿಇಮ್‌ಇಎ (ಮಧ್ಯ ಯುರೋಪ್, ಮಧ್ಯ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾ)(೧೫೩.೫ಮಿಲಿಯನ್) ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕ(೧೪೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೆರಿಕ (೧೦೨ಮಿಲಿಯನ್).<ref>[http://www.gartner.com/press_releases/asset_145891_11.html ಗಾರ್ಟ್‌ನರ್‌‌ ಸೇಸ್ ಟಾಪ್ ಸಿಕ್ಸ್ ವೆಂಡರ್ಸ್ ಡ್ರೈವ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌ವೈಡ್ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಸೇಲ್ಸ್ ಟು 21% ಗ್ರೋತ್ ಇನ್ 2005], gartner.com, ೨೮ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೬.</ref> ೧೯೯೯ರಿಂದ ೫ವರ್ಷಗಳಿಂದೀಚೆಗೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಚಂದದಾರರಾದವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೫೮.೨ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಿಂತಲು ಮುಂದಿದೆ.<ref>[http://www.spectrum.ieee.org/may06/3426 ಆಫ್ರಿಕಾ ಕಾಲಿಂಗ್], ವಿಕ್ಟರ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಐರೆನೆ ಮಾರಿಕ, ಐಇಇಇ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್‌, ಮೇ ೨೦೦೬.</ref> ಇಂತಹ ಫೋನ್‌ಗಳ ಅತಿಯಾದ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು ಅಂದರೆ ಧ್ವನಿಯು ಡಿಜಿಟಲ್‌ಗೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಜಿಎಸ್ಎಮ್|ಜಿಎಸ್‌ಎಮ್]] ಅಥವಾ ಡಬ್ಲ್ಯು-ಸಿಡಿಎಮ್‌ಎ ಕಡಿಮೆ ಮೌಲ್ಯದ ಅನಲಾಗ್‌ ಆದ ಎಮ್‌ಪಿಎಸ್‌ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.amta.org.au/default.asp?Page=142 ಟೆನ್ ಇಯರ್ಸ್ ಆಫ್ ಜಿಎಸ್‌ಎಮ್ ಇನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080417135000/http://www.amta.org.au/default.asp?Page=142 |date=2008-04-17 }}, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಟೆಲಿಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್, ೨೦೦೩.</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ ದೂರಸಂವಹನ ಸಂವಹನದಲ್ಲಿ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳಾದವು. ಟಿಎಟಿ-೮ ಕಾರ್ಯಚರಣೆಯನ್ನು ೧೯೮೮ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೂಲಕ ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ [[ಆಪ್ಟಿಕಲ್‌ ಫೈಬರ್|ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ಸ್]] ಅವಲಂಬಿತ ವಿಸ್ಮೃತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಯಿತು. ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನ ಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸುವುದರಿಂದ ದತ್ತಾಂಶ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ ಟಿಎಟಿ-೮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಪರ್ ತಂತಿಯ ಮುಖೇನ ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ೧೦ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿತ್ತು ಆದರೆ ಇವತ್ತಿನ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ೨೫ಬಾರಿ ವಿವಿಧ ದೂರವಾಣಿಗಳ ಕರೆಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.att.com/history/milestones.html ಮಲಿಸ್ಟೋನ್ಸ್ ಇನ್ ಎಟಿ&amp;ಟಿ ಹಿಸ್ಟರಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080906003711/http://www.att.com/history/milestones.html |date=2008-09-06 }}, ಎಟಿ&amp;ಟಿ ಕಾಲೆಜ್ ವೆಂಚರ್ಸ್, ೨೦೦೬.</ref> ಇದು ದತ್ತಾಂಶದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಅಲ್ಲದೆ ಮೊದಲ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿತ್ತು. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ಅವರೆಂದಿಗೂ ಅಡ್ಡ ಸಂಭಾಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ (crosstalk) ತೊಂದರೆಗೀಡಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇದರರ್ಥ ಅವರು ಒಂದೇ ಕೇಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಆಫ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ‍್ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತುಂಬಿದ್ದರು.<ref>[http://www.cs.ucl.ac.uk/staff/S.Bhatti/D51-notes/node21.html ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್ ವೇವ್‍‌ಲೆಂತ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060524033058/http://www.cs.ucl.ac.uk/staff/S.Bhatti/D51-notes/node21.html |date=2006-05-24 }}, ಸೇಲಮ್ ಬಟ್ಟಿ, ೧೯೯೫.</ref> ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಒಂದೇ ಫೈಬರ್‌ನ ದತ್ತಾಂಶ ಸಾಮಾರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲಕ್ಸಿಂಗ್‌ ಅನ್ನು(ಒಂದೇ ವಾಹಕದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಲೆ ಹಲವು ಸಂವಹನ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ರವಾನಿಸುವ)ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.lightreading.com/document.asp?doc_id=31358 ರಿಪೋರ್ಟ್: ಡಿಡಬ್ಲುಡಿಎಮ್‌ ನೊ ಮ್ಯಾಚ್ ಫಾರ್ ಸಾನೆಟ್‌], ಮಾರಿ ಜಂಡರ್, ಲೈಟ್‌ ರೀಡಿಂಗ್, ೨೦೦೬.</ref><ref>[http://www.cisco.com/univercd/cc/td/doc/product/mels/cm1500/dwdm/dwdm_ovr.pdf ಫಂಡಮೆಂಟಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಡಿಡಬ್ಲುಡಿಎಮ್‌ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120809084728/http://www.cisco.com/univercd/cc/td/doc/product/mels/cm1500/dwdm/dwdm_ovr.pdf |date=2012-08-09 }}, ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್, ೨೦೦೬.</ref> ಆಧುನಿಕ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಸಂವಹನವು ಶಿಷ್ಟಾಚಾರದ ನಿಯಮಾವಳಿಯದಾಗಿದ್ದು ಇದು ಎಸಿಂಕ್ರೊನಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಮೊಡ್ (ಎಟಿಎಮ್‌) ಎಂದೇ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಎಟಿಎಮ್‌ನ ನಿಯಮವಾಳಿಯು ಎರಡನೇ ಪರಿಚ್ಛೇದದ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ದತ್ತಾಂಶ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಅನುವು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದೂರಸಂವಹನ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗೆ ಹೇಳಿಮಾಡಿಸಿದಂತಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮೂಲಕ ದತ್ತಾಂಶಗಳ ವಿಲೆವಾರಿಗೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಆ ಹಾದಿಯೊಂದಿಗಿನ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟ್ ಒಪ್ಪಂದ ನಿರ್ವಹಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಡಚಣೆಗಳುಂಟಾಗದಂತೆ ನಿಗಾವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟ್ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕ ಮತ್ತು ನೆಟ್‍ವರ್ಕ್‌ ನಡುವೆ ಏರ್ಪಟ್ಟ ಒಪ್ಪಂದವಾಗಿದೆ ಇದು ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಹೇಗೆ ದತ್ತಾಂಶಗಳ ಹೇಗೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತಾಗಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟ್‌ಅನ್ನು ತಲುಪದಿದ್ದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕವು ಅಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗಳು ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟ್ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸುತ್ತವೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಬಿಟ್ ರೇಟ್ (ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಪ್ರಮಾಣದ)ಬಗ್ಗೆ ಅಚಲ ನಂಬಿಕೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಕರೆ ಮಾಡಿದವನ ಧ್ವನಿಯು ಆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾಗಿ ಕೇಳುತ್ತಿರುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಡೆಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book | last = Stallings | first = William | edition= 7th edition (intl) | title = Data and Computer Communications | publisher = Pearson Prentice Hall | year = 2004 | pages = 337–366 | isbn = 0-13-183311-1 }}</ref> ಎಟಿಎಮ್‌ಗೂ ಮಲ್ಟಿ ಪ್ರೊಟೊಕಾಲ್ ಲೇಬಲ್ ಸ್ವಿಟ್ಚಿಂಗ್ (ಎಮ್‌ಪಿಎಲ್‌ಎಸ್)ನಂತಹ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿದ್ದು ಅವು ಒಂದೇ ಸಮನಾದ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ, ಅಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಉತ್ತಮ ಎಟಿಎಮ್‌ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದುವುದೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.networkworld.com/columnists/2002/0812edit.html ಎಮ್‌ಪಿಎಲ್‍‌ಎಸ್ ಇಸ್ ದ ಫೂಚರ್, ಬಟ್ ಎಟಿಎಮ್‌ ಹ್ಯಾಂಗ್ಸ್ ಆನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070706034545/http://www.networkworld.com/columnists/2002/0812edit.html |date=2007-07-06 }}, ಜಾನ್ ಡಿಕ್ಸ್, ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌, ೨೦೦೨</ref> === ರೇಡಿಯೋ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ === [[ಚಿತ್ರ:Digital broadcast standards.svg|thumb|300px|ಅಂಕೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ಮಾನಕಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಅಳವಡಿಕೆ.]] ಪ್ರಸರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರಸರಣಾ ಗೋಪುರವು ಉಚ್ಚ ಆವರ್ತನದ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಶಕ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಗ್ರಾಹಕ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. ಗೋಪುರದಿಂದ ಕಳುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಉಚ್ಚ ಆವರ್ತನದ ತರಂಗಗಳಲ್ಲಿ ದೃಷ್ಯ ಮತ್ತು ಶ್ರವ್ಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಂಕೇತಗಳಿರುತ್ತವೆ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂಕೇತಗಳ ಸ್ವಿಕೃತಿದಾರ ಉಚ್ಚ ಆವರ್ತನಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ, ಸಂಕೇತಗಳಲ್ಲಿರುವ ದೃಷ್ಯ ಮತ್ತು ಶ್ರವ್ಯ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಡಿಮೊಡ್ಯುಲೆಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸರಣಾ ಸಂಕೇತಗಳು ಅನಲಾಗ್ (ಮಾಹಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುವ ಸಂಕೇತ) ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್ (ಮಾಹಿತಿಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿತ ಮೌಲ್ಯದ ಸಂಕೇತಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಪಡುವ) ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರುತ್ತವೆ.<ref name="stallings-intro" /><ref>[http://www.howstuffworks.com/radio.htm ಹೌ ರ‍ೇಡಿಯೋ ವರ್ಕ್ಸ್], HowStuffWorks.com, ೨೦೦೬.</ref> ಪ್ರಸರಣಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಉದ್ಯಮವು ಇದರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಸಂದಿಗ್ಧ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅನಲಾಗ್‌ನಿಂದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಸರಣಾದತ್ತ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿವೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಬಂಡವಾಳ, ಶೀಘ್ರ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮರ್ಥ ಏಕೀಕೃತ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಮಾಡುವುದರಿಂದ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. ಈ ಡಿಜಿಟಲ್‌ ಪ್ರಸಾರದ ಪ್ರಧಾನ ಅನುಕೂಲವೇನೆಂದರೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅನಲಾಗ್ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿದ್ದ ದೂರುಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗೋಸ್ಟಿಂಗ್ (ಚುಕ್ಕಿಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಟಿವಿ ಪರದೆ),ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಚಿತ್ರ, ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಕ್ರಮಕೈಗೊಂಡಿತ್ತು. ಇವೆಲ್ಲವು ಸ್ವಭಾವತಃ ಅನಲಾಗ್ ಪ್ರಸರಣದಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿತ್ತು.ಈ ಸಂಬಂಧವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಗದ್ದಲ ಕೇಳಿಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಸಾರವು ಈ ತೊಂದರೆಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಹೊರತಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿತ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಸ್ವೀಕೃತಿ ಆಧಾರಿತವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಇದರಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನದ ಕೊನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮಗಳಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸರಳ ಉದಾಹರಣೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸುವುದಾರೆ ಒಂದು ವೇಳೆ ಬೈನರಿ ಮಾಹಿತಿಯಾದ ೧೦೧೧ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಳುಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಅದು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ[1.0 0.0 1.0 1.0]ಎಂದು ವಿಸ್ತರಣೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು [0.9 0.2 1.1 0.9] ಎಂದು ಸ್ವೀಕೃತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಅದು ಬಳಕೆಯ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಈಗಲೂ ಅದು ಬೈನರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ೧೦೧೧ ಎಂದೇ ದಾಖಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ರವಾಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮಾಹಿತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಸಾರದ ತೊಂದರೆಯ ಬಗೆಗೂ ತಿಳಿದಂತಾಯಿತು ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವೇಳೆ ಸಂದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾದರೂ ಗದ್ದಲಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದೂ ಸಹ ಬಳಸಲ್ಪಡಬಹುದಾದ ಭಾಷೆಯ ಸಂದೇಶವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಪುನರ್‌ಸಂದೇಶದಲ್ಲಿ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಎರರ್ ಕರೆಕ್ಷನ್ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಗ್ರಾಹಕವು ಕೆಲವೊಂದು ಎರರ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸರಿಪಡಿಸಬಹುದು ಆದರೆ ಶಬ್ದವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಹೊರಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ಸಂದೇಶವು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಇದರಿಂದ ಪ್ರಸಾರಣವು ತೊಂದರೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.digitaltv.com.au/ ಡಿಜಿಟಲ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಇನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ], ಡಿಜಿಟಲ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ನ್ಯೂಸ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ೨೦೦೧.</ref><ref>{{cite book | last = Stallings | first = William | edition= 7th edition (intl) | title = Data and Computer Communications | publisher = Pearson Prentice Hall | year = 2004 | isbn = 0-13-183311-1 }}</ref> ಡಿಜಿಟಲ್ ಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ, ಜಾಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಮೂರು ವಿಧವಾದ ಮಾನಕ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳೆಂದರೆ ಎಟಿಎಸ್‌ಸಿ, ಡಿವಿಬಿ ಮತ್ತು ಐಎಸ್‌ಡಿಬಿ ಮಾನಕಗಳು; ಈ ಮಾನಕಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಈ ವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಪ್ಶನ್‌ಡ್ ಮ್ಯಾಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಡಿಯೋ ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲು ಈ ಮೂರು ಮಾನಕಗಳು MPEG-೨ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆಡಿಯೋ ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲು ಎಟಿಎಸ್‌ಸಿಯು ಡೋಲ್ಬಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಸಿ-೩ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಐಎಸ್‌ಡಿಬಿಯು ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಆಡಿಯೋ ಕೋಡಿಂಗ್ (MPEG-೨ ಭಾಗ ೭)ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಡಿಯೋ ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲು ಡಿವಿಬಿ ಯಾವುದೇ ಮಾನಕ ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ MPEG-೧ ಭಾಗ ೩ ಲೇಯರ್ ೨ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>[https://web.archive.org/web/20040922025847/http://www.dynamix.ca/doc/HDVhandbook1.pdf ಹೆಚ್‌ಡಿವಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಹ್ಯಾಂಡ್‌ಬುಕ್], ಸೋನಿ, ೨೦೦೪.</ref><ref>[http://www.dvb.org/technology/standards_specifications/audio/ ಆಡಿಯೋ]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ಡಿಜಿಟಲ್ ವಿಡಿಯೋ ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್, ೨೦೦೩.</ref> ಸಮನ್ವಯತೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಡಿಯೋ ಪ್ರಸಾರಣದಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಏಕೀಕೃತವಾಗಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಡಿಯೋ ಪ್ರಸಾರಣ ಮಾನಕವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ ( ಯುರೆಕಾ ೧೪೭ ಮಾನಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ, ಇದು ಎಚ್‌ಡಿ ರೇಡಿಯೋ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಚ್‌ಡಿ ರೇಡಿಯೋ, ಯುರೆಕಾ ೧೪೭ ನಂತಲ್ಲದೇ, ಪ್ರಸಾರಣೆ ಇನ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಆನ್ ಚಾನೆಲ್ ಆಧಾರದ ಪ್ರಸಾರಣೆ ವಿಧಾನ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ AM ಅಥವಾ FM ಅನಲಾಗ್ ಪ್ರಸಾರಗಳಲ್ಲಿ ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ.<ref>[http://www.worlddab.org/cstatus.aspx ಸ್ಟೇಟಸ್ ಆಫ್ ಡಿಎಬಿ (ಯುಎಸ್‌ಎ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060721060832/http://www.worlddab.org/cstatus.aspx |date=2006-07-21 }}, ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಡಿಎಬಿ ಫೋರಮ್, ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೫.</ref> ಆದರೆ, ಡಿಜಿಟಲ್‌ಗೆ ಹೋಗುವ ಬದಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅನಲಾಗ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅಮೆರಿಕಾವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಜೂನ್ ೧೨ ೨೦೦೯ರಿಂದ ಅನಲಾಗ್ ಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರಣೆಯನ್ನು ಬಂದು ಮಾಡಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದೆ(ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಯಲ್ಲೂ ಆದರೆ ಕಡಿಮೆ ಶಕ್ತಿಯ ಟಿವಿ ಕೇಂದ್ರ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ), ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಎರಡು ಬಾರಿ ಬದಲಾವಣೆಯ ಗಡುವನ್ನ ಮೀರಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite news | author=Brian Stelter | title=Changeover to Digital TV Off to a Smooth Start | url=https://www.nytimes.com/2009/06/14/business/media/14digital.html?_r=2&hp |work=New York Times | date=June 13, 2009 }}</ref>. ಅನಲಾಗ್ ಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ಬಣ್ಣದ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಮೂರು ಮಾನಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ನಕ್ಷೆಗಾಗಿ [[:Image:NTSC-PAL-SECAM.png|ಇಲ್ಲಿ]] ನೋಡಿ). ಇವುಗಳೆಂದರೆ ಪಿಎ‌ಎಲ್ (ಬ್ರಿಟೀಷ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದು), [[ಎನ್ ಟಿ ಎಸ್ ಸಿ|ಎನ್‌ಟಿಎಸ್‌ಸಿ]] (ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದು), ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಇಸಿಎ‌ಎಂ (ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದು). (ಬಣ್ಣದ ಟಿವಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ಇವುಗಳು ಒಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಈ ಮಾನಕಗಳು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಿನ ಟಿವಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಇವುಗಳು ದೇಶದಿಂದ ದೇಶಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ). ಅನಲಾಗ್ ರೇಡಿಯೋದಿಂದ ಡಿಜಿಟಲ್ ರೇಡಿಯೋಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಷ್ಟವೇ ಆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಅನಲಾಗ್ ಗ್ರಾಹಕಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ಗ್ರಾಹಕಗಳಿಗಿಂತ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತವೆ.<ref>[http://www.amazon.com/gp/product/B00000J060 ಜಿಇ 72664 ಪೋರ್ಟೆಬಲ್/ಎಫ್‌ಎಮ್ ರೇಡಿಯೋ], Amazon.com, ಜೂನ್‌ ೨೦೦೬.</ref><ref>[http://www.worlddab.org/dabprod.aspx ಡಿಎಬಿ ಪ್ರಾಡಕ್ಟ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060621082027/http://www.worlddab.org/dabprod.aspx |date=2006-06-21 }}, ವರ್ಲ್ಡ್ ಡಿಎಬಿ ಫೋರಮ್‌, ೨೦೦೬.</ref> ಅನಲಾಗ್ ರೇಡಿಯೋಗಾಗಿ ಸಮನ್ವಯತೆ ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಸಮನ್ವಯತೆ('''AM''' ) ಅಥವಾ ಕಂಪನಾಂಕ ಸಮನ್ವಯತೆ('''FM''' )ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸ್ಟಿರೀಯೋ ಎಫ್‌ಎಂಗಾಗಿ ಸ್ಟಿರೀಯೋ ಪ್ಲೇಬ್ಯಾಕ್ ಸಾಧಿಸಲು, ಆ‍ಯ್‌೦ಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್ ಸಮನ್ವಯತೆ ಹೊಂದಿದ ಸಬ್‌ಕ್ಯಾರಿಯರ್ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. === ಅಂತರಜಾಲ === [[ಚಿತ್ರ:OSI Model v1.svg|250px|thumb|ಓಎಸ್‍‌ಐ ಪರಾಮರ್ಶನ ಮಾದರಿ]] ಅಂತರಜಾಲವೆಂಬುದು ಪ್ರಪಂಚಾದದ್ಯಂತ ಇರುವ ಗಣಕಯಂತ್ರಗಳ ಜಾಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅಂತರಜಾಲ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಜಾಲಗಳ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref>ರಾಬರ್ಟ್‌ ಇ. ಕಾನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ವಿಂಟಾನ್ ಜಿ. ಸೆರ್ಫ್,[http://www.cnri.reston.va.us/what_is_internet.html ವಾಟ್ ಈಸ್ ದ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ (ಆ‍ಯ್‌‍೦ಡ್ ವಾಟ್ ಮೇಕ್ಸ್ ಇಟ್ ವರ್ಕ್ಸ್)], ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೯. (ವಿಶೇಷವಾಗಿ xvರಲ್ಲಿನ ಕೆಳಬರಹವನ್ನು ನೋಡಿ)</ref> ಅಂತರಜಾಲದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಗಣಕಯಂತ್ರ ಸಹ ತನ್ನದೇ ಆದ ಐಪಿ ವಿಳಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಅದನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ಗಣಕಯಂತ್ರವು ಅದಕ್ಕೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ಗಣಕಯಂತ್ರವು ಅಂತರಜಾಲದ ಮೂಲಕ ಇನ್ನೊಂದು ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಐಪಿ ವಿಳಾಸವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂದೇಶವನ್ನು ಕಳುಹಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ದ್ವಿಮುಖ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸಲು, ಕಳುಹಿಸಿದ ಸಂದೇಶವು ತನ್ನೊಡನೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಮೂಲ ಗಣಕಂತ್ರದ ಐಪಿ ವಿಳಾಸವನ್ನೂ ಹೊತ್ತೊಯ್ದಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಅಂತರಜಾಲವು ಗಣಕಯಂತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>[http://computer.howstuffworks.com/internet-infrastructure.htm ಹೌ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಇನ್ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ವರ್ಕ್], HowStuffWorks.com, ೨೦೦೭.</ref> {{As of|2008}}, ಸುಮಾರು ೨೧.೯%ರಷ್ಟು ಪ್ರಪಂಚದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರವೇಶ ಪ್ರಮಾಣದೊಂದಿಗೆ ಅಂತರಜಾಲವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದೆ (ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರತಿಶತದ ಮೂಲಕ ಅಳೆಯಲಾಗಿದೆ) ಇದು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ (೭೩.೬%), ಒಶಿಯೆನಿಯಾ/ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ (೫೯.೫%) ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ (೪೮.೧%)ರಷ್ಟಿದೆ.<ref>[http://www.internetworldstats.com/stats.htm ವರ್ಲ್ಡ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಯೂಸರ್ಸ್ ಅ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623200007/http://www.internetworldstats.com/stats.htm |date=2011-06-23 }}, ಇಂಟರ್ನೆಟ್worldstats.com, ೧೯ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೦೦೭.</ref> ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ಪ್ರವೇಶದಲ್ಲಿ, [[ಐಸ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ಐಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] (೨೬.೭%), ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ (೨೫.೪%) ಮತ್ತು ನೆದರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ (೨೫.೩%)ರಷ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಪ್ರಪಂಚದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://www.oecd.org/document/39/0,2340,en_2649_34225_36459431_1_1_1_1,00.html ಒಇಸಿಡಿ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್], ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ ಫಾರ್ ಇಕನಾಮಿಕ್ ಕೋ-ಆಪರೇಶನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್,ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೫.</ref> ಅಂತರಜಾಲವು ಭಾಗವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಗಣಕಯಂತ್ರ ಮತ್ತು ರೂಟರ್‌ಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸಂವಹನ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಗಣಕಯಂತ್ರ ಅಂತರಜಾಲ ಸಂವಹನವು ಅನೇಕ ಸ್ತರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ನಿಯಮಾವಳಿ ಸಂಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಇತರ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಂದಾಗಿ ಉನ್ನತ ಹಂತದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗದಂತೆ ಜಾಲ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಕೆಳ ಹಂತದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಹಕೀಯಗೊಳಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಗಣಕಯಂತ್ರವು ಇಥರ್ನೆಟ್‌ ಅಥವಾ [[ವೈ-ಫೈ|ವೈ-ಫೈಯ]] ಮೂಲಕ ಅಂತರಜಾಲ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅಂತರಜಾಲವನ್ನು ಶೋಧಿಸುವ ತಂತ್ರಾಂಶವು ಒಂದೇ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವುದರಿಂದ ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರೊಟೊಕಾಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಎಸ್‌ಐ ಪರಾಮರ್ಶನ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿನ ಅದರ ಸ್ಥಾನದ ಮೂಲಕ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ಬಲಗಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರದಂತೆ), ಇದು ೧೯೮೩ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಜಾಲದ ನಿಯಮಾವಳಿಯ ಪ್ರಯತ್ನದ ನಂತರ ಉಗಮವಾಯಿತು.<ref>[http://www.tcpipguide.com/free/t_HistoryoftheOSIReferenceModel.htm ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ದ ಒಎಸ್‌ಐ ರೆಫರೆನ್ಸ್ ಮಾಡೆಲ್], ದ ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿ ಗೈಡ್ ಆವೃತ್ತಿ ೩.೦, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಎಂ ಕೊಜಿಯರೊಕ್, ೨೦೦೫.</ref> ಅಂತರಜಾಲಕ್ಕಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಸಂವಹನಿಸುವ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಹಣ ಚಲಿಸುವ ಹಾಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂತರಜಾಲ ಸ್ಥಳಗಳು ಭೌತಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಅಥವಾ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಬಳಸುವ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳ ಬಳಕೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೇರಿಲ್ಲ. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಜಾಲ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಪ್ರೆರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಖಂಡಾಂತರದ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಶ್ರೇಷ್ಟವಾದ ಅಸಿಂಕ್ರೊನಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸಫರ್ ಮೋಡ್‌ (ಎಟಿಎಮ್‌) ನಿಯಮಾವಳಿಯನ್ನು (ಅಥವಾ ಸಮಾನವಾದ ಆಧುನಿಕವಾಗಿದ್ದು) ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿನಿಮಯ ದೂರವಾಣಿ ಸಂವಹನದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂವಹನ ಜಾಲವು ಒಂದೇ ರಚನೆಯನ್ನು ಹಂಚುತ್ತವೆ. ಜಾಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ವಸ್ತುಗಳು ಲಾಜಿಕಲ್ ಅಡ್ರೆಸಿಂಗ್‌ನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದರಿಂದ ಅಂತರಜಾಲ ನಿಯಮಾವಳಿ(ಐಪಿ)ಯೊಂದಿಗೆ ಗುಣಮಟ್ಟದವಾಗುತ್ತಿದೆ. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ಗಾಗಿ, ಡೊಮೈನ್ ನೇಮ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾನವ ಓದುವ ರೂಪವಾದ ಈ "ಐಪಿ ವಿಳಾಸಗಳು" ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ (ಉದಾ [http://www.google.com/ www.google.com] ನಿಂದ [http://72.14.207.99/ 72.14.207.99] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822000533/http://72.14.207.99/ |date=2006-08-22 }} ಉದ್ಭವಿಸಿದೆ). ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸುವ ಆವೃತ್ತಿಯಾದ ಅಂತರಜಾಲ ನಿಯಮಾವಳಿಯು ನಾಲ್ಕನೇ ಅವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಆರನೇ ಆವೃತ್ತಿಗೆ ಸಾಗುವುದು ಸಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗಲಿದೆ.<ref>[http://www.microsoft.com/technet/itsolutions/network/ipv6/introipv6.mspx ಇಂಟರ್‌ಡಕ್ಷನ್ ಟು ಐಪಿವಿ6], ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್, ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೬.</ref> ಪ್ರಸಾರ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂವಹನವು ಪ್ರಸಾರಣೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ನಿಯಮಾವಳಿ (ಟಿಸಿಪಿ) ಅಥವಾ ಬಳಕೆದಾರ ಡಾಟಾಗ್ರಾಂ ನಿಯಮಾವಳಿ (ಯುಡಿಪಿ)ಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಕಳುಹಿಸಿದ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಸಂದೇಶವು ಇನ್ನೊಂದು ಗಣಕವನ್ನು ತಲುಪಬೇಕಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಟಿಸಿಪಿಯನ್ನು ಬಳಸುವರು, ಇದು ವಿಹಿತವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಯುಡಿಪಿಯನ್ನು ಬಳಸುವರು. ಟಿಸಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ಟುಗಳು ಕಳೆದುಹೋದಲ್ಲಿ ಮರುಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಉನ್ನತ ಹಂತಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವ ಮೊದಲು ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಯುಡಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಹಂತಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವ ಮೊದಲು ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಕೆಟ್ಟುಗಳು ಕಳೆದುಹೋದಲ್ಲಿ ಮರುಪ್ರಸಾರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಟಿಸಿಪಿ ಮತ್ತು ಯುಡಿಪಿ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ಟುಗಳು ತಮ್ಮನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಅನ್ವಯಿಕಗಳು ಅಥವಾ ವಿಧಾನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟೀಕರಿಸಲು ಪೋರ್ಟ್‌ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ.<ref>ಸ್ಟ್ಯಾಲಿಂಗ್ಸ್, ಪುಪು ೬೮೩-೭೦೨.</ref> ಕೆಲವು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅನ್ವಯಿಕ ಹಂತದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಪೋರ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ, ಜಾಲ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅವಶ್ಯಕತೆಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂತರಜಾಲ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಪೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಬೇಕು ಅಥವಾ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಅನ್ವಯಿಕಗಳ ಕಾರ್ಯಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಬೇಕು. ಪ್ರಸಾರ ಹಂತದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸೆಷನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಸಡಿಲವಾಗಿ ಹೊಂದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾಗಿರುವುದೆಂದರೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಾಕೆಟ್‌ ಹಂತ (ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್‌) ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರ ಹಂತದ ರಕ್ಷಣಾ (ಟಿಎಲ್ಎಸ್‌‌) ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು. ಈ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಇಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಪ್ರಸಾರವಾದ ದತ್ತಾಂಶಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ರಹಸ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇತರರು ಬಳಸುತಿದ್ದಲ್ಲಿ ಶೋಧಕದ ವಿಳಾಸಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಗ ಮುದ್ರೆಯು ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>ಟಿ. ಡೈರ್ಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಿ. ಅಲೆನ್, ದ ಟಿಎಲ್ಎಸ್‌‌ ಪ್ರೊಟೋಕಾಲ್ ವರ್ಷನ್ ೧.೦, ಆರ್‌ಎಫ್‌ಸಿ ೨೨೪೬, ೧೯೯೯.</ref> ಕೊನೆಗೆ ಅನ್ವಯಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಪರಿಚಯವಿರುವ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಿವೆ, ಅವೆಂದರೆ ಹೆಚ್‌ಟಿಟಿಪಿ (ವೆಬ್ ಶೋದನೆ), ಪಾಪ್‌೩ (ಮಿಂಚಂಚೆ), ಎಫ್‌ಟಿಪಿ (ಕಡತ ವರ್ಗಾವಣೆ), ಐಆರ್‌ಸಿ (ಅಂತರಜಾಲ ಚಾಟ್‌), ಬಿಟ್‌ಟೊರೆಂಟ್‌ (ಕಡತ ಹಂಚುವಿಕೆ) ಮತ್ತು ಆಸ್ಕರ್‌(ತುರ್ತು ಸಂದೇಶ). === ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂವಹನಜಾಲಗಳು ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಂವಹನಜಾಲಗಳು === ಅಂತರಜಾಲವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾದರೂ, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂವಹನಜಾಲಗಳ ("ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು" - ಗಣಕಯಂತ್ರದ ಜಾಲಗಳು ಕೆಲವು ಕಿಲೋಮೀಟರುಗಳನ್ನು ನಂತರ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ) ಗುಣಗಳು ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಜಾಲವು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಜಾಲವು ಬಯಸುವ ಎಲ್ಲ ಫೀಚರ್‌ಗಳನ್ನೂ ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಹಣವನ್ನು ಬಯಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಲ್ಲದೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅವು ಅಂತರಜಾಲಕ್ಕೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಹೊಂದದಿದ್ದರೆ ಗೌಪ್ಯ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಂತರಜಾಲದೊಂದಿಗೆ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಂವಹನರಹಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಮಾಹಿತಿ ಚೋರರು, ಸೈನ್ಯ, ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ೧೦೦% ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೇ ವಿಧಾನದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಲ್ಯಾನ್‌ಗೆ ಸಂವಹನ ಕಲಿಸಿದರೆ ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನೆರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಂವಹನಜಾಲಗಳು ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ("ವ್ಯಾನ್‌ಗಳು" - ಖಾಸಗೀ ಗಣಕಯಂತ್ರ ಜಾಲಗಳು ಸಾವಿರಾರು ಕಿಲೋಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ದೊರ ಸಂವಹನ ಕಲ್ಪಿಸಬಲ್ಲುದಾಗಿದೆ.) ಇವುಗಳಲ್ಲೂ ಸಹ ಗೌಪ್ಯತೆ, ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿ ಚೋರರನ್ನು- ಯಾರು ಅವುಗಳನ್ನು "ತಲುಪುವರು" ಅವರಿಂದ ದೂರವೊಡಬಹುದು. ಖಾಸಗೀ ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾನ್‌ಗಳ ಪ್ರಧಾನ ಬಳಕೆದಾರರಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಗುಪ್ತ ಮಾಹಿತಿ ದಳಗಳು ''ತಮ್ಮ'' ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಗೌಪ್ಯವಾಗಿಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂವಹನ ನಿಯಾಮಾವಳಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಒಎಸ್‌ಐ ಪರಾಮರ್ಶನ ಮಾದರಿಯ ದತ್ತಾಂಶ-ಸಂಪರ್ಕ ಹಂತ ಮತ್ತು ಆನ್ವಯಿಕ ಹಂತದ ನಡುವಿನ ಸ್ಥಳವನ್ನು ತುಂಬಲು ಉದ್ಭವಿಸಿದವು. ಇವುಗಳು ಪ್ರಧಾನ ನಿಯಮಾವಳಿ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ಟಾಕ್, ಐಪಿಎಕ್ಸ್, ಮತ್ತು ನೆಟ್‌ಬಯೋಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು, ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಎಸ್-ಡಾಸ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ಐಪಿಎಕ್ಸ್‌ ಬಳಕೆದಾರರಿಂದಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿಯು ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, ಆದರೆ ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸುಲಭ್ಯಗಳು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಿಕೊಂಡವು.<ref>ಮಾರ್ಟೀನ್, ಮೈಕೆಲ್ (೨೦೦೦). ''ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್'' ([http://www.informit.com/content/images/0735709777/samplechapter/0735709777.pdf ದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕರ್ಸ್ ಗೈಡ್ ಟು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಟಾಕ್‌, ಐಪಿಎಕ್ಸ್, ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ನೆಟ್‌ಬಯೋಸ್‌]), ಎಸ್‌ಎ‌ಎಂ‌ಎಸ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್, ISBN ೦-೭೩೫೭-೦೯೭೭-೭.</ref> ಅಂತರಜಾಲವು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಂತರಜಾಲ ಸಂಬಂಧಿತ ದಟ್ಟಣೆಯು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆಲ್ಲಾ ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾನ್‌ಗಳು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡವು, ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಜಾಲಗಳು ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿ ದಟ್ಟಣೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಬಹುದು. ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಾದ ಟಿಸಿಪಿ/ಐಪಿ ಕ್ಲೈಂಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಡಿಹೆಚ್‌ಸಿಪಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಟಾಕ್‌/ ಐಪಿಎಕ್ಸ್/ ನೆಟ್‌ಬಯೋಸ್‌ ನಿಯಮಾವಳಿ ಗುಂಪುಗಳ ಮಾನಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದ ಕಾರ್ಯಗಳಾದ ಜಾಲದ ವಿಳಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯಕವಾಯಿತು.<ref>ರಾಲ್ಫ್ ಡ್ರೋಮ್ಸ್, [http://www.dhcp.org/ ರಿಸೋರ್ಸ್ ಫಾರ್ ಡಿಎಚ್‌ಸಿಪಿ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704061131/http://www.dhcp.org/ |date=2007-07-04 }}, ನವೆಂಬರ್ ೨೦೦೩.</ref> ಇದು ದತ್ತಾಂಶ-ಸಂಪರ್ಕ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು ಅಂತರಜಾಲದಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿವೆ. ಅಸಿಂಕ್ರೊನೊಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸಫರ್ ಮೋಡ್‌ (ಎಟಿಎಮ್‌) ಅಥವಾ ಮಲ್ಟಿಪ್ರೊಟೊಕಾಲ್ ಲೇಬಲ್ ಸ್ವಿಚ್ಚಿಂಗ್ (ಎಮ್‌ಪಿಎಲ್‌ಎಸ್‌)ಗಳು ವ್ಯಾನ್‌ಗಳಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಸಂವಹನಜಾಲಗಳಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ದತ್ತಾಂಶ-ಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತದೆ: ಈಥರ್ನೆಟ್‌ ಮತ್ತು ಟೋಕನ್‌ ರಿಂಗ್‌ಗಳು ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳಿಗೆ ದತ್ತಾಂಶ-ಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಹಳೆಯ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ, ಅವುಗಳು ಸರಳವಾಗಿವೆ (ಉದಾ: ಅವುಗಳು ಸೇವೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಖಾತರಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಲ್ಲ) ಮತ್ತು ಸಂಘರ್ಷ ನಿವಾರಣೆಯನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಎರಡೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಅನುವುಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.<ref>ಸ್ಟ್ಯಾಲಿಂಗ್ಸ್, ಪುಪು ೫೦೦-೫೨೬.</ref> ೧೯೮೦ರ ಮತ್ತು ೯೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿನ ಆಧುನಿಕ ಐಬಿಎಮ್‌ ಟೋಕನ್ ರಿಂಗ್‌ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಎಲ್ಲಾ ಲ್ಯಾನ್‌ಗಳು ಈಗ ತಂತು ಅಥವಾ ನಿಸ್ತಂತು ಈಥರ್ನೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ಭೌತಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ತಂತು ಇಥರ್ನೆಟ್‌ ಅಳವಡಿಕೆಗಳು ತಾಮ್ರದ ತಿರುಚಿದ-ಜೋಡಿ ಕೇಬಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ೧೦BASE-T ಜಾಲವನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ). ಕೆಲವು ಮೊದಲಿನ ಅಳವಡಿಕೆಗಳು ಭಾರವಾದ ಕೊಆ‍ಯ್‌ಕ್ಸಿಯಲ್ ಕೇಬಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಇತ್ತೀಚಿನ ಅಳವಡಿಕೆಗಳು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇಗದವು) [[ಆಪ್ಟಿಕಲ್‌ ಫೈಬರ್|ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್‌]]ಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.<ref>ಸ್ಟ್ಯಾಲಿಂಗ್ಸ್, ಪುಪು ೫೧೪-೫೧೬.</ref> ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದಾಗ ಮೈಲ್ಟಿಮೋಡ್‌ ಫೈಬರ್‌ ಮತ್ತು ಸಿಂಗಲ್‌‌ಮೋಡ್‌ ಫೈಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಮೈಲ್ಟಿಮೋಡ್‌ ಫೈಬರ್ಗಳನ್ನು ದಪ್ಪದ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್‌ಗಳೆಂದು ತಿಳಿಯಬಹುದು, ಅವುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಸಾಧನಗಳು ಅಗ್ಗವಾಗಿವೆ, ಆದರೆ ಅವುಗಳು ಕಡಿಮೆ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಳದರ್ಜೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಟ್ಟ ದೌರ್ಬಲ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>[http://www.arcelect.com/fibercable.htm ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಕೇಬಲ್ ಟ್ಯೂಟೊರಿಯಲ್], ಎಆರ್‌ಸಿ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್. ೨೦೦೭ರ ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.</ref> == ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ == {{Telecommunications by region}} == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ == {{Portal|Telecommunication}} * ಬ್ಯುಸಿ ಓವರ್‌ರೈಡ್ * ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಾಹ್ಯರೇಖೆ * ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ * ವೇವ್‌ಲೆಂತ್-ಡಿವಿಶನ್ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸಿಂಗ್‌(ಡಬ್ಲುಡಿಎಮ್‌) * ತಂತು ಸಂವಹನ * ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಜಾಲಗಳು * ನ್ಯಾನೊಸ್ಕೇಲ್ ಜಾಲಗಳು * ಡ್ಯೂಯಲ್‌-ಟೋನ್ ಮಲ್ಟಿ-ಆವರ್ತನ ಸಂಕೇತಗಳು * ಒತ್ತುಗುಂಡಿ ದೂರವಾಣಿ == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * ಒಇಸಿಡಿ, [https://books.google.com/books?id=WpmzcqmgMbAC&amp;dq=universal+service+and+rate+restructuring+in+telecommunications&amp;printsec=frontcover&amp;source=bl&amp;ots=S2USGNAune&amp;sig=Alh7pDRwI3Rk4iYVYuMq9rZlIZc&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;resnum=1&amp;ct=result#PPP1,M1 ''ಯುನಿವರ್ಸಲ್ ಸರ್ವೀಸ್ ಆ‍ಯ್೦ಡ್ ರೇಟ್ ರಿಸ್ಟ್ರಕ್ಟಿಂಗ್ ಇನ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್'' ], ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ ಫಾರ್ ಎಕಾನಾಮಿಕ್ ಕೊ-ಆಪರೇಶನ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್‌(ಒಇಸಿಡಿ) ಪಬ್ಲಿಶಿಂಗ್, ೧೯೯೧. ISBN ೯೨-೬೪-೧೩೪೯೭-೨ == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{Sisterlinks}} * [http://www.atis.org/tg2k/ ಎಟಿಐಎಸ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ಶಬ್ದಕೋಶ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302071329/http://www.atis.org/tg2k/ |date=2008-03-02 }} * [http://www.complextoreal.com/tutorial.htm ಸಂವಹನಗಳ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಖಾಸಗಿ ಬೋಧನೆಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100123075253/http://www.complextoreal.com/tutorial.htm |date=2010-01-23 }} * [http://www.fcc.gov/ ಸಂಯಕ್ತ ಸಂವಹನಗಳ ನಿಯೋಗ] * [http://www.comsoc.org/ ಐಇಇಇ ಸಂವಹನಗಳ ಸಮಾಜ] * [http://www.itu.int/home/ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂವಹನ ಒಕ್ಕೂಟ] * archive.orgನಲ್ಲಿನ [https://web.archive.org/web/20040413074912/http://www.ericsson.com/support/telecom/index.shtml ಎರಿಕ್‌ಸನ್ನನ ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್] (ಎರಿಕ್‌ಸನ್‌ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ ಅವರ ವೆಬ್‌ಸೈಟನ್ನು ತೆಗೆದರು) [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರೇಡಿಯೋದ ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ದೂರದರ್ಶನದ ಇತಿಹಾಸ]] [[ವರ್ಗ:ಮಾಧ್ಯಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]] [[ವರ್ಗ:ದೂರ ಸಂವಹನಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಪರ್ಕ]] 82ha4cwg54ruscdcomkxegi96qowdco 0 28164 1258605 1115988 2024-11-19T16:13:15Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258605 wikitext text/x-wiki {{Other uses|The Pursuit of Happiness (disambiguation){{!}}The Pursuit of Happiness}} {{Infobox film | name = The Pursuit of Happyness | image = | caption = Theatrical release poster | director = [[Gabriele Muccino]] | producer = {{ubl|Todd Black|Jason Blumenthal|[[James Lassiter]]|[[Will Smith]]|[[Steve Tisch]]}} | writer = [[Steven Conrad]] | starring = {{ubl|[[Will Smith]]|[[Jaden Smith]]|[[Thandie Newton]]|[[Brian Howe (actor)|Brian Howe]]|[[Dan Castellaneta]]}} | music = Andrea Guerra | cinematography = [[Phedon Papamichael]] | editing = [[Hughes Winborne]] | studio = {{ubl|[[Relativity Media]]|[[Overbrook Entertainment]]|[[Escape Artists]]}} | distributor = [[Columbia Pictures]] | released = {{Film date|2006|12|15}} | runtime = 117 minutes | country = {{Film US}} | language = English | budget = $55 million | gross = $307,077,295 }} '''''ದ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌‌ ಆಫ್‌ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್'' ''' ಎಂಬುದು 2006ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಅಮೇರಿಕಾದ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ರೂಪಕ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಗೇಬ್ರಿಯೆಲೆ ಮುಚ್ಚಿ/ಕ್ಕಿನೋರ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಕ್ರಿಸ್‌ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ನ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[Will Smith|ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌]]ರು ನಡುನಡುವೆ ಮನೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕಷ್ಟಪಡುವ ಬಂಡವಾಳ/ಷೇರು ದಲ್ಲಾಳಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ ಮಾರಾಟಗಾರನಾದ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ನ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ಟೀವನ್‌ ಕಾನ್ರಾಡ್‌‌ರು ರಚಿಸಿದ ಈ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರಕಥೆಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರಾಟ ಕಂಡ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ರು ಕ್ವಿನ್ಸಿ ಟ್ರೂಪ್‌/ನಟವರ್ಗದ ಸಹಾಯದಿಂದ ರಚಿಸಿದ ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌‌ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ 15, 2006ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿದ ತಮ್ಮ ಅಭಿನಯ ಚಾತುರ್ಯಕ್ಕೆ, ಸ್ಮಿತ್‌ರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ [[ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]ಯ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಹಾಗೂ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. == ಕಥಾವಸ್ತು == ಕ್ರಿಸ್‌ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ನು ([[Will Smith|ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌]]) 1981ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ನಗರದಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯರುಗಳ ಮುಂದೆ ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆ ನೀಡಿ ಅವರುಗಳಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಒಯ್ಯಬಲ್ಲ/ಹಗುರ ಮೂಳೆಗಳ-ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಶೋಧಕಯಂತ್ರ/ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬದ ಉಳಿತಾಯದ ಹಣವನ್ನು ತೊಡಗಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಹೂಡಿಕೆಯು ಬಿಳಿಯಾನೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ ಆತನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ತೊಂದರೆಗೀಡು ಮಾಡುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಆತನ ಪತ್ನಿ ಲಿಂಡಾ (ಥಾಂಡೀ ನ್ಯೂಟನ್‌) ಆತನನ್ನು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌‌(ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌)ನನ್ನು ತೊರೆದು [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್]]‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಪೇಟೆವಲಯದಲ್ಲಿ ತಾನು ತಂದಿದ್ದ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌/ಶೋಧಕಯಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಡೀನ್‌ ವಿಟ್ಟರ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ವಾಹಕ/ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಕ್ರಿಸ್‌‌ ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ಆತನೊಂದಿಗೆ ಕ್ಯಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾ ಇರುವಾಗ ರೂಬಿಕ್‌'ಸ್‌‌‌ ಕ್ಯೂಬ್‌ ಕ್ರೀಡೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯೊಂದನ್ನು ಬಿಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆತನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ತಮ ಭಾವನೆ ಮೂಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಹೊಸದಾದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಸಂಬಂಧವು ಅವನಿಗೆ ಓರ್ವ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಬಂಡವಾಳ/ಷೇರು ದಲ್ಲಾಳಿಯಾಗುವ ಅವಕಾಶ ದೊರಕಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಆತ ಅದರಿಂದ ಹಣ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿದ ನಂತರ ಬಹುತೇಕ ಅದನ್ನು ತೊರೆಯುವ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ. IRS ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪಾವತಿಸಿರದ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ವಸೂಲು ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಆತನ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಖಾತೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಆತನನ್ನು ಹಾಗೂ ಆತನ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನ ಪುತ್ರನನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದಾಗ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಕ್ರಿಸ್‌‌ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವರು ಬೀದಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಾರಲ್ಲದೇ, ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಂತೂ ಅವರು ಬೇರೆ ದಾರಿಯಿಲ್ಲದೇ BART ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿಯ ಸ್ನಾನಗೃಹ/ಶೌಚಗೃಹದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ಆತನಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಪ್ರೇರಣೆಯು ಆತನನ್ನು ಗ್ಲೈಡ್‌ ಸ್ಮಾರಕ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಮೆಥಾಡಿಸ್ಟ್‌ ಚರ್ಚು/ಇಗರ್ಜಿಯು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಏಕಾಂಗಿ/ಒಂಟಿ ತಾಯಂದಿರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ನಡೆಸುವ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕೋಣೆಗಳು ಮಿತವಾದ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾರಣ, ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ತಾನೂ ಒಂದು ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕ್ರಿಸ್‌‌ ತನ್ನ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಉದ್ಯೋಗದಿಂದ ಪ್ರತಿದಿನ ಮಧ್ಯಾಹ್ನವೇ ಎದ್ದುಬಿದ್ದು ಓಡಿಬರಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಯ ಕಾರನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬಾರದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದುದಕ್ಕಾಗಿ ದಂಡನೆಯಾಗಿ ಆತ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಕೂಡಾ ಕಳೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆತನ ದುಬಾರಿ ಮೂಳೆಶೋಧಕ ಯಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಓರ್ವ ಹುಚ್ಚು ಹಿಡಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಕದ್ದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಉಂಟುಮಾಡಿರುತ್ತಾನಾದರೂ, ಕಡೆಗೆ ಕ್ರಿಸ್‌‌ ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ನಿಯಮಿತವಾದ ಕೆಲಸದ ಸಮಯದಿಂದಾಗಿ ಅನಾನುಕೂಲವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆತನು, ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಲಾಭಗಳನ್ನು ಗರಿಷ್ಠವಾಗಿ ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾತ್ರವೇ ತಾನು ಹಾಗೂ ತನ್ನ 19 ಮಂದಿ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಪಡೆಯಲು ಆಶಿಸಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ವೇತನ ಸಹಿತ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇರುವ ಏಕಮಾತ್ರ ದಾರಿ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದ, ಕ್ರಿಸ್‌‌ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆ ಮಾರಾಟಗಳ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಮಾಡುವ ವಿವಿಧ ದಾರಿಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಆತನು ಸಂಭಾವ್ಯ ಭಾರೀ ಮೊತ್ತದ ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸಬಲ್ಲ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿಯಾದರೂ ತಲುಪುತ್ತಾನೆ. ಓರ್ವ ಸಹಾನುಭೂತಿಯುಳ್ಳ ಸಂಭಾವ್ಯ ಗ್ರಾಹಕನು ಆತನನ್ನು ಹಾಗೂ ಆತನ ಮಗನನ್ನು ವೃತ್ತಿಪರ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ನೋಡಲು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಕ್ರಿಸ್‌ನು ತನಗಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಎಂದಿಗೂ ತಾನು ತೀರಾ ಕೆಳ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆಂದು ತನ್ನ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳ ಮುಂದೆ ಎಂದಿಗೂ ತೋರಿಸಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ, ಇದು ತೀರ ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆಂದರೆ ತನಗೇ ಭಾರೀ ಮೊತ್ತವೆಂದೆನಿಸುವ ಐದು ಡಾಲರ್‌ಗಳ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಿಗೆ ಕ್ಯಾಬ್‌ಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಕೈಗಡ ಕೂಡಾ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಸಹಾಯಕ ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕ್ರಿಸ್‌‌ನಿಗೆ ತನ್ನ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಭೇಟಿಯ ಕೂಟಕ್ಕೆ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಸರದ/ತುರ್ತು ಸನ್ನಿವೇಶದಿಂದಾಗಿ ಸಭೆಗೆ ತಲೆ ಕೆದರಿಕೊಂಡು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತವಾಗಿರುವ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿಕೊಂಡು ಹಾಜರಾದರೂ, ಆತನ ಅದುವರೆಗಿನ ಹೋರಾಟವು ಕೊನೆಗೂ ಆತನ ಕೈಹಿಡಿದು ಆತನಿಗೆ ಆ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಕ್ಕಿಬಂದ ಸಂತೋಷದ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ತನ್ನ ಪುತ್ರನಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಆರೈಕೆ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ದೌಡಾಯಿಸಿದ ಆತನು ಪುತ್ರನನ್ನು ಬಿಗಿದಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಅವರಿಬ್ಬರು ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರ ಹೊರಟು ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾ ಪರಸ್ಪರ ತಮಾಷೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾ ಇರುವಾಗ ಅವರನ್ನು ಓರ್ವ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ದಿರಿಸಿನಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತಾನೆ(ಉಬ್ಬುಗೆತ್ತನೆಯ ಶಿಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಕ್ರಿಸ್‌ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌). ಕಥೆಯ ಉಪಸಂಹಾರವು ಕ್ರಿಸ್‌‌ ಆನಂತರ ತನ್ನದೇ ಆದ ಬಹು-ದಶಲಕ್ಷ ಡಾಲರ್‌ಗಳ ಮೌಲ್ಯದ ದಲ್ಲಾಳಿ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ವಿಷದೀಕರಿಸುತ್ತವೆ. == ಪಾತ್ರವರ್ಗ == * ಕ್ರಿಸ್‌ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[Will Smith|ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌]] * ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌‌ ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ Jr. (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌‌ ಸೈರ್‌ ಸ್ಮಿತ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ) ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌ * ಲಿಂಡಾ ಗಾರ್ಡನರ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಥಾಂಡೀ ನ್ಯೂಟನ್‌‌ * ಜೇ ಟ್ವಿಸ್ಟಲ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಹೋವೆ * ಅಲನ್‌ ಫ್ರಾಕೇಶ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾನ್‌ ಕ್ಯಾಸ್ಟೆಲ್ಲಾನೆಟಾ * ಮಾರ್ಟಿನ್‌ ಫ್ರಾಹ್ಮ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್‌ ಕಾರೆನ್‌ * ವಾಲ್ಟರ್‌ ರಿಬ್ಬನ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕರ್ಟ್‌ ಫುಲ್ಲರ್‌ * ಟಿಮ್‌ ರಿಬ್ಬನ್‌ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಡೊಮೆನಿಕ್‌ ಬೌ/ಬೋವ್ * ವಿಶ್ವದ ಅತಿಶ್ರೇಷ್ಠ ತಂದೆ 56702 ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೆವಿನ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ * Mrs. ಛೂ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಟಕಾಯೋ ಫಿಷರ್‌ == ನಿರ್ಮಾಣ == ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ನಗರದಲ್ಲಿಯೇ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Citation |last = Sanders |first = Adrienne |title = Bay Area movies still rolling |newspaper = San Francisco Business Times |date = 2007-02-09 |url = http://www.bizjournals.com/sanfrancisco/stories/2007/02/12/story9.html}}</ref> ನಕಲಿ BART ಕೇಂದ್ರವೊಂದನ್ನು ಡ್ಯುಬೋಸ್‌ ಉದ್ಯಾನ/ಪಾರ್ಕ್‌ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ನಂತರ ಅದನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು,<ref>{{Citation |last = Garchik |first = Leah |title = Leah Garchik column |newspaper = San Francisco Chronicle |date = 2005-09-19 | url = http://www.sfgate.com/cgi-bin/article/article?f=/c/a/2005/09/19/DDGQCDVHMD1.DTL}}</ref> ಟ್ರೆಷರ್‌‌ ಐಲೆಂಡ್‌/ದ್ವೀಪದ ಮೇಲಿರುವ ಸುಭದ್ರವಾದ ಫಲಕಗಳನ್ನು ಕ್ರಿಸ್‌ನ ವಾಸಗೃಹವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಚಿತ್ರದ ದೃಶ್ಯಾವಳಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು. == ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು == ''ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ಕ್ರಾನಿಕಲ್‌‌ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯಲ್ಲಿ, ಮಿಕ್‌ ಲಾಸಲ್ಲೇಯವರು ಹೀಗೆಂದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು, "ಈ ಚಿತ್ರದ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಸ್ಮಯವೆಂದರೆ ಇದು ಚರ್ವಿತ ಚರ್ವಣ ಕಥೆಯಲ್ಲ . . . ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಿಜವಾದ ಸೊಬಗು ಅದರ ಸತ್ಯಪರತೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ತೋರಿಸಿದ ಸಮಂಜಸವಾದ ಆಶಾಭಂಗದ ಅವಧಿಯ ನಂತರ, ಯಶಸ್ಸು ಸಾಲಂಕೃತವಾದ ಕಿರೀಟದೊಂದಿಗೆ ಬರುವಂತಹಾ ಯಾವುದೇ ಯಶಸ್ವಿ ಕಥೆಯ ಹಾಗೆ ತನ್ನ ಸಂಗ್ರಹ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಈ ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆಯು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬಹು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಘಟಿಸುವ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ — ಮನಸ್ಸನ್ನು-ಕಂಗೆಡಿಸುವಂತಹಾ ವೈಫಲ್ಯತೆಗಳು ಹಾಗೂ ಸೋಲುಗಳ ಸರಣಿಗಳು, ತಪ್ಪಿಹೋದ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಇದು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ, ಖಚಿತವಾಗಿ ಆಗಬೇಕಾದ ಆದರೆ ಹಾಗೆ ಆಗದ ವಿಚಾರಗಳು, ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿಸಿ ಸಂಚಯಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಅಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಗೆಲುವುಗಳೆಂದು ಅನಿಸಲಾರದಂಥವುಗಳು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಒಟ್ಟು ಸೇರಿ ಒಂದು ಸರಿಯಾದ ಸ್ವರೂಪವಾಗುವುದನ್ನು ಇದು ಚಿತ್ರಿಸಿದೆ. ಇತರೆ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಇದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಡೆದದ್ದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ."<ref>{{cite web|author=Mick LaSalle, Chronicle Movie Critic |url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2006/12/15/DDGR7MV3611.DTL |title='&#39;San Francisco Chronicle'&#39; review |publisher=Sfgate.com |date=2006-12-15 |accessdate=2011-02-13}}</ref> ''ದ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯ ಮನೋಹ್ಲಾ ಡರ್ಗಿಸ್‌ ರವರು ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹೀಗೆಂದು ಕರೆದಿದ್ದರು "ವಾಸ್ತವವಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸುವ ಒಂದು ರಮ್ಯ ಕಥೆ . . . ಇದೊಂದು ಸಹಿಸಲಸಾಧ್ಯವೆನಿಸುವವರೆಗೆ ಸುಗಮವಾಗಿ ಸಾಗುವ ರೀತಿಯ ಮನರಂಜನೆ . . . ಇದೊಂದು ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದಲೇ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಬರುವ ಅದೇ ಹಳೆಯ ಕಥೆ, ಅಮೇರಿಕಾದವರ ಕನಸನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೇಳಿ, ಕೌಶಲ್ಯದಿಂದ ಬಿಕರಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ತರಹದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಥೆಯ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವು ಸರಳವಾದ, ಅನಲಂಕೃತ, ಪಾರದರ್ಶಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು Mr. ಸ್ಮಿತ್‌'ನ ಉತ್ಸಾಹಪೂರಿತವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಒಡಮೂಡಿಸಬಲ್ಲದೆನಿಸುತ್ತದೆ . . . ಈ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಶಿ ಕಥೆಗೆ ನೀವು ಹೇಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತೀರಿ ಎಂಬುದು ಬಡತನವು ಕೇವಲ ದುರಾದೃಷ್ಟ ಹಾಗೂ ಕೆಟ್ಟ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಉತ್ಪನ್ನ ಹಾಗೂ ಯಶಸ್ಸು ಎನ್ನುವುದು ವೀರೋಚಿತ ಶ್ರಮವಹಿಕೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಕನಸುಗಳನ್ನು ನನಸಾಗುವುದು ಎಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವಷ್ಟು ನಿಮಗೆ Mr. ಸ್ಮಿತ್‌'ನ ಹಾಗೂ ಆತನ ಪುತ್ರನ ಸಾಧನೆಗಳು ಬಹಳವೇ ಹಿಡಿಸುವಂತಿದೆಯೇ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ."<ref>{{cite web|last=Dargis |first=Manohla |url=http://movies.nytimes.com/2006/12/15/movies/15happ.html |title='&#39;New York Times'&#39; review |publisher=Movies.nytimes.com |date=2006-12-15 |accessdate=2011-02-13}}</ref> ''ರಾಲ್ಲಿಂಗ್‌ ಸ್ಟೋನ್‌ ಸಂಸ್ಥೆ'' ಯ ಪೀಟರ್‌ ಟ್ರಾವರ್ಸ್‌‌‌‌‌‌‌‌ರವರು ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನಿಯಮಿತ ಮಿತಿಯಾದ ನಾಲ್ಕು ತಾರೆಗಳ ದರ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ತಾರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಹೀಗೆ ವಿಮರ್ಶೆ ಬರೆದಿದ್ದರು, "ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌ರವರು ಆಸ್ಕರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯತ್ತ ದಾಪುಗಾಲಿಡುತ್ತಾ ಇದ್ದಾರೆ . . . [ಅವರ] ಪಾತ್ರವು ಘನತೆ, ಚುರುಕುತನ, ಆಕರ್ಷಣೆ, ವಿನೋದಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಕೃತಕವಲ್ಲದ ಒಂದು ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಬೇಡುತ್ತದೆ. ಸ್ಮಿತ್‌ ಆ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅದನ್ನಿತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೇ ಆ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸರಿಸೂಕ್ತರಾದ ವ್ಯಕ್ತಿ."<ref>{{Cite web |url=http://www.rollingstone.com/reviews/movie/7605317/review/12812265/the_pursuit_of_happyness |title=''ರಾಲ್ಲಿಂಗ್‌ ಸ್ಟೋನ್‌'' ವಿಮರ್ಶೆ |access-date=2011-03-10 |archive-date=2009-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090725053327/http://www.rollingstone.com/reviews/movie/7605317/review/12812265/the_pursuit_of_happyness |url-status=dead }}</ref> ''ವೆರೈಟಿ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಯಾನ್‌ ಲೌರಿಯವರು ಚಿತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆಂದಿದ್ದರು ಈ ಚಿತ್ರವು "ಸೃಜನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಪ್ರಧಾನ ಹಲ್ಲು/ನೋವನ್ನು ಉದ್ದೀಪಿಸಬಹುದಾದಂತಹಾ ಶಾಲಾನಂತರದ ವಯಸ್ಸಿನವರ-ವಿಶೇಷ ಗುಣಧರ್ಮಗಳ ಉನ್ನತಿಗೇರಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸುವ ರೀತಿಯ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ . . . ಸ್ಮಿತ್‌'ರ ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಶಿ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವುದು ಬಲು ಸುಲಭ. ಆದರೆ ಚಿತ್ರದ ನೋವಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಶ್ರದ್ಧಾಯುಕ್ತವಾದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ತನ್ನ ವಿಜ್ಞಾಪನೆಯನ್ನು, ಸರ್ವಸಮ್ಮತವಾಗಿರುವಂತೆ, ಅನೇಕ ಬೇಸರ ತರಿಸುವಂತಹಾ TV ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಮೇಲಕ್ಕೇರಿಸಿದ ವೀಕ್ಷಕರ ತಂಡಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಸಬೇಕು . . . ಅಂತಿಮ ಘಟ್ಟದ ವಿಮರ್ಶೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಬಹುದಾದರೆ, [ಇದು] ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿದ ಮಾರಾಟಗಾರ ಸ್ವತಃ Mr. ಗಾರ್ಡನರ್‌‌ನ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ : ಉತ್ತೇಜನ ಕೊಡುವುದಕ್ಕೆ ಸುಲಭವಾದ, ಆದರೆ ಖಚಿತವಾಗಿಯೇ ಸಮಯ ಕಳೆಯಲು ಸೂಕ್ತವೆನಿಸದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹಾಗೆ."<ref>{{cite web |last=Lowry |first=Brian |url=http://www.variety.com/awardcentral_review/VE1117932267.html?nav=reviews07&categoryid=2352&cs=1&p=0 |title='&#39;Variety'&#39; review |publisher=Variety.com |date=2006-12-07 |accessdate=2011-02-13 |archiveurl=https://archive.today/20121210103428/http://www.variety.com/awardcentral_review/VE1117932267.html?nav=reviews07&categoryid=2352&cs=1&p=0 |archivedate=2012-12-10 |url-status=live }}</ref> ''ಲಾಸ್‌ ಏಂಜಲೀಸ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯ ಕೆವಿನ್‌ ಕ್ರಸ್ಟ್‌ ಹೀಗೆಂದಿದ್ದರು, " ಇದು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಹೋಲುವ ಪದರಪದರವಾಗಿ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ ''ಕ್ರೇಮರ್‌‌ vs. ಕ್ರೇಮರ್‌‌'' ಗಳದ್ದೇ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಎದ್ದು ಕಾಣುವಂತೆ ಈ ಚಿತ್ರವು ಹೊಂದಿದೆ . . . ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ವಿಷಯವು ಗಂಭೀರವಾದದ್ದೇ ಆದರೂ, ಚಿತ್ರವೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಲಘುತನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಹಾಗೂ, ತನಗೆ ಯಾವುದೇ ಬಲವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಟರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ಅತಿಶಯಿಸದ ಸ್ಥಾಯಿಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲೂ, ಸ್ಮಿತ್‌ರು ಓರ್ವ ಗಮನಸೆಳೆಯುವ ನಾಯಕ ನಟರಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಗಾರ್ಡನರ್‌‌'ನ ದುರವಸ್ಥೆಯು ಮನಮುಟ್ಟುವ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ . . . ''ದ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌‌ ಆಫ್‌ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್'' ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸಾಧಾರಣವಾದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಅಸಾಧಾರಣ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ . . . ರಜಾದಿನಗಳನ್ನು ಕಳೆಯಲು ತೀರಾ ಕೆಟ್ಟದಾದ ದಾರಿಗಳೂ ಇವೆ, ಹಾಗೂ ಕನಿಷ್ಟ ಈ ಚಿತ್ರವು ನೀವು ಈಗಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗಾದರೂ ಮಾಡಬಲ್ಲದು."<ref>{{cite web|last=Boucher |first=Geoff |url=http://www.calendarlive.com/movies/cl-et-pursuit15dec15,0,1752143.story |title='&#39;Los Angeles Times'&#39; review |publisher=Calendarlive.com |date=2011-01-26 |accessdate=2011-02-13}}</ref> ''St. ಪೀಟರ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಟೈಮ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆ'' ಯಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವ್‌ ಪರ್ಸಾಲ್‌ರವರು ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ B- ದರ್ಜೆಯನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸಿ ಹೀಗೆಂದರು, "[ಇದೊಂದು] ರಜಾದಿನಗಳ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಖುಷಿಯೆನಿಸುವಂತಹಾ ರೂಪಕ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಕೊಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ಬದ್ಧತೆಯಿಂದ ಮಾಡಿರುವ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೇ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಂತಿದೆ . . . ಈ ಚಿತ್ರವು ಬಹಳಷ್ಟು ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಅವುಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನೂ ತನ್ನ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವದ ನಾಯಕನಿಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆಂದರೆ ಭಾವಾತಿರೇಕತೆ ಹಾಗೂ ಕಾಕತಾಳೀಯತೆಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ಅದನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ . . . ಕಾನ್ರಾಡ್‌'ರ ಚಿತ್ರಕಥೆಯೇ ಆಗಲಿ ಅಥವಾ ಮುಕ್ಕಿ/ಚ್ಚಿನೋರ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಿರ್ದೇಶನವಾಗಲಿ ಯಾವುದೂ ನಿಜ ಜೀವನದ ಕ್ರಿಸ್‌‌ನನ್ನು ತನಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದ ಹಾಗೂ ತನಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಭವ ಪಡೆದಿದ್ದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳಿಗಿಂತ ಎತ್ತರದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ [ಯಾವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ/ಏನು] ಏರಿಸಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿವೆ, ಆದರೆ ಈ ಚಿತ್ರವು ತನ್ನ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಈರ್ವರು ಸ್ಮಿತ್‌ಗಳ ಶ್ರದ್ಧಾಪೂರ್ವಕ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆ ತಂದೆಯು ಎಲ್ಲೋ ವಿರಳವಾಗಿ ಈ ಮಟ್ಟದ ಪರಿಪಕ್ವತೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸಿರಬಹುದಷ್ಟೇ ; ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಆತನು ಆಸ್ಕರ್‌-ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಅರ್ಹವಾದ ಭಾವಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪುಟ್ಟ ಜೇಡೆನ್‌‌ನು ಅಪ್ಪನದೇ ಅಚ್ಚು, ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಿ/ಕ್ಯಾಮರಾಗಳ ಮುಂದೆ ಆತನದು ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸರಾಗವಾದ ಅಭಿನಯ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯದ ಮೂಲಕ ಕಾನ್ರಾಡ್‌ ಪರೀಕ್ಷಿಸದೇ ಹೋದರೂ ಅವರಿಬ್ಬರ ನಡುವಿನ ನಿಜ ಜೀವನದ ಬಾಂಧವ್ಯವು ಪರದೆಯ ಮೇಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳ ಸಂಬಂಧಕ್ಕೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಮೆರುಗನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು."<ref>{{cite web |url=http://www.sptimes.com/2006/12/14/Weekend/_Happyness__takes_it_.shtml |title='&#39;St. Petersburg Times'&#39; review |publisher=Sptimes.com |date= |accessdate=2011-02-13 |archive-date=2011-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110604132635/http://www.sptimes.com/2006/12/14/Weekend/_Happyness__takes_it_.shtml |url-status=dead }}</ref> ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ರಿವ್ಯೂ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ತನ್ನ 'ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವೈಪರೀತ್ಯವಿಲ್ಲದ/ಮಿತವೆಚ್ಚದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ'ಯಲ್ಲಿ #7ನೆಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಸೆಂಟರ್‌ ಫಾರ್‌ ಈಕ್ವಲ್‌ ಆಪರ್ಚುನಿಟಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಲಿಂಡಾ ಛಾವೆಜ್‌ರು ಹೀಗೆಂದಿದ್ದರು, "ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಹಣಕಾಸಿನ ವಿಶ್ವವು ಕೇವಲ ದುರಾಶೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಅವರಲ್ಲಿ ಭಾವನೆಯೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸುವ ವಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಟೀಕಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದೆ."<ref>{{Citation | last = Miller | first = John | title = The Best Conservative Movies | publisher = [[National Review Online]] | date = February 23, 2009 | url = http://nrd.nationalreview.com/article/?q=YWQ4MDlhMWRkZDQ5YmViMDM1Yzc0MTE3ZTllY2E3MGM= | accessdate = August 19, 2009 | archive-date = ಅಕ್ಟೋಬರ್ 22, 2010 | archive-url = https://www.webcitation.org/5texch3Dn?url=http://nrd.nationalreview.com/article/?q=YWQ4MDlhMWRkZDQ5YmViMDM1Yzc0MTE3ZTllY2E3MGM= | url-status = dead }}</ref> == ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ == ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ]]ದ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ #1ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭದಿಂದಲೇ ರಾರಾಜಿಸಿತು, ತನ್ನ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ $27 ದಶಲಕ್ಷ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಗಳಿಸಿ ''ಎರಾಗನ್‌'' ಮತ್ತು ''ಚಾರ್ಲೊಟ್ಟೆ'ಸ್‌‌ ವೆಬ್‌'' ನಂತಹಾ ಭರ್ಜರಿ ಪ್ರಚಾರಗಳ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಧೂಳೀಪಟಗೊಳಿಸಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌'ರ ಆರನೇ ಸತತವಾದ #1 ಮಟ್ಟದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡ ಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು US ಮತ್ತು ಕೆನಡಾಗಳಲ್ಲಿಯೇ $162,586,036ಗಳ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು, ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಇದೇ ಅದರ ನಿರ್ಮಾಣವೆಚ್ಚದ ಮೂರರಷ್ಟಾಗಿತ್ತು, ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ ಇನ್ನೂ $141,700,000ಗಳ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಇತರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ ಇದರ ಒಟ್ಟಾರೆ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತದ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಗಳಿಕೆಯು $304,286,031ರಷ್ಟಿತ್ತು. == DVD ಮಾರಾಟಗಳು == DVDಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾರ್ಚ್‌ 27, 2007ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, ನವೆಂಬರ್‌ 2007ರ ವೇಳೆಗೆ, US ವಲಯ 1ರ DVD ಮಾರಾಟವು ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ $89,923,088 ಮೊತ್ತದ ಆದಾಯವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು, ಈ ಮೊತ್ತವು ಅದು ತನ್ನ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ವಾರದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ್ದ ಮೊತ್ತದ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಕಡಿಮೆಯ ಮೊತ್ತವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.the-numbers.com/movies/2006/PRHAP.php |title='&#39;The Pursuit of Happyness'&#39; at TheNumbers.com |publisher=The-numbers.com |date= |accessdate=2011-02-13 |archive-date=2011-06-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110611123226/http://www.the-numbers.com/movies/2006/PRHAP.php |url-status=dead }}</ref> ಸರಿಸುಮಾರು 5,570,577 ಡಿವಿಡಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳಿಂದ ಬಂದ ಆದಾಯವು $90,582,602ರಷ್ಟಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://www.the-numbers.com/movies/2006/PRHAP-DVD.php |title=The Pursuit of Happyness - DVD Sales |publisher=The Numbers |date= |accessdate=2011-02-13 |archive-date=2011-06-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110611134114/http://www.the-numbers.com/movies/2006/PRHAP-DVD.php |url-status=dead }}</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು == * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ರೂಪಕ ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ಡ್ರಾಮಾ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂಲಗೀತೆಗಾಗಿ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ("A ಫಾದರ್ಸ್‌ ವೇ," ಗೀತಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸೀಲ್‌ರಿಂದ, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ ರೀಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ ರೀಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹತ್ತರ ನಟ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ ರೀಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಮಹೋನ್ನತ ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ NAACP ಇಮೇಜ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ('''ವಿಜೇತ''' ) * ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹೋನ್ನತ ನಟ NAACP ಇಮೇಜ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹೋನ್ನತ ಪೋಷಕ ನಟ NAACP ಇಮೇಜ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹೋನ್ನತ ಪೋಷಕ ನಟಿ NAACP ಇಮೇಜ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಥಾಂಡೀ ನ್ಯೂಟನ್, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟನ ಮಹೋನ್ನತ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಆಕ್ಟರ್ಸ್ ಗಿಲ್ಡ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ಚಲನಚಿತ್ರ/ಮೋಷನ್‌ ಪಿಕ್ಚರ್‌ ವಿಭಾಗ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುರುಷರ ಅಭಿನಯ ಸಾಧನೆಗೆ MTV ಮೂವೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುರುಷ ಮಹತ್ತರ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ MTV ಮೂವೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, '''ವಿಜೇತ''' ) * ಛಾಯ್ಸ್ ಮೂವೀ: ಮಹೋನ್ನತ ಪುರುಷ ಟೀನ್‌ ಛಾಯ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, '''ವಿಜೇತ''' ) * ಛಾಯ್ಸ್ ಮೂವೀ: ಸಂಯೋಜನೆ/ಕೆಮಿಸ್ಟ್ರಿ ಟೀನ್‌ ಛಾಯ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌ ಮತ್ತು ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, '''ವಿಜೇತ''' ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಬ್ರಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಯುವ ನಟ BFCA ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್‌ ಛಾಯ್ಸ್‌/ವಿಮರ್ಶಕರ ಆಯ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ BET ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಪ್ರಧಾನ ಅಥವಾ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಯುವ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ PFCS ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ಪುರುಷ (ಜೇಡೆನ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌, '''ವಿಜೇತ''' ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಶಿ/ಷಿಕಾಗೋ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ವಿಲ್‌‌ ಸ್ಮಿತ್‌‌, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್‌ ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಸಿಂಡಿಕೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಜರ್ನಲಿಸ್ಟ್ಸ್‌‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಆಂಡ್ರಿಯಾ ಗುಯೆರ್ರಾ, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶೀ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಡೇವಿಡ್‌ ಡಿ ಡೊನೇಟೆಲ್ಲೋ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು (ಗೇಬ್ರಿಯೆಲೆ ಮುಚ್ಚಿ/ಕ್ಕಿನೋ, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ) * ವರ್ಷದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಯಾಪ್ರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ('''ವಿಜೇತ''' ) == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ‌ == {{Portal|San Francisco Bay Area}} * 2006ರ ಸಾಲಿನ ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು‌ == <references></references> == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು‌ == {{Wikiquote}} * {{official|http://www.sonypictures.com/movies/thepursuitofhappyness}} * {{Amg movie|326489}} * {{imdb title|0454921}} * {{rotten-tomatoes|pursuit_of_happyness}} * {{metacritic film|pursuitofhappyness}} {{Gabriele Muccino}} {{DEFAULTSORT:Pursuit Of Happiness}} [[ವರ್ಗ:2006ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಂಗ್ಲ-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ‌ಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ]] [[ವರ್ಗ:2000ರ ದಶಕದ ರೂಪಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವಾಸ್ತವಿಕ ಘಟನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಆರಂಭವಾದ ಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:1980ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹ]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ಯಾನ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾದ ಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಓವರ್‌ಬ್ರೂಕ್‌ ಎಂಟರ್‌ಟೇನ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ]] [[ವರ್ಗ:ರಿಲೇಟಿವಿಟಿ ಮೀಡಿಯಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವ್ಯವಹಾರ/ಹಣಕಾಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] 5klg2g2t99pwefgs7ajlqxfk9jks5vr 0 28439 1258705 1145309 2024-11-20T05:28:21Z MAHENDRATM 67024 ಸೇರಿಸಿದ್ದೆನೆ 1258705 wikitext text/x-wiki '''ಡಾ. ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಎಸ್.ಸಿದ್ದೇಶ್''' (ಮಾರ್ಚ್ ೦೪ , ೧೯೭೨) ಕವಿಗಳು, ಅಂಕಣ ಬರಹಗಾರರು. ಸಂಶೋದಕರು, ವಿಮರ್ಶಕರು. ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಹ [[ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ]]ರಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದು [[ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ [[ಬರಹ]], ಚಿಂತನೆ, ಸಂವಾದಗಳ ಮೂಲಕ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರು. [[ಕವನ]], [[ಕತೆ]], [[ಪ್ರಬಂಧ]], [[ಸಂಶೋಧನೆ]], [[ವಿಮರ್ಶೆ]] ಸಂಪಾದನೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಇವರುಈಗಾಗಲೇ ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.{{Infobox person | name = ಡಾ. ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಎಸ್.ಸಿದ್ದೇಶ್ | image = Nellikatte S Siddesh.jpg | birth_name = ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಎಸ್.ಸಿದ್ದೇಶ್ | birth_date = ೦೪ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೭೨ | birth_place = ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಗ್ರಾಮ , ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ತಾಲ್ಲೂಕು. | nationality = ಭಾರತೀಯ | occupation = ಸಹ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು, ಕನ್ನಡ ವಿಭಾಗ, ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ. ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಡಾ.ಬಿ.ಆರ್.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ, ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ }} == ಜನನ, ಜೀವನ == ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಎಸ್.ಸಿದ್ದೇಶ್ ಇವರು [[ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]] ತಾಲ್ಲೂಕು ಭರಮಸಾಗರ ಹೋಬಳಿ ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಮಾರಕ್ಕ-ಎಚ್.ಸಿದ್ದಪ್ಪ ದಂಪತಿಗಳ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು. ಹುಟ್ಟೂರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು, ಇಸಾಮುದ್ರ, ಕಾಲಗೆರೆ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರೌಢಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು, ಬಿದರಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು, ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಕಲಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿ ಏಳನೆ ರ‍್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಬಿ.ಎ.ಪದವಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು ಶ್ರೀಶ್ರೀಶ್ರೀ ಶಿವಕುಮಾರ ಶಿವಾಚಾರ್ಯಸ್ವಾಮಿಗಳ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಚಿನ್ನದ ಪದಕದೊಂದಿಗೆ ಬಿ.ಇಡಿ. ಪದವಿಯನ್ನು, ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೂರನೆ ರ‍್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಎಂ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು, `ಅಭಿನವಕಾಳಿದಾಸ ಬಸವಪ್ಪಶಾಸ್ತ್ರಿ : ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನ’ ಎಂಬ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಹಾಪ್ರಬಂಧಕ್ಕೆ (ಪಿಎಚ್.ಡಿ.) ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವರು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇವರು ಉತ್ತಮ ಭಾಷಣಕಾರರಾಗಿದ್ದರು. [[ಕುವೆಂಪು|ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು]] [[ಅಂಬೇಡ್ಕರ್]] ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳಿಂದ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿದ್ದರು. == ಕೃತಿಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ] == === ಪಿ.ಎಚ್ ಡಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧ === * ಅಭಿನವಕಾಳಿದಾಸ ಬಸವಪ್ಪ ಶಾಸ್ತ್ರಿ:ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನ, ೨೦೦೫ === ಕೃತಿಗಳು === # ಬಿಸಿಲು-ಮಳೆ, (೨೦೦೧, ೨೦೧೭) # ಸಾಹಿತಿ ಸಂಕುಲ, (೨೦೦೧) # ಛಲಬೇಕು ಶರಣಂಗೆ, (೨೦೦೨) # ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವಿಕಾಸ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ, (೨೦೦೭, ೨೦೧೭) # ಅಭಿನವಕಾಳಿದಾಸ ಬಸಪ್ಪ ಶಾಸ್ತ್ರಿ (೨೦೦೮, ೨೦೧೭) # ಸಿರಿಗನ್ನಡ ಜಾನಪದ, (೨೦೦೮) # ವೃಕ್ಷಮಾತೆ ಸಾಲುಮರದ ತಿಮ್ಮಕ್ಕ್ಮ, (೨೦೦೯) # ಯುವಜನತೆ ಮತ್ತು ದುಶ್ಚಟಗಳು, (೨೦೧೦) # ಸಿರಿಗನ್ನಡ ಪ್ರಾಚೀನ ಕವಿಗಳು, (೨೦೧೦) # ಶ್ರೀ ಗುರು ಕರಿಬಸವೇಶ್ವರಜ್ಜಯ್ಯ ಸ್ವಾಮಿ ವಚನಾಮೃತ, (೨೦೧೩) # ಕನಕದಾಸರ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿ, (೨೦೧೩) # ಸಂವೇದನೆ, (೨೦೧೪) # ಅಜಾತ, (೨೦೧೫) # ಶ್ರೀಗುರು, (೨೦೧೭) # ಮರ್ತ್ಯದ ವಿಸ್ಮಯ ಮಹದೇವಮ್ಮ, (೨೦೧೮) # ತನ್ನ ತಾನರಿದೆಡೆ, (೨೦೧೮) # ಅಂತರಂಗ-ಸಿ.ಡಿ, (೨೦೨೦) # ಜಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಗೆಜೆಟಿಯರ್ ಇ, (೨೦೨೧) # ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮ, (೨೦೨೧) # ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಾಯಕಿ ಒನಕೆ ಓಬವ್ವ, (೨೦೨೨) # ಬುದ್ಧಕಟ್ಟ ಬಯಸಿದ ಸಮಾಜ , (೨೦೨೩) == ಸಂಶೋಧನಾ ಯೋಜನೆಗಳು == # ನೆಲ್ಲಿಕಟ್ಟೆ ಗ್ರಾಮ: ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ (ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ) # ಛಲವಾದಿ ಜನಾಂಗ: ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ (ಯು.ಜಿ.ಸಿ) # ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಾತ್ಮ (ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ) == ಗೌರವ, ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾತ್ಮ ಜ್ಯೋತಿ ಬಾಪುಲೆ’ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಭಾರತೀಯ ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ, ದೆಹಲಿ (೨೦೧೦). # ‘ವೃಕ್ಷಮಾತೆ ಸಾಲು ಮರದ ತಿಮ್ಮಕ್ಕ’ ಕೃತಿಗೆ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತು, ಬೆಂಗಳೂರು (೨೦೧೦). # ಕರ್ನಾಟಕ ಜ್ಯೋತಿ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸರ್. ಎಂ.ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ (ರಿ) ಬೆಂಗಳೂರು (೨೦೨೨). # ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸರ್. ಎಂ.ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ (ರಿ) ಬೆಂಗಳೂರು (೨೦೨೩). == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == <ref>{{cite web |url=https://chitradurganews.com/golden-jubilee-award-to-dr-nellikatte-s-siddesh/ |title=Golden Jubilee Award to Dr. Nellikatte S. Siddesh |website=Chitradurga News |access-date=2024-11-20}}</ref> <ref>{{cite web |url=https://www.karnatakakahale.com/news/6644 |title=Golden Jubilee Award to Dr. Nellikatte S. Siddesh |website=Karnataka Kahale |access-date=2024-11-20}}</ref> <ref>{{cite web |url=https://suddione.com/ambedkar-is-aware-of-the-existence-of-this-world-dr-nellikatte-s-siddesh/ |title=Ambedkar is Aware of the Existence of This World – Dr. Nellikatte S. Siddesh |website=Suddi One |access-date=2024-11-20}}</ref> [[ವರ್ಗ:ಕವಿಗಳು]] 5s9dn78d3ot8sotyiyz0x7ergcqjmu6 0 29023 1258647 1234038 2024-11-20T01:06:49Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258647 wikitext text/x-wiki {{Infobox Australian Place | type = city | name = Brisbane | state = [[Queensland]] | image = Bskylinemontage.png | imagesize = 290 | caption = '''Top:''' [[Brisbane central business district|Brisbane CBD]], <br />'''centre left:''' [[Brisbane City Hall]], <br />'''centre right:''' [[Shrine of Remembrance, Brisbane|Shrine of Remembrance]], <br />'''centre:''' [[Story Bridge]], <br />'''bottom left:''' [[Conrad Treasury Casino]], <br />'''bottom right:''' [[South Bank Parklands, Brisbane|Wheel of Brisbane]].| latd =27 |latm =28 |lats =4 | longd =153 |longm =01 |longs =40 | pushpin_label_position = left | pop = 2,004,262 | pop_footnotes = (2009)<ref name="ReferenceA">{{cite web |url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs%40nrp.nsf/Latestproducts/305Population/People12005-2009?opendocument&tabname=Summary&prodno=305&issue=2005-2009 |author=[[Australian Bureau of Statistics]] |title=3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2007–08 |date=2009-04-23 |accessdate=2009-04-25 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ausstats.abs.gov.au/Ausstats/subscriber.nsf/0/8EA943A639BE6767CA2576320019FDC1/$File/12160_jul%202009_qld%20maps.pdf |author=[[Australian Bureau of Statistics]] |title=1216.0 – Australian Standard Geographical Classification (ASGC), Jul 2009, Queensland|date=2009-09-16 |accessdate=2010-07-19 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/1216.0.55.003Main%20Features4May%202010?opendocument&tabname=Summary&prodno=1216.0.55.003&issue=May%202010&num=&view=|author=[[Australian Bureau of Statistics]] |title=1216.0.55.003 – Australian Statistical Geography Standard: Design of the Statistical Areas Level 4, Capital Cities and Statistical Areas Level 3, May 2010 |date=2010-05-21 |accessdate=2010-07-19 }}</ref> | poprank = 3rd | density = 918 | density_footnotes = (2006)<ref>{{cite web|url=http://abs.gov.au/websitedbs/d3310114.nsf/4a256353001af3ed4b2562bb00121564/45b3371f4a681356ca25740e007c92bf!OpenDocument|title=Explore Your City Through the 2006 Census Social Atlas Series|author=[[Australian Bureau of Statistics]]|date=2008-03-17|accessdate=2008-05-19}}</ref> | est = 1824 | coordinates = {{Coord|27|28|04|S|153|01|40|E|type:city_region:AU-QLD|display=inline,title}} | force_national_map = yes | elevation = | elevation_footnotes= | area = 5904.8 | area_footnotes =<ref name="abs" /> | timezone = [[Australian Eastern Standard Time|AEST]] | utc = +10 | propval = | dist1 = 931 | dir1 = N | location1 = Sydney | dist2 = 1692 | dir2 = NNE | location2 = Melbourne | dist3 = 1969 | dir3 = NE | location3 = Adelaide | dist4 = 4262 | dir4 = E | location4 = [[Perth, Western Australia|Perth]] | dist5 = 1450 | dir5 = NNE | location5 = Canberra | lga = [[City of Brisbane|Brisbane]], [[City of Ipswich|Ipswich]], [[Logan City|Logan]], [[Moreton Bay Region|Moreton Bay]], [[Redland City|Redland]], [[Scenic Rim Region|Scenic Rim]] | region = [[South East Queensland]] | county = [[County of Stanley, Queensland|Stanley]] | stategov = [[Queensland Legislative Assembly electoral districts|various]] (38) | fedgov = [[Division of Blair|Blair]], [[Division of Bonner|Bonner]], [[Division of Bowman|Bowman]], [[Division of Brisbane|Brisbane]] | fedgov2 = [[Division of Dickson|Dickson]], [[Division of Fadden|Fadden]], [[Division of Forde|Forde]], [[Division of Griffith|Griffith]] | fedgov3 = [[Division of Lilley|Lilley]], [[Division of Longman|Longman]], [[Division of Moreton|Moreton]], [[Division of Oxley|Oxley]] | fedgov4 = [[Division of Petrie|Petrie]], [[Division of Ryan|Ryan]] | maxtemp = 26.5 | mintemp = 16.4 | rainfall = 1149.1 }} '''ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್''' ({{IPAc-en|icon|ˈ|b|r|ɪ|z|b|ən}}),<ref>{{cite book | title = Macquarie ABC Dictionary | publisher = The Macquarie Library Pty Ltd | year = 2003 | page = 121 | isbn = 0 876429 37 2}}</ref> ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ [[ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌]] ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅತ್ಯಂತ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ]]ದ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಾಂದ್ರತೆಯುಳ್ಳ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="ReferenceA"/> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ (ಮಹಾನಗರದ) ಪ್ರದೇಶವು ಸರಿಸುಮಾರು 2 ಮಿಲಿಯನ್‌ನಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ಮೂಲ ವಸಾಹತಿನ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದ್ದು, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿದೆ. ನದಿಯ ಮುಖದಿಂದ ಮೊರ್ಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸರಿಸುಮಾರು 23 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶವು, ಕೊಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಗ್ರೇಟ್ ಡಿವೈಡಿಂಗ್ ರೇಂಜ್ ನ ನಡುವೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿ ಕಣಿವೆಯ ಒಳಹರಿವಿನ ಬಯಲಿನೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ನಗರದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಅನೇಕ ನಗರಪಾಲಿಕೆಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಅವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನ ಸುತ್ತಲು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಇದು ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರದೇಶದ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮಹಾನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ನ್ಯಾಯಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಇದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯಿಂದಾಗಿ ನಗರಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ನದಿಗೆ 1821 ರಿಂದ 1825 ರವರೆಗೆ ನ್ಯೂ ಸೌತ್ ವೇಲ್ಸ್‌ನ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದಂತಹ ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌‌ರವರ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿತ್ತು. ರೆಡ್ ಕ್ಲಿಫೆಯಲ್ಲಿನ ದಂಡನೆಯ ನೆಲೆ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಸಾಹತಾಗಿದೆ,{{convert|28|km}} ಇದನ್ನು 1824 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ನ ಉತ್ತರಕ್ಕಿದೆ. ಈ ನೆಲೆಯನ್ನು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟು, 1825 ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ತ್ ಕೀಗೆ ಸರಿಸಲಾಯಿತು. 1842ರಿಂದ ಮುಕ್ತ ವಲಸಿಗರಿಗೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. 1859 ರಲ್ಲಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಅನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೌತ್ ವೇಲ್ಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ವಸಾಹತು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದಾಗ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ಅನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಮಹಾಯುದ್ಧ II]] ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ನಗರವು, ಜನರಲ್ ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಥರ್ ರವರಿಗೆ ಸೌತ್ ವೆಸ್ಟ್ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾಟರ್ಸ್ ಆಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದೆ. 1982 ರ ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳು, ವಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸ್ ಪೊ '88 ಮತ್ತು 2001 ರಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ಗುಡ್ ವಿಲ್ ಆಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಅನೇಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆದಿವೆ. 2008 ರಲ್ಲಿ, ಲಾಗ್ ಬರೋಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ನಡೆಸಿದಂತಹ ವಿಶ್ವ ನಗರಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ತಂಡದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅನ್ನು ಗಾಮಾ ವಲ್ಡ್ ಸಿಟಿ+ ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=The World According to GaWC 2008 |publisher=Globalization and World Cities |first=J.V. |last=Beaverstock |coauthors=Smith, R.G.; Taylor, P.J. |access-date=2011-04-18 |archive-date=2016-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811203314/http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |url-status=dead }}</ref> ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ 2009 ರಲ್ಲಿ ದಿ ಎಕನಾಮಿಸ್ಟ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ 16 ನೇ ಅತ್ಯಂತ ವಾಸಯೋಗ್ಯ ನಗರವೆಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == {{Main|History of Brisbane}} ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೊದಲು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಟರ್ಬಲ್ ಮತ್ತುಜಗೆರಾ ಜನಾಂಗದ ಜನರು ವಾಸವಾಗಿದ್ದರು,<ref>{{cite web |url=http://www.seqhistory.com/index.php?option=com_content&view=article&id=95%3Apart1chpt1&catid=42%3Atom-petrie&Itemid=67&limitstart=4 |title=Tom Petrie's Early Reminiscences of Early Queensland |accessdate=2008-11-24}}</ref> ಇವರ ಪೂರ್ವಿಕರು ಟೊರೆಸ್ ಜಲಸಂಧಿಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ವಲಸೆಬಂದು ನೆಲಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮಿಯನ್-ಜಿನ್ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದರು, "ಚೂಪಾದ ಮೊಳೆಯಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳ" ಎಂಬುದು ಇದರ ಅರ್ಥವಾಗಿದೆ.<ref>[https://web.archive.org/web/20110316084251/http://www.brisbane.qld.gov.au/documents/about%20council/vision2026_final_ourbrisbane.pdf ಅವರ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ – ಅವರ್ ಶೇರ್ಡ್ ವಿಜನ್] — ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಪುಟ 2</ref> ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಥೀವ್ ಫಿಂಡರ್ಸ್ ರವರು ಪರಿಶೋಧಿಸಿದರು. 1799 ರ ಜುಲೈ 17 ರಂದು ಫಿಂಡರ್ಸ್, ಇಂದು ವುಡ್ಡಿ ಪಾಯಿಂಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದರಲ್ಲದೇ, ಕೊಲ್ಲಿಯಿಂದ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಕಡಿಬಂಡೆಗಳು ಕಾಣಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಇದನ್ನು "ರೆಡ್ ಕ್ಲಿಫ್ ಪಾಯಿಂಟ್" ಎಂದು ಕರೆದರು.<ref>{{cite news | title = Redcliffe | work = Travel | publisher = [[The Sydney Morning Herald]] | date = 8 February 2004 | url = http://www.smh.com.au/articles/2005/02/17/1108500203689.html | accessdate = 2008-05-17 }}</ref> 1823ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂ ಸೌತ್ ವೇಲ್ಸ್ ನ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ ಥಾಮಸ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ಉತ್ತರದ ಹೊಸ ದಂಡನೆಯ ನೆಲೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಜಾನ್ ಅಕ್ಸ್ ಲೆ ನೇತೃತ್ವದ ಪರಿಶೋಧನ ತಂಡವು ಮುಂದೆ ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯನ್ನು ಪರಿಶೋಧಿಸಿತು.<ref name="seqhistory.com">{{cite web |url=http://www.seqhistory.com/john-oxley/139-john-oxley-1823-governorreport?start=2 |title=John Oxley Governor Report |accessdate=2010-02-01}}</ref> ಆಕ್ಸ್‌ಲೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಗೂಡ್ನಾವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು, ಪರಿಶೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟರು, ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ನಿಂದ {{convert|20|km|mi}} ನಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="seqhistory.com"/> ಅಕ್ಸ್‌ಲೆ, ಇಲ್ಲಿ ಹಡಗುಗಳು ಯಾವುದೇ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಾದರು ಸಾಗಬಲ್ಲವು ಮತ್ತು ಸುಲಭವಾಗಿ ತೀರವನ್ನು ಸೇರಬಲ್ಲವು ಎಂದು ವರದಿಮಾಡುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ವಸಾಹತಿಗಾಗಿ ರೆಡ್‌ಕ್ಲಿಫ್ ಪಾಯಿಂಟ್ಅನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು.<ref>{{cite web | last = Potter | first = Ron | title = Place Names of South East Queensland | publisher = Piula Publications | url = http://www.dovenetq.net.au/~piula/Placenames/page55.html | accessdate = 2008-05-17 | archive-date = 2008-05-23 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080523101131/http://www.dovenetq.net.au/~piula/Placenames/page55.html | url-status = dead }}</ref> 1824 ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 13 ರಂದು ತಂಡವು ಲೆಫ್ಟೆನೆಂಟ್ ಹೆನ್ರಿ ಮಿಲ್ಲರ್ ರವರ ಆದೇಶದಡಿಯಲ್ಲಿ 14 ಮಂದಿ ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ ರೆಡ್ ಕ್ಲಿಫ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿತು;ಕೆಲವರು ಅವರ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು; ಮತ್ತು 29 ಸೆರೆಯಾಳುಗಳೊಂದಿಗೆ ನೆಲೆಸಿದರು. ಅದೇನೇ ಆದರೂ ವರ್ಷದ ನಂತರ ಈ ವಸಾಹತನ್ನು ತೊರೆಯಲಾಯಿತು ಹಾಗು ಇದನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಈಗಿನ ನಾರ್ತ್ ಕೀ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು, ಇದು {{convert|28|km|mi}} ದಕ್ಷಿಣದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಅತ್ಯಂತ ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ಸರಬರಾಜು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದ್ದಿತು. ಹೊಸ ವಸಾಹತಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನಿಡುವ ಮೊದಲು ಪ್ರಧಾನ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಫೋರ್ಬ್ಸ್ ಇದಕ್ಕೆ ಎಡೆನ್ ಗ್ಲಾಸ್ಸೀ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದರು.<ref name="seeing">{{cite book |year=1980 |title=Seeing South-East Queensland |edition=2 |page=7 |publisher=RACQ |isbn=0-909518-07-6 |author=compiled by Royal Automobile Club of Queensland.}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಸೆರೆಯಾಳುಗಳಿಲ್ಲದ ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಸಾಹತನ್ನು1838 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.redcliffe.qld.gov.au/about_us.htm |title=About Redcliffe |publisher=[[Redcliffe City Council]] |accessdate=2007-12-01 |archive-date=2007-11-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071117202537/http://www.redcliffe.qld.gov.au/about_us.htm |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಉಚಿತವಾಗಿ ವಸಾಹತನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲು, 1837 ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನ್ ಮತಪ್ರಚಾರಕರು ನುನ್ಧಾ ದ ಜಿಯನ್ಸ್ ಹಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಈ ವೃಂದವು ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ಇಪ್ಪರ್ (1813–1894) ಮತ್ತು ಕಾರ್ಲ್ ವಿಲ್ ಹೆಲ್ಮ್ ಸ್ಚಿಮಿಡ್ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಮತಪ್ರಚಾರಕರಾದ ಹೌಸ್ ಮನ್, ಜೋಹಾನ್ ಗಾಟ್ರೈಡ್ ವ್ಯಾಂಗರ್, ನಿಕ್ವೆಟ್, ಹ್ಯಾರ್ಟೆನ್ಸ್ಟೀನ್, ಜಿಲ್ಮನ್ , ಫ್ರಾನ್ಜ್, ರೋಡೆ, ಡಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ಚ್ನೈಡರ್ ಎಂಬುವವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{cite book | last=Lybaek | first=Lena | coauthors=Konrad Raiser, Stefanie Schardien | title=Gemeinschaft der Kirchen und gesellschaftliche Verantwortung | isbn=978-3825870614 | page=114 | year=2004 | publisher=LIT | location=Münster }}</ref> ಅವರಿಗೆ 260 ಎಕ್ಕರೆಯಷ್ಟು ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಿಯೋಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಜರ್ಮನ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.pelicanwaters.com/pelicanwaters-streetsigns.php|work=Street Signs&nbsp;— And What They Mean|title=Christopher Eipper (1813–1894)|publisher=Pelican Waters Shire Council|accessdate=2007-12-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20071118093456/http://www.pelicanwaters.com/pelicanwaters-streetsigns.php <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-11-18}}</ref> ಅನಂತರದ ಐದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ವಸಾಹತುಗಾರರು ಈ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಹಾಗು 1840 ಮುಗಿಯುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ರಾಬರ್ಟ್ ಡಿಕ್ಸನ್ , ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬೇಕೆಂಬ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯೋಜನೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite book|title=Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land: Accompanied by a Geological Map, Sections, and Diagrams|first=Paul Edmond|last=de Strzelecki|year=1845|publisher=Longman, Brown, Green, and Longmans|location=ಲಂಡನ್, United Kingdom}}</ref> 1859 ರ ಜೂನ್ 6 ರಂದು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಅನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸಾಹತು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು,<ref>{{Cite web |url=http://www.nrw.qld.gov.au/museum/articles_complete/surveying/border.html |title=ಎಸ್ಟಾಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಬಾರ್ಡರ್ಸ್ |access-date=2011-04-18 |archive-date=2008-07-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080721185943/http://www.nrw.qld.gov.au/museum/articles_complete/surveying/border.html |url-status=dead }}</ref> ಇದರೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅನ್ನು 1902 ರ ವರೆಗು ನಗರವೆಂಬಂತೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರು ಕೂಡ ಇದರ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲೆಂದು ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ನಗರಪಾಲಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು1925ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇವುಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD:827799619:pc=PC_95|title= Organisation chart|publisher=[[Brisbane City Council]]|accessdate=2007-12-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080522132144/http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD:827799619:pc=PC_95 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-22}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A090501b.htm|title= Jolly, William Alfred (1881–1955)|publisher=Australian Dictionary of Biography|accessdate=2007-12-20}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ 1930 ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಗೆ ಗಮನಾರ್ಹ ವರ್ಷವಾಗಿದೆ. ಅನಂತರ ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರವಾದ ಕಟ್ಟಡ ಶ್ರೈನ್ ಆಫ್ ರೆಮೆಂಬರೆನ್ಸ್ ಅನ್ನು ANZAC ಚೌಕದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ತರುವಾಯ ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಪ್ರಧಾನ ಯುದ್ಧ ಸ್ಮರಣೆಯ ಕಟ್ಟಡವಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.anzacday.org.au/education/tff/memorials/queensland.html|title=Brisbane|publisher=ANZAC Day Commemoration Committee (Qld) Incorporated|year=1998|accessdate=2007-12-28|archive-date=2007-10-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20071012155556/http://anzacday.org.au/education/tff/memorials/queensland.html|url-status=dead}}</ref> ಸ್ಟೋರಿ ಸೇತುವೆಯೊಂದಿಗೆ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು1940 <ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Story_Bridge</ref> ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಇವು ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳಾಗಿದ್ದು, ನಗರದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿವೆ. [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಮಹಾಯುದ್ಧ II]] ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರದ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಪಡೆಗಳ ಪ್ರಧಾನಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಜನರಲ್ ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಥರ್‌ಗಾಗಿ AMP ಕಟ್ಟಡವನ್ನು (ಈಗ ಇದನ್ನು ಮ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಥರ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸೌತ್ ವೆಸ್ಟ್ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಹೆಡ್ ಕ್ವಾಟರ್ಸ್ ಆಗಿ ಬಳಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮಿತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. 1944 ರಲ್ಲಿ ಈ ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಲ್ಯಾಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವವರೆಗೂ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನನ್ನೇ ಬಳಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮ್ಯಾಕ್ ಅರ್ಥರ್, ಸೇಂಟ್ ಲೂಸಿಯಾದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನದಿ ವಿಭಿನ್ನ ತಿರುವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಅದು ಶತ್ರುಗಳ ಬಾಂಬ್ ದಾಳಿಮಾಡುವ ವಿಮಾನಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಗಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ಅವರ ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಾಲಯವಾಗಿ ಬಳಸಲು ಮೊದಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರು. ಮಹಾಯುದ್ಧ II ರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಪಡೆಗಳು T & G ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಕೇಂದ್ರಕಾರ್ಯಾಲಯವಾಗಿ ಬಳಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|url=http://home.st.net.au/~dunn/ausarmy/hiringsno1lofc.htm |title=Hirings Section|publisher=Australia @ War|author=Peter Dunn|date=2 March 2005|accessdate=2008-01-07}}</ref> ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರು 1 ಮಿಲಿಯನ್‌ನಷ್ಟು US ಪಡೆಗಳು, ಸೌತ್ ವೆಸ್ಟ್ ಪೆಸಿಫಿಕ್‌ಗೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಹಕಾರ ಸ್ಥಾನದಂತೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿದ್ದವು.<ref>{{cite web|url=http://www.quartermaster.army.mil/OQMG/professional_bulletin/1999/spring1999/QM%20Supply%20in%20the%20Pacific%20During%20WWII.htm |title=QM Supply in the Pacific during WWII|publisher=Quartermaster Professional Bulletin|date=Spring 1999|accessdate=2008-01-07 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080520050058/http://www.quartermaster.army.mil/OQMG/professional_bulletin/1999/spring1999/QM+Supply+in+the+Pacific+During+WWII.htm <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-20}}</ref> 1942ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, US ಮಿಲಿಟರಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಯೋಧರು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸಂಘರ್ಷದ ನೆಲೆಯಾಯಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಮಂದಿ ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಆಡುಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಕದನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://home.st.net.au/~dunn/ozatwar/bob.htm |title=The Battle Of Brisbane&nbsp;— 26 & 27 November 1942|publisher=Australia @ War|accessdate=2008-01-07|author=Peter Dunn|date=27 August 2005}}</ref> ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ "ಬಿಗ್ ಕಂಟ್ರಿ ಟೌನ್" ಕಳಂಕವು ಕಂಡುಬಂದಿತು, ನಗರದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಈ ಕಳಂಕವನ್ನು ದೂರಮಾಡಲು ಆಸಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು.<ref>[http://city-news.whereilive.com.au/lifestyle/story/brisbanes-last-in-but-best-dressed/ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಇನ್ ಬಟ್ ಬೆಸ್ಟ್-ಡ್ರೆಸ್ಡ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131215034831/http://city-news.whereilive.com.au/lifestyle/story/brisbanes-last-in-but-best-dressed/ |date=2013-12-15 }}, ಬ್ರೂಕ್ ಫಾಲ್ವಿ, ಸಿಟಿ ನ್ಯೂಸ್, ಜುಲೈ 11, 2008.</ref><ref>[http://www.slq.qld.gov.au/whats-on/exhibit/online/travelling/bentson ಶಿ ಪಿಕ್ಡ್ ಮಿ ಅಪ್ ಅಟ್ ಎ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಒನ್ ನೈಟ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618183642/http://www.slq.qld.gov.au/whats-on/exhibit/online/travelling/bentson |date=2009-06-18 }}, ಜೋನ್ ಮತ್ತು ಬಿಲ್ ಬೆಂಟ್ಸನ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಸರ್ಕಾರ.</ref> ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿತು. ಜೊಹ್ ಬೆಜ್ಕೆ-ಪೀಟರ್ಸೆನ್‌ರವರಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ (CBD) ಮತ್ತು ಇತರ ಉಪನಗರಗಳಿಂದ ಆರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾವಣೆಯ ಮತ್ತು ನಗರ-ನವೀಕರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿತು. ಟ್ರ್ಯಾಮ್ಸ್ ಇನ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಚಾರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು 1969 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವವರೆಗೂ ಮೆಲ್ಬರ್ನ್, ಟ್ರ್ಯಾಮ್ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಕೊನೆಯ ನಗರವಾಗಿದೆ. 1974 ರ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರವಾಹ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ದುರಂತವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ನಗರಕ್ಕೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಈ ಯುಗದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅಂತರರಾಜ್ಯದ ವಲಸೆಯ ಗುರಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ವೇಗವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿತು ಮತ್ತು ಆಧುನೀಕರಣಗೊಂಡಿತು. 1979 ರಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಲೆವೆ ಹೋಟೆಲ್ ಮತ್ತು 1982 ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌವ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಡೀನ್ ಸಹೋದರರ ಕೆಡಹುವಿಕೆ ತಂಡದ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳು ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿದರು. ಪ್ರಮುಖ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳೆಂದರೆ: ರಿವರ್ ಸೈಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ವೇ, ಗೇಟ್‌ವೇ ಸೇತುವೆ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಆರ್ಟ್ ಗ್ಯಾಲರಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅನಂತರದ ದಕ್ಷಿಣದ ತೀರದ ಪುನರ್ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. 1982 ರ ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ ಮತ್ತು 1988 ರ ವಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊಸಿಷನ್( ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ವಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊ 88 ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ)ಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದವು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಕಂಡುಬರದಿದ್ದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವೆಚ್ಚ, ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿದ್ದವು.<ref>{{cite web|url=http://www.ozbird.com/oz/OzCulture/expo88/brisbane/default.htm|title=Expo 88 / Brisbane|publisher=OZ Culture|accessdate=2007-12-28|author=Rebecca Bell}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.commonwealthgames.org.au/Templates/Games_PastGames_1982.htm|title=ACGA Past Games 1982|publisher=Commonwealth Games Australia|accessdate=2007-12-28|archive-date=2007-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20070917163227/http://www.commonwealthgames.org.au/Templates/Games_PastGames_1982.htm|url-status=dead}}</ref> 1990ರಿಂದ ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸರಿಸುಮಾರು 2.2 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ದರದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸರಾಸರಿಯನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ 2011 ರ ಜನವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪ್ರವಾಹಕ್ಕೊಳಗಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯು ಹಿಂದಿನ 1974 ರ ಪ್ರವಾಹದ ಎತ್ತರದ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಷ್ಟ ಮತ್ತು ಹಾನಿ ಸಂಭವಿಸಿತು.<ref name="Berry">{{cite news|last=Berry|first=Petrina|title=Brisbane braces for flood peak as Queensland's flood crisis continues |url=http://www.couriermail.com.au/news/breaking-news/brisbane-braces-for-flood-peak-as-queenslands-flood/story-fn7ik8u2-1225986784487|accessdate=14 January 2011|newspaper=Courier Mail|date=13 January 2011}}</ref><ref>[http://www.abc.net.au/news/infographics/qld-floods/beforeafter2.htm/ ಬಿಫೋರ್ ಆಂಡ್ ಆಫ್ಟರ್ ಫೋಟೋಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಫ್ಲಡ್ಸ್ ಇನ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್]</ref> <gallery class="center"> File:The-Windmill-1.JPG|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‍‌ನ ವಿಕ್ಹ್ಯಾಮ್ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿರುವ ಓಲ್ಡ್ ವಿಂಡ್‌ಮಿಲ್.1824ರಲ್ಲಿ ಸೆರೆಯಾಳು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. File:ANZAC Square Brisbane.jpg|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ANZAC ಚೌಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೈನ್ ಆಫ್ ರಿಮೆಂಬರೆನ್ಸ್ (ಸುಮಾರು 1930). File:StateLibQld 1 104516 American fleet marching down Queen Street, Brisbane, March 1941.jpg|ಅಮೇರಿಕನ್ ಫ್ಲೀಟ್ ಮಾರ್ಚಿಂಗ್ ಡೌನ್ ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್, ಮಾರ್ಚ್ 1941. File:Expo88-from-the-Brisbane River.jpg|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯಿಂದ ಕಾಣುವ ವರ್ಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊ 88. File:First-Queenslande-Government-House-2.jpg|ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ಮೊದಲ ಗೌರ್ನ್ಮಮೆಂಟ್ ಹೌಸ್, 1862ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಇದು ಸಿಟಿ ಬೊಟಾನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನ ಹತ್ತಿರ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಆವರಣದೊಳಗೆ ಇದೆ. </gallery> == ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿವರಣೆ == [[ಚಿತ್ರ:Brisbane Aerial From Satellite.jpg|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ರಾಜ್ಯದ ಆಗ್ನೇಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ನಗರವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿಗಿರುವ ಉಪನಗರಗಳು ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ ತೀರದಾದ್ಯಂತ ಸಾಲಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಗ್ರೇಟರ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಲಯವು ಗ್ರೇಟ್ ಡಿವೈಂಡಿಂಗ್ ರೇಂಜ್‌ನ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಕರಾವಳಿ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶವು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬುಲ್ಚರ್‌ನಿಂದ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಬೀನ್ ಲೈಗ್‌ನಿಂದ ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಒಳಹರಿವಿನ ಮೈದಾನದಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತು ನೈಋತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹರಡಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಗರವು ಕಡಿದಾದ ಗುಡ್ಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ.<ref name="thenandnow">{{cite book |title=Brisbane Then and Now |last=Gregory |first=Helen |year=2007 |publisher=Salamander Books |location=Wingfield, South Australia |isbn=9781741730111 |page=60 }}</ref> ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ಅನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶವು, ಭಾಗಶಃ ಹರ್ಬರ್ಟ್ ಟೇಲರ್ ರೇಂಜ್ ‌ ಬೆಟ್ಟದ ಚಾಚಿನಿಂದಾಗಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮೌಂಟ್ ಕೂಟ್-ತಾ‌ ಪರ್ವತದ ಶಿಖರವು {{convert|300|m|ft|-1}} ಮೀಟರ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಎನೊಗೆರಾ ಪರ್ವತವನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಪರ್ವತಗಳೆಂದರೆ; ಮೌಂಟ್ ಗ್ರಾವಟ್ ಮತ್ತು ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಟೂಹೆ ಪರ್ವತ, {{convert|170|m|ft|-1}} ನಲ್ಲಿರುವ ಮೌಂಟ್ ಪೆಟ್ರಿ. ಅಲ್ಲದೇ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರವಿಲ್ಲದ ಬೆಟ್ಟಗಳಾದ ಹೈಗೇಟ್ ಬೆಟ್ಟ, ಮೌಂಟ್ ಒಮೆನೆ, ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್ ಪರ್ವತ ಮತ್ತು ವೈಟ್ಸ್ ಹಿಲ್ ನಗರದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿವೆ. ಈ ನಗರವು ಕೆಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಒಳಹರಿವಿನ ಮೈದಾನದ ಮೇಲಿದೆ.<ref>[http://www.abc.net.au/news/stories/2010/10/12/3036241.htm?site=Brisbane ಫ್ಲಡ್-ಪ್ರೂಫ್ ರೋಡ್ ಡೆಸ್ಟ್ರಾಯ್ಡ್ ಇನ್ ಡೆಲುಗ್] — ABC ನ್ಯೂಸ್ (ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ)</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಪನಗರದ ಕೊಲ್ಲಿಗಳು ನಗರವನ್ನು ಛೇಧಿಸುತ್ತವೆ, ಆ ಮೂಲಕ ಅವು ಪ್ರವಾಹದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರವು ವಸಾಹತುಕರಣವಾದಗಿನಿಂದ 1893 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ, 1974 ರ ಜನವರಿ ಮತ್ತು 2011 ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಹಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. 1974 ರ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರವಾಹವು ಭಾಗಶಃ "ಸೈಕ್ಲೋನ್ ವ್ಯಾಂಡಾ"ದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಪ್ಪಳಿಸಿತ್ತು. ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಿನದ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರವಾಹವು (1974 ರ ಜನವರಿ 26-27) ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ಮೊದಲು ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಸತತವಾಗಿ ಭಾರಿ ಮಳೆ ಸುರಿದಿತ್ತು.<ref>{{cite book |title=Habitat: Human Settlements in an Urban Age |last=Gunn |first=Angus M. |year=1978 |publisher=Pergamon Press |page=178 |isbn=0080214878}}</ref> ಪ್ರವಾಹವು ನಗರದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿತ್ತು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಕ್ಸ್ ಲೆ, ಬುಲಿಂಬಾ, ರಾಕ್ ಲಿಯ, ಕಾರ್ಪರೋ, ಟೂವಾಂಗ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಫಾರ್ಮ್‌ ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಉಪನಗರಗಳು. ಸಿಟಿ ಬೊಟ್ಯಾನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ ‌ಗಳು ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಹೋದವು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ಸಿಟಿ ರೀಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್ಗಳ ವಸಾಹತನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.coastal.crc.org.au/pdf/HistoricalCoastlines/App_3_Timeline_BrisbaneRiver.pdf|title=Timeline for Brisbane River|publisher=Coastal CRC|format=PDF|accessdate=2008-01-04|archive-date=2008-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080216092001/http://www.coastal.crc.org.au/pdf/HistoricalCoastlines/App_3_Timeline_BrisbaneRiver.pdf|url-status=dead}}</ref> === ನಗರ ರಚನೆ === [[ಚಿತ್ರ:Brisbane form Hamilton 2009.JPG|thumb|ನ್ಯೂಸ್ಟೆಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ಮಧ್ಯಮ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ನಿವಾಸಗಳು.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ (CBD) ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿದೆ. CBD ಕೇವಲ- {{convert|2.2|km2|sqmi|1|abbr=on}} ನಷ್ಟನ್ನು ಆವರಿಸಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ನಡೆದು ಕೊಂಡು ತಲುಪಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ಗಳಿಗೆ (ಕೇಂದ್ರ ಬೀದಿ) ರಾಜ ಪರಿವಾರದದ ನಂತರ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಯಿತು. ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮುಖ್ಯ ಬೀದಿಯಾಗಿದೆ. ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಮಹಿಳಾ ಸದಸ್ಯರ (ಆಡ್ಲೈಡ್, ಅಲೈಸ್, ಅನ್, ಚಾರ್ಲೊಟ್, ಎಲಿಜಬೆಟ್, ಮಾರ್ಗರೇಟ್, ಮೇರಿ) ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದ್ದು, ಇವು ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಗೆ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮಾಲ್ ( ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯರವರಿಗೆ ಗೌರವ ಸೂಚಕವಾಗಿ ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ)ಗೆ ಸಮಾನಂತರವಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವುಗಳಿಗೆ ಲಂಬವಾಗಿರುವ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಪುರುಷ ಸದಸ್ಯರ (ಆಲ್ಬರ್ಟ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್, ಜಾರ್ಜ್, ವಿಲಿಯಂ) ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ. ನಗರವು 1820 ರ ಹೊತ್ತಿನ ಪಾರಂಪರಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. 1824 ರಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಮಿಕ ಕಟ್ಟಿದಂತಹ ವಿಕ್ಹ್ಯಾಮ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ದಿ ಓಲ್ಡ್ ವಿಂಡ್ ಮಿಲ್,<ref name="oldwindmill">ಕ್ಯಾಂಪ್‌ಬೆಲ್ ನ್ಯೂಮ್ಯಾನ್, ''"bmag"'' , 3 ನವೆಂಬರ್ 2009</ref><ref>{{cite web|url=http://www.slq.qld.gov.au/oh/treasures/timewalks/bris/1870/windmill|title=TimeWalks Brisbane&nbsp;— Windmill|publisher=[[Queensland Government]]|date=24 March 2008|accessdate=2008-04-10|archive-date=2007-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20071219042223/http://www.slq.qld.gov.au/oh/treasures/timewalks/bris/1870/windmill|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಈ ಓಲ್ಡ್ ವಿಂಡ್ ಮಿಲ್ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತಪ್ಪಿತಸ್ಥನಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾದವನು ತನ್ನ ಕೈಯಿಂದ ಹಿಟ್ಟಿನ ಗಿರಣಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬೇಕಿತ್ತು. ಓಲ್ಡ್ ವಿಂಡ್ ಮಿಲ್ ಗೋಪುರದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಅದೇನೆಂದರೆ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಬರುವುದಕ್ಕಿಂತ ತುಂಬ ಮೊದಲು, 1934 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಅರ್ಧಗೋಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ದೂರದರ್ಶನದ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಇದರಿಂದ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ವಿಚಾರವನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಯೋಗಾತ್ಮಕ ಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರಗಳನ್ನು ಮಹಾಯುದ್ಧ II ರವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಸಲಾಯಿತು.<ref name="oldwindmill"/> 1828 ರಲ್ಲಿ ಸೆರೆಯಾಳು ಕಾರ್ಮಿಕನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ವಿಲಿಯಂ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಆಹಾರದ ಮಳಿಗೆಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಉಗ್ರಾಣವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೇ ವಲಸೆಗಾರರಿಗೆ ಆಶ್ರಯನಿಲಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಕೂಡ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಹತ್ತಿರದ ಕಾಂಗ್ರೋ ಪಾಯಿಂಟ್ ಕ್ಲಿಫ್‌ನಿಂದ ತರಲಾದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಟಫ್‌ನಿಂದ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಆಲ್ಬಿಯನ್ ಪಾರ್ಕ್ ರೇಸ್ ಕೋರ್ಸ್ ನ ಬಳಿಯಿದ್ದ ಕ್ವಾರಿಯಿಂದ ತರಲಾದ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಈಗ ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ರಾಯಲ್ ಹಿಸ್ಟೋರಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite book |title=The Origin of Australia's Capital Cities |last=Statham-Drew |first=Pamela|page=257 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0521408325 |year=1990 }}</ref><ref>{{cite book |title=Australia |last=Pike |first=Jeffrey |publisher=Insight |isbn=978-9812347992 |year=2002 }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.queenslandhistory.org.au/comm.html | title=The Commissariat Stores | accessdate=2008-02-24 | archive-date=2008-05-23 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080523150756/http://www.queenslandhistory.org.au/comm.html | url-status=dead }}</ref> ನಗರವು ಒಂದು ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗೆ 379.4 ರಷ್ಟು ಜನಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಈ ಪ್ರಮಾಣವು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಿಡ್ನಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಬಹದಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಆದರೂ ಅನೇಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ನಗರಗಳಂತೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಗ್ರೇಟರ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೂ ಹಬ್ಬಿದೆ. ಕಡಿಮೆ ಜನಸಂದ್ರತೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌‌ನ ನಿವಾಸಗಳ ಗುಂಪು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿಜವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ಶಾಸಕಾಂಗವು ವಸತಿ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಅಳತೆಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಕೂಡು ಮನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಂತಾಯಿತು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಗರದ ಸಾಂದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ನೆರೆಹೊರೆಯನ್ನು ಅಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಳೆದ 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದುಪ್ಪಟ್ಟುಗೊಂಡಿರುವುದು <ref name="popg">[http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs@.nsf/0/83DDE980E589FB5FCA256889000F8EBD?Open ಪಾಪ್ಯುಲೇಶನ್ ಗ್ರೋತ್] ''ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಬ್ಯೂರೊ ಆಫ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್'' – 2007ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 28ರಂದು ಸಂಕಲನಗೊಂಡಿದೆ</ref> ಹಾಗೂ ಸಿಡ್ನಿ ಮತ್ತು ಮೆಲ್ಬರ್ನ್‌ನ ನಡುವಿನ ಅಂತರಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಾಗುತ್ತಿದ್ದದ್ದು ಈ ಅಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.environment.gov.au/soe/2006/publications/drs/indicator/257/index.html |title=Indicator: HS-06 Population density patterns in major cities |publisher=[[Government of Australia]]|work=[[Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts (Australia)|Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts]]|accessdate=2008-01-12}}</ref> ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟಣೆಯುಳ್ಳ ನಿವಾಸಗಳನ್ನು ವರ್ಣರಂಜಿತ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡರ್-ಶೈಲಿಯ ಮನೆಗಳಂತೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಶೈಲಿಯು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ಇವು ಕೇವಲ ಒಂದನೇ ನಾಲ್ಕು ಭಾಗದಷ್ಟಿರುತ್ತಿತು. ಈ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಶೈಲಿಗಳು ವಿರಳವಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಉಪನಗರಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿವೆ. ಬಹು ನಿವಾಸಗಳಿರುವ ವಸತಿಗಳು (ಅಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ವಠಾರಗಳು) ಹೋಲಿಕೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಗೆ ಹೊಸದಾಗಿವೆ. 1970 ರ ಮೊದಲು ಇಂತಹ ಕೆಲವು ವಠಾರಗಳನ್ನು ನ್ಯೂ ಫಾರ್ಮ್ ನಂತಹ ಕೇಂದ್ರ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. 1950 ಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ವಿಭಿನ್ನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ದೊಡ್ಡ ವರಾಂಡಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಎತ್ತರದ ಸೂರನ್ನು ಮತ್ತು ಮರದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತಿತ್ತು. ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಆಗ್ನೇಯ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ನಲ್ಲಿ ಮರಗಳಿಗೆ ಇದ್ದಂತಹ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆ, ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ಬಹುಪಾಲು ಮನೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮರವನ್ನು ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅನೇಕ ಮನೆಗಳನ್ನು ತುಂಡುಗಳಿಂದ("ಗಣೆಗಳು" ಎಂದು ಕೂಡ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಎತ್ತರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವು ಮೂಲತಃ ಮರವಾಗಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಈಗ ಇವುಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಉಕ್ಕು ಅಥವಾ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ 200 ಮೀಟರ್ ಗಿಂತ ಅಧಿಕ ಎತ್ತರವಿರುವ ಎರಡು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಿಪರಿಯನ್ ಪ್ಲಾಜಾ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರವಾದ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದ್ದು, ಇದು 250 ಮೀಟರ್ ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅರೋರ ಗೋಪುರವು ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಸೂರನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗೋಪುರವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಚಾವಣಿ 207 ಮೀಟರ್ ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಅದರು ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಸೊಲೇಲ್ ಮತ್ತು ಇನ್ ಫಿನಿಟಿ ಗಗನಚುಂಬಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಇದನ್ನು ಮೀರಿಸಲಿವೆ. {{overlay |image = BrisbaneRiver02 gobeirne-edit1.jpg |width = 900 |height = 675 |columns = 2 |overlay1 = [[Walter Taylor Bridge, Brisbane|Walter Taylor Bridge]] (road) (left), [[Albert Bridge, Brisbane|Albert Bridge]] (rail) (centre), unnamed bridge (rail) (right), [[Jack Pesch Bridge, Brisbane|Jack Pesch Bridge]] (far right) |overlay1tip = Walter Taylor, Albert, unnamed, Jack Pesch bridges |overlay1top = 50 |overlay1left = 780 |overlay2 = Eleanor Schonell Bridge (Green Bridge) (pedestrians, pedal cycles, buses) |overlay2top = 250 |overlay2left = 445 |overlay2link = Eleanor Schonell Bridge, Brisbane |overlay3 = Merivale Bridge (rail) |overlay3tip = Merivale Bridge |overlay3top = 375 |overlay3left = 720 |overlay3link = Merivale Bridge, Brisbane |overlay4 = William Jolly Bridge (road) |overlay4tip = William Jolly Bridge |overlay4top = 390 |overlay4left = 703 |overlay4link = William Jolly Bridge, Brisbane |overlay5 = Victoria Bridge |overlay5top = 400 |overlay5left = 650 |overlay5link = Victoria Bridge, Brisbane |overlay6 = Captain Cook Bridge |overlay6top = 390 |overlay6left = 480 |overlay6link = Captain Cook Bridge, Brisbane |overlay7 = Story Bridge |overlay7top = 545 |overlay7left = 550 |overlay7link = Story Bridge, Brisbane |overlay8 = Pacific Motorway |overlay8top = 313 |overlay8left = 240 |overlay8link = Pacific Motorway |overlay9 = Suncorp Stadium (Lang Park) (Rugby league/Rugby Union/Soccer ground) |overlay9tip = Suncorp Stadium |overlay9top = 390 |overlay9left = 825 |overlay9link = Suncorp Stadium |overlay10colour = blue |overlay10 = Norman Creek (Anglican Church Grammar School) |overlay10top = 505 |overlay10left = 205 |overlay10link = Norman Creek |overlay11 = Oxley Creek |overlay11top = 19 |overlay11left = 480 |overlay11link = Oxley Creek (Queensland) |overlay12 = Brisbane River |overlay12top1 = 100 |overlay12left1 = 489 |overlay12top2 = 575 |overlay12left2 = 280 |overlay12link = Brisbane River |overlay13colour = red |overlay13 = Indooroopilly Shoppingtown |overlay13top = 65 |overlay13left = 860 |overlay13link = Indooroopilly Shopping Centre |overlay14 = "The Gabba" (Brisbane Cricket Ground) |overlay14tip = The Gabba |overlay14top = 380 |overlay14left = 350 |overlay14link = Brisbane Cricket Ground |overlay15colour = green |overlay15 = South Bank arts and recreation precinct |overlay15tip = South Bank |overlay15top = 375 |overlay15left = 580 |overlay15link = South Bank Parklands, Brisbane |overlay16color = red |overlay16 = Central business district |overlay16top = 450 |overlay16left = 590 |overlay16link = Brisbane central business district |overlay17 = [[University of Queensland]] (UQ) St Lucia Campus |overlat17tip = University of Queensland |overlay17top = 245 |overlay17left = 505 |overlay18color = green |overlay18 = City Botanic Gardens |overlay18top = 425 |overlay18left = 520 |overlay18link = Brisbane City Botanic Gardens |overlay19colour = red |overlay19 = [[Queensland University of Technology]] (QUT) Gardens Point Campus |overlay19tip = Queensland University of Technology |overlay19top = 390 |overlay19left = 515 |overlay20 = Goodwill Bridge (pedestrians and pedal cycles) |overlay20top = 375 |overlay20left = 522 |overlay20tip = Goodwill Bridge |overlay20link = Goodwill Bridge, Brisbane |overlay21 = The [[Royal Brisbane and Women's Hospital]] and the [[Royal Children's Hospital, Brisbane|Royal Children's Hospital]] |overlay21top = 600 |overlay21left = 750 |overlay22 = Mater Private Hospital |overlay22top = 325 |overlay22left = 460 |overlay22link = Mater Health Services |overlay23 = Roma Street Rail Station |overlay23top = 420 |overlay23left = 725 |overlay23link = Roma Street railway station, Brisbane |overlay24colour = green |overlay24 = Roma Street Parkland |overlay24top = 455 |overlay24left = 740 |overlay24link = Roma Street Parkland |overlay25 = New Farm Park and Powerhouse |overlay25top = 575 |overlay25left = 325 |overlay25link = New Farm Park, Brisbane |overlay26 = Victoria Park Golf Course |overlay26top = 520 |overlay26left = 810 |overlay27colour = red |overlay27 = Brisbane Exhibition Ground |overlay27top = 625 |overlay27left = 700 |overlay27link = Brisbane Exhibition Ground |overlay28 = Floating pedestrian concourse |overlay28top = 525 |overlay28left = 455 |overlay29 = Inner City Bypass (rail) (left) (road) (right) |overlay29tip = Inner City Bypass |overlay29top = 525 |overlay29left = 760 |overlay29link = Inner City Bypass, Brisbane |overlay30colour = green |overlay30 = Indooroopilly Golf Course ([[Long Pocket, Queensland|Long Pocket]]) |overlay30top = 85 |overlay30left = 455 }} === ಹವಾಮಾನ === [[ಚಿತ್ರ:2011 Flooding in Brisbane Suburbs.JPG|thumb|ಈ ವಿಸ್ತೃತ ವೈಮಾನಿಕ ಛಾಯಾಚಿತ್ರವು 2011ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಉಪನಗರಗಳು ಎದುರಿಸಿದ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ಸುಖೋಷ್ಣದಿಂದ ಉಷ್ಣದ ಮತ್ತು ಆರ್ದ್ರಬೇಸಿಗೆಗಳ ಮತ್ತು ಒಣ, ಮಧ್ಯಮ ಸುಖೋಷ್ಣ ಚಳಿಗಾಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಆರ್ದ್ರ ಉಪೋಷ್ಣ ವಲಯದ ಹವಾಮಾನ (Köppen ಹವಾಮಾನ ವರ್ಗೀಕರಣ ''Cfa'' )ವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite book | last = Linacre | first = Edward | coauthors = Geerts, Bart | title = Climates and Weather Explained | publisher = Routledge | location = ಲಂಡನ್ | year = 1997 | page = 379 | url = https://books.google.com/?id=mkZa1KLHCAQC&lpg=PA379&pg=PA379#v=onepage&q= | isbn = 0-415-12519-7}}</ref> ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ ನವರೆಗು, ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಾನಿಯುಂಟು ಮಾಡಬಲ್ಲ ಆಲ್ಲಿಕಲ್ಲುಗಳು, ಧಾರಾಕಾರವಾಗಿ ಸುರಿಯುವ ಮಳೆ, ವಿನಾಶಕ ಗಾಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುರಿಯುವ ಚಂಡಮಾರುತದ ಮಳೆಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿವೆ. 1940 ರ ಜನವರಿ 26 ರಂದು ನಗರದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ತಾಪಮಾನ {{convert|43.2|°C|°F|sigfig=3}} ಇತ್ತೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಹವಾಮಾನವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 2007 ರ ಜುಲೈ 19 ರಂದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ತಾಪಮಾನ ಘನೀಕರಣ ಬಿಂದುವಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ {{convert|-0.1|°C|°F|1}} ತಪಮಾನವಿತ್ತೆಂದು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbanetimes.com.au/articles/2007/07/19/1184559902397.html |title=Coldest day on record for Brisbane|publisher=The Brisbane Times|author=Daniel Sankey and Tony Moore|date=19 July 2007|accessdate=2008-01-05}}</ref> 2009ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೪ ರಂದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ {{convert|35.4|°C|°F|sigfig=3}} ಯಷ್ಟು ತಾಪಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತೆಂದು, ಇದು ಚಳಿಗಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ತಾಪಮಾನದ ದಿನವೆಂದು ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbanetimes.com.au/queensland/hot-august-day-as-records-fall-20090824-evxp.html |title=Hot August day as Records Fall|publisher=The Brisbane Times|author=Unknown|date=24 August 2009|accessdate=2010-08-31}}</ref> 1887 ರ ಜನವರಿ 21 ರಂದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು {{convert|465|mm|in|1}} ಡಿಗ್ರಿಯಷ್ಟು ಮಳೆಸುರಿಯಿತು. ಇದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳಲ್ಲೆ ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಸುರಿದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೀನ ಪ್ರವಾಹಗಳು ಮಹಾದುರಂತವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದ 1974 ರ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ಮೀರಿಸಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 2001 ರಿಂದ 2008 ರವರೆಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದ ಕಾಲ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಲಿನ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಕ್ಷಾಮವನ್ನು ಕಂಡಿವೆ. 2007 ರ ಆಗಸ್ಟ್ 10 ರಂದು ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟವು ಅವರ ಸಂಗ್ರಹ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ 16.9% ನಷ್ಟಿತ್ತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾನೂನುಗಳು ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ, ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಗೆ ಲೆವೆಲ್ 6 ರ ನೀರಿನ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ತಿಳಿಸಿತು. ಒಂದು ದಿನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ನೀರಿನ ಬಳಕೆ 140 ಲೀಟರ್ ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅನ್ನು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೆ ಯಾವುದೇ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ನಗರದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಬಳಸುವ ನೀರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ನೀರನ್ನು ಬಳಸುವ ನಗರವನ್ನಾಗಿಸಿತು.<ref>{{cite web | title = Brisbane residents best water savers in world: Newman | publisher=ABC News | url=http://www.abc.net.au/news/stories/2007/08/27/2016895.htm | accessdate = 2008-03-19 }}</ref> 2008ರ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಕೋಪದಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ನೀರು ಸಂಗ್ರಹಣೆಯ ಮಟ್ಟ ಗರಿಷ್ಠ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ 98ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು.<ref>{{cite web |title = SEQWater latest dam levels |url = http://seqwater.com.au/public/dam-levels |access-date = 2011-04-18 |archive-date = 2012-10-14 |archive-url = https://web.archive.org/web/20121014150943/http://www.seqwater.com.au/public/dam-levels |url-status = dead }}</ref> ನೀರಿನ ಸೀಮಿತ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನೀರು ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಕ್ರಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಒಂದು ದಿನ/ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ 200 ಲೀಟರ್ ಗಳಷ್ಟು ನೀರನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಗುರಿಹೊಂದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ 160 ಲೀಟರ್ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಮರಳ ಬಿರುಗಾಳಿಗಳು ಅತ್ಯಂತ ವಿರಳವಾಗಿವೆ; ಆದರೂ ಕೂಡ 2009 ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 23 ರಂದು ಅತ್ಯಂತ ಭೀಕರವಾದ ಮರಳ ಬಿರುಗಾಳಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಇತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿತ್ತು.<ref>{{cite news | last = Cubby | first = Ben | title = Global warning: Sydney dust storm just the beginning | newspaper = Brisbane Times | location = Brisbane | date = 2009-09-23 | url = http://www.brisbanetimes.com.au/opinion/society-and-culture/global-warning-sydney-dust-storm-just-the-beginning-20090923-g1fi.html | accessdate = 2009-09-25}}</ref><ref>[http://www.abc.net.au/news/stories/2009/09/23/2694096.htm ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆನ್ ಅಲರ್ಟ್ ಆಸ್ ಡಸ್ಟ್ ಸ್ಟೋರ್ಮ್ಸ್ ಸ್ವೀಪ್ ಈಸ್ಟ್]</ref> ಅಲ್ಲದೇ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ಉಷ್ಣವಲಯದ ಸುಂಟರಗಾಳಿ ಬೀಸಬಹುದಾದ ಅಪಾಯವಿರುವಂತಹ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಸುಂಟರಗಾಳಿಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಬೀಸಿದರು ಕೂಡ ಹಿಂದೆ ಇಂತಹ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ನಡೆದಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದ ಕೊನೆಯ ಚಂಡಮಾರುತ 2009 ರ ಮಾರ್ಚ್ ನಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಹ್ಯಾಮಿಷ್ ಚಂಡಮಾರುತವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಇದು ನಗರವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ದಾಟದಿದ್ದರು ಕೂಡ ,ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ <ref name="TCR">{{cite web|publisher=Australian Bureau of Meteorology|year=2010|accessdate=11 August 2010|title=Severe Tropical Cyclone Hamish|url=http://www.bom.gov.au/announcements/sevwx/qld/qldtc20090304.shtml}}</ref> ನ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ {{convert|350|km|abbr=on|lk=out}} ಕೀಲೋಮೀಟರ್ ನಷ್ಟಿತ್ತು. ಆದರೆ ಬೀಚ್ ಗಳಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಹಾನಿಯುಂಟು ಮಾಡಿತಲ್ಲದೇ, ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ತೈಲ ಸೋರುವಂತೆ ಮಾಡಿತು.<ref name="ES1">{{cite web|author=Staff Writer|publisher=Cable News Network|date=11 March 2009|accessdate=11 March 2009|title=Ship spills chemicals in waters off Australia|url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/asiapcf/03/11/aus.chemicalspill/}}</ref> <br /> {{Weather box |location = Brisbane |metric first = Yes |single line = Yes |Jan record high C = 40.0 |Feb record high C = 41.7 |Mar record high C = 37.9 |Apr record high C = 33.7 |May record high C = 30.7 |Jun record high C = 29.0 |Jul record high C = 28.2 |Aug record high C = 35.4 |Sep record high C = 35.1 |Oct record high C = 38.7 |Nov record high C = 34.8 |Dec record high C = 40.0 |year record high C = 41.7 |Jan high C = 30.3 |Feb high C = 30.0 |Mar high C = 28.9 |Apr high C = 27.2 |May high C = 24.5 |Jun high C = 22.0 |Jul high C = 21.9 |Aug high C = 23.1 |Sep high C = 25.7 |Oct high C = 26.9 |Nov high C = 27.7 |Dec high C = 29.3 |year high C = 26.5 |Jan low C = 21.4 |Feb low C = 21.3 |Mar low C = 19.8 |Apr low C = 17.3 |May low C = 13.6 |Jun low C = 11.6 |Jul low C = 10.0 |Aug low C = 10.6 |Sep low C = 13.8 |Oct low C = 16.3 |Nov low C = 18.5 |Dec low C = 20.4 |year low C = 16.2 |Jan record low C = 17.0 |Feb record low C = 16.5 |Mar record low C = 12.2 |Apr record low C = 10.0 |May record low C = 5.0 |Jun record low C = 5.0 |Jul record low C = 3.0 |Aug record low C = 4.1 |Sep record low C = 7.0 |Oct record low C = 9.7 |Nov record low C = 10.8 |Dec record low C = 14.0 |year record low C = 3.0 |Jan precipitation mm = 114.3 |Feb precipitation mm = 127.7 |Mar precipitation mm = 89.3 |Apr precipitation mm = 56.3 |May precipitation mm = 63.6 |Jun precipitation mm = 59.6 |Jul precipitation mm = 23.0 |Aug precipitation mm = 41.9 |Sep precipitation mm = 33.3 |Oct precipitation mm = 83.6 |Nov precipitation mm = 110.9 |Dec precipitation mm = 157.7 |year precipitation mm = 966.9 |Jan precipitation days = 12 |Feb precipitation days = 11.8 |Mar precipitation days = 12.5 |Apr precipitation days = 11.8 |May precipitation days = 9.5 |Jun precipitation days = 9.1 |Jul precipitation days = 6.0 |Aug precipitation days = 5.7 |Sep precipitation days = 7.8 |Oct precipitation days = 9.9 |Nov precipitation days = 12.9 |Dec precipitation days = 13.7 |year precipitation days = 122.7 |source 1 = [[Bureau of Meteorology (Australia)|Bureau of Meteorology]]<ref>{{BoM Aust stats|site_ref=cw_040913_All|site_name=Brisbane|accessdate=6 February 2011}}</ref> |date=February 2011}} == ಆಡಳಿತ == {{Main|City of Brisbane|Government of Queensland}} [[ಚಿತ್ರ:QueenslandBuilding0005.jpg|thumb|ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಸಭೆ ಸೇರುವ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಹೌಸ್.]] [[ಚಿತ್ರ:Brisbane Town Hall.jpg|thumb|upright|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಕಛೇರಿಗಳಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್.]] ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಇತರ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳಂತೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಘಟಕ ನಿಯಂತ್ರಿಸದೇ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಗರ LGAದಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಕೂಡ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. 1925 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದಾಗಿನಿಂದಲೂ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನ ಎಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.netcat.com.au/NETCAT/STANDARD/PC_4.html |title=Brisbane City Council|publisher=NetCat|accessdate=2007-12-28}}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ದೂರದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು (ಇಂದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಒಳ ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ)ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮುನ್ಸಿಪಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಗರವು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ(ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆಯವ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ). ಈ ವಿಭಾಗವನ್ನು 1925 ರಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ LGA ಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು {{Convert|1367|km2|sqmi|0|abbr=on}} ನಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕೌನ್ಸಿಲ್ ನ ವಾರ್ಷಿಕ ಆಯವ್ಯಯ ಸರಿಸುಮಾರು AUD 1.6 ಬಿಲಿಯನ್ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಸೊತ್ತಿನ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ AUD 13 ಬಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD:1658601192:pc=PC_1297 |title= Annual Report and Financial Statements |publisher=[[Brisbane City Council]]|accessdate=2008-01-05 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070930015350/http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD:1658601192:pc=PC_1297 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-09-30}}</ref> ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಲೋಗನ್ ನಗರದ LGAಗಳಿಗೆ, ಉತ್ತರ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿರುವ ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ, ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್ ನಗರವನ್ನು ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ, ಸೀನಿಕ್ ರಿಮ್ ರೀಜನ್ನ ದೂರಪ್ರಾಚ್ಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಬೇರ್ಪಡಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ರೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ನಗರವನ್ನು ಕೊಲ್ಲಿಕಡೆಯ ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. == ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿ == [[ಚಿತ್ರ:Brisbane City 12077.jpg|thumb|ಸನ್‌ಕಾರ್ಪ್-ಮೆಟ್‌ವೇ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ, ಇದು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಐದನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಣಕಾಸಿನ ಸೇವೆಗಳ ಕಂಪನಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ.]] ಸಿಡ್ನಿ ಮತ್ತು ಸಿಂಗಾಪುರದ ನಡುವೆಯಿರುವ ಯಾವುದೇ ನಗರಕ್ಕಿಂತ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಜಕಾರ್ತ]], ಡಾರ್ವಿನ್, ಟೌನ್ಸ್ ವಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಕೈರ್ನ್ಸ್ ನಂತಹ ನಗರಗಳಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಫಲವೆಂಬಂತೆ ಇತ್ತಿಚೀನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಬಿಳಿ ಕಾಲರಿನ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಗಳೆಂದರೆ [[ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]], [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]], ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಆಡಳಿತವಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಲು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಕಛೇರಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ನೀಲಿ- ಕಾಲರಿನ ಉದ್ಯಮಗಳು, ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಶುದ್ಧೀಕರಣ, ಹಡಗಿನ ಹಮಾಲಿ, ಕಾಗದ ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಲೋಹದ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಮತ್ತು QR ನ ರೈಲ್ವೆ ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ಕೆಳ ಹರವುಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲೆಂದು ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. [[ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ|ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮವು]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅದರ ಸ್ವಂತ ಹಕ್ಕಿನಲ್ಲು ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ನ ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಬಾಗಿಲ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿಯು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbanemarketing.com.au/%5Cnews-and-events%5Cnews-article.aspx?id=171|title=Brisbane's business visitors drive $412 million domestic tourism increase|publisher=Brisbane Marketing|date=14 December 2007|author=Department of Tourism, Regional Development and Industry|accessdate=2007-12-29|archive-date=2008-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509135019/http://www.brisbanemarketing.com.au/news-and-events/news-Article.aspx?id=171|url-status=dead}}</ref> 1990ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಿಂದ ಮತ್ತು 2000 ರ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಧದಿಂದ, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ನ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ನಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅದರಲ್ಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅನ್ನು ಅದರ "ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೇಟ್" ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ ಭಾಗವೆಂಬಂತೆ ಅಭಿವೃದ್ದಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.smartstate.qld.gov.au/strategy/index.shtm#what|title=What is the Smart State|publisher=[[Queensland Government]]|accessdate=2007-12-29|archive-date=2007-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20071229071238/http://www.smartstate.qld.gov.au/strategy/index.shtm#what|url-status=dead}}</ref> ಸರ್ಕಾರವು, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸಂಶೋಧನ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಣವನ್ನು ಹೂಡಿದೆ. ಸೆಂಟ್ ಲೂಸಿಯಾ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ (UQ) ಆಣ್ವಿಕ ಜೀವವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ CSIRO ಆಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಜೀವ ವೈದ್ಯಕೀಯ ನವೀನತೆ ಸಂಸ್ಥೆ (IHBI)ಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯೊಂದಿಗೆ, ಕೆಲ್ವಿನ್ ಗ್ರೋವ್ ನಲ್ಲಿರುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ (QUT)ದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಶೋಧನ ಮತ್ತು ನವೀನತೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.news.com.au/couriermail/story/0,23739,22867846-27197,00.html|title=Brain power drives Smart State|publisher=[[News.com.au]]|work=[[The Courier Mail]]|author=[[Peter Beattie]]|date=4 December 2007|accessdate=2007-12-29|archiveurl=https://archive.today/20120702220724/http://www.couriermail.com.au/news/opinion/brain-power-drives-smart-state/story-e6frerdf-1111115028459|archivedate=2012-07-02|url-status=live}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಧಾನ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.etravelblackboard.com/index.asp?id=73027&nav=13 |title=Brisbane business visitor numbers skyrocket|date=3 January 2008|work=Brisbane Marketing Convention Bureau |publisher=e-Travel Blackboard|accessdate=2008-01-13}}</ref> ಬಹುಪಾಲು ಪ್ರಮುಖ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕ ಕಛೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಅನೇಕ [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಾಸ್ತ್ರ|ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್]] ವ್ಯಾಪಾರಗಳು ನಗರದ ಒಳಗೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಲು ವಿತರಣ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. DHL ಗ್ಲೋಬಲ್ ನ ಸಾಗರದ ವಿತರಣ ಮಳಿಗೆ, ಏಷ್ಯಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಏರೋಸ್ಪೇಸ್ ನ ಕೇಂದ್ರಾಲಯಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಯೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಕಂಪನಿಗಳೆಂದರೆ; ಸನ್ ಕಾರ್ಪ್-ಮೆಟ್ ವೇ ಲಿಮಿಟೆಡ್, ಫ್ಲೈಟ್ ಸೆಂಟರ್, ಸನ್ ಸೂಪರ್, ಆರ್ಕನ್, ಕ್ರೆಡಿಯ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಬೋಯಿಂಗ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಡೊನಟ್ ಕಿಂಗ್, Wotif.com, ವೆಬ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್, PIPE ನೆಟ್ವರ್ಕ್ಸ್, ಕ್ರೋಮ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋಸ್, ನೆಟ್ ಬಾಕ್ಸ್ ಬ್ಲ್ಯೂ, ಮಿನ್ ಕಾಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್, ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಒನ್ ಮತ್ತು ವರ್ಜಿನ್ ಬ್ಲ್ಯೂ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, AUD 57,772 ಅನ್ನು ಗಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳಲ್ಲೆ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಡುವಣ ಮನೆ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. .<ref>{{cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/PopularAreas?ReadForm&prenavtabname=Popular%20Locations&type=popular&&navmapdisplayed=true&javascript=true&textversion=false&collection=Census&period=2006&producttype=QuickStats&method=&productlabel=&breadcrumb=PL&topic=& |title=2006 Census QuickStats by Location |accessdate=2008-07-19 |work=[[Australian Bureau of Statistics]] |archive-date=2008-07-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080727145511/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/PopularAreas?ReadForm&prenavtabname=Popular%20Locations&type=popular&&navmapdisplayed=true&javascript=true&textversion=false&collection=Census&period=2006&producttype=QuickStats&method=&productlabel=&breadcrumb=PL&topic=& |url-status=dead }}</ref> ==== ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಬಂದರು ==== [[ಚಿತ್ರ:FishIs.png|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಬಂದರು.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಬಂದರು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ಕೆಳ ಹರವಿನಲ್ಲಿದೆ. ನದಿಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮೀನುಗಾರರ ಐಲೆಂಡ್ ನ ಮೇಲಿದೆ. ಇದು ಸರಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯಕ್ಕೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ 3 ನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಬಂದರಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.port-technology.com/projects/brisbane/index.html|title=Brisbane Container Terminal, Australia|publisher=Port Technology|accessdate=2007-12-29|archive-date=2012-06-29|archive-url=https://archive.is/20120629040320/http://www.port-technology.com/projects/brisbane/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> ಸರಕನ್ನು ತುಂಬುವ ಧಾರಕ,[[ಸಕ್ಕರೆ]], ಧಾನ್ಯ, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಮತ್ತು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದ ದ್ರವಪದಾರ್ಥಗಳು ರಫ್ತಿನ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲಗಳಾಗಿವೆ. ಬಹುಪಾಲು ಬಂದರು ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಮೂರು ಶತಮಾನಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಹಳೆಯದಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಕೆಲವನ್ನು ಪುನಃ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್ಗಳು ಮತ್ತು ಔಗು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಂದರು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಟ್ರೇಡ್ ಕೋಸ್ಟ್ ನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.<ref name="TradeCoast">{{cite web|url=http://www.australiatradecoast.com.au/AboutAustraliaTradeCoast/index.aspx |title=About Us|publisher=[[Australia TradeCoast]]|accessdate=2008-01-13 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080108210134/http://www.australiatradecoast.com.au/AboutAustraliaTradeCoast/index.aspx <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-01-08}}</ref> ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಟ್ರೇಡ್ ಕೋಸ್ಟ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಬಂದರಿನ ಬಳಿಯ ಕೊಯ್ದು ತೆರಪು ಮಾಡಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ, ಈ ಪ್ರದೇಶ ಏಷ್ಯಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ.<ref name="TradeCoast"/> ==== ಚಿಲ್ಲರೆ/ಬಿಡಿ ಮಾರಾಟ ಉದ್ಯಮ ==== [[ಚಿತ್ರ:QueenStMall.jpg|thumb|ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮಾಲ್.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್‌ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪಕ್ಕದ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಿ ವ್ಯಾಪಾರದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮಾಲ್ ಕೆಫೆಗಳು, ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಗಳು, ಸಿನಿಮಾಗಳು, ಉಡುಗರೆ ಮಳಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿಂಟರ್ ಗಾರ್ಡನ್, ಬ್ರಾಡ್ ವೇ ಆನ್ ದಿ ಮಾಲ್ , ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಪ್ಲಾಜಾ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆರ್ಕೆಡ್, ಕ್ವೀನ್ ಅಡೆಲೈ ಕಟ್ಟಡ, ಟ್ಯಾಟರ್ ಸಾಲ್ಸ್ ಆರ್ಕೆಡ್ ಮತ್ತು ದಿ ಮೈರ್ ಸೆಂಟರ್ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಭಾರಿ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಸೆಂಟ್ ಅನೇಕ ದುಬಾರಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಿಡಿ ವ್ಯಾಪಾರಗಳ ತವರಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಮಾರಾ, ಬ್ಯಾಲಿ, ಮಾಂಟ್ ಬ್ಲ್ಯಾಂಕ್, ಲೂಯಿಸ್, ವ್ಯೂಟನ್, ಟಿಫ್ಯಾನಿ ಅಂಡ್ ಕೋ., ಆರ್ಟನ್, ಪೊಲೊ ರಾಲ್ಫ್ ಲಾರೆನ್, ಬ್ಲಗರಿ, ಹುಗೋ ಬಾಸ್, ಹರ್ಮೆಸ್ ಮತ್ತು ಇತ್ಯಾದಿ. ಬಹುಪಾಲು ಬಿಡಿ ವ್ಯಾಪಾರಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ ಉಪನಗರಗಳ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಪ್ರಧಾನ ವಿಭಾಗದ ಮಳಿಗೆ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಲ್ಲಿ 3 ಪ್ರಮುಖ ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಚೆರ್ಮ್ ಸೈಡ್ (ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಚೆರ್ಮ್ ಸೈಡ್) ನ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ, ಮೌಂಟ್ ಗ್ರಾವಟ್ (ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಸಿಟಿ) ಮತ್ತು ಕ್ಯಾರಿಂಡಲ್ (ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಕ್ಯಾರಿಂಡಲ್)ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.westfield.com/corporate/about/history.html|title=History|publisher=[[Westfield Group]]|accessdate=2007-12-29|archive-date=2007-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20071025042943/http://westfield.com/corporate/about/history.html|url-status=dead}}</ref> ಇತರ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಕೆಳಕಂಡ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು: ಇಂಡೋರೊಪಿಲಿ (ಇಂಡೋರೊಪಿಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ), ಟಾಮ್ ಬುಲ್ (ಸೆಂಟ್ರೋ ಟಾಮ್ ಬುಲ್) ಮತ್ತು ಮಿಚೆಲ್ಟನ್ (ಬ್ರೋಕ್ ಸೈಡ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ). ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳೆಂದರೆ: ನಾರ್ತ್ ಲೇಕ್ಸ್ (ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ನಾರ್ತ್ ಲೇಕ್ಸ್ ), ಸ್ಟ್ರಾತ್ಪೈನ್ (ವೆಸ್ಟ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಸ್ಟ್ರಾತ್ಪೈನ್) ಮತ್ತು ಲೊಗನ್ ಹೋಲ್ಮ್ (ಲೋಗನ್ ಹೈಪರ್ಡಮ್). == ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿವರ == {| class="infobox" style="float:right" | colspan="2"|'''ವಿದೇಶಿ ಮೂಲದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ''' <ref name="pop-detail">{{Census 2006 AUS | id = 31 | name = Brisbane (Major Statistical Region) | accessdate=27 December 2009}} ಗಮನಿಸಿ - "ಬೇಸಿಕ್ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ – ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್" ಶೀಟ್ B10</ref> |- | ಜನಸಂಖ್ಯೆ (2006) |- | {{flagicon|United Kingdom}} [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್|ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌]] | 95,315 |- | {{flagicon|New Zealand}} [[ನ್ಯೂ ಜೀಲ್ಯಾಂಡ್|ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌]] | 73,128 |- | {{flagicon|South Africa}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]] | 12,824 |- | {{flagicon|Vietnam}} [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಂ]] | 11,857 |- | {{flagicon|China}} [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]] | 11,418 |- | {{flagicon|Philippines}} [[ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್|ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌]] | 9,871 |- | {{flagicon|Germany}} [[ಜರ್ಮನಿ]] | 8,645 |- | {{flagicon|India}} [[ಭಾರತ]] | 7,549 |- | {{flagicon|Netherlands}} [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌]] | 7,014 |- | {{flagicon|Fiji}} [[ಫಿಜಿ]] | 6,791 |- | {{flagicon|Papua New Guinea}} [[ಪಾಪುಅ ನ್ಯೂ ಗಿನಿ|ಪಪುವಾ ನ್ಯೂಗಿನಿಯಾ]] | 6,706 |- | {{flagicon|Italy}} [[ಇಟಲಿ]] | 6,704 |- | {{flagicon|Malaysia}} [[ಮಲೇಶಿಯ|ಮಲೇಷಿಯಾ]] | 6,686 |- | {{flagicon|United States}} [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]] | 6,057 |- | {{flagicon|Hong Kong}} [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್‌ ಕಾಂಗ್‌]] | 6,036 |- | {{flagicon|South Korea}} [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]] | 4,841 |- | {{flagicon|Sri Lanka}} [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] | 4,806 |} {| class="wikitable" style="float:right;margin:10px;text-align:right" |- ! style="text-align:center" colspan="3"| '''ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌''' <br />'''ವರ್ಷದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ''' |- | 1859 | 6,000 | |- | 1942 | 750,000 | |- | 2010 | 2,000,000<ref name="PopulationGrowth">{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Products/3218.0~2007-08~Main+Features~Victoria?OpenDocument|title=Growth in Melbourne|work=3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2007–08|publisher=[[Australian Bureau of Statistics]]|date=2009-04-23|accessdate=11-09-2009}}</ref> | |- | 2026 | 2,908,000<ref name="PopulationGrowth"/> | ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ |- | 2056 | 4,955,100<ref name="PopulationGrowth"/> | ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ |} [[ಚಿತ್ರ:China-town-brisbane.jpg|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಚೈನಾಟೌನ್.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಅಂಕಿಅಂಶ ವಿಭಾಗವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರದೇಶ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್, ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿ, ಲೋಗನ್ ನಗರ ಮತ್ತು ರೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ನಗರ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಈ ನಗರಗಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಏಕ ನಗರಕೂಟದ ಭಾಗವಾಗಿವೆ. 2006ರ ಜನಗಣತಿಯು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅಂಕಿಅಂಶ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ 1,763,131 ನಿವಾಸಿಗಳಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ, ಆ ಮೂಲಕ ಇದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲೇ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ನಗರವಾಗಿದೆ.<ref name="abs2006pop">{{Census 2006 AUS|id=305|name=2006 Census QuickStats: Brisbane (Statistical Division)|accessdate=2008-03-21|quick=on}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ 2.2%ನಷ್ಟು ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರವನ್ನು ಹೊಂದುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳಿಗಿಂತ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರವನ್ನು ದಾಖಲು ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web | url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/3218.0Main%20Features31996%20to%202006?opendocument&tabname=Summary&prodno=3218.0&issue=1996%20to%202006&num=&view=#CAPITAL%20CITY%20GROWTH | title=3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 1996 to 2006 | accessdate=2008-03-03 | publisher=Australian Bureau of Statistics }}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಈ ನಗರದಾದ್ಯಂತ 35 ವರ್ಷವು ಮಧ್ಯಮ ವಯಸ್ಸಾಗಿತ್ತು.<ref name="abs">{{Census 2006 AUS|id=305|name=Brisbane (Statistical Division)|accessdate=2008-01-21|map=yes}}</ref> 1.7%ನಷ್ಟು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಜನರು ಸ್ಥಳೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 21.7%ನಷ್ಟು ಮಂದಿ ವಿದೇಶಿ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು 2006ರ ಜನಗಣತಿಯು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಿಂದ ಹೊರಗೆ ಜನಿಸಿದವರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೆಂದರೆ ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್. ಸರಿಸುಮಾರು16.1%ನಷ್ಟು ನಿವಾಸಿಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅಲ್ಲದ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ, ಇಲ್ಲಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾಷೆಗಳೆಂದರೆ ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್ 1.1%, ವಿಯೆಟ್ನಾಮಿಸೆ 0.9%, ಕಾಂಟೊನೆಸೆ 0.9%, ಇಟಲಿಯನ್ 0.6% ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಮೋನ್ 0.5%. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣದ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ವಿದೇಶಿ ಮೂಲದ ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ಮೂರೂಕವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಮೂಲದ ನಿವಾಸಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಯೆಟ್ನಾಮಿಸೆ ಜನರು ದರ್ರಾ ಮತ್ತು ಇನ್ಲಾಲದ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸನ್ನಿಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಚೀನೀಸ್ ಜನರು ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚೀನಾ ಗಣರಾಜ್ಯ (ತೈವಾನ್) ಮತ್ತು [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]]‌ನ ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ಚೀನಿ ಜನರ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಚೀನಾ]], [[ಮಲೇಶಿಯ|ಮಲೇಷಿಯಾ]] ಮತ್ತು ಇತರ ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಜನರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಾದ್ಯಂತ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣದ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ತೈವಾನೆಸೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಸುಮಾರು 35 000+ ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಏರಿದೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಏಷ್ಯನ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಸನ್ನಿಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಉಪನಗರಗಳನ್ನು 'ನಿಜವಾದ ಚೀನಾನಗರ' ಮತ್ತು 'ತೈವಾನ್ ನಗರ'ವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಳಗಿನ ದಕ್ಷಿಣದ ಉಪನಗರಗಳನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜನರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಜನನಿಬಿಡವಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ [[ಗ್ರೀಸ್]] ಮತ್ತು [[ಇಟಲಿ]] ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಿಪ್ರಸ್ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಯುರೋಪಿನ ಇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು. ನ್ಯೂ ಫಾರ್ಮ್ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಇಟಲಿಯನ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ, ಫಿಲಿಪಿನೋ, ಡಚ್, ಜರ್ಮನ್, ಕೊರಿಯನ್, ಪಾಪುವಾ ನ್ಯೂಗಿನಿಯನ್, ಫಿಜಿಯನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡರ್ ಸಮುದಾಯಗಳೂ ಇವೆ. == ಶಿಕ್ಷಣ == {{See also|List of schools in Queensland}} [[ಚಿತ್ರ:University of Queensland.jpg|thumb|ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಫೋರ್ಗನ್ ಸ್ಮಿತ್ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ಗ್ರೇಟ್ ಕೋರ್ಟ್.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಬಹು-ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಿಫ್ಫಿತ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳೆಂದರೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಕೇಂದ್ರ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಜೇಮ್ಸ್ ಕುಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, JMC ಅಕಾಡೆಮಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ‌ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಸನ್‌ಶೈನ್ ಕೋಸ್ಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ TAFE ಕಾಲೇಜುಗಳಿವೆ; ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಾರ್ತ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ TAFE, ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಸೌತ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ TAFE ಮತ್ತು ಸೌತ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ TAFE.<ref>{{cite web|url=http://www.tafe.qld.gov.au/dds/search/browseLocations.do?call_centre_mode=false&externalCallMode=false&breadCrumbsBase=%3Ca+href%3D%22%2F%22+title%3D%22Home%22%3EHome%3C%2Fa%3E&ins_spec=false|title=TAFE Queensland|publisher=[[Queensland Government]]|accessdate=2007-12-02|archive-date=2007-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20070829074836/http://www.tafe.qld.gov.au/dds/search/browseLocations.do?call_centre_mode=false&externalCallMode=false&breadCrumbsBase=%3Ca+href%3D%22%2F%22+title%3D%22Home%22%3EHome%3C%2Fa%3E&ins_spec=false|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಇತರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಾಲೇಜು ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೂ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಮೆಡಿಸಿನ್, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಥಿಯೋಲಜಿ, QANTM ಮತ್ತು [[Jschool: Journalism Education & Training]]. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಾಲಾಪೂರ್ವ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಗಳು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಸರ್ಕಾರದ ಒಂದು ವಿಭಾಗ ಎಜುಕೇಶನ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web|url=http://education.qld.gov.au/eq/|title=Education Queensland|publisher=[[Queensland Government]]|accessdate=2007-12-02|archive-date=2007-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20071117200737/http://education.qld.gov.au/eq/|url-status=dead}}</ref> ಇಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಶಾಲೆಗಳೂ ಇವೆ. == ಸಂಸ್ಕೃತಿ == === ಕಲೆ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನೆ === {{Main|Arts and culture in Brisbane}} {{Main|Popular entertainment in Brisbane|}} ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯಗಳೆರಡೂ, ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಸಂಗೀತ ರಂಗಸ್ಥಲವೊಂದನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣದ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ (QPAC) ಸಂಗೀತ ಮಂದಿರ, ಗಾನಗೋಷ್ಠಿ ಸಭಾಂಗಣ, ಕ್ರೆಮೋರ್ನ್ ಮಂದಿರ ಮತ್ತು ರಂಗಮಂದಿರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಬ್ಯಾಲೆಟ್, ಒಪೇರಾ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲಾ ಗುಂಪುಗಳು ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಏಕೈಕ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಿಂಫನಿ ವಾದ್ಯಮೇಳ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದರ್ಶನ-ಕಲೆಗಳ ಕಂಪನಿ ದಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಆರ್ಕೇಸ್ಟ್ರಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದರ್ಶನ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಸೌತ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಲಲಿತಕಲಾಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಪರ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಲಿತಕಲಾಶಾಲೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೂ ಸಹ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅಸಂಖ್ಯಾತ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳು ನಗರದಾದ್ಯಂತ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಈ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕೊರೇಲ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಕೊಯರ್, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಚೇಂಬರ್ ಕೊಯರ್, ಕ್ಯಾಂಟಿಕಮ್ ಚೇಂಬರ್ ಕೊಯರ್, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕನ್ಸರ್ಟ್ ಕೊಯರ್, ಇಮೋಗನ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ಸ್ ಕೊರೇಲ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಬಿರ್ರಾಲೀ ವಾಯ್ಸಸ್ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಚರ್ಚುಗಾಯಕವೃಂದದ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತ ಪ್ರದರ್ಶನ ಸ್ಥಳದ ಕೊರತೆಯಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳು ನಗರದ ಹಲವಾರು ಚರ್ಚುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. 2006ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ ಆಫ್ ಮಾಡರ್ನ್ ಆರ್ಟ್ (GOMA) ದಕ್ಷಿಣದ ತೀರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೇರಿಸಿದವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದೊಳಗಿನ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಕೆಲವು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಧುನಿಕ ಕಲಾ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. GOMA ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಆಧುನಿಕ ಕಲಾ-ಚಿತ್ರಶಾಲೆಯಾಗಿದೆ. GOMA ಏಷ್ಯಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಟ್ರೀನ್ನಿಯಲ್ಅನ್ನು (APT) ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ, ಇದು ವರ್ಣಚಿತ್ರಕಲೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ವೀಡಿಯೊ ಕೃತಿಯವರೆಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಪೆಸಿಫಿಕ್‌ನ ಆಧುನಿಕ ಕಲೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಕಲಾ-ಚಿತ್ರಶಾಲೆಯ ಗಾತ್ರದಿಂದಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ - ಆಂಡಿ ವಾರ್ಹೋಲ್ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆತನ ಕೃತಿಯ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. GOMA ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸಿನೇಮಾತೆಕ್ಯೂಅನ್ನೂ ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಗ್ಯಾಲರಿ ಆಫ್ ಮಾಡರ್ನ್ ಆರ್ಟ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಕಲಾ-ಚಿತ್ರಶಾಲೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದೆ. [[ಬೀಜಿಂಗ್]], [[ಬರ್ಲಿನ್]], ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಸೈಲ್ಲಿ ಮೊದಲಾದವುಗಳೊಂದಿಗೆ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಹ 2007ರಲ್ಲಿ ಬಿಲ್‌ಬೋರ್ಡ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಮುಖ 5 ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಾಟ್‌ಸ್ಪಾಟ್‌‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿತು. ನಗರ ಮತ್ತು ಫೋರ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಮನರಂಜನಾ ಪಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳೂ ಸಹ ಇವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/triplej/musicnews/s1838651.htm|title=Billboard Loves Brisbane |publisher=[[Triple J]]|work=Music News|accessdate=2007-11-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.reuters.com/article/musicNews/idUSN0126189720070102?pageNumber=2&virtualBrandChannel=0&sp=true |title=Beijing, Berlin among music hot spots in 2007|publisher=Reuters|work=Music News|date=1 January 2007|accessdate=2007-12-29}}</ref> ನ್ಯೂಫಾರ್ಮ್‌ನ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪವರ್‌ಹೌಸ್ ಮತ್ತು ಫೋರ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಕಣಿವೆಯ ಬರ್ನ್ಸ್‌ವಿಕ್ ರಸ್ತೆಯ ಆಧುನಿಕ ಕಲೆಗಳ ಜ್ಯೂಡಿತ್ ವ್ರೈಟ್ ಕೇಂದ್ರವು ದೃಶ್ಯ ಕಲೆ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಭಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಲಾ ಬೋಯಟ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಕಂಪನಿಯು ಕೆಲ್ವಿನ್ ಗ್ರೂನ ರೌಂಡ್‌ಹೌಸ್ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಬೋವೆನ್ ಹಿಲ್ಸ್‌ನ ಟ್ವೆಲ್ತ್ ನೈಟ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಸಹ ಒಂದು ವೃತ್ತಿಪರ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ. ಪವರ್‌ಹೌಸ್ ಸಂಕೀರ್ಣವು ವ್ಯಾಪಕ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಹವ್ಯಾಸಿ ರಂಗಮಂದಿರಗಳಿವೆ. 1936ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಿಯತ ವಯಸ್ಕರ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ರಂಗಮಂದಿರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಪೆಟ್ರೀ ಟೆರ್ರೇಸ್‌ನಲ್ಲಿದೆ. === ವಾರ್ಷಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Southbank Beach Fireworks Night.jpg|thumb|ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್ ಬೀಚ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವ ಸೌತ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್‌ನ ಮಾನವ-ನಿರ್ಮಿತ ಬೀಚ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸುಡುಮದ್ದು.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೆಂದರೆ ಪ್ರತಿ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುವ ಎಕ್ಕ (ರಾಯಲ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಶೊ) ಮತ್ತು ರಿವರ್‌ಫೆಸ್ಟಿವಲ್, ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೌತ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವರಾಣ (ಅಂದರೆ ''ನೀಲಿ ಆಕಾಶ'' ) ಹಿಂದಿನ ವಸಂತ ಕಾಲದ ಉತ್ಸವವಾಗಿದ್ದು ಇದು 1961ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಉತ್ಸವವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ವರಾಣವು ಮೆಲ್ಬರ್‌ನ ಮೂಂಬ ಉತ್ಸವದಂತೆಯೇ ಇತ್ತು. 1996ರಲ್ಲಿ ಈ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವವನ್ನು [[wiktionary:Biennial|ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಉತ್ಸವವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbanefestival.com.au/history.html |title=History|publisher=Brisbane Festival|accessdate=2008-03-02 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080220023411/http://www.brisbanefestival.com.au/history.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-02-20}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವವನ್ನು (BIFF) ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಜುಲೈ/ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಿಜೆಂಟ್ ಸಿನೀಮಾವನ್ನು ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಹಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ರಿಜೆಂಟ್ ಸಿನೀಮಾವನ್ನು 2010ರ ಜೂನ್ 14ರ ಸೋಮವಾರದಂದು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. BIFF ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ-ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಹೊಸ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸಿಂಹಾವಲೋಕನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಮುಸ್ಗ್ರೇವ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪನಿಯಿರಿ ಉತ್ಸವವು (ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ರಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ಮಂಡ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್‌ನ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ) ಗ್ರೀಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಮೇ ತಿಂಗಳಿನ ಮೊದಲ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮಿಡೈವಲ್ ಫಾಯ್ರೆ ಮತ್ತು ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಮುಸ್ಗ್ರೇವ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಜೂನ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯಾಲಿ ಫಿಸ್ಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ಚೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಆಯೋಜಿಸಿಸಲ್ಪಡುವ ಮೂರು ದಿನಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಫೋರ್ಟಿಟ್ಯೂಡ್ ಕಣಿವೆಯನ್ನು ಕಲೆಗಳ ಮತ್ತು ಯುವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಾಡಲು 2002ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್‌ನಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಇದು ಉಚಿತ ನೇರ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿ, ಅನೇಕ ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟುಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಫೆಗಳಿಂದ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮಳಿಗೆಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಟು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಿನೋದ-ಓಟವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ವಾರ್ಷಿಕ ದತ್ತಿ-ಪಂದ್ಯವಾಗಿದೆ. === ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಮತ್ತು ವಿನೋದ-ವಿಹಾರ === {{Main|Tourism in Brisbane}} [[ಚಿತ್ರ:Sir Thomas Brisbane Planetarium.jpg|thumb|ಮೌಂಟ್ ಕೂಟ್-ತಾದ ಸರ್ ಥೋಮಸ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ಲಾನಿಟೋರಿಯಂ.]] ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಿಡ್ನಿ ಮತ್ತು ಮೆಲ್ಬರ್ನ್‌ನ ನಂತರ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರವಾಸಿ-ತಾಣವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.tourismaustralia.com/content/Research/Factsheets/TopTen_Regions_Dec2006.pdf |title=International Market Tourism Facts |format=PDF |publisher=Tourism Australia |access-date=2011-04-18 |archive-date=2008-03-07 |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20080307161815/http://www.tourismaustralia.com/content/Research/Factsheets/TopTen_Regions_Dec2006.pdf |url-status=dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರವಾಸಿ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದರೆ ಸೌತ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್, ರೋಮ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಪಾರ್ಕ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್, ಸಿಟಿ ಬೊಟಾನಿಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಫೋರೆಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಟ್‌ಸೈಡ್ ವಾರ್ಫ್. ಲೋನ್ ಪೈನ್ ಕೋಲಾ ಅಭಯಾರಣ್ಯವನ್ನು 1927ರಲ್ಲಿ ತೆರವುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಕೋಲಾ ಅಭಯಾರಣ್ಯವಾಗಿತ್ತು.<ref name="thenandnow2">{{cite book |title=Brisbane Then and Now |last=Gregory |first=Helen |year=2007 |publisher=Salamander Books |location=Wingfield, South Australia |isbn=9781741730111 |page=140 }}</ref> ಮೌಂಟ್ ಕೂಟ್-ತಾ ಉಪನಗರವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಸ್ಯೋದ್ಯಾನಕ್ಕೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಈ ಉದ್ಯಾನವು ಸರ್ ಥೋಮಸ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ಲಾನಿಟೋರಿಯಂ(ತಾರಾಲಯ) ಮತ್ತು "ತ್ಸುಕಿ-ಯಮ-ಚಿಸನ್" ಜಪಾನೀಸ್ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು (ಹಿಂದಿನ ಜಪಾನೀಸ್ ಗೌರ್ನ್ಮೆಂಟ್ ಪೆವಿಲಿಯನ್ ಆಫ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಎಕ್ಸ್ಪೊ '88) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸುಮಾರು {{convert|27|km|mi|1|abbr=on}} ನಷ್ಟು [[ಸೈಕಲ್|ದ್ವಿಚಕ್ರ]] ಹಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿ ಮತ್ತು ನಗರ ಕೇಂದ್ರದ ಸುತ್ತಲೂ, ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.ourbrisbane.com/activeandhealthy/recreation/cycling/ |title=Cycling in Brisbane|publisher=OurBrisbane|accessdate=2008-01-12}}</ref> ಈ ನದಿಯು ಈಜುಗಾರರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದು ಮುಖ್ಯ ಬಂದರು ನಗರಕ್ಕೆ ನಿಲುಕುವಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮೋರೆಟನ್ ಕೊಲ್ಲಿಗೆ ದೋಣಿ-ವಿಹಾರ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="thenandnow2"/> ಇಂದು ಇಲ್ಲಿ ಮೀನು ಹಿಡಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೋಣಿ-ವಿಹಾರವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇತರ ಜನಪ್ರಿಯ ಮನರಂಜನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಸ್ಟೋರಿ ಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಸಾಹಸಮಯ ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಕಾಂಗಾರೂ ಪಾಯಿಂಟ್ ಕ್ಲಿಫ್ಸ್‌ನ ಬಂಡೆ ಹತ್ತುವಿಕೆ. === ಕ್ರೀಡೆ === {{Main|Sport in Brisbane}} [[ಚಿತ್ರ:Suncorp Stadium.jpg|thumb|ಸನ್‌ಕಾರ್ಪ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದ NRL ಕ್ರೀಡೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tennyson Tennis Centre's Pat Rafter Arena.jpg|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ನ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಸೆಂಟರ್ ಒಂದು ವೃತ್ತಿಪರ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಾಗಿದೆ.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ 1982ರ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಗೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು 2001ರ ಗುಡ್‌ವಿಲ್ ಗೇಮ್ಸ್ ಮೊದಲಾದವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಕ್ರೀಡಾ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಈ ನಗರವು 1987ರ ರಗ್ಬಿ ವಿಶ್ವ ಕಪ್, 1992ರ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ವಿಶ್ವ ಕಪ್, 2000ರ ಸಿಡ್ನಿ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್, 2003ರ ರಗ್ಬಿ ವಿಶ್ವ ಕಪ್ ಮೊದಲಾದ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನೂ ಏರ್ಪಡಿಸಿದೆ ಹಾಗೂ 2008ರ ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್ ವಿಶ್ವ ಕಪ್‌ನ ಅಂತಿಮ-ಪಂದ್ಯವನ್ನೂ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. 2005ರಲ್ಲಿ, ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಪೀಟರ್ ಬಿಯಾಟ್ಟಿ 2024ರ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಗೇಮ್ಸ್ಅನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು,<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/worldtoday/content/2005/s1336250.htm |title=Brisbane keen to bid for 2024 Olympics|publisher=[[Australian Broadcasting Corporation|ABC]]|work=The World Today|author=Eleanor Hall |date=1 April 2005|accessdate=2008-01-05}}</ref> ಇದು 2008ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಪ್ರಧಾನಿ ಅನ್ನಾ ಬ್ಲಿಘ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮೇಯರ್ ಕ್ಯಾಂಪ್‌ಬೆಲ್ ನ್ಯೂಮ್ಯಾನ್‌ರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕಮಿಟಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನೂ ಪಡೆಯಿತು.<ref>[https://archive.is/20120711040238/news.ninemsn.com.au/article.aspx?id=609048 ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕುಡ್ ಹೋಸ್ಟ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ಇನ್ 2024]</ref> ಈ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ರೀಡಾ ಸ್ಥಳಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮೈದಾನ, ಚಾಂದ್ಲರ್‌ನ ಸ್ಲೀಮ್ಯಾನ್ ಸೆಂಟರ್, ಸನ್‌ಕಾರ್ಪ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ, ಬ್ಯಾಲಿಮೋರ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಥನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ ಆಂಡ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ಸೌಕರ್ಯಗಳು. 1994ರಲ್ಲಿ ಮಿಲ್ಟನ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣವು ಮುಚ್ಚಿದ ನಂತರ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊರತೆಯುಂಟಾಯಿತು. 2005ರಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು A$65 ದಶಲಕ್ಷದ ಒಂದು ಹೊಸ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ಸ್ಟೇಟ್ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಸೆಂಟರ್ಅನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವು 2008ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು 2009ರ ಜನವರಿಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಸ್ಕೆಟ್‌ಬಾಲ್ ಲೀಗ್ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ತಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ 2020ರ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಗೇಮ್ಸ್ಅನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಲು ತಯಾರಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. {| class="wikitable" |- ! ಕ್ರೀಡೆ ! ತಂಡದ ಹೆಸರು ! ಲೀಗ್‌‌ ! ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ ! ಆಕರಗಳು |- | rowspan="2"| ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್ | ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ | ಸ್ಟೇಟ್ ಆಫ್ ಒರಿಜಿನ್ | rowspan="4"| ಸನ್‌ಕ್ರಾಪ್ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ | <ref>{{cite web|url=http://www.nrl.com/Clubs/Broncos/tabid/10255/default.aspx|title=Club Info|publisher=[[National Rugby League]]|accessdate=2007-12-30|archive-date=2008-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20080306062629/http://www.nrl.com/Clubs/Broncos/tabid/10255/default.aspx|url-status=dead}}</ref> |- | ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಬ್ರೋಂಕಸ್ | ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಗ್ಬಿ ಲೀಗ್ | <ref>{{cite web|url=http://www.rl1908.com/Origin/colours.htm|title=Origin of State Colours Queensland Maroons & NSW Blues|publisher=RL1908|accessdate=2007-12-30|archive-date=2007-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20070929091721/http://www.rl1908.com/Origin/colours.htm|url-status=dead}}</ref> |- | ರಗ್ಬಿ ಯೂನಿಯನ್ | ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ರೆಡ್ಸ್ | ಸೂಪರ್ ರಗ್ಬಿ | <ref>{{cite web|url=http://www.queenslandreds.com.au//qru/qru.rugby/page/62650 |title=Our History|publisher=[[Queensland Reds|Queensland Rugby Union]]|accessdate=2007-12-30 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080123125252/http://www.queenslandreds.com.au/qru/qru.rugby/page/62650 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-01-23}}</ref> |- | ಫುಟ್ಬಾಲ್ | ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ರೋರ್ | ಎ-ಲೀಗ್ | <ref>{{cite web|url=http://www.brisbaneroar.com.au/ |title=History|publisher=[[Brisbane Roar FC]]|accessdate=2007-12-30}}</ref> |- | [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]] | ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಬುಲ್ಸ್ | ಶೆಫೀಲ್ ಶೀಲ್ಡ್<br />ರ‌್ಯೋಬಿ ಒನ್ ಡೇ ಕಪ್<br />ಕೆಎಫ್‌ಸಿ ಟ್ವೆಂಟಿ20 ಬಿಗ್ ಬಾಶ್ | rowspan="2"| ದಿ ಗಬ್ಬ | <ref>{{cite web|url=http://www.qldcricket.com.au/default.asp?PageID=2|title=Introduction|publisher=[[Queensland Bulls]]|accessdate=2007-12-30|archive-date=2007-12-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20071211070507/http://www.qldcricket.com.au/default.asp?PageID=2|url-status=dead}}</ref> |- | ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್‌ ರೂಲ್ಸ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ | ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಲಯನ್ಸ್ | ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಲೀಗ್ | <ref>{{cite web|url=http://www.lions.com.au/TheClub/History/BrisbaneLions/tabid/5161/Default.aspx|title=All About the Brisbane Lions|publisher=[[Brisbane Lions]]|accessdate=2007-12-30|archive-date=2007-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20071201011321/http://www.lions.com.au/TheClub/History/BrisbaneLions/tabid/5161/Default.aspx|url-status=dead}}</ref> |- | ನೆಟ್‌ಬಾಲ್ | ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಫೈರ್‌ಬರ್ಡ್ಸ್ | ಎಎನ್‌ಜೆಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ | ಚಾಂದ್ಲರ್ ಅರೇನಾ | <ref>{{cite web |url=http://www.netballq.org.au/extra.asp?id=78&OrgID=3 |title=History of Netball Queensland |publisher=[[Queensland Firebirds|Netball Queensland]] |accessdate=2007-12-30 |archive-date=2009-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090913034818/http://www.netballq.org.au/extra.asp?id=78&OrgID=3 |url-status=dead }}</ref> |} === ಮಾಧ್ಯಮ === ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಸಮಾಚಾರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ''ದಿ ಕೊರಿಯರ್-ಮೇಲ್'' ಮತ್ತು ''ದಿ ಸಂಡೆ ಮೇಲ್'' , ಇವೆರಡರ ಮಾಲಿಕತ್ವವನ್ನೂ ನ್ಯೂಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ ಹೊಂದಿದೆ. ಫೇರ್‌ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಾದ ''ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ರಿವ್ಯೂ'' , ''ಸಿಡ್ನಿ ಮಾರ್ನಿಂಗ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್'' ಮತ್ತು ''ದಿ ಏಜ್'' ಹಾಗೂ ಫೇರ್‌ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಜಾಲತಾಣ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಒಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಿಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ''ದಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್'' ಮತ್ತು ''ವೀಕೆಂಡ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್'' ಅನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಾದ್ಯಂತ ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ಉಪನಗರದ ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ''ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನ್ಯೂಸ್'' ಮತ್ತು ''ಸಿಟಿ ನ್ಯೂಸ್'' . ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಕ್ವೆಸ್ಟ್ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ ನ್ಯೂಸ್‌ಪೇಪರ್ಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಉಚಿತ ದಿನಪತ್ರಿಕೆ ''mX'' ಮೆಲ್ಬರ್ನ್ ಮತ್ತು ಸಿಡ್ನಿಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ನಂತರ 2007ರಲ್ಲಿ ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡಿತು. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಮೌಂಟ್ ಕೂಟ್-ತಾದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಸುದ್ದಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ದೂರದರ್ಶನ ಜಾಲಗಳಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೂರು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಾದ ಸೆವೆನ್, ನೈನ್ಮತ್ತು ಟೆನ್ ಎರಡು ಸರ್ಕಾರಿ ಜಾಲಗಳಾದ ABC ಮತ್ತು SBS ಒಂದಿಗೆ ಜತಗೂಡಿ, ಐದೂ ಡಿಜಿಟಲ್ ದೂರದರ್ಶನವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. ABC1, ಸೆವೆನ್, ನೈನ್, ಟೆನ್ ಮತ್ತು SBS ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್-ಮಾತ್ರ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳೆಂದರೆ ಒನ್ HD, ಇಲೆವೆನ್, ABC2, ABC3, ABC ನ್ಯೂಸ್ 24, SBS ಟು, 7ಟು, 7ಮೇಟ್, GEM HD ಮತ್ತು GO!. ಒಂದು ಸಮುದಾಯ ಕೇಂದ್ರ 31 ಸಹ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆಪ್ಟಸ್, ಫೋಕ್ಸ್‌ಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟರ್ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೇಬಲ್ ಮತ್ತು ಉಪಗೃಹ ಮೂಲಕ ಪೇಟಿವಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ABC ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ಐದು ರೇಡಿಯೊ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ; 612 ABC ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್, ABC ಕ್ಲಾಸಿಕ್ FM, ABC ನ್ಯೂಸ್‌ರೇಡಿಯೊ, ರೇಡಿಯೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮತ್ತು ಟ್ರಿಪಲ್ ಜೆ. SBS ಅದರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೇಡಿಯೊ ಜಾಲವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ 4KQ, 4BC, 4BH, 97.3 FM, B105 FM, ನೋವ 106.9 ಮತ್ತು ಟ್ರಿಪಲ್ M. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ 96ಫೈವ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ FM, 4MBS ಕ್ಲಾಸಿಕ್ FM 103.7, 4EB FM ಮತ್ತು 4ZZZ 102.1 ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಮುಖ ಸಮುದಾಯ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. === ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ === HMAS ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಹೆಸರಿನ ರಾಯಲ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ನೇವಿಯ ಒಂದು ಹಡಗು-ತಾಣ ಮತ್ತು ಮೂರು ಹಡಗುಗಳಿಗೆ ಈ ನಗರದ ಹೆಸರನ್ನಿಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸಂಗೀತದಲ್ಲೂ ವೈಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ದಿ ಸೇಂಟ್ಸ್ "ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ (ಸೆಕ್ಯೂರಿಟಿ ಸಿಟಿ)" (1978); 1980ರ "ಲವ್ ಯು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್" ಆವರ್ತಕ ಏಕಗೀತ; "ಫುಟ್‌ಪಾತ್ಸ್ ಆಫ್ ಬರ್ನ್ಸ್‌ವಿಕ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್" – ದಿ ನೇಟಿವ್ಸ್ ಆಫ್ ಬೆಡ್ಲ್ಯಾಮ್ (1993); ಪೌಡರ್‌ಫಿಂಗರ್‌ನ ಆಲ್ಬಂ "ವಲ್ಚರ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್" (2003) ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಕೆನ್ನೆಡಿಯ "ಬ್ರಿಸ್ವೆಗಾಸ್" (2007). ==== ಬ್ರಿಸ್ ವೆಗಾಸ್ ==== "ಬ್ರಿಸ್ ವೆಗಾಸ್" ಎಂಬುದು ಈ ನಗರಕ್ಕಿರುವ ಅಡ್ಡಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಎಲ್ವಿಸ್ ಪ್ರೀಸ್ಲಿ|ಎಲ್ವಿಸ್ ಪ್ರಿಸ್ಲಿ]]ಯ ಗೌರವ ಕಾಣಿಕೆ CD<ref name="vivab"/> ಮತ್ತು ನಗರದ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ನೇರ ಸಂಗೀತ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="billb">{{cite web|url=http://www.theage.com.au/news/music/billboard-backs-brisvegas/2007/01/25/1169594410115.html?page=fullpage#contentSwap1|title=Billboard Backs Brisvegas|accessdate=2008-04-04|date=2007-01-25|work=The Age}}</ref> ಇದನ್ನು ದಿ ಕೊರಿಯರ್ ಮೇಲ್‌ನ 1996ರ ಆವೃತ್ತಿಯ ಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="vivab">{{cite book | title=Meanjin to Brisvegas: Brisbane Comes of Age| last=Tilston| first=John| pages=147–148| isbn=1-4116-5216-9. }}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟ್ರೆಜರಿ ಕ್ಯಾಸಿನೊವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಬಾರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪೋಕರ್ ಯಂತ್ರಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು, ಇದು ಲಾಸ್ ವೆಗಾಸ್‌ನ ಜನಪ್ರಿಯ ಆಟಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಹೆಸರು ನಗರದ ರಾತ್ರಿ-ಜೀವನ,<ref name="cg">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/rugby_union/rugby_world_cup/venues_guide/2982769.stm|title=City Guide: Brisbane|accessdate=2008-04-04|publisher=BBC Sport|date=2003-09-25 }}</ref> ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿರುವ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ನಗರಗಳಿಗೆ<ref name="aap">{{cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P1-98858942.html|title=QLD: From Brisvegas to Brismanhattan|accessdate=2008-04-04|publisher=AAP General News|date=2004-09-09}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="brisres">{{cite web|url=http://www.theage.com.au/news/National/Brisbane-residents-embrace-city-living/2005/11/02/1130823270850.html|title=Brisbane Residents Embrace City Living|accessdate=2008-04-04|date=2005-11-02|work=The Age}}</ref> ಮತ್ತು ಲಾಸ್ ವೆಗಾಸ್‌ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಈ ನಗರದಲ್ಲಿದ್ದ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು <span class="goog-gtc-fnr-highlight">ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್‌</span>ನ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದಿಂದ ಬಂದಿದೆ.<ref name="name">{{cite web|url=http://www.news.com.au/couriermail/story/0,23739,21727715-27197,00.html|title=What's in a Name?|accessdate=2008-04-04|date=2007-05-15|author=Amanda Horswill|work=The Courier Mail|archiveurl=https://archive.today/20121231003735/http://www.couriermail.com.au/news/opinion/whats-in-a-name/story-e6frerdf-1111113534220|archivedate=2012-12-31|url-status=live}}</ref> == ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯ == === ಆರೋಗ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Mmh-&-mch-complex.jpg|thumb|ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೇಟರ್ ಹೆಲ್ತ್ ಸರ್ವಿಸಸ್‌ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ನ ವೈಮಾನಿಕ ಚಿತ್ರ.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಹೆಲ್ತ್‌ನ "ಉತ್ತರಭಾಗದ" ಮತ್ತು "ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ" ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web|title = Profiles&nbsp;— Hospitals |url=http://www.health.qld.gov.au/wwwprofiles/default.asp |publisher=[[Queensland Health]]|accessdate=2008-03-26}}</ref> ಗ್ರೇಟರ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 8 ಪ್ರಮುಖ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, 4 ಮುಖ್ಯ ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು ಹಾಗೂ ಸಣ್ಣ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಇವೆ. ವಿಶೇಷ ತಜ್ಞರ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು CBD ನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳೆಂದರೆ ಗ್ರೀನ್‌ಸ್ಲೋಪ್ಸ್ ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ರೆಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಮ್ಯಾಟರ್ ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರೈವೇಟ್, ವೆಸ್ಲಿ ಮತ್ತು RBH ಪ್ರೈವೇಟ್. === ಸಾರಿಗೆ === {{Main|Transport in Brisbane}} [[ಚಿತ್ರ:CityCat.jpg|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಿಟಿಕ್ಯಾಟ್.]] [[ಚಿತ್ರ:QRPassenger Suburban Multiple Unit 265.JPG|thumb|ನ್ಯಾಂಬರ್ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಸಬರ್ಬನ್ ಮಲ್ಟಿಪಲ್ ಯುನಿಟ್.]] [[ಚಿತ್ರ:HoughtonHighwayEveningPeak.JPG|thumb|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ಸೇತುವೆ ಹಘ್ಟನ್ ಹೆದ್ದಾರಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Etihad B777-300ER Brisbane.jpg|thumb|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿರುವ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟರ್ಮಿನಲ್.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಗರದೊಳಗೆ ವ್ಯಾಪಕ ಸಾರಿಗೆ ಜಾಲವನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು, ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ತಾಣಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಗರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯು ಈಗಲೂ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಸಾರಿಗೆ-ಸಾಧನವಾಗಿದೆ, ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಖಾಸಗಿ ಕಾರುಗಳಿಂದ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/d81efef6e2252cf4ca256f7200833049!OpenDocument |title=Year Book Australia, 2005 |publisher=ABS |accessdate=2008-02-19}}</ref> ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆಯನ್ನು ಬಸ್, ರೈಲು ಮತ್ತು ಫೆರ್ರಿ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಸ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಒದಗಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದೇ ರೈಲು ಮತ್ತು ಫೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ (CBD) ಕ್ವೀನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣ, ರೋಮಾ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಹಾಗೂ ವಿವಿಧ ನಗರದ ಫೆರ್ರಿ ಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ ಸೇವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮತ್ತು ನಿತ್ಯ-ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಸಿಟಿಕ್ಯಾಟ್ ಹೆಚ್ಚು ವೇಗದ ಫೆರ್ರಿ ಸೇವೆಯು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಅಪೋಲೊ ರಸ್ತೆಯ ಮಧ್ಯೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯಾದ್ಯಂತ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಸಿಟಿಟ್ರೈನ್ ನಗರದ ರೈಲು ಜಾಲವು 10 ಉಪನಗರದ ರೈಲುಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ನಗರದ ಪಶ್ಚಿಮ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ನಗರ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದ ಮಧ್ಯೆ ಜಂಟಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ/ಖಾಸಗಿ ನಿಯಂತ್ರಣದಡಿಯಲ್ಲಿ ಏರ್‌ಟ್ರೈನ್ ಸೇವೆಗೂ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. 2000ರಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವೇಗದ ಬಸ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸೌತ್ ಈಸ್ಟ್ ಬಸ್‌-ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಇನ್ನರ್ ನಾರ್ದರ್ನ್ ಬಸ್‌-ಮಾರ್ಗವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬಸ್-ಮಾರ್ಗಗಳ ಜಾಲವೊಂದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಲಿಂಕ್ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ-ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲದಾದ್ಯಂತ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ಟಿಕೇಟ್ ಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯು ಕೆಲವು ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ ಮಾರ್ಗಗಳಿಗೆ ತಡೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಹತ್ತು ರಸ್ತೆ-ಸೇತುವೆಗಳಿವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನವು ನಗರದ ಒಳಗಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಇದು ಸಾರಿಗೆ ಮಾರ್ಗಗಳು ಒಳಗಿನ ನಗರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮೂರು ರೈಲು ಸೇತುವೆಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡು ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯ ಸೇತುವೆಗಳೂ ಇವೆ. ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಡುಟ್ಟನ್ ಉದ್ಯಾನದ ಮಧ್ಯೆಯಿರುವ ಎಲೀನರ್ ಸ್ಕೊನೆಲ್ ಸೇತುವೆಯನ್ನು (ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಗ್ರೀನ್ ಸೇತುವೆಯೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಈಗಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೀಗೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಬಸ್‌ಗಳು, ಪಾದಚಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ದ್ವಿಚಕ್ರ-ವಾಹನ ಸವಾರರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಅಪೆಕ್ಸ್ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸುರಂಗ-ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಸೇತುವೆ ಯೋಜನೆಗಳು ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯಾದ್ಯಂತ ಪಾದಚಾರಿ ಮತ್ತು ದ್ವಿಚಕ್ರ-ವಾಹನ ಮಾರ್ಗಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಜಾಲವೊಂದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಮೂಲಕ ಒಂದು ರಿವರ್‌ವಾಕ್ ಜಾಲವನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD::pc=PC_1217 |title=About RiverWalk|publisher=[[Brisbane City Council]]|accessdate=2008-01-05 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080522142648/http://www.brisbane.qld.gov.au/BCC:STANDARD::pc=PC_1217 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-22}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ನಗರದ ಮತ್ತು ಅಂತರ-ನಗರದ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗವು ಕೇಂದ್ರ ನಗರವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಗೋಲ್ಡ್ ಕೋಸ್ಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗವು ಈ ನಗರವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣದ ಉಪನಗರಗಳ ಮೂಲಕ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್ ಒಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಮುಕ್ತಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಸೆಂಟೆನರಿ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗವು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಒಳಗಿನ-ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ-ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗದ ನಡುವೆ ಸಂಬಂಧ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ, ಆ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಸ್‌ವಿಚ್ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರೂಸ್ ಹೆದ್ದಾರಿಯು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ, ಇದು ಈ ನಗರದ ಉತ್ತರದಿಂದ ರಾಜ್ಯದ ಉಳಿದ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರೂಸ್ ಹೆದ್ದಾರಿಯು ಕೈರ್ನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ {{Convert|1700|km|mi|0|abbr=on}} ನಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಕರಾವಳಿಯಾದ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಗೇಟ್‌ವೇ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗವು ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಸುಂಕದ ರಸ್ತೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಒಳಗಿನ ನಗರ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ ಗೇಟ್‌ವೇ ಸೇತುವೆಯ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗೋಲ್ಡ್ ಕೋಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸನ್‌ಶೈನ್ ಕೋಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಮೋಟಾರು-ಮಾರ್ಗದ ಬಂದರು ಗೇಟ್‌ವೇಯನ್ನು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಬಂದರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಒಳಗಿನ ಉಪಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ನದಿಯ ಬದಿಯ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್-ಮಾರ್ಗಗಳು ಮೋಟಾರು-ಸವಾರರು ನಗರದ ಕಿಕ್ಕಿರಿದ ಕೇಂದ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಾಗದಂತೆ ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಒಳಗಿನ ವರ್ತುಲ ಮುಕ್ತಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.gatewayupgradeproject.com.au/asp/index.asp?sid=5&page=upgradeIntro|title=The upgrade|publisher=Gateway Upgrade Project|accessdate=2008-01-05|archive-date=2011-07-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706104158/http://www.gatewayupgradeproject.com.au/asp/index.asp?sid=5&page=upgradeIntro|url-status=dead}}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಳವು ಆಗ್ನೇಯ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೇರಿದೆ. ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನಗರ ಮಂಡಳಿಯು ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ, ಉದಾ, ಆಗ್ನೇಯ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯ ಯೋಜನೆ. ಪ್ರಸ್ತುತದ ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸುರಂಗ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಮಾರ್ಗಗಳು, ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನವನ್ನು ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು (IATA ಕೋಡ್: ''BNE'' ) ಈ ನಗರದ ಮುಖ್ಯ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ, ಸಿಡ್ನಿ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಮೆಲ್ಬರ್ನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದ ನಂತರ ಇದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲೇ ಮೂರನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ನಿರತವಾಗಿರುವ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಗರ-ಕೇಂದ್ರದ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. 2008–2009 ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು ಸುಮಾರು 18.5 ದಶಲಕ್ಷ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ. ಆ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ನಗರ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ರೈಲು ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಏರ್‌ಟ್ರೈನ್‌ನಿಂದ ಈ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು ಸೇವಾ-ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಆರ್ಚರ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವು (ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣದ ಉಪನಗರಗಳಲ್ಲಿ) ಒಂದು ಸಾರ್ವದೇಶಿಕ ಯುದ್ಧ ವಿಮಾನನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. [[ಚಿತ್ರ:King George Square Busway Station.jpg|thumb|center|600px|ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣ, ಇದು ಒಂದು ನೆಲದಡಿಯ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ.]] {{-}} === ನಿತ್ಯೋಪಯೋಗಿ ಸೇವೆಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:LakeWivenhoeFromWest.JPG|thumb|ವಿವನ್ಹೋಯ್ ಸರೋವರ, ಇದು ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ನೀರಿನ ಜಲಾಶಯವಾಗಿದೆ.]] ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಸಂಗ್ರಹ, ಶುದ್ಧೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸರಬರಾಜಿನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು SEQ ವಾಟರ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಗ್ರೇಟರ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಲು ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಅರ್ಬನ್ ಯುಟಿಲಿಟೀಸ್‌ಗೆ (ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ವಾಟರ್) ನೀರನ್ನು ವಿಕ್ರಯಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ನೀರನ್ನು ಮೂರು ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ; ವಿವನ್ಹೋಯ್, ಸೋಮರ್ಸೆಟ್ ಮತ್ತು ನಾರ್ತ್ ಪೈನ್. 2005ರ ಮೇ 13ರಿಂದ, ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕ್ಷಾಮದಿಂದಾಗಿ ನೀರಿನ ಪರಿಮಿತಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.news.com.au/couriermail/story/0,23739,23178059-952,00.html|title=Queensland Water Commission retain restrictions|publisher=[[news.com.au]]|work=[[The Courier Mail]]|author=Emma Chalmers, Jeremy Pierce and Neil Hickey|date=8 February 2008|accessdate=2008-03-02|archiveurl=https://archive.today/20120908014544/http://www.couriermail.com.au/news/queensland/calls-to-lift-water-restrictions/story-e6freoof-1111115502700|archivedate=2012-09-08|url-status=live}}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು, 2009ರಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಕೊಳವೆ-ಮಾರ್ಗವು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಿ ಪುನರ್‌ಬಳಕೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿಸಿದ ನೀರನ್ನು ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಪಂಪ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite web | author =[[Peter Beattie]] | title =SEQ Will Ave Purified Recycled Water But No Vote: Premier | publisher =[[Government of Queensland|Queensland Government]] | url =http://statements.cabinet.qld.gov.au/MMS/StatementDisplaySingle.aspx?id=50056 | format =Ministerial media statement | accessdate =2008-02-29 | archive-date =2008-05-22 | archive-url =https://web.archive.org/web/20080522150455/http://statements.cabinet.qld.gov.au/MMS/StatementDisplaySingle.aspx?id=50056 | url-status =dead }}</ref> ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನಲ್ಲಿ [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ|ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಕೆ]] ಮತ್ತು [[ಅನಿಲ]] ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಕೊಳವೆಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಎನರ್ಜೆಕ್ಸ್ (ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ) ಮತ್ತು ಒರಿಜಿನ್ ಎನರ್ಜಿ (ಅನಿಲ) ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ, ಈ ಕಂಪನಿಗಳು ಹಿಂದೆ ದೇಶೀಯ ಚಿಲ್ಲರೆ ಪೂರೈಕೆಯಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. 2007ರ ಜುಲೈ 1ರಿಂದ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ನಿಯಂತ್ರಣ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಚಿಲ್ಲರೆ ಇಂಧನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆರೆದವು, ಇದು ವಿವಿಧ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅನಿಲ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಎರಡನ್ನೂ ಮರುಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.energy.qld.gov.au/frc.cfm |title=Full Retail Competition|publisher=Queensland Department of Mines and Energy|accessdate=2008-03-02 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20071102094936/http://www.energy.qld.gov.au/frc.cfm <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-11-02}}</ref> ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಅಮುಖ್ಯ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಜಾಲಗಳಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌‌ನಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ DSL ದೂರವಾಣಿ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ದೂರವಾಣಿ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು, ಹೆಚ್ಚು ವೇಗದ ADSL2+ ಅಂತರಜಾಲ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕಗೊಳಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ (DSLAM) ಒಂದಿಗೂ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ CBD ಒಳಗಿನ ಉಪನಗರಗಳಿಗೆ ವಿವಿಧ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರು ಒದಗಿಸಿದ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಸಂಪರ್ಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನೆಲದಡಿಯ ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಜಾಲವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಟೆಲ್‌ಸ್ಟ್ರಾ ಮತ್ತು ಆಪ್ಟಸ್ ಅವುಗಳ ಕೇಬಲ್ ಸೇವೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಗರದ ಮೆಟ್ರೋಪಾಲಿಟನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಅಧಿಕ ವೇಗದ ಅಂತರಜಾಲ ಮತ್ತು ಪೇ ಟಿವಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಎರಡೂ ಪೂರೈಕೆದಾರ ಕಂಪನಿಗಳು ಒಳಗಿನ ಮತ್ತು ಉಪನಗರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಟ್‌ಸ್ಪಾಟ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ತಂತಿರಹಿತ ಜಾಲಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, 3 ಮೊಬೈಲ್, ಟೆಲ್‌ಸ್ಟ್ರಾ, ಆಪ್ಟಸ್ ಮತ್ತು ವೊಡಾಫೋನ್ ಮೊದಲಾದವು ನಗರದಾದ್ಯಂತ 2.5G, 3G ಮತ್ತು 3.5G ಮೊಬೈಲ್ ಜಾಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.australianit.news.com.au/story/0,24897,23460734-5013037,00.html|title=Mobile broadband takes off|publisher=[[news.com.au]]|work=[[The Australian]]|author=Roland Tellzen|date=1 April 2008|accessdate=2008-04-17|archive-date=2008-04-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20080407030323/http://www.australianit.news.com.au/story/0,24897,23460734-5013037,00.html|url-status=dead}}</ref> == ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ‌ == {{Portal|Brisbane}} * ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್-ಸಂಬಂಧಿತ ಲೇಖನಗಳು * ಆಗ್ನೇಯ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ == ಚಿತ್ರಸಂಪುಟ == <gallery class="center"> File:Brisbane View from Victoria Bridge.jpg|ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸೇತುವೆಯಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ನದಿಯ ನೋಟ. File:Brisbane Nighttime Skyline.jpg|ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ರಾತ್ರಿ ಸಮಯದ ನೋಟ. File:William Jolly Bridge.jpg|ವಿಲಿಯಂ ಜೋಲಿ ಸೇತುವೆ. File:Brisbane View from Victoria Bridge 1.jpg|ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸೇತುವೆಯಿಂದ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌ನ ನೋಟ. </gallery> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು‌ == {{Reflist|colwidth=30em}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು‌ == {{Sister project links|Brisbane}} * {{wikivoyage|Brisbane}} * [http://www.brisbites.com/ BRISbites: ಸಬರ್ಬನ್ ಸೈಟ್ಸ್ (ಹಿಸ್ಟರಿ)] * [http://www.ourbrisbane.com/ ಅವರ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ – ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಅಡ್ಮಿನಿಸ್ಟರ್ಡ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಶನ್ ಸೈಟ್] * [http://www.brisbane.qld.gov.au/ ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್] * [http://www.openstreetmap.org/?lat=-27.4&lon=153&zoom=10 ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಮ್ಯಾಪ್] * [http://www.visitbrisbane.com.au/ ಅಫೀಶಿಯಲ್ ಟೂರಿಸಮ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್] {{-}} {{AustralianCapitalCities}} {{Queensland cities}} {{Cities of Australia}} {{Commonwealth Games Host Cities}} [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಸ್ಬೇನ್‌]] [[ವರ್ಗ:ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಕರಾವಳಿ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿದ ನಗರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]] lrs8z7rrvy0zej7quxaas2fj47bwsa7 0 34481 1258711 1254986 2024-11-20T06:06:51Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258711 wikitext text/x-wiki {{Infobox ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ|image=Mary Kom - British High Commission, Delhi, 27 July 2011.jpg|caption=Kom at the [[British High Commission, New Delhi|British High Commission]] in 2011|term_start=25 April 2016|birth_date={{birth date and age|df=y|1982|11|24}}<ref name="Kom 2013">{{cite book |first=Mary |last=Kom |year=2013 |title=Unbreakable |url=https://www.google.co.in/books/edition/Unbreakable/YNprBAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq |page=1|publisher=Harper |isbn=9789351160106 }}</ref>|birth_place=Kangathei, [[Manipur]], India|spouse=Karong Onkholer Kom}} '''ಮಾಂಗ್ಟೆ ಚುಂಗ್ನೀಜಾಂಗ್ ಮೇರಿ ಕೋಮ್''' OLY <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/world-champion-mary-kom-mary-kom-thanks-world-olympian-association-woa-oly-title-1616685-2019-11-07|title=Six-time world champion Mary Kom becomes 'Mary Kom OLY'|date=November 7, 2019|website=[[India Today]]|access-date=August 16, 2021}}</ref> (ಜನನ 24 ನವೆಂಬರ್ 1982) <ref>{{Cite web|url=http://www.mid-day.com/articles/movie-review-mary-kom/15580150|title=Mary Kom Review|date=5 September 2014|website=mid-day.com|access-date=5 September 2014|ref=http://www.mid-day.com/articles/movie-review-mary-kom/15580150}}</ref> ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ [[:en:Amateur_boxing|ಹವ್ಯಾಸಿ ಬಾಕ್ಸರ್]], ರಾಜಕಾರಣಿ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ [[:en:Member_of_Parliament,_Rajya_Sabha|ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯ, ರಾಜ್ಯಸಭೆ]].<ref>{{Cite web|url=http://www.olympic.org|title=London Olympics – Womens fly 51kg, Semi-finals – India vs Great Britain|website=www.olympic.org|publisher=World Olympics Committee|archive-url=https://web.archive.org/web/20150705032224/http://www.olympic.org/|archive-date=5 July 2015|access-date=9 December 2016}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.aiba.org/aiba-legends-mary-kom/|title=AIBA Legends – Mary Kom – AIBA|work=AIBA|access-date=26 November 2018|language=en-US|archive-date=17 ಜೂನ್ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210617235840/https://www.aiba.org/aiba-legends-mary-kom/|url-status=dead}}</ref> <ref name="I_see_India">{{Cite web|url=http://iseeindia.com/2011/08/13/magnificent-mary/|title=Magnificent Mary|date=13 August 2011|website=iseeindia.com|access-date=7 June 2012|archive-date=22 ಮೇ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120522021741/http://iseeindia.com/2011/08/13/magnificent-mary/|url-status=dead}}</ref> ಆರು ಬಾರಿ [[:en:AIBA_World_Boxing_Championships|ವಿಶ್ವ ಅಮೆಚೂರ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್]] ಗೆದ್ದ ಏಕೈಕ ಮಹಿಳೆ, ಮೊದಲ ಏಳು ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಪದಕ ಗೆದ್ದ ಏಕೈಕ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸರ್ ಮತ್ತು ಎಂಟು ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಪದಕಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ ಏಕೈಕ ಬಾಕ್ಸರ್ (ಪುರುಷ ಅಥವಾ ಮಹಿಳೆ).<ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/sport-others/mary-kom-wins-record-sixth-world-championship-gold-5463177/|title=Mary Kom wins record sixth World Championships gold|date=25 November 2018|work=The Indian Express|access-date=25 November 2018|language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/boxing/womens-world-boxing-championships-mary-kom-wins-record-sixth-gold-medal-sonia-chahal-takes-silver/articleshow/66784620.cms|title=World Boxing Championships: Mary Kom wins record sixth gold medal, Sonia Chahal takes silver|date=24 November 2018|work=The Times of India|access-date=25 November 2018}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/mc-mary-kom-women-s-world-boxing-championships-aiba-world-boxing-championships-busenaz-cakiroglu-mary-kom-vs-busenaz-cakiroglu-women-s-51kg-semifinal-1608548-2019-10-12|title=MC Mary Kom crashes out but bags historic bronze in World Boxing Championships|last=Ude|first=Ulan|date=12 October 2019|access-date=18 October 2019|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/olympics-mary-kom-loses-sf-611-wins-bronze/280136-73.html|title=Olympics: Mary Kom loses SF 6–11, wins bronze|publisher=IBN Live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120809173312/http://ibnlive.in.com/news/olympics-mary-kom-loses-sf-611-wins-bronze/280136-73.html|archive-date=9 August 2012|access-date=8 August 2012}}</ref> ''ಮ್ಯಾಗ್ನಿಫಿಸೆಂಟ್ ಮೇರಿ ಎಂಬ'' ಅಡ್ಡಹೆಸರು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರು [[:en:2012_Summer_Olympics|2012 ರ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌]]ಗೆ ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದ ಏಕೈಕ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸರ್, ಫ್ಲೈವೇಟ್ (51 ಕೆಜಿ) ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಕಂಚಿನ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web|url=http://www.aiba.org/en-US/Rankings/Womens_51.aspx|title=AIBA World Women's Ranking|publisher=AIBA|access-date=5 June 2012|archive-date=29 ಮೇ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120529035706/http://www.aiba.org/en-US/Rankings/Womens_51.aspx|url-status=dead}}</ref> .[[:en:International_Boxing_Association_(amateur)|ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (ಹವ್ಯಾಸಿ)]] (AIBA) ಯಿಂದ ಅವರು ವಿಶ್ವದ ನಂ. 1 ಮಹಿಳಾ ಲೈಟ್-ಫ್ಲೈವೇಟ್ ಎಂದು ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>[https://d152tffy3gbaeg.cloudfront.net/2018/11/45-48.pdf Women's Light Fly (45 – 48kg) Rankings] (November 2018). </ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/sport-others/asian-games-2014-day-12-live-india-women-aim-for-hockey-bronze-mary-kom-in-striking-distance-of-gold/|title=Asian Games 2014 Day 12: Mary Kom punches first boxing gold, India add 1 silver, 3 bronzes to tally|date=1 October 2014|publisher=indianexpress.com|access-date=15 December 2018}}</ref> 2014 ರಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದ [[:en:Incheon|ಇಂಚಿಯಾನ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[:en:Boxing_at_the_2014_Asian_Games|ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸರ್ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು ಮತ್ತು [[:en:2018_Commonwealth_Games|2018 ರ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಗೇಮ್ಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸರ್. <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/every-one-of-my-medals-is-a-story-of-struggle-mary-kom/articleshow/61561611.cms?from=mdr|title=Mary Kom becomes first boxer to win five gold medals at the Asian Championships|date=8 November 2017|access-date=18 October 2019|publisher=The Economics Times|agency=PTI}}</ref>ಆರು ಬಾರಿ ದಾಖಲೆಯ [[:en:Asian_Amateur_Boxing_Championships|ಏಷ್ಯನ್ ಅಮೆಚೂರ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್]] ಆದ ಏಕೈಕ ಬಾಕ್ಸರ್ ಕೂಡ ಆಗಿದ್ದಾಳೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/mc-mary-kom-gold-medal-asian-boxing-championships-1081756-2017-11-08|title=Mary Kom crowned champion for 5th time at Asian Boxing Championships|date=8 November 2017|work=Asian News International|access-date=18 October 2019|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/mary-kom-india-boxing-gold-presidents-cup-2019-indonesia-world-championships-1574487-2019-07-28|title=Mary Kom wins gold in President's Cup ahead of world championships|last=DelhiJuly 28|first=Press Trust of India New|last2=July 28|first2=2019UPDATED|website=India Today|language=en|access-date=2021-08-03|last3=Ist|first3=2019 16:18}}</ref> ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಕಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ 51 ಕೆಜಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.firstpost.com/politics/parliament-live-mary-kom-and-subramanian-swamy-take-oath-in-rajya-sabha-2746782.html|title=Parliament Live: Mary Kom and Subramanian Swamy take oath in Rajya Sabha|last=Bhandaram|first=Vishnupriya|date=26 April 2016|website=Firstpost|access-date=26 April 2016}}</ref> 25 ಏಪ್ರಿಲ್ 2016 ರಂದು [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ|, ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು]] ಕೋಮ್ ಅವರನ್ನು [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿ]]ನ ಮೇಲ್ಮನೆಯಾದ [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ]] ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದರು. <ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/sports/sport-others/government-designates-12-olympians-as-national-observers-4577915/|title=Government designates 12 Olympians as National Observers|date=20 March 2017|access-date=30 March 2017|publisher=The Indian Express|agency=PTI}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 2017 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಯುವ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಸಚಿವಾಲಯವು [[:en:Akhil_Kumar|ಅಖಿಲ್ ಕುಮಾರ್]] ಜೊತೆಗೆ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರನ್ನು ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=http://indianexpress.com/article/sports/sport-others/government-designates-12-olympians-as-national-observers-4577915/|title=Government designates 12 Olympians as National Observers|date=20 March 2017|access-date=30 March 2017|publisher=The Indian Express|agency=PTI}}</ref> 2018 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಆರನೇ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ನಂತರ, ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2018 ರಂದು ಇಂಫಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಭಿನಂದನಾ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಥವಾ ಅಸಾಧಾರಣ ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಸಡಿಲವಾಗಿ ಅನುವಾದಿಸಿದ "ಮೀಥೋಯ್ ಲೀಮಾ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಮೇರಿ ಕೋಮ್ 2019 ರ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಬಾಕ್ಸರ್ ಆದರು <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/mary-kom-agenda-aajtak-motherhood-tokyo-olympics-2020-dreams-1628746-2019-12-16|title=Not easy to comeback after getting married and having children: Mary Kom|last=DelhiDecember 16|first=India Today Web Desk New|last2=December 16|first2=2019UPDATED|website=India Today|language=en|access-date=2021-08-03|last3=Ist|first3=2019 20:57}}</ref> ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ಆಗಿನ [[:en:List_of_chief_ministers_of_Manipur|ಮಣಿಪುರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ]] ಕೋಮ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ನೆಲೆಸಿರುವ ಇಂಫಾಲ್ ಪಶ್ಚಿಮ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಎಂಸಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ರಸ್ತೆ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/north-east-india/manipur/manipur-government-confers-boxer-mc-mary-kom-with-meethoileima-title-5490481/lite/|title=Manipur government confers boxer MC Mary Kom with 'Meethoileima' title|last=Leivon|first=Jimmy|date=12 December 2018|access-date=18 October 2019|publisher=The Indian Express}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.kreedon.com/mary-kom-biography/|title=Mary Kom Biography: The Magnificent Story of India's Legendary Boxing Star|last=Gadiya|first=Monish|date=4 October 2019|website=kreedon.com|access-date=18 October 2019|archive-date=18 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191018144515/https://www.kreedon.com/mary-kom-biography/|url-status=dead}}</ref> ಅವರು 2020 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಎರಡನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ]]ವನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/mary-kom-will-be-conferred-with-padma-vibhushan-pv-sindhu-to-get-padma-bhushan/articleshow/73627922.cms|title=Mary Kom will be conferred with Padma Vibhushan, PV Sindhu to get Padma Bhushan|date=26 January 2020|work=[[The Economic Times]]|access-date=26 January 2020}}</ref> <ref name="auto1">{{Cite web|url=https://padmaawards.gov.in/PDFS/2020AwardeesList.pdf|title=MINISTRY OF HOME AFFAIRS|website=padmaawards.gov.in|access-date=25 January 2020}}</ref> == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಕೋಮ್ ಅವರು ಭಾರತದ [[ಮಣಿಪುರ|ಮಣಿಪುರದ]] ಚುರಾಚಂದ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮೊಯಿರಾಂಗ್ ಲಾಮ್‌ಖೈ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. <ref name="auto">{{Cite book|title=Unbreakable -: An Autobiography|last=Mary Kom|first=M.C.|date=1 August 2013|publisher=Harper Collins|isbn=978-9351160090|edition=First|location=Delhi}}</ref> ಅವಳು ಬಡ [[:en:Kom_people_(Manipur)|ಕೋಮ್]] ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವಳು. ಆಕೆಯ ಪೋಷಕರು, ಮಾಂಗ್ಟೆ ಟೋನ್ಪಾ ಕೋಮ್ ಮತ್ತು ಮಾಂಗ್ಟೆ ಅಖಮ್ ಕೋಮ್ ಅವರು [[:en:Jhum|ಜುಮ್]] [[:en:Tenant_farmer|ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರ]]ರಾಗಿದ್ದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.sentinelassam.com/life/travel-trends-in-the-post-covid-world-497400?infinitescroll=1|title=Travel trends in the post-COVID world - Sentinelassam|date=26 August 2020|work=www.sentinelassam.com|access-date=29 August 2020|language=en}}</ref> ಆಕೆಗೆ ಚುಂಗ್ನೈಜಾಂಗ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಕೋಮ್ ವಿನಮ್ರ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು, ತನ್ನ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಕೃಷಿ ಸಂಬಂಧಿತ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಕೋಮ್ ಅವರ ತಂದೆ ತಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಸುಕರಾದ ಕುಸ್ತಿಪಟುವಾಗಿದ್ದರು. ಅವಳು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯಳು - ಆಕೆಗೆ ಒಬ್ಬ ತಂಗಿ ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ಇದ್ದಾರೆ. <ref name="wban">{{Cite web|url=http://www.wban.org/biog/marykom.htm|title=About Marykom|website=www.wban.org|publisher=World Boxing Archive Network|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303170442/http://www.wban.org/biog/marykom.htm|archive-date=3 March 2016|access-date=9 December 2016}}</ref> ಅವರು [[ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು/ಕ್ರೈಸ್ತರು|ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್]] [[:en:Baptists|ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್]] ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.firstpost.com/sports/asian-boxing-championships-how-mary-koms-determination-and-faith-in-god-helped-her-to-overcome-challenges-4203585.html|title=Asian Boxing Championships: How Mary Kom's determination and 'faith in God' helped her to overcome challenges|date=10 November 2017|work=Firstpost|access-date=3 September 2020}}</ref> ಕೋಮ್ ತನ್ನ ಆರನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ [[:en:Moirang|ಮೊಯಿರಾಂಗ್‌]]ನಲ್ಲಿರುವ ಲೋಕ್ಟಾಕ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಾಡೆಲ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ 8 ನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಮೊಯಿರಾಂಗ್‌ನ ಸೇಂಟ್ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[:en:Javelin|ಜಾವೆಲಿನ್]] ಮತ್ತು [[:en:400_metres|400 ಮೀಟರ್ ಓಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಮಣಿಪುರಿ ಸಹವರ್ತಿ [[ಡಿಂಕೊ ಸಿಂಗ್]], 1998 ರ [[ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]ದಿಂದ ಚಿನ್ನದ ಪದಕದೊಂದಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಇದು ಮಣಿಪುರದ ಅನೇಕ ಯುವಜನರನ್ನು ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು ಎಂದು ಕೋಮ್ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಾವೂ ಸಹ ಇದನ್ನು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ಯೋಚಿಸಿದರು. <ref name="Deccan">{{Cite news|url=http://www.deccanherald.com/deccanherald/sep302004/ss6.asp|title=Interview with Mary Kom|date=30 September 2004|access-date=9 December 2016|publisher=The Deccan Herald}}</ref> 8 ನೇ ತರಗತಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಕೋಮ್ ಅವರು 9 ಮತ್ತು 10 ನೇ ತರಗತಿಯ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ [[ಇಂಫಾಲ|ಇಂಫಾಲ್‌]]ನ ಆದಿಮಜಾತಿ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು, ಆದರೆ ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಷನ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ಮತ್ತೆ ಬರೆಯಲು ಬಯಸದೆ, ಅವಳು ತನ್ನ ಶಾಲೆಯನ್ನು ತೊರೆದಳು ಮತ್ತು NIOS, ಇಂಫಾಲ್‌ನಿಂದ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಚುರಾಚಂದ್‌ಪುರ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. <ref name="Garg2010">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Fq1wdzqhu6kC&pg=PA93|title=Indian Champions: Profiles Of Famous Indian Sportspersons|last=Chitra Garg|publisher=Rajpal & Sons|year=2010|isbn=978-81-7028-852-7|pages=93–|access-date=29 June 2012}}</ref> ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ, ಕೋಮ್ ವಾಲಿಬಾಲ್, ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಮತ್ತು ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಡಿಂಕೋ ಸಿಂಗ್‌ ರವರ ಯಶಸ್ಸು 2000ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್‌ನಿಂದ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲು ಇವರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಇಂಫಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ತರಬೇತುದಾರ ಕೆ. ಕೊಸಾನಾ ಮೈಟೆಯಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವಳು 15 ವರ್ಷದವಳಿದ್ದಾಗ, ಇಂಫಾಲ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ತನ್ನ ತವರು ಮನೆಯನ್ನು ತೊರೆಯುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಳು. <ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.com|title=World Olympic dreams – Meeting Mary Kom|date=7 February 2012|access-date=9 December 2016|publisher=BBC World News}}</ref> BBC ಯೊಂದಿಗಿನ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಮೈಟೆಯ್ ಅವರು ಬಲವಾದ ಇಚ್ಛಾ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತ ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮದ ಹುಡುಗಿ ಮತ್ತು ಅವಳು ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನ ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಕಲಿತಳು ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಂತರ, ಅವರು ಖುಮಾನ್ ಲಂಪಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರ ರಾಜ್ಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ತರಬೇತುದಾರ ಎಂ. ನರ್ಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. <ref name="WBAN">{{Cite web|url=http://www.wban.org/biog/marykom.htm|title=Mary Kom|last=Williams|first=Dee|date=6 February 2008|publisher=(WBAN) Women Boxing Archive Network|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303170442/http://www.wban.org/biog/marykom.htm|archive-date=3 March 2016|access-date=8 May 2010}}</ref> ಕೋಮ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತನ್ನ ತಂದೆಯಿಂದ ರಹಸ್ಯವಾಗಿಟ್ಟಳು, ಸ್ವತಃ ಮಾಜಿ ಕುಸ್ತಿಪಟು, ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಕೋಮ್‌ನ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಮದುವೆಯ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, 2000 ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆದ್ದ ನಂತರ ಕೋಮ್ ಅವರ ಫೋಟೋ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅವರು ಅದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡರು.. ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೋಮ್‌ನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಪ್ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಯಿತು. <ref name="Prabhat">{{Cite book|title=The Life and Times of M.C. Mary Kom|last=Gaur|first=Anita|date=1 June 2016|publisher=Prabhat Prakashan|isbn=978-9351865995|location=Delhi}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/boxing/mary-kom-enters-semis-assures-8th-world-championship-medal/articleshow/71515654.cms|title=Mary Kom enters semis, assured of record-extending 8th World Championship medal – Times of India ►|website=The Times of India|access-date=10 October 2019}}</ref> == ವೃತ್ತಿ == ತನ್ನ ಮದುವೆಯ ನಂತರ, ಕೋಮ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿರಾಮ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ತನ್ನ ಮೊದಲ ಮಗುವಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದ ನಂತರ, ಕೋಮ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. <ref name="auto"/> ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2008 ರ ಏಷ್ಯನ್ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದರು <ref name="E-Pao">{{Cite web|url=http://e-pao.net/epSubPageExtractor.asp?src=leisure.Sports.Manipur_Olympic_Dreams_2012_London.Mangte_Chungneijang_Mary_Kom_Manipur_Olympic_Dreams_2012_London|title=Mangte Chungneijang Mary Kom :: Manipur Olympic Dreams 2012 London|last=E-Pao|website=About Mary Kom|publisher=E-Pao|access-date=6 August 2012}}</ref> ಮತ್ತು [[:en:2008_AIBA_Women's_World_Boxing_Championships|2008 ರ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಸತತ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದರು <ref>{{Cite web|url=http://www.hindu.com/holnus/007200901261333.htm|title=Mary makes women's boxing's Olympic case stronger: AIBA President|archive-url=https://web.archive.org/web/20120528081108/http://www.hindu.com/holnus/007200901261333.htm|archive-date=28 May 2012|access-date=28 December 2019}}</ref> ನಂತರ 2009 ರ ವಿಯೆಟ್ನಾಂನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[:en:Boxing_at_the_2009_Asian_Indoor_Games|ಏಷ್ಯನ್ ಒಳಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]ದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಪಡೆದರು. . <ref name="E-Pao" /> <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/world/india-boxers-mary-kom-kavita-win-golds-at-asian-indoor-games/story-cVlUszk9uerbXTOLENP7OP.html|title=India boxers Mary Kom, Kavita win golds at Asian Indoor Games|date=4 November 2009|work=Hindustan Times|access-date=26 November 2018|language=en}}</ref> 2010 ರಲ್ಲಿ, ಕೋಮ್ ಕಝಾಕಿಸ್ತಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷ್ಯನ್ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದರು, <ref name="E-Pao"/> ಮತ್ತು [[2010 AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಳು|2010 ರಲ್ಲಿ ಬಾರ್ಬಡೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅವರ ಸತತ ಐದನೇ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಎಐಬಿಎ 46 ಕೆಜಿ ವರ್ಗವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರು 48 ಕೆಜಿ ತೂಕದ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಾರ್ಬಡೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು. <ref name="toi">{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-09-19/boxing/28263496_1_ningbo-city-mc-mary-kom-world-boxing-championship-gold|title=Mary Kom wins fifth successive World Boxing Championship gold|last=Laxmi Negi|date=19 September 2010|work=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20121104065134/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-09-19/boxing/28263496_1_ningbo-city-mc-mary-kom-world-boxing-championship-gold|archive-date=4 November 2012}}</ref> [[2010 ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್|2010 ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ]], ಅವರು 51 ಕೆಜಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಕಂಚಿನ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.rediff.com/sports/slide-show/slide-show-1-mary-kom-the-boxing-wonder-woman/20101227.htm|title=Magnificent Mary!|work=Rediff|access-date=26 November 2018}}</ref> 2011 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷ್ಯನ್ ಮಹಿಳಾ ಕಪ್‌ನಲ್ಲಿ 48 ಕೆಜಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದರು. <ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/for-her-little-son-in-hospital-mary-kom-wins-another-gold-medal/788268/|title=For her little son in hospital, Mary Kom wins another gold medal – Indian Express|website=archive.indianexpress.com|language=en-gb|access-date=26 November 2018|archive-date=29 ನವೆಂಬರ್ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181129123410/http://archive.indianexpress.com/news/for-her-little-son-in-hospital-mary-kom-wins-another-gold-medal/788268|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.aiba.org/blog/mary-kom-triumphs-haikou/|title=Mary Kom triumphs in Haikou – AIBA|date=12 May 2011|work=AIBA|access-date=26 November 2018|language=en-US|archive-date=26 ನವೆಂಬರ್ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181126180820/https://www.aiba.org/blog/mary-kom-triumphs-haikou/|url-status=dead}}</ref> 3 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2010 ರಂದು ಅವರು, ಸಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಷಿತ್ ಜೈನ್ ಜೊತೆಗೆ, [[ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ತ್|ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 2010 ರ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ]] ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[2010 ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಸಮಾರಂಭ|ಉದ್ಘಾಟನಾ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ]] [[ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಟನ್]] ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ಗೌರವವನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-06-25/Delhi/28298565_1_queen-s-baton-aman-ki-asha-suresh-kalmadi|title=Baton for Commonwealth Games to enter India today|date=25 June 2010|work=[[The Times of India]]|access-date=21 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106192406/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-06-25/delhi/28298565_1_queen-s-baton-aman-ki-asha-suresh-kalmadi|archive-date=6 January 2014}}</ref> ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಗೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸದ ಕಾರಣ ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲಿಲ್ಲ. 1 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2014 ರಂದು, [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದ]] [[ಇಂಚಿಯೋನ್|ಇಂಚಿಯಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಡೆದ [[2014 ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್|2014 ರ ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] ತನ್ನ ಮೊದಲ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಫ್ಲೈವೇಟ್ (51 ಕೆಜಿ) ಶಿಖರ ಘರ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್|ಕಝಾಕಿಸ್ತಾನ್‌ನ]] [[ಝೈನಾ ಶೆಕರ್ಬೆಕೋವಾ]] ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗೆದ್ದರು. [[ಚಿತ್ರ:Mary_Kom_with_Prime_Minister_Narendra_Modi.jpg|left|thumb| ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರು [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ]]ಯವರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ]] 8 ನವೆಂಬರ್ 2017 ರಂದು, [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಂನ]] [[ಹೋ ಚಿ ಮಿನ್ಹ್|ಹೋ ಚಿ]] ಮಿನ್ಹ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[:en:Asian_Boxing_Confederation|ಏಷ್ಯನ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಕಾನ್ಫೆಡರೇಶನ್]] (ಎಎಸ್‌ಬಿಸಿ) ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಐದನೇ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು (48 kg) ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/sport/other-sports/mary-kom-strikes-gold-at-asian-championships/article20003203.ece|title=Mary Kom strikes gold at Asian Women's Boxing Championships|date=8 November 2017}}</ref> [[ಕಾಮನ್‍ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|2018ರ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌]]ವರೆಗೆ ಆಕೆಯ ವರ್ಗದ [[ಲೈಟ್‌ ಫ್ಲೈವೇಟ್‌]] ಅನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಆಟಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳದ ಕಾರಣ ಆಕೆ ಪದಕ ಗೆಲ್ಲದ ಏಕೈಕ ಪ್ರಮುಖ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಂದ್ಯವೆಂದರೆ [[ಕಾಮನ್‍ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್‌]] ಗೇಮ್ಸ್‌. ಅವರು 14 ಏಪ್ರಿಲ್ 2018 ರಂದು [[ಮಹಿಳೆಯರ ಲೈಟ್ ಫ್ಲೈವೇಟ್ 48 ಕೆಜಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. <ref name="Commonwealth gold">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/other-sports/2018-commonwealth-games-mc-mary-kom-wins-gold-in-women-s-48-kg-boxing/story-Rc5z5jPynNIV2K94iGCv8J.html|title=2018 Commonwealth Games boxing: MC Mary Kom, Gaurav Solanki lead India's medal rush|date=14 April 2018|website=www.hindustantimes.com|publisher=Hindustan Times|access-date=22 November 2018}}</ref> 24 ನವೆಂಬರ್ 2018 ರಂದು, ಅವರು ಭಾರತದ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ 10 ನೇ AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ 6 ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/boxing/mary-kom-vs-hanna-okhota-womens-world-boxing-championship-2018-final-live-updates-sonia-chahal-vs-wahner-ornella-gabriele/articleshow/66783288.cms|title=Women's World Boxing Championship 2018: Sonia Chahal takes silver; Mary Kom wins record sixth gold|date=24 November 2018|access-date=24 November 2018}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019 ರಲ್ಲಿ, [[ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಸಮಿತಿ|ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಒಲಂಪಿಕ್ ಸಮಿತಿ]] (ಐಒಸಿ) ಟೋಕಿಯೊದಲ್ಲಿ [[2020 ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್|2020 ರ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ಗಾಗಿ]] ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನ ಅಥ್ಲೀಟ್ ರಾಯಭಾರಿಗಳ ಗುಂಪಿನ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಿತು. <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/ioc-names-mary-kom-in-boxing-s-athlete-ambassadors-group-for-2020-olympics-119103100266_1.html|title=IOC names Mary Kom in boxing's athlete ambassadors group for 2020 Olympics|date=31 October 2019|work=Press Trust of India|access-date=4 November 2019|publisher=Business Standard India}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 2021 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿರುವ ಮುಂಬರುವ ಬಾಕ್ಸಾಮ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೋಮ್ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.thequint.com/sports/boxing/mary-kom-to-make-comeback-after-a-year-in-spain-in-march|title=Mary Kom to Make Comeback After a Year in Spain in March|date=13 February 2021|work=TheQuint|access-date=25 February 2021|language=en}}</ref> ಏಷ್ಯನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ತನ್ನ 7 ನೇ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು, ಅವರು ಭಾನುವಾರ ನಡೆದ ಮಹಿಳೆಯರ 51 ಕೆಜಿ ವಿಭಾಗದ ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಜಕಿಸ್ತಾನ್‌ನ ನಾಜಿಮ್ ಕಜೈಬೇ ವಿರುದ್ಧ ಸೋತರು, ಮೇರಿ ಕೋಮ್ 2003 ರಲ್ಲಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದರು. <ref>{{Citation|title=Idealizing the Bourgeois Family: Final Reflections|date=2012-08-06|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780203435588-18|journal=Mary Shelley|pages=241–246|publisher=Routledge|doi=10.4324/9780203435588-18|isbn=978-0-203-43558-8|access-date=2021-08-03}}</ref> ಏಷ್ಯನ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅರ್ಹತಾ ಸೆಮಿಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಚೀನಾದ ಚಾಂಗ್ ಯುವಾನ್ ವಿರುದ್ಧ ಸೋತರು. 6 ಬಾರಿಯ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ 2012 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಚೊಚ್ಚಲ ಗೇಮ್ಸ್ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕಂಚಿನ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದರು. <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/mary-kom-hits-back-at-critics-after-securing-2020-tokyo-olympics-berth-1654387-2020-03-11|title=Mary Kom hits back at critics after securing Olympic berth: Talking outside the ring can only fetch headlines|last=AmmanMarch 11|first=Press Trust of India|last2=March 11|first2=2020UPDATED|website=India Today|language=en|access-date=2021-08-03|last3=Ist|first3=2020 13:50}}</ref> == ಒಲಂಪಿಕ್ ಆಟಗಳು ==   [[ಚಿತ್ರ:Mary_Kom_with_young_sportsperson.jpg|right|thumb| ಯುವ ಕ್ರೀಡಾ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೇರಿ ಕೋಮ್.]] ಈ ಹಿಂದೆ 46 ಮತ್ತು 48 ಕೆಜಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದ್ದ ಕೋಮ್, ಕಡಿಮೆ ತೂಕದ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಕೇವಲ ಮೂರು ತೂಕದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲು ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ 51 ಕೆಜಿ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/olympic_games/8196879.stm|title=Women's boxing gains Olympic spot|date=13 August 2009|access-date=26 November 2018|language=en-GB}}</ref> [[2012 AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್|2012 ರ AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಕೋಮ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ [[೨೦೧೨ರ ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ 2012 ಲಂಡನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಸ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅವರು 51 ಕೆಜಿ ಸೆಮಿಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಯುಕೆಯ ನಿಕೋಲಾ ಆಡಮ್ಸ್ರಿಂದ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು, ಆದರೆ ಕಂಚಿನ ಪದಕವನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇವರು ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದ ಏಕೈಕ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ. ಲೈಶ್ರಾಮ್ ಸರಿತಾ ದೇವಿ ಲೈಶ್ರಾಮ್ ಸರಿತಾ ದೇವಿ 60 ಕೆಜಿಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲೇ ಸ್ಥಾನ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. <ref name="TOI 18 May 2012">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/tournaments/london-olympics/Mary-Kom-qualifies-for-London-Olympics/articleshow/13264657.cms|title=Mary Kom qualifies for London Olympics|last=Times of India|date=18 May 2012|work=Times of India|access-date=7 June 2012}}</ref> ಕೋಮ್ ಅವರು ತಾಯಿಯೊಡನೆ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/london-olympics-2012/news/London-calling-for-Mary-Koms-mom-too/articleshow/15053977.cms|title=London calling for Mary Kom's mom too|date=20 July 2012|work=The Times of India}}</ref> ಕೋಮ್ ಅವರ ತರಬೇತುದಾರ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಅಟ್ಕಿನ್ಸನ್ ಅವರು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (AIBA) 3 ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ವಿಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಸೇರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಮಾನ್ಯತೆಗಾಗಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/london-olympics-2012/news/Mary-Koms-American-coach-not-to-be-with-her-at-Olympics/articleshow/15327494.cms|title=Mary Kom's American coach not to be with her at Olympics|work=The Times of India|access-date=2 August 2012}}</ref> ತನ್ನ ಮೊದಲ ಏಷ್ಯನ್ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ಗಾಗಿ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಲಗೇಜ್ ಮತ್ತು ಪಾಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಅನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. <ref>{{Cite news|url=http://www.womenplanet.in/biography/mary-kom|title=Mary Kom Biography|work=women planet|access-date=2021-11-02|archive-date=2021-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20211102173005/http://www.womenplanet.in/biography/mary-kom|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/off-the-field/Mary-Kom-husband-disclose-their-love-story/articleshow/27101229.cms|title=Mary Kom, husband disclose their love story|date=9 December 2013|work=The Times of India}}</ref> ಮೊದಲ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಸುತ್ತನ್ನು 5 ಆಗಸ್ಟ್ 2012 ರಂದು ನಡೆಸಲಾಯಿತು, ಕೋಮ್ ಅವರು ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೂರನೇ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಪೋಲೆಂಡ್‌ನ ಕರೋಲಿನಾ ಮಿಚಾಲ್‌ಜುಕ್ ಅವರನ್ನು 19-14 ರಿಂದ ಸೋಲಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web|url=http://www.aiba-london2012.com/index.php/news/535-women-make-history|title=Women make history|last=AIBA|date=5 August 2012|access-date=5 August 2012}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/london-olympics-2012/news/Mary-Kom-proud-to-win-on-historic-day/articleshow/15365965.cms|title=Mary Kom proud to win on historic day|date=5 August 2012|work=The Times of India|access-date=5 August 2012}}</ref> ಕ್ವಾರ್ಟರ್-ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮರುದಿನ, ಅವರು 15-6 ಅಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ [[ಟುನೀಶಿಯ|ಟುನೀಶಿಯಾದ]] [[ಮಾರೂವಾ ರಹಾಲಿ|ಮರೌವಾ ರಹಾಲಿಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು.]] <ref name="ht quarter">{{Cite web|url=http://www.hindustantimes.com/Specials/Sports/Olympics2012/Chunk-HT-UI-Olympics-Discipline-Boxing/Mary-Kom-storms-into-semis-assures-India-of-a-medal/SP-Article10-909234.aspx|title=Mary Kom storms into semis, assures India of a medal|date=6 August 2012|website=The Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20120806210654/http://www.hindustantimes.com/Specials/Sports/Olympics2012/Chunk-HT-UI-Olympics-Discipline-Boxing/Mary-Kom-storms-into-semis-assures-India-of-a-medal/SP-Article10-909234.aspx|archive-date=6 August 2012|access-date=6 August 2012}}</ref> ಅವರು 8 ಆಗಸ್ಟ್ 2012 ರಂದು ಸೆಮಿ-ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ UK ಯ [[ನಿಕೋಲಾ ಆಡಮ್ಸ್]] ಅವರನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು ಮತ್ತು 11 ಕ್ಕೆ 6 ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳಿಂದ ಸೋತರು <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/sport/2012/aug/08/olympics-womens-boxing-nicola-adams-live|title=Nicola Adams beats Mary Kom to reach 51kg Olympic final|last=Bakowski|first=Gregg|date=8 August 2012|work=The Guardian|access-date=8 August 2012|location=London}}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕಂಚಿನ ಪದಕವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/news-by-industry/et-cetera/mary-kom-attempts-to-create-history-in-olympics-boxing-by-reaching-final/articleshow/15405429.cms|title=Mary Kom attempts to create history in Olympics boxing by reaching final|last=PTI|date=8 August 2012|work=The Times of India|access-date=10 February 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://sports.ndtv.com/olympics-2012/news/item/194900-thank-you-mary-kom-a-for-effort-b-for-bronze|title=Sorry I couldn't win Gold or Silver: Mary Kom after winning Bronze|date=8 August 2012|access-date=8 August 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610175617/http://sports.ndtv.com/olympics-2012/news/item/194900-thank-you-mary-kom-a-for-effort-b-for-bronze|archive-date=10 June 2014}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/london-olympics-2012/news/Mary-Kom-didnt-play-her-natural-game-say-pugilists/articleshow/15409286.cms|title=Mary Kom didn't play her natural game, say pugilists|last=PTI|date=8 August 2012|work=The Times of India|access-date=8 August 2012}}</ref> ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು 9 ಆಗಸ್ಟ್ 2012 ರಂದು ನಡೆದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ Rs 50 ಲಕ್ಷ ಮತ್ತು ಎರಡು ಎಕರೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/news-by-industry/et-cetera/london-olympics-2012-manipur-to-award-₹-50-lakh-to-mary-kom/articleshow/15433630.cms|title=London Olympics 2012: Manipur to award ₹. 75 lakh to Mary Kom|last=PTI|date=10 August 2012|work=The Times of India|access-date=10 February 2021}}</ref> [[೨೦೧೬ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್|2016 ರ ರಿಯೊ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೋಮ್ ಅವರು ಈವೆಂಟ್‌ಗೆ ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. <ref name="ht">{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/other-sports/rio-olympics-chance-over-buy-mary-kom-not-retiring-just-yet/story-cmQ1GbJwy6oLOTvol4C81M.html|title=Heartbreak for Indian boxing fans as Mary Kom denied Rio 2016 ticket|date=23 June 2016|work=Hindustan Times|access-date=9 December 2016|agency=PTI}}</ref> [[2020 ಟೋಕಿಯೊ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್|2020 ರ ಟೋಕಿಯೊ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್]] ಬೇಸಿಗೆ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕೋಮ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/tokyo-olympics/story/mc-mary-kom-muhammad-ali-pm-narendra-modi-tokyo-2020-boxing-olympics-1827670-2021-07-13|title=Muhammad Ali is my hero, inspired me to take up boxing: MC Mary Kom tells PM Narendra Modi|last=DelhiJuly 13|first=India Today Web Desk New|last2=July 13|first2=2021UPDATED|website=India Today|language=en|access-date=2021-08-03|last3=Ist|first3=2021 23:52}}</ref> [[2020 ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್|2020 ರ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅವರು ರಿಯೊ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ಕಂಚಿನ ಪದಕ ವಿಜೇತ ಕೊಲಂಬಿಯಾದ ಬಾಕ್ಸರ್ [[ಇಂಗ್ರಿಟ್ ವೇಲೆನ್ಸಿಯಾ]] ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದರು. ಪಂದ್ಯ ಮುಗಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೀಕ್ಷಕ ವಿವರಣೆಗಾರನು ವಿಭಜಿತ ನಿರ್ಧಾರದ ಮೂಲಕ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಜೇತರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಕ್ಷಣದ ವಿರಾಮವನ್ನು "ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ," ಮತ್ತೊಂದು ಸಣ್ಣ ವಿರಾಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್, ನೀಲಿ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಮುಷ್ಟಿಯನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಳು ಮತ್ತು "ಇಂಗ್ರಿಟ್ ವೇಲೆನ್ಸಿಯಾ" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಉಳಿದ ಕಾಮೆಂಟರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಿಲ್ಲ. . ‘‘ಈ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಈ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ಮಣಿಸಿದ್ದೆನೆ. ರೆಫರಿ ಅವಳ ಕೈ ಎತ್ತಿದ್ದನ್ನು ನನಗೆ ನಂಬಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಪ್ರಮಾಣ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ, ನಾನು ಸೋತಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಹೊಳೆದಿಲ್ಲ, ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಖಚಿತವಾಗಿತ್ತು" ಎಂದು ಅವರು ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರು, <ref>{{Cite web|url=https://thebridge.in/boxing/mary-kom-lose-boxing-confusion-tokyo-olympics-23730|title=Confusion over Mary Kom's defeat, how did she lose despite winning 2 rounds: Explained|last=Imtiaz|first=Md|date=2021-07-29|website=thebridge.in|language=en|access-date=2021-08-06}}</ref> == ಸೂಪರ್ ಫೈಟ್ ಲೀಗ್ == [[ಸೂಪರ್ ಫೈಟ್ ಲೀಗ್|ಸೂಪರ್ ಫೈಟ್ ಲೀಗ್‌ನ]] [[ಮಿಶ್ರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳು|ಮಿಶ್ರ ಮಾರ್ಷಲ್ ಆರ್ಟ್ಸ್]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ - SFL ಚಾಲೆಂಜರ್ಸ್‌ನ ಅಂತಿಮ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಮ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೋಮ್ [[ರಾಜ್ ಕುಂದ್ರಾ|ಮಾಲಕರಾದ ರಾಜ್ ಕುಂದ್ರಾ]] ಮತ್ತು [[ಸಂಜಯ್ ದತ್]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿರದೆ ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಎಫ್‌ಎಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದರು. <ref>{{Cite web|url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Television/Mary-Kom-to-strike-long-term-partnership-with-SFL-owners/Article1-927434.aspx|title=Mary Kom to strike long-term partnership with SFL owners|date=26 September 2012|publisher=hindustantimes.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120910224706/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Television/Mary-Kom-to-strike-long-term-partnership-with-SFL-owners/Article1-927434.aspx|archive-date=10 September 2012|access-date=10 September 2012}}</ref> 24 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2012 ರಂದು, ಕೋಮ್ SFL ನ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಸೂಪರ್ ಫೈಟ್ ಲೀಗ್ ಘೋಷಿಸಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.newstrackindia.com/newsdetails/2012/09/24/301--Mary-Kom-brand-ambassador-of-Raj-Kundra-s-SFL-.html|title=Mary Kom brand ambassador of Raj Kundra's SFL|date=24 September 2012|publisher=newstrackindia.com|access-date=24 September 2012}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-24/top-stories/34060720_1_brand-ambassador-m-c-mary-kom-world-champion-pugilist|title=Super Fight League ropes in Mary Kom as brand ambassador|date=26 September 2012|work=[[The Times of India]]|access-date=24 September 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20130419033055/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-24/top-stories/34060720_1_brand-ambassador-m-c-mary-kom-world-champion-pugilist|archive-date=19 April 2013}}</ref> == ಸಾಧನೆಗಳು == {| class="wikitable collapsible" style="text-align: center;" ! colspan="5" style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |International Titles<ref name="AIBA doc">{{Cite web|url=http://www.aiba.org/documents/site1/Olympics/2012London/AIBA%20Women%27s%20World%20Boxing%20Championships%20Qinhuangdao%202012%20-%20Athletes%20Biographies.pdf|title=AIBA Women's World Boxing Championships Qinhuangdao 2012 Athletes Biographies|publisher=[[International Boxing Association (amateur)|International Boxing Association]]|access-date=3 June 2012|archive-date=4 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004070543/http://aiba.org/documents/site1/Olympics/2012London/AIBA%20Women%27s%20World%20Boxing%20Championships%20Qinhuangdao%202012%20-%20Athletes%20Biographies.pdf|url-status=dead}}</ref> |- ! style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |Year ! style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |Place ! style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |Weight ! style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |Competition ! style="background: #013A5E; color: #FFFFFF;" |Location |- |- bgcolor="DCE5E5" |2001 |2 |48 |AIBA Women's World Championships |Scranton, Pennsylvania, USA |- |- bgcolor="F7F6A8" |2002 |1 |45 |AIBA Women's World Championships |Antalya, Turkey |- |- bgcolor="F7F6A8" |2002 |1 |45 |Witch Cup |Pécs, Hungary |- |- bgcolor="F7F6A8" |2003 |1 |46 |Asian Women's Championships |[[ಹಿಸಾರ್ (ನಗರ)|Hisar, India]] |- |- bgcolor="F7F6A8" |2004 |1 |41 |Women's World Cup |Tønsberg, Norway |- |- bgcolor="F7F6A8" |2005 |1 |46 |Asian Women's Championships |Kaohsiung, Taiwan |- |- bgcolor="F7F6A8" |2005 |1 |46 |AIBA Women's World Championships |[[ಪೊಡಾಲ್ಸ್ಕ್|Podolsk]], Russia |- |- bgcolor="F7F6A8" |2006 |1 |46 |AIBA Women's World Championships |[[ನವ ದೆಹಲಿ|New Delhi]], India |- |- bgcolor="F7F6A8" |2006 |1 |46 |Venus Women's Box Cup |Vejle, Denmark |- |- bgcolor="F7F6A8" |2008 |1 |46 |AIBA Women's World Championships |Ningbo, China |- |- bgcolor="DCE5E5" |2008 |2 |46 |Asian Women's Championships |[[ಗುವಾಹಾಟಿ|Guwahati]], India |- |- bgcolor="F7F6A8" |2009 |1 |46 |Asian Indoor Games |[[ಹಾನೊಯ್|Hanoi]], Vietnam |- |- bgcolor="F7F6A8" |2010 |1 |48 |AIBA Women's World Championships |Bridgetown, Barbados |- |- bgcolor="F7F6A8" |2010 |1 |46 |Asian Women's Championships |[[ಅಸ್ತಾನ|Astana]], Kazakhstan |- |- bgcolor="FFDAB9" |2010 |3 |51 |Asian Games |Guangzhou, China |- |- bgcolor="F7F6A8" |2011 |1 |48 |Asian Women's Cup |Haikou, China |- |- bgcolor="F7F6A8" |2012 |1 |41 |Asian Women's Championships |[[ಉಲಾನ್ ಬತೊರ್|Ulan Bator]], Mongolia |- |- bgcolor="FFDAB9" |2012 |3 |51 |[[೨೦೧೨ರ ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|Summer Olympics]] |[[ಲಂಡನ್|London]], United Kingdom |- |- bgcolor="F7F6A8" |2014 |1 |51 |[[೨೦೧೪ ಏಷ್ಯನ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ|Asian Games]] |Incheon, South Korea |- |- bgcolor="F7F6A8" |2017 |1 |48 |Asian Women's Championships |Ho Chi Minh City, Vietnam |- |- bgcolor="F7F6A8" |2018 |1 |45–48 |Commonwealth Games |Gold Coast, Queensland, Australia |- |- bgcolor="F7F6A8" |2018 |1 |45–48 |AIBA Women's World Championships |[[ನವ ದೆಹಲಿ|New Delhi]], India |- |- bgcolor="FFDAB9" |2019 |3 |51 |2019 AIBA Women's World Boxing Championships |Ulan-Ude, Russia |} ; ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ * ಚಿನ್ನ - 1 ನೇ ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಟ್. ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್, ಚೆನ್ನೈ 6–12.2.2001 * ದಿ ಈಸ್ಟ್ ಓಪನ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್, ಬೆಂಗಾಲ್ 11–14 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2001 * 2ನೇ ಸೀನಿಯರ್ ವಿಶ್ವ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್, ನವದೆಹಲಿ 26–30 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2001 * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ವಿಂಗಡಣೆ ಸಭೆ, N. ದೆಹಲಿ 26–30 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2001 * 32ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ, ಹೈದರಾಬಾದ್ 2002 * 3ನೇ ಸೀನಿಯರ್ ವಿಶ್ವ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್, ಐಜ್ವಾಲ್ 4–8.3.2003 * 4ನೇ Sr WWBC, ಕೊಕ್ರಜಾರ್, ಅಸ್ಸಾಂ 24–28 ಫೆಬ್ರವರಿ 2004 * 5ನೇ Sr WWBC, ಕೇರಳ 26–30 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2004 * 6ನೇ Sr WWBC, ಜಮ್ಶೆಡ್‌ಪುರ 29 ನವೆಂಬರ್-3.12.2005 * 10ನೇ WNBC, 5 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಜಮ್‌ಶೆಡ್‌ಪುರ QF ಅನ್ನು 1-4 ರಿಂದ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು == ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ವೃತ್ತಿಪರ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ಸ್ಪರ್ಧಿಸದೆ ಹವ್ಯಾಸಿ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಮಾನದಂಡವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. 2015 ರಲ್ಲಿ, ಗಳಿಕೆಗಳು, ಅನುಮೋದನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವೃತ್ತಿಪರ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದ ಮೊದಲ ಹವ್ಯಾಸಿ ಕೋಮ್. ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೊದಲ ಹವ್ಯಾಸಿ ಕ್ರೀಡಾಪಟು. ; ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು * [[ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ|ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ]] (ಕ್ರೀಡೆ), 2020 <ref name="auto1"/> * [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] (ಕ್ರೀಡೆ), 2013 <ref name="Padma Awards">{{Cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|title=Padma Awards|date=2015|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|archive-url=https://www.webcitation.org/6U68ulwpb?url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 November 2014|access-date=21 July 2015}}</ref> * [[ಮೇಜರ್ ಧ್ಯಾನ್‌ಚಂದ್ ಖೇಲ್ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಮೇಜರ್ ಧ್ಯಾನ್ ಚಂದ್ ಖೇಲ್ ರತ್ನ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ, 2009 <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Sport/President-Pratibha-Patil-presents-Khel-Ratna-Arjuna-awards/Article1-448315.aspx|title=President Pratibha Patil presents Khel Ratna, Arjuna awards|date=29 August 2009|work=[[Hindustan Times]]|access-date=2 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131009170056/http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Sport/President-Pratibha-Patil-presents-Khel-Ratna-Arjuna-awards/Article1-448315.aspx|archive-date=9 October 2013}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.hindu.com/holnus/000200907291721.htm|title=Mary Kom, Vijender and Sushil get Khel Ratna|date=29 July 2009|work=The Hindu|access-date=8 May 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20121107152531/http://www.hindu.com/holnus/000200907291721.htm|archive-date=7 November 2012|location=Chennai, India}}</ref> * [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] (ಕ್ರೀಡೆ), 2006 <ref name="Padma Awards" /> * [[ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] (ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್), 2003 ; ಇತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆ * [[:en:International_Boxing_Association_(amateur)|ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (AIBA)]] ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರಿಗೆ "ಭರವಸೆಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ವೃತ್ತಿ" ಗಾಗಿ ಮೊದಲ AIBA ಲೆಜೆಂಡ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು <ref>{{Cite web|url=http://www.hindustantimes.com/other-sports/mc-mary-kom-gets-aiba-s-legends-award-vikas-krishnan-wins-best-boxer-trophy/story-aM5ic5eRvHP4aQp4HNvUUI.html|title=MC Mary Kom gets AIBA's Legends Award, Vikas Krishnan wins Best Boxer trophy|date=21 December 2016|website=hindustantimes.com|language=en|access-date=25 November 2017}}</ref> * [[:en:International_Boxing_Association_(amateur)|ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ (AIBA)]] ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರನ್ನು [[:en:2016_AIBA_Women's_World_Boxing_Championships|2016 ರ AIBA ಮಹಿಳಾ ವಿಶ್ವ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌]]ಗಳ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು <ref>{{Cite web|url=http://www.nbc40.net/news/aiba-announces-mary-kom-as-a-brand-ambassador-for-womens-world-championships-317/|title=AIBA announces Mary Kom as a Brand Ambassador for Women's World Championships|website=nbc40.net/|publisher=AIBA|archive-url=https://web.archive.org/web/20160415122919/http://www.nbc40.net/news/aiba-announces-mary-kom-as-a-brand-ambassador-for-womens-world-championships-317/|archive-date=15 April 2016|access-date=15 January 2019}}</ref> * ವರ್ಷದ ಜನರು- [[:en:Limca_Book_of_Records|ಲಿಮ್ಕಾ ಬುಕ್ ಆಫ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್]], 2007 * [[CNN-IBN]] & [[:en:Reliance_Industries|ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್]] [[:en:Real_Heroes_Award|ರಿಯಲ್ ಹೀರೋಸ್ ಅವಾರ್ಡ್]] 14.4. 2008 ಸೋ * [[ಪೆಪ್ಸಿ]] [[MTV]] ಯೂತ್ ಐಕಾನ್ 2008 * 'ಮ್ಯಾಗ್ನಿಫಿಸೆಂಟ್ ಮೇರಿ', AIBA 2008 * ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ 2009 ರ [[:en:International_Boxing_Association_(amateur)|ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್]] ರಾಯಭಾರಿ (TSE 30 ಜುಲೈ 2009 ಗುರು) <ref>Manipur Express, 31 June 2006 Sat, Ed. L. Chinkhanlian, Lamka; The Sangai Express, 19 April 2008, Imphal</ref> <ref>{{Cite web|url=http://zogam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=6828&Itemid=224|title=MARY KOM MC (Mangte Chungneijang)|last=Zamzachin|first=Dr. G.|date=3 November 2009|publisher=Zogam.Com|access-date=8 May 2010}}</ref> * 2010 ರ ವರ್ಷದ [[ಸಹಾರಾ ಇಂಡಿಯಾ ಪರಿವಾರ್|ಕ್ರೀಡಾಳು, ಸಹಾರಾ ಕ್ರೀಡಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] <ref>{{Cite news|url=http://liveindia.tv/sports/sahara-sports-awards-sushil-kumar-mary-kom-get-top-honours/|title=Sahara Sports Awards: Sushil Kumar, Mary Kom get top honours|date=31 October 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20120313093315/http://liveindia.tv/sports/sahara-sports-awards-sushil-kumar-mary-kom-get-top-honours/|archive-date=13 March 2012}}</ref> * WOA ಮೂಲಕ [[:en:World_Olympians_Association#Olympians_for_Life|ಒಲಿಂಪಿಯನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಲೈಫ್.]] <ref>{{Cite web|url=https://olympians.org/news/723/olympians-for-life-project-proves-popular-at-olympians-reunion-centre-by-ey/|title=olympians.org|website=Olympians for Life Project proves popular at Olympians Reunion Centre by EY|publisher=World Olympians Association|access-date=15 January 2019}}</ref> * 29 ಮಾರ್ಚ್ 2016 ರಂದು [[:en:North-Eastern_Hill_University|ಈಶಾನ್ಯ ಹಿಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ದಿಂದ [[ಗೌರವ ಪದವಿ|ಗೌರವ]] [[ಡಾಕ್ಟರೇಟ್]] ಪದವಿ ( [[ಡಿ.ಲಿಟ್|D.Litt]] ) ಮತ್ತು 14 ಜನವರಿ 2019 ರಂದು [[ಕಾಜಿರಂಗಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಕಾಜಿರಂಗ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] (DPhil ) <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraphindia.com/states/north-east/age-no-bar-for-doctorate/cid/1408377|title=Age no bar for doctorate|website=telegraphindia.com|publisher=The Telegraph|access-date=15 January 2019}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.northeasttoday.in/mary-kom-and-jadav-payeng-receive-honorary-doctorate-from-ku/|title=Mary Kom And Jadav Payeng Receive Honorary Doctorate From KU|date=14 January 2019|website=northeasttoday.in|publisher=Northeast today|access-date=15 January 2019}}</ref> ; 2012ರ ಲಂಡನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಚಿನ ಪದಕಕ್ಕಾಗಿ * ₹ 5 ಮಿಲಿಯನ್ ( 66,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಮಣಿಪುರ]] ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಎರಡು ಎಕರೆ ಭೂಮಿ <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/london-olympics-2012/news/Manipur-govt-announces-Rs-50-lakh-award-for-Mary-Kom/articleshow/15429508.cms|title=Manipur govt announces Rs 75 lakh award for Mary Kom – The Times of India|date=10 August 2012|publisher=Timesofindia.indiatimes.com}}</ref> * [[ರಾಜಸ್ಥಾನ]] ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ₹ 2.5 ಮಿಲಿಯನ್ (33,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics/nation/rajasthan-announces-cash-awards-for-olympic-winners-vijay-kumar-sushil-kumar-mary-kom-saina-nehwal-and-others/articleshow/15476833.cms|title=Rajasthan announces cash awards for Olympic winners Vijay Kumar, Sushil Kumar, Mary Kom, Saina Nehwal and others – Economic Times|last=PTI|date=19 September 2010|publisher=Economictimes.indiatimes.com}}</ref> * [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ₹ 2 ಮಿಲಿಯನ್ (27,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>{{Cite news|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2012-08-09/news/33118953_1_mary-kom-london-olympics-assam-chief-minister|title=London Olympics: Assam announces Rs 20 lakh for Mary Kom – Economic Times|last=Bikash Singh|date=9 August 2012|publisher=Articles.economictimes.indiatimes.com|access-date=2021-11-02|archive-date=2013-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130825103620/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2012-08-09/news/33118953_1_mary-kom-london-olympics-assam-chief-minister|url-status=dead}}</ref> * [[ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ]] ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ₹ 1 ಮಿಲಿಯನ್ (13,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>{{Cite web|url=http://in.news.yahoo.com/arunachal-govt-honours-mary-kom-announces-10-lakh-045446511--spt.html|title=Arunachal Govt. honours Mary Kom, announces 10 lakh award – Yahoo! News India|last=ANI|date=20 April 2011|publisher=In.news.yahoo.com}}</ref> * [[ಬುಡಕಟ್ಟು ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯ|ಬುಡಕಟ್ಟು ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯದಿಂದ (ಭಾರತ)]] ₹ 1 ಮಿಲಿಯನ್ (13,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>{{Cite web|url=http://news.outlookindia.com/items.aspx?artid=771609|title=Rs 10 Lakh Reward to Mary Kom for Olympics Feat|date=10 August 2012|publisher=news.outlookindia.com|archive-url=https://archive.today/20130130212548/http://news.outlookindia.com/items.aspx?artid=771609|archive-date=30 January 2013}}</ref> * [[ಈಶಾನ್ಯ ಕೌನ್ಸಿಲ್|ಈಶಾನ್ಯ ಮಂಡಳಿಯಿಂದ]] ₹ 4 ಮಿಲಿಯನ್ (53,000 USD) ನಗದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/sport/report_olympics-2012-bronze-medalist-mary-kom-to-get-rs40-lakh-from-nec_1727552|title=Olympics 2012: Bronze medalist Mary Kom to get Rs 40 lakh from NEC – Sport – DNA|date=13 August 2012|publisher=Dnaindia.com}}</ref> * 'ಮೀಥೋಲಿಮಾ' ಶೀರ್ಷಿಕೆ, ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರ. (2018) == ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ == ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ''ಅನ್ಬ್ರೇಕಬಲ್,'' ದಿನಾ ಸೆರ್ಟೊರಿಂದ ಸಹ-ಲೇಖಕವಾಗಿದೆ <ref name="telegraph review">{{Cite news|url=http://www.telegraphindia.com/1131219/jsp/northeast/story_17694574.jsp#.VBpCcBb1aSo|title=Twins release Unbreakable|last=KHELEN THOKCHOM|date=18 December 2013|work=The Telegraph|access-date=18 September 2014|location=Calcutta}}</ref> ಮತ್ತು 2013 ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾರ್ಪರ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು <ref>{{Cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-12-16/off-the-field/45254704_1_autobiography-mc-mary-kom-indian-women|title=Mary Kom's autobiography released by Sushmita Sen|date=16 December 2013|work=[[The Times of India]]|access-date=20 December 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131221084017/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-12-16/off-the-field/45254704_1_autobiography-mc-mary-kom-indian-women|archive-date=21 December 2013}}</ref> [[ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಚೋಪ್ರಾ]] 2014 ರ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ [[:en:Mary_Kom_(film)|ಮೇರಿ ಕೋಮ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಕೋಮ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು [[ಓಮಂಗ್ ಕುಮಾರ್]] ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 5 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2014 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/mary-kom-review-the-film-is-watchable-but-never-great-like-it-shouldve-been/496592-47-84.html|title='Mary Kom' review: The film is watchable, but never great like it should've been|last=Masand|first=Rajeev|date=8 September 2014|publisher=CNN-IBN|archive-url=https://web.archive.org/web/20140907100132/http://ibnlive.in.com/news/mary-kom-review-the-film-is-watchable-but-never-great-like-it-shouldve-been/496592-47-84.html|archive-date=7 September 2014|access-date=7 January 2015}}</ref> ದಿ ''ಗುಡ್ ನೈಟ್ ಸ್ಟೋರೀಸ್ ಫಾರ್ ರೆಬೆಲ್ ಗರ್ಲ್ಸ್'', ಇದು ಮಕ್ಕಳ ಪುಸ್ತಕ, ಇದು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸ್ತ್ರೀ ಮಾದರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಕ್ಕಳ ಪುಸ್ತಕ ''[[:en:Good_Night_Stories_for_Rebel_Girls|ದಿ ಗುಡ್ ನೈಟ್ ಸ್ಟೋರೀಸ್ ಫಾರ್ ರೆಬೆಲ್ ಗರ್ಲ್ಸ್]]'' ಸ್ತ್ರೀ ಮಾದರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಮೇರಿ ಕೋಮ್ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ನಮೂದನೆ ಇದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.womensweb.in/2017/05/good-night-stories-for-rebel-girls-book-review/|title=Why Good Night Stories For Rebel Girls Is A Must Read For Both Girls AND Boys [#BookReview]|last=Ramkumar|first=Anitha|date=16 May 2017|website=Women's Web|language=en}}</ref> 2006 ರಿಂದ 2012 ರವರೆಗಿನ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್ ತಂಡದ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ 2016 ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ವಿತ್ ದಿಸ್ ರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೋಮ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Citation|last=Joshi|first=Ameesha|title=With This Ring|url=https://www.imdb.com/title/tt4177258/|type=Documentary, Biography, Drama, Sport|access-date=2 October 2020|last2=Sarkissian|first2=Anna}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.shethepeople.tv/news/ameesha-joshi-anna-sarkissian-boxer-documentary-film/|title=Meet The Women Behind The Documentary Film On 'With This Ring'|last=Bhalerao|first=Yamini Pustake|date=10 April 2019|website=SheThePeople TV|language=en-US|access-date=2 October 2020}}</ref> == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ == ಕೋಮ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಟಗಾರ ಕರುಂಗ್ ಓನ್ಖೋಲರ್ (ಆನ್ಲರ್) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite news|url=http://www.thebridalbox.com/articles/mary-kom-marriage_0054580/|title=Mary Kom's Marriage: The Boxer's Softer Side Is Still Inspiring|last=Garoo|first=Rohit|date=13 September 2016|access-date=12 December 2016|publisher=The Bridal box}}</ref> 2000 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವಾಗ ತನ್ನ ಲಗೇಜ್ ಕಳುವಾದ ನಂತರ ಕೋಮ್ ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಭೇಟಿಯಾದರು. [[ನವ ದೆಹಲಿ|ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] [[ಪಂಜಾಬ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]ಕ್ಕೆ ತೆರಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ [[ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಓಂಖೋಲರ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು. ಓಂಕೋಲರ್ ಅವರು ಈಶಾನ್ಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೋಮ್‌ಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಸ್ನೇಹಿತರಾದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಪರಸ್ಪರ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅವರು 2005 ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. <ref>{{Cite web|url=http://news.biharprabha.com/2014/01/olympian-mary-kom-was-molested-when-she-was-18/|title=Olympian Mary Kom was molested when she was 18|website=Biharprabha News|access-date=16 January 2014}}</ref> ಅವರಿಗೆ ಮೂವರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ, ಅವಳಿ ಮಕ್ಕಳು 2007 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಮಗ 2013 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. <ref>{{Cite news|url=http://ibnlive.in.com/news/mc-mary-kom-boxer-mother-icon/237176-5-23.html|title=MC Mary Kom: Boxer, mother, icon|last=Kumar|first=Priyanka|date=8 March 2012|work=IBN Live|access-date=2 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120310171529/http://ibnlive.in.com/news/mc-mary-kom-boxer-mother-icon/237176-5-23.html|archive-date=10 March 2012}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/blogs/for-mary-kom-life-comes-second-to-olympic-dream-318356.html|title=For Mary Kom, life comes second to Olympic dream|date=23 May 2012|work=First Post|access-date=2 June 2012}}</ref> 2018 ರಲ್ಲಿ, ಕೋಮ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತಿ ಮೆರಿಲಿನ್ ಎಂಬ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/sports/in-other-news/201019/champion-m-c-mary-kom-in-a-world-of-her-own.html|title=Champion M C Mary Kom in a world of her own|last=kamala|first=Gandharv|date=20 October 2019|work=Deccan Chronicle|access-date=1 March 2021|language=en}}</ref> == ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ == ಕೋಮ್ ಅವರು [[ಪ್ರಾಣಿ ಹಕ್ಕುಗಳು|ಪ್ರಾಣಿ ಹಕ್ಕುಗಳ]] ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು [[ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನೈತಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಜನರು|ಪೀಪಲ್ ಫಾರ್ ಎಥಿಕಲ್ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಅನಿಮಲ್ಸ್]] (PETA) ಇಂಡಿಯಾದ ಬೆಂಬಲಿಗರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಸರ್ಕಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಕರೆ ನೀಡುವ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. "ಸರ್ಕಸ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕ್ರೂರ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿವೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಾಯಿಯಾಗಿ, ಸರ್ಕಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಲು ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಅವರಿಂದ ದೂರವಿಟ್ಟಾಗ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಏನನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾನು ಊಹಿಸಬಲ್ಲೆ. ಇದು ದುಃಖಕರವಾಗಿದೆ," ಎಂದು ಕೋಮ್ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ <ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/report-boxer-mary-kom-lends-support-to-peta-campaign-for-elephants-2029225|title=Boxer Mary Kom lends support to PETA campaign for elephants|date=26 October 2014|work=[[Times of India]]}}</ref> ಕೋಮ್ ಅವರು PETA ಇಂಡಿಯಾದ ಮಾನವೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಅಭಿಯಾನವಾದ ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಶಾಲಾ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಬೇಕೆಂದು ವಿನಂತಿಸಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ|ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾಗೆ]]'' ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ, "ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸಲು ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಯುವಜನರಿಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಕಲಿಸುವುದು. ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ನಾವು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಹಿಂಸಾಚಾರವು ತೋರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲೂ ಇದೆ, ನಾವು ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಮತ್ತು ದಯೆಯ ಪಾಠಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುವುದು ಎಂದಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ." <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/off-the-field/Mary-Kom-joins-hands-with-PETA-to-promote-humane-education/articleshow/23055863.cms|title=Mary Kom joins hands with PETA to promote humane education|date=25 September 2013|website=[[The Times of India]]}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==  {{Reflist}} * Chungneijang Mary Kom Hmangte (page 8) at 2018 AIBA Women's World Boxing Championships at the Wayback Machine (archived 2018-11-15) * Boxing record for Chungneijang Marykom from BoxRec * Mary Kom at the International Olympic Committee * Mary Kom at Olympics.com * Mary Kom at Olympedia * Mary Kom at Olympics at Sports-Reference.com (archived) * Mary Kom on Twitter * {{Imdb name}} {{S-start}} {{S-sports|oly}} {{succession box|before=[[Abhinav Bindra]]|title=[[List of flag bearers for India at the Olympics|Flagbearer]] for {{IND}}|years=(with [[Manpreet Singh (field hockey)|Manpreet Singh]])<br>[[2020 Summer Olympics|Tokyo 2020]]|after=''Incumbent''}} {{s-end}} [[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೮೩ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]] bj0xk3gej5l0whr310782bjfqn1z3od 0 36011 1258729 1163324 2024-11-20T10:13:14Z 2409:4071:4E88:49D6:FED5:49C7:3AD7:B03A /* ದೇವಾಲಯಗಳು */ 1258729 wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian Jurisdiction |type = village |native_name=ಕಾಖಂಡಕಿ |other_name= |taluk_names=[[ವಿಜಯಪುರ]] |nearest_city=[[ವಿಜಯಪುರ]] |parliament_const=[[ವಿಜಯಪುರ]] |assembly_const=[[ಬಬಲೇಶ್ವರ]] |latd = 16.1833 |longd = 75.7000 |state_name=ಕರ್ನಾಟಕ |district=[[ವಿಜಯಪುರ]] |leader_title= |leader_name= |altitude=770 |population_as_of=೨೦೧೨ | population_total=೧೫೦೦೦ | population_density=೫೦ |area_magnitude=9 |area_total=೧೨೦೦ |area_telephone= |postal_code= |vehicle_code_range=ಕೆಎ - ೨೮ }} ಕಾಖಂಡಕಿ ಒಂದು ಗ್ರಾಮ ಹಾಗೂ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ. ಕಾಖಂಡಕಿ ಗ್ರಾಮವು [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ [[ವಿಜಯಪುರ]]ದಿಂದ ಸುಮಾರು ೩೪ ಕಿ. ಮಿ. ಇದೆ. ==ಚರಿತ್ರೆ== ಕಾಖಂಡಕಿ ಗ್ರಾಮವು ಮಹಿಪತಿ ದಾಸರ ತಪೋಭೂಮಿಯಾಗಿತ್ತು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಗಿಗಳೆಂದು ಖ್ಯಾತಿಹೊಂದಿದವರು ಕಾಖಂಡಕಿಯ ಶ್ರೀಮಹಿಪತಿದಾಸರು. ಎರಡನೇ ಅಲಿ ಆದಿಲ್‌ಶಾಹಿ (ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೫೬-ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೭೨) ವಿಜಾಪುರವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಾದಶಹನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದಿವಾನರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀಮಹಿಪತಿರಾಯರು ಸಾರವಾಡದ ಶ್ರೀಭಾಸ್ಕರ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಅನುಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಗ್ರಹಾರವಾಗಿದ್ದ ಕಾಖಂಡಕಿಗೆ ಬಂದು ಯೋಗಸಾಧನೆ, ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಶಿಖರಕ್ಕೆ ತಲುಪಿದರು. ಕನ್ನಡ, ಮರಾಠಿ, ಹಿಂದಿ ಮಿಶ್ರಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದಾಸರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕಾಖಂಡಕಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಹಿಪತಿದಾಸರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣರಾಯರ ವೃಂದಾವನಗಳಿವೆ. ;ಕಾಖಂಡಕಿ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆ: ಇದು ಕಾಖಂಡಕಿಯ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದೃಷ್ಯ. ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಸಂಭ್ರಮ ನಡೆದರೆ, ಅವತ್ತು ಈ ಊರಲ್ಲಿ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಆಚರಣೆ ನಡೆಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ರಾಜ್ಯದ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆ ಆಚರಣೆಯಾದ ಏಳು ದಿನಗಳ ಅನಂತರ ಕಾಖಂಡಕಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಆಚರಣೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೇಕೆ?ಅದಕ್ಕೊಂದು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇದೆ. ಇತಹಾಸ ಏನು ಹೇಳುತ್ತದೆ? ;ಇತಹಾಸ: ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿವಸ ಊರ ಅಗಸಿ ಬಾಗಲಿಗೆ ಕೊಬ್ಬರಿ ಬಟ್ಟಲುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಳುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಕರಿ ಎನ್ನುವರು. ಎರಡು ಎತ್ತಗಳನ್ನು ಕೊಬ್ಬರಿ ಬಟ್ಟಲು ಕಟ್ಟಿದ ದಾರವನ್ನು ಹರಿದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆ ಓಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಮೂಲಕ ಹಿಂಗಾರಿನ ಬೆಳೆ ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆಯೋ ಅಥವಾ ಮುಂಗಾರಿನ ಬೆಳೆ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆಯೋ ಎಂಬ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ರೈತರು. ಬಹಳಷ್ಟು ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಖಂಡಕಿ ಊರಿನ ಯುವಕನೊಬ್ಬ, ಸುತ್ತಲಿನ ಏಳು ಊರಿನ ಕರಿ ಹರಿದುಕೊಂಡು ಓಡಿ ಬಂದ. ಹುಡುಕಾಟದ ಅನಂತರ ಅವನು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಏಳು ದಿನಗಳ ಮೇಲೆ. ಅಂದಿನಿಂದ ತಮ್ಮೂರಿನ ಕರಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಸುತ್ತಲಿನ ಏಳು ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಈವರೆಗೂ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಆಚರಣೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ಇದು ಜನಜನಿತ ಕಥೆ . ಹೀಗಾಗಿ ಏಳು ದಿನಗಳ ಅನಂತರ ಶೌರ್ಯದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಕಾಖಂಡಕಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕರಿ ಆಡುವ ಆಟ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಅವತ್ತು ಬೆಳಗಿನಿಂದಲೇ ಸಂಭ್ರಮದ ವಾತಾವರಣ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರೈತರೆಲ್ಲಾ ಎತ್ತುಗಳಿಗೆ-ಹಸುಗಳಿಗೆ ಬೆಳಗಿನಿಂದ ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಳಿಸುವರು. ಈರುಳ್ಳಿಯನ್ನು ದುಂಡಗೆ ಹೋಳಿ, ಹೋಳನ್ನು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಅದ್ದಿ ದನಕರುಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತುವರು. ನೋಡಲು ಚಿತ್ತಾರದಂತೆ ಕಾಣುವುದು. ಗೊಂಡೆ ಹಾಕಿ, ಹವಳದ ಸರಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ರೈತರು ಆನಂದಿಸುವರು. ಕೊರಳಲ್ಲಿ ಗೆಜ್ಜೆ ಸರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ನಿನಾದದ ಸವಿಯನ್ನು ಉಣ್ಣುವರು. ;ಮೆರವಣಿಗೆ: ಉಳ್ಳವರು ತಮ್ಮ ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ಮೆರವಣಿಗೆಗೆ ಸನ್ನದ್ಧಗೊಳಿಸುವರು. ಕರಡಿ ಮಜಲು,ಸನಾದಿಯ ತಾಳದೊಂದಿಗೆ ಕುಣಿಯುವವರ ಹೆಜ್ಜೆ ಮೇಳೈಸಿ ಹರುಷದ ಕೇ. . ಕೇ. . ಮುಗಿಲು ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಸಡಗರ ಮುಗಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಕರಿ ಆಟಕ್ಕೆ ವೇದಿಕೆ ಸಿದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಊರ ಅಗಸಿಯ ಮುಂದೆ ಯುವಕರ ತಂಡ ಇರಿಯುವ ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ತರುತ್ತಾರೆ. ಒಂದೊಂದು ಎತ್ತಿಗೆ ನಾಲ್ಕೈದು ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಎದೆಯ ಗುಂಡಿಗೆ ಗಟ್ಟಿಯಿದ್ದವನು ಎತ್ತಿನ ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಇರಿಯಲು ಬರುವಂತೆ ಕೆಣಕುತ್ತಾನೆ. ಇದನ್ನು ಕರಿ ಆಡಿಸುವುದೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆ ಕರಿ ಆಡಿಸಲು ಬರುವವನು ಮೈಯೆಲ್ಲಾ ಕಣ್ಣಾಗಿರಬೇಕು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದ ಓಡುತ್ತ ನೆಗೆಯುತ್ತ ಬರುವ ಎತ್ತುಗಳ ಕಡೆಗೆ ಲಕ್ಷ್ಯವಿರಬೇಕು. ಮೈಮರೆತರೆ ಓಡಿ ಬರುವ ಎತ್ತುಗಳು ಎತ್ತಿ ನಭದೆಡೆಗೆ ಚಿಮ್ಮುತ್ತವೆ. ಈ ಆಟ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಗಂಟೆಗಳವರೆಗೆ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿಯಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಗಸಿಯ ಮುಂದಿನ ಮೈದಾನದಲ್ಲೆಲ್ಲ ನೋಡಿದ ಕಡೆಗೆಲ್ಲಾ ಎತ್ತುಗಳ ಓಡಾಟ,ನೆಗೆದಾಟ,ಹಗ್ಗಗಳ ತೊಡರುವಿಕೆ,ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಅಂಗಿಗಳನ್ನು ತೊಟ್ಟು ಹಗ್ಗ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಬರುವ ಯುವಕರ ತಂಡ…ಈ ದೃಷ್ಯಗಳೇ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಎತ್ತುಗಳು ದಶಕ ವರುಷಗಳಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕರಿ ಆಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಕಾಣ ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಎತ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಸವಿವರವಿರುವ ಬಟ್ಟೆಯ ಝೂಲವನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಕರಿಯಾಡಿಸಲೆಂದೇ ಹೋರಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಮೇಯಿಸುವವರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ರೋಚಕ ಈ ಆಟವನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳಲು ದೂರ ದೂರದಿಂದ ಜನರು ಬರುತ್ತಾರೆ. ನೆರೆಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನರೂ ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಾಳಿಗೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ವೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅನಂತರ ಊರ ಗೌಡರ ಎತ್ತುಗಳಿಂದ ಕರಿ ಹರಿಯುವ ಮೂಲಕ ತೆರೆ ಎಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರಿ ಹರಿಯಲು ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ಹಿಂಬರಿಕೆಯಾಗಿ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಕರೆತರುವುದು ಇಲ್ಲಿನ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಶೇಷ. ಕಾಖಂಡಕಿ ಕಾರಹುಣ್ಣಿಮೆ ಪ್ರಯುಕ್ತ ನಡೆಯುವ ಕರಿ ಹರಿಯುವ ಹಾಗೂ ಹೋರಿ ಬೆದರಿಸುವ ಆಟ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಕಾರ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಾದ ಏಳುದಿನಕ್ಕೆ ಆಚರಿಸುತ್ತ ಎಲ್ಲೆಡೆ ತನ್ನದೆ ಆದ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಯುವ ಕರು ನಡೆಸಿದ ಕಸರತ್ತು ಜನಮನಸೂರೆಗೊಳಿಸುವಂತಿತ್ತು. ;ಭವಿಷ್ಯದ ಬೆಳೆ ನಿರ್ಧಾರ: ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಜಾನಪದ ಪರಂಪರೆ, ಇತಿಹಾಸಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತುಗಳು ಮೈದಾನಕ್ಕಿಳಿದಿದ್ದವು. ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಕರಿ ಸಂಭ್ರಮ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಕಾಖಂಡಕಿ ಗ್ರಾಮದ ಗೌಡರ ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ವರ್ಣದ ಎತ್ತುಗಳು ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಗೌಡರ ಮನೆಯಿಂದ ಹಿಂದೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕುತ್ತವೆ. ಗ್ರಾಮದ ಅಗಸಿ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಪೂಜೆಗೊಂಡು ಗ್ರಾಮದ ಒಳಗೆ ಓಡುತ್ತವೆ. ಮೊದಲು ಯಾವ ವರ್ಣದ ಎತ್ತು ಗೌಡರ ಮನೆ ತಲುತ್ತದೆ. ಅದರ ಮೇಲೆ ಆ ವರ್ಷದ ಬೆಳೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಬಿಳಿ ಎತ್ತು ಮುಂದೆ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಜೋಳ, ಕುಸುಬೆ, ಬಾಳೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನಿತರೆ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವುದು ಸೂಕ್ತ ಎಂದು ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ಭಾವಿಸಿದ್ದುಂಟು. ಕಾಖಂಡಕಿ ಕಾರ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ನಡೆದ ಹೋರಿಗಳ ಬೆದರಿಸುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನೋಡಲು ಜನರು ಮನೆ ಮಾಳಿಗೆ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ಸಿಳ್ಳೆ, ಚಪ್ಪಾಳೆ ಮೂಲಕ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ಭೌಗೋಳಿಕ== ಗ್ರಾಮವು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ೧೬* ೩೨' ೧೦"x ಉತ್ತರ ಅಕ್ಷಾಂಶ ಮತ್ತು ೭೫* ೩೧' ೧೯" ಪೂರ್ವ ರೇಖಾಂಶದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ==ಹವಾಮಾನ== * <big>ಬೆಸಿಗೆ-ಚಳಿಗಾಲ</big>ದಲ್ಲಿ ಹವಾಗುಣವು ಹಿತಕರವಾಗಿದ್ದು, ಸಾಧಾರಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಉಷ್ಣತೆ ಅಂದರೆ ೪೨.೭ ಡಿಗ್ರಿವರೆಗೆ(ಎಪ್ರೀಲನಲ್ಲಿ) , ಅತೀ ಕಡಿಮೆ ಅಂದರೆ ೯.೫ ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸವರೆಗೆ (ಡಿಸೆಂಬರನಲ್ಲಿ) ಉಷ್ಣತೆ ದಾಖಲಾಗಿದೆ. * <big>ಬೇಸಿಗೆಕಾಲ</big> - ೩೫°C-೪೨°C ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್ * <big>ಚಳಿಗಾಲ</big> ಮತ್ತು * <big>ಮಳೆಗಾಲ</big> - ೧೮°C-೨೮°C ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್. * ಮಳೆ - ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮಳೆ ೩೦೦ - ೬೦೦ಮಿಮಿ ಗಳಸ್ಟು ಆಗಿರುತ್ತದೆ. * ಗಾಳಿ -ಗಾಳಿ ವೇಗ ೧೮.೨ ಕಿಮಿ/ಗಂ (ಜೂನ), ೧೯.೬ ಕಿಮಿ/ಗಂ (ಜುಲೈ)ಹಾಗೂ ೧೭.೫ ಕಿಮಿ/ಗಂ (ಅಗಸ್ಟ್) ಇರುತ್ತದೆ. ==ಜನಸಂಖ್ಯೆ== ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ(2011) ಸುಮಾರು 7038 ಇದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ 3608 ಪುರುಷರು ಮತ್ತು 3430 ಮಹಿಳೆಯರು ಇದ್ದಾರೆ. ==ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ== ಮುಖ್ಯ ಭಾಷೆ <big>ಕನ್ನಡ</big>. ಆದರೆ ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ [[ಉರ್ದು]], [[ಮರಾಠಿ]] ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಮಿಶ್ರಿತ ವಿಶಿಷ್ಠವಾದ ಕನ್ನಡ. ಪ್ರಮುಖ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ಜೋಳ. ಜೊತೆಗೆ [[ಗೋಧಿ]], [[ಅಕ್ಕಿ]],[[ಮೆಕ್ಕೆ ಜೋಳ]] ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು. ಜವಾರಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ವಿಶೇಷ ರುಚಿಯ ಕಾಯಿಪಲ್ಯ, ಸೊಪ್ಪುಗಳು ಹೆಸರುವಾಸಿ ಮತ್ತು ಸದಾಕಾಲವೂ ಲಭ್ಯ. <big>ಜೋಳದ ರೊಟ್ಟಿ</big>, ಸೇಂಗಾ ಚಟ್ನಿ, ಎಣ್ಣಿ ಬದನೆಯಕಾಯಿ ಪಲ್ಯ, ಕೆನೆಮೊಸರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೂಲೆಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿವೆ. ==ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ== [[File:Uttar Karnataka food.JPG|thumb|ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಊಟ]] ಅಪ್ಪಟ <big>ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ</big> ಶೈಲಿಯ ಕಲೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಪುರುಷರು ದೋತ್ರ, ನೆಹರು ಅಂಗಿ ಮತ್ತು ರೇಷ್ಮೆ ರುಮಾಲು(ಪಟಕ) ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಮಹಿಳೆಯರು ಇಲಕಲ್ಲ ಸೀರೆ ಮತ್ತು ಖಾದಿ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ಧರ್ಮ== ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದೂ]] ಮತ್ತು [[ಮುಸ್ಲಿಂ]] ಧರ್ಮದ ಜನರಿದ್ದಾರೆ. ==ಭಾಷೆ== ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷೆ [[ಕನ್ನಡ]]. ಇದರೊಂದಿಗೆ [[ಹಿಂದಿ]], [[ಮರಾಠಿ]] ಹಾಗೂ [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ==ದೇವಾಲಯಗಳು== ಶ್ರೀ ಮಹಿಪತಿ ದಾಸರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಪಾಂಡುರಂಗ - ವಿಠ್ಠಲ ದೇವಸ್ಥಾನ ಶ್ರೀ ಭೀರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀ ಹಣಮಂತ ದೇವಾಲಯ ಇದೆ ಇಲ್ಲಿರುವ ಹನುಮಂತ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಆದಿಶಾಹಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಆಗಿರಬಹುದೇನ್ನದು ಪ್ರತಿತಿ ಇದೆ ಆದರೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಒಳಗಡೆ ಇರುವ ಹನುಮಂತ ದೇವರು ತುಂಬಾ ಹಳೇಯ ಕಾ ಲದ್ದಾಗಿರಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಆ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿ ಕೆತ್ತನೆಯು ವ್ಯಾಸರಾಯ ಕೆತ್ತನೆಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಇದೆ ಹಾಗೂ ಈ ಹನುಮಂತ ದೇವರನ್ನು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಅರಸ ಅಹಮಬಲ್ಲದೇವ ನ ಕಾಲದ್ದು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಈ ಹಣಮಂತ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿ ಯು ಉಗ್ರ ರೂಪದ್ದಾಗಿರುವದರಿಂದ ಇದನ್ನ ವೀರಾಂಜನೇಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅಂತಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ . . ಜೈ ಗುರುದೇವ ಆಶ್ರಮಾ ಶ್ರೀಶ್ರೀಶ್ರೀ ಸ೦ದೀಪ್ ಗುರುಜಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ ==ಮಸೀದಿಗಳು== ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ದರ್ಗಾ ಹಾಗೂ ಮಸೀದಿ ಇದೆ. ==ನೀರಾವರಿ== ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರತಿಶತ ೩೦ ಭಾಗ ಭೂಮಿ ತೆರದ ಬಾವಿ, ಕೊಳವೆ ಬಾವಿಯಿಂದ ನೀರಾವರಿ ಇದ್ದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಕಬ್ಬು , ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳ, ಜೋಳ, ಉಳ್ಳಾಗಡ್ಡಿ (ಈರುಳ್ಳಿ), ನಿಂಬೆಹಣ್ಣು , ಪಪ್ಪಾಯ, ಅರಿಶಿನ, ನೆಲಕಡಲೆ, ಶೇಂಗಾ(ಕಡಲೆಕಾಯಿ), ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ , ದ್ರಾಕ್ಷಿ , ದಾಳಿಂಬೆ, ಗೋಧಿ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ==ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆ== ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯೋಗವೇ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೭೫% ಜನರು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೧೫% ಭೂಮಿ ಮಾತ್ರ ನೀರಾವರಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಉಳಿದ ೮೫% ಭೂಮಿ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಅವಲಂಭಿಸಿದೆ. ==ಆರ್ಥಿಕತೆ== ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಧ್ಯಮ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ==ಉದ್ಯೋಗ== ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಫಲವತ್ತಾದ ಭೂಮಿ ಇದುವುದರಿಂದ ೭೦% ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೃಷಿಯು ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯೋಗವಾಗಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಹೈನುಗಾರಿಕೆ, ಕೋಳಿ ಸಾಕಾಣಿಕೆ, ದನಗಳ ಸಾಕಾಣಿಕೆ ಉಪ ಕಸುಬುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಬೆಳೆ== <big>ಆಹಾರ ಬೆಳೆಗಳು</big> ಜೋಳ, ಗೋಧಿ, ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳ, ಸಜ್ಜೆ , ಕಡಲೆ, ತೊಗರಿ, ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಕಡಲೆ ಇತ್ಯಾದಿ <big>ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು</big> ದ್ರಾಕ್ಷಿ, ಕಬ್ಬು, ದಾಳಿಂಬೆ, ನಿಂಬೆ, ಮಾವು, ಬಾಳೆ, ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ, ಅರಿಸಿಣ, ಪಪ್ಪಾಯಿ, ಕಲ್ಲಂಗಡಿ, ಉಳ್ಳಾಗಡ್ಡಿ (ಈರುಳ್ಳಿ) ಮತ್ತು ಶೇಂಗಾ(ಕಡಲೆಕಾಯಿ) ಇತ್ಯಾದಿ. <big>ತರಕಾರಿ ಬೆಳೆಗಳು</big> ಬದನೆಕಾಯಿ, ಟೊಮ್ಯಾಟೊ, ಹೀರೇಕಾಯಿ, ನುಗ್ಗೆಕಾಯಿ, ಗೆಣಸು, ಗಜ್ಜರಿ, ಮೆಣಸಿನಕಾಯಿ, ಸೌತೆಕಾಯಿ, ಮೊಲಂಗಿ, ಅವರೆಕಾಯಿ, ಪಡವಲಕಾಯಿ, ಕುಂಬಳಕಾಯಿ, ಮೆಂತೆ ಪಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಕೊತಂಬರಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ==ಸಸ್ಯ== ಆಲದ ಮರ, ಬೇವಿನ ಮರ, ಜಾಲಿ ಮರ, ಹೈಬ್ರೀಡ್ ಜಾಲಿ ಮರ, ಮಾವಿನ ಮರ ಮತ್ತು ಅರಳಿ ಮರ ಇತ್ಯಾದಿ. ==ಪ್ರಾಣಿ== ತೋಳ, ನರಿ, ಹಾವು, ಮೊಲ, ನವಿಲು, ಬೆಳ್ಳಕ್ಕಿ, ಗುಬ್ಬಿ, ಕಾಗೆ, ಕೋಗಿಲೆ ಇತ್ಯಾದಿ. ==ಹಬ್ಬಗಳು== ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶ್ರೀ ಮಹಿಪತಿ ದಾಸರ ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸ ವ, ಶ್ರೀ ಪಾಂಡುರಂಗ ಸಪ್ತಾಹ(ದಿಂಡಿ), ಕಾರ ಹುಣ್ಣುಮೆ, ಯುಗಾದಿ, ದಸರಾ, ದೀಪಾವಳಿ, ನಾಗರ ಪಂಚಮಿ, ಉರಸು ಹಾಗೂ ಮೊಹರಮ್ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ==ಶಿಕ್ಷಣ== * ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಬಾಲಕರ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಬಾಲಕಿಯರ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ಜ್ಞಾನ ಗಂಗೋತ್ರಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ಪರಮಹಂಸ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಉರ್ದು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ, ಕಾಖಂಡಕಿ * ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ರಾಜಕೀಯ== ಗ್ರಾಮವು [[ಬಬಲೇಶ್ವರ ವಿಧಾನ ಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ]] ಮತ್ತು [[ವಿಜಯಪುರ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ]]ದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ಗ್ರಾಮಪಂಚಾಯಿತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಖಿಲಾರಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಅಗಸನಳ್ಳಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಗ್ರಾಮದ [[ಜಿ.ಎನ್.ಪಾಟೀಲ]] (ಗದಿಗೆಪ್ಪಗೌಡ ನಿಂಗನಗೌಡ ಪಾಟೀಲ) ಶಾಸಕರಾಗಿ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಅಪರೂಪದ ರಾಜಕಾರಣಿ. 1962ರ ವಿಧಾನ ಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ತಾಳಿಕೋಟೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ದೇವರಹಿಪ್ಪರಗಿ, ಹಳೆಯ ಹೂವಿನ ಹಿಪ್ಪರಗಿ) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೂತನ ತಾಲೂಕು [[ಬಬಲೇಶ್ವರ]] ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಕಾಖಂಡಕಿ ಗ್ರಾಮದ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲ (ಗದಿಗೆಪ್ಪಗೌಡ ನಿಂಗನಗೌಡ ಪಾಟೀಲ) ಶಾಸಕರಾಗಿ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಅಪರೂಪದ ರಾಜಕಾರಣಿ. 1962ರ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ತಾಳಿಕೋಟೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ (ಈಗ [[ದೇವರಹಿಪ್ಪರಗಿ]], ಹಳೆಯ [[ಹೂವಿನ ಹಿಪ್ಪರಗಿ]]) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಯಾರೂ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿರಲಿಲ್ಲವೇ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲರ ಸಂಬಂಧಿ [[ಇಂಗಳೇಶ್ವರ]]ದ ಮಡಿವಾಳಪ್ಪಗೌಡ ಪಾಟೀಲ ಹಾಗೂ ಬ್ಯಾಕೋಡ ಎಂಬುವವರು ನಾಮಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರಾದರೂ ನಂತರ ಹಿಂಪಡೆದಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲರ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ;ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆ: [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ನಡೆದ 13 ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ [[ವಿಜಯಪುರ]] ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಕಾಖಂಡಕಿಯ ಗದಿಗೆಪ್ಪಗೌಡ ನಿಂಗನಗೌಡ ಪಾಟೀಲ ಅವರು ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಏಕೈಕ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ. ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆ ಸೇರಿ ಮೂರು ಬಾರಿ ವಿಧಾನಸಭೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದರು. 1962ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ತಾಳಿಕೋಟೆ ವಿಧಾನಸಭೆ ಮತಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡು ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಿಧಾನಸಭೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದರು. 1962ರಲ್ಲಿ [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲ ಅವಿರೋಧ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. ;ರಾಜಕೀಯ: ಮುಂದಿನ ಎರಡು ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲರು ಕೂಡ ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಪೈಪೋಟಿ ಎದುರಿಸಿಯೇ ಗೆಲ್ಲಬೇಕಾಯಿತು. ಆಗಿನ ಕಾಲಕ್ಕೇ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್‌ ಪದವಿ ಓದಿದ್ದ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲ, 1967ರಲ್ಲಿ ಹೂವಿನಹಿಪ್ಪರಗಿ (ಈಗಿನ ದೇವರಹಿಪ್ಪರಗಿ) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಅಂದು ಚುನಾವಣೆಗೆ ಇವರು ಮಾಡಿದ ಖರ್ಚು 6 ಸಾವಿರ ರೂ. ಮಾತ್ರ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಒಡೆದು ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌, ಆಡಳಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಎಂದಾದಾಗ ವೀರೇಂದ್ರ ಪಾಟೀಲರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ ಜಿ.ಎನ್‌.ಪಾಟೀಲ, 1972ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ತಿಕೋಟಾ (ಈಗಿನ ಬಬಲೇಶ್ವರ) ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ (ಎನ್‌ಸಿಒ) ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಕಣಕ್ಕಿಳಿದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಎಸ್‌.ಎ.ಜಿದ್ದಿ ವಿರುದ್ಧ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿದ್ದರು. ;ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಸ್ಥಾನಗಳು: 3 ಅವಧಿಗೆ ಶಾಸಕರಾಗಿದ್ದ ಇವರು 1977ರಲ್ಲಿ ಅವಿಭಜಿತ [[ವಿಜಯಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. 1983-85ರತನಕ ನಂದಿ ಸಹಕಾರಿ ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ಬಿಎಲ್‌ಡಿಇ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ದೇಶಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. [[ಧಾರವಾಡ]] ಕೃಷಿ ವಿವಿ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದರು. ==ಆರೋಗ್ಯ== ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸರಕಾರಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಿದೆ. ==ಬ್ಯಾಂಕ್ == * ಯುನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ದೂರವಾಣಿ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರ== * ದೂರವಾಣಿ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿ== * ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕೃಷಿ ಪತ್ತಿನ ಸಹಕಾರ ಸಂಘ== * ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಕೃಷಿ ಪತ್ತಿನ ಸಹಕಾರ ಸಂಘ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ಜಿನುಗು ಕೆರೆ== ಗ್ರಾಮದ ಹತ್ತಿರ ಎದಡು ಜಿನುಗು ಕೆರೆಗಳಿವೆ. ==ಹಾಲು ಉತ್ಪಾದಕರ ಸಹಕಾರಿ ಸಂಘ== * ಹಾಲು ಉತ್ಪಾದಕರ ಸಹಕಾರಿ ಸಂಘ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರ== * ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರ, ಕಾಖಂಡಕಿ ==ಪಶು ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯ== * ಪಶು ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯ, ಕಾಖಂಡಕಿ [[ವರ್ಗ:ವಿಜಯಪೂರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವಿಜಯಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ]] le4agqt9zqh3n49iw73in0cwofl8ihc 0 48544 1258694 1239676 2024-11-20T04:04:33Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258694 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Maheshvra.jpg|thumb|right|250px|'ಜಲಪಾತಗಳು']] (महावळेश्वर), ಎಂದು ಮರಾಠಿ[[ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ '''ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ,''' [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ]] [[ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳು|ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ]] ಮಹಾದೇವ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದು [[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ]]ಯ ಉಗಮ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಇದೊಂದು ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ [[ಗಿರಿಧಾಮ|ಗಿರಿಧಾಮವಾಗಿದ್ದು]] ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಸ್ವರ್ಗವೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.bharatonline.com/maharashtra/travel/mumbai/excursions/mahabaleshwar.html ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ್ ನಲ್ಲಿ ತಂಗಲು, ಹೋಟೆಲ್ ಗಳು, ಹಾಗೂ ಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿಗಳು]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.maharashtratourism.gov.in/mtdc/HTML/MaharashtraTourism/TouristDelight/Hillstations/HillStations.aspx?strpage=MahabaleshwarHillstation.html |title=Attractive Hill station |access-date=2014-06-01 |archive-date=2007-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071214092414/http://www.maharashtratourism.gov.in/mtdc/HTML/MaharashtraTourism/TouristDelight/Hillstations/HillStations.aspx?strpage=MahabaleshwarHillstation.html |url-status=dead }}</ref> ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ [[ಸತಾರ|ಸತಾರಾ]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿರುವ ಈ ತಂಗುಧಾಮ,ವಿಶ್ವದ ಕೇಲವೇ ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣದ ತಾಣಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ೫ ನದಿಗಳು, ಗಾಯಿತ್ರಿ, ಸಾವಿತ್ರಿ, ಕೊಯ್ನಾ, ವೆನ್ನಾ ಮತ್ತು [[ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ|ಕೃಷ್ಣ]], ಮೂಲತಃ ಈಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಉದಯಿಸಿ ಪ್ರವಹಿಸುವುದರಿಂದ ಈ ತಾಣಕ್ಕೆ '೫ ನದಿಗಳ ಜಮೀನು' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ನಗರಿ [[ಮುಂಬಯಿ|ಮುಂಬಯಿನಿಂದ]] ಸುಮಾರು ೨೬೭ ಕಿ.ಮೀ. ಹಾಗೂ [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆನಗರದಿಂದ]] ಸುಮಾರು ೧೧೭ ಕಿ.ಮೀ.ದೂರವಿರುವ ಈ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ತಾಣ, ನಗರಜೀವನದಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಏಕಾಂತ ಜೀವನವನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಹವಾಗುಣವು ತಂಪಾಗಿರುವುದು. ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣ, 'ಟ್ರಕಿಂಗ್' ಮಾಡಲು ಹೋಗಬಹುದು. ಚಿಕ್ಕ ಗ್ರಾಮ ಹೇರಳ ಮರ ಗಿಡಗಳ ಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಊರಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಒರತೆಯ ನೀರು ಐದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉಗಮವಾಗಿ ಮುಂದೆ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯಾಗಿ ಪ್ರವಹಿಸಿ [[ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರ|ಅರಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ]] ಸಂಗಮಿಸುವುದು. ಇಲ್ಲಿ ತಂಗಲು ಉತ್ತಮ ಹೋಟೆಲ್/ವಸತಿ ಗೃಹಗಳೂ ಸಹ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ [[ಸೊಲ್ಲಾಪುರ|ಸೋಲಾಪುರ]] ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಸಮೀಪವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ [[ಭಾರತ]]ದ ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ಸವಿಯಲು ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ಖಾದಿಗ್ರಾಮೋದ್ಯೊಗ ಇಲಾಖೆಯು ಒಂದು [[ತುಡಿವೆ ಜೇನು]] ಸಂಶೋಧನಾ ಘಟಕವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಈಗ ಅದನ್ನು ಪೂನಾ ಶಹರದಲ್ಲಿರುವ 'ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಜೇನು ಸಂಶೋಧನಾಲಯ'ದೊಂದಿಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಳಿಸಿರುವುದು. ಈ ಊರಿನಲ್ಲಿ 'ಸ್ಟ್ರಾಬೆರಿ ಹಣ್ಣು ಸಂಸ್ಕರಣ ಘಟಕ'ವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿನ ಉತ್ತಮವಾದ [[ಜೇನುತುಪ್ಪ|ಜೇನುತುಪ್ಪವು]] ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. [[File:Apiculture dans les Alpes provençales.jpg|thumb|ಜೇನು ಕೃಷಿ]] ==ಮಹಾಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಈಶ್ವರ== 'ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಹನಿಮೂನ್ ತಾಣ', 'ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ' ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದಾಗ, 'ಮಹಾಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಈಶ್ವರ' ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ಈಶ್ವರದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನ ೨ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವರು, 'ರಾಜಸಿಂಘಾನ,' ಎನ್ನುವವರು. ಒಳಗಿನ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಲಿಂಗವು '[[ರುದ್ರಾಕ್ಷಿ|ರುದ್ರಾಕ್ಷಿಯ]] ಆಕಾರ'ವಾಗಿದೆ. ಹೊರಗೆ ಬೃಹದಾಕಾರದ ನಂದಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯಿದೆ. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾನನ, ಕಣಿವೆಗಳು, ಆಳವಾದ ಕಂದಕಗಳು, ಚಿಕ್ಕ-ಚಿಕ್ಕ ನೀರಿನ ಝರಿಗಳು, ಭೋರ್ಗರೆಯುವ ಜಲಪಾತಗಳು, ನದಿಗಳು, ಸರೋವರಗಳು, ಶಿಥಿಲವಾದ ಕೋಟೆಯ ಭಾಗಗಳು, ದೇವಾಲಯ, ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಸುಂದರ ತಾಣಗಳು ಪರ್ಯಟಕರನ್ನು ಹುಚ್ಚೆಬ್ಬಿಸುತ್ತವೆ. ==ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು== # ಆರ್ಥರ್ ಸೀಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್ # ಎಲಿಫೆಂಟಾ ಹೆಡ್ ಪಾಯಿಂಟ್ # ೩ ಮಂಕಿ ಪಾಯಿಂಟ್ # ವಿಲ್ಸನ್ ಪಾಯಿಂಟ್ # ಕೇವ್ಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್ # ಪ್ರತಾಪ್ ಘಡ್ ಕೋಟೆ # ವೆನ್ನಾ ಸರೋವರ # ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ ಉದ್ಯಾನ # ಲಿಂಗಮೂಲ ಜಲಪಾತ # ಧೋಬಿ ಮತ್ತು ಚೈನಾಮನ್, # ಸ್ಟ್ರಾಬೆರ್ರಿ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ===ಆರ್ಥರ್ ಸೀಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್=== ಇಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮನೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ, ಶ್ರೇಯಸ್ಸು 'ಆರ್ಥರ್ ಮಲೆಟ್ ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸ್ ಗವರ್ನರ್' ಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. (೧೮೪೧-೧೮೪೬)ಇದನ್ನು 'ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಆಫ್ ಆಲ್ ದ ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್', ಇಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಾಣವು ೧೪೭೦ ಮೀ. ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ದಿಂದ ೧೦ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಸಾವಿತ್ರಿನದಿ ಇದರ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ===ಎಲಿಫೆಂಟ್ ಹೆಡ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಅಥವಾ ನೀಡಲ್ ಹೋಲ್ ಪಾಯಿಂಟ್=== ಇದು ಆನೆಯ ತಲೆ, ಮತ್ತು ಸೊಂಡಿಲನ್ನು ಹೋಲುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಂಡೆಯ ರಚನೆಯಿಂದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಮಧ್ಯೆ ಇರುವ ರಂಧ್ರವು,ಸೂಜಿಯ ಕಣ್ಣಿನ ರಂಧ್ರದಾಕಾರವಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಹಾಗೆ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ===ಮೂರು ಮಂಕಿ ಪಾಯಿಂಟ್=== ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮೂರು ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಕೋತಿಗಳ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಂಡೆಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ===ವಿಲ್ಸನ್ ಪಾಯಿಂಟ್=== ಮುಂಬಯಿನ 'ವಿಲ್ಸನ್ ಕಾಲೇಜ್' ನಿರ್ಮಿಸಿದ, 'ಸರ್ ಲೆಸ್ಲಿ ವಿಲ್ಸನ್'(೧೯೨೩-೧೯೨೬) ಮುಂಬಯಿ ಗರ್ವನರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ೧೪೩೯ ಮೀ ಎತ್ತರ. ಸೂರ್ಯೋದಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿನಿಂದ ನೋಡಿದರೆ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ನೋಟ ಸಿಕ್ಕುವುದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಸನ್ ರೈಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ೧೨೮೯ ಮೀ. ಎತ್ತರದ ಸರ್ ಜಾನ್ ಮಲ್ಕಂ ಎಂಬ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಗಳು ಕೇಟ್ (ಕ್ಯಾಥರಿನ್)ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪ್ರತಿದಿನ ಬಂದು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಯನ್ನು ಆಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಇಲ್ಲಿಂದ ’ಬಾಲಕ್ ವಾಡಿ’ ಮತ್ತು ’ಧೋಮ್ ಜಲಾಶ’ ಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ===ಮೂರು ಆಕರ್ಷಕ ಜಲಪಾತಗಳು=== ೬ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ, ವೆನ್ನಾ ನದಿಯಿಂದ ರೂಪಗೊಂಡ ಜಲಪಾತ ೫೦೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರದಿಂದ ಧುಮುಕುತ್ತದೆ. ===ಧೋಬಿ ಜಲಪಾತ=== ೩ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಕೊಯ್ನಾ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಧುಮುಕಿ ಹರಿದು ಕೊನೆಯ ಕೊಯ್ನಾ ನದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ===ಚೈನಾಮನ್ ಜಲಪಾತ=== ೨.೫ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಹತ್ತಿರದ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಚೈನೀಯರು ತಮ್ಮ ತೋಟಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ===ಪ್ರತಾಪ್ ಘಡ್ ಕೋಟೆ=== ೨೪ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಕೇಂದ್ರ. ೧೬೫೬ ರಲ್ಲಿ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ದಾರಿಯಲ್ಲೇ ಭವಾನಿ ಮಂದಿರವಿದೆ. ಕೋಟೆಯಮೇಲೆ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ೧೭ ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಕಂಚಿನಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರತಿಮೆಯಿದೆ.ಇದನ್ನು ೩೦-೧೧-೧೯೫೭ ರಲ್ಲಿ ಜವಹರ್ ಲಾಲ್ ನೆಹರೂರವರು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದ್ದರು. ===ವೆನ್ನಾಸರೋವರ=== ಮಕ್ಕಳ ಪ್ರೀತಿಯ ತಾಣವೆಂದು ಹೆಸರುಗಳಿಸಿದವರು ಸತಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಹಾರಾಜರಾಗಿದ್ದ, 'ಅಪ್ಪಾ ಸಾಹೇಬ್' ಎನ್ನುವವರು ೧೮೪೨ ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲೂ 'ಹರಿದ್ವರ್ಣ ಕಾಡಿ'ನಂತೆ ದಟ್ಟವಾದ ಮರಗಳಿವೆ. ಸಂಜೆಯ ವೇಳೆ 'ಬೋಟಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ' ಇದೆ. ಬೋಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಾ 'ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ'ವನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ಆ ರಮ್ಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಫೋಟೋಗಳಲ್ಲಿ ಸೆರೆ ಹಿಡಿಯಲು ಬಹಳ ಜನ ಪರ್ಯಟಕರು ಕಾದು ಕುಳಿತಿರುತ್ತಾರೆ. ===ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ ಉದ್ಯಾನ=== ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ. ಸುಂದರ ಹೂ-ಗಿಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಈ ಉದ್ಯಾನವನ ಪ್ರಶಾಂತತೆಗೆ, ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿ. ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆಡಲು ಬಹಳ ಜಾಗವಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಹಲ್ವಾಗಳು, ಸ್ಟ್ರಾಬೆರ್ರಿ ಹಣ್ಣುಗಳು,ಬಿದಿರಿನ ವಸ್ತುಗಳು, ವಿಧವಿಧವಾದ ರುಚಿಯ ಚಿಕ್ಕಿಗಳು, '''ಮ್ಯಾಪ್ರೊ ಕಂಪೆನಿಯವರಿಂದ ತಯಾರಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ''' : * ಜ್ಯೂಸ್ ಬಾಟೆಲ್ ಗಳು, * ಶುದ್ಧ ಜೇನುತುಪ್ಪ, * ಜಾಮ್ ಹಲ್ವಾಗಳು, * ಪರ್ಸ್ ಗಳು, * ವ್ಯಾನಿಟಿ ಬ್ಯಾಗ್ ಗಳು, * ಮತ್ತಿತರ ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಸ್ತುಗಳು, ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಶುದ್ಧ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಹೋಟೆಲ್ ಗಳಿವೆ. ಮಧ್ಯಮವರ್ಗ, ಶ್ರೀಮಂತರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವ, 'ರೆಸಾರ್ಟ್ಸ್' ಮತ್ತು 'ಸ್ಟೇ ಹೋಂ' ಗಳು ಲಭ್ಯ. ===ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರವನ್ನು ತಲುಪಲು=== ಮುಂಬಯಿ, ಪುಣೆ ನಗರಗಳಿಂದ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ್ <ref>[http://www.mahabaleshwarhotels.org.in/ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ್ ಗಿರಿಧಾಮದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿ]</ref> ತಲುಪಲು ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ಬಸ್ ಸೇವೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. 'ಟೂರ್ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಸಹಿತ'. ಹತ್ತಿರ ದ ವತಾರ್ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ತಲುಪಬಹುದು. ಪುಣೆಯ ಬಳಿಯ ’ಲೋಹೆ ಗಾಂವ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ’ ದಿಂದ ಬಸ್ ನಲ್ಲಿ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರವನ್ನು ಸೇರಬಹುದು. ==ಭೌಗೋಳಿಕತೆ== ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ೧೭.೯೨೩೭ ° N ೭೩.೬೫೮೬ ° E. ನಲ್ಲಿ ಇದೆ.<ref>{{cite web |title=Maps, Weather, and Airports for Mahabaleshwar, India |url=http://www.fallingrain.com/world/IN/16/Mahabaleshwar.html |website=www.fallingrain.com |accessdate=11 January 2020}}</ref> ಇದು ಸರಾಸರಿ ೧೩೫೩ ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪುಣೆಯ ನೈರುತ್ಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೨೦ ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈನಿಂದ ೨೮೫ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರವು ೧೫೦ ಕಿಮೀ ೨ ಅಳತೆಯ ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆ ಕಣಿವೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಇದು ವಿಲ್ಸನ್ / ಸನ್‌ರೈಸ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ೧,೪೩೯ ಮೀ ಎತ್ತರವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ಮೂರು ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ಮಾಲ್ಕಮ್ ಪೆತ್, ಹಳೆಯ "ಕ್ಷೇತ್ರ" ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶಿಂಡೋಲಾ ಗ್ರಾಮದ ಭಾಗ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ, ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಹರಿಯುವ ಕೃಷ್ಣ ನದಿಯ ಮೂಲವೇ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ. ಹಳೆಯ ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾದೇವ್‌ನ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹಸುವಿನ ಪ್ರತಿಮೆಯ ಬಾಯಿಯಿಂದ ನದಿಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿತ್ರಿ ಅವರಿಂದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಶಾಪ ಉಂಟಾದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕೃಷ್ಣನು ವಿಷ್ಣು ಎಂದು ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಅದರ ಉಪನದಿಗಳಾದ ವೆನ್ನಾ ಮತ್ತು ಕೊಯ್ನಾ ಸ್ವತಃ ಶಿವ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಒಂದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇನ್ನೂ ೩ ನದಿಗಳು ಹಸುವಿನ ಬಾಯಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಕೃಷ್ಣದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯ ಕಡೆಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಈ ನದಿಗಳು ಕೊಯ್ನಾ, ವೆನ್ನಾ (ವೆನಿ) ಮತ್ತು ಗಾಯತ್ರಿ. ಸಾವಿತ್ರಿ ನದಿ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮಹಾದ್ ಮೂಲಕ ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಪ್ರದೇಶದ ಹವಾಮಾನವು ಸ್ಟ್ರಾಬೆರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ, ಮಹಾಬಲೇಶ್ವರ ಸ್ಟ್ರಾಬೆರಿ ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಸ್ಟ್ರಾಬೆರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೮೫ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. <ref>{{cite web |title=Growing demand for strawberries in domestic market |url=https://www.financialexpress.com/archive/growing-demand-for-strawberries-in-domestic-market/913569/ |website=The Financial Express |accessdate=11 January 2020 |date=18 February 2012}}</ref><ref>{{cite web |last1=Kshirsagar |first1=Alka |title=Mahabaleshwar set for good strawberry season |url=https://www.thehindubusinessline.com/economy/agri-business/mahabaleshwar-set-for-good-strawberry-season/article23066037.ece |website=@businessline |accessdate=11 January 2020 |language=en}}</ref> ಇದು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸೂಚನೆ (ಜಿಐ) ಟ್ಯಾಗ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web |last1=Joshi |first1=Hrishikesh |title=Mahabaleshwar strawberry gets GI status |url=https://wap.business-standard.com/article/economy-policy/mahabaleshwar-strawberry-gets-gi-status-110051400085_1.html |website=Business Standard India |accessdate=11 January 2020 |date=14 May 2010 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References/> [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] 5cljiilk9ef28nh4kbbqw8jlujm2kt3 0 49462 1258732 1247252 2024-11-20T10:29:00Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258732 wikitext text/x-wiki {{Infobox badminton player | name = ಲಿನ್ ಡಾನ್ (Lin Dan) | image = Lin Dan.jpg | caption = ಲಿನ್ ಡಾನ್ | birth_name = ಲಿನ್ ಡಾನ್ | birth_date = {{birth date |mf=yes|1983|10|14}} | birth_place = [[Longyan]], [[Fujian]], [[China]] | height = {{convert|1.78|m|ftin|abbr=on}} | weight = ೭೦ kg | residence = {{CHN}} | event = ಪುರುಷರ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ | highest_ranking = ೧ | date_of_highest_ranking = ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೪ | current_ranking = ೧೦೦ | date_of_current_ranking = ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೭, ೨೦೧೩ | country = ಚೀನಾ | coach = | handedness = ಎಡಗೈ | medal_templates = {{MedalSport|Men's [[badminton]]}} {{MedalCountry|{{CHN}}}} {{MedalCompetition|[[Badminton at the Summer Olympics|ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]}} {{MedalGold|[[Badminton at the 2012 Summer Olympics|2012 ಲಂಡನ್]]|[[Badminton at the 2012 Summer Olympics – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[Badminton at the 2008 Summer Olympics|2008 ಬೀಜಿಂಗ್]]|[[Badminton at the 2008 Summer Olympics – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalCompetition|[[BWF World Championships|ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್]]}} {{MedalGold|[[2013 BWF World Championships|2013 Guangzhou]]|[[2013 BWF World Championships – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[2011 BWF World Championships|2011 ಲಂಡನ್]]|[[2011 BWF World Championships – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[2009 BWF World Championships|2009 ಹೈದರಾಬಾದ್]]|[[2009 BWF World Championships – Men's Singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[2007 BWF World Championships|2007 ಕೌಲಾಲಂಪುರ]]|[[2007 BWF World Championships - Men's Singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[2006 IBF World Championships|2006 ಮ್ಯಾಡ್ರಿಡ್]]|[[2006 IBF World Championships - Men's Singles|Men's singles]]}} {{MedalSilver|[[2005 IBF World Championships|2005 Anaheim]]|[[2005 IBF World Championships - Men's Singles|Men's singles]]}} {{MedalCompetition|[[Badminton World Cup|ವಿಶ್ವ ಕಪ್]]}} {{MedalGold|2006 Yiyang|Men's singles}} {{MedalGold|2005 Yiyang|Men's singles}} {{MedalCompetition|[[Badminton Asia Championships|ಏಶಿಯನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್]]}} {{MedalGold|[[2011 Badminton Asia Championships|2011 Chengdu]]|[[2011 Badminton Asia Championships|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[2010 Badminton Asia Championships|2010 ನವದೆಹಲಿ]]|[[2010 Badminton Asia Championships|Men's singles]]}} {{MedalSilver|[[2001 Asian Badminton Championships|2001 ಮನಿಲಾ]]|[[2001 Asian Badminton Championships|Men's singles]]}} {{MedalBronze|[[2012 Badminton Asia Championships|2012 Qingdao]]|[[2012 Badminton Asia Championships|Men's singles]]}} {{MedalBronze|[[2008 Badminton Asia Championships|2008 Johor Bahru]]|[[2008 Badminton Asia Championships|Men's singles]]}} {{MedalCompetition|[[ಥಾಮಸ್ ಕಪ್]]}} {{MedalGold|[[2012 Thomas & Uber Cup|2012 Wuhan]]|[[2012 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2010 Thomas & Uber Cup|2010 ಕೌಲಾಲಂಪುರ]]|[[2010 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2008 Thomas & Uber Cup|2008 ಜಕಾರ್ತ]]|[[2008 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2006 Thomas & Uber Cup|2006 ಟೋಕಿಯೋ]]|[[2006 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2004 Thomas & Uber Cup|2004 ಜಕಾರ್ತ]]|[[2004 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalBronze|[[2002 Thomas & Uber Cup|2002 Guangzhou]]|[[2002 Thomas & Uber Cup|Team]]}} {{MedalCompetition|[[ಸುದಿರ್ಮನ್ ಕಪ್]]}} {{MedalGold|[[2011 Sudirman Cup|2011 Qingdao]]|[[2011 Sudirman Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2009 Sudirman Cup|2009 Guangzhou]]|[[2009 Sudirman Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2007 Sudirman Cup|2007 ಗ್ಲಾಸ್ಗೋ]]|[[2007 Sudirman Cup|Team]]}} {{MedalGold|[[2005 Sudirman Cup|2005 ಬೀಜಿಂಗ್]]|[[2005 Sudirman Cup|Team]]}} {{MedalCompetition|[[Badminton at the Asian Games|ಏಶಿಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]}} {{MedalGold|[[Badminton at the 2010 Asian Games|2010 Guangzhou]]|[[Badminton at the 2010 Asian Games – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalGold|[[Badminton at the 2010 Asian Games|2010 Guangzhou]]|[[Badminton at the 2010 Asian Games – Men's team|Men's team]]}} {{MedalGold|[[Badminton at the 2006 Asian Games|2006 ದೋಹಾ]]|[[Badminton at the 2006 Asian Games – Men's team|Men's team]]}} {{MedalSilver|[[Badminton at the 2006 Asian Games|2006 ದೋಹಾ]]|[[Badminton at the 2006 Asian Games – Men's singles|Men's singles]]}} {{MedalBronze|[[Badminton at the 2002 Asian Games|2002 Busan]]|[[Badminton at the 2002 Asian Games – Men's team|Men's team]]}} {{MedalCompetition|[[Badminton at the East Asian Games|ಪೂರ್ವ ಏಶಿಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]]}} {{MedalGold|2009 ಹಾಂಕಾಂಗ್|Men's team}} {{MedalSilver|2009 ಹಾಂಕಾಂಗ್|Men's singles}} {{MedalCompetition|[[BWF World Junior Championships|ವಿಶ್ವ ಜೂನಿಯರ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್]]}} {{MedalGold|[[2000 IBF World Junior Championships|2000 Guangzhou]]|[[2000 IBF World Junior Championships|Mixed team]]}} {{MedalBronze|[[2000 IBF World Junior Championships|2000 Guangzhou]]|[[2000 IBF World Junior Championships|Boys' singles]]}} {{MedalCompetition|[[Asian Junior Badminton Championships|ಏಶಿಯನ್ ಜೂನಿಯರ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್]]}} {{MedalGold|2000|Boys' singles}} {{MedalGold|2000|Boys' team}} | bwf_id = 296B69A5-3C25-4E3D-964E-DDFA46A1333A | updated = 14:39, 23 October 2013 (UTC) }} '''ಲಿನ್ ಡಾನ್'''( ಫುಜಿಯನ್ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14 , 1983 ರಂದು ಜನನ)<ref>{{cite web|title=Lin Dan|url=http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/li/lin-dan-1.html|publisher=sports-reference.com|accessdate=2011-02-02|archive-date=2015-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925112853/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/li/lin-dan-1.html|url-status=dead}}</ref> ಚೀನಾ ದೇಶದ ವೃತ್ತಿಪರ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟಗಾರ. ಇವರು ಎರಡು ಬಾರಿ ಒಲಿಂಪಿಕ್ , ಐದು ಬಾರಿ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಐದು ಬಾರಿ ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಟ್ಟ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಡಾನ್ ರನ್ನು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟಗಾರನೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತನ್ನ 28 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನವರೆವಿಗೆ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಜಗತ್ತಿನ " ಸೂಪರ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಲ್ಯಾಮ್ " ಎನ್ನಲಾಗುವ ಎಲ್ಲ ಒಂಬತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. [[ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]], ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ , ವಿಶ್ವ ಕಪ್ , ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ , ಸುದಿರ್ಮನ್ ಕಪ್ , ಸೂಪರ್ ಸೀರಿಸ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಫೈನಲ್ಸ್ , ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ , ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ಹ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿರುವ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಏಕೈಕ ಆಟಗಾರರೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=Lin Dan: The Greatest Ever By Richard Eaton|url=https://ibadmintonstore.com/Badminton-Latest-News/Lin-Dan--The-Greatest-Ever-By-Richard-Eaton.aspx|publisher=ibadmintonstore.com|accessdate=2011-10-24|archive-date=2013-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103032421/https://ibadmintonstore.com/Badminton-Latest-News/Lin-Dan--The-Greatest-Ever-By-Richard-Eaton.aspx|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Is Lin Dan the greatest ever?|url=http://www.dnaindia.com/sport/report_is-lin-dan-the-greatest-ever_1282953|publisher=Daily News and Analysis|accessdate=2011-10-24}}</ref><ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/more-sports/badminton/Lin-Dan-the-greatest-says-record-breaking-Gade/articleshow/12156110.cms|title=Lin Dan the greatest, says record-breaking Gade|publisher=Times of India|date=2012-03-06}}</ref> ಇವರು 2008 ಮತ್ತು 2012 ರಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಆಟೋಟದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡ ಮೊದಲ ಆಟಗಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಂದ " ಸೂಪರ್ ಡಾನ್ " ಎಂದೂ ಕರೆಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite news|title=林丹：不喜欢超级丹称号 会选择留在潘多拉星球|url=http://sports.enorth.com.cn/system/2010/03/05/004525762.shtml|accessdate=2011-02-02|newspaper=enorth.com.cn|date=2010-03-05|language=Chinese}}</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆತ್ತವರು ಲಿನ್ ಗೆ [[ಪಿಯಾನೋ]] ಕಲಿಯಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಐದನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಲಿನ್ ಮನಸ್ಸು ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟದದೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯಿತು ಮತ್ತು ಅದನ್ನೇ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಡಾನ್ ತನ್ನ 13 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಪೀಪಲ್ಸ್ ಲಿಬರೇಶನ್ ಆರ್ಮಿಯ ಕ್ರೀಡಾ ತಂಡವನ್ನು ಸೇರಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಂದ 18 ವರ್ಷದವರರೆವಿಗೂ(2001 ರ ವರೆಗೆ) ಚೀನಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|title=中国羽毛球首席单打林丹|url=http://www.ci123.com/article.php/22419|publisher=ci123.com|accessdate=2011-02-02}}</ref><ref>{{cite web|title=林丹个人资料|url=http://sports.cctv.com/xiuxian/special/lining/20090922/102147.shtml|publisher=CCTV.com|accessdate=2011-02-02}}</ref><ref>{{cite news|title=Chinese stars a perfect couple in badminton|url=http://www.nj.com/olympics/index.ssf/2008/08/chinese_stars_a_perfect_couple.html|accessdate=2011-02-02|newspaper=NJ.com|date=2008-08-14}}</ref> ಮುಂದೆ ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ಗಾಗಿ ನೇಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಅಭ್ಯಾಸ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂಡದ ಮತ್ತು ವರದಿಗಾರರ ಮುಂದೆ ತಂಡದ ತರಬೇತುದಾರ ಜಿ Xinpeng ಮೇಲೆ ಯಾವುದೋ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹಲ್ಲೆ ಮಾಡಿದ್ದು (ಏಪ್ರಿಲ್ 10 , 2008 ರಂದು) ವಿವಾದವನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಲಿನ್ ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ತರಬೇತುದಾರರೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿಯೂ ಹಬ್ಬಿತ್ತು.<ref>{{cite news|title=林丹发威当众拳打教练 吉新鹏遭突袭并未还手|url=http://news.xinhuanet.com/sports/2008-04/10/content_7950671.htm|accessdate=2011-02-02|newspaper=Xinhuanet|date=2008-04-10|language=Chinese}}</ref> 2003 ರಲ್ಲಿ ಲಿನ್ ಡಾನ್ ಅವರು ಎಕ್ಸಿಸ್ Xingfang ರೊಂದಿಗೆ (ಮಾಜಿ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟಗಾರ್ತಿ) ಪ್ರಣಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿಯೂ ಹಬ್ಬಿತು .<ref>{{cite news|title=七年爱情长跑成正果 林丹谢杏芳演绎最浪漫的事|url=http://sports.sohu.com/20101214/n278298342.shtml|accessdate=2011-02-02|newspaper=Sohu|date=2010-12-14|language=Chinese}}</ref> ಈ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಎಕ್ಸಿಸ್ ಮೊದಮೊದಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೂ ನಂತರ ಲಿನ್ ಜತೆಗಿನ ತನ್ನ ಪ್ರೇಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಲಿನ್ ಡಾನ್ ಮಾಧ್ಯಮದವರೆದೆರು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡಿ, ತನ್ನ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸಿಸ್ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿಚಾರ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಗಾಳಿಸುದ್ದಿಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯ ಹೇಳಿದರು.<ref>{{cite news|title=亲友爆料林丹已在筹备婚礼 计划将办三场婚宴|url=http://sports.qq.com/a/20101215/000292.htm|accessdate=2011-02-02|newspaper=sports.qq.com|date=2010-12-15|language=Chinese|archive-date=2019-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719073525/https://sports.qq.com/a/20101215/000292.htm|url-status=dead}}</ref> ಮುಂದೆ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 23 , 2012 ರಂದು ಲಿನ್ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸಿಸ್ ಬೀಜಿಂಗ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದರು.<ref>{{cite news|last=Sachetat|first=Raphael|title=Lin Dan finally ties the knot|url=http://www.badzine.net/news/lin-dan-finally-ties-the-knot/21246/|accessdate=2012-10-21|newspaper=Badzine|date=2012-09-24}}</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ===ಕಿರಿಯನಾಗಿದ್ದಾಗಿನ ಘಟನೆಗಳು=== 2000 ದನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ಏಷ್ಯನ್ ಜೂನಿಯರ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ನಲ್ಲಿ ತಂಡ ಮತ್ತು ಬಾಲಕರ ಸಿಂಗಲ್ಸ್ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಲಿನ್ ವಿಜಯಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು. ಮುಂದೆ ಇದೇ ವರುಷ ನೆಡೆದ ವಿಶ್ವ ಜೂನಿಯರ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ನಲ್ಲಿ ಸೆಮಿ ಫೈನಲ್ ತಲುಪಿದ ಚೀನೀ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಲಿನ್ ಕೂಡಾ ಇದ್ದರು.<ref>{{cite web|title=林丹|url=http://data.sports.163.com/athlete/home/0005000E0HOQ.html|publisher=data.sports.163.com|accessdate=2011-03-18|archive-date=2011-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20110630225433/http://data.sports.163.com/athlete/home/0005000E0HOQ.html|url-status=dead}}</ref> ===2001-2003=== 2001 ನೆಯ ಇಸವಿಯು ಲಿನ್ ರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಹೆಗ್ಗುರುತಾಯಿತು. ತನ್ನ ಮೊದಲ ಪಂದ್ಯವಾದ ಏಷ್ಯನ್ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಷಿಪ್ನಲ್ಲಿ ಅವರು ತನ್ನ ದೇಶದವರಾದ ಕ್ಸಿಯಾ Xuanze ಎದುರು ಅಂತಿಮ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಗ್ಗರಿಸಿದರು.<ref>{{cite news|title=Chinese dominate badminton|url=https://news.google.com.my/newspapers?id=EFU1AAAAIBAJ&sjid=bSUMAAAAIBAJ&pg=1847,39415454&dq=lin-dan&hl=en|accessdate=2011-02-03|newspaper=Philippine Daily Inquirer|date=2001-08-27}}</ref> ಆದರೆ, ಮುಂದೆ 2002 ರಲ್ಲಿ ಕೊರಿಯಾ ಓಪನ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite news|title=Lin Dan bags Korean Open singles title|url=https://news.google.com.my/newspapers?id=-D4hAAAAIBAJ&sjid=UHsFAAAAIBAJ&pg=3661,287014&dq=lin-dan&hl=en|accessdate=2011-02-03|newspaper=New Straits Times|date=2002-04-01}}</ref> . 2002 ರಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ ನಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡನ್ ( 5-0 ) <ref>{{cite web|title=2002年汤姆斯杯羽毛球锦标赛首轮比赛：中国队3：0轻取瑞典队|url=http://www.bbeshop.com/news/2002/news_20020510g.htm|publisher=bbeshop.com|accessdate=2011-02-03|language=Chinese}}</ref> [[Denmark national badminton team|Denmark]] (3–2),<ref>{{cite news|title=China Knocks out Denmark in Thomas Cup|url=http://english.peopledaily.com.cn/200205/12/print20020512_95519.html|accessdate=2011-02-03|newspaper=People's Daily Online|date=2002-05-12|archive-date=2013-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103032421/http://english.peopledaily.com.cn/200205/12/print20020512_95519.html|url-status=dead}}</ref> and [[Korea national badminton team|Korea]], ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ( 3-2 ) , ಮತ್ತು ಕೊರಿಯಾ ದೇಶದ ತಂಡಗಳನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ಸ್ ತಲುಪಿದ ಚೀನಾ ದೇಶದ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಲಿನ್ ಕೂಡಾ ಇದ್ದರು<ref>{{cite news|title=China Nails down South Korea 4–1 at Thomas Cup|url=http://english.peopledaily.com.cn/200205/15/print20020515_95697.html|accessdate=2011-02-03|newspaper=People's Daily Online|date=2002-05-15|archive-date=2013-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103032439/http://english.peopledaily.com.cn/200205/15/print20020515_95697.html|url-status=dead}}</ref>. ಆದರೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಲಿನ್ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ ನಲ್ಲಿ ಮಲೇಶಿಯ ವಿರುಧ್ಧ ಆಡಲಿಲ್ಲ. ಈ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ತಂಡವು 1-3 ರಿಂದ ಮಲೇಶ್ಯಾ ಎದುರು ಸೋತಿತು<ref>{{cite news|title=汤姆斯杯中国队1:3负于马来西亚队无缘决赛|url=http://www.bbeshop.com/news/2002/news_20020517f.htm|accessdate=2011-02-03|newspaper=bbeshop.com|date=2002-05-16|language=Chinese}}</ref>. ಮುಂದೆ ಲಿನ್ ಆಡಿದ ಇತರೆ ನಾಲ್ಕು ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ತಂಡವು ಜಯಗಳಿಸಿತು. ಆದರೆ, ಸಿಂಗಪುರ ಸಿರೀಸ್ ಮತ್ತು ಇಂಡೋನೇಶ್ಯಾ ಓಪನ್<ref>{{cite news|title=印尼羽球赛：鲍春来勇擒叶诚万、林丹不敌无名将|url=http://www.bbeshop.com/news/2002/news_20020829d.htm|accessdate=2011-02-03|newspaper=bbeshop.com|date=2002-08-29|language=Chinese}}</ref> ಆಟೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿಯೇ ಸೋಲುಂಡರು. ಮುಂದೆ ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಓಪನ್ ನ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ , ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಓಪನ್ ನ ಮೂರನೆ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸೋಲುಂಡರು<ref>{{cite news|title=Trio in third round, Lin Dan stunned|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2002/11/1/sports/pddano&sec=sports|accessdate=2011-02-03|newspaper=The Star|date=2002-11-01|archive-date=2002-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20021110120436/http://www.thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2002%2F11%2F1%2Fsports%2Fpddano&sec=sports|url-status=dead}}</ref>. ಭರವಸೆ ಹುಟ್ಟಿಸಿದ್ದ ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ ನಲ್ಲಿ ತಂಡವನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ಸ್ ವರೆವಿಗೂ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಅಂತಿಮ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಮುಗ್ಗರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಚಿನ್ನದ ಪದಕದ ಆಸೆಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಚೀನಾ ತಂಡಕ್ಕೆ ನಿರಾಸೆಯಾಯಿತು.<ref>{{cite news|title=叹息林丹丢失单打，李永波指摘韩国"低劣"裁判|url=http://www.bbeshop.com/news/news_021007k.htm|accessdate=2011-02-03|newspaper=bbeshop.com|date=2002-10-07|language=Chinese|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041010041207/http://www.bbeshop.com/news/news_021007k.htm|archivedate=2004-10-10}}</ref> ನಂತರ ಲಿನ್ ಡಾನ್, ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ ನಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸೋಲುವ ಮೂಲಕ 2003 ನೇ ಇಸವಿಯ ಕ್ರೀಡಾಋತುವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು<ref>{{cite news|title=全英羽赛名将落马：鲍春来淘汰盖德，林丹出局|url=http://www.bbeshop.com/news/2003/news_20030213h.htm|accessdate=2011-02-03|newspaper=bbeshop.com|date=2003-02-12|language=Chinese}}</ref>. ಜಪಾನ್ ಓಪನ್ನಲ್ಲಿ ವರ್ಷದ ನಂತರ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಫೈನಲ್ ತಲುಪಿದರೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ದೇಶದವರೇ ಆದ ಕ್ಸಿಯಾ Xuanze ಎದುರು ಸೋಲು ಕಂಡರು<ref>{{cite news|title=Camilla tames another Chinese shuttler en route to crown|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2003/4/7/sports/japbad&sec=sports|accessdate=2011-02-03|newspaper=The Star|date=2003-04-07|archive-date=2011-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629063746/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2003%2F4%2F7%2Fsports%2Fjapbad&sec=sports|url-status=dead}}</ref>. ನಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ಜರುಗಿದ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಕಾಲಿರಿಸಿದರು. ಮೊದಲ ಎರಡು ಸುತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿಕ್ Croona ಮತ್ತು Przemysław Wacha breezed , ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಮೂರನೇ ಸುತ್ತಿನ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಕ್ಸಿಯಾ ಅವರಿಂದ ಸೋಲುಂಡರು<ref>{{cite news|title=Coach hopes one of his Red Dragons will rule the world|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2003/8/2/sports/5978148&sec=sports|accessdate=2011-02-03|newspaper=The Star|date=2003-08-02|archive-date=2011-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629063817/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2003%2F8%2F2%2Fsports%2F5978148&sec=sports|url-status=dead}}</ref>. ಇದಾದ ನಂತರ ಸಿಂಗಪುರ ಓಪನ್ ನಲ್ಲಿ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ಸ್ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸೋತರು. ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ ನ ಮೂರನೆ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ , ಮಲೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ ನ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸತತ ಸೋಲುಂಡರು. ಆದರೂ, ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಓಪನ್, ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಓಪನ್, ಚೀನಾ ಓಪನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು<ref>{{cite news|title=中国队独揽中国羽球公开赛4金，新星林丹再显威|url=http://www.bbeshop.com/news/2003/news_20031117c.htm|accessdate=2011-02-03|newspaper=bbeshop.com|date=2003-11-17|language=Chinese}}</ref> ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ ನಲ್ಲಿ ರನ್ನರ್ ಅಪ್ ಆಗುವ ಮೂಲಕ ವರ್ಷವನ್ನು ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದರು. ===2004=== ಲಿನ್ಡಾನ್ ಗೆ 2004 ನೆಯ ಇಸವಿಯು ಅದೃಷ್ಟದ ವರುಷವಾಯಿತು. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಒಂದನೆಯ ವಿಶ್ವ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ಲಿನ್ ಅವರು ಇದೇ ವರುಷ ಗಳಿಸಿದರು. ಚೀನಾ ತಂಡವು ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ನ ಅರ್ಹತಾ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಲು ಬೆನೆಲುಬಾಗಿ ನಿಂತರು. ಮುಂದೆ ಸ್ವಿಸ್ ಓಪನ್ ನಲ್ಲಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು<ref>{{cite news|last=Paul|first=Rajes|title=Malaysia give gutsy display against China|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2004/2/23/sports/7376515&sec=sports|accessdate=2011-02-04|newspaper=The Star|date=2004-02-23|archive-date=2004-03-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20040327152755/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2004%2F2%2F23%2Fsports%2F7376515&sec=sports|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=瑞士羽球赛：中国队独取四金，混双金牌再度旁落|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040308a.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-03-07|language=Chinese}}</ref>. ಪೀಟರ್ ಗೇಡ್ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು<ref>{{cite news|title=Lin wins All England title|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/3510814.stm|accessdate=2011-02-04|newspaper=BBC Sport|date=2004-03-14}}</ref> . ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ನೆಡೆಯಲಿದ್ದ ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ಅಭಿಯಾನಕ್ಕಾಗಿ ಜಕಾರ್ತಾ ಗೆ ಹೋಗುವ ಮೊದಲು ಜಪಾನ್ ಓಪನ್ ನ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ ತಲುಪಿದ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದರು<ref>{{cite news|title=日本羽球赛：鲍春来淘汰林丹，中国男双挺进决赛|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040410g.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-04-10|language=Chinese}}</ref>. ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ತಂಡವನ್ನು ಟೂರ್ನಿಯಿಂದ ಹೊರಗಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಹಾಲಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ತಂಡವನ್ನು 5 0 ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಮಣಿಸುವ ಮೂಲಕ ಚೀನಾ ತಂಡವು ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ನೆರವಾದರು<ref>{{cite news|title=汤姆斯杯小组赛：中国5:0印尼，终结十年不胜历史|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040511c.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-05-10|language=Chinese}}</ref>. ಅನಂತರ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್ ಮತ್ತು ಸೆಮಿಫೈನಲ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಕೊರಿಯಾ ತಂಡಗಳನ್ನು 3-0 ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಮಣಿಸಿದರು . ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ , ೧-೩ ರ ನೇರ ಸೆಟ್ನಲ್ಲಿ ಪೀಟರ್ ಗೇಡ್ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ 14 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ ಆಗುವ ಬರವನ್ನು ನೀಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು<ref>{{cite news|title=汤杯1/4决赛：林丹睡狮猛醒，完胜对手先下一城|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040512h.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-05-13|language=Chinese}}</ref><ref>{{cite news|title=汤杯半决赛：中国3:0胜韩国将与丹麦争冠军|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040514k.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-05-14|language=Chinese}}</ref> .<ref>{{cite news|title=China claims the Thomas Cup title|url=http://english.peopledaily.com.cn/200405/17/eng20040517_143485.html|accessdate=2011-02-04|newspaper=People's Daily Online|date=2004-05-17|archive-date=2013-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103032434/http://english.peopledaily.com.cn/200405/17/eng20040517_143485.html|url-status=dead}}</ref> ಅನಂತರ ಮಲೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್ ನಲ್ಲಿ ಸೋಲುವ ಮೂಲಕ ಕೊಂಚ ಹಿನ್ನಡೆ ಅನುಭವಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಆರಂಭವಾಗುವ ಮುನ್ನ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಕಾಲಿನ ನೋವಿಗೆ ಒಳಗಾದರು<ref>{{cite news|title=马羽赛完全战报：林丹不敌朴成焕，春来败给李宗伟|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040703e.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-07-03|language=Chinese}}</ref> .<ref>{{cite news|title=林丹脚伤暂缺席训练，鲍春来:去雅典只为夺金|url=http://www.bbeshop.com/news/2004/news_20040713b.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=bbeshop.com|date=2004-07-13|language=Chinese}}</ref>. ಒಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋಲುವುದರ ಜೊತೆಗೆ "ಯಾವಾಗಲೂ ಗೆಲ್ಲುವ ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತಾನೆ " ಎಂಬ ವ್ಯಂಗ್ಯವನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿದರು <ref>{{cite news|title=Super Dan crashes out as Susilo steals the show|url=http://www.abc.net.au/news/stories/2004/08/16/1177576.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=ABC News|date=2004-08-16}}</ref><ref>{{cite news|title=Day of mixed fortunes for Chinese shuttlers|url=http://www2.chinadaily.com.cn/english/doc/2004-08/16/content_365872.htm|accessdate=2011-02-04|newspaper=China daily|date=2004-08-16}}</ref>. ಆದಾಗ್ಯೂ , ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ , ಜರ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಓಪನ್ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಮೂರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಮುಡಿಗೇರಿಸಿಕೊಂಡು ವರ್ಷಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ನಲ್ಲಿ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ ತಲುಪುವುದರೊಂದಿಗೆ ೨೦೦೪ ರ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದರು<ref>{{cite news|title=End of the road for Malaysian|url=https://news.google.com.my/newspapers?id=vywhAAAAIBAJ&sjid=U3oFAAAAIBAJ&pg=1649,5676982&dq=lin-dan&hl=en|accessdate=2011-02-04|newspaper=New Straits Times|date=2004-12-18}}</ref> . ===2005=== ಲಿನ್ ತನ್ನ ಎರಡನೇ ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ ಮತ್ತು ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಜಪಾನ್ ಓಪನ್ , ಚೀನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ , ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಕಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದರ ಮೂಲಕ 2005 ರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರ ವಿಶ್ವ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು<ref>{{cite news|title=Chinese set sights on a clean sweep at world meet|url=http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=/2005/8/13/sports/11762037&sec=sports|accessdate=2011-05-23|newspaper=The Star|date=2005-08-13|archive-date=2012-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018110936/http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=%2F2005%2F8%2F13%2Fsports%2F11762037&sec=sports|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=Roslin still has to show his worth|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2005/3/15/sports/10416816&sec=sports|accessdate=2011-05-23|newspaper=The Star|date=2005-03-15|archive-date=2005-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20050315202301/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2005%2F3%2F15%2Fsports%2F10416816&sec=sports|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=Lin Dan crowned at Japan Open|url=http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-04/11/content_433053.htm|accessdate=2011-05-23|newspaper=China daily|date=2005-04-11}}</ref><ref>{{cite news|title=Lin, Zhang Win China Maters Titles|url=http://english.cri.cn/301/2005/09/04/45@16816.htm|accessdate=2011-05-23|newspaper=Crienglish|date=2005-09-04|archive-date=2019-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190718070445/http://english.cri.cn/301/2005/09/04/45@16816.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=China clean sweep at HK Open badminton|url=http://www.chinapost.com.tw/Sports/detail.asp?ID=71549&GRP=F|accessdate=2011-05-23|newspaper=The China Post|date=2005-11-07}}</ref> . ಸುದಿರ್ಮನ್ ಕಪ್ ನಲ್ಲಿ ಉಪಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ ಮತ್ತು ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾ ತಂಡವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಬಾಚಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ತಂಡಕ್ಕೆ ನೆರವಾದರು<ref>{{cite news|title=China whitewashes 3–0 over South Korea|url=http://2005sc.163.com/05/0514/22/1JOFCCAF00231FET.html|accessdate=2011-05-23|newspaper=2005sc.163.com|date=2005-05-14|archive-date=2011-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20110717174716/http://2005sc.163.com/05/0514/22/1JOFCCAF00231FET.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=China secure Sudirman Cup triumph|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/badminton/4549269.stm|accessdate=2011-05-23|newspaper=BBC Sport|date=2005-05-15}}</ref>. ಲಿನ್ ತಮ್ಮ ಸಹ ಆಟಗಾರ ಚೆನ್ ಹಾಂಗ್ ಅವರೆದುರು ಮೂರು ಸೆಟ್ಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಸೋಲುವ ಮೂಲಕ ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ವಿಫಲವಾದರು<ref>{{cite news|title=Bulutangkis All England: Cina Rebut Empat Gelar|url=http://us.detiksport.com/read/2005/03/14/001613/316065/79/cina-rebut-empat-gelar|accessdate=2011-05-23|newspaper=detikSport|date=2005-03-14|archive-date=2011-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110901004354/http://us.detiksport.com/read/2005/03/14/001613/316065/79/cina-rebut-empat-gelar|url-status=dead}}</ref>. ಮಲೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ ಫೈನಲ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಸಹ ಆಟಗಾರ ಲೀ ಚೊಂಗ್ ವೀ ಅವರೆದುರು ಸೋತು ನಿರ್ಗಮಿಸಿದರು<ref>{{cite news|last=Wei Loon|first=Ng|title=Chong Wei draws the fans back|url=http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2005/7/14/central/11468636&sec=central|accessdate=2011-05-23|newspaper=The Star|date=2005-07-14|archive-date=2012-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018111046/http://thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2005%2F7%2F14%2Fcentral%2F11468636&sec=central|url-status=dead}}</ref>. ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಯಾಲಿಪೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ ನೆಡೆದ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ಹಂತದವರೆವಿಗೂ ಸೋಲದೆ ಆಡಿದ ಲಿನ್<ref>{{cite news|title=Top Seeds Lin and Zhang Advance Into 3rd Round|url=http://archive.arabnews.com/?page=1&section=0&article=68700&d=19&m=8&y=2005&pix=kingdom.jpg&category=Kingdom|accessdate=2011-05-23|newspaper=Arab News|date=2005-08-19|archive-date=2012-07-08|archive-url=https://archive.today/20120708063515/http://archive.arabnews.com/?page=1&section=0&article=68700&d=19&m=8&y=2005&pix=kingdom.jpg&category=Kingdom|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=Top seeds reach quarterfinals at Badminton Championships|url=http://www.signonsandiego.com/sports/20050818-1841-bad-worldbadminton.html|accessdate=2011-05-23|newspaper=SignOnSanDiego.com|date=2005-08-15}}</ref><ref>{{cite web|title=Badminton 2005 – IBF World Badminton Championships|url=http://www.corbisimages.com/stock-photo/rights-managed/42-15700347/badminton-2005---ibf-world-badminton-championships/?caller=search|publisher=Corbis images|accessdate=2011-05-23|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304054016/http://www.corbisimages.com/stock-photo/rights-managed/42-15700347/badminton-2005---ibf-world-badminton-championships/?caller=search|url-status=dead}}</ref> , ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾದ ತೌಫಿಕ್ ಹಿದಾಯತ್ ಅವರೆದುರು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಸೋತರು<ref>{{cite news|title=Hidayat routs Lin Dan to capture world title|url=http://www2.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-08/22/content_471206.htm|accessdate=2011-05-23|newspaper=China daily|date=2005-08-22}}</ref> . ಮುಂದೆ ಸಿಂಗಪುರ್ ಓಪನ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಓಪನ್ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್ ಮತ್ತು ಸೆಮಿಫೈನಲ್ಸ್ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸೋತು ಹೊರಬಂದರು<ref>{{cite news|title=Badminton: Super Dan out of Men's Singles at China Open|url=http://english.cri.cn/301/2005/11/12/165@30234.htm|accessdate=2011-05-23|newspaper=Crienglish|date=2005-11-12|archive-date=2019-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190718070443/http://english.cri.cn/301/2005/11/12/165@30234.htm|url-status=dead}}</ref> . ===2006=== ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ ಪಂದ್ಯದ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ಸ್ ಹಂತವನ್ನು ತಲುಪುವ ಮೂಲಕ ಲಿನ್ ಈ ಋತುವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು<ref>{{cite web|title=Timetable GO 2006-SFresults|url=http://www.german-open-badminton.de/fileadmin/user_upload/Ergebnisse/2006/Timetable_GO_2006-SFresults.pdf|publisher=german-open-badminton.de|accessdate=2011-06-09|archive-date=2015-09-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924021854/http://www.german-open-badminton.de/fileadmin/user_upload/Ergebnisse/2006/Timetable_GO_2006-SFresults.pdf|url-status=dead}}</ref>. ಚೀನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಓಪನ್ ನಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಉಪಾಂತ್ಯವನ್ನು ತಲುಪಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದರು. ತನ್ನ ಎದುರಾಳಿ [[ಲೀ ಚೋಂಗ್ ವೀ]] ವಿರುದ್ದ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಡೆದ ಮಲೇಷ್ಯಾ ಓಪನ್ನಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ 13 20ರ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಸೋತರು<ref>{{cite news|last=Paul|first=Rajes|title=Double joy for Malaysia|url=http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=/2006/6/19/sports/14582422&sec=sports|accessdate=2011-06-09|newspaper=The Star|date=2006-06-19|archive-date=2006-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20060621223731/http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=%2F2006%2F6%2F19%2Fsports%2F14582422&sec=sports|url-status=dead}}</ref> ಮತ್ತು ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ತೌಫಿಕ್ ಹಿದಾಯತ್ ವಿರುಧ್ಧ ಸೋತರು<ref>{{cite news|title=Asian Games: Hidayat gets sweet revenge over Lin Dan|url=http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=/2006/12/10/sports/16281680&sec=sports|accessdate=2011-06-09|newspaper=The Star|date=2006-12-10|archive-date=2012-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018132753/http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=%2F2006%2F12%2F10%2Fsports%2F16281680&sec=sports|url-status=dead}}</ref> . ಆದಾಗ್ಯೂ , ಅವರು ಋತುವಿನ ಆರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು . ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್<ref>{{cite news|title=Lin Dan and China reign supreme|url=http://inhome.rediff.com/sports/2006/jan/23bad.htm|accessdate=2011-06-09|newspaper=Rediff|date=2006-01-23}}</ref> , ಚೀನೀ ತೈಪೆ ಓಪನ್<ref>{{cite news|title=Lin Dan Exacts Sweet Revenge on Lee Chong Wei|url=http://english.cri.cn/2886/2006/06/26/45@106775.htm|accessdate=2011-06-09|newspaper=Crienglish.com|date=2006-06-26|archive-date=2019-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190718070443/http://english.cri.cn/2886/2006/06/26/45@106775.htm|url-status=dead}}</ref> , ಮಕಾವು ಓಪನ್ , ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ , ಜಪಾನ್ ಓಪನ್ , ಮತ್ತು ತನ್ನ ದೇಶದವರೇ ಆದ ಬಾವೊ ಚುನ್ಲೈ ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಟ್ಟವನ್ನು ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡರು<ref>{{cite news|title=Lin Dan finally wins world title|url=http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=/2006/9/25/sports/15534447&sec=sports|accessdate=2011-06-09|newspaper=The Star|date=2006-09-25|archive-date=2012-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018145306/http://thestar.com.my/sports/story.asp?file=%2F2006%2F9%2F25%2Fsports%2F15534447&sec=sports|url-status=dead}}</ref>. ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ , ಲಿನ್ ಮತ್ತು ಅವರ ತಂಡವು ಸತತ ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ತಂಡವನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಥಾಮಸ್ ಕಪ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು <ref>{{cite news|title=China men defend world team crown|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/badminton/4981610.stm|accessdate=2011-06-09|newspaper=BBC Sport|date=2006-05-07}}</ref> . [[File:Badminton-lin dan.jpg|thumb|200px|right|2011 ರ ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ.]] [[File:Badminton at the 2012 Summer Olympics 9311.jpg|thumb|200px|right|2012 ರ ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ]] ==ಚಾಂಪಿಯನ್ ಪಟ್ಟ ಗಳಿಸಿದ ಪಂದ್ಯಗಳು== ===ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು(55)=== {| class="sortable wikitable" !ವರ್ಷ !ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ !ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದ ಎದುರಾಳಿ !ಅಂಕ/ಅಂತರ |- |2002 |[[Korea open (badminton)|ಕೊರಿಯಾ ಓಪನ್]] |{{flagicon|KOR}} [[Shon Seung-mo]] |1–7, 7–3, 7–3, 7–5 |- |2003 |[[ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Chen Yu (badminton)|Chen Yu]] |15–4, 15–6 |- |2003 |[[Hong Kong Open (badminton)|ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|THA}} [[Boonsak Ponsana]] |15–4, 9–15, 15–8 |- |2003 |[[China Open (badminton)|ಚೈನಾ ಓಪನ್]] |{{flagicon|MAS}} [[Wong Choong Hann]] |17–16, 15–12 |- |2004 |[[Swiss Open (badminton)|ಸ್ವಿಸ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |15–12, 15–6 |- |[[2004 All England Open Badminton Championships|2004]] |[[All England Open|ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|DEN}} [[Peter Gade]] |9–15, 15–5, 15–8 |- |2004 |ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Xia Xuanze]] |15–12, 15–11 |- |2004 |[[German Open (badminton)|ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Xia Xuanze]] |17–16, 15–9 |- |2004 |ಚೈನಾ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |15–11, 15–10 |- |2005 |ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Muhammad Hafiz Hashim]] |15–8, 15–8 |- |2005 |[[Japan Open (badminton)|ಜಪಾನ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Chen Hong (badminton)|Chen Hong]] |15–4, 2–0^r |- |2005 |[[ಚೈನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |15–6, 15–13 |- |2005 |ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |15–10, 15–4 |- |2005 |[[Badminton World Cup|ವಿಶ್ವಕಪ್]] |{{flagicon|THA}} [[Boonsak Ponsana]] |21–13, 21–11 |- |[[2006 All England Open Badminton Championships|2006]] |ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|KOR}} [[Lee Hyun-il]] |15–7, 15–7 |- |2006 |[[Chinese Taipei Open (badminton)|ಚೈನಾ ತೈಪೆ ಓಪನ್]] |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–18, 12–21, 21–11 |- |[[2006 Macau Open Badminton Championships|2006]] |[[Macau Open Badminton Championships|ಮಕಾವು ಓಪನ್]] |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–18, 18–21, 21–18 |- |[[2006 Hong Kong Open (badminton)|2006]] |ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–19, 8–21, 21–16 |- |[[2006 IBF World Championships – Men's Singles|2006]] |[[BWF World Championships|ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |18–21, 21–17, 21–12 |- |2006 |ಜಪಾನ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|INA}} [[Taufik Hidayat]] |16–21, 21–16, 21–3 |- |2006 |ವಿಶ್ವಕಪ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Yu (badminton)|Chen Yu]] |21–19, 19–21, 21–17 |- |[[2007 Korea Open Super Series|2007]] |ಕೊರಿಯಾ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Jin]] |21–14, 21–19 |- |[[2007 German Open (badminton)|2007]] |ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Yu (badminton)|Chen Yu]] |Walkover |- |[[2007 All England Super Series|2007]] |ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Yu (badminton)|Chen Yu]] |21–13, 21–12 |- |[[2007 China Masters Super Series|2007]] |ಚೈನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Wong Choong Hann]] |21–19, 21–9 |- |[[2007 BWF World Championships – Men's Singles|2007]] |ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|INA}} [[Sony Dwi Kuncoro]] |21–11, 22–20 |- |[[2007 Denmark Super Series|2007]] |ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |21–15, 21–12 |- |[[2007 Hong Kong Super Series|2007]] |ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |9–21, 21–15, 21–15 |- |[[2008 Swiss Open Super Series|2008]] |ಸ್ವಿಸ್ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–13, 21–18 |- |2008 |[[Thailand Open (badminton)|ಥಾಯಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|THA}} [[Boonsak Ponsana]] |17–21, 21–15, 21–13 |- |[[Badminton at the 2008 Summer Olympics – Men's singles|2008]] |[[Badminton at the Summer Olympics|ಓಲಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ]] |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–12, 21–8 |- |[[2008 China Open Super Series|2008]] |ಚೈನಾ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–18, 21–9 |- |[[2009 All England Super Series|2009]] |ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–19, 21–12 |- |[[2009 BWF World Championships – Men's Singles|2009]] |ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Jin]] |21–18, 21–16 |- |2009 |ಚೈನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|THA}} [[Boonsak Ponsana]] |21–17, 21–17 |- |2009 |[[French Open (badminton)|ಫ್ರೆಂಚ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|INA}} [[Taufik Hidayat]] |21–6, 21–15 |- |2009 |ಚೈನಾ ಓಪನ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|DEN}} [[Jan Ø. Jørgensen]] |21–12, 21–12 |- |[[2010 Badminton Asia Championships|2010]] |[[ಏಶಿಯಾ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Wang Zhengming]] |21–17, 21–15 |- |[[2010 China Masters Super Series|2010]] |ಚೈನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Long]] |21–15, 13–21, 21–14 |- |[[Badminton at the 2010 Asian Games – Men's singles|2010]] |[[Badminton at the Asian Games|ಏಶಿಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್]] |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–13, 15–21, 21–10 |- |[[2011 Korea Open Super Series Premier|2011]] |ಕೊರಿಯಾ ಓಪನ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–19, 14–21, 21–16 |- |2011 |ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Jin]] |21–19, 21–11 |- |[[2011 Badminton Asia Championships|2011]] |ಏಶಿಯಾ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Bao Chunlai]] |21–19, 21–13 |- |[[2011 BWF World Championships – Men's singles|2011]] |ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(4)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |20–22, 21–14, 23–21 |- |[[2011 Hong Kong Super Series|2011]] |ಹಾಂಕಾಂಗ್ ಓಪನ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Jin]] |21–12, 21–19 |- |[[2011 China Open Super Series Premier|2011]] |ಚೈನಾ ಓಪನ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Chen Long]] |21–17, 26–24 |- |[[2011 BWF Super Series Masters Finals|2011]] |[[BWF Super Series Masters Finals|ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ಸೂಪರ್ ಸೀರೀಸ್]] |{{flagicon|CHN}} [[Chen Long]] |21–12, 21–16 |- |2012 |ಜರ್ಮನ್ ಓಪನ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|INA}} [[Simon Santoso]] |21–11, 21–11 |- |[[2012 All England Super Series Premier|2012]] |ಆಲ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಓಪನ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |21–19, 6–2^r |- |[[Badminton at the 2012 Summer Olympics – Men's singles|2012]] |ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |15–21, 21–10, 21–19 |- |[[2013 BWF World Championships – Men's singles|2013]] |ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|MAS}} [[Lee Chong Wei]] |16–21, 21–13, 20–17^r |- |[[2014 China Masters Grand Prix Gold|2014]] |ಚೈನಾ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ <small>(5)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Tian Houwei]] |21–14, 21–9 |- |2014 |ಏಶಿಯಾ ಚಾಂಪಿಯನ್ಶಿಪ್ <small>(3)</small> |{{flagicon|JPN}} [[Sho Sasaki]] |14–21, 21–9, 21–15 |- |[[2014 Australian Super Series|2014]] |[[Australian Open (badminton)|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯನ್ ಓಪನ್]] |{{flagicon|INA}} [[Simon Santoso]] |22–24, 21–16, 21–7 |- |[[2014 Chinese Taipei Open Grand Prix Gold|2014]] |ಚೈನೀಸ್ ತೈಪೆ ಓಪನ್ <small>(2)</small> |{{flagicon|CHN}} [[Wang Zhengming]] |21–19, 21–14 |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|4}} [[ವರ್ಗ:ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್]] i0z4mz4b0zbdrfklz58r9j1pvdus7dn 0 50344 1258575 979136 2024-11-19T14:07:01Z 2401:4900:61BD:38E7:0:0:830:D013 Nanu innu badalaisil 1258575 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | image = Vijaya Lakshmi Pandit.jpg | birth_date = ೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ | birth_place = ಅಲಹಾಬಾದ್ | death_date = ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦ | office = ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ | term_start = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೫, ೧೯೫೩ | term_end = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೧, ೧೯೫೪ | vicepresident = | predecessor = ಲೆಸ್ಟರ್ ಬಿ. ಪಿಯರ್ಸನ್ | successor = | office2 = | constituency2 = | term2 = | predecessor2 = | successor2 = | party =ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ | religion = | spouse = | children = | website = | footnotes = | date = | year = | source = |signature= }} ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪಂಡಿತ್ (೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ - ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ|ಸ್ವತಂತ್ರ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ, ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಅಳಿಯ ಸೋದರಳಿಯ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಆರನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ, ಯುಎಸ್ಎ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆಹರೂ ಅವರ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಪಂಡಿತ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರಾಗಿ ಲಂಡನಿ ಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಮಯವು ಇಂಡೋ-ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಸಂದರ್ಭದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅವರ ಹೈ-ಕಮಿಷನರ್‌ಶಿಪ್ ಅಂತರ್-ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ತಂದೆ [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು]] (೧೮೬೧-೧೯೩೧), ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶ್ರೀಮಂತ ನ್ಯಾಯವಾದಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಲಾಹೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ತಾಯಿ ಸ್ವರೂಪ್ರಣಿ ತುಸು (೧೮೬೮-೧೯೩೮), ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿ, ಮೊದಲನೆಯವರು ಮಗುವಿನ ಜನನದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಅವಳು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯವಳು; ಜವಾಹರಲಾಲ್ ಅವರ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ (ಜನನ ೧೮೮೯), ಅವರ ತಂಗಿ ಕೃಷ್ಣ ಹುತೀಸಿಂಗ್ (ಜನನ ೧೯೦೭) ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು [[ಪುಸ್ತಕ]]ಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೯೮೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೮೯೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೪ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೋ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಾದ ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಮೆಹ್ತಾ, ನಯನತಾರಾ ಸೆಹಗಲ್ ಮತ್ತು ರೀಟಾ ದಾರ್ ಅವರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಮಗಳು ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಅಶೋಕ್ ಮೆಹ್ತಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದು ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಮಗಳು ನಯನತಾರಾ ಸಾಹಗಲ್, ನಂತರ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು, ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಕಾದಂಬರಿ]]ಕಾರ. ಅವರು ಗೌತಮ್ ಸಹಗಲ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಗೌತಮ್ ಸಾವಿನ ನಂತರ ನಯನತಾರಾ ಇ.ಎನ್ ಮಂಗತ್ ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಮಗಳು ರೀಟಾ, ಅವತಾರ್ ಕೃಷ್ಣ ಧಾರ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲ್ಧರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳು ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಸ್ತ್ರೀವಾದ, ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಬಹುಮಾನ ವಿಜೇತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಅವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು. ==ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ== ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ ಪಂಡಿತ್. ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಶಾಸಕಾಂಗಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ವ-ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ [[ಆರೋಗ್ಯ]] ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ನಂತರದ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ೧೯೩೮ ರವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ೧೯೪೬ ರಿಂದ ೧೯೪೭ ರವರೆಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಂದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವರು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರವರೆಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾರತದ ರಾಯಭಾರಿಯಾದರು, ೧೯೪೯ ರಿಂದ ೧೯೫೧ ರವರೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂಗೆ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್), ಮತ್ತು ೧೯೫೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಸ್ಪೇನ್. ೧೯೪೬ ಮತ್ತು ೧೯೬೮ ರ ನಡುವೆ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿಯೋಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು (ಈ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ಫಾ ಕಪ್ಪಾ ಆಲ್ಫಾ ಸೊರೊರಿಟಿಯ ಗೌರವ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅವರು ೧೯೬೨ ರಿಂದ ೧೯೬೪ ರವರೆಗೆ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೪ ರಿಂದ ೧೯೬೮ ರವರೆಗೆ ಅವರ ಸಹೋದರರ ಹಿಂದಿನ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಫುಲ್ಪುರದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಿಸಿದ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ. ಪಂಡಿತ್ ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕಾರಣದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ನಿವೃತ್ತಿಯಾದ ನಂತರ, ಅವರು ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೂನ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೭ ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುಎನ್ [[ಮಾನವ]] ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ನಂತರ ಅವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ದಿ ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೫೮) ಮತ್ತು ದಿ ಸ್ಕೋಪ್ ಆಫ್ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್: ಎ ಪರ್ಸನಲ್ ಮೆಮೋಯಿರ್ (೧೯೭೯) ಸೇರಿವೆ. ==ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು== ಅವರು ಅಲಿಗ್ರ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ನ ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಲಿಡೇ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜು ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ. ==This is so good massage for to all peoples and thinking you and to all people saport 🙏🙏== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಯಭಾರಿಗಳು]] 8zaowh93o94dl7xah2vp8z0nekug89l 1258585 1258575 2024-11-19T14:20:09Z 2401:4900:61BD:38E7:0:0:830:D013 Badalaisildini 1258585 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | image = Vijaya Lakshmi Pandit.jpg | birth_date = ೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ | birth_place = ಅಲಹಾಬಾದ್ | death_date = ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦ | office = ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ | term_start = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೫, ೧೯೫೩ | term_end = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೧, ೧೯೫೪ | vicepresident = | predecessor = ಲೆಸ್ಟರ್ ಬಿ. ಪಿಯರ್ಸನ್ | successor = | office2 = | constituency2 = | term2 = | predecessor2 = | successor2 = | party =ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ | religion = | spouse = | children = | website = | footnotes = | date = | year = | source = |signature= }} ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪಂಡಿತ್ (೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ - ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ|ಸ್ವತಂತ್ರ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ, ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಅಳಿಯ ಸೋದರಳಿಯ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಆರನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ, ಯುಎಸ್ಎ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆಹರೂ ಅವರ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಪಂಡಿತ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರಾಗಿ ಲಂಡನಿ ಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಮಯವು ಇಂಡೋ-ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಸಂದರ್ಭದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅವರ ಹೈ-ಕಮಿಷನರ್‌ಶಿಪ್ ಅಂತರ್-ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ತಂದೆ [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು]] (೧೮೬೧-೧೯೩೧), ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶ್ರೀಮಂತ ನ್ಯಾಯವಾದಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಲಾಹೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ತಾಯಿ ಸ್ವರೂಪ್ರಣಿ ತುಸು (೧೮೬೮-೧೯೩೮), ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿ, ಮೊದಲನೆಯವರು ಮಗುವಿನ ಜನನದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಅವಳು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯವಳು; ಜವಾಹರಲಾಲ್ ಅವರ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ (ಜನನ ೧೮೮೯), ಅವರ ತಂಗಿ ಕೃಷ್ಣ ಹುತೀಸಿಂಗ್ (ಜನನ ೧೯೦೭) ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು [[ಪುಸ್ತಕ]]ಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೯೮೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೮೯೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೪ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೋ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಾದ ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಮೆಹ್ತಾ, ನಯನತಾರಾ ಸೆಹಗಲ್ ಮತ್ತು ರೀಟಾ ದಾರ್ ಅವರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಮಗಳು ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಅಶೋಕ್ ಮೆಹ್ತಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದು ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಮಗಳು ನಯನತಾರಾ ಸಾಹಗಲ್, ನಂತರ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು, ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಕಾದಂಬರಿ]]ಕಾರ. ಅವರು ಗೌತಮ್ ಸಹಗಲ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಗೌತಮ್ ಸಾವಿನ ನಂತರ ನಯನತಾರಾ ಇ.ಎನ್ ಮಂಗತ್ ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಮಗಳು ರೀಟಾ, ಅವತಾರ್ ಕೃಷ್ಣ ಧಾರ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲ್ಧರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳು ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಸ್ತ್ರೀವಾದ, ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಬಹುಮಾನ ವಿಜೇತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಅವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು. ==ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ== ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ ಪಂಡಿತ್. ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಶಾಸಕಾಂಗಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ವ-ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ [[ಆರೋಗ್ಯ]] ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ನಂತರದ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ೧೯೩೮ ರವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ೧೯೪೬ ರಿಂದ ೧೯೪೭ ರವರೆಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಂದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವರು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರವರೆಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾರತದ ರಾಯಭಾರಿಯಾದರು, ೧೯೪೯ ರಿಂದ ೧೯೫೧ ರವರೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂಗೆ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್), ಮತ್ತು ೧೯೫೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಸ್ಪೇನ್. ೧೯೪೬ ಮತ್ತು ೧೯೬೮ ರ ನಡುವೆ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿಯೋಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು (ಈ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ಫಾ ಕಪ್ಪಾ ಆಲ್ಫಾ ಸೊರೊರಿಟಿಯ ಗೌರವ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅವರು ೧೯೬೨ ರಿಂದ ೧೯೬೪ ರವರೆಗೆ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೪ ರಿಂದ ೧೯೬೮ ರವರೆಗೆ ಅವರ ಸಹೋದರರ ಹಿಂದಿನ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಫುಲ್ಪುರದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಿಸಿದ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ. ಪಂಡಿತ್ ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕಾರಣದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ನಿವೃತ್ತಿಯಾದ ನಂತರ, ಅವರು ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೂನ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೭ ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುಎನ್ [[ಮಾನವ]] ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ನಂತರ ಅವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ದಿ ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೫೮) ಮತ್ತು ದಿ ಸ್ಕೋಪ್ ಆಫ್ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್: ಎ ಪರ್ಸನಲ್ ಮೆಮೋಯಿರ್ (೧೯೭೯) ಸೇರಿವೆ. ==ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು== ಅವರು ಅಲಿಗ್ರ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ನ ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಲಿಡೇ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜು ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ. ==This is so good massage for to all peoples and thank you and you will be sporting this massage ❤️❤️🙏🙏❤️❤️== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಯಭಾರಿಗಳು]] 6bxp9g4o483wnoyakzz72m1k4sjabne 1258598 1258585 2024-11-19T15:28:32Z ~aanzx 72368 Restored revision 979136 by [[Special:Contributions/Shri Raksha|Shri Raksha]] ([[User talk:Shri Raksha|talk]]): Revert(TwinkleGlobal) 1258598 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | image = Vijaya Lakshmi Pandit.jpg | birth_date = ೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ | birth_place = ಅಲಹಾಬಾದ್ | death_date = ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦ | office = ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ | term_start = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೫, ೧೯೫೩ | term_end = ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೧, ೧೯೫೪ | vicepresident = | predecessor = ಲೆಸ್ಟರ್ ಬಿ. ಪಿಯರ್ಸನ್ | successor = | office2 = | constituency2 = | term2 = | predecessor2 = | successor2 = | party =ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ | religion = | spouse = | children = | website = | footnotes = | date = | year = | source = |signature= }} ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪಂಡಿತ್ (೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ - ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ|ಸ್ವತಂತ್ರ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ, ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಅಳಿಯ ಸೋದರಳಿಯ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಆರನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ, ಯುಎಸ್ಎ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆಹರೂ ಅವರ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಪಂಡಿತ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರಾಗಿ ಲಂಡನಿ ಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಮಯವು ಇಂಡೋ-ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಸಂದರ್ಭದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅವರ ಹೈ-ಕಮಿಷನರ್‌ಶಿಪ್ ಅಂತರ್-ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ತಂದೆ [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು]] (೧೮೬೧-೧೯೩೧), ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶ್ರೀಮಂತ ನ್ಯಾಯವಾದಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಲಾಹೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ತಾಯಿ ಸ್ವರೂಪ್ರಣಿ ತುಸು (೧೮೬೮-೧೯೩೮), ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿ, ಮೊದಲನೆಯವರು ಮಗುವಿನ ಜನನದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಅವಳು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯವಳು; ಜವಾಹರಲಾಲ್ ಅವರ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ (ಜನನ ೧೮೮೯), ಅವರ ತಂಗಿ ಕೃಷ್ಣ ಹುತೀಸಿಂಗ್ (ಜನನ ೧೯೦೭) ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು [[ಪುಸ್ತಕ]]ಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೯೮೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೮೯೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೪ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೋ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಾದ ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಮೆಹ್ತಾ, ನಯನತಾರಾ ಸೆಹಗಲ್ ಮತ್ತು ರೀಟಾ ದಾರ್ ಅವರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಮಗಳು ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಅಶೋಕ್ ಮೆಹ್ತಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದು ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಮಗಳು ನಯನತಾರಾ ಸಾಹಗಲ್, ನಂತರ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು, ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಕಾದಂಬರಿ]]ಕಾರ. ಅವರು ಗೌತಮ್ ಸಹಗಲ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಗೌತಮ್ ಸಾವಿನ ನಂತರ ನಯನತಾರಾ ಇ.ಎನ್ ಮಂಗತ್ ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಮಗಳು ರೀಟಾ, ಅವತಾರ್ ಕೃಷ್ಣ ಧಾರ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲ್ಧರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳು ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಸ್ತ್ರೀವಾದ, ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಬಹುಮಾನ ವಿಜೇತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಅವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು. ==ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ== ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ ಪಂಡಿತ್. ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಶಾಸಕಾಂಗಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ವ-ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ [[ಆರೋಗ್ಯ]] ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ನಂತರದ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ೧೯೩೮ ರವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ೧೯೪೬ ರಿಂದ ೧೯೪೭ ರವರೆಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಂದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವರು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರವರೆಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾರತದ ರಾಯಭಾರಿಯಾದರು, ೧೯೪೯ ರಿಂದ ೧೯೫೧ ರವರೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂಗೆ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್), ಮತ್ತು ೧೯೫೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಸ್ಪೇನ್. ೧೯೪೬ ಮತ್ತು ೧೯೬೮ ರ ನಡುವೆ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿಯೋಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು (ಈ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ಫಾ ಕಪ್ಪಾ ಆಲ್ಫಾ ಸೊರೊರಿಟಿಯ ಗೌರವ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅವರು ೧೯೬೨ ರಿಂದ ೧೯೬೪ ರವರೆಗೆ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೪ ರಿಂದ ೧೯೬೮ ರವರೆಗೆ ಅವರ ಸಹೋದರರ ಹಿಂದಿನ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಫುಲ್ಪುರದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಿಸಿದ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ. ಪಂಡಿತ್ ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕಾರಣದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ನಿವೃತ್ತಿಯಾದ ನಂತರ, ಅವರು ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೂನ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೭ ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುಎನ್ [[ಮಾನವ]] ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ನಂತರ ಅವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ದಿ ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೫೮) ಮತ್ತು ದಿ ಸ್ಕೋಪ್ ಆಫ್ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್: ಎ ಪರ್ಸನಲ್ ಮೆಮೋಯಿರ್ (೧೯೭೯) ಸೇರಿವೆ. ==ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು== ಅವರು ಅಲಿಗ್ರ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ನ ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಲಿಡೇ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜು ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಯಭಾರಿಗಳು]] pehd25jxcidcn9rypyqh8bm1t67gfky 0 52678 1258730 1184970 2024-11-20T10:20:37Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258730 wikitext text/x-wiki [[File:Lavani 1.jpg |thumb|right|350px| ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲಾವಣಿ ನರ್ತಕಿ ಸುರೇಖಾ ಪುಣೇಕರ್]] ಲಾವಣಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಮತ್ತು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಉತ್ಸಾಹ, ಶಕ್ತಿಯುತ ಹಾಗೂ ನಾಟಕೀಯವಾದ ನಿರೂಪಣೆಯೇ ಈ ಲಾವಣಿ. ಲಾವಣಿ ನೃತ್ಯವು [[ಮರಾಠಿ]] ಜಾನಪದ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಗಣನೀಯವಾದ ಕೊಡುಗೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಬಹಳ ಹೆಸರು ಮಾಡಿದೆ. ಲಾವಣಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನಪ್ರಿಯ ಜಾನಪದ ರೂಪವೂ ಹೌದು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಸ್ತ್ರೀ ಕಲಾವಿದರು ಹಾಡಿದರೆ, ಪುರುಷ ಕಲಾವಿದರು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಲಾವಣೀಸ್ (Lavanis) ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾವಣಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನೃತ್ಯ ರೂಪವನ್ನು " [[ತಮಾಷಾ]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾವಣಿಯನ್ನು ಒಬ್ಬ ಹುಡುಗಿಯು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯಕರನಿಗೆ ಬರೆಯುವ ಒಂದು ಪ್ರಣಯ ಗೀತೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿಯ ಮುಖ್ಯ ಗುಣವೆಂದರೆ ಇದು "ಢೋಲ್ಕಿ" (Dholki) ಎಂಬ ಒಂದು ಪರ್ಕಷನ್ ನ ಬೀಟ್ಸ್ ವಾದ್ಯದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಾಡು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯವನ್ನು ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಲಾವಣಿಯು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಅದರ ಲಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. =='''ಉತ್ಪತ್ತಿ'''== ಒಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರವಾದ ಲಾವಣಿ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಲಾವಣ್ಯ ಅಂದರೆ ಸೌಂದರ್ಯ ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಇದು [[ಮರಾಠಿ]] ''lavane'' ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಆಂಗ್ಲ ಪದವಾದ ''Ballad'' ವಿವಿಧ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತಹದು. ಲಾವಣಿಯು ಜನಪದ ಗೀತೆಯ ಒಂದು ಉಪವರ್ಗವಾಗಿದೆ. ''Ballad'' ಪದವನ್ನು ಕೆಲವು ಸಾರಿ ನೃತ್ಯದೊಡನೆ ಹಾಡಲಾಗುವ ಲಾವಣಿಗಳಿಗೆ ಸೂಚಿಸುವುದುಂಟು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. #ಜರ್ಮನ್ - ''volkslied'' #ಡ್ಯಾನಿಶ್- ''folkevise'' #ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್- ''romance'' #ರಷ್ಯಾ- ''bylina'' =='''ಇತಿಹಾಸ'''== ಈ ''ballad'' ಪದವನ್ನು ಹಲವು ಸಾರಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಪದ್ಯಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಪದವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಥವಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಕ ಗುಣವಾಚಕಗಳನ್ನು ಇದರ ಹಿಂದೆ ಬಳಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲು ವಾದಿಸಿದವರು "ವಿಲಿಯಂ ಷೆನ್ ಸ್ಟೋನ್". ಭಾವವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಗೀತೆಗಳಿಂದ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ಕಥನಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ''ballad'' ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾನೆ. ಲಾವಣಿ ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೇಶ್ವೆ ಆಡಳಿತದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರೂಪುತಳೆಯಿತು. ಅಂದಿನ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲಾವಣಿ ಗಾಯಕರು ಇದ್ದರು. ಆ ಅನೇಕರಲ್ಲಿ ಹೊನಜಿ ಬಾಲಾರವರು ಒಬ್ಬರು. ಢೋಲ್ಕಿ ಬದಲಿಗೆ [[ತಬಲಾ|ತಬಲಾವನ್ನು]] ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದವರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಗಾಯಕರಾದ ಹೊನಜಿ ಬಾಲಾರವರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.travelindia360.net/lavani-grace-personified.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2014-01-30 |archive-date=2012-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120211105350/http://www.travelindia360.net/lavani-grace-personified.html |url-status=dead }}</ref> ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಧರ್ಮ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಣಯದ ವಿವಿಧ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಲಾವಣಿಯು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ, ಇದು ದಣಿದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಮನರಂಜನೆ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಸ್ಥೈರ್ಯ ಬೂಸ್ಟರ್ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲಾವಣಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ನೃತ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳ ಮೂಲವು ಪ್ರಾಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಇದೆಯೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿಯಲ್ಲಿ '''ನಿರ್ಗುಣಿ''' ಲಾವಣಿ (ತಾತ್ವಿಕ) ಮತ್ತು '''ಶೃಂಗಾರಿ''' ಲಾವಣಿ (ಇಂದ್ರಿಯ) ಎಂದು ಎರಡು ವಿಧಗಳಿವೆ. ಶೃಂಗಾರ ಲಾವಣಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪುರುಷರು ಬರೆದರೆ, ಹೆಂಗಸರು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಹಾಡಿ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಿರ್ಗುಣಿ ಲಾವಣಿಯ ಆರಾಧನೆಯ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಭಾವದ ಲಾವಣಿಗಳು ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು, ಹೊಂದಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ '''ಫದಛಿ'''(Phadachi) ಲಾವಣಿ ಮತ್ತು '''ಬೈಥಕಿಛಿ''' (Baithakichi) ಲಾವಣಿ. ನಾಟಕ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮುಂದೆ ಅಂದರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಫದಛಿ ಲಾವಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಮುಚ್ಚಿದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಯ್ದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮುಂದೆ ಹಾಡಿದಾಗ, ಇದು ಬೈಥಕಿಛಿ ಲಾವಣಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಯಿತು. =='''ಲಕ್ಷಣಗಳು'''== ಜನಪದ ಕಾವ್ಯದ ಕಥಾತ್ಮಕ ಭಾಗವನ್ನು ಕುರಿತದ್ದಾಗಿದೆ ಲಾವಣಿ. ಲಾವಣಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಹಾಡ್ಗತೆ. "ಕಥೆ ಹೇಳುವ ಗೀತೆ ಅಥವಾ ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಕಥೆ". ಲಾವಣಿಯು ಕ್ರಿಯೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿಯೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಸ್ತುವಿನ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಲಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಸರಳತೆ ಸಹ ಒಂದು ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿಯು ಏಕ ಘಟನೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ ಎಂಬುದು ಇನ್ನೊಂದು ಲಕ್ಷಣ. ಒಂದೇ ಘಟನೆಯ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವ ಕಥನ ಗೀತೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಇದನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ದೀರ್ಘಕಾವ್ಯಗಳಿಗೆ ಇದನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆಶುರಚನೆ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಲಾವಣಿಯ ಎರಡು ಸೂತ್ರಗಳು. ಲಾವಣಿಯ ವಿಚಾರ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವಾಗಿದ್ದು , ಮೇಳ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂಶವಾಗಿದೆ. =='''ವೇಷಭೂಷಣಗಳು'''== ಲಾವಣಿ ಮಾಡುವ ಹೆಂಗಸರು ಒಂಭತ್ತು ಗಜದ [[ಸೀರೆ|ಸೀರೆಯನ್ನು]] ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಲೆಗೂದಲನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿ ಒಂದು ಬನ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ದೊಡ್ಡ [[ಬಿಂದಿ]] ಇಡುತ್ತಾರೆ. ಕಿವಿಗೆ [[ಓಲೆ]], ಸೊಂಟಕ್ಕೆ [[ಡಾಬು]], ಕೈಗಳಿಗೆ [[ಬಳೆ]] ಹಾಕಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರೀ ಒಡವೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉಡುವ ಸೀರೆಯನ್ನು "ನವಾರಿ" (nawari) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೀರೆಯನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ಸುತ್ತಿ, ಕಚ್ಚೆಹಾಕಿ ಉಟ್ಟು, ಕಾಲುಗಳ ಸರಾಗವಾದ ಮತ್ತು ಆರಾಮದಾಯಕವಾಗಿರುವಂತೆ ಉಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Lavani</ref> ಹೆಂಗಸರ ಜೊತೆಗೆ ಪುರುಷರೂ ಸಹ ಲಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ . ಅವರನ್ನು "ನಾಟ್" (NAT-ಪುರುಷ ನರ್ತಕಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಪುರುಷರು ಪ್ರಮುಖ ನರ್ತಕರಿಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನರ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ. =='''ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಲಾವಣಯ ಬಳಕೆ'''== ಲಾವಣಿ, ಮರಾಠಿ ಸಿನೆಮಾಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದೆ.ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲಾವಣಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿದ್ದೂ ಇದೆ. ಪಿಂಜರ (೧೯೭೨) ಚಿತ್ರ, ನಟ್ರಂಗ್ (೨೦೧೦) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಲಾವಣಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು. ಸುರೇಖಾ ಪುಣೇಕರ್ ಓರ್ವ ಹೆಸರಾಂತ ಲಾವಣಿ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ. ಲಾವಣಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಖ್ಯಾತ ಕವಿಗಳಾದ ಹೊನಜಿ ಬಾಲ, ರಾಮ್ ಜೋಷಿ, ಪ್ರಭಾಕರ್ ಮತ್ತು ಅನಂತ್ ಫ಼್ಯಾಂಡಿಯವರ ಕೊಡುಗೆ ಅಮರ. ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿಯರಾದ ಹೆಲೆನ್, ಮಾಧುರಿ ದಿಕ್ಷಿತ್, ಲೇಟ್ ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್, ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾ ಬಾಲನ್ ಈ ನೃತ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕೈಚಳಕವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಲಾವಣಿಯ ಪ್ರಬಲ ಲಯಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರನ್ನು ಕುಣಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. =='''ಲಾವಣಿ ಗೀತೆ'''== ===ಕೇಳೋ ಪಸಂದಾ=== <poem> ಕಲಿಯುಗದೊಳಗ ಹೇಳತೀನಿ ಬಂದ| ಇಂದೇ ಕೇಳರಿ ಪಸಂದ ನೀವೆಲ್ಲಾ ಕೂಡಿರಿ ಬಂದು| ಕುಂತು ಕೇಳಿರಣ್ಣಾ ಒಳ್ಳೇ ಚಂದಾ||೧|| </poem> - <poem> ದುಡ್ಡಿಂದು ಬಂದಿತು ಒಳೆ ಘೋರ ಪೂರ ಕೇಳಿರಿ ಎಲ್ಲರಾ| ಬಡ ಜನಕೆ ಹತ್ತಿತು ಚಿಂತಿ ಪೂರಾ ಅವರಾ| ಕೇಳವಲ್ಲರು ಯಾರ್ಯಾರ| ಸಾಲಾ ಬೇಡಲಿಕ್ಕೋದರು ಸಾವಕಾರ, ಅವರು ಕೊಟ್ಟಾರು ಐದಾರು| ಬಿರಾಡ ಬಿಟ್ಟ್ಟದು ಬಂದಿತು ಒಳೆ ಘೋರ, ಚೆದುರಾ| ಕೇಳೋ ಸುಂದರಾ| </poem> - <poem> ಜಾಲಿಹಾಳು ಎಂಬುದು ಊರಾ, ಪೂರಾ ಕೇಳೋ ವಿಸ್ತಾರಾ| ಅಲ್ಲಿಹನೆ ಬಸವಣ್ಣ ದೇವರ, ಪದಮಾಡಿ ಹಾಡ್ಯಾರು ಗೆಳೆಯರಾ| ಅಕ್ಷರ ಹೇಳಿತೀನಿ ಒಳೆಪೂರಾ, ಚದುರ ಮುತ್ತಿನ ಸರಾ| ಮನಸಿಗೆ ತಂದು ನೋಡಿರಿ ಬಲ್ಲವರಾ| ಎಷ್ಟೂ ಹೇಳಲಿ ಮನಸಿಗೆ ತಂದ, ಇಂದೆ, ಕೇಳೋ ಪಸಂದ||೩|| </poem> =='''ಉಲ್ಲೇಖ'''== <ref>http://www.indianmirror.com/dance/lavani.html</ref> <ref>https://www.utsavpedia.com/cultural-connections/indian-performing-arts/lavani-maharashtrian-dance-performance/</ref> <ref>{{Cite web |url=http://www.discoveredindia.com/maharashtra/culture-in-maharashtra/dance/lavani-dance.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-08-31 |archive-date=2018-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815045029/http://www.discoveredindia.com/maharashtra/culture-in-maharashtra/dance/lavani-dance.htm |url-status=dead }}</ref> <ref>http://bijetri151625.blogspot.com/2016/11/the-origin-of-lavani.html</ref> <references/> ===ಆಕರ ಗ್ರಂಥಗಳು=== #ಹಳೆಯ ಲಾವಣಿಗಳು- ಡಾ.ವೀರೇಶ ಬಡಿಗೇರ #ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ ರೂಪಗಳು- ಡಾ.ರಾಗೌ [[ವರ್ಗ:ಜನಪದ]] jd348ge3pvuav57udgeq4g42y1j9jzk 0 53221 1258607 1258458 2024-11-19T16:21:56Z Prajna poojari 75941 1258607 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್''' ಅನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು ದಶಕದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು ಲಿಂಗ, ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, ಆದಾಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಗಣಿತ ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ ಲಾಭ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ಮನರಂಜನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯ, ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಔಷಧ ಮಾರಾಟ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರাগত ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಧುಮೇಹ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ತಲೆನೋವುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} se5ogpyw0t3mrkxqcz5kb2y87y3f2ce 1258650 1258607 2024-11-20T01:44:55Z Prajna poojari 75941 /* ಇತಿಹಾಸ */ 1258650 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್''' ಅನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು ಲಿಂಗ, ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, ಆದಾಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಗಣಿತ ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ ಲಾಭ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ಮನರಂಜನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯ, ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಔಷಧ ಮಾರಾಟ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರাগত ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಧುಮೇಹ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ತಲೆನೋವುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} hc4ata9k063mp6dwmarwu6k97kw1fht 1258651 1258650 2024-11-20T01:52:51Z Prajna poojari 75941 /* ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು */ 1258651 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್''' ಅನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಗಣಿತ ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ ಲಾಭ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ಮನರಂಜನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯ, ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಔಷಧ ಮಾರಾಟ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರাগত ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಧುಮೇಹ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ತಲೆನೋವುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} 5xaxyalff4g74qys30bn7gqs399oe6f 1258653 1258651 2024-11-20T02:04:46Z Prajna poojari 75941 /* ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು */ 1258653 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್''' ಅನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ಮನರಂಜನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯ, ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಔಷಧ ಮಾರಾಟ ಅಂಗಡಿಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರাগত ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಧುಮೇಹ ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ತಲೆನೋವುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} h2jtw06p5f6b01dauvc309f5ixsb5p0 1258654 1258653 2024-11-20T02:15:48Z Prajna poojari 75941 /* ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು */ 1258654 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್''' ಅನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ [[ಮನರಂಜನೆ|ಮನರಂಜನಾ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ [[ಆದಾಯ]], ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ [[ನಂಬಿಕೆ]]ಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಔಷಧ]] ಮಾರಾಟ [[ಅಂಗಡಿ]]ಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ [[ರೋಗಿ]]ಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *[[ಆರೋಗ್ಯ]] ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರೆ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಧುಮೇಹ]] ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ [[ತಲೆನೋವು]]ಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} 8ugcr1t7hrbf811uzibd1hoefqdshql 1258655 1258654 2024-11-20T02:17:00Z Prajna poojari 75941 1258655 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ''' ವನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ [[ಮನರಂಜನೆ|ಮನರಂಜನಾ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ [[ಆದಾಯ]], ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ [[ನಂಬಿಕೆ]]ಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಔಷಧ]] ಮಾರಾಟ [[ಅಂಗಡಿ]]ಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ [[ರೋಗಿ]]ಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *[[ಆರೋಗ್ಯ]] ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರೆ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಧುಮೇಹ]] ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ [[ತಲೆನೋವು]]ಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} p7q15pavvji4tdidrezw65l7z7dcg7o 1258656 1258655 2024-11-20T02:17:25Z Prajna poojari 75941 Prajna poojari [[ಸದಸ್ಯ:Manirathnam18/sandbox]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಸೂಕ್ತವಾದ ಪುಟ ಶೀರ್ಷಿಕೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ. 1258655 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ''' ವನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ [[ಮನರಂಜನೆ|ಮನರಂಜನಾ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ [[ಆದಾಯ]], ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ [[ನಂಬಿಕೆ]]ಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಔಷಧ]] ಮಾರಾಟ [[ಅಂಗಡಿ]]ಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ [[ರೋಗಿ]]ಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *[[ಆರೋಗ್ಯ]] ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರೆ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಧುಮೇಹ]] ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ [[ತಲೆನೋವು]]ಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} p7q15pavvji4tdidrezw65l7z7dcg7o 1258659 1258656 2024-11-20T02:18:37Z Prajna poojari 75941 added [[Category:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1258659 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ''' ವನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟೇಶನ್ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ [[ಮನರಂಜನೆ|ಮನರಂಜನಾ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ [[ಆದಾಯ]], ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ [[ನಂಬಿಕೆ]]ಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಔಷಧ]] ಮಾರಾಟ [[ಅಂಗಡಿ]]ಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ [[ರೋಗಿ]]ಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *[[ಆರೋಗ್ಯ]] ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರೆ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಧುಮೇಹ]] ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ [[ತಲೆನೋವು]]ಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] 956revc40gje7gtac17tr369mm9q0wf 1258660 1258659 2024-11-20T02:21:01Z Prajna poojari 75941 1258660 wikitext text/x-wiki '''ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ''' ವನ್ನು ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಪಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಚೇತನ ಅಥವಾ ಚೇತನ ನಂಬಿಕೆಗಳು, [[ಪ್ರೇರಣೆ]]ಗಳು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನಡೆ-ನುಡಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/psychographics |title=Psychographics |date=n.d. |website=Merriam-Webster Dictionary |accessdate=June 28, 2017}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ತಂತ್ರವು ಆಚರಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವಭಾವ, ಅವರ ವಿಲಾಸಿತೆ, ಮೌಲ್ಯಗಳು, [[ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ]], ಜೀವನಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಮಾಡಲು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನಿಖರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾರರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವನಶೈಲಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಕೆಲವರು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಜ್ಞರು ಜೀವನಶೈಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ ಗ್ರಾಹಕರ "ಯೋಚನೆ, ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಹಣದ ಮಾದರಿಗಳಿಗೆ" ಆಧಾರಿತವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶೈಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |url=http://acrwebsite.org/volumes/6285/volumes/v11/NA-11 |title=Lifestyle and Psychographics: a Critical Review and Recommendation |author=W. Thomas Anderson |author2=Linda L. Golden |year=1984 |journal=NA - Advances in Consumer Research |volume=11 |accessdate=June 29, 2017}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ [[ಪದವಿ]] ಹೊಂದಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತನಿಖೆಗಾರ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್, ಪರಂಪರಿಕ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು—ಲಿಂಗ, ವಯೋಮಾನದ ಮತ್ತು [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮಟ್ಟ—ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆಯಿದ್ದರು. ಅವನು ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ [[ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ]] ಮಾಡಲು, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ವಿತರಣೆಯ, ಬೆಲೆಯು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಅಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಂಗಡಣೆಯ ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕ ಎಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಡೆಂಬಿ "ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |url=https://hbr.org/2006/02/rediscovering-market-segmentation |title=Rediscovering Market Segmentation |magazine=Harvard Business Review |author=Daniel Yankelovich |author2=David Meer |year=2006 |accessdate=June 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=https://archive.ama.org/archive/ResourceLibrary/MarketingResearch/documents/9511240220.pdf |title=Psychographics Revisited: The Birth of a Technique |magazine=Marketing News |author=Emanuel H. Demby |year=1989 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಒಂದು [[ದಶಕ]]ದೊಳಗೆ, ಆರ್'ನೋಲ್ಡ್ ಮಿಚೆಲ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫರ್ಡ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ "ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಿಷ್ಠೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳು" (ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌) ಎಂಬ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಧಾನಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಯಾಂಕೇಲೋವಿಚ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ವಿರೋಧಿಗಳಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ತಜ್ಞರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ "ಆಡ್‌ವರ್ಡೈಸಿಂಗ್ ಏಜ್" ವಿಎ‌ಎಲ್‌ಎಸ್‌ ಅನ್ನು "೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಹತ್ತನೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಾಧನೆ" ಎಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿತು.<ref>{{cite web |url=https://www.sri.com/work/timeline-innovation/timeline.php?tag=seminal-innovations#!&innovation=vals-market-research |title=VALS™ Market Research |website=SRI International |accessdate=June 30, 2017}}</ref> == ಅನುಕೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾನುಕೂಲಗಳು== ಗಣನೆ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಲು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಮಾಡಿ ಗುರಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಪ್ರಕಾರವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. {| class="wikitable" |- ! ವಿಭಜನೆಯ ಪ್ರಕಾರ ! ಅನುಕೂಲಗಳು ! ಅನಾನುಕೂಲಗಳು |- | ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವಿಭಾಗವು [[ಲಿಂಗ]], ವಯಸ್ಸು, ಜನಾಂಗೀಯತೆ, [[ಆದಾಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಜನರನ್ನು ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಸರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಗುರಿಪಡಿಸಬಹುದಾದ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಿಲೆನಿಯಲ್ಸ್, ಹಿಸ್ಪಾನಿಕ್ಸ್, ಅಥವಾ ೨೫ ರಿಂದ ೩೫ ವಯಸ್ಸಿನ ಮಹಿಳೆಯರು. * ಪ್ರಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಡೇಟಾ ಹಲವಾರು ಮೂರನೆಯ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. | *ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತದೆ. *ಪ್ರಜಾತಿಫಲಕ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಒಂದೇ ಮಾದರಿಯ ಸಮನ್ವಯವಿರುವ ವಿಧಾನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. |- | ನಡವಳಿಕೆಯ ವಿಭಾಗವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಯಿಂದ ಗುಂಪು ಮಾಡುತ್ತದೆ. | *ಅಗತ್ಯಕರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡುವುದು ದೊಡ್ಡ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಒಳನೋಟದ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ, ಖರೀದಿ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ಲಿಕ್ಕುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಹುದೂರ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ *ಗುರಿ ಮಾಡುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. | *ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಸಮಾನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. *ಹೆಚ್ಚುಹೋಗುವಿಕೆಯು ವರ್ತನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂದೇಶವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರಬಹುದು. |- | ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯ, ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹಂಚಿದ ಮನೋಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಗೊಂಡ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. | *ಆರೋಪಣಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |- | ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹಂಚಿದ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಭಾವನೆಗಳು, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತದೆ. | *ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವರಣೆ ಮಾಡದ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮಾರ್ಕೆಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. | *ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಾಗ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಳಗಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.¹ |} # ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹಲವು ಚರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಖಚಿತತೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ವಿಧದ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ವಾದವೆಂದರೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಲಾಭಾಂಶ, ಅಥವಾ ಇತರ ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಹೆಚ್ಚು-ಉತ್ಪಾದಕ ಗುರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು. ==ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿಧಾನಗಳು== ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಗುಂಪು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ. ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹಂತವು ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲಿಕರ್ಟ್ ಸ್ಕೇಲ್ (ಉದಾ: "ಮೂರು ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೧, "ಒಪ್ಪಿಕೆ" = ೨, "ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ" = ೩, "ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೪, "ನಿಖರವಾಗಿ ಒಪ್ಪುತ್ತಿಲ್ಲ" = ೫) ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ನಂತರ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ]] ಗುಂಪುಗಟ್ಟುವಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮೂಲಕ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಸ್ಕ್ಯಾಟರ್‌ ಪ್ಲೋಟ್‌ ಬಳಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು, ಅಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಉತ್ತರಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಣಿಸಬಹುದು. ಉಳಿದಂತೆ, ಉತ್ತರಗಳ ಅಂಕಿ-ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉಪಯೋಗದಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಜಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದು ೫, ೧೦, ಅಥವಾ ೧೫ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಚಿಹ್ನೆ ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ಪೂರಕವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮನೋಭಾವಗಳು, ಮತ್ತು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು.<ref name=alexandra>{{cite web |url=https://hbr.org/2016/03/psychographics-are-just-as-important-for-marketers-as-demographics |title=Psychographics Are Just as Important for Marketers as Demographics |author=Alexandra Samuel |year=2016 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> ಅದರೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆ ವಿಭಾಗದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅರ್ಥೈಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂಶೋಧಕರ ಮೂಲಭೂತ ದೋಷವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಶೋಧಕರು ತಮ್ಮವೇ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರಣೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಡೇಟಾವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿಯ ಮಾನದಂಡಗಳು: #ಇದು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಜನೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ವಿಭಾಗಗಳು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ . #ಇದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. #ಇದು ಅನ್ವಯಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿವರಣೆ: ಒಂದು ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ದೋಷ-ಲಾಭಗಳ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಹೆಚ್ಚು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮಾದರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಅವು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಬಹುದು.ಇದೆಯಂತೆ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಿಭಾಗಗೊಳಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು ಭವಿಷ್ಯಸೂಚಕ ಆಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದ ನಂತರ [[ಲಾಭ]] ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. == ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗ ಬಳಕೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು == ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂದು ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು [[ಜಾಹೀರಾತು]]ದಾರರು ಭವಿಷ್ಯ ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಹಾಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುರಿತು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರೂ ತಮ್ಮ ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಮಾಹಿತಿಗೆ ವಿನಿಮಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧಿತ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕೀಕೃತ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. === ಚಿಲ್ಲರೆ ಉದ್ಯಮ === ಮನೆಮಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ [[ಮನರಂಜನೆ|ಮನರಂಜನಾ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಉದಾ: ಇ-ರೀಡರ್‌ಗಳು, ವೀಡಿಯೋ ಆಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು) ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಕುಟುಂಬದ [[ಆದಾಯ]], ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ವಯಸ್ಸು ಅಥವಾ ಇತರ ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುರಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.ಆದರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳು ಖರೀದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ "ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರಣ" ಅಥವಾ "ಏಕೆ" ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣದ ಮೂಲಕ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆದಾರರು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಭಿನ್ನ [[ನಂಬಿಕೆ]]ಗಳು, ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref name=alexandra /> * [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡುವ 'ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವರು' ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. * ಪರದೆ ಸಮಯವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ 'ಮಿತಿಗಳು' ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಹಕರಾದ ಪುಟಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಮಾರಾಟಗಾರರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[ಔಷಧ]] ಮಾರಾಟ [[ಅಂಗಡಿ]]ಗಳ ಸರಪಳಿಯು ೫೦ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮಹಿಳೆಯವರ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.cmo.com/opinion/articles/2013/7/8/_5_segmentation_less.html#gs.fiDMZFo |title=5 Segmentation Lessons from CVS |author=Michael Hinshaw |year=2013 |accessdate=June 30, 2017}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಉದ್ಯಮ === ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಂತಹ ವಿಶಾಲ ವಿಭಾಗದ ಒಳಗೆ, ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ಹೊಸ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಚಿತತೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಬಹುದು.ಪ್ರಯಾಣ ಶೈಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಸಕ್ತಿಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಪ್ರಯಾಣ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಚಾರ ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal |title=Identifying Leisure Travel Market Segments based on Preference for Novelty |author=Pamela A. Weaver |author2=Ken W. McCleary |author3=Jiho Han |author4=Phillip E. Blosser |journal=Journal of Travel & Tourism Marketing |volume = 26|issue=5–6 |pages=568–584 |year=2008 |doi=10.1080/10548400903163129 |doi-access=free }}</ref> ಗ್ರಾಹಕರು 'ಪರಿಚಿತತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರಲು ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು; 'ಹೊಸತನವನ್ನು ಬಯಸುವ' ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು-ನಿಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿಸಬಹುದು. === ಆರೋಗ್ಯ ಉದ್ಯಮ === ಆರೋಗ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುವುದೇನೆಂದರೆ, ಜನಸಾಂಖ್ಯಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ [[ರೋಗಿ]]ಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಲು ಸಮರ್ಪಕ ವಿಧಾನವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಈಗಾಗಲೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಲಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಆರೋಗ್ಯಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite journal |title=Psychographic Profiling for Effective Health Behavior Change Interventions |author=Sarah J. Hardcastle |author2=Martin S. Hagger |journal=Frontiers in Psychology |volume = 6|pages=1988 |year=2016 |doi=10.3389/fpsyg.2015.01988 |pmid=26779094 |pmc=4701903 |doi-access=free }}</ref> ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಕಟಕರು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರರು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *[[ಆರೋಗ್ಯ]] ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದ ಇದ್ದಾರೆ, *ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಪರರಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆರೈಕೆಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಾರೆ, *ಹೊಲಿಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಪರಂಪರೆ ಔಷಧಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ, *ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬದಲು ಇತರರ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಈ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವಾ [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರಿಗೆ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು (ಬೋಧನಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್) ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಂವಹನವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ನಡವಳಿಕೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು, ಆರೈಕೆ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪಾಲನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ಆಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಬಹುದು.<ref>{{cite video |url=https://www.youtube.com/watch?v=DKIr2C6g3lA |title=Psychographic Segmentation Defined |author=PatientBond |publication-date=June 22, 2017 |via=YouTube |accessdate=February 25, 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.patientbond.com/psychographics |title=Healthcare-Related Psychographic Segmentation |website=PatientBond |accessdate=February 25, 2020}}</ref> ಸೈಕೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ವಿಭಾಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಧುಮೇಹ]] ರೋಗಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದರಿಂದ [[ತಲೆನೋವು]]ಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆ]]ಯ ನಂತರ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪ್ರವೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.hhnmag.com/articles/6932-consumer-segmentation-has-hit-health-care-heres-how-it-works |title=Consumer Segmentation Has Hit Health Care. Here's How It Works |website=Hospitals & Health Networks |author=Lola Butcher |date=March 8, 2016 |accessdate=July 11, 2017}}</ref><ref>{{cite journal |title=Paper 34. The Effectiveness of Personalized Electronic Patient Engagement Messaging Following Lumbar Spinal Fusion: A Pilot Study (Lumbar Spine Research Society 10th Annual Meeting: 2017 Meeting Abstracts) |year=2017 |author=Louis Jenis, MD |author2=Tricia Gordon, NP |author3=Thomas Cha, MD, MBA |author4=Joseph Schwab, MD, MS |journal=Journal of Neurosurgery |volume=42 |issue=4 |pages = A1–A40|doi=10.3171/2017.4.FOC-LSRSabstracts |pmid=28384064 |doi-access=free }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] pjcuz7m16k9a4mhb0w50tietv5h2i06 0 59420 1258712 1177846 2024-11-20T06:25:57Z 2401:4900:6407:6276:0:0:225:D55F 1258712 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೫}} '''ಬಂಗಾಡಿ''' [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ [[ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ]] ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳ.[[ಮಂಗಳೂರು]] ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮಂತರಾದ ಬಂಗರಸರು ಇಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೂಲ ವಂಶದ ಅರಸರ ಮೂಲ ಸ್ಥಾನವೂ ಇದೇ ಬಂಗಾಡಿ ಆಗಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಕುದುರೆಮುಖ ಪರ್ವತದ ಸುಂದರ ನೋಟ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ಇದು ಗಂಗರಸರ ವಂಶಸ್ಥರಾದ ಬಂಗರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಬಂಗರು ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಅಧಿಕಾರ ಈಗಿನ ಪುತ್ತೂರು ತಾಲೂಕು, ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ ತಾಲೂಕು, ಮಂಗಳೂರು ತಾಲೂಕಿನ ಹಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಬಂಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬಂಗರ ಮೂಲದೇವರಾದ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶದ ಬಲ್ಲಾಳರಾಯನದುರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪಾಳುಬಿದ್ದಿರುವ ಒಂದು ಕೋಟೆ ಕೂಡಾ ಇದೆ.+ ==ಪ್ರಸ್ತುತ== ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ ಬೆಳ್ತಂಗಡಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೫ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿನ ಒಂದು ಸುಂದರ ಪ್ರದೇಶ. [[ವರ್ಗ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] {{stub}} 0w0ln10ihyqumnhsl70tlyyyg3jadt3 0 65621 1258635 1224606 2024-11-19T22:40:19Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258635 wikitext text/x-wiki {{Infobox philosopher | region = Western philosophy | era = [[20th-century philosophy]] | image = Bertrand Russell transparent bg.png | caption = | name = Bertrand Russell |birth_name=Bertrand Arthur William Russell | birth_date = {{birth date|df=yes|1872|5|18}} | birth_place = [[Trellech]], [[Monmouthshire (historic)|Monmouthshire]],<ref name="monmouthshire">[[Monmouthshire (historic)#Ambiguity over Welsh status|Monmouthshire's Welsh status]] was ambiguous at this time.</ref><!--Whether Monmouthshire was in Wales in 1872 is debatable. Please leave this alone; this page is not the place for this debate--> United Kingdom | death_date = {{Death date and age|df=yes|1970|2|2|1872|5|18}} | death_place = [[Penrhyndeudraeth]], Wales, United Kingdom | residence = United Kingdom | nationality = British <!-- This is the consensus. Please do not change this without first reading the corresponding debate on the talk page and reaching the necessary consensus for making any change. The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland is made up of four constituent countries: England, Northern Ireland, Scotland and Wales. These four countries are an equal union, sharing a common British citizenship. In other words, its citizens are British.--> | school_tradition = [[Analytic philosophy]] | main_interests = {{plainlist| * [[Epistemology]] * Ethics * [[Logic]] * Mathematics * [[Metaphysics]] * [[History of philosophy]] * [[Philosophy of language]] * [[Philosophy of logic]] * [[Philosophy of mathematics]] * [[Philosophy of mind]] * [[Philosophy of perception]] * [[Philosophy of religion]] * [[Philosophy of science]] }} |awards = [[De Morgan Medal]] {{small|(1932)}}<br>[[Sylvester Medal]] <small>(1934)</small><br>[[Nobel Prize in Literature]] {{small|(1950)}}<br>[[Kalinga Prize]] {{small|(1957)}}<br>[[Jerusalem Prize]] <small>(1963)</small> |influences = [[Euclid]]{{·}}[[John Stuart Mill]]{{·}}[[Giuseppe Peano]]{{·}}[[George Boole]]<ref>{{cite book|title=The Development of Bertrand Russell's Philosophy, Volume 11|year=2002|publisher=Psychology Press|isbn=9780415295451|pages=113–114|author=Ronald Jager}}</ref>{{·}}[[Augustus De Morgan]]<ref>{{cite book|title=The Cambridge Companion to Bertrand Russell|year=2003|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521636346|page=85|editor=Nicholas Griffin}}</ref>{{·}}[[Gottlob Frege]]{{·}}[[Georg Cantor]]{{·}}[[George Santayana]]{{·}}[[Alexius Meinong]]{{·}}[[Baruch Spinoza]]{{·}}[[Ernst Mach]]<ref>{{cite book|title=Bertrand Russell Memorial Volume|year=2013|publisher=Routledge|isbn=9781317833024|author=Roberts, George W.}}</ref>{{·}}[[David Hume]]<ref>{{cite book|title=Historical Dictionary of Bertrand Russell's Philosophy|year=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810862920|author=Rosalind Carey, John Ongley}}</ref>{{·}}[[Gottfried Wilhelm Leibniz]]{{·}}[[Ludwig Wittgenstein]]{{·}}[[Alfred North Whitehead]]{{·}}[[G. E. Moore]]{{·}}[[Percy Bysshe Shelley]] |influenced = [[Ludwig Wittgenstein]]{{·}}[[A. J. Ayer]]{{·}}[[Rudolf Carnap]]<ref>{{cite book|title=Language, Truth and Knowledge: Contributions to the Philosophy of [[Rudolf Carnap]]|year=2003|publisher=Springer|isbn=9781402012068|page=2|author=Ilkka Niiniluoto|editor=Thomas Bonk}}</ref>{{·}}[[John von Neumann]]<ref>{{cite book|title=CONPAR 1986|year=1986|publisher=Springer|isbn=9783540168119|page=15|author=Wolfgang Händler, Dieter Haupt, Rolf Jelitsch, Wilfried Juling, Otto Lange}}</ref>{{·}}[[Kurt Gödel]]<ref>{{cite book|title=Reflections on Kurt Gödel|year=1990|publisher=MIT Press|isbn=9780262730877|page=305|author=Hao Wang}}</ref>{{·}}[[Karl Popper]]<ref>{{cite book|title=Karl Popper|year=2013|publisher=C. Black|isbn=9781623567330|author=Phil Parvin}}</ref>{{·}}[[W. V. Quine]]<ref>{{cite book|title=The Cambridge Companion to Quine|year=2004|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521639491|page=2|editor=Roger F. Gibson}}</ref>{{·}}[[Noam Chomsky]]<ref>{{cite book|title=Noam Chomsky: A Life of Dissent|year=1998|publisher=MIT Press|isbn=9780262522557|page=32|author=Robert F. Barsky}}</ref>{{·}}[[Hilary Putnam]]<ref>{{cite book|title=French Theory: How Foucault, Derrida, Deleuze, & Co. Transformed the Intellectual Life of the United States|year=2008|publisher=U of Minnesota Press|isbn=9780816647323|page=97|author=François Cusset}}</ref>{{·}}[[Saul Kripke]]<ref>{{cite book|title=Saul Kripke|year=2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=9781139500661|editor=Alan Berger}}</ref>{{·}}[[Moritz Schlick]]<ref>{{cite book|title=General Philosophy of Science: Focal Issues: Focal Issues|year=2007|publisher=Elsevier|isbn=9780080548548|page=432|author=Dov M. Gabbay, Paul Thagard, John Woods, Theo A.F. Kuipers|chapter=The Logical Approach of the Vienna Circle and their Followers from the 1920s to the 1950s}}</ref>{{·}}[[Vienna Circle]]<ref>{{cite book|title=Husserl's Crisis of the European Sciences and Transcendental Phenomenology: An Introduction|year=2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521895361|page=204|author=Dermot Moran}}</ref>{{·}}[[J. L. Austin]]{{·}}[[G. H. Hardy]]<ref>{{cite web|title=Russell and G.H. Hardy: A study of their Relationship|url=http://digitalcommons.mcmaster.ca/cgi/viewcontent.cgi?article=1352&context=russelljournal|publisher=McMaster University Library Press|accessdate=3 January 2014|author=Grattan-Guinness|archive-date=4 ಜನವರಿ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140104013234/http://digitalcommons.mcmaster.ca/cgi/viewcontent.cgi?article=1352&context=russelljournal|url-status=dead}}</ref>{{·}}[[Alfred Tarski]]<ref>{{cite book|title=Alfred Tarski: Philosophy of Language and Logic|year=2012|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=9780230367227|author=Douglas Patterson}}</ref>{{·}}[[Norbert Wiener]]<ref>{{cite book|title=Historical Dictionary of Bertrand Russell's Philosophy|year=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810862920|pages=15–16|author=Rosalind Carey, John Ongley}}</ref>{{·}}[[Robert Oppenheimer]]<ref>{{cite book|title=Robert Oppenheimer: A Life Inside the Center|year=2013|publisher=Random House LLC|isbn=9780385504133|author=Ray Monk}}</ref>{{·}}[[Leon Chwistek]]<ref>{{cite book|title=Alfred Tarski: Life and Logic|year=2004|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521802406|page=67|author=Anita Burdman Feferman, Solomon Feferman}}</ref>{{·}}[[Alan Turing]]<ref>{{cite book|title=Alan Turing: The Enigma|year=2012|publisher=Princeton University Press|isbn=9780691155647|page=81|author=Andrew Hodges}}</ref>{{·}}[[Jacob Bronowski]]<ref>{{cite book|title=The Origins of Knowledge and Imagination|year=2008|publisher=Yale University Press|isbn=9780300157185|author=Jacob Bronowski}}</ref>{{·}}[[Frank P. Ramsey]]<ref>{{cite book|title=Russell vs. Meinong: The Legacy of "On Denoting"|year=2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=9780203888025|page=4|editor=Nicholas Griffin, Dale Jacquette}}</ref>{{·}}[[Jawaharlal Nehru]]<ref>{{cite book|title=Jawaharlal Nehru, a Biography|year=1993|publisher=Allied Publishers|isbn=9788170233695|page=46|author=Sankar Ghose|chapter=V: Europe Revisited}}</ref>{{·}}[[Tariq Ali]]<ref>{{cite web|title=Street-Fighting Years: An Autobiography of the Sixties|url=http://tariqali.org/archives/250|publisher=Verso|page=2005|access-date=2015-08-29|archive-date=2013-12-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20131209103648/http://tariqali.org/archives/250|url-status=dead}}</ref>{{·}}[[Michael Albert]]<ref>{{cite book|title=Remembering Tomorrow: From SDS to Life After Capitalism: A Memoir|year=2011|publisher=Seven Stories Press|isbn=9781609800017|author=Michael Albert}}</ref>{{·}}[[Che Guevara]]<ref>{{cite book|title=Che Guevara: A Revolutionary Life|year=1997|publisher=Grove Press|isbn=9780802197252|page=38|author=Jon Lee Anderson}}</ref>{{·}}[[Bernard Williams]]{{·}}[[Donald Davidson (philosopher)|Donald Davidson]]<ref>{{cite book|title=Donald Davidson|year=2004|publisher=McGill-Queen's Press&nbsp;– MQUP|isbn=9780773527812|page=1|author=Marc Joseph|chapter=1: Introduction: Davidson's Philosophical Project}}</ref>{{·}}[[Thomas Kuhn]]<ref>{{cite book|title=Thomas Kuhn's Revolution: An Historical Philosophy of Science|year=2005|publisher=Continuum|isbn=9781847141941|page=5|author=James A. Marcum|chapter=1: Who is Thomas Kuhn?}}</ref>{{·}}[[Nathan Salmon]]<ref>{{cite book|title=Content, Cognition, and Communication : Philosophical Papers II: Philosophical Papers II|year=2007|publisher=Oxford University Press|isbn=9780191536106|page=xi|author=Nathan Salmon|chapter=Introduction to Volume II}}</ref>{{·}}[[Christopher Hitchens]]<ref>{{cite book|title=The Portable Atheist: Essential Readings for the Nonbeliever|year=2007|publisher=Da Capo Press|isbn=9780306816086|editor=Christopher Hitchens}}</ref>{{·}}[[Richard Dawkins]]<ref>{{cite book|title=Russell|year=2010|publisher=Routledge|isbn=9780203846490|page=444|author=Gregory Landini}}</ref>{{·}}[[Carl Sagan]]<ref>{{cite book|title=The Varieties of Scientific Experience: A Personal View of the Search for God|year=2006|publisher=Penguin|isbn=9781594201073|author=Carl Sagan|editor=Ann Druyan}}</ref>{{·}}[[Isaiah Berlin]]<ref>{{cite book|title=Isaiah Berlin: Liberty, Pluralism and Liberalism|year=2004|publisher=Polity|isbn=9780745624778|page=15|author=George Crowder}}</ref>{{·}}[[Albert Ellis]]<ref>{{cite book|title=Theories of Counseling and Psychotherapy: An Integrative Approach: An Integrative Approach|year=2011|publisher=SAGE|isbn=9781412910040|page=142|author=Elsie Jones-Smith}}</ref>{{·}}[[Martin Gardner]]<ref>{{cite web|title=Interview with Martin Gardner|url=http://www.ams.org/notices/200506/fea-gardner.pdf|publisher=American Mathematical Society|accessdate=5 January 2014|page=603|date=June–July 2005}}</ref>{{·}}[[Daniel Dennett]]<ref>{{cite book|title=S Lewis Vs The New Atheists|year=2013|publisher=Authentic Media Inc|isbn=9781780780931|author=Peter S Williams}}</ref>{{·}}[[Buckminster Fuller]]<ref>{{cite book|title=Becoming Bucky Fuller|year=2009|publisher=MIT Press|isbn=9780262123020|page=72|author=Loretta Lorance, Richard Buckminster Fuller}}</ref>{{·}}[[Pervez Hoodbhoy]]<ref>{{cite web|title=How Difficult it is to Help People Change their Thinking – Interview with Dr. Pervez Hoodbhoy|url=http://old.drsohail.com/Articals/Pervezhoodbhoy.htm|accessdate=31 December 2013|author=Dr. K. Sohail|date=February 2000|archive-date=16 ಜುಲೈ 2012|archive-url=https://archive.is/20120716211940/http://old.drsohail.com/Articals/Pervezhoodbhoy.htm|url-status=dead}}</ref>{{·}}[[John Maynard Keynes]]<ref>{{cite book|title=The Return to Keynes|year=2010|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674053540|page=146|editor=Bradley W. Bateman, Toshiaki Hirai, Maria Cristina Marcuzzo}}</ref>{{·}}[[Isaac Asimov]]<ref>{{cite book|title=I.Asimov: A Memoir|year=2009|publisher=Random House LLC|isbn=9780307573537|author=Isaac Asimov}}</ref>{{·}}[[Paul Kurtz]]<ref>{{cite book|title=Toward a New Enlightenment: The Philosophy of Paul Kurtz|year=1994|publisher=Transaction Publishers|isbn=9781412840170|page=233|author=Paul Kurtz|editor=Vern L. Bullough, Tim Madigan}}</ref>{{·}}[[Aleksandr Solzhenitsyn]]{{·}}[[James Joyce]]<ref>{{cite book|title=Finding Joy in Joyce: A Readers Guide to Ulysses|year=2000|publisher=Universal-Publishers|isbn=9781581127621|page=580|author=John P. Anderson}}</ref>{{·}}[[Kurt Vonnegut]]<ref>{{cite book|title=Reading, Learning, Teaching Kurt Vonnegut|year=2006|publisher=Peter Lang|isbn=9780820463377|page=46|author=Paul Lee Thomas}}</ref>{{·}}[[Ray Kurzweil]]<ref>{{cite book|title=Electronic Monuments|year=2005|publisher=U of Minnesota Press|isbn=9780816645831|page=180|author=Gregory L. Ulmer}}</ref>{{·}}[[Marvin Minsky]]<ref>{{cite book|title=Number-Crunching: Taming Unruly Computational Problems from Mathematical Physics to Science Fiction|year=2011|publisher=Princeton University Press|isbn=9781400839582|page=332|author=Paul J. Nahin|chapter=9}}</ref>{{·}}[[Herbert A. Simon]]<ref>{{cite book|title=Models of a Man: Essays in Memory of Herbert A. Simon|year=2004|publisher=MIT Press|isbn=9780262012089|page=21|editor=Mie Augier, Herbert Alexander Simon, James G. March}}</ref>{{·}}[[B.F. Skinner]]<ref>{{cite book|title=The Psychology of B F Skinner|year=2001|publisher=SAGE|isbn=9780761917595|page=19|author=William O'Donohue, Kyle E. Ferguson}}</ref>{{·}}[[John Searle]]<ref>{{cite book|title=Conversations with John Searle|year=2001|publisher=LibrosEnRed.com|isbn=9789871022113|page=28|author=Gustavo Faigenbaum}}</ref>{{·}}[[Andrei Sakharov]]<ref>{{cite book|title=Without Force Or Lies: Voices from the Revolution of Central Europe in 1989–90|year=1990|publisher=Mercury House|isbn=9780916515928|page=37|editor=William M. Brinton, Alan Rinzler}}</ref>{{·}}[[Stephen Hawking]]<ref>{{cite book|title=God, Time and Stephen Hawking|year=2001|publisher=Kregel Publications|isbn=9780825460296|page=18|author=David Wilkinson}}</ref>{{·}}[[Joseph Rotblat]]<ref>{{cite book|title=Joseph Rotblat: Visionary for Peace|year=2007|publisher=John Wiley & Sons|isbn=9783527611270|editor=Reiner Braun, Robert Hinde, David Krieger, Harold Kroto, Sally Milne}}</ref> {{·}}[[Edward Said]]<ref>{{cite book|title=Edward Said: The Legacy of a Public Intellectual|year=2007|publisher=Academic Monographs|isbn=9780522853575|page=27|editor=Ned Curthoys, Debjani Ganguly}}</ref>{{·}}[[Sidney Hook]]{{·}}[[A. C. Grayling]]{{·}}[[Colin McGinn]]{{·}}[[Txillardegi]]<ref>[[Joxe Azurmendi|Azurmendi, Joxe]] (1999): Txillardegiren saioa: hastapenen bila, ''[[Jakin (magazine)|Jakin]]'', 114: pp 17–45. ISSN 0211-495X</ref> | notable_ideas = {{collapsible list|title={{nbsp}}|[[Analytic philosophy]]<br/>[[Automated reasoning]]<br/>[[Automated theorem proving]]<br/>[[Axiom of reducibility]]<br/>[[Barber paradox]]<br/>[[Berry paradox]]<br/>[[Chicken (game)|Chicken]]<br/>[[Connective (logic)|Connective]]<br/>[[Definite description]]<br/>[[Descriptivist theory of names]]<br/>[[Double negation]]<br/>[[Existential fallacy]]<br/>[[Failure of reference]]<br/>[[Knowledge by acquaintance]]<br/>[[Knowledge by description]]<br/>[[Logical atomism]]<br/>[[Logical form]]<br/>[[Mathematical beauty]]<br/>[[Mathematical logic]]<br/>[[Meaning (philosophy of language)|Meaning]]<br/>[[Metamathematics]]<br/>[[Philosophical logic]]<br/>[[Propositional calculus]]<br/>[[Naive set theory]]<br/>[[Neutral monism]]<br/>[[Paradoxes of set theory]]<br/>[[Peano-Russell notation]]<br/>[[Propositional formula]]<br/>[[Self-refuting idea]]<br/>[[Quantification (logic)|Quantification]]<br/>[[Round square copula]]<br/>[[Relation (logic)|Relation]]<br/>[[Russell conjugation]]<br/>[[Russell's paradox]]<br/>[[Russell's teapot]]<br/>[[Set-theoretic definition of natural numbers]]<br/>[[Singleton (mathematics)|Singleton]]<br/>[[Theory of descriptions]]<br/>[[Type theory]]<br/>[[Tensor product of graphs]]<br/>[[Unity of the proposition]]}} | signature = Bertrand Russell signature.svg |alma_matter = [[Trinity College, Cambridge]]}} '''ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸಲ್''' ಒಬ್ಬ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಬ್ರಿಟಿಷ್]] [[ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ]], [[ಗಣಿತಜ್ಞ]], ಇತಿಹಾಸಕಾರ, ಬರಹಗಾರ, ರಾಜಕೀಯ ಹೋರಾಟಗಾರ, [[ಸಮಾಜವಾದ|ಸಮಾಜವಾದಿ]] ಹಾಗೂ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ. ಇವನೊಬ್ಬ ಶಾಂತಿದೂತ ಹಾಗೂ ಪ್ರಗತಿಪರ ಚಿಂತಕ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಬೌದ್ಧಿಕವಲಯದಲ್ಲಿ ರಸೆಲ್‌ನದು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಹೆಸರು. ಅವನು ಬಹುಶ್ರುತ ವಿದ್ವಾಂಸ, ಘನ ಪಂಡಿತ. ಇವನ ಕೃತಿಗಳು [[ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರ]], ಅಧ್ಯಾತ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ, ಜ್ಞಾನಮೀಮಾಂಸೆ, ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ, [[ಮನಶ್ಶಾಸ್ತ್ರ|ಮನಶ್ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಂತಹ]] ಹತ್ತಾರು ಅನೇಕ ಗಂಭೀರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೇಲೆ ತಕ್ಕ ಮಟ್ಟಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿವೆ. ಇವನ ಜ್ಞಾನದ ವಿಸ್ತಾರ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದುದು. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಶಿಸ್ತನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಂಡ ಈತನ ವಿಷಯ ಸಂಗ್ರಹ, ಜೋಡಣೆ, ಹರಿತವಾದ ತರ್ಕಶಕ್ತಿ, ಯಾವ ವಿಷಯವನ್ನೇ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿ ಅದರ ನಿರೂಪಣೆಗೆ ಪರಿಣಾಮ ನೀಡುತ್ತವೆ. ವಿಶಾಲವಾದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವಿಷಯದ ಮೌಲ್ಯ ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಈತನ ಮಾರ್ಗ. ಪೂರ್ವನಿಶ್ಚಿತ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಸಂಕೋಲೆ ಇಲ್ಲದೆ ಯಾವ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರ ಅಥವಾ ಪಂಥ ಅಥವಾ ಮತದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗೆ ಕಟ್ಟುಬೀಳದೆ ನಿರ್ಭಯವಾಗಿ ತನ್ನ ವಿಚಾರ ವಾಹಿನಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟ. ರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರೇಮ, ಸಮಾಜನೀತಿ, ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಈತ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಹಲವರನ್ನು ಅಸಮಾಧಾನಗೊಳಿಸಿವೆ. ರಸಲ್ ಬುದ್ಧಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ; ಹೃದಯದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರಿತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಇವನ ಬರೆಹಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಂದು ಆಕ್ಷೇಪಣೆ. ==ಹುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ == ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸೆಲ್ ೧೮ ಮೇ ೧೮೭೦ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಮಾನಮೌಂಟ್‌ಶೈರ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ರವೆನ್‍ಸ್ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆಗರ್ಭ ಶ್ರೀಮಂತ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು. ಇವನ ತಂದೆ ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ನಾಸ್ತಿಕವಾದಿ. ಇವನ ತಾತ ಅರ್ಲ್ ರಸಲ್, [[ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ|ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿಯ]] ಬಳಿ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref name="John R">{{Cite web |last=Bloy |first=Marjie |title=Lord John Russell (1792–1878) |url=http://www.victorianweb.org/history/pms/russell.html |access-date=28 October 2007}}</ref> ಹೀಗೆ "ರಸಲ್" ಮನೆತನ ಒಂದು ಪ್ರಭಾವಿ ಮನೆತನವಾಗಿತ್ತು. ರಸಲ್‌ಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಳು. ತನ್ನ ಅಕ್ಕ ಹಾಗೂ ತಾಯಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡ. ಆದ ಕಾರಣ ಇವನ ಬಾಲ್ಯವನ್ನು ಇವನು ಅಜ್ಜಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದನು. ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಆಗಿದ್ದ ಇವನ ತಾತ ಅರ್ಲ್ ರಸಲ್ ಇವನ [[ಬಾಲ್ಯ|ಬಾಲ್ಯದ]] ಮೇಲೆ ತಕ್ಕ ಮಟ್ಟಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದನು. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಇವನನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಇವನ ಅಜ್ಜಿ ಕೌಂಟಿಸ್ ರಸಲ್.<ref name="Gallery">{{Cite web |date=6 June 2011 |title=The Bertrand Russell oGallery |url=http://russell.mcmaster.ca/~bertrand |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110928232717/http://russell.mcmaster.ca/~bertrand |archive-date=28 September 2011 |access-date=1 October 2011 |website=Russell.mcmaster.ca}}</ref><ref name="calicut">{{Cite web |last=Paul |first=Ashley |title=Bertrand Russell: The Man and His Ideas |url=http://www.geocities.com/vu3ash/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20060501064331/http://www.geocities.com/vu3ash/index.html |archive-date=1 May 2006 |access-date=28 October 2007}}</ref> ಈಕೆ ಒಬ್ಬ ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಯಾಗಿದ್ದಳು. ರಸಲ್‌ನ ಹಲವು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ನಾಸ್ತಿಕನಾದ ಅವನ ತಂದೆಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಅವನ ಅಜ್ಜಿಯಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿತ್ತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಾಲಕರಂತೆ [[ಶಾಲೆ|ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ]] ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಪಡೆಯದೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಖಾಸಗಿ ಉಪಾಧ್ಯಾಯರಿಂದ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು [[ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ|ಫ್ರೆಂಚ್]] ಮತ್ತು [[ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆ|ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ]] ಪರಿಣತನಾದ. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ರಸಲ್‌ಗೆ [[ಗಣಿತ]] ಹಾಗೂ [[ಧರ್ಮ]]ದ ವಿಚಾರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯವನ್ನು ಆತ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರಿಲ್ಲದೆ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಕಳೆದ. ಹಲವು ಬಾರಿ [[ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ|ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ]] ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದ. ಕಾಲಾನಂತರ ಗಣಿತದ ಮೇಲಿನ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ವಿಚಾರದಿಂದ ದೂರ ಉಳಿದ.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=SlMrmmrNuEoC|title=Autobiography|last=Bertrand Russell|publisher=Psychology Press|year=1998|isbn=978-0-415-18985-9|page=38}}</ref> ತನ್ನ ೧೧ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಅವನ ಅಣ್ಣ ಫ಼್ರಾಂಕ್ ಅವನಿಗೆ ಯುಕ್ಲಿಡನ್ ಗಣಿತ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದನು. ಯುಕ್ಲಿಡನ್ ಕೃತಿಗಳು ರಸಲ್‌ನ ಮೇಲೆ ತುಂಬ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದವು.<ref>{{Cite book|url={{Google books|dVBpAwAAQBAJ|page=30|plainurl=y}}|title=The Autobiography of Bertrand Russell: 1872–1914|last=Russell|first=Bertrand|publisher=Routledge|year=2000|location=New York|page=30|orig-date=1967}}</ref><ref>{{Cite web |last=Paul |first=Ashley |title=Bertrand Russell: The Man and His Ideas – Chapter 2 |url=http://www.geocities.com:80/vu3ash/index.htm2.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090101073812/http://www.geocities.com/vu3ash/index.htm2.htm |archive-date=1 January 2009 |access-date=6 December 2018}}</ref> [[ಪರ್ಸಿ ಬೈಷೆ ಶೆಲ್ಲಿ|ಪಿ.ಬಿ.ಶೆಲಿಯ]] ಗ್ರಂಥಗಳು ಅವನ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ್ದವು. ತನ್ನ ೧೮ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ [[ಜಾನ್ ಸ್ಟೂವರ್ಟ್ ಮಿಲ್|ಜೆ.ಎಸ್.ಮಿಲ್‍ನ]] "ಆಟೋಬಯೋಗ್ರಫಿ" ಗ್ರಂಥ ಓದಿದ ನಂತರ ನಾಸ್ತಿಕನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡನು.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=SlMrmmrNuEoC|title=Autobiography|last=Bertrand Russell|publisher=Psychology Press|year=1998|isbn=978-0-415-18985-9|chapter=2: Adolescence}}</ref><ref>{{Cite web |year=1959 |title=Bertrand Russell on God |url=http://richarddawkins.net/articles/4833 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100126090302/http://richarddawkins.net/articles/4833 |archive-date=26 January 2010 |access-date=8 March 2010 |publisher=[[Canadian Broadcasting Corporation]]}}</ref> ೧೮೯೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ [[ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ]] ಪಡೆದು ರಸಲ್ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜಿಗೆ [[ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ]] ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಹೋದನು.<ref>{{acad|id=RSL890BA|name=Russell, the Hon. Bertrand Arthur William}}</ref> ಅಲ್ಲಿ ಗಣಿತ ಖ್ಯಾತನಾಮರಾದ ರಾಬರ್ಟ್ ರಮ್ಸಿ, ಜಾರ್ಜ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಮೂರ್ ಹಾಗೂ ಆಲ್‌ಫ಼್ರೆಡ್ ನಾರ್ಥ್ ವೈಟ್‍ಹೆಡ್ ಮುಂತಾದವರ ಶಿಷ್ಯತ್ವ ಪಡೆದು, [[ಸ್ನೇಹ|ಸ್ನೇಹವನ್ನೂ]] ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಂಡು ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಶ್ರೇಣಿಯೊಂದಿಗೆ [[ಪದವಿ]] ಗಳಿಸಿ 1895ರಲ್ಲಿ ಅದೇ ಕಾಲೇಜಿನ ಫೆಲೋ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ. ೧೮೯೫ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ]] ಅಧ್ಯಯನ ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಅಷ್ಟರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ [[ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವನದೇ ಆದ ಮುದ್ರೆ ಹೊತ್ತಿದ್ದ. ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ತುಂಬ ಬೆಳೆಯಿತು. ಆತ ಮುಟ್ಟಿದ್ದೆಲ್ಲಾ ಚಿನ್ನವಾಯಿತು. ಅವನು ಕೈಹಾಕಿದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಅವನು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದ. ಪ್ರತಿಭೆ ಹಾಗೂ ಪಾಂಡಿತ್ಯದ ಪಾಕ ರಸಲ್. ೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸಲ್ ಆಲಿಸ್ ಎಂಬವಳನ್ನು ತನ್ನ ಅಜ್ಜಿಯ ಇಚ್ಛೆಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಪ್ರೇಮ ವಿವಾಹವಾದನು. ಆದರೆ ಅವರ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಜೀವನ ಸುಖಕರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೨೧ರಲ್ಲಿ [[ವಿಚ್ಛೇದನ|ವಿಚ್ಛೇಧನ]] ಪಡೆದರು. ==ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ == ಈತ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿ ಕೇಂಬ್ರಿಜ್, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್, ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಹಾಗೂ ಇತರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದ. ೧೮೯೬ರಲ್ಲಿ ರಸಲ್ [[ಜರ್ಮನ್]] ಸೋಶಿಯಲ್ ಡೆಮೊಕ್ರಸಿ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದ. ೧೮೯೬ರಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್|ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜರ್ಮ್‌ನ್ ಸೋಶಿಯಲ್ ಡೆಮೋಕ್ರಸಿಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟ.<ref name="LSE">{{Cite web |date=26 August 2015 |title=London School of Economics |url=https://www.lse.ac.uk/aboutLSE/keyFacts/nobelPrizeWinners/russell.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20141015192808/https://www.lse.ac.uk/aboutLSE/keyFacts/nobelPrizeWinners/russell.aspx |archive-date=15 October 2014 |publisher=London School of Economics}}</ref> ೧೮೯೮ರಲ್ಲಿ ಆ್ಯನ್ ಎಸ್ಸೆ ಆನ್ ದ ಫೌಂಡೇಶನ್ಸ್ ಆಫ್ [[ರೇಖಾಗಣಿತ|ಜಾಮೆಟ್ರಿ]] ಎಂಬ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. ೧೯೦೦ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ಯಾರಿಸ್‌]]ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದನು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಪರಿಚಯ ಹಾಗೂ ಸ್ನೇಹವಾಯಿತು. ೧೯೦೩ರಲ್ಲಿ ''ದ ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾತಮೆಟಿಕ್ಸ್'' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದರು. ೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ ''ಆನ್ ಡಿನೋಟಿಂಗ್'' ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದನು. ೧೯೦೮ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನಿನ]] [[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ|ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯಲ್ಲಿ]] ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಗಳಿಸಿದನು.<ref name="frs">{{Cite journal|last=Kreisel|first=G.|author-link=Georg Kreisel|year=1973|title=Bertrand Arthur William Russell, Earl Russell. 1872–1970|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=19|pages=583–620|doi=10.1098/rsbm.1973.0021|jstor=769574|doi-access=free}}</ref> ೧೯೧೦ರಿಂದ ೧೯೧೩ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವೈಟ್‍ಹೆಡ್ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಣಿತಜ್ಞನ ಜೊತೆಗೂಡಿ ''ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಿಯ ಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕ'' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದನು. ಈ ಗ್ರಂಥ ಅವರಿಗೆ [[ವಿಶ್ವ]]ಮನ್ನಣೆ ತಂದು ಕೊಟ್ಟಿತು. ೧೯೧೦ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡನು. ಅಲ್ಲಿ ಲುಡ್ವಿಗ್ ವಿಟ್‌ಗೇನ್‌ಸ್ಟೇನ್ ಇವನ ಕೈಕೆಳಗೆ ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದನು. ನಂತರ ಲುಡ್ವಿಗ್ ವಿಟ್‌ಗೇನ್‌ಸ್ಟೇನ್ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತ ತತ್ವಜ್ಞ ಹಾಗೂ ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞನಾದನು. [[ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಮೊದಲನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಸಲ್ [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] [[ದೇಶ]]ದ [[ಸೈನ್ಯ|ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ]] ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ನಿಂದ ಉಚ್ಚಾಟಿಸಿದರು. ೧೯೧೭ರಲ್ಲಿ ಲೀಡ್ಸ್ ಕನ್ವೆಂಷನ್ ನಡೆಸುವಲ್ಲಿ ರಸಲ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಲೀಡ್ಸ್ ಕನ್ವೆಂಷನ್ ಶಾಂತಿಯುತ ಸಮಾಜವಾದಿಗಳ ಒಂದು ಬೃಹತ್ ಸಮ್ಮೇಳನವಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಂಬಂಧವಾಗಿ ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸ್ಸೆಲ್‌ಗೆ [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] [[ನ್ಯಾಯಾಲಯ]] ನೂರು ಯೂರೋಗಳ ದಂಡ ವಿಧಿಸಿತು. ಆದರೆ ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಆ ದಂಡವನ್ನು ತೆತ್ತಲಿಲ್ಲ. ದಂಡವನ್ನು ತೆತ್ತುವುದರ ಬದಲು [[ಕಾರಾಗೃಹ]]ವಾಸವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ.<ref>Samoiloff, Louise Cripps. ''C .L. R. James: Memories and Commentaries'', p.&nbsp;19. Associated University Presses, 1997. {{ISBN|0-8453-4865-5}}</ref> ಆದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ತಾನು ಬರೆದ [[ಪುಸ್ತಕ|ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು]] ಹರಾಜು ಹಾಕಿದ. ಒಳ್ಳೆಯ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ನಡೆಯಿತು. ಹೀಗೆ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ದುಡ್ಡಿನಲ್ಲಿ ದಂಡವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದನು. ನಂತರ ಅವನ ಪುಸ್ತಕವಾದ ಕಿಂಗ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಬೈಬಲ್‌ನ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ [[ಪೋಲಿಸ್|ಪೋಲೀಸರು]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ೧೯೨೪ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲಗೊಂಡನು. ಮೊದಲನೆಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಅಮೇರಿಕ]] ಬ್ರಿಟನ್‌ಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದಾಗ ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಕಾರಾಗೃಹ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದನು. ಕಾರಾಗೃಹದಲ್ಲಿ ''ಮ್ಯಾತಮ್ಯಾಟಿಕಲ್ ಫಿಲೋಸಫಿ'' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದನು. ೧೯೨೦ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ ಸರ್ಕಾರ [[ರಷ್ಯ]] [[ಕ್ರಾಂತಿ]]ಯ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡಲು [[ಬ್ರಿಟನ್]] ಸರ್ಕಾರ ಕಳಿಸಿದ ನಿಯೋಗದಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದನು.<ref name="FreeLib">{{Cite web |title=Bertrand Russell (1872–1970) |url=http://russell.thefreelibrary.com/ |access-date=11 December 2007 |publisher=Farlex}}</ref> ಅಲ್ಲಿಂದ ಬಂದ ನಂತರ ''ದ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಆಂಡ್ ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಬೋಲ್‍ಶ್ವಿಸ್ಮ್'' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದನು.<ref name="Practice &">Russell, Bertrand [http://www.gutenberg.org/ebooks/17350 ''The Practice and Theory of Bolshevism'' by Bertrand Russell] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120512073021/http://www.gutenberg.org/ebooks/17350|date=12 May 2012}}, 1920</ref> ಅದು ಅವನ ರಷ್ಯಾದ ಅನುಭವಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಕೆಲಕಾಲ ಪೀಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ([[ಬೀಜಿಂಗ್]]) ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿದ್ದ. ಆಲಿಸ್‌ಗೆ ವಿಚ್ಛೇದನ ಕೊಟ್ಟ ಕೇವಲ ಆರು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಡೋರಾ ಬ್ಲಾಕ್ ಎಂಬುವವಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು. ಡೋರಾ ಬ್ಲಾಕ್ ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾದ ನಂತರ ೧೯೨೭ರಲ್ಲಿ ಡೋರಾಳೊಡನೆ ಸೇರಿ ಬೇಕಾನ್ ಹಿಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಎಂಬ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಡೋರಾಳಿಂದ ಹಾರಿಯಟ್ ರೂಥ್ ಎಂಬ ಮಗು ಜನನವಾಯಿತು. ೧೯೩೨ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತನ್ನ ಎರಡನೆ ಹೆಂಡತಿ ಡೋರಾ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗೆ ವಿಚ್ಚೇದನ ಕೊಟ್ಟನು. ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಸ್ಪೆನ್ಸ್‌ಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾದನು. ಕಾರ್ನಾಡ್ ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್ ರಾಬರ್ಟ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಎಂಬ ಮಗ ಹುಟ್ಟಿದನು. ಅವನ ಮುಂದೆ ಲಿಬರಲ್ ಡೆಮೋಕ್ರಾಟ್ ಪಾರ್ಟಿಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಾದನು. [[ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಿಕಾಗೊ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನಾದನು. ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ ವಿಚಾರವಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ಇವನ ಪರವಾಗಿ [[ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್|ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‌ಸ್ಟೀನ್]] ಕೂಡ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಿದನು. ನಂತರ ಹಲವಾರು ಕಡೆ ಭಾಷಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ ಆ ಭಾಷಣಗಳ ಸಂಗ್ರಹವೇ ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ "ಅ ಹಿಸ್ಟ್ರಿ ಆಫ್ ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಫಿಲಾಸಫಿ" ಕೃತಿಯಾಯಿತು. ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಅಡೋಲ್ಫ್ ಹಿಟ್ಲರ್|ಹಿಟ್ಲರ್‌ನನ್ನು]] ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದನು. ಹಿಟ್ಲರ್‌ನಂಥವನು ಮಾನವ ಕುಲಕ್ಕೆ ಮಾರಕ ಎಂದು ಸಾರಿದನು. ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ [[ಶಾಂತಿ]] ಸಂದೇಶ ಸಾರಿದನು. ಹೀಗೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಶಾಂತಿವಾದಿ ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸಿಕೊಂಡನು. ಅವನು ಜೀವನದ ಎಲ್ಲಾ ಜಂಜಾಟಗಳ ನಡುವೆ [[ಚೈನಾ]]ಗೆ ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟನು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮನಃಶಾಂತಿ ದಕ್ಕಿತು. ಅವನು ಚೈನಾ ಬಿಡುವುದರೊಳಗೆ [[ಶ್ವಾಸಕೋಶ|ಶ್ವಾಸಕೋಶದ]] ಉರಿಯೂತ [[ರೋಗ|ರೋಗದಿಂದ]] ಬಳಲಿದನು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು [[ಜಪಾನ್]] ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ರಸ್ಸೆಲ್ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದನು ಎಂದು ಸುಳ್ಳು ವಾರ್ತೆಯನ್ನು ಬಿತ್ತರಿಸಿದವು.<ref name="pneumonia">{{Cite news |date=21 April 1921 |title=Bertrand Russell Reported Dead |work=The New York Times |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1921/04/21/107014047.pdf |url-status=live |access-date=11 December 2007 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1921/04/21/107014047.pdf |archive-date=9 October 2022}}</ref> ೧೯೪೪ರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನಾದನು. ==ನಂತರದ ದಿನಗಳು== ೧೯೪೦-೫೦ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬಿ.ಬಿ.ಸಿಗಾಗಿ ಹಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡಿದನು. ೧೯೪೯ರಲ್ಲಿ ರಸಲ್‌ಗೆ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಮೆರಿಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಗಿತು.<ref>{{London Gazette|issue=38628|supp=y|page=2796|date=3 June 1949}}</ref> ೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ [[ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ನೋಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ದೊರಕಿತು.<ref>[https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1950/index.html The Nobel Prize in Literature 1950&nbsp;— Bertrand Russell] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180702151048/https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1950/index.html|date=2 July 2018}} Retrieved on 22 March 2013.</ref><ref>{{Cite web |date=13 April 2014 |title=British Nobel Prize Winners (1950) |url=https://www.youtube.com/watch?v=9to64vR8RvQ |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211123/9to64vR8Rv |archive-date=23 November 2021 |via=YouTube}}{{cbignore}}</ref> ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೂರನೆ ಹೆಂಡತಿಯಾದ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ಸ್ಪೆನ್ಸ್‌ಗೆ ವಿಚ್ಛೇದನ ಕೊಟ್ಟನು. ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ಎಡಿತ್ ಫಿಂಚ್‌ಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾದನು. ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ೮೯ನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ೭ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಕಾಲಾಗೃಹಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಲಾಯಿತು. ಪರಮಾಣು ವಿರೋಧಿ ನೀತಿ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕ್ಷಿಪಣ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕ ಹಾಗು [[ಸೊವಿಯೆಟ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್.ಆರ್.]] ನಡುವೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಸಂಧಾನಕಾರನಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅಮೇರಿಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ಜಾನ್ ಎಫ್.ಕೆನೆಡಿ|ಜಾನ್ ಎಫ್. ಕೆನ್ನಡಿಗೆ]] ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್.ಆರ್ ನಾಯಕ ನಿಖಿತ ಕೃಶೇವ್ ಕಳುಹಿಸಿದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರವಾನಿಸಿದರು. ಅದು [[ಶೀತಲ ಸಮರ|ಶೀತಲ ಸಮರದ]] ಕಾಲ. ಆಗಾಗ್ಗೆ ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್.ಆರ್ ನಡುವಿನ ಬೆಸುಗೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನ ಪಟ್ಟರು. [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್‌ನಾಮ್]] ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾ ಬಂದರು. ೧೯೪೮ರ ಒಂದು [[ಭಾಷಣ]]ದಲ್ಲಿ ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್.ಆರ್ ನವರು ಇದೇ ರೀತಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರೆ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಇತರ [[ದೇಶ]]ಗಳು ಅಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವುದು ತರವಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಬೇರೆ ದೇಶದ ಬಳಿ [[ಪರಮಾಣು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ|ಅಣುಬಾಂಬ್]] ಇದೆ, ಆದರೆ ಯು. ಎಸ್. ಎಸ್. ಆರ್ ಬಳಿ ಇಲ್ಲ.<ref>{{Cite web |last=Russell |first=Bertrand |date=October 1946 |title=Atomic Weapon and the Prevention of War |url=https://books.google.com/books?id=WwwAAAAAMBAJ |website=Bulletin of the Atomic Scientists, 2/7–8, (1 October 1946) |page=20}}</ref> ಹೀಗಾಗಿ ಅಣುಬಾಂಬ್ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಶಾಂತಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋಗಬಾರದು. == ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ರಸಲ್ == ತರ್ಕ (ಲಾಜಿಕ್) ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಮೂಲಭೂತವಾದುದೆಂದು ರಸಲ್ಲನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯ ನಿರ್ಧರಿಸುವಾಗ ಅವುಗಳಲ್ಲಿಯ ತರ್ಕವನ್ನೇ ತಳಹದಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ತನ್ನ ತರ್ಕದ ಮೂಲಾಂಶಗಳು ಭೌತಪರಮಾಣು ತತ್ತ್ವದಂತೆ ಅಣುರೂಪಗಳೆಂದೂ ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ತನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತ ತರ್ಕಪರಮಾಣುವಾದವೆಂದೂ ಈತ ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ. ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಇವನದು ಕೇವಲ ವಿಶ್ಲೇಷಣ ವಿಧಾನ. ಇವನ ತತ್ತ್ವಕ್ಕೂ ಇದೇ ತಳಪಾಯ. ಗಣಿತ ಮತ್ತು ಗಣಿತತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರಗಳ (mathematical logic) ಮೂಲಕ ರಸಲ್ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇವನ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಅತ್ಯವಶ್ಯವಾದ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳು ಹೊರಬಿದ್ದವು. [[ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌|ಅರಿಸ್ಟಾಟಲನ]] ಪಂಥದವರು `ಎ' ಯು `ಬಿ' ಯ ತಂದೆ ಎಂಬ ಸಂಬಂಧಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಕೂಡ ವಿಶೇಷ ರೂಪದ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ಕೃತಕವಾದುದೆಂಬುದು ರಸಲ್ಲನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಇವನ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ಮುಖ್ಯ ಅಂಶ. ವ್ಯಾಕರಣ ವಾಕ್ಯ ತರ್ಕವಾಕ್ಯದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾದದ್ದು; ತರ್ಕವಾಕ್ಯದ ವ್ಯಾಕರಣ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ತರ್ಕವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ನಾವು ಬಳಸುವ ಪದಗಳು ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಥಯುಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಕೆಲವು ಪದಗಳು ವಸ್ತುಸೂಚಕಗಳು. ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಕಾರಗಳು: ವಿಶಿಷ್ಟಪದ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದ. ಪದಸಮೂಹಗಳು ವಾಕ್ಯಾಂಶಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ವಾಕ್ಯದ ಕರ್ತೃವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ವರ್ಣನಾತ್ಮಕ ಪದಸಮೂಹ ಕೂಡ ವಸ್ತುಸಂಕೇತವೆಂದು ರಸಲ್ ಮೊದಲು ತಿಳಿದಿದ್ದ. ಆದರೆ ತನ್ನ ವರ್ಣನಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಅವೆಲ್ಲವೂ ವಸ್ತುಸೂಚಕಗಳಲ್ಲವೆಂದು ತೋರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವರ್ಣನೆ (ಅಥವಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವರ್ಣನೆ) ಇಂಥಿಂಥ ಎಂಬ ರೂಪದ ಪದಸಮೂಹವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು [[ಅಂಕಿತನಾಮ|ಅಂಕಿತನಾಮದಂತೆ]] ಒಂದೇ ಪದವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಅಂಕಿತನಾಮದಂತೆಯೇ ಇಂಥ ಪದ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ ಕೆನಡಿ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಒಂದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಸರಿಸುವ ಎರಡು ರೀತಿಗಳೆಂದು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ತಾರ್ಕಿಕರು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಣನೆಗಳು ಹೆಸರುಗಳು; ಆದರೆ ಕ್ಲಿಷ್ಟವಾದ ಹೆಸರುಗಳೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ರಸಲ್ಲನ ವರ್ಣನಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಣನೆಗಳು ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಫ್ರಾನ್ಸಿನ ಸದ್ಯದ ರಾಜ ಎಂಬುದು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೆಸರಲ್ಲ. ಇದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಕೊಡುವ ಅಪೂರ್ಣ ಸಂಕೇತ. ಆದ್ದರಿಂದ ಫ್ರಾನ್ಸಿನ ಸದ್ಯದ ರಾಜ ಎಂಬುದು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾದ ಪದಸಮೂಹವಾದರೂ ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವ ವಸ್ತುವನ್ನೂ ಸೂಚಿಸದ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ರಸಲ್‌ನ ವರ್ಣನಾ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಇಂಥವನ್ನು ಬಳಸುವ ರೀತಿಯನ್ನೂ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವು ನಾಮಪದಗಳನ್ನೂ ಪದಸಮೂಹಗಳಾದ ನಾಮಗಳನ್ನೂ ತೆಗೆದುಹಾಕಿಯೂ ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದುದನ್ನು ಹೇಳಬಹುದು ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ಈತ ಬಂದ. ಇಂಥ ತೆಗೆದುಹಾಕಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ವಸ್ತುಸೂಚಕಗಳಲ್ಲದ ನಾಮಪದಗಳು ಹಾಗೂ ಪದಸಮೂಹಗಳು ವರ್ಣನೆಗಳೆಂದು ರಸಲ್ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣನೆ ಮಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರಿಂದ ಸೂಚಿತವಾದ ಯಾವ ವಸ್ತುವೂ ಇಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇಂಥಿಂಥ ಎಂಬ ವರ್ಣನಾತ್ಮಕ ಪದಸಮೂಹ ಕರ್ತೃವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ವಾಕ್ಯ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಾಕ್ಯವೆಂದು ಕಂಡರೂ ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯ ವಾಕ್ಯವೆಂದೂ ಈ ತರ್ಕವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ರಸಲ್ ತೋರಿಸಿದ. ಈ ತರ್ಕವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ಪದ್ಧತಿ ಹಲವು ತತ್ತ್ವಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಧ್ವಂಸಕ ಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದೆ. ವಾಕ್ಯಗಳಿಗೆ, ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಈ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಈ ಎಲ್ಲ ಪದಾರ್ಥಗಳು ತರ್ಕರಚನೆಗಳೆಂದು ವಾದಿಸಿದ. ಅವು ತರ್ಕರಚನೆಗಳಾದ್ದರಿಂದ ನಿಜವಾದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟ. ರಸಲ್ಲನ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಭೌತವಸ್ತುಗಳೆಲ್ಲವೂ ತರ್ಕರಚನೆಗಳು. [[ವಿಜ್ಞಾನ]] ಭೌತವಸ್ತುಗಳ ವಿವರಣೆ ಮಾಡುವಾಗ ಅವುಗಳಲ್ಲಿಯ ಇಂದ್ರಿಯಗೋಚರವಾಗುವ ಗುಣಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಭೌತವಸ್ತುಗಳು ಇಂದ್ರಿಯಗೋಚರವಾಗುವ ಗುಣಗಳೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಬೇರೆ ವಿಧವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಭೌತವಸ್ತುಗಳು ತರ್ಕರಚನೆಗಳು. ಭೌತವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಬಳಸುವ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನೇ ರಸಲ್ [[ಮನಸ್ಸು|ಮನಸ್ಸಿನ]] ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ಬಳಸಿದ್ದಾನೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿನ ಗುಣವಿಶೇಷವಾದ [[ಚೈತನ್ಯ]] ಮಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಚೈತನ್ಯವೆಂಬುದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭವಗಳ ಹಾಗೂ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಗುಂಪು ಮಾತ್ರ. [[ಆತ್ಮ|ಆತ್ಮವೆಂಬುದೂ]] ಚೈತನ್ಯದಂತೆಯೇ ಇಂದ್ರಿಯಾನುಭವಗಳ ಹಾಗೂ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಗುಂಪು. ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಚಿಂತನಾತ್ಮಕ ದರ್ಶನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ರಸಲ್ ವೈರಮನೋಭಾವ ತಾಳಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಈತನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಈ ರೀತಿಯಿದೆ; [[ಬುದ್ಧಿ|ಬುದ್ಧಿಗೆ]] ತೋರುವ ಕಠಿಣ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಧೈರ್ಯಯುಕ್ತ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ತಪ್ಪುಮಾಡಿದೆ. ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನವೆಂಬುದು [[ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರ|ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರದ]] ದುರದೃಷ್ಟದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಆಸ್ತಿ. ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ಬೇರೆಯಾದ ಹಾಗೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಯುಳ್ಳ ವಿಷಯ ಅದೆಂದು ಹೇಳಲು ಸಂಶಯ ಬರುತ್ತದೆ. ಮತಧರ್ಮ ಹಾಗೂ [[ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ|ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ]] ಸ್ಫೂರ್ತಿಪಡೆಯದೆ ವಿಜ್ಞಾನದಿಂದ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ಸ್ಫೂರ್ತಿಪಡೆಯಬೇಕು. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ]] ವಿಜಯ ರಸಲ್ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ತಳೆದ ಧೋರಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಾದಿಗಳ ಮಸಕಾದ ಹಾಗೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮನೋಭಾವ ಹಾಗೂ ಸಂವೇದನೆಗಳನ್ನು ತೊರೆದು ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ಬುದ್ಧಿಯ ಶಿಸ್ತಿನ ಕ್ರಮವಾಗಬೇಕು. ಈತನ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಭೂತ ವಿಚಾರಗಳ ತಾರ್ಕಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರ; ಅದು ದಿಕ್ಕು, ಕಾಲ, ದ್ರವ್ಯ, ಕಾರ್ಯಕಾರಣ ಸಂಬಂಧ, ಆತ್ಮ ಮೊದಲಾದ ಭಾವನೆಗಳ ನಿಜ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಮಾರ್ಗ; ನಿಜವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಾದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವೆಂಬುದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜ್ಞಾನವಲ್ಲ. [[ಪ್ಲೇಟೊ|ಪ್ಲೇಟೋ]], ಸ್ಪಿನೋಜ, [[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಲಿಯ್ಂ ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಹೆಗಲ್|ಹೆಗಲ್]]-ಮುಂತಾದವರ ಮಹಾದರ್ಶನಗಳು ನೈತಿಕ ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದಂಥವು; ಅವು ವಾಸ್ತವಿಕ ಸತ್ಯಗಳಲ್ಲ-ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಸಂಕಲನಗಳು ಮಾತ್ರ. ಹೀಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದರಿಂದ ಈತ ಮೌಲ್ಯವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ದೂರವಿರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರವೂ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರವೂ ಒಂದೇ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ ಕೆಲವೇ ಆಧಾರ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ ಅನುಮಾನಿಸಬಹುದೆಂದು ರಸಲ್ ತಿಳಿದಿದ್ದ. ಈ ಮಾತನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಿಯಾ ಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕಾ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ವಿವರವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಿಯಾ ಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕಾ ಎಂಬ ಬೃಹತ್ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಇಂಥ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮಷ್ಟಿಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯಾಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ತತ್ತ್ವಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವಿಧಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ([[:en:Type_theory|ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಟೈಪ್ಸ್]]) ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಮಷ್ಟಿ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ರಸಲ್ ಜಯಶಾಲಿಯಾದ. ವಿಧಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಭಾಗವೊಂದೆಂದು `[[:en:Axiom_of_reducibility|ಆಕ್ಸಿಯಮ್ ಆಫ್ ರಿಡ್ಯೂಸಿಬಿಲಿಟಿ]]' ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದ. ಆಕ್ಸಿಯಮ್ ಆಫ್ ರಿಡ್ಯೂಸಿಬಿಲಿಟಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಮಾನ್ಯಮಾಡಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ರಸಲ್ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿದನೆಂದು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಿಯಾ ಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕಾದ ಎರಡನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಗಣಿತಾನುಮಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಚಮತ್ಕಾರಿಕ ದಾರಿಯೊಂದನ್ನು ಈತ ಹುಡುಕಿದ್ದಾನೆ. ==ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸ್ಸೆಲ್‍ರ ಬಿರುದುಗಳು == ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ೧೯೦೮ ರ ತನಕ - ದ ಹಾನರೆಬಲ್ ಬರ್ಟಾಂಡ್ ಆರ್ಥರ್ ರಸ್ಸೆಲ್. ೧೯೦೮ ರಿಂದ ೧೯೩೧ ರ ತನಕ - ದ ಹಾನರೆಬಲ್ ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ಆರ್ಥರ್ ರಸ್ಸೆಲ್, ಎಫ್ ಆರ್ ಎಸ್ ೧೯೩೧ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರ ತನಕ - ದ ರೈಟ್ ಹಾನರೆಬಲ್ ದ ಅರ್ಲ್ ರಸ್ಸೆಲ್, ಎಫ್ ಆರ್ ಎಸ್ ೧೯೪೯ ರಿಂದ ಸಾವಿನ ತನಕ - ದ ರೈಟ್ ಹಾನರೆಬಲ್ ದ ಅರ್ಲ್ ರಸ್ಸೆಲ್, ಒಎಮ್, ಎಫ್ ಆರ್ ಎಸ್ ==ಅವನ ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳು == ೧. ಅ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊಜಿಷನ್ ಆಫ್ ದ ಫಿಲಾಸಫಿ ಆಫ್ ಲೆಬ್ನೀಸ್ ೨. ಅ ಹಿಸ್ಟ್ರಿ ಆಫ್ ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ೩. ಎ. ಬಿ. ಸಿ ಆಫ್ ರಿಲೇಟಿವಿಟಿ ೪. ಆನ್ ಎನ್ಕ್‌ವೈರಿ ಇಂಟು ಮೀನೆಂಗ್ ಅಂಡ್ ಟ್ರುಥ್ ೫. ಆನ್ ಔಟ್ಲೈನ್ ಆಫ್ ಫಿಲೋಸಫಿ ೬. ಅಥೋರಿಟಿ ಆಂಡ್ ದ ಇಂಡಿವಿಜ್ಯುಲ್ ೭. ಬೋಶ್ವಿಸ್ಮ್ ೮. ಎಜುಕೇಶನ್ ಅಂಡ್ ದ ಗುಡ್ ಲೈಫ್ ೯. ಫ್ರೀ ಮ್ಯಾನ್ಸ್ ವರ್ಶಿಪ್ ೧೦. ಹೌ ಟು ಬಿ ಅಂಡ್ ಹ್ಯಾಪಿ ==ಇವುಗಳನ್ನು ನೋಡಿ== *[[ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ]] *[[ಬೈಜಿಕ ಬಾಂಬ್]] *[[ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== * [http://www.mcmaster.ca/russdocs/russell.htm The Bertrand Russell Archives] at [[McMaster University]]* [http://users.drew.edu/jlenz/brs.html The Bertrand Russell Society] * [http://www.russfound.org/ The Bertrand Russell Peace Foundation] * {{IMDb name|0751017|Bertrand Russell}} * [http://www005.upp.so-net.ne.jp/russell/index-e.htm Bertrand Russell in Japan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070513141047/http://www005.upp.so-net.ne.jp/russell/index-e.htm |date=2007-05-13 }} * [http://www.npg.org.uk/collections/search/person.php?search=ss&sText=bertrand+russell&LinkID=mp03901&role=sit&page=1 Photographs] at the [[National Portrait Gallery (London)]] * [http://www.synaptic.bc.ca/ejournal/russell.htm Resource list] * [http://www.bbc.co.uk/radio4/reith/historic_audio/ram/russell_1948.ram The First Reith Lecture given by Russell] (Real Audio) * [http://users.drew.edu/jlenz/br-bib-articles.html A Complete Bibliography of Bertrand Russell's Works] * [https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1950/russell-bio.html Nobel Prize] * [http://www.100welshheroes.com/en/biography/bertrandrussell Bertrand Russell at 100 Welsh Heroes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121075948/http://www.100welshheroes.com/en/biography/bertrandrussell |date=2013-01-21 }} * [http://osulibrary.oregonstate.edu/specialcollections/coll/pauling/peace/people/russell.html Key Participants: Bertrand Russell]&nbsp;– ''Linus Pauling and the International Peace Movement: A Documentary History'' * [http://pm100.mcmaster.ca/ PM@100: LOGIC FROM 1910 TO 1927] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150206125946/http://pm100.mcmaster.ca/ |date=2015-02-06 }} Conference at the Bertrand Russell Research Centre ([[McMaster University]], Ontario, Canada), to be held on 21–24 May 2010, celebrating the 100th anniversary of the publication of ''[[Principia Mathematica]]'' * [http://bertrandrussell.org/ Bertrand Russell Society Bulletin (2013–present Editor Michael Berumen)] * {{MacTutor Biography|id=Russell}} ===Other writings available online=== * {{Gutenberg author |id=Russell,+Bertrand | name=Bertrand Russell}} * {{Internet Archive author |sname=Bertrand Russell |sopt=t}} * {{OL author|id=OL112912A}} * [http://www.positiveatheism.org/hist/russell1.htm "A Free Man's Worship"] (1903) * [http://users.drew.edu/jlenz/br-on-denoting.html "On Denoting"] (1905) * [http://users.drew.edu/jlenz/br-anti-suffragists.html ''Anti-Suffragist Anxieties''] (1910) * [http://fair-use.org/bertrand-russell/the-elements-of-ethics "The Elements of Ethics"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070320025741/http://fair-use.org/bertrand-russell/the-elements-of-ethics |date=2007-03-20 }} (1910) * [http://fair-use.org/atlantic-monthly/1915/08/war-and-non-resistance War and Non-Resistance] (1915) * [http://fair-use.org/international-journal-of-ethics/1915/10/the-war-and-non-resistance The War and Non-Resistance — A Rejoinder to Professor Perry] (1915) * [http://fair-use.org/international-journal-of-ethics/1915/01/the-ethics-of-war The Ethics of War] (1915) * [https://archive.org/details/justiceinwartime00russuoft ''Justice in Wartime''] (1917) * [https://archive.org/details/whymenfightameth00russuoft ''Why Men Fight: A Method of Abolishing the International Duel''] (1917) * [http://users.drew.edu/jlenz/br-logical-atomism0.html ''The Philosophy of Logical Atomism''] (1918–19) * [http://people.umass.edu/klement/imp/imp.html ''Introduction to Mathematical Philosophy''] (1919) * [http://russell-j.com/beginner/COH-TEXT.HTM "The Conquest of Happiness"] (1930) * [http://www.positiveatheism.org/hist/russell2.htm "Has Religion Made Useful Contributions to Civilization?"] (1930) * [https://archive.org/details/LegitimacyVersusIndustrialism18141848 ''Legitimacy Versus Industrialism 1814–1848''] (1935) * [http://www.positiveatheism.org/hist/russell8.htm "Am I an Atheist or an Agnostic?"] (1947) * [http://www.panarchy.org/russell/ideas.1946.html "Ideas that Have Harmed Mankind"] (1950) * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1950/russell-lecture.html "What Desires Are Politically Important?"] Bertrand Russell's Nobel Prize Acceptance Speech (1950) * [https://archive.org/details/outlineofphiloso009050mbp ''An Outline of Philosophy''] (1951) * [https://web.archive.org/web/20130720074420/http://www.cfpf.org.uk/articles/religion/br/br_god.html ''Is There a God?''] (1952) * {{cite web|first=Bertrand|last=Russell|year=1953|title=What is an Agnostic?|url=http://www.control-z.com/pages/agnosticism.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080203104023/http://www.control-z.com/pages/agnosticism.html|archivedate=2 February 2008}} * [https://archive.org/details/scientificoutloo030217mbp ''The Scientific Outlook''] (1954) * [http://karws.gso.uri.edu/JFK/the_critics/russell/Sixteen_questions_Russell.html "16 Questions on the Assassination" (of President Kennedy)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081026083031/http://karws.gso.uri.edu/JFK/the_critics/russell/Sixteen_questions_Russell.html |date=2008-10-26 }} (1964) * [http://www.panarchy.org/russell/russell.html Bertrand Russell, Selected Writings] ===Audio=== * {{Librivox author |id=1508}} * [http://plato.stanford.edu/entries/russell/russell-soundclips.html Sound clips of Bertrand Russell speaking] * [http://pw20c.mcmaster.ca/case-study/remember-your-humanity-and-forget-rest-russell-einstein-manifesto-and-pugwash-movement Russell's BBC broadcast on "Man's Peril" (1954) and the "Russell–Einstein Manifesto" Press conference (1955)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130328000343/http://pw20c.mcmaster.ca/case-study/remember-your-humanity-and-forget-rest-russell-einstein-manifesto-and-pugwash-movement |date=2013-03-28 }} * [http://www.kpfahistory.info/dandl/bertrand_russell.html "What Desires Are Politically Important?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130807181509/http://www.kpfahistory.info/dandl/bertrand_russell.html |date=2013-08-07 }} Bertrand Russell's Nobel Prize Acceptance Speech (1950) {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ರಸಲ್, ಬರ್ಟ್ರಂಡ್}} [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತ್ಯದ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು]] [[ವರ್ಗ:ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ]] [[ವರ್ಗ:ಗಣಿತಜ್ಞರು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] 14pgzbuuncx1tbw0vv4e9sf05flb8zm 3 70780 1258670 1149797 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Bharathesha Alasandemajalu]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1149797 wikitext text/x-wiki <div style="align: center; padding: 1em; border: solid 1px #1874cd; background-color: #d1eeee;"> ನಮಸ್ಕಾರ {{BASEPAGENAME}}, '''ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವಕೋಶಕ್ಕೆ''' ನಿಮಗೆ ಸ್ವಾಗತ! ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ನಿಮಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗುವುದೆಂದೂ, ಇದರಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿರುವಿರೆಂದೂ ಆಶಿಸುತ್ತೇನೆ. ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ ಸಕ್ರಿಯ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲೊಬ್ಬರಾಗಲು, ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಲು [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸಮುದಾಯ ಪುಟ]] ನೋಡಿ. ಹೊಸಬರಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುವಂತಹ ಕೆಲವು ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ (ಕೆಲ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಆಂಗ್ಲ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತವೆ): *[[Wikipedia:Kannada_Support|Font help]] (read this if Kannada is not getting rendered on your system properly) *[[ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ|ನೇರವಾಗಿ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವುದು ಹೇಗೆ?.]] *[[:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ದಿಕ್ಸೂಚಿ]] *[[:en:Wikipedia:How to edit a page|ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ?]] *[[:en:Wikipedia:Tutorial|ಆಂಗ್ಲ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಟುಟೋರಿಯಲ್]] *[[:en:Wikipedia:Picture tutorial|ಚಿತ್ರಗಳನ್ನುಪಯೋಗಿಸಿವುದು ಹೇಗೆ?]] *[[:Help:ಹೊಸ ಲೇಖನವೊಂದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದು|ಹೊಸ ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?]] *[[:en:Wikipedia:How to write a great article|ದೊಡ್ಡ ಲೇಖನವೊಂದನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ಹೇಗೆ?]] *[[:en:Wikipedia:Naming conventions|ಹೆಸರಿಡುವುದರ ಬಗ್ಗೆ]] *[[:en:Wikipedia:Manual of Style|ಶೈಲಿ ಕೈಪಿಡಿ]] *[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಕೋರಿಕೆಯ ಲೇಖನಗಳು]] ನೀವು ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ಸಹಾಯ ಪುಟಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅಥವಾ ಮತ್ತೇನಾದರೂ ತಿಳಿಯಬಯಸಿದಲ್ಲಿ, ದಯಮಾಡಿ [http://mail.wikipedia.org/mailman/listinfo/wikikn-l ಈ ಅಂಚೆ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗೆ] ಸದಸ್ಯರಾಗಿ, ಸಂದೇಶ ಕಳುಹಿಸಿ. ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುವಾಗ, ಚರ್ಚಾ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವಾಗ ಸಹಿ ಹಾಕುವುದನ್ನು ಮರೆಯಬೇಡಿ. <br> ಸಹಿ ಹಾಕಲು ಇದನ್ನು ಬಳಸಿ: <nowiki>~~~~</nowiki> </div> '''ಕನ್ನಡದಲ್ಲೇ ಬರೆಯಿರಿ''' ದಯವಿಟ್ಟು ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲೇ ಬರೆಯಿರಿ. ಹಾಗೆಯೇ ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿ‍ಕೆಯೂ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲೇ ಇರಲಿ. ಹಾಗೆಯೇ ಯಾವುದೇ ಬ್ಲಾಗ್ ಮಾದರಿಯ ಲೇಖನ ಸೇರಿಸಬೇಡಿ. '''ಲೇಖನ ಸೇರಿಸುವಾಗ ''' ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಒಂದು ವಿಶ್ವಕೋಶ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುವ ಲೇಖನಗಳು ವಿಶ್ವಕೋಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕುದಾಗಿರಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಬ್ಲಾಗ್ ಮಾದರಿಯ ಲೇಖನಗಳು, ಕಥೆ, ಕವನ, ಕಾದಂಬರಿ, ನಾಟಕ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು, ಪ್ರಬಂಧ ಮಾದರಿಯ ಲೇಖನಗಳು, ವಿಮರ್ಶೆ, ಜಾಹೀರಾತು ಮಾದರಿಯ ಲೇಖನಗಳು -ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಲೇಖನಗಳು ಜಗತ್ತಿಗೆಲ್ಲ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುವಂತಹ ಗಮನಾರ್ಹ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರ ಇರಲಿ [[ಸದಸ್ಯ:Palagiri|Palagiri]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Palagiri|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೨:೪೯, ೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೧೫ (UTC) === ಹದಿಮೂರನೆಯ ವಾರ್ಷಿಕಾಚರಣೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ತಮಗೆ ಈ ಆಹ್ವಾನ === {| style="background-color: #DACEE3; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:St. Aloysius College.jpg|125px]] |style="font-size: large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.00;" | '''ವಿಕಿಪೀಡಿಯ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಹದಿಮೂರನೆಯ ವರ್ಷಾಚರಣೆ|ಹದಿಮೂರನೆಯ ವರ್ಷಾಚರಣೆ]] @ ಮಂಗಳೂರು''' |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wikipedia-logo-v2-kn.svg|130px|alt="Wikidata"]] |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವು ಹದಿಮೂರನೆಯ ಫಲಪ್ರದ ವರ್ಷಗಳ ಸಂಭ್ರಮದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯ ಸಂತಸವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಎಲ್ಲ ವಿಕಿಪೀಡಿಯನ್ನರನ್ನು ಈ ಮೂಲಕ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೩, ೨೦೧೬ರಂದು ಶನಿವಾರ '''ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಫೋಟೋ ನಡಿಗೆ''' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು '''ಬಂಟ್ವಾಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಿಲಿಕುಳ'''ದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೪, ೨೦೧೬ರಂದು ಭಾನುವಾರ ಹದಿಮೂರನೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಆಚರಣೆಯನ್ನು, [[ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರಿನ]] [[ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜು|ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಕಾಲೇಜಿನ]], '''ಎರಿಕ್ ಮಥಾಯಿಸ್ ಸಭಾಂಗಣ'''ದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವುದೆಂದು ದಿನ ನಿರ್ಧಾರ ಆಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿರುವ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಹದಿಮೂರನೆಯ ವರ್ಷಾಚರಣೆ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ೧೩ನೆಯ ವರ್ಷಾಚರಣೆ]] ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯದ ಸರ್ವರೂ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಇರುವಿಕೆಯಿಂದ ಹದಿಮೂರನೆಯ ವರ್ಷಾಚರಣೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಪ್ರಜ್ವಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವರ್ಷಾಚರಣೆಯ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಈಗಾಗಲೇ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಡೆ ನಡೆದ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವಗಳು|ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವ ಅನೇಕ ಹೊಸ ಸಂಪಾದಕರನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ವೇದಿಕೆಯಾಗಲಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸಮುದಾಯದ ಮಂಗಳೂರಿನ [[ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜು ಕನ್ನಡ ವಿಭಾಗ|ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಕನ್ನಡ ವಿಭಾಗದ]] ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮುದಾಯದ ಪರವಾಗಿ ನಿಮಗೆ ಪ್ರೀತಿಯ ಸ್ವಾಗತ ಬಯಸುತ್ತೇನೆ.--[[ಸದಸ್ಯ:Vishwanatha Badikana|Vishwanatha Badikana]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Vishwanatha Badikana|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೩:೪೪, ೧೭ ಜನವರಿ ೨೦೧೬ (UTC)}} |} == ಕಾರ್ಯಾಗಾರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಧನ್ಯವಾದಗಳು == [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಕಾರ್ಯಾಗಾರ/ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ]] ಜರುಗಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಧನ್ಯವಾದಗಳು--[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಪವನಜ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pavanaja|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೭:೦೩, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೧೬ (UTC) :ಪ್ರತಿ ಧನ್ಯವಾದಗಳು--[[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|Bharathesha Alasandemajalu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೭:೦೯, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೧೬ (UTC) == ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ವಿ.ವಿ. ಶಿಕ್ಷಣ ಯೋಜನೆ == ನಮಸ್ಕಾರ, ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ವಿ.ವಿ. ಶಿಕ್ಷಣ ಯೋಜನೆಯಅಂಗವಾಗಿ ತಯಾರದ ಲೇಖನಗಳ ಪಟ್ಟಿ, ಈ [https://kn.wikipedia.org/wiki/ವರ್ಗ:ಕ್ರೈಸ್ಟ್_ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ_ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು_ಸಂಪಾದಿಸಿದ_ಲೇಖನಗಳು ವರ್ಗದಲ್ಲಿ] ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ಈ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ರಚಿಸಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವು ಸಮುದಾಯದ ಅಗತ್ಯತೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಇಲ್ಲ. ಈ ಲೇಖನಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಹಾಯಮಾಡ ಬೇಕೆಂದು ಕೋರುತ್ತೇನೆ.--[[ಸದಸ್ಯ:Ananth subray|Ananth subray]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ananth subray|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೨೧, ೭ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ (UTC) ==ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ವಿನಂತಿ == {|class="wikitable" style="color:#000080; background-color:#ffffcc; border:solid 4px cyan;" | ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್'ನ ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್ / ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬೆಂಬಲ ಯೋಜನೆಯ ನನ್ನ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ. Link: [[meta:Growing Local Language Content on Wikipedia (Project Tiger 2.0)/Support/AnoopZ]] |- | ಧನ್ಯವಾದಗಳು--<span style="background: linear-gradient(to right, grey, ivory, #F3F3EA); letter-spacing: 1.5px;">[[User:AnoopZ|★ Ano]][[User talk:AnoopZ|op✉]]</span>{{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAYNAME}} [[{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}}]] [[{{CURRENTYEAR}}]] ([[w:UTC|UTC]]) |} == ಮುಂಬರುವ ಸಂಶೋಧನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ನಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ == ಆತ್ಮೀಯ {{ping|user:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU}}, ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ ಧನ್ಯವಾದಗಳು! ಮುಂಬರುವ ಸಂಶೋಧನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ನಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ. ಈ ಅವಕಾಶದ ಕುರಿತು ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು, [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_2i2sbUVQ4RcH7Bb ಕೆಲವು ಸರಳವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತರಿಸಿ]. ಚರ್ಚೆಯ ಸಮಯ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲು ನಾವು ಅರ್ಹ ಭಾಗವಹಿಸುವವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತೇವೆ. ಧನ್ಯವಾದಗಳು, [[ಸದಸ್ಯ:BGerdemann (WMF)|BGerdemann (WMF)]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:BGerdemann (WMF)|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೯:೪೧, ೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೦ (UTC) ಈ ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು, ಅದು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಗೌಪ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಡೇಟಾ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ, [https://drive.google.com/file/d/1ck7A3qq9Lz3lEjHoq4PYO-JJ8c7G6VVW/view ಸಮೀಕ್ಷೆ ಗೌಪ್ಯತೆ ಹೇಳಿಕೆ] ನೋಡಿ. == 2021 Wikimedia Foundation Board elections: Eligibility requirements for voters == Greetings, The eligibility requirements for voters to participate in the 2021 Board of Trustees elections have been published. You can check the requirements on [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021#Eligibility_requirements_for_voters|this page]]. You can also verify your eligibility using the [https://meta.toolforge.org/accounteligibility/56 AccountEligiblity tool]. [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೩೩, ೩೦ ಜೂನ್ ೨೦೨೧ (UTC) <small>''Note: You are receiving this message as part of outreach efforts to create awareness among the voters.''</small> <!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21669859 --> == ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್ 2021ರ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಟ್ರಸ್ಟೀಸ್ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಮರೆಯಬೇಡಿ == ಆತ್ಮೀಯ BHARATHESHA ALASANDEMAJALU, ನೀವು ಈ ಇಮೇಲ್ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಯಾಕೆಂದರೆ, ನೀವು ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ 2021ರ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಟ್ರಸ್ಟೀಸ್ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅರ್ಹರಾಗಿದ್ದೀರಿ. ಈ ಚುನಾವಣೆಯು ಆಗಸ್ಟ್ 18, 2021ರಂದು ಶುರುವಾಗಿದ್ದು, ಆಗಸ್ಟ್ 31, 2021ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಲಿದೆ. ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ತರಹದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಅನ್ನು ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಟ್ರಸ್ಟೀಸ್ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬೋರ್ಡ್, ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ ನಿರ್ಣಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಘಟಕವಾಗಿದೆ. [[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Overview|ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಟ್ರಸ್ಟೀಸ್ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿಯಿರಿ]]. ಈ ವರ್ಷ, ಸಮುದಾಯ ಮತದಾನದ ಮೂಲಕ ನಾಲ್ಕು ಸ್ಥಾನಗಳ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಆರಿಸಬೇಕಿದೆ. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ 19 ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಈ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. [[:m:Wikimedia_Foundation_elections/2021/Candidates#Candidate_Table|2021ರ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಟ್ರಸ್ಟೀಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿಯಿರಿ]]. ನಮ್ಮ ವಿವಿಧ ಸಮುದಾಯಗಳ 70,000 ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಮತದಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಕೋರಲಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ನೀವೂ ಒಬ್ಬರು! ಆಗಸ್ಟ್ 31ರ 23:59 UTC ತನಕ ಮಾತ್ರವೇ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿದೆ. *[[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2021|'''ಈ ಕೂಡಲೇ ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪುಟದಲ್ಲಿರುವ SecurePollನಲ್ಲಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿ''']]. ನೀವು ಈಗಾಗಲೇ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದ್ದರೆ, ಧನ್ಯವಾದಗಳು. ದಯವಿಟ್ಟು ಈ ಇಮೇಲನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಬಳಿ ಎಷ್ಟೇ ಖಾತೆಗಳಿದ್ದರೂ, ಒಂದು ಸಲ ಮಾತ್ರವೇ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಬಹುದು. [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021|ಈ ಚುನಾವಣೆ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯಿರಿ]]. [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೬:೪೭, ೨೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೧ (UTC) <!-- Message sent by User:KCVelaga (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:KCVelaga_(WMF)/Targets/Temp&oldid=21946184 --> == ವಿಕಿ ಸಮ್ಮಿಲನ ೨೦೨೩, ಉಡುಪಿ == {| style="background-color: #FFFF00; border: 1px solid #fceb92;border-style:solid; border-width:6px; border-color:#bca9f5; style:{{corners}}" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:The gate to Udupi Town.jpg|The_gate_to_Udupi_Town]|225px]] |style="font-size: large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.00;" | '''ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮ್ಮಿಲನ ೨೦೨೩, ಉಡುಪಿ''' |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wikimedia logo family complete-2013.svg|130px|alt="Wikidata"]] |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ನರ ಭೌತಿಕ ಸಮ್ಮಿಲನವನ್ನು '''ಜನವರಿ ೨೨,೨೦೨೩ರಂದು ಉಡುಪಿ'''ಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸಮ್ಮಿಲನದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡದ ಯಾವುದೇ ವಿಕಿ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಎಲ್ಲ ಸಂಪಾದಕರಿಗೆ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಮುಕ್ತ ಅವಕಾಶವಿದ್ದು ಬಹಳ ಸಮಯದ ನಂತರ ಎಲ್ಲರ ಭೇಟಿಯು ಒಂದು ಉಲ್ಲಾಸದಾಯಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರುಚೈತನ್ಯ ತಂದುಕೊಡಬಹುದೆಂಬ ಆಶಾಭಾವನೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹಳೆ ಹೊಸ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ನರ ಸಮಾಗಮವು ಜ್ಞಾನದ ಹಂಚಿಕೆಗೆ, ಮಾಹಿತಿ ವಿನಿಮಯಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವೇದಿಕೆಯಾಗುವ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ. ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಸಮುದಾಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪಾದಕರು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಯಶಸ್ವಿಗೊಳಿಸೋಣ. ಎಲ್ಲಾ ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ನರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯ ಸ್ವಾಗತ. '''ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ವಿವರಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ನೊಂದಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸಮ್ಮಿಲನ/ವಿಕಿ ಸಮ್ಮಿಲನ ೨೦೨೩, ಉಡುಪಿ]] ಪುಟಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಡಿ.''' |} {{clear}} ---- ಈ ಸಂದೇಶ [[ಸದಸ್ಯ:Vikashegde|ವಿಕಾಸ್ ಹೆಗಡೆ]] ಅವರ ಪರವಾಗಿ ಕಳಿಸಲಾಗಿದೆ. <div style="border-bottom: 2px solid red; border-top: 2px solid yellow; border-radius: 40px 0px 40px 0px; padding: 0px 5px; font-weight:bold; letter-spacing: 1.5px; text-align: center;"> <br /> ಹೊಸ ವರ್ಷದ ಶುಭಾಶಯಗಳು. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] <sup>[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]</sup><sub>[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]</sub></span>೧೪:೩೭, ೩೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೨೨ (IST) <br /> </div> <!-- Message sent by User:~aanzx@knwiki using the list at https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B2%B8%E0%B2%A6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AF:~aanzx/Active_user_list&oldid=1143808 --> == ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದದ ಬಗ್ಗೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ಪರ್ದೆ ಆಹ್ವಾನ == <div style="border: solid 1px #333; border-radius: 0.2em; box-shadow: 0 4px 4px #999; margin-bottom: 1.5em; display: table; width: 100%; height: 100px; line-height: 1.2; text-align: center; cursor: pointer;"> <p style="font-size: 1.4em;">[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ೨೦೨೩|'''ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದದ''']] ಬಗ್ಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಫೆಬ್ರವರಿ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾದ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬರವಣಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, ಇದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಜಾನಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲುವ ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಕಾಮನ್ಸ್‌ನ ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಫೋಕ್ಲೋರ್ (WLF) ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಅಭಿಯಾನದ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಆವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಸ್ಪರ್ದೆ 1 ಫೆಬ್ರವರಿ 2023ರಿಂದ 31 ಮಾರ್ಚ್ 2023 ವರೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.</p> <span class="mw-ui-button mw-ui-progressive">[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ_ಮತ್ತು_ಜಾನಪದ_೨೦೨೩|<span style="color:white">ಬಾಗವಹಿಸಲು ಈ ಪುಟಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಡಿ..</span>]]</span> <div style="display: table-cell; vertical-align: middle;">[[ಚಿತ್ರ:Feminism_and_Folklore_banner.svg|250px|right]]</div></div> <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold; align:center;">[[User:~aanzx|~aanzx]] <sup>[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]</sup><sub>[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]</sub></span> <!-- Message sent by User:~aanzx@knwiki using the list at https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B2%B8%E0%B2%A6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AF:~aanzx/Active_user_list&oldid=1149743 --> jlpgvbdhq6sqpb0i1sucsfm1f5n2xao 2 72790 1258677 788224 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 788224 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:User tu-4}} {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:User kn-4}} {{User Tuluva}} {{User India}} 60nfucgvnolmsnnsolbnkpx7th0piq3 0 76206 1258666 1057214 2024-11-20T02:34:09Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258666 wikitext text/x-wiki ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣಾಂಶದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಶಕ್ತಿಯೇ ಭೂಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿ(Geothermal Energy).ಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿರೋ ವಸ್ತುಗಳ ವಿಕಿರಣಕ್ಷಯ(radioactive decay)ಯಿಂದ ಉಷ್ಣಶಕ್ತಿಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂಮಿಯ ಒಳಪದರದಿಂದ ಹೊರಪದರಗಳತ್ತ ವಾಹಕತೆ/ಈಸುಕೆ(conduction)ಯ ಮೂಲಕ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಉಷ್ಣಾಂಶದ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಆಳಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಉಷ್ಣಾಂಶವೂ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.Geothermal Energy ಎನ್ನುವ ಪದವು ಗ್ರೀಕಿನ γη (ge)= ಭೂಮಿ, and θερμος (thermos)=ಶಾಖ ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ಪೂರ್ವ ಶಿಲಾಯುಗದ ಕಾಲದಿಂದಲೇ ಬಿಸಿನೀರಿನ ಬುಗ್ಗೆಗಳ ನೀರನ್ನು ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತೆಂಬ ಉಲ್ಲೇಖಗಳಿವೆ.ಚೀನಾದ ಲಿಸಾನ್ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕ್ವಿನ್ ರಾಜವಂಶಸ್ಥರು ಕ್ರಿ.ಪೂ ಮೂರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಕಟ್ಟಿದ್ದೆನ್ನಲಾದ ಸ್ನಾನಕೊಳ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಅತೀ ಪುರಾತನ ಬಿಸಿನೀರಿನ ಸ್ನಾನಕೊಳ.ಕ್ರಿ.ಶ ಒಂದನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[:w:Aquae Sulis|ಅಕ್ವೆ ಸೋಲಿಸ್]] <ref>{{Cite web |url=https://photosynth.net/view.aspx?cid=b0718a77-fef3-41b5-97cf-62ef25bb9914 |title=ಅಕ್ವೆ ಸೋಲಿಸ್ |access-date=2015-12-20 |archive-date=2011-10-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111005011033/http://photosynth.net/view.aspx?cid=b0718a77-fef3-41b5-97cf-62ef25bb9914 |url-status=dead }}</ref> ಅನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ ರೋಮನ್ನರು ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಬಿಸಿನೀರಿನ ಬುಗ್ಗೆಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ನಾನದ ಕೊಳಗಳಿಗಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು.ಆ ಸ್ನಾನದಕೊಳಗಳ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಶುಲ್ಕ ಭೂಉಷ್ಣಶಕ್ತಿಯ ಮೊದಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಳಕೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಫ್ರಾನ್ಸಿನ [[:w:Chaudes-Aigues|ಕಾಡೆಸ್ ಐಗಸ್]]ನಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಇಡೀ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಬೆಚ್ಚಗಿಡುವಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಾರ್ಯಾರಂಭ ಮಾಡಿತ್ತು.ಇದು ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಭೂಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಮೊದಲ ಉದಾಹರಣೆ.೧೮೨೭ರಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಲಾರ್ಡೆರೆಲ್ಲೋವಿನಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳಿಂದ ಬೋರಿಕ್ ಆಸಿಡ್ಡನ್ನು(boric acid) ತೆಗೆಯಲು ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನ ಭೂಉಷ್ಣಾಂಶದ ಮೊದಲ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬಳಕೆಯೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. [[ಚಿತ್ರ:Oldest geothermal.jpg|320px|thumbnail|ಚೀನಾದ ಲಿಸಾನ್ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ ಮೂರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ ಬಿಸಿನೀರಿನ ಸ್ನಾನಕೊಳ]] ==ನೇರಬಳಕೆ== ೨೦೧೫ರಲ್ಲಿ ಭೂಉಷ್ಣಾಂಶವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಬಳಸಿದ ದೇಶಗಳ ವಿವರ, ಮಿಲಿಯನ್ ವ್ಯಾಟ್ಗಳಲ್ಲಿ(MW) <ref>{{Cite web |url=http://www.geo-energy.org/pdf/reports/GEA_International_Market_Report_Final_May_2010.pdf |title=IGA ಯ ಭೂಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿಯ ಬಳಕೆಯ ೨೦೧೦ರ ವರದಿ ಮತ್ತು ೨೦೧೫ರ ಅಂದಾಜು |access-date=2015-12-20 |archive-date=2017-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525165514/http://www.geo-energy.org/pdf/reports/GEA_International_Market_Report_Final_May_2010.pdf |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ !! ೨೦೧೫ ರ ಬಳಕೆ(ಮಿಲಿಯನ್ ವ್ಯಾಟ್ಗಳಲ್ಲಿ) |- | [[ಅಮೇರಿಕಾ]] || ೧೭೪೧೫.೯೧ |- | ಫಿಲಿಫೈನ್ಸ್ || ೩.೩೦ |- | ಇಂಡೋನೇಷ್ಯ ||೨.೩೦ |- | [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] || ೧೫೫.೮೨ |- | ಇಟಲಿ || ೧೦೧೪.೦೦ |- | ಜಪಾನ್ || ೨೧೮೬.೧೭ |- | ಇರಾನ್ || ೮೧.೫೦ |- | ಎಲ್ ಸಾಲ್ವಡಾರ್ || ೩.೩೬ |- | ನ್ಯೂಜಿಲ್ಯಾಂಡ್ || ೪೮೭.೪೫ |- | ಐಸ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ || ೨೦೪೦.೦೦ |- | [[ಕೀನ್ಯಾ]] || ೨೨.೪೦ |- | ಕೋಸ್ಟಾರಿಕಾ || ೧.೦೦ |- | [[ರಷ್ಯಾ]] || ೩೦೮.೨೦ |- | ಟರ್ಕಿ || ೨೮೮೬.೩೦ |- | ಪಪವಾ ನ್ಯೂ ಗಿನಿ || ೦.೧೦ |- | ಗ್ವಾಟೆಮಾಲ || ೨.೩೧ |- | ಪೋರ್ಚುಗಲ್ || ೩೫.೨೦ |- | [[ಚೀನಾ]] || ೧೭೮೭೦.೦೦ |- | [[ಫ್ರಾನ್ಸ್]] || ೨೩೪೬.೯೦ |- | ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ || ೨.೯೦ |- | ಜರ್ಮನಿ || ೨೮೪೮.೬೦ |- | ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ || ೯೦೩.೪೦ |- | ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ || ೧೬.೦೯ |- | ಥಾಯ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ || ೧೨೮.೫೧ |} ==ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆ== ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭೂಉಷ್ಣ ಸಂಘ International Geothermal Association (IGA) ನ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ೨೪ ದೇಶಗಳು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಭೂಉಷ್ಣಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ೬೭,೨೪೬ ಗಿಗಾ ವ್ಯಾಟನಷ್ಟು ವಿದುತ್ತನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದವು .ಇದು ೨೦೧೫ಕ್ಕಿಂತ ೨೦% ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡಿದೆ.IGA ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಇನ್ನೂ ೧೮೫೦೦ ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಕಾಣೋ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಫಲಕಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಸಂಧಿಸೋ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿನ ಭೂಉಷ್ಣದ ತಾಪಮಾನ ಉಳಿದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದರಿಂದ ಭೂಉಷ್ಣದಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸೋ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ವಿಧಗಳು== #ದ್ರವ ಮೇಲ್ಮೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು(Liquid dominated systems) #ಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿ(Thermal energy) #ಸುಧಾರಿತ ಭೂಉಷ್ಣ ಶಕ್ತಿ(Enhanced Geothermal Energy) ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References/> [[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನ]] [[ವರ್ಗ:ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ವರ್ಗ: ಪರಿಸರ]] 8mibqk27d0mhv9i4660o4sy8ulko3ry 2 76260 1258676 637146 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 637146 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 76425 1258623 1082803 2024-11-19T19:26:17Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258623 wikitext text/x-wiki ಪದ :-[[ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ]]ದಲ್ಲಿ, ಲಾಕ್ಷಣಿಕ ಅಥವಾ ಲೌಕಿಕ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಉಚ್ಚರಿಸುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಘಟಕ ಪದ. ಇದನ್ನು [[ಆಕೃತಿಮಾ]]ವೆಂದು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಪದವು ಆಳವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಪದ ಒಂದೇ ಕನಿಷ್ಠ ಪದಘಟಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾ: ಬಾ, ಓಹ್ !, ಕೆಂಪು, ತ್ವರಿತ, ಓಡು ಇತ್ಯಾದಿ. ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪದಗಳು ಬಂದಾಗ ಅವುಗಳು ಕನಿಷ್ಠತಮ ಘಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಸಂಕೀರ್ಣ ಪದಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ಬಂಡೆಗಳು, ತ್ವರಿತವಾಗಿ, ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ, ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಇತ್ಯಾದಿ. *ಹಲವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಪದಗಳು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ವಾಕ್ಯವು ಸಂಕೀರ್ಣ ವಾಕ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ಉದಾ: '''ನೀನು ಬಾ'''. ಇದೊಂದು ಸರಳ ವಾಕ್ಯ. *ಒಂದು ವಾಕ್ಯಕ್ಕೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಪದಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಸಂಕೀರ್ಣ [[ವಾಕ್ಯ]] ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾ: '''ನೀನು ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಒಬ್ಬನೆ ನಮ್ಮ ಹೊಸ ಮನೆಗೆ ಬಾ''' ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಪದಗಳು ಜೊತೆಸೇರಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ವಾಕ್ಯವೊಂದರ ರಚನೆಯೂ ಆಗುತ್ತದೆ. *ಮಾತನಾಡುವ ಒಂದು ಪದ ಅಥವಾ ಲಿಖಿತ ಪದವನ್ನು [[ಶಬ್ದ]]ವೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ಅಥವಾ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಈ ಎರಡರ ಹಿಂದೆಯೂ ಮರೆಯಾದ ಅಮೂರ್ತವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಇರುತ್ತದೆ. [[ಮಾತು]]ಗಳು ಎಂಬುದು ಧ್ವನಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳ ಘಟಕಗಳಿಂದ ಕೂಡಿವೆ. [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು [https://en.wikipedia.org/wiki/Grapheme graphemes] ಎಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. == ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ == *ಒಂದು ಭಾಷೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅಥವಾ ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಗ್ರಹಿಸುವ ಅರ್ಥವತ್ತಾದ '''ಪದ'''ಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಭಿಸಿದೆ. [[ನಿಘಂಟು]]ಗಳು ಒಂದು ಭಾಷೆಯಿಂದ [https://en.wikipedia.org/wiki/Lexicon ಲೆಕ್ಷಿಕನ್‍] ಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿ ಪದಗಳನ್ನು (ಅಂದರೆ ಆ ಭಾಷೆಯ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು) ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಬರಹಗಾರರು ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಭಾಷೆಯ '''ಪದ"'ಗಳ ಅಂಶಗಳೇನು ಎಂಬ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. == ಲಾಕ್ಷಣಿಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ == 1926 ರಲ್ಲಿ [http://www.ruf.rice.edu/~kemmer/Found/bloomfieldbio.html ಲಿಯೊನಾರ್ಡ್ ಬ್ಲೂಮ್] ಎಂಬಾತ '''ಕನಿಷ್ಟತಮ ಉಚಿತ ನಮೂನೆ''' ('''Minimal Free Forms''') ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web |url=http://ling.yale.edu/history/leonard-bloomfield |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2015-12-25 |archive-date=2015-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208015248/http://ling.yale.edu/history/leonard-bloomfield |url-status=dead }}</ref> ತಮ್ಮಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾವೇ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಚಿಕ್ಕ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಮಾತಿನ ಘಟಕಗಳನ್ನು '''ಪದ'''ಗಳು ಎಂದು ಯೋಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪದಗಳು([https://en.wikipedia.org/wiki/Lexeme lexemes]) ಶಬ್ದಗಳ (ಅರ್ಥ ಘಟಕಗಳ ಮತ್ತು ಶಬ್ದದ ಘಟಕಗಳ) ಸಂಬಂಧವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www-01.sil.org/linguistics/glossaryoflinguisticterms/WhatIsALexeme.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2015-12-25 |archive-date=2015-12-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151217121259/http://www-01.sil.org/linguistics/glossaryoflinguisticterms/WhatIsALexeme.htm |url-status=dead }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ ತಮ್ಮನ್ನು ಯಾವುದೇ ಅರ್ಥಗಳ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹಾಗು ಗಳು) ಮೂಲಕ ಬರೆದ ಕೆಲವು ಕನಿಷ್ಠತಮ ಘಟಕಗಳ ರೂಪಗಳು ಅಲ್ಲ. == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿ == *https://en.wikipedia.org/wiki/Lexeme lexemes *https://en.wikipedia.org/wiki/Grapheme graphemes *https://en.wikipedia.org/wiki/Grapheme == ಉಲ್ಲೇಖ == <references /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಕರಣ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆ]] t10ontprpwyolay1a48zmv3b3dm3x61 0 77282 1258736 1200851 2024-11-20T11:13:33Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258736 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:X ponics systems.png|320px|thumbnail|ವಾಯುಕೃಷಿ ವಿಧಾನ ]] ==ಪೀಠಿಕೆ== [[ವಾಯುಕೃಷಿ]]ಯು [[ಜಲಕೃಷಿ|ಜಲಕೃಷಿಯ]] ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯವೊಂದರ ಬೇರುಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಲ್ಲವೆ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪೋಷಕ [https://kanaja.in/archives/49383 ಲವಣಗಳ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305213420/https://kanaja.in/archives/49383 |date=2016-03-05 }} ಹನಿಯಲ್ಲಿ ಒಡ್ಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://aerofarms.com/why/comparison/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-01-11 |archive-date=2016-01-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160109234219/http://aerofarms.com/why/comparison |url-status=dead }}</ref> ವಾಯುಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ವಾಯುಕೃಷಿ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವ ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವವೆಂದರೆ ಮುಚ್ಚಿದ ಅಥವಾ ಅರೆಮುಚ್ಚಿದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ [http://www.ncagr.gov/cyber/kidswrld/plant/nutrient.htm ಪೋಷಕಾಂಶ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160103100153/http://www.ncagr.gov/cyber/kidswrld/plant/nutrient.htm |date=2016-01-03 }} ಭರಿತ ನೀರಿನ ದ್ರಾವಣದಲ್ಲಿ [[ಸಸ್ಯ|ಸಸ್ಯಗಳ]] ಬೇರುಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡಿ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಕಡಿಮೆ ಕಾಂಡದ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ಸಿಂಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತದೆ.ಬೇರುಗಳನ್ನು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬಿಡುವ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚು [http://www.airplant.com/indcare.html ವಾಯು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225224312/http://www.airplant.com/indcare.html |date=2015-12-25 }} ಸಂಚಾರವಿರುವ ಹಸಿರು ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಯುಕೃಷಿ ಅಥವಾ Aeroponic farming <ref>http://www.gardeningknowhow.com/special/containers/growing-with-aeroponics-what-is-aeroponics.htm</ref>ದ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನವೆಂದರೆ ಇತರ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ಹರಡದಂತೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಸಸ್ಯ ರೋಗಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದಾಗ ಅದನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ತೆಗೆಯಬಹುದು.<ref>http://www.gardeningknowhow.com/special/containers/growing-with-aeroponics-what-is-aeroponics.htm</ref> [[ಚಿತ್ರ:(Bulletins on forest pathology - from Bulletin U.S.D.A., Washington, D.C., 1913-1925) (1913) (20496007632).jpg|320PXpx|thumbnail|ಸಸ್ಯರೋಗ]] ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== #http://www.airplant.com/indcare.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225224312/http://www.airplant.com/indcare.html |date=2015-12-25 }} #https://kanaja.in/archives/49383 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305213420/https://kanaja.in/archives/49383 |date=2016-03-05 }} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕೃಷಿ]] <ref>https://www.prajavani.net/amp?params=LzIwMTgvMDgvMTAvNTY0NDMw</ref> <ref>https://m.vijaykarnataka.com/district/vijayapura/-/amp_articleshow/65324603.cms</ref> m1qo030ss3lfu3rebed8oz3bluutjkb 0 77372 1258737 1200852 2024-11-20T11:13:40Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258737 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:X ponics systems.png|320px|thumbnail|ವಾಯುಕೃಷಿ ವಿಧಾನ ]] ==ಪೀಠಿಕೆ== [[ವಾಯು ಕೃಷಿ|ವಾಯುಕೃಷಿ]] ವಿಧಾನವುಯು [[ಜಲಕೃಷಿ|ಜಲಕೃಷಿಯ]] ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.ಇದರಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯವೊಂದರ ಬೇರುಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಲ್ಲವೆ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪೋಷಕ [https://kanaja.in/archives/49383 ಲವಣಗಳ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305213420/https://kanaja.in/archives/49383 |date=2016-03-05 }} ಹನಿಯಲ್ಲಿ ಒಡ್ಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://aerofarms.com/why/comparison/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-01-12 |archive-date=2016-01-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160109234219/http://aerofarms.com/why/comparison |url-status=dead }}</ref> ವಾಯುಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ವಾಯುಕೃಷಿ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವ ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವವೆಂದರೆ ಮುಚ್ಚಿದ ಅಥವಾ ಅರೆಮುಚ್ಚಿದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ [http://www.ncagr.gov/cyber/kidswrld/plant/nutrient.htm ಪೋಷಕಾಂಶ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160103100153/http://www.ncagr.gov/cyber/kidswrld/plant/nutrient.htm |date=2016-01-03 }} ಭರಿತ ನೀರಿನ ದ್ರಾವಣದಲ್ಲಿ [[ಸಸ್ಯ|ಸಸ್ಯಗಳ]] ಬೇರುಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡಿ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಕಡಿಮೆ ಕಾಂಡದ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ಸಿಂಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತದೆ.ಬೇರುಗಳನ್ನು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬಿಡುವ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚು [http://www.airplant.com/indcare.html ವಾಯು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225224312/http://www.airplant.com/indcare.html |date=2015-12-25 }} ಸಂಚಾರವಿರುವ ಹಸಿರು ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಯುಕೃಷಿ ಅಥವಾ Aeroponic farming <ref>http://www.gardeningknowhow.com/special/containers/growing-with-aeroponics-what-is-aeroponics.htm</ref>ದ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನವೆಂದರೆ ಇತರ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ಹರಡದಂತೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ <ref>http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs13593-014-0246-1</ref>ಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದಾಗ ಅದನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ತೆಗೆಯಬಹುದು.<ref>http://www.gardeningknowhow.com/special/containers/growing-with-aeroponics-what-is-aeroponics.htm</ref> [[ಚಿತ್ರ:(Bulletins on forest pathology - from Bulletin U.S.D.A., Washington, D.C., 1913-1925) (1913) (20496007632).jpg|320PXpx|thumbnail|ಸಸ್ಯರೋಗ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== #http://aerofarms.com/why/comparison {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109234219/http://aerofarms.com/why/comparison |date=2016-01-09 }} #http://www.gardeningknowhow.com #http://www.gardeningknowhow.com [[ವರ್ಗ:ಕೃಷಿ]] 7wqjqxft2ia9vr56umy3mssnbnpxa0v 0 77602 1258599 1139138 2024-11-19T15:30:43Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258599 wikitext text/x-wiki ತಮಾಷಾ [[File:Indian Theatrical Group in Bombay in the 1870s.jpg|thumb|Indian Theatrical Group in Bombay in the 1870s]] ತಮಾಷಾ ಗಾಯನ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ [[ಮರಾಠಿ]]ರಂಗಭೂಮಿಯ ಒಂದು ರೂಪ.ತಮಾಷ ಪದದ ಅರ್ಥ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಅಥವ . ಅದರ ಮರಾಠಿ ಸಮಾನ, ಮೋಜು ಅಥವಾ ನಾಟಕ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಥವಾ ಪ್ರಯಾಣ ರಂಗಮಂದಿರಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ತಮಾಷಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಹಾಡು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ವಿಭಿನ್ನ ಭಾರತೀಯ ರೂಪಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತಗೊಂಡಿದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕಾವೆಲಿ, ಕಥಕ್, ಗಜಲ್ಸ್, ಲಲಿತ್ ಮತ್ತು ಕೀರ್ಥನೆ. ಪ್ರಾಸನ ಮತ್ತು ಭನ್ನ - ಇದು ನೃತ್ಯ ರೂಪದ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕದ ಪ್ರಾಚೀನ ರೂಪಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.ತಮಾಷಾ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವೆ- ಧ್ಹೊಕ್ಲಿ ಭ್ಹಾರಿ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ್ ಭ್ಹಾರಿ. ಸಂಗೀತ ಭಾರಿಯನ್ನು ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಬಹಳ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ದಶಾವತಾರ, ಪವಾಡ ಮತ್ತು ಗವಾಲನ ರೀತಿಯ ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳೂ ಇವೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಮಹಾರ್ ಮತ್ತು ಖೊಲ್ಹಾಟಿ ಗುಂಪುಗಳು ತಮಾಷಾ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ. ಇಂದು,ಸುಮಾರು ೧೦,೦೦೦ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ೪೫೦ ನೃತ್ಯ ತಂಡಗಳು ಅದರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿವೆ.ಈ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ನಾಟಕ ರೂಪ, ಸಂತರು ಅಥವಾ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಬಹುತೇಕ ಯಾರಾದರನ್ನು ವಿನೋದ ಮಾಡುತ್ತದೆ. * ತಮಾಷಾ ಇತಿಹಾಸ ತಮಾಷಾ ನೃತ್ಯ ಇತಿಹಾಸವು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ,ಇದು ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಮೊಘಲ್ ಸೈನ್ಯವು ಮನೂರಂಜನ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಂತರ , ಇದು ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ದಿವಂಗತ ಪೇಶ್ವೆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು . ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ಜವಳಿ [[ಕೈಗಾರಿಕೆಯ]] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಿಂದ, ಕೆಲಸ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ನಗರಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬಂದರು. ಅವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ತಮಾಷಾ ಗುಂಪುಗಳು ತುಂಬಾ ಇತ್ತು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹಲವರು ಗಿರ್ಗಾಂವಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಗಿರಣಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ರಂಗಮಂದಿರದ ಪಂಗಡವು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು . ಪ್ರದರ್ಶಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಖೊಲ್ಹಟಿ, ಮಾಂಗ್ , [ಮಹಾರ್]] ಮತ್ತು ಭ್ಹಾಟು ರೀತಿಯ ಕೆಳಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದರು . ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಕರು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಟೀಕಿಸಲು ತಮಾಷಾ ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದಾರು . * ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಉಡುಪುಗಳು [[File:Tamasha,Konkani Vishwakosh.png|thumb|Tamasha,Konkani Vishwakosh]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ತಮಾಷಾ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳು ಕಣ್ಣು ಕೋರೈಸುವ ನೃತ್ಯಗಳು, ಜೋರಾಗಿ ಹಾಸ್ಯ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳು. ಇದರ ಸಾಧನೆ ವಿಶೇಷ ಸೆಟ್ಟಿಂಗ್ ಅಥವಾ ವೇದಿಕೆಯ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರ ಪ್ರವೇಶದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ದೃಶ್ಯ ನಮೂದಿಸಲು ಡೊಲ್ಕವಾಲಾ ಮತ್ತು ಹಾಲ್ಗಿವಾಲಾ ಎನ್ನುವ ಇಬ್ಬರು ನುಡಿಸುವರು ದೃಶ್ಯ . ಇಬ್ಬರೂ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಸಂಗೀತದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಕೊಡುಗತಾರೆ . ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತಗಾರರನ್ನು , ಇಬ್ಬರು ಆಟಗಾರರು ಮಂಜ್ರಿವಾಲಾ ಮತ್ತು ತುನತುನೆ ಆಟಗಾರ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಹಾಡುಗಾರ ಸೆರಿಕೊಳುತಾನೆ. * https://en.wikipedia.org/wiki/Tamasha * https://en.wikipedia.org/wiki/Marathi_theatre * http://www.discoveredindia.com/maharashtra/culture-in-maharashtra/dance/tamasha.htm{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * http://www.traveladda.com/west_india/maharashtra/dance_and_music/tamasha.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111224212656/http://www.traveladda.com/west_india/maharashtra/dance_and_music/tamasha.html |date=2011-12-24 }} 04tndup069rgqnxbny06wlj7yq66dei 0 78940 1258734 1252499 2024-11-20T10:54:31Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258734 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ವಂದನಾ ಶಿವ | image = Dr. Vandana Shiva DS.jpg | image_size = | caption = | birth_name = ವಂದನಾ ಶಿವ | birth_date = ೫ ನವೆಂಬರ್೧೯೫೨ | birth_place = ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್, ಭಾರತ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ(ಈಗಿನ ಉತ್ತರಖಂಡ್ | occupation = ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಪರಿಸರವಾದಿ, ಲೇಖಕ, ವೃತ್ತಿಪರ ಸ್ಪೀಕರ್, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | nationality = ಭಾರತೀಯರು | alma_mater = ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಚಂಡಿಗರ್, ಗೈಲ್ವೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ವೆಸ್ಟ್ರನ್ ಒಂಟಾರಿಯೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ | religion = ಹಿಂದೂ | awards = ರೈಟ್ ಲೈವ್ಲಿಹುಡ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (1993),ಸಿಡ್ನಿ ಪೀಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೧೦, ಫೋಕೂಕ ಏಷ್ಯನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (2012) |website = {{url|www.navdanya.org}} | module = {{Listen| embed=yes |filename = Vandana Shiva BBC Radio4 Saving Species 23 Dec 2011 b010x8sq.flac |title = Vandana Shiva's voice |}}</ref> }} [[File:Video Vandana Shiva 2014.webm|thumb|Video-Statement (2014)]] '''ವಂದನಾ ಶಿವ''' ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸೆ, ಪರಿಸರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ, ಆಹಾರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕರಣದ ವಕೀಲೇ, ಪರಿಸರ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಮತ್ತು ಜಾಗತೀಕರಣ ವಿರೋಧಿ ಲೇಖಕಿ<ref>{{cite web|url=http://www.unep.org/women_env/w_details.asp?w_id=107|title=ವಂದನಾ ಶಿವ|access-date=2016-03-13|archive-date=2012-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20121028084032/http://www.unep.org/women_env/w_details.asp?w_id=107|url-status=dead}}</ref>. ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷ್ನಲ್ ಫೋರಮ್ ಆನ್ ಗ್ಲೋಬಲೈಸೇಷನ್‌ನ ನೇತೃತ್ವ ಹಾಗೂ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಮಿತಿಯ ಫಂಡಸಿಯನ್ ಐಡಿಯಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಠೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ರೈಟ್ ಲೈವ್ಲಿಹುಡ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಇವರು ೨೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.navdanya.org/publications|title=ವಂದನಾ ಶಿವ ಪುಸ್ತಕಗಳು|access-date=24 February 2011}}</ref> GMO ವಿರೋಧಿ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತನ್ನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಗಾಗಿ ಇವರನ್ನು "ಧಾನ್ಯದ ಗಾಂಧಿ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/travel/story/20210127-vandana-shiva-on-why-the-food-we-eat-matters|title=ನಾವು ತಿನ್ನುವ ಆಹಾರವು ಏಕೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ವಂದನಾ ಶಿವ ಜೊತೆ ಚರ್ಚೆ.|last=Travel|first=B. B. C.|website=www.bbc.com|language=en|access-date=2021-03-31}}</ref> ==ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ== ೫ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೫೨ ರಂದು ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ವಂದನಾರ ತಂದೆ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ, ತಾಯಿ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ರೈತಳಾಗಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.ವಂದನಾ ಸೆಂಟ್ ಮೇರಿ ಶಾಲೆ, ಜೀಸಸ್ ಮತ್ತು ಮೇರಿ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿದಳು. ಚಂಡೀಘರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಧ್ಯಾಯನ ಮಾಡಿ ೧೯೭೨ರಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಸ್ನಾತಕ ಮತ್ತು ೧೯೭೪ರಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾಸ್ಟರ್ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾಳೆ. ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ಗೈಲ್ವೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಕೆನಡಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮೊದಲು ಭಾಭಾ ಅಣು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ''ಬೆಳಕಿನ ಆವರ್ತಕದಲ್ಲಿ ಹಾಗುವ ಬದಲಾವಣೆಗಳು'' ಎನ್ನುವ ಪ್ರಬಂಧದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೭೮ರಲ್ಲಿ ವೆಸ್ಟ್ರನ್ ಒಂಟಾರಿಯೋ ಎಂಬ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪಿ.ಎಚ್.ಡಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದು, ಹಿಡನ್ ಅಸ್ಠಿರ ಹಾಗೂ ಕ್ವಾಂಟಮ್ ಸಿದ್ದಾಂತದ ಬಡಾವಣೆ ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಸ್ ಪ್ರಮೇಯದ ನಿಯಮಗಳ ಹೊರಗೆ ಇರುವ ಗಣಿತ ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಗುಪ್ತ ಅಸ್ಠಿರ ಸಿದ್ದಾಂತದ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಮತ್ತು ಪರಿಸರದ ನೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಂತರ-ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್‌ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೆಂಜ್ಮೆಂಟ್‌ಗೆ ಹೋದರು. ==ವೃತ್ತಿ== ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರಗತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಇವರು ಅನೇಕ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಭೌದ್ಧಿಕ ಆಸ್ತಿಯ ಹಕ್ಕು(ಇಂಟೆಲ್ಕೆಟುಯಲ್ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ರೈಟ್ಸ್), ಜೀವ ವೈವಿದ್ಯ(ಬಯೋಡೈವರ್‌ಸಿಟಿ), ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ(ಬಯೋಎಥಿಕ್ಸ್), ಜೆನಿಟಿಕ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಶಿಬಿರಗಳ ಮೂಲಕ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಗಾಂಶ ಕಸಿ ಆಧಾರಿತ ಕೃಷಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದ ಇವರು ಆಪ್ರಿಕಾ, ಏಷ್ಯಾ, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅಮೆರಿಕ, ಐರ್ಲೆಂಡ್, ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ಹಸಿರು ಚಳವಳಿಯ ಜನಸಾಮನ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರ ನೀಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರಕ್ಕಾಗಿ ೧೯೮೨ರಲ್ಲಿ ರಿಸರ್ಚ್‌ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಳು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಜೀವಂತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸಮಗ್ರತೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೀಜ ಸಾವಯುವ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯೋಚಿತ ವ್ಯವಹಾರದ ಬೆಂಬಲ ರಕ್ಷಿಸಲು ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ನವದನ್ಯ<ref>{{cite web|url=http://www.navdanya.org/|title=ನವದನ್ಯ}}</ref> ಪ್ರಾರಂಭವಾಹಿತು.ಪರಿಸರಸ್ನೇಹಿ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಫೋಮೇಕರ್ ಕಾಲೇಜ್(ಯು.ಕೆ) ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಬೀಜ ವಿದ್ಯಾಪೀಠ ಅಂತರಾಷ್ಹ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಲೇಜನ್ನು ಡೂನ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಭೌದ್ಧಿಕ ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಜೀವ ವೈವಿಧ್ಯವಿರುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಇರುವ ರಿಸರ್ಚ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ ಹತ್ತಿರ ವಂದಾನ ಶಿವ ಮತ್ತು ಅವರ ತಂಡದವರು ಬಯೋಪ್ರಸಿಯ ಬೇವು, ಬಾಸುಮತಿ ಮತ್ತು ಗೋಧಿಗೆ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಬೌದ್ದಿಕ ಹಕ್ಕುಸ್ವಾಮ್ಯ(IPR) ದೊರಕಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ವಂದನಾ ಶಿವಳ ಮೊದಲ ಪುಸ್ತಕ ಅಲೈವ್(೧೯೮೮) . "ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರೈತರು ಮಹಿಳೆಯರು" ಎಂದು ಮಹಿಳೆಯರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಯ ಮೇಲೆ ಎಫ್.ಎ.ಒ ಗೆ ಒಂದು ವರದಿಯನ್ನು ಬರೆದಳು.ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿರುವ ಮೌಂಟೇನ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗ ಘಟಕವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಳು. ಮಹಿಳೆಯರ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕಳಾಗಿದ್ದಳು. ಮತ್ತು ಇದೆ ರೀತಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ,ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷ್‌ನಲ್ ಫೋರಮ್ ಆಫ್ ಗ್ಲೋಬಲೈಸೇಷನ್, ಮಹಿಳೆಯರ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಥರ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಮುಂತಾದ ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಳಾಗಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ವಿಶ್ವ ವಾಣಿಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ(WTO) ವಿರುದ್ಧ ಇಂಡಿಯನ್ ಪೀಪಲ್ ದಂಡೆಯಾತ್ರೆಯ ಸ್ಟೀಲಿಂಗ್ ಕಮಿಟ್ಯ ಸದಸ್ಯಳಾಗಿ, ವರ್ಲ್ಡ್ ಫ್ಯೋಚರ್ ಕೌಂಸಿಲ್‍ನಲ್ಲಿ ಶಾಸಕಳಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜೈವಿಕ ಕೃಷಿ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಅಳೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸೀಂಜ್ ಆಫ್ ವಿಷನ್ಸ್ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ವಂದಾನ ಶಿವ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ರಕ್ಷಣಾ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಜ್ಞಾನ ಸಂಬಂಧಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು . ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯ ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದಕತೆ, ಪೋಷಣೆ, ರೈತನ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಹೆಚ್ಛಿಸಲು ಬಹಳ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟರು. ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಟೈಮ್ ಮ್ಯಾಹಜೀನ‌ರವರು "ಪರಿಸರದ ಹೀರೋ" ಎನ್ನುವ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಪಂಜಾಬ್ನಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಯೂನಿಯನ್ ಕಾರ್ಬೆಡ್ ಕೀಟನಾಶಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಸ್ಯದಿಂದ ಅನಿಲ ಸೋರಿಕೆ ಆದ ನಂತರ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಕೃಷಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿರು. ಅವಳ ಓದು ಯು.ಎನ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ "ದಿ ವಯೋಲೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಗ್ರೀನ್‌ ರೆವಲ್ಯೋಷನ್ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟನೆ ಮಾಡಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಡೇವಿಡ್ ಬರ್ಸ್‌ವಿಯನ್ ರವರೊಂದಿಗೆ ಸಂದರ್ಶನ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಇವರು ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿ ಕೃಷಿಯಿಂದ ಬಡ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ರಸಾಯನಿಕ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಬೀಜಗಳಿಂದ ಭೂಮಿ ತನ್ನ ಫಲವತ್ತತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಋಣಾತ್ಮಕ ಜನರ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಪರಿಸರವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಇಂದು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಾಂತ ೧೪೦೦ ಕೀಟ ನಾಶಕಗಳು ನಮ್ಮ ಆಹಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ೧.೧% ಕೀಟನಾಶಕಗಳು ಗುರಿ ಕೀಟದಂತೆ ವರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಮೂತ್ರಪಿಂಡ ವೈಪಲ್ಯದ ಕ್ಯಾನ್ಸ್‌ರ್ ಮತ್ತು ರಸಗೊಬ್ಬರ ಬಳಕೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ಹೃದ್ರೋಗದಿಂದ ಜನರು ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ತಂಗಿ ಮೀರ ಶಿವಾ ವಾದಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೆಲಸದಲ್ಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಬೀಜ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆ, ಅಥವಾ ಬೀಜಗಳ ಸಾಂಘ್ಹಿಕ ಪೇಟೆಂಟ್‌ನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು. ಟ್ರೇದ್ ರಿಲೆಟೆಡ್ ಇನ್‌ಟಲೆಕ್‌ಟುಯಲ್ ಪ್ರಾಪರ್ಟಿ ರೈಟ್ಸ್ ರವರ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ ಪೇಟೆಂಟ್ಸ್‌ನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ನಮ್ಮೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ೧೯೯೪ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ವಾಣಿಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಅನುಶಾಸನದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದ್ದರು. ==ಗೋಲ್ಡ್‌ನ್ ರೈಸ್== ವಂದನಾ ಶಿವ್ ಗೋಲ್ಡ್‌ನ್ ರೈಸ್‌ನನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ವಿಟಮಿನ್ 'ಎ' ಪೂರ್ವಾಗಾಮಿಯಾದ ಬೀಟಾ ಕೆರೋಟಿನ್‌ ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಮಾಡಿರುವ ಒಂದು ತಳಿ ಅಕ್ಕಿ.ದಿನನಿತ್ಯದಬಳಕೆಯ ಅಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ವಿಟಮಿನ್ 'ಎ' ಕೊರತೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಎಷ್ಟೋ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಕ್ಕಳ ಆರೋಗ್ಯ ಕೆಡುತ್ತಿದ್ದು. ಕುರುಡುತನವೂ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಗೋಲ್ಡನ್ ರೈಸಿನಿಂದ ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಇದಕ್ಕೆ ಅವಳ ವಿರೋಧವಿದೆ. ಬೇರೆ ವಿಧದ ಅಕ್ಕಿಗಳಿಗಿಂತ ಇದರ ಬೆಲೆ ಕಡಿಮೆ.ಗೋಲ್ಡ್‌ನ್ ರೈಸ್‌‌ಗಿಂತಲು ಗೋಲ್ಡ್‌ನ್ ರೈಸ್‌ ಹೋಕ್ಸ್ ಹಾನಿಕಾರಿ. ಹಲವಾರು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ದೊರಕಿದೆ, ಫ್ರೀಡಮ್ ಅಹೆದ್, ಒನ್ ವಾಟರ್, ದಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್, ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾಳೆ. "೨ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೨ ರಿಂದ ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ರಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳು ಕುರುಡರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ೧ ಮಿಲಿಯನ್‌ ರಷ್ಟು ಜನ ವಿಟಮಿನ್ ಎ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಇದು ನಮಗೆ ಬೇಕೆ?" ಎಂದು ಕನ್ಸ್‌ರ್ಲೇಟಿವ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಫ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷ್‌ನಲ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್‌ಚರ್ ರಿಸರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಸರ್‌ಗೀಡಿನ್ ರವರು ಅಮೆರಿಕದ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ==ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳು== ಹಲವಾರು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಇವರಿಗೆ ದೊರಕಿದೆ, ಫ್ರೀಡಂಮ್ ಅಹೆದ್, ಒನ್‌ ವಾಟರ್, ದಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್, ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾಳೆ. ಗಂಗಾ ನೀರಿನ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದು ಗಂಗಾ ಫ್ರಮ್ ದಿ ವಾಟರ್ ವಾರ್ಸ್, ಫ್ಲೋ ಫಾರ್ ಲವ್ ಆಫ್ ವಾಟರ್. ==ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು== {{Commons category|Vandana Shiva}} *https://www.theguardian.com/sustainable-business/vandana-shiva-corporate-monopoly-seeds *https://www.geneticliteracyproject.org/glp-facts/vandana-shiva/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170315203455/https://www.geneticliteracyproject.org/glp-facts/vandana-shiva/ |date=2017-03-15 }} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} <ref>https://twitter.com/drvandanashiva?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Eauthor</ref> <ref>https://www.britannica.com/biography/Vandana-Shiva</ref> <ref>http://vandanashivamovie.com/</ref> [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಯೋಜನೆ-೨೦೧೫-೧೬‎]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಕ್ಲಬ್ ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ರಚಿಸಿದ ಲೇಖನಗಳು]] fen8qg1ebjylev7p9py0uohuy9nosvj 0 80547 1258596 1211521 2024-11-19T15:18:30Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258596 wikitext text/x-wiki {{Infobox dog breed | name =ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ | image = Short-haired-Dachshund.jpg | image_alt = | image_caption = | image2 = | image_alt2 = | image_caption2 = | altname = | nickname = | stock = | country = ಜರ್ಮನಿ <!-----ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು-----> | height =ಮಿನಿಯೇಚರ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್: ೫-೬ ಇಂಚುಗಳು (೧೩-೧೫ ಸೆಂ) ವಿದರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್: ೮-೯ ಇಂಚುಗಳು (೨೦-೨೩ ಸೆಂ) ವಿದರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ | maleheight = | femaleheight = | weight =ಮಿನಿಯೇಚರ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್: ೧೧ ಪೌಂಡುಗಳವರೆಗೆ (೫ ಕೆಜಿ) ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ : ೧೬-೩೨ ಪೌಂಡ್ (೭-೧೫ ಕೆಜಿ) | maleweight = | femaleweight = | coat =ನಯವಾದ ಕೂದಲಿನ, ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನ, ತಂತಿ ಕೂದಲಿನ | colour = ಘನ ಕೆಂಪು, ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಕಂದು, ಚಾಕೊಲೇಟ್ ಮತ್ತು ಕಂದು, ಡ್ಯಾಪಲ್, ಬ್ರಿಂಡಲ್, ಪೈಬಾಲ್ಡ್ ಅಥವಾ ನೀಲಿ. | litter_size = | life_span = <!-----Kennel club standards-----> | kc_name = ವಿ‌ಡಿ‌ಎಚ್ | kc_std = https://www.vdh.de/welpen/mein-welpe/dachshund | fcistd = http://www.fci.be/Nomenclature/Standards/148g04-en.pdf <!-----Notes-----> | note = }} '''ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್''' ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕಾಲಿನ, ಉದ್ದನೆಯ ದೇಹ ಹೊಂದಿರುವ ''ಹೌಂಡ್'' ಮಾದರಿಯ ನಾಯಿ ತಳಿ.<ref>[https://web.archive.org/web/20211104232313/https://www.lexico.com/definition/dachshund dachshund] in Oxford Dictionaries</ref><ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/dachshund?show=0&t=1325077948 |title=Dachshund – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary |publisher=Merriam-webster.com |access-date=16 May 2012}}</ref><ref>{{cite LPD|3}}</ref><ref>{{cite EPD|18}}</ref> ಈ ತಳಿಯ ನಾಯಿಗಳು ನಯವಾದ ಕೂದಲು, ತಂತಿ ಕೂದಲು ಅಥವಾ ಉದ್ದ ಕೂದಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಬಣ್ಣವು ಒಂದು ನಾಯಿಗಿಂತ ಇನ್ನೊಂದು ನಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಿಲದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ [[ಕಂಪು|ವಾಸನೆ]] ನೋಡಿ ಅವುಗಳನ್ನು [[ಬೇಟೆ|ಬೆನ್ನಟ್ಟಲು]] ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಚರ್ಮ ಸೀಳಲು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಅನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾಯಿತು. [[ಮೊಲ|ಮೊಲಗಳಂತಹ]] ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಚಿಕ್ಕ ಗಾತ್ರದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಅನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|publisher=AKC|url=https://www.akc.org/expert-advice/dog-breeds/dachshund-history-badger-dog-breed/|title=Dachshund History: The Badger Dog's Fascinating Past|access-date=2021-06-28}}</ref> ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ [[:en:American Kennel Club|ಅಮೇರಿಕನ್ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಮಾಡಿದ ದಾಖಲಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ೯ ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ.<ref>{{cite web|title=AKC Dog Registration Statistics|url=https://www.akc.org/expert-advice/dog-breeds/most-popular-dog-breeds-2022/|publisher=American Kennel Club|access-date=5 April 2023}}</ref> ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ== ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಎಂಬ ಹೆಸರು [[ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆ|ಜರ್ಮನ್]] ಮೂಲದ್ದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಅರ್ಥ "ಬ್ಯಾಜರ್ ಡಾಗ್" ಎಂದು. ಡ್ಯಾಕ್ಸ್ ("ಬ್ಯಾಜರ್") ಮತ್ತು ಹಂಡ್ ("ನಾಯಿ, ಹೌಂಡ್") ಸೇರಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://mentalfloss.com/article/560280/right-way-pronounce-dachshund|title=The Right Way to Pronounce 'Dachshund'|date=2018-10-14|website=mentalfloss.com|language=en|access-date=2019-10-22}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/dog-breeds-youre-probably-mispronouncing-2018-4|title=7 dog breeds you're probably mispronouncing|last=Stiefvater|first=Sarah|website=Business Insider|access-date=2019-10-22}}</ref> ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಜರ್ಮನ್ ಪದವಾಗಿದ್ದರೂ, ಆಧುನಿಕ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಡಕೆಲ್ ಎಂಬ ಕಿರು ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಟೆಕಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |title=Dachshund |publisher=Duden |url=http://www.duden.de/rechtschreibung/Dachshund |access-date=2012-11-25}}</ref> ಅವುಗಳ ಉದ್ದವಾದ, ಕಿರಿದಾದ ರಚನೆಯಿಂದಾಗಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೀನರ್ ಅಥವಾ ಸಾಸೇಜ್ ನಾಯಿ ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |title=wiener dog |url=https://www.oed.com/dictionary/wiener-dog_n?tab=meaning_and_use#991261039430 |website=Oxford English Dictionary |publisher=Oxford University |access-date=30 January 2024}}</ref><ref>{{cite web |title=sausage dog |url=https://www.oed.com/dictionary/sausage-dog_n?tab=meaning_and_use#9924318889 |website=Oxford English Dictionary |publisher=Oxford University |access-date=30 January 2024}}</ref> ==ವರ್ಗೀಕರಣ== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್‌|ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಹೌಂಡ್‌ಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಅಥವಾ ಸೆಂಟ್ ಹೌಂಡ್‌ಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಈ ನಾಯಿ ತಳಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ತಳಿಯು ಫೆಡರೇಶನ್ ಸೈನೊಲೊಜಿಕ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್ (ವರ್ಲ್ಡ್ ಕ್ಯಾನೈನ್ ಫೆಡರೇಶನ್) ಗೆ ಸೇರಿದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಗುಂಪನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=Fédération Cynologique Internationale Group 4 "Dachshund Group"|url=http://old.fci.be/nomenclatures_detail.asp?lang=en&file=group4|work=Fédération Cynologique Internationale|access-date=16 June 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090815103443/http://old.fci.be/nomenclatures_detail.asp?lang=en&file=group4|archive-date=15 August 2009|df=dmy-all}}</ref> ಅನೇಕ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಂತಿ ಕೂದಲಿನವು, ನಾಯಿಗಳ [[:en:Terrier|ಟೆರಿಯರ್]] ಗುಂಪಿನಂತೆಯೇ ವರ್ತನೆ ಮತ್ತು ನೋಟವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬಹುದು.<ref name="Nicholas">{{cite book | last = Nicholas | first = Anna | title = Dachshund | publisher = TFH Publications | location = Neptune City | year = 1987 | isbn = 0-86622-158-1 | page = [https://archive.org/details/dachshund0000nich/page/10 10] | url = https://archive.org/details/dachshund0000nich/page/10 }}</ref> ಈ ನಾಯಿಗಳ ವಾಸನೆ (ಅಥವಾ ಹೌಂಡ್) ನೋಡುವ ಗುಣದಿಂದ ಇವನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಣ ಮಾಡಬಹುದು. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ವಾಸನೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Nicholas" /> ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ===ಗೋಚರತೆ=== [[File:Dachshund.jpg|thumb|ತಂತಿ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್]] ತಂತಿ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಆಗಿವೆ. ಇವು ಉದ್ದ-ದೇಹ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮೊಂಡು ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ನಾಯುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಮುಂಭಾಗದ ಪಂಜಗಳು ಅಸಮಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ, ಚಕ್ರದ-ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಇವು ಮಣ್ಣನ್ನು ಅಗೆಯಲು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಲು, ಬಿಗಿಯಾದ ಬಿಲಗಳಲ್ಲಿನ ಸುರಂಗವನ್ನು ಹೊಕ್ಕುವಾಗ ಅದರ ಚರ್ಮವು ಹರಿದು ಹೋಗದಿರುವಷ್ಟು ಸಡಿಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಮೂತಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ.<ref name="AKC Standards">{{cite web |title=American Kennel Club Official Standard of the Dachshund |url=https://images.akc.org/pdf/breeds/standards/Dachshund.pdf |work=akc.org |access-date=11 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612143635/https://images.akc.org/pdf/breeds/standards/Dachshund.pdf |archive-date=12 June 2018 |url-status=dead }}</ref> ===ಬಣ್ಣ=== [[File:Trixie the red haired dachshund.png|thumb|ಕೆಂಪು ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್]] ಮೂರು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ: ನಯವಾದ ಕೂದಲಿನವು(ಸಣ್ಣ ಕೂದಲು), ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನವು ಮತ್ತು ತಂತಿ ಕೂದಲಿನವು. ಉದ್ದನೆಯ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು [[ರೇಷ್ಮೆ|ರೇಷ್ಮೆಯಂತಹ]] ಬಣ್ಣ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಗಳ]] ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ [[ಗರಿ|ಗರಿಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ತಂತಿ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ನೋಡಲು ಸಿಗುವ ಪ್ರಭೇದವಾಗಿವೆ (ಆದಾಗ್ಯೂ ಇದು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ). ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದವು ಕೆಂಪು. ಅವುಗಳ ಮೂಲ ಬಣ್ಣವು ಏಕ-ಬಣ್ಣವಾಗಿರಬಹುದು (ಕೆಂಪು ಅಥವಾ ಕೆನೆ), ಕಂದು ಮೊನಚಾದ ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಕಂದು, ಚಾಕೊಲೇಟ್ ಮತ್ತು ಕಂದು, ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಕಂದು, ಅಥವಾ [[:en:Isabelline (colour)|ಇಸಾಬೆಲ್ಲಾ]] ಮತ್ತು ಕಂದು ಆಗಿರಬಹುದು. ಒಂದೇ ಪ್ರಭೇದದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಪೋಷಕರ ಆನುವಂಶಿಕ ರಚನೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಬಹುದು. ===ಗಾತ್ರ=== [[File:Dachshund doggy, Taipei, Taiwan (8566591759).jpg | thumb|220x124px | right |ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಮೂರು ಗಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ: ಪೂರ್ಣ, ಸಾಧಾರಣ, ಮತ್ತು ಕನಿಂಚನ್(ಜರ್ಮನ್‌ನ "ಮೊಲ").<ref name="gkpnso">{{cite web |url=http://www.akc.org/dog-breeds/dachshund/#standard |title=Dachshund Breed Standard |publisher=American Kennel Club |access-date=3 February 2009}}</ref> ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮತ್ತು ಚಿಕಣಿ ಗಾತ್ರಗಳು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಿಂದ ಮೊಲದ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.<ref>{{cite web|title=Fédération Cynologique Internationale Official Website |url=http://www.fci.be/default.aspx |work=Fédération Cynologique Internationale |access-date=16 June 2009}}</ref> ಮೊಲದ ಗಾತ್ರವನ್ನು [[:en:Fédération Cynologique Internationale|ಫೆಡರೇಶನ್ ಸಿನೊಲೊಜಿಕ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] (ವರ್ಲ್ಡ್ ಕೆನೈನ್ ಫೆಡರೇಶನ್) (ಎಫ್‌ಸಿಐ) ಗುರುತಿಸಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ೮೩ ದೇಶಗಳ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಪೂರ್ಣ-ಬೆಳೆದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೭.೫ ಕೆಜಿ (೧೬ ಪೌಂಡು) ಯಿಂದ ೧೪.೫ ಕೆಜಿ (೩೨ ಪೌಂಡ್) ತೂಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸಾಧಾರಣ ಬೆಳೆದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೫.೫ ಕೆಜಿ (೧೨ ಪೌಂಡ್) ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ತೂಗುತ್ತದೆ. ಕನಿಂಚನ್ ೩.೫ ಕೆಜಿ (೮ ಪೌಂಡು) ನಿಂದ ೫ ಕೆಜಿ (೧೧ ಪೌಂಡು) ತೂಗುತ್ತದೆ. ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಮಾನದಂಡಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಸಾಧಾರಣ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣ-ಗಾತ್ರದಿಂದ ಕೂಡಿರುವವು ತೂಕದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಮೇರಿಕನ್ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ನಂತಹ ಅನೇಕ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಗಾತ್ರದ ವಿಭಾಗಗಳು ವರ್ಗೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ತೂಕವನ್ನು ಬಳಸಿದರೆ, ಇತರ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಮಾನದಂಡಗಳು ಎದೆಯ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆ. ಜರ್ಮನಿಯಂತಹ ಕೆಲವು ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಎತ್ತರ ಮತ್ತು ತೂಕದ ಜೊತೆಗೆ ಎದೆಯ ಸುತ್ತಳತೆಯನ್ನು ಸಹ ಅಳೆಯುತ್ತವೆ.<ref>{{cite book |title=For the Love of Dachshunds| last=Hutchinson |first=Robert |year=2005 |publisher=BrownTrout Publishers |isbn=1-56313-903-0 |page=112 |url=https://books.google.com/books?id=i_XAakNgDJwC&pg=PA14 |access-date=16 June 2009}}</ref> ===ಕಣ್ಣಿನ ಬಣ್ಣ=== [[File:Red piebald dox miniature long hair.jpg|thumb|ಕೆಂಪು ಪೈಬಾಲ್ಡ್ ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನ ಚಿಕಣಿ ನಾಯಿ]] ತಿಳಿ-ಬಣ್ಣದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು [[ಕಂದು (ಬಣ್ಣ)|ತಿಳಿ ಕಂದು]] ಅಥವಾ [[ಹಸಿರು]] ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್ ಮಾನದಂಡಗಳು ಕಣ್ಣಿನ ಬಣ್ಣವು ಗಾಢವಾದಷ್ಟೂ ಉತ್ತಮ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಡ್ಯಾಪಲ್ ಮತ್ತು ಡಬಲ್ ಡ್ಯಾಪಲ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ [[ನೀಲಿ]], ಭಾಗಶಃ ನೀಲಿ ಅಥವಾ ತೇಪೆಯ ಕಣ್ಪೊರೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು.<ref>{{cite web |url=http://www.dachshund.org/article_double_dapple.html |title=The Double Dapple |publisher=The Dachshund Magazine Online |access-date=25 June 2007}}</ref> ಪೈಬಾಲ್ಡ್-ಮಾದರಿಯ ಡ್ಯಾಕ್‍ಹಂಡ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ===ಸ್ವಭಾವ=== ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಹಠಮಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾದ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದರೆ ಆಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಬಹುದು. ಅವುಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದು ಒಂದು ಸವಾಲಾಗಿದೆ.<ref name=Stall>{{cite book|last = Stall|first = Sam|title = The Good, the Bad, and the Furry|pages = [https://archive.org/details/goodbadfurrychoo0000stal/page/93 93–94]|publisher = Quirk Books|year = 2005|isbn = 1-59474-021-6|url = https://archive.org/details/goodbadfurrychoo0000stal/page/93}}</ref><ref name=paws>{{cite book|last1 = Kilcommons|first1 = Brian|author-link1 = Brian Kilcommons|last2 = Wilson|first2 = Sarah|title = Paws to Consider|pages = [https://archive.org/details/pawstoconsiderch00kilc/page/156 156–157]|isbn = 0-446-52151-5|url = https://archive.org/details/pawstoconsiderch00kilc/page/156|year = 1999| publisher=Warner Books }}</ref><ref name=ADR>{{cite web|title = Dachshund info|url = http://www.albertadachshundrescue.com/dachshundinfo.cfm|access-date = 25 July 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090418212636/http://albertadachshundrescue.com/dachshundinfo.cfm|archive-date = 18 April 2009|url-status = dead}}</ref> [[File:Parti-colour Longhaired Dachshund.jpg|thumb|ಡಬಲ್ ಡ್ಯಾಪಲ್ ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ ]] [[File:Dachshund brown puppy.jpg|thumb|ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ ಮರಿ]] [[File:Arnold the red and black haired dachshund.jpg|thumb|ಹತ್ತುವ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ ]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಅಪರಿಚಿತರು ಮತ್ತು ಇತರ ನಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತವೆ.<ref>{{cite journal|url=http://www.appliedanimalbehaviour.com/article/S0168-1591(08)00114-7/abstract|title=Breed Differences in Canine Aggression|doi=10.1016/j.applanim.2008.04.006|journal=Applied Animal Behaviour Science|volume=114|issue=3–4|pages=441–460|author=Duffy, Deborah|year=2008|display-authors=etal|access-date=16 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20150430053538/http://www.appliedanimalbehaviour.com/article/S0168-1591%2808%2900114-7/abstract|archive-date=30 April 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ನಾಯಿಗಳ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ನಾಯಿಗಳು ಆಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ೫೦% ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಅನುಸರಿಸುವ ನಿರಂತರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite book|last=Coren|first=Stanley|title=The intelligence of dogs|year=2006|publisher=Free press|isbn=0-7432-8087-3}}</ref> ಕೆಲವು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ತರಬೇತಿಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಹೆಚ್ಚು ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=CDR>{{cite web |title = Is a Dachshund Right For You |url = http://www.wienerdogrescue.com/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=61 |work = WienerDogRescue.com |access-date = 25 July 2009 |archive-date = 12 September 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220912172118/http://www.wienerdogrescue.com/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=61 |url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web|title= Frequently Asked Questions|url= http://www.dachshundrescue.org/faq.html|work= DachshundRescue.org|access-date= 25 July 2009|archive-date= 12 January 2022|archive-url= https://web.archive.org/web/20220112005135/http://dachshundrescue.org/faq.html|url-status= dead}}</ref><ref>{{cite web|title= Dachshund Facts|url= http://www.3doxies.com/archives/2011/04/08/dachshund-facts/|work= 3doxies.com|access-date= 8 April 2011|archive-url= https://web.archive.org/web/20110416003654/http://www.3doxies.com/archives/2011/04/08/dachshund-facts/|archive-date= 16 April 2011|url-status= dead}}</ref> ಒಂದು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನಿನ]] ಅಧ್ಯಯನವು ಚಿಕ್ಕ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ನಡೆಯುವಾಗ ಚಲಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು, ಒಳಗೆ ಇರುವಾಗ ಹೊರಗಿನ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಬೊಗಳುವುದು, ಅವರ ಮನೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಪರಿಚಿತರನ್ನು ಬೊಗಳುವುದು, ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಆತಂಕ, ಅನುಚಿತ ನಿರ್ಮೂಲನೆ (ಮಲ ಮತ್ತು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದ]] ಅಸಂಯಮ), ಅಜ್ಞಾತವನ್ನು ಸಮೀಪಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯುವುದು ಜಾಸ್ತಿ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಇದು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು]] ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರು ಹಾಗೂ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರ ಕಡೆಗೆ ಆಕ್ರಮಣಶೀಲತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal | last1=YAMADA | first1=Ryoko | last2=KUZE-ARATA | first2=Sayaka | last3=KIYOKAWA | first3=Yasushi | last4=TAKEUCHI | first4=Yukari | title=Prevalence of 25 canine behavioral problems and relevant factors of each behavior in Japan | journal=Journal of Veterinary Medical Science | publisher=Japanese Society of Veterinary Science | volume=81 | issue=8 | year=2019 | issn=0916-7250 | doi=10.1292/jvms.18-0705 | pages=1090–1096| pmid=31167977 | pmc=6715928 }}</ref> ಅಮೇರಿಕನ್ ಕೆನಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ನ ತಳಿ ಮಾನದಂಡಗಳ ಪ್ರಕಾರ, "ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಬುದ್ಧಿವಂತ, ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ನಾಯಿಯಾಗಿದೆ, ಎಲ್ಲಾ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ".<ref>{{cite web|url=http://www.akc.org/dog-breeds/dachshund/#standard |title=Dachshund Breed Standard |publisher=American Kennel Club |access-date=14 May 2007}}</ref> ಅವುಗಳ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ದೇಹಭಾಷೆಯು ಅವುಗಳ ಚಿಕ್ಕ ಗಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಅವುಗಳಿಗೇ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಕಾಳಜಿಯಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅನಿಸಿಕೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref name=CDR /><ref>{{cite web |url=http://www.burkesbackyard.com.au/1999/archives/25/roadtests/dog_breeds/dachshunds |title=Dachshunds |publisher=Burke's Backyard with Don Burke |access-date=14 May 2007}}</ref> ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಬೇಟೆ ನಾಯಿಗಳಂತೆ, ಅವುಗಳು ದೊಡ್ಡ ನಾಯಿಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುತ್ತವೆ. ==ಆರೋಗ್ಯ== [[File:Jamnik Dachshund puppies.jpg|thumb|ಎರಡು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಮರಿಗಳು]] ಈ ತಳಿಯು [[ಬೆನ್ನುಮೂಳೆ|ಬೆನ್ನುಮೂಳೆಯ]] ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[:en:Degenerative disc disease|ಇಂಟರ್ವರ್ಟೆಬ್ರಲ್ ಡಿಸ್ಕ್ ಕಾಯಿಲೆ]] (ಐವಿಡಿಡಿ).<ref>{{cite journal | first1 = V. F. |last1=Jensen| first2= A. K.|last2= Ersbøll |year=2000| title=Mechanical Factors affecting the Occurrence of Intervertebral Disc Calcification in the Dachshund – a Population Study|journal = Journal of Veterinary Medicine, Series A| volume= 47 |issue=5|pages= 283–296| doi =10.1046/j.1439-0442.2000.00296.x |pmid=10932525}}</ref><ref name="UFAW website1">{{cite web|url=http://www.ufaw.org.uk/intervertebraldicdiseasedachshunds.php|title=Intervertebral Disc Disease|work=Genetic Welfare Problems of Companion Animals|publisher=Universities Federation for Animal Welfare|location=ufaw.org.uk|access-date=10 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150306042830/http://www.ufaw.org.uk/intervertebraldicdiseasedachshunds.php|archive-date=6 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಗಾಯಗಳಾದಲ್ಲಿ ಗಾಯದ ಅಪಾಯವು ಸ್ಥೂಲಕಾಯತೆ, ಜಿಗಿತ, ಒರಟು ನಿರ್ವಹಣೆ ಅಥವಾ ತೀವ್ರವಾದ ವ್ಯಾಯಾಮದಿಂದ ಹದಗೆಡಬಹುದು, ಇದು ಕಶೇರುಖಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು ೨೦-೨೫%ನಷ್ಟು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ಐ‌ವಿಡಿಡಿ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಫೈಡ್ ಇಂಟರ್ವರ್ಟೆಬ್ರಲ್ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ನಂತರದ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಡಿಸ್ಕ್ ರೋಗವನ್ನು ಹೊಂದುವ ಅಪಾಯ ಹೆಚ್ಚಿದೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Mogensen|first1=Mette Sloth|last2=Karlskov-Mortensen|first2=Peter|last3=Proschowsky|first3=Helle Friis|last4=Lingaas|first4=Frode|last5=Lappalainen|first5=Anu|last6=Lohi|first6=Hannes|last7=Jensen|first7=Vibeke Frøkjær|last8=Fredholm|first8=Merete|date=2011-09-01|title=Genome-Wide Association Study in Dachshund: Identification of a Major Locus Affecting Intervertebral Disc Calcification|url=https://academic.oup.com/jhered/article/102/Suppl_1/S81/895338|journal=Journal of Heredity|language=en|volume=102|issue=Suppl_1|pages=S81–S86|doi=10.1093/jhered/esr021|pmid=21846751|issn=0022-1503|doi-access=}}</ref> ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಫೈಡ್ ಡಿಸ್ಕ್‌ಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ತಳಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Lappalainen|first1=Anu K|last2=Vaittinen|first2=Elina|last3=Junnila|first3=Jouni|last4=Laitinen-Vapaavuori|first4=Outi|date=2014-12-19|title=Intervertebral disc disease in Dachshunds radiographically screened for intervertebral disc calcifications|journal=Acta Veterinaria Scandinavica|volume=56|issue=1|page=89|doi=10.1186/s13028-014-0089-4|issn=0044-605X|pmc=4285634|pmid=25523328 |doi-access=free }}</ref> ಐವಿಡಿಡಿ ಗಾಗಿ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸ್ಕ್ರೀನಿಂಗ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಫಿನ್ನಿಷ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬೆನ್ನುಮೂಳೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಹರಡುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಬ್ರೀಡರ್ಸ್ ಯುಕೆ ಐವಿಡಿಡಿ ಸ್ಕ್ರೀನಿಂಗ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|title=Dachshund IVDD – X-ray Scheme|url=https://www.dachshund-ivdd.uk/testing-for-ivdd/x-ray-scheme/|access-date=2020-08-03|website=www.dachshund-ivdd.uk|language=en|archive-date=2020-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200815020135/https://www.dachshund-ivdd.uk/testing-for-ivdd/x-ray-scheme/|url-status=dead}}</ref> ===ಜೀವಿತಾವಧಿ=== ಪಿಇಟಿ ಸ್ಮಶಾನದ ದತ್ತಾಂಶದ ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅಧ್ಯಯನವು ಚಿಕ್ಕ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳ ಜೀವಿತಾವಧಿಯನ್ನು ೧೪ ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ, ಎಲ್ಲಾ ತಳಿಗಳ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{cite journal | last1=INOUE | first1=Mai | last2=KWAN | first2=Nigel C. L. | last3=SUGIURA | first3=Katsuaki | title=Estimating the life expectancy of companion dogs in Japan using pet cemetery data | journal=Journal of Veterinary Medical Science | publisher=Japanese Society of Veterinary Science | volume=80 | issue=7 | year=2018 | issn=0916-7250 | doi=10.1292/jvms.17-0384 | pages=1153–1158}}</ref> ಬ್ರೀಡ್ ಕ್ಲಬ್ ಸದಸ್ಯರ ಯುಕೆ ಯಲ್ಲಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳು ೧೨ ಮತ್ತು ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜೀವಿತಾವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ.<ref>{{cite journal | last1=Adams | first1=V. J. | last2=Evans | first2=K. M. | last3=Sampson | first3=J. | last4=Wood | first4=J. L. N. | title=Methods and mortality results of a health survey of purebred dogs in the UK | journal=Journal of Small Animal Practice | publisher=Wiley | volume=51 | issue=10 | date=2010-10-01 | issn=0022-4510 | doi=10.1111/j.1748-5827.2010.00974.x | pages=512–524}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[File:olddachshund.jpg|thumb|ಉದ್ದವಾದ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಹಳೆಯ ಶೈಲಿಯ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ]] [[File:Deiker Jagdbare Tiere 1093210.jpg|thumb|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬ್ಯಾಡ್ಜರ್ ಬೇಯಿಂಗ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ನ ವಿವರಣೆ]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಜರ್ಮನ್ ತಳಿಗಾರರ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು [[ಜರ್ಮನಿ|ಜರ್ಮನ್]], [[ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ|ಫ್ರೆಂಚ್]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹೌಂಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಟೆರಿಯರ್‌ಗಳ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಯುರೋಪಿನಾದ್ಯಂತ ರಾಯಲ್ ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾಕಲಾಗಿದೆ, ಅವರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈ ತಳಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಆಕರ್ಷಿತರಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |title=Dachshund History Queen Victoria |url=http://smalldogbreedsinformation.com/dachshund/ |archive-url=https://archive.today/20140531034424/http://smalldogbreedsinformation.com/dachshund/ |url-status=dead |archive-date=31 May 2014 |work=Dachshund History Sub Category |access-date=3 May 2014 }}</ref> ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ನ ಕುರಿತಾಗಿ ಮೊದಲ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದಾದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು, ಮೂಲತಃ "ಡಾಚ್ಸ್ ಕ್ರೈಚರ್" ("ಬ್ಯಾಜರ್ ಕ್ರಾಲರ್") ಅಥವಾ "ಡಾಕ್ಸ್ ಕ್ರೀಗರ್" ("ಬ್ಯಾಡ್ಜರ್ ವಾರಿಯರ್") ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು, ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಂದ ಬಂದವು.<ref>Der vollkommene teutsche Jäger (The Complete German Hunter), Johann Friedrich von Flemming, 1719–1724, Leipzig.</ref> ಅದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು, "ಬ್ಯಾಜರ್ ನಾಯಿಗಳು" ಮತ್ತು "ರಂಧ್ರ ನಾಯಿಗಳು" ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ, ಆದರೆ ಇವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ತಳಿಗಳಿಗೆ ಸಮನಾಗಿಲ್ಲ. ಮೂಲ ಜರ್ಮನ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍ಗಳು ಆಧುನಿಕ ಪೂರ್ಣ-ಗಾತ್ರದ ವಿಧಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ, ೧೪ ಮತ್ತು ೧೮ ಕೆಜಿ (೩೧ ಮತ್ತು ೪೦ ಪೌಂಡ್) ನಡುವೆ ತೂಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮೂಲತಃ ನೇರ-ಕಾಲಿನ ಮತ್ತು ಡೊಂಕು-ಕಾಲಿನ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಬಂದವು (ಆಧುನಿಕ ಡ್ಯಾಷ್‌ಶಂಡ್ ನಂತರದ ವಂಶಸ್ಥರು). ಈ ತಳಿಯು ಬ್ಯಾಡ್ಜರ್‌ಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಡ್ಜರ್-ಬೈಟಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಡ್ಯಾಶ್‌ಶಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ನರಿ]] ಬೇಟೆಗೆ, ಗಾಯಗೊಂಡ [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡು ಹಂದಿಯಷ್ಟು]] ದೊಡ್ಡದಾದ ಮತ್ತು ಉಗ್ರವಾದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite journal|date=October 14, 1875|title=THE CHAMPION DACHSHUND, MANN|journal=Forest and Stream; A Journal of Outdoor Life, Travel, Nature Study, Shooting, Fishing, Yachting (1873–1930)|pages=149|via=ProQuest}}</ref> ==ಜರ್ಮನಿಯ ಸಂಕೇತ== ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [[:en:Political cartoon|ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರರು]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿಯನ್ನು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಲು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. [[ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ, [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯು ಕುಸಿಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಲಿಬರ್ಟಿ ಹೌಂಡ್‌ಗಳು" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಹಾಗೆಯೇ "ಲಿಬರ್ಟಿ ಎಲೆಕೋಸು" ಎಂಬುದು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸೌರ್‌ಕ್ರಾಟ್‌ಗೆ ಒಂದು ಪದವಾಯಿತು. ವಿಶ್ವ ಸಮರ II ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಘದ ಕಳಂಕವು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಂಡಿತು. ಕೈಸರ್ ವಿಲ್ಹೆಲ್ಮ್ II ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಎರ್ವಿನ್ ರೊಮ್ಮೆಲ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಜರ್ಮನಿಯೊಂದಿಗಿನ ತಳಿಯ ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮ್ಯೂನಿಚ್‌ನಲ್ಲಿನ ಶ್ವಾನಪಾಲಕರಲ್ಲಿ ಅದರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಿಂದಾಗಿ, [[:en:1972 Summer Olympics|೧೯೭೨ ರ ಮ್ಯೂನಿಚ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ಗೆ]] [[:en:Waldi|ವಾಲ್ಡಿ]] ಎಂಬ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಅಧಿಕೃತ ಮ್ಯಾಸ್ಕಾಟ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ==ಕ್ರೀಡೆ== [[File:Short haired dachshund in race.jpg|thumb|ಓಟದಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌]] ಕೆಲವು ಜನರು [[:en:Wiener Nationals|ವೀನರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ಸ್‌ನಂತಹ]] [[:en:Dachshund racing|ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ ರೇಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ತಮ್ಮ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ವಾಡಿಕೆಯಂತೆ ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವವರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web |last=Mercker |first=Jan |date=19 September 2017 |title=Short on Legs, Long on Competition: It's the 2017 Wiener Dog Races |url=https://loudounnow.com/2017/09/19/short-on-legs-long-on-competition-its-the-2017-wiener-dog-races/ |website=Loudoun Now}}</ref> ಈ ಘಟನೆಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ ಕ್ಲಬ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ "ವೀನರ್ ರೇಸಿಂಗ್" ಅನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅನೇಕ ಗ್ರೇಹೌಂಡ್ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳು ಈವೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಬೆನ್ನಿನ ಗಾಯಗಳ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಗಾಯಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ನೆಚ್ಚಿನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದರೆ ಅರ್ಥ್‌ಡಾಗ್ ಟ್ರಯಲ್ಸ್, ಇದರಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಶ್‌ಶಂಡ್‌ಗಳು ಸತ್ತ ತುದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುರಂಗಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪಂಜರದಲ್ಲಿ (ಹಾಗೆ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ) ಇಲಿಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web|title=Earthdog Den Trials |publisher=Canada's Guide to Dogs |url=http://www.canadasguidetodogs.com/clubs/earthdog.htm |access-date=16 June 2009}}</ref> ==ಡಕೆಲ್ ವರ್ಸಸ್ ಟೆಕಲ್== ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌‌ಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಡಕೆಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ (ಏಕವಚನ ಮತ್ತು ಬಹುವಚನ ಎರಡೂ). ಬೇಟೆಗಾರರಲ್ಲಿ, ಅವರನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಟೆಕಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ [[:en:Kenne|ಕೆನಲ್‌ಗಳಿವೆ]], ಇದನ್ನು ಜಗ್ಡ್ಲಿಚೆ ಲೀಸ್ಟುಂಗ್ಸ್‌ಝುಚ್ಟ್ ("ಬೇಟೆ-ಸಂಬಂಧಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ತಳಿ") ಅಥವಾ ಗೆಬ್ರಾಚ್‌ಶುಂಡೆಝುಚ್ಟ್ ("ಕೆಲಸದ ನಾಯಿ ತಳಿ") ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಟೆಕಲ್ ಎಂಬುದು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ತಳಿಯ ಹೆಸರು ಅಥವಾ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ನಾಯಿ.<ref name="dtk">[http://www.dtk1888.de/fragen.html FAQ of the German Teckelclub on the naming issue] (in German)</ref> ==ಜನಪ್ರಿಯತೆ== ೨೦೧೮ ರ ಎಕೆಸಿ ನೋಂದಣಿ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ೧೨ ನೇ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌‌ಗಳು [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ]] ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.akc.org/expert-advice/news/most-popular-dog-breeds-full-ranking-list/ |title=AKC Dog Registration Statistics |publisher=American Kennel Club |access-date=2 December 2022}}</ref> ಅವು ನಗರ ಮತ್ತು ಅಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ನಿವಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಎಕೆಸಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿದ ೧೯೦ ಪ್ರಮುಖ ಯುಎಸ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ೭೬ ರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರ ೧೦ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.akc.org/register/top-dogs-by-city/ |title=2006 AKC Top Breeds By City |publisher=American Kennel Club |access-date=24 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150218194740/http://www.akc.org/register/top-dogs-by-city/ |archive-date=18 February 2015 |url-status=dead }}</ref> [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ನಗರ|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್]], ನ್ಯೂ ಓರ್ಲಿಯನ್ಸ್, [[ಪೋರ್ಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್, ಒರೆಗಾನ್|ಪೋರ್ಟ್ಲ್ಯಾಂಡ್]], [[ಲಾಸ್ ಎಂಜಲೀಸ್|ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್]] ಮತ್ತು ಚಿಕಾಗೋ ಸೇರಿದಂತೆ [[ಅಮೆರಿಕ|ಅಮೆರಿಕದ]] ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‌‌ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಸಂಘಟಿತವಾಗಿವೆ. <gallery class="center" caption="ಕಲೆಗಳು"> File:Adolf Eberle Dackelfamilie.jpg|''ಡೈ ಡಕೆಲ್‌ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಮಿಟ್ ಜಾಗರ್ ಉಂಡ್ ಮ್ಯಾಗ್ಡ್'' (ದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ವಿತ್ ಹಂಟರ್ ಮತ್ತು ಮೇಡ್) ಅಡಾಲ್ಫ್ ಎಬರ್ಲೆ File:Jean-Baptiste Oudry - Hound with Gun and Dead Game - WGA16780.jpg|ಜೀನ್-ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ಔಡ್ರಿ - ಗನ್ ಮತ್ತು ಡೆಡ್ ಗೇಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್, ೧೭೪೦ File:L Riedler Hunde 1 Wie wird es enden.jpg|''ವೈ ವೈರ್ಡ್ ಎಸ್ ಎಂಡೆನ್?'' ಸಿ. ೧೯೦೦. File:Dackel mit Bierkrug.jpg|ಶಾಸನದೊಂದಿಗೆ ಜರ್ಮನ್ (ಸ್ವಾಬಿಯನ್) ಪೋಸ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್ "ಈ ಬಿಯರ್ ನನ್ನ ಮಾಸ್ಟರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದೆ!" ಸಿ. ೧೯೦೦. File:Carl Reichert - Curious dachshund puppies and a frog.jpg|ಕ್ಯೂರಿಯಸ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ನಾಯಿಮರಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪೆ, ಕಾರ್ಲ್ ರೀಚರ್ಟ್. </gallery> ==ಗಮನಾರ್ಹ ನಾಯಿಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಮಾಲಕರು== * [[ಜಾನ್ ಎಫ್.ಕೆನೆಡಿ|ಜಾನ್ ಎಫ್. ಕೆನೆಡಿ]] ಅವರು ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಗಿನ ಗೆಳತಿ ಒಲಿವಿಯಾಗೆ ಯುರೋಪ್ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡುವಾಗ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ನಾಯಿಮರಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು. ಕೆನಡಿ ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ ಡಂಕರ್ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾದ ನಾಯಿಮರಿ ಜರ್ಮನಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಲಿಲ್ಲ.<ref>[http://www.jfklibrary.org/Asset-Viewer/lNKB8hiuk0G-0zQGZcI0fQ.aspx John F. Kennedy Presidential Library and Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180717154535/https://www.jfklibrary.org/Asset-Viewer/lNKB8hiuk0G-0zQGZcI0fQ.aspx |date=2018-07-17 }} John F. Kennedy with "Dunker" during tour of Europe in the summer of 1937, The Hague, August 1937.</ref> * ೨೨ನೇ ಮತ್ತು ೨೪ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[:en:Grover Cleveland|ಗ್ರೋವರ್ ಕ್ಲೀವ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಅವರು ವೈಟ್ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್ ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|title=White House Pets Menu 1850 to 1889|url=http://www.presidentialpetmuseum.com/whitehousepets-3.htm|publisher=Presidential Pet Museum|access-date=30 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724044040/http://www.presidentialpetmuseum.com/whitehousepets-3.htm|archive-date=24 July 2011|url-status=dead}}</ref> * [[:en:William Randolph Hearst|ವಿಲಿಯಂ ರಾಂಡೋಲ್ಫ್ ಹರ್ಸ್ಟ್]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ಗಳ ಅತ್ಯಾಸಕ್ತಿಯ ಪ್ರೇಮಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವನ ಸ್ವಂತ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಹೆಲೆನಾ ಸತ್ತಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ "ಇನ್ ದಿ ನ್ಯೂಸ್" ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಆ ನಾಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದನು.<ref>Belozerskaya, Marina ''The Medici Giraffe'' (2006) 371.</ref> * [[:en:E. B. White|ಫ್ರೆಡ್, ಇ.ಬಿ. ವೈಟ್‌ನ]] ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌, ಅವನ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.<ref>{{cite web| title = Lightness: E.B. White On Atomic Energy| url = http://www.trufax.org/paradigm/paradigm/lightness.html| access-date = 3 November 2014| archive-url = https://web.archive.org/web/20060420135118/http://www.trufax.org/paradigm/paradigm/lightness.html| archive-date = 20 April 2006 }}</ref> * [[:en:Lump (dog)|ಲಂಪ್]] , ಪ್ಯಾಬ್ಲೋ ಪಿಕಾಸೊ ಅವರ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿ, ಅವರ ಕೆಲವು ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪಿಕಾಸೊ ಮತ್ತು ಉಂಡೆ ಪಿಕಾಸೊ ಮತ್ತು ಉಂಡೆಯ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. * ಲೀ ಹಾರ್ವೆ ಓಸ್ವಾಲ್ಡ್‌ನ ಕೊಲೆಗಾರ [[:en:Jack Ruby|ಜ್ಯಾಕ್ ರೂಬಿ]], ಶೆಬಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಡ್ಯಾಷ್‌ಶಂಡ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು, ಅದನ್ನು ಅವನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಎಂದು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.<ref name=bugliosi>Bugliosi, Vincent ''[[Reclaiming History: The Assassination of President John F. Kennedy]]'' Norton. 2007 pg 8</ref> * [[:en:Andy Warhol|ಆಂಡಿ ವಾರ್ಹೋಲ್]] ಒಂದು ಜೋಡಿ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು: ಆರ್ಚೀ ಮತ್ತು ಅಮೋಸ್. ಅವುಗಳನ್ನು ಅವರು ತಮ್ಮ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಡೈರಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=http://dachshundlove.blogspot.com/2007/11/dachshunds-in-pop-culture-andy-warhol.html |title=Dachshunds in Pop Culture: Andy Warhol |publisher=Dachshundlove.blogspot.com |date=17 November 2007 |access-date=16 May 2012}}</ref> * ಸ್ಟಾನ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬುಡ್ಗಿ, ಮಾಲೀಕ ಡೇವಿಡ್ ಹಾಕ್ನಿ ಕ್ಯಾನ್ವಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಮರರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಡೇವಿಡ್ ಹಾಕ್ನೀಸ್ ಡಾಗ್ ಡೇಸ್ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |author=College ArchaeologyArt History HistoryRome |url=http://www.thamesandhudsonusa.com/new/fall06/528627.htm |title=David Hockney's Dog Days |publisher=Thamesandhudsonusa.com |access-date=16 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110928005930/http://www.thamesandhudsonusa.com/new/fall06/528627.htm |archive-date=28 September 2011 |url-status=dead }}</ref> * ವಾಡ್ಲ್ ಮತ್ತು ಹೆಕ್ಸ್ಲ್, [[:en:Wilhelm II|ಕೈಸರ್ ವಿಲ್ಹೆಲ್ಮ್ II ರ]] ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉಗ್ರ ಜೋಡಿ.<ref>{{cite web|url=https://www.puppies.co.uk/puppy-advice/dachshund-facts |title=8 Curious Facts About Dachshunds|work=www.puppies.co.uk}}</ref> ಅರೆ-ಅಧಿಕೃತ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿ ಆರ್ಚ್‌ಡ್ಯೂಕ್ ಫ್ರಾಂಜ್ ಫರ್ಡಿನಾಂಡ್‌ನ ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನ ಸೀಟ್, ಕೊನೊಪಿಸ್ಟೇ ಕ್ಯಾಸಲ್‌ಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು ತಕ್ಷಣವೇ ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಹಂಗೇರಿಯನ್ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಗೋಲ್ಡನ್ ಫೆಸೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ಮುಂದಾದರು, ಇದು ಬಹುತೇಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಘಟನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅವನ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಸೆಂಟಾವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ನೆದರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್‌ನ ವಿಲ್ಹೆಲ್ಮ್‌ನ ಮೇನರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹುಯಿಸ್ ಡೋರ್ನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news|last=Paterson|first=Tony|title=End of the line for Germany's Last Emperor|newspaper=The Independent|date=18 November 2012|url=http://www.huisdoorn.nl/eng/|access-date=25 January 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131214233718/http://www.huisdoorn.nl/eng/|archive-date=14 December 2013|df=dmy-all}}</ref> * ರಷ್ಯಾದ [[:en:Zelenogorsk, Saint Petersburg|ಝೆಲೆನೊಗೊರ್ಸ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ]], ನಗರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ದಿನದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಜುಲೈ ೨೫ ರಂದು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ಗಳ ಮೆರವಣಿಗೆಯು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಸ್ಮಾರಕದ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=http://www.fontanka.ru/2009/07/25/007/|trans-title=Zelenogorsk celebrates the 461st anniversary of its foundation |script-title=ru:Зеленогорск отмечает 461-ю годовщину со дня основания|date=25 July 2009|work=Society|publisher=fontanka.ru|language=ru|access-date=6 April 2018}}</ref><ref>[[Robert Lee Scott, Jr.|Scott, Robert L. Jr.]], ''[[God Is My Co-Pilot (book)|God Is My Co-Pilot]]'' (1943)</ref> * ನಟಿ ಮೇರಿ ಪ್ರೆವೋಸ್ಟ್ ಒಡೆತನದ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿ ತನ್ನ ಸತ್ತ ಪ್ರೇಯಸಿಯನ್ನು ಎಚ್ಚರಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಳು, ಆಕೆಯ ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಸಣ್ಣ ಕಡಿತ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಯ ಬೊಗಳುವಿಕೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೆರೆಹೊರೆಯವರನ್ನು ದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆಸಿತು. ಈ ಘಟನೆಯು ೧೯೭೭ ರ ನಿಕ್ ಲೋವ್ ಹಾಡು "ಮೇರಿ ಪ್ರೆವೋಸ್ಟ್" ಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು.<ref>{{cite book|last=Golden|first=Eve |author2=King, Bob|title=Golden Images: 41 Essays on Silent Film Stars|publisher=McFarland|year=2001|page=140|isbn=0-7864-0834-0}}</ref> * ೧೯೩೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ಲಾಯ್ಡ್ ರೈಟ್‌ನಿಂದ ಮನೆಯ ಫಾಲಿಂಗ್‌ವಾಟರ್ ಅನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದ ಎಡ್ಗರ್ ಜೆ. ಕೌಫ್‌ಮನ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ ಲಿಲಿಯಾನ್ ಕೌಫ್‌ಮನ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ರೀಡರ್ ಮತ್ತು ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಗಳ ಮಾಲೀಕರಾಗಿದ್ದರು. ಲಿಲಿಯಾನ್ ಉದ್ದ ಕೂದಲಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಪಿಟ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ನಿಂದ ಬೇರ್ ರನ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು.<ref name="Moxie">{{cite web|url=http://www.fallingwater.org/120/moxie-the-dachshund-of-fallingwater |title=Moxie: The Dachshund of Fallingwater |publisher=[[Fallingwater]] |location=Mill Run, PA, USA |access-date=28 November 2011}}</ref> <ref>{{cite web|title=Fallingwater Facts|url=http://www.fallingwater.org/38/fallingwater-facts|website=Fallingwater|access-date=26 January 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120415114237/http://www.fallingwater.org/38/fallingwater-facts|archive-date=15 April 2012|df=dmy-all}}</ref> * ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌ನ ಮಾಜಿ ರಾಣಿ, [[:en:Margrethe II|ಮಾರ್ಗರೇಟ್ II]], ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಹಲವಾರು ಡ್ಯಾನಿಶ್ ರಾಜಮನೆತನದವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು.<ref>{{cite news |last1=Bates |first1=Stephen |title=See the queen by request or bump into her at a shop |url=https://www.theguardian.com/uk/2001/apr/14/monarchy.world1 |access-date=21 April 2022 |work=The Guardian |publisher=Guardian News & Media Limited |date=14 April 2001}}</ref> ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್‌ನ ಮಾರ್ಗರೇಟ್ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಒಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಅನೇಕವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾಳೆ. ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾದ ಆಕೆಯ ೮೦ ನೇ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬವನ್ನು ಫ್ರೆಡೆನ್ಸ್‌ಬೋರ್ಗ್ ಕ್ಯಾಸಲ್‌ನ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಅವಳ ನೆಚ್ಚಿನವರಲ್ಲಿ (ಲಿಲಿಯಾ) ಪೋಸ್ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಆಚರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |last1=Madsen |first1=Anders Christian |title=Meet Queen Margrethe Of Denmark, An Unsung Style Heroine |url=https://www.vogue.co.uk/fashion/article/queen-margrethe-of-denmark-style |access-date=21 April 2022 |work=Vogue |issue=2 Mary 2020 |publisher=Condé Nast}}</ref> <ref>{{cite news |last1=McCullagh |first1=Suzanne |title=Royals and the adorable pets that are an integral part of their lives |url=https://www.hola.com/us/royals/20211022311631/royal-family-pets-meghan-markle-kate-middleton-1/ |access-date=21 April 2022 |work=Hola |issue=10 June 2020 |publisher=Hola S.L. |archive-date=6 ಜುಲೈ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220706132554/https://www.hola.com/us/royals/20211022311631/royal-family-pets-meghan-markle-kate-middleton-1/ |url-status=dead }}</ref> * ಓಬೀ ಒಂದು ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಆಗಿದ್ದು, ಅವನ ಸ್ಥೂಲಕಾಯಕ್ಕೆ ಕುಖ್ಯಾತನಾಗಿದ್ದಾನೆ, ೭೭ ಪೌಂಡ್‌ಗಳಷ್ಟು (೩೫ ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು) ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸಾಮಾನ್ಯ ತೂಕದ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ಗಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು. ಜುಲೈ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ೨೮ ಪೌಂಡು (೧೩ ಕೆಜಿ) ತಲುಪಿದನು.<ref name="oregonlive">{{cite news|author=Nora Vanatta |url=http://www.oregonlive.com/pets/index.ssf/2012/09/obese_dachshund_takes_on_chall.html |title=Obese Dachshund takes on challenge of being Doxie version of 'Biggest Loser' |publisher=OregonLive.com |access-date=3 October 2012 |date=7 September 2012}}</ref><ref name="huffingtonpost">{{cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/09/10/obie-the-obese-dachshund_n_1871369.html |title=Obie The Obese Dachshund: One Adorable Doxie's Mission To Lose 40 Pounds |work=Huffington Post |access-date=3 October 2012 |first=Sarah |last=Medina |date=10 September 2012}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.kgw.com/home/Obie-the-Dachshund-reaches-goal-weight-217785851.html | title=Obie the Dachshund reaches goal weight | publisher=KGW.com | access-date=28 April 2014 | first=Jeff | last=Thompson | archive-url=https://web.archive.org/web/20160221063256/http://www.kgw.com/home/Obie-the-Dachshund-reaches-goal-weight-217785851.html/ | archive-date=21 February 2016 | url-status=dead }}</ref> * [[:en:Carole Lombard|ಕರೋಲ್ ಲೊಂಬಾರ್ಡ್]] ಮತ್ತು [[:en:Clark Gable|ಕ್ಲಾರ್ಕ್ ಗೇಬಲ್]] ಕಮಿಷನರ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಡ್ಯಾಕ್‌ಹಂಡ್‍‌ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>{{cite web|url=https://cometoverhollywood.com/2012/01/16/a-vigil-for-carole/amp/|title=A vigil for Carole|date=16 January 2012}}</ref> * ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] iemkq3cs5ytkwgbtnzpe3ocdweep0o6 0 80557 1258613 1258451 2024-11-19T17:23:16Z Akshitha achar 75927 1258613 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | image = Kristen Stewart at Berlinale 2024-1 Ausschnitt.jpg | caption = ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birthname = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birth_date = {{Birth date and age|1990|4|9}} | birth_place = ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್, [[ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]], ಯು.ಎಸ್. | occupation = ನಟಿ | yearsactive = ೧೯೯೯-ಪ್ರಸ್ತುತ | signature = Kristen Stewart signature.svg | signature_size = 100px | partner = <!--Only for unmarried life partners, not engagements.--> | awards = [[:en:List of awards and nominations received by Kristen Stewart|ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಟ್ಟಿ]] }} '''ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್''' (ಜನನ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ನಟಿ. ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೧೨ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್ ಫಿಂಚರ್‌ನ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪ್ಯಾನಿಕ್ ರೂಮ್ (೨೦೦೨) ನಲ್ಲಿ ಜೋಡಿ ಫಾಸ್ಟರ್‌ನ ಪಾತ್ರದ ಮಗಳ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಜತುರಾ: ಎ ಸ್ಪೇಸ್ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ (೨೦೦೫) ಮತ್ತು ಇನ್ಟು ದಿ ವೈಲ್ಡ್ (೨೦೦೭) ನಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಅವರು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ (೨೦೦೮-೨೦೧೨) ಬೆಲ್ಲಾ ಸ್ವಾನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಜಾಗತಿಕ ತಾರೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಇದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಫ್ರಾಂಚೈಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ BAFTA ರೈಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮನ್ (೨೦೧೨) ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ದೊಡ್ಡ-ಬಜೆಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ (೨೦೧೪), ಸ್ಟಿಲ್ ಆಲಿಸ್ (೨೦೧೪), ಮತ್ತು ಈಕ್ವಲ್ಸ್ (೨೦೧೬) ನಾಟಕಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಒಲಿವಿಯರ್ ಅಸ್ಸಾಯಸ್ ಅವರ ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಲೌಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿಲ್ಸ್ ಮಾರಿಯಾ (೨೦೧೪) ನಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದರು, ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಅಲೌಕಿಕ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪರ್ಸನಲ್ ಶಾಪರ್ (೨೦೧೬) ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಸ್ಸಾಯಾಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾದರು ಮತ್ತು ಕಮ್ ಸ್ವಿಮ್ (೨೦೧೭) ಎಂಬ ಕಿರುಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಕ್ಷನ್ ಚಿತ್ರ ಚಾರ್ಲೀಸ್ ಏಂಜಲ್ಸ್ (೨೦೧೯) ಮತ್ತು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಹಾಸ್ಯ ಹ್ಯಾಪಿಯೆಸ್ಟ್ ಸೀಸನ್ (೨೦೨೦) ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ಮರಳಿದರು. ಪ್ಯಾಬ್ಲೋ ಲಾರೇನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ನಾಟಕ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (೨೦೨೧) ನಲ್ಲಿ ಡಯಾನಾ, ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. 0ct53xf4ym6b1rg29l7g8ntqbac4q8k 1258614 1258613 2024-11-19T17:26:00Z Akshitha achar 75927 1258614 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | image = Kristen Stewart at Berlinale 2024-1 Ausschnitt.jpg | caption = ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birthname = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birth_date = {{Birth date and age|1990|4|9}} | birth_place = ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್, [[ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]], ಯು.ಎಸ್. | occupation = ನಟಿ | yearsactive = ೧೯೯೯-ಪ್ರಸ್ತುತ | signature = Kristen Stewart signature.svg | signature_size = 100px | partner = <!--Only for unmarried life partners, not engagements.--> | awards = [[:en:List of awards and nominations received by Kristen Stewart|ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಟ್ಟಿ]] }} '''ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್''' (ಜನನ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ನಟಿ. ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೧೨ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್ ಫಿಂಚರ್‌ನ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪ್ಯಾನಿಕ್ ರೂಮ್ (೨೦೦೨) ನಲ್ಲಿ ಜೋಡಿ ಫಾಸ್ಟರ್‌ನ ಪಾತ್ರದ ಮಗಳ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಜತುರಾ: ಎ ಸ್ಪೇಸ್ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ (೨೦೦೫) ಮತ್ತು ಇನ್ಟು ದಿ ವೈಲ್ಡ್ (೨೦೦೭) ನಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಅವರು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ (೨೦೦೮-೨೦೧೨) ಬೆಲ್ಲಾ ಸ್ವಾನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಜಾಗತಿಕ ತಾರೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಇದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಫ್ರಾಂಚೈಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ BAFTA ರೈಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮನ್ (೨೦೧೨) ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ದೊಡ್ಡ-ಬಜೆಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ (೨೦೧೪), ಸ್ಟಿಲ್ ಆಲಿಸ್ (೨೦೧೪), ಮತ್ತು ಈಕ್ವಲ್ಸ್ (೨೦೧೬) ನಾಟಕಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಒಲಿವಿಯರ್ ಅಸ್ಸಾಯಸ್ ಅವರ ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಲೌಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿಲ್ಸ್ ಮಾರಿಯಾ (೨೦೧೪) ನಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದರು, ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಅಲೌಕಿಕ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪರ್ಸನಲ್ ಶಾಪರ್ (೨೦೧೬) ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಸ್ಸಾಯಾಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾದರು ಮತ್ತು ಕಮ್ ಸ್ವಿಮ್ (೨೦೧೭) ಎಂಬ ಕಿರುಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಕ್ಷನ್ ಚಿತ್ರ ಚಾರ್ಲೀಸ್ ಏಂಜಲ್ಸ್ (೨೦೧೯) ಮತ್ತು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಹಾಸ್ಯ ಹ್ಯಾಪಿಯೆಸ್ಟ್ ಸೀಸನ್ (೨೦೨೦) ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ಮರಳಿದರು. ಪ್ಯಾಬ್ಲೋ ಲಾರೇನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ನಾಟಕ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (೨೦೨೧) ನಲ್ಲಿ ಡಯಾನಾ, ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦ ರಂದು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಜಾನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ವೇದಿಕೆಯ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ನಿರ್ಮಾಪಕರು. ಆಕೆಯ ತಾಯಿ, ಜೂಲ್ಸ್ ಮನ್-ಸ್ಟೀವರ್ಟ್, ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ. ಜೂಲ್ಸ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಮರೂಚಿಡೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯರು, ೧೬ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ತೆರಳುವ ಮೊದಲು ಸಿಡ್ನಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದರು ಜೂಲ್ಸ್ ಅವರನ್ನು ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ನಾರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಬೆನ್ ಉರ್ಮನ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದಿ ದಂಪತಿಗಳು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. ದಶಕಗಳ ನಂತರ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಡಿಎನ್ಎ ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ, ಅವರ ಜೈವಿಕ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಅಶ್ಕೆನಾಜಿ ಯಹೂದಿ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯು ತೋರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ, ಕ್ಯಾಮೆರಾನ್ ಬಿ. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ದತ್ತು ಪಡೆದ ಸಹೋದರರಾದ ಡಾನಾ ಮತ್ತು ಟೇಲರ್ ಇದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರ ತಾಯಿ ೨೭ ವರ್ಷಗಳ ಮದುವೆಯ ನಂತರ ವಿಚ್ಛೇದನಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಸ್ಯಾನ್ ಫೆರ್ನಾಂಡೋ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಅವರು ಏಳನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆಯುವವರೆಗೆ ದೂರದಿಂದಲೇ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ನಟರಲ್ಲದವರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಬೆಳೆದ ಕಾರಣ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಅಥವಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಎಂದಿಗೂ ನಟ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: "ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಗಮನದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ-ನಾನು 'ನಾನು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ, ನಾನು ನಟನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ' ಮಗುವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ನಟನೆಯನ್ನು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ನನ್ನ ಆಟೋಗ್ರಾಫ್ ಅನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇನೆ ನಾನು ಎಲ್ಲದರ ಮೇಲೆ ನನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ. hd0r4u0gy1lswxhqcxclv0mdl8vg5cx 1258615 1258614 2024-11-19T17:33:05Z Akshitha achar 75927 1258615 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | image = Kristen Stewart at Berlinale 2024-1 Ausschnitt.jpg | caption = ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birthname = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birth_date = {{Birth date and age|1990|4|9}} | birth_place = ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್, [[ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]], ಯು.ಎಸ್. | occupation = ನಟಿ | yearsactive = ೧೯೯೯-ಪ್ರಸ್ತುತ | signature = Kristen Stewart signature.svg | signature_size = 100px | partner = <!--Only for unmarried life partners, not engagements.--> | awards = [[:en:List of awards and nominations received by Kristen Stewart|ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಟ್ಟಿ]] }} '''ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್''' (ಜನನ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ನಟಿ. ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೧೨ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್ ಫಿಂಚರ್‌ನ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪ್ಯಾನಿಕ್ ರೂಮ್ (೨೦೦೨) ನಲ್ಲಿ ಜೋಡಿ ಫಾಸ್ಟರ್‌ನ ಪಾತ್ರದ ಮಗಳ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಜತುರಾ: ಎ ಸ್ಪೇಸ್ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ (೨೦೦೫) ಮತ್ತು ಇನ್ಟು ದಿ ವೈಲ್ಡ್ (೨೦೦೭) ನಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಅವರು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ (೨೦೦೮-೨೦೧೨) ಬೆಲ್ಲಾ ಸ್ವಾನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಜಾಗತಿಕ ತಾರೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಇದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಫ್ರಾಂಚೈಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ BAFTA ರೈಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮನ್ (೨೦೧೨) ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ದೊಡ್ಡ-ಬಜೆಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ (೨೦೧೪), ಸ್ಟಿಲ್ ಆಲಿಸ್ (೨೦೧೪), ಮತ್ತು ಈಕ್ವಲ್ಸ್ (೨೦೧೬) ನಾಟಕಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಒಲಿವಿಯರ್ ಅಸ್ಸಾಯಸ್ ಅವರ ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಲೌಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿಲ್ಸ್ ಮಾರಿಯಾ (೨೦೧೪) ನಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದರು, ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಅಲೌಕಿಕ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪರ್ಸನಲ್ ಶಾಪರ್ (೨೦೧೬) ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಸ್ಸಾಯಾಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾದರು ಮತ್ತು ಕಮ್ ಸ್ವಿಮ್ (೨೦೧೭) ಎಂಬ ಕಿರುಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಕ್ಷನ್ ಚಿತ್ರ ಚಾರ್ಲೀಸ್ ಏಂಜಲ್ಸ್ (೨೦೧೯) ಮತ್ತು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಹಾಸ್ಯ ಹ್ಯಾಪಿಯೆಸ್ಟ್ ಸೀಸನ್ (೨೦೨೦) ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ಮರಳಿದರು. ಪ್ಯಾಬ್ಲೋ ಲಾರೇನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ನಾಟಕ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (೨೦೨೧) ನಲ್ಲಿ ಡಯಾನಾ, ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦ ರಂದು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಜಾನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ವೇದಿಕೆಯ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ನಿರ್ಮಾಪಕರು. ಆಕೆಯ ತಾಯಿ, ಜೂಲ್ಸ್ ಮನ್-ಸ್ಟೀವರ್ಟ್, ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ. ಜೂಲ್ಸ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಮರೂಚಿಡೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯರು, ೧೬ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ತೆರಳುವ ಮೊದಲು ಸಿಡ್ನಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದರು ಜೂಲ್ಸ್ ಅವರನ್ನು ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ನಾರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಬೆನ್ ಉರ್ಮನ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದಿ ದಂಪತಿಗಳು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. ದಶಕಗಳ ನಂತರ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಡಿಎನ್ಎ ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ, ಅವರ ಜೈವಿಕ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಅಶ್ಕೆನಾಜಿ ಯಹೂದಿ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯು ತೋರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ, ಕ್ಯಾಮೆರಾನ್ ಬಿ. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ದತ್ತು ಪಡೆದ ಸಹೋದರರಾದ ಡಾನಾ ಮತ್ತು ಟೇಲರ್ ಇದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರ ತಾಯಿ ೨೭ ವರ್ಷಗಳ ಮದುವೆಯ ನಂತರ ವಿಚ್ಛೇದನಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಸ್ಯಾನ್ ಫೆರ್ನಾಂಡೋ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಅವರು ಏಳನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆಯುವವರೆಗೆ ದೂರದಿಂದಲೇ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ನಟರಲ್ಲದವರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಬೆಳೆದ ಕಾರಣ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಅಥವಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಎಂದಿಗೂ ನಟ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: "ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಗಮನದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ-ನಾನು 'ನಾನು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ, ನಾನು ನಟನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ' ಮಗುವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ನಟನೆಯನ್ನು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ನನ್ನ ಆಟೋಗ್ರಾಫ್ ಅನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇನೆ ನಾನು ಎಲ್ಲದರ ಮೇಲೆ ನನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ. ==ಗೌರವಗಳು== ೨೦೧೩ ರ ಆಸ್ಕ್‌ಮೆನ್‌ನ "ಟಾಪ್ ೯೯ ಮಹಿಳೆಯರ" ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೭ ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ಲಾಮರ್ ಯುಕೆ ಅವರನ್ನು ೨೦೧೨, ೨೦೧೩ ಮತ್ತು ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉಡುಗೆಯ ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು. ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಹಾಲಿವುಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನಿಂದ ದಶಕದ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವಳು ದ್ವಿಲಿಂಗಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ, "ನೀವು ದ್ವಿಲಿಂಗಿಯಾಗಿದ್ದರೆ ನೀವು ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನನಗೆ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ." ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತನ್ನ ಗೆಳತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಇರಬಾರದು ಎಂದು ಸಲಹೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: "ನಾನು ಅಂತಹ ಜನರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ." ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವಳು ಈಕ್ವಿನೋಫೋಬಿಯಾ, ಕುದುರೆಗಳ ಭಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಂಟನ್ ಯೆಲ್ಚಿನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಫಿಯರ್ಸ್ ಪೀಪಲ್ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮಾಡುವಾಗ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು; ಅವಳು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ "ಮೊದಲ ಹೃದಯಾಘಾತ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದಳು. ಅವರ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ 2005 ರಿಂದ 2009 ರ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಪೀಕ್ ಸಹ-ನಟ ಮೈಕೆಲ್ ಅಂಗರಾನೊ ಜೊತೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು. ೨೭ ನೇ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಡೈಲನ್ ಮೇಯರ್ ೨೦೦೯ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ತನ್ನ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಹ-ನಟ ರಾಬರ್ಟ್ ಪ್ಯಾಟಿನ್ಸನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಣಯ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಜುಲೈ 2012 ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ತನ್ನ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮ್ಯಾನ್ ನಿರ್ದೇಶಕ ರೂಪರ್ಟ್ ಸ್ಯಾಂಡರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ತೆಗೆದರು, ಒಂದು ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು; ಫೋಟೋಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ದಿನ, ಸ್ಯಾಂಡರ್ಸ್, ೧೯ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಹಿರಿಯ ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮಾಡಿದಂತೆ ಸಂಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿದರು. ಬಹಿರಂಗದಿಂದ ಮಾಧ್ಯಮದ ಹಿನ್ನಡೆಯು ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಟೋಲ್ ಅನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಈ ಸಂಬಂಧವು ತನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂ-ವಿನಾಶಕಾರಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಮತ್ತು "ನನ್ನ ೨೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ, ಅದು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರೂರವಾದದ್ದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು." ಪ್ಯಾಟಿನ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಬೇರ್ಪಟ್ಟರು, ನಂತರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಈ ಜೋಡಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮೇ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿತು. ೨೦೧೩ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ದೃಶ್ಯ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಅಲಿಸಿಯಾ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ೨೦೧೬ ರ ವಸಂತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಗಾಯಕ ಸೊಕೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು, ಅವರು ೨೦೧೬ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಜೊತೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಪುನರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು. ೨೦೧೬ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ, ಅವರು ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್ ಮಾಡೆಲ್ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ವೆಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ೨೦೧೮ ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಅವರ ವಿಘಟನೆಯವರೆಗೂ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಆಗಸ್ಟ್ 2019 ರಿಂದ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಡೈಲನ್ ಮೆಯೆರ್ ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಮತ್ತು ಮೇಯರ್ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ==ಚಾರಿಟಿ ಕೆಲಸ== ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಧರಿಸಿದ್ದ ಉಡುಪನ್ನು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ: ಬ್ರೇಕಿಂಗ್ ಡಾನ್ - ಭಾಗ ೨ ರ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ರಾಬಿನ್ ಹುಡ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ ಸ್ಯಾಂಡಿ ರಿಲೀಫ್ ಫಂಡ್‌ಗೆ ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿ ಚಾರಿಟಿಬಜ್ ಹರಾಜಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ದಾನ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ಸ್ಯಾಂಡಿ ಚಂಡಮಾರುತದಿಂದ ಪೀಡಿತರಿಗೆ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ನಿಕರಾಗುವಾದಲ್ಲಿ ಲಾಭೋದ್ದೇಶವಿಲ್ಲದ ಬಿಲ್ಡ್‌ಆನ್ ಮೂಲಕ ಶಾಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತು ಬಡತನ ಮತ್ತು ಅನಕ್ಷರತೆಯ ಚಕ್ರವನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುವುದು ಇದರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ, ಅವರು ಹೆಸರಿಸದ "ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ರಾಜಕುಮಾರ" ರನ್ನು ೧೫ ನಿಮಿಷಗಳ ಕಾಲ ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಯಾಂಡಿ ಚಂಡಮಾರುತದ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ $೫೦೦,೦೦೦ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. seooy7xy9nx45j8n8v2otav3jtoi6x9 1258616 1258615 2024-11-19T17:34:03Z Akshitha achar 75927 1258616 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | image = Kristen Stewart at Berlinale 2024-1 Ausschnitt.jpg | caption = ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birthname = ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ | birth_date = {{Birth date and age|1990|4|9}} | birth_place = ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್, [[ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]], ಯು.ಎಸ್. | occupation = ನಟಿ | yearsactive = ೧೯೯೯-ಪ್ರಸ್ತುತ | signature = Kristen Stewart signature.svg | signature_size = 100px | partner = <!--Only for unmarried life partners, not engagements.--> | awards = [[:en:List of awards and nominations received by Kristen Stewart|ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಟ್ಟಿ]] }} '''ಕ್ರಿಸ್ಟನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್''' (ಜನನ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ನಟಿ. ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೧೨ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್ ಫಿಂಚರ್‌ನ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪ್ಯಾನಿಕ್ ರೂಮ್ (೨೦೦೨) ನಲ್ಲಿ ಜೋಡಿ ಫಾಸ್ಟರ್‌ನ ಪಾತ್ರದ ಮಗಳ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಜತುರಾ: ಎ ಸ್ಪೇಸ್ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ (೨೦೦೫) ಮತ್ತು ಇನ್ಟು ದಿ ವೈಲ್ಡ್ (೨೦೦೭) ನಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಅವರು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ (೨೦೦೮-೨೦೧೨) ಬೆಲ್ಲಾ ಸ್ವಾನ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಜಾಗತಿಕ ತಾರೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಇದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಫ್ರಾಂಚೈಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ BAFTA ರೈಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮನ್ (೨೦೧೨) ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ದೊಡ್ಡ-ಬಜೆಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಎಕ್ಸ್-ರೇ (೨೦೧೪), ಸ್ಟಿಲ್ ಆಲಿಸ್ (೨೦೧೪), ಮತ್ತು ಈಕ್ವಲ್ಸ್ (೨೦೧೬) ನಾಟಕಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಒಲಿವಿಯರ್ ಅಸ್ಸಾಯಸ್ ಅವರ ನಾಟಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಲೌಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿಲ್ಸ್ ಮಾರಿಯಾ (೨೦೧೪) ನಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದರು, ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಅಲೌಕಿಕ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪರ್ಸನಲ್ ಶಾಪರ್ (೨೦೧೬) ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಸ್ಸಾಯಾಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾದರು ಮತ್ತು ಕಮ್ ಸ್ವಿಮ್ (೨೦೧೭) ಎಂಬ ಕಿರುಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಕ್ಷನ್ ಚಿತ್ರ ಚಾರ್ಲೀಸ್ ಏಂಜಲ್ಸ್ (೨೦೧೯) ಮತ್ತು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಹಾಸ್ಯ ಹ್ಯಾಪಿಯೆಸ್ಟ್ ಸೀಸನ್ (೨೦೨೦) ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ಮರಳಿದರು. ಪ್ಯಾಬ್ಲೋ ಲಾರೇನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ನಾಟಕ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (೨೦೨೧) ನಲ್ಲಿ ಡಯಾನಾ, ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಏಪ್ರಿಲ್ ೯, ೧೯೯೦ ರಂದು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಜಾನ್ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ವೇದಿಕೆಯ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ನಿರ್ಮಾಪಕರು. ಆಕೆಯ ತಾಯಿ, ಜೂಲ್ಸ್ ಮನ್-ಸ್ಟೀವರ್ಟ್, ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ. ಜೂಲ್ಸ್, ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಮರೂಚಿಡೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಸ್ಥಳೀಯರು, ೧೬ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ತೆರಳುವ ಮೊದಲು ಸಿಡ್ನಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದರು ಜೂಲ್ಸ್ ಅವರನ್ನು ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ನಾರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಬೆನ್ ಉರ್ಮನ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದಿ ದಂಪತಿಗಳು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. ದಶಕಗಳ ನಂತರ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಡಿಎನ್ಎ ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ, ಅವರ ಜೈವಿಕ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಅಶ್ಕೆನಾಜಿ ಯಹೂದಿ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯು ತೋರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್‌ಗೆ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ, ಕ್ಯಾಮೆರಾನ್ ಬಿ. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ದತ್ತು ಪಡೆದ ಸಹೋದರರಾದ ಡಾನಾ ಮತ್ತು ಟೇಲರ್ ಇದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರ ತಾಯಿ ೨೭ ವರ್ಷಗಳ ಮದುವೆಯ ನಂತರ ವಿಚ್ಛೇದನಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಸ್ಯಾನ್ ಫೆರ್ನಾಂಡೋ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಅವರು ಏಳನೇ ತರಗತಿಯವರೆಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆಯುವವರೆಗೆ ದೂರದಿಂದಲೇ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ನಟರಲ್ಲದವರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಬೆಳೆದ ಕಾರಣ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಅಥವಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಎಂದಿಗೂ ನಟ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: "ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಗಮನದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ-ನಾನು 'ನಾನು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ, ನಾನು ನಟನಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ' ಮಗುವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ನಟನೆಯನ್ನು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ನನ್ನ ಆಟೋಗ್ರಾಫ್ ಅನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತೇನೆ ನಾನು ಎಲ್ಲದರ ಮೇಲೆ ನನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ. ==ಗೌರವಗಳು== ೨೦೧೩ ರ ಆಸ್ಕ್‌ಮೆನ್‌ನ "ಟಾಪ್ ೯೯ ಮಹಿಳೆಯರ" ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ೭ ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ಲಾಮರ್ ಯುಕೆ ಅವರನ್ನು ೨೦೧೨, ೨೦೧೩ ಮತ್ತು ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉಡುಗೆಯ ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು. ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಹಾಲಿವುಡ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನಿಂದ ದಶಕದ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವಳು ದ್ವಿಲಿಂಗಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ, "ನೀವು ದ್ವಿಲಿಂಗಿಯಾಗಿದ್ದರೆ ನೀವು ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನನಗೆ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ." ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತನ್ನ ಗೆಳತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಇರಬಾರದು ಎಂದು ಸಲಹೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: "ನಾನು ಅಂತಹ ಜನರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ." ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವಳು ಈಕ್ವಿನೋಫೋಬಿಯಾ, ಕುದುರೆಗಳ ಭಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಆಂಟನ್ ಯೆಲ್ಚಿನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಫಿಯರ್ಸ್ ಪೀಪಲ್ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮಾಡುವಾಗ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು; ಅವಳು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ "ಮೊದಲ ಹೃದಯಾಘಾತ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದಳು. ಅವರ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ 2005 ರಿಂದ 2009 ರ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ತನ್ನ ಸ್ಪೀಕ್ ಸಹ-ನಟ ಮೈಕೆಲ್ ಅಂಗರಾನೊ ಜೊತೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು. ೨೭ ನೇ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಡೈಲನ್ ಮೇಯರ್ ೨೦೦೯ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ತನ್ನ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಹ-ನಟ ರಾಬರ್ಟ್ ಪ್ಯಾಟಿನ್ಸನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಣಯ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಜುಲೈ 2012 ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ತನ್ನ ಸ್ನೋ ವೈಟ್ ಮತ್ತು ಹಂಟ್ಸ್‌ಮ್ಯಾನ್ ನಿರ್ದೇಶಕ ರೂಪರ್ಟ್ ಸ್ಯಾಂಡರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ತೆಗೆದರು, ಒಂದು ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು; ಫೋಟೋಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ದಿನ, ಸ್ಯಾಂಡರ್ಸ್, ೧೯ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಹಿರಿಯ ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮಾಡಿದಂತೆ ಸಂಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿದರು. ಬಹಿರಂಗದಿಂದ ಮಾಧ್ಯಮದ ಹಿನ್ನಡೆಯು ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಟೋಲ್ ಅನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಈ ಸಂಬಂಧವು ತನ್ನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂ-ವಿನಾಶಕಾರಿ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಮತ್ತು "ನನ್ನ ೨೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ, ಅದು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರೂರವಾದದ್ದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು." ಪ್ಯಾಟಿನ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಬೇರ್ಪಟ್ಟರು, ನಂತರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಈ ಜೋಡಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮೇ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿತು. ೨೦೧೩ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ದೃಶ್ಯ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಅಲಿಸಿಯಾ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ೨೦೧೬ ರ ವಸಂತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಗಾಯಕ ಸೊಕೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು, ಅವರು ೨೦೧೬ ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಜೊತೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಪುನರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು. ೨೦೧೬ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ, ಅವರು ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್ ಮಾಡೆಲ್ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ವೆಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ೨೦೧೮ ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಅವರ ವಿಘಟನೆಯವರೆಗೂ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಆಗಸ್ಟ್ 2019 ರಿಂದ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಡೈಲನ್ ಮೆಯೆರ್ ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಮತ್ತು ಮೇಯರ್ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ==ಚಾರಿಟಿ ಕೆಲಸ== ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಧರಿಸಿದ್ದ ಉಡುಪನ್ನು ದಿ ಟ್ವಿಲೈಟ್ ಸಾಗಾ: ಬ್ರೇಕಿಂಗ್ ಡಾನ್ - ಭಾಗ ೨ ರ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ರಾಬಿನ್ ಹುಡ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ ಸ್ಯಾಂಡಿ ರಿಲೀಫ್ ಫಂಡ್‌ಗೆ ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿ ಚಾರಿಟಿಬಜ್ ಹರಾಜಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ದಾನ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ಸ್ಯಾಂಡಿ ಚಂಡಮಾರುತದಿಂದ ಪೀಡಿತರಿಗೆ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ನಿಕರಾಗುವಾದಲ್ಲಿ ಲಾಭೋದ್ದೇಶವಿಲ್ಲದ ಬಿಲ್ಡ್‌ಆನ್ ಮೂಲಕ ಶಾಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತು ಬಡತನ ಮತ್ತು ಅನಕ್ಷರತೆಯ ಚಕ್ರವನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುವುದು ಇದರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ, ಅವರು ಹೆಸರಿಸದ "ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ರಾಜಕುಮಾರ" ರನ್ನು ೧೫ ನಿಮಿಷಗಳ ಕಾಲ ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಸ್ಯಾಂಡಿ ಚಂಡಮಾರುತದ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ $೫೦೦,೦೦೦ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು== ಸ್ಟೀವರ್ಟ್ ಅವರು ಸೀಸರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಮಿಲಾನೊ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಯುವ ಕಲಾವಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು BAFTA ರೈಸಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ಲೌಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಸಿಲ್ಸ್ ಮಾರಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಸರ್ಕಲ್ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಸ್ಪೆನ್ಸರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಟಿಕ್ಸ್ ಚಾಯ್ಸ್ ಮೂವೀ ಅವಾರ್ಡ್‌ಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. 8g58bra1djirx1x2rlffiy99vrdl07w 0 80590 1258649 694704 2024-11-20T01:17:12Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258649 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Bathinda | native_name = ਬਠਿੰਡਾ | native_name_lang = Punjabi | other_name = The heart of Malwa region | settlement_type = City | image_skyline = Qila Mubarak in Bathinda.jpg | image_alt = | image_caption = Qila Mubarak,the landmark of Bathinda City | nickname = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 30 | latm = 13 | lats = 48 | latNS = N | longd = 74 | longm = 57 | longs = 07 | longEW = E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = Country | subdivision_name = India | subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]] | subdivision_name1 = [[Punjab, India|Punjab]] | subdivision_type2 = District | subdivision_name2 = [[Bathinda district|Bathinda]] | established_title = Established | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | leader_title1 = Member of Parliament | leader_name1 = [[Harsimrat Kaur Badal]] (Shiromani Akali Dal) | governing_body = Municipal Corporation | leader_title = Commissioner | leader_name = Sh. Anil Garg | leader_title2 = Mayor | leader_name2 = Sh. Balwant Rai Nath | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 210 | population_total = 285,788 | population_as_of = 2011 | population_rank = 5th in Punjab | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[Punjabi language|Punjabi]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = 151001 | area_code_type = Telephone code | area_code = +91-164-XXX XXXX | registration_plate = PB 03 | website = {{URL|www.bathinda.nic.in}} | blank3_name_sec1 = Railways Stations in City | blank3_info_sec1 = [[Bathinda railway station]],Bathinda Cantt, Behman Dewana Railway Station, [[Goniana]] Railway Station, [[Bhucho Mandi]] Railway Station }} [[ಅಮೃತಸರ|ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿನ]] ಅನೇಕ ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಭಟಿಂಡಾ ಕೋಟೆಯೂ ಒಂದು. 1800 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದು ಭಟ್ಟಿರಾವ್ ಎಂಬ ಭಟಿಂಡಾ ನಗರದ ಸ್ಥಾಪಕ. ಕ್ರಿ.ಶ. 1745ರಲ್ಲಿ ಹಡಗಿನಾಕಾರದ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಪಟಿಯಾಲಾದ ಮಹಾರಾಜ ಆಲಾ ಸಿಂಗ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, [[ಸಿಖ್]] ಸಮುದಾಯದ 10ನೇ ಗುರುವಾದ ಗುರು ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ಜಿ ಈ ಭಂಟಿಡಾ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ್ದರಂತೆ. ಭೇಟಿಯ ಕುರುಹಾಗಿ ಒಂದು [[ಗುರುದ್ವಾರ ನಡಾ ಸಾಹಿಬ್, ಮೊಹಾಲಿ|ಗುರುದ್ವಾರವನ್ನು]] ಕಟ್ಟಿಸಲಾಯಿತು. ಸುತ್ತಲೂ ಮರಳುಗಾಡು ಪ್ರದೇಶವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಒಂದು ಹಡಗು ನೋಡಿದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/forts/bathinda-fort-punjab.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-07-02 |archive-date=2016-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160401222541/http://discoveredindia.com/punjab/attractions/forts/bathinda-fort-punjab.htm |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} manl6zeed7nvmsmayqcxom6cy9riuho 0 80604 1258733 1043773 2024-11-20T10:52:47Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258733 wikitext text/x-wiki {{ಚುಟುಕು}} [[ಚಿತ್ರ:Canadas Wonderland Medieval Faire Wilde Beast sculpture.jpg|thumb|ಬಿಲ್ ಲಿಶ್ಮಾನ್ ಶಿಲ್ಪ]] [[ಚಿತ್ರ:Canadas Wonderland International Street Scan roof.jpg|thumb|ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯನ್ ಕಟ್ಟಡ]] '''ವಂಡರ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಥೀಮ್ ಪಾರ್ಕ್''' ದೋಬಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇದೊಂದು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನೋಡಲೇ ಬೇಕಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಇದನ್ನು ದೇಶದ ಹೆಸರಾಂತ ಅಮ್ಯೂಸ್ಮೆಂಟ್ ಪಾರ್ಕಿನಲ್ಲೊಂದು. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವವರು ಮಜಾ ಅನುಭವಿಸಬಹುದು.ಇಲ್ಲಿಗೆ ಮಕ್ಕಳು ಬೇಸಿಗೆಯ ರಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಾರೆ,ಹಾಗು ಬಹಳ ಖುಷಿಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಹಲವಾರು ಆಟಗಳು, ಕ್ರೀಡೆಗಳಿವೆ. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬಂಪರ್ ಕಾರ್, ಹಾರುವ ಜೆಟ್ ಇತ್ಯಾದಿ. ಭೂತದ ಇತ್ಯಾದಿ ಭಯ ಹುಟ್ಟಿಸುವ ಮನೆಗಳು ಪಾರ್ಕಿನೊಳಗಿದ್ದು ಭೇಟಿ ನೀಡುವವರಿಗೆ ಅಧ್ಭುತ ಅನುಭವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನೀರಿನ ಪಾರ್ಕ್ ಬೇಸೈಡ್, ವೇವ್ ಪೂಲ್, ವಂಡರ್ ಫಾಲ್, ಒಳಾಂಗಣ ನೃತ್ಯ, ಜಿಯಾಂಟ್ ವೀಲ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು. ಈ ಪಾರ್ಕ್ ಸುಂದರ ಹಚ್ಚಹಸಿರಿನ ಲಾನ್ ಕೂಡಾ ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/entertainments/jalandhar-wonder-land.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-07-02 |archive-date=2016-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160810114101/http://discoveredindia.com/punjab/attractions/entertainments/jalandhar-wonder-land.htm |url-status=dead }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Canada's Wonderland panoramic Hanna-Barbera Land.jpg|thumb]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} adpyexujc08obu1su8udohnsmm3v0b4 2 81314 1258672 697703 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox2]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox2]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 697703 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 2 81712 1258671 703714 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox1]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox1]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 703714 wikitext text/x-wiki ರಂಗಮನೆ ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಲಾಕೇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ರಂಗಸಂಘ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕಿನ ಪರಗೇಟ್(ತುಳು) ಎಂಬಲ್ಲಿದೆ. ಜೀವನ್ ರಾಮ್ ಸುಳ್ಯ ಇವರು ಇದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ಈಗಿನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು. ಸುಳ್ಯದಂತಹ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಪಸರಿಸಲು ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲದೆ ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ ಸಂಸ್ಥೆ. ==ಉದ್ದೇಶ== ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ತನ್ನ ಗಟ್ಟಿತನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ-ಪರಂಪರೆಗಳ ಹೊಂದಿರುವ ಕರಾವಳಿಯ ಯಕ್ಷಗಾನ, ಭೂತಾರಾಧನೆ, ಕಂಬಳ, ನಾಗಮಂಡಲ, ರಂಗಭೂಮಿ ಇಂತಹ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಗಟ್ಟಿಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ರಂಗಮನೆ ಕಟ್ಟಡ== ರಂಗಮನೆಯ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ತಾಲೀಮಿಗಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಸುಜನಾ ರಂಗ ಕುಟೀರ<ref>http://www.rangamanesullia.com/</ref>, ಗ್ರೀನ್‌ರೂಂ, ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಫಲಕಗಳಿಂದ, ರಂಗಸಜ್ಜಿಕೆ, ಪರಿಕರಗಳಿಂದ, ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯ ಉಪಕರಣಗಳಿಂದ, ಯಕ್ಷಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳಿಂದಲೇ ತುಂಬಿರುವ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಮನೆ. ರಂಗಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಗೇಟಿನಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆಯ ದೃಶ್ಯ, ದೃಷ್ಠಿ ಚಾವಡಿ, ಸುತ್ತಲಿನ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅರಳಿನಿಂತ ಬದುಕಿನ ನಾನಾ ಮುಖಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರರೇಖೆಗಳು, ರಂಗಮನೆಯ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಕಥಕ್ಕಳಿ, ಯಕ್ಷಗಾನದ ತೆಂಕು-ಬಡಗಿನ ವಾದ್ಯಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ, ಪ್ರತೀ ಕಿಟಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ನೂರಾರು ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರಗಳು, ರಂಗಮನೆಯ ಈಶಾನ್ಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನಿಂತಿರುವ ಯಕ್ಷದ್ರೋಣನೆಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಬಣ್ಣದ ಮಾಲಿಂಗರ ಮೈರಾವಣ ವೇಷದ ಬೃಹತ್ ಯಕ್ಷಪ್ರತಿಮೆ ಇದೆ. ==ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು== ರಂಗಚಟುವಟಿಕೆ<ref>http://www.karavalikarnataka.com/news/fullstory.aspx?story_id=3896&languageid=1&catid=102&menuid=0</ref>, ಜಾದೂ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ಭರತನಾಟ್ಯ, ಯಕ್ಷಗಾನ, ಜಾನಪದ, ನೃತ್ಯ, ಪ್ರಸಾಧನ ಕಾರ‍್ಯಾಗಾರ, ನೃತ್ಯ ತರಭೇತಿ, ತಾಳಮದ್ದಳೆ, ರಂಗಗೀತೆ ಗಾಯನ, ಇಂದ್ರಜಾಲ, ಪವಾಡ ರಹಸ್ಯ ಬಯಲು, ಮಕ್ಕಳ ಬೇಸಿಗೆ ಶಿಬಿರ, ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ರಂಗಪ್ರಯೋಗ, ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ರಂಗಕಲಿಕೆ, ಅಭಿನಯ ಕಮ್ಮಟ, ಯಕ್ಷರಂಗ ಕಾರ‍್ಯಾಗಾರ, ಮೂಡಲಪಾಯ, ಗೊಂಬೆಯಾಟ, ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕಮ್ಮಟ. ==ರಾಜ್ಯಾದ್ಯಂತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ನಾಟಕಗಳು== ಮೃಚ್ಛಕಟಿಕ, ಸೂರ್ಯಶಿಕಾರಿ, ತಲೆದಂಡ, ಮಹಾಮಾಯಿ, ಅಂಧಯುಗ, ಸಾಹೇಬರು ಬರುತ್ತಾರೆ, ಅಸುದ್ಧೋ(ತುಳು), ಪಿಲಿಪತ್ತಿ ಗಡಸ್(ತುಳು), ಝುಂ ಝಾಂ ಆನೆ ಮತ್ತು ಪುಟ್ಟ, ಪುಷ್ಪರಾಣಿ, ಮಕ್ಕಳ ಮಾಯಾಲೋಕ , ಢಾಣಾ ಡಂಗುರ , ಭಾಸ ಭಾರತ, ಅಲಾದಿನ ಮತ್ತು ಮಾಂತ್ರಿಕ ದೀಪ, ನಕ್ಕಳಾ ರಾಜಕುಮಾರಿ, ದೂತವಾಕ್ಯ , ಮಧ್ಯಮ ವ್ಯಾಯೋಗ, ಊರುಭಂಗ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References/> [[ವರ್ಗ:ರಂಗಕಲೆ]] jo8d8f7da44rdafwo772v2nu546nib0 2 81729 1258669 703749 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox3]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox3]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 703749 wikitext text/x-wiki {{ಅನುವಾದ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ|Help:Editing}} [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]] ಒಂದು ಮುಕ್ತ ವಿಶ್ವಕೋಶ. ಇದು ಒಂದು [[ವಿಕಿವಿಕಿ]], ಅಂದರೆ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿಯ ಮುಕ್ತ ಪುಟಗಳನ್ನು ಯಾರುಬೇಕಾದರು, ನೀವೂ ಸಹ, ತಿದ್ದಬಹುದು. ಹಾಗೂ ಆ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳು ಕೂಡಲೆ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. {{Editor toc}} ನೀವು ಪುಟವೊಂದನ್ನು ತಿದ್ದಬೇಕೆ? (ವಿಕಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸುವುದು ನಿಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶವಾದರೆ sandbox ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿ, ಲೇಖನಗಳ ಮೇಲೆ ಬೇಡ. ಅಲ್ಲಿ ನೀವು ಮನಬಂದಂತೆ ಪುಟಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಬಹುದು) ಲೇಖನವನ್ನು ತಿದ್ದಲಿಕ್ಕೆ ಪುಟದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ '''ಸಂಪಾದಿಸಿ''' ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿರಿ. ಆ ಪುಟದ ಬರಹವನ್ನು textboxನಲ್ಲಿ ಅಡಕಿಸಿರುವ ಪುಟ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ನೀವು ಬರಹವನ್ನು ತಿದ್ದಬಹುದು. ತಿದ್ದುವ ಕೆಲಸ ಮುಗಿದಮೇಲೆ '''ಮುನ್ನೋಟ''' ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿರಿ. ತಿದ್ದಿದ ಪುಟ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿಕಂಡಬಂದಲ್ಲಿ '''ಪುಟವನ್ನು ಉಳಿಸಿ''' ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿರಿ. ಪುಟವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಮುನ್ನ ಮಾರ್ಪಾಟಿನ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಚುಟುಕಾಗಿ ಬರೆಯಲು ಮರೆಯದಿರಿ (ಇದಕ್ಕೆಂದೆ ಸಣ್ಣ textbox ಬೇರೆಯಾಗಿ ಇದೆ). ನಿಮ್ಮ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಈಗ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಲೇಖನ ಪುಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ಚರ್ಚಾಪುಟ ಸೇರಿದೆ. ಲೇಖನದ ಬಗ್ಗೆ ಓದುಗರ ಅನಿಸಿಕೆಗಳು, ಚರ್ಚೆಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಲೇಖನದಲ್ಲಿ '''ಚರ್ಚೆ''' ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿ ಚರ್ಚಾಪುಟವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಚರ್ಚಾಪುಟಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಮಾತು ಸೇರಿಸಲು ಪುಟದ ಮೇಲಿರುವ '''+''' ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿರಿ. ಲೇಖನಪುಟವನ್ನು ತಿದ್ದುವಂತೆಯೆ ಈ ಪುಟವನ್ನು ತಿದ್ದಬಹುದು. == ಲೇಖಕರಿಗೆ, ಸಂಪಾದಕರಿಗೆ ಸೂಚನೆಗಳು == * ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತವಾಗಿರಲಿ. ನೆನಪಿಡಿ, ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಇರುವುದು ನಿಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಪ್ರಚಾರಮಾಡಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲ. * ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಆಕರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲು ಮರೆಯದಿರಿ. ಬಹುತೇಕ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಆಕರ ನಿರ್ದೇಶಗಳಿಲ್ಲ. ಜನರಲ್ಲಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾವು ನಂಬಲರ್ಹ ಆಕರವಲ್ಲವೆಂಬ ಆಭಿಪ್ರಾಯವಿರುವುದಕ್ಕೆ ಇದೂ ಒಂದು ಕಾರಣ. * ಆಕರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಇತರರು ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸುವುದು ಮುಂದುವರೆಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೂ ಸುಲಭವೂ ಆಗುತ್ತದೆ. ಆಕರವಿಲ್ಲದ ಪುಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಕರ ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿದಲ್ಲಿ ಆ ಪುಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿರಿ. ಆಕರಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಲೇಖನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡುವುದು ಪದ್ಧತಿ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಬರಹದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶ ಮಾಡಬೇಕಾಗಬಹುದು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮತವಿಲ್ಲ. ಶಾಸ್ತ್ರಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಪಾಠವಿದೆ (ಆಕರ ಗ್ರಂಥ, ೨೦೦೪, ಪುಟಗಳು ೧೦೦-೧೦೨). ಅಥವಾ ನಿರ್ದೇಶವನ್ನು ಅಡಿಬರಹದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿ ಅದರ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಮೇಲಂಕಿಯ<sup>೧</sup> ಮೂಲಕ ತೋರಿಸಬಹುದು. ನಿಮಗೆ ಯಾವುದು ಉಚಿತವೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆಯೊ ಅದರಂತೆ ಮಾಡಿರಿ. ಹೇಗೆ ಮಾಡಿದರೂ ಅದು ಮಾಡದಿರುವುದಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಾಸಿ. * ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ ಬೇರೆ ಲೇಖನವೊಂದು ನಿಮ್ಮ ಲೇಖನದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನಾಗಲಿ ಅದರ ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನಾಗಲಿ ಬಳಸಿರಬಹುದು (ಉದಾ ನೀವು "ಕದಂಬ" ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದಿರಿ. ಇನ್ನೊಂದು ಲೇಖನ "ಕದಂಬರು" ಎಂದು ಕದಂಬ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ಹೆಸರಿಸುತ್ತದೆ). ಅದು ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಲೇಖನವಾಗಿದ್ದರೆ ಆ ಪುಟದಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಪುಟಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕೊಡುವುದು ಒಳಿತು. ನಿಮ್ಮ ಪುಟದಲ್ಲಿನ "ಹುಡುಕು" ಗುಂಡಿಯಯಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಪದಗಳನ್ನು ಇರಿಸಿ ಆಯಾ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಪುಟಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. * ನೀವು ಬರೆದ ಪುಟಕ್ಕೆ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ ಬೇರೆ ಪುಟಗಳು ಸಂಪರ್ಕ ಕೊಟ್ಟಿರಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ಪುಟದ ಆಶಯವೂ ಆ ಪುಟಗಳ ಆಶಯವೂ ಹೊಂದುವವೆ ಇಲ್ಲವೆ ಎಂದು ನೋಡುವುದು ಒಳಿತು (ಉದಾ ನೀವು "ಕದಂಬ" ರಾಜಮನೆತನದ ಬಗ್ಗೆ ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದಿರಿ. ಒಂದು ಲೇಖನ ಕದಂಬ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ಹೆಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಕದಂಬ ಮರವನ್ನು ಕುರಿತಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಪುಟ ಅಸಂಗತ). ನಿಮ್ಮ ಪುಟದ ಮೇಲಿನ "ಇಲ್ಲಿಗೆ ಯಾವ ಸಂಪರ್ಕ ಕೊಡುತ್ತದೆ" ಗುಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿ ನಿಮ್ಮ ಪುಟಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕೊಡುವ ಪುಟಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. == ಚುಟುಕು ಬದಲಾವಣೆಗಳು; ಸಣ್ಣ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು == ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ನೀವು ಪುಟವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರ ದೋಷವನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಿದ್ದಿರಬಹುದು ಇಲ್ಲವೆ ವಾಕ್ಯಗಳ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೊಂಚ ಬದಲಾಯಿಸಿರಬಹುದು ಆದರೆ ಪುಟದಲ್ಲಿನ ಬರೆವಣಿಗೆಯನ್ನಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು "ಸಣ್ಣ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು" ಅಥವಾ "ಚುಟುಕು ಬದಲಾವಣೆಗಳು" ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇಂತಹ ತಿದ್ದುಪಡಿಯನ್ನು ನೀವು [[Wikipedia:How to log in|ಲಾಗಿನ್]] ಆಗಿದ್ದು ಮಾಡಿದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಮಾರ್ಪಾಡನ್ನು "ಇದು ಚುಟುಕು ಬದಲಾವಣೆ" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಮುಂದೆ ಪುಟದ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವಾಗ ಇಂತಹ ಸಣ್ಣ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಬಹುದು. ಸಣ್ಣದಲ್ಲದ, ಬರೆವಣಿಗೆಯನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿದಂತಹ, ಅದರಲ್ಲೂ ಬರೆವಣಿಗೆಯನ್ನು ಅಳಿಸಿದಂತಹ ಮಾರ್ಪಾಟನ್ನು "ಚುಟುಕು" ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವುದು ಶಿಷ್ಟಾಚಾರವಲ್ಲ. ನೀವು ಮರೆತಾಗಲಿ ತಿಳಿಯದೆಯೆ ಆಗಲಿ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದರೆ/ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಪುಟದ ಮೂಲವನ್ನು ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ತಿದ್ದಿ "ಇದು ಚುಟುಕು ಬದಲಾವಣೆ" ಎನ್ನುವ ಗುರುತನ್ನು ಆಳಿಸಿರಿ. ಸಾರಾಂಶದಲ್ಲಿಯೂ ಈ ಮಾರ್ಪಾಟು ಸಣ್ಣದಲ್ಲವೆಂದು ಒಂದು ವಾಕ್ಯ ಸೇರಿಸಿರಿ. * ''[[ಚುಟುಕು]]'' ಪುಟವನ್ನೂ ನೋಡಿ. == ವಿಕಿ ಮಾರ್ಕಪ್‌ ಸಂಕೇತ ಭಾಷೆ == ವಿಕಿ ಪುಟದಲ್ಲಿಯ ಬರಹ ಹೇಗೆ ತೋರಬೇಕು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಸಂಕೇತಗಳ ಮೂಲಕ ಬರಹದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಬಹುದು. ಈ ಸಂಕೇತಗಳಿಗೆ '''ವಿಕಿ ಮಾರ್ಕಪ್''' ಸಂಕೇತ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಉದಾಹರೆಣೆಗೆ ಹಿಂದಿನ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಕಿ ಮಾರ್ಕಪ್ ದಪ್ಪಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ತೋರುವಂತಾಗಲು ಅದನ್ನು '''ವಿಕಿ ಮಾರ್ಕಪ್''' ಎಂದಾಗಿ ಬರೆದೆವು. ವಿಕಿಯು '''ಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ದಪ್ಪಕ್ಷರಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿತು. ವಿಕಿ ಸಂಕೇತಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಏನೇನನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಣ ಫಲಕ, ಟೇಬಲ್ಲು, ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಬಲದ ಕಲಂನಲ್ಲಿ ನೀವು ಬರೆದದ್ದು ಹೇಗೆ ತೋರುತ್ತದೆಯೆಂದು ಎಡದ ಕಲಂ ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆಂದರೆ ಎಡದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಕಾಣಬೇಕಾದರೆ ನೀವು ಬಲದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬರೆಯಬೇಕು. ಪುಟಗಳನ್ನು ತಿದ್ದುವಾಗ ಈ ಪುಟವನ್ನು ಬೇರೊಂದು ಕಿಟಕಿಯಲ್ಲಿ ತೆರೆದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ನಿಮಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತದೆ. '''ವಿಕಿ ಮಾರ್ಕಪ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ನಡೆಸುವುದಾದರೆ [[Wikipedia:Sandbox|Sandbox]]ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರಿ.''' ---- <!-- :'''The rest of this page is deprecated but will be updated periodically.''' :'''Please direct edits to the [[meta:MediaWiki User's Guide: Editing overview|Meta-Wikimedia version of this page]]''' --> === ವಿಭಾಗಗಳು, ಪರಿಚ್ಛೇಧಗಳು, ಪಟ್ಟಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೆರೆಗಳು === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! ಹೀಗೆ ತೋರಬೇಕಾದರೆ ! ನೀವು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿರುತ್ತೀರಿ |- valign="top" | <!-- The following code messes up the table of contents and makes the section edit links much less useful, so please do not use it. ==ಹೊಸ ವಿಭಾಗ== ===ಉಪ ವಿಭಾಗ=== ====ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲೊಂದು ವಿಭಾಗ==== --> <!-- The following should look almost the same, using HTML headings markup instead of wiki headings. However, it messes up the section edit links, so please do not use it. <h2>ಹೊಸ ವಿಭಾಗ</h2> <h3>ಉಪ ವಿಭಾಗ</h3> <h4>ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲೊಂದು ವಿಭಾಗ</h4> --> <!-- The following just uses bolding and font changes, so it should be safe. However, it might not look exactly right, especially when people use non-standard CSS stylesheets. --> '''<font style="font-size:120%">ಹೊಸ ವಿಭಾಗ</font>''' '''<font style="font-size:110%">ಉಪ ವಿಭಾಗ</font>''' '''<font style="font-size:100%">ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲೊಂದು ವಿಭಾಗ</font>''' ಹೊಸ [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು]] ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಇವನ್ನು ಬಳಸಿರಿ. ನೆನಪಿಡಿ * ಮೊದಲನೇ ದರ್ಜೆಯ (=) ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸದಿರಿ. ಯಾವಾಗಲೂ ಎರಡೆನೇ ದರ್ಜೆಯ (<tt>==</tt>) ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ. * ದರ್ಜೆಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸದಿರಿ (ಉದಾ: ನಾಲ್ಕನೆಯ ದರ್ಜೆಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಎರಡನೆಯ ದರ್ಜೆಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಬಳಿಕ). * ಪುಟದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕಾದರೂ ವಿಭಾಗಗಳಿದ್ದರೆ ವಿಕಿಯು ಒಂದು [[#Placement_of_the_Table_of_Contents_.28TOC.29|ಪರಿವಿಡಿ]] ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಆಟೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಆಗಿ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ. | <pre> ==ಹೊಸ ವಿಭಾಗ== ===ಉಪ ವಿಭಾಗ=== ====ಉಪವಿಭಾಗದಲ್ಲೊಂದು ವಿಭಾಗ==== </pre> |- valign="top" | ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ನಡುವೆ ಮುರಿದು ಹೊಸ ಸಾಲನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದರಿಂದ ([[newline]] ಬಳಸುವುದರಿಂದ)ಪುಟದ ತೋರಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾವ ಪರಿಣಾಮವೂ ಆಗದು. ಬದಲಾಗಿ ಬರೆವಣಿಗೆಯು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಇದ್ದು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಅನುಕೂಲವೆ ಆಗುತ್ತದೆ. * ಆದರೆ [[#lists|ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ]] newline ಬಳಸುವಾಗ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರಿ. ಅಲ್ಲದೆ ಬರೆಯ newline ಇರುವ ಖಾಲಿ ಸಾಲು ಹೊಸ ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ತಿಳಿದಿರಿ. | <pre> ನಿಮ್ಮ ಬರೆವಣಿಗೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ನಡುವೆ ಮುರಿದು ಹೊಸ ಸಾಲನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದರಿಂದ ([[newline]] ಬಳಸುವುದರಿಂದ) ಪುಟದ ತೋರ್ಕೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾವ ಪರಿಣಾಮವೂ ಆಗದು. ಬದಲಾಗಿ ಬರೆವಣಿಗೆಯು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಇದ್ದು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಅನುಕೂಲವೆ ಆಗುತ್ತದೆ. * ಆದರೆ [[#lists|ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ]] newline ಬಳಸುವಾಗ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರಿ. ಅಲ್ಲದೆ ಬರೆಯ newline ಇರುವ ಖಾಲಿ ಸಾಲು ಹೊಸ ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ತಿಳಿದಿರಿ. </pre> |- valign="top" | ಹೊಸ ಪ್ಯಾರಾವನ್ನು ಆರಂಭಿಸದೆಯೆ<br> ಸಾಲುಮುರಿದು ಮುಂದಿನ ಸಾಲಿಗೆ ತೊಡಗಬಹುದು. * ಇದರ ಬಳಕೆ ಆದಷ್ಟೂ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ * ಸಾಲು ಹಾರುವ ಮುನ್ನ ಆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದ [[ಸಂಪರ್ಕ]], '''ದಪ್ಪಕ್ಷರ''', ''ವಾಲಕ್ಷರ''<br>ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಿರಿ. ಇವು ಸಾಲು ಮೀರುವುದು ಬೇಡ. | <pre> ಹೊಸ ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆರಂಭಿಸದೆಯೆ<br> ಸಾಲುಮುರಿದು ಮುಂದಿನ ಸಾಲಿಗೆ ತೊಡಗಬಹುದು. * ಇದರ ಬಳಕೆ ಆದಷ್ಟೂ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ * ಸಾಲು ಹಾರುವ ಮುನ್ನ ಆ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದ [[ಸಂಪರ್ಕ]], '''ದಪ್ಪಕ್ಷರ''', ''ವಾಲಕ್ಷರ''<br> ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಿರಿ. ಇವು ಸಾಲು ಮೀರುವುದು ಬೇಡ. </pre> |- id="lists" valign="top" | * ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ಸುಲಭ ** ಸಾಲನ್ನು ನಕ್ಷತ್ರ ಚಿಹ್ನೆಯಿಂದ (= [[asterisk]]) ಆರಂಭಿಸಿರಿ *** ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಪಟ್ಟಿ - 'ಉಪ'ಪಟ್ಟಿ - ಬೇಕಾದರೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿರಿ **** ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ newline ಇರಲಿ. * ಪಟ್ಟಿಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಸಾಲು ಕಂಡುಬಂದರೆ ಆ ಪಟ್ಟಿ ಅಲ್ಲಿಯೆ ಮುಗಿದು <br>ಹೊಸ ಪಟ್ಟಿ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಸಾಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಿ. | <pre> * ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ಸುಲಭ ** ಸಾಲನ್ನು ನಕ್ಷತ್ರ ಚಿಹ್ನೆಯಿಂದ (= [[asterisk]]) ಆರಂಭಿಸಿರಿ *** ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಪಟ್ಟಿ - 'ಉಪ'ಪಟ್ಟಿ - ಬೇಕಾದರೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿರಿ **** ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ newline ಇರಲಿ. * ಪಟ್ಟಿಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಸಾಲು ಕಂಡುಬಂದರೆ ಆ ಪಟ್ಟಿ ಅಲ್ಲಿಯೆ ಮುಗಿದು<br> ಹೊಸ ಪಟ್ಟಿ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಟ್ಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಸಾಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಿ. </pre> |- valign="top" | # ಅಂಕೆಗಳನ್ನು ## ಬಳಸಿಯೂ ## ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ### ಬರೆಯಬಹುದು | <pre> # ಅಂಕೆಗಳನ್ನು ## ಬಳಸಿಯೂ ## ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ### ಬರೆಯಬಹುದು </pre> |- valign="top" | * ಮಿಶ್ರಿತ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆಯಬಹುದು *# ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು *#* ಹೀಗೆ ಅಡಕಗೊಳಿಸಬಹುದು | <pre> * ಮಿಶ್ರಿತ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆಯಬಹುದು *# ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು *#* ಹೀಗೆ ಅಡಕಗೊಳಿಸಬಹುದು </pre> |- valign="top" | ; ವಿವರಣೆಗಳು ಪಟ್ಟಿ : ವಿವರಣೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ; ವಸ್ತು : ವಸ್ತುವಿನ ವಿವರಣೆ ; ಇನ್ನೊಂದು ವಸ್ತು : ಅದರ ವಿವರಣೆ * ಒಂದು ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ವಿವರಣೆ; ಕೋಲನ್ ಗೆ ಮುಂಚೆ ಹೊಸ ಸಾಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಬಹುದು, ಆದರೆ ಕೋಲನ್ ಗೆ ಮುಂಚೆ ಒಂದು ಖಾಲಿ ಜಾಗ ಬಿಡುವುದರಿಂದ ಅನುಕ್ರಮಣೀಯತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ | <pre> ; ವಿವರಣೆಗಳು ಪಟ್ಟಿ : ವಿವರಣೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ; ವಸ್ತು : ವಸ್ತುವಿನ ವಿವರಣೆ ; ಇನ್ನೊಂದು ವಸ್ತು : ಅದರ ವಿವರಣೆ </pre> |- valign="top" | :ಒಂದು ಕೋಲನ್ (':') ಒಂದು ಸಾಲು ಅಥವಾ ಒಂದು ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಅನುಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಐಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಹೊಸಸಾಲು (Enter ಕೀಲಿ), ಹೊಸ ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. * ಇದು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ವಸ್ತುವಿವರಣೆಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ, ಆದರೆ ಚರ್ಚಾ ಪುಟಗಳಲ್ಲೂ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು | <pre> : ಒಂದು ಕೋಲನ್ (':') ಒಂದು ಸಾಲು ಅಥವಾ ಒಂದು ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಅನುಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಐಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಹೊಸಸಾಲು (Enter ಕೀಲಿ), ಹೊಸ ಪರಿಚ್ಛೇದವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. </pre> |- valign=top | IF ಒಂದು ಸಾಲನ್ನು ಖಾಲಿ ಜಾಗ ಬಿಟ್ಟು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೆ THEN ಅದು ಹೇಗೆ ಬರೆದಿದೆಯೋ ಹಾಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಅಗಲದ ಫಾಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸಾಲುಗಳು; ಮುಂದಿನ ಸಾಲುಗಳಿಗೆ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ; ENDIF *ಇದು ಕೆಳಗಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಬಹುದು: ** ಮುಂಚೆಯೇ ಸಂಸ್ಕ್ಅರಣ ಹೊಂದಿದ ಪರಿಚಛೇದವನ್ನು ಹಾಕಬೇಕಾದರೆ; ** ಗಣಿತ ವಿಧನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವಲ್ಲಿ; ** ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ಬರೆಯಬೇಕಾದಲ್ಲಿ; ** [[ASCII art| ಆಸ್ಕಿ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು]] ಬಳಸಲು; ** ರಾಸಾಯನಿಕ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು; * '''WARNING''': If you make it wide, you [[page widening|force the whole page to be wide]] and hence less readable, especially for people who use lower resolutions. Never start ordinary lines with spaces. | <pre> IF ಒಂದು ಸಾಲನ್ನು ಖಾಲಿ ಜಾಗ ಬಿಟ್ಟು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೆ THEN ಅದು ಹೇಗೆ ಬರೆದಿದೆಯೋ ಹಾಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಅಗಲದ ಫಾಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸಾಲುಗಳು; ಮುಂದಿನ ಸಾಲುಗಳಿಗೆ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ; ENDIF </pre> |- valign="top" | <center>ಸಾಲನ್ನು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರಿಸುವುದು</center> * ಅಮೆರಿಕಾದ "center" ಶಬ್ದ ಉಪಯೋಗಿಸಿ. | <pre> <center>ಸಾಲನ್ನು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರಿಸುವುದು</center> </pre> |- valign="top" | ಒ೦ದು ಅಡ್ದ ಸಾಲು: ಇದು ಅಡ್ಡ ಸಾಲಿನ ಮೇಲಿದೆ ---- ಮತ್ತು ಇದು ಅದರ ಕೆಳಗಿದೆ. * ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚರ್ಚಾ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಾ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬೇರೆಬೇರೆಯಾಗಿರಿಸಲು ಇದು ಸಹಾಯಕರ. * ಹಾಗೆಯೇ ಒ೦ದೇ ಹೆಸರಿನ ಎರಡು ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒ೦ದೇ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲು ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು. | <pre> ಒ೦ದು ಅಡ್ದ ಸಾಲು: ಇದು ಅಡ್ಡ ಸಾಲಿನ ಮೇಲಿದೆ ---- ಮತ್ತು ಇದು ಅದರ ಕೆಳಗಿದೆ. </pre> |} === ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಮತ್ತು ಯು ಆರ್ ಎಲ್ ಗಳು === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! ಹೇಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ! ನೀವು ಹೀಗೆ ಟೈಪ್ ಮಾಡಿರುತ್ತೀರಿ |- valign="top" | ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ [[ಮೈಸೂರು]] * ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ [[ಮುಖ್ಯ ಪುಟ]]ಕ್ಕೆ ಸಂಪ‍ರ್ಕ. *ಪುಟದ ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರ ದಪ್ಪಕ್ಷರ ಹಾಗೂ ಖಾಲಿ ಜಾಗ _(ಕೆಳಗೆರೆ)ಆಗಿ ತಾನಾಗಿಯೇ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಪ‍ರ್ಕದಲ್ಲಿ _(ಕೆಳಗೆರೆ)ಬರೆದಲ್ಲಿ ಅದರ ಪ್ರಭಾವ ಖಾಲಿ ಜಾಗ ಟೈಪಿಸಿದಂತೆಯೇ ಆದರೂ ಅದನ್ನು ಬಳೆಸದಿರುವುದು ಉತ್ತಮ]. *ಹಾಗಾಗಿ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿದ ಸಂಪ‍ರ್ಕ[[URL]] http://kn.wikipedia.org/wiki/ಮುಖ್ಯ_ಪುಟ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ಮುಖ್ಯ ಪುಟವೇ ಆಗಿದೆ. See also [[Wikipedia:Canonicalization]]. | <pre> ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ [[ಮೈಸೂರು]]. ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ [[Wikipedia:ಮುಖ್ಯ ಪುಟ|ಮುಖ್ಯ ಪುಟ]]ಕ್ಕೆ ಸಂಪ‍ರ್ಕ </pre> |- valign="top" | San Francisco also has [[public transport|public transportation]]. * Same target, different name. * This is a [[piped link]]. | <pre> San Francisco also has [[public transport|public transportation]]. </pre> |- valign="top" | San Francisco also has [[public transport]]ation. Examples include [[bus]]es, [[taxi]]s and [[streetcar]]s. * Endings are blended into the link. * Preferred style is to use this instead of a piped link, if possible. | <pre> San Francisco also has [[public transport]]ation. Examples include [[bus]]es, [[taxi]]s and [[streetcar]]s. </pre> |- valign="top" | See the [[Wikipedia:Manual of Style]]. * A link to another [[Wikipedia:namespace|namespace]]. | <pre> See the [[Wikipedia:Manual of Style]]. </pre> |- id="link-to-section" valign="top" | [[Economics#See also]] is a link to a section within another page. [[#Links and URLs]] is a link to a section on the current page. [[#example]] is a link to an anchor that was created using <div id="example">an id attribute</div> * The part after the number sign (#) must match a section heading on the page. Matches must be exact in terms of spelling, case and punctuation. Links to non-existent sections aren't broken; they are treated as links to the top of the page. * Identifiers may be created by attaching an <code>id="..."></code> attribute to almost any HTML element. | <pre> [[Economics#See also]] is a link to a section within another page. [[#Links and URLs]] is a link to a section on the current page. [[#example]] is a link to an anchor that was created using <div id="example">an id attribute</div> </pre> |- valign="top" | Automatically hide stuff in parentheses: [[kingdom (biology)|kingdom]]. Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|Village Pump]]. Or both: [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|Manual of Style]] But not: [[Wikipedia:Manual of Style#Links|]] * The server fills in the part after the pipe character (|) when you save the page. The next time you open the edit box you will see the expanded piped link. When [[Wikipedia:Show preview|preview]]ing your edits, you will not see the expanded form until you press '''Save''' and '''Edit''' again. The same applies to links to sections within the same page ([[#link-to-section|see previous entry]]). | <pre> Automatically hide stuff in parentheses: [[kingdom (biology)|]]. Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|]]. Or both: [[Wikipedia:Manual of Style (headings)|]] But not: [[Wikipedia:Manual of Style#Links|]] </pre> |- valign="top" | [[The weather in London]] is a page that doesn't exist yet. * You can create it by clicking on the link (but please don't do so with this particular link). * To create a new page: *# Create a link to it on some other (related) page. *# Save that page. *# Click on the link you just made. The new page will open for editing. * For more information, see [[Wikipedia:How to start a page|How to start a page]] and check out Wikipedia's [[Wikipedia:Naming conventions|naming conventions]]. * Please do not create a new article without linking to it from at least one other article. | <pre> [[The weather in London]] is a page that doesn't exist yet. </pre> |- valign="top" | [[Wikipedia:How to edit a page]] is this page. * [[Self link]]s appear as bold text when the article is viewed. * Do not use this technique to make the article name bold in the first paragraph; see the [[Wikipedia:Manual of Style#Article titles|Manual of Style]]. | <pre> [[Wikipedia:How to edit a page]] is this page. </pre> |- valign="top" | When adding a comment to a Talk page, you should sign it by adding three tildes to add your user name: : [[User:Brockert|Ben Brockert]] or four to add user name plus date/time: : [[User:Brockert|Ben Brockert]] 00:18, Nov 19, 2004 (UTC) Five tildes gives the date/time alone: : 00:18, Nov 19, 2004 (UTC) * The first two both provide a link to your [[Wikipedia:user page|user page]]. | <pre> When adding a comment to a Talk page, you should sign it by adding three tildes to add your user name: : ~~~ or four for user name plus date/time: : ~~~~ Five tildes gives the date/time alone: : ~~~~~ </pre> |- valign="top" | * [[Wikipedia:Redirect|Redirect]] one article title to another by placing a directive like the one shown to the right on the ''first'' line of the article (such as at a page titled "[[USA]]"). * Note that, while it is possible to link to a section, it is not possible to redirect to a section. For example, "#REDIRECT [[United States#History]]" will redirect to the [[United States]] page, but not to any particular section on it. This feature '''will not''' be implemented in the future, so such redirects should not be used. | <pre> #REDIRECT [[United States]] </pre> |- valign="top" | * Link to a page on the same subject in another language by using a link of the form: [[language code:Title]]. * It does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended. * Please see [[Wikipedia:Interlanguage links]] and the [[Wikipedia:Complete list of language wikis available|list of languages and codes]]. | <pre> [[fr:Wikipédia:Aide]] </pre> |- valign="top" | '''What links here''' and '''Related changes''' pages can be linked as: [[Special:Whatlinkshere/Wikipedia:How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia:How to edit a page]] | <pre> '''What links here''' and '''Related changes''' pages can be linked as: [[Special:Whatlinkshere/Wikipedia:How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia:How to edit a page]] </pre> |- valign="top" | A user's '''Contributions''' page can be linked as: [[Special:Contributions/UserName]] or [[Special:Contributions/192.0.2.0]] | <pre> A user's '''Contributions''' page can be linked as: [[Special:Contributions/UserName]] or [[Special:Contributions/192.0.2.0]] </pre> |- valign="top" | * To put an article in a [[Wikipedia:Category]], place a link like the one to the right anywhere in the article. As with interlanguage links, it does not matter where you put these links while editing as they will always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended. | <pre> [[Category:Character sets]] </pre> |- valign="top" | * To ''link'' to a [[Wikipedia:Category]] page without putting the article into the category, use an initial colon (:) in the link. | <pre> [[:Category:Character sets]] </pre> |- id="link-external" valign="top" | Three ways to link to external (non-wiki) sources: # Bare URL: http://www.nupedia.com/ (bad style) # Unnamed link: [http://www.nupedia.com/] ('''very bad style''') # Named link: [http://www.nupedia.com Nupedia] :See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts. * Square brackets indicate an external link. Note the use of a ''space'' (not a pipe) to separate the URL from the link text in the "named" version. * In the [[URL]], all symbols must be among:<br/>'''A-Z a-z 0-9 . _ \ / ~ % - + &amp; # ? ! = ( ) @ \x80-\xFF''' * If a URL contains a character not in this list, it should be encoded by using a percent sign (%) followed by the [[hexadecimal|hex]] code of the character, which can be found in the table of [[ASCII#ASCII printable characters|ASCII printable characters]]. For example, the caret character (^) would be encoded in a URL as '''%5E'''. * See [[Wikipedia:External links]] for style issues. | <pre> Three ways to link to external (non-wiki) sources: # Bare URL: http://www.nupedia.com/ (bad style) # Unnamed link: [http://www.nupedia.com/] ('''very bad style''') # Named link: [http://www.nupedia.com Nupedia] </pre> |- valign="top" | Linking to other wikis: # [[Interwiki]] link: [[Wiktionary:Hello]] # Named interwiki link: [[Wiktionary:Hello|Hello]] # Interwiki link without prefix: [[Wiktionary:Hello|Hello]] * All of these forms lead to the URL http://en.wiktionary.org/wiki/Hello * Note that interwiki links use the ''internal'' link style. * See [[MetaWikiPedia:Interwiki_map]] for the list of shortcuts; if the site you want to link to isn't on the list, use an external link ([[#link-external|see above]]). * See also [[Wikipedia:How to link to Wikimedia projects]]. Linking to another language's wiktionary: # [[Wiktionary:fr:bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|fr:bonjour]] * All of these forms lead to the URL http://fr.wiktionary.org/wiki/bonjour | <pre> Linking to other wikis: # [[Interwiki]] link: [[Wiktionary:Hello]] # Named interwiki link: [[Wiktionary:Hello|Hello]] # Interwiki link without prefix: [[Wiktionary:Hello|]] Linking to another language's wiktionary: # [[Wiktionary:fr:bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|bonjour]] # [[Wiktionary:fr:bonjour|]] </pre> |- valign="top" | ISBN 012345678X ISBN 0-123-45678-X * Link to books using their [[Wikipedia:ISBN|ISBN]] numbers. This is preferred to linking to a specific online bookstore, because it gives the reader a choice of vendors. * ISBN links do not need any extra markup, provided you use one of the indicated formats. | <pre> ISBN 012345678X ISBN 0-123-45678-X </pre> |- valign=top | Date formats: # [[July 20]], [[1969]] # [[20 July]] [[1969]] # [[1969]]-[[07-20]] * Link dates in one of the above formats, so that everyone can set their own display order. If [[Special:Userlogin|logged in]], you can use [[Special:Preferences]] to change your own date display setting. * All of the above dates will appear as "[[20 July|20 July]] [[1969|1969]]" if you set your date display preference to "15 January 2001", but as "[[20 July|July 20]], [[1969|1969]]" if you set it to "January 15, 2001". | <pre> Date formats: # [[July 20]], [[1969]] # [[20 July]] [[1969]] # [[1969]]-[[07-20]] </pre> |- valign="top" | [[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] *To include links to non-image uploads such as sounds, use a "media" link. For images, [[#Images|see next section]]. Some uploaded sounds are listed at [[Wikipedia:Sound]]. | <pre> [[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] </pre> |} === ಚಿತ್ರಗಳು === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! ಹೇಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ! ನೀವು ಹೀಗೆ ಟೈಪ್ ಮಾಡಿರುತ್ತೀರಿ |- valign="top" | ಒಂದು ಚಿತ್ರ: [[Image:Wiki.png]] ಅಥವಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕೊಂದು ಶೀರ್ಷಿಕೆ: [[Image:Wiki.png|ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]] or, floating to the right side of the page and with a caption: [[Image:Wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]]<br clear=all> or, floating to the right side of the page ''without'' a caption: [[Image:Wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]]<br clear=all> * Only images that have been uploaded to Wikipedia can be used. To upload images, use the [[Special:Upload|upload page]]. You can find the uploaded image on the [[Special:Imagelist|image list]]. * See the [[Wikipedia:Image use policy|image use policy]] and [[Wikipedia:Image markup|extended image markup/syntax]] pages for more hints. * Alternative text, used when the image isn't loaded, in a text-only browser, or when spoken aloud, is '''strongly''' encouraged. See [[Wikipedia:Alternate text for images|Alternate text for images]] for help on choosing it. * The frame tag automatically floats the image right. | <pre> A picture: [[Image:Wiki.png]] or, with alternative text: [[Image:Wiki.png|jigsaw globe]] or, floating to the right side of the page and with a caption: [[Image:Wiki.png|frame|Wikipedia Encyclopedia]] or, floating to the right side of the page ''without'' a caption: [[Image:Wiki.png|right|Wikipedia Encyclopedia]]</pre> |- | Clicking on an uploaded image displays a description page, which you can also link directly to: [[:Image:Wiki.png]] | <pre> [[:Image:Wiki.png]] </pre> |- | To include links to images shown as links instead of drawn on the page, use a "media" link. <br/>[[media:Tornado aircraft.jpg|Image of a Tornado]] | <pre> [[media:Tornado aircraft.jpg|Image of a Tornado]] </pre> |} === Character formatting === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- valign="top" ! What it looks like ! What you type |- id="emph" valign="top" | ''Emphasize'', '''strongly''', '''''very strongly'''''. * These are double, triple, and quintuple apostrophes (single-quote marks), not double-quote marks. | <pre> ''Emphasize'', '''strongly''', '''''very strongly'''''. </pre> |- valign="top" | <math>\sin x + \ln y</math><br> sin''x'' + ln''y'' <!-- no space between roman "sin" and italic "x" --> <math>\mathbf{x} = 0</math><br> '''x''' = 0 Ordinary text should use [[#emph|wiki markup for emphasis]], and should not use <code>&lt;i&gt;</code> or <code>&lt;b&gt;</code>. However, mathematical formulas often use italics, and sometimes use bold, for reasons unrelated to emphasis. Complex formulas should use [[Help:Formula|<code>&lt;math&gt;</code> markup]], and simple formulas may use <code>&lt;math&gt;</code>; or <code>&lt;i&gt;</code> and <code>&lt;b&gt;</code>; or <code>''</code> and <code>'''</code>. According to [[Wikipedia:WikiProject Mathematics#Italicization and bolding|WikiProject Mathematics]], wiki markup is preferred over HTML markup like <code>&lt;i&gt;</code> and <code>&lt;b&gt;</code>. | <pre> <math>\sin x + \ln y</math> sin''x'' + ln''y'' <math>\mathbf{x} = 0</math> '''x''' = 0 </pre> |- valign="top" | A typewriter font for <tt>monospace text</tt> or for computer code: <code>int main()</code> * For semantic reasons, using <code>&lt;code&gt;</code> where applicable is preferable to using <code>&lt;tt&gt;</code>. | <pre> A typewriter font for <tt>monospace text</tt> or for computer code: <code>int main()</code> </pre> |- valign="top" | You can use <small>small text</small> for captions. | <pre> You can use <small>small text</small> for captions. </pre> |- valign="top" | You can <s>strike out deleted material</s> and <u>underline new material</u>. You can also mark <del>deleted material</del> and <ins>inserted material</ins> using logical markup rather than visual markup. * When editing regular Wikipedia articles, just make your changes and don't mark them up in any special way. * When editing your own previous remarks in talk pages, it is sometimes appropriate to mark up deleted or inserted material. | <pre> You can <s>strike out deleted material</s> and <u>underline new material</u>. You can also mark <del>deleted material</del> and <ins>inserted material</ins> using logical markup rather than visual markup. </pre> |- valign="top" | '''Diacritical marks:''' <br/> À Á Â Ã Ä Å <br/> Æ Ç È É Ê Ë <br/> Ì Í Î Ï Ñ Ò <br/> Ó Ô Õ Ö Ø Ù <br/> Ú Û Ü ß à á <br/> â ã ä å æ ç <br/> è é ê ë ì í<br/> î ï ñ ò ó ô <br/> &oelig; õ ö ø ù ú <br/> û ü ÿ * See [[meta:Help:Special characters|special characters]]. | <br/> <pre> &amp;Agrave; &amp;Aacute; &amp;Acirc; &amp;Atilde; &amp;Auml; &amp;Aring; &amp;AElig; &amp;Ccedil; &amp;Egrave; &amp;Eacute; &amp;Ecirc; &amp;Euml; &amp;Igrave; &amp;Iacute; &amp;Icirc; &amp;Iuml; &amp;Ntilde; &amp;Ograve; &amp;Oacute; &amp;Ocirc; &amp;Otilde; &amp;Ouml; &amp;Oslash; &amp;Ugrave; &amp;Uacute; &amp;Ucirc; &amp;Uuml; &amp;szlig; &amp;agrave; &amp;aacute; &amp;acirc; &amp;atilde; &amp;auml; &amp;aring; &amp;aelig; &amp;ccedil; &amp;egrave; &amp;eacute; &amp;ecirc; &amp;euml; &amp;igrave; &amp;iacute; &amp;icirc; &amp;iuml; &amp;ntilde; &amp;ograve; &amp;oacute; &amp;ocirc; &amp;oelig; &amp;otilde; &amp;ouml; &amp;oslash; &amp;ugrave; &amp;uacute; &amp;ucirc; &amp;uuml; &amp;yuml; </pre> |- valign="top" | '''Punctuation:''' <br/> ¿ ¡ § ¶<br/> &dagger; &Dagger; &bull; &ndash; &mdash;<br/> &lsaquo; &rsaquo; « »<br/> &lsquo; &rsquo; &ldquo; &rdquo; | <br/> <pre> &amp;iquest; &amp;iexcl; &amp;sect; &amp;para; &amp;dagger; &amp;Dagger; &amp;bull; &amp;ndash; &amp;mdash; &amp;lsaquo; &amp;rsaquo; &amp;laquo; &amp;raquo; &amp;lsquo; &amp;rsquo; &amp;ldquo; &amp;rdquo; </pre> |- valign="top" | '''Commercial symbols:''' <br/> &trade; © ® ¢ &euro; ¥<br/> £ ¤ | <br/> <pre> &amp;trade; &amp;copy; &amp;reg; &amp;cent; &amp;euro; &amp;yen; &amp;pound; &amp;curren; </pre> |- valign="top" | '''Subscripts:''' <br/> x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or <br/> x&#8320; x&#8321; x&#8322; x&#8323; x&#8324; <br/> x&#8325; x&#8326; x&#8327; x&#8328; x&#8329; '''Superscripts:''' <br/> x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or <br/> x&#8304; x&sup1; x&sup2; x&sup3; x&#8308; <br/> x&#8309; x&#8310; x&#8311; x&#8312; x&#8313; *The latter methods of sub/superscripting can't be used in the most general context, as they rely on Unicode support which may not be present on all users' machines. For the 1-2-3 superscripts, it is nevertheless preferred when possible (as with units of measurement) because most browsers have an easier time formatting lines with it. &epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &times; 10<sup>&minus;12</sup> C&sup2; / J m. 1 [[hectare]] = [[1 E4 m&sup2;]] | <br/> <pre> x<sub>1</sub> x<sub>2</sub> x<sub>3</sub> or <br/> x&amp;#8320; x&amp;#8321; x&amp;#8322; x&amp;#8323; x&amp;#8324; <br/> x&amp;#8325; x&amp;#8326; x&amp;#8327; x&amp;#8328; x&amp;#8329; </pre> <pre> x<sup>1</sup> x<sup>2</sup> x<sup>3</sup> or <br/> x&amp;#8304; x&amp;sup1; x&amp;sup2; x&amp;sup3; x&amp;#8308; <br/> x&amp;#8309; x&amp;#8310; x&amp;#8311; x&amp;#8312; x&amp;#8313; &amp;epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &amp;times; 10<sup>&amp;minus;12</sup> C&amp;sup2; / J m. 1 [[hectare]] = [[1 E4 m&amp;sup2;]] </pre> |- valign="top" | '''Greek characters:''' <br/> &alpha; &beta; &gamma; &delta; &epsilon; &zeta;<br/> &eta; &theta; &iota; &kappa; &lambda; &mu; &nu;<br/> &xi; &omicron; &pi; &rho; &sigma; &sigmaf;<br/> &tau; &upsilon; &phi; &chi; &psi; &omega;<br/> &Gamma; &Delta; &Theta; &Lambda; &Xi; &Pi;<br/> &Sigma; &Phi; &Psi; &Omega; | <br/> <pre> &amp;alpha; &amp;beta; &amp;gamma; &amp;delta; &amp;epsilon; &amp;zeta; &amp;eta; &amp;theta; &amp;iota; &amp;kappa; &amp;lambda; &amp;mu; &amp;nu; &amp;xi; &amp;omicron; &amp;pi; &amp;rho; &amp;sigma; &amp;sigmaf; &amp;tau; &amp;upsilon; &amp;phi; &amp;chi; &amp;psi; &amp;omega; &amp;Gamma; &amp;Delta; &amp;Theta; &amp;Lambda; &amp;Xi; &amp;Pi; &amp;Sigma; &amp;Phi; &amp;Psi; &amp;Omega; </pre> |- valign="top" | '''Mathematical characters:''' <br/> &int; &sum; &prod; &radic; &minus; &plusmn; &infin;<br/> &asymp; &prop; &equiv; &ne; &le; &ge;<br/> &times; &middot; &divide; &part; &prime; &Prime;<br/> &nabla; &permil; &deg; &there4; &alefsym; &oslash;<br/> &isin; &notin; &cap; &cup; &sub; &sup; &sube; &supe;<br/> &not; &and; &or; &exist; &forall; &rArr; &hArr;<br/> &rarr; &harr;<br/> * See also [[Wikipedia:WikiProject Mathematics|WikiProject Mathematics]]. | <br/> <pre> &amp;int; &amp;sum; &amp;prod; &amp;radic; &amp;minus; &amp;plusmn; &amp;infin; &amp;asymp; &amp;prop; &amp;equiv; &amp;ne; &amp;le; &amp;ge; &amp;times; &amp;middot; &amp;divide; &amp;part; &amp;prime; &amp;Prime; &amp;nabla; &amp;permil; &amp;deg; &amp;there4; &amp;alefsym; &amp;oslash; &amp;isin; &amp;notin; &amp;cap; &amp;cup; &amp;sub; &amp;sup; &amp;sube; &amp;supe; &amp;not; &amp;and; &amp;or; &amp;exist; &amp;forall; &amp;rArr; &amp;hArr; &amp;rarr; &amp;harr; </pre> |- valign="top" | '''Spacing in simple math formulas:''' <br/> Obviously, ''x''&sup2;&nbsp;&ge;&nbsp;0 is true. *To space things out without allowing line breaks to interrupt the formula, use non-breaking spaces: <tt>&amp;nbsp;</tt>. | <br/> <pre> Obviously, ''x''&amp;sup2;&amp;nbsp;&amp;ge;&amp;nbsp;0 is true. </pre> |- valign="top" | '''Complicated formulas:''' <br/> : <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> * See [[Help:Formula]] for how to use <tt>&lt;math></tt>. * A formula displayed on a line by itself should probably be indented by using the colon (:) character. | <br/> <pre> : <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> </pre> |- valign="top" | '''Suppressing interpretation of markup:''' <br/> Link &rarr; (''to'') the [[Wikipedia FAQ]] * Used to show literal data that would otherwise have special meaning. * Escape all wiki markup, including that which looks like HTML tags. * Does not escape HTML character references. * To escape HTML character references such as <tt>&amp;rarr;</tt> use <tt>&amp;amp;rarr;</tt> | <br/> <pre> &lt;Link &amp;rarr; (''to'') the [[Wikipedia FAQ]]&lt; </pre> |- valign="top" | '''Commenting page source:''' <br/> ''not shown when viewing page'' * Used to leave comments in a page for future editors. * Note that most comments should go on the appropriate [[Wikipedia:Talk page|Talk page]]. | <br/> <pre> &lt;!-- comment here --> </pre> |} ''(see also: [[Chess symbols in Unicode]])'' === ಪರಿವಿಡಿ === ==== ಪರಿವಿಡಿ ಎಲ್ಲಿದೆ? ==== ಪುಟವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕಾದರೂ ತಲೆಬರಹಗಳಿದ್ದರೆ ವಿಕಿಯು ಪರಿವಿಡಿಯನ್ನು ತಾನಾಗಿಯೆ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತದೆ. ಪರಿವಿಡಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೊದಲನೆಯ ತಲೆಬರಹಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ (ಪೀಠಿಕೆಯ ನಂತರ) ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ __TOC__ ಇರಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ತೋರುವಂತೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಪರಿವಿಡಿ ಬೇಡವಾದಲ್ಲಿ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯಾದರೂ __NOTOC__ ಇರಿಸಿರಿ. ಪರಿವಿಡಿಗಳ ಬಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಇದರೊಂದಿಗೆ [[Wikipedia:Section#Compact_TOC|compact TOC]] ಅನ್ನೂ ಓದಿಕೊಳ್ಳಿರಿ. ==== ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಪರಿವಿಡಿಯಿಂದ ಹೊರಗಿಡುವುದು==== ನಿಮಗೆ ಶೀರ್ಷಿಕೆ-ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿವಿಡಿಯಿಂದ ಹೊರಗಿಡಬೇಕಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಕೆಳಕಂಡ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ. == ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆ೨ == ಇರುವುದನ್ನು<h2> ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆ ೨ </h2> ಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ == ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆ೩ == ಇರುವುದನ್ನು<h2> ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆ ೩ </h2> ಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಅಂತೆಯೇ... ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೆಳಗಿರುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅಕ್ಷರದ ಗಾತ್ರ ಬೇರೆ ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳ ಗಾತ್ರವೇ ಇದ್ದರೂ ಕೆಳಗಿರುವ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಈ ಪುಟದ ಪರಿವಿಡಿಯೊಳಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.. <h4> ಈ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅಕ್ಷರದ ಗಾತ್ರ ಬೇರೆ ಉಪಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳ ಗಾತ್ರವೇ ಇದ್ದರೂ ಈ ಪುಟದ ಪರಿವಿಡಿಯೊಳಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲ.</h4> ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಕೋಡ್ ಮಾಡಿದರೆ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಈ ಪುಟದ ಪರಿವಿಡಿಯೊಳಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. <code><h4> ಈ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅಕ್ಷರದ ಗಾತ್ರ h4 , ಆದರೆ ಇದು ಪರಿವಿಡಿಯೊಳಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲ </h4></code> === ಫಲಕಗಳು, ಟೇಬಲ್ಲುಗಳು === ವಿಕಿಯಲ್ಲಿ ಟೇಬಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಎರಡು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬಹುದು *ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೆ ಇರುವ ವಿಕಿ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಬರೆಯಬಹುದು ([[Help:Table|ಸಹಾಯ:ಟೇಬಲ್ಲು]] ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಿರಿ) *ಅಥವಾ HTML ಇನ: &lt;table&gt;, &lt;tr&gt;, &lt;td&gt; or &lt;th&gt; ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಬರೆಯಬಹುದು HTML ಬಳಸುವುದಾದರೆ [[Wikipedia:How to use tables|ಟೇಬಲ್ಲು ಬಳಸುವುದು ಹೇಗೆ]] ಲೇಖನದಲ್ಲಿನ ಟೇಬಲ್ಲುಗಳ ಬಳಕೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಓದಿಕೊಳ್ಳಿರಿ. ===ಬದಲಾಗುವ ಮಾಹಿತಿಗಳು === ''(See also [[ಸಹಾಯ:Variable]])'' {| |- ! Code ! Effect |- | {{CURRENTMONTH}} || {{CURRENTMONTH}} |- | {{CURRENTMONTHNAME}} | {{CURRENTMONTHNAME}} |- | {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} | {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} |- | {{CURRENTDAY}} || {{CURRENTDAY}} |- | {{CURRENTDAYNAME}} || {{CURRENTDAYNAME}} |- | {{CURRENTYEAR}} || {{CURRENTYEAR}} |- | {{CURRENTTIME}} || {{CURRENTTIME}} |- | {{NUMBEROFARTICLES}} | {{NUMBEROFARTICLES}} |- | {{PAGENAME}} || {{PAGENAME}} |- | {{NAMESPACE}} || {{NAMESPACE}} |- | {{localurl:pagename}} | {{localurl:pagename}} |- | {{localurl:''Wikipedia:Sandbox''|action=edit}} | {{localurl:Wikipedia:Sandbox|action=edit}} |- | {{SERVER}} || {{SERVER}} |- | {{ns:1}} || {{ns:1}} |- | {{ns:2}} || {{ns:2}} |- | {{ns:3}} || {{ns:3}} |- | {{ns:4}} || {{ns:4}} |- | {{ns:5}} || {{ns:5}} |- | {{ns:6}} || {{ns:6}} |- | {{ns:7}} || {{ns:7}} |- | {{ns:8}} || {{ns:8}} |- | {{ns:9}} || {{ns:9}} |- | {{ns:10}} || {{ns:10}} |- | {{ns:11}} || {{ns:11}} |- | {{ns:12}} || {{ns:12}} |- | {{ns:13}} || {{ns:13}} |- | {{ns:14}} || {{ns:14}} |- | {{ns:15}} || {{ns:15}} |- | {{SITENAME}} || {{SITENAME}} |} '''NUMBEROFARTICLES''' is the number of pages in the main namespace which contain a link and are not a redirect, i.e. number of articles, stubs containing a link, and disambiguation pages. '''CURRENTMONTHNAMEGEN''' is the genitive (possessive) grammatical form of the month name, as used in some languages; '''CURRENTMONTHNAME''' is the nominative (subject) form, as usually seen in English. In languages where it makes a difference, you can use constructs like {{grammar:case|word}} to convert a word from the nominative case to some other case. For example, {{grammar:genitive|{{CURRENTMONTHNAME}}}} means the same as {{CURRENTMONTHNAMEGEN}}. <!-- Is there a reference for this, other than the source code (for example, phase3/languages/Lnaguage*.php) ? --> ===Templates=== The [[Wikipedia:MediaWiki|MediaWiki]] software used by Wikipedia has support for templates. This means standardized text chunks (such as [[Wikipedia:Template messages|boilerplate]] text) can be inserted into articles. For example, typing {{stub}} will appear as "''This article is a [[Wikipedia:The perfect stub article|stub]]. You can help Wikipedia by [[Wikipedia:Find or fix a stub|expanding it]].''" when the page is saved. See [[Wikipedia:Template messages]] for the complete list. Other commonly used ones are: {{disambig}} for disambiguation pages, {{spoiler}} for spoiler warnings and {{sectstub}} like an article stub but for a section. There are many subject-specific stubs e.g.: {{Geo-stub}}, {{Hist-stub}} and {{Linux-stub}}. For a complete list of stubs see [[Wikipedia:Template messages/Stubs]]. ===Templates and Categories=== '''ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್''' ಎಂದರೆ ಏನು? – ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೆಲವು ಓದುಗರಿಗೆ ಬರಬಹುದು. ಗಣಕ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಒಂದು '''ಸಿದ್ಧ ಚೌಕಟ್ಟಿ'''ಗೆ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಎನ್ನಬಹುದು. [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ]] [[ಮುಖ್ಯ ಪುಟ]]ದಲ್ಲಿ ದರ್ಶಿತವಾಗುವ ಪ್ರವೇಶಿಕೆ ಅಥವಾ log in ಸಹ ಒಂದು ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಹಿತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸಹ ಒಂದು ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಅಗಿದ್ದು , ಇದು ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಮುಕ್ತವಿರುವ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್; ಅಂದರೆ ಸದಸ್ಯರು ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ನಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಲಾದ ಗಣಕ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಹೊಸ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಬಹುದು. ಈ ಪಟ್ಟಿ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಅತಿ ದೀರ್ಘವಾಗಿದ್ದು, ಇದಕ್ಕೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಪಟ್ಟಿ ಇರುವದರಿಂದ ಈ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಅನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರಂತೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿ ಕೊಡುವ ಕೋಷ್ಟಕ ಸಹ ಒಂದು ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್. ಈ ಕೋಷ್ಟಕವು ಸದಸ್ಯರು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಬಾರದ formನಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ ಕೆಲವೊಂದು ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದಾದ ತಂತ್ರಗಳು ಐಚ್ಚಿಕವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಾಹಿತಿಯೊಬ್ಬರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಿ (೧) ಕಾದಂಬರಿ (೨) ಕವನ (೩) ನಾಟಕ ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಕೊಡಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಕೃತಿಗಳ ಪರಿವಿಡಿ ತಂತಾನೆ ರೂಪಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿಮಗೆ ಬೇಡವಾಗಿದ್ದರೆ ಈ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸದೆ ಕೂಡ ಕೊಡಬಹುದು. ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ನೀವು ಬರೆಯುವ ಲೇಖನಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣ ಮಾಡುವದು ಅವಶ್ಯಕ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನೀವು ಲಕ್ಕುಂಡಿ ಊರಿನ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯಬಯಸಿದರೆ, ಅದನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಎನ್ನುವ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಜಿಲ್ಲೆ ಎನ್ನುವ ಉಪವರ್ಗದಲ್ಲಿ, ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳ ಉಪ-ಉಪವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬಹುದು. ಲಕ್ಕುಂಡಿಯ (೧) ಭೌಗೋಲಿಕ ಸ್ಥಾನ (೨) ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವ (೩) ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಿ ಬರೆಯಬೇಕಾದರೆ ಈ ವಿಷಯಸೂಚಿಗಳ ಎರಡೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಎರಡೆರಡು = ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ನೀಡಿರಿ. ಅಂದರೆ ಪರಿವಿಡಿ ತಂತಾನೆ ರೂಪಿತಗೊಳ್ಳುವದು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯು ಪ್ರಯೋಗ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಏತಕ್ಕೆ ತಡ ಮಾಡುತ್ತೀರಿ? ನಿಮಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವ ಮಾಹಿತಿ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿಯಾಗಿದ್ದರೆ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲು ಧಾವಿಸಿರಿ. ===`ಬದಲಾಯಿಸಿ' ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಬಚ್ಚಿಡಿ=== ನೀವು `ಬದಲಾಯಿಸಿ' ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪಕ್ಕದಿಂದ ಅಡಗಿಸಲು '''__NOEDITSECTION__''' ಅನ್ನು ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿ. ==ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ಬೇಕಾದಲ್ಲಿ == ನೀವು ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೊ ಕಲಿತುಕೊಳ್ಳಬಹುದು: * [[ಸಹಾಯ:ಹೊಸ ಪುಟ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ|ಹೊಸ ಪುಟ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?]] * Informal tips on [[Wikipedia:Contributing to Wikipedia|contributing to Wikipedia]] * Editing tasks in general at the [[Wikipedia:Editing FAQ]] * Why not to rename pages '''boldly''', at [[Wikipedia:How to rename (move) a page]] * Preferred layout of your article, at [[Wikipedia:Guide to Layout|Guide to Layout]] (see also [[Wikipedia:Boilerplate text]]) * Style conventions in the [[Wikipedia:Manual of Style]] * An article with annotations pointing out common Wikipedia style and layout issues, at [[Wikipedia:Annotated article]] * General policies in [[Wikipedia:Policies and guidelines]] * [[Wikipedia:Naming conventions]] for how to name articles themselves * If you are making an article about something that belongs to a group of objects (a city, an astronomical object, a chinese character...) check if there is a [[Wikipedia:WikiProject|WikiProject]] on the group and try to follow its directions explicitly. * Finally, for a list of articles about editing Wikipedia consult [[Wikipedia:Style and How-to Directory]]. *[[Help:Formula]] *[[m:Help:Editing|Mediawiki user's guide to editing]] *[[Wikipedia:MediaWiki]] <!-- Interlanguage links --> [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1605;&#1587;&#1575;&#1593;&#1583;&#1577; &#1575;&#1604;&#1578;&#1581;&#1585;&#1610;&#1585;]] [[be:&#1042;&#1110;&#1082;&#1110;&#1087;&#1101;&#1076;&#1099;&#1103;:&#1071;&#1082; &#1088;&#1101;&#1076;&#1072;&#1075;&#1072;&#1074;&#1072;&#1094;&#1100; &#1110;&#1089;&#1085;&#1091;&#1102;&#1095;&#1099; &#1072;&#1088;&#1090;&#1099;&#1082;&#1091;&#1083;]][[bg:&#1059;&#1080;&#1082;&#1080;&#1087;&#1077;&#1076;&#1080;&#1103;:&#1050;&#1072;&#1082; &#1089;&#1077; &#1088;&#1077;&#1076;&#1072;&#1082;&#1090;&#1080;&#1088;&#1072;&#1090; &#1089;&#1090;&#1088;&#1072;&#1085;&#1080;&#1094;&#1080;]] [[de:Wikipedia:Handbuch - Artikel bearbeiten]] [[el:Wikipedia:&#928;&#974;&#962; &#957;&#945; &#949;&#960;&#949;&#958;&#949;&#961;&#947;&#945;&#963;&#964;&#949;&#943;&#964;&#949; &#956;&#953;&#945; &#963;&#949;&#955;&#943;&#948;&#945;]] [[fr:Wikipédia:Syntaxe wikipédia]] [[he:&#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;:&#1488;&#1497;&#1498; &#1500;&#1506;&#1512;&#1493;&#1498; &#1491;&#1507;]] [[hi:&#2354;&#2375;&#2326; &#2325;&#2379; &#2325;&#2376;&#2360;&#2375; &#2348;&#2342;&#2354;&#2375;&#2306;]] [[it:Wikipedia:Guida_essenziale]] [[lt:Wikipedia:Kaip_Redaguoti_Puslap%C4%AF]] [[ja:Wikipedia:&#32232;&#38598;&#12398;&#20181;&#26041;]] [[minnan:Help:Pian-chi&#781;p]] [[ro:Wikipedia:Cum s&#259; editezi o pagin&#259;]] [[ru:&#1050;&#1072;&#1082; &#1088;&#1077;&#1076;&#1072;&#1082;&#1090;&#1080;&#1088;&#1086;&#1074;&#1072;&#1090;&#1100; &#1089;&#1090;&#1088;&#1072;&#1085;&#1080;&#1094;&#1091;]] [[th:Wikipedia:&#3585;&#3634;&#3619;&#3649;&#3585;&#3657;&#3652;&#3586;&#3627;&#3609;&#3657;&#3634;]] [[tr:Wikipedia:Sayfa_nas%C4%B1l_de%C4%9Fi%C5%9Ftirilir]] [[ur:%D8%B5%D9%81%D8%AD%DB%81_%DA%A9%D8%B3_%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%8A%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%8A%DA%BA]] [[zh-cn:Wikipedia:%E5%A6%82%E4%BD%95%E7%BC%96%E8%BE%91%E9%A1%B5%E9%9D%A2]] [[zh-tw:Wikipedia:&#22914;&#20309;&#32232;&#36655;&#38913;&#38754;]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಹಾಯ ಪುಟಗಳು]] ncp79zsmao7zskpilh3c2rdui0vx0m5 0 82936 1258600 1254818 2024-11-19T15:36:27Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258600 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ತಾಂಡೂರ್ | native_name = తాండూరు | native_name_lang = | other_name = Tandur | nickname = | settlement_type = ಪಟ್ಟಣ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption =Location in Telangana, India | latd = 17.2576 | latm = | lats = | latNS = | longd = 77.5875 | longm = | longs = | longEW = | coordinates_display = | subdivision_type = ದೇಶ | subdivision_name = {{flag|ಭಾರತ }} | subdivision_type1 = ರಾಜ್ಯ | subdivision_name1 = [[ತೆಲಂಗಾಣ]] | subdivision_type2 = ಜಿಲ್ಲೆ | subdivision_name2 = [[ರಂಗಾರೆಡ್ಡಿ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 450 m | population_total = 65115<ref name=tandurcensus>{{cite web|title=ತಾಂಡೂರ್ ಜನಗಣತಿ ೨೦೧೧|url=http://www.census2011.co.in/data/town/802921-tandur.html|website= www.census2011.co.in ,accessdate 22 Sep 2016}}</ref> | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 =ಭಾಷೆಗಳು | demographics1_title1 = ಅಧಿಕೃತ | demographics1_info1 = [[ತೆಲುಗು]] | timezone1 = IST | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[ಪಿನ್ ಕೋಡ್]] | postal_code = 501141 | area_code_type = ದೂರವಾಣಿ ಕೋಡ್ | area_code = | registration_plate = | website = | footnotes = }} '''ತಾಂಡೂರ್''' (తాండూరు ,Tandur) [[ತೆಲಂಗಾಣ]] ರಾಜ್ಯದ,[[ವಿಕಾರಾಬಾದ್]]<ref>http://www.teachersbadi.in/2016/10/list-of-new-revenue-divisions-mandals-vikarabad-district-telangana-state.html?m=1</ref> ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಟ್ಟಣ ಪಂಚಾಯತಿ ಮತ್ತು ಮಂಡಲ್ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.ಇ ಪಟ್ಟಣ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿ [[ಹೈದ್ರಾಬಾದ್]] ನಿಂದ ೧೨೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ .ಇದು [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಚಿಂಚೋಳಿ]], [[ಸೇಡಂ|ಸೇಡಮ್]] [[ತಾಲ್ಲೂಕು]]ಗಳ ಗಡಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ==ಜನ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ== ೨೦೧೧ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ತಾಂಡೂರ್ 65,115 ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, 32,595 ಪುರುಷರು ಮತ್ತು 32,520 ಮಹಿಳೆಯರು.<ref name=tandurcensus>{{cite web|title=ತಾಂಡೂರ್ ಜನಗಣತಿ ೨೦೧೧|url=http://www.census2011.co.in/data/town/802921-tandur.html|website= www.census2011.co.in ,accessdate 22 Sep 2016}}</ref> ==ಭೂಗೋಳ== ತಾಂಡೂರ್ {{Coord|17.23|N|77.58|E|}} ನಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಇದು 450 ಮೀ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ತೆಲಂಗಾಣ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ, ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಜಹೀರಾಬಾದ್ ನಿಂದ (60 ಕಿಮೀ), ಸಂಗಾರೆಡ್ಡಿ ಇಂದ (95 ಕಿಮೀ), ಮೆಹಬೂಬ್ ನಗರದಿಂದ (80 ಕಿಮೀ), ವಿಕಾರಾಬಾದ್ ದಿಂದ (40 ಕಿಮೀ) ಮತ್ತು ಚಿಂಚೋಳಿ ಯಿಂದ (40 ಕಿಮೀ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ==ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು == *ಸರಕಾರಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ತಾಂಡೂರ <ref name=TandurHospital>{{cite web |title=Tandur Hospital |url=http://www.rangareddy.telangana.gov.in/rangareddy/departmentView.apo?mode=getDepartment&departmentFlag=77&subDepartmentFlag=77 |website=www.rangareddy.telangana.gov.in accessdate 27 Sep 2016 |access-date=27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016 |archive-date=21 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160921212717/http://www.rangareddy.telangana.gov.in/rangareddy/departmentView.apo?mode=getDepartment&departmentFlag=77&subDepartmentFlag=77 |url-status=dead }}</ref> *ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು <ref name=Privatehospitals>{{cite web |title=Private hospitals in tandur |url=http://www.tandurtown.com/Doctors |website=www.tandurtown.com accessdate 27 Sep 2016 |access-date=27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016 |archive-date=24 ಮಾರ್ಚ್ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160324063817/http://tandurtown.com/Doctors |url-status=dead }}</ref> ==ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು== ಈ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ತಮ್ಮ ಶಾಖೆಯನ್ನು ತಾಂಡೂರ ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿವೆ . 1) ಆಂಧ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್,2) ಡೆಕ್ಕನ್ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ಯಾಂಕ್,3) ದೇನಾ ಬ್ಯಾಂಕ್,4)ಎಚ್ಡಿಎಫ್ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, 5) ಹೈದರಾಬಾದ್ ಜಿಲ್ಲೆ ಸಹಕಾರ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್, 7) ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಹೈದರಾಬಾದ್ 6) KBS ಬ್ಯಾಂಕ್.<ref name=tandurbank>{{cite web|title=Banks in tandur|url=http://www.tandurtown.com/Banks|website=www.tandurtown.com accessdate 27 Sep 2016|access-date=27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016|archive-date=5 ನವೆಂಬರ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161105034655/http://tandurtown.com/Banks|url-status=dead}}</ref>,<ref name=Banksintandur>{{cite web|title=Banks in tandur |url=http://iban.in/banks-in-TANDUR-city.html |website=iban.in accessdate 27 Sep 2016}}</ref> 9)axisbank == ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು == *ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ (ಜಿಪಿಎಸ್) ಚಿಂಚೋಳಿ ರಸ್ತೆ, ತಾಂಡೂರ<ref name=GovernmentPrimarySchool >{{cite web|title=Government Primary School (GPS) Chincholi Road, Tandur|url=http://www.kulguru.com/school/government-primary-school-gps-chincholi-road-tandur-rangareddy-telangana-xba6ok6i |website=www.kulguru.com accessdate 27 Sep 2016}}</ref> *ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ(GHS) ತಾಂಡೂರ <ref name=SarvaShikshaAbhiyan >{{cite web|title= Sarva Shiksha Abhiyan Telangana|url= http://ssa.tg.nic.in/|website= www.ssa.tg.nic.in/ accessdate 27 Sep 2016|access-date= 27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016|archive-date= 20 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2016|archive-url= https://web.archive.org/web/20161020043152/http://ssa.tg.nic.in/|url-status= dead}}</ref> *ಸರ್ಕಾರಿ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಕಾಲೇಜು, ತಾಂಡೂರ<ref name= GovernmentjuniorcollegeTandur >{{cite web|title= Government junior college Tandur |url=http://www.schoolsworld.in/schools/showcollege.php?college_id=28062391498 |website=www.schoolsworld.in accessdate 27 Sep 2016}}</ref> *ಸರ್ಕಾರಿ ಪದವಿ ಕಾಲೇಜು, ತಾಂಡೂರ್ <ref name=GovernmentDegreecollegeTandur >{{cite web|title= Government Degree college Tandur|url= http://gdcts.cgg.gov.in/tandur.edu|website= www.gdcts.cgg.gov.in accessdate 27 Sep 2016|access-date= 27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016|archive-date= 30 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016|archive-url= https://web.archive.org/web/20160930175743/http://gdcts.cgg.gov.in/tandur.edu|url-status= dead}}</ref> *ಖಾಸಗಿ ಕಾಲೇಜುಗಳು<ref name=ListofCollegesInTandur >{{cite web|title=List of Colleges In Tandur|url=http://www.onefivenine.com/india/info/Tandur_800_Mandal_Colleges.html |website=www.onefivenine.com accessdate 27 Sep 2016}}</ref><ref name=EducationinTelangana >{{cite web|title=Educationin Telangana |url=https://en.wikipedia.org/wiki/Education_in_Telangana |website=en.wikipedia.org accessdate 27 Sep 2016}}</ref> ==ಸಾರಿಗೆ/ಸಂಪರ್ಕ== *ಬಸ್ಸು : ತೆಲಂಗಾಣ ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ ಸಂಸ್ಥೆ , ಸಂಚಾರ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ . *ರೈಲು :ತಾಂಡೂರ್ ರೈಲ್ವೆ ಸ್ಟೇಷನ್ ಹೊಂದಿದ್ದು ಇ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣವು ರಾಜ್ಯದ ತಾಲೂಕಿನ ಇತರ ನೆರೆಯ ಪಟ್ಟಣಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಂಬಯಿ ಮಾರ್ಗದ ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್-ವಾಡಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದೆ.<ref>[https://www.google.co.in/maps/dir//Tandur+Railway+Station,+%EF%BC%B2%EF%BC%A1%EF%BC%A9%EF%BC%AC%EF%BC%B7%EF%BC%A1%EF%BC%B9+%EF%BC%B3%EF%BC%B4%EF%BC%A1%EF%BC%B4%EF%BC%A9%EF%BC%AF%EF%BC%AE+%EF%BC%B2%EF%BC%AF%EF%BC%A1%EF%BC%A4,+Hussain+Colony,+Tandur,+Telangana+501141/@17.249919,77.583468,16.75z/data=!4m15!1m6!3m5!1s0x3bc96ae9e693408d:0xe52776c911c5cdcd!2sTandur+Railway+Station!8m2!3d17.2504063!4d77.5853419!4m7!1m0!1m5!1m1!1s0x3bc96ae9e693408d:0xe52776c911c5cdcd!2m2!1d77.5853419!2d17.2504063 ತಾಂಡೂರ್ ರೈಲ್ವೆ ಸ್ಟೇಷನ್ ]</ref> *ವಿಮಾನ: ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ [[ಹೈದ್ರಾಬಾದ್]] ೧೧೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.<ref>[https://www.google.co.in/maps/dir/Tandur,+Telangana+501141/rajiv+gandhi+international+air+port/@17.2732843,77.4822673,9z/data=!3m1!4b1!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x3bc96a9557a5f095:0x3b1f18e412be78fe!2m2!1d77.5874633!2d17.2575756!1m5!1m1!1s0x3bcbbb7fb1d91b45:0x532029ec33eaa851!2m2!1d78.4293851!2d17.2402633 ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ]</ref> ==ಕೃಷಿ== ಇಲ್ಲಿನ ಮಣ್ಣು ಕಪ್ಪು ಮಣ್ಣಾಗಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಜೋಳ, ತೊಗರಿ, ನೆಲಗಡಲೆ ,ಭತ್ತ.<ref name="Hybridpigeonpea">{{cite web|title=Hybrid pigeonpea technology achieves record yield|url= http://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/Hybrid-pigeonpea-technology-achieves-record-yield/articleshow/29558633.cms |website=timesofindia.indiatimes.com accessdate 22 Sep 2016}}</ref> ==ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು== ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲು ಇಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾಗಿ ದೋರೆಯುತ್ತವೆ. ಇದು ಮನೆ ಕಟ್ಟಲು, ಗೋಡೆಯ ಲೋಹಲೇಪನ ತಯಾರೀಸಲು ಮತ್ತು ಚಪ್ಪಡಿಗಳನ್ನು ತಯಾರೀಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೀಲಿ ಸುಣ್ಣದ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಕೌಶಲ್ಯರಹಿತ ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ. ನಗರದ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಸ್ಟೋನ್ ಹೊಳಪು ಮಾಡುವ ಘಟಕಗಳ ಮೂಲಕ ನೇರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ಸ್ರೃಷ್ಠೀಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ನೂರಾರು ಇವೆ.ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಸ್ಥಳದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ನೆಲದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಲಭ್ಯತೆಯೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಕಲ್ಲುಗಣಿಗಳು ವರ್ಷದುದ್ದಕ್ಕೂ ಕೇಲಸವನ್ನು ನಿಡುತ್ತವೆ.ಇಲ್ಲಿ ಸಿಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಿವೆ.<ref name="tandurindustries">{{cite web|title=ತಾಂಡೂರ್ ಕಲ್ಲಿನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು|url=http://wap.business-standard.com/article/sme/tandur-stone-industry-reels-under-labour-shortage-110042700011_1.html|website=business-standard.com accessdate 22 Sep 2016|access-date=22 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2016|archive-date=1 ಜುಲೈ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701184605/http://wap.business-standard.com/article/sme/tandur-stone-industry-reels-under-labour-shortage-110042700011_1.html|url-status=dead}}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖನಗಳು== {{reflist|2}} [[ವರ್ಗ:ತೆಲಂಗಾಣ]] 2pmh41uz3n4t2felzb88ggoa8mr54um 0 83253 1258587 1016966 2024-11-19T14:34:35Z 200.24.154.84 1258587 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name = Indonesian |nativename = {{lang|id|bahasa Indonesia}} |pronunciation = {{IPA-id|baˈha.sa in.doˈne.sja|}} |states = [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]] |speakers ={{sigfig|42.766|2}}&nbsp;million |date = 2010 census |ref = <ref name="sensus2010"/> |speakers2 = [[Second language|L2 speakers]]: {{sigfig|155.93|3}}&nbsp;million (2010 census)<ref name="sensus2010"/> |familycolor = Austronesian |fam2 = [[Malayo-Polynesian languages|Malayo-Polynesian]] |fam3 = [[Malayo-Sumbawan languages|Malayo-Sumbawan]] (?) |fam4 = [[Malayic languages|Malayic]] |fam5 = [[Malayan languages|Malayan]] |fam6 = [[Malay language|Malay]] |fam7 = Malacca ("Riau") Malay |script = [[Latin script|Latin]] ([[Malay orthography|Indonesian alphabet]])<br />[[International uniformity of braille alphabets#Grade 1 braille|Indonesian Braille]] |nation = {{flag|Indonesia}} |iso1=id|iso2=ind|iso3=ind}} ---- '''ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆ''' ಭಾಷಾ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಈ ಭಾಷೆ [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ]] ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ. ಇದು ಭಾಷೆಯ ಶಿಷ್ಟರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಅದರ ಇನ್ನೊಂದು ಶಿಷ್ಟರೂಪ ಮಲೆಯದ ಭಾಷೆ. ಇದನ್ನು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಮಲೈ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ವಾಡಿಕೆಯುಂಟು. ಶಬ್ದ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಕ್ಷರ ಸಂಯೋಜನ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಶಿಷ್ಟರೂಪಗಳು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಒಂದು ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆಯಾದರೂ ಇವುಗಳ ಮೂಲಭೂತ ರಚನೆ ಮತ್ತು ಶಬ್ದಕೋಶ ಒಂದೇ ಆಗಿದೆ. ಪರ್ಯಾಯದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಮಲೈ ಭಾಷೆಗೆ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಮತ್ತು ಅರಬ್ಬೀ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನೇ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷಾ ಲಿಪಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ನಿನದಾಗಿದೆ. ಇಂಡೊನೇಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅಕ್ಷರ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಲೈ ಭಾಷೆಯ ಅಕ್ಷರ ಸಂಯೋಜನೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಟ್ಜ, ದ್ವ, ನ್ಜ, ಜ ಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಛ. ಜ, ನ್ಯ, ಯ ಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ==ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರಸರಣ ಹಂಚಿಕೆ== ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಅದು ಅಲ್ಲಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸುಮಾರು 10ನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಜನರ ಪ್ರಥಮ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರ ಆಗಿದೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಮಲೆಯನ್ನರೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿರುವ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳ ಮಕ್ಕಳು. ಉಳಿದವರಿಗೆಲ್ಲ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇಂಡೊನೇಷ್ಯದ ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಲೈ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ದ್ವಿತೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕಲಿಯುವುದು ಸುಲಭ. ==ಇತಿಹಾಸ== 1928ರಲ್ಲಿ ಮಲೈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳವಳಿಯ ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ರೂಪು ತಳೆಯಲಿದ್ದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ [[ದ್ವೀಪ]]ಸ್ತೋಮದಾದ್ಯಂತವೂ ಸಂಪರ್ಕಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮಲೈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹುಕಾಲದಿಂದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ ಮಲೈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದರಿಂದ ಈ ಮೊದಲೇ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದ್ದಂಥ ವರ್ಗವೊಂದಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ದೊರೆತಂತಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಅಂಶವನ್ನೂ ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿದ್ದ ಇತರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ-ಜಾವ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ ಮಲೈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಇವೇ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಾದವು.<ref>http://www.omniglot.com/writing/indonesian.htm</ref><ref>http://www.bbc.co.uk/ws/languages</ref> ಇಂಡೊನೇಷ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಡೆದ ಯತ್ನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಯರೇ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಬೆಳೆಸಿದ್ದರಾದರೂ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದು ದೇಶ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಮೇಲೆಯೇ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲು ತೀವ್ರ ಕ್ರಮಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ವಿe್ಞÁನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಬೇಕು, ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಬಿಡಬೇಕು ಎಂಬ ವಿಚಾರವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪಾರಿಭಾಷಿಕಶಬ್ದ ಸಮಿತಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇಂದು ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ವರ್ತಮಾನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ, ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲೂ ವೈe್ಞÁನಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳಲ್ಲೂ ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆಗಳು]] o80wjl4n960ecwf1o0fm9uc92p6hd8b 0 84149 1258632 1230657 2024-11-19T21:56:17Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258632 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ | type = [[ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ]] | industry = [[ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]] | founded = {{start date and age|df=y|2007|p=y}} | location = {{ubl|[[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], ಭಾರತ (ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ)|[[ಸಿಂಗಾಪುರ್]] (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಾಸಸ್ಥಳ)}} | founder = {{ubl|[[:en:Sachin Bansa|ಸಚಿನ್ ಬನ್ಸಾಲ್]] |[[:en:Binny Bansal|ಬಿನ್ನಿ ಬನ್ಸಾಲ್]]}} | owner = {{ubl|[[:en:Walmart|ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್]] (~೮೫%)<ref>{{cite web|url=https://inc42.com/buzz/flipkart-valuation-declines-over-inr-41000-cr-in-two-years/|title=Flipkart Valuation Declines Over INR 41,000 Cr In Two Years|work=Inc42|date=18 March 2024|last=Yadav|first=Pooja|access-date=19 March 2024}}</ref>}} | services = [[:en:Online shopping|ಆನ್ ಲೈನ್ ಶಾಪಿಂಗ್]] | key_people = ಕಲ್ಯಾಣ್ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ([[:en:CEO|ಸಿಇಒ]])<ref>{{cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/former-tiger-global-executive-kalyan-krishnamurthy-to-be-flipkarts-new-ceo/articleshow/56424429.cms|title=Kalyan Krishnamurthy to be Flipkart's new CEO; Sachin Bansal to remain group chairman|work=[[The Economic Times]] |date=10 January 2017}}</ref> | revenue = {{ubl|{{increase}} {{INRConvert|56013|c}}<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbctv18.com/earnings/flipkart-walmart-financial-results-revenue-fiscal-year-2023-18130991.htm#google_vignette|date=23 December 2023|work=CNBCTV 18|title=Flipkart reports a revenue of ₹56,013 crore in 2022-23 fiscal|last=Yadav|first=Pihu|access-date=19 January 2024}}</ref>}} | revenue_year = FY2022-23 | profit = {{ubl|{{IncreaseNegative}} {{INRConvert|-4834|c}}}} | profit_year = FY2022-23 | num_employees = ೨೨,೦೦೦ (ಮಿಂತ್ರಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ)<ref>{{cite web|url=https://www.businesstoday.in/technology/news/story/flipkart-layoffs-company-plans-to-fire-1100-1500-employees-says-report-412232-2024-01-08|title=Flipkart layoffs: Company plans to fire 1,100-1,500 employees, says report|work=[[Business Today (India)|Business Today]]|date=8 January 2024|access-date=19 January 2024}}</ref> | num_employees_year = January 2024 | area_served = ಭಾರತ | parent = [[:en:Walmart|ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್]] | subsid = {{plainlist| * ಎ‌ಎನ್‌ಎಸ್ ಕಾಮರ್ಸ್ * [[:en:Cleartrip|ಕ್ಲಿಯರ್‌ಟ್ರಿಪ್]] * [[:en:Ekart|ಇಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Flipkart Health+|ಫ್ಲಿಪ್ ಕಾರ್ಟ್ ಹೆಲ್ತ್+]] * ಫ್ಲಿಪ್ಕಾರ್ಟ್ ಹೋಲ್ಸೇಲ್ * ಜೀವ್ಸ್-ಎಫ್೧ * [[:en:Myntra|ಮಿಂತ್ರಾ]] * [[:en:Shopsy|ಅಂಗಡಿಗಳು]] * [[ಯಂತ್ರ]] }} | website = {{URL|https://www.flipkart.com/}} }} '''ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್''' ಇದು ಭಾರತೀಯ [[ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]] ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಗಾಪುರ|ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ]] [[:en:private limited company|ಖಾಸಗಿ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಕಂಪನಿಯಾಗಿ]] ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{cite web | title=Flipkart: India online retail giant raises $3.6bn in latest funding round | website=BBC Home | date=13 Jul 2021 | url=https://www.bbc.com/news/business-57815431 | access-date=21 Dec 2023}}</ref><ref>{{cite web | title=This Indian favourite emerged as the most shopped clothing item on Flipkart in 2023 | website=Moneycontrol | date=18 Dec 2023 | url=https://www.moneycontrol.com/news/trends/this-indian-favourite-emerged-as-the-most-shopped-clothing-item-on-flipkart-in-2023-11920841.html | access-date=21 Dec 2023}}</ref> [[:en:consumer electronics|ಗ್ರಾಹಕ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್]], [[:en:fashion|ಫ್ಯಾಷನ್]], ಗೃಹೋಪಯೋಗಿ ವಸ್ತುಗಳು, ದಿನಸಿ ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಂತಹ ಇತರ ಉತ್ಪನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಮೊದಲು ಕಂಪನಿಯು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ [[ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಜಾಹೀರಾತು|ಆನ್‌ಲೈನ್‌]] ಪುಸ್ತಕ ಮಾರಾಟದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿತು. ಈ ಸೇವೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಅಮೆಜಾನ್]] ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ [[:en: Snapdeal|ಸ್ನ್ಯಾಪ್ ಡೀಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೨೩ ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಭಾರತೀಯ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ೪೮% [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>{{Cite news |last=Halzack |first=Sarah |date=9 May 2018 |title=Walmart Is Right on Flipkart Despite Investor Qualms |language=en |work=Bloomberg |url=https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-05-09/walmart-s-flipkart-deal-is-right-move-despite-investor-qualms |url-access=subscription |access-date=11 May 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://qz.com/704813/snapdeal-may-die-a-slow-and-painful-death-unless-it-gets-its-act-together/|title=Snapdeal may die a slow and painful death|last=Punit|first=Itika Sharma|work=Quartz|access-date=11 May 2018|language=en-US}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[ಉಡುಪು ತಯಾರಿಕೆ|ಉಡುಪುಗಳ]] ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[:en:Myntra|ಮಿಂತ್ರಾವನ್ನು]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಬಲಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |last=Sharma |first=Nishant |date=23 March 2018 |title=This Is Why Amazon Hasn't Beaten Flipkart In India Yet |url=https://www.bloombergquint.com/business/2018/03/23/this-is-why-amazon-hasnt-beaten-flipkart-in-india-yet#gs.KaQHHLs |access-date=23 March 2018 |work=Bloomberg Quint}}</ref> ಹಾಗೂ [[ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[:en:mobile phones|ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳ]] ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ಅಮೆಜಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://qz.com/1273463/heres-what-walmart-will-get-from-the-flipkart-deal/|title=Why Walmart bought Flipkart, according to Walmart|last=Tandon|first=Suneera|work=Quartz|access-date=13 May 2018|language=en-US}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ===೨೦೦೭-೨೦೧೦: ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಹಂತ=== ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಅನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿನ]] [[:en:Sachin Bansal|''ಸಚಿನ್ ಬನ್ಸಾಲ್'']] ಮತ್ತು [[:en:Binny Bansal|''ಬಿನ್ನಿ ಬನ್ಸಾಲ್'']] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |title=The Economic Times: Business News, Personal Finance, Financial News, India Stock Market Investing, Economy News, SENSEX, NIFTY, NSE, BSE Live, IPO News |url=https://economictimes.indiatimes.com/defaultinterstitial.cms |access-date=2024-01-22 |website=economictimes.indiatimes.com}}</ref> ಇವರು [[:en:IIT|ಐಐಟಿ]], [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯ]] ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಅಮೇಜಾನ್ (ಕಂಪನಿ)|ಅಮೆಜಾನ್]] ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು.<ref>{{Cite web |last=www.ETRetail.com |title=The journey of Flipkart founders Sachin and Binny Bansal - ET Retail |url=http://retail.economictimes.indiatimes.com/news/e-commerce/e-tailing/the-journey-of-flipkart-founders-sachin-and-binny-bansal/50866704 |access-date=2024-02-02 |website=ETRetail.com |language=en}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಕಂಪನಿಯು ಬೆಂಗಳೂರಿನ [[ಕೋರಮಂಗಲ|ಕೋರಮಂಗಲದಲ್ಲಿ]] ಎರಡು ಮಲಗುವ ಕೋಣೆಗಳ ಅಪಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದರ ಆರಂಭಿಕ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ೨ ಲಕ್ಷ ರೂ. ಅಂತೆ ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ಒದಗಿಸಿದವು.<ref>{{cite news |last=Joseph Tejaswi |first=Mini |date=2 May 2013 |title=Flipkart goes for fashion branding |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Flipkart-goes-for-fashion-branding/articleshow/19832631.cms |access-date=5 October 2013}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Kurian |first1=Boby |last2=Sharma |first2=Samidha |date=4 May 2018 |title=Flipkart co-founder likely to quit after Walmart takeover |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/people/flipkart-co-founder-likely-to-quit-after-walmart-takeover/articleshow/64022101.cms}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ಸೇವೆಯ ಬಳಕೆ|ವೆಬ್ಸೈಟ್]] ಅನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite news|title=Now order your next mobile on Flipkart|url=http://www.livemint.com/2010/08/04170204/Now-order-your-next-mobile-on.html|access-date=19 August 2010|newspaper=[[Livemint]]|author=Geetika Rustagi|date=4 August 2010}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೮ ರ ವೇಳೆಗೆ ದಿನಕ್ಕೆ ೧೦೦ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು.<ref>{{Cite news |last1=J. |first1=Anand |last2=Pillai |first2=Shalina |date=30 May 2017 |title=Flipkart's first customer almost didn't get his book |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/companies/flipkarts-first-customer-almost-didnt-get-his-book/articleshow/59824976.cms |access-date=11 May 2018}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ವೀರೀಡ್ ಅನ್ನು ಲುಲು.ಕಾಮ್ ನಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು [[ಪುಸ್ತಕ|ಪುಸ್ತಕಗಳ]] [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಇದನ್ನು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಇನ್ಫಿಬೀಮ್‌ನಂತಹ ಸೀಮಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಟಗಾರರು ಮಾತ್ರ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ರಿಯಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿತು ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವದ ಸ್ಥಾನದತ್ತ ಸಾಗಲು ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿತು. ವೀರೀಡ್ ಸುಮಾರು ೬೦ [[ಮಿಲಿಯನ್]] ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಓದುಗರ ದೊಡ್ಡ ಜಾಲವನ್ನು (~ ೩ ಮಿಲಿಯನ್) ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{Cite news |date=22 December 2010 |title=Flipkart Buys Social Book Discovery Tool WeRead |url=https://www.vccircle.com/flipkart-buys-social-book-discovery-tool-weread/ |access-date=10 May 2018 |work=VCCircle |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Flipkart.com buys social books service weRead.com - Exchange4media |url=https://www.exchange4media.com/digital-news/flipkart.com-buys-social-books-service-weread.com-40447.html |access-date=2024-03-28 |website=Indian Advertising Media & Marketing News – exchange4media |language=en}}</ref> ಬಳಕೆದಾರರು ರಚಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಈ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಗಮನಿಸಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಜನರು ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ನೆಚ್ಚಿನದು ಎಂದು ಗುರುತಿಸುವುದು, ವಿಮರ್ಶೆ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ರೇಟಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಕೊಡುವುದು. ವೀರೀಡ್, ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಅದರ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನದ ನಂತರವೂ ತನ್ನ ಬ್ರಾಂಡ್ ಗುರುತನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ===೨೦೧೧-೨೦೧೪: ಬೆಳವಣಿಗೆ, ವಿಲೀನ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಧೀನಗಳು=== ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[:en:digital distribution|ಡಿಜಿಟಲ್ ವಿತರಣಾ]] ವ್ಯವಹಾರವಾದ ಮೈಮ್೩೬೦.ಕಾಮ್ ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ಪೋರ್ಟಲ್ ಚಕ್‌ಪಕ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ವಿಷಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web |author=Nikhil Pahwa |date=11 October 2011 |title=Flipkart Acquires Mime360; To Launch Digital Distribution of Music, E-books, Games |url=http://www.medianama.com/2011/10/223-flipkart-mime360-digital-music-ebooks-games/ |access-date=14 October 2011 |work=MediaNama}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನದ ನಂತರ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ [[:en:DRM-free Digital music store|ಡಿಆರ್‌ಎಮ್-ಮುಕ್ತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಸ್ಟೋರ್]] ಫ್ಲೈಟ್ ಅನ್ನು ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{cite web |last=Saxena |first=Anupam |date=25 November 2011 |title=Updated: Flipkart Acquires Bollywood Site Chakpak's Digital Catalogue; Inline With Digital Downloads? |url=https://www.medianama.com/2011/11/223-flipkart-acquires-bollywood-site-chakpak-inline-with-digital-downloads/ |access-date=11 February 2018 |work=MediaNama}}</ref> ಉಚಿತ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೈಟ್‌ಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಾಗಿ, ಫ್ಲೈಟ್ ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಜೂನ್ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮೈಮ್೩೬೦ ವಿಷಯ ವಿತರಕರಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಎಚ್‌ಟಿಟಿಪಿ-ಆಧಾರಿತ ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.thinkdigit.com/Internet/Flipkart-to-launch-Flyte-Digital-Store-in_8839.html|title=Flipkart to launch 'Flyte Digital Store' in March|last=Lal|first=Abhinav|date=24 February 2012|work=[[Digit (magazine)|Digit]]|publisher=9.9 Media|location=India|access-date=27 February 2012}}</ref><ref>{{cite web|title=Exclusive: Flipkart to Shutdown Flyte MP3 Store; To Exit Digital Music Business|url=http://www.nextbigwhat.com/flyte-mp3-shutdown-297/|publisher=NextBigWhat|access-date=29 May 2013|archive-date=10 July 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180710102140/http://www.nextbigwhat.com/flyte-mp3-shutdown-297/|url-status=dead}}</ref> ಅದು ವೇಗದ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷಿತ ದತ್ತಾಂಶ ವಿತರಣೆಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|title=Flyte MP3 Store Shutting Down|url=http://www.thinkdigit.com/forum/technology-news/174319-flyte-mp3-store-shutting-down.html|publisher=ThinkDigit|access-date=29 May 2013}}</ref><ref>{{cite web |last=Pahwa |first=Nikhil |date=29 May 2013 |title=Why Flipkart Shut Down Flyte Music |url=https://www.medianama.com/2013/05/223-why-flipkart-shut-flyte-music/ |access-date=29 May 2013 |publisher=MediaNama}}</ref> ಇದು ತನ್ನ ವಿತರಣಾ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು [[ಸಂಗೀತ]], [[ಮಾಧ್ಯಮ]] ಮತ್ತು [[ಆಟ|ಆಟಗಳನ್ನು]] ವಿತರಿಸಿತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=Tech in Asia - Connecting Asia's startup ecosystem |url=https://www.techinasia.com/flipkart-mime360-acquisition |access-date=2024-02-02 |website=www.techinasia.com |language=en-US}}</ref> ಭಾರತದ ''ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ'' ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಟ್ಟಿರುವ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಆನ್‌ಲೈನ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ [[ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ|ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ]] ಲೆಟ್ಸ್‌ಬಯ್ ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ಫ್ಯಾಷನ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ<ref>{{cite web|url=http://www.business-standard.com/india/news/flipkart-buys-letsbuy-incash-equity-deal/464289//|title=Flipkart Buys Letsbuy in Cash-Equity Deal|date=11 May 2012|work=Business Standard|access-date=9 February 2012}}</ref> [[:en:Myntra|ಮಿಂತ್ರಾವನ್ನು]] ಮೇ ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ, ೨೮೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ [[ಡಾಲರ್|ಡಾಲರ್‌ಗೆ]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/business/companies/flipkart-myntra-announce-merger/|title=Big deal: Flipkart acquires online fashion retailer Myntra|work=The Indian Express|date=22 May 2014 |access-date=22 May 2014}}</ref> [[:en:Myntra|ಮಿಂತ್ರಾ]] ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Companies/crgAFNgipSWuf9reSeNDLJ/Flipkart-fashion-business-catches-up-with-Myntra.html|title=Flipkart fashion business catches up with Myntra|last=Sen|first=Anirban|date=9 January 2018|work=Livemint|access-date=13 May 2018}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ''ಬಿಗ್ ಬಿಲಿಯನ್ ಡೇಸ್'' ಈವೆಂಟ್ ಅನ್ನು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಬಹುದಿನದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿ ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |title=Flipkart Big Billion Days Sale to Be App-Only, Start October 13 |url=https://www.gadgets360.com/apps/news/flipkart-big-billion-days-sale-to-be-app-only-start-october-13-745975 |access-date=10 May 2018 |work=Gadgets360.com |language=en}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಪೂರೈಕೆ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪೂರೈಕೆ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ನ [[:en:gross merchandise volume|ಒಟ್ಟು ಸರಕು ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು]] ಸಾಧಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Thimmaya |first=PP |date=19 October 2015 |title=Flipkart 'Big Billion Days' sale does $300 million GMV in&nbsp;business |url=https://www.financialexpress.com/industry/flipkarts-big-billion-days-sale-churns-out-300-million-gmv/153290/ |access-date=10 May 2018 |work=The Financial Express |language=en-US}}</ref> ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪರಿಮಾಣಗಳು [[ಫ್ಯಾಷನ್ ವಿನ್ಯಾಸಕ(ರೂಪದರ್ಶಿಗಳ ಉಡುಪಿನ ವಿನ್ಯಾಸಕ)|ಫ್ಯಾಷನ್]] ಮಾರಾಟದಿಂದ ಬಂದವು ಮತ್ತು ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮೌಲ್ಯವು [[ಮೊಬೈಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ|ಮೊಬೈಲ್‌ಗಳಿಂದ]] ಬರುತ್ತಿವೆ. ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ, ಮೊಬೈಲ್ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ ಹರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಮೊಬೈಲ್ ಪಾವತಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಎನ್‌ಜಿಪೇನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿತು. ಮೊಬೈಲ್ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ತನ್ನ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ೫೦% ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=2014-09-04 |title=Flipkart strengthens mobile payments service by investing in Ngpay |url=https://www.thehindubusinessline.com/info-tech/Flipkart-strengthens-mobile-payments-service-by-investing-in-Ngpay/article20858051.ece |access-date=2024-03-28 |website=BusinessLine |language=en}}</ref> ಎನ್‌ಜಿಪೇನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಪೇಜಿಪ್ಪಿಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿತು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಎನ್‌ಜಿಪೇಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿತು. ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಎನ್‌ಜಿಪೇ [[ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್|ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌]] ಅನ್ನು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ===೨೦೧೫-೨೦೧೮=== ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[ದೆಹಲಿ]] ಮೂಲದ [[:en:mobile marketing|ಮೊಬೈಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್]] ಆಟೋಮೇಷನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ''ಅಪಿಟರೇಟ್'' ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite news |date=30 April 2015 |title=Flipkart acquires mobile marketing firm Appiterate |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/flipkart-acquires-mobile-marketing-firm-appiterate/articleshow/47098282.cms |access-date=10 May 2018}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಪಿಟರೇಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite news |last1=Chanchani |first1=Madhav |last2=Dave |first2=Sachin |date=2015-12-04 |title=Flipkart picking up 34% stake in digital mapping firm MapmyIndia in Rs 1,600 crore deal |url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/flipkart-picking-up-34-stake-in-digital-mapping-firm-mapmyindia-in-rs-1600-crore-deal/articleshow/50034934.cms |access-date=2024-03-03 |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ [[:en:MapmyIndia|ಮ್ಯಾಪ್ಮೈ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ]] ಸುಮಾರು ೩೪% ಪಾಲನ್ನು (ಸುಮಾರು $ ೨೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ) ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Dalal |first=Mihir |date=3 December 2015 |title=Flipkart buys stake in MapmyIndia to improve delivery operations |work=Mint |url=http://www.livemint.com/Companies/Sr9sLGBAhSVExLiSrNQvVO/Flipkart-buys-stake-in-MapmyIndia-to-improve-delivery-operat.html |access-date=10 May 2018}}</ref> ಕಂಪನಿಯು ಅದೇ ವರ್ಷ [[:en:UPI mobile payments|ಯುಪಿಐ ಮೊಬೈಲ್ ಪಾವತಿ]] ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ [[ಫೋನ್ ಪೇ|ಫೋನ್‌ಪೇನಲ್ಲಿ]] ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದೆ. [[ಫೋನ್ ಪೇ]] ಮತ್ತು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಘಟಕಗಳು ನಂತರ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಕಂಪನಿಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು.<ref>{{Cite news |date=26 July 2016 |title=Flipkart-owned Myntra acquires fashion and lifestyle site Jabong |language=en |work=[[Hindustan Times]] |url=http://www.hindustantimes.com/business-news/myntra-acquires-fashion-and-lifestyle-site-jabong/story-zI8iRHc8Xu40S5PHfLxr7N.html |access-date=10 May 2018}}</ref><ref>{{cite web |last=Chathurvedula |first=Sadhana |date=4 April 2016 |title=Flipkart acquires UPI-based payments start-up PhonePe |url=http://www.livemint.com/Companies/DbMTb2tDKuZoTfEa203XBL/Flipkart-acquires-UPIbased-payments-startup-PhonePe.html |work=Livemint}}</ref> ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[:en:Rocket Internet|ರಾಕೆಟ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ನಿಂದ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಫ್ಯಾಷನ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ [[:en:Jabong.com|ಜಬೊಂಗ್.ಕಾಮ್]] ಯುಎಸ್ $ ೭೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಜನವರಿ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಪೋಷಕರ ಮಾಹಿತಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ [[:en:TinyStep|ಟೈನಿಸ್ಟೆಪ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಯುಎಸ್ $ ೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Russell |first=Jon |date=18 January 2017 |title=Flipkart backs parenting network TinyStep with $2 million investment |url=https://techcrunch.com/2017/01/17/flipkart-baby-steps-tinystep-2-million/ |access-date=10 May 2018 |website=TechCrunch |language=en-US}}</ref> ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ''ಬಿಗ್ ಬಿಲಿಯನ್ ಡೇಸ್'' ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೧ ರಂದು ೨೦ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ೧.೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಫೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite news |last=Punit |first=Itika Sharma |title=In 20 hours, Flipkart sold a record-breaking 1.3 million smartphones |url=https://qz.com/1084520/in-20-hours-of-its-big-billion-days-sale-flipkart-sold-a-record-breaking-1-3-million-smartphones/ |access-date=11 May 2018 |work=Quartz |language=en-US}}</ref> ಹಾಗೂ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ [[ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಫೋನ್]] ಸಾಗಣೆಯಲ್ಲಿ ೫೧% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅಮೆಜಾನ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು (೩೩%) ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Mishra |first=Digbijay |date=26 February 2018 |title=Flipkart 'beats' Amazon in m-sales |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/flipkart-beats-amazon-in-m-sales/articleshow/63073944.cms |access-date=11 May 2018 |work=The Times of India}}</ref> ===೨೦೧೯-೨೦೨೨=== ಜುಲೈ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ''ಸಮರ್ಥ್'' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಹಾಗೂ ನೇಕಾರರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |date=2022-09-26 |title=Flipkart's Samarth programme sees 300% growth in seller base from last year, says company |url=https://www.financialexpress.com/business/sme-msme-eodb-flipkarts-samarth-programme-sees-300-growth-in-seller-base-from-last-year-says-company-2691652/ |access-date=2024-04-10 |website=Financialexpress |language=en}}</ref> ಅವರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಸಮರ್ಥ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆನ್ಬೋರ್ಡಿಂಗ್ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಮತ್ತು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆನ್ಲೈನ್ನಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆನ್ಬೋರ್ಡಿಂಗ್ ಹೊರತಾಗಿ, ಕ್ಯಾಟಲಾಗಿಂಗ್, ವೇರ್ಹೌಸಿಂಗ್ ಬೆಂಬಲ ಮುಂತಾದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮಾರಾಟದ ಇತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ..<ref>{{Cite web |last=Mathur |first=Nandita |date=2019-07-31 |title=Flipkart launches 'Samarth' to empower Indian artisans, weavers and craftsmen |url=https://www.livemint.com/companies/start-ups/flipkart-launches-samarth-to-empower-indian-artisans-weavers-and-craftsmen-1564564460947.html |access-date=2024-04-10 |website=mint |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=IN |first=FashionNetwork com |title=Flipkart launches 'Samarth' initiative to connect artisans to its customers |url=https://in.fashionnetwork.com/news/Flipkart-launches-samarth-initiative-to-connect-artisans-to-its-customers,1125611.html |access-date=2024-04-10 |website=FashionNetwork.com |language=en-IN}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ೧೯ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಗ್ರಾಹಕರ ಎಂಗೆಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಬಹುಮಾನಗಳ ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್ ಈಸಿರೆವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಯುಎಸ್ $ ೪ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{Cite news |title=Flipkart invests in EasyRewardz |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/flipkart-invests-in-easyrewardz/articleshow/72125708.cms |access-date=20 November 2019 |website=The Times of India|date=19 November 2019 }}</ref><ref>{{Cite web |last= |date=19 November 2019 |title=Flipkart invests in customer rewards platform EasyRewardz |url=https://tech.economictimes.indiatimes.com/news/internet/flipkart-invests-in-customer-rewards-platform-easyrewardz/72126353 |access-date=20 November 2019 |website=ETtech |language=en |archive-date=21 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221194133/https://tech.economictimes.indiatimes.com/news/internet/flipkart-invests-in-customer-rewards-platform-easyrewardz/72126353 |url-status=dead }}</ref> ಇದು ವ್ಯವಹಾರದಿಂದ-ವ್ಯವಹಾರ ನಿಷ್ಠೆ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ವೇದಿಕೆಯು [[ಬ್ಯಾಂಕ್|ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು]] ಮತ್ತು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ನಿಷ್ಠೆ ಅಂಕಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |last=Mahadevan |first=S. |date=2019-11-20 |title=Flipkart invests in customer engagement and rewards platform 'EasyRewardz' |url=https://www.thenewsminute.com/atom/flipkart-invests-customer-engagement-and-rewards-platform-easyrewardz-112647 |access-date=2024-04-10 |website=The News Minute |language=en}}</ref> ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[ಕಿರಾಣಿ ಅಂಗಡಿ|ಕಿರಾಣಿ ಅಂಗಡಿಗಳು]] ಮತ್ತು [[:en:MSMEs|ಎಂಎಸ್ಎಂಇಗಳಿಗೆ]] ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಹೊಸ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾದ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಹೋಲ್ಸೇಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Jagannath |first=J |date=2 September 2020 |title=Flipkart Wholesale launches digital platform for kiranas, MSMEs |url=https://www.livemint.com/companies/news/flipkart-wholesale-launches-digital-platform-for-kirana-stores-msmes-11599035899128.html |access-date=7 January 2021 |website=Livemint |language=en}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಸಗಟುಗಳ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಇದೇ ಉಪಕ್ರಮದ ಭಾಗವಾಗಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಸಗಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಲು ''ಬೆಸ್ಟ್ ಪ್ರೈಸ್ ಕ್ಯಾಶ್-ಅಂಡ್ ಕ್ಯಾರಿ'' ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ''ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನಲ್ಲಿ'' ೧೦೦% ಪಾಲನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Tandon |first=Suneera |date=2020-07-09 |title=Flipkart invests ₹260 crore in Arvind Youth Brands |url=https://www.livemint.com/industry/retail/flipkart-invests-rs-260-crore-in-arvind-youth-brands-11594284882112.html |access-date=2024-04-10 |website=mint |language=en}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[:en:Arvind Fashions Limited|ಅರವಿಂದ್ ಫ್ಯಾಶನ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ]] ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ''ಅರವಿಂದ್ ಯೂತ್ ಬ್ರಾಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ'' ೨೭% ಪಾಲನ್ನು ೩೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite news |last1=Balram |first1=Smita |last2=Shrivastava |first2=Aditi |title=Flipkart to invest Rs 260 crore in Arvind Fashions' arm |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/flipkart-to-invest-rs-260-crore-in-arvind-fashions-arm/articleshow/76871712.cms |access-date=19 July 2020}}</ref> ಅರವಿಂದ್ ಯೂತ್ ಬ್ರಾಂಡ್ಸ್ ಫ್ಲೈಯಿಂಗ್ ಮೆಷಿನ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ದಿನಸಿ ಅಂಗಡಿ|ದಿನಸಿ]], ಗೃಹೋಪಯೋಗಿ ವಸ್ತುಗಳು, ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳು, ಸ್ಟೇಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳಂತಹ ಉತ್ಪನ್ನ ವಿಭಾಗಗಳಿಗಾಗಿ ಹೈಪರ್ ಲೋಕಲ್ ೯೦-ನಿಮಿಷಗಳ ವಿತರಣಾ ಸೇವೆಯಾದ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಕ್ವಿಕ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಹೊರತಂದಿತು.<ref>{{Cite web |last=Srivastava |first=Moulishree |date=2020-07-29 |title=Flipkart rolls out hyperlocal-delivery service to compete with Dunzo and Swiggy |url=https://kr-asia.com/flipkart-rolls-out-hyperlocal-delivery-service-to-compete-with-dunzo-and-swiggy |access-date=2022-08-16 |website=KrASIA |language=en}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[:en:Aditya Birla Fashion and Retail|ಆದಿತ್ಯ ಬಿರ್ಲಾ ಫ್ಯಾಷನ್ ಮತ್ತು ರಿಟೇಲ್‌ನಲ್ಲಿ]] ೭.೮% ಪಾಲನ್ನು ೨೦೪ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |last1=Buch |first1=Himadri |last2=Farooqui |first2=Maryam |date=23 October 2020 |title=How will Flipkart and Aditya Birla Fashion Retail deal benefit both entities? |url=https://www.moneycontrol.com/news/business/how-will-flipkart-and-aditya-birla-fashion-retail-deal-benefit-both-entities-6006581.html |access-date=24 October 2020 |website=Moneycontrol}}</ref><ref>{{Cite web |last=Singh |first=Manish |date=23 October 2020 |title=India's Flipkart buys $204 million stake in Aditya Birla Fashion and Retail |url=https://social.techcrunch.com/2020/10/22/flipkart-buys-over-200-million-stake-in-aditya-birla-fashion-and-retail/ |access-date=24 October 2020 |website=TechCrunch |language=en-US }}{{Dead link|date=ಜೂನ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳು, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಗೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ ಮೆಕ್ ಮೋಚಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸದ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite news |title=Flipkart acquires gaming startup Mech Mocha |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/tech/startups/flipkart-acquires-gaming-startup-mech-mocha/articleshow/79016495.cms |access-date=2022-08-16}}</ref> ಈ ಸ್ವಾಧೀನವು ಪ್ರಾಸಂಗಿಕ ಆಟಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಗಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ಯೋಜನೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |last=Tiwary |first=Avanish |date=2020-11-04 |title=Flipkart acquires gaming startup Mech Mocha to expand customer base |url=https://kr-asia.com/flipkart-acquires-gaming-startup-mech-mocha-to-expand-customer-base |access-date=2022-08-16 |website=KrASIA |language=en}}</ref> ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ವರ್ಧಿತ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಕಂಪನಿ ಸ್ಕಾಪಿಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ವರ್ಧಿತ ವಾಸ್ತವ, ವರ್ಚುವಲ್ ವಾಸ್ತವ ಮತ್ತು ೩ ಡಿ ವಿಷಯವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕೋಡಿಂಗ್ ಇಲ್ಲದೆ ರಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಸಾಧನಗಳ ಸೂಟ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |last=Srivastava |first=Moulishree |date=2020-11-17 |title=Flipkart's acquisition of augmented reality startup Scapic aimed at enhancing customer experience |url=https://kr-asia.com/flipkarts-acquisition-of-augmented-reality-startup-scapic-aimed-at-enhancing-customer-experience |access-date=2022-08-16 |website=KrASIA |language=en}}</ref> ===೨೦೨೩-ಪ್ರಸ್ತುತ=== [[ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]] ''ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಸ್ಟೂಡೆಂಟ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ವಾಸ್ತವ ಅಂಗಡಿಯನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Abrar |first=Peerzada |date=2022-05-30 |title=Flipkart starts initiative for academic, extracurricular needs of students |url=https://www.business-standard.com/article/companies/flipkart-student-club-company-s-initiative-for-academic-extracurricular-needs-of-students-122053000659_1.html |access-date=2023-03-23 |website=www.business-standard.com |language=en}}</ref> ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಸುಸ್ಥಿರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸುಸ್ಥಿರ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಬಯಸುವ ಗ್ರಾಹಕರಿಗಾಗಿ 'ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಗ್ರೀನ್' ಉದ್ಯಮವನ್ನು ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |date=2023-01-05 |title='Flipkart Green' e-store for sustainable products launched |url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/flipkart-green-e-store-for-sustainable-products-launched/article66341403.ece |access-date=2023-06-24 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}</ref> [[:en:Binny Bansal|ಬಿನ್ನಿ ಬನ್ಸಾಲ್‌ರವರು]] ಜನವರಿ ೨೮, ೨೦೨೪ ರಂದು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ತಂಡಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಕಳೆದ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಪಾಲನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಳೆದ ವರ್ಷ, ಬಿನ್ನಿಯವರು, ಎಕ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು [[:en:Tiger Global Management|ಟೈಗರ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ]] ತಮ್ಮ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಾಲನ್ನು [[:en:Walmart|ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್‌ಗೆ]] ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಬಿನ್ನಿಯವರು ಸುಮಾರು ೧.೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಗಳಿಸಿದರು. ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಮೇ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ೭೭% ಪಾಲನ್ನು ೧೬ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |date=2024-01-29 |title=Why Binny Bansal Left Flipkart Exploring the Move and the Rise of OppDoor |url=https://thehinduvoice.com/why-binny-bansal-left-flipkart-exploring-the-move-and-the-rise-of-oppdoor/ |access-date=2024-01-31 |language=en-US}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ಯುಪಿಐ ಸೇವೆಗಳಾದ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಯುಪಿಐ ಅನ್ನು [[ಆಕ್ಸಿಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್]] ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |date=2024-02-27 |title=Flipkart's Fintech Dreams: Rolls Out UPI Offering For Select Users|url=https://inc42.com/buzz/flipkarts-fintech-dreams-rolls-out-upi-offering-for-select-users/|access-date=2024-02-27 |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Goel |first=Samiksha |date=2024-03-03 |title=Flipkart launches digital payments service Flipkart UPI |url=https://www.livemint.com/companies/news/flipkart-launches-digital-payments-service-flipkart-upi-11709450872092.html |access-date=2024-04-25 |website=mint |language=en}}</ref> ಮೇ ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ, [[ಗೂಗಲ್]] ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಯುಎಸ್ $ ೩೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Singh |first=Manish |date=2024-05-24 |title=Google invests $350 million in Indian e-commerce giant Flipkart |url=https://techcrunch.com/2024/05/24/google-invests-350-million-in-indias-flipkart/ |access-date=2024-05-24 |website=TechCrunch |language=en-US}}</ref> ==ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಹೂಡಿಕೆ== ಮೇ ೪, ೨೦೧೮ ರಂದು, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಲನ್ನು ಯುಎಸ್ $ ೧೫ ಬಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು [[:en: Walmart|ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್]] [[ಅಮೇಜಾನ್ (ಕಂಪನಿ)|ಅಮೆಜಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ]] ಬಿಡ್ಡಿಂಗ್ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ೨೦೧೮ ರ ಮೇ ೯ ರಂದು, ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ೭೭% ನಿಯಂತ್ರಣ ಪಾಲನ್ನು ೧೬ ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/walmart-bets-15-billion-on-an-e-commerce-passage-to-india-1525690804|title=Walmart Bets $15 Billion on an E-Commerce Passage to India|last1=Purnell|first1=Newley|date=7 May 2018|work=The Wall Street Journal|access-date=7 May 2018|last2=Bellman|first2=Eric|issn=0099-9660|last3=Abrams|first3=Corinne}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2018/05/04/walmart-reportedly-triumphs-over-amazon-with-approval-of-15-billion-deal-for-majority-stake-in-flipkart.html|title=Walmart reportedly triumphs over Amazon with approval of $15&nbsp;billion deal for majority stake in Flipkart|last=Browne|first=Ryan|date=4 May 2018|publisher=CNBC|access-date=7 May 2018}}</ref> ಖರೀದಿಯ ನಂತರ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ಸಹ-ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಾದ ''ಸಚಿನ್ ಬನ್ಸಾಲ್'' ಕಂಪನಿಯನ್ನು ತೊರೆದರು. ಉಳಿದ ನಿರ್ವಹಣಾ ತಂಡವು ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ [[ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]] ಯುಎಸ್ [[:en:CEO|ಸಿಇಒ]] [[:en:Marc Lore|ಮಾರ್ಕ್ ಲೊರ್‌ಗೆ]] ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್‌ನ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ [[ವ್Doug McMillon|ಡೌಗ್ ಮೆಕ್‌ಮಿಲನ್]] ಅವರು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ಗೆ ಅದರ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆ ಸರಪಳಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/walmart-can-invest-another-3-billion-in-flipkart-at-the-same-valuation/articleshow/64134529.cms|title=Walmart can invest another $3 billion in Flipkart at the same valuation|last1=Bansal|first1=Varsha|date=12 May 2018|work=The Economic Times|access-date=15 May 2018|last2=Chanchani|first2=Madhav}}</ref> ಆದರೆ, ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಅನ್ನು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಅದರ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/small-biz/startups/newsbuzz/walmart-acquires-flipkart-for-16-bn-worlds-largest-ecommerce-deal/articleshow/64095145.cms|title=Walmart acquires Flipkart for $16 bn, world's largest ecommerce deal|date=9 May 2018|work=The Economic Times|access-date=9 May 2018}}</ref> ಭಾರತೀಯ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಈ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ದೇಶೀಯ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ಬೆದರಿಕೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |title=Indian traders protest $16 billion Walmart-Flipkart deal |url=https://www.trtworld.com/business/indian-traders-protest-16-billion-walmart-flipkart-deal-18606 |access-date=4 July 2018 |website=TRTWorld |language=en}}</ref> ಮೇ ೧೧, ೨೦೧೮ ರಂದು [[:en:U.S. Securities and Exchange Commission|ಯುಎಸ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಕಮಿಷನ್‌ಗೆ]] ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಫೈಲಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ, ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಒಪ್ಪಂದದ ಷರತ್ತು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಷೇರುದಾರರು "ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್ ಪಾವತಿಸಿದ ಮೌಲ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದಲ್ಲಿ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಿದ ನಾಲ್ಕನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನಂತರ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ [[:en:initial public offering|ಆರಂಭಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು]] ಜಾರಿಗೆ ತರಬೇಕಾಗಬಹುದು" ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Companies/LRQkvFz4nvoUmwDVZUryRP/Walmart-has-longterm-plans-for-Flipkart-an-IPO-isnt-one-o.html|title=Walmart has long-term plans for Flipkart, an IPO isn't one of them|last=Sen|first=Anirban|date=14 May 2018|work=Livemint|access-date=14 May 2018}}</ref><ref>{{Cite web |last=Loizos |first=Connie |date=14 May 2018 |title=Walmart's deal to buy Flipkart came with an interesting caveat |url=https://techcrunch.com/2018/05/13/walmarts-deal-to-buy-flipkart-came-with-an-interesting-caveat/ |access-date=14 May 2018 |website=TechCrunch |language=en-US}}</ref> ==ವ್ಯವಹಾರ ರಚನೆ== ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ಗುಂಪಿನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗಮನಾರ್ಹ ಕಂಪನಿಗಳು: {| class="wikitable" |- !style="background:#2874F0; color:#fada33;"|ಹೆಸರು !style="background:#2874F0; color:#fada33;"|ಪ್ರಕಾರ !style="background:#2874F0; color:#fada33;"|ಅಂದಿನಿಂದ !style="background:#2874F0; color:#fada33;"|ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಾಲು |- | [[:en:Myntra|ಮಿಂತ್ರಾ]] | ಫ್ಯಾಷನ್ | ೨೦೧೪ | ೧೦೦%<ref>{{cite news |last1=Kurup |first1=Deepa |title=Flipkart buys out Myntra for $300 m |url=https://www.thehindu.com/business/Industry//article60382446.ece |access-date=21 June 2022 |work=The Hindu |date=22 May 2014 |language=en-IN}}</ref> |- | [[:en:Ekart|ಇಕಾರ್ಟ್]] | ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ | ೨೦೧೫ | - <ref>{{cite news |last=Pahwa |first=Akanksha |date=22 September 2015 |title=Flipkart Buys Back Its Logistics Arm, Ekart, From WS Retail |language=en |work=Inc42 Media |url=https://inc42.com/flash-feed/flipkart-buys-back-ekart-from-ws-retail/ |access-date=21 June 2022}}</ref> |- | [[:en:Walmart|ವಾಲ್ಮಾರ್ಟ್]] | ಬಿ೨ಬಿ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ | ೨೦೨೦ | ೧೦೦%<ref>{{cite news |title=Flipkart buys parent Walmart's Indian wholesale business |url=https://www.reuters.com/article/us-walmartindia-m-a-flipkart-idUSKCN24O0OM |access-date=21 June 2022 |work=Reuters |date=23 July 2020 |language=en}}</ref> |- | [[:en:Cleartrip|ಕ್ಲಿಯರ್‌ಟ್ರಿಪ್]] | ಟ್ರಾವೆಲ್ ಬುಕಿಂಗ್ | ೨೦೨೪ | ೮೦% <ref>{{cite news |title=Adani Group picks up stake in Cleartrip |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/adani-group-picks-up-stake-in-cleartrip/articleshow/87385767.cms |access-date=21 June 2022 |work=The Economic Times}}</ref> |- |[[:en:Flipkart Health+|ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಹೆಲ್ತ್+]] | ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ | ೨೦೨೧ | ೭೫.೧%<ref>{{cite news |date=13 December 2021 |title=Flipkart Health completes acquisition of 75.1% stake in Sastasundar Marketplace |language=en |work=IndiaInfoline |url=https://www.indiainfoline.com/article/news-top-story/flipkart-health-completes-acquisition-of-75-1-stake-in-sastasundar-marketplace-121121300007_1.html |access-date=21 June 2022}}</ref> |} ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ೨೨ ಸ್ವಾಧೀನಗಳು ಮತ್ತು ೨೭ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸ್ವಾಧೀನಗಳಿಗಾಗಿ ೪೧೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Acquisitions by Flipkart |url=https://tracxn.com/d/acquisitions/acquisitionsbyFlipkart |access-date= |archive-date=2023-08-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230803091351/https://tracxn.com/d/acquisitions/acquisitionsbyFlipkart |url-status=dead }}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ [[ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]], ಗ್ರಾಹಕ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್, ಸ್ಥಳೀಯ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟಗಾರ ಸ್ನೇಹಿಯಾಗುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟಗಾರರಿಗೆ ತನ್ನ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Livemint |date=2022-07-12 |title=Flipkart rolls out fresh policies to attract more sellers |url=https://www.livemint.com/companies/news/flipkart-rolls-out-fresh-policies-to-attract-more-sellers-11657619824376.html |access-date=2022-10-08 |website=mint |language=en}}</ref> ಇದು ''ದರ ಕಾರ್ಡ್'' ಅನ್ನು ಸರಳೀಕರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಹಿಂತಿರುಗಿದ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಸೇರಿವೆ. ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ೧.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಾರಾಟಗಾರರಿಗೆ ಆತಿಥ್ಯ ವಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=2022-09-15 |title=Flipkart: 220% growth in new seller count this year |url=https://www.financialexpress.com/industry/sme/msme-eodb-flipkart-220-growth-in-new-seller-count-this-year/2668061/ |access-date=2023-06-24 |website=Financialexpress |language=en}}</ref> ==ಧನಸಹಾಯ ಮತ್ತು ಆದಾಯ== ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಬಜೆಟ್ ₹ ೪೦೦,೦೦೦ (ಯುಎಸ್ $ ೫,೦೦೦) ಆಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ಇದು ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ [[:en:Accel India|ಆಕ್ಸೆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ]] (೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಯುಎಸ್$೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು) ಮತ್ತು [[:en:Tiger Global|ಟೈಗರ್ ಗ್ಲೋಬಲ್]] (೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಯುಎಸ್$೧೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುಎಸ್$೨೦ ಮಿಲಿಯನ್) ಗಳಿಂದ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು.<ref>{{cite web |last=Sengupta |first=Snigdha |url=http://startupcentral.in/2011/10/flipkart-deal-is-accel-partners-eyeing-a-25x-partial-exit/ |title=Is Accel Eyeing a 25X Partial Exit From Flipkart? |publisher=Startupcentral.in |access-date=5 October 2013 |archive-date=29 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130929115839/http://startupcentral.in/2011/10/flipkart-deal-is-accel-partners-eyeing-a-25x-partial-exit/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news|title=Accel India Invests in Flipkart|url=http://www.pluggd.in/accel-india-invests-in-flipkart-297/|author=Sinha|work=pluggd.in|access-date=25 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110819211842/http://www.pluggd.in/accel-india-invests-in-flipkart-297/|archive-date=19 August 2011|url-status=dead}}</ref> ೨೦೧೨ ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೪ ರಂದು, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ತನ್ನ ೪ನೇ ಸುತ್ತಿನ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಎಂಐಎಚ್ ([[:en:Naspers |ನಾಸ್ಪರ್ಸ್]] ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಭಾಗ) ಮತ್ತು [[:en:ICONIQ Capital|ಐಕಾನಿಕ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ನಿಂದ]] ಒಟ್ಟು ಯುಎಸ್$೧೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಗಳಿಸಿತು. ೧೦ ಜುಲೈ ೨೦೧೩ ರಂದು ''ಟೈಗರ್ ಗ್ಲೋಬಲ್'', ''ನಾಸ್ಪರ್ಸ್'', [[:en:Accel Partners|''ಆಕ್ಸೆಲ್ ಪಾರ್ಟ್ನರ್ಸ್'']] ಮತ್ತು ''ಐಕಾನಿಕ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಯುಎಸ್ $ ೨೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪನಿಯು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news |last=Gutka |first=Charmi |date=31 January 2012 |title=Flipkart Raises $150Mn From Accel Partners, Tiger Global |url=http://dealcurry.com/20120131-Flipkart-Raises-150Mn-From-Accel-Partners-Tiger-Global.htm |url-status=dead |access-date=5 May 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120413161312/http://www.dealcurry.com/20120131-Flipkart-Raises-150Mn-From-Accel-Partners-Tiger-Global.htm |archive-date=13 April 2012}}</ref><ref>{{cite news|title=A Tale of Two Book Fairs|url=http://www.financialexpress.com/news/a-tale-of-two-book-fairs/576523/3|access-date=19 August 2010|newspaper=[[The Financial Express (India)|The Financial Express]]|author=Sudipta Datta|author2=Suman Tarafdar|date=7 February 2010}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ವರದಿಯ ಮಾರಾಟವು ಎಫ್‌ವೈ೨೦೦೮-೦೯ ರಲ್ಲಿ ₹೪೦ ಮಿಲಿಯನ್ (ಯುಎಸ್$೫೦೦,೦೦೦), ಎಫ್‌ವೈ೨೦೦೯-೧೦ ರಲ್ಲಿ ₹೨೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ (ಯುಎಸ್$೨.೫ ಮಿಲಿಯನ್) ಮತ್ತು ಎಫ್‌ವೈ೨೦೧೦-೧೧ ರಲ್ಲಿ ₹೭೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ (ಯುಎಸ್$೯.೪ ಮಿಲಿಯನ್) ಆಗಿತ್ತು.<ref>{{cite news|last=Dua|first=Aarti|title=A winning chapter|url=http://www.telegraphindia.com/1100228/jsp/graphiti/story_12157168.jsp|archive-url=https://web.archive.org/web/20100303154301/http://www.telegraphindia.com/1100228/jsp/graphiti/story_12157168.jsp|url-status=dead|archive-date=3 March 2010|access-date=19 August 2010|work=The Daily Telegraph |date=28 February 2010|location=Calcutta, India}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ೨೦೧೨-೧೩ ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ₹ ೨.೮೧ ಬಿಲಿಯನ್ (ಯುಎಸ್ $ ೩೫ ಮಿಲಿಯನ್) ನಷ್ಟವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ಜುಲೈ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ [[:en:private equity investors|ಖಾಸಗಿ ಈಕ್ವಿಟಿ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ]] ಯುಎಸ್ $ ೧೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P3-3160729871.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329175849/http://www.highbeam.com/doc/1P3-3160729871.html|url-status=dead|archive-date=29 March 2015|title=Flipkart India Reports Loss of Rs. 281.7 Crore|work=Hindustan Times|date=19 December 2013|access-date=31 January 2015}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ಹೊಸ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಾದ [[:en:Dragoneer Investment Group|ಡ್ರ್ಯಾಗನ್ನರ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಗ್ರೂಪ್]], [[:en:Morgan Stanley Wealth Management|ಮೋರ್ಗನ್ ಸ್ಟಾನ್ಲಿ ವೆಲ್ತ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್]], [[:en: Sofina|ಸೊಫಿನಾ]] ಎಸ್ಎ ಮತ್ತು [[:en:Vulcan Inc.|ವಲ್ಕನ್ ಇಂಕ್‌ನಿಂದ]] ಹೆಚ್ಚುವರಿ ೧೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web |title=Flipkart raises $160M more from Morgan Stanley, Vulcan Capital, Tiger Global, others |url=http://www.vccircle.com/news/technology/2013/10/09/flipkart-raises-160m-more-morgan-stanley-vulcan-capital-tiger-global |publisher=VCCircle |access-date=19 March 2014 |archive-date=19 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140319103131/http://www.vccircle.com/news/technology/2013/10/09/flipkart-raises-160m-more-morgan-stanley-vulcan-capital-tiger-global |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|author=Vikas SN |url=http://www.medianama.com/2013/10/223-flipkart-160m-investment/ |title=Flipkart Raises $160M From Dragoneer Investment, Morgan Stanley Investment & Others |publisher=MediaNama |date=9 October 2013 |access-date=25 October 2013}}</ref><ref>{{cite web |last=Dalal |first=Mihir |date=26 November 2013 |title=Flipkart valued at roughly '9,900 crore, says MIH India |url=http://www.livemint.com/Companies/FPzIYrvktFmq1t2lgFRc1H/Flipkart-valued-at-roughly-9900-crore-says-MIH-India.html |access-date=27 November 2013 |publisher=Livemint}}</ref> ==ನಿಯಂತ್ರಕ ಕ್ರಮ ಮತ್ತು ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳು== [[:en:Foreign Exchange Management Act of 1999|ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಾಯ್ದೆಯು ೧೯೯೯]] ರ [[:en: foreign direct investment|ವಿದೇಶಿ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆ]] ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ [[:en:Enforcement Directorate|ಜಾರಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯವು]] ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ವಿರುದ್ಧ ತನಿಖೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{cite news |author= |date=28 November 2012 |title=Enforcement Directorate to probe Flipkart. |work=The Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Enforcement-Directorate-to-probe-Flipkart-Walmart-for-violation-of-FDI-norms/articleshow/17397206.cms}}</ref><ref>{{cite news |date=28 November 2012 |title=Flipkart under ED scanner |work=The Hindu |location=Chennai, India |url=http://www.thehindu.com/business/flipkart-under-ed-scanner/article4143824.ece }}</ref> ನವೆಂಬರ್ ೩೦, ೨೦೧೨ ರಂದು, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌‌ನ ಕಚೇರಿಗಳ ಮೇಲೆ ಜಾರಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯವು ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಹಾರ್ಡ್‌ಡ್ರೈವ್‌ಗಳನ್ನು ಏಜೆನ್ಸಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Srivastava |first=Shruti |date=20 August 2014 |title=Flipkart case: ED finds FEMA violation, Rs 1,400 cr fine likely |url=http://indianexpress.com/article/business/companies/flipkart-case-ed-finds-fema-violation-r1400-cr-fine-likely/ |access-date=28 February 2016 |website=The Indian Express}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ, ಜಾರಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯವು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Jain |first=Varun |date=24 September 2015 |title=Ecommerce companies like Flipkart, Amazon violated FDI Norms: Delhi High Court |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/services/retail/ecommerce-companies-like-flipkart-amazon-violated-fdi-norms-delhi-high-court/articleshow/49085576.cms |access-date=28 February 2016 |website=The Economic Times}}</ref> ಹೀಗಾಗಿ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿವೆ ಎಂದು [[:en:Delhi High Court|ದೆಹಲಿಯ ಹೈಕೋರ್ಟ್]] ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದೆ ಎಂಬ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಯಿತು.<ref>{{Cite web |last=Mittal |first=Priyanka |title=Delhi high court asks RBI to submit latest circular on FDI policy |url=http://www.livemint.com/Industry/EyjqDAyTHOcFakRehWZT2H/Delhi-high-court-asks-RBI-to-submit-latest-circular-on-FDI-p.html |access-date=28 February 2016 |website=Livemint|date=26 January 2016 }}</ref> ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆ ನೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸುತ್ತೋಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂತೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು [[ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯ|ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯವನ್ನು]] ಕೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite web | url = http://www.ibtimes.co.in/marketplace-model-online-retailers-not-under-indias-fdi-policy-dipp-662195 | title = Marketplace model of online retailers not under India's FDI policy: DIPP | website = International Business Times | date = 6 January 2016 | access-date = 28 February 2016 }}</ref> ಅದೇ ತಿಂಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ನೀತಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತೇಜನ ಇಲಾಖೆ (ಡಿಐಪಿಪಿ) ಆನ್‌ಲೈನ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=Action against Snapdeal, Amazon.com, Flipkart for selling medicines without licence |url=http://retail.economictimes.indiatimes.com/news/e-commerce/e-tailing/action-against-snapdeal-amazon-flipkart-for-selling-medicines-without-licence/51155359 |access-date=28 February 2016 |website=The Economic Times |department=}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರಾದ [[:en:J. P. Nadda|ಜೆ.ಪಿ.ನಡ್ಡಾ]] ಅವರು ಮಾನ್ಯ ಪರವಾನಗಿ ಇಲ್ಲದೆ ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ]] ಎಫ್‌ಡಿಎ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ಮತ್ತು ಇತರರ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ==ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳು== ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ವಂಚಿಸಲು ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಸ್ಕ್ಯಾಮರ್‌ಗಳ ಗುಂಪನ್ನು [[ಲಕ್ನೋ|ಲಕ್ನೋದಲ್ಲಿ]] ಪೊಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದ್ದರು. ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸಲು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿ ಮಾಡಿದ [[ಆ್ಯಪಲ್|ಆಪಲ್]] ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದು ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=iPhone scam: Lucknow Police arrests fraudsters for duping Flipkart; here are the details |url=https://www.timesnownews.com/technology-science/iphone-scam-lucknow-police-arrests-fradusters-for-duping-flipkart-here-are-the-details-article-94636020 |access-date=2022-10-29 |website=TimesNow |date=4 October 2022 |language=en}}</ref> ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಅಮೆಜಾನ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಐಫೋನ್‌]] ಬದಲಿಗೆ ಸಾಬೂನುಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಿದ ಇಂತಹ ಹಗರಣಗಳು ಈ ಹಿಂದೆಯೂ ವರದಿಯಾಗಿವೆ. ==ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ವೀಡಿಯೊ== [[:en:premium video |ಪ್ರೀಮಿಯಂ ವೀಡಿಯೊ]] ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಮೆಜಾನ್‌ನಂತಹ ಉದ್ಯಮದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Flipkart Video |''ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ವಿಡಿಯೋ'']] ಎಂಬ ಇನ್-ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Ganjoo |first=Shweta |date=17 August 2019 |title=Flipkart rolls out video service on its Android app to take on Amazon Prime |work=India Today |url=https://www.indiatoday.in/amp/technology/news/story/flipkart-rolls-out-video-service-on-its-android-app-to-take-on-amazon-prime-1581724-2019-08-17 |access-date=19 October 2019}}</ref><ref>{{Cite news |date=17 October 2019 |title=Flipkart joins OTT race: Launches video streaming service |work=Business Standard |url=https://wap.business-standard.com/multimedia/video-gallery/general/flipkart-joins-ott-race-launches-video-streaming-service-92704.htm |access-date=19 October 2019 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ವಿಷಯದ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಲನ್ನು [[ Viu|ವಿಯು]], [[ವೂಟ್]] ಮತ್ತು [[:en:TVF|ಟಿವಿಎಫ್‌ನಂತಹ]] ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ===ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ವೀಡಿಯೊ ಮೂಲಗಳು=== ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ವೀಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಿಷಯ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌‌ ವಿಡಿಯೋ ಒರಿಜಿನಲ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೂಲ ವಿಷಯ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Chaudhary |first=Deepti |date=15 October 2019 |title=Flipkart to offer original video content |work=Livemint |url=https://www.livemint.com/v/s/www.livemint.com/companies/news/flipkart-to-offer-original-video-content/amp-11571137220758.html |access-date=19 October 2019}}</ref><ref>{{Cite web |last=Subramaniam |first=Nikhil |date=15 October 2019 |title=Flipkart Video Originals Launched: Has Flipkart Got The Timing Right? |url=https://inc42.com/buzz/flipkart-video-originals-launched-has-flipkart-got-the-timing-right/ |access-date=20 October 2020 |website=Inc42 |language=en}}</ref> ಮೊದಲ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. [[:en:Back Benchers|''ಬ್ಯಾಕ್ ಬೆಂಚರ್ಸ್'']] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾದ ಇದು [[:en:Farah Khan|ಫರಾಹ್ ಖಾನ್]] ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ರಸಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿತ್ತು. ==ಟೀಕೆಗಳು== ೨೦೧೪ ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೩ ರಂದು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಡೆಲಿವರಿ ಮ್ಯಾನ್ [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಮನೆಕೆಲಸದಾಕೆಗೆ ಲೈಂಗಿಕ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಗಾಗಿ ಮನೆಕೆಲಸದಾಕೆಯ ಉದ್ಯೋಗದಾತರು ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದರು.<ref>{{cite news |last=Sachitanand |first=Rahul |date=14 December 2014 |title=Women's safety: E-commerce companies need to do more to ensure quality of offline workforce |work=The Economic Times |url=http://economictimes.indiatimes.com/industry/services/retail/womens-safety-e-commerce-companies-need-to-do-more-to-ensure-quality-of-offline-workforce/articleshow/45506321.cms |access-date=15 December 2014}}</ref> ಆಫ್‌ಲೈನ್ ವಿತರಣಾ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಸಲು ನಿಯಮಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Future Group|ಫ್ಯೂಚರ್ ಗ್ರೂಪ್]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಸರಪಳಿ ಬಿಗ್ ಬಜಾರ್ನ ಮಾಲೀಕ) ನಂತಹ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಭಾರತದ [[:en:Ministry of Commerce and Industry|ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಚಿವಾಲಯಕ್ಕೆ]] ದೂರುಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್‌ನ ಬಿಗ್ ಬಿಲಿಯನ್ ಡೇಸ್ ರಿಯಾಯಿತಿಗಳು ಇತರ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಲೂಟಿಕೋರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ದೂರುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದಾಗಿ ಸಚಿವಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{cite web |last1=Anand |first1=Shambhavi |last2=Malviya |first2=Sagar |date=8 October 2014 |title=Future Group's Kishore Biyani, vendors accuse Flipkart of undercutting to destroy competition |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/services/retail/future-groups-kishore-biyani-vendors-accuse-flipkart-of-undercutting-to-destroy-competition/articleshow/44637244.cms |access-date=18 February 2015 |work=The Economic Times}}</ref><ref>{{cite web |date=8 October 2014 |title=Centre to look into complaints against Flipkart sale |url=http://www.thehindubusinessline.com/features/smartbuy/tech-news/sitharaman-will-look-into-complaints-on-flipkart-discount-sale/article6481305.ece |access-date=18 February 2015 |work=Business Line}}</ref><ref>{{cite web |last=Mookerji |first=Nivedita |date=9 October 2014 |title=Big Billion Day sale cost Flipkart big; govt takes notice |url=http://www.business-standard.com/article/companies/billion-day-sale-cost-flipkart-big-govt-sits-up-114100900029_1.html |access-date=18 February 2015 |work=Business Standard}}</ref> ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ [[:en:Airtel Zero|ಏರ್ಟೆಲ್ ಝೀರೋ]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಉಡಾವಣಾ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು. [[:en:zero-rating |ಝೀರೋ-ರೇಟಿಂಗ್]] ಯೋಜನೆಯು [[:en:net neutrality|ನೆಟ್ ನ್ಯೂಟ್ರಾಲಿಟಿಯ]] ತತ್ವಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದೆ ಎಂದು ವಿಮರ್ಶಕರು ಆರೋಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಈ ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |last=Balasubramanian |first=Shyam |date=14 April 2015 |title=Flipkart Pulls Out of Airtel Deal Amid Backlash Over Net Neutrality |url=https://www.ndtv.com/india-news/flipkart-pulls-out-of-airtel-deal-amid-backlash-over-net-neutrality-754829 |access-date=5 February 2019 |website=NDTV}}</ref> ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆ== * [[:en:Sachin Bansal|ಸಚಿನ್ ಬನ್ಸಾಲ್]] ಅವರಿಗೆ ೨೦೧೨-೧೩ ನೇ ಸಾಲಿನ ವರ್ಷದ ಉದ್ಯಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news|title=ET Awards 2012–13: How IIT-alumnus Sachin Bansal built Flipkart into a big online brand|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/company/corporate-trends/et-awards-2012-13-how-iit-alumnus-sachin-bansal-built-flipkart-into-a-big-online-brand/articleshow/23065635.cms|work=The Economic Times|date=26 September 2013 |access-date=26 September 2013}}</ref> * ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಇಬ್ಬರು ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು [[:en:Forbes India's richest Indian by year|ಫೋರ್ಬ್ಸ್ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾರತೀಯರೆಂದು]], ತಲಾ ೧.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್ ನಿವ್ವಳ ಮೌಲ್ಯದೊಂದಿಗೆ ೮೬ ನೇ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು.<ref>{{cite news|title=Forbes India rich list: Mukesh Ambani tops for 9th year, Flipkart's Bansals debut at 86th slot|url=http://www.firstpost.com/business/flipkart-co-founders-sachin-and-binny-bansal-enter-forbes-billionaires-list-2443866.html|access-date=24 September 2015|work=Firstpost|date=24 September 2015}}</ref> * ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಸಚಿನ್ ಮತ್ತು [[:en:Binny Bansal|ಬಿನ್ನಿ ಬನ್ಸಾಲ್]] ಅವರನ್ನು ಟೈಮ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕದ [[:en: 100 Most Influential People in the World|ವಿಶ್ವದ ೧೦೦ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ]] ವಾರ್ಷಿಕ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://time.com/4300001/binny-bansal-and-sachin-bansal-2016-time-100/ "Time 100 Titans – Binny Bansal and Sachin Bansal"], ''[[Time (magazine)|Time]]'', 21 April 2016</ref> * ವಾರ್ಷಿಕ ಫೇರ್ವರ್ಕ್ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಟಿಂಗ್ಸ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ - ಇದು ನ್ಯಾಯಯುತ ವೇತನ, ಷರತ್ತುಗಳು, ಒಪ್ಪಂದಗಳು, ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸ್ಕೋರ್ ರಚಿಸುವ ೧೦-ಪಾಯಿಂಟ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಐಟಿ ಅಂಡ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಪಾಲಿಸಿ (ಸಿಐಟಿಎಪಿ), ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಐಐಐಟಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಗ್ಲೋಬಲ್ ಫೇರ್ವರ್ಕ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‍ನ ಒಕ್ಕೂಟವು ಒಟ್ಟು ೧೧ ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್ಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಿತು. ಈ ವಿಧಾನವು [[ದೆಹಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] ೧೯-೨೦ ಕಾರ್ಮಿಕರೊಂದಿಗೆ ಗುಣಾತ್ಮಕ ಸಂದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |title=Ola, Uber score poorly in gig-work conditions, Flipkart tops the chart: Fairwork Ratings |url=https://www.financialexpress.com/industry/ola-uber-score-poorly-in-gig-work-conditions-flipkart-tops-the-chart-fairwork-ratings/2393621/ |access-date=2022-10-08 |website=Financialexpress |date=30 December 2021 |language=en}}</ref> ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== * [[:en:E-commerce in India|ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್]] * [[:en:Online shopping|ಆನ್ ಲೈನ್ ಶಾಪಿಂಗ್]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] 9e35rrnk8mi9rudi3hvyp9dplvl4e6s 0 84275 1258662 1240830 2024-11-20T02:24:28Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258662 wikitext text/x-wiki {{Infobox legislation | image = Star of the Order of the Star of India (gold).svg | imagesize = 150 | long_title = ಪಾಲುದಾರಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಮತ್ತು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡವ ಕಾಯಿದೆ. | citation =z [http://mca.gov.in/Ministry/actsbills/pdf/Partnership_Act_1932.pdf No. 9 of 1932] | enacted_by = ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ | date_assented = ೮ ಎಪ್ರಿಲ್‌ ೧೯೩೨ | date_commenced = ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧, ೧೯೩೨, ಸೆಕ್ಷನ್ ೬೯ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧, ೧೯೩೩ ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು. | committee_report = ₳ | keywords = ಇಡೀ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ | status = in force }} '''ಭಾರತೀಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೩೨''' ಅನ್ನು ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. ==ನಿಯಮಾವಳಿ== ಈ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ ೪೪(ಡೀ) ಅಡಿ, ನಿರ್ವಹಣಾ ಭಾಗಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಭಾಗೀಯತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಲು ದಾವೆ ಹೂಡಬಹುದು.<ref>{{citation |title=Justice K Chandru answers questions posed by readers |url=https://www.newindianexpress.com/cities/chennai/2017/jan/23/justice-k-chandru-answers-questions-posed-by-readers-1562418.html |work=[[The New Indian Express]] |date=23 January 2017 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಭಾಗೀಯತಾ ಕಾಯ್ದೆ, ೧೯೩೨ ರ ಸೆಕ್ಷನ್ ೪, ಭಾಗೀಯತೆಯನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ:<blockquote>" ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ನಡೆಸುವ ವ್ಯವಹಾರದ ಲಾಭವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಅಥವಾ ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೂ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ."</blockquote>"೨೦೧೩ ರ ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ ೪೬೪ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ತಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾಗಿಗಳ ಗರಿಷ್ಠ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾದ ಭಾಗಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೫೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಇರಬಾರದು. ೨೦೧೪ರ ಕಂಪನಿಗಳ (ವಿವಿಧ) ನಿಯಮಗಳು ಅಡಿ ನಿಯಮ ೧೦ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ತಳಿಯಲ್ಲಿನ ಗರಿಷ್ಠ ಭಾಗಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ೫೦ ಎಂದು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ರೀತಿ, ಒಂದು ಭಾಗೀಯತಾ ತಳಿಯಲ್ಲಿ ೫೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ". '''ಪಾಲುದಾರರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು'''<ref>{{cite book |title=The Indian Partnership Act, 1932 And The Indian Partnership (Fees) Rules ... |date=15 July 2020 |publisher=Current Publications |at=Section 7; p. 4 |url=https://books.google.com/books?id=zTaEDwAAQBAJ&dq=Indian+Partnership+Act&pg=PA1}}{{clarify|reason=google metadata does not match value in {{pipe}}title=; value assigned to {{pipe}}date= does not match {{pipe}}title=|date=May 2022}}</ref> ಭಾಗಸ್ತರು ಪರಸ್ಪರ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಪರಸ್ಪರ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು. ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಆಯಾಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಇತರ ಯಾವುದೇ ಭಾಗಸ್ತರಿಗೆ ಅಥವಾ ಅವರ ಕಾನೂನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಬೇಕು. '''ನಷ್ಟ ಪರಿಹಾರದ ಕರ್ತವ್ಯ''' ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾಲುದಾರರು, ವ್ಯವಹಾರದ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಮೋಸದಿಂದ ಉಂಟಾದ ನಷ್ಟಕ್ಕಾಗಿ, ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಬೇಕಾಗಿದೆ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/The_Indian_Partnership_Act,_1932</ref>,<ref>{{Cite web |url=http://www.mca.gov.in/Ministry/actsbills/pdf/Partnership_Act_1932.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2017-02-08 |archive-date=2017-01-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170110175850/http://mca.gov.in/Ministry/actsbills/pdf/Partnership_Act_1932.pdf |url-status=dead }}</ref>,<ref>http://www.advocatekhoj.com/library/bareacts/partnership/index.php?Title=Indian%20Partnership%20Act,%201932</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖನಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] ibd3simyb89zff47prlemvzwp4fsui3 0 84676 1258634 1254903 2024-11-19T22:29:09Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258634 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | logo = Bajaj Finserv Logo.svg | name = ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ | image = File:Bajaj Finserv Head Office, Pune.jpg | image_size = 250px | image_caption = Bajaj Finserv's headquarter in [[Pune]], [[India]] | type = [[:en:Public Company|ಸಾರ್ವನಿಕ]] | traded_as = {{plainlist| *{{BSE|532978}} *{{NSE|BAJAJFINSV}} *[[NIFTY 50|NSE NIFTY 50 Constituent]]}} | ISIN = {{ISIN|sl=n|pl=y|INE918I01026}} | industry = [[:en:Financial services|ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | fate = | predecessor = | successor = | foundation = ಮೇ ೨೦೦೭<ref name="BalSheet"/> | founder = [[:en:Jamnalal Bajaj|ಜಮ್ನಾಲಾಲ್ ಬಜಾಜ್]] | defunct = | location_city = [[ಪುಣೆ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಭಾರತ]] | location_country = | locations = <!-- Number of locations, stores, offices, etc. --> | area_served = | key_people = [[:en:Sanjiv Bajaj|ಸಂಜೀವ್ ಬಜಾಜ್]]<br />{{small|(ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕ)}} | products = {{ubl|[[ವಿಮೆ]] |ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಮೆ |[[ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮೆ]] |[[ವಾಹನ ವಿಮೆ]] |ಪ್ರಯಾಣ ವಿಮೆ |ಗೃಹ ವಿಮೆ |[[ಜೀವ ವಿಮೆ]] |[[ಅಡಮಾನ ಸಾಲ|ಅಡಮಾನ ಸಾಲಗಳು]] |ಹೂಡಿಕೆ ನಿರ್ವಹಣೆ | ಆಸ್ತಿ ನಿರ್ವಹಣೆ |ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್ಗಳು |ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು<ref>{{cite web |title=Apply for Loans, EMI Finance, Credit Card and Insurance – Bajaj Finserv |url=http://www.bajajfinserv.in/ |website=bajajfinserv.in}}</ref>}} | revenue = {{increase}}{{INRConvert|82072|c}}<ref name="incomestate">{{cite web |title=Bajaj Finserv Consolidated Profit & Loss account, Bajaj Finserv Financial Statement & Accounts |url=https://www.moneycontrol.com/financials/bajajfinserv/consolidated-profit-lossVI/BF04#BF04 |website=moneycontrol.com |language=en}}</ref> | revenue_year = 2023 | operating_income = {{increase}}{{INRConvert|16809|c}}<ref name="incomestate"/> | income_year = 2023 | net_income = {{increase}}{{INRConvert|12208|c}}<ref name="incomestate"/> | net_income_year = 2023 | assets = {{increase}}{{INRConvert|405509|c}}<ref name="BalSheet">{{Cite web|title=Bajaj Finserv Consolidated Balance Sheet, Bajaj Finserv Financial Statement & Accounts|url=https://www.moneycontrol.com/financials/bajajfinserv/consolidated-balance-sheetVI/BF04#BF04|access-date=14 July 2020|website=moneycontrol.com|language=en}}</ref> | assets_year = 2023 | equity = {{increase}}{{INRConvert|46407|c}}<ref name="BalSheet"/> | equity_year = 2023 | num_employees = ೧೦೫ (೨೦೨೨)<ref>{{Cite web|title=Bajaj Finserv Company Overview|url=https://www.forbes.com/companies/bajaj-finserv/?sh=2285ca3c48e4|access-date=20 March 2023|website=Forbes.com|language=en}}</ref> | parent = [[:en:Bajaj Group|ಬಜಾಜ್ ಗ್ರೂಪ್]]<ref name="BalSheet"/> | divisions = | subsid = [[:en:Bajaj Finance|ಬಜಾಜ್ ಫೈನಾನ್ಸ್]]<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/annual-report/bajajfinserv/chairmans-speech/BF04|title=Bajaj Finserv Chairman's Speech > Finance - Investments > Chairman's Speech from Bajaj Finserv - BSE: 532978, NSE: BAJAJFINSV|website=www.moneycontrol.com}}</ref><br />ಬಜಾಜ್ ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಜನರಲ್ ಇನ್ಶುರೆನ್ಸ್<br />ಬಜಾಜ್ ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಜೀವ ವಿಮೆ<br />ಬಜಾಜ್ ಹೌಸಿಂಗ್ ಫೈನಾನ್ಸ್<ref name="BalSheet"/><br />ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು<ref name="ibs">{{Cite web|url=https://ibsintelligence.com/ibsi-news/acko-partners-with-bajaj-finservs-subsidiary-finserv-markets/|title=ACKO partners with Bajaj Finserv's subsidiary – Finserv MARKETS|website=ibsintelligence.com}}</ref> ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಅಸೆಟ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ<br/>ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಡೈರೆಕ್ಟ್ (ಬಜಾಜ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು)<br/> ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಹೆಲ್ತ್ | homepage = {{URL|http://www.bajajfinserv.in/}} }} '''ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್''' [[ಪುಣೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲದ ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.bloomberg.com/quote/BJFIN:IN "Bajaj Finserv Ltd"] ''Bloomberg''. Retrieved 2014-11-03.</ref><ref>[http://www.indiainfoline.com/markets/company/background/company-profile/bajaj-finserv-ltd/28075 "Bajaj Finserv Ltd"] ''India Infoline''. Retrieved 2014-11-03.</ref> ಇದು ಸಾಲ ನೀಡುವಿಕೆ, ಆಸ್ತಿ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಸಂಪತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು [[ವಿಮೆ]]ಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ.<ref>[http://economictimes.indiatimes.com/bajaj-finserv-ltd/infocompanyhistory/companyid-21426.cms "Bajaj Finserv Ltd."] ''The Economic Times''. Retrieved 2014-11-03.</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/Business/India-Business/Bajaj-Finserv-to-float-a-housing-finance-company/articleshow/42194853.cms "Bajaj Finserv to float a housing finance company"] ''The Times of India''. Retrieved 2014-11-03.</ref> =='''ಇತಿಹಾಸ'''== ಬಜಾಜ್ ಆಟೋ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನಿಂದ ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಪವನ ಶಕ್ತಿ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಬಿಎಪ್‍ಎಲ್) ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು, ೧೮ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ ರ ಆದೇಶದ ಮೂಲಕ [[ಬಾಂಬೆ]]ಯಲ್ಲಿನ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಆಫ್ ಜುಡಿಕೇಚರ್ ಇದನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿತು.<ref>[http://articles.economictimes.indiatimes.com/2007-08-18/news/27675728_1_demerger-scheme-bajaj-holdings-bajaj-auto "Bajaj Auto demerger approved"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305020219/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2007-08-18/news/27675728_1_demerger-scheme-bajaj-holdings-bajaj-auto |date=2016-03-05 }} ''The Economic Times''. Retrieved 2014-11-03.</ref><ref>{{Cite book |last=Saraogi |first=Rahul |url=https://books.google.com/books?id=HMMiAwAAQBAJ&dq=Bajaj+Finserv&pg=PA122 |title=Investing in India, + Website: A Value Investor's Guide to the Biggest Untapped Opportunity in the World |date=2014-04-21 |publisher=John Wiley & Sons |isbn=978-1-118-75609-6 |language=en}}</ref> ಇದು ಹಣಕಾಸು ವಲಯ (ಬಜಾಜ್ ಫೈನಾನ್ಸ್),<ref>{{Cite web |last=Chatterjee |first=Sinjinee |date=2018 |title=To evaluate the perception of the parent brand Bajaj vis-à-vis Bajaj Finserv |url=http://tapmi.informaticsglobal.com/617/ |access-date=2022-08-31 |website=tapmi.informaticsglobal.com |language=en |archive-date=2022-08-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220831164253/http://tapmi.informaticsglobal.com/617/ |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.business-standard.com/article/companies/bajaj-finserv-s-q1-consolidated-net-profit-rises-14-114071600994_1.html "Bajaj Finserv's Q1 consolidated net profit rises 14%"] ''Business Standard''. Retrieved 2014-11-03.</ref> ಜೀವ ವಿಮಾ ವ್ಯವಹಾರ (ಬಜಾಜ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ಶುರೆನ್ಸ್),<ref>{{Cite web |title=Bajaj Allianz General Insurance: History, Products and Services, Benefits |url=https://www.surecuet.com/2023/03/bajaj-allianz-general-insurance.html |access-date=2023-03-22 |website=surecuet.com |archive-date=2023-03-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230322223415/https://www.surecuet.com/2023/03/bajaj-allianz-general-insurance.html |url-status=dead }}</ref> ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಮಾ ವ್ಯವಹಾರ (ಬಜಾಜ್ ಜನರಲ್ ಇನ್ಶೂರೆನ್ಸ್)<ref>{{Cite web |last1=Gandhi |first1=Kajal |last2=Narnolia |first2=Vishal |last3=Sawant |first3=Sameer |date=September 22, 2021 |title=Bajaj Finserv (BAFINS): Improving prospects of key subsidiaries to add value |url=https://www.icicidirect.com/mailimages/IDirect_BajajFinserv_CoUpdate_Sep21.pdf |access-date=31 May 2022 |website=[[ICICI Bank|ICICIDirect]]}}</ref><ref>{{Cite web |last=Karwa |first=Atul |date=28 October 2020 |title=Initiating Coverage Bajaj Finserv Ltd. |url=https://www.hdfcsec.com/hsl.research.pdf/Bajaj%20Finserv%20-%20Initiating%20Coverage%20-%20281020.pdf |access-date=31 May 2022 |website=[[HDFC securities]]}}</ref> ಮತ್ತು ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್ ವ್ಯವಹಾರ (ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್‌ಗಳು) ನಲ್ಲಿ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=2023-06-06 |title=Bajaj Finserv Mutual Fund launched |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/mf/mf-news/bajaj-finserv-mutual-fund-launched/articleshow/100786766.cms |access-date=2023-06-28 |issn=0013-0389}}</ref><ref>{{Cite news |date=2023-06-06 |title=Bajaj Finserv forays into mutual funds |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/business/bajaj-finserv-forays-into-mutual-funds/article66938561.ece |access-date=2023-06-28 |issn=0971-751X}}</ref> ಬಜಾಜ್ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಬಿಎಚ್‍ಐಎಲ್) ಮೂಲ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಆಟೋ ಮತ್ತು ಫೈನಾನ್ಸ್ ಸ್ವತ್ತುಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದಾಗ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಈ ಹೊಸ ಘಟಕ, ಬಿಎಚ್‍ಐಎಲ್ ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್‌ನಲ್ಲಿ ೩೯.೨೯% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮೂಲ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news |title=Bajaj Holdings & Investment Ltd. |work=Business Standard India |url=https://www.business-standard.com/company/bajaj-holdings-50/information/company-history |access-date=2022-10-09}}</ref> ಈಗ ಸ್ವಯಂ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸಿನ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಅಥವಾ ತಾಜಾ ವ್ಯಾಪಾರ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬಿಎಚ್‍ಐಎಲ್ ಅನ್ನು [[ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್]] (ಆರ್‌ಬಿಐ)ನಲ್ಲಿ ದಿನಾಂಕ ೨೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೯ ರ ನೋಂದಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಎನ್–೧೩.೦೧೯೫೨ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲದ ಹಣಕಾಸು ಕಂಪನಿಯಾಗಿ (ಎನ್‍ಬಿಎಫ್‍ಸಿ) ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.bajajauto.com/bhil/index.html|title=Bajaj Holdings and Investment Ltd.|website=bajajauto.com|access-date=2019-01-21}}</ref> ೨೦೧೭ ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಪ್ರಯಾಣ ವಿಮೆಯಂತಹ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಗ್ರಾಹಕರ ನೋಂದಣಿಗೆ ಮೊದಲು ಕ್ಲೈಮ್ ರೆಸಲ್ಯೂಶನ್ ಅನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news |date=2017-11-04 |title=Indian cos using blockchain technology to better services |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/indian-cos-using-blockchain-technology-to-better-services/articleshow/61509314.cms |access-date=2023-08-30 |issn=0971-8257}}</ref> ೨೦೨೩ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಅವರು ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್‌ನ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite book |last1=Raj |first1=Arman |last2=Kumar |first2=Avneesh |last3=Sharma |first3=Vandana |last4=Rani |first4=Seema |last5=Shanu |first5=Ankit Kumar |title=2023 4th International Conference on Intelligent Engineering and Management (ICIEM) |chapter=Enhancing Security Feature in Financial Transactions using Multichain Based Blockchain Technology |date=May 2023 |chapter-url=https://ieeexplore.ieee.org/document/10166589 |pages=1–6 |doi=10.1109/ICIEM59379.2023.10166589|isbn=979-8-3503-4112-6 |s2cid=259339118 }}</ref> ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಇದು ೬೫.೨ ಎಂಡಬ್ಲ್ಯೂ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ [[:en:wind energy|ಪವನ ಶಕ್ತಿ]] ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದೆ.<ref name="auto" /><ref>{{cite news |title=Post division, brothers Rajiv and Sanjiv Bajaj taking Bajaj Group to new highs |newspaper=The Economic Times |url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-07-01/news/51002912_1_sanjiv-bajaj-bajaj-group-rahul-bajaj |access-date=2014-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140707070328/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-07-01/news/51002912_1_sanjiv-bajaj-bajaj-group-rahul-bajaj |archive-date=2014-07-07}}</ref><ref>[http://www.thewindpower.net/windfarm_en_17161_bajaj-finserv-ltd.php "Bajaj Finserv Ltd windfarm (India)"] ''The WindPower''. Retrieved 2014-11-03.</ref> ಜೂನ್ ೨೦೨೨ ರ ತ್ರೈಮಾಸಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯು ಅದರ ಈಕ್ವಿಟಿ ಷೇರುಗಳ ಉಪ-ವಿಭಾಗವನ್ನು ೧:೫ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Nahar |first=Pawan |title=Bajaj Finserv announces stock split, bonus issue for shareholders |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/double-bonanza-bajaj-finserv-announces-stock-split-bonus-issue-for-shareholders/articleshow/93180515.cms |access-date=2022-08-31}}</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೨೨ ರ ಕೊನೆಯ ವಾರದ ಬ್ಲಾಕ್ ಡೀಲ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪ್ರವರ್ತಕ ಜಮ್ನಾಲಾಲ್ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಹಿಡುವಳಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದರು. ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಒಟ್ಟು ₹ ೧೦೦.೪೧ ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಈಕ್ವಿಟಿ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇತರ ಪ್ರವರ್ತಕರಾದ ರಿಷಬ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಕಂಪನಿಯ ಷೇರುಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |last=Livemint |date=2022-12-27 |title=Promoter buys stake in Bajaj Finserv for ₹100.41 cr in block deal |url=https://www.livemint.com/market/stock-market-news/promoter-buys-stake-in-bajaj-finserv-for-rs-100-41-cr-in-block-deal-11672159731498.html |access-date=2022-12-31 |website=mint |language=en}}</ref> == ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು == * ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, '''ಬಜಾಜ್ ಫೈನಾನ್ಸ್''' ಅನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಜಾಜ್ ಆಟೋ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಆಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ಹಣಕಾಸುಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |title=Profitability Analysis of Lease Financing Company (A Study with Reference to Bajaj Finance Limited) |url=https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3572491 |website=papers.ssrn.com| ssrn=3572491 }}</ref><ref>{{Cite book |last=Meenakshi |first=Arun Kumar & N. |url=https://books.google.com/books?id=mDlDDAAAQBAJ&dq=Bajaj+Finserv&pg=PA778 |title=Marketing Management, 2nd Edition |date=2011 |publisher=Vikas Publishing House |isbn=978-81-259-4259-7 |language=en}}</ref> * '''ಬಜಾಜ್ ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಲೈಫ್ ಇನ್ಶುರೆನ್ಸ್''' ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಮತ್ತು ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಎಸ್‌ಇ ನಡುವಿನ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite book |last1=Bansal |first1=Sanjeev |url=https://books.google.com/books?id=ySqzEAAAQBAJ&dq=Bajaj+Allianz+Management+in+Action&pg=PT92 |title=Management in Action: An HR Perspective |last2=Prashaant |first2=Anu |last3=Singhi |first3=Rushina |last4=Dhillon |first4=Lakhwinder Kaur |date=2023-06-02 |publisher=[[Taylor & Francis]] |isbn=978-1-000-89915-3 |language=en}}</ref> ಖಾಸಗಿ ವಿಮಾ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುವ ಇದು ಹಣಕಾಸು ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಗಾಗಿ ವಿಮಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref name="businessweek">{{cite web|title=Company Overview of Bajaj Allianz Life Insurance Company Limited|url=http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=9155888|archive-url=https://web.archive.org/web/20071115212856/http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=9155888|url-status=dead|archive-date=15 November 2007|publisher=investing.businessweek.com|accessdate=10 February 2014}}</ref> ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಜೀವ ವಿಮೆ|ಜೀವ ವಿಮಾ]] ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಡೆಸಲು ಕಂಪನಿಯು ೩ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೧ ರಂದು ವಿಮಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ (ಐಆರ್‌ಡಿಎ) ನೋಂದಣಿ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದೆ.<ref name="smartinvestments">{{cite web|title=Bajaj Allianz Life Insurance company Info|url=http://www.smartinvestments.co.in/content/Information/companyprofile.asp?InsuCode=7&InsuCateCode=1|publisher=smartinvestments.com|access-date=3 January 2022|archive-date=6 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171006212116/http://www.smartinvestments.co.in/content/Information/companyprofile.asp?InsuCode=7&InsuCateCode=1|url-status=dead}}</ref> * '''ಬಜಾಜ್ ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಜನರಲ್ ಇನ್ಶುರೆನ್ಸ್''' ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಖಾಸಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಮಾ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ.ಇದು ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಮತ್ತು ಅಲಿಯಾನ್ಸ್ ಎಸ್‌ಇ ನಡುವಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದೆ. ಇದು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೧೮ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೩,೫೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. * '''ಬಜಾಜ್ ಹೌಸಿಂಗ್ ಫೈನಾನ್ಸ್''' ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ವಿವಿಧ ವಸತಿ ಹಣಕಾಸು ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಮನೆ ಸಾಲ, ಆಸ್ತಿಯ ಮೇಲಿನ ಸಾಲ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಬಂಧಿತ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite book |last=Babel |first=Rajeev |url=https://books.google.com/books?id=nIckEAAAQBAJ&dq=Bajaj+Housing+Finance&pg=SA8-PA22 |title=Handbook of Non-Banking Financial Companies |date=2021-03-15 |publisher=Bloomsbury Publishing |isbn=978-93-90176-20-5 |language=en}}</ref> * '''ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಅಸೆಟ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ'''ಯು ಒಂದು ಸ್ವತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Bureau |first=BL Mumbai |date=2023-04-10 |title=Bajaj Finserv AMC files papers for launching seven NFOs |url=https://www.thehindubusinessline.com/markets/bajaj-finserv-amc-files-papers-for-launching-seven-nfos/article66720874.ece |access-date=2023-04-27 |website=www.thehindubusinessline.com |language=en}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್ ವ್ಯವಹಾರ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಿಂದ ಅಂತಿಮ ನೋಂದಣಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |date=2023-03-01 |title=Bajaj Finserv gets Sebi license to start mutual fund business |url=https://www.businesstoday.in/personal-finance/investment/story/bajaj-finserv-gets-sebi-license-to-start-mutual-fund-business-371928-2023-03-01 |access-date=2023-04-27 |website=Business Today |language=en}}</ref> * '''ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಡೈರೆಕ್ಟ್ (ಬಜಾಜ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್)''' ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಆಧಾರಿತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಅದರ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸು ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಮಾ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿತ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಏಜೆಂಟ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಮತ್ತು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿತ ಹೂಡಿಕೆ ಸಲಹೆಗಾರ, ಏಕೀಕೃತ ಪಾವತಿಗಳ ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಪಾವತಿಗಳಿಗಾಗಿ ನೋಂದಾಯಿತ ಮೂರನೇ-ಪಕ್ಷದ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಪೂರೈಕೆದಾರ ಮತ್ತು ಅದರ ಪಾಲುದಾರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಾಲ ನೀಡುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Loans on Bajaj Markets: Address diverse needs with 9 products |url=https://www.aninews.in/news/business/business/loans-on-bajaj-markets-address-diverse-needs-with-9-products20230512150432/ |access-date=28 June 2023 |website=[[Asian News International]]}}</ref> * '''ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಹೆಲ್ತ್''' ಹೆಲ್ತ್‌ಟೆಕ್ ಪರಿಹಾರ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=2020-09-22 |title=Bajaj Finserv enters healthtech solutions business |url=https://indianexpress.com/article/business/companies/bajaj-finserv-enters-healthtech-solutions-business-6606297/ |access-date=2023-04-27 |website=The Indian Express |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Gopakumar |first=Gopika |date=2020-09-23 |title=Bajaj Finserv forays into healthtech |url=https://www.livemint.com/companies/news/bajaj-finserv-forays-into-healthtech-11600824886565.html |access-date=2023-04-27 |website=mint |language=en}}</ref> ==ಪ್ರಕಟಣೆಗಳು== ===ಪ್ರಕರಣದ ಅಧ್ಯಯನ=== * {{cite journal |last1=ಸರೀನ್|first1=ಪೂಜಾ|last2=ಶರ್ಮಾ|first2=ತನುಜಾ|last3=ನಖ್ವಿ|first3=ರಿಜ್ವಾನ್|last4=ನಖ್ವಿ|first4=ಐಮನ್|date=೨೦೧೯|title=ವ್ಯಾಪಾರ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು HR ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್ ಬದಲಾಯಿಸುವುದು: ಬಜಾಜ್ ಫಿನ್‌ಸರ್ವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ ಕೇಸ್ ಸ್ಟಡಿ |url=https://www.thecasecentre.org/products/view?id=166490|journal=ಕೇಸ್ ಸೆಂಟರ್|location= |publisher=ಕ್ರಾನ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ.}} ===ತಾಂತ್ರಿಕ ವರದಿಗಳು=== * {{cite journal|last1=ಅಗರ್ವಾಲ್|first1=ವೈಭವ್|last2=ಕೌರ್|first2=ಸುಮೀತ್|date=೨೦೧೪|title=ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಸಾಲದ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ತೃಪ್ತಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ|url=https://dspace.fsm.ac.in/jspui/handle/123456789/3399|journal=ಡಿಎಸ್ಪೇಸ್|location=[[ನವದೆಹಲಿ]]|publisher=ಫೋರ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್.}}{{Dead link|date=ಜುಲೈ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *{{Official website|http://www.bajajfinserv.in/}} (Bajaj Finserv Direct Limited) [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕಂಪನಿಗಳು]] mg6e20eo35kgh3gk6qdueodmmqrzz2k 0 84837 1258572 1233866 2024-11-19T13:54:52Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258572 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = | logo = [[File:Tata Comm logo.svg|frameless]] | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{BSE|500483}}<br>{{NSE|TATACOMM}}<br>{{OTCQB|TTCMY}} | former_name = Videsh Sanchar Nigam Limited (VSNL) | slogan = We're the connection | foundation = ೧೯೮೬ | founder = [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]] | location = [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಭಾರತ]] | key_people = ವಿನೋದ್ ಕುಮಾರ್ (ಸಿ‍ಇ‍ಓ ಮತ್ತು ಎಂ.ಡಿ) | industry = [[ದೂರಸಂಪರ್ಕ]] | services = | products = | parent = [[ಟಾಟಾ ಸಮೂಹ]] | revenue = ೩.೨ ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ (೨೦೧೪)<ref>{{cite web |url=http://www.tatacommunications.com/glance/fun-facts |title=ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಾ |access-date=2016-11-30 |archive-date=2016-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161104124734/https://www.tatacommunications.com/glance/fun-facts |url-status=dead }}</ref> | operating_income = ೧೮೨ ದಶಲಕ್ಷ ಡಾಲರ್ (೨೦೧೧) | net_income = | assets = | equity = | num_employees = (೨೦೧೨) | homepage = {{URL|https://www.tatacommunications.com/}} | intl = yes | members_year = April 2015 }}'''ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್''' ನಿಯಮಿತ, ಭಾರತೀಯ ಸಂಘಟಿತ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆ [[ಟಾಟಾ ಸಮೂಹ]]ದ ಒಂದು ಜಾಗತಿಕ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂಸ್ಠೆ. ಕಂಪನಿಯ ಸ್ವತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಜಲಾಂತರ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲಗಳು, ದತ್ತಾಂಶ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಸಂಸ್ಠೆಯು ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ನಿಸ್ತಂತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ನಿಯೋಟೆಲ್, [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಯುನೈಟೆಡ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ಮತ್ತು [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕಾದ]] ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್‍ನ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.trai.gov.in/WriteReadData/PressRealease/Document/PR-37-Apr-15.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-11-30 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304073609/http://www.trai.gov.in/WriteReadData/PressRealease/Document/PR-37-Apr-15.pdf |url-status=dead }}</ref> ೬೨.೫೭ ದಶಲಕ್ಷ ಚಂದಾದಾರರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವಾದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ೬ನೇ ಸ್ಠಾನದಲ್ಲಿರುವ ಟಾಟಾ ಟೆಲಿಸರ್ವಿಸಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‍ನಲ್ಲಿಯೂ ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ನರ್ಕಾರವು]] ವಿದೇಶ್ ಸಂಚಾರ್ ನಿಗಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ವಿಎಸ್ಎನ್ಎಲ್) ಎಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಸಮೂಹ ವಿಎಸ್ಎನ್ಎಲ್‍ನಲ್ಲಿ ಶೇಖಡ ೪೫ರಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ವಿಎಸ್ಎನ್ಎಲ್‍ನ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಭಾಗವನ್ನು ವಿಎಸ್ಎನ್ಎಲ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೦೮ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೩ರಂದು ಟಾಟಾ ಸಮೂಹವು ವಿಎಸ್ಎನ್ಎಲನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡತು. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಟೈಕೋ ಟೆಲಿಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಟಿಜಿ‍ಎನ್-ಇಂಟ್ರಾ ಏಷ್ಯಾ ಕೇಬಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದವು. ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ನಿಯಮಿತ ಮುಂಬಯಿ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಯಗಿದೆ. [[File:Bombay14.jpg|thumb|right|200px|ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ, [[ಮುಂಬಯಿ]]]] == ಸೇವೆಗಳು == ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ೨೦೧೨ರಲ್ಲಿ ಫಾರ್ಮುಲಾ-೧ ಸ್ಪರ್ಧೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಸಂಪರ್ಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗುವ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಕಂಪನಿಯೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಅಂತರಜಾಲ ತಾಣಾ ಹಾಯಿಸುವ ಮತ್ತು ನೇರ ಸಮಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂಥ ಕೋರ್ ಡೇಟಾ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.formula1.com/news/headlines/2012/2/13043.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-11-30 |archive-date=2012-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120226224349/http://www.formula1.com/news/headlines/2012/2/13043.html |url-status=dead }}</ref> ಜನವರಿ 2016 ರಲ್ಲಿ, ವಿಂಡ್ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್, ನ್ಯೂಜೆರ್ಸಿಯ ವಾಲ್ ಟೌನ್‍ಶಿಪ್‍ನಲ್ಲಿರುವ ಟಾಟಾರವರ ಕೇಬಲ್ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್‍ನಲ್ಲಿನ (CLS) ಎನ್‍ಜೆ‍ಎಫ಼್‍ಎಕ್ಸ್‍ನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಆಶ್ಬರ್ನ್, ವರ್ಜೀನಿಯಾವರೆಗೆ, ತನ್ನ ೧೦೦ಜಿ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು . ಇದು ವಿಶ್ವದ ಶೇಖಡ ೭೦ರಷ್ಟು ಅಂತರಜಾಲ ಸಂಚಾರದ ಕೇಂದ್ರವಾಗುವುದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.fiercetelecom.com/story/windstream-establishes-100g-express-route-red-hot-ashburn-va-market-njfx/2016-01-19]</ref> === ದತ್ತಾಂಶ ಕೇಂದ್ರ ಸೇವೆಗಳು === ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ೪೪ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದತ್ತಾಂಶ ಕೇಂದ್ರ ಸೇವೆಗಳು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸೇವೆ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. === ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆಗಳು === ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್‌ನ ಜಾಗತಿಕ ಜಾಲಬಂಧ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಧ್ವನಿ, ದತ್ತಾಂಶ, ಮೊಬೈಲ್ ಸಂದೇಶಗಳು, ವಿಡಿಯೋ, ರೋಮಿಂಗ್, ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸಿಂಗ್ ಹೀಗೆ ಹಲವು ರೀತಿಯ ಮೊಬೈಲ್ ವಿತರಣೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=https://www.tatacommunications.com/products-services |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-12-30 |archive-date=2016-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161230072715/http://www.tatacommunications.com/products-services |url-status=dead }}</ref> == ಜಾಗತಿಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ == ಐದು ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ೪೦೦ರಕ್ಕೂ ಜಾಗಿತಿಕ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್, ವಿಶ್ವದ ಶೇಖಡ ೨೪ರಷ್ಟು ಅಂತರಜಾಲದ ಮಾರ್ಗಗಳ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ೭೧೦೦೦೦ ಕಿ.ಮಿ. ಉದ್ದದ ಭೂಮಿ ಹಾಗೂ ಜಲಾಂತರದ ಫ಼ೈಬರ್ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜಲಾಂತರ ಜಾಲವಾಗಿದೆ. ತಿಂಗಳಿಗೆ ೭೬೦೦ ಪೆಟಬೈಟ್‌ಗಳ ಅಂತರಜಾಲದ ಸಂಚಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಈ ಎಲ್ಲ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಟೆಲಿಪ್ರೆಸೆನ್ಸ್ ಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯ ಜಾಲಗಳು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೫೩೦೦ ಕೋಟಿ ನಿಮಿಷಗಳಷ್ಟು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಧ್ವನಿ ಕರೆಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ೧೬೦೦ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್‌ನ ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web |url=https://www.tatacommunications.com/glance/fun-facts |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2016-12-30 |archive-date=2016-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161104124734/https://www.tatacommunications.com/glance/fun-facts |url-status=dead }}</ref> == ಡಿಜಿಟಲ್ ಇಂಡಿಯಾ == ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಡಿಜಿಟಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨.೦ ಯೋಜನೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲು ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್‌ ಮುಂದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಲೋರಾ (LoRa) ಸಂಪರ್ಕ ಜಾಲವನ್ನು [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ದೆಹಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ]] ಹೊರತಂದಿದೆ. ಐಓಟಿ (ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಆಫ಼್ ಥಿಂಗ್ಸ್) [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ|ತಂತ್ರಜ್ಙಾನವನ್ನು]] ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲು ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್‌ ಸೆಮ್‌ಟೆಕ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್‍‌ನೊಂದಿಗೆ ಕೈ ಜೋಡಿಸಿದೆ. ಈ ಮೂರೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ೩೫ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಲಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ದೂರದಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು, ಜಲ, ವಿದ್ಯುತ್ ಹಾಗೂ ಅನಿಲ ಬಳಿಕೆಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು.<ref>[http://brandstories.livemint.com/TATAcommunications/eGovernance.html]</ref> == ಅಧೀನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು == * ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಸೇವೆಗಳು (ಟಿಸಿಟಿ‍ಎಸ್) * ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಡೇಟಾ ಕೇಂದ್ರ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಟಿಸಿಡಿಸಿ) * ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಪೇಮೆಂಟ್ ಸಲ್ಯೂಶನ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್(ಟಿಸಿಪಿ‍ಎಸ್‍ಎಲ್) == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕ== * {{official website|http://www.tatacommunications.com/}} [[ವರ್ಗ:ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕಂಪನಿಗಳು]] 45x7vliqoy9q5688aszcz6r10u4upb9 0 85673 1258728 1255055 2024-11-20T10:06:58Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 6 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258728 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg.png | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಇದರ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ ಇದೆ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್, ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013|archive-date=4 ಮಾರ್ಚ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094923/http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|url-status=dead}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‍ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018|archive-date=25 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211225024717/https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|url-status=dead}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್)ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಯುಎಸ್$ ೩೦ ಮಿಲಿಯನ್ (£೧೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗೆ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್, ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ೧೯ [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|title=Latest News|work=millenniumit.com|access-date=20 March 2015|archive-date=3 ಏಪ್ರಿಲ್ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150403114746/https://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|url-status=dead}}</ref> ೯ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೧ ರಂದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417024306/http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|url-status=dead|archive-date=17 April 2016|title=LSE jumps on TMX purchase plan|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/business/tsx-london-stock-exchange-to-merge-1.983822|title=TSX operator, London exchange agree to merge|date=9 February 2011 | work=CBC News}}</ref> ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100952/http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|url-status=dead|archive-date=6 March 2016|title=FACTBOX-LSE to buy Toronto exchange|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು ಎಲ್‍ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು ಪಿಎಲ್‍ಸಿ.<ref>Wall Street Journal, [http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE "A Combined TMX-LSE Would Be Called LTMX Group"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151107065253/http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE |date=2015-11-07 }}, ''Ben Dummett'', 1 June 2011</ref> ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, [[ಕೆನಡಾ]]ದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸಿಎ$ ೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್‌ನ ಎಲ್‍ಸಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>Reuters, [https://www.reuters.com/article/tmx-maple-idUSN132805520110613 "Maple Group goes hostile for TMX"], '''Solarina Ho'''</ref> ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ [[ಬ್ಯಾಂಕು]]ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "ಎಲ್‍ಸಿಇಜಿ ಮತ್ತು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ".<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ [[ದೆಹಲಿ]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]]ಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (ಎಸ್‍ಎಸ್‍ಇ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.lseg.com/markets-products-and-services/our-markets/london-stock-exchange/equities-markets/raising-equity-finance/market-open-ceremony/welcome-stories/london-stock-exchange-group-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative|website=London Stock Exchange|publisher=London Stock Exchange|access-date=3 June 2014|ref=LSE joins SSE}}</ref><ref>{{cite web|last1=Malone|first1=Charlotte|title=London Stock Exchange joins UN sustainability initiative|url=http://blueandgreentomorrow.com/2014/06/03/london-stock-exchange-joins-un-sustainability-initiative/|website=Blue&Green Tomorrow|publisher=Blue&Green Tomorrow|access-date=3 June 2014|ref=BlueGreen}}</ref><ref>{{cite web|last1=MOSS|first1=GAIL|title=London Stock Exchange joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.ipe.com/london-stock-exchange-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative/10002064.article|website=IPE|publisher=Investments and Pensions Europe|access-date=3 June 2014|ref=IPE}}</ref> ೨೬ [[ಜೂನ್]] ೨೦೧೪ ರಂದು, ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು [[ಸೂಚ್ಯಂಕ]] ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="The Wall Street Journal">{{cite web|last1=Walker|first1=Ian|title=London Stock Exchange to Buy U.S. Asset Manager Frank Russell for $2.7 Billion|url=https://online.wsj.com/articles/london-stock-exchange-to-buy-u-s-asset-manager-frank-russell-for-2-7-billion-1403767001|website=The Wall Street Journal|access-date=26 June 2014}}</ref> [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408082810/http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |url-status=dead |archive-date=8 April 2017 |publisher=Reuters |access-date=2 February 2015 |title=Deals of the day- Mergers and acquisitions}}</ref> [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=London Stock Exchange and Deutsche Boerse agree merger|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-35818997|access-date=16 March 2016|publisher=BBC News|date=16 March 2016}}</ref> ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ [[ಇಟಲಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ ಎಜಿ ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=borse-risk>{{cite news |last=Dummett |first=Ben |date=27 February 2017 |title=London Stock Exchange Merger With Deutsche Börse at Risk Over Antitrust Issues |url=https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-merger-with-deutsche-borse-at-risk-over-antitrust-issues-1488153680 | work=[[The Wall Street Journal]] |location=[[New York City]] |access-date=27 February 2017 }}</ref> ೨೯ [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೭ ರಂದು ಇಯು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ".<ref>{{Cite web|url=http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-789_en.htm|title=European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Mergers: Commission blocks proposed merger between Deutsche Börse and London Stock Exchange|website=europa.eu|access-date=21 July 2017}}</ref> [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ [[ಷೇರು]] ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="LSEG FT">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/54c886d8-b420-11e9-8cb2-799a3a8cf37b|title=London Stock Exchange clinches acquisition of Refinitiv for $27bn|website=Financial Times}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವತಃ [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]] ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು.<ref name="LSEG BBC">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/business-49659779|title=London Stock Exchange gets £32bn Hong Kong bid|website=BBC}}</ref> ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=London Stock Exchange rejects Hong Kong takeover offer |url=https://www.cnbc.com/2019/09/13/london-stock-exchange-rejects-hong-kong-takeover-bid.html |website=CNBC |access-date=13 February 2022 |language=en |date=13 September 2019}}</ref> ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, [[ಜುಲೈ]] ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಎಮ್‍ಟಿಎಸ್, [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಬೋರ್ಸ್ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/2dab8127-40da-4868-9713-9e3de6889223|title= LSE considers selling Italian assets to secure Refinitiv deal |work=Financial Times|last=Stafford|first=Phillip|date=31 July 2020|access-date=31 July 2020}}</ref> ೧೮ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/lse-engages-euronext-in-exclusive-borsa-italiana-talks-2020-9?r=US&IR=T|title=LSE engages Euronext in exclusive Borsa Italiana talks|date=18 September 2020|publisher=Business Insider|access-date=21 September 2020}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ [[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/business/world/euronext-completes-purchase-of-italian-stock-exchange-40369507.html|title=Euronext completes purchase of Italian stock exchange|date=29 April 2021|newspaper=The Independent|access-date=8 October 2021}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=UPDATE: London Stock Exchange to ditch Refinitiv brand completely |url=https://www.morningstar.co.uk/uk/news/AN_1691057094361346600/http%3a%2f%2fwww.morningstar.co.uk%2fvirtual%2fSolrNews%2fAllianceNews.aspx%3fSite%3duk%26DocId%3dAN_1691057094361346600 |access-date=29 August 2023 |website=MorningstarUK |language=en-GB }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ನಾಯಕತ್ವ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="auto">{{cite news|last1=Strydom|first1=Martin|title=LSE picks Goldman's David Schwimmer as its new chief|url=https://www.thetimes.co.uk/edition/business/lse-picks-goldmans-david-schwimmer-as-its-new-chief-x0gr272pl|access-date=13 April 2018|work=The Times|date=13 April 2018}}</ref> ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ".<ref name="auto" /> ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: [[:en:Don Robert|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್]] (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: [[:en:David Schwimmer (banker)|ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್]] (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Chris Gibson-Smith|ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್]] (೨೦೦೭-೨೦೧೫)<ref name=":0">{{Cite news |date=8 April 2003 |title=LSE names Gibson-Smith as chairman |newspaper=[[The Irish Times]] |url=https://www.irishtimes.com/news/lse-names-gibson-smith-as-chairman-1.471053}}</ref> #[[:en:Donald Brydon|ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್]] (೨೦೧೫-೨೦೧೮)<ref>{{Cite web |date=14 December 2018 |title=LSEG announces appointment of Donald Robert as a Non-Executive Director and then to succeed Donald Brydon as Chairman after 2019 AGM |url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-announces-appointment-donald-robert-non-executive-director-and-then-succeed-donald-brydon-chairman-after-2019-agm |access-date=15 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024 |archive-date=13 ಮೇ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220513163118/https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-announces-appointment-donald-robert-non-executive-director-and-then-succeed-donald-brydon-chairman-after-2019-agm |url-status=dead }}</ref> ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Clara Furse|ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್]] (೨೦೦೭-೨೦೦೯)<ref name=":0" /> #[[:en:Xavier Rolet|ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್]] (೨೦೦೯-೨೦೧೭)<ref name="auto" /> ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು :<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022|archive-date=9 ಏಪ್ರಿಲ್ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220409080616/https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ ೪೮% ನೊಂದಿಗೆ, ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಮಾಣದ ಮೂಲಕ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.londonstockexchange-ir.com/|title=Investor relations|work=londonstockexchange-ir.com|access-date=20 March 2015|archive-date=17 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141217143153/http://londonstockexchange-ir.com/|url-status=dead}}</ref> ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್‍ನ ಪ್ರಮುಖ [[ಷೇರು]] ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.exchangesjournal.org/london.php|title=London Stock Exchange|publisher=Exchanges Journal|access-date=9 April 2017}}</ref> *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url= https://www.lseg.com/markets-products-and-services/technology/lseg-technology|title= LSEG Technology. The new name for our technology business.}}</ref> ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group to acquire MillenniumIT for US$30M (£18M) |url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/media-relations/press-releases/2009/london-stock-exchange-group-to-acquire-millenniumit-for-us30m-18m.htm |publisher=London Stock Exchange |access-date=19 November 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131019165211/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/media-relations/press-releases/2009/london-stock-exchange-group-to-acquire-millenniumit-for-us30m-18m.htm |archive-date=19 October 2013 }}</ref> *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/lse-lchclearnet-idUKLK29075420090220|archive-url=https://web.archive.org/web/20170410132826/http://uk.reuters.com/article/lse-lchclearnet-idUKLK29075420090220|url-status=dead|archive-date=10 April 2017|title=LSE backs possible joint bid for LCH.Clearnet|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ [[ಹಣಕಾಸು]] ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ [[ಪೂರ್ವ]] ವಸಾಹತು, [[ವಸಾಹತು]] ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.mondovisione.com/news/the-monte-titoli-shareholders-approve-the-financial-statement-for-year-2002-net-/|title=The Monte Titoli Shareholders Approve The Financial Statement For Year 2002|date=17 April 2003|publisher=Mondovisione|access-date=9 April 2017}}</ref> *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8423955.stm|title=BBC News – LSE reveals takeover of Turquoise|work=bbc.co.uk|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ [[ಷೇರುದಾರ]]ರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/idUKL6E8F31IP20120403|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305203615/http://uk.reuters.com/article/idUKL6E8F31IP20120403|url-status=dead|archive-date=5 March 2016|title=LSE wins shareholder backing for LCH deal|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-launches-new-ftse-russell-brand|title=LSEG launches new FTSE Russell brand|website=London Stock Exchange Group|access-date=30 April 2016}}</ref> *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ [[ನವೆಂಬರ್]] ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ [[ವ್ಯವಹಾರ]] ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/business/2016/11/21/london-stock-exchange-adds-data-service-mergent-takeover/|title=London Stock Exchange adds to data service with Mergent takeover|work=The Telegraph|access-date=21 July 2017}}</ref> *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/corporate-announcements/lseg-acquire-yield-book-and-citi-fixed-income-indices|title=LSEG to acquire The Yield Book and Citi Fixed Income Indices|work=London Stock Exchange Group|access-date=11 October 2018|language=en|archive-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181012014618/https://www.lseg.com/resources/media-centre/corporate-announcements/lseg-acquire-yield-book-and-citi-fixed-income-indices|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-citigroup-m-a-lse-idUSKBN18Q0FZ|title=LSE to buy Citi's bond data and indexes business for $685 million|last=Hussain|first=Noor Zainab|work=U.S.|access-date=11 October 2018|language=en-US}}</ref> *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ [[ಆಸ್ತಿ]] ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-technology-selected-atom-power-aax-digital-asset-exchange|title=LSEG Technology selected by ATOM to power the AAX digital asset exchange|website=London Stock Exchange Group|language=en|access-date=1 July 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aax.com/en/index.html|title=AAX – Trade Digital Assets with Confidence|website=www.aax.com|access-date=1 July 2019|archive-date=26 ಆಗಸ್ಟ್ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190826215757/http://www.aax.com/en/index.html|url-status=dead}}</ref> *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=4 September 2023 |title=LSEG explores blockchain for cross-asset digital 'ecosystem' |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/lse-group-draws-up-plans-blockchain-based-digital-assets-business-ft-2023-09-04/ |access-date=4 September 2023}}</ref> ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕಂಪನಿಗಳು]] tf9826bsgftyzqn3obfwbpxyu4lc2yp 2 87621 1258673 1002639 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1002639 wikitext text/x-wiki ಯು. ಪಿ. ಉಪಾಧ್ಯಾಯ, ಇವರು ಬಹುಭಾಷಾ ವಿದ್ವಾಂಸ, ಸಂಶೋಧಕ, ತುಳು ನಿಘಂಟು ರಚನೆಕಾರ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ವಿಶ್ವ ತುಳು ಸಮ್ಮೇಳನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಗುಂಡರ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸೇಡಿಯಾಪು ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ತುಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕಿಟ್ಟೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂದೇಶ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಿಘಂಟುಕಾರ ರಚನಾಕಾರರ ಸಮ್ಮೇಳನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಾ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಬಹುಮಾನ, ಕನ್ನಡ ಸಂಘದ ತ್ರಿದಶಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಶ್ರೀ ರಾಮ ವಿಠಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸುವರ್ಣ ಕರ್ನಾಟಕ ದಿಬ್ಬಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಶಂಭಾ ಜೋಷಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಹುಟ್ಟೂರ ಸಮ್ಮಾನ ಸಹಿತವಾಗಿ ನೂರಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಪುರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಗೌರವ ಸಮ್ಮಾನಗಳು ದೊರಕಿದ್ದವು. qoux3264mgicq7pxp0blft1teloxfii 0 88383 1258588 1227933 2024-11-19T14:38:25Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258588 wikitext text/x-wiki {{Short description|English socialite (1895–1941)}} {{Use dmy dates|date=June 2019}} {{Use British English|date=June 2019}} {{Infobox person | name = ಡಾಲಿ ವೈಲ್ಡ್ | image = dorothywilde.jpg | alt = | caption = | birth_name = ಡೊರೊಥಿ ಐರ್ನೆ ವೈಲ್ಡ್ | birth_date = ೧೧ ಜುಲೈ ೧೮೯೫ | birth_place = [[ಲಂಡನ್]] | death_date = {{Death date and age|df=yes|1941|04|10|1895|07|11}} | death_place = [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] | nationality = ಬ್ರಿಟಿಷ್ | other_names = | occupation = ಸಮಾಜವಾದಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | partner = ನಟಾಲಿ ಕ್ಲಿಫರ್ಡ್ ಬಾರ್ನೆ | father = ವಿಲ್ಲಿ ವೈಲ್ಡ್ }} ಡಾಲಿ ವೈಲ್ಡ್ (೧೧ ಜುಲೈ ೧೮೯೫- ೧೦ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೧) ಅವರು ಒಬ್ಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಮಾಜವಾದಿ. ಇವರನ್ನು ಡೊರೊಥಿ ಐರ್ನೆ ವೈಲ್ಡ್ ಎಂದು ಸಹ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ==ಜೀವನ== ===ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ=== ಡಾಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು. ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು [[ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್|ಆಸ್ಕರ್]] ಅವರ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ವಿಲ್ಲಿ ಅವರ ಏಕೈಕ ಮಗು. ವೈಲ್ಡ್ ಅವರ ತಂದೆ ವಿಲ್ಲಿ. ಅವರ ತಾಯಿ ಸೋಫಿ ಲಿಲಿ ಲೀಸ್‌. ಸೋಫಿ ಲಿಲಿ ಲೀಸ್‌ ಅವರು ವಿಲ್ಲೀ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿ. ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಭೇಟಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ತಂದೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅವರನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ವೈಲ್ಡ್ ಅವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಮದ್ಯಪಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು ಜನಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ ೧೮೯೯ ಅವರು ನಿಧನರಾದರು.<ref>{{Cite web|url=http://cultureandstuff.com/2011/11/13/dolly-wilde-a-ghost-in-paris/|title=Dolly Wilde, a Ghost in Paris {{!}} Culture&Stuff|website=cultureandstuff.com|access-date=2019-12-01|archive-date=14 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191214073359/http://cultureandstuff.com/2011/11/13/dolly-wilde-a-ghost-in-paris/|url-status=dead}}</ref> ===ವಿಶ್ವ ಸಮರ I=== ೧೯೧೪ ರಲ್ಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು ವಿಶ್ವ ಸಮರ I ರಲ್ಲಿ [[ಆಂಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್]] ಅನ್ನು ಓಡಿಸಲು [[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ೧೯೧೭ ಅಥವಾ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಹ ಆಂಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್ ಡ್ರೈವರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಆಯಿಲ್ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಮರಿಯನ್ "ಜೋ" ಕಾರ್ಸ್ಟೈರ್ಸ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ===ವ್ಯಸನಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಜೀವನ=== ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು ಅತಿಯಾಗಿ ಕುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಹೆರಾಯಿನ್ ವ್ಯಸನಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref>Schenkar, 280-293.</ref> ೧೯೩೯ ರಲ್ಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರಿಗೆ ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು. ಅವರು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿದರು.<ref>Schenkar, 269.</ref> ಅವರು ೧೯೪೧ ರಲ್ಲಿ ೪೫ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.<ref>Schenkar, 37-48.</ref> ==ನಟಾಲಿ ಬಾರ್ನೆ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಬಂಧ== ೧೯೨೭ ರಿಂದ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರ ಮರಣದವರೆಗೂ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಲೆಸ್ಬಿಯನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಲೇಖಕಿ ನಟಾಲಿ ಕ್ಲಿಫರ್ಡ್ ಬಾರ್ನೆಯೊಂದಿಗೆ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರ ಸಂಬಂಧ ಇತ್ತು. ನಟಾಲಿ ಕ್ಲಿಫರ್ಡ್ ಬಾರ್ನೆ ಅವರು ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಲೂನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಆತಿಥೇಯರಾಗಿದ್ದರು.<ref name="rodriguez">{{cite book | last = Rodriguez | first = Suzanne | year = 2002 | title = Wild Heart: A Life: Natalie Clifford Barney and the Decadence of Literary Paris | location = New York | publisher = HarperCollins | isbn = 0-06-093780-7 }}</ref> ==ಬರವಣಿಗೆ== ಡಾಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಅವರು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಕಥೆಗಾರ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರ. ಟ್ರೂಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಇದು ವೈಲ್ಡ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ.<ref>https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/books/first/s/schenkar-wilde.html?scp=7&sq=bettina%2520s&st=cse</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.nytimes.com/books/first/s/schenkar-wilde.html Biography of Wilde in the ''New York Times''] *[https://archive.today/20130113051254/http://www.oscarwildeinamerica.org/lecture-tour/0805-a-scene-at-long-beach.html When Wilde's lover Natalie Barney met her uncle Oscar Wilde] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Wilde, Dolly}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] sy4p3hjikhhr2ir9cesgv8zv8rdfi3p 0 93172 1258624 1228058 2024-11-19T20:11:15Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258624 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಪೀಟರ್ ಲಿಂಚ್ | image = | caption = | birth_date = {{birth date and age|1944|1|19}} | birth_place = [[:en:Newton, Massachusetts|ನ್ಯೂಟನ್, ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್]], ಯು.ಎಸ್. | education = [[:en:Boston College|ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜ್]] (ಬಿ.ಎ.) <br>[[:en:The Wharton School of the University of Pennsylvania|ದಿ ವಾರ್ಟನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ದಿ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ]] (ಎಮ್‌.ಬಿ.ಎ.) | occupation = [[:en:Investor|ಹೂಡಿಕೆದಾರರ]], [[ಲೇಖಕ]], [[ಮ್ಯೂಚುಯಲ್‌ ಫಂಡ್|ಮ್ಯೂಚುವಲ್ ಫಂಡ್]], [[:en:philanthropist|ಲೋಕೋಪಕಾರಿ]] | employer = [[:en:Fidelity Investments|ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಹೂಡಿಕೆಗಳು]] (೧೯೬೬ - ೧೯೯೦) | known_for = ಮ್ಯಾಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್ ನಿರ್ವಹಣೆ[[:en:Magellan Fund|ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್]] | title = ಲಿಂಚ್ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ [[ಅಧ್ಯಕ್ಷ|ಅಧ್ಯಕ್ಷರು]] | spouse = [[:en:Carolyn Lynch|ಕ್ಯಾರೊಲಿನ್ ಲಿಂಚ್]] (ಎಮ್. ೧೯೬೮, ಮರಣ ೨೦೧೫) | children = ೩ }} '''ಪೀಟರ್ ಲಿಂಚ್''' (ಜನನ ಜನವರಿ ೧೯, ೧೯೪೪) ಇವರು ಅಮೇರಿಕನ್ [[:en:investor|ಹೂಡಿಕೆದಾರರು]], [[:en:mutual fund|ಮ್ಯೂಚುವಲ್ ಫಂಡ್]] ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರು, [[ಲೇಖಕ]] ಮತ್ತು [[:en:philanthropist|ಲೋಕೋಪಕಾರಿ]].<ref>{{Cite news|url =https://www.wsj.com/articles/peter-lynch-25-years-later-its-not-just-invest-in-what-you-know-1449459844 | title= Peter Lynch, 25 Years Later: It's Not Just 'Invest in What You Know' | newspaper= Wall Street Journal | date= 7 December 2015 | publisher = wsj.com| last1= Schoenberger | first1= Chana R. }}</ref> ೧೯೭೭ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ ರ ನಡುವೆ [[:en:Fidelity Investments|ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[:en:Magellan Fund|ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್‌ನ]] ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿ, ಇವರು ಸರಾಸರಿ ೨೯.೨% ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://theguruinvestor.com/2009/09/18/garp-pegs-and-peter-lynch/|title=GARP, PEGS and Peter Lynch|publisher=The Guru Investor|date=18 September 2009|access-date=26 December 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305012538/http://theguruinvestor.com/2009/09/18/garp-pegs-and-peter-lynch/|archive-date=5 March 2016|url-status=dead}}</ref> ಇದು [[:en:S&P 500|ಎಸ್ & ಪಿ ೫೦೦]] [[ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] ಸೂಚ್ಯಂಕಕ್ಕಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ [[ಮ್ಯೂಚುಯಲ್‌ ಫಂಡ್]] ಆಗಿದೆ.<ref>The Intelligent Investor, 2003, Commentary on the Introduction</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ajcunet.edu/story?TN=PROJECT-20121206050322|title=AJCU: Peter Lynch|publisher=[[AJCU]]|access-date=15 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20141226131715/http://www.ajcunet.edu/story?TN=PROJECT-20121206050322|archive-date=26 December 2014}}</ref> ಅವರ ೧೩ ವರ್ಷಗಳ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸ್ವತ್ತುಗಳು ಯುಎಸ್ $ ೧೮ [[ಮಿಲಿಯನ್|ಮಿಲಿಯನ್‌ನಿಂದ]] $ ೧೪ [[ಬಿಲಿಯನ್|ಬಿಲಿಯನ್‌ಗೆ]] ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.businessinsider.com/peter-lynch-charlie-rose-investing-2013-12|title= Mutual Fund Legend Peter Lynch's Advice about Investing|publisher=[[Business Insider]]|date=13 December 2013}}</ref> [[:en:value investing|ಮೌಲ್ಯ ಹೂಡಿಕೆಯ]] ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾದ ಲಿಂಚ್‌ರವರು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Simon & Schuster|ಸೈಮನ್ & ಶುಸ್ಟರ್‌ರವರು]] ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ''ಒನ್ ಅಪ್ ಆನ್ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'' ಸೇರಿದಂತೆ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಸಹ-ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.bookrackwa.com/book/9780743200400|title=One up on Wall Street: How to Use What You Already Know to Make Money in the Market (Paperback) &#124; the Book Rack|access-date=2024-05-21|archive-date=2022-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20220514001806/https://www.bookrackwa.com/book/9780743200400|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್ ಪ್ರತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾಯಿತು. ಅವರು ಆಧುನಿಕ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೂಡಿಕೆಯ ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market |date=2000-04-03 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-0040-0 |edition=2nd |location=New York |pages=32 |language=English}}</ref> ಉದಾಹರಣೆಗೆ: "ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿ" ಮತ್ತು "ಟೆನ್ ಬ್ಯಾಗರ್". ಲಿಂಚ್ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ದಾಖಲೆಗಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ಮಾಧ್ಯಮವು ಅವರನ್ನು "[[ದಂತಕಥೆ|ದಂತಕಥೆಗಾರ]]" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ. <ref>{{cite web|url=http://businesstoday.intoday.in/story/investment-tips-from-legendary-investor-peter-lynch/1/202660.html|title= Business Today: What Made Peter Lynch a Legendary Investor |publisher=[[Business Today (business magazine)|Business Today]]|date= February 2014}}</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಪೀಟರ್ ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಜನವರಿ ೧೯, ೧೯೪೪ ರಂದು [[:en:Massachusetts|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌ನ]] [[:en:Newton|ನ್ಯೂಟನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{Cite news|url=http://www.valuewalk.com/peter-lynch-resource-page/|title=Peter Lynch Resource Page: Bio, Investment Philosophy|newspaper=ValueWalk|language=en-US|access-date=2017-02-04}}</ref> ೧೯೫೧ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಏಳು ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ, ಅವರ ತಂದೆಗೆ [[ಮೆದುಳಿನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಗೆಡ್ದೆ(ಊತ)|ಮೆದುಳಿನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]] ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market |date=2000-04-03 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-0040-0 |edition=2nd |location=New York |pages=42 |language=English}}</ref> ಅವರು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ನಿಧನರಾದರು.ಹಾಗೂ ಲಿಂಚ್ ಅವರ ತಾಯಿ [[ಕುಟುಂಬ|ಕುಟುಂಬವನ್ನು]] ಪೋಷಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಲಿಂಚ್‌ರವರು ತಮ್ಮ [[ಹದಿಹರೆಯ|ಹದಿಹರೆಯದ]] ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಾಲು ಸಹಾಯಕನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market |date=2000-04-03 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-0040-0 |edition=2nd |location=New York |pages=42 |language=English}}</ref> ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ [[ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ|ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ]], ಅವರು ತಮ್ಮ ಉಳಿತಾಯವನ್ನು [[:en:Flying Tiger Airlines |ಫ್ಲೈಯಿಂಗ್ ಟೈಗರ್ ಏರ್ಲೈನ್ಸ್‌ನ]] ೧೦೦ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ $ ೭ ರಂತೆ ಖರೀದಿಸುವಂತೆ ಬಳಸಿದರು. ನಂತರ, ಪ್ರತಿ ಷೇರು $೮೦ ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ಅದರಿಂದ ಬಂದ [[ಲಾಭ|ಲಾಭವು]] ಅವರ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಪಾವತಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.<ref>{{cite book|last1=Weiner|first1=Eric J.|title=What goes up : the uncensored history of modern Wall Street as told by the bankers, brokers, CEOs, and scoundrels who made it happen|date=2005|publisher=Little, Brown and Co.|location=New York|isbn=0-316-92966-2|page=[https://archive.org/details/whatgoesup00eric/page/172 172]|edition=1st|url=https://archive.org/details/whatgoesup00eric/page/172}}</ref> ೧೯೬೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್‌ರವರು [[:en:Boston College|ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ]] (ಬಿ.ಸಿ) ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಇತಿಹಾಸ]], ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು [[ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು]] ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೮ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Wharton School of the University of Pennsylvania|ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಾರ್ಟನ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನಿಂದ]] [[:en:Master of Business Administration|ಮಾಸ್ಟರ್ ಆಫ್ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಅಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೇಷನ್]] ಪದವಿ ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite news|url=http://www.investopedia.com/university/greatest/peterlynch.asp|title=The Greatest Investors: Peter Lynch {{!}} Investopedia|date=2003-12-01|newspaper=Investopedia|language=en-US|access-date=2017-02-04}}</ref> ==ಹೂಡಿಕೆ ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ===ನಿಷ್ಠೆ=== ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್ ಅವರನ್ನು [[:en:Fidelity Investments|ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[:en:intern|ಇಂಟರ್ನ್]] ಆಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಏಕೆಂದರೆ, ಅವರು [[:en:Massachusetts|ಮ್ಯಾಸಚೂಸೆಟ್ಸ್‌ನ]] [[:en:Newton|ನ್ಯೂಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[:en:Brae Burn Country Club|ಬ್ರೇ ಬರ್ನ್ ಕಂಟ್ರಿ ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಫಿಡೆಲಿಟಿಯ [[:en:president|ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ]] ''ಡಿ. ಜಾರ್ಜ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್'' (ಇತರರೊಂದಿಗೆ) ಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>{{cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street |year=1990 |publisher=Penguin Books |isbn=978-0-14-012792-8 |url=https://books.google.com/books?id=rpEU1tkx1IUC}}</ref><ref>{{Cite web | url=https://www.moneyfed.com/peter-lynch/ | archive-url=https://web.archive.org/web/20160828130036/https://www.moneyfed.com/peter-lynch/ | url-status=dead | archive-date=2016-08-28 |title = Peter Lynch &#124; MoneyFed}}</ref> ಅವರು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪತ್ರಿಕೆ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ [[ಸೈನ್ಯ|ಸೈನ್ಯದ]] ಕೆಲಸದ ನಂತರ ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ ಅವರನ್ನು ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ, ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.valuewalk.com/peter-lynch-resource-page/|title=Peter Lynch Resource Page: Bio, Investment Philosophy|website=ValueWalk|date=June 2011 |language=en-US|access-date=2020-04-22}}</ref><ref>{{Cite news|last=Wayne|first=Leslie|url=https://www.nytimes.com/1992/12/19/business/lynch-joining-fidelity-coaching-staff.html|title=Lynch Joining Fidelity Coaching Staff|date=1992-12-19|work=The New York Times|access-date=2020-04-22|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ಈ ಬಾರಿ ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಜವಳಿ, [[ಲೋಹ|ಲೋಹಗಳು]], [[ಗಣಿಗಾರಿಕೆ]] ಮತ್ತು ರಾಸಾಯನಿಕ [[ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು|ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು]] ಅನುಸರಿಸಿದ ಆರೋಪವನ್ನು ಹೊರಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೭೪ ರಿಂದ ೧೯೭೭ ರವರೆಗೆ ಫಿಡೆಲಿಟಿಯ ಸಂಶೋಧನಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದರು. ===ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್=== ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್ ಅವರನ್ನು ೧೮ [[ಮಿಲಿಯನ್]] [[ಡಾಲರ್]] ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಆಗಿನ ಅಸ್ಪಷ್ಟ [[:en:Magellan Fund|ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್‌ನ]] ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url =http://www.businessinsider.com/peter-lynch-charlie-rose-investing-2013-12 | title= Mutual Fund Legend Peter Lynch Identifies His 'Three C's' Of Investing In A Rare Interview | publisher = businessinsider.com}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಫಂಡ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ನಿಧಿಯು ೧,೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ಟಾಕ್ ಸ್ಥಾನಗಳೊಂದಿಗೆ $ ೧೪ [[ಬಿಲಿಯನ್]] ಆಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿತ್ತು. ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ನಿಧಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ಲಿಂಚ್ ಅವರು ಯಾವ ಸ್ವತ್ತುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ([[:en:SEC|ಎಸ್ಇಸಿ]]-ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ಫೆಡರಲ್ ಕಾನೂನಿನಂತಹ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, "ವೈವಿಧ್ಯಮಯ" ಎಂದು ನೋಂದಾಯಿಸಲಾದ ಹೂಡಿಕೆ ಕಂಪನಿ ನಿಧಿಗಳು ಖರೀದಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊ ಸ್ವತ್ತುಗಳ ೫% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಂದುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುತ್ತದೆ).<ref>Peter Lynch and John Rothschild, Beating the Street Simon & Schuster; Revised edition (May 25, 1994) 0671891634</ref> ಅವರು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಾಪಕ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಕ್ಕಿಂತ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪನಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು. ದೊಡ್ಡ ಯುಎಸ್ ಕಂಪನಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಕ್ರಮೇಣ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಷೇರುಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ೧೯೭೭ ರಿಂದ ೧೯೯೦ ರವರೆಗೆ, ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್ ಸರಾಸರಿ ೨೯.೨% ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ೨೦೦೩ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮ್ಯೂಚುವಲ್ ಫಂಡ್‌ ೨೦-ವರ್ಷಗಳ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>{{cite web |url=http://articles.moneycentral.msn.com/Investing/StrategyLab/Rnd18/P6/GuruInvestorJournal20090204.aspx?page=2 |title=Stock quotes, financial tools, news and analysis - MSN Money |website=Articles.moneycentral.msn.com |date=2017-01-31 |access-date=2017-02-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210185428/http://articles.moneycentral.msn.com/Investing/StrategyLab/Rnd18/P6/GuruInvestorJournal20090204.aspx?page=2 |archive-date=2009-02-10 |url-status=dead }}</ref> ಲಿಂಚ್‌ರವರು ವಿವಿಧ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಂದ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ಷೇರುಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ''ಬೀಟಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'' ಪ್ರಕಾರ, ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ನಡೆಸುವಾಗ ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಲಾಭದಾಯಕ ಆಯ್ಕೆಗಳೆಂದರೆ [[:en:Fannie Mae|ಫ್ಯಾನಿ ಮೇ]] ($ ೫೦೦ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en: Ford|ಫೋರ್ಡ್]] ($ ೧೯೯ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:Philip Morris|ಫಿಲಿಪ್ ಮೋರಿಸ್]] ($ ೧೧೧ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:MCI|ಎಂಸಿಐ]] ($ ೯೨ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:Volvo|ವೋಲ್ವೋ]] ($ ೭೯ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:General Electric|ಜನರಲ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್]] ($ ೭೬ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:General Public Utilities|ಜನರಲ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಯುಟಿಲಿಟಿಸ್]] ($ ೬೯ ಮಿಲಿಯನ್), ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಲೋನ್ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ($ ೬೫ ಮಿಲಿಯನ್), [[:en:Kemper|ಕೆಂಪರ್]] ($ ೬೩ ಮಿಲಿಯನ್) ಮತ್ತು [[:en:Lowe's|ಲೋವೆಸ್]] ($ ೫).<ref>{{Cite book |last1=Lynch |first1=Peter |title=Beating the Street |last2=Rothchild |first2=John |date=1994-05-25 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-671-89163-3 |edition=Revised |pages=135 |language=English}}</ref> ==ಹೂಡಿಕೆ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ== ಲಿಂಚ್‌ರವರು (ಸಹ-ಲೇಖಕ [[:en:John Rothchild|ಜಾನ್ ರೋಥ್ ಚೈಲ್ಡ್]] ಅವರೊಂದಿಗೆ) ಹೂಡಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೂರು ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: ''ಒನ್ ಅಪ್ ಆನ್ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'' ([[:en:ISBN|ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್]] [[:en:0671661035|೦೬೭೧೬೬೧೦೩೫]]), ''ಬೀಟಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'' ([[:en:ISBN|ಐಎಸ್‌ಬಿಎನ್]] [[:en:0671759159|೦೬೭೧೭೫೯೧೫೯]]) ಮತ್ತು ''ಲರ್ನ್ ಟು ಎರ್ನ್''. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲಾದ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ವಯಸ್ಸಿನ ಆರಂಭಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗಾಗಿ, ಹಾಗೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹದಿಹರೆಯದವರಿಗಾಗಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite journal|title=Review of ''One Up on Wall Street'' by Peter Lynch and John Rothchild|date=February 1, 1989|journal=Publishers Weekly|url=https://www.publishersweekly.com/978-0-671-66103-8}}</ref> ಸಾರಾಂಶದಲ್ಲಿ, ''ಒನ್ ಅಪ್'' ಸಿದ್ಧಾಂತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರೆ, ''ಬೀಟಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್'' ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಸರಕು ವರ್ಗೀಕರಣಗಳಾದ: ಎರಡು ನಿಮಿಷಗಳ ಡ್ರಿಲ್, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲು ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಅಧ್ಯಾಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಲಿಂಚ್ ಅವರ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರವನ್ನು ''ಒನ್ ಅಪ್'' ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|title=Review of ''Beating the Street'' by Peter Lynch and John Rothchild|date=March 1, 1993|journal=Publishers Weekly|url=https://www.publishersweekly.com/978-0-671-75915-5}}</ref> ''ಬೀಟಿಂಗ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನ'' ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವು ಲಿಂಚ್‌ರವರ ೧೯೯೨ ರ, [[:en:Barron's Magazine|ಬ್ಯಾರನ್ಸ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್]] ಆಯ್ಕೆಗಳ ಸರಕುಗಳ ಚರ್ಚೆಯ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಈ ಹಿಂದೆ ಚರ್ಚಿಸಿದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ, ಎರಡೂ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಯಾವುದೇ ಜ್ಞಾನ ಮಟ್ಟ ಅಥವಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. {{rquote|right|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕುಸಿಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ನೀವು ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದಾಗ, ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀವು ಸಂತೋಷವಾಗಿರುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. 'ಈಗ ಖರೀದಿಸುವ ಸಮಯ' ಎಂದು ಓದುವ ಮೂಲಕ ನೀವು ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪುವುದಿಲ್ಲ. |ಲಿಂಚ್‌ರವರ [[:en:market movements|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಚಳುವಳಿಗಳು]]}} ಲಿಂಚ್‌ರವರ ಆಧುನಿಕ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರಗಳ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೂಡಿಕೆ ತತ್ವವೆಂದರೆ: "ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿ", "[[:en:local knowledge|ಸ್ಥಳೀಯ ಜ್ಞಾನ]]"ದ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವುದು.<ref>{{Cite web |last=Schoenberger |first=Chana |title=Peter Lynch, 25 years later: it's not just 'invest in what you know' |url=https://www.marketwatch.com/story/peter-lynch-25-years-later-its-not-just-invest-in-what-you-know-2015-12-28 |access-date=2023-06-25 |website=MarketWatch |language=EN-US}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಕೆಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗುವುದರಿಂದ, ಈ ಮೂಲಭೂತ ವಾಕ್ಯವಾದ "''ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿ''" ತತ್ವವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಿಂಚ್‌ರವರ ಈ ತತ್ವವನ್ನು ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಆರಂಭಿಕ ಬಿಂದುವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಫಂಡ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ಗಿಂತ ಸ್ಟಾಕ್‌ಗಳಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಗಳಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಅವರು ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ಗಿಂತ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಎರಡು ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಹೂಡಿಕೆಯ ಪ್ರೈಮರ್ಗಳ ಉದ್ದಕ್ಕೂ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅನೇಕ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ''ಒನ್ ಅಪ್'' ಲಿಂಚ್ ಅವರು [[:en:Dunkin' Donuts|ಡಂಕಿನ್ ಡೊನಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಹೇಗೆ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಲ್ಲಿ'' ಕಂಪನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಓದಿದ ನಂತರ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಹಕರಾಗಿ ಅವರ ಕಾಫಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ನಂತರ. ಇತರರು ಇದೇ ರೀತಿ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯ ಬೋಸ್ಟನ್ ಸ್ಥಳಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಅವರು ಕಂಪನಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಡಂಕಿನ್ ಡೊನಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಇದು ಅವರು ಖರೀದಿಸಿದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಷೇರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಡಂಕಿನ್ ಡೊನಟ್ಸ್ ನಂತಹ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅಥವಾ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಮತ್ತು ಹವ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ಮೂಲಕ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಹೂಡಿಕೆ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಲಿಂಚ್‌ರವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite book|title=One Up On Wall Street|last=Lynch|first=Peter|publisher=Simon & Schuster Paperback|year=1989|isbn=978-0-671-66103-8|location=New York, NY|chapter=6|url=https://archive.org/details/oneuponwallstree00lync_0}}</ref> ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್‌ನ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು, ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಸರಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ, ಗಳಿಕೆಗಳು, [[ನಗದು]] ಹರಿವು ಮತ್ತು ಇತರ ದತ್ತಾಂಶದ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಹೊಸಬರು ಕಂಪನಿಯ ಕಾಗದಪತ್ರಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಓದಬೇಕು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಲಿಂಚ್‌ರವರು ತಮ್ಮ ಎಂಬಿಎಗಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ [[ಗಣಿತ]] ಅಥವಾ ಹಣಕಾಸುಗಿಂತ [[ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ|ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ತನ್ನ ಪದವಿಪೂರ್ವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ''ಒನ್ ಅಪ್ ಆನ್ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿ'' ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market |date=2000-04-03 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-0040-0 |edition=2nd |location=New York |pages=43 |language=English}}</ref> ವಾರ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಹೂಡಿಕೆ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಾದ [[:en:random walk hypothesis|ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ನಡಿಗೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] ಮತ್ತು [[:en: efficient market hypothesis|ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಿದ್ಧಾಂತವು]] ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದರು. ಫಿಡೆಲಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನ್ಶಿಪ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು ಕಲಿಸಿದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ವೃತ್ತಿಪರರು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ತಪ್ಪೆಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದರು. ಹೀಗೆ, ಅವರು ಸಿದ್ಧಾಂತವಾದಿಗಳಿಗಿಂತ ವೃತ್ತಿನಿರತರ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತರಾದರು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, "ಹೂಡಿಕೆ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು ನಿಮಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕಾದದ್ದು ನಿಮಗೆ ವಿಫಲವಾಗಲು ಮಾತ್ರ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ತೋರಿತು.<ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |title=One Up On Wall Street: How To Use What You Already Know To Make Money In The Market |date=2000-04-03 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-0040-0 |edition=2nd |location=New York |language=English}}</ref> [[:en:Quantitative analysis|ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು]] ಫಿಡೆಲಿಟಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಂಗತಿಗಳು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸಂಭವಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನನಗೆ ಕಲಿಸಿತು" ಎಂಬುದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಲಿಂಚ್‌ರವರು [[:en:market timing|ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಸಮಯದ]] ವಿರುದ್ಧವೂ ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ: "ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಿಗೆ ತಯಾರಿ ನಡೆಸುವುದರಿಂದ ಅಥವಾ [[ತಿದ್ದುಪಡಿ|ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು]] ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದರಿಂದ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ".<ref>As quoted in "[http://davisadvisors.com/davissma/downloads/WGI.pdf The Wisdom of Great Investors: Insights from Some of History's Greatest Investment Minds] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240422024340/https://www.davisadvisors.com/davissma/downloads/WGI.pdf |date=2024-04-22 }}, by Davis Advisers, p. 7</ref> ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಸ್ಟಾಕ್ ಹೂಡಿಕೆ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ "ಜಿಎಆರ್ಪಿ" (ಸಮಂಜಸವಾದ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ) ಅನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಇದು ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಸ್ಟಾಕ್-ಪಿಕಿಂಗ್ ವಿಧಾನವಾಗಿದ್ದು.<ref>{{Cite web |title=Interview With Peter Lynch {{!}} Betting On The Market {{!}} FRONTLINE {{!}} PBS |url=https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/betting/pros/lynch.html |access-date=2023-06-25 |website=www.pbs.org}}</ref> ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಯ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮೌಲ್ಯ ಹೂಡಿಕೆಯ ಶಿಸ್ತಿನೊಂದಿಗೆ ಷೇರು-ಬೆಲೆ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ [[:en:Growth investing|ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹೂಡಿಕೆ]] ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite book |last=Lynch |first=Peter |url=https://www.worldcat.org/oclc/31972457 |title=Beating the Street : the best-selling author of One up on Wall Street shows you how to pick winning stocks and develop a strategy for mutual funds |date=1994 |others=John Rothchild |isbn=0-671-89163-4 |location=New York |oclc=31972457}}</ref> [[:en:Fidelity Investments|ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್]] ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಕಾಂಟ್ರಾಫಂಡ್ (ಎಫ್ಸಿಎನ್ಟಿಎಕ್ಸ್) ಮತ್ತು [[:en:Lemma Senbet Fund|ಲೆಮ್ಮಾ ಸೆನ್ಬೆಟ್ ಫಂಡ್‌ನಂತಹ]] ಈಕ್ವಿಟಿ ಫಂಡ್‌ಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು [[:en:Russell Indexes|ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್]] ಐಶೇರ್ಸ್ ರಸೆಲ್ ೧೦೦೦ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸೂಚ್ಯಂಕದಂತಹ ಫಂಡ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಫಂಡ್‌ಗಳು ಈಗ ಜಿಎಆರ್‌ಪಿ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಲಿಂಚ್‌ರವರು [[:en:Carolyn Ann Hoff|ಕ್ಯಾರೊಲಿನ್ ಆನ್ ಹಾಫ್]] ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನ ಸಹಸಂಸ್ಥಾಪಕರಾದರು.<ref>{{Cite web |title=Who We Are – The Lynch Foundation |url=https://www.thelynchfoundation.com/who-we-are/ |access-date=2023-06-25 |language=en-US}}</ref> ಅವರಿಗೆ ಮೂವರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು. ಅವರ [[ಪತ್ನಿ]] ೨೦೧೫ ರ, ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೯ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ [[:en:leukemia|ಲ್ಯುಕೇಮಿಯಾ]] ತೊಂದರೆಗಳಿಂದಾಗಿ ನಿಧನರಾದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.bostonherald.com/news_opinion/obituaries/2015/10/philanthropist_carolyn_lynch_69|title=Philanthropist Carolyn Lynch, 69|website=www.bostonherald.com|access-date=2017-02-04|date=2015-10-02}}</ref> ==ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಕಾರ== ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Boston Magazine|ಬೋಸ್ಟನ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು]] ಲಿಂಚ್‌ರನ್ನು ಅಗ್ರ ೫೦ ಶ್ರೀಮಂತ ಬೋಸ್ಟನ್ನರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು. ಒಟ್ಟಾರೆ $೩೫೨ ಮಿಲಿಯನ್ [[:en:USD|ಯುಎಸ್‌ಡಿ]] ನಿವ್ವಳ ಮೌಲ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಅವರನ್ನು ೪೦ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |date=15 March 2006 |title=The 50 Wealthiest Bostonians |language=en-US |newspaper=Boston Magazine |url=https://www.bostonmagazine.com/2006/05/15/the-50-wealthiest-bostonians/ |access-date=19 June 2023}}</ref> ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್‌ನ ಹೂಡಿಕೆ ಸಲಹೆಗಾರ ವಿಭಾಗವಾದ ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ & ರಿಸರ್ಚ್ ಕಂಪನಿಯ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಅವರು ಅರೆಕಾಲಿಕ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಯುವ ವಿಶ್ಲೇಷಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಲು ತಮ್ಮ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಪೀಟರ್ ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಲೋಕೋಪಕಾರದ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಲೋಕೋಪಕಾರವನ್ನು ಹೂಡಿಕೆಯ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ, [[:en:Boston|ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮತ್ತು ೨೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಇತರ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಘಟನೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿದ ಮೊದಲ ರಾತ್ರಿ ಮತ್ತು ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾದ [[:en:City Year|ಸಿಟಿ ಇಯರ್‌ನಂತಹ]] ಹರಡಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸುವ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಹಣವನ್ನು ನೀಡಲು ಅವರು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಲಿಂಚ್‌ರವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಐದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ: ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ, ಲಿಂಚ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಮೂಲಕ, ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಚಾರಿಟಬಲ್ ಗಿಫ್ಟ್ ಫಂಡ್ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಎರಡು [[:en:charitable trusts|ಚಾರಿಟಬಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ಗಳ]] ಮೂಲಕ. ಈ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಪೀಟರ್ ಲಿಂಚ್ ಅವರ ಅಲ್ಮಾ ಮೇಟರ್ [[:en:Boston College|ಬೋಸ್ಟನ್ ಕಾಲೇಜಿಗೆ]] $ ೧೦ ಮಿಲಿಯನ್ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಬಿ.ಸಿ.ಯವರು [[:en:Lynch School of Education and Human Development|ಲಿಂಚ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್]] ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಇವರ ಕುಟುಂಬದ ಹೆಸರನ್ನು ಇಟ್ಟರು. <ref>{{cite web|url=http://www.bc.edu/schools/lsoe/about/about-carolyn-and-peter-lynch.html |title=The Lynches - Lynch School of Education - Boston College |website=Bc.edu |date=2015-11-23 |access-date=2017-02-23}}</ref> ೧೨೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ ಲಿಂಚ್‌ರವರ ಫೌಂಡೇಶನ್ ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ೮೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಅನುದಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ. ಫೌಂಡೇಶನ್ [[ಶಿಕ್ಷಣ]], ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಮತ್ತು [[ಆಸ್ಪತ್ರೆ|ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು]] ಮತ್ತು [[ವೈದ್ಯಕೀಯ]] [[ಸಂಶೋಧನೆ|ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು]] ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/11/09/your-money/peter-lynch-once-managed-money-now-he-gives-it-away.html?_r=1&adxnnl=1&pagewanted=2&adxnnlx=1393095710-5SPT0NKVHO9ApgC+F2G2dg&|title=Peter Lynch Once Managed Money. Now He Gives It Away.|date=November 8, 2013|work=The New York Times|author=Paul Sullivan}}</ref> ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಫೌಂಡೇಶನ್ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಲಿಂಚ್ ಲೀಡರ್ಶಿಪ್ ಅಕಾಡೆಮಿ (ಎಲ್ಎಲ್ಎ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು $ ೨೦ ಮಿಲಿಯನ್ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿತು. ಇದು ಬಿಸಿಯ [[:en:Carroll School of Management|ಕ್ಯಾರೊಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್]] ಬಿಸಿನೆಸ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ [[:en:school principals|ಶಾಲಾ ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಿಗೆ]] ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ಲಿಂಚ್‌ರವರ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಆದ [[:en:Teach for America|ಟೀಚ್ ಫಾರ್ ಅಮೇರಿಕಾ]], [[:en:AmeriCares|ಅಮೇರಿಕಾಕೇರ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[:en:Partners in Health|ಪಾರ್ಟ್ನರ್ಸ್ ಇನ್ ಹೆಲ್ತ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಂಬಲಿಗರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web |last=By |date=1991-04-14 |title=6 BUSINESS LEADERS MAKE HALL OF FAME |url=https://www.orlandosentinel.com/1991/04/14/6-business-leaders-make-hall-of-fame/ |access-date=2023-06-25 |website=Orlando Sentinel |language=en-US}}</ref> ಲಿಂಚ್ ಅವರನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ''ಜೂನಿಯರ್ ಅಚೀವ್ಮೆಂಟ್ ಯುಎಸ್ ಬಿಸಿನೆಸ್ ಹಾಲ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್‌ಗೆ'' ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಲಿಂಚ್‌ರವರು [[:en:Harvard Medical School|ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್]] ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಫೆಲೋಸ್ ನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web|url=https://hms.harvard.edu/about-hms/leadership/board-fellows|title=Board of Fellows {{!}} Harvard Medical School|website=hms.harvard.edu|access-date=2019-09-26}}</ref> ==ಗೌರವಗಳು== ಲಿಂಚ್‌ರವರು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, [[:en:National Catholic Education Association|ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನಿಂದ]] ಸೆಟನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite web |title=Past Seton Honorees |url=https://www.ncea.org/NCEA/NCEA/How_We_Serve/Awards/Past_Seton_Honorees.aspx |access-date=19 June 2023 |website=[[National Catholic Educational Association]]}}</ref> ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== * [[:en:Gerald Tsai|ಜೆರಾಲ್ಡ್ ತ್ಸೈ]] * [[:en:Stock selection criterion|ಸ್ಟಾಕ್ ಆಯ್ಕೆ ಮಾನದಂಡ]] * [[:en:Fidelity Magellan Fund|ಫಿಡೆಲಿಟಿ ಮೆಗೆಲ್ಲನ್ ಫಂಡ್]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== * [https://web.archive.org/web/20051024094524/http://marketthoughts.com/peter_lynch_book.html Book Reviews: Peter Lynch] * [http://www.investopedia.com/university/greatest/peterlynch.asp The Greatest Investors: Peter Lynch] * [https://archive.today/20130203051834/http://www.stocksastra.com/sayings-on-stock-markets-by-peter-lynch/ Sayings on markets by peter Lynch] * [http://www.quotationcollection.com/author/Peter_Lynch/quotes Peter Lynch Quotes] * [http://www.gurufocus.com/news.php?id=826 "The Wit and Wisdom of Peter Lynch"] * {{C-SPAN|37315}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] lcc0zsmb61m79fjos827qv0vej4kjfw 0 102390 1258701 1252016 2024-11-20T04:49:33Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258701 wikitext text/x-wiki '''[https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Malyavanta_raghunatha_temple.jpg ಮಾಲ್ಯವಂತ] ರಘುನಾಥ ದೇವಾಲಯ''' [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಬಳ್ಳಾರಿ|ಬಳ್ಳಾರಿಯ]] ಕಮಲಾಪುರ ಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯ [[ಶ್ರೀರಾಮ]] ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಮಲಾಪುರದ ಮುಖ್ಯರಸ್ತೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೦೨ ಕಿ.ಲೊ ಆಚೆಗೆ ಈ ವಿಶಾಲವಾದ ಮಾಲ್ಯವಂತ ಬೆಟ್ಟವಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ರಘುನಾಥ ದೇವಾಲಯವಿದೆ.<ref>https://www.nativeplanet.com/travel-guide/malyavanta-raghunatha-swamy-temple-ruins-of-hampi-002541.html</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.thinkingparticle.com/image/about-malyavanta-raghunatha-temple-hampi |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-07-07 |archive-date=2016-07-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160731055653/http://thinkingparticle.com/image/about-malyavanta-raghunatha-temple-hampi |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.trawell.in/karnataka/hampi/malyavanta-raghunathaswamy-temple</ref> https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Malyavanta_raghunatha_temple.jpg == ಪುರಾಣ == [[ಸೀತಾ]] ದೇವಿಯ ಹುಡುಕಾಟದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮ, [[ಲಕ್ಷ್ಮಣ]] ಹಾಗು ವಾನರ ಸೇನೆ ಇದ್ದಾಗ ಮಳೆಗಾಲ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಮಳೆಗಾಲ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೂ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆಯಲು ಶ್ರೀರಾಮ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸೇನೆ ಇದೇ ಮಾಲ್ಯವಂತ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿ ಈ ಬೆಟ್ಟದ ಕಡೆಗೆ ಒಂದು ಬಾಣವನ್ನು ಹೊಡೆದರು. ಈ ಬಾಣದಿಂದ ಆ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ‍ಸೀಳು ಬಂದಿತ್ತು. ನಂತರ ಶ್ರೀರಾಮ ಹಾಗು ಅವರ ಸೇನೆ ಮಳೆಗಾಲ ಮುಗುಯುವವರೆಗು ಇಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. ನಂತರ ಲಂಕಾ ಕಡೆಗೆ ತಮ್ಮ ಪಯಣವನ್ನು ಸಾಗಿಸಿದರು.<ref>http://hampi.in/malayavanta-raghunatha-temple</ref> == ರಘುನಾಥ ದೇವಾಲಯ == ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದು ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರಿರಾಮ ಹಾಗು ಲಕ್ಷ್ಮಣರ ವಿಗ್ರಹವೂ ಅವರು ಕೂತಿರುವ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ ಹಾಗು ಸೀತಾ ದೇವಿಯು ನಿಂತುಕೊಂಡಿರುವ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಹಾಗೆ [[ಹನುಮಂತ|ಹನುಮಂತನು]] ತಲೆ ಬಾಗಿರುವ ಹಾಗೆ ವಿಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ [[ದೇವಾಲಯ|ದೇವಾಲಯವನ್ನು]] ಶ್ರೀರಾಮರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತ-ಮುತ್ತಲಿನಲ್ಲಿ ಡೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಕಲ್ಲು ಬಂಡೆಗಳಿವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣವು ಹಂಪಿ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಸಂಕೀರ್ಣದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ಅಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಸುಣ್ಣದ ಕಂಬದ ಹಾಲ್ ನಿಂತಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸಂಯುಕ್ತ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಆವರಣ ಗೋಡೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಉದ್ದನೆಯ ಕಂಬಗಳು ಇವೆ. ಇದನ್ನು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಾಗಿ ಆಶ್ರಯಸ್ಥಾನವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಯಾಣ ಮಂಟಪ (ದೊಡ್ಡ ಪೆವಿಲಿಯನ್) ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಿಯ ಉಪ-ಮಂದಿರವು ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೀವು ಒಳ ಗೋಡೆಯ (ಬೌಲ್ಡರ್) ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ಕೃತಕ ಕೊಳವೆಯ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಾವಿ ಕಾಣುವಿರಿ. <ref>http://hampi.in/malyavanta-hill</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.ixigo.com/malyavanta-raghunatha-swamy-temple-hampi-india-ne-1700132 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-07-07 |archive-date=2020-08-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200812214423/https://www.ixigo.com/malyavanta-raghunatha-swamy-temple-hampi-india-ne-1700132 |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.sahapedia.org/malyavanta-raghunatha-temple-hampi</ref> == ವಿಶಿಷ್ಟತೆ == ದೇವಾಲಯದ ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಅದರ ಒಳ ಗೋಡೆ ಕೆತ್ತನೆಗಳು. ಒಳಗಿನ ಗೋಡೆಗಳಾದ್ಯಂತ ಮೀನುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪೌರಾಣಿಕ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವಿಕ ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳ ಕೆತ್ತನೆ ಹರಡಿದೆ. ಮಲ್ಯವಂತ ರಘುನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನವು [[ಸೂರ್ಯ|ಸೂರ್ಯನನ್ನು]] ನೋಡಲು ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಡ್ಸ್ಟೋನ್, ಅಂಬರ್ ಮತ್ತು ಷಾಂಪೇನ್ಗಳ ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಛಾಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿದ ಅವಶೇಷಗಳ ಮಿನುಗುವಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡಲು ಸೂಕ್ತ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು [[ದ್ರಾವಿಡ]] ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮತ್ತೊಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಬಂಡೆ ಇಂದ ಕೆತ್ತಿರುವುದು.ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅದನ್ನು ಅಖಂಡ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಈ ಶಿಲ್ಪಗಳು ನೋಡಲು ಅತ್ಯತ್ಭುತವಾಗಿವೆ. <ref>https://www.tripadvisor.in/ShowUserReviews-g319725-d4138628-r313077651-Malyavanta_Raghunathaswamy-Hampi_Bellary_District_Karnataka.html</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.yogoyo.com/india-karnataka-travel-guide/hampi-photos/malyavanta-raghunatha-temple-hampi-karnataka-india-1.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-07-07 |archive-date=2018-07-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731025959/http://www.yogoyo.com/india-karnataka-travel-guide/hampi-photos/malyavanta-raghunatha-temple-hampi-karnataka-india-1.htm |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.worldghoomo.com/hampi-sunrise-at-malyavanta-hill/</ref><ref>https://www.shutterstock.com/search/malyavanta+raghunatha+temple</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ದೇವಾಲಯಗಳು]] klro9pq6ioqb8u6p4am3fm9k2fiea32 1 103296 1258555 856389 2024-11-19T12:04:47Z 2409:4071:2113:1CAE:0:0:8A2:70A0 /* kannada */ ಹೊಸ ವಿಭಾಗ 1258555 wikitext text/x-wiki ಇ'ಮ್ ಎದಿತಿನ್ಗ್ ಥಿಸ್, Mallikarjunasj ೦೬:೦೦, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೧೮ (UTC) == kannada == ಬೇಡರ ಕಣ್ಣಪ್ಪ ಜನಪದ ಕಥೆ [[ವಿಶೇಷ:Contributions/2409:4071:2113:1CAE:0:0:8A2:70A0|2409:4071:2113:1CAE:0:0:8A2:70A0]] ೧೭:೩೪, ೧೯ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) 7v44t1gh9jp00bsiql085lfklvs02wr 2 106299 1258674 871330 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ1]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ1]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 871330 wikitext text/x-wiki {{Infobox Writer | name       = ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟ | image = Padekallu Vishnu Bhat 1.jpg | imagesize = 200px | caption = ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟ | birth_date = ಫೆಬ್ರುವರಿ, ೦೬ ೧೯೫೬ | birth_place = ಪಾದೇಕಲ್ಲು, ಕರೋಪಾಡಿಗ್ರಾಮ,[[ಬಂಟ್ವಾಳ]] ತಾಲೂಕು, ದ.ಕ. ಜಿಲ್ಲೆ | alma_mater = [[ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]] | occupation = ಕವಿ, ಲೇಖಕ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ, ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ | nationality = ಭಾರತೀಯ | period = 20ನೆಯ ಶತಮಾನ | genre = ಕನ್ನಡ, ತುಳು ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಲೇಖನ, ವಿಮರ್ಶೆ, ತುಳು ಶಬ್ದಕೋಶ | awards = | influences = | influenced = ಸೇಡಿಯಾಪು ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟ | footnotes = (ಇತರ ವಿಷಯಗಳು) }} {{Infobox person | name = ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟ | image = <!-- filename only, no "File:" or "Image:" prefix, and no enclosing [[brackets]] --> | alt = <!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software --> | caption = | birth_name = <!-- only use if different from name --> | birth_date = ಫೆಬ್ರುವರಿ, ೦೬ ೧೯೫೬ | birth_place = ಪಾದೇಕಲ್ಲು, ಕರೋಪಾಡಿಗ್ರಾಮ,ಬಂಟ್ವಾಳ ತಾಲೂಕು, ದ.ಕ. ಜಿಲ್ಲೆ | death_place = | nationality = | other_names = | occupation = ಉಪನ್ಯಾಸಕ | years_active = | known_for = ತುಳು ನಿಘಂಟು ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಸಂಪಾದಕ }} ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟ ಇವರು ಕನ್ನಡ ತುಳು ಲೇಖಕರು, ತುಳು ನಿಘಂಟು ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ, ತುಳು ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ==ಜೀವನ== ಇವರು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂಟ್ವಾಳ ತಾಲೂಕಿನ ಕರೋಪಾಡಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದರು (ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೬ ೧೯೫೬) ಇವರ ತಂದೆ ಶ್ರೀ ಪಾದೇಕಲ್ಲು ನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟ ತಾಯಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಶಾರದಾ. ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ-ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಾನಂತರ ಪುತ್ತೂರಿನ ವಿವೇಕಾನಂದ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪಡೆದು (1976) ಮಂಗಳಗಂಗೋತ್ರಿಯ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೇಂದ್ರದ ಮೂಲಕ ಕನ್ನಡ ಎಂ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಪ್ರಥಮ ರ್ಯಾಂಕ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಗಳಿಸಿದರು (1978). ‘ಭಾಗವತದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಗಳು’ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿ ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಪಿಹೆಚ್.ಡಿ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು (1997). ಕನ್ನಡ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗಿ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ, ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ==ಸಾಹಿತ್ಯ == ತುಳುನಿಘಂಟು ಯೋಜನೆಯ ಸಂಪಾದಕರು, ಇವರು ಖ್ಯಾತ ವಿದ್ವಾಂಸ ಸೇಡಿಯಾಪು ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟರಿಗೆ ಲಿಪಿಕಾರರಾಗಿ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದುದಲ್ಲದೆ ಅವರ ಹಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕನ್ನಡ, ತುಳು ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ==<big>ಕೃತಿಗಳು</big>== {{div col begin|2}} ===ಸ್ವಂತ ರಚನೆಗಳು=== #ಸೇಡಿಯಾಪು - 1996 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಸೇಡಿಯಾಪು ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟರು -1997 (ಪ್ರ. : ಪ್ರಸಾರಾಂಗ ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಮಂಗಳಗಂಗೋತ್ರಿ ) #ಪಂಡಿತವರೇಣ್ಯ - 2002 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಶ್ರೀಭಾಗವತೊ - 2007 (ಪ್ರ. : ಕರ್ನಾಟಕ ತುಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಮಂಗಳೂರು) #ಪ್ರಸಂಗ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ - 2007 (ಪ್ರ. : ಸ್ವಾಗತ ಸಮಿತಿ ಅಖಿಲ ಭಾರತ 74ನೆಯ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ, ಉಡುಪಿ) #ಏರ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಆಳ್ವ - 2012 (ಪ್ರ. : ಕಾಂತವರ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ, ಕಾಂತವರ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ) #ಶ್ರೀ ಕುಮಾರಿಲಭಟ್ಟರು - 2014 (ಪ್ರ : ಭಾರತೀ ಪ್ರಕಾಶನ, ಬೆಂಗಳೂರು) #ಬೆಳಗಿನ ನಲ್ನುಡಿ - 2016 (ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಸಾಹಿತ್ಯಾಧ್ಯಯನ - 2016 (ಪ್ರಸಾರಾಂಗ, ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಯಲ, ಮಂಗಳಗಂಗೋತ್ರಿ) #ಯಕ್ಷಗಾನಾಧ್ಯಾಯನ - 2016 (ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಯಕ್ಷಗುರುಕುಲಶಿಕ್ಷಣ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಉಡುಪಿ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾತಪಸ್ವಿ ಮಾಂಬಾಡಿ ನಾರಾಯಣ ಭಾಗವತರು - 2016 (ಪ್ರ. : ಕಾಂತವರ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ, ಕಾಂತಾವರ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ) #ಸ್ವಪ್ರಯತ್ನದ ಧೀಮಂತ ಲೇಖಕ ಅಂಬಾತನಯ ಮುದ್ರಾಡಿ - 2017 (ಪ್ರ. : ಕಾಂತವರ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ, ಕಾಂತಾವರ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ) #ಹಳಗನ್ನಡ-ಹೊಸಗನ್ನಡಗಳ ಮಧ್ಯಮಣಿ ಕವಿ ಮುದ್ದಣ - 2017 (ಪ್ರ. : ಚೇತನ ಬುಕ್ ಹೌಸ್, ಮೈಸೂರು) #ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಚಾರಕ ಪ್ರೊ. ಎಂ. ರಾಮಚಂದ್ರ - 2017 (ಪ್ರ. : ಕಾಂತವರ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ, ಕಾಂತಾವರ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ) #ವೈಷ್ಣವಿದೇವೀಸಂದರ್ಶನ - 2018 (ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) ===ಸಂಪಾದಿತ ಕೃತಿಗಳು=== #ವಿಚಾರ ಪ್ರಪಂಚ - 1992(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಸ್ಕಂದ ವೈಭವ - 1993 (ಪ್ರ. : ವಗೆನಾಡು ಸುಬ್ರಾಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಜೀನೋದ್ಧಾರ ಸಮಿತಿ, ಕರೋಪಾಡಿ) #ಚಂದ್ರಖಂಡ (ಪರಿವರ್ಧಿತ ಮತ್ತು ಅನುಬಂಧಿತ) ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಕಾವ್ಯಗಳು - 1994 (ಪ್ರ. : ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಘ, ಮಣಿಪಾಲ) #ತುಳುವರಿವರು - 1997 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಕೇಶಿರಾಜದರ್ಪಣ - 1999(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆಗಳು - 2001 (ಪ್ರ. : ಶ್ರೀಮನ್ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಉಡುಪಿ) #ಶಾರದಾರಾಧನಮ್ - 2003 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಸಾವಿರದ ಗದ್ಯ - 2003(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಹಟ್ಟಿಯಂಗಡಿ ರಾಮಭಟ್ಟರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೃತಿಗಳು - 2004 (ಪ್ರ. : ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಎಂ. ಜಿ. ಎಂ. ಕಾಲೇಜು, ಉಡುಪಿ) #ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸ -2004 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ; ಪುನರ್ಮುದ್ರಣ 2018) #ಶ್ರೀರಾಮಾಶ್ವಮೇಧಂ - 2006 (ಪ್ರ. : ಮುದ್ದಣ ಪ್ರಕಾಶನ, ಬಿಜೈ, ಮಂಗಳೂರು) #ಸೇಡಿಯಾಪು ಛಂದಸ್ಸಂಪುಟ - 2006(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ಸಂಚಯ - 2006 (ಪ್ರ. : ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಯನ ವಿಭಾಗ, ಮಂಗಳಗಂಗೋತ್ರಿ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ - 2006 (ಪ್ರ. : ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಎಂ. ಜಿ. ಎಂ. ಕಾಲೇಜು, ಉಡುಪಿ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತ ಪ್ರಸಂಗಗಳು - 2006 (ಪ್ರ. : ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕøತಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಬೆಂಗಳೂರು) #ಸುಕೃತಿ - 2006 (ಪ್ರ. : ಪ್ರೊ. ಟಿ. ಕೇಶವ ಭಟ್ಟ ಸಂಸ್ಮರಣ ಸಮಿತಿ, ಉಡುಪಿ) #ತುಳುಛಂದೋವಿನ್ಯಾಸ - 2007(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಶಬ್ದಾರ್ಥಶೋಧ - 2008(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ವೇದವೇದಾಂಗಪರಿವಾರ - 2010 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಅನನ್ಯವ್ಯಕ್ತಿ - 2010 (ಪ್ರ. : ಆಳ್ವಾಸ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ವಿದ್ಯಾಗಿರಿ, ಮೂಡಬಿದ್ರೆ) #ವಿದ್ವಜ್ಜೀವಿತ - 2011(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಭಾನುಮತಿಯ ನೆತ್ತ - 2012(ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಭಾರತೀಯ ಸಂವೇದನೆ : ಸಂವಾದ - 2012 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಮಹಾಜನಪದ - 2014 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಪುರಾಣಲೋಕ - 2015 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಸಂಪುಟ - 1- 2015 (ಪ್ರ. : ಡಾ. ದಯಾನಂದ ಪೈ ಸತೀಶ್ ಪೈ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣದಿನಾಶ್ವಮೇಧ ಮತ್ತು ದ್ರೋಣಪರ್ವ - 2015 (ಪ್ರ. : ಉಡುಪಿ ಶ್ರೀ ಶೀರೂರು ಮಠ) #ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಸಂಪುಟ - 2- 2016 (ಪ್ರ. : ಡಾ. ದಯಾನಂದ ಪೈ ಸತೀಶ್ ಪೈ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರದ ಪರವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರಾಂಗ, ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ) ===ಸಹಸಂಪಾದಿತ ಕೃತಿಗಳು=== #ರಂಗವೈಖರಿ - 1981 (ಪ್ರ. : ಮಾಂಬಾಡಿ ನಾರಾಯಣ ಭಾಗವತ ಸಮ್ಮಾನ ಸಮಿತಿ, ಕರೋಪಾಡಿ) #ಪೊನ್ನಕಂಠಿ - 1997 (ಪ್ರ. : ಅಖಿಲ ಭಾರತ 66ನೆಯ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ, ಮಂಗಳೂರು) #ಏರ್ಯ - 1999 (ಪ್ರ. : ಏರ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಆಳ್ವ ಅಭಿನಂದನ ಸಮಿತಿ, ಮಂಗಳೂರು) #ಮಂತ್ರಮಂಜರೀ - 2002 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಶತಾಂಜಲಿ - 2002 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ). #ಜ್ಯೋತಿಷಸÀಂವಾದ - 2003 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) #ಕಡೆಂಗೋಡ್ಲು ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಸಮಗ್ರ ಕಾವ್ಯ ಸಂಪುಟ - 2003 (ಪ್ರ.: ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಕಡೆಂಗೋಡ್ಲು ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಸಮಗ್ರ ಕಾದಂಬರಿ ಸಂಪುಟ (ಎರಡು ಭಾಗಗಳು) - 2004 (ಪ್ರ.: ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಕಡೆಂಗೋಡ್ಲು ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಸಮಗ್ರ ಕಥಾಸಂಪುಟ - 2004 (ಪ್ರ.: ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಕಡೆಂಗೋಡ್ಲು ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಸಮಗ್ರ ಗದ್ಯ ಸಂಪುಟ - 2004 (ಪ್ರ.: ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಕಡೆಂಗೋಡ್ಲು ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಸಮಗ್ರ ನಾಟಕ ಸಂಪುಟ - 2004 (ಪ್ರ.: ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಯಕ್ಷಭೀಮನ ನೂರು ಹೆಜ್ಜೆಗಳು - 2004 (ಪ್ರ. : ಡಾ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಪಂಜ, ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕು, ದ.ಕ.) #ಕಾಲಪುರುಷ - 2005 (ಪ್ರ. : ಕಾರಂತ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಸಮಿತಿ, ರಾ. ಗೋ. ಪೈ. ಸಂ. ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಹರಿದಾಸ ಕೀರ್ತನ - 2005 (ಪ್ರ. : ಹೆರಂಜೆ ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟ ಅಭಿನಂದನ ಸಮಿತಿ, ಉಡುಪಿ) #ವಾಚಿಕ - 2009 (ಪ್ರ. : ಯಕ್ರಗಾನ ಕಲಾರಂಗ, ಉಡುಪಿ) #ಕನ್ನಡ ತುಳು ಶಬ್ದ ಪ್ರಯೋಗಕೋಶ - 2009 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಸುಮನಸ - 2010 (ಪ್ರ. : ಅಂಬಾತನಯ ಮುದ್ರಾಡಿ ಅಭಿನಂದನ ಸಮಿತಿ, ಮುಂಬಯಿ) #ಜಗತ್‍ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರವೇಶಿಕೆ- 2016 (ಪ್ರ. : ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ) #ಪುರೋಹಿತಸ್ಮರಣ (ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ಶಂಕರನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟ, ಮೈಕೆ ಶಂಕರನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟ ಶತಮಾನ ಸಂಸ್ಮರಣಸಂಪುಟ) – 2018 (ಪ್ರ. : ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ, ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಇಡ್ಕಿದು) ===ಅನುವಾದ ಕೃತಿಗಳು=== ಸತೀ ಕಮಲೆ– 1997 {{Div col end}} ==<big>ಪ್ರಶಸ್ತಿ/ಗೌರವಗಳು</big>== #ಉಡುಪಿ ಶ್ರೀ ಶೀರೂರು ಮಠದಿಂದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನುಗ್ರಹ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 1996 #ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮಾನ - 2011 #ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನಿಂದ ಡಾ. ಟಿ. ವಿ. ವೆಂಕಟಾಚಲ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ವಿದ್ವತ್‍ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 2014 #ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಸೇಡಿಯಾಪು ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 2015 #ಶೃಂಗೇರಿ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ಭಾರತೀತೀರ್ಥ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳ ವರ್ಧಂತ್ಯುತ್ಸವ ವಿದ್ವತ್ ಸಮ್ಮಾನ - 2015 #ಉಡುಪಿ ಶ್ರೀ ಪೇಜಾವರ ಮಠದಿಂದ ರಾಮವಿಠಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 2016 #ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬಯಲಾಟ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುಸ್ತಕ ಬಹುಮಾನ `ಯಕ್ಷಗಾನಾಧ್ಯಯನ’ ಕೃತಿಗೆ - 2017 #ಕಾಂತಾವರ ಕನ್ನಡ ಸಂಘದ `ನಾಡಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ’ ಮಾಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ `ಪಂಡಿತ ಪರಂಪರೆಯ ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟ’ ಎಂಬ ಕೃತಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು - ಡಾ. ಎಸ್. ಅರ್. ಅರುಣಕುಮಾರ್ – 2018 #ಬಂಟ್ವಾಳ ತಾಲೂಕು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷಸ್ಥಾನ - 2018 #ಬ್ರಹ್ಮಶ್ರೀ ಮಿತ್ತೂರು ಪುರೋಹಿತ ತಿಮ್ಮಯ್ಯ ಭಟ್ಟ ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ ವಿದ್ವತ್‍ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 2018 {{commons category|Padekallu Vishnu Bhat}} [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು]] jlqi3q542q7g584b76n49ek1d9dd8db 0 109185 1258608 1250936 2024-11-19T16:34:26Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258608 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Documentation table sign - Wikimania Hackathon 2018 - Cape Town.jpg|thumb|ದಸ್ತಾವೇಜು]] '''ದಸ್ತಾವೇಜು''' ಎಂಬುದು ವಸ್ತು, ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಹಾಗೂ ಸೂಚನೆ ನೀಡಲು ಬಳಸುವ ಒಂದು ಪರಿಕರ. <ref>{{cite web |title=Documentation definition by The Linux Information Project |url=http://www.linfo.org/documentation.html |website=www.linfo.org |access-date=9 August 2020}}</ref> ಇದರಲ್ಲಿ ಜೋಡಣೆ, ಸ್ಥಾಪನೆ, ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ ಎಂಬ ವಿಭಾಗಗಳಿರುತ್ತವೆ. [[:en:knowledge management|ಜ್ಞಾನ ನಿರ್ವಹಣೆ]] ಮತ್ತು [[:en:knowledge organization|ಜ್ಞಾನ ಸಂಘಟನೆಯ]] ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ, ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಕಾಗದದಲ್ಲಿ, [[ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಜಾಹೀರಾತು|ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅಥವಾ [[:en:audio tape|ಆಡಿಯೋ ಟೇಪ್]] ಅಥವಾ [[:en:CDs|ಸಿ.ಡಿ.ಗಳಂತಹ]] [[ಡಿಜಿಟಲ್]] ಅಥವಾ [[:en:analog media|ಅನಲಾಗ್ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ]] ಒದಗಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, [[:en:user guides|ಬಳಕೆದಾರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳು]], [[:en:white papers|ಬಿಳಿ ಕಾಗದಗಳು]], [[:en:online help|ಆನ್‌ಲೈನ್ ಸಹಾಯ]], ಮತ್ತು ತ್ವರಿತ-ಉಲ್ಲೇಖ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳು. ಕಾಗದ ಅಥವಾ ಹಾರ್ಡ್-ಕಾಪಿ ದಸ್ತಾವೇಜು ಕಡಿಮೆ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ಸೇವೆಯ ಬಳಕೆ|ವೆಬ್ಸೈಟ್‌ಗಳು]], [[ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್]] ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೋಧನಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪಾಗಿ ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು [[:en:documentation science|ದಾಖಲೀಕರಣ ವಿಜ್ಞಾನ]], ಮಾಹಿತಿಯ ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ಮರುಪಡೆಯುವಿಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನದೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ==ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ತತ್ವಗಳು== ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ [[:en:International Organization for Standardization|ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್ ಫಾರ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡೈಸೇಶನ್]] (ಐಎಸ್ಒ) ಮಾನದಂಡಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಇತರ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳು ಈ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸಬಹುದು. <ref>{{cite web |last= |year=2003 |title=Guide to Documentation |url=http://www.somers.k12.ct.us/common/guide_to_doc.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070729135707/http://www.somers.k12.ct.us/common/guide_to_doc.pdf |archive-date=29 July 2007 |website=somers.k12.ct.us}}</ref><ref>{{cite web |last=CGRP |title=A Guide to Documentation Styles |url=http://www.sfsu.edu/~carp1/pdf/A%20Guide%20to%20Documentation%20Styles.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110105095055/http://www.sfsu.edu/~carp1/pdf/A%20Guide%20to%20Documentation%20Styles.pdf |archive-date=Jan 5, 2011 |access-date=12 June 2009 |website=San Francisco State University}}</ref><ref>{{cite web |last= |title=A guide to MLA documentation |url=http://www.sunyjcc.edu/jamestown/library/pdf/mla.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060902180310/http://www.sunyjcc.edu/jamestown/library/pdf/mla.pdf |archive-date=2 September 2006 |access-date=12 June 2009 |website=sunyjcc}}</ref><ref>{{cite web |last=Berger |first=David |title=Procedures and Documentation |url=http://www.maintenanceonline.org/maintenanceonline/content_images/p11%20Trans%20View-20080410-222135.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110727055502/http://www.maintenanceonline.org/maintenanceonline/content_images/p11%20Trans%20View-20080410-222135.pdf |archive-date=27 July 2011 |access-date=15 June 2009 |website=maintenanceonline}}</ref> ದಸ್ತಾವೇಜಿನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ದಸ್ತಾವೇಜು ಕರಡು, ಸ್ವರೂಪಣೆ, ಸಲ್ಲಿಕೆ, ವಿಮರ್ಶೆ, ಅನುಮೋದನೆ, ವಿತರಣೆ, ಮರು ಪೋಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಕಿಂಗ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಕ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಿತ [[:en:standard operating procedure|ಪ್ರಮಾಣಿತ ಕಾರ್ಯಾಚರಣಾ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದಿಂದ]] ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮೊದಲಿನಿಂದ ವಿಷಯವನ್ನು ರಚಿಸುವುದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು. <ref>{{cite web |last1=Cropper |first1=Mark |last2=Dibbens |first2=Tony |year=2002 |title=GAIA-RVS Documentation Procedures |url=http://www.mssl.ucl.ac.uk/gaia-rvs/document_repository/MSSL_GAIA-RVS_AD_001.01.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20051102091330/http://www.mssl.ucl.ac.uk/gaia-rvs/document_repository/MSSL_GAIA-RVS_AD_001.01.pdf |archive-date=2 November 2005 |access-date=15 June 2009 |website=mssl.ucl.ac.uk}}</ref><ref>{{cite web |last= |title=GLNPO's Quality System Documentation Review Procedures and Tracking |url=http://www.epa.gov/glnpo/qmp/Appendix%20S/Quality_Doc_Review_Procedures.pdf |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20081204090246/http://epa.gov/glnpo/qmp/Appendix%20S/Quality_Doc_Review_Procedures.pdf |archive-date=4 December 2008 |access-date=15 June 2009 |website=U.S. Environmental Protection Agency}}</ref> ಹಾಗೂ ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಓದಲು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸುಲಭವಾಗಿರಬೇಕು. ಅದು ತುಂಬಾ ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ತುಂಬಾ ಪದವಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ಸ್ಪಷ್ಟ, ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾದ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು ಮತ್ತು ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಗರಿಷ್ಠ ೧೫ ಪದಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳು ಲಿಂಗ-ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪದಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪಕ್ಷಪಾತಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು. ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂತಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. <ref>{{cite web |last=UK Data Archive |year=2009 |title=Data Services Process Guides: Documentation Processing Procedures |url=http://www.esds.ac.uk/news/publications/UKDA_DSS_DocumentationProcessingProcedures.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100613042612/http://www.esds.ac.uk/news/publications/UKDA_DSS_DocumentationProcessingProcedures.pdf |archive-date=13 June 2010 |access-date=15 June 2009 |website=esds.ac.uk}}</ref><ref>{{cite web|last=UK Data Archive |title=Data Services Process Guides: Documentation Processing Techniques |url=http://www.esds.ac.uk/news/publications/UKDADocProcessingTechniques.pdf |access-date=15 June 2009 }}{{dead link|date=May 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> ==ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವಿಧಾನ== [[:en:Technical writers|ತಾಂತ್ರಿಕ ಬರಹಗಾರರು]] ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸಂವಹನಕಾರರು ವೃತ್ತಿಪರರು, ಅವರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಕೆಲಸವು ದಸ್ತಾವೇಜಾಗಿದೆ. ತಾತ್ತ್ವಿಕವಾಗಿ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಬರಹಗಾರರು ವಿಷಯ ಮತ್ತು [[ಬರವಣಿಗೆ]], ವಿಷಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು [[:en:information architecture|ಮಾಹಿತಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]] ಎರಡರಲ್ಲೂ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ತಾಂತ್ರಿಕ ಬರಹಗಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ [[ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌|ಎಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು]], ತಾಂತ್ರಿಕ ತಜ್ಞರು, [[ವೈದ್ಯಕೀಯ]] ವೃತ್ತಿಪರರು ಮುಂತಾದ [[:en:subject-matter experts|ವಿಷಯ ತಜ್ಞರೊಂದಿಗೆ]] ಸಹಕರಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆದಾರರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ರಚಿಸಲು. [[:en:Corporate communications|ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಸಂವಹನಗಳು]] ಇತರ ರೀತಿಯ ಲಿಖಿತ ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: * ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂವಹನಗಳು (ಮಾರ್ಕಾಮ್): ಮಾರ್ಕಾಮ್ ಬರಹಗಾರರು ಕಂಪನಿಯ ಮೌಲ್ಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ವಿವಿಧ ಮುದ್ರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ತಿಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬರವಣಿಗೆಯ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದೆ. * [[:en:Technical communication|ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂವಹನ]] (ಟೆಕ್ಕಾಮ್): ತಾಂತ್ರಿಕ ಬರಹಗಾರರು ಕಂಪನಿಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳು, ಅನುಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಆಕಾರದ ಕೈಪಿಡಿಗಳು, ಟ್ರಬಲ್ ಶೂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ದುರಸ್ತಿ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು. * [[:en:Legal writing|ಕಾನೂನು ಬರವಣಿಗೆ]]: ಈ ರೀತಿಯ ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ [[ವಕೀಲ|ವಕೀಲರು]] ಅಥವಾ ಕಾನೂನಿನ ಪೂರಕದ ಮೂಲಕ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. * ಅನುಸರಣೆ ದಸ್ತಾವೇಜು: ಈ ರೀತಿಯ ದಸ್ತಾವೇಜು ಯಾವುದೇ ನಿಯಂತ್ರಕ ಅನುಸರಣೆ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ, ಸುರಕ್ಷತಾ ಅನುಮೋದನೆ, [[ತೆರಿಗೆ]], [[ಹಣಕಾಸು]] ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಅನುಮೋದನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಕಾರ್ಯಾಚರಣಾ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಕ್ರೋಡೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. * ಆರೋಗ್ಯ ಆರೈಕೆ ದಾಖಲೀಕರಣ: ಈ ದಾಖಲೀಕರಣ ಕ್ಷೇತ್ರವು [[ಆರೋಗ್ಯ]] ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳ ಸಮಯೋಚಿತ ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>{{cite book |last=Springhouse |title=Complete Guide to Documentation |url=https://books.google.com/books?id=m1fPFVJIi6gC&q=intitle:documentation&pg=PA87 |access-date=12 June 2009|isbn=9781582555560 |year=2008 |page=ix|publisher=Lippincott Williams & Wilkins }}</ref> ==ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ದಸ್ತಾವೇಜು== ===ಪ್ರಕಾರಗಳು=== ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ದಸ್ತಾವೇಜು ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ: * [[:en:Request for proposal|ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗೆ ಮನವಿ]] * [[:en:Requirements/statement of work|ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳು / ಕೆಲಸದ ಹೇಳಿಕೆ]] / ಕೆಲಸದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ * [[:en:Software design |ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ವಿನ್ಯಾಸ]] ಮತ್ತು [[:en:functional specification|ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶೇಷಣಗಳು]] * [[:en:System design|ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿನ್ಯಾಸ]] ಮತ್ತು [[:en:functional specifications|ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶೇಷಣಗಳು]] * [[:en:Change management,|ನಿರ್ವಹಣೆ]], [[:en:error|ದೋಷ]] ಮತ್ತು [[:en: enhancement tracking|ವರ್ಧನೆಯ ಹಾದಿ]] * [[:en:User acceptance testing|ಬಳಕೆದಾರ ಸ್ವೀಕಾರ ಪರೀಕ್ಷೆ]] * [[:en:Manpages|ಮ್ಯಾನ್‌ಪೇಜ್‌ಗಳು]] ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟ ಹಾರ್ಡ್ ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ದಸ್ತಾವೇಜು ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ: * [[:en:Network diagrams|ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು]] * [[:en:Network maps|ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ನಕ್ಷೆಗಳು]] * [[:en:IT systems|ಐಟಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗಾಗಿ]] [[:en:Datasheet|ಡೇಟಾಶೀಟ್]] ([[:en:server|ಸರ್ವರ್]], [[:en:switch|ಸ್ವಿಚ್]], ಉದಾ.) * [[:en:Service catalog|ಸೇವಾ ಕ್ಯಾಟಲಾಗ್]] ಮತ್ತು [[:en:service portfolio|ಸೇವಾ ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊ]] ([[:en:Information Technology Infrastructure Library|ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯ]]) ===ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ದಸ್ತಾವೇಜು ಫೋಲ್ಡರ್ (ಎಸ್‌ಡಿಎಫ್) ಸಾಧನ=== ನಟನೆಯ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ರೀತಿಯ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ದಸ್ತಾವೇಜು ಎಸ್‌ಡಿಎಫ್ ಆಗಿದೆ. ಪೂರ್ಣ ಚಲನೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಎಂಬೆಡೆಡ್ ಏವಿಯಾನಿಕ್ಸ್ ಸಾಧನಗಳಿಂದ ೩ಡಿ ಭೂಪ್ರದೇಶ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಇರಬಹುದಾದ ಸಿಮ್ಯುಲೇಟರ್ಗಾಗಿ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಾಗ, ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ "ನಿರ್ಮಾಣ" ವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ನೋಟ್ಬುಕ್ ಅನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ದಾಖಲೆಯು ವಿಕಿ ಪುಟ, ''ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್'' ದಾಖಲೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಪರಿಸರವಾಗಿರಬಹುದು. ಅವು ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳ ವಿಭಾಗ, ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್‌ನ ಸಂವಹನ ಅಂತರ್‌ಮುಖ ಅನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಅಂತರ್‌ಮುಖ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪುರಾವೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ದೋಷಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಧನೆಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ಫಲಿತಾಂಶವು ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೇಗೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಗುರಿ ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ತಿಳಿದಿರುವ ದೋಷಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲಸದ ಸುತ್ತುಗಳ ವಿವರವಾದ ವಿವರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ದಸ್ತಾವಾಜಿನ ಭವಿಷ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕರು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆದಾರರಿಗೆ ಸಮಯೋಚಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ನಲ್ಲಿ ವೇಗವನ್ನು ತರಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ದೋಷಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಯನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ===ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ದಾಸ್ತಾನು ಮತ್ತು ಅದರ ಆಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಪರಿಕರಗಳು=== ಈ ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಪರಿಕರಗಳು ನಿಮ್ಮ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಸಲಕರಣೆಗಳ ಮೂಲಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ಮೂಲಸಿದ್ಧಾಂತ ದಾಸ್ತಾನು ಮತ್ತು ಆಕಾರದ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಇರಬಹುದು. [[:en:Information Technology Infrastructure Library |ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯವು]] ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಐಟಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಅಂತಹ [[ಡೇಟಾಬೇಸ್ ನಿರ್ವಹಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಗ್ರಹ]] ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ವಿನಂತಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಐಟಿ ದಸ್ತಾವಾಜಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್‌ಐಎ ಆಕಾರಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. <ref>{{cite web |title=XIA Configuration Network Documentation Tool |url=https://www.centrel-solutions.com/xiaconfiguration/ |access-date=8 August 2017 |website=CENTREL Solutions}}</ref> ==ಅಪರಾಧಿ ನ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ದಸ್ತಾವೇಜು== "ದಸ್ತಾವೇಜು" ಎಂಬುದು ಅಪರಾಧಿಯ ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ|ಜನಸಂಖ್ಯಾ]] ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಆದ್ಯತೆಯ ಪದವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ, [[:en:National Counterterrorism Center|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ನಿಗ್ರಹ ಕೇಂದ್ರದ]] [[:en:Terrorist Identities Datamart Environment|ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ಗುರುತುಗಳು ಡೇಟಾಮಾರ್ಟ್ ಪರಿಸರ]], [[:en:sex offender registries|ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಿ ನೋಂದಣಿಗಳು]] ಮತ್ತು ಗುಂಪಿನ ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಗ್ರಹಗಳು ಸೇರಿವೆ. <ref>{{cite journal|last=Rader Brown|first=Rebecca|title=The Gang's All Here: Evaluating the Need for a National Gang Database|journal=Columbia Journal of Law and Social Problems|year=2009|volume=42|pages=293–333}}</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಬಾಲ್ಯದ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ದಸ್ತಾವೇಜು== ದಸ್ತಾವೇಜು ಆರಂಭಿಕ [[ಬಾಲ್ಯ|ಬಾಲ್ಯದ]] ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, "ನಾವು ಪ್ರಪಂಚದ ಬಗ್ಗೆ ಮಕ್ಕಳ ಆಲೋಚನೆಗಳು, ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸಿದಾಗ ಅವರ ಕೆಲಸದ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು (ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು, ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಕ್ಕಳ [[ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು]] ಮತ್ತು ಅವರ ಪದಗಳ ಪ್ರತಿಲೇಖನಗಳು) ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ವಿಶಾಲ ಸಮುದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ" ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite book |last=Susan |first=Stacey |url=https://books.google.com/books?id=lznoCAAAQBAJ |title=Pedagogical documentation in early childhood : sharing children's learning and teachers' thinking |date=2015-05-11 |isbn=9781605543925 |location=St. Paul, Minnesota |oclc=909907917}}</ref> ಹೀಗಾಗಿ, ದಸ್ತಾವೇಜು ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಮಕ್ಕಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಶಿಕ್ಷಕ|ಶಿಕ್ಷಕರ]] ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಕುಟುಂಬಗಳೊಂದಿಗೆ, ಇತರ ಸಹಯೋಗಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಸ್ತಾವೇಜು ವಿಚಾರಣೆಯ ಚಕ್ರದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ - ಗಮನಿಸುವುದು, ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವುದು, ದಾಖಲಿಸುವುದು, ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವುದು. ಶಿಕ್ಷಕರ ದಸ್ತಾವೇಜಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಬೋಧನಾ ದಾಖಲೀಕರಣವು "ಮಕ್ಕಳ ತಿಳುವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಚಳುವಳಿಯ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕಥೆ". ''ಸ್ಟೆಫನಿ ಕಾಕ್ಸ್ ಸುವಾರೆಜ್'' ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, "ದಸ್ತಾವಾಜು - ಟ್ರಾನ್ಸ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಅವರ್ ಪರ್ಸ್ಪೆಕ್ಟಿವ್ಸ್" ನಲ್ಲಿ, "ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ಸಂಶೋಧಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದಸ್ತಾವೇಜು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ವಯಸ್ಕರಲ್ಲಿ [[ಜ್ಞಾನ]] ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ [[ಸಂಶೋಧನೆ|ಸಂಶೋಧನಾ]] ಸಾಧನವಾಗಿದೆ". <ref>{{Cite web |last=Rivard |first=Melissa |title=Documentation: Transforming our Perspectives {{!}} Project Zero |url=http://www.pz.harvard.edu/resources/documentation-transforming-our-perspectives |access-date=2018-10-26 |website=www.pz.harvard.edu |language=en |archive-date=2018-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181026222521/http://www.pz.harvard.edu/resources/documentation-transforming-our-perspectives |url-status=dead }}</ref> ದಸ್ತಾವೇಜು ತರಭೇತಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ದಸ್ತಾವಾಜು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಗೋಚರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನವು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನೀಡುತ್ತದೆ: # ದಸ್ತಾವೇಜು ಫಲಕಗಳು (ಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿವರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬುಲೆಟಿನ್-ಬೋರ್ಡ್ ತರಹದ ಪ್ರಸ್ತುತಿ). # ದೈನಂದಿನ ಲಾಗ್ (ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಟ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಪ್ರತಿದಿನ ಇಡಲಾದ ದಿಮ್ಮಿ). # ಮಕ್ಕಳಿಂದ ಅಥವಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ದಸ್ತಾವೇಜು (ದಸ್ತಾವೇಜಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವಾಗ, ವೀಕ್ಷಣೆಯ ಮಗುವಿನ ಮಸೂರವನ್ನು ನಿಜವಾದ ದಸ್ತಾವೇಜಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ). # ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪೋರ್ಟ್ ಫೋಲಿಯೊಗಳು (ಪ್ರತಿ ಮಗುವಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಹೈಲೈಟ್ ಮಾಡಲು ಬಳಸುವ ದಸ್ತಾವೇಜು). # ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ದಸ್ತಾವೇಜು (ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಸಹಯೋಗಿಗಳೊಂದಿಗೆ ದಸ್ತಾವೇಜನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು). # ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ಪ್ರತಿಲೇಖನಗಳು ಅಥವಾ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್‌ಗಳು (ದಸ್ತಾವೇಜಿನಲ್ಲಿ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಮಗು ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಆಳವಾದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳನ್ನು ತರಬಹುದು). # ಕಲಿಕೆಯ ಕಥೆಗಳು ("ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಶಕ್ತಿಯುತ ಕಲಿಯುವವರಾಗಿ ನೋಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು" ಬಳಸುವ ನಿರೂಪಣೆ). # ದಸ್ತಾವೇಜು ತರಭೇತಿ (ತರಭೇತಿಯ ಭೌತಿಕ ಪರಿಸರದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳು ಮತ್ತು ದಾಖಲೀಕರಣ). ದಸ್ತಾವೇಜು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಸ್ವತಃ ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರೊಳಗಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ದಸ್ತಾವೇಜಿನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಸ್ವತಃ ಶಿಕ್ಷಕನಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ: * ದಸ್ತಾವಾಜಿನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. * ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಹೋಗುವುದರಲ್ಲಿ ಆರಾಮವಾಗಿರುವುದು. * ದೃಶ್ಯ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು. * ಕಲಿಕೆಯ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಗೋಚರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು. * ದಸ್ತಾವೇಜಿನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪರಿಕಲ್ಪಿಸುವುದು, ಮತ್ತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ಮುಂದಿನ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಗೋಚರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು. <ref>{{Cite web |title=ECRP. Vol 13 No 2 |url=http://ecrp.uiuc.edu/v13n2/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20181027021640/http://ecrp.uiuc.edu/v13n2/index.html |archive-date=Oct 27, 2018 |access-date=2018-10-26 |website=ecrp.uiuc.edu}}</ref> ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== <!-- Please keep entries in alphabetical order and add a short description [[WP:SEEALSO]] --> {{Div col|colwidth=20em|small=yes}} * [[ಲೇಖಕ]] * [[:en:Bibliographic control|ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ ನಿಯಂತ್ರಣ]] * [[:en:Change control|ನಿಯಂತ್ರಣ ಬದಲಿಸಿ]] * [[:en:Citation Index|ಉಲ್ಲೇಖ ಸೂಚಿ]] * [[ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ]] * [[ವಿವರಣೆ]] * [[:en:Document|ದಾಖಲೆ]] * [[:en:Documentation (field)|ದಸ್ತಾವೇಜು (ಕ್ಷೇತ್ರ)]] * [[:en:Documentation science|ದಸ್ತಾವೇಜು ವಿಜ್ಞಾನ]] * [[:en:Document identifier|ದಾಖಲೆ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ]] * [[:en:Document management system|ದಾಖಲೆ ನಿರ್ವಹಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]] * [[:en:Documentary|ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ]] * [[:en:Freedom of information|ಮಾಹಿತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ]] * [[:en:Glossary|ಶಬ್ದಕೋಶ]] * [[:en:Historical document|ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆ]] * [[:en:Index (publishing)|ಸೂಚಿಕೆ (ಪ್ರಕಾಶನ)]] * ಐಎಸ್‌ಒ ೨೩೮೪:೧೯೭೭ * ಐಎಸ್‌ಒ ೨೫೯:೧೯೮೪ * ಐಎಸ್‌ಒ ೫೧೨೩:೧೯೮೪ * ಐಎಸ್‌ಒ ೩೬೦೨:೧೯೮೯ * ಐಎಸ್‌ಒ ೬೩೫೭:೧೯೮೫ * ಐಎಸ್‌ಒ ೬೯೦ * ಐಎಸ್‌ಒ ೫೯೬೪ * ಐಎಸ್‌ಒ ೯೦೦೧ * ಐಇಸಿ ೬೧೩೫೫ * [[:en:International Standard Bibliographic Description|ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ ವಿವರಣೆ]] * [[:en:Journal of Documentation|ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟೇಶನ್]] * [[ಪರವಾನಗಿ]] * [[:en:Letterhead|ಲೆಟರ್ ಹೆಡ್]] * [[:en:List of Contents|ವಿಷಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:Technical documentation|ತಾಂತ್ರಿಕ ದಸ್ತಾವೇಜು]] * [[:en:User guide|ಬಳಕೆದಾರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ]] * [[:en:Medical certificate|ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ]] * [[ಪ್ರಕಟಣೆ]] * [[:en:Records management|ದಾಖಲೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ]] * [[:en:Software documentation|ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ದಸ್ತಾವೇಜು]] * [[:en:Style guide|ಶೈಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ]] * [[:en:Technical communication|ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂವಹನ]] {{div col end}} <!-- Please keep entries in alphabetical order --> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] e3mn270hv2mkun7f2pe34bj04thfg7q 0 109202 1258576 1258450 2024-11-19T14:07:18Z Pallaviv123 75945 1258576 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ | logo = SoftBank Vision Fund.svg | image = ಚಿತ್ರ:One Circle Star Way (1).jpg | image_size = 250px | image_caption = [[:en:San Carlos, California|ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೋಸ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದಿನ ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಚೇರಿ ಸ್ಥಳ ([[Palo Alto, California|ಪಾಲೋ ಆಲ್ಟೊ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]] ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ). | trading_name = | type = [[:en:Privately held company|ಖಾಸಗಿ]] | industry = [[:en:Venture Capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] | location = [[ಲಂಡನ್]], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ | founder = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] | key_people = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] (ಸಿ‌ಇಒ) | products = [[:en:Investments|ಹೂಡಿಕೆಗಳು]] | aum = $೧೩೪&nbsp;ಬಿಲಿಯನ್ (ಜೂನ್ ೨೦೨೩)<ref>{{cite web |last1=Govil |first1=Navneet |title=Investor Briefing: SoftBank Vision & LatAm Funds |url=https://group.softbank/system/files/pdf/ir/presentations/2023/investor-svf_q1fy2023_01_en.pdf|website=Softbank}}</ref> | parent = [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] | homepage = {{URL|www.visionfund.com}} }} '''ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್''', ಇದು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[:en: venture capital |ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ]] ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news |last=Wong |first=Jacky |date=9 May 2018 |title=How Much Is the World's Largest Tech Fund Worth to SoftBank? |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=9 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210109103630/https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |url-status=live }}</ref> ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಕೇಂದ್ರಿತ [[:en: investment fund|ಹೂಡಿಕೆ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ]]. ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |title=SoftBank announces AI-focused second $108 billion Vision Fund with LPs including Microsoft, Apple and Foxconn |url=https://techcrunch.com/2019/07/25/softbank-announces-ai-focused-second-108-billion-vision-fund-with-lps-including-microsoft-apple-and-foxconn/ |access-date=24 June 2021 |website=TechCrunch |date=26 July 2019 |language=en-US }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank's Vision Fund 2: more firepower, bigger questions |url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |access-date=24 June 2021 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=20 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210920075627/https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |url-status=live }}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಮೇ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, [[ :en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] ಮತ್ತು [[ :en:Public Investment Fund|ಪಬ್ಲಿಕ್ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಫಂಡ್]] (ಪಿಐಎಫ್) ರಚಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Alkhalisi |first=Zahraa |date=6 October 2017 |title=Where the huge SoftBank-Saudi tech fund is investing |url=https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |access-date=4 November 2018 |website=Cnn.com |archive-date=12 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112013649/https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=14 October 2016 |title=SoftBank and Saudi Arabia Partner to Form Giant Investment Fund |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |access-date=24 June 2021 |issn=0362-4331 |archive-date=25 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210625033334/https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |url-status=live }}</ref> ಪಿಐಎಫ್ ೪೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೨೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, [[:en:Mubadala Investment Company |ಮುಬಾದಲ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ]] ೧೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು ಉಳಿದವು [[ಆ್ಯಪಲ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮೂಲಕ, [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ರವರು]] ಹಣಕಾಸು ಅಥವಾ ಸಾರಿಗೆಯಂತಹ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜಾಗತಿಕ [[ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ|ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ]] ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Benner |first=Katie |date=10 October 2017 |title=Masayoshi Son's Grand Plan for SoftBank's $100 Billion Vision Fund |url=https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |access-date=9 November 2018 |website=[[The New York Times]] |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125003520/https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಎನ್ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ೪.೯% ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತ್ತು<ref>{{cite news |last1=Negishi |first1=Mayumi |title=SoftBank Sells Entire Nvidia Stake |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-sells-entire-nvidia-stake-11549462246 |work=The Wall Street Journal |date=February 6, 2019 |url-access=subscription}}</ref> ಮತ್ತು ನಂತರ [[:en:Nvidia |ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ]] ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕುಸಿತವು ಫಂಡ್‌ನ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಗೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಆ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news |last1=Fujikawa |first1=Megumi |title=SoftBank Chief Rues Selling Nvidia Stake and Missing Out on $150 Billion |url=https://www.wsj.com/tech/softbank-chief-rues-selling-nvidia-stake-and-missing-out-on-150-billion-d05920ff |work=The Wall Street Journal |date=June 21, 2024 |url-access=subscription}}</ref> ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನ ಸುತ್ತಲೂ [[:en: collar |ಕಾಲರ್]] ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಆ ಮೂಲಕ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ತೀವ್ರ ಬೆಲೆ ಕುಸಿತದಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ, ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾದ ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಏರಿಕೆಯಿಂದ ಲಾಭ ಪಡೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಹೂಡಿಕೆಯ ಮೇಲೆ $೩.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಆದಾಯವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿತು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಫಂಡ್‌ನ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಥಾನದ ಕ್ಲೋಸ್‌ಔಟ್ [[:en: AI boom|ಎಐ ಬೂಮ್]] ಮತ್ತು ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ [[ :en:the world's most valuable companies|ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಮುಂಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ಜೂನ್ ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಆ ಷೇರುಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮೌಲ್ಯವು $ ೧೫೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಮೀರಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಸನ್‌ರವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ "ಓಡಿಹೋದ ಮೀನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ಜನವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್-ಧನಸಹಾಯದ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳು [[:en:Getaround|ಗೆಟೌಂಡ್]], [[:en: Oyo|ಓಯೊ]], [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]], [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] ಮತ್ತು [[:en:Zume|ಜುಮ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite news |last1=Goel |first1=Vindu |last2=Singh |first2=Karan Deep |last3=Griffith |first3=Erin |date=13 January 2020 |title=Oyo Scales Back as SoftBank-Funded Companies Retreat |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=8 December 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201208142704/https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |url-status=live }}</ref> ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್ ಹೆಡ್ಜ್ ಫಂಡ್ [[ :en:Elliott Management|ಎಲಿಯಟ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್]], ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ $ ೨.೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=6 February 2020 |title=Elliott Management Is Said to Push for Change at SoftBank |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324060546/https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |url-status=live }}</ref> ಪುನರ್ರಚನೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ಮೊದಲ ಫಂಡ್‌ನ ಅನೇಕ [[ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೋ|ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊ]] ಕಂಪನಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದ ಕಾರಣ ಮತ್ತು [[ :en:Initial public offering|ಆರಂಭಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕೊಡುಗೆ]] ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ [[:en:WeWork|ವೀವರ್ಕ್]] ಖರೀದಿಯಂತಹ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ವೈಫಲ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆದಾರರ ವಿಶ್ವಾಸವು ಕುಸಿಯಿತು.<ref>{{Cite news |last=Hope |first=Rolfe Winkler, Liz Hoffman and Bradley |date=7 February 2020 |title=WSJ News Exclusive {{!}} New SoftBank Tech Fund Falls Far Short of $108 Billion Fundraising Goal |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |access-date=10 February 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=1 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101082757/https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Brown |first=Maureen Farrell and Eliot |date=23 October 2019 |title=SoftBank to Boost Stake in WeWork in Deal That Cuts Most Ties With Neumann |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=30 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201030174042/https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ $೧೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=18 May 2020 |title=SoftBank's Vision Fund tumbles to $18 billion loss in 'valley of coronavirus' |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624212340/https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Massoudi |first=Arash |date=10 June 2020 |title=SoftBank cuts 15% of jobs from Vision Fund arm |url=https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |access-date=24 June 2021 |website=www.ft.com |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205626/https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |url-status=live }}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಫಂಡ್‌ನ ೫೦೦ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ೧೫% ರಷ್ಟು ಜನರು ಕೆಲಸದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ತನ್ನ $೧೦೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಗುರಿಯ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು. ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಬದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವತಃ ಧನಸಹಾಯ ನೀಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Lynn |first=Alex |date=12 May 2021 |title=SoftBank bets $30bn of its own capital on Vision Fund II |url=https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |access-date=24 June 2021 |website=Private Equity International |language=en-GB |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205849/https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೩೧ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಎರಡೂ ಫಂಡ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು [[:en:fair value|ನ್ಯಾಯೋಚಿತ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು]] $ ೧೫೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ [[:en: Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಯಶಸ್ವಿ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ $ ೩೬.೯೯ ಬಿಲಿಯನ್ ದಾಖಲೆಯ ಲಾಭವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=12 May 2021 |title=Softbank just shocked its critics by landing the biggest profit in the history of a Japanese company |url=https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210515161539/https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |archive-date=15 May 2021 |access-date=24 June 2021 |website=CNBC |language=en}}</ref> ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ರ ಗಾತ್ರವನ್ನು $೩೦ ಬಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಫಂಡ್‌ಗೆ ಸ್ವಯಂ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=SoftBank Boosts Size of Vision Fund 2 to $30 Billion |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220125045726/https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |archive-date=25 January 2022 |access-date=24 June 2021 |website=www.barrons.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank goes it alone on Vision Fund 2 as portfolio profits leap {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624011006/https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |url-status=live }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ [[ :en:SPAC|ಎಸ್‌ಪಿಎಸಿ]] ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಬಹುದು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=GmbH |first=finanzen net |title=Softbank's Vision Fund could go public in a $300 million SPAC deal, report says |url=https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |access-date=2 September 2021 |website=markets.businessinsider.com |language=en |archive-date=4 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210904235241/https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಷೇರು ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ಕುಸಿದಿದ್ದರಿಂದ ೨೦೨೨ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಂಡ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ ೩.೫ [[ಟ್ರಿಲಿಯನ್]] ಯೆನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು (೨೭.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್) ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=SoftBank Vision Fund posts record $27 billion loss as tech stocks plummet |url=https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |access-date=11 November 2022 |website=CNBC |date=12 May 2022 |language=en |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110143957/https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |url-status=live }}</ref> ಫಂಡ್‌ನ ನಷ್ಟದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದವು ಮತ್ತು [[:en:disruptive entrepreneurship|ವಿಚ್ಛಿದ್ರಕಾರಿ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ]] ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ನೋಡುವ ವಿಶೇಷ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಸನ್‌ರವರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇಬ್ಬರೂ ವೈಫಲ್ಯದ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದಾಗಿ ಷೇರುದಾರರು, ಗೆಳೆಯರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite web |date=10 March 2020 |title=SoftBank's Top 10 Worst Startup Investments - ValueWalk |url=https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |access-date=20 April 2023 |website=www.valuewalk.com |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031020/https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> [[:en: Katerra|ಕಟೇರಾ]],<ref>{{Cite web |last=Journal |first=Konrad Putzier and Eliot Brown {{!}} Photographs by Shelby Knowles for The Wall Street |title=How a SoftBank-Backed Construction Startup Burned Through $3 Billion |url=https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |url-status=live }}</ref> [[:en:Wirecard|ವೈರ್‌ಕಾರ್ಡ್]]<ref>{{Cite web |last=Hoffman |first=Margot Patrick, Bradley Hope and Liz |title=WSJ News Exclusive {{!}} SoftBank Saw Opportunity in Wirecard Before It Unraveled |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031117/https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು [[:en: Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite web |last=Feldman |first=Amy |title=The Inside Story Of How SoftBank-Backed Zymergen Imploded Four Months After Its $3 Billion IPO |url=https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |access-date=21 April 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=13 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211013105712/https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |url-status=live }}</ref> ದುಬಾರಿ ವೈಫಲ್ಯಗಳು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಅಜಾಗರೂಕ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಸಮರ್ಥತೆ, ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ಮತ್ತು [[:en: due diligence|ಸೂಕ್ತ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು]] ತೋರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |title=Resignations keep mounting at SoftBank's $100bn Vision Fund |url=https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |access-date=21 April 2023 |website=www.aljazeera.com |language=en |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421150016/https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=12 May 2022 |title=SoftBank to slash investments after $26 billion Vision Fund loss: Masayoshi Son |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |access-date=21 April 2023 |issn=0013-0389 |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |url-status=live }}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೇರಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=Top SoftBank exec steps back from role at Vision Fund as pressure mounts on investments |url=https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |access-date=1 August 2022 |website=CNBC |date=7 July 2022 |language=en |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808110007/https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇತರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದರು.<ref>{{Cite news |date=4 August 2022 |title=SoftBank Talent Drain Worsens, Adding Pressure on Son to Deliver |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |access-date=8 August 2022 |archive-date=10 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810124333/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |url-status=live }}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಏಪ್ರಿಲ್-ಜೂನ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ೨೩.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=8 August 2022 |title=SoftBank plans Vision Fund job cuts after record net loss |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |access-date=8 August 2022 |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808083032/https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |url-status=live }}</ref> [[:en:Barron's|ಬ್ಯಾರನ್‌ನ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಹಾಯಕ ಸಂಪಾದಕ ಎರಿಕ್ ಜೆ. ಸಾವಿಟ್ಜ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ವಿಫಲ ಪ್ರಯೋಗವೆಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |date=8 August 2022 |title=SoftBank CEO 'ashamed' of pride in past profits as record losses prompt cost cuts |url=https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |access-date=11 November 2022 |website=the Guardian |language=en |archive-date=23 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221123074401/https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank suffers as Son's bets on China tech backfire |url=https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |access-date=11 November 2022 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110003637/https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |url-status=live }}</ref> ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ನಿರಾಶಾದಾಯಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ "ಮುಜುಗರ" ಮತ್ತು "ನಾಚಿಕೆಪಡುತ್ತಿದ್ದರು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಮತ್ತು [[:en:The Wall Street Journal|''ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್'']] ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಅನ್ನು "ದೊಡ್ಡ ನಷ್ಟ" ಎಂದು ಕರೆದರೆ, [[:en: Bloomberg |ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್]] "ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ನ ಮುರಿದ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾದರಿ" ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=The SoftBank Experiment Has Failed. Here's What Comes Next. |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |access-date=11 November 2022 |website=www.barrons.com |language=en-US |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111111639/https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |url-status=live }}</ref> ೨೦೧೭ ಮತ್ತು ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಗನ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರವನ್ನು [[:en:greater fool theory|ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ಖ ಸಿದ್ಧಾಂತ]]<ref>{{Cite news |last=Brown |first=Eliot |date=2 August 2022 |title=SoftBank Emerges as a Big Loser of the Tech Downturn. Again. |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |issn=0099-9660 |access-date=26 September 2022 |archive-date=26 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220926134758/https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಮಂದಗತಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite news |title=SoftBank's Epic Losses Reveal Masayoshi Son's Broken Business Model |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |access-date=11 November 2022 |archive-date=2 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221002143211/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಎದುರು ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{Cite web |last=Williams |first=Oscar |date=11 August 2022 |title=The dangerous approach of SoftBank's Masayoshi Son |url=https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |access-date=2 September 2022 |website=New Statesman |language=en-US |archive-date=2 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220902123928/https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=10 November 2022 |title=Some suggested slides for SoftBank |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |access-date=11 November 2022 |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111091828/https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೩ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಗಂಭೀರ ಲಾಭದಾಯಕತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು<ref>{{Cite news |date=7 February 2023 |title=Breakingviews - SoftBank is paying for Son's past exuberance |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |access-date=12 February 2023 |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212115045/https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಸಿಯುತ್ತಿರುವ ಆದಾಯವನ್ನು, ದಾಖಲೆಯ ನಷ್ಟವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಕಳೆದ ಅಕ್ಟೋಬರ್-ಡಿಸೆಂಬರ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |last=Linares |first=Maria Gracia Santillana |title=SoftBank Puts Blockchain Investments On Ice As Part Of Startup Pullback |url=https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |access-date=25 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=25 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230225013733/https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |url-status=live }}</ref> ಇದು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ೯೦% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=15 February 2023 |title=SoftBank's future rests on Arm |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |access-date=15 February 2023 |archive-date=15 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230215004715/https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಗ್ರೂಪ್ ತನ್ನ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ $ ೩೨ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |date=11 May 2023 |title=SoftBank Vision Fund Posts Record Loss Despite Masayoshi Son Foreseeing Disaster |url=https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |access-date=13 May 2023 |website=Observer |language=en-US |archive-date=12 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230512085840/https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Cheung |first=Jayde |title=Masayoshi Son's SoftBank Vision Fund Posts $5.5 Billion Quarterly Loss, Pulls Back On Startup Investments |url=https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |access-date=12 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212123654/https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> ==ವ್ಯವಹಾರ ಅವಲೋಕನ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೂಡಿಕೆ ಸಲಹೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಅಡ್ವೈಸರ್‌ಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಎರಡೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಮೂಹದ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹೂಡಿಕೆ ತಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಅದು ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ನಿಧಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು [[:en:venture capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ಅಥವಾ [[:en:private equity|ಖಾಸಗಿ ಈಕ್ವಿಟಿ]] ಮಾದರಿಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೂಡಿಕೆಗಳು $ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=11 October 2018 |title=SOFTBANK IS TAKING OVER TECH |url=https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |website=AngelList |access-date=24 June 2021 |archive-date=29 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230129060359/https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |url-status=live }}</ref> ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಟೋಕಿಯೊ|ಟೋಕಿಯೊದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[ಅಬು ಧಾಬಿ|ಅಬುಧಾಬಿ]], [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]], [[ಮುಂಬೈ]], [[ರಿಯಾಧ್]], [[ಶಾಂಘೈ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಂಗಾಪುರ|ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ]] ಇತರ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ‌ರವರು]], ಈ ಹಿಂದೆ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಹಣಕಾಸು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ==ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳು== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ:<ref>{{Cite web |title=Portfolio Companies |url=https://visionfund.com/portfolio |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505171511/https://visionfund.com/portfolio |archive-date=5 May 2023 |access-date=6 May 2023 |website=SoftBank Vision Fund}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[:en:10x Genomics|೧೦x ಜೀನೋಮಿಕ್ಸ್]] * [[:en:Arm Ltd.|ಆರ್ಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್.]] * [[:en:Automation Anywhere|ಆಟೋಮೇಷನ್ ಎನಿವೇರ್]] * ಬಾಲಿಯೊ * [[:en:ByteDance|ಬೈಟ್‌ಡ್ಯಾನ್ಸ್]] * [[:en:C2FO|ಸಿ೨ಎಫ್‌ಒ]] * [[:en:Chime (company)|ಚೈಮ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Cohesity|ಒಗ್ಗಟ್ಟು]] * [[:en:Compass|ದಿಕ್ಸೂಚಿ]] * [[:en:Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್]] * [[:en:Cruise|ಕ್ರೂಸ್]] * [[:en:DiDi|ಡಿಡಿ]] * ಅಂಕಿಗಳು * [[:en:DoorDash|ಡೋರ್ ಡ್ಯಾಶ್]] * [[:en:eToro|ಇ‌ಟೊರೊ]] * [[:en:Fanatics|ಮತಾಂಧರು]] * [[ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Flexport|ಫ್ಲೆಕ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್]] * [[:en:FTX|ಎಫ್‌ಟಿಎಕ್ಸ್]] * [[:en:Fungible Inc.|ಫಂಗೈಬಲ್ ಇಂಕ್.]] * [[:en:Getaround|ಗೆಟ್‌ಅರೌಂಡ್]] * [[:en:Grab|ಗ್ರಾಬ್]] * [[:en:Improbable|ಅಸಂಭವ]] * [[:en:Kabbage|ಕ್ಯಾಬೇಜ್]] * [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] * [[:en:Klarna|ಕ್ಲಾರ್ನಾ]] * [[:en:Lenskart|ಲೆನ್ಸ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Mapbox|ಮ್ಯಾಪ್‌ಬಾಕ್ಸ್]] * [[:en:Nuro|ನುರೊ]] * [[:en:Nvidia|ಎನ್‍ವಿಡಿಯಾ]] * [[:en:OneWeb|ಒನ್‌ವೆಬ್]] * [[:en:Opendoor|ಒಪನ್‌ಡೊರ್]] * [[:en:OurCrowd|ಅವರ್‌ಕ್ರೌಡ್]] * [[:en:Oyo Rooms|ಓಯೋ ರೂಮ್ಸ್]] * [[:en:Ping An Good Doctor|ಪಿಂಗ್ ಆನ್ ಗುಡ್ ಡಾಕ್ಟರ್]] * [[:en:PolicyBazaar|ಪಾಲಿಸಿಬಜಾರ್]] * [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]] * [[:en:Revolut|ರೆವೊಲ್ಯೂಟ್]] * [[:en:Roivant Sciences|ರೋಯಿವಾಂಟ್ ಸೈನ್ಸಸ್]] * [[:en:Slack|ಸ್ಲಾಕ್]] * [[:en:Swiggy|ಸ್ವಿಗ್ಗಿ]] * [[:en:The Hut Group|ದಿ ಹಟ್ ಗ್ರೂಪ್]] * [[:en:Tractable (company)|ಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟಬಲ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Uber|ಉಬರ್]] * [[:en:Unacademy|ಅನ್‌ಅಕಾಡೆಮಿ]] * [[:en:View, Inc.|ವೀವ್, ಇಂಕ್.]] * [[:en:Wag|ವಾಗ್]] * [[:en:WeWork|ವಿವರ್ಕ್]] * [[:en:ZhongAn|ಝೊಂಗಾನ್]] * [[:en:Zume|ಜುಮೆ]] * [[:en:Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್]] {{div col end}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿ== *{{Official website|http://www.visionfund.com}} (Company Website) j7ezhojwh7x5d88jkaattkz8whozgyu 1258578 1258576 2024-11-19T14:08:40Z Pallaviv123 75945 Pallaviv123 [[ಸದಸ್ಯ:Shafi shafi/WEP 2018-19 dec]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ. 1258576 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ | logo = SoftBank Vision Fund.svg | image = ಚಿತ್ರ:One Circle Star Way (1).jpg | image_size = 250px | image_caption = [[:en:San Carlos, California|ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೋಸ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದಿನ ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಚೇರಿ ಸ್ಥಳ ([[Palo Alto, California|ಪಾಲೋ ಆಲ್ಟೊ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]] ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ). | trading_name = | type = [[:en:Privately held company|ಖಾಸಗಿ]] | industry = [[:en:Venture Capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] | location = [[ಲಂಡನ್]], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ | founder = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] | key_people = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] (ಸಿ‌ಇಒ) | products = [[:en:Investments|ಹೂಡಿಕೆಗಳು]] | aum = $೧೩೪&nbsp;ಬಿಲಿಯನ್ (ಜೂನ್ ೨೦೨೩)<ref>{{cite web |last1=Govil |first1=Navneet |title=Investor Briefing: SoftBank Vision & LatAm Funds |url=https://group.softbank/system/files/pdf/ir/presentations/2023/investor-svf_q1fy2023_01_en.pdf|website=Softbank}}</ref> | parent = [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] | homepage = {{URL|www.visionfund.com}} }} '''ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್''', ಇದು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[:en: venture capital |ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ]] ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news |last=Wong |first=Jacky |date=9 May 2018 |title=How Much Is the World's Largest Tech Fund Worth to SoftBank? |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=9 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210109103630/https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |url-status=live }}</ref> ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಕೇಂದ್ರಿತ [[:en: investment fund|ಹೂಡಿಕೆ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ]]. ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |title=SoftBank announces AI-focused second $108 billion Vision Fund with LPs including Microsoft, Apple and Foxconn |url=https://techcrunch.com/2019/07/25/softbank-announces-ai-focused-second-108-billion-vision-fund-with-lps-including-microsoft-apple-and-foxconn/ |access-date=24 June 2021 |website=TechCrunch |date=26 July 2019 |language=en-US }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank's Vision Fund 2: more firepower, bigger questions |url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |access-date=24 June 2021 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=20 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210920075627/https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |url-status=live }}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಮೇ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, [[ :en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] ಮತ್ತು [[ :en:Public Investment Fund|ಪಬ್ಲಿಕ್ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಫಂಡ್]] (ಪಿಐಎಫ್) ರಚಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Alkhalisi |first=Zahraa |date=6 October 2017 |title=Where the huge SoftBank-Saudi tech fund is investing |url=https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |access-date=4 November 2018 |website=Cnn.com |archive-date=12 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112013649/https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=14 October 2016 |title=SoftBank and Saudi Arabia Partner to Form Giant Investment Fund |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |access-date=24 June 2021 |issn=0362-4331 |archive-date=25 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210625033334/https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |url-status=live }}</ref> ಪಿಐಎಫ್ ೪೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೨೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, [[:en:Mubadala Investment Company |ಮುಬಾದಲ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ]] ೧೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು ಉಳಿದವು [[ಆ್ಯಪಲ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮೂಲಕ, [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ರವರು]] ಹಣಕಾಸು ಅಥವಾ ಸಾರಿಗೆಯಂತಹ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜಾಗತಿಕ [[ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ|ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ]] ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Benner |first=Katie |date=10 October 2017 |title=Masayoshi Son's Grand Plan for SoftBank's $100 Billion Vision Fund |url=https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |access-date=9 November 2018 |website=[[The New York Times]] |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125003520/https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಎನ್ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ೪.೯% ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತ್ತು<ref>{{cite news |last1=Negishi |first1=Mayumi |title=SoftBank Sells Entire Nvidia Stake |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-sells-entire-nvidia-stake-11549462246 |work=The Wall Street Journal |date=February 6, 2019 |url-access=subscription}}</ref> ಮತ್ತು ನಂತರ [[:en:Nvidia |ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ]] ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕುಸಿತವು ಫಂಡ್‌ನ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಗೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಆ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news |last1=Fujikawa |first1=Megumi |title=SoftBank Chief Rues Selling Nvidia Stake and Missing Out on $150 Billion |url=https://www.wsj.com/tech/softbank-chief-rues-selling-nvidia-stake-and-missing-out-on-150-billion-d05920ff |work=The Wall Street Journal |date=June 21, 2024 |url-access=subscription}}</ref> ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನ ಸುತ್ತಲೂ [[:en: collar |ಕಾಲರ್]] ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಆ ಮೂಲಕ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ತೀವ್ರ ಬೆಲೆ ಕುಸಿತದಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ, ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾದ ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಏರಿಕೆಯಿಂದ ಲಾಭ ಪಡೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಹೂಡಿಕೆಯ ಮೇಲೆ $೩.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಆದಾಯವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿತು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಫಂಡ್‌ನ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಥಾನದ ಕ್ಲೋಸ್‌ಔಟ್ [[:en: AI boom|ಎಐ ಬೂಮ್]] ಮತ್ತು ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ [[ :en:the world's most valuable companies|ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಮುಂಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ಜೂನ್ ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಆ ಷೇರುಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮೌಲ್ಯವು $ ೧೫೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಮೀರಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಸನ್‌ರವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ "ಓಡಿಹೋದ ಮೀನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ಜನವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್-ಧನಸಹಾಯದ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳು [[:en:Getaround|ಗೆಟೌಂಡ್]], [[:en: Oyo|ಓಯೊ]], [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]], [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] ಮತ್ತು [[:en:Zume|ಜುಮ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite news |last1=Goel |first1=Vindu |last2=Singh |first2=Karan Deep |last3=Griffith |first3=Erin |date=13 January 2020 |title=Oyo Scales Back as SoftBank-Funded Companies Retreat |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=8 December 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201208142704/https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |url-status=live }}</ref> ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್ ಹೆಡ್ಜ್ ಫಂಡ್ [[ :en:Elliott Management|ಎಲಿಯಟ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್]], ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ $ ೨.೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=6 February 2020 |title=Elliott Management Is Said to Push for Change at SoftBank |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324060546/https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |url-status=live }}</ref> ಪುನರ್ರಚನೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ಮೊದಲ ಫಂಡ್‌ನ ಅನೇಕ [[ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೋ|ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊ]] ಕಂಪನಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದ ಕಾರಣ ಮತ್ತು [[ :en:Initial public offering|ಆರಂಭಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕೊಡುಗೆ]] ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ [[:en:WeWork|ವೀವರ್ಕ್]] ಖರೀದಿಯಂತಹ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ವೈಫಲ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆದಾರರ ವಿಶ್ವಾಸವು ಕುಸಿಯಿತು.<ref>{{Cite news |last=Hope |first=Rolfe Winkler, Liz Hoffman and Bradley |date=7 February 2020 |title=WSJ News Exclusive {{!}} New SoftBank Tech Fund Falls Far Short of $108 Billion Fundraising Goal |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |access-date=10 February 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=1 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101082757/https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Brown |first=Maureen Farrell and Eliot |date=23 October 2019 |title=SoftBank to Boost Stake in WeWork in Deal That Cuts Most Ties With Neumann |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=30 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201030174042/https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ $೧೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=18 May 2020 |title=SoftBank's Vision Fund tumbles to $18 billion loss in 'valley of coronavirus' |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624212340/https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Massoudi |first=Arash |date=10 June 2020 |title=SoftBank cuts 15% of jobs from Vision Fund arm |url=https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |access-date=24 June 2021 |website=www.ft.com |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205626/https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |url-status=live }}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಫಂಡ್‌ನ ೫೦೦ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ೧೫% ರಷ್ಟು ಜನರು ಕೆಲಸದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ತನ್ನ $೧೦೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಗುರಿಯ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು. ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಬದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವತಃ ಧನಸಹಾಯ ನೀಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Lynn |first=Alex |date=12 May 2021 |title=SoftBank bets $30bn of its own capital on Vision Fund II |url=https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |access-date=24 June 2021 |website=Private Equity International |language=en-GB |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205849/https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೩೧ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಎರಡೂ ಫಂಡ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು [[:en:fair value|ನ್ಯಾಯೋಚಿತ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು]] $ ೧೫೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ [[:en: Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಯಶಸ್ವಿ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ $ ೩೬.೯೯ ಬಿಲಿಯನ್ ದಾಖಲೆಯ ಲಾಭವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=12 May 2021 |title=Softbank just shocked its critics by landing the biggest profit in the history of a Japanese company |url=https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210515161539/https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |archive-date=15 May 2021 |access-date=24 June 2021 |website=CNBC |language=en}}</ref> ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ರ ಗಾತ್ರವನ್ನು $೩೦ ಬಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಫಂಡ್‌ಗೆ ಸ್ವಯಂ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=SoftBank Boosts Size of Vision Fund 2 to $30 Billion |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220125045726/https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |archive-date=25 January 2022 |access-date=24 June 2021 |website=www.barrons.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank goes it alone on Vision Fund 2 as portfolio profits leap {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624011006/https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |url-status=live }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ [[ :en:SPAC|ಎಸ್‌ಪಿಎಸಿ]] ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಬಹುದು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=GmbH |first=finanzen net |title=Softbank's Vision Fund could go public in a $300 million SPAC deal, report says |url=https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |access-date=2 September 2021 |website=markets.businessinsider.com |language=en |archive-date=4 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210904235241/https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಷೇರು ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ಕುಸಿದಿದ್ದರಿಂದ ೨೦೨೨ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಂಡ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ ೩.೫ [[ಟ್ರಿಲಿಯನ್]] ಯೆನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು (೨೭.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್) ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=SoftBank Vision Fund posts record $27 billion loss as tech stocks plummet |url=https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |access-date=11 November 2022 |website=CNBC |date=12 May 2022 |language=en |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110143957/https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |url-status=live }}</ref> ಫಂಡ್‌ನ ನಷ್ಟದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದವು ಮತ್ತು [[:en:disruptive entrepreneurship|ವಿಚ್ಛಿದ್ರಕಾರಿ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ]] ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ನೋಡುವ ವಿಶೇಷ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಸನ್‌ರವರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇಬ್ಬರೂ ವೈಫಲ್ಯದ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದಾಗಿ ಷೇರುದಾರರು, ಗೆಳೆಯರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite web |date=10 March 2020 |title=SoftBank's Top 10 Worst Startup Investments - ValueWalk |url=https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |access-date=20 April 2023 |website=www.valuewalk.com |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031020/https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> [[:en: Katerra|ಕಟೇರಾ]],<ref>{{Cite web |last=Journal |first=Konrad Putzier and Eliot Brown {{!}} Photographs by Shelby Knowles for The Wall Street |title=How a SoftBank-Backed Construction Startup Burned Through $3 Billion |url=https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |url-status=live }}</ref> [[:en:Wirecard|ವೈರ್‌ಕಾರ್ಡ್]]<ref>{{Cite web |last=Hoffman |first=Margot Patrick, Bradley Hope and Liz |title=WSJ News Exclusive {{!}} SoftBank Saw Opportunity in Wirecard Before It Unraveled |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031117/https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು [[:en: Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite web |last=Feldman |first=Amy |title=The Inside Story Of How SoftBank-Backed Zymergen Imploded Four Months After Its $3 Billion IPO |url=https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |access-date=21 April 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=13 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211013105712/https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |url-status=live }}</ref> ದುಬಾರಿ ವೈಫಲ್ಯಗಳು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಅಜಾಗರೂಕ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಸಮರ್ಥತೆ, ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ಮತ್ತು [[:en: due diligence|ಸೂಕ್ತ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು]] ತೋರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |title=Resignations keep mounting at SoftBank's $100bn Vision Fund |url=https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |access-date=21 April 2023 |website=www.aljazeera.com |language=en |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421150016/https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=12 May 2022 |title=SoftBank to slash investments after $26 billion Vision Fund loss: Masayoshi Son |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |access-date=21 April 2023 |issn=0013-0389 |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |url-status=live }}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೇರಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=Top SoftBank exec steps back from role at Vision Fund as pressure mounts on investments |url=https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |access-date=1 August 2022 |website=CNBC |date=7 July 2022 |language=en |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808110007/https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇತರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದರು.<ref>{{Cite news |date=4 August 2022 |title=SoftBank Talent Drain Worsens, Adding Pressure on Son to Deliver |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |access-date=8 August 2022 |archive-date=10 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810124333/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |url-status=live }}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಏಪ್ರಿಲ್-ಜೂನ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ೨೩.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=8 August 2022 |title=SoftBank plans Vision Fund job cuts after record net loss |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |access-date=8 August 2022 |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808083032/https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |url-status=live }}</ref> [[:en:Barron's|ಬ್ಯಾರನ್‌ನ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಹಾಯಕ ಸಂಪಾದಕ ಎರಿಕ್ ಜೆ. ಸಾವಿಟ್ಜ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ವಿಫಲ ಪ್ರಯೋಗವೆಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |date=8 August 2022 |title=SoftBank CEO 'ashamed' of pride in past profits as record losses prompt cost cuts |url=https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |access-date=11 November 2022 |website=the Guardian |language=en |archive-date=23 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221123074401/https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank suffers as Son's bets on China tech backfire |url=https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |access-date=11 November 2022 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110003637/https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |url-status=live }}</ref> ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ನಿರಾಶಾದಾಯಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ "ಮುಜುಗರ" ಮತ್ತು "ನಾಚಿಕೆಪಡುತ್ತಿದ್ದರು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಮತ್ತು [[:en:The Wall Street Journal|''ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್'']] ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಅನ್ನು "ದೊಡ್ಡ ನಷ್ಟ" ಎಂದು ಕರೆದರೆ, [[:en: Bloomberg |ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್]] "ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ನ ಮುರಿದ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾದರಿ" ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=The SoftBank Experiment Has Failed. Here's What Comes Next. |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |access-date=11 November 2022 |website=www.barrons.com |language=en-US |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111111639/https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |url-status=live }}</ref> ೨೦೧೭ ಮತ್ತು ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಗನ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರವನ್ನು [[:en:greater fool theory|ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ಖ ಸಿದ್ಧಾಂತ]]<ref>{{Cite news |last=Brown |first=Eliot |date=2 August 2022 |title=SoftBank Emerges as a Big Loser of the Tech Downturn. Again. |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |issn=0099-9660 |access-date=26 September 2022 |archive-date=26 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220926134758/https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಮಂದಗತಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite news |title=SoftBank's Epic Losses Reveal Masayoshi Son's Broken Business Model |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |access-date=11 November 2022 |archive-date=2 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221002143211/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಎದುರು ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{Cite web |last=Williams |first=Oscar |date=11 August 2022 |title=The dangerous approach of SoftBank's Masayoshi Son |url=https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |access-date=2 September 2022 |website=New Statesman |language=en-US |archive-date=2 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220902123928/https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=10 November 2022 |title=Some suggested slides for SoftBank |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |access-date=11 November 2022 |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111091828/https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೩ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಗಂಭೀರ ಲಾಭದಾಯಕತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು<ref>{{Cite news |date=7 February 2023 |title=Breakingviews - SoftBank is paying for Son's past exuberance |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |access-date=12 February 2023 |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212115045/https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಸಿಯುತ್ತಿರುವ ಆದಾಯವನ್ನು, ದಾಖಲೆಯ ನಷ್ಟವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಕಳೆದ ಅಕ್ಟೋಬರ್-ಡಿಸೆಂಬರ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |last=Linares |first=Maria Gracia Santillana |title=SoftBank Puts Blockchain Investments On Ice As Part Of Startup Pullback |url=https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |access-date=25 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=25 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230225013733/https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |url-status=live }}</ref> ಇದು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ೯೦% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=15 February 2023 |title=SoftBank's future rests on Arm |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |access-date=15 February 2023 |archive-date=15 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230215004715/https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಗ್ರೂಪ್ ತನ್ನ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ $ ೩೨ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |date=11 May 2023 |title=SoftBank Vision Fund Posts Record Loss Despite Masayoshi Son Foreseeing Disaster |url=https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |access-date=13 May 2023 |website=Observer |language=en-US |archive-date=12 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230512085840/https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Cheung |first=Jayde |title=Masayoshi Son's SoftBank Vision Fund Posts $5.5 Billion Quarterly Loss, Pulls Back On Startup Investments |url=https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |access-date=12 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212123654/https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> ==ವ್ಯವಹಾರ ಅವಲೋಕನ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೂಡಿಕೆ ಸಲಹೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಅಡ್ವೈಸರ್‌ಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಎರಡೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಮೂಹದ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹೂಡಿಕೆ ತಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಅದು ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ನಿಧಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು [[:en:venture capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ಅಥವಾ [[:en:private equity|ಖಾಸಗಿ ಈಕ್ವಿಟಿ]] ಮಾದರಿಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೂಡಿಕೆಗಳು $ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=11 October 2018 |title=SOFTBANK IS TAKING OVER TECH |url=https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |website=AngelList |access-date=24 June 2021 |archive-date=29 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230129060359/https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |url-status=live }}</ref> ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಟೋಕಿಯೊ|ಟೋಕಿಯೊದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[ಅಬು ಧಾಬಿ|ಅಬುಧಾಬಿ]], [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]], [[ಮುಂಬೈ]], [[ರಿಯಾಧ್]], [[ಶಾಂಘೈ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಂಗಾಪುರ|ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ]] ಇತರ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ‌ರವರು]], ಈ ಹಿಂದೆ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಹಣಕಾಸು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ==ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳು== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ:<ref>{{Cite web |title=Portfolio Companies |url=https://visionfund.com/portfolio |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505171511/https://visionfund.com/portfolio |archive-date=5 May 2023 |access-date=6 May 2023 |website=SoftBank Vision Fund}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[:en:10x Genomics|೧೦x ಜೀನೋಮಿಕ್ಸ್]] * [[:en:Arm Ltd.|ಆರ್ಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್.]] * [[:en:Automation Anywhere|ಆಟೋಮೇಷನ್ ಎನಿವೇರ್]] * ಬಾಲಿಯೊ * [[:en:ByteDance|ಬೈಟ್‌ಡ್ಯಾನ್ಸ್]] * [[:en:C2FO|ಸಿ೨ಎಫ್‌ಒ]] * [[:en:Chime (company)|ಚೈಮ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Cohesity|ಒಗ್ಗಟ್ಟು]] * [[:en:Compass|ದಿಕ್ಸೂಚಿ]] * [[:en:Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್]] * [[:en:Cruise|ಕ್ರೂಸ್]] * [[:en:DiDi|ಡಿಡಿ]] * ಅಂಕಿಗಳು * [[:en:DoorDash|ಡೋರ್ ಡ್ಯಾಶ್]] * [[:en:eToro|ಇ‌ಟೊರೊ]] * [[:en:Fanatics|ಮತಾಂಧರು]] * [[ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Flexport|ಫ್ಲೆಕ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್]] * [[:en:FTX|ಎಫ್‌ಟಿಎಕ್ಸ್]] * [[:en:Fungible Inc.|ಫಂಗೈಬಲ್ ಇಂಕ್.]] * [[:en:Getaround|ಗೆಟ್‌ಅರೌಂಡ್]] * [[:en:Grab|ಗ್ರಾಬ್]] * [[:en:Improbable|ಅಸಂಭವ]] * [[:en:Kabbage|ಕ್ಯಾಬೇಜ್]] * [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] * [[:en:Klarna|ಕ್ಲಾರ್ನಾ]] * [[:en:Lenskart|ಲೆನ್ಸ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Mapbox|ಮ್ಯಾಪ್‌ಬಾಕ್ಸ್]] * [[:en:Nuro|ನುರೊ]] * [[:en:Nvidia|ಎನ್‍ವಿಡಿಯಾ]] * [[:en:OneWeb|ಒನ್‌ವೆಬ್]] * [[:en:Opendoor|ಒಪನ್‌ಡೊರ್]] * [[:en:OurCrowd|ಅವರ್‌ಕ್ರೌಡ್]] * [[:en:Oyo Rooms|ಓಯೋ ರೂಮ್ಸ್]] * [[:en:Ping An Good Doctor|ಪಿಂಗ್ ಆನ್ ಗುಡ್ ಡಾಕ್ಟರ್]] * [[:en:PolicyBazaar|ಪಾಲಿಸಿಬಜಾರ್]] * [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]] * [[:en:Revolut|ರೆವೊಲ್ಯೂಟ್]] * [[:en:Roivant Sciences|ರೋಯಿವಾಂಟ್ ಸೈನ್ಸಸ್]] * [[:en:Slack|ಸ್ಲಾಕ್]] * [[:en:Swiggy|ಸ್ವಿಗ್ಗಿ]] * [[:en:The Hut Group|ದಿ ಹಟ್ ಗ್ರೂಪ್]] * [[:en:Tractable (company)|ಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟಬಲ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Uber|ಉಬರ್]] * [[:en:Unacademy|ಅನ್‌ಅಕಾಡೆಮಿ]] * [[:en:View, Inc.|ವೀವ್, ಇಂಕ್.]] * [[:en:Wag|ವಾಗ್]] * [[:en:WeWork|ವಿವರ್ಕ್]] * [[:en:ZhongAn|ಝೊಂಗಾನ್]] * [[:en:Zume|ಜುಮೆ]] * [[:en:Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್]] {{div col end}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿ== *{{Official website|http://www.visionfund.com}} (Company Website) j7ezhojwh7x5d88jkaattkz8whozgyu 1258582 1258578 2024-11-19T14:09:55Z Pallaviv123 75945 added [[Category:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1258582 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ | logo = SoftBank Vision Fund.svg | image = ಚಿತ್ರ:One Circle Star Way (1).jpg | image_size = 250px | image_caption = [[:en:San Carlos, California|ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೋಸ್, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ]] ಹಿಂದಿನ ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಚೇರಿ ಸ್ಥಳ ([[Palo Alto, California|ಪಾಲೋ ಆಲ್ಟೊ, ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ]] ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗಿನಿಂದ). | trading_name = | type = [[:en:Privately held company|ಖಾಸಗಿ]] | industry = [[:en:Venture Capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] | location = [[ಲಂಡನ್]], ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ | founder = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] | key_people = [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಮಗ]] (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] (ಸಿ‌ಇಒ) | products = [[:en:Investments|ಹೂಡಿಕೆಗಳು]] | aum = $೧೩೪&nbsp;ಬಿಲಿಯನ್ (ಜೂನ್ ೨೦೨೩)<ref>{{cite web |last1=Govil |first1=Navneet |title=Investor Briefing: SoftBank Vision & LatAm Funds |url=https://group.softbank/system/files/pdf/ir/presentations/2023/investor-svf_q1fy2023_01_en.pdf|website=Softbank}}</ref> | parent = [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] | homepage = {{URL|www.visionfund.com}} }} '''ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್''', ಇದು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ [[:en: venture capital |ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು [[:en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ]] ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite news |last=Wong |first=Jacky |date=9 May 2018 |title=How Much Is the World's Largest Tech Fund Worth to SoftBank? |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=9 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210109103630/https://www.wsj.com/articles/how-much-is-the-worlds-largest-tech-fund-worth-to-softbank-1525866666 |url-status=live }}</ref> ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಕೇಂದ್ರಿತ [[:en: investment fund|ಹೂಡಿಕೆ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ]]. ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |title=SoftBank announces AI-focused second $108 billion Vision Fund with LPs including Microsoft, Apple and Foxconn |url=https://techcrunch.com/2019/07/25/softbank-announces-ai-focused-second-108-billion-vision-fund-with-lps-including-microsoft-apple-and-foxconn/ |access-date=24 June 2021 |website=TechCrunch |date=26 July 2019 |language=en-US }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank's Vision Fund 2: more firepower, bigger questions |url=https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |access-date=24 June 2021 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=20 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210920075627/https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/SoftBank-s-Vision-Fund-2-more-firepower-bigger-questions |url-status=live }}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಮೇ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, [[ :en:SoftBank Group|ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರೂಪ್]] ಮತ್ತು [[ :en:Public Investment Fund|ಪಬ್ಲಿಕ್ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಫಂಡ್]] (ಪಿಐಎಫ್) ರಚಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Alkhalisi |first=Zahraa |date=6 October 2017 |title=Where the huge SoftBank-Saudi tech fund is investing |url=https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |access-date=4 November 2018 |website=Cnn.com |archive-date=12 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112013649/https://money.cnn.com/2017/09/20/technology/softbank-vision-fund-saudi-investments/index.html |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=14 October 2016 |title=SoftBank and Saudi Arabia Partner to Form Giant Investment Fund |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |access-date=24 June 2021 |issn=0362-4331 |archive-date=25 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210625033334/https://www.nytimes.com/2016/10/14/business/dealbook/softbank-and-saudi-arabia-partner-to-form-giant-investment-fund.html |url-status=live }}</ref> ಪಿಐಎಫ್ ೪೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೨೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್, [[:en:Mubadala Investment Company |ಮುಬಾದಲ ಇನ್‌ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿ]] ೧೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಮತ್ತು ಉಳಿದವು [[ಆ್ಯಪಲ್]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ೧೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮೂಲಕ, [[:en:Masayoshi Son|ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ರವರು]] ಹಣಕಾಸು ಅಥವಾ ಸಾರಿಗೆಯಂತಹ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಜಾಗತಿಕ [[ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ|ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ]] ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Benner |first=Katie |date=10 October 2017 |title=Masayoshi Son's Grand Plan for SoftBank's $100 Billion Vision Fund |url=https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |access-date=9 November 2018 |website=[[The New York Times]] |archive-date=25 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210125003520/https://www.nytimes.com/2017/10/10/technology/masayoshi-son-softbank-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಎನ್ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನಲ್ಲಿ ೪.೯% ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತ್ತು<ref>{{cite news |last1=Negishi |first1=Mayumi |title=SoftBank Sells Entire Nvidia Stake |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-sells-entire-nvidia-stake-11549462246 |work=The Wall Street Journal |date=February 6, 2019 |url-access=subscription}}</ref> ಮತ್ತು ನಂತರ [[:en:Nvidia |ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ]] ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕುಸಿತವು ಫಂಡ್‌ನ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಗೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಆ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite news |last1=Fujikawa |first1=Megumi |title=SoftBank Chief Rues Selling Nvidia Stake and Missing Out on $150 Billion |url=https://www.wsj.com/tech/softbank-chief-rues-selling-nvidia-stake-and-missing-out-on-150-billion-d05920ff |work=The Wall Street Journal |date=June 21, 2024 |url-access=subscription}}</ref> ಆರು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಟಾಕ್‌ನ ಸುತ್ತಲೂ [[:en: collar |ಕಾಲರ್]] ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಆ ಮೂಲಕ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ತೀವ್ರ ಬೆಲೆ ಕುಸಿತದಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ, ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾದ ಷೇರು ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಏರಿಕೆಯಿಂದ ಲಾಭ ಪಡೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಹೂಡಿಕೆಯ ಮೇಲೆ $೩.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಆದಾಯವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿತು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಫಂಡ್‌ನ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೯ ರ ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ ಸ್ಥಾನದ ಕ್ಲೋಸ್‌ಔಟ್ [[:en: AI boom|ಎಐ ಬೂಮ್]] ಮತ್ತು ಎನ್‌ವಿಡಿಯಾ [[ :en:the world's most valuable companies|ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಒಂದಾಗಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಮುಂಚಿತವಾಗಿತ್ತು. ಜೂನ್ ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಆ ಷೇರುಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮೌಲ್ಯವು $ ೧೫೦ ಬಿಲಿಯನ್ ಮೀರಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಸನ್‌ರವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ "ಓಡಿಹೋದ ಮೀನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ಜನವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್-ಧನಸಹಾಯದ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳು [[:en:Getaround|ಗೆಟೌಂಡ್]], [[:en: Oyo|ಓಯೊ]], [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]], [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] ಮತ್ತು [[:en:Zume|ಜುಮ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite news |last1=Goel |first1=Vindu |last2=Singh |first2=Karan Deep |last3=Griffith |first3=Erin |date=13 January 2020 |title=Oyo Scales Back as SoftBank-Funded Companies Retreat |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=8 December 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201208142704/https://www.nytimes.com/2020/01/13/technology/oyo-hotel-india-softbank.html |url-status=live }}</ref> ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಆಕ್ಟಿವಿಸ್ಟ್ ಹೆಡ್ಜ್ ಫಂಡ್ [[ :en:Elliott Management|ಎಲಿಯಟ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್]], ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ $ ೨.೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Merced |first=Michael J. de la |date=6 February 2020 |title=Elliott Management Is Said to Push for Change at SoftBank |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200324060546/https://www.nytimes.com/2020/02/06/business/dealbook/elliott-management-softbank.html |url-status=live }}</ref> ಪುನರ್ರಚನೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ಮೊದಲ ಫಂಡ್‌ನ ಅನೇಕ [[ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೋ|ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊ]] ಕಂಪನಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದ ಕಾರಣ ಮತ್ತು [[ :en:Initial public offering|ಆರಂಭಿಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕೊಡುಗೆ]] ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ [[:en:WeWork|ವೀವರ್ಕ್]] ಖರೀದಿಯಂತಹ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ವೈಫಲ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆದಾರರ ವಿಶ್ವಾಸವು ಕುಸಿಯಿತು.<ref>{{Cite news |last=Hope |first=Rolfe Winkler, Liz Hoffman and Bradley |date=7 February 2020 |title=WSJ News Exclusive {{!}} New SoftBank Tech Fund Falls Far Short of $108 Billion Fundraising Goal |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |access-date=10 February 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=1 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101082757/https://www.wsj.com/articles/new-softbank-tech-fund-falls-far-short-of-108-billion-fundraising-goal-11581100669 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Brown |first=Maureen Farrell and Eliot |date=23 October 2019 |title=SoftBank to Boost Stake in WeWork in Deal That Cuts Most Ties With Neumann |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |access-date=24 June 2021 |issn=0099-9660 |archive-date=30 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201030174042/https://www.wsj.com/articles/softbank-to-take-control-of-wework-11571746483 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ $೧೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=18 May 2020 |title=SoftBank's Vision Fund tumbles to $18 billion loss in 'valley of coronavirus' |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |access-date=24 June 2021 |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624212340/https://www.reuters.com/article/us-softbank-group-results-idUSKBN22U0KK |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Massoudi |first=Arash |date=10 June 2020 |title=SoftBank cuts 15% of jobs from Vision Fund arm |url=https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |access-date=24 June 2021 |website=www.ft.com |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205626/https://www.ft.com/content/1fc0f28e-27ef-4891-8451-4d9bc82a0a26 |url-status=live }}</ref> ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಫಂಡ್‌ನ ೫೦೦ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ೧೫% ರಷ್ಟು ಜನರು ಕೆಲಸದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ತನ್ನ $೧೦೮ ಬಿಲಿಯನ್ ಗುರಿಯ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು. ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಬದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವತಃ ಧನಸಹಾಯ ನೀಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Lynn |first=Alex |date=12 May 2021 |title=SoftBank bets $30bn of its own capital on Vision Fund II |url=https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |access-date=24 June 2021 |website=Private Equity International |language=en-GB |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624205849/https://www.privateequityinternational.com/softbank-bets-30bn-of-its-own-capital-on-vision-fund-ii/ |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ೩೧ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಎರಡೂ ಫಂಡ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು [[:en:fair value|ನ್ಯಾಯೋಚಿತ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು]] $ ೧೫೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ [[:en: Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಯಶಸ್ವಿ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ $ ೩೬.೯೯ ಬಿಲಿಯನ್ ದಾಖಲೆಯ ಲಾಭವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=12 May 2021 |title=Softbank just shocked its critics by landing the biggest profit in the history of a Japanese company |url=https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210515161539/https://www.cnbc.com/2021/05/12/softbank-joins-top-corporate-earners-with-its-37-billion-vision-fund-profit.html |archive-date=15 May 2021 |access-date=24 June 2021 |website=CNBC |language=en}}</ref> ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ರ ಗಾತ್ರವನ್ನು $೩೦ ಬಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಫಂಡ್‌ಗೆ ಸ್ವಯಂ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=SoftBank Boosts Size of Vision Fund 2 to $30 Billion |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220125045726/https://www.barrons.com/articles/softbank-boosts-size-of-vision-fund-2-to-30-billion-51620848432 |archive-date=25 January 2022 |access-date=24 June 2021 |website=www.barrons.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank goes it alone on Vision Fund 2 as portfolio profits leap {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624011006/https://pitchbook.com/news/articles/softbank-earnings-vision-fund-2-fundraising |url-status=live }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬಾಹ್ಯ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಂದ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಮೇ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ [[ :en:SPAC|ಎಸ್‌ಪಿಎಸಿ]] ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಬಹುದು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=GmbH |first=finanzen net |title=Softbank's Vision Fund could go public in a $300 million SPAC deal, report says |url=https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |access-date=2 September 2021 |website=markets.businessinsider.com |language=en |archive-date=4 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210904235241/https://markets.businessinsider.com/news/stocks/softbank-vision-fund-go-public-spac-tech-bloomberg-report-2021-5 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ತನ್ನ ಷೇರು ಪೋರ್ಟ್ಫೋಲಿಯೊದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ಕುಸಿದಿದ್ದರಿಂದ ೨೦೨೨ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಂಡ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ ೩.೫ [[ಟ್ರಿಲಿಯನ್]] ಯೆನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು (೨೭.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್) ದಾಖಲಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=SoftBank Vision Fund posts record $27 billion loss as tech stocks plummet |url=https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |access-date=11 November 2022 |website=CNBC |date=12 May 2022 |language=en |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110143957/https://www.cnbc.com/2022/05/12/softbank-vision-fund-posts-record-27-billion-loss-as-tech-stocks-dive.html |url-status=live }}</ref> ಫಂಡ್‌ನ ನಷ್ಟದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದವು ಮತ್ತು [[:en:disruptive entrepreneurship|ವಿಚ್ಛಿದ್ರಕಾರಿ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ]] ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ನೋಡುವ ವಿಶೇಷ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಸನ್‌ರವರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇಬ್ಬರೂ ವೈಫಲ್ಯದ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದಾಗಿ ಷೇರುದಾರರು, ಗೆಳೆಯರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite web |date=10 March 2020 |title=SoftBank's Top 10 Worst Startup Investments - ValueWalk |url=https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |access-date=20 April 2023 |website=www.valuewalk.com |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031020/https://www.valuewalk.com/softbanks-worst-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> [[:en: Katerra|ಕಟೇರಾ]],<ref>{{Cite web |last=Journal |first=Konrad Putzier and Eliot Brown {{!}} Photographs by Shelby Knowles for The Wall Street |title=How a SoftBank-Backed Construction Startup Burned Through $3 Billion |url=https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://www.wsj.com/articles/how-a-softbank-backed-construction-startup-burned-through-3-billion-11624959000 |url-status=live }}</ref> [[:en:Wirecard|ವೈರ್‌ಕಾರ್ಡ್]]<ref>{{Cite web |last=Hoffman |first=Margot Patrick, Bradley Hope and Liz |title=WSJ News Exclusive {{!}} SoftBank Saw Opportunity in Wirecard Before It Unraveled |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |access-date=21 April 2023 |website=WSJ |language=en-US |archive-date=16 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316031117/https://www.wsj.com/articles/softbank-saw-opportunity-in-wirecard-before-it-unraveled-11596015040 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು [[:en: Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್‌ನಂತಹ]]<ref>{{Cite web |last=Feldman |first=Amy |title=The Inside Story Of How SoftBank-Backed Zymergen Imploded Four Months After Its $3 Billion IPO |url=https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |access-date=21 April 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=13 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211013105712/https://www.forbes.com/sites/amyfeldman/2021/10/13/the-inside-story-of-how-softbank-backed-zymergen-imploded-four-months-after-its-3-billion-ipo/ |url-status=live }}</ref> ದುಬಾರಿ ವೈಫಲ್ಯಗಳು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಅಜಾಗರೂಕ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಸಮರ್ಥತೆ, ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ಮತ್ತು [[:en: due diligence|ಸೂಕ್ತ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು]] ತೋರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |title=Resignations keep mounting at SoftBank's $100bn Vision Fund |url=https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |access-date=21 April 2023 |website=www.aljazeera.com |language=en |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421150016/https://www.aljazeera.com/economy/2020/11/2/bbresignations-keep-mounting-at-softbanks-100bn-vision-fund |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=12 May 2022 |title=SoftBank to slash investments after $26 billion Vision Fund loss: Masayoshi Son |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |access-date=21 April 2023 |issn=0013-0389 |archive-date=21 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230421145613/https://economictimes.indiatimes.com/tech/funding/softbank-to-slash-investments-by-more-than-half-this-year-ceo-masayoshi-son/articleshow/91518596.cms |url-status=live }}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ]] ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೇರಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |last=Kharpal |first=Arjun |title=Top SoftBank exec steps back from role at Vision Fund as pressure mounts on investments |url=https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |access-date=1 August 2022 |website=CNBC |date=7 July 2022 |language=en |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808110007/https://www.cnbc.com/2022/07/07/top-softbank-exec-rajeev-misra-steps-back-from-role-at-vision-fund.html |url-status=live }}</ref> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇತರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದರು.<ref>{{Cite news |date=4 August 2022 |title=SoftBank Talent Drain Worsens, Adding Pressure on Son to Deliver |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |access-date=8 August 2022 |archive-date=10 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810124333/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/softbank-talent-drain-worsens-adding-pressure-on-son-to-deliver |url-status=live }}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಏಪ್ರಿಲ್-ಜೂನ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ೨೩.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news |last=Nussey |first=Sam |date=8 August 2022 |title=SoftBank plans Vision Fund job cuts after record net loss |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |access-date=8 August 2022 |archive-date=8 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220808083032/https://www.reuters.com/markets/funds/softbank-posts-23-bln-loss-first-quarter-2022-08-08/ |url-status=live }}</ref> [[:en:Barron's|ಬ್ಯಾರನ್‌ನ]] ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಹಾಯಕ ಸಂಪಾದಕ ಎರಿಕ್ ಜೆ. ಸಾವಿಟ್ಜ್, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ವಿಫಲ ಪ್ರಯೋಗವೆಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |date=8 August 2022 |title=SoftBank CEO 'ashamed' of pride in past profits as record losses prompt cost cuts |url=https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |access-date=11 November 2022 |website=the Guardian |language=en |archive-date=23 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221123074401/https://www.theguardian.com/business/2022/aug/08/softbank-vision-funds-cuts-loss-arm |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=SoftBank suffers as Son's bets on China tech backfire |url=https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |access-date=11 November 2022 |website=Nikkei Asia |language=en-GB |archive-date=10 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221110003637/https://asia.nikkei.com/Opinion/SoftBank-suffers-as-Son-s-bets-on-China-tech-backfire |url-status=live }}</ref> ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ನಿರಾಶಾದಾಯಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ "ಮುಜುಗರ" ಮತ್ತು "ನಾಚಿಕೆಪಡುತ್ತಿದ್ದರು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು ಮತ್ತು [[:en:The Wall Street Journal|''ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್'']] ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಅನ್ನು "ದೊಡ್ಡ ನಷ್ಟ" ಎಂದು ಕರೆದರೆ, [[:en: Bloomberg |ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್]] "ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್‌ನ ಮುರಿದ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾದರಿ" ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |last=Savitz |first=Eric J. |title=The SoftBank Experiment Has Failed. Here's What Comes Next. |url=https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |access-date=11 November 2022 |website=www.barrons.com |language=en-US |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111111639/https://www.barrons.com/articles/softbank-stock-price-private-51660337102 |url-status=live }}</ref> ೨೦೧೭ ಮತ್ತು ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಗನ ಹೂಡಿಕೆ ತಂತ್ರವನ್ನು [[:en:greater fool theory|ದೊಡ್ಡ ಮೂರ್ಖ ಸಿದ್ಧಾಂತ]]<ref>{{Cite news |last=Brown |first=Eliot |date=2 August 2022 |title=SoftBank Emerges as a Big Loser of the Tech Downturn. Again. |language=en-US |work=Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |issn=0099-9660 |access-date=26 September 2022 |archive-date=26 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220926134758/https://www.wsj.com/articles/softbank-tech-downturn-startups-losses-vision-fund-masayoshi-son-11659456842 |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಮಂದಗತಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite news |title=SoftBank's Epic Losses Reveal Masayoshi Son's Broken Business Model |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |access-date=11 November 2022 |archive-date=2 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221002143211/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-23/softbank-s-23-billion-loss-looks-like-more-wework-fun |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಅದರ ಎದುರು ಮಸಯೋಶಿ ಸನ್ ಅವರ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{Cite web |last=Williams |first=Oscar |date=11 August 2022 |title=The dangerous approach of SoftBank's Masayoshi Son |url=https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |access-date=2 September 2022 |website=New Statesman |language=en-US |archive-date=2 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220902123928/https://www.newstatesman.com/business/2022/08/softbank-masayoshi-son |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |date=10 November 2022 |title=Some suggested slides for SoftBank |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |access-date=11 November 2022 |archive-date=11 November 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111091828/https://www.ft.com/content/228162ad-b224-40ce-b3c6-7ca75de9aee4 |url-status=live }}</ref> ೨೦೨೩ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಗಂಭೀರ ಲಾಭದಾಯಕತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು<ref>{{Cite news |date=7 February 2023 |title=Breakingviews - SoftBank is paying for Son's past exuberance |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |access-date=12 February 2023 |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212115045/https://www.reuters.com/breakingviews/softbank-is-paying-sons-past-exuberance-2023-02-07/ |url-status=live }}</ref> ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಸಿಯುತ್ತಿರುವ ಆದಾಯವನ್ನು, ದಾಖಲೆಯ ನಷ್ಟವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಕಳೆದ ಅಕ್ಟೋಬರ್-ಡಿಸೆಂಬರ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ $ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |last=Linares |first=Maria Gracia Santillana |title=SoftBank Puts Blockchain Investments On Ice As Part Of Startup Pullback |url=https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |access-date=25 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=25 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230225013733/https://www.forbes.com/sites/digital-assets/2023/02/23/softbank-puts-blockchain-investments-on-ice-as-part-of-startup-pullback/ |url-status=live }}</ref> ಇದು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ೯೦% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=15 February 2023 |title=SoftBank's future rests on Arm |work=Financial Times |url=https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |access-date=15 February 2023 |archive-date=15 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230215004715/https://www.ft.com/content/3b415060-13f1-4248-9d36-fe6c2bf0c879 |url-status=live }}</ref> ಮೇ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಗ್ರೂಪ್ ತನ್ನ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೩ ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ $ ೩೨ ಬಿಲಿಯನ್ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |date=11 May 2023 |title=SoftBank Vision Fund Posts Record Loss Despite Masayoshi Son Foreseeing Disaster |url=https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |access-date=13 May 2023 |website=Observer |language=en-US |archive-date=12 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230512085840/https://observer.com/2023/05/softbank-vision-fund-loss-2022/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Cheung |first=Jayde |title=Masayoshi Son's SoftBank Vision Fund Posts $5.5 Billion Quarterly Loss, Pulls Back On Startup Investments |url=https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |access-date=12 February 2023 |website=Forbes |language=en |archive-date=12 February 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230212123654/https://www.forbes.com/sites/jaydecheung/2023/02/12/masayoshi-sons-softbank-vision-fund-posts-55-billion-quarterly-loss-pulls-back-on-startup-investments/ |url-status=live }}</ref> ==ವ್ಯವಹಾರ ಅವಲೋಕನ== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೂಡಿಕೆ ಸಲಹೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್ ೨ ಅನ್ನು ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಅಡ್ವೈಸರ್‌ಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಎರಡೂ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಮೂಹದ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹೂಡಿಕೆ ತಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಅದು ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ನಿಧಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=SoftBank Investment Advisers Investor Profile: Portfolio & Exits {{!}} PitchBook |url=https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |access-date=24 June 2021 |website=pitchbook.com |language=en |archive-date=24 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210853/https://pitchbook.com/profiles/investor/182433-16 |url-status=live }}</ref> ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಹೂಡಿಕೆಗಳು [[:en:venture capital|ಸಾಹಸೋದ್ಯಮ ಬಂಡವಾಳ]] ಅಥವಾ [[:en:private equity|ಖಾಸಗಿ ಈಕ್ವಿಟಿ]] ಮಾದರಿಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೂಡಿಕೆಗಳು $ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |date=11 October 2018 |title=SOFTBANK IS TAKING OVER TECH |url=https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |website=AngelList |access-date=24 June 2021 |archive-date=29 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230129060359/https://angel.co/newsletters/softbank-is-taking-over-tech-101118 |url-status=live }}</ref> ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ ಅಡ್ವೈಸರ್ಸ್ [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಸಿಲಿಕಾನ್ ವ್ಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಟೋಕಿಯೊ|ಟೋಕಿಯೊದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[ಅಬು ಧಾಬಿ|ಅಬುಧಾಬಿ]], [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]], [[ಮುಂಬೈ]], [[ರಿಯಾಧ್]], [[ಶಾಂಘೈ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಂಗಾಪುರ|ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ]] ಇತರ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಿಇಒ [[:en:Rajeev Misra|ರಾಜೀವ್ ಮಿಶ್ರಾ‌ರವರು]], ಈ ಹಿಂದೆ ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಹಣಕಾಸು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ==ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳು== ಸಾಫ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿಷನ್ ಫಂಡ್‌ನ ಗಮನಾರ್ಹ ಹೂಡಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ:<ref>{{Cite web |title=Portfolio Companies |url=https://visionfund.com/portfolio |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230505171511/https://visionfund.com/portfolio |archive-date=5 May 2023 |access-date=6 May 2023 |website=SoftBank Vision Fund}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[:en:10x Genomics|೧೦x ಜೀನೋಮಿಕ್ಸ್]] * [[:en:Arm Ltd.|ಆರ್ಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್.]] * [[:en:Automation Anywhere|ಆಟೋಮೇಷನ್ ಎನಿವೇರ್]] * ಬಾಲಿಯೊ * [[:en:ByteDance|ಬೈಟ್‌ಡ್ಯಾನ್ಸ್]] * [[:en:C2FO|ಸಿ೨ಎಫ್‌ಒ]] * [[:en:Chime (company)|ಚೈಮ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Cohesity|ಒಗ್ಗಟ್ಟು]] * [[:en:Compass|ದಿಕ್ಸೂಚಿ]] * [[:en:Coupang|ಕೂಪಾಂಗ್]] * [[:en:Cruise|ಕ್ರೂಸ್]] * [[:en:DiDi|ಡಿಡಿ]] * ಅಂಕಿಗಳು * [[:en:DoorDash|ಡೋರ್ ಡ್ಯಾಶ್]] * [[:en:eToro|ಇ‌ಟೊರೊ]] * [[:en:Fanatics|ಮತಾಂಧರು]] * [[ಫ್ಲಿಪ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Flexport|ಫ್ಲೆಕ್ಸ್ಪೋರ್ಟ್]] * [[:en:FTX|ಎಫ್‌ಟಿಎಕ್ಸ್]] * [[:en:Fungible Inc.|ಫಂಗೈಬಲ್ ಇಂಕ್.]] * [[:en:Getaround|ಗೆಟ್‌ಅರೌಂಡ್]] * [[:en:Grab|ಗ್ರಾಬ್]] * [[:en:Improbable|ಅಸಂಭವ]] * [[:en:Kabbage|ಕ್ಯಾಬೇಜ್]] * [[:en:Katerra|ಕಟೇರಾ]] * [[:en:Klarna|ಕ್ಲಾರ್ನಾ]] * [[:en:Lenskart|ಲೆನ್ಸ್‌ಕಾರ್ಟ್]] * [[:en:Mapbox|ಮ್ಯಾಪ್‌ಬಾಕ್ಸ್]] * [[:en:Nuro|ನುರೊ]] * [[:en:Nvidia|ಎನ್‍ವಿಡಿಯಾ]] * [[:en:OneWeb|ಒನ್‌ವೆಬ್]] * [[:en:Opendoor|ಒಪನ್‌ಡೊರ್]] * [[:en:OurCrowd|ಅವರ್‌ಕ್ರೌಡ್]] * [[:en:Oyo Rooms|ಓಯೋ ರೂಮ್ಸ್]] * [[:en:Ping An Good Doctor|ಪಿಂಗ್ ಆನ್ ಗುಡ್ ಡಾಕ್ಟರ್]] * [[:en:PolicyBazaar|ಪಾಲಿಸಿಬಜಾರ್]] * [[:en:Rappi|ರಪ್ಪಿ]] * [[:en:Revolut|ರೆವೊಲ್ಯೂಟ್]] * [[:en:Roivant Sciences|ರೋಯಿವಾಂಟ್ ಸೈನ್ಸಸ್]] * [[:en:Slack|ಸ್ಲಾಕ್]] * [[:en:Swiggy|ಸ್ವಿಗ್ಗಿ]] * [[:en:The Hut Group|ದಿ ಹಟ್ ಗ್ರೂಪ್]] * [[:en:Tractable (company)|ಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟಬಲ್ (ಕಂಪನಿ)]] * [[:en:Uber|ಉಬರ್]] * [[:en:Unacademy|ಅನ್‌ಅಕಾಡೆಮಿ]] * [[:en:View, Inc.|ವೀವ್, ಇಂಕ್.]] * [[:en:Wag|ವಾಗ್]] * [[:en:WeWork|ವಿವರ್ಕ್]] * [[:en:ZhongAn|ಝೊಂಗಾನ್]] * [[:en:Zume|ಜುಮೆ]] * [[:en:Zymergen|ಝೈಮರ್ಜೆನ್]] {{div col end}} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿ== *{{Official website|http://www.visionfund.com}} (Company Website) [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] 3732pae39mlairzxby1xx0aexw9yw18 0 110270 1258625 1229335 2024-11-19T20:24:25Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258625 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer | child = | name = ಪೂನಮ್ ಯಾದವ್ | female = true | image = Poonam Yadav, Arjuna Awardee (Cricket), at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi on August 29, 2019 (cropped).jpg | caption = | country = ಭಾರತ | fullname = | birth_date = {{birth date and age|1991|8|24|df=yes}} | birth_place = [[ಆಗ್ರಾ]], [[ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ]], ಭಾರತ | death_date = | death_place = | heightft = | heightinch = | heightcm = | heightm = | batting = ಬಲಗೈ | bowling = ಬಲಗೈ | role = ಬೌಲರ್ | family = | international = true | onetest = true | testdebutdate = ೧೬ ನವೆಂಬರ್ | testdebutyear = ೨೦೧೪ | testdebutfor = ಭಾರತ | testdebutagainst = ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ | testcap = ೮೧ | lasttestdate = | lasttestyear = | lasttestfor = | lasttestagainst = | odidebutdate = ೧೨ ಏಪ್ರೀಲ್ | odidebutyear = ೨೦೧೩ | odidebutfor = ಭಾರತ | odidebutagainst = ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ | odicap = ೧೦೭ | lastodidate = ೬ ನವೆಂಬರ್ | lastodiyear = ೨೦೧೯ | lastodiagainst = ವೆಸ್ಟ್ ಇಂಡೀಸ್ | T20Idebutdate = ೫ ಏಪ್ರಿಲ್ | T20Idebutyear = ೨೦೧೩ | T20Idebutfor = ಭಾರತ | T20Idebutagainst = ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ | T20Icap = ೪೧ | lastT20Iagainst = ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ | lastT20Idate = ೮ ಮಾರ್ಚ್ | lastT20Iyear = ೨೦೨೦ | lastT20Ifor = ಭಾರತ | columns = 3 | column1 = [[Women's Test cricket|WTest]] | matches1 = ೧ | runs1 = – | bat avg1 = – | 100s/50s1 = – | top score1 = – | deliveries1 = ೨೪೬ | wickets1 = ೩ | bowl avg1 = ೨೨.೬೬ | fivefor1 = 0 | tenfor1 = 0 | best bowling1 = ೨/೨೨ | catches/stumpings1 = 0/- | column2 = [[Women's One Day International cricket|WODI]] | matches2 = ೪೬ | runs2 = ೭೩ | bat avg2 = ೭.೩೦ | 100s/50s2 = 0/0 | top score2 = ೧೫ | deliveries2 = ೨೩೯೪ | wickets2 = ೭೨ | bowl avg2 = ೨೦.೮೪ | fivefor2 = 0 | tenfor2 = 0 | best bowling2 = ೪/೧೩ | catches/stumpings2 = ೧೩/- | column3 = [[Women's Twenty20 International|WT20I]] | matches3 = ೬೬ | runs3 = ೧೨ | bat avg3 = ೩.00 | 100s/50s3 = 0/0 | top score3 = ೪ | deliveries3 = ೧೪೨೮ | wickets3 = ೯೪ | bowl avg3 = ೧೪.೨೨ | fivefor3 = 0 | tenfor3 = 0 | best bowling3 = ೪/೯ | catches/stumpings3 = ೧೪/- | date = ೮ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೦ | source = http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/630972.html Cricinfo }} '''ಪೂನಮ್ ಯಾದವ್''', ಓರ್ವ ಭಾರತೀಯ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]] ಆಟಗಾರ್ತಿ. ಇವರು ಬಲಗೈ ಬ್ಯಾಟ್ಸಮಾನ್ ಹಾಗು ಬಲಗೈ ಲೆಗ್ ಬ್ರೇಕ್ ಬೌಲರ್. ದೇಶಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ವಲಯ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗು ರೈಲ್ವೇಸ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡಗಳಿಗೆ ಆಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.bcci.tv/player/1814/Poonam-Yadav{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>https://starsunfolded.com/poonam-yadav/</ref> == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಪೂನಮ್ ಯಾದವ್ ರವರು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೪, ೧೯೯೧ರಂದು [[ಆಗ್ರಾ]], [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆಯ ಹೆಸರು ರಘುವೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಯಾದವ್, ಒಬ್ಬ ನಿವೃತ್ತ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ. ಇವರ ತಾಯಿಯ ಹೆಸರು ಮುನ್ನಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಇವರು ಗೃಹಿಣಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾದವ್ ಅವರು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಕೇಂದ್ರ ವಲಯ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ರೈಲ್ವೇಸ್ ಇವರ ದೇಶೀಯ / ರಾಜ್ಯ ತಂಡಗಳು . ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡಕ್ಕೆ ಬೌಲರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಇವರ ತರಬೇತುದಾರರು ಹೆಮಲತಾ ಕಲಾ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು, ಯಾದವ್ ಅವರು ಆಗ್ರಾಗೆ ಸ್ಥಲಾಂತರಗೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಏಕಲವ್ಯ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಯಾದವ್ ಬಹುತೇಕ ಕ್ರಿಕೆಟ್ನಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಯಲು ಇಛ್ಛಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮುಂದುವರಿಯಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.newsbugz.com/poonam-yadav-wiki-biography-age-matches-images/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-12-28 |archive-date=2018-12-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181215173654/https://www.newsbugz.com/poonam-yadav-wiki-biography-age-matches-images/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.kreedon.com/poonam-yadav-biography/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-12-28 |archive-date=2018-12-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181215172303/https://www.kreedon.com/poonam-yadav-biography/ |url-status=dead }}</ref> == ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ == === ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕ್ರಿಕೆಟ್ === ಪೂನಮ್ ಯಾದವ್ ದೇಶೀ ಕ್ರಿಕೆಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ವಲಯ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗು ರೈಲ್ವೇಸ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡಗಳಿಗೆ ಆಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಇವರು ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡಕ್ಕೆ ಬೌಲರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.cricxtasy.com/blog/beyond%2022%20yards/poonam-yadav-the-up-wonder-girl-carving-out-her-own-niche-2 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2018-12-28 |archive-date=2018-12-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181215172241/https://www.cricxtasy.com/blog/beyond%2022%20yards/poonam-yadav-the-up-wonder-girl-carving-out-her-own-niche-2 |url-status=dead }}</ref><ref>https://www.cricbuzz.com/profiles/10016/poonam-yadav</ref> === ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ === ಏಪ್ರಿಲ‍್ ೦೫, ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ [[ವಡೋದರಾ]]ದಲ್ಲಿ [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದ]] ವಿರುದ್ದ ನಡೆದ ಮೂರನೇ ಟಿ-೨೦ ಪಂದ್ಯದ ಮೂಲಕ ಪೂನಮ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]] ಜಗತ್ತಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪನೆ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ನವಂಬರ್ ೧೬, ೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ [[ಮೈಸೂರು|ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ]] [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡ|ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದ]] ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ ಏಕೈಕ ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಪಂದ್ಯದ ಮೂಲಕ ಇವರು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಟೆಸ್ಟ್ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]]ಗೆ ಪಾದಾರ್ಪನೆ ಮಾಡಿದರು.ನಂತರ ಏಪ್ರಿಲ‍್ ೧೨, ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ [[ವಡೋದರಾ]]ದಲ್ಲಿ [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡ|ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದ]] ವಿರುದ್ದ ನಡೆದ ಮೂರನೇ ಏಕದಿನ ಪಂದ್ಯದ ಮೂಲಕ ಪೂನಮ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕದಿನ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]] ಜಗತ್ತಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪನೆ ಮಾಡಿದರು.<ref>http://www.espncricinfo.com/series/12157/scorecard/625900/india-women-vs-bangladesh-women-3rd-t20i-bangladesh-women-tour-of-india-2012-13</ref><ref>http://www.espncricinfo.com/series/11521/scorecard/797899/india-women-vs-south-africa-women-only-test-south-africa-women-tour-of-india-2014-15</ref><ref>http://www.espncricinfo.com/series/12157/scorecard/625903/india-women-vs-bangladesh-women-3rd-odi-bangladesh-women-tour-of-india-2012-13</ref> == ಪಂದ್ಯಗಳು == *ಏಕದಿನ ಕ್ರಿಕೆಟ್ : '''೩೫''' ಪಂದ್ಯಗಳು<ref>http://www.espncricinfo.com/india/content/player/630972.html</ref> *ಟಿ-೨೦ ಕ್ರಿಕೆಟ್ : '''೪೮''' ಪಂದ್ಯಗಳು *ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ : '''೦೧''' ಪಂದ್ಯಗಳು === ವಿಕೇಟ್‌‍ಗಳು === #ಟಿ-೨೦ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ : '''೬೯''' #ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ : '''೦೩''' #ಏಕದಿನ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ : '''೫೩''' ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery> File:The President, Shri Ram Nath Kovind presenting the Arjuna Award, 2019 to Ms. Poonam Yadav for Cricket, in a glittering ceremony, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi on August 29, 2019.jpg|thumb|೨೦೧೯ ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೯ ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ಶ್ರೀ ರಾಮ್ ನಾಥ್ ಕೋವಿಂದ್ ಅವರು ೨೦೧೯ ರ ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ಗಾಗಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಪೂನಮ್ ಯಾದವ್ ಅವರಿಗೆ ಹೊಳೆಯುವ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿದರು. </gallery> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == <references/> [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ರಿಕೆಟ್]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಆಟಗಾರ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ ಮಹಿಳಾ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಆಟಗಾರ್ತಿಯರು]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ವಿಮೆನ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಿಯಾ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] 4nkv1nuv6kfbp36y2789tf2d1yivnfp 0 113723 1258698 1251990 2024-11-20T04:31:10Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258698 wikitext text/x-wiki ಮಾನ್ವಿತಾ ಕಾಮತ್ ಭಾರತೀಯ [[ಕನ್ನಡ]] [[ಚಲನಚಿತ್ರ]] ನಟಿ. "ಕೆ೦ಡಾಸ೦ಪಿಗೆ" ಚಲನಚಿತ್ರಗೆ 'ಸೈಮಾ' ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೆಡಿಯೋ ಮಿರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ 'ರೇಡಿಯೊ ಜಾಕಿ,ಯಾಗಿ ಪ್ರಾರ೦ಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ದುನಿಯಾ ಸೂರಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ 'ಕೆ೦ಡಾಸ೦ಪಿಗೆ' (೨೦೧೫) ಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು.ಇವರು 'ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ'ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸರವಾಗಿದ್ದ "ಅನುಭ೦ದ" ದಲ್ಲಿ ಆಗಮಸಿದ್ದರು.<ref>https://www.voot.com/shows/anubandha-awards-2018/1/622483{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಆರ೦ಭಿಕ ಜೀವನ== ಮಾನ್ವಿತಾ ರವರು [[ಮಂಗಳೂರು]]ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ತ೦ದೆ 'ಹರೀಶ್ ಕಾಮತ್' ಹಾಗೂ ತಾಯಿ 'ಸುಜಾತಾ' ಕಾಮತ್ ಹತ್ತನೇ ತರಗತಿ ವರೆಗೆ ಇವರು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಕಳಸ ದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ನ೦ತರ 'ಶಾರದಾ ಕಾಲೇಜಿ' ನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಹಗೂ ಪದವಿ [[ಶಿಕ್ಷಣ]]ವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮತ್ತು 'ಸೇ೦ಟ್ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜ್' ಮ೦ಗಳೂರಿನ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ, ಅನಿಮೇಷನ್ ಮತ್ತು ಇ೦ಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯಸಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಇವರು ಒ೦ದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೇಡಿಯೋ ಮಿರ್ಚಿ ಯಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಜಾಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನ೦ತರ 'ಖಿಲಾಡಿ ೯೮೩' ಎ೦ದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಾಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು.<ref>http://www.daijiworld.com/news/newsDisplay.aspx?newsID=273614</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಕೆ೦ಡಸ೦ಪಿಗೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನ೦ತರ ಇವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇವರು 'ಶ್ರೀ ಭಾಸ್ಕರ್ ನೆಲ್ಲಿತಿರ್ಥಾ'ಅವರ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ತ೦ಡದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಯಯದಿ೦ದಲೂ ಚಿತ್ರಮ೦ದಿದಲ್ಲಿಯಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನ್ವಿತಾ ರವರು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಸ೦ಘದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅದು ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಲಚಿತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊ೦ಡಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.sify.com/movies/rj-turned-actress-keen-on-kollywood-career-imagegallery-kollywood-qfuuILegijjej.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-03-26 |archive-date=2016-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160523052312/http://www.sify.com/movies/rj-turned-actress-keen-on-kollywood-career-imagegallery-kollywood-qfuuILegijjej.html |url-status=dead }}</ref><ref>https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/kannada/movies/news/Manvitha-names-her-house-Kendasampige/articleshow/53093430.cms</ref> ಹಾಗೂ ಇವರು 'ದುನಿಯಾ ಸೂರಿ' ನಿರ್ದೇಶನದ 'ಟಗರು' ಚಿತ್ರವನ್ನು [[ಶಿವರಾಜ್‍ಕುಮಾರ್]] ಜೊತೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==ಚಿತ್ರಗಳು== {| class="wikitable" |- ! ವರ್ಷ !! ಚಿತ್ರ !! ಪಾತ್ರ |- | ೨೦೧೫ || ಕೆ೦ಡಸ೦ಪಿಗೆ || ಗೌರಿ ಶೆಟ್ಟಿ |- | ೨೦೧೭ || ಚೌಕ || ರಮ್ಯಾ |- | ೨೦೧೭ || ಕನಕ ||ಕನಸು |- | ೨೦೧೮ || ಟಗರು || ಪೂನರ್ವಾಸು |- | ೨೦೧೮ || ತಾರಕಸುರಾ || ಮುತ್ತಮ್ಮ |- |} ==ಪ್ರಶಸ್ತಿ== * ಸೈಮ ಅವಾರ್ಡ್ <ref>https://web.archive.org/web/20160714054004/http://siima.in/2016/winners.html</ref> <ref>https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/kannada/movies/news/Kannada-cinemas-big-winners-at-SIIMA/articleshow/53056249.cms</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ನಟಿಯರು]] hdtx9ig9dr6rov0tr7zunyv5ktcob37 0 116238 1258592 1258229 2024-11-19T15:06:00Z Pallaviv123 75945 1258592 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name = ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿ | image = Victor Henri ca1922.jpg | birth_date = {{Birth date|1872|06|06|df=y}} | birth_place = [[:en:Marseille|ಮಾರ್ಸಿಲ್ಲೆ]], ಫ್ರಾನ್ಸ್ | death_date = {{Death date and age|1940|06|21|1872|06|06|df=y}} | death_place = [[:en:La Rochelle|ಲಾ ರೋಚೆಲ್]], ಫ್ರಾನ್ಸ್ | citizenship = ಫ್ರಾನ್ಸ್ | fields = [[:en:Physical chemistry|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[:en:physiology|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರ]], ಶಾರೀರಿಕ [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ]] | workplaces = [[:en:University of Paris|ಪ್ಯಾರಿಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:University of Göttingen|ಗೊಟ್ಟಿಂಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:University of Leipzig|ಲೀಪ್ಜಿಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:Université de Liège|ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಡಿ ಲೀಜ್]] }} '''ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿ''' (೬ ಜೂನ್ ೧೮೭೨ - ೨೧ ಜೂನ್ ೧೯೪೦) ಇವರು ಫ್ರೆಂಚ್-ರಷ್ಯನ್ [[:en:physical chemist|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ]] ಮತ್ತು [[:en: physiologist|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ]]. ಅವರು ರಷ್ಯಾದ ಪೋಷಕರ ಮಗನಾಗಿ [[:en: Marseilles|ಮಾರ್ಸಿಲೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರ|ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರವರ್ತಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇವರು [[:en: biochemistry|ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[:en:physical chemistry|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ :en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ]] ಮತ್ತು [[:en:physiology|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ೫೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು [[:en:Aleksey Krylov |ಅಲೆಕ್ಸೆ ಕ್ರಿಲೋವ್]] ಅವರ ಮಲಸಹೋದರ. ==ಜೀವ== ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿಯವರ ಪೋಷಕರು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಾ ವಿಕ್ಟೋರೊವ್‌ನ ಲ್ಯಾಪುನೋವಾ ಮತ್ತು ನಿಕೋಲಾಯ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರೊವಿಚ್ ಕ್ರಿಲೋವ್, ಅವರು ಮದುವೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ತಂದೆ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ಸಹೋದರಿ ಸೋಫಿಯಾ ವಿಕ್ಟೋರೊವ್ನಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರೆ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಮಗುವಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಹಕ್ಕುಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ.<ref>According to his birth certificate, signed by [[:fr:Melchior Guinot|Melchior Guinot]], the mayor of Marseilles, he was born of unknown parents, but that was a polite fiction. As it is hardly believable that the mayor would travel across the city to register the birth of a child of unknown parents, he must have known the reality.</ref> ಆದರೆ, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. [[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರೆ ಒಬ್ಬರು [[ಫ್ರೆಂಚ್]] ಪ್ರಜೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅವರ ಪೋಷಕರು ಅವನ ಜನನಕ್ಕಾಗಿ ಮಾರ್ಸಿಲೆಸ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿಯವರು ಅಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ನಂತರ, ಕ್ರಿಲೋವ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು [[:en:Saint Petersburg|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್‌ಗೆ]] ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾಕು ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್‌ನ ಜರ್ಮನ್ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. [[File:Henri-birth.jpg|upright=1.2|thumb|ಜನನ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ: "ಪೋಷಕರು ಇನ್ಕಾನ್ನಸ್" ("ಅಪರಿಚಿತ ಪೋಷಕರು") ಮತ್ತು ಮಾರ್ಸಿಲ್ಲೆಸ್ ಮೇಯರ್ [[:en::fr:Melchior Guinot|ಮೆಲ್ಚಿಯರ್ ಗಿನೋಟ್]] ಅವರ ಸಹಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.]] ಅವನ ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದ ಸಹೋದರಿ ಮೂರು ಗಮನಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೊದಲ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳಾಗಿದ್ದರು: [[ :en:stability theory|ಸ್ಥಿರತೆ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವರ್ತಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಗಣಿತಜ್ಞ [[:en:Aleksandr Mikhailovich Lyapunov|ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]] ಅವರನ್ನು ಇಂದು [[:en: Lyapunov exponent|ಲ್ಯಾಪುನೋವ್ ಎಕ್ಸ್ಪೋನೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[:en: Sergei Mikhailovich Lyapunov|ಸೆರ್ಗೆಯ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]], ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು [[:en: Boris Mikhailovich Lyapunov|ಬೋರಿಸ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]] (ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ), ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೧೮೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಹೆನ್ರಿಯವರು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ]] [[:en: Sorbonne University|ಸೊರ್ಬೊನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು]] ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ|ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ]] ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೆನ್ರಿಯವರಿಗೆ ಎರಡು ಪಿಎಚ್.ಡಿ ಪದವಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು: ಮೊದಲನೆಯದು ೧೮೯೭ ರಲ್ಲಿ, [[:en:University of Göttingen|ಗೊಟ್ಟಿಂಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದು, ೧೯೦೩ ರಂದು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ]], [[ :en:physical chemistry |ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]]. ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ, ಅವರನ್ನು [[ :en:University of Liège|ಲೀಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ([[ಬೆಲ್ಜಿಯಂ]]) ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರದ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ==ಕೆಲಸ== 1900 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಸಂಶೋಧಕರೊಂದಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿ ಕಿಣ್ವಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ದರ ನಿಯಮವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸುಕ್ರೋಸ್ನ ಜಲವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಗ್ಲೂಕೋಸ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಕ್ಟೋಸ್ಗೆ ವೇಗವರ್ಧಿಸುವ ಕಿಣ್ವವಾದ ಇನ್ವರ್ಟೇಸ್ ಅನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. [5] ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮಾಲ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬ್ರೂಯಿಂಗ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಡ್ರಿಯನ್ ಜಾನ್ ಬ್ರೌನ್, ಕಿಣ್ವ ಮತ್ತು ಸಬ್ಸ್ಟ್ರೇಟ್ ನಡುವಿನ ಬಂಧದ ರಚನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಿಣ್ವದ ಸ್ಯಾಚುರೇಶನ್ ಅನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಬೊಡೆನ್ಸ್ಟೈನ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಚರ್ಚೆಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲಭೂತ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. [4][೬] ಅವರು ಅದನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: :(1)&nbsp;&nbsp;&nbsp;<math> \frac{dx}{dt} = \frac{K \cdot \Phi \cdot (a-x)}{1+m\cdot (a-x)+n \cdot x} </math> ಎಲ್ಲಿ <math>a</math> and <math>x</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೂಲವಸ್ತುವಿನ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಂದ್ರತೆ ಮತ್ತು ರೂಪುಗೊಂಡ ಉತ್ಪನ್ನದ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಆಧುನಿಕ ಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ಬರೆಯಬಹುದು :(2)&nbsp;&nbsp;&nbsp;<math> v = V \cdot \dfrac{S}{1 + \dfrac{S}{K_1} + \dfrac{P}{K_2}}\ </math> ಎಲ್ಲಿ <math>v</math>, <math>S</math> ಮತ್ತು <math>P</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ವೇಗ ಮತ್ತು ಮೂಲವಸ್ತು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನ ಸಾಂದ್ರತೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. <math>K_1</math> ಮತ್ತು <math>K_2</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಿಣ್ವ-ಸಬ್ಸ್ಟ್ರೇಟ್-ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಿಣ್ವ-ಉತ್ಪನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣದ ವಿಘಟನೆ ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು <math>V</math> ಒಂದು ಸ್ಥಿರಾಂಕವಾಗಿದೆ. ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಈ ಸಮೀಕರಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಜರ್ಮನ್ ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಲಿಯೊನರ್ ಮೈಕೆಲಿಸ್ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾದ ವೈದ್ಯ ಮೌಡ್ ಮೆಂಟೆನ್ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಅವರು ಇನ್ವರ್ಟೇಸ್ (ಸ್ಯಾಕರೇಸ್) ಅನ್ನು ಸಹ ತನಿಖೆ ಮಾಡಿದರು. 1913ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವಿವರವಾಗಿ ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಳವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಅವರು ಸಮೀಕರಣದಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಶೂನ್ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವುದನ್ನು ಅವರು ಗುರುತಿಸಿದರು <math>P</math> = 0 ಸರಳ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನ್ವಯಿಕೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ <math>P</math> = 0 ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೈಕೆಲಿಸ್-ಮೆಂಟೆನ್ ಸಮೀಕರಣ, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೆನ್ರಿ-ಮೈಕೆಲಿಸ್-ಮೆಂಟೆನ್ ಸಮೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [೮] ಡೀಚ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಇತರರು (2013) ಹೆನ್ರಿಯ ಸಮೀಕರಣ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸಮೀಕರಣ (2) ಗಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. <math>P > 0</math>. [9] ಸರ್ಜ್ ನಿಕೋಲಸ್ ಹೆನ್ರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಲೇಖನವನ್ನು (ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ) ಬರೆದರು,[೧] ಮತ್ತು ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿಯ ಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ಚರ್ಚೆಯು ಲಭ್ಯವಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಬಂಧದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನುವಾದವೂ ಸೇರಿದೆ. [10] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== r9yvr3ay3h6zvy4iocfqnzw2xr3q9sr 1258593 1258592 2024-11-19T15:06:51Z Pallaviv123 75945 1258593 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name = ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿ | image = Victor Henri ca1922.jpg | birth_date = {{Birth date|1872|06|06|df=y}} | birth_place = [[:en:Marseille|ಮಾರ್ಸಿಲ್ಲೆ]], ಫ್ರಾನ್ಸ್ | death_date = {{Death date and age|1940|06|21|1872|06|06|df=y}} | death_place = [[:en:La Rochelle|ಲಾ ರೋಚೆಲ್]], ಫ್ರಾನ್ಸ್ | citizenship = ಫ್ರಾನ್ಸ್ | fields = [[:en:Physical chemistry|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[:en:physiology|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರ]], ಶಾರೀರಿಕ [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ]] | workplaces = [[:en:University of Paris|ಪ್ಯಾರಿಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:University of Göttingen|ಗೊಟ್ಟಿಂಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:University of Leipzig|ಲೀಪ್ಜಿಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]], [[:en:Université de Liège|ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಡಿ ಲೀಜ್]] }} '''ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿ''' (೬ ಜೂನ್ ೧೮೭೨ - ೨೧ ಜೂನ್ ೧೯೪೦) ಇವರು ಫ್ರೆಂಚ್-ರಷ್ಯನ್ [[:en:physical chemist|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ]] ಮತ್ತು [[:en: physiologist|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ]]. ಅವರು ರಷ್ಯಾದ ಪೋಷಕರ ಮಗನಾಗಿ [[:en: Marseilles|ಮಾರ್ಸಿಲೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು [[ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರ|ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರವರ್ತಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ [[:en: biochemistry|ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[:en:physical chemistry|ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]], [[ :en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ]] ಮತ್ತು [[:en:physiology|ಶರೀರಶಾಸ್ತ್ರ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ೫೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು [[:en:Aleksey Krylov |ಅಲೆಕ್ಸೆ ಕ್ರಿಲೋವ್]] ಅವರ ಮಲಸಹೋದರ. ==ಜೀವ== ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿಯವರ ಪೋಷಕರು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಾ ವಿಕ್ಟೋರೊವ್‌ನ ಲ್ಯಾಪುನೋವಾ ಮತ್ತು ನಿಕೋಲಾಯ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರೊವಿಚ್ ಕ್ರಿಲೋವ್, ಅವರು ಮದುವೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ತಂದೆ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ಸಹೋದರಿ ಸೋಫಿಯಾ ವಿಕ್ಟೋರೊವ್ನಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರೆ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಮಗುವಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಹಕ್ಕುಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ.<ref>According to his birth certificate, signed by [[:fr:Melchior Guinot|Melchior Guinot]], the mayor of Marseilles, he was born of unknown parents, but that was a polite fiction. As it is hardly believable that the mayor would travel across the city to register the birth of a child of unknown parents, he must have known the reality.</ref> ಆದರೆ, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. [[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜನಿಸಿದರೆ ಒಬ್ಬರು [[ಫ್ರೆಂಚ್]] ಪ್ರಜೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅವರ ಪೋಷಕರು ಅವನ ಜನನಕ್ಕಾಗಿ ಮಾರ್ಸಿಲೆಸ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. ವಿಕ್ಟರ್ ಹೆನ್ರಿಯವರು ಅಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ನಂತರ, ಕ್ರಿಲೋವ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಹೆಂಡತಿ ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು [[:en:Saint Petersburg|ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್‌ಗೆ]] ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾಕು ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ಸೇಂಟ್ ಪೀಟರ್ಸ್ಬರ್ಗ್‌ನ ಜರ್ಮನ್ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. [[File:Henri-birth.jpg|upright=1.2|thumb|ಜನನ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ: "ಪೋಷಕರು ಇನ್ಕಾನ್ನಸ್" ("ಅಪರಿಚಿತ ಪೋಷಕರು") ಮತ್ತು ಮಾರ್ಸಿಲ್ಲೆಸ್ ಮೇಯರ್ [[:en::fr:Melchior Guinot|ಮೆಲ್ಚಿಯರ್ ಗಿನೋಟ್]] ಅವರ ಸಹಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.]] ಅವನ ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದ ಸಹೋದರಿ ಮೂರು ಗಮನಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೊದಲ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳಾಗಿದ್ದರು: [[ :en:stability theory|ಸ್ಥಿರತೆ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ]] ಪ್ರವರ್ತಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಗಣಿತಜ್ಞ [[:en:Aleksandr Mikhailovich Lyapunov|ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]] ಅವರನ್ನು ಇಂದು [[:en: Lyapunov exponent|ಲ್ಯಾಪುನೋವ್ ಎಕ್ಸ್ಪೋನೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[:en: Sergei Mikhailovich Lyapunov|ಸೆರ್ಗೆಯ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]], ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು [[:en: Boris Mikhailovich Lyapunov|ಬೋರಿಸ್ ಮಿಖೈಲೋವಿಚ್ ಲ್ಯಾಪುನೋವ್]] (ರಷ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ), ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೧೮೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಹೆನ್ರಿಯವರು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ]] [[:en: Sorbonne University|ಸೊರ್ಬೊನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು]] ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ|ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು [[ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ|ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ]] ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹೆನ್ರಿಯವರಿಗೆ ಎರಡು ಪಿಎಚ್.ಡಿ ಪದವಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು: ಮೊದಲನೆಯದು ೧೮೯೭ ರಲ್ಲಿ, [[:en:University of Göttingen|ಗೊಟ್ಟಿಂಗನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] [[:en:psychology|ಮನೋವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದು, ೧೯೦೩ ರಂದು [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ]], [[ :en:physical chemistry |ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]]. ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ, ಅವರನ್ನು [[ :en:University of Liège|ಲೀಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ([[ಬೆಲ್ಜಿಯಂ]]) ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರದ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ==ಕೆಲಸ== 1900 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಸಂಶೋಧಕರೊಂದಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿ ಕಿಣ್ವಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ದರ ನಿಯಮವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸುಕ್ರೋಸ್ನ ಜಲವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಗ್ಲೂಕೋಸ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಕ್ಟೋಸ್ಗೆ ವೇಗವರ್ಧಿಸುವ ಕಿಣ್ವವಾದ ಇನ್ವರ್ಟೇಸ್ ಅನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. [5] ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮಾಲ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬ್ರೂಯಿಂಗ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಡ್ರಿಯನ್ ಜಾನ್ ಬ್ರೌನ್, ಕಿಣ್ವ ಮತ್ತು ಸಬ್ಸ್ಟ್ರೇಟ್ ನಡುವಿನ ಬಂಧದ ರಚನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಿಣ್ವದ ಸ್ಯಾಚುರೇಶನ್ ಅನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ, ಮತ್ತು ಜರ್ಮನ್ ಭೌತಿಕ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಬೊಡೆನ್ಸ್ಟೈನ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಚರ್ಚೆಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲಭೂತ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. [4][೬] ಅವರು ಅದನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: :(1)&nbsp;&nbsp;&nbsp;<math> \frac{dx}{dt} = \frac{K \cdot \Phi \cdot (a-x)}{1+m\cdot (a-x)+n \cdot x} </math> ಎಲ್ಲಿ <math>a</math> and <math>x</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೂಲವಸ್ತುವಿನ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಂದ್ರತೆ ಮತ್ತು ರೂಪುಗೊಂಡ ಉತ್ಪನ್ನದ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಆಧುನಿಕ ಸಂಕೇತದಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಹೀಗೆ ಬರೆಯಬಹುದು :(2)&nbsp;&nbsp;&nbsp;<math> v = V \cdot \dfrac{S}{1 + \dfrac{S}{K_1} + \dfrac{P}{K_2}}\ </math> ಎಲ್ಲಿ <math>v</math>, <math>S</math> ಮತ್ತು <math>P</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ವೇಗ ಮತ್ತು ಮೂಲವಸ್ತು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನ ಸಾಂದ್ರತೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. <math>K_1</math> ಮತ್ತು <math>K_2</math> ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಿಣ್ವ-ಸಬ್ಸ್ಟ್ರೇಟ್-ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಿಣ್ವ-ಉತ್ಪನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣದ ವಿಘಟನೆ ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು <math>V</math> ಒಂದು ಸ್ಥಿರಾಂಕವಾಗಿದೆ. ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಈ ಸಮೀಕರಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಹೆನ್ರಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಜರ್ಮನ್ ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಲಿಯೊನರ್ ಮೈಕೆಲಿಸ್ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾದ ವೈದ್ಯ ಮೌಡ್ ಮೆಂಟೆನ್ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಅವರು ಇನ್ವರ್ಟೇಸ್ (ಸ್ಯಾಕರೇಸ್) ಅನ್ನು ಸಹ ತನಿಖೆ ಮಾಡಿದರು. 1913ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವಿವರವಾಗಿ ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಳವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಅವರು ಸಮೀಕರಣದಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಿರಾಂಕಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಶೂನ್ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವುದನ್ನು ಅವರು ಗುರುತಿಸಿದರು <math>P</math> = 0 ಸರಳ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದಾದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನ್ವಯಿಕೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ <math>P</math> = 0 ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೈಕೆಲಿಸ್-ಮೆಂಟೆನ್ ಸಮೀಕರಣ, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೆನ್ರಿ-ಮೈಕೆಲಿಸ್-ಮೆಂಟೆನ್ ಸಮೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [೮] ಡೀಚ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಇತರರು (2013) ಹೆನ್ರಿಯ ಸಮೀಕರಣ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸಮೀಕರಣ (2) ಗಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. <math>P > 0</math>. [9] ಸರ್ಜ್ ನಿಕೋಲಸ್ ಹೆನ್ರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಲೇಖನವನ್ನು (ಫ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ) ಬರೆದರು,[೧] ಮತ್ತು ಕಿಣ್ವ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿಯ ಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ಚರ್ಚೆಯು ಲಭ್ಯವಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಬಂಧದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನುವಾದವೂ ಸೇರಿದೆ. [10] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 2zwvoy9sq61zodglg2i3jt48vmn0vfq 0 119320 1258690 939481 2024-11-20T03:34:57Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258690 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Manpreet Singh.jpg|thumb|ಮನ್ ಪ್ರೀತ್ ಸಿಂಗ್]] ಮನ್ ಪ್ರೀತ್ ರವರು ಭಾರತೀಯ [https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/hockey ಹಾಕಿ] ಆಟಗಾರ ಮತ್ತು [[ಭಾರತ]] ಹಾಕಿ ತಂಡದ ನಾಯಕ. ==ಜನನ== ಇವರು ಜೂನ್ ೨೬ ೧೯೯೨ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು.<ref>https://www.sportskeeda.com/player/manpreet-singh</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಮನ್ ಪ್ರೀತ್ ರವರು ಕೃಷಿಕರ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವರು. [[ಪಂಜಾಬ್]] ರಾಜ್ಯದ [[ಜಲಂಧರ್]] ನಗರದವರು. ಹಾಕಿ ಆಟವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯೋಗ, ಧ್ಯಾನ, ಇತರ ಕ್ರೀಡೇಗಳು ಮತ್ತು [[ಪಂಜಾಬಿ]] ಬಾನ್ಗ್ರಾ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಕೇಳುವ ಹವ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ==ಕ್ರೀಡಾಜೀವನ== ಇವರಿಗೆ ಭಾರತದ ಮಾಜಿ ಹಾಕಿ ತಂಡದ ನಾಯಕನಾದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪರ್ಗತ್ ಸಿಂಗ್ ರವರು ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಸಹೋದರನು ಗಳಿಸಿದ್ದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಣೆ ಪಡೆದರು. ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ೧೦ ವರ್ಷದ ಬಾಲಕನಾದ ಮನ್ ಪ್ರೀತ್ ರವರು ಹಾಕಿ ಆಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪರವಾಗಿ ಹಾಕಿ ಆಡುವಾಗ ಇವರಿಗೆ ೧೯ ವರ್ಷವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯರ ಹಾಕಿ ತಂಡದ ನಾಯಕನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಸುಲ್ತಾನ್ ಜೋಹರ್ ಕಪ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಮಲೇಶಿಯಾ ತಂಡವನ್ನು ೩-೦ ಅಂತರದಿಂದ ಸೋಲಿಸಿತ್ತು. ೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಏಷ್ಯಾದ ಕಿರಿಯ ಆಟಗಾರನಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದರು.೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ [https://www.britannica.com/place/South-Korea ದಕ್ಷಿಣ ಕೋರಿಯಾದಲ್ಲಿ] ನೆಡೆದ ಏಷ್ಯಾ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪರವಾಗಿ ಆಟವಾಡಿದ್ದರು. ಈ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ತಂಡವನ್ನು ೪-೨ ಅಂತರದಿಂದ ಗೆದ್ದು, ಸ್ವರ್ಣ ಪದಕವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ನಂತರ ೨೦೧೪ರ ಕಾಮನ್ವೇಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟವು [[ಸ್ಕಾಟ್ಲ್ಯಾಂಡ್]] ನಲ್ಲಿ ನೆಡೆಯಿತು. ಸಿಂಗ್ ರವರು ಭಾರತದ ಪರವಾಗಿ ಆಟವಾಡಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಅಂತಿಮ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯವನ್ನು]] ಎದುರಿಸಿ, ಬೆಳ್ಳಿ ಪದಕವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ೨೦೧೬ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಡೆದ ಪುರುಷರ ಹಾಕಿ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಪದಕವನ್ನು ಜಯಿಸಿದರು. ೨೦೧೬ರ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಭಾರತ ತಂಡದ ಆಟಗಾರರಗಿದ್ದರು. ೨೦೧೬ರಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅಜ಼್ಲನ್ ಶಾಹ್ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ತಂಡವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದು, ಭಾರತವು ಮೊದಲನೇ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್ ನ ವಿರುದ್ದ ಜಯಗಳಿಸಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ನಿಧನದಿಂದ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ವಿರುದ್ದದ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಆಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಂತರ ಕೆನಡಾದ ವಿರುದ್ದ ದ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂಡಕ್ಕೆ ಮರಳಿದ್ದರು. ಈ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಜಯ ಸಾಧಿಸಿತ್ತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, [[ನ್ಯೂಜಿಲ್ಯಾಂಡ್]] ವಿರುದ್ದ ಗೆದ್ದು, [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ವಿರುದ್ದದ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಆದರೆ ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾವನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿತು. ==ಮನ್ನಣೆಗಳು== #೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಿಯಾ ಹಾಕಿ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕಡೆಯಿಂದ ವರ್ಷದ ಕಿರಿಯ ಹಾಕಿ ಆಟಗಾರ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.kreedon.com/manpreet-singh-biography/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-09-18 |archive-date=2020-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200810151658/https://www.kreedon.com/manpreet-singh-biography/ |url-status=dead }}</ref> #೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದೆ.<ref>https://sportstar.thehindu.com/other-sports/national-sports-awards-2018-full-list-of-winners-rajiv-gandhi-khel-ratna-arjuna-dronacharya-dhyan-chand-awards/article25037584.ece</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಾಕಿ ಆಟಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] 5gj7lyoiptq743nwnfdf8abug85ywsc 0 121684 1258602 1250900 2024-11-19T16:04:48Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258602 wikitext text/x-wiki '''ಥ್ರೋಬಾಲ್''' ಎಂಬುದು ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದ ಚೆಂಡು ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದು, ಆಯತಾಕಾರದ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತು ಆಟಗಾರರ ಎರಡು ತಂಡಗಳ ನಡುವೆ ನಿವ್ವಳದಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ|ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ]] ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 1940 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಚೆನ್ನೈ|ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿ]] ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿ [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] ಮೊದಲು ಆಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. [https://www.volleyball.com/ ವಾಲಿಬಾಲ್‌]ನಂತೆ, ಆಟದ ಬೇರುಗಳನ್ನು [[ವೈಎಂಸಿಎ]] ಜೊತೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಲಿಬಾಲ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಕಾಂಬ್ ಬಾಲ್ ಎರಡೂ, ಹಳೆಯ ಆಟಗಳು, ಥ್ರೋಬಾಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಥ್ರೋಬಾಲ್ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮೊದಲು 1955 ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ 1980 ರಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಯಿತು. ='''ಇತಿಹಾಸ'''= ಥ್ರೋಬಾಲ್ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಪ್ರಕಾರ, 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ]] ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಮನರಂಜನಾ ಕ್ರೀಡೆಯಿಂದ ಥ್ರೋಬಾಲ್ ಅನ್ನು ಸೆಳೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. [ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ] [[ವೈಎಂಸಿಎ]] ಈ ಆಟವನ್ನು [[ಚೆನ್ನೈ|ಚೆನ್ನೈಗೆ]] ತಂದಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿ ಆಡಲಾಯಿತು ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿ [https://www.ymcaindia.org/ ವೈಎಂಸಿಎ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಫಿಸಿಕಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191117072141/https://www.ymcaindia.org/ |date=2019-11-17 }} ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಹ್ಯಾರಿ ಕ್ರೋವ್ ಬಕ್ 1955 ರಲ್ಲಿ ಥ್ರೋಬಾಲ್ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಆಟವು 1950 ರಲ್ಲಿ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ]] ತಲುಪಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20081201075445/http://www.throwball.co.in/history.htm</ref> ='''ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಆಟ'''= ಆಟದ ಅಂಕಣವು ವಾಲಿಬಾಲ್ ಕೋರ್ಟ್‌ಗಿಂತ 12.20 ರಿಂದ 18.30 ಮೀಟರ್ (40.03 ಅಡಿ × 60.04 ಅಡಿ) ತಟಸ್ಥ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ 1 ಮೀಟರ್ (3 ಅಡಿ 3.37 ಇಂಚು) ಕೇಂದ್ರದ ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ನಿವ್ವಳ ಎತ್ತರವು 2.2 ಮೀಟರ್ (7.22 ಅಡಿ). ಚೆಂಡು ವಾಲಿಬಾಲ್‌ಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರಬಹುದು. ವಾಲಿಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಚೆಂಡನ್ನು ಆಟದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹೊಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ವಾಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಥ್ರೋಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಚೆಂಡನ್ನು ನಿವ್ವಳ ಮೇಲೆ ಎಸೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಇತರ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರು ಚೆಂಡನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬೇಗನೆ ನೆಗೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾರೆ. ಒಂಬತ್ತು ಅಥವಾ ಏಳು ಆಟಗಾರರ ಎರಡು ತಂಡಗಳ ನಡುವೆ ಅಧಿಕೃತ ಆಟವನ್ನು ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ತಂಡಕ್ಕೆ ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರು ಅಥವಾ ಐದು ಬದಲಿ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಒಂದು ಸೆಟ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠ ಮೂರು ಬದಲಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು. ಒಂದು ಸೆಟ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಂಡವು ತಲಾ 30 ಸೆಕೆಂಡುಗಳ ಎರಡು ಸಮಯ- outs ಟ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. 25 ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಮೊದಲ ತಂಡ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಗೆಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಪಂದ್ಯವು ಮೂರು ಸೆಟ್‌ಗಳು. ಸೇವೆಯು ರೆಫರಿ ಶಿಳ್ಳೆ ಹೊಡೆದ ನಂತರ ಐದು ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ವಲಯವನ್ನು ದಾಟದೆ ಸೇವಾ ವಲಯದಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚೆಂಡನ್ನು ಪೂರೈಸುವಾಗ ಆಟಗಾರನು ಜಿಗಿಯಬಹುದು. ಸೇವಾ ಚೆಂಡು ನಿವ್ವಳವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬಾರದು. ಸೇವಾ ಚೆಂಡನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಡಬಲ್ ಟಚ್ ಅನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸರ್ವ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಟಗಾರರು 3-3-3 ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುತ್ತಾರೆ. ರ್ಯಾಲಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಚೆಂಡನ್ನು ಎರಡೂ ಕೈಗಳಿಂದ ಹಿಡಿಯಬೇಕು, ಚೆಂಡಿನ ಯಾವುದೇ ಚಲನೆಯಿಲ್ಲದೆ (ಡಬ್‌ಗಳು) ಮತ್ತು ಆಟಗಾರನು ನೆಲದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಾರದು. ಇಬ್ಬರು ಆಟಗಾರರಿಗೆ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚೆಂಡನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದ ನಂತರ ಮೂರು ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೆಂಡನ್ನು ಎಸೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಭುಜದ ರೇಖೆಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಒಂದು ಕೈಯಿಂದ ಮಾತ್ರ. ಚೆಂಡನ್ನು ಎಸೆಯುವಾಗ ಆಟಗಾರನು ಜಿಗಿಯಬಹುದು, ಅದು ನಿವ್ವಳವನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಬಹುದು (ಆದರೆ ಆಂಟೆನಾ ಅಲ್ಲ). ಸಿಎ ಇದ್ದಾಗ ಆಟಗಾರನು ನೆಲದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಅಧಿಕೃತ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ತಂಡಗಳು ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಜರ್ಸಿ ಸಮವಸ್ತ್ರವನ್ನು 1–12 ಮುದ್ರಿತ ಮುಂಭಾಗ ಮತ್ತು ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.throwball.co.in/rules_and_regulations.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-11-17 |archive-date=2008-12-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201075530/http://www.throwball.co.in/rules_and_regulations.htm |url-status=dead }}</ref> ='''ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು'''= ==='''ದೇಶೀಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು'''=== ==='''ಭಾರತ'''=== ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಥ್ರೋಬಾಲ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಅನ್ನು ಥ್ರೋಬಾಲ್ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಯೋಜಿಸಿದೆ.<ref>http://www.throwball.co.in/{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> =='''ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು'''== =='''ಕೌಲಾಲಂಪುರ್'''== ಜೂನಿಯರ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಥ್ರೋಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಮಲೇಷ್ಯಾದ ಕೌಲಾಲಂಪುರದಲ್ಲಿ 2015 ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು; ಎಂಟು ದೇಶಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವು ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೀಡೆ]] o37deb8m2y9l2byrv1s7x5w3zvwhkyo 0 122140 1258557 1250565 2024-11-19T12:25:07Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258557 wikitext text/x-wiki ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಜುಲೈ ೪, ೧೯೩೯ ರಂದು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜನೆಯು ಮೊದಲನೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಬಂಡವಾಳದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಅರೆ-ರಾಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿಗದಿತ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್|ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]] "ಎ" ಕ್ಲಾಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. == ಇತಿಹಾಸ == [[ಚಿತ್ರ:Hari Singh 1931.jpg|thumb|ಜಮ್ಮುಕಾಶ್ಮೀರದ ಮಹಾರಾಜ ಹರಿಸಿಂಗ್.]] ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Hari_Singh ಮಹಾರಾಜ ಹರಿ ಸಿಂಗ್] ಅವರು ನೀಡಿದ ಪತ್ರಗಳ [[ಪೇಟೆಂಟ್|ಪೇಟೆಂಟ್‌ನ]] ಮೂಲಕ ೧೯೩೮ ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧ ರಂದು, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಮಹಾರಾಜರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಹೂಡಿಕೆದಾರರನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಮತ್ತು ಷೇರುದಾರರಾಗಲು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ್ದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದುದು ಪಂಡಿತ್ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ಮಾಗೋತ್ರಾ, ಅಬ್ದುಲ್ ಅಜೀಜ್ ಮಾಂಟೂ, ಪೆಸ್ಟನ್ ಜೀ ಮತ್ತು ಭಗತ್ ಕುಟುಂಬ, ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>https://wap.business-standard.com/company/j-k-bank-7311/information/company-history{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Reserve Bank of India.jpg|thumb|[[ಶಕ್ತಿಕಾಂತ ದಾಸ್]] ಅವರು ಆರ್‌ಬಿಐ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದಾರೆ.]] ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಅದರ ಒಟ್ಟು ಹತ್ತು ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಜಫರಾಬಾದ್, ರಾವಲಕೋಟ್ ಮತ್ತು ಮಿರ್ಪುರದ ಎರಡು ಶಾಖೆಗಳು ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಗೆ (ಈಗ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಆಡಳಿತ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ) ನಗದು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಸ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕೇಂದ್ರ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ನಂತರ, ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೫೬ ರ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಕಂಪನಿ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. == ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವ == ಜುಲೈ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಜೆ&ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ರಿಯಲ್ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪ್ರಾಯೋಜಕರಾಗಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ನೀಲಕಮಲ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದ ಒಪ್ಪಂದವು ೮೦ ಮಿಲಿಯನ್ (₹೮ ಕೋಟಿ) ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ನಡೆಯಿತು. <ref>https://www.jkbfsl.com/</ref> == ಆದಾಯ == ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಪ್ಲಾಟಿನಂ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಿತು. ಆ ವರ್ಷವನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿಸಲು, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಒಟ್ಟು ೧,೦೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ರೂ.ಗಳ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೩ ರಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ ೧೦೦೦ ಬಿಲಿಯನ್ ರೂ. ವ್ಯವಹಾರದ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಇತರ ವಾರ್ಷಿಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ಲ್ಯಾಟಿನಮ್ ಜುಬಿಲಿ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಪೂರೈಸುವ ವಿಶ್ವಾಸ ಹೊಂದಿತು. <ref>https://www.moneycontrol.com/india/stockpricequote/banks-private-sector/jammukashmirbank/JKB</ref> ಮೇ ೧೫, ೨೦೧೩ ರಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ೨೦೧೨–೧೨ ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೧೦ ಬಿಲಿಯನ್ ರೂ.ಗಳ ಲಾಭದ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೨೦೧೨–೧೩ ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿವ್ವಳ ಲಾಭ ೧೦,೫೫೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರ ವಹಿವಾಟು ೧೦೩೪ ಬಿಲಿಯನ್ ವರೆಗೂ ತಲುಪಿತು. ತನ್ನ ಪ್ಲ್ಯಾಟಿನಂ ಮಹೋತ್ಸವ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯು ೨೦೧೨–೧೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ೫೦೦% ಅಥವಾ ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೫೦ ರೂ ಎಂದು ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿತು. == ಪ್ರೊಫೈಲ್ == ಸರ್ಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯು ೧೯೭೭ ರ ಜಮ್ಮು& ಕಾಶ್ಮೀರ್ ಕಂಪೆನಿಗಳ ರೆಗ್ಯುಲೇಷನ್ಸ್ ನಂ.‍‍೧೧ (ಸಂವತ್) ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಆರ್ ಬಿ ಐ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ನೋಂದಾಯಿಸಿದೆ. ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆರ್‌ಬಿಐನ ಏಜೆಂಟರಾಗಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಿಬಿಡಿಟಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. <ref>https://kashmirobserver.net/2024/01/25/jk-bank-maruti-suzuki-india-ink-mou-for-inventory-funding-to-authorized-dealers/</ref> == ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ == ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಟಿಆರ್‌ಸಿ (ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ವಾಗತ ಕೇಂದ್ರ) ಬಳಿಯ [[ಶ್ರೀನಗರ|ಶ್ರೀನಗರದಲ್ಲಿದೆ]]. ಮಾರ್ಚ್ ೩೧, ೨೦೧೯ ರ ವೇಳೆಗೆ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ೯೩೮ ಗಣಕೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆಗಳು, ೧,೨೯೪ ಎಟಿಎಂಗಳು ಮತ್ತು ೨೫ ನಗದು ಶೇಖರಣಾ ಯಂತ್ರಗಳ (ಸಿಡಿಎಂ) ಜಾಲವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹೊಂದಿದೆ. <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Jammu_%26_Kashmir_Bank</ref> == ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳು == * ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. * ಶೇಕಡಾ ೫೩ ರಷ್ಟು ಸರ್ಕಾರಿ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್) ಅನ್ನು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. * ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಜೆ & ಕೆ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯದ ಏಕೈಕ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಮತ್ತು ಸಾಲಗಾರ. * ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಯೋಜನೇತರ ನಿಧಿಗಳು, ತೆರಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು [[ತೆರಿಗೆ]] ರಹಿತ ಆದಾಯವನ್ನು ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೂಲಕ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. * ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ಗಾಗಿ ಆರ್ಬಿಐನ ಏಜೆಂಟ್ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಏಕೈಕ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. * ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವೇತನವನ್ನು ವಿತರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. * ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ನೇರ ತೆರಿಗೆ ಮಂಡಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಜೆ & ಕೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಬೆಂಬಲ ಸೇವೆಗಳು == # [https://en.wikipedia.org/wiki/Online_banking ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್.] # [https://en.wikipedia.org/wiki/SMS_banking ಎಸ್‌ಎಂಎಸ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್.] [[ಚಿತ್ರ:Westpac ATM in Melbourne Central.JPG|thumb|೧೯೬೭ ರ ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಎಟಿಎಂ (ಆಟೋಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಟೆಲ್ಲರ್ ಮೆಷಿನ್) ಲಂಡನ್ನಿನ ಎನ್ ಫೀಲ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡಿತು.]] # [[ಎಟಿಎಂ]] ಸೇವೆಗಳು. # [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Debit_card ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು]. [[ಚಿತ್ರ:Credit-cards.jpg|thumb|ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳು ಅಥವಾ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಯೂನಿಯನ್‌ಗಳಿಂದ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.]] # [[ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡುಗಳು|ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು.]] == ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸೇವೆಗಳು == # [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mutual_fund ಮ್ಯೂಚುಯಲ್ ಫಂಡ್‌ಗಳು]. # ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳು - ಜೀವನ ಮತ್ತು ಜೀವಿತಾವಧಿ. # ರವಾನೆ ಸೇವೆಗಳು. == ನಗದು ನಿರ್ವಹಣಾ ಸೇವೆಗಳು == # [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Real-time_gross_settlement ರಿಯಲ್ ಟೈಮ್ ಗ್ರಾಸ್ ಸೆಟಲ್ಮೆಂಟ್ (ಆರ್ಟಿಜಿಎಸ್).] # [https://en.m.wikipedia.org/wiki/National_Electronic_Funds_Transfer ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ ವರ್ಗಾವಣೆ (ಎನ್‌ಇಎಫ್‌ಟಿ).] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು]] llbk8n1d5suj4cx5ilhpdz860d5h3hp 2 122366 1258589 1258447 2024-11-19T14:39:37Z Prakrathi shettigar 75939 1258589 wikitext text/x-wiki ಜೂಲಿಯಾ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ (ಜನನ ಯೂಲಿಯಾ ಸ್ಟೊಯನೋವಾ ಕ್ರಾಸ್ಟೆವಾ, ೧೯೪೧ರ ಜೂನ್ ೨೪ರಂದು) ಒಬ್ಬಳು ಬಬಲ್ಗೇರಿಯನ್-ಫ್ರೆಂಚ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶಕ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ,, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. ಅವರು ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕೊಲಂಬಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಸಿಟೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಎಮೆರಿಟಾ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಪವರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಾರರ್, ಟೇಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಲವ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಸನ್: ಡಿಪ್ರೆಶನ್ ಅಂಡ್ ಮೆಲಾಂಚೋಲಿಯಾ, ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಸೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟೈಮ್, ಮತ್ತು ಟ್ರೈಲಾಜಿ ಫೀಮೇಲ್ ಜೀನಿಯಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ 30 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕಗಳ ಲೇಖಕಿ, ಅವರಿಗೆ ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್, ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಮೆರಿಟ್, ಹೋಲ್ಬರ್ಗ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಹನ್ನಾ ಅರೆಂಡ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ವಿಷನ್ 97 ಫೌಂಡೇಶನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾವೆಲ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ನೀಡಿತು. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರು 1969 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಪುಸ್ತಕ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ನಂತರ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದರು. ಅವರ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕೃತಿಯು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್‌ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ಯುಲಿಟಿ, ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಅಬ್ಜೆಕ್ಷನ್ ಅನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮತ್ತು ಟೀಕೆ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸ. ಅವರು ರಚನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ನಂತರದ ರಚನಾತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರು ಸಿಮೋನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಿತಿಯ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.[6] ==ಜೀವನ== ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದ ಸ್ಲಿವೆನ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಚರ್ಚ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್‌ನ ಮಗಳು. ಆಕೆಯ ತಾಯಿಯ ಕಡೆಯಿಂದ, ಅವಳು ದೂರದ ಯಹೂದಿ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ.[7] ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಸಹೋದರಿ ಡೊಮಿನಿಕನ್ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಫ್ರಾಂಕೋಫೋನ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಿಖಾಯಿಲ್ ಬಖ್ಟಿನ್ ಅವರ ಕೆಲಸದ ಬಗ್ಗೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪರಿಚಯವಾಯಿತು. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಸೋಫಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಹೋದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವೀಧರರಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಸಂಶೋಧನಾ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಅನ್ನು ಪಡೆದರು, ಇದು ಡಿಸೆಂಬರ್ 1965 ರಲ್ಲಿ ಅವರು 24 ವರ್ಷದವಳಿದ್ದಾಗ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ಗೆ ತೆರಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[8] ಅವರು ಹಲವಾರು ಫ್ರೆಂಚ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು, ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಲೂಸಿನ್ ಗೋಲ್ಡ್ಮನ್ ಮತ್ತು ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಬಾರ್ಥೆಸ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು.[9][10] ಆಗಸ್ಟ್ 2, 1967 ರಂದು, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಫಿಲಿಪ್ ಸೊಲ್ಲರ್ಸ್ [11] ಅನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, [11] ಜನಿಸಿದರು ಫಿಲಿಪ್ ಜೋಯಾಕ್ಸ್. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ 1970 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ.[12] ಅವರು ಜೂಲಿಯಾ ಜೋಯಾಕ್ಸ್ ಎಂಬ ವಿವಾಹಿತ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.[13][14][15] ==ಕೆಲಸ== ಸೊಲ್ಲರ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ 'ಟೆಲ್ ಕ್ವೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್'ಗೆ ಸೇರಿದ ನಂತರ, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಭಾಷೆಯ ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಗುಂಪಿನ ಸಕ್ರಿಯ ಸದಸ್ಯರಾದರು. ಅವಳು ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಳು ಮತ್ತು 1979 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪದವಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಕೆಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ರಚನಾತ್ಮಕ ನಂತರದ ಟೀಕೆಗೆ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಅವಳ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿರ್ಮಾಣವು ಸಿಗ್ಮಂಡ್ ಫ್ರಾಯ್ಡ್ ಮತ್ತು ಜಾಕ್ವೆಸ್ ಲ್ಯಾಕನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ರಚನಾತ್ಮಕ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿಷಯದ ಯಾವುದೇ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ; ಬದಲಿಗೆ, ಅವಳು ಯಾವಾಗಲೂ "ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ" ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ಒಲವು ತೋರುತ್ತಾಳೆ.[16] ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವಾಗ, ಅಗತ್ಯ ರಚನೆಗಳ ನಂತರದ ರಚನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಅವಳು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು 1970 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಚೈನೀಸ್ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ (1977) ಬರೆದರು.[17][18][19][20][21][22] ==ಸ್ತ್ರೀವಾದ== ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಸ್ತ್ರೀವಾದದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿ ಸಿಮೋನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್, ಹೆಲೆನ್ ಸಿಕ್ಸಸ್ ಮತ್ತು ಲೂಸ್ ಇರಿಗರೆ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.[25][26] US ಮತ್ತು UK ಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳ[27][28] ಹಾಗೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆಯ [29][30] ಓದುವಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಸಹ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ವಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಚಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಸಂಬಂಧವು ಹೊಂದಿದೆ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ಮಲಾಡೀಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೋಲ್ (1993) ನಲ್ಲಿ "ವುಮೆನ್ಸ್ ಟೈಮ್" ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಮೂರು ರೀತಿಯ ಸ್ತ್ರೀವಾದದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವನ್ನು ಮಾಡಿದರು; ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೊದಲ ಎರಡು ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವಾಗ, ಆಕೆಯ ನಿಲುವುಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ತ್ರೀವಾದವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. "ಏಕೀಕೃತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಭಾಷೆ"ಯ ಸೇರಿಕೊಂಡ ಕೋಡ್ [ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ] ವಿರುದ್ಧ ಬಹು ಲೈಂಗಿಕ ಗುರುತುಗಳ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ==ಕಾದಂಬರಿಕಾರ== ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪತ್ತೇದಾರಿ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹಲವಾರು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪುಸ್ತಕಗಳು ನಿರೂಪಣೆಯ ಸಸ್ಪೆನ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಾಗ ಮತ್ತು ಶೈಲೀಕೃತ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಾಗ, ಅವಳ ಓದುಗರು ಅವಳ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿರುವ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಕೆಯ ಪಾತ್ರಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ ಸಾಧನಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಆಕೆಯ ಪ್ರಕಾರದ ಕಾಲ್ಪನಿಕವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೋಸ್ಟೋವ್ಸ್ಕಿಯ ನಂತರದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ದಿ ಓಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಅಂಡ್ ದಿ ವುಲ್ವ್ಸ್, ಮರ್ಡರ್ ಇನ್ ಬೈಜಾಂಟಿಯಮ್, ಮತ್ತು ಪೊಸೆಷನ್ಸ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಅವರ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕೃತಿಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಸಮೀಪಿಸುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೊಸೆಷನ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಫ್ರೆಂಚ್ ಪತ್ರಕರ್ತೆ ಸ್ಟೆಫನಿ ಡೆಲಾಕೋರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರ ಬದಲಿ ಅಹಂಕಾರದಂತೆ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಬೈಜಾಂಟಿಯಂನಲ್ಲಿನ ಕೊಲೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದ ವಿಷಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ; ಅವಳು ಅದನ್ನು "ಒಂದು ರೀತಿಯ ವಿರೋಧಿ ಡಾ ವಿನ್ಸಿ ಕೋಡ್" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದಳು.[32] ==ಗೌರವಗಳು== "ಭಾಷೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಛೇದನದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ನವೀನ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಾಗಿ", ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರಿಗೆ 2004 ರಲ್ಲಿ ಹೋಲ್ಬರ್ಗ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆಗಾಗಿ 2006 ರ ಹನ್ನಾ ಅರೆಂಡ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಆಕೆಗೆ ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್, ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಮೆರಿಟ್ ಮತ್ತು ವಕ್ಲಾವ್ ಹ್ಯಾವೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.[33] ಅಕ್ಟೋಬರ್ 10, 2019 ರಂದು, ಅವರು ಯೂನಿವರ್ಸಿಡೇಡ್ ಕ್ಯಾಟೋಲಿಕಾ ಪೋರ್ಚುಗೀಸಾದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪಡೆದರು. ==ಆಯ್ದ ಬರಹಗಳು== ===ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ=== *Séméiôtiké: recherches Pour une sémanalyse, Paris, Seuil, 1969 (trans. ಇನ್ ಡಿಸೈರ್ ಇನ್ ಲಾಂಗ್ವೇಜ್: ಎ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಅಪ್ರೋಚ್ ಟು ಲಿಟರೇಚರ್ ಅಂಡ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ವೆಲ್, ಲಂಡನ್, 1980) *ಲೆ ಲ್ಯಾಂಗೇಜ್, ಸಿಇಟಿ ಇನ್ಕೊನ್ನು: ಯುನೆ ಇನಿಶಿಯೇಶನ್ ಎ ಲಾ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್, ಎಸ್.ಜಿ.ಪಿ.ಪಿ., 1969; ಹೊಸ ಆವೃತ್ತಿ., ಕೊಲ್. ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್, ಸೆಯುಲ್, 1981 (1981 ರಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರ. ದಿ ಅಜ್ಞಾತ: ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಇನಿಶಿಯೇಶನ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಹಾರ್ವೆಸ್ಟರ್ ವೀಟ್‌ಶೀಫ್, ಲಂಡನ್, 1989) *ಲಾ ಕ್ರಾಂತಿ ಡು ಲ್ಯಾಂಗೇಜ್ ಪೊಯೆಟಿಕ್: L'avant-garde à la fin du 19e siècle: Lautreamont et Mallarmé, Seuil, Paris, 1974 (ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಟ್ರಾನ್ಸ್ , ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1984) *ಪಾಲಿಲಾಗ್, ಸೆಯುಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1977 (ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಡಿಸೈರ್: ಎ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಅಪ್ರೋಚ್ ಟು ಲಿಟರೇಚರ್ ಅಂಡ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ವೆಲ್, ಲಂಡನ್, 1980) *ಹಿಸ್ಟೋಯರ್ಸ್ ಡಿ ಅಮೋರ್, ಡೆನೊಯೆಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1983 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಟೇಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಲವ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1987) *ಲೆ ಟೆಂಪ್ಸ್ ಸೆನ್ಸಿಬಲ್. ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಎಟ್ ಎಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯನ್ಸ್ ಲಿಟ್ಟೆರೇರ್, ಗಲ್ಲಿಮರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1994 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಟೈಮ್ ಅಂಡ್ ಸೆನ್ಸ್: ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅನುಭವ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1996) *ದೋಸ್ಟೋಯೆವ್ಸ್ಕಿ, ಬುಚೆಟ್-ಚಾಸ್ಟೆಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2020 ===ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಪ್ರಬಂಧಗಳು=== *ಡೆಸ್ ಚಿನೋಯಿಸೆಸ್, ಎಡಿಷನ್ ಡೆಸ್ ಫೆಮ್ಮೆಸ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1974 (ಚೀನೀ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ, ಮರಿಯನ್ ಬೋಯಾರ್ಸ್, ಲಂಡನ್, 1977 *Du mariage considéré comme un des Beaux-Arts, Fayard, Paris, 2015 (Marriage as a Fine Art (Philippe Sollers ಜೊತೆ) ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ 2016 *ನಾನು ಪ್ರಯಾಣ. ನೆನಪುಗಳು. ಎಂಟ್ರೆಟಿಯನ್ ಅವೆಕ್ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಡಾಕ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2016 (ಎ ಜರ್ನಿ ಅಕ್ರಾಸ್ ಬಾರ್ಡರ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಥ್ರೂ ಐಡೆಂಟಿಟೀಸ್ , 2020) ===ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹ=== *ಕ್ರಿಸ್ಟೆವಾ ರೀಡರ್, ಸಂ. ಟೊರಿಲ್ ಮೊಯಿ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1986 *ಪೋರ್ಟಬಲ್ ಕ್ರಿಸ್ಟೆವಾ, ಸಂ. ಕೆಲ್ಲಿ ಆಲಿವರ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1997 *ಕ್ರೈಸಿಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸಬ್ಜೆಕ್ಟ್, ಅದರ್ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2000 *ಲಾ ಹೈನೆ ಎಟ್ ಲೆ ಕ್ಷಮೆ, ಸಂ. ಪಿಯರ್-ಲೂಯಿಸ್ ಫೋರ್ಟ್, ಫೇಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2005 ರ ಮುನ್ನುಡಿಯೊಂದಿಗೆ (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದ್ವೇಷ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮೆ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2010) *ಡೇವಿಡ್ ಉಹ್ರಿಗ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2013 ರ ಪಲ್ಷನ್ಸ್ ಡು ಟೆಂಪ್ಸ್, ಮುನ್ನುಡಿ, ಆವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಪ್ಯಾಶನ್ಸ್ ಆಫ್ ಅವರ್ ಟೈಮ್, ಎಡ್. ಲಾರೆನ್ಸ್ ಡಿ. ಕ್ರಿಟ್ಜ್‌ಮನ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2019) ===ಕಾದಂಬರಿಗಳು=== *ಲೆಸ್ ಸಮೌರಾಯ್ಸ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1990 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದಿ ಸಮುರಾಯ್: ಎ ನಾವೆಲ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1992) *Le Vieil homme et les loups, Fayard, Paris, 1991(trans. The Old Man and the Wolves, Columbia University Press, New York, 1994) *ಪೊಸೆಷನ್ಸ್, ಫೇಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1996 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಸ್ವಾಧೀನಗಳು: ಎ ನಾವೆಲ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1998) *Meurtre à Byzance, Fayard, Paris, 2004 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಮರ್ಡರ್ ಇನ್ ಬೈಜಾಂಟಿಯಂ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2006) *ಥೆರೆಸ್ ಮೊನ್ ಅಮೋರ್: ರೆಸಿಟ್. ಸೇಂಟ್ ಥೆರೆಸ್ ಡಿ’ಅವಿಲಾ, ಫಯಾರ್ಡ್, 2008 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ತೆರೇಸಾ, ಮೈ ಲವ್. ಆನ್ ಇಮ್ಯಾಜಿನ್ಡ್ ಲೈಫ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೇಂಟ್ ಆಫ್ ಅವಿಲಾ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2015) *L'Horloge enchantee, Fayard, Paris, 2015 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದಿ ಎನ್ಚ್ಯಾಂಟೆಡ್ ಕ್ಲಾಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 2017) == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == 6ohmzfp1rm2wo6l3udin1z7xk0bbayo 1258595 1258589 2024-11-19T15:07:16Z Prakrathi shettigar 75939 1258595 wikitext text/x-wiki ಜೂಲಿಯಾ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ (ಜನನ ಯೂಲಿಯಾ ಸ್ಟೊಯನೋವಾ ಕ್ರಾಸ್ಟೆವಾ, ೧೯೪೧ರ ಜೂನ್ ೨೪ರಂದು) ಒಬ್ಬಳು [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಬಲ್ಗೇರಿಯನ್]]-[[ಫ್ರೆಂಚ್ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಫ್ರೆಂಚ್]] [[ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ]], [[ಸಾಹಿತ್ಯ|ಸಾಹಿತ್ಯ]]ವಿಮರ್ಶಕ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕ, [[ಸ್ತ್ರೀವಾದ|ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ]] ಮತ್ತು [[ಕಾದಂಬರಿ|ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು]]. ಅವರು ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ [[ಫ್ರಾನ್ಸ್|ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕೊಲಂಬಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಎಮೆರಿಟಾ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಪವರ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಾರರ್, ಟೇಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಲವ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಸನ್: ಡಿಪ್ರೆಶನ್ ಅಂಡ್ ಮೆಲಾಂಚೋಲಿಯಾ, ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಸೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಟೈಮ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೈಲಾಜಿ ಫೀಮೇಲ್ ಜೀನಿಯಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕಗಳ [[ಲೇಖಕ|ಲೇಖಕಿ]], ಅವರಿಗೆ ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್, ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಮೆರಿಟ್, ಹೋಲ್ಬರ್ಗ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಹನ್ನಾ ಅರೆಂಡ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ವಿಷನ್ ೯೭ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾವೆಲ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ನೀಡಿತು. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರು ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಪುಸ್ತಕ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ನಂತರ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದರು. ಅವರ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕೃತಿಯು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಟೀಕೆ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್‌ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ಯುಲಿಟಿ, ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಅಬ್ಜೆಕ್ಷನ್ ಅನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರು ಸಿಮೋನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಿತಿಯ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.campaign4equality.info/english/spip.php?article440</ref> ==ಜೀವನ== ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಪೋಷಕರಿಗೆ ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದ ಸ್ಲಿವೆನ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಚರ್ಚ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್‌ನ ಮಗಳು. ಆಕೆಯ ತಾಯಿಯ ಕಡೆಯಿಂದ, ಅವಳು ದೂರದ ಯಹೂದಿ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ.[7] ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಸಹೋದರಿ ಡೊಮಿನಿಕನ್ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಫ್ರಾಂಕೋಫೋನ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಿಖಾಯಿಲ್ ಬಖ್ಟಿನ್ ಅವರ ಕೆಲಸದ ಬಗ್ಗೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪರಿಚಯವಾಯಿತು. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಸೋಫಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಹೋದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವೀಧರರಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಸಂಶೋಧನಾ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಅನ್ನು ಪಡೆದರು, ಇದು ಡಿಸೆಂಬರ್ 1965 ರಲ್ಲಿ ಅವರು 24 ವರ್ಷದವಳಿದ್ದಾಗ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ಗೆ ತೆರಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[8] ಅವರು ಹಲವಾರು ಫ್ರೆಂಚ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು, ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಲೂಸಿನ್ ಗೋಲ್ಡ್ಮನ್ ಮತ್ತು ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಬಾರ್ಥೆಸ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು.[9][10] ಆಗಸ್ಟ್ 2, 1967 ರಂದು, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಫಿಲಿಪ್ ಸೊಲ್ಲರ್ಸ್ [11] ಅನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, [11] ಜನಿಸಿದರು ಫಿಲಿಪ್ ಜೋಯಾಕ್ಸ್. ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ 1970 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ.[12] ಅವರು ಜೂಲಿಯಾ ಜೋಯಾಕ್ಸ್ ಎಂಬ ವಿವಾಹಿತ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.[13][14][15] ==ಕೆಲಸ== ಸೊಲ್ಲರ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ 'ಟೆಲ್ ಕ್ವೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್'ಗೆ ಸೇರಿದ ನಂತರ, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಭಾಷೆಯ ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಗುಂಪಿನ ಸಕ್ರಿಯ ಸದಸ್ಯರಾದರು. ಅವಳು ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಳು ಮತ್ತು 1979 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪದವಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದಳು. ಕೆಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ರಚನಾತ್ಮಕ ನಂತರದ ಟೀಕೆಗೆ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಅವಳ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿರ್ಮಾಣವು ಸಿಗ್ಮಂಡ್ ಫ್ರಾಯ್ಡ್ ಮತ್ತು ಜಾಕ್ವೆಸ್ ಲ್ಯಾಕನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ರಚನಾತ್ಮಕ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿಷಯದ ಯಾವುದೇ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ; ಬದಲಿಗೆ, ಅವಳು ಯಾವಾಗಲೂ "ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ" ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ಒಲವು ತೋರುತ್ತಾಳೆ.[16] ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ, ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವಾಗ, ಅಗತ್ಯ ರಚನೆಗಳ ನಂತರದ ರಚನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಅವಳು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು 1970 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಚೈನೀಸ್ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ (1977) ಬರೆದರು.[17][18][19][20][21][22] ==ಸ್ತ್ರೀವಾದ== ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಸ್ತ್ರೀವಾದದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿ ಸಿಮೋನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್, ಹೆಲೆನ್ ಸಿಕ್ಸಸ್ ಮತ್ತು ಲೂಸ್ ಇರಿಗರೆ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.[25][26] US ಮತ್ತು UK ಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳ[27][28] ಹಾಗೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲೆಯ [29][30] ಓದುವಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಸಹ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ವಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಚಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಸಂಬಂಧವು ಹೊಂದಿದೆ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ಮಲಾಡೀಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೋಲ್ (1993) ನಲ್ಲಿ "ವುಮೆನ್ಸ್ ಟೈಮ್" ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಮೂರು ರೀತಿಯ ಸ್ತ್ರೀವಾದದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವನ್ನು ಮಾಡಿದರು; ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೊದಲ ಎರಡು ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವಾಗ, ಆಕೆಯ ನಿಲುವುಗಳು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ತ್ರೀವಾದವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. "ಏಕೀಕೃತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಭಾಷೆ"ಯ ಸೇರಿಕೊಂಡ ಕೋಡ್ [ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ] ವಿರುದ್ಧ ಬಹು ಲೈಂಗಿಕ ಗುರುತುಗಳ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ==ಕಾದಂಬರಿಕಾರ== ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಪತ್ತೇದಾರಿ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹಲವಾರು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪುಸ್ತಕಗಳು ನಿರೂಪಣೆಯ ಸಸ್ಪೆನ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಾಗ ಮತ್ತು ಶೈಲೀಕೃತ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಾಗ, ಅವಳ ಓದುಗರು ಅವಳ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿರುವ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆಕೆಯ ಪಾತ್ರಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ ಸಾಧನಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಆಕೆಯ ಪ್ರಕಾರದ ಕಾಲ್ಪನಿಕವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೋಸ್ಟೋವ್ಸ್ಕಿಯ ನಂತರದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ದಿ ಓಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಅಂಡ್ ದಿ ವುಲ್ವ್ಸ್, ಮರ್ಡರ್ ಇನ್ ಬೈಜಾಂಟಿಯಮ್, ಮತ್ತು ಪೊಸೆಷನ್ಸ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಅವರ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕೃತಿಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಸಮೀಪಿಸುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೊಸೆಷನ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಫ್ರೆಂಚ್ ಪತ್ರಕರ್ತೆ ಸ್ಟೆಫನಿ ಡೆಲಾಕೋರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರ ಬದಲಿ ಅಹಂಕಾರದಂತೆ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಬೈಜಾಂಟಿಯಂನಲ್ಲಿನ ಕೊಲೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯದ ವಿಷಯಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ; ಅವಳು ಅದನ್ನು "ಒಂದು ರೀತಿಯ ವಿರೋಧಿ ಡಾ ವಿನ್ಸಿ ಕೋಡ್" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದಳು.[32] ==ಗೌರವಗಳು== "ಭಾಷೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಛೇದನದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ನವೀನ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಾಗಿ", ಕ್ರಿಸ್ಟೇವಾ ಅವರಿಗೆ 2004 ರಲ್ಲಿ ಹೋಲ್ಬರ್ಗ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಚಿಂತನೆಗಾಗಿ 2006 ರ ಹನ್ನಾ ಅರೆಂಡ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಆಕೆಗೆ ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಲೀಜನ್ ಆಫ್ ಆನರ್, ಕಮಾಂಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಮೆರಿಟ್ ಮತ್ತು ವಕ್ಲಾವ್ ಹ್ಯಾವೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.[33] ಅಕ್ಟೋಬರ್ 10, 2019 ರಂದು, ಅವರು ಯೂನಿವರ್ಸಿಡೇಡ್ ಕ್ಯಾಟೋಲಿಕಾ ಪೋರ್ಚುಗೀಸಾದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪಡೆದರು. ==ಆಯ್ದ ಬರಹಗಳು== ===ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ=== *Séméiôtiké: recherches Pour une sémanalyse, Paris, Seuil, 1969 (trans. ಇನ್ ಡಿಸೈರ್ ಇನ್ ಲಾಂಗ್ವೇಜ್: ಎ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಅಪ್ರೋಚ್ ಟು ಲಿಟರೇಚರ್ ಅಂಡ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ವೆಲ್, ಲಂಡನ್, 1980) *ಲೆ ಲ್ಯಾಂಗೇಜ್, ಸಿಇಟಿ ಇನ್ಕೊನ್ನು: ಯುನೆ ಇನಿಶಿಯೇಶನ್ ಎ ಲಾ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್, ಎಸ್.ಜಿ.ಪಿ.ಪಿ., 1969; ಹೊಸ ಆವೃತ್ತಿ., ಕೊಲ್. ಪಾಯಿಂಟ್ಸ್, ಸೆಯುಲ್, 1981 (1981 ರಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರ. ದಿ ಅಜ್ಞಾತ: ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಇನಿಶಿಯೇಶನ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಹಾರ್ವೆಸ್ಟರ್ ವೀಟ್‌ಶೀಫ್, ಲಂಡನ್, 1989) *ಲಾ ಕ್ರಾಂತಿ ಡು ಲ್ಯಾಂಗೇಜ್ ಪೊಯೆಟಿಕ್: L'avant-garde à la fin du 19e siècle: Lautreamont et Mallarmé, Seuil, Paris, 1974 (ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಟ್ರಾನ್ಸ್ , ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1984) *ಪಾಲಿಲಾಗ್, ಸೆಯುಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1977 (ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಡಿಸೈರ್: ಎ ಸೆಮಿಯೋಟಿಕ್ ಅಪ್ರೋಚ್ ಟು ಲಿಟರೇಚರ್ ಅಂಡ್ ಆರ್ಟ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ವೆಲ್, ಲಂಡನ್, 1980) *ಹಿಸ್ಟೋಯರ್ಸ್ ಡಿ ಅಮೋರ್, ಡೆನೊಯೆಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1983 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಟೇಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಲವ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1987) *ಲೆ ಟೆಂಪ್ಸ್ ಸೆನ್ಸಿಬಲ್. ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಎಟ್ ಎಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯನ್ಸ್ ಲಿಟ್ಟೆರೇರ್, ಗಲ್ಲಿಮರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1994 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಟೈಮ್ ಅಂಡ್ ಸೆನ್ಸ್: ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅನುಭವ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1996) *ದೋಸ್ಟೋಯೆವ್ಸ್ಕಿ, ಬುಚೆಟ್-ಚಾಸ್ಟೆಲ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2020 ===ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಪ್ರಬಂಧಗಳು=== *ಡೆಸ್ ಚಿನೋಯಿಸೆಸ್, ಎಡಿಷನ್ ಡೆಸ್ ಫೆಮ್ಮೆಸ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1974 (ಚೀನೀ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ, ಮರಿಯನ್ ಬೋಯಾರ್ಸ್, ಲಂಡನ್, 1977 *Du mariage considéré comme un des Beaux-Arts, Fayard, Paris, 2015 (Marriage as a Fine Art (Philippe Sollers ಜೊತೆ) ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ 2016 *ನಾನು ಪ್ರಯಾಣ. ನೆನಪುಗಳು. ಎಂಟ್ರೆಟಿಯನ್ ಅವೆಕ್ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಡಾಕ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2016 (ಎ ಜರ್ನಿ ಅಕ್ರಾಸ್ ಬಾರ್ಡರ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಥ್ರೂ ಐಡೆಂಟಿಟೀಸ್ , 2020) ===ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹ=== *ಕ್ರಿಸ್ಟೆವಾ ರೀಡರ್, ಸಂ. ಟೊರಿಲ್ ಮೊಯಿ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1986 *ಪೋರ್ಟಬಲ್ ಕ್ರಿಸ್ಟೆವಾ, ಸಂ. ಕೆಲ್ಲಿ ಆಲಿವರ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1997 *ಕ್ರೈಸಿಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಸಬ್ಜೆಕ್ಟ್, ಅದರ್ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2000 *ಲಾ ಹೈನೆ ಎಟ್ ಲೆ ಕ್ಷಮೆ, ಸಂ. ಪಿಯರ್-ಲೂಯಿಸ್ ಫೋರ್ಟ್, ಫೇಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2005 ರ ಮುನ್ನುಡಿಯೊಂದಿಗೆ (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದ್ವೇಷ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮೆ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2010) *ಡೇವಿಡ್ ಉಹ್ರಿಗ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 2013 ರ ಪಲ್ಷನ್ಸ್ ಡು ಟೆಂಪ್ಸ್, ಮುನ್ನುಡಿ, ಆವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಪ್ಯಾಶನ್ಸ್ ಆಫ್ ಅವರ್ ಟೈಮ್, ಎಡ್. ಲಾರೆನ್ಸ್ ಡಿ. ಕ್ರಿಟ್ಜ್‌ಮನ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2019) ===ಕಾದಂಬರಿಗಳು=== *ಲೆಸ್ ಸಮೌರಾಯ್ಸ್, ಫಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1990 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದಿ ಸಮುರಾಯ್: ಎ ನಾವೆಲ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1992) *Le Vieil homme et les loups, Fayard, Paris, 1991(trans. The Old Man and the Wolves, Columbia University Press, New York, 1994) *ಪೊಸೆಷನ್ಸ್, ಫೇಯಾರ್ಡ್, ಪ್ಯಾರಿಸ್, 1996 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಸ್ವಾಧೀನಗಳು: ಎ ನಾವೆಲ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 1998) *Meurtre à Byzance, Fayard, Paris, 2004 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ಮರ್ಡರ್ ಇನ್ ಬೈಜಾಂಟಿಯಂ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2006) *ಥೆರೆಸ್ ಮೊನ್ ಅಮೋರ್: ರೆಸಿಟ್. ಸೇಂಟ್ ಥೆರೆಸ್ ಡಿ’ಅವಿಲಾ, ಫಯಾರ್ಡ್, 2008 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ತೆರೇಸಾ, ಮೈ ಲವ್. ಆನ್ ಇಮ್ಯಾಜಿನ್ಡ್ ಲೈಫ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೇಂಟ್ ಆಫ್ ಅವಿಲಾ, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, 2015) *L'Horloge enchantee, Fayard, Paris, 2015 (ಟ್ರಾನ್ಸ್. ದಿ ಎನ್ಚ್ಯಾಂಟೆಡ್ ಕ್ಲಾಕ್, ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 2017) == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == fpe8x25x9ts2lmsiyft1wbilj4q5gbk 0 123400 1258563 1250610 2024-11-19T12:47:06Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258563 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಜಾನ್ವಿ ಕಪೂರ್ | image = Janhvi Kapoor graces Lux Golden Rose Awards 2018 (01).jpg | caption = ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ | parents = [[ಶ್ರೀದೇವಿ]]<br>ಬೋನಿ ಕಪೂರ್ | birth_date = {{Birth date and age|df=no|1997|03|7}} | birth_place = [[ಮುಂಬೈ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ಭಾರತ | years_active = ೨೦೧೮-ಇಂದಿನವರೆಗೆ | occupation = ನಟಿ | relatives = ನೋಡಿ [[List of Hindi film clans#Kapoor family (of Surinder Kapoor)|Kapoor family]] }} '''ಜಾನ್ವಿ ಕಪೂರ್''' (ಜನನ ೭ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೭) ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ [[ಭಾರತೀಯ]] ನಟಿ. ಶ್ರೀದೇವಿ ಮತ್ತು ಬೋನಿ ಕಪೂರ್ ದಂಪತಿಗೆ ಜನಿಸಿದ ಪುತ್ರಿ. ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ '''ಧಡಕ್''' ಎಂಬ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಟನೆಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ==ಬಾಲ್ಯ ಜೀವನ== ಜಾನ್ವಿ ಕಪೂರ್ ೧೯೯೭ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೭ ರಂದು ನಟಿ ಶ್ರೀದೇವಿ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ [[:en: boney kapoor|ಬೋನಿ ಕಪೂರ್]] ದಂಪತಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |title=Janhvi Kapoor: Movies, Photos, Videos, News, Biography & Birthday {{!}} eTimes |url=https://m.timesofindia.com/topic/Janhvi-Kapoor |website=timesofindia.indiatimes.com |accessdate=29 December 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Janhvi Kapoor shares a throwback picture of Boney Kapoor and late Sridevi |url=https://wap.business-standard.com/article/news-ani/janhvi-kapoor-shares-a-throwback-picture-of-boney-kapoor-and-late-sridevi-119060200395_1.html |website=Business Standard India |accessdate=29 December 2019 |date=2 June 2019 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಅವರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ತಂಗಿ ಖುಷಿ, ಮತ್ತು ಅಣ್ಣಂದಿರು ನಟ ಅರ್ಜುನ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಅನ್ಶುಲಾ ಕಪೂರ್.<ref>{{cite web |title=Arjun Kapoor, Khushi, Anshula come together for father Boney Kapoor at Maidaan mahurat ceremony. See pics |url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/arjun-kapoor-khushi-anshula-come-together-for-father-boney-kapoor-at-maidaan-mahurat-ceremony-see-pics/story-HVsAs55MCeRj7j7MC0gKqN.html |website=Hindustan Times |accessdate=29 December 2019 |language=en |date=22 August 2019}}</ref> ಮತ್ತು ಅವರು ನಟರಾದ ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಸಂಜಯ್ ಕಪೂರ್ ಅವರ ಸೊಸೆ. ಮುಂಬೈನ ಧೀರೂಭಾಯ್ ಅಂಬಾನಿ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು, ಅವರು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲೀ ಸ್ಟ್ರಾಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ಫಿಲ್ಮ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನಿಂದ ನಟನಾ ಕೋರ್ಸ್ ಮಾಡಿದ್ದರು. ==ವೃತ್ತಿ== ಇಶಾನ್ ಖಟ್ಟರ್ ಜೊತೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿರುವ ಶಶಾಂಕ್ ಖೈತಾನ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ರೋಮ್ಯಾನ್ಸ್ ಧಡಕ್ ಮೂಲಕ ಕಪೂರ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನಟನೆಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ೨೦೧೬ ರ ಮರಾಠಿ ಚಲನಚಿತ್ರ [[:en:sairat|ಸೈರತ್‌]]ನ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ರಿಮೇಕ್ ಧಡಕ್, ಕಪೂರ್‌ನನ್ನು ಯುವ ಮೇಲ್ವರ್ಗದ ಹುಡುಗಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದನು. ಅವರು ಕೆಳವರ್ಗದ ಹುಡುಗನೊಂದಿಗೆ (ಖಟ್ಟರ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ) ಓಡಿಹೋದ ನಂತರ ಜೀವನವು ದುರಂತವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web |title=‘Dhadak’ reviews: Critics give film a thumbs down |url=https://gulfnews.com/going-out/movie-reviews/dhadak-reviews-critics-give-film-a-thumbs-down-1.2254597 |website=gulfnews.com |accessdate=29 December 2019 |language=en}}</ref> ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಋಣಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ೧೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ಸಂಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=The Real Winner With Dhadak - Box Office India |url=https://boxofficeindia.com/report-details.php?articleid=4133 |website=boxofficeindia.com |accessdate=29 December 2019}}</ref><ref>{{cite web |last1=Hungama |first1=Bollywood |title=Box Office: Worldwide Collections and Day wise breakup of Dhadak :Bollywood Box Office - Bollywood Hungama |url=https://www.bollywoodhungama.com/news/box-office-special-features/box-office-worldwide-collections-day-wise-breakup-dhadak/ |accessdate=29 December 2019 |language=en |date=21 July 2018}}</ref> ಸಿಎನ್ಎನ್-ನ್ಯೂಸ್ ೧೮ ಗಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ರಾಜೀವ್ ಮಸಂದ್ ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಮೂಲಕ್ಕಿಂತ ಕೀಳರಿಮೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. ಫಸ್ಟ್‌ಪೋಸ್ಟ್‌ನ ಅನ್ನಾ ಎಂ. ಎಂ. ವೆಟಿಕಾಡ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, "ದೋಷಪೂರಿತ ಬರವಣಿಗೆಯಿಂದ ಹೊರೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ವರ್ಚಸ್ಸಿಗೆ ಬರಬಹುದು. ದುಃಖಕರವೆಂದರೆ, ಜಾನ್ವಿ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣರಹಿತ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ". ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹಿಳಾ ಚೊಚ್ಚಲ ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಕಾಸ್ಮೆಟಿಕ್ಸ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನೈಕಾ ಕಪೂರ್ ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು.<ref>{{cite web |title=Girls should be unapologetic about what they want: Janhvi Kapoor |url=https://wap.business-standard.com/article/news-ians/girls-should-be-unapologetic-about-what-they-want-janhvi-kapoor-118091201224_1.html |website=Business Standard India |accessdate=29 December 2019 |date=12 September 2018 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ಫಿಲ್ಮೋಗ್ರಾಫಿ== {| class="wikitable" |ಕೀ | style="background:#ffc;"| {{dagger|alt=Films that have not yet been released}} | ಇನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗದ ಚಿನಿಮಾವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ |} {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |- style="text-align:center;" ! scope="col"|ವರ್ಷ ! scope="col"|ಸಿನಿಮಾ ! scope="col"|ಪಾತ್ರ ! class="unsortable" scope="col"|ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- |೨೦೧೮ !scope="row"|''ಧಡಕ್'' |ಪಾರ್ಥವಿ ಸಿಂಗ್ ರಾಥೋಡ್ |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚೊಚ್ಚಲ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- |೨೦೨೦ !scope="row" style="background:#FFFFCC;"|''ಗೋಸ್ಟ್ ಸ್ಟೊರೀಸ್ (೨೦೨೦ಸಿನೆಮಾ )'' {{dagger|alt=Film has yet to be released}} |ಟಿಬಿಎ |ನೆಟ್ ಫ್ಲಿಕ್ಸ್ ಆಂಥಾಲಜಿ ಫಿಲ್ಮ್; ಜೊಯಾ ಅಖ್ತರ್ |- |೨೦೨೦ ! scope="row" style="background:#FFFFCC;"|''ಗುಂಜನ್ ಸಕ್ಸೇನಾ'' {{dagger|alt=Film has yet to be released}} |ಗುಂಜನ್ ಸಕ್ಸೇನಾ |ಪೋಸ್ಟ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ |- |೨೦೨೦ !scope="row" style="background:#FFFFCC;"|''ರೂಹಿ ಅಫ್ಜಾ'' {{dagger|alt=Film has yet to be released}} |ರೂಹಿ ಅರೋರ/ ಅಫ್ಸಾನ ಬೆಡಿ |ಪೋಸ್ಟ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ |- |೨೦೨೦ ! scope="row" style="background:#FFFFCC;"|''ದೊಸ್ತನ ೨'' {{dagger|alt=Film has yet to be released}} |ಟಿಬಿಎ |ಚಿತ್ರೀಕರನ<ref>{{cite web|url=https://m.hindustantimes.com/bollywood/janhvi-kapoor-kicks-off-dostana-2-shoot-in-amritsar-with-lassi-and-a-visit-to-golden-temple-see-pics/story-YMSbFGz7mODC4lGucuwXgO_amp.html|title=Janhvi Kapoor kicks off Dostana 2 shoot in Amritsar with lassi and a visit to Golden Temple.|work=[[Hindustan Times]]|date=7 November 2019|accessdate=9 November 2019}}</ref> |} ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery> File:Janhvi Kapoor at the 25th SOL Lions Gold Awards 2018.jpg|thumb|೨೫ ನೇ ಎಸ್‌ಒಎಲ್ ಲಯನ್ಸ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ಜಾನ್ವಿ ಕಪೂರ್ File:Janhvi Kapoor graces Lokmat Most Stylish Awards 2018 (04).jpg|thumb|ಜಾನ್ವಿ ಕಪೂರ್ ಲೋಕಮತ್ ಮೋಸ್ಟ್ ಸ್ಟೈಲೀಶ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ೨೦೧೮ </gallery> ==ಉಲ್ಲೇಖ== == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} e2lpkzstm833g4i9dzzj3hd2bwpyxgw 0 123707 1258735 1252501 2024-11-20T10:56:08Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258735 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Vamshi | image = Vamshi.jpg | caption = ಸಿನಿಮಾ ಪೋಸ್ಟರ್ | director = [[ಪ್ರಕಾಶ್ (ನಿರ್ದೇಶಕ)|ಪ್ರಕಾಶ್]] | writer = | producer = [[ಪಾರ್ವತಮ್ಮ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್]] | starring = | music = ಆರ್.ಪಿ.ಪಟ್ನಾಯಕ್ | language = [[ಕನ್ನಡ]] | country = [[ಭಾರತ]] | cinematography = | editing = | distributor = | released = ೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮ | runtime = }} '''ವಂಶಿ''' ಕನ್ನಡ- ಭಾಷೆಯ ಆಕ್ಷನ್ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, [[ಪುನೀತ್ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್]] ಮತ್ತು [[ನಿಕಿತಾ ತುಕ್ರಾಲ್]] ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನು [[ಪ್ರಕಾಶ್ (ನಿರ್ದೇಶಕ)|ಪ್ರಕಾಶ್]] ರವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತಿ [[ಪಾರ್ವತಮ್ಮ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್]] ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ<ref>{{cite web |title=Vamshi movie: Watch Online HD Full movie |url=https://www.komparify.com/entertainment/movie/vamshi |website=komparify.com |accessdate=11 January 2020}}</ref>. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೮ ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು .<ref>{{cite web |title=Kannada Cinema News {{!}} Kannada Movie Reviews {{!}} Kannada Movie Trailers - IndiaGlitz Kannada |url=https://www.indiaglitz.com/kannada |website=IndiaGlitz.com |accessdate=11 January 2020 |archive-date=12 ಆಗಸ್ಟ್ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140812210226/http://www.indiaglitz.com/kannada |url-status=dead }}</ref> ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪುನಿತ್ ರವರು ವಂಶಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದು , ನಿಖಿತಾ ತುಕ್ರಾಲ್ ರವರು ಶಾರೂ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ (ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿಯವರು]] ಪುನೀತ್ ರವರ ತಾಯಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ . ==ಕಥಾವಸ್ತು== ವಂಶಿ (ಪುನೀತ್ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್)<ref>https://www.filmibeat.com/kannada/movies/vamshi.html</ref> ಪೊಲೀಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದು, ಅವನು ಸಣ್ಣ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಕೋಪಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಇದು ಅವನನ್ನು ತೊಂದರೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಸುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ತರಬೇತಿಯ ನಂತರ, ಪೋಸ್ಟ್ ಮಾಡಲು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಿರುವಾಗ, ವಂಶಿ ಹಿಂದಿನವುಗಳನ್ನು ನೆನೆದು ಕೋಪಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ .ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವನ ಕೋಪವು ಸಂದರ್ಶನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ವಂಶಿ ಅವರು ರೌಡಿ ಕೆ.ಆರ್. ನ ಮಗನೆಂದು ತಿಳಿದು ಪೊಲೀಸ್ ಸಂದರ್ಶನವನ್ನು ವಿಫಲವೆಂದು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ . ಅವನು ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಕೆ.ಆರ್.ನ ಮಗನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ, ತನ್ನ ತಂದೆಯ (ಕೆ.ಆರ್.) ರೌಡಿ ತಂಡವನ್ನು ಅದರ ನಾಯಕನಾಗಿ ಸೇರುತ್ತಾನೆ, ಮತ್ತು ಜಯಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ಕೆ.ಆರ್ ನ ಇತರ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ರಾಜಕಾರಣಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ . ಹಾಗೆ ಮಾಡುವಾಗ, ಅವನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ದೂರವಾಗುತ್ತಾನೆ ( ಲಕ್ಷ್ಮಿ ) ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮಿ ಶ್ರದ್ಧಾ ( ನಿಕಿತಾ ತುಕ್ರಲ್ ) .ಅವರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ, ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ವಾತ್ಸಲ್ಯವನ್ನು ಅವರು ನಂತರ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ಶಾಂತ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಮರಳುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರ ಸ್ವಂತ ರೌಡಿ ತಂಡ ಮತ್ತು ವಂಶಿ ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರೌಡಿಗಳಾಗಿ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ತಿರುಗಿಬೀಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ವಂಶಿಯು ರೌಡಿ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿಯೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ಆ ತಂಡ ಮತ್ತು ವಂಶಿ ನಡುವೆ ಜಗಳ ನಡೆಯುತ್ತದೆ . ವಂಶೀ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ವಿಜೇತರಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ವಂಶಿ ಶಿಕ್ಷಕನಾಗಿ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವನು, ನಿಕಿತಾ ಮತ್ತು ಅವನ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಬದುಕುತ್ತಾರೆ. ==ಪಾತ್ರವರ್ಗ== * ವಂಶಿಯಾಗಿ [[ಪುನೀತ್ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್]]<br /> * ಶಾರೂ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ನಿಕಿತಾ ತುಕ್ರಾಲ್]] <ref>https://chordify.net/chords/vamshi-kannada-movie-bhuvanam-sharanam-puneeth-rajkumar-nikitha-thukral-puneeth-hit-songs-anand-audi</ref><br /> * [[ಲಕ್ಷ್ಮಿ (ಚಿತ್ರನಟಿ)|ಲಕ್ಷ್ಮಿ ]] ವಂಶಿಯ ತಾಯಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ<br /> * [[ಸುಂದರ್ ರಾಜ್]]<br /> * [[ಕೋಮಲ್ (ನಟ)|ಕೋಮಲ್ ಕುಮಾರ್]]<br /> * ರವಿ ಕಾಳೆ ==ಸಂಗೀತ== ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್]], ರಾಮ್ ನಾರಾಯಣ್ ಬರೆದ ಸಾಹಿತ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಆರ್.ಪಿ.ಪಟ್ನಾಯಕ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಆರು ಹಾಡುಗಳಿವೆ. ''ತಾಯಿ ತಾಯಿ'' ಹಾಡನ್ನು ೧೯೯೩ ರ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ಹೂವು ಹಣ್ಣುವಿನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು . ಇದರಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಭುವನಂ - [[ಸೋಹಂ ಚಕ್ರವರ್ತಿ]] (ಲಿರಿಕ್ಸ್ : ವಿ.ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್)<br /> ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಲಿ - [[ಪುನೀತ್ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್]], [[ಶ್ರೇಯಾ ಘೋಷಾಲ್]](ಲಿರಿಕ್ಸ್ :[[ರಾಮ್ ನಾರಾಯಣ್]])<br /> ಏನಾತೋ ಇದು - [[ಸೋನು ನಿಗಮ್]] (ಲಿರಿಕ್ಸ್ : ವಿ.ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್)<br /> ಅಮಲು - [[ರಾಜೇಶ್ ಕೃಷ್ಣನ್]] (ಲಿರಿಕ್ಸ್: [[ಜಯಂತ ಕಾಯ್ಕಿಣಿ]])<ref>{{Cite web |url=https://wynk.in/music/song/amalu-amalu/si_IN-A44-08-00112 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2020-01-11 |archive-date=2020-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200111095741/https://wynk.in/music/song/amalu-amalu/si_IN-A44-08-00112 |url-status=dead }}</ref><br /> ಮಾಯಗಾತಿಯೇ - [[ಉದಿತ್ ನಾರಾಯಣ್]] , [[ಮಾಲತಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್]] (ಲಿರಿಕ್ಸ್ : [[ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್]])<br /> ತಾಯಿ ತಾಯಿ - [[ಕೆ. ಎಸ್. ಚಿತ್ರಾ]]<br />(ಲಿರಿಕ್ಸ್ : [[ಹಂಸಲೇಖ]])<br /> ತಾಯಿ ತಾಯಿ -ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್<br />(ಲಿರಿಕ್ಸ್ : ಹಂಸಲೇಖ) ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಚಲನಚಿತ್ರ]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಬರೆದ ಲೇಖನ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] qs9y2qcwtj1fayyx7d60zb0ejv1l30e 0 124458 1258567 1125162 2024-11-19T13:22:44Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258567 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson | image = Javur Jagadeeshappa Shobha.jpg | image_size = | caption = | fullname = ಜಾವೂರ್ ಜಗದೀಶಪ್ಪ ಶೋಭಾ | birth_date = {{birth date and age|1978|1|14|df=yes}} | birth_place = Pashupathihaal, [[ಧಾರವಾಡ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], ಭಾರತ | height = | weight = | country = {{IND}} | sport = [[Athletics (sport)|ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್]] | event = [[Heptathlon]] | coach = | highestranking = | pb = 6211 ([[ನವ ದೆಹಲಿ]] 2004) | medaltemplates = {{Medal|Competition|[[Asian Games]]}} {{Medal|Bronze| [[2002 Asian Games|2002 Busan]]|[[Athletics at the 2002 Asian Games – Women's heptathlon|Heptathlon]]}} {{Medal|Bronze| [[2006 Asian Games|2006 Doha]]|[[Athletics at the 2006 Asian Games – Women's heptathlon|Heptathlon]]}} {{Medal|Competition|[[Afro-Asian Games]]}} {{Medal|Gold| [[2003 Afro-Asian Games|2003 Hyderabad]]|Heptathlon}} {{Medal|Competition|[[Asian Athletics Championships]]}} {{Medal|Silver| [[2002 Asian Athletics Championships|2002 Colombo]]|Heptathlon}} {{Medal|Silver| [[2007 Asian Athletics Championships|2007 Amman]]|[[2007 Asian Athletics Championships – Women's heptathlon|Heptathlon]]}} | updated = ೧೦ ಜುಲೈ ೨೦೧೩ }} '''ಜಾವೂರ್ ಜಗದೀಶಪ್ಪ''' (ಜನನ ೧೪ ಜನವರಿ ೧೯೭೮) ಕರ್ನಾಟಕದ ಧಾರವಾಡದ ಬಳಿಯ ಪಶುಪತಿಹಾಲ್ ನವರು. ಅವರು ಪ್ರಸ್ತುತ ಭಾರತದ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಹೆಪ್ಟಾಥ್ಲಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಆಫ್ರೋ-ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದರು. ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಿದ ೬೨೧೧ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಗೌರವವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಅಂತಹ ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರದ ಜೀವನವನ್ನು ನೋಡಲು ನಾವು ಇಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಕ್ರೀಡಾಪಟು ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಪಣೆಯನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವರು ಸಣ್ಣ, ಆದರೆ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ ಅವರ ಜೀವನ ಕಥೆಯನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿ== ಇವರು ೧೪ ಜನವರಿ ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಶುಪತಿಹಾಲ್ ನವರು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಕರ್ನಾಟಕದ ಧಾರವಾಡ, ಜಾವೂರ್ ಜಗದೀಶಪ್ಪ ಅಥವಾ ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಪಶುಪತಿಹಾಲ್ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದವರು ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತು ಫೀಲ್ಡ್ ಅಥ್ಲೀಟ್. ರೈಲ್ವೆ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಶೋಭಾಗೆ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಕ್ರೀಡೆಗಳತ್ತ ಒಲವು ಇತ್ತು. ಅವಳು ತನ್ನ ೫ ನೇ ತರಗತಿಯಿಂದ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು. ಅವರ ಸಮರ್ಪಣೆ ಶ್ರೀಮಂತ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಅವರು ಕಿರಿಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ==ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಹಾದಿ== ದೋಹಾ, ಕತಾರ್: ಡಿಸೆಂಬರ್ ೦೯, ೨೦೦೬ ರಂದು ದೋಹಾದ ಖಲೀಫಾ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ನಡೆದ 15 ನೇ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಎರಡನೇ ದಿನದಂದು ಭಾರತದ ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ ಮಹಿಳಾ ಹೆಪ್ಟಾಥ್ಲಾನ್ ಜಾವೆಲಿನ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಎಸೆದರು.<ref>{{Cite web |url=https://www.sports-reference.com/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2020-01-26 |archive-date=2010-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100201172906/http://www.sports-reference.com/ |url-status=dead }}</ref> ಎಎಫ್‌ಪಿ ಫೋಟೋ / ಮಾರ್ವಾನ್ ನಾಮಾನಿ (ಫೋಟೋ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಓದಬೇಕು ಮಾರ್ವಾನ್ ನಾಮಾನಿ / ಎಎಫ್‌ಪಿ / ಗೆಟ್ಟಿ ಇಮೇಜಸ್) ಶೋಭಾ ಅವರ ಅದ್ಭುತ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಪ್ರಯಾಣವು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬುಸಾನ್ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಕಂಚಿನ ಪದಕ ಮತ್ತು ಕೊಲಂಬೊ ಏಷ್ಯನ್ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಪದಕದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ಶೋಭಾ ತನ್ನ ಸುವರ್ಣ ಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು. ಆಫ್ರೋ-ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಹಳದಿ ಲೋಹವನ್ನು ಗೆದ್ದಳು. ಈ ಗೆಲುವು ಅವಳನ್ನು ದೇಶದಲ್ಲಿ ತ್ವರಿತ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ನಂತರ ಆಕೆಯ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ತಂದ ಘಟನೆ ಬಂದಿತು<ref>{{Cite web |url=https://www.kreedon.com/jj-shobha-biography-wiki/ |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2020-01-26 |archive-date=2020-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126092045/https://www.kreedon.com/jj-shobha-biography-wiki/ |url-status=dead }}</ref>. ==ಐತಿಹಾಸಿಕ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ== ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೊಂದರಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮುದಾಯವು ಅವರನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯರು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ ಅಥೆನ್ಸ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಪದಕ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಖಚಿತವಾಗಿ ಅನೇಕ ಹೃದಯಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ! ಹೆಪ್ಟಾಥ್ಲಾನ್ ಈವೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಶೋಭಾ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಂಬಿಕೆಯ ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ಟ್ವಿಸ್ಟ್ನಲ್ಲಿ, ಎರಡನೇ ಕೊನೆಯ ಘಟನೆಯಾದ ಜಾವೆಲಿನ್ ಥ್ರೋನಲ್ಲಿ ಅವಳು ಗಾಯಗೊಂಡಳು. ಅಸ್ಥಿರಜ್ಜು ಕಣ್ಣೀರು ತುಂಬಾ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಶೋಭಾಳನ್ನು ಸ್ಟ್ರೆಚರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಹೃದಯ ವಿದ್ರಾವಕ ತಾಣವಾಗಿತ್ತು. ಹೇಗಾದರೂ ಅವಳು ಹಿಂತಿರುಗಿದಳು, ಅವಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದಳು, ಮತ್ತು ಅವಳು ಓಟವನ್ನು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದಳು. ಶೋಭಾ ಆ ದಿನ ನಿಜವಾದ ಕ್ರೀಡಾಪಟು ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಅವರು ೩೪ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ೧೧ ನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರು, ಆದರೆ ಅವರು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೌರವವನ್ನು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. “ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ೮೦೦ ಮೀಟರ್ ಓಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಿರಲಿಲ್ಲ. ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಘಟನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಸಲು ನಾನು ಈವೆಂಟ್ ಅನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಭಾರತೀಯ ದಳವು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದಾಗ, ನಾನು ನೋವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರೆ ನಾನು ಹೊರಬರುತ್ತೇನೆ ಎಂಬ ಷರತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ, ನಾನು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ೬೧೭೨ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಅದು ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ೬೨೧೧ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ”ಎಂದು ಅವರು ಹಿಂದೂ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ದಿ ಹಿಂದೂಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನುಭವವು ಕೇವಲ ಪದಕಗಳಿಗಿಂತ ಶೋಭಾಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಆಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಇದು ಅವಳ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಹೆಪ್ಟಾಥ್ಲಾನ್ ಈವೆಂಟ್‌ನ ವಿಜೇತ, ಸ್ವೀಡನ್‌ನ ಕೆರೊಲಿನಾ ಕ್ಲುಫ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಟೈಮ್ಸ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು, “ಅಭ್ಯಾಸ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ನೋಡಿ ನನಗೆ ಆಘಾತವಾಯಿತು. ಅವಳು ಮತ್ತೆ ನಡೆಯಲು, ಓಟವನ್ನು ಮರೆತುಬಿಡಬಹುದೆಂದು ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಭಾವಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>https://www.gktoday.in/topics/j-j-shobha/</ref> ” ==ಜೆ.ಜೆ ಶೋಭಾ ೨೦೦೪ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಸ್ಕೋರ್ ಕಾರ್ಡ್== {| class="wikitable" |- ! ಈವೆಂಟ್ !! ಪ್ರದರ್ಶನ !! ಅಂಕಗಳು |- | ಜಾವೆಲಿನ್ || ೪೪.೩೬ಮೀ || ೭೫೧ |- | ಲಾಂಗ್ ಜಂಪ್ || ೬.೩೬ಮೀ || ೯೬೨ |- | ಗುಂಡು ಎಸೆತ || ೧೨.೫೨ಮೀ || ೬೯೬ |- | ಎತ್ತರ ಜಿಗಿತ || ೧.೬೭ ಮೀ || ೮೧೮ |} ಈ ಅಭಿನಯವು ಅವಳ [[ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ|ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಶೋಭಾ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಬೀಜೀಂಗ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹೆಪ್ಟಾಥ್ಲಾನ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ೫೭೪೯ ಅಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೋಭಾ ೨೯ ನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ==ಜೆ.ಜೆ ಶೋಭಾ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ವಿಷಯಗಳು== * ಜೆ.ಜೆ ಶೋಭಾ ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯೆ ರೈಲ್ವೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಗುಮಾಸ್ತರಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತಿದ್ದಾರೆ. * ಆಕೆಯ ನೆಚ್ಚಿನ ನಟ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ತಾರೆ ವೆಂಕಟೇಶ್. * ಶೋಭಾ ಸಾಧ್ಯವಾದಗಲೆಲ್ಲ ಚಿಕನ್ ಬಿರಿಯಾನಿ ಮತ್ತು ಭೆಂಡಿ ಹಾಗ್ ಮಾಡಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಾರೆ. * ಅಥೆನ್ಸ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡೆಗಳಿಗೆ ಬಧ್ದತೆ ಮತ್ತು ಧೃಢತೆಯ ನಿಶ್ಚಯಕ್ಕಾಗಿ ಶೋಭಾಗೆ ಅಂದಿನ ಕೇಂದ್ರ ಕ್ರೀಡಾ ಸಚಿವ ಸುನಿಲ್ ದತ್ತ್ ಅವರಿಂದ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಾತ್ರಬಂದಿದೆ. ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು== *ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೯ ೨೦೦೫ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹೊಳೆಯುವ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಡಾ ಎಪಿಜೆ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ ರವರು ೨೦೦೪ ರ ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸಗಾಗಿ ಜೆಜೆ ಶೋಭಾ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಧಾನ ಮಾಡಿದರು. ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery> File:The President Dr. A.P.J. Abdul Kalam presenting the Arjuna Award for the year 2004 to Ms. J.J.Shobha for Athletics at a glittering ceremony, in New Delhi on August 29, 2005.jpg|thumb|ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಡಾ.ಎ.ಪಿ.ಜೆ. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೯, ೨೦೦೫ ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ ಅವರು ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್ಗಾಗಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಜೆ.ಜೆ.ಶೋಭ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿದರು. </gallery> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ವಿಮೆನ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಿಯಾ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು]] mtvzgz4om0hlxzs2s3c6y4goa4kk7v8 0 125943 1258652 1205692 2024-11-20T02:01:51Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258652 wikitext text/x-wiki {{Message box |image=Exclamation mark.png|45px |message=ಈ ಲೇಖನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೨೦ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರ. [[ಕೊರೋನಾವೈರಸ್]] (ಗುಂಪು) ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು [[ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಕಾಯಿಲೆ ೨೦೧೯]] ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಲೇಖನಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ವಿಸ್ತರಿಸುವುದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಪೂರಕ ಮಾಹಿತಿ ಸೇರಿಸುವುದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ವಿಸ್ತರಿಸುವ ವಿಷಯಗಳು ಈ ಲೇಖನದ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಇದನ್ನು ಇದನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ. ಬೇರೆ ಲೇಖನಗಳ ಬಗೆಗಿನ ವಿಷಯಗಳಾದರೆ ಆಯಾ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿ}} {{Infobox pandemic | name = ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೨೦ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ | arrival_date = ೩೦ ಜನವರಿ ೨೦೨೦ | total_ili = | territories = [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]], [[ದೆಹಲಿ]], [[ಹರಿಯಾಣ]], [[ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಕೇರಳ]], [[ಲಡಾಖ್]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಒರಿಸ್ಸಾ]] [[ಪಂಜಾಬ್]], [[ರಾಜಸ್ಥಾನ]], [[ತಮಿಳುನಾಡು]], [[ತೆಲಂಗಾಣ]], [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]], [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]] <!-- The confirmed, active, recovery and deaths cases are fetched from the Wikidata.--> | deaths = {{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P1120|qual=P585|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}} | active_cases = {{formatnum: {{#expr: {{formatnum: {{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P1603|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}}-{{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P8010|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}}-{{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P1120|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}} |R}} }} }} | recovery_cases = {{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P8010|qual=P585|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}} | suspected_cases = | confirmed_cases = {{stringsplit | txt={{wdib|ps=1|P1603|qual=P585|sep="--"|df=dmy}} |sep="--" |idx=-1}}<ref name="mohfw">{{Cite web|url=https://www.mohfw.gov.in/|title=Home {{!}} Ministry of Health and Family Welfare {{!}} GOI|website=www.mohfw.gov.in|access-date=2020-03-20}}</ref> | origin = ವುಹಾನ್, [[ಚೀನಾ]] | first_case = [[ಕೇರಳ]] | width = | location = ಭಾರತ | virus_strain = SARS-CoV-2 | disease = COVID-19 | legend3 = | map3 = | legend1 = ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೨೦ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ (ಮಾರ್ಚ್ ೧೬, ೨೦೨೦). | map1 = File:COVID-19 Outbreak Cases in India.svg | website = {{url|https://www.mohfw.gov.in/}} }} [[ದೆಹಲಿ]] <ref>{{Cite news|url=https://www.theweek.in/news/india/2020/03/13/delhi-declares-coronavirus-as-epidemic-as-india-reports-first-death-from-infection.html|title=Delhi declares coronavirus as epidemic as India reports first death from infection|work=The Week|access-date=13 March 2020}}</ref> [[ಹರಿಯಾಣ]],<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/haryana-government-declares-coronavirus-an-epidemic-as-cases-rise-in-india-11583993738096.html|title=Haryana government declares coronavirus an epidemic as cases rise in India|work=Livemint|access-date=13 March 2020}}</ref> [[ಕರ್ನಾಟಕ]],<ref>{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/state/top-karnataka-stories/coronavirus-karnataka-becomes-first-state-to-invoke-provisions-of-epidemic-diseases-act-1897-amid-covid-19-fear-812850.html|title=Coronavirus: Karnataka becomes first state to invoke provisions of Epidemic Diseases Act, 1897 amid COVID-19 fear|work=Deccan Herald|access-date=13 March 2020}}</ref> [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]],<ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/coronavirus-maharashtra-invokes-epidemic-act-theatres-gyms-to-stay-shut-in-mumbai-4-other-cities-54931|title=Coronavirus: Maharashtra invokes Epidemic Act; theatres, gyms to stay shut in Mumbai, 4 other cities|work=The Tribune|access-date=13 March 2020}}{{Dead link|date=ಮಾರ್ಚ್ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ಗುಜರಾತ್]],<ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/coronavirus-guj-govt-issues-epidemic-disease-notification-120031401131_1.html|title=Coronavirus: Guj govt issues epidemic disease notification|last=India|first=Press Trust of|date=2020-03-14|work=Business Standard India|access-date=2020-03-17}}</ref> ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ಗಳಲ್ಲಿ,<ref>{{Cite news|url=https://www.indiatvnews.com/news/india/breaking-up-closes-all-schools-colleges-till-march-21-coronavirus-pandemic-597763|title=Uttar Pradesh shuts all schools, colleges amid Coronavirus pandemic; invokes epidemic act|work=India TV|access-date=13 March 2020}}</ref> ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳ ಕಾಯ್ದೆ-೧೮೯೭ ಪ್ರಕಾರ ಇದನ್ನು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿವೆ. ಭಾರತವು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರವಾಸಿ ವೀಸಾಗಳನ್ನು ಅಮಾನತುಗೊಳಿಸಿದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಇತರ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿವೆ.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/coronavirus-impact-visas-to-india-suspended-till-april-15-2193382|title=India Suspends All Tourist Visas Till April 15 Over Coronavirus: 10 Facts|website=NDTV.com|access-date=2020-03-12}}</ref> == ಜನವರಿ == * '''ಜನವರಿ ೩೦ ರಂದು''' ವುಹಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳಕ್ಕೆ]] ಮರಳಿದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಪ್ರಕರಣ ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-in-india-tracking-country-s-first-50-covid-19-cases-what-numbers-tell-1654468-2020-03-12|title=Coronavirus in India: Tracking country's first 50 COVID-19 cases; what numbers tell|last=Rawat|first=Mukesh|last2=|first2=|date=12 March 2020|website=India Today|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=12 March 2020|last3=|first3=}}</ref> == ಫೆಬ್ರವರಿ == * '''ಫೆಬ್ರವರಿ ೨ ರಂದು,''' ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯಕ್ತಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ನಡುವೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name=":1"/> * '''ಫೆಬ್ರವರಿ ೩ ರಂದು''' ಕೇರಳದ [[ಕಾಸರಗೋಡು|ಕಾಸರಗೋಡಿನಲ್ಲಿ]] ಮೂರನೇ ಪ್ರಕರಣ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ರೋಗಿಯು ವುಹಾನ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ದರು. ಮೂವರೂ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web|url=https://weather.com/en-IN/india/news/news/2020-02-14-kerala-defeats-coronavirus-indias-three-covid-19-patients-successfully|title=Kerala Defeats Coronavirus; India's Three COVID-19 Patients Successfully Recover|website=The Weather Channel|archive-url=https://web.archive.org/web/20200218172552/https://weather.com/en-IN/india/news/news/2020-02-14-kerala-defeats-coronavirus-indias-three-covid-19-patients-successfully|archive-date=18 February 2020|access-date=21 February 2020}}</ref> == ಮಾರ್ಚ್ == === ಮಾರ್ಚ್ ೧-೧೫ === [[ಚಿತ್ರ:Healthcare_workers_wearing_PPE_01.jpg|thumb| ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಸೋಂಕಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಕೇರಳದ ಆರೋಗ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ವೈಯಕ್ತಿಕ ರಕ್ಷಣಾ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ ]] * '''ಮಾರ್ಚ್ ೨ ರಂದು,''' ಕೇಂದ್ರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯವು ಇನ್ನೂ ಎರಡು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ: [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ]] [[ಇಟಲಿ|ಇಟಲಿಯಿಂದ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ ೪೫ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್ನಲ್ಲಿ]] [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಎಮಿರೇಟ್ಸ್]]ನಿಂದ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ ಇತಿಹಾಸವಿರುವ 24 ವರ್ಷದ ಎಂಜಿನಿಯರ್.<ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1604813|title=Update on COVID-19: two more positive cases reported|last=|first=|date=|website=pib.gov.in|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302094230/https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1604813|archive-date=2 March 2020|access-date=2020-03-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-cases-in-india-live-news-latest-updates-mar2/liveblog/74432375.cms|title=Coronavirus Live news: Two new cases in India; markets take a negative turn|website=The Economic Times|language=en|access-date=2020-03-02}}</ref> ಇದಲ್ಲದೆ, [[ಜೈಪುರ|ಜೈಪುರದ]]ಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರಜೆಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಈ ಹಿಂದೆ ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ನಂತರ ಕರೋನವೈರಸ್ ಇರುವುದನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಆರು ಪ್ರಕರಣಗಳು ದೃಢಪಟ್ಟಂತಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/reuters/2020/03/02/world/asia/02reuters-health-coronavirus-india.html|title=India Reports Three More Cases of Coronavirus, Including Italian National|work=New York Times|access-date=2 March 2020|archive-date=2 ಮಾರ್ಚ್ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302231617/https://www.nytimes.com/reuters/2020/03/02/world/asia/02reuters-health-coronavirus-india.html|url-status=dead}}</ref> [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] ಓರ್ವ ಸಹಪ್ರಯಾಣಿಕ ಸೇರಿದಂತೆ ಹೈದರಾಬಾದ್ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ೮೮ ಜನರನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ ಕಾವಲು ಕಾಯುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-covid-19-india-case-update-bengaluru-techie-hyderabad-bus-1651702-2020-03-02|title=Coronavirus positive Bengaluru techie travelled to Hyderabad on bus, fellow passengers under watch|work=India Today|access-date=2 March 2020}}</ref> ಹೈದರಾಬಾದ್ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ೩೬ ಜನರು ಕರೋನವೈರಸ್ ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ತೆಲಂಗಾಣ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/36-of-hyderabad-techies-contacts-show-symptoms-of-coronavirus/articleshow/74467153.cms|title=36 of Hyderabad techie’s contacts show symptoms of coronavirus|work=Times of India|access-date=4 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304083959/https://timesofindia.indiatimes.com/india/36-of-hyderabad-techies-contacts-show-symptoms-of-coronavirus/articleshow/74467153.cms|archive-date=4 March 2020}}</ref> ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದ ಬೆಂಗಳೂರಿನ [[ಇಂಟೆಲ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್|ಇಂಟೆಲ್]] ಉದ್ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/one-intel-employee-in-bengaluru-potentially-exposed-to-coronavirus-under-quarantine/article30978802.ece|title=One Intel employee in Bengaluru potentially exposed to coronavirus, under quarantine|work=The Hindu|access-date=4 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304072907/https://www.thehindu.com/news/national/one-intel-employee-in-bengaluru-potentially-exposed-to-coronavirus-under-quarantine/article30978802.ece|archive-date=4 March 2020}}</ref> ದೆಹಲಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು [[ವಿಯೆನ್ನ|ವಿಯೆನ್ನಾದಿಂದ]] ಕರೆತಂದ [[ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ವಿಮಾನದ ಹದಿನೈದು ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ೧೪ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite news|url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/health/coronavirus-india-coronavirus-delhi-coronavirus-update-what-is-coronavirus-symptoms-vaccine-antidote/1886403/|title=Coronavirus Latest Updates: 3 positive cases found in India; Vienna-Delhi flight crew quarantined for 14 days|work=Financial Express|access-date=3 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304155016/https://www.financialexpress.com/lifestyle/health/coronavirus-india-coronavirus-delhi-coronavirus-update-what-is-coronavirus-symptoms-vaccine-antidote/1886403/|archive-date=4 March 2020}}</ref> ಹಾಗೂ [[ಆಗ್ರಾ|ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ]] ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಆರು ಸದಸ್ಯರನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.businesstoday.in/latest/trends/coronavirus-spreads-to-agra-six-cases-detected/story/397414.html|title=Coronavirus impact: Delhi patient visited family in Agra; 6 members quarantined|work=Business Today|access-date=3 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304162552/https://www.businesstoday.in/latest/trends/coronavirus-spreads-to-agra-six-cases-detected/story/397414.html|archive-date=4 March 2020}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೮ ರಂದು ಆತ ಊಟ ಮಾಡಿದ ದೆಹಲಿಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಎರಡು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ಸ್ವಯಂ-ನಿರ್ಬಂಧನದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2020/mar/03/coronavirus-patient-dines-at-hyatt-regency-delhi-on-february-28-hotel-asks-staff-to-self-quarantine-2111619.html|title=Coronavirus patient dines at Hyatt Regency Delhi on February 28, hotel asks staff to self-quarantine|work=New Indian Express|access-date=3 March 2020}}{{Dead link|date=ಜನವರಿ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಅವರ ಮಗುವಿನ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಸಂತೋಷಕೂಟದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ನೋಯ್ಡಾದ ಎರಡು ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಒಂದು ವಾರದ ಕಾಲ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/noida/noida-school-closed-amid-coronavirus-scare/articleshow/74452972.cms|title=Coronavirus scare in Noida: One school shut, another to shut from tomorrow|work=Times of India|access-date=3 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303100718/https://timesofindia.indiatimes.com/city/noida/noida-school-closed-amid-coronavirus-scare/articleshow/74452972.cms|archive-date=3 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೩ ರಂದು,''' ಜೈಪುರದ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿಯೊಬ್ಬರ ಪತ್ನಿ ಸಹ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಇರುವುದನ್ನು ಪರೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ದೃಢಪಡಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/alarms-go-off-in-rajasthan-as-italian-tourists-wife-also-tests-positive/articleshow/74466824.cms|title=Alarms go off in Rajasthan as Italian tourist’s wife also tests positive|work=Times of India|access-date=4 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303230546/https://timesofindia.indiatimes.com/india/alarms-go-off-in-rajasthan-as-italian-tourists-wife-also-tests-positive/articleshow/74466824.cms|archive-date=3 March 2020}}</ref> ದಕ್ಷಿಣ ದೆಹಲಿಯ ಹೋಟೆಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಒಟ್ಟು ೨೪ ಜನರನ್ನು (೨೧ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ೩ ಭಾರತೀಯರು) ಪರೀಕ್ಷೆಗಾಗಿ ಐಟಿಬಿಪಿ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.businesstoday.in/current/economy-politics/coronavirus-outbreak-case-live-updates-latest-news-covid-19-delhi-noida-agra-india/story/397426.html|title=Coronavirus Live Updates: Italian tourist's wife tests positive, number of cases rises to 7|website=www.businesstoday.in|access-date=2020-03-03}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೪ ರಂದು,''' ಜೈಪುರದ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಪತ್ನಿ ಸಹಿತ ಒಟ್ಟು ೧೫ ಮಂದಿ (೧೪ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಓರ್ವ ಭಾರತೀಯ) ಕರೋನವೈರಸ್ ಇರುವುದನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಲಾಯಿತು. [[ಗುರಗಾಂವ್|ಗುರ್ಗಾಂವ್‌ನ]] ಮೆಡಂಟಾದಲ್ಲಿ ೧೪ ಇಟಾಲಿಯನ್ನರನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-15-italian-tourists-test-positive-confirmed-cases-rise-to-21-in-india-1652237-2020-03-04|title=15 Italian tourists in India test positive for coronavirus, says AIIMS|work=India Today|access-date=4 March 2020}}</ref> ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿ ಪ್ರಕರಣದ ಆರು ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರು ಈ ವೈರಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವುದು ದೃಢಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="4mar">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/15-of-21-italian-tourists-at-itbp-quarantine-centre-in-delhi-suspected-to-have-coronavirus-sources-2189512|title=Coronovirus Cases Rise To 28, 16 Italian Tourists Among Them: Government|website=NDTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304084548/https://www.ndtv.com/india-news/15-of-21-italian-tourists-at-itbp-quarantine-centre-in-delhi-suspected-to-have-coronavirus-sources-2189512|archive-date=4 March 2020|access-date=2020-03-04}}</ref> ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿಹಾರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಪೇಟಿಎಂ ಕಂಪೆನಿಯ ಉದ್ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬರು ಕೊರೊನಾವೈರಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟದ್ದನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="italians">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-covid19-paytm-employee-tests-positive-gurugram-1652475-2020-03-04|title=29th coronavirus case in India: Paytm staffer tests positive for Covid-19, firm closes offices|work=India Today|access-date=4 March 2020}}</ref> [[ಕೊಚ್ಚಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಐಷಾರಾಮಿ ಕ್ರೂಸ್ ಶಿಪ್ 'ಕೋಸ್ಟಾ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ'ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ದ ೪೫೯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-cases-in-india-live-news-latest-updates-march4/liveblog/74467466.cms|title=Coronavirus Live news: 15 confirmed cases, Telangana sets up counter, masks become costly in Delhi|website=The Economic Times|language=en|access-date=2020-03-04}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೫ ರಂದು,''' [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಗಾಜಿಯಾಬಾದ್‌ನ ಮಧ್ಯವಯಸ್ಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೆ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಇರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-new-case-reported-from-ghaziabad-india-now-has-30-patients-11583401881606.html|title=Coronavirus update: New case reported from Ghaziabad, India now has 30 patients|work=Livemint|access-date=5 March 2020}}</ref> ಇತರೆ ದೇಶಗಳಿಂದ ಬಂದ ೧,೨೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು [[ಕೊಲ್ಕತ್ತ|ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ]] ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/national/east-and-northeast/coronavirus-over-1200-quarantined-so-far-in-kolkata-810958.html|title=Coronavirus: Over 1,200 quarantined so far in Kolkata|work=Deccan Herald|access-date=6 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200306122556/https://www.deccanherald.com/national/east-and-northeast/coronavirus-over-1200-quarantined-so-far-in-kolkata-810958.html|archive-date=6 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೬ ರಂದು,''' [[ಮಲೇಶಿಯ|ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್|ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ದ ಪಶ್ಚಿಮ ದೆಹಲಿಯ ನಿವಾಸಿ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ರೋಗದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref name="total31">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-one-person-tests-positive-for-coronavirus-in-delhi-total-31-infected-in-india/story-aGhLQffahI6m4n3mvV8UII.html|title=Coronavirus: Delhi resident tests positive for coronavirus, total 31 people infected in India|work=Hindustan Times|access-date=6 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200306093234/https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-one-person-tests-positive-for-coronavirus-in-delhi-total-31-infected-in-india/story-aGhLQffahI6m4n3mvV8UII.html|archive-date=6 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೭ ರಂದು,''' ಜಮ್ಮುವಿನಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾಕ್ಕೆ]] ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ,<ref>{{Cite news|url=https://www.newindianexpress.com/nation/2020/mar/07/first-case-of-coronavirus-reported-in-jammu-and-kashmir-32-infected-in-india-2113665.html|title=J&K man tests positive for coronavirus; 32 infected in India|work=New Indian Express|access-date=7 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308173355/https://www.newindianexpress.com/nation/2020/mar/07/first-case-of-coronavirus-reported-in-jammu-and-kashmir-32-infected-in-india-2113665.html|archive-date=8 March 2020}}</ref> ಮತ್ತು ಹೋಶಿಯಾರ್‌ಪುರದಿಂದ ಇಟಲಿಯ ಪ್ರವಾಸದ ಇತಿಹಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ಇಬ್ಬರು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದರೂ, ಪುಣೆಯಿಂದ ದೃಢೀಕರಣವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-2-test-positive-in-preliminary-test-for-coronavirus-in-punjab-s-amritsar/story-B5GuqF83eZntplipK5GhSP.html|title=Coronavirus: 2 test positive in preliminary test for coronavirus in Punjab’s Amritsar|work=Hindustan Times|access-date=7 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307061518/https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-2-test-positive-in-preliminary-test-for-coronavirus-in-punjab-s-amritsar/story-B5GuqF83eZntplipK5GhSP.html|archive-date=7 March 2020}}</ref> ಕೇಂದ್ರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯವು ಮಾರ್ಚ್ ೭ ರಂದು ಮೂರು ದೃಢಪಡಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು-ಇರಾನ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ [[ಲಡಾಖ್|ಲಡಾಖ್‌ನ]] ಇಬ್ಬರು ಮತ್ತು ಒಮಾನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ.<ref name="total34">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-3-more-positive-cases-india-total-goes-up-34-health-ministry-1653481-2020-03-07|title=Coronavirus: 3 more positive cases in India, total goes up to 34, says health ministry|work=India Today|access-date=7 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308001557/https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-3-more-positive-cases-india-total-goes-up-34-health-ministry-1653481-2020-03-07|archive-date=8 March 2020}}</ref> [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] COVID-19 ನ ಏಕೈಕ ರೋಗಿಯು ನಂತರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೦ ರಂದು ಋಣಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ.<ref name="TNrecovered">{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/south/coronavirus-no-fresh-covid-19-cases-in-tamil-nadu-812479.html?utm_campaign=fullarticle&utm_medium=referral&utm_source=inshorts|title=Coronavirus: No fresh COVID-19 cases in Tamil Nadu|website=Deccan Herald|access-date=10 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೮ ರಂದು''' ಕೇರಳದ ಪಥನಮ್‍ತಿಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದ ಐದು ಜನರಲ್ಲಿ ವೈರಸ್‌ ಕಂಡುಬಂತು. ಅವರಲ್ಲಿ ಮೂವರು ಇಟಲಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರೆ, ಇತರ ಇಬ್ಬರು ಸೋಂಕಿತರೊಂದಿಗೆ ನೇರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರು.<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/5-of-family-infected-with-coronavirus-in-kerala-total-positive-cases-in-india-rise-to-39-2191757|title=5 Of Family In Kerala Get Coronavirus, 39 Total Positive Cases In India|work=NDTV|access-date=8 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200308090050/https://www.ndtv.com/india-news/5-of-family-infected-with-coronavirus-in-kerala-total-positive-cases-in-india-rise-to-39-2191757|archive-date=8 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೯ ರಂದು,''' ಎರಡು ದಿನಗಳ ಮೊದಲು [[ಎರ್ನಾಕುಳಂ|ಎರ್ನಾಕುಲಂನಲ್ಲಿ]] ಇಟಲಿಯಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಮೂರು ವರ್ಷದ ಮಗುವಿನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು. ಮಗುವಿನ ಹೆತ್ತವರನ್ನು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಯಿತು. ಇರಾನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ೬೩ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ವೈರಸ್‌ಗೆ ತುತ್ತಾಗಿರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name="india41">{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/child-kerala-tests-positive-coronavirus-total-cases-india-1653826-2020-03-09|title=Coronavirus outbreak: 3-yr-old from Kerala, who returned from Italy, tests positive|work=India Today|access-date=9 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309054209/https://www.indiatoday.in/india/story/child-kerala-tests-positive-coronavirus-total-cases-india-1653826-2020-03-09|archive-date=9 March 2020}}</ref> ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಮತ್ತು ಸೋಂಕಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ದೆಹಲಿಯ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="total43">{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-two-new-cases-from-kerala-agra-take-total-number-to-41-11583727824797.html|title=Coronavirus update: 4 new cases reported, India now has 43 COVID-19 patients|work=Livemint|access-date=9 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309172125/https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-two-new-cases-from-kerala-agra-take-total-number-to-41-11583727824797.html|archive-date=9 March 2020}}</ref> [[ಪಂಜಾಬ್]]ನ ಹೋಶಿಯಾರ್‌ಪುರದ ಎರಡು ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಕಾರಾತ್ಮಕವೆಂದು ಕಂಡುಬಂತು. ದುಬೈಗೆ ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ [[ಪುಣೆ]] ದಂಪತಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಕಂಡುಬಂತು.<ref name="total47">{{Cite web|url=https://www.indiatvnews.com/news/india/breaking-coronavirus-pune-two-test-positive-for-covid-19-confirmed-cases-india-596748|title=Coronavirus: Two test positive in Pune; 47 confirmed cases in India|last=Hardaha|first=Rashi|date=2020-03-09|website=www.indiatvnews.com|language=en|access-date=2020-03-10}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೦ ರಂದು,''' ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿಯ ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಕಟಣೆಯು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಸೋಂಕಿತ ಬೆಂಗಳೂರು ಟೆಕ್ಕಿಯ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಮಗು ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಜನರಿಗೆ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ದೃಢಪಡಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/bengaluru/four-test-positive-for-coronavirus-in-karnataka/articleshow/74561810.cms|title=Three more people from Karnataka test positive for coronavirus|work=Times of India|access-date=10 March 2020}}</ref> ಕೇರಳದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪಿಣರಾಯಿ ವಿಜಯನ್ ಅವರು ಪಥನಮ್‍ತಿಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆರು ಹೊಸ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="keralaschool">{{Cite news|url=https://english.manoramaonline.com/news/kerala/2020/03/10/coronavirus-holiday-for-upto-class-7-kerala.html|title=Coronavirus: All schools, colleges in Kerala to shut down in March; 6 more test positive|work=Manorama Online|access-date=10 March 2020}}</ref> ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೋಂಕಿತ ದಂಪತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಜನರಲ್ಲಿ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಕಂಡುಬಂತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-two-more-persons-in-pune-test-positive-for-covid-19/amp-11583846182319.html|title=Coronavirus update: 3 more test positive for COVID-19 in Maharashtra, number rises to 5|work=Livemint}}</ref> ನಂತರ, ಎರ್ನಾಕುಲಂನಲ್ಲಿ ಸೋಂಕಿತ ಮೂರು ವರ್ಷದ ಮಗುವಿನ ಪೋಷಕರಲ್ಲಿ ಸಹ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref name="total61">{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/2-more-cases-of-coronavirus-in-kerala-14-infected-in-state-so-far/story-ZbTl7p3NkehEIrH6dY61iL.html|title=2 more cases of coronavirus in Kerala, 14 infected in state so far|access-date=10 March 2020}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೧ ರಂದು,''' ದುಬೈಗೆ ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಜೈಪುರ|ಜೈಪುರದ]] ೮೫ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ವೈರಸ್ ಹೊಂದಿರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref name="t62">{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/live/2020/mar/08/coronavirus-live-updates--cases-reach-62-in-india-as-jaipur-person-tests-positive-one-critical-in-kerala-2113779.amp?__twitter_impression=true|title=Cases reach 62 in India as Jaipur person tests positive, one critical in Kerala|website=The New Indian Express|access-date=11 March 2020|archive-date=30 ಜೂನ್ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630093432/https://www.newindianexpress.com/live/2020/mar/08/coronavirus-live-updates--cases-reach-62-in-india-as-jaipur-person-tests-positive-one-critical-in-kerala-2113779.amp?__twitter_impression=true|url-status=dead}}</ref> ಈ ಹಿಂದೆ ವರದಿಯಾದ ಪುಣೆ ರೋಗಿಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದ್ದ ಇಬ್ಬರಿಗೆ [[ಮುಂಬೈ|ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ]] ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-two-test-positive-in-mumbai-total-cases-in-state-rise-to-7-11583935531786.html|title=Coronavirus update: Two test positive in Mumbai, total cases in state rise to 7|website=Livemint|access-date=11 March 2020}}</ref> ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ [[ಉದ್ಧವ್ ಠಾಕ್ರೆ]] ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ, ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ೮ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ೨ ಮಂದಿ ಸೇರಿ ಒಟ್ಟು ಹತ್ತು ಜನರಿಗೆ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದರು. ನಂತರ, ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ೪೫ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು [[ನಾಗಪುರ|ನಾಗ್ಪುರದಲ್ಲಿ]] ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನಿಡುವ ಮೂಲಕ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ]] ಒಟ್ಟು ಸಂಕ್ಯೆಯನ್ನು ೧೧ ಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸಿದರು.<ref name="total68">{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/west/11-coronavirus-cases-in-maharashtra-budget-session-to-be-curtailed-812912.html|title=11 coronavirus cases in Maharashtra; budget session to be curtailed|date=2020-03-12|website=Deccan Herald|language=en|access-date=2020-03-12}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೨ ರಂದು,''' [[ಸೌದಿ ಅರೆಬಿಯ|ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯಾಕ್ಕೆ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ನಾಟಕದ]] [[ಕಲಬುರಗಿ|ಕಲಬುರ್ಗಿಯ]] ೭೬ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾರ್ಚ್ ೧೦ ರಂದು ಸತ್ತದ್ದು ಸಿಒವಿಐಡಿ-೧೯ ರಿಂದಲೇ ಎಂದು ದೃಢಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತವು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಾವನ್ನು ಸಾರಿದಂತಾಯಿತು.<ref name="ht1">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/india-s-first-coronavirus-death-in-karnataka-confirmed/story-2ZJ6IuxJ38EiGndBq5pfHO.html|title=India’s first coronavirus death is confirmed in Karnataka|date=12 March 2020|website=Hindustan Times|language=en}}</ref> ಇಟಲಿಯ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದ [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ|ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ]] ನೋಯ್ಡಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರೊಬ್ಬರು ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/one-more-tests-covid-19-positive-uttar-pradesh-tally-is-nine/articleshow/74586351.cms|title=One more tests positive for Covid-19; Uttar Pradesh tally is nine {{!}} Lucknow News - Times of India|last=|first=|last2=|date=|website=The Times of India|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-03-12|last3=|first3=}}</ref> ನಂತರ, ಕೆನಡಾದ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬರು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ [[ಲಕ್ನೋ|ಲಕ್ನೋದಲ್ಲಿ]] ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದರು. ಆಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ ಆಕೆಯ ಪತಿಯನ್ನು ಸಹ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/woman-doctor-from-canada-tests-coronavirus-positive-in-lucknow-54338|title=Woman doctor from Canada tests coronavirus positive in Lucknow|last=|first=|date=|website=Tribuneindia News Service|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319094801/https://www.tribuneindia.com/news/woman-doctor-from-canada-tests-coronavirus-positive-in-lucknow-54338|archive-date=2020-03-19|access-date=2020-03-12|url-status=dead}}</ref> ಪಶ್ಚಿಮ ದೆಹಲಿಯ ೬೯ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿ ನಂತರ ನಿಧನರಾದರು. ಆಕೆಗೆ ಈ ವೈರಸ್ [[ಜಪಾನ್]], [[ಇಟಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಿನಿವಾ|ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಜಿನೀವಾಕ್ಕೆ]] ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದ್ದ ಆಕೆಯ ಮಗನಿಂದ ಬಂದಿತ್ತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2020/mar/12/sixth-case-of-coronavirus-reported-in-delhi-2115860.html|title=Sixth case of coronavirus reported in Delhi|website=The New Indian Express|access-date=2020-03-12}}</ref> [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]]ದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬ ಇಟಲಿಯಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ ನೆಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಆಂದ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮೊದಲ ಪ್ರಕರಣ ವರದಿಯಾಯಿತು. ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದ ಐದು ಜನರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/amp/india/story/first-coronavirus-case-in-andhra-pradesh-as-man-who-returned-from-italy-tests-positive-1654837-2020-03-12|title=First coronavirus case in Andhra Pradesh as man who returned from Italy tests positive|website=India Today|language=en|access-date=2020-03-12}}</ref> * ಹಿಂದಿನ ದಿನ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದ [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯ]] ೬೯ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದರಿಂದ '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೩ ರಂದು''' ದೇಶದ ಎರಡನೇ ಸಾವು ದಾಖಲಾದಂತಾಯಿತು.<ref name="death2">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/69-year-old-woman-in-delhi-dies-of-coronavirus-second-death-in-india/story-9LWfzJZoywD3VQJlf9QO1O.html|title=69-year-old woman in Delhi dies of coronavirus, second death in India|date=2020-03-13|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-03-13}}</ref> [[ಗ್ರೀಸ್|ಗ್ರೀಸ್‌ನ]] ಪ್ರವಾಸದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನ]] [[ಗೂಗಲ್|ಗೂಗಲ್‌ನ]] ಉದ್ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬರು ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನಿಡಿದರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/bengaluru-google-employee-has-coronavirus-work-from-home-for-colleagues-2194137|title=Bengaluru Google Employee Has Coronavirus, Work-From-Home For Colleagues|work=NDTV|access-date=13 March 2020}}</ref> ನಂತರ, ದುಬೈ ಮತ್ತು [[ಕಟಾರ್|ಕತಾರ್‌ನಿಂದ]] ಮರಳಿದ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದ]] ಇನ್ನೂ ಇಬ್ಬರು ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು COVID-19 ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ೧೬ ಕ್ಕೆ ಏರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://www.thenewsminute.com/article/two-more-covid-19-cases-kerala-returnees-dubai-and-qatar-120074|title=Two more COVID-19 cases in Kerala, returnees from Dubai and Qatar|last=|first=|date=|website=www.thenewsminute.com|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-03-13}}</ref> [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ]], [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ]] ಇನ್ನೂ ಒಬ್ಬರು ಮತ್ತು [[ನಾಗಪುರ|ನಾಗ್ಪುರದಲ್ಲಿ]] ಇಬ್ಬರು ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧೭ ಜನರಿಗೆ ವೈರಸ್ ಬಂದಂತಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/2-more-test-positive-for-coronavirus-in-nagpur-maharashtra-count-now-16/articleshow/74611718.cms|title=2 more test positive for coronavirus in Nagpur; Maharashtra count now 17|date=2020-03-13|work=The Economic Times|access-date=2020-03-13}}</ref> ನೋಯ್ಡಾದ ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಉದ್ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬರು [[ಇಟಲಿ|ಇಟಲಿಗೆ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲ್ಯಾಂಡ್|ಸ್ವಿಟ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದ್ದು ವೈರಸ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/coronavirus-noida-employee-with-travel-history-to-italy-tests-positive-6312385/|title=Noida company’s 707 workers, who came in contact with Covid-19 victim, put under observation|date=2020-03-13|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-03-13}}</ref> ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ [[ಗುರಗಾಂವ್|ಪ್ರಜೆಯನ್ನು]] [[ಇಟಲಿ|ಇಟಲಿಯಿಂದ]] ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು [[ಗುರಗಾಂವ್|ಗುರುಗ್ರಾಮ್]] ಬಳಿಯ ಸೈನ್ಯದ ಸೌಲಭ್ಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿ ಇಡಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-update-indian-national-evacuated-from-italy-with-82-tests-positive-for-covid-19/story-OJV3iP46LNv5a1XPJawWuO.html|title=Coronavirus update: Indian national evacuated from Italy with 82 tests positive for Covid-19|date=2020-03-13|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-03-13}}</ref> ಏಳು ರೋಗಿಗಳು - ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ೫, ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯ ತಲಾ ಒಬ್ಬರು ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತರಾದರು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/7-more-patients-in-india-cured-of-covid-19/story-KdGoZb0ufeippFwgfz7N2O.html|title=Coronavirus: India fights back, 7 more patients cured of Covid-19|date=2020-03-14|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೪ ರಂದು,''' [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ]] ಒಟ್ಟು ಏಳು ಜನರಿಗೆ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ದೃಢಪಟ್ಟಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/coronavirus-two-more-test-positive-in-yavatmal-maharashtra-count-rises-to-22/article31069249.ece|title=Coronavirus {{!}} Two more test positive in Yavatmal; Maharashtra count rises to 22|date=2020-03-14|work=The Hindu|access-date=2020-03-14|others=PTI|language=en-IN}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/four-new-coronavirus-cases-confirmed-in-mumbai-maharashtra-total-cases-at-26-1655605-2020-03-14|title=Four new coronavirus cases confirmed in Mumbai, Maharashtra total cases at 26|last=Shaikh|first=Mustafa|date=|website=India Today|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/coronavirus-live-news-updates-total-coronavirus-cases-in-india-rise-to-83/liveblog/74620072.cms|title=Coronavirus outbreak live updates: Two who returned from Dubai test positive in Maharashtra|last=|first=|date=|work=Times of India|access-date=}}</ref> [[ಇಟಲಿ|ಇಟಲಿಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಕರೋನವೈರಸ್‌ನ ಎರಡನೇ ಪ್ರಕರಣ ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/second-case-of-covid-19-confirmed-in-hyderabad/articleshow/74624745.cms|title=Second case of coronavirus confirmed in Hyderabad|date=2020-03-14|work=The Economic Times|access-date=2020-03-14}}</ref> [[ಸ್ಪೇನ್|ಸ್ಪೇನ್‌ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ [[ಜೈಪುರ|ಜೈಪುರದ]] ೨೪ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-24-year-old-tests-positive-covid-19-jaipur-travel-history-spain-1655611-2020-03-14|title=Coronavirus: 24-year-old from Jaipur tests positive for Covid-19, has travel history of Spain|last=Parihar|first=Rohit|date=|website=India Today|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-03-14}}</ref> * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು,''' [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾಕ್ಕೆ]] ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ್ದ ಔರಂಗಾಬಾದ್‌ನ ೫೯ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆಯಲ್ಲಿ ವೈರಸ್ ಇರುವುದು ಪತ್ತೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatvnews.com/news/india/59-year-old-woman-tests-covid-19-positive-coronavirus-maharashtra-aurangabad-598297|title=59-year-old woman tests positive for coronavirus in Maharashtra's Aurangabad|last=|website=indiatv|}}</ref> [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]] ತನ್ನ ೧೨ ನೇ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು [[ಲಕ್ನೋ|ಲಕ್ನೋದಲ್ಲಿ]] ವರದಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-in-india-one-more-covid19-case-reported-in-lucknow-uttar-pradesh-1655527-2020-03-14|title=Coronavirus in India: One more Covid-19 case reported in Lucknow|last=|website=indiatoday|}}</ref> [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ]] ಪ್ರಜೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಿಂದ ಮರಳಿದ ವೈದ್ಯರು [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ]] ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-cases-in-india-live-news-latest-updates-march15/liveblog/74633220.cms|title=Coronavirus India Live updates: Read coronavirus latest news, coronavirus cases, death toll and more.|website=The Economic Times|language=en|access-date=2020-03-15}}</ref> [[ತೆಲಂಗಾಣ]] ತನ್ನ ಮೂರನೇ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವರದಿ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/ten-patients-in-india-recovered-from-covid-19-govt-11584196269767.html|title=Third confirmed Covid-19 case reported in Hyderabad|last=Lasania|first=Yunus|date=15 March 2020|work=Livemint|access-date=15 March 2020}}</ref> [[ಸ್ಪೇನ್]], [[ಫಿನ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್|ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾಕ್ಕೆ]] ಅಧ್ಯಯನ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿ ಮರಳಿದ ಅರಣ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ತರಬೇತಿ ಅಧಿಕಾರಿ [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ|ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲಿ]] ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ.<ref>{{Cite news|url=https://www.firstpost.com/health/coronavirus-outbreak-live-updates-covid-19-who-pandemic-quarantine-india-noida-bangalore-cases-alert-novel-latest-news-today-ipl-school-college-8152371.html|title=Coronavirus Outbreak LIVE Updates|last=|first=|date=|work=Firstpost|access-date=}}</ref> ದೇಶದ ಮೊದಲ ವೈರಸ್‌ಗೆ ಬಲಿಯಾದವರ ಮಗಳು [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ನಾಟಕದ]] [[ಕಲಬುರಗಿ|ಕಲಾಬುರಗಿಯಲ್ಲಿ]] ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.thenewsminute.com/article/kin-karnataka-covid-19-victim-tests-positive-7th-case-state-120284|title=Kin of Karnataka COVID-19 victim tests positive, 7th case in state|last=|first=|date=|work=The News Minute|access-date=}}</ref> === ಮಾರ್ಚ್ ೧೬-೩೧ === * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೬ ರಂದು,''' [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ತನ್ನ ಮೊದಲ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿತು. [[ಭುವನೇಶ್ವರ|ಭುವನೇಶ್ವರದಿಂದ]] [[ಇಟಲಿ|ಇಟಲಿಗೆ]] ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ ೩೧ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನಿಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/odisha-coronavirus-positive-case-1655901-2020-03-16|title=Odisha reports first positive coronavirus case, man returned from Italy|last=Suffian|first=Mohammad|date=|website=India Today|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=16 March 2020}}</ref> [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ|ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ]] ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಕರಣಗಳು ವರದಿಯಾಗಿವೆ - [[ಮುಂಬೈ|ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ]] ಮೂರು ಮತ್ತು [[ನವೀ ಮುಂಬಯಿ|ನವೀ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ]] ಒಂದು ಪ್ರಕರಣ.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/news/india/mumbai-navi-mumbai-reports-4-new-coronavirus-cases-11584344243955.html|title=Mumbai, Navi Mumbai reports 4 new coronavirus cases|last=|first=|date=16 March 2020|work=Livemint|access-date=16 March 2020}}</ref> [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ]] ಮೂರು ಪ್ರಕರಣಗಳು ವರದಿಯಾಗಿವೆ - ಎರಡು ಮಲಪ್ಪುರಂನಿಂದ ಮತ್ತು ಒಂದು [[ಕಾಸರಗೋಡು|ಕಾಸರಗೋಡಿನಿಂದ]].<ref>https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/coronavirus-confirmed-in-malappuram-kasaragod-total-positive-cases-rise-to-24-1.4619422</ref> [[ಲಂಡನ್|ಲಂಡನ್‌ನ]] ಹೀಥ್ರೂದಿಂದ ಮರಳಿದ [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ನಾಟಕದ]] ೩೨ ವರ್ಷದ [[ಮೈಂಡ್‌‌ಟ್ರೀ|ಮೈಂಡ್‌ಟ್ರೀ]] ಉದ್ಯೋಗಿ ಒಬ್ಬರು ಧನಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.thenewsminute.com/article/co-passenger-who-travelled-mindtree-techie-8th-covid-19-patient-karnataka-120363|title=Co-passenger who travelled with Mindtree techie is 8th COVID-19 patient in Karnataka|last=|first=|date=|work=The News Minute|access-date=}}</ref> * * '''ಮಾರ್ಚ್ ೧೭ ರಂದು,''' [[ಮುಂಬೈ|ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ]] ೬೪ ವರ್ಷದ ರೋಗಿಯೊಬ್ಬರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ ನಂತರ, ವೈರಸ್ ಕಾರಣ ಮೂರನೇ ಸಾವು ದಾಖಲಾದಂತಾಗಿದೆ.<ref name="Death3">{{Cite web|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-update-india-reports-third-death-11584423058483.html|title=Coronavirus update: 64-year-old from Mumbai is India's third casualty|website=Livemint|access-date=2020-03-17}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://wap.business-standard.com/article/health/coronavirus-live-updates-global-stock-market-crash-death-toll-due-to-covid-19-in-india-latest-news-120031700154_1.html|title=64-year-old dies in Mumbai, India Covid-19 toll reaches 3|last=|website=Business standard|5=}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ಕೇರಳ]]ದಲ್ಲಿ ೨೫ ವೈದ್ಯರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-cases-in-india-live-news-latest-updates-march17/liveblog/74664903.cms</ref> ಲಡಾಖ್ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ರಕರಣಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿವೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatvnews.com/news/india/3-more-tests-covid-19-positive-in-ladakh-leh-kargil-coronavirus-pandemic-598908|title=3 more test positive for coronavirus in Ladakh, toll mounts to 6|last=|website=indiatv|}}</ref> ಒಟ್ಟು ಆರು ಪ್ರಕರಣಗಳು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-in-india-3-new-covid-19-cases-reported-in-ladakh-1656369-2020-03-17|title=Coronavirus in India: 3 new Covid-19 cases reported in Ladakh|last=|website=indiatoday|}}</ref> == ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ == [[ಚಿತ್ರ:Coronavirus_Do's_&_Don'ts_by_Indian_MoHFW.pdf|alt=|thumb|293x293px| ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಜಾಗೃತಿ ಪೋಸ್ಟರ್ ]] === ನಿರೋಧಕ ಕ್ರಮಗಳು === ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಯಿತು. [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ತನ್ನ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚೀನಾದ ವುಹಾನ್ ಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಸಲಹೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೫೦೦ ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/global-health/science-and-disease/indian-teacher-china-believed-first-foreigner-have-contracted/|title=China confirms human-to-human spread of deadly new virus as WHO mulls declaring global health emergency|last=Yan|first=Sophia|date=21 January 2020|work=The Daily Telegraph|access-date=21 January 2020|last2=Wallen|first2=Joe}}</ref> ಚೀನಾದಿಂದ ಬರುವ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಉಷ್ಣ ತಪಾಸಣೆ ನಡೆಸಲು ಏಳು ಪ್ರಮುಖ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.newsnation.in/india/news/india-to-screen-chinese-travelers-for-wuhan-mystery-virus-at-mumbai-airport-251297.html|title=India To Screen Chinese Travelers For Wuhan Mystery Virus at Mumbai Airport|date=18 January 2020|website=News Nation|archive-url=https://web.archive.org/web/20200121042347/https://www.newsnation.in/india/news/india-to-screen-chinese-travelers-for-wuhan-mystery-virus-at-mumbai-airport-251297.html|archive-date=21 January 2020|access-date=21 January 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/thermal-screening-of-flyers-from-china-hong-kong-at-7-airports/articleshow/73491947.cms|title=Coronavirus: Thermal screening of flyers from China, Hong Kong at 7 airports|last=Sinha|first=Saurabh|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20200121235259/https://timesofindia.indiatimes.com/india/thermal-screening-of-flyers-from-china-hong-kong-at-7-airports/articleshow/73491947.cms|archive-date=21 January 2020|access-date=21 January 2020}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ಆರಂಭದ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವನ್ನು ಉಲ್ಬಣಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಂಪರ್ಕತಡೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಏಳು ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು [[ಗೃಹಮಂತ್ರಿ|ಮನೆ]], [[ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ (ಭಾರತ)|ರಕ್ಷಣಾ]], ರೈಲ್ವೆ, ಕಾರ್ಮಿಕ, ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವ್ಯವಹಾರಗಳು, ವಾಯುಯಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಚಿವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಧಾರಕ ಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/covid-19-seven-ministries-to-set-up-quarantine-facilities/articleshow/74586054.cms|title=Covid-19: Seven ministries to set up quarantine facilities|last=Mishra|first=Mihir|date=2020-03-12|work=The Economic Times|access-date=2020-03-12}}</ref> ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಜವಳಿ ಸಚಿವಾಲಯಕ್ಕೆ ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಗತ್ಯ ಔಷಧಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಔಷಧೀಯ ಇಲಾಖೆಗೆ ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ಕೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-outbreak-govt-working-on-a-containment-plan/articleshow/74504048.cms?from=mdr|title=Coronavirus outbreak: Govt working on a ‘containment plan’|date=2020-03-06|work=The Economic Times|access-date=2020-03-12}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷವು]] [[ರಾಜಸ್ಥಾನ|ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ]] ಕರೋನವೈರಸ್ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಯಾನ ನಡೆಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.outlookindia.com/newsscroll/rthan-bjp-to-launch-campaign-to-generate-awareness-about-coronavirus/1761789|title=BJP to launch campaign to generate awareness about coronavirus|last=|first=|date=15 March 2020|website=Outlook India|archive-url=|archive-date=|access-date=|}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://wap.business-standard.com/article/pti-stories/r-than-bjp-to-launch-campaign-to-generate-awareness-about-coronavirus-120031500016_1.html|title=R'than BJP to launch campaign to generate awareness about coronavirus|last=|first=|date=15 August 2020|website=Business Standard|archive-url=|archive-date=|access-date=|10=}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ]] (ಇಸ್ರೋ) ಕೇರಳದ ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಮೂರು ಸೌಲಭ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದ ವಿರುದ್ಧ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/despite-tight-schedule-isro-eases-work/article31072973.ece|title=ISRO eases work schedule|date=2020-03-15|work=The Hindu|access-date=2020-03-15|others=Special Correspondent|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ==== ಸಾರ್ಕ್ ಸಮ್ಮೇಳನ ==== {{Quote box|width=24%|align=right|quote='Prepare, but don't panic' has been India's guiding mantra in dealing with the virus outbreak. Our region has reported less than 150 coronavirus cases, but we need to remain vigilant. Step-by-step approach helped avoid panic, made special efforts to reach out to vulnerable groups.|source=—Prime Minister Narendra Modi during the video conference with SAARC nations, 15 February 2020.<ref name=":5"/>}} ಮಾರ್ಚ್ ೧೩ ರಂದು, [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿ]] [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] ಅವರು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದ ವಿರುದ್ಧ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಹಕಾರ ಸಂಘಟನೆ|ಸಾರ್ಕ್]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಈ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು [[ನೇಪಾಳ]], [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]], [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]], [[ಭೂತಾನ್]] ನಾಯಕರು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು.<ref> {{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/pm-modi-bats-for-joint-saarc-strategy-to-fight-coronavirus-gets-prompt-support-from-neighbours/articleshow/74616095.cms|title=PM Modi bats for joint Saarc strategy to fight coronavirus, gets prompt support from neighbours {{!}} India News - Times of India|last=Mar 13|first=PTI {{!}} Updated:|last2=2020|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-03-14|last3=Ist|first3=20:51}} </ref> ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು, [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಹಕಾರ ಸಂಘಟನೆ|ಸಾರ್ಕ್]] ನಾಯಕರ ವೀಡಿಯೊ ಸಮ್ಮೇಳನದ ನಂತರ,<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.livemint.com/news/india/saarc-video-conference-live-we-evacuated-1-400-indians-from-different-countries-says-modi-11584273185030.html|title=India offers $10 mn for coronavirus emergency fund: PM Modi to SAARC leaders|last=|website=Livemint|}}</ref> ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ|ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು]] ₹ ೭೪ ಕೋಟಿ ಹಣವನ್ನು ಸಾರ್ಕ್ ದೇಶಗಳಿಗೆ COVID19 ತುರ್ತು ನಿಧಿಗೆ ತೆಗೆದಿಟ್ಟರು. === ಪರೀಕ್ಷೆ === ನವದೆಹಲಿಯ ಕೇಂದ್ರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ನೀತಿ ನಿರೂಪಣೆ ತಂಡವು ಸಚಿವಾಲಯದ ತುರ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಘಟಕ, ಕೇಂದ್ರ ಕಣ್ಗಾವಲು ಘಟಕ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕೇಂದ್ರ (ಎನ್‌ಸಿಡಿಸಿ) ಮತ್ತು ಮೂರು ಸರ್ಕಾರಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳ ತಜ್ಞರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-war-room-india-in-mission-mode/story-NHYzzcrmFUDg19lPUSbjVM.html|title=How conference hall at health ministry emerged as coronavirus-control war-room|last=Sharma|first=Sanchita|date=2020-03-05|website=Hindustan Times|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307150726/https://www.hindustantimes.com/india-news/coronavirus-war-room-india-in-mission-mode/story-NHYzzcrmFUDg19lPUSbjVM.html|archive-date=7 March 2020|access-date=2020-03-07}}</ref> ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕರೋನವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿಭಾಯಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ನೀತಿ ನಿರ್ಧಾರಗಳ ಭಾಗ ಅವು. ಪುಣೆಯ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ವೈರಾಲಜಿ (ಎನ್‌ಐವಿ) ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ೧೫ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು ವೈರಸ್‌ ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-51747932|title=Is India prepared for a coronavirus outbreak?|last=Biswas|first=Soutik|date=2020-03-07|work=BBC News|access-date=2020-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307055219/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-51747932|archive-date=7 March 2020|language=en-GB}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೧೪ ರಂದು, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ವೈರಾಲಜಿಯ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಈ ಕರೋನವೈರಸ್ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿದರು. ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ, ಭಾರತವು ಚೀನಾ, ಜಪಾನ್, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕ ನಂತರ ವೈರಸ್‌ನ ಶುದ್ಧ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಐದನೇ ದೇಶವಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/fewer-cases-but-india-becomes-5th-country-to-isolate-coronavirus/articleshow/74620323.cms|title=Coronavirus cases in India: Fewer cases, but India becomes 5th country to isolate coronavirus {{!}} India News - Times of India|last=N|first=Durgesh|last2=Mar 14|first2=an Jha {{!}} TNN {{!}} Updated:|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-03-14|last3=2020|last4=Ist|first4=07:32}}</ref> ಸಮುದಾಯ ಪ್ರಸರಣದ ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ ನ ೬೫ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯಾಣದ ಇತಿಹಾಸ ಅಥವಾ ಸೋಂಕಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವಿಲ್ಲದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿವೆ.<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/icmr-to-test-for-community-transmission-of-covid-19-6313521/|title=ICMR to test for community transmission of Covid-19|date=2020-03-14|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-03-17}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/will-know-if-indias-going-through-community-transmission-icmr/articleshow/74663239.cms|title=Will know if India is going through community transmission of Covid-19: ICMR|last=Thacker|first=Teena|date=2020-03-17|work=The Economic Times|access-date=2020-03-17}}</ref> === ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶ ನಿರ್ಬಂಧಗಳು === ಮಾರ್ಚ್ ೩, ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಲಿ, ಇರಾನ್, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ನೀಡಲಾಗಿರುವ ವೀಸಾ ಮತ್ತು ಹೊಸ ವೀಸಾಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://boi.gov.in/content/advisory-travel-and-visa-restrictions-related-covid-19|title=Advisory: Travel and Visa restrictions related to COVID-19|website=Bureau of Immigration}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೪, ೨೦೨೦ ರಂದು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವ ಡಾ.ಹರ್ಷ್ ವರ್ಧನ್ ಅವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ತಪಾಸಣೆ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ೫,೮೯,೦೦೦ ಜನರನ್ನು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಅಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ೨೭,೦೦೦ ಜನರು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಮುದಾಯ ಕಣ್ಗಾವಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/union-health-minister-harsh-vardhan-all-international-flights-to-be-screened-for-coronavirus-2189659|title=Passengers Of All International Flights To Be Screened For Virus: Centre|website=NDTV.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200304094159/https://www.ndtv.com/india-news/union-health-minister-harsh-vardhan-all-international-flights-to-be-screened-for-coronavirus-2189659|archive-date=4 March 2020|access-date=4 March 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/all-international-arrivals-to-give-travel-history-at-airports/articleshow/74467810.cms?from=mdr|title=Coronavirus: All international arrivals to India to share travel history at airports|date=4 March 2020}}</ref> ವಿದೇಶದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಿಮಾನ ಮೂಲಕ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ಈಗ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ತಪಾಸಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ೧೧ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ೨೦೨೦ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೫ ರವರೆಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲಾ ವೀಸಾಗಳನ್ನು ಅಮಾನತುಗೊಳಿಸಿದೆ. ಒಸಿಐ ಕಾರ್ಡ್ ಹೊಂದಿರುವವರಿಗೆ ೨೦೨೦ ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೫ ರ ವರೆಗೆ ಭಾರತವು ವೀಸಾ ಮುಕ್ತ ಪ್ರಯಾಣ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೫ ರ ನಂತರ COVID-19 ಪೀಡಿತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜೆಗಳು ೧೪ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ನಿರ್ಬಂಧನಲ್ಲಿರಬೇಕು ಎಂದು ಸಾರಿತು.<ref name=":2"/> ಮಾರ್ಚ್ ೧೮ ರಿಂದ [[ಯುರೋಪಿನ ಒಕ್ಕೂಟ|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್]] ಮತ್ತು [[ಟರ್ಕಿ|ಟರ್ಕಿಯ]] ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ರವರೆಗೆ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/coronavirus-government-prohibits-entry-of-passengers-from-eu-turkey-uk-from-march-18/article31083949.ece|title=Travel from EU, U.K. banned as India tightens preventive steps|website=the hindu|access-date=2020-03-17}}</ref> [[ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ]], [[ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್|ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್]], [[ಮಲೇಶಿಯ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ರವರೆಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ನಿಷೇಧಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/travel-tourism/coronavirus-pandemic-india-bans-entry-of-passengers-from-these-countries-with-immediate-effect/1900372/|title=Coronavirus Pandemic: India bans entry of passengers from these countries with immediate effect|last=|website=Financial express|}}</ref> ==== ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿಗಳ ಮುಚ್ಚುವಿಕೆ ==== * ವೈರಸ್ ಹರಡುವುದನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಮಾರ್ಚ್ ೯ ರಂದು ಮಿಜೋರಾಂ ಸರ್ಕಾರ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿಗಳಿಗೆ ಮೊಹರು ಹಾಕಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/coronavirus-mizorams-international-borders-to-be-sealed/article31025105.ece|title=Coronavirus: Mizoram’s international borders to be sealed|date=2020-03-09|work=The Hindu|access-date=2020-03-10|others=PTI|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/videos/news/covid-19-india-closes-border-with-myanmar-in-manipur/videoshow/74560495.cms|title=Covid-19: India closes border with Myanmar in Manipur {{!}} News - Times of India Videos|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-03-10}}</ref> * ಮಾರ್ಚ್ ೧೩ ರಂದು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಇಂಡೋ-ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಇಂಡೋ-ನೇಪಾಳ, ಇಂಡೋ-ಭೂತಾನ್ ಮತ್ತು ಇಂಡೋ-ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಚೆಕ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಎಲ್ಲಾ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಸಂಚಾರವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.mohfw.gov.in/GuidelinesDT13032020.pdf|title=GuidelinesDT13032020.pdf|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200323075951/https://www.mohfw.gov.in/GuidelinesDT13032020.pdf|archive-date=23 ಮಾರ್ಚ್ 2020|access-date=15 March 2020|url-status=dead}}</ref> * ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು, ಇಂಡೋ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಭೂ ಚೆಕ್ ಪೋಸ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಚ್ ೧೬ ರ 00:00 ಗಂಟೆಯಿಂದ ಸರ್ಕಾರವು ಸಂಚಾರವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.mohfw.gov.in/NewinstructionsDt14032020Restirctiononinternationalpassengertraffic.pdf|title=NewinstructionsDt14032020Restirctiononinternationalpassengertraffic.pdf|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319061749/https://www.mohfw.gov.in/NewinstructionsDt14032020Restirctiononinternationalpassengertraffic.pdf|archive-date=19 ಮಾರ್ಚ್ 2020|access-date=15 March 2020|url-status=dead}}</ref> === ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವಿಕೆ === [[ಚಿತ್ರ:Minister_visiting_the_Coronavirus_Quarantine_Centre_2.jpg|thumb| ೨೦೨೦ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೩ ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯ ಐಟಿಬಿಪಿ ಚಾವ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಗೃಹ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವ ನಿತ್ಯಾನಂದ್ ರಾಯ್ ಅವರು ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ]] ಸಚಿವ [[ಎಸ್.ಜೈಶಂಕರ್|ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ ಜೈಶಂಕರ್]], [[ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯ]] ನೇತೃತ್ವದ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವಾಲಯವು ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ವೈರಸ್ ಪೀಡಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-special-flights-land-in-delhi-after-evacuation-from-japan-china-11582773171379.html|title=Coronavirus: Special flights land in Delhi after evacuation from Japan, China|last=Roche|first=Elizabeth|date=27 February 2020|website=Livemint|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228151542/https://www.livemint.com/news/india/coronavirus-special-flights-land-in-delhi-after-evacuation-from-japan-china-11582773171379.html|archive-date=28 February 2020|access-date=5 March 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/india-extended-offer-of-evacuating-people-from-wuhan-to-all-its-neighbours-jaishankar-in-rajya-sabha/story-eoa4XVzKN3WGQFAsAEJP2H.html|title=India offered to evacuate students of all neighbours, says Jaishankar on Pak students in Wuhan|date=7 February 2020|website=Hindustan Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20200223060302/https://www.hindustantimes.com/india-news/india-extended-offer-of-evacuating-people-from-wuhan-to-all-its-neighbours-jaishankar-in-rajya-sabha/story-eoa4XVzKN3WGQFAsAEJP2H.html|archive-date=23 February 2020|access-date=5 March 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/iaf-air-india-flights-evacuate-indians-foreigners-wuhan-japan-ship-1650379-2020-02-27|title=IAF evacuates 112 from coronavirus-hit Wuhan; Air India repatriates Indian crew from cruise ship|last=DelhiFebruary 27|first=India Today Web Desk New|last2=February 27|first2=2020UPDATED:|website=India Today|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228162735/https://www.indiatoday.in/india/story/iaf-air-india-flights-evacuate-indians-foreigners-wuhan-japan-ship-1650379-2020-02-27|archive-date=28 February 2020|access-date=2 March 2020|last3=Ist|first3=2020 09:34}}</ref> * ಫೆಬ್ರವರಿ ೧ ರಂದು, ಭಾರತವು ತನ್ನ ಮೊದಲ [[ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ವಿಮಾನ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವುಹಾನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂವರು ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಯಸ್ಕರು, ೨೧೧ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ೧೧೦ ಕಾರ್ಮಿಕ ವೃತ್ತಿಪರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ೩೨೪ ಜನರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://scroll.in/video/951794/its-empty-air-india-crews-first-reaction-to-landing-in-wuhan-airport-in-china-for-evacuation|title='It's empty': Air India crew's first reaction to landing in Wuhan airport in China for evacuation|date=1 February 2020|work=scroll|access-date=4 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200202175816/https://scroll.in/video/951794/its-empty-air-india-crews-first-reaction-to-landing-in-wuhan-airport-in-china-for-evacuation|archive-date=2 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/324-indians-leave-coronvirus-hit-wuhan-in-air-india-flight/article30707329.ece|title=Coronovirus outbreak: People flown in from China quarantined|date=1 February 2020|work=The Hindu|access-date=4 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200204043752/https://www.thehindu.com/news/national/324-indians-leave-coronvirus-hit-wuhan-in-air-india-flight/article30707329.ece|archive-date=4 February 2020}}</ref> * ಫೆಬ್ರವರಿ ೨ ರಂದು, ವುಹಾನ್ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ೩೨೩ ಭಾರತೀಯರು ಮತ್ತು ಏಳು ಮಾಲ್ಡೀವಿಯರನ್ನು ಹೊತ್ತ ಎರಡನೇ ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ ವಿಮಾನ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/second-air-india-plane-evacuates-323-indians-from-coronavirus-hit-wuhan-in-china-2173454|title=India Evacuates Second Batch Of 323 People From Coronavirus Epicentre|date=1 February 2020|work=ndtv|access-date=4 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200204103827/https://www.ndtv.com/india-news/second-air-india-plane-evacuates-323-indians-from-coronavirus-hit-wuhan-in-china-2173454|archive-date=4 February 2020}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/air-indias-2nd-flight-lands-in-delhi-with-323-indians-7-maldivians-from-coronavirus-hit-wuhan/article30718676.ece|title=Air India's 2nd flight lands in Delhi with 323 Indians, 7 Maldivians from coronavirus-hit Wuhan|date=1 February 2020|work=The Hindu|access-date=4 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203152544/https://www.thehindu.com/news/national/air-indias-2nd-flight-lands-in-delhi-with-323-indians-7-maldivians-from-coronavirus-hit-wuhan/article30718676.ece|archive-date=3 February 2020}}</ref> * ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೭ ರಂದು, [[ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆ|ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯು]] ವುಹಾನ್‌ನಿಂದ ೧೧೨ ಜನರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿತು. ಭಾರತವು ವುಹಾನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಮೂರನೇ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವ ವಿಮಾನ ಇದಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು ಅದೇ ಐಎಎಫ್ ಹಾರಾಟದ ಮೂಲಕ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಮುಖವಾಡಗಳು, ಕೈಗವಸುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ತುರ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ 15 ಟನ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/coronavirus-india-brings-back-36-foreigners-and-76-nationals-from-wuhan/articleshow/74328899.cms|title=Coronavirus: India brings back 36 foreigners and 76 nationals from Wuhan|last=Chaudhury|first=Dipanjan Roy|date=2020-02-27|work=The Economic Times|access-date=2020-02-28}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/iaf-air-india-flights-evacuate-indians-foreigners-wuhan-japan-ship-1650379-2020-02-27|title=IAF evacuates 112 from coronavirus-hit Wuhan; Air India repatriates Indian crew from cruise ship|last=DelhiFebruary 27|first=India Today Web Desk New|last2=February 27|first2=2020UPDATED|website=India Today|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228162735/https://www.indiatoday.in/india/story/iaf-air-india-flights-evacuate-indians-foreigners-wuhan-japan-ship-1650379-2020-02-27|archive-date=28 February 2020|access-date=2020-02-28|last3=Ist|first3=2020 09:34}}</ref> * ಮಾರ್ಚ್ ೧೦ ರಂದು, ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಪಡೆಯ ಸಿ -17 ಗ್ಲೋಬ್‌ಮಾಸ್ಟರ್ ಸಾರಿಗೆ ವಿಮಾನವು ೫೮ ಭಾರತೀಯ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಇರಾನ್‌ನಿಂದ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೧ ರಂದು ಇರಾನ್‌ನಿಂದ ಇನ್ನೂ ೪೪ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಮರಳಿ ಕರೆತರಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/indian-air-force-to-fly-c-17-globemaster-to-evacuate-indians-from-coronavirus-affected-iran-1654005-2020-03-09|title=Coronavirus: IAF's C-17 Globemaster takes flight from Hindon airport to evacuate Indians from Iran|last=|first=|last2=|first2=|date=9 March 2020|website=India Today|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-03-09|last3=|first3=}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/coronavirus-58-indians-evacuated-from-virus-hit-iran-more-to-come-foreign-minister-2192585|title=58 Indians Evacuated From Virus-Hit Iran, More To Come: Foreign Minister|website=NDTV.com|access-date=2020-03-10}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1606408|title=Press Information Bureau|website=pib.gov.in|access-date=2020-03-15}}</ref> * ಮಾರ್ಚ್ ೧೧ ರಂದು ೮೩ ಜನರನ್ನು ಇಟಲಿಯಿಂದ [[ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದೆ. * ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ರಂದು ವಿಶೇಷ ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ ವಿಮಾನದ ಮೂಲಕ ಇಟಲಿಯಿಂದ ೨೧೮ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ೨೩೪ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನಿಂದ]] ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/covid-19-234-indians-stranded-in-coronavirus-hit-iran-arrive-in-india/story-HePm2t2E3DYh2fZe1DfgIM.html|title=Covid-19: 234 Indians from coronavirus-hit Iran reach India|date=2020-03-15|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-03-15}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/indians-brought-back-from-iran-reach-jaisalmer-coronavirus-quarantine-camp/story-TQ3PGtg97fgWQ9W9c1RXoJ.html|title=Indians brought back from Iran reach Jaisalmer coronavirus quarantine camp|date=2020-03-15|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-03-15}}</ref> * ಮಾರ್ಚ್ ೧೬ ರಂದು, ೫೨ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಓರ್ವ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ೫೩ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಇರಾನ್‌ನ [[ತೆಹ್ರಾನ್|ಟೆಹ್ರಾನ್]] ಮತ್ತು ಶಿರಾಜ್ ನಗರಗಳಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕರೆತರಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/coronavirus-another-batch-of-53-indians-from-iran-arrives-to-be-moved-to-army-facility-in-jaisalmer-1655870-2020-03-16|title=Coronavirus: Another batch of 53 stranded in Iran return home, moved to Army facility in Jaisalmer|website=India Today|language=en|access-date=2020-03-16}}</ref> === ಮನರಂಜನೆ === ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು, ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ರವರೆಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಿರ್ಧರಿಸಿದವು.<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/industry/media/coronavirus-scare-in-india-all-film-tv-web-shoots-cancelled-11584279151544.html|title=Coronavirus scare in India: All film, TV, web shoots cancelled|last=Jha|first=Lata|date=15 March 2020|work=Livemint|access-date=15 March 2020}}</ref> === ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು === ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ರವರೆಗೆ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/travel-tourism/coronavirus-outbreak-asi-shuts-monuments-taj-mahal-hampi-ajanta-closed/1900158/lite/|title=Coronavirus Outbreak: ASI shuts monuments; Taj Mahal, Hampi, Ajanta closed|last=|website=financial express|}}</ref> === ರೈಲ್ವೆ === ಮಾರ್ಚ್ ೧೪ ರಂದು, ಹವಾನಿಯಂತ್ರಿತ ಬೋಗಿಗಳಿಂದ ಪರದೆ ಮತ್ತು ಕಂಬಳಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://wap.business-standard.com/article/pti-stories/coronavirus-central-western-railway-withdraw-curtains-blankets-from-ac-coaches-120031401174_1.html|title=Coronavirus: Central, Western Railway withdraw curtains, blankets from AC coaches|last=|website=Business standard|5=}}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === ಧಾರ್ಮಿಕ === ಮಾರ್ಚ್ ೧೭ ರಂದು [[ಮುಂಬೈ|ಮುಂಬೈನ]] [[ಸಿದ್ಧಿ ವಿನಾಯಕ ದೇವಾಲಯ, ಮುಂಬೈ|ಸಿದ್ಧಿವಿನಾಯಕ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು]] ಭಕ್ತರಿಗೆ ಮುಂದಿನ ಸೂಚನೆ ಬರುವವರೆಗೂ ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.mumbailive.com/en/civic/siddhivinayak-temple-closed-due-to-corona-virus-46730|title=Coronavirus Scare: Siddhivinayak Temple Closed For Devotees Till Further Notice|last=|website=ESPN|}}</ref> === ಕ್ರೀಡೆ === ಮಾರ್ಚ್ ೧೩ ರಂದು, [[ಭಾರತ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಂಡಳಿ (ಬಿಸಿಸಿಐ)|ಭಾರತದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಂಡಳಿ]] ೨೦೨೦ ರ ಇಂಡಿಯನ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಲೀಗ್‌ನ ಪ್ರಾರಂಭವನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ ೨೯ ರಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೫ ಕ್ಕೆ ಮುಂದೂಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/its-official-ipl-2020-postponed-to-mid-april-due-to-coronavirus/articleshow/74609776.cms|title=It's official: IPL 2020 postponed to April 15 due to coronavirus|work=Times of India|access-date=13 March 2020}}</ref> ಅನಂತರ, ಇದು ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ ಮತ್ತು ೧೮ ರಂದು ಭಾರತ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವಿನ ಏಕದಿನ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಇಲ್ಲದೆ ಆಡಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/coronavirus-india-south-africa-series-called-off-due-to-covid-19-threat/article31061061.ece|title=India-South Africa series called off due to COVID-19 threat|work=The Hindu|access-date=13 March 2020}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ ೨೪ ರಿಂದ ೨೯ ರವರೆಗೆ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಬೇಕಿದ್ದ ಇಂಡಿಯನ್ ಓಪನ್ ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೨ ರವರೆಗೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-coronavirus-india-open-badminton-tournament-cancelled/348760|title=Coronavirus: India Open Badminton Tournament Cancelled|last=|first=|date=|website=Outlook|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-03-14}}</ref> ==ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರೋನಾ ಲಸಿಕೆ== :2021 ಮಾರ್ಚಿ12 ರ ಸರ್ಕಾರದ ವರದಿಯಂತೆ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿರುವ, ಭಾರತ್ ಬಯೊಟೆಕ್‌ನ ಕೋವ್ಯಾಕ್ಸಿನ್ ಲಸಿಕೆಯು ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆ (ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಟ್ರಯಲ್‌) ಹಂತವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ್ದು, ಅದಕ್ಕೆ ನಿಯಮಿತ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ತುರ್ತು ಬಳಕೆಯ ದೃಢೀಕರಣ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಸೀರಂ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನ ಕೋವಿಶೀಲ್ಡ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನೇ ಈಗ ಕೋವ್ಯಾಕ್ಸಿನ್ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ನೀತಿ ಆಯೋಗದ ಸದಸ್ಯ ಡಾ. ವಿ.ಕೆ. ಪಾಲ್ ಅವರು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಲಸಿಕೆಯು ಕ್ಲಿನಿಕಲ್ ಟ್ರಯಲ್ ಹಂತದ ಕೊನೆಯ ಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾಗಲೇ ತುರ್ತು ಬಳಕೆಗೆ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಅನುಮತಿ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. 19 ಲಕ್ಷ ಮಂದಿಗೆ ಕೋವ್ಯಾಕ್ಸಿನ್ ಲಸಿಕೆ ಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/india-news/bharat-biotechs-covaxin-granted-restricted-emergency-use-authorisation-812591.html ಕೋವ್ಯಾಕ್ಸಿನ್‌ಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ: ನಿರ್ಬಂಧಿತ ತುರ್ತು ಬಳಕೆಯ ದೃಢೀಕರಣ;ಪಿಟಿಐ Updated: 12 ಮಾರ್ಚ್ 2021] </ref> ==ನೋಡಿ== *[[ಕೊರೋನಾವೈರಸ್]] *[[ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಕಾಯಿಲೆ ೨೦೧೯]] *[[ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ೨೦೨೦ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ]] *[[ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ೨೦೨೦ ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ]] *[[ಲಸಿಕೆ]] ==ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕ== * [https://covidout.in/ ಕೋವಿಡ್-೧೯ ಮಾಹಿತಿ ಜಾಲತಾಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200318051434/https://covidout.in/ |date=2020-03-18 }} * [https://www.mohfw.gov.in/ ಕೇಂದರ ಸರಕಾರದ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದ ಜಾಲತಾಣ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200130131023/https://mohfw.gov.in/ |date=2020-01-30 }} *[https://www.prajavani.net/district/bengaluru-city/coronavirus-awareness-campaign-740594.html ಕೊರೊನಾ ಜಯಿಸೋಣ| ರೋಗ ನಿರೋಧಕ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಮನೆಮದ್ದು.ಶುಂಠಿಕಷಾಯ - ರೋಗನಿರೋಧಕ ಕಷಾಯ;d: 02 ಜುಲೈ 2020] *ಸಮಗ್ರ ಮಾಹಿತಿ:[https://www.prajavani.net/explainer/covid-second-wave-in-india-be-aware-about-coronavirus-788552.html ಆಳ– ಅಗಲ: ಕೋವಿಡ್‌ ಒಂದು ಕೋಟಿ ಪ್ರಕರಣ ಈಗ, ಏರಿಕೆಗೆ ಲಗಾಮು; ಪ್ರಜಾವಾಣಿ;Updated: 19 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2020,] *[https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1611723 ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವಾಲಯ- COVID-19 ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮ ಹೋರಾಟ ತೀವ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು] *[https://covid19.karnataka.gov.in/new-page/GENERAL%20INFORMATION/kn ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾಹಿತಿ- ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210501082034/https://covid19.karnataka.gov.in/new-page/GENERAL%20INFORMATION/kn |date=2021-05-01 }} *[https://www.prajavani.net/columns/vignana-vishesha/karnataka-politics-ramesh-jarkiholi-sex-cd-leak-case-and-violation-of-covid-guidelines-in-karnataka-820360.html ನಾಗೇಶ ಹೆಗಡೆ ಲೇಖನ: ಶಕ್ತ ಭಾರತದ ಅಸ್ವಸ್ಥ ಮುಖಗಳು;;ನಾಗೇಶ ಹೆಗಡೆ Updated: 08 ಏಪ್ರಿಲ್ 2021;;2021 ರಾಜ್ಯಗಳ ಈಗಿನ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಭರಾಟೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆಹೇಳಿದ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಮರೆತರು. '''ನಾಲ್ಕು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದಿನವೂ ಅದೆಷ್ಟೊ ಸಾವಿರ ಸಭಿಕರು ಒತ್ತೊತ್ತಾಗಿ, ಮುಖಗವಸು ಇಲ್ಲದೆ ಕೂತಿರುವಾಗ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಒಂದು ಮಾತೂ ಅವರಿಂದ ಬರಲಿಲ್ಲ.''' ದೀದಿಯನ್ನು, ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಛೇಡಿಸುವುದೇ ಆಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಆಂತರಿಕ ಭದ್ರತೆಯ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಗೃಹ ಸಚಿವರೂ ರ‍್ಯಾಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಆ ಬಗ್ಗೆ ಸೊಲ್ಲೆತ್ತಲಿಲ್ಲ (ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿ ಮಾಸ್ಕ್‌ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳದೇ ಓಡಾಡಿದವರಿಂದ ₹ 168 ಕೋಟಿ ವಸೂಲಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ). ಇನ್ನು, ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವೂ ಅಷ್ಟೆ. ಮಹಾಮಾರಿಗೆ ಔತಣ ಕೊಡಬಲ್ಲ ಅಂಥ ಸಭೆಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಇದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಲಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರೋ ವೈದ್ಯತಜ್ಞರ ಖಡಕ್‌ ಸಲಹೆ ಗಿಂತ ಸಿನಿಮಾದವರ, ಜಿಮ್‌ನವರ ಕಣ್ಣೀರಿಗೆ ಮಿಡಿದರು.] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|2}} [[ವರ್ಗ:ಆರೋಗ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕೊರೋನಾವೈರಸ್ ಲೇಖನಗಳು]] nidmi877geg17yx9r3ckhxwjaimczyo 0 126175 1258704 1240150 2024-11-20T05:16:16Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258704 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant titleholder | image = File:Meenakshi Chaudhary at Times Now NRI of the year award, 2018.jpg | image_size = | caption = ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಚೌಧರಿ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ | name = ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಚೌಧರಿ | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1996|03|05}} | birth_place = [[ಪಂಚಾಕುಲ]], [[ಹೈದರಾಬಾದ್]], ಭಾರತ | height = | occupation = {{Hlist|Model|Actor|beauty pageant titleholder}} | education = [[St. Soldier Paradise Public School|ಸೇಂಟ್ ಸೋಲ್ಜರ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಶಾಲೆ]] | alma_mater = [[National Dental College|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಂತ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆ]] | title = | competitions = [[Big Bazaar|ಎಫ್ ಬಿ ಬಿ]] [[Femina Miss India#Subsidaries|ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ರಾಜಕುಮಾರಿ ೨೦೧೮]]<ref name="Meenakshi_dentist_beautyqueen" /><br>''(ಗೆಲುವು)''<br>[[Femina Miss India|ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಹರಿಯಾಣ ೨೦೧೮]]<br>''(ಗೆಲುವು)''<br>[[ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨೦೧೮]]<br>''(೧ ರನ್ನರ್ ಅಪ್)''<br>''(Miss ಫೋಟೊಜೆನಿಕ್)''<br>[[:es:Miss Grand International 2018|ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ೨೦೧೮]]<br>''(೧ ರನ್ನರ್ ಅಪ್)'' | hair_color = [[Black hair|ಕಪ್ಪು]] | eye_color = [[Eye color#Brown|ಕಂದು]] }} '''ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಚೌಧರಿ''' ಭಾರತೀಯ ರೂಪದರ್ಶಿ, ನಟಿ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆದಾರ.<ref>{{cite web |last1=Service |first1=Indo-Asian News |title=Meenakshi Chaudhary On Gender Equality In Haryana: My State Has Really Done An Excellent Job |url=https://www.india.com/viral/miss-india-first-runner-up-meenakshi-chaudhary-says-girls-no-less-than-anybody-in-haryana-3179393/ |website=India News, Breaking News, Entertainment News {{!}} India.com |accessdate=24 March 2020 |language=en |date=21 July 2018}}</ref> ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨೦೧೮ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂದು ಕಿರೀಟವನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web |title=Miss India 2018 1st runner up Meenakshi Chaudhary's Homecoming |url=https://m.beautypageants.in/miss-india/miss-india-2018-1st-runner-up-meenakshi-chaudharys-homecoming/videoshow/65183254.cms |accessdate=24 March 2020}}</ref> ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನ ಯಾಂಗೊನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ೨೦೧೮ ರ ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಚೌಧರಿ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧ ನೇ ರನ್ನರ್ ಅಪ್ ಆಗಿ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web |title=Meenakshi Chaudhary is 1st runner-up at Miss Grand International 2018 |url=https://m.femina.in/achievers/people/meenakshi-chaudhary-crowned-1st-runner-up-at-miss-grand-international-2018_-108514.html |website=femina.in |accessdate=24 March 2020 |language=en}}</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಚೌಧರಿ ಜನಿಸಿದ್ದು ಹರಿಯಾಣದ ಪಂಚಕುಲದಲ್ಲಿ. ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite web |title=Everything you need to know about Miss Grand International contestant, Meenakshi Chaudhary |url=https://www.timesnownews.com/entertainment/lifestyle/trending/article/everything-you-need-to-know-about-miss-grand-international-contestant-meenakshi-chaudhary/303482 |website=www.timesnownews.com |accessdate=24 March 2020 |language=en}}</ref> ಚಂಡೀಗಢದ ಸೇಂಟ್ ಸೋಲ್ಜರ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಅವರು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಈಜುಗಾರ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್ ಆಟಗಾರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web |title=Here's everything you need to know about Meenakshi Chaudhary - BeautyPageants |url=https://m.beautypageants.in/miss-india/know-more-about-meenakshi-chaudhary/eventshow/63781691.cms |website=Femina Miss India |accessdate=24 March 2020}}</ref> ಚೌಧರಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಡೇರಾ ಬಸ್ಸಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಂತ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಿಂದ ದಂತ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ==ಪ್ರದರ್ಶನ== ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಚೌಧರಿ ಅವರ ಪ್ರಯಾಣವು ಎಫ್‌ಬಿಬಿ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಪ್ರಿನ್ಸೆಸ್ ೨೦೧೮ ರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಟಿಯಾಲ ಆಡಿಷನ್‌ನಿಂದ ವಿಜೇತರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಅವರು ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಹರಿಯಾಣ ೨೦೧೮ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಾಗಿ ಆಡಿಷನ್ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಗೆದ್ದಿತು.<ref>{{cite web |last1=Mishra |first1=Vagisha |title=Fbb Colors Femina Miss India 2018: Meet The Contestants |url=https://tkop.org/2018/02/24/femina-miss-india-2018-contestants/ |website=The Kaleidoscope of Pageantry |accessdate=24 March 2020 |language=en |date=24 February 2018 |archive-date=10 ಆಗಸ್ಟ್ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200810022538/https://tkop.org/2018/02/24/femina-miss-india-2018-contestants/ |url-status=dead }}</ref> ಅವರು ವಾರ್ಷಿಕ ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ನಡೆದ ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨೦೧೮ ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ೧ ನೇ ರನ್ನರ್ ಅಪ್ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web |title=Dreamt of title looking at pictures of Miss India winners: Meenakshi Chaudhary |url=https://wap.business-standard.com/article-amp/pti-stories/dreamt-of-title-looking-at-pictures-of-miss-india-winners-meenakshi-chaudhary-118062400387_1.html |website=Business Standard |accessdate=24 March 2020 |language=en |archive-date=19 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180919211314/https://wap.business-standard.com/article-amp/pti-stories/dreamt-of-title-looking-at-pictures-of-miss-india-winners-meenakshi-chaudhary-118062400387_1.html |url-status=dead }}</ref> ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು 'ಮಿಸ್ ಫೋಟೋಜೆನಿಕ್' ಎಂಬ ಉಪ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ನಂತರ ಆಕೆಗೆ ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨೦೧೮ ಎಂದು ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಫೆಮಿನಾದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ಆವೃತ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳ ಮುಖಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಚೌಧರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನ ಯಾಂಗೊನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ೨೦೧೮ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಚೌಧರಿ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು 'ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇಷಭೂಷಣ'ದಲ್ಲಿ ಅಗ್ರ ೧೨ ಮತ್ತು' ಮಿಸ್ ಪಾಪ್ಯುಲರ್ 'ನಲ್ಲಿ ಅಗ್ರ ೫ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ೨೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು, ಅವರು ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ಗೆ ಮೊದಲ ರನ್ನರ್ ಅಪ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಲುಪಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ.<ref>{{cite web |title=Meenakshi Chaudhary from India crowned 1st runner up at Miss Grand International 2018 {{!}} Beauty Pageants - Times of India Videos |url=https://m.timesofindia.com/videos/beauty-pageants/foreign-pageants/meenakshi-chaudhary-from-india-crowned-1st-runner-up-at-miss-grand-international-2018/videoshow/66368155.cms |website=timesofindia.indiatimes.com |accessdate=24 March 2020 |language=en}}</ref> ಐದು ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಲ್ಯಾಮ್ ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ದೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ ೪೪೦ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಬ್ಯೂಟೀಸ್ 'ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಲ್ಯಾಮ್ ೨೦೧೮' ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಚೌಧರಿ ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಲಾರಾ ದತ್ತಾ, ಮಿಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸ್ ೨೦೦೦ ರ ನಂತರ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಬ್ಯೂಟೀಸ್ ಮಿಸ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಸ್ಲ್ಯಾಮ್ ವಿಜೇತ.<ref>{{cite web |title=Meenakshi Chaudhary, Miss India Grand, is Miss Grand Slam 2018! |url=https://www.globalbeauties.com/news/2019/2/12/meenakshi-chaudhary-miss-india-grand-is-miss-grand-slam-2018 |website=Global Beauties |accessdate=24 March 2020 |archive-date=13 ಜುಲೈ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190713163525/https://www.globalbeauties.com/news/2019/2/12/meenakshi-chaudhary-miss-india-grand-is-miss-grand-slam-2018 |url-status=dead }}</ref> ಮೇ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಚೌಧರಿ ಟೈಮ್ಸ್ ೫೦ ಮೋಸ್ಟ್ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯ ಮಹಿಳೆಯರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ೨ ನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರು. ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ೨೦೧೯ ಉಪ-ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಕಿರೀಟಧಾರಣಾ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ 'ಪ್ರೈಡ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ' ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಾಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್.<ref>{{cite web |title=fbb Colors Femina Miss India 2019 Awards Night: Pride of India |url=https://m.photos.timesofindia.com/beauty-pageants/miss-india/fbb-colors-femina-miss-india-2019-awards-night-pride-of-india/articleshow/69643540.cms |website=photogallery.indiatimes.com |accessdate=24 March 2020}}</ref> ==ಫಿಲ್ಮೊಗ್ರಾಫಿ== ===ಚಲನಚಿತ್ರ=== {| class="wikitable" |+ಕೀ | style="background:#ffc;"| {{dagger|alt=Films that have not yet been released}} | ಇನ್ನೂ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ |} {| class="wikitable sortable" |- style="text-align:center;" ! scope="col" | ವರ್ಷ ! scope="col" | ಶೀರ್ಷಿಕೆ ! scope="col" | ಪಾರ್ತ್ರ ! scope="col" | ಭಾಷೆ ! scope="col" class="unsortable" | ಟಿಪ್ಪಣಿ ! scope="col" width="2%" class="unsortable" |ಉಲ್ಲೇಖ. |-style="text-align:center;" | ೨೦೨೦ | style="background:#ffc;"|''ಇಚಾಟಾ ವಹನಮುಲು ನಿಲುಪರಧು''{{dagger|alt=}} | ಟಿಬಿಎ | [[ತೆಲುಗು]] | ಚೊಚ್ಚಲ ಚಿತ್ರ | <ref>{{cite web|url=https://www.thehansindia.com/amp/featured/sunday-hans/a-promising-debut-meenakshi-chaudhary-591700|title=A promising debut: Meenakshi Chaudhary|date=22 December 2019|work=The Hans India|first=Rajeshwari|last=Kalyanam|access-date=10 February 2020}}</ref> |} ===ವೆಬ್ ಸೀರಿಸ್=== {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" |- ! ವರ್ಷ ! ಶೀರ್ಷಿಕೆ ! ಪಾತ್ರ ! ನಿರ್ಮಾಪಕ ! ಉಲ್ಲೇಖ |-align="center" | 2019 | ''ಔಟ್ ಆಫ್ ಲವ್'' | ಆಲಿಯಾ ಕಶ್ಯಪ್ | ಹಾಟ್ಸ್ಟಾರ್ | <ref>{{cite web|url=https://wikiwiki.in/web-series/out-of-love/|title=‘Out of Love’ - Hotstar Web Series' Cast & Story.|work=|accessdate=27 November 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www-webfare-live.cdn.ampproject.org/v/s/www.webfare.live/reviews/out-of-love-web-series/amp/?amp_js_v=a2&amp_gsa=1&usqp=mq331AQCKAE%3D#aoh=15748665846934&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.webfare.live%2Freviews%2Fout-of-love-web-series%2F|title=Out of Love (Web Series) - Review|work=www.webfare.live|accessdate=27 November 2019}}{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |} ===ಸಂಗೀತ ವೀಡಿಯೊಗಳು=== {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%;" |- ! ವರ್ಷ ! ಶೀರ್ಷಿಕೆ ! ಹಾಡುಗಾರ ! ರೆಕಾರ್ಡ್ ಲೇಬಲ್ ! ಉಲ್ಲೇಖ |-align="center" | ೨೦೧೯ | ''ಕ್ಯುನ್'' | ಸುಶಾಂತ್ ರಿಂಕೂ | [[:en:Times Music|ಟೈಮ್ಸ್ ಸಂಗೀತ]] | <ref>{{cite web|url=https://urbanasian.com/entertainment/2019/10/kyun-is-a-story-of-unconditional-love-told-in-just-3-minutes/|title=‘Kyun’ is a story of unconditional love told in just 3 minutes|work=Urban Asian|date=8 October 2019}}</ref> |-align="center" | align="center"| ೨೦೧೮ | ''ಕಿ ಮಾಯಿ ಕಲ್ಲಿ ಆ '' | ಸಾರಾ ಗುರ್ಪಾಲ್ | ಎಚ್ಎಸ್ಆರ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ | <ref>{{cite web|url=https://m.youtube.com/watch?v=C74sMLfrRY0|title=Ki Mai Kalli - HSR Entertainment|date=28 August 2018}}</ref> |- |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} bjsmcz9a4v9eima2cecfmvk0061y0qi 0 126224 1258564 1250622 2024-11-19T12:58:23Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258564 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಜಾಸ್ಮಿನ್ ಭಾಸಿನ್ | image = Jasmin Bhasin graces the Zee Rishtey Awards (02) (cropped).jpg | caption = ಜಾಸ್ಮಿನ್ ಭಾಸಿನ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ | birth_date = | birth_place = ಕೋಟ, [[ರಾಜಸ್ಥಾನ]] | nationality = [[Indian people|ಭಾರತ]] | occupation = {{hlist|Actress|model}} | yearsactive = ೨೦೧೧- ಇಂದಿನವರೆಗೆ }} '''ಜಾಸ್ಮಿನ್ ಭಾಸಿನ್''' ಭಾರತೀಯ ನಟಿ ಮತ್ತು ರೂಪದರ್ಶಿ, ಝೀ ಟಿವಿಯ ತಶಾನ್-ಎ-ಇಶ್ಕ್,<ref>{{cite web |title=Jasmine Bhasin roped in for 'Tashan-e-Ishq' |url=https://wap.business-standard.com/article/news-ians/jasmine-bhasin-roped-in-for-tashan-e-ishq-115060100692_1.html |website=Business Standard India |accessdate=25 March 2020 |date=1 June 2015 }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಮತ್ತು ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿಯ ದಿಲ್ ಸೆ ದಿಲ್ ತಕ್<ref>{{cite web |title=Jasmin Bhasin cast as female lead in Shashi-Sumeet Mittal's next for Colors - Times of India |url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/Jasmin-Bhasin-cast-as-female-lead-in-Shashi-Sumeet-Mittals-next-for-Colors/articleshow/54004645.cms |website=The Times of India |accessdate=25 March 2020 |language=en}}</ref> ನಲ್ಲಿ ಟೆನಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಟ್ವಿಂಕಲ್ ತನೇಜಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲದೆ, ಭಾಸಿನ್ ಹಲವಾರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರ ವನಮ್ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== ಭಾಸಿನ್ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದದ್ದು ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಕೋಟಾದಲ್ಲಿ. ಜೈಪುರದ ಆತಿಥ್ಯ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಪದವಿ ಮುಗಿಸಿದ್ದರು. ಭಾಸಿನ್ ಮಗುವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಸೈಕಲ್ ಸವಾರಿ ಮಾಡುವಾಗ ಆಕೆಗೆ ಅಪಘಾತ ಸಂಭವಿಸಿ ಅವಳು ಎರಡು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಕೋಮಾದಲ್ಲಿದ್ದಳು.<ref>{{cite web |title=Jasmin Bhasin: 'When I came out of the Jaipur airport, nostalgia hit me hard' - Times of India ► |url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/jasmin-bhasin-when-i-came-out-of-the-jaipur-airport-nostalgia-hit-me-hard/articleshow/67794006.cms |website=The Times of India |accessdate=25 March 2020 |language=en}}</ref><ref>{{cite web |title=Dil Toh Happy Hai Ji’s Jasmin Bhasin reveals she was in coma after meeting with an accident during childhood - Times of India |url=https://m.timesofindia.com/tv/news/hindi/dil-toh-happy-hai-jis-jasmin-bhasin-reveals-she-was-in-coma-after-meeting-with-an-accident-during-childhood/articleshow/69399830.cms |website=The Times of India |accessdate=25 March 2020 |language=en}}</ref> ==ವೃತ್ತಿ== ಭಾಸಿನ್ ತನ್ನ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಜಾಹೀರಾತುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಜಾಹೀರಾತನ್ನು ನೋಡಿದ ನಂತರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕ್ರಿಶ್ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಸ್ಟಾರ್ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಡಿಷನ್ಗಾಗಿ ಕರೆದರು. ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಜಸ್ಮಿನ್ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರ ವನಮ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಟಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಕರೋಡ್‌ಪತಿ, ವೆಟಾ, ಮತ್ತು ಲೇಡೀಸ್ ಆಂಡ್ ಜಂಟಲ್‌ಮೆನ್ ನಂತಹ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಡಾಬರ್ ಗುಲಾಬರಿ, ಒಡೋನಿಲ್, ಹಿಮಾಲಯ ನೀಮ್ ಫೇಸ್ ವಾಶ್, ಕೋಲ್ಗೇಟ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಡೊನಾಲ್ಡ್, ಚೆನ್ನೈ ಡೈಮಂಡ್ಸ್, ಪೆಪ್ಸಿ ಮತ್ತು ವೈಟ್ ಎಕ್ಸ್-ಡಿಟರ್ಜೆಂಟ್ ನಂತಹ ಅನೇಕ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇತ್ಯಾದಿ. ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಝೀ ಟಿವಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಸರಣಿ ತಾಶನ್-ಇ-ಇಶ್ಕ್ ನಲ್ಲಿ ಭಾಸಿನ್ ಮಹಿಳಾ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿದೆ. ತಶಾನ್-ಇ-ಇಶ್ಕ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web |title=My Journey in Tashan-E-Ishq has been amazing- Jasmin Bhasin |url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/361359/my-journey-tashan-e-ishq-has-been-amazing-jasmin-bhasin |website=PINKVILLA |accessdate=25 March 2020 |language=en |archive-date=27 ಮಾರ್ಚ್ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327085917/https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/361359/my-journey-tashan-e-ishq-has-been-amazing-jasmin-bhasin |url-status=dead }}</ref> ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿ ಶೋ ದಿಲ್ ಸೆ ದಿಲ್ ತಕ್ ನಲ್ಲಿ "ಟೆನಿ" ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದರು. ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ಲಸ್‌ನ ದಿಲ್ ತೋಹ್ ಹ್ಯಾಪಿ ಹೈ ಜಿ ಯಲ್ಲಿ "ಹ್ಯಾಪಿ" ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು ಆದರೆ ಕಥೆಯ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವರು ತ್ಯಜಿಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಯಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಲು ಅನಾನುಕೂಲರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಡೊನಾಲ್ ಬಿಶ್ಟ್ ಅವರನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ಖತ್ರೋನ್ ಕೆ ಖಿಲಾಡಿಯ ಒಂಬತ್ತನೇ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅವಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಳು, ಅಲ್ಲಿ ಅವಳು ಸೆಮಿಫೈನಲಿಸ್ಟ್ ಆಗಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಳು. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಭಾಸಿನ್ ನಾಗಿನ್ ೪ ರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಯನತಾರಾ ಆಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ ಸರಣಿಯನ್ನು ತೊರೆದರು.<ref>{{cite web |last1=Bureau |first1=ABP News |title=Naagin 4: Jasmin Bhasin Confirms Her EXIT From The Colors Show! |url=https://news.abplive.com/entertainment/television/naagin-4-jasmin-bhasin-aka-nayantara-confirms-her-exit-from-nia-sharma-vijayendra-kumerias-colors-show-1155410 |website=news.abplive.com |accessdate=25 March 2020 |language=en |date=8 February 2020}}</ref> ==ಫಿಲ್ಮೊಗ್ರಾಫಿ== ===ಟೆಲಿವಿಷನ್=== {|class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! ವರ್ಷ ! ಶೋ ! ಪಾತ್ರ ! ಚಾನೆಲ್ ! ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | ೨೦೧೫-೧೬ | ''[[Tashan-e-Ishq|ತಶಾನ್-ಇ-ಇಶ್ಕ್]]'' | ಟ್ವಿಂಕಲ್ ತನೇಜಾ | [[ಝೀ ಟಿವಿ]] | |- | ೨೦೧೭-೧೮ | ''[[ದಿಲ್ ಸೆ ದಿಲ್ ತಕ್]]'' | ಟೆನಿ | rowspan="2"| [[ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿ]] | |- | rowspan=2|೨೦೧೯ | ''[[ಭಯದ ಅಂಶ: ಖತ್ರೋನ್ ಕೆ ಖಿಲಾಡಿ ೯]]'' | ಸ್ವತಃ | ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿ ಸ್ಪರ್ಧಿ |- | ''[[ದಿಲ್ ತೋಹ್ ಹ್ಯಾಪಿ ಹೈ ಜಿ]]'' | ಹ್ಯಾಪಿ ಮೆಹ್ರಾ | [[ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ಲಸ್]] | ಡೊನಾಲ್ ಬಿಶ್ಟ್ ನಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ |- | ೨೦೧೯-೨೦ | ''[[Naagin (2015 TV series)|ನಾಗಿನ್: ಭಾಗ್ಯ ಕಾ ಜೆಹ್ರೀಲಾ ಖೇಲ್]]'' | ನಯನತಾರಾ | [[ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿ]] || ರಶಾಮಿ ದೇಸಾಯಿ ಅವರಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ |} ===ಚಲನಚಿತ್ರ=== {|class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! ವರ್ಷ !! ಶೀರ್ಷಿಕೆ !! ಪಾತ್ರ !! ಭಾಷೆ |- | ೨೦೧೧ || ''[[ವನಮ್]]'' || ಪ್ರಿಯಾ || ತಮಿಳು |- |rowspan="4"|೨೦೧೪ || ''ಕರೊಡಪತಿ'' || || ಕನ್ನಡ |- || ''ಬಿವೆರ್ ಆಫ್ ಡಾಗ್ಸ್'' || ಮೇಘನಾ || ಮಲಯಾಳಂ |- || ''ದಿಲ್ಲುನ್ನೋಡು'' || ಚೈತ್ರಾ ||rowspan="3"|ತೆಲುಗು |- || ''[[Veta (2014 film)|ವೆಟ]]'' ||ಸೋನಲ್ |- | ೨೦೧೫ || ''[[Ladies & Gentlemen (2015 film)|ಲೇಡೀಸ್ ಆಂಡ್ ಜೆಂಟಲ್ಮನ್]]'' || ಅಂಜಲಿ |- | ೨೦೧೬ || ''ಜಿಲ್ ಜಂಗ್ ಜಕ್'' || ಸೋನಿ ಸಾವಂಟ್ || ತಮಿಳು |} ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |- ! ವರ್ಷ ! ಪ್ರಶಸ್ತಿ ! ವರ್ಗ ! ಶೋ ! ಫಲಿತಾಂಶ |- | rowspan="2" | ೨೦೧೬ | rowspan="2"|[[ಚಿನ್ನದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚೊಚ್ಚಲ (ಸ್ತ್ರೀ) | rowspan="2"|''ತಶಾನ್-ಎ-ಇಶ್ಕ್'' | {{won}} |- | ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಜೋಡಿ (ಸಿದ್ಧಾಂತ್ ಗುಪ್ತಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ) | {{nom}} |- |೨೦೧೭ |[[ಭಾರತೀಯ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ (ನಾಟಕ) |''ದಿಲ್ ಸೆ ದಿಲ್ ತಕ್'' |{{nom}} |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} sccb3wkpf6l56qporv65v35pkglewse 0 128468 1258719 1081037 2024-11-20T08:00:31Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258719 wikitext text/x-wiki '''ಪಿ. ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ''' (೨೪ ಜೂನ್ ೧೯೩೮ - ೨೧ ಜನವರಿ ೨೦೧೬)ಯವರು ಒಬ್ಬ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ. ದೇಶೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕ, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ, ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ, ರಕ್ಷಣಾ, ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಪರಿಶೋಧನೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ|ಭಾರತಕ್ಕೆ]] ಹಲವಾರು ನಿರ್ಣಾಯಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಆಮದು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು , ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ೨೦೧೩ ರವರೆಗೆ. ಎಂಟಿಎಆರ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ ಸ್ಥಾಪಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆಂಟ್ರಿಕ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದರು. == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರು [[ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ|ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯ]] ಅಲ್ಲೂರು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ (ಈಗ [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ]] ನೆಲ್ಲೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ) [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಜನಿಸಿದರು]] . ಮೆಕ್ಯಾನಿಕಲ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅವರು ಅನಂತಪುರದ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ [[ಬ್ಯಾಚುಲರ್ ಆಫ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್|ಬಿಇ]] ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಪದವೀಧರರಾದ ನಂತರ ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನ [[ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ|ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ]] ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. == ವೃತ್ತಿ == ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ನಿಖರ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ತಂತ್ರಜ್ಞರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಬಹು-ಹಂತದ [[ಉಪಗ್ರಹ ವಾಹಕ|ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನಗಳಿಂದ]], ಪರಮಾಣು ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಕ್ಷಿಪಣಿಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು, ಇತರರಲ್ಲಿ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಪರಿಶೋಧನೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಸಾಧಿಸಲು ಹಲವಾರು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Money/i8BbuGRydRaMYy0tXHWISK/MTAR-to-set-up-arm-to-make-oilfield-equipment.html|title=MTAR to set up arm to make oilfield equipment|work=[[Live Mint]]}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://wap.business-standard.com/article-amp/sme/q-a-p-ravinder-reddy-chairman-mtar-technologies-pvt-ltd-111062100080_1.html|title=P Ravinder Reddy, Chairman, MTAR Technologies Pvt Ltd|work=[[Business Standard]]|access-date=2020-06-07|archive-date=2020-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607083429/https://wap.business-standard.com/article-amp/sme/q-a-p-ravinder-reddy-chairman-mtar-technologies-pvt-ltd-111062100080_1.html|url-status=dead}}</ref> . ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿ ನಂತರ ಎಚ್ಎಂಟಿ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ರೆಡ್ಡಿ ಬಾಲನಗರ ಹೈದರಾಬಾದ್, ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಎಂಟಿಎಆರ್ (ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳ ಏಡ್ಸ್ ಮುಷ್ಟಿ) ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮಿ ಆಯಿತು. ೧೦ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಈ ಸಣ್ಣ ಯಂತ್ರದ ಅಂಗಡಿಯ ಹಿಂದೆ ಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯಾಗಿ, ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರು ಎಂಟಿಎಆರ್ ಅನ್ನು ವಿಶ್ವ ದರ್ಜೆಯ ನಿಖರ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ೭ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನುರಿತ ಕೆಲಸಗಾರರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವರ ಸಂಸ್ಥೆ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಲಿಕ್ವಿಡ್ ಪ್ರೊಪಲ್ಷನ್ ಎಂಜಿನ್ ಅಥವಾ ಕ್ರೈಯೋನಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಸಿಸ್ಟಂಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಾಡಿಕೆಯಂತೆ ಪೋಲಾರ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್ಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಮತ್ತು ಪ್ರವರ್ತಕ [[ಮಾರ್ಸ್ ಆರ್ಬಿಟರ್ ಮಿಷನ್]] ಮಂಗಳಯಾನ್ ಮತ್ತು ಪಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ-ಸಿ ೩೭ ಅನ್ನು ಒಂದೇ ಹಾರಾಟದಲ್ಲಿ ೧೦೪ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಉಡಾಯಿಸಿ ವಿಶ್ವ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು <ref>{{Cite news|url=https://www.businesstoday.in/magazine/features/india-maiden-mars-orbiter-mission-companies-role/story/200601.html|title=Manna from Mars|work=[[Business Today (India)|Business Today]]}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehansindia.com/posts/index/Hans/2014-09-28/What-the-Mars-Mission-means-to-India/109538|title=What the Mars Mission means to India|work=[[The Hans India]]}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://mediaindia.eu/business-politics/isro-launching-new-satellite-and-boosting-the-manufacturing-of-more/|title=A good weather forecast for Indian Space industry?|work=[[Media of India]]}}</ref> . ಪ್ರೊಟೊಟೈಪ್ ಫಾಸ್ಟ್ ಬ್ರೀಡರ್ ರಿಯಾಕ್ಟರ್ <ref>{{Cite news|url=https://syedakbarindia.blogspot.com/2003/03/mtar-technologies-develops-grid-plate.html|title=MTAR Technologies develops grid plate for prototype fast breeder reactor|work=Syed Akbar}}</ref> ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಪರಮಾಣು ವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರ ಎಂಟಿಎಆರ್ ಅಗ್ನಿ-ವಿ <ref>{{Cite news|url=https://www.businesstoday.in/current/corporate/tars-role-in-agni-5-launches/story/24238.html|title=Hyderabad-based company MTAR plays an important role in Agni projects|work=[[Business Today (India)|Business Today]]}}</ref> ನಂತಹ ಐಸಿಬಿಎಂಗಳ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವ ರಕ್ಷಣಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಖಾಸಗಿ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗಾಗಿ ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಗುರುತಿಸಿವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಎಲ್ ಬರಾಡೆ, ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಜನರಲ್ ಐಎಇಎ, ವಿಯೆನ್ನಾ, ಮುಂಬೈನ ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಸೊಸೈಟಿಯಲ್ಲಿ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಅಣ್ವಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ ನವೀನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ವಿಧಾನಗಳು. ಭಾರತದ ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ [[ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್|ಡಾ.ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್]] ಅವರು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದ ಅಗ್ನಿ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನೀಡಿದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ರೆಡ್ಡಿಯವರಿಗೆ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ “ರಕ್ಷಣಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ” ಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ೨೫ ಜೂನ್ ೧೯೯೩ ರಂದು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಅವರಿಗೆ "ಪ್ರೊ. ವೈ. ನಾಯುದಮ್ಮ ಸ್ಮಾರಕ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ" ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಎಂಟಿಎಆರ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ನ ೧೦೦% ಇಒ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಯುಎಸ್ಎ, ಇಸ್ರೇಲ್ ಮುಂತಾದ ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೌಲ್ಯದ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಆದಿಬಟ್ಲಾದಲ್ಲಿ ಏರೋ ಪಾರ್ಕ್ ಅಥವಾ ಏರೋಸ್ಪೇಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸಿಷನ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಎಸ್‌ಇಝಡ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದ ಸಮುಹಾ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಗ್ರೂಪ್ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಮೆದುಳಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಈಗ ಅನೇಕ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲೂ ಅವರು ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. == ಫೆಲೋಶಿಪ್ಗಳು, ಸದಸ್ಯತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ಮಂಡಳಿಗಳು == * ಫೆಲೋ, ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ * ಫೆಲೋ, ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಸೊಸೈಟಿ * ನಿರ್ದೇಶಕ, ಆಂಟ್ರಿಕ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್, [[ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ|ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ]] ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಭಾಗ <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/4-independent-directors-on-antrix-board/article5571914.ece|title=4 independent directors on Antrix board|work=[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]}}</ref> * ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ಸಮುಹಾ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಸೀಲ್) * ಸದಸ್ಯ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸಂಯೋಜಿತ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == ರವೀಂದ್ರ ರೆಡ್ಡಿ ಅವರಿಗೆ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ: * ಡಾ.ಯಲವರ್ತಿ ನಾಯುದಮ್ಮ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ- ೧೯೯೩ * ಐಎನ್ಎಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ ಅವಾರ್ಡ್ ೨೦೦೩ * ರಕ್ಷಣಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ೨೦೦೪ == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist|2}} [[ವರ್ಗ:೧೯೩೮ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು]] 6gc4ww7p118q0bs0ptzbyom2wh2sbtn 0 129674 1258661 1160571 2024-11-20T02:21:09Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258661 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization|name=ಭಾರತೀಯ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ <!-- Commented out: |image = Logo TRAI.png -->|caption=ಟ್ರಾಯ್ ಲಾಂಛನ|abbreviation=ಟ್ರಾಯ್|motto=|formation=1998|type=|status=सृजित: [http://www.trai.gov.in/trai_act.asp भारतीय दूरसंचार विनियामक प्राधिकरण अधिनियम, १९९७]|purpose=ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣ|headquarters=ಮಹಾನಗರ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಭವನ,<br /> ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಮಾರ್ಗ,<br /> [[ನವ ದೆಹಲಿ]] - 110 002|leader_title=ಅಧ್ಯಕ್ಷರು|leader_name=ಡಾ. ಜೆ.ಎಸ್.ಶರ್ಮ|main_organ=|website=[http://www.trai.gov.in/HDefault.asp http://www.trai.gov.in/]}} '''ಭಾರತೀಯ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ''' ( [[ಆಂಗ್ಲ|ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] : ಟೆಲಿಕಾಂ ರೆಗುಲೇಟರಿ ಆಥಾರಿಟಿ ''ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ,'' ಸಂಕ್ಷೇಪಣಗಳು: '''ಟ್ರಾಯ್''') ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ದೂರಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ|ದೂರಸಂಪರ್ಕ]] ನಿಯಂತ್ರಣ ಸ್ವಯಮಾಧಿಕಾರ ನಿಯಂತ್ರಕ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|1949 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]] ರಚಿಸಿತು . <ref name="हिन्दुस्तान">[http://www.livehindustan.com/news/tayaarinews/gyan/67-75-86364.html ट्राई] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200713130943/https://www.livehindustan.com/news/tayaarinews/gyan/67-75-86364.html |date=2020-07-13 }}। हिन्दुस्तान लाइव। १७ दिसम्बर २००९</ref> ಇದನ್ನು [https://web.archive.org/web/20100715000325/http://www.trai.gov.in/Htrai_act.asp ಭಾರತೀಯ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ] [https://web.archive.org/web/20100715000325/http://www.trai.gov.in/Htrai_act.asp ಕಾಯ್ದೆ, 1998ರಿಂದ] ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿದಂತೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದೇ [https://web.archive.org/web/20091230042947/http://www.trai.gov.in/Hamendment_act.asp ಕಾಯಿದೆಯ 2000 ರ ತಿದ್ದುಪಡಿಯಿಂದ] , ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಸಂಬಂಧಿತ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಟೆಲಿಕಾಂ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷಿಯಾ]]ದ ಪೈಕಿ ಎರಡನೇ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು [[ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ|ವಿಶ್ವದ]] ಮೂರನೇ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ . ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಜಾಗತಿಕ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಸಮಾನ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವ ನ್ಯಾಯಯುತ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ [[ನವದೆಹಲಿ]]ಯಲ್ಲಿದೆ . == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಲಿಂಕ್‌ಗಳು == * [https://web.archive.org/web/20140208052232/http://trai.gov.in/Content/Hindi/index.aspx TRAI ಯ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] * [https://web.archive.org/web/20091230043445/http://www.trai.gov.in/Hregulations_listyear.asp ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಮಗಳ ಪಟ್ಟಿ] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]] 6rojw1o7k8ddw4kr0he6qw94ok4ncbv 0 130903 1258622 1245332 2024-11-19T19:03:26Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258622 wikitext text/x-wiki '''ನೇತರ್ಹಾಟ್''' ಭಾರತದ [[ಝಾರ್ಖಂಡ್]] ರಾಜ್ಯದ ಲಾತೇಹಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ<ref>{{Cite web|url=http://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/roads/latehar.htm|title=Latehar Road Map|publisher=mapsofindia|access-date=2010-04-29}}</ref> (ಮೊದಲು ಹಿಂದಿನ ಪಲಾಮು ಜಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿತ್ತು<ref name="gazette">{{Cite web|url=http://www.palamu.nic.in/gazette/general_gazette.doc|title=Gazetteer of Palamu District|publisher=|access-date=2010-04-29|archive-date=2011-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20110721172839/http://www.palamu.nic.in/gazette/general_gazette.doc|url-status=dead}}</ref>) ಒಂದು ಗಿರಿಧಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name="gumla">{{Cite web|url=http://www.traveljharkhand.com/jharkhand-tourism/jharkhand-districts/gumla-netarhat.html|title=Gumla -'The land of Gaw-Mela'|publisher=traveljharkhand.com|access-date=2010-04-17}}</ref> ಇದನ್ನು "ಛೋಟಾನಾಗ್ಪುರ್‌ನ ರಾಣಿ" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="bihar">{{Cite web|url=http://bstdc.bih.nic.in/Netarhat.htm|title=Destinations – Netarhat|publisher=Bihar State tourism Development Corporation|access-date=2010-04-17|archive-date=2010-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20100329003033/http://www.bstdc.bih.nic.in/Netarhat.htm|url-status=dead}}</ref> ಈ ಪಟ್ಟಣ ೧೯೫೪ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ನೇತರ್ಹಾಟ್ ವಸತಿ ಶಾಲೆಗೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. == ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ == ನೇತರ್ಹಾಟ್ ಬೇಸಿಗೆ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುವ ಸೂರ್ಯೋದಯಗಳು ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಗಳಿಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://travelnewsindia.com/netarhat-tour-sightseeing-falls/|title=Netarhat Tour, Netarhat Sightseeing, Sunset Point, Netarhat School - Travel News India|last=|date=2017-02-19|publisher=travelnewsindia.com}}{{Dead link|date=ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ನೇತರ್ಹಾಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಸಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ - * ಮೇಲಿನ ಘಾಘ್ರಿ ಜಲಪಾತ ನೇತರ್ಹಾಟ್‍ನಿಂದ ೪ ಕಿ.ಮಿ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. * ಲೋಧ್ ಜಲಪಾತವು ಝಾರ್ಖಂಡ್‍ನ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಜಲಪಾತವಾಗಿದ್ದು [[ಸಾಲ್]] ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ. * ಮಹುವಾಡಾಂಡ್ ತೋಳ ಅಭಯಾರಣ್ಯ, ತೋಳಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಏಕೈಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯ.<ref>{{Cite web|url=http://www.timberwolfinformation.org/in-official-apathy-hits-countrys-lone-wolf-sanctuary/|title=IN: Official apathy hits country’s lone wolf sanctuary {{!}} Timber Wolf Information Network|language=en-US|access-date=2019-11-24|archive-date=2021-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210223105401/http://www.timberwolfinformation.org/in-official-apathy-hits-countrys-lone-wolf-sanctuary/|url-status=dead}}</ref> * ಮ್ಯಾಗ್ನೋಲಿಯಾ ಬಿಂದು, ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದೆ. * ಸೂರ್ಯೋದಯ ಬಿಂದು. * ಕೆಳಗಿನ ಘಾಘ್ರಿ ಜಲಪಾತ ನೇತರ್ಹಾಟ್‍ನಿಂದ ೧೦ ಕಿ.ಮಿ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. * ಕೋಯಲ್ ನದಿ ನೋಟದ ಬಿಂದು. * ಸುಗ್ಗಾ ಬಾಂಧ್ ಜಲಪಾತ. * ಸದನಿ ಜಲಪಾತ ನೇತರ್ಹಾಟ್‍ನಿಂದ ೩೫ ಕಿ.ಮಿ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.<ref name="bihar"/> * [[ಬೇಟ್ಲಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ]] ೯೪ ಕಿ.ಮಿ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. * ನೇತರ್ಹಾಟ್ ವಸತಿಶಾಲೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಗುರುಕಲಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. * ಪೆಯರ್ ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಪೈನ್ ಅರಣ್ಯಗಳು - ಸ್ಥಳೀಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿವೆ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ಝಾರ್ಖಂಡ್]] 0bzn1ob0mb4ewgi1yfzfzat1pbicc0a 0 132378 1258693 1255228 2024-11-20T03:50:33Z Skancc 66759 added cite and description 1258693 wikitext text/x-wiki <ref>https://web.archive.org/web/20210807170435/https://maheshmahadev.com/mahesh-mahadev-music-educator/</ref>{{Short description|ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ}} {{Infobox musical artist|name=ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |image= |caption=|image_size=|background=solo_singer|birth_name=|origin=[[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]]|genre=ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ, ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ|occupation= ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ, ಗೀತರಚನಾಕಾರ, ಗಾಯಕ|years_active=೨೦೦೧-ಇವರೆಗೆ|label=|website=https://maheshmahadev.com/}} ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಒಬ್ಬ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ, ಗೀತರಚನಾಕಾರ ಹಾಗೂ ಗಾಯಕ.<ref name=":13" /><ref name=":3" /><ref name=":14" />ಇವರು ತಮಿಳು ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಗೀತರಚನಾಕಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":1">https://www.sruti.com/articles/newsnotes/sri-tyagaraja-a-new-creation</ref> <ref name=":4">https://www.deccanherald.com/metrolife/metrolife-your-bond-with-bengaluru/bengaluru-composer-creating-new-ragas-1018393.html</ref>ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ 5೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ರಾಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವರ್ಣಗಳು, ಕೃತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ <ref name=":0">https://archive.org/details/saamagana-indian-classical-music-magazine-july-2018/page/12/mode/2up?q=Mahesh+Mahadev</ref><ref name=":7">https://www.thehindu.com/entertainment/music/classical-musician-and-composer-mahesh-mahadev-creates-sri-tyagaraja-raga-as-a-tribute-to-the-saint-poet/article66559391.ece</ref>ಇವರು ಕನ್ನಡ, ತೆಲುಗು, ತಮಿಳು, ಹಿಂದಿ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಮರಾಠಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ, ರಾಜಸ್ಥಾನಿ, ಬ್ರಜ್, ಜಾಪನೀಸ್ ಸೇರಿ 14ಕ್ಕೊ ಹೆಚ್ಚು ಭಾಷೆ ಗಳಲ್ಲಿ<ref>https://www.mysoorunews.com/music-director-mahesh-mahadev-honoured-with-bharat-seva-ratna-national-award/</ref> <ref name=":8">https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tamil/music/mahesh-mahadav-and-priyadarshini-salute-saint-tyagaraja-with-a-new-raga-named-after-him/articleshow/98264827.cms?from=mdr</ref> ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ<ref name=":3">https://www.thehindu.com/entertainment/music/experimenting-with-ragas/article35742833.ece</ref> == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೮, ೧೯೮೧ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ತಂದೆ (ಮಹದೇವ ರಾವ್), ತಾಯಿ (ಮಂಜುಳ ಜಾಧವ್).<ref>https://maheshmahadev.com/mahesh-mahadev-family-and-early-life/</ref>ಇವರು ಲಂಡನ್ ನ ರಾಯಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ನಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಇವರದ್ದು ಬಾಲಪ್ರತಿಭೆ.<ref name=":4" /> ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹೊಸ ರಾಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವರ್ಣಗಳು, ಕೃತಿಗಳು, ಬಂದಿಶ್ ಗಳು ಹಾಗೂ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":3" /> <ref name=":2">https://newskarnataka.com/karnataka/bengaluru/sri-tyagaraja-a-new-raga-in-carnatic-music-by-mahesh-mahadev/19012023</ref>ಇವರು ಶಿವಶಕ್ತಿ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಹಲವಾರು ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>https://web.archive.org/web/20150705003658/http://www.indiaglitz.com/rockline-son-abhilash-weds-shravya-kannada-event-59978.html</ref> <ref>http://www.chitratara.com/show-content.php?key=Kannada%20Film%20Latest%20News,%20Kannada%20New%20Movies,%20Latest%20Kannada%20Films&title=RARE%20MUSIC%20FEAT%20-%20GEET%20BANDISH%20MILAN&id=6588&ptype=News</ref>೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಇವರ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟ [[ಮನೋಜ್ ಕುಮಾರ್]], [[ಭಾರತಿ (ನಟಿ)|ಭಾರತಿ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ್]] ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ "ಮಧುರ್ ಸಂಗೀತ್ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ,<ref>https://www.newindianexpress.com/cities/bengaluru/2010/may/04/treat-in-store-for-manoj-kumars-fans-162549.html</ref><ref>https://www.deccanherald.com/content/70077/all-ears-melodious-nostalgic-numbers.html</ref> ೨೦೧೫ ಇವರ ಸಾರಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೀತೆ ಹಾಗೂ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಸಂಮಿಲನದ "ಗೀತ್ ಬಂದಿಶ್ ಮಿಲನ್" ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಗಮನಾರ್ಹವು.<ref>https://www.prajavani.net/article/%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B3%80%E0%B2%A4%E0%B3%86%E2%80%93-%E0%B2%AC%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%80%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E2%80%8C-%E0%B2%85%E0%B2%AA%E0%B3%82%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%B5-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B2%A8</ref><ref>https://www.prajavani.net/article/ಗಾನ-ಗುಂಗು</ref> ಇವರ ಗಾಯಕಿ [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]]ಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಿಸಂ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಎಂಬ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ವೈದ್ಯರು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತರಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":11">https://www.newindianexpress.com/cities/bengaluru/2016/nov/23/doctor-turns-professional-singer-at-60-1541579.html</ref><ref>https://archive.org/details/saamagana-indian-classical-music-magazine-july-2018/page/12/mode/2up</ref> == ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ ವೃತ್ತಿಜೀವನ == 'ಭಾರತ ರತ್ನ' ಪಂಡಿತ್ [[ಭೀಮಸೇನ ಜೋಷಿ|ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಶಿ]] (ಭೀಮ್)  [[ತಾನ್ ಸೇನ್]] (ಸೇನ್) ರವರ ಹೆಸರಲ್ಲಿ<ref name=":0" /> ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ '[[ಭೀಮಸೇನ್ (ರಾಗ)|ಭೀಮ್ ಸೇನ್]]' ಹೊಸ ರಾಗದಲ್ಲಿ  'ಗಿರಿಧರ್ ಗೋಪಾಲ್ ಶ್ಯಾಮ್' ವಿಲಾಂಬಿತ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಲಯ ಬಂದಿಶ್ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದೇ ರಾಗದಲ್ಲಿ 'ಮನ್ ಕೆ ಮಂದಿರ್ ಅಯೋರೇ' ದೃತ್ ಲಯ ಬಂದಿಶ್ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ <ref name=":0" /> ಇವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಹೊಸ ರಾಗ ಮುಕ್ತಿಪ್ರದಾಯಿನಿಯಲ್ಲಿ 'ಧ್ಯಾನ್ ಕರು ಝಾತಾ' ಎಂಬ ಮರಾಠಿ ಅಭಾಂಗ್ ರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ <ref>https://web.archive.org/web/20210807193547/https://maheshmahadev.com/raga-bhimsen/</ref><ref name=":9">https://web.archive.org/web/20210807193547/https://maheshmahadev.com/list-of-ragas-created-by-mahesh-mahadev/</ref> == ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ವೃತ್ತಿಜೀವನ == ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಿಲ್ಲದ ಹಲವಾರು ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೃತಿ ರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀರಂಗಪ್ರಿಯ, ತಪಸ್ವಿನಿ, ಮಯೂರಪ್ರಿಯ, ಏಕಮುಖ, ಬಿಂದು ರೂಪಿಣಿ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಹೊಸ ರಾಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":4" /> ಶ್ರೀಸ್ಕಂದ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದಲ್ಲಿ <ref name=":6">http://samyukthakarnataka.com/articlepage.php?articleid=SMYK_BANG_20230123_03_4&width=174px&edition=Bangalore&curpage=3</ref>ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ತಾಳ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಗೂ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೃತಿ, ತಿಲ್ಲಾನ, ಕೀರ್ತನೆಗಳು, ದಾಸರ ಪದಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":1" /> ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಸಂತ [[ತ್ಯಾಗರಾಜ|ತ್ಯಾಗರಾಜರ]] ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ "[[ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜ]]"ಎಂಬ ಹೊಸ ರಾಗ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ "ಶ್ರೀ ರಾಮಚಂದ್ರಂ ಭಜಾಮಿ" ಎಂಬ [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ|ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ]] ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":8" /><ref name=":7" /> [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ|ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ]] ದಿಗ್ಗಜರಾದ ಟಿ. ಎಂ. ತ್ಯಾಗರಾಜನ್ ರವರ ಜನ್ಮಶತಾಬ್ಧಿ ಸಲುವಾಗಿ ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ [[ತ್ಯಾಗರಾಜ ಮಂಗಳಂ]] ಎಂಬ ರಾಗ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ "ಧ್ಯಾನ ಮೂಲಂ ಗುರು" ಎಂಬ [[ಉಗಾಭೋಗ]] ಹಾಗೂ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":3" /> == ಚಲನಚಿತ್ರ ವೃತ್ತಿಜೀವನ == ರಾಯ್ ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಮುಖೇಶ್ ತಿವಾರಿ ಅಭಿನಯದ [[ಝಾನ್ಸಿ ಐ. ಪಿ. ಎಸ್|ಝಾನ್ಸಿ ಐ.ಪಿ.ಎಸ್]] ಎಂಬ ಕನ್ನಡ ಚಲನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೀತರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ<ref name=":3" /><ref>https://vijaykarnataka.com/vk-gallery/cinema/raai-laxmi-starrer-jhansi-ips-kannada-movie-photos/photoshow/76072385.cms</ref>ಆನ್ಡ್ರಿಯಾ ಜರಿಮಿಯಾ, ಮನೋಬಾಲ, ಕೆ. ಏಸ್. ರವಿಕುಮಾರ್ ಅಭಿನಯದ [[ಮಾಳಿಗೈ]]' ಎಂಬ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ <ref>https://www.deccanchronicle.com/entertainment/kollywood/110419/maaligai-gave-me-scope-for-various-shades-of-acting-andrea-jeremiah.html</ref>ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ<ref name=":5">https://indianexpress.com/article/entertainment/tamil/andrea-jeremiah-next-maaligai-5675331/</ref><ref name=":8" /> ೨೦೨೨ರಲ್ಲಿ ತರೆ ಕಂಡ 'ಖಡಕ್ 'ಎಂಬ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯ ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು ಸಹಾಯಕ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ,<ref>https://www.youtube.com/watch?v=c6wLbAY4ESU</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230308052330/https://vijaykarnataka.com/entertainment/news/dharma-keerthiraj-anusha-rai-kabir-duhan-singh-starrer-khadak-kannada-movie-songs-released/articleshow/89503693.cms</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230307100717/https://www.cinisuddi.com/khadak-movie-release/</ref> ಮಂಜು ಮೂವೀಸ್ ನ '[[ರಿದಂ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ರಿದಂ]]' ಎಂಬ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗಿ ನಟನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>https://cinilahari.in/2022/08/25/ridam-meghasri-new-film/</ref> == ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವ ಹೊಸ ರಾಗಗಳು == ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ೫೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ರಾಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಈ ಕೆಳಕಂಡಂತಿದೆ.<ref name=":0" /><ref name=":9" /><ref>https://maheshmahadev.com/list-of-ragas-created-by-mahesh-mahadev/</ref> # ಮುಕ್ತಿಪ್ರದಾಯಿನಿ - [[ವಕುಲಾಭರಣ|ವಕುಳಾಭರಣ ಜನ್ಯ]] # ಶ್ರೀರಂಗಪ್ರಿಯ - ಸರಸಾಂಗಿ ಜನ್ಯ # [[ಭೀಮಸೇನ್ (ರಾಗ)|ಭೀಮ್ ಸೇನ್]] - [[ಕೋಕಿಲಪ್ರಿಯ|ಕೋಕಿಲಪ್ರಿಯ ಜನ್ಯ]] # ಶ್ರೀಸ್ಕಂದ # [[ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜ]], ಧರ್ಮಾವತಿ ಜನ್ಯ # ಬಿಂದುರೂಪಿಣಿ, # [[ನಾದ ಕಲ್ಯಾಣಿ]] - ಮೇಚ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಜನ್ಯ # ತಪಸ್ವಿ # ಮಯೂರಪ್ರಿಯ, # [[ಅಮೃತ ಕಲ್ಯಾಣಿ]] - ಮೇಚ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಜನ್ಯ # ರಾಜಸಾಧಕ- ಮೇಚ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಜನ್ಯ # [[ತ್ಯಾಗರಾಜ ಮಂಗಳಂ]] - [[ಗೌರಿಮನೋಹರಿ|ಗೌರಿಮನೋಹರಿ ಜನ್ಯ]] # ಶ್ರೀ ಜ್ಞಾನಾಕ್ಷಿಜಾ - [[ಕೀರ್ವಾಣಿ|ಕೀರವಾಣಿ]] ಜನ್ಯ<ref>https://newskarnataka.com/entertainment/sri-jnanakshi-rajarajeshwari-shrine-celebrates-cultural-and-musical-grandeur/17112024/</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == * ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ "ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುರುಷ ಆಲ್ಬಂ ಪ್ರಶಸ್ತಿ"- ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಾಯಕರ ಮತ್ತು  ಗೀತರಚನಾಕಾರರ ಸಂಘ, [[ಅಟ್ಲಾಂಟಾ, ಜಾರ್ಜಿಯಾ|ಅಟ್ಲಾಂಟಾ]], [[ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶ|ಅಮೇರಿಕಾ]] <ref name=":13">https://issasongwriters.com/2024-issa-awards-winners/</ref> * ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ "ಭಾರತ ಸೇವಾ ರತ್ನ" ರಾಷ್ಟೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ಚೇತನಾ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಮತ್ತು ವರ್ಲ್ಡ್ ಪ್ರೆಸ್ ಬುಕ್ ಆಫ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್<ref>https://newskarnataka.com/karnataka/mangaluru/mahesh-mahadev-honoured-with-bharat-seva-ratna-national-award/20082024/</ref> * ೨೦೨೪ ರಲ್ಲಿ "ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗೀತರಚನಾಕಾರ"- ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ - ಜೋಸಿ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್, ನ್ಯಾಶ್ವಿಲ್ಲೆ, [[ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶ|ಅಮೇರಿಕಾ]] <ref name=":14">https://web.archive.org/web/20240912005953/https://www.josiemusicawards.com/2024-official-nominees.html</ref> == ಡಿಸ್ಕೋಗ್ರಫಿ == {| class="wikitable sortable" |+ !ವರ್ಷ !ಚಿತ್ರ / ಧ್ವನಿಸುರುಳಿ !ಭಾಷೆ !ಹಾಡು !ಗಾಯಕರು(ಗಳು) !ಸಾಹಿತ್ಯ !ಆಡಿಯೋ ಲೇಬಲ್ !ಉಲ್ಲೇಖಗಳು |- | rowspan="5" |೨೦೧೬ | rowspan="5" |''ಮೋದಕಪ್ರಿಯ ಗಣರಾಜ'' | rowspan="5" |[[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |'ಮೂಷಿಕ ವಾಹನಾ' |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=pKKOjZHUlFQ</ref><ref name=":12">https://web.archive.org/web/20220120161055/https://shivashakthi.com/2016/06/16/maharudram-mahadeshwaram-modakapriya-ganaraja-audio-launch-mm-hills/</ref> |- |ಮುದಾಕರಾತ್ತ ಮೋದಕಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=uW_qlCVhB1E</ref><ref name=":12" /> |- |ಮಹಾಗಣಪತಿಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಮುತ್ತುಸ್ವಾಮಿ ದೀಕ್ಷಿತ|ಮುತ್ತುಸ್ವಾಮಿ ದೀಕ್ಷಿತರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=eiWtsl41-sE</ref><ref name=":12" /> |- |ಪ್ರಣಮ್ಯ ಶಿರಸಾದೇವಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=m66CsRQrV_A</ref><ref name=":12" /> |- |ಕೈಲಾಸ ಶಿಖರವರೆ (ಲಾಲಿ) |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref name=":12" /><ref>https://music.apple.com/in/album/kailasa-shikaravare-ganesha-laali/1485680853?i=1485681190</ref> |- | rowspan="5" |೨೦೧೬ | rowspan="5" |''ಮಹಾರುದ್ರಂ ಮಹದೇಶ್ವರಂ'' | rowspan="5" |[[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |ಶ್ರೀ ಮಹದೇಶ್ವರ ಸುಪ್ರಭಾತಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] | rowspan="5" |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Ujmj_eLFku4&list=OLAK5uy_nHnvKRkt8DdSAVHasfCyIbBexzFC7GQ6I</ref><ref name=":12" /> |- |ಓಂಕಾರ ಪ್ರಣವಮಂತ್ರ ಸ್ವರೂಪಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, ಸುನಿಲ್, ವೇಣು |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಮಹದೇಶ್ವರ ಪಂಚರತ್ನಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಮಹದೇಶ್ವರ ಅಷ್ಟಾದಶನಾಮಾವಳಿ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಮಹದೇಶ್ವರ ಲಾಲಿ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- | rowspan="8" |೨೦೧೬ | rowspan="8" |''ಶ್ರೀ ಶಂಕರ ಸ್ತೋತ್ರ ರತ್ನ'' | rowspan="8" |[[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |ಗಣೇಶ ಪಂಚರತ್ನಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] | rowspan="8" |<ref>https://web.archive.org/web/20220120170009/https://shivashakthi.com/2016/08/20/sri-shankara-stotrarathna-cd-release-sringeri-mutt-mysore/</ref> |- |ಶ್ರೀ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಪಂಚರತ್ನಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಶಿವಪಂಚಾಕ್ಷರ ಸ್ತೋತ್ರ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ಭುಜಂಗಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಶ್ರೀ ಹನುಮಾನ್ ಪಂಚರತ್ನಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, ಸುನಿಲ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ನಾರಾಯಣ ಸ್ತೋತ್ರಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಕಾಲಭೈರವಾಷ್ಟಕಂ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |ಅಚ್ಯುತಾಷ್ಟಕಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- | rowspan="6" |೨೦೧೮ | rowspan="6" |''ಸುರ್ ಸಂದ್ಯಾ'' |[[ಹಿಂದಿ]] |ಆಯಾ ಸಮಯ್ ಜವಾನೋ ಜಾಗೋ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |ಆರ್ಎಸ್ಎಸ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ | rowspan="6" |<ref name=":11" /> |- |[[ಹಿಂದಿ]] |ಜಯ ದುರ್ಗೇ ದುರ್ಗತಿ ಪರಿಹಾರಿಣಿ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |[[ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದ]] |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಪಾಲಿಸೋ ಶ್ರೀ ಹರಿ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |ಹರಪ್ಪನಹಳ್ಳಿ ಭೀಮವ್ವ |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ |- |[[ಉರ್ದು ಸಾಹಿತ್ಯ|ಉರ್ದು]] |ದಿಲ್ ಕಾ ದಿಯಾ ಜಲಾಯ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ |- |[[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |ಅಜಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |[[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಓ ನನ್ನ ಚೇತನ |ಉಮಾ ಶೇಷಗಿರಿ |[[ಕುವೆಂಪು]] |ಪ್ರಿಸಮ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ |- | rowspan="3" |೨೦೧೮ |''ಸಂತಾಂಚೆ ಅಭಂಗ್'' |[[ಮರಾಠಿ]] |ಧ್ಯಾನ್ಕ ಕರೂ ಙಾತಾ |[[ಜಯತೀರ್ಥ ಮೇವುಂಡಿ]] |[[ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರು|ಶ್ರೀ ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=_vUPQMBhPR4</ref> |- |''ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾರಮ್ಮ'' |[[ಕನ್ನಡ]] |ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾರಮ್ಮ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |ಮ್ಯೂಗಸ್ ರೆಕಾ‍ಡ್ಸ್ |<ref>https://music.apple.com/in/album/mahalakshmi-baramma-single/1545697047</ref> |- |''ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮೀ ತಾಯೇ ವಾ'' |[[ತಮಿಳು]] |ಪೊನ್ಮಳೈ ತನಿಲೇ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |ಜಿ ಕೃಷ್ಣಕುಮಾರ್ |ಮ್ಯೂಗಸ್ ರೆಕಾ‍ಡ್ಸ್ |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=GGsKAUimAuA&list=OLAK5uy_kmUt9cnMV6OB8G8ysVQCCKru_5OMt4otc</ref> |- | rowspan="8" |೨೦೧೯ |''ಸಾವನ್ ಕೇ ಬಾದಲ್'' |[[ಹಿಂದಿ]] |ನೀಲೇ ಗಗನ್ ಮೇ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಅಭಿಷೇಕ್ ಚೊಖಾನಿ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=dk2euoYT0H8</ref> |- | rowspan="7" |''ನಾರೇಯಣ ನಾಮಾಮೃತಂ'' |[[ತೆಲುಗು]] |ಶ್ರೀ ನಾರೇಯಣ ನಾಮಾಮೃತರಸ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] | rowspan="7" |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಶ್ರೀ ಯೋಗಿ ನಾರೇಯಣರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] | rowspan="7" |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=ow035_zK3RY&list=OLAK5uy_njX-xIcp3ahfgcvTVGFwqeUc2zeSmy1Hg</ref><ref name=":10">https://web.archive.org/web/20230305133318/https://vijaykarnataka.com/news/chikkaballapura/human-beings-should-not-forget-divinity/articleshow/70247753.cms</ref> |- |[[ತೆಲುಗು]] |ಧಿಮಿ ಧಿಮಿ ಧಣ ಧಣ |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ,]] [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, ರಘುರಾಂ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ನಾನೇನು ಬಲ್ಲೆನೋ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಮರೆಯಲಾರೆನಮ್ಮ |ಬದರಿ ಪ್ರಸಾದ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ತೆಲುಗು]] |ರಾಮ ರಾಮ ಮುಕುಂದ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಈ ದೇಹದೋಳಗಿದ್ದು |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಮಂಗಳಂ ಅಮರನಾರೇಯಣಗೆ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- | rowspan="8" |೨೦೧೯ | rowspan="7" |''ಸದ್ಗುರು ಶ್ರೀ ಯೋಗಿ'' |[[ತೆಲುಗು]] |ನರುಡು ಗುರುಡನಿ ನಮ್ಮೇವಾರಮು |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ,]] [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] | rowspan="7" |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಶ್ರೀ ಯೋಗಿ ನಾರೇಯಣರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] | rowspan="7" |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=dt47ZR6f8bA</ref><ref name=":10" /> |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಆತ್ಮಧ್ಯಾನಿಸೋ ಮನುಜ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ತೆಲುಗು]] |ಅಂಡಜವಾಹನ ಕುಂಡಲಿಶಯನ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಇಲ್ಲಿ ನೀ ನಿವಾಸ ಮಾಡಿರುವುದೇನೋ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ಕನ್ನಡ]] |ಕಂಡೇನು ಶ್ರೀ ರಂಗನ |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ತೆಲುಗು]] |ಏಕಾಕ್ಷರಮೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಕ್ಷರಮೈ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |[[ತೆಲುಗು]] |ಮಂಗಳಂ ಶತಕೋಟಿ ಮನ್ಮಥಾಕಾರುನಕು |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |- |''ವನ್ಪುಲಿವಾಹನ ಶಬರೀಶ'' |[[ತಮಿಳು]] |ವರುವಾಯ್ ವಿರೈವಾಯ್ |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=v4Syd_kbpvI</ref> |- | rowspan="5" |೨೦೨೦ |''ರಂಗನ ಮರೆಯಲಾರೇನಮ್ಮ'' |[[ಕನ್ನಡ]] |ರಂಗನ ಮರೆಯಲಾರೇನಮ್ಮ |ಬದರಿ ಪ್ರಸಾದ್ |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://music.apple.com/in/album/rangana-mareyalarenamma/1542912680?i=1542912681</ref> |- |''ಕೈವಾರ ಯೋಗಿ (ಸಿಂಗಲ್)'' |[[ತೆಲುಗು]] |ಧಿಮಿಧಿಮಿ ಭೇರಿನೌಬತ್ತು |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ,]] [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್, ರಘುರಾಂ |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಶ್ರೀ ಯೋಗಿ ನಾರೇಯಣರು]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://music.apple.com/in/album/dhimi-dhimi/1542912169?i=1542912173</ref> |- |''ನಮೋ ವೆಂಕಟೇಶಾಯ'' |[[ತೆಲುಗು]] |ನರುಡು ಗುರುಡನಿ |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ,]] [[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://www.youtube.com/watch?v=F8UDOj2BYb0</ref> |- |''ಕಂಡೇನು ಶ್ರೀರಂಗನಾಥನ (ಸಿಂಗಲ್)'' |[[ಕನ್ನಡ]] |ಕಂಡೇನು ಶ್ರೀರಂಗನಾಥನ ಚೆಲುವ ಮೂರುತಿ |[[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ]] |[[ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ ಯೋಗಿನಾರೇಯಣರು|ಕೈವಾರ ತಾತಯ್ಯ]] |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref>https://music.apple.com/in/album/kandenu-sriranganathana/1505277465?i=1505277466</ref><ref name=":10" /> |- |''[[ಮಾಳಿಗೈ]]'' <small>''(ಇನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗದ ಚಲನಚಿತ್ರ)''</small> |[[ತಮಿಳು]] |ಓಂಕಾರ ಪ್ರಣವಮಂತ್ರ ಸ್ವರೂಪಂ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]], ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ | |<ref name=":5" /> |- |೨೦೨೩ |[[ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜ|ಶ್ರೀ ತ್ಯಾಗರಾಜ ರಾಗ]] |[[ಸಂಸ್ಕೃತ]] |ಶ್ರೀ ರಾಮಚಂದ್ರಂ ಭಜಾಮಿ |[[ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ]] |ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ |[[ಪಿ.ಎಂ.ಆಡಿಯೋಸ್]] |<ref name=":1" /> |} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == <references /> {{commonscat|Mahesh Mahadev}} {{wikisource|ವರ್ಗ:ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಮಹೇಶ್ ಮಹದೇವ್}} [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] [[ವರ್ಗ:ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಚಿತ್ರಸಾಹಿತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೮೧ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತ]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಕಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಗೀತಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]] 1osse4qtetfescn0rwpq6u4s7utjwom 0 134952 1258749 1127334 2024-11-20T11:50:11Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258749 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Vijaypur.jpg|thumb]] '''ವಿಜಯ್‍ಪುರ್''' ({{Lang-hi|विजयपुर}}) (ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ '''ಬಿಜಯ್‍ಪುರ್''' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಒಂದು [[ಗಿರಿಧಾಮ]] ಮತ್ತು ಹಳ್ಳಿಯಾಗಿದ್ದು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದ]] [[ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] ರಾಜ್ಯದ ಬಾಗೇಶ್ವರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಬಾಗೇಶ್ವರ್-ಚೌಕೋರಿ ಹೆದ್ದಾರಿ ಪಕ್ಕದ ದಟ್ಟವಾದ ಪೈನ್ ಕಾಡುಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VWuAZvAuTIQC|title=The call of the mountains : Uttrakhand explored|last=Budhwar|first=Prem K.|date=2010|publisher=Har-Anand Publications|isbn=9788124115299|location=New Delhi|page=90|language=en|access-date=13 May 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ukuttarakhand.com/places-to-visit/bageshwar/vijaypur/|title=Vijaypur {{!}} Uttarakhand|website=ukuttarakhand.com|access-date=13 May 2017|archive-date=30 ಜನವರಿ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180130134720/http://ukuttarakhand.com/places-to-visit/bageshwar/vijaypur/|url-status=dead}}</ref> == ಆಸಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಳಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:View_from_Dhaulinag_Temple.jpg|left|thumb| ಧೌಲಿನಾಗ್ ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೈನ್ ಕಾಡುಗಳು]] === ಧೌಲಿನಾಗ್ ದೇವಸ್ಥಾನ === ಧೌಲಿನಾಗ್ ದೇವಾಲಯವು ವಿಜಯ್‍ಪುರ್ ಪರ್ವತದ ತುದಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=http://www.amarujala.com/uttarakhand/bageshwar/women-dhauli-nag-temple-urn-extracted-trip-hindi-news|title=महिलाओं ने निकाली कलशयात्रा|date=23 April 2015|access-date=13 May 2017|publisher=Amar Ujala|location=Bageshwar|language=hi}}</ref> ಭಕ್ತರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಪಂಚಮಿ ಜಾತ್ರೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/temples/dhauli-nag-temple.htm|title=Dhauli Nag Temple in Bageshwar, Uttarakhand|website=www.discoveredindia.com|access-date=13 May 2017|archive-date=2 ಜುಲೈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702212427/http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/temples/dhauli-nag-temple.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=hAIuAAAAMAAJ|title=Linguistic history of Uttarākhaṇḍa|last=Śarmā|first=Devīdatta|publisher=Vishveshvaranand Vedic Research Institute|language=en}}</ref> === ಚಹಾ ತೋಟಗಳು === ವಿಜಯ್‍ಪುರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಚಹಾ ಎಸ್ಟೇಟ್‍ನ್ನು ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qD-3BAAAQBAJ|title=Towards Sustainable Livelihoods and Ecosystems in Mountain Regions|last=Sati|first=Vishwambhar Prasad|date=2014|publisher=Springer|isbn=9783319035338|location=Cham|language=en|access-date=13 May 2017}}</ref> == ಛಾಯಾಂಕಣ == <gallery> ಚಿತ್ರ:Dhaulinag Vijaypur.jpg|ಧೌಲಿನಾಗ್ ದೇವಸ್ಥಾನ ಚಿತ್ರ:Ration Shop at Vijaypur.jpg|ಹಿಮಪಾತದ ನಂತರ ವಿಜಯಪುರ ಚಿತ್ರ:Tea Gardens, Vijaypur.jpg|ಚಹಾ ತೋಟಗಳು, ವಿಜಯ್‍ಪುರ್ ಚಿತ್ರ:Milestone on NH 309 A, India.jpg|ವಿಜಯ್‍ಪುರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎನ್ಎಚ್ 309 ಎ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಚಿತ್ರ:View from Vijaypur.jpg|ವಿಜಯಪುರದಿಂದ ನೋಟ </gallery> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ಉತ್ತರಾಖಂಡ]] [[ವರ್ಗ:ಗಿರಿಧಾಮಗಳು]] 8nroe4711nl0zgs6ulmsyzufiqiisqw 0 135683 1258637 1029056 2024-11-19T23:01:42Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258637 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Bahadurgarh Fort 1.jpg|thumb|ಬಹಾದೂರ್‌ಗಢ್ ಕೋಟೆಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ]] '''ಬಹಾದೂರ್‌ಗಢ್ ಕೋಟೆ''' ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಕೋಟೆ|ಕೋಟೆಯಾಗಿದ್ದು]], ಇದನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ 1658 ರಲ್ಲಿ ನವಾಬ್ ಸೈಫ್ ಖಾನ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಕೋಟೆಯನ್ನು 1837 ರಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಟಿಯಾಲಾ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮಹಾರಾಜಾ ಕರಮ್ ಸಿಂಗ್ ಪುನರ್ರಚಿಸಿದನು.<ref name="BaHa">{{Cite web|url=http://www.indiamapped.com/monuments-in-india/bahadurgarh-fort/|title=Bahadurgarh Fort - Historical Monument in Patiala|website=www.indiamapped.com|access-date=25 July 2016|archive-date=25 ಆಗಸ್ಟ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160825210621/http://www.indiamapped.com/monuments-in-india/bahadurgarh-fort/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.apnapatiala.com/tourist-destinations/bahadurgarh-fort/|title=Bahadurgarh Fort|date=7 May 2009|access-date=25 July 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thesikhencyclopedia.com/other-historical-places/punjab/bahadurgarh|title=BAHADURGARH, - Punjab|language=en-gb|archive-url=https://web.archive.org/web/20160917191827/https://www.thesikhencyclopedia.com/other-historical-places/punjab/bahadurgarh|archive-date=17 September 2016|access-date=25 July 2016}}</ref> == ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಕಲೆ == ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು 21 ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎರಡು ಆಳುವೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಂದಕಗಳಿಂದ ಇದು ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು 1658 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ 1837 ಮತ್ತು 1845 ರ ನಡುವೆ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ {{ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ}}೧೦೦, ೦೦೦ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ನವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="BaHa"/> ಈ ಕೋಟೆಗೆ ಒಂಬತ್ತನೇ ಗುರು ಗುರು ತೇಗ್ ಬಹಾದೂರ್‌ರ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="BaHa"/><ref>{{Cite web|url=http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/forts/bahadurgarh-fort-anandpur.htm|title=Bahadurgarh Fort Anandpur - One of the Ancient Fort in Patiala|website=www.discoveredindia.com|access-date=25 July 2016|archive-date=7 ಆಗಸ್ಟ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160807053720/http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/forts/bahadurgarh-fort-anandpur.htm|url-status=dead}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ಪಂಜಾಬ್]] [[ವರ್ಗ:ಕೋಟೆಗಳು]] 64xetkddf2gytmwjzjkbrac3w4lmcut 0 139877 1258708 1129668 2024-11-20T05:31:40Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258708 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Doraha fort.jpg|thumb|ದೋರಾಹಾ ಸರಾಯ್‍ನ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ]] '''ಮುಘಲ್ ಸರಾಯ್, ದೋರಾಹಾ''' ಅಥವಾ '''ದೋರಾಹಾ ಸರಾಯ್''' [[ಪಂಜಾಬ್]] ರಾಜ್ಯದ ಲುಧಿಯಾನ ಜಿಲ್ಲೆಯ ದೋರಾಹಾದಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ 'ಮುಘಲ್ ಕಾರವಾನ್ ಸರಾಯ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 'ಆರ್‌ಡಿಬಿ' ಕೋಟೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://punjabmuseums.gov.in/Downloads/Protected_Monuments_in_Punjab.pdf|title=List of Protected Monuments in Punjab, India|website=|access-date=12 October 2020|archive-date=3 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211203165829/http://punjabmuseums.gov.in/Downloads/Protected_Monuments_in_Punjab.pdf|url-status=dead}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == [[ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ|ಮೊಘಲ್]] ದೊರೆ [[ಜಹಾಂಗೀರ್]]‌ನು ಮುಘಲ್ ಕಾರವಾನ್‍ಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ದೋರಾಹಾ ಸರಾಯ್ ಅನ್ನು ಮುಘಲ್ ಕಾರವಾನ್ ಸರಾಯ್‍ಗಳಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು.<ref>{{Cite web|url=http://www.sikh-heritage.co.uk/heritage/Punjab%20Forts%20Weapons/punj%20FortsWeapons.htm|title=Untitled Document|website=sikh-heritage.co.uk}}</ref> ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಮೊಗಲ್‌ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿ|ಮೊಘಲರ]] ಉತ್ತಮ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸರಾಯ್ ಸರ್ಕಾರದ ಅಸಡ್ಡೆಯ ಧೋರಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಇಂದು ಪಾಳು ಬಿದ್ದಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://punjabrevenue.nic.in/gaz_ldh40.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2021-09-16 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304001548/http://punjabrevenue.nic.in/gaz_ldh40.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/2004/20040613/ldh1.htm#7|title=The Tribune, Chandigarh, India - Ludhiana Stories|website=tribuneindia.com}}</ref><gallery widths="200" heights="200"> ಚಿತ್ರ:Inner view of Mughal Serai ,Doraha.jpg|ಮೊಘಲ್ ಸರಾಯ್, ದೋರಾಹಾ, [[Ludhiana|ಲುಧಿಯಾನ]], [[Punjab, India|ಪಂಜಾಬ್, ಭಾರತದ]] ಒಳನೋಟ. ಚಿತ್ರ:Visitor Welcome Gate Doraha Serai.JPG|ದೊರಹಾ ಸರಾಯ್‍ನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿನೀಡುವವರಿಗಾಗಿ ಸ್ವಾಗತ ದ್ವಾರ. </gallery> == ವಾಸ್ತುಕಲೆ == ಮುಘಲ್ ಸರಾಯ್ 168 ಚದರ ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಮಧ್ಯ, ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವನ್ನು ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಸುಂದರವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಉತ್ತರದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಹೂವಿನ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ದ್ವಾರಗಳೆರಡೂ 'ಕಚ್ಚಾ ಮಾರ್ಗ'ಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿವೆ. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 20 ಕೊಠಡಿಗಳಿದ್ದು ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 30 ಕೊಠಡಿಗಳಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ, 3 ಕೊಠಡಿಗಳ ಭವ್ಯವಾದ ಸಂಲಗ್ನಕೋಣೆ ಇದೆ. ಭವ್ಯವಾದ ಕೋಟೆಯ ಪೂರ್ವ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ 'ಹಮಾಮ್' ಅಥವಾ ಸ್ನಾನದ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ. ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಗಾಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಹಲವು ಕೊಠಡಿಗಳಿವೆ. ಕೊಠಡಿಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಓರೆಯಾದ ಗವಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಛಾವಣಿಗಳನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಈ ರಾಜಮನೆತನದ ಆದರೆ ಹಾಳಾದ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.<ref>{{Cite web|url=http://www.ludhianaonline.in/city-guide/mughal-sarai-fort-in-ludhiana|title=Mughal Sarai Fort in Ludhiana, Historical Monuments in Ludhiana|website=www.ludhianaonline.in|access-date=2018-12-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/monuments/mughal-sarai.htm|title=Mughal Sarai - Built By Mughal Ruler "Jahangir"|website=www.discoveredindia.com|access-date=2018-12-07|archive-date=2018-12-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20181209165325/http://www.discoveredindia.com/punjab/attractions/monuments/mughal-sarai.htm|url-status=dead}}</ref> ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಸೀದಿ ಇದೆ, ಆದರೆ ಈಗ ಪಾಳು ಬಿದ್ದಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮುಲ್ಲಾ ಅವರ ನಿವಾಸವಾಗಿರಬಹುದಾದ, ಮಸೀದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ ಒಂದು ಅಂತಸ್ತಿನ ರಚನೆ ಇದೆ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==  {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಪಂಜಾಬ್]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ಮಾರಕಗಳು]] q4l5y5szj1nofikxvp6036yexdpfrfo 0 142270 1258606 1210258 2024-11-19T16:18:25Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258606 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ದಂಡುಪಾಳ್ಯ | image = Dandufilmposter.jpg | caption = Theatrical film poster | director = [[ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ರಾಜು]] | producer = ಪ್ರಶಾಂತ್ ಜಿ. ಆರ್. , ಗಿರೀಶ್ ಟಿ. | writer = ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ರಾಜು | screenplay = ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ರಾಜು | based_on = <!-- {{based on |[title of the original work] |[writer of the original work]}} --> | starring = {{plainlist| *[[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] *[[ರಘು ಮುಖರ್ಜಿ]] }} | music = ಅರ್ಜುನ್ ಜನ್ಯ | cinematography = ವೆಂಕಟ್ ಪ್ರಸಾದ್ | editing = ಎಸ್. ಮನೋಹರ್ | studio = ಆಪಲ್ ಬ್ಲಾಸಮ್ ಕ್ರಿಯೇಶನ್ಸ್ | distributor = | released = 2012 ರ ಜೂನ್ 29 | runtime = 152 ನಿಮಿಷಗಳು | country = ಭಾರತ | language = ಕನ್ನಡ | budget = ೩ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳು <ref name="nie1">{{cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/article1385096.ece|title=Sandalwood: Hits and misses of 2012|publisher=newindianexpress.com|access-date=2022-03-18|archive-date=2016-03-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20160322185518/http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/article1385096.ece|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.news18.com/news/india/no-sequel-for-kannada-film-dandupalya-499593.html|title=No Sequel for Kannada film 'Dandupalya'|work=news18}}</ref> | gross = <!--Do not remove-->{{Estimation}}<!--per WT:ICTF consensus--> ₹ 10 crores <ref>{{Cite web |url=http://www.bangaloremirror.com/article/25/20121228201212282004404883bba01ca/Smells-like-Sandalwood.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2013-01-17 |archive-date=2013-01-17 |archive-url=https://archive.today/20130117135308/http://www.bangaloremirror.com/article/25/20121228201212282004404883bba01ca/Smells-like-Sandalwood.html |url-status=live }}</ref> to {{INR}}40 crore<ref name="Dandy">{{cite web|url=http://m.indiaglitz.com/dandupalyam-2-set-for-july-14-release-telugu-news-188587.html|title='DANDUPALYAM-2' SET FOR JULY 14 RELEASE|work=indiaglitz|access-date=2022-03-18|archive-date=2017-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730115413/http://m.indiaglitz.com/dandupalyam-2-set-for-july-14-release-telugu-news-188587.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.sify.com/movies/2-news-telugu-qbmaO6cjafahh.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20160112121914/http://www.sify.com/movies/2-news-telugu-qbmaO6cjafahh.html|url-status=dead|archive-date=2016-01-12|title=Dandupalya collected ₹25 crore in Karnataka and along with its Telugu dubbed version collected ₹10 crore|publisher=www.sify.com}}</ref><ref name="Dandupalya">{{cite web|url=http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movies/news/Dandupalya-dubbed-version-a-hit/articleshow/18271986.cms|title=Dandupalya said to have made ₹25 crore in Karnataka|website=m.timesofindia.com}} *{{cite web|url=http://m.indiaglitz.com/dandupalyam-2-making-updates-telugu-news-160683.html|title=Dubbed Telugu version collected ₹10 crore|work=m.indiaglitz.com|access-date=2022-03-18|archive-date=2016-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808123323/http://m.indiaglitz.com/dandupalyam-2-making-updates-telugu-news-160683.html|url-status=dead}}</ref> }} '''''ದಂಡುಪಾಳ್ಯ''''' 2012 ರ [[ಕನ್ನಡ]] ಭಾಷೆಯ ಅಪರಾಧ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, [[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] ಮತ್ತು ರಘು ಮುಖರ್ಜಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಥಾವಸ್ತುವು ' ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ' ಎಂಬ ಕುಖ್ಯಾತ ಗ್ಯಾಂಗ್‌ನ ನೈಜ-ಜೀವನದ ಕತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. <ref name="oneindia1">[http://entertainment.oneindia.in/kannada/news/2012/pooja-gandhi-dandupalya-release-130312.html Pooja Gandhi's Dandupalya facing hurdles for release] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131029194327/http://entertainment.oneindia.in/kannada/news/2012/pooja-gandhi-dandupalya-release-130312.html |date=2013-10-29 }}.</ref> ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ರಾಜು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಆಪಲ್ ಬ್ಲಾಸಮ್ ಕ್ರಿಯೇಷನ್ಸ್ ಬ್ಯಾನರ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗಿರೀಶ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. <ref name="Chitraloka">[https://web.archive.org/web/20120112081905/http://www.chitraloka.com/2011/12/31/dandupalya-torture-sequnce-was-required-pooja Dandupalya Torture {{sic|Sequ|nce|hide=y|reason=spelliing error in source}} Was Required – Pooja]. chitraloka.com (31 December 2011)</ref> ಇದು ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿತು ಏಕೆಂದರೆ ಇದು [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ|ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ]] ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆ ಮಾಡಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, <ref>[http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movies/news/Dandupalyam-releases-in-AP-today/articleshow/18183354.cms Dandupalyam releases in AP today – The Times of India]. </ref> ಬಹು ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ 100-ದಿನಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತು. <ref name="dc">{{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/entertainment/tollywood/120616/rs-1-crore-jail-set-for-dandupalyam-2.html|title=Rs 1-crore jail set for Dandupalyam-2|work=Deccan Chronicle}}</ref> ''[[ದಂಡುಪಾಳ್ಯ 2 (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದಂಡುಪಾಳ್ಯ 2]]'' ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಭಾಗವನ್ನು ಜುಲೈ 2014 ರಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 24 ಮಾರ್ಚ್ 2016 ರಂದು ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ರಾಜು ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಜುಲೈ 14, 2017 ರಂದು ವಿಮರ್ಶಕರ ಯೋಗ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಅರ್ಜುನ್ ಜನ್ಯ]] ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದ್ದು, ವೆಂಕಟ್ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣವಿದೆ. <ref name="Going Back to Crime">{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/Going-Back-to-Crime/2016/03/19/article3334323.ece|title=Going Back to Crime|date=19 March 2016|publisher=newindianexpress.com|access-date=8 ಮಾರ್ಚ್ 2022|archive-date=2 ಏಪ್ರಿಲ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160402071007/http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/Going-Back-to-Crime/2016/03/19/article3334323.ece|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movie-reviews/dandupalya-2/movie-review/59595321.cms|title=Dandupalya 2 Movie Review|website=timesofindia}}</ref> ''[[ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ೩|ದಂಡುಪಾಳ್ಯ 3]]'' ಅನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು, ಭಾಗ 2 ಬಹುತೇಕ ಒಂದೇ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾಗ 2 ರ ಒಂದು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಭಾಗ 3 ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಬೇಕಿತ್ತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2017/mar/23/dandupalya-3-shot-simultaneously-with-part-2-1584592.html|title=Dandupalya 3 Shot simultaneously with Part 2|website=newindianexpress}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/after-going-topless-dandupalya-pooja-gandhi-shock-fans-lip-lock-its-sequel-724448|title=After going topless in Dandupalya, Pooja Gandhi to shock fans with a lip-lock in its sequel|website=ibtimes}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2017/apr/24/dandupalya-sequel-to-be-more-provocative-1597297.html|title=Dandupalya sequel to be more provocative|website=newindianexpress}}</ref> == ಪಾತ್ರವರ್ಗ == * [[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] - ಮಹಿಳಾ ಗ್ಯಾಂಗ್ ಸದಸ್ಯೆ * ರಘು ಮುಖರ್ಜಿ * ರಘು ಅವರ ಪತ್ನಿ ಸುಶೀಲಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಕೊಠಾರಿ * [[ಪಿ.ರವಿ ಶಂಕರ್|ಪಿ. ರವಿಶಂಕರ್]] ಇನ್ಸ್ ಪೆಕ್ಟರ್ ಚಲಪತಿಯಾಗಿ * [[ಮಕರಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆ]] - ಗ್ಯಾಂಗ್ ಲೀಡರ್ ಆಗಿ * ರವಿ ಕಾಳೆ - ಚಂದರ್ ಆಗಿ * ಕೋಟಿ ತಿಮ್ಮನಾಗಿ ಜಯದೇವ್ ಮೋಹನ್ * ಚಿಕ್ಕ ಮುನಿಯನಾಗಿ ಕರಿಸುಬ್ಬು * ಮುನಿರಾಜು * ಯತಿರಾಜ್ ಗ್ಯಾಂಗ್ ಸದಸ್ಯನಾಗಿ * ಡ್ಯಾನಿ ಕುಟ್ಟಪ್ಪ ಗ್ಯಾಂಗ್ ಸದಸ್ಯನಾಗಿ * ಗ್ಯಾಂಗ್ ಸದಸ್ಯನಾಗಿ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಪ್ರಸನ್ನ * ಇನ್ಸ್ ಪೆಕ್ಟರ್ ಚಲಪತಿಯವರ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ [[ಸುಧಾರಾಣಿ]] * [[ಭವ್ಯ|ಭವ್ಯಾ]] , ರಘುವಿನ ತಂಗಿ ಭವ್ಯ ಆಗಿ * [[ದೊಡ್ಡಣ್ಣ]] ಭ್ರಷ್ಟ ವಕೀಲನಾಗಿ * ಸುಶೀಲಾ ಅವರ ತಂದೆಯಾಗಿ [[ರಮೇಶ್ ಭಟ್]] * ಸುಶೀಲಾ ಅವರ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಾ ಶೆಣೈ * ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಮೂರ್ತಿ ವಕೀಲರಾಗಿ * ಇನ್ಸ್ ಪೆಕ್ಟರ್ ಪ್ರತಾಪ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹರೀಶ್ ರೈ * ಪ್ರತೀಕ್ * ಮುನಿಯ ಮೇಷ್ಟ್ರಾಗಿ [[ಬುಲೆಟ್ ಪ್ರಕಾಶ್]] * ಪ್ರದೀಪ ಗಧಾಧರ್ * ಎಡಕಲ್ಲು ಗುಡ್ಡ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ * ಸಂಕೇತ್ ಕಾಶಿ == ತಯಾರಿಕೆ == ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕುಖ್ಯಾತ ಗ್ಯಾಂಗ್‌ನ ನಾಯಕಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಕೇಳಲಾಯಿತು. ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲದೆ ಅವರು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. <ref>{{Cite web|url=http://kannada.filmibeat.com/reviews/dandupalya-movie-review-pooja-gandhi-srinivas-raju-066268.html|title=ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯದ 'ದಂಡ'ಪಾಳ್ಯ|website=kannada.filmibeat.com}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movies/news/Dandupalya-is-Karimedu-in-Tamil/articleshow/20331364.cms|title=critically-acclaimed Kannada film Dandupalya is now dubbed as Karimedu in Tamil|website=m.timesofindia.com}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2012/jul/16/pooja-gandhi-still-committed-to-hoovi-387423.html|title=Pooja Gandhi still committed to 'Hoovi'|website=www.newindianexpress.com}}</ref> == ವಿವಾದ == ಸಾಮಾಜಿಕ ಗುಂಪು ಬಹುಜನ ಸಮಾಜ ಹೋರಾಟ ಸಮಿತಿಯು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಟೀಕಿಸಿತು, ಅದರ ವಿಷಯವು ಆಕ್ಷೇಪಾರ್ಹವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿತು. ಅದರಲ್ಲೂ ಅದು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿ ಪೂಜಾಗಾಂಧಿ ಟಾಪ್ ಲೆಸ್ ಆಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಹೊರಬಿದ್ದಿದ್ದು ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. <ref name="oneindia1"/> <ref>{{Cite web|url=https://www.filmibeat.com/kannada/news/2011/pooja-gandhi-dandupalya-231211.html|title=Mungaaru Male girl Pooja Gandhi seems to have taken a bold step to stay in the race|website=filmibeat}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕ್ರಾಂತಿ ಸೇನೆಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ]] "ಸಮಾಜ ವಿರೋಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ವೈಭವೀಕರಣ" ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಿದರು. <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/states/karnataka/article3588127.ece|title=Protest held against Dandupalya|date=30 June 2012|work=[[The Hindu]]|access-date=26 October 2013}}</ref> "ನಿಘಂಟಿನ ಪ್ರಕಾರ, ನಗ್ನತೆ ಎಂದರೆ ನೀವು ಅಡಿಯಿಂದ ಮುಡಿಯವರೆಗೆ ಒಂದೇ ಒಂದು ಬಟ್ಟೆಯಿಂದಲೂ ಮುಚ್ಚಿಲ್ಲದಿರುವುದು. ಆದರೆ ಈ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೀರೆಯನ್ನು ಉಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಬೆನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ನನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ" ಎಂದು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ದೃಶ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗಾಂಧಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ <ref>{{Cite web|url=http://m.timesofindia.com/others/news-interviews/I-wasnamprsquot-nude-for-the-film-Pooja-Gandhi/articleshow/11290152.cms|title=I wasn't nude for the film: Pooja Gandhi|website=m.timesofindia.com}}</ref> == ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆ == {{tracklist | headline = ಹಾಡುಗಳ ಪಟ್ಟಿ | extra_column = ಹಾಡುಗಾರರು | total_length = 28:00 | title1 = ಅಲೆಯೋ ಅಲೆಗಳೆ | lyrics1 = ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ | extra1 = [[ಕಾರ್ತಿಕ್ (ಗಾಯಕ)|ಕಾರ್ತಿಕ್ ]], [[ಅನುರಾಧಾ ಭಟ್ ]] | length1 = 5:30 | title2 = ಕಳ್ಳಿ ನಾನು | lyrics2 = ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ | extra2 = [[ವಸುಂಧರಾ ದಾಸ್]], ಹರ್ಷ ಸದಾನಂದಂ | length2 = 5:00 | title3 = ಪೋಲೀಸ್ ಥೀಮ್ | lyrics3 = ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ | extra3 = ರವಿ ಬಸೂರ್ | length3 = 5:30 | title4 = ಯಾರೇ ನೀನು | lyrics4 = ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ | extra4 = ನಕುಲ್, [[ಪ್ರಿಯಾ ಹಿಮೇಶ್]] | length4 = 5:00 | title5 = ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ಥೀಮ್ | lyrics5 = ವಿ. ನಾಗೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ | extra5 = ವಾದ್ಯಸಂಗೀತ | length5 = 7:00 }} == ಬಿಡುಗಡೆ == ಚಲನಚಿತ್ರವು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಶನ್‌ನಿಂದ "ಎ" ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಇದು ''ದಂಡುಪಾಳ್ಯ'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ 29 ಜೂನ್ 2012 ರಂದು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2016/dec/15/dandupalya-2-caught-in-an-endless-wait-1549093.html|title=Dandupalya 2 caught in an endless wait|publisher=newindianexpress}}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, [[ತೆಲುಗು]] ಮತ್ತು [[ತಮಿಳು]] ಆವೃತ್ತಿಗಳು ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ 25 ಜನವರಿ 2013 ಮತ್ತು 24 ಮೇ 2014 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movies/news/Dandupalyam-releases-in-AP-today/articleshow/18183354.cms|title=Dandupalyam releases in AP today|website=timesofindia}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.filmipop.com/movies/karimedu-movie-3691|title=Kannada film dub titled as 'Karimedu' in Tamil|website=filmipop}} </ref> <ref>{{Cite web|url=http://m.desimartini.com/movies/karimedu/md3013.htm|title=KARIMEDU|website=desimartini}}{{Dead link|date=ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಪೂಜಾಗಾಂಧಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite web|url=http://m.timesofindia.com/entertainment/kannada/movies/news/Dandupalya-is-Karimedu-in-Tamil/articleshow/20331364.cms|title=Dandupalya is Karimedu in Tamil|website=timesofindia}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://m.desimartini.com/news/kannada/pooja-gandhi-be-part-dandupalya-2/article28472.htm|title=Pooja Gandhi To Be A Part Of Dandupalya 2|website=m.desimartini.com}}</ref> == ವಿಮರ್ಶೆಗಳು == ಚಲನಚಿತ್ರವು ವಿಮರ್ಶಕರು ಮತ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿತು. <ref>[http://m.timesofindia.com/entertainment/tamil/movies/news/Poojas-Dandupalya-in-Tamil/articleshow/15074284.cms Pooja's Dandupalya in Tamil? ]</ref> ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುವ ''ಡಿಎನ್‌ಎ'' "ವೀಕ್ಷಕರು ಪೂಜಾ ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಅಥವಾ ... ಈ ಕುಖ್ಯಾತ ಗ್ಯಾಂಗ್ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಪೊಲೀಸ್ ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರ್ ಚಲಪತಿಯಿಂದ ಹೇಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು ಮತ್ತು ನೀವು ಈಗಾಗಲೇ ಅದನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದರೆ, ನೀವು ಈಗ ಮುಂದಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಎದುರುನೋಡಬೇಕು ." ಎಂದು ಹೇಳಿತು. <ref>[http://www.dnaindia.com/entertainment/review-review-dandupalya-kannada-1708693 Review: 'Dandupalya (Kannada)' | Latest News & Updates at Daily News & Analysis]. </ref> <ref>[http://www.news18.com/news/india/kannada-review-dandupalya-is-not-for-weak-hearts-485118.html Kannada Review: 'Dandupalya' is not for weak hearts]. </ref> ರೀಡಿಫ್.ಕಾಂ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ 3/5 ರೇಟಿಂಗ್ ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ "ನಟನಾ ಗೌರವಗಳೊಂದಿಗೆ ದೂರ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ತನ್ನ ಮೇಕಪ್ ರಹಿತ ನೋಟದಿಂದ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. . . ರವಿಶಂಕರ್ ಪೋಲೀಸ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ. ಗ್ಯಾಂಗ್‌ನ ಕಿಂಗ್‌ಪಿನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ಮಕರಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆ ಅದ್ಭುತವಾಗಿದೆ." <ref>[http://m.rediff.com/movies/report/review-dandupalya-tells-a-spine-chilling-story/20120629.htm Review: Dandupalya tells a spine chilling story – Rediff.com movies]. </ref> ''[[ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ|ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]]'' ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ 3/5 ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿತು, ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ ಪೂರ್ಣ ಗೌರವಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. . . ಮಕರಂದ ದೇಶಪಾಂಡೆ ಅದ್ಭುತ. ರವಿ ಕಾಳೆ ಅದ್ಭುತ. ರವಿಶಂಕರ್ ಪೊಲೀಸ್ ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರ್ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದ್ದಾರೆ." <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/regional/kannada/movie-reviews/dandupalya/movie-review/14506697.cms|title=Dandupalya|last=G S Kumar|date=29 June 2012|work=[[The Times of India]]|access-date=26 October 2013}}</ref> ''[[ಸಿನಮಾ|ಚಿತ್ರಲೋಕ]]'' ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದೆ, "ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಬಾಲನ್‌ ಮತ್ತೆ ಮರಳಿ ಬಂದಂತೆ ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ..... . . ದಂಡುಪಾಳ್ಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಂಪ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿ ಮಾಡಿಸಿದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಪೂಜಾ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ರಿಸ್ಕ್ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ನಟಿಯಾಗಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನಮಾನವೂ ಹೆಚ್ಚಿರುವುದರಿಂದ ರಿಸ್ಕ್ ತೆಗೆದುಕೊಂಡುದು ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಆಯಿತು ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ." <ref>{{Cite web|url=http://www.chitraloka.com/news/71-dandupalya-gets-a-mega-opening.html|title=Dandupalya gets a Mega Opening|date=30 June 2012|website=chitraloka.com|access-date=26 October 2013|archive-date=29 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029191952/http://www.chitraloka.com/news/71-dandupalya-gets-a-mega-opening.html|url-status=dead}}</ref> ''ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್'' ಹೇಳಿದ್ದು, "ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಪೂಜಾಗಾಂಧಿ ಚಿತ್ರದ ಜೀವಾಳ. ಆಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ನಟಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದವರೆಲ್ಲ, ಪೂಜಾ ಅವರ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖವನ್ನು ನೋಡಲು ಚಿತ್ರ ನೋಡಬೇಕು. ಆಕೆ ಬೀಡಿ ಸೇದುವ ರೀತಿ, ಕುಳಿತು ಡೈಲಾಗ್‌ಗಳನ್ನು ಹೇಳುವ ರೀತಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಲೇಬೇಕು. ಅವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ದೇಹ ಭಾಷೆ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ವೇಷಭೂಷಣ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ಮತ್ತು, ಆಕೆಯ ಸ್ಕಿನ್ ಶೋ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಒಂದು ಔತಣವಾಗಿದೆ." <ref>[http://www.filmibeat.com/kannada/reviews/2012/dandupalya-movie-review-096966.html Dandupalya Movie Review]. </ref> ''ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್'' ಹೇಳುವಂತೆ "ಚಲನಚಿತ್ರವು ಕೆಲವು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗಳಿಂದ ಬಲಪಡೆದಿದೆ. ಗ್ಯಾಂಗ್‌ನ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ ಅದ್ಭುತವಾಗಿದ್ದು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವರು ಆಕೆಯ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಅಗ್ಗದ್ದು ಮತ್ತು ಬೇಡದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು, ಒಬ್ಬ ಸಾಧಾರಣ ನಾಯಕಿಯು ತನ್ನ ಇಮೇಜ್ ನಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಅಂತಹ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಭಿನಯಿಸಲು ಒಪ್ಪಲು ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಬೇಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಕ್ಲೀಷೆಗಳನ್ನು ತಪ್ಪೆಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವಿಶೇಷ ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕೆ ಅರ್ಹಳು. ಮಕರಂದ ದೇಶಪಾಂಡೆ ಮತ್ತು ರವಿ ಕಾಳೆ ಅವರ ಅದ್ಭುತ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಮರೆಯಬಾರದು. ರವಿಶಂಕರ್ ಅವರ ಪೋಲೀಸ್ ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರ್ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಜೀವ ತುಂಬಿದರೆ, ಇತರರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಮೀರಿಸುತ್ತಾರೆ." <ref>{{Cite web|url=http://wap.business-standard.com/article-amp/news-ians/karimedu-spine-chilling-realistic-tamil-movie-review-113052400752_1.html|title='Karimedu' – spine chilling, realistic film|website=business-standard|access-date=2022-03-08|archive-date=2022-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20220308110719/https://wap.business-standard.com/article-amp/news-ians/karimedu-spine-chilling-realistic-tamil-movie-review-113052400752_1.html|url-status=dead}}</ref> == ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ == ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅದರ ಡಬ್ಬಿಂಗ್ ಆವೃತ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ {{ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ}} 3 ಕೋಟಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಬಜೆಟ್‌ ಮುಂದೆ {{ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ}} 40 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಗಳಿಕೆ ಮಾಡಿ ಹಲವಾರು ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ 100-ದಿನಗಳನ್ನು ದಾಟಿತು. <ref name="dc"/> == ಆಸಕ್ತಿಯ ಸಂಗತಿಗಳು == ಈ ಚಿತ್ರವು [[ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರರಂಗ|ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ]] [[ಮಕರಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆ]] ಅವರಿಗೆ ಧಿಡೀರ್ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು, ಕೃಷ್ಣನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು 2 ನೇ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಟೈಮ್ಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು. == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು == === ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು === {| class="wikitable" !ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ! ವರ್ಗ ! ನಾಮಿನಿ ! ಫಲಿತಾಂಶ |- | rowspan="3" | 2 ನೇ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು | ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ | [[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] |{{won}}<ref>Kamath, Sudhish (15 September 2013) [http://m.thehindu.com/features/cinema/stars-in-sharjah/article5128642.ece Stars in Sharjah]. The Hindu. Retrieved on 2017-01-14.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sify.com/movies/dhanush-shruti-haasan-win-top-laurels-at-siima-awards-news-national-njoqknabfajsi.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730114513/http://www.sify.com/movies/dhanush-shruti-haasan-win-top-laurels-at-siima-awards-news-national-njoqknabfajsi.html|url-status=dead|archive-date=2017-07-30|title=Dhanush, Shruti Haasan win top laurels at SIIMA awards|work=sify}}</ref> |- | ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ | ರಘು ಮುಖರ್ಜಿ |{{nominated}} |- | ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ | [[ಮಕರಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆ|ಮಕರಂದ ದೇಶಪಾಂಡೆ]] |{{nom}} |- | ಸುವರ್ಣ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ | [[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] |{{won}}<ref name="zee">https://www.zee5.com/zee5news/8-outstanding-films-to-celebrate-sandalwood-actress-pooja-gandhis-36th-birthday/</ref> |- | [[ಸಿನಮಾ|ಬೆಂಗಳೂರು ಟೈಮ್ಸ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್]] | ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ | [[ಮಕರಂದ್ ದೇಶಪಾಂಡೆ|ಮಕರಂದ ದೇಶಪಾಂಡೆ]] |{{nom}}<ref name="Mk">{{cite web|url= http://m.photos.timesofindia.com/awards/times-regional-film-awards/times-regional-film-awards-2012/bangalore-times-film-awards-2012/bangalore-times-film-awards-2012-nominations-best-actor-in-a-negative-role/articleshow/20695890.cms|title= Bangalore Times Film Awards 2012 nominations: Best Actor in a Negative Role|work= timesofindia}}</ref> |- | ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ಸೌತ್ | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ | [[ಪೂಜಾ ಗಾಂಧಿ]] |{{nom}}<ref>{{cite web|url=https://www.imdb.com/name/nm2591225/awards?mode=desktop |title=Pooja Gandhi – Awards|website=Internet Movie Database}}</ref> |} == ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ == * ''[[ದಂಡುಪಾಳ್ಯ 2 (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ೨]]'' * ''[[ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ೩]]'' * ''ದಂಡುಪಾಳ್ಯ ೪'' == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{IMDb title|tt3881384|Dandupalya}} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ವರ್ಷ-೨೦೧೨ ಕನ್ನಡಚಿತ್ರಗಳು]] 5rq12pb8lno0ggaixcojg09rhq1nwgx 0 143043 1258626 1106655 2024-11-19T20:57:07Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258626 wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] '''ಪ್ರಶಾಂತ್ ಕಿಶೋರ್''' ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಗಾರ . <ref>{{Cite news|url=https://www.thenewsminute.com/article/it-s-win-prashant-kishor-too-there-magic-touch-148179|title=It’s a win for Prashant Kishor too — but is there a ‘magic touch’?|last=Karthikeyan|first=Ragamalika|date=2 May 2021|work=The News Minute|access-date=20 March 2022|language=en}}</ref> ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ, <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/prashant-kishor-meet-the-most-trusted-strategist-in-the-narendra-modi-organisation/articleshow/23614928.cms|title=Prashant Kishor: Meet the most trusted strategist in the Narendra Modi organisation|last=K|first=Sruthijith K.|date=7 October 2013|work=The Economic Times|access-date=20 March 2022}}</ref> [[ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ|ಯುನೈಟೆಡ್ ನೇಷನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. <ref name="htorg">{{Cite news|url=https://headlinestoday.org/national/bihar/2852/election-guru-prashant-kishor-joins-nitish-kumars-jdu/|title=Election Guru Prashant Kishor Join's Nitish Kumar's JD(U)|access-date=16 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180916172501/https://headlinestoday.org/national/bihar/2852/election-guru-prashant-kishor-joins-nitish-kumars-jdu/|archive-date=16 September 2018|agency=Headlines Today}}</ref> <ref name="auto">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/poll-strategist-prashant-kishor-joins-jdu/article24960430.ece|title=Poll strategist Prashant Kishor joins JD(U)|last=Tewary|first=Amarnath|date=16 September 2018|work=The Hindu|access-date=25 September 2019|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ಕಿಶೋರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಿಜೆಪಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ನಂತರ ಅವರು [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ|ಬಿಜೆಪಿ]], [[ಸಂಯುಕ್ತ ಜನತಾ ದಳ|ಜೆಡಿಯು]], [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಐಎನ್‌ಸಿ]], ಎಎಪಿ, ವೈಎಸ್‌ಆರ್‌ಸಿಪಿ, ಡಿಎಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಟಿಎಂಸಿಗಾಗಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Politics/9OIiymycdDZV5K15dVMAwM/Prashant-Kishor-joins-Nitish-Kumars-Janata-Dal-United.html|title=Prashant Kishor joins Nitish Kumar's Janata Dal (United)|date=16 September 2018|work=Livemint|access-date=10 March 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/prashant-kishor-becomes-advisor-to-bihar-cm/article8138749.ece|title=Prashant Kishor becomes Advisor to Bihar CM|date=22 January 2016|work=The Hindu|access-date=28 January 2016|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://thelogicalindian.com/politics/prashant-kishor-is-he-really-a-master-poll-strategist-31720/|title=Prashant Kishor- Is He Really A Master Poll Strategist?|date=5 November 2021|access-date=1 ಜೂನ್ 2022|archive-date=3 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221003014641/https://thelogicalindian.com/politics/prashant-kishor-is-he-really-a-master-poll-strategist-31720|url-status=dead}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://theprint.in/politics/sweet-revenge-how-prashant-kishor-took-on-mighty-modi-shah-machine-ruined-bjp-plans/650751/|title='Sweet revenge': How Prashant Kishor took on mighty Modi-Shah machine & ruined BJP plans|date=2 May 2021}}</ref> ೨೦೧೧ ಗುಜರಾತ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ನರೇಂದ್ರ [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ|ಮೋದಿಯವರಿಗೆ]] ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/prashant-kishor-the-man-who-created-modi-wave-is-nitish-s-deputy-1369031-2018-10-16|title=Prashant Kishor, the man who created Modi wave, is Nitish's deputy}}</ref> ಇದು ಇವರ ಮೊದಲ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಿಟಿಜನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಅಕೌಂಟೆಬಲ್ ಗವರ್ನೆನ್ಸ್ (ಸಿಎಜಿ) ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರ ಸಂಸ್ಥೆ , ಇವರು [[೨೦೧೪ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆ ಮತ್ತು ಫಲಿತಾಂಶ|೨೦೧೪ರ ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ]] [[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] ನೇತೃತ್ವದ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ (ಬಿಜೆಪಿ) ಸಂಪೂರ್ಣ ಬಹುಮತವನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಈ ಮೂಲಕ ಇವರು ವ್ಯಾಪಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. <ref name=":1">{{Cite news|url=http://scroll.in/article/667401/meet-the-nonprofit-that-did-the-backroom-work-to-power-modi-to-victory|title=Meet the nonprofit whose backroom work powered Modi to victory|last=qz.com|first=Sruthijith KK|work=Scroll.in|access-date=9 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20151119214042/http://scroll.in/article/667401/meet-the-nonprofit-that-did-the-backroom-work-to-power-modi-to-victory|archive-date=19 November 2015|language=en-US}}</ref> == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ == ಪ್ರಶಾಂತ್ ಕಿಶೋರ್ ಅವರು ರೋಹ್ತಾಸ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಸಾರಾಮ್‌ನ ಕೋನಾರ್ ಗ್ರಾಮದವರು. ಆದರೆ [[ಬಿಹಾರ|ಬಿಹಾರದ]] ಬಕ್ಸರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ತನ್ನ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. <ref name="News18">{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/politics/jdu-may-field-prashant-kishor-from-buxar-in-2019-polls-to-set-up-clash-against-rjds-jagdanand-singh-1879029.html|title=JD(U) May Field Prashant guhani from Brahmin Bastion Buxar in 2019|date=16 September 2018|website=News18|access-date=25 September 2019}}</ref> <ref name="auto"/> ಒಂದು ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಬಿಜೆಪಿ ಅಥವಾ ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುದ್ದೆ ಹೊಂದಿರದೆ ಕಿಶೋರ್ ಅವರು ಬಿಜೆಪಿಯ ಚುನಾವಣಾ ಪೂರ್ವ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿ ''ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು''. <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/prashant-kishor-meet-the-most-trusted-strategist-in-the-narendra-modi-organisation/articleshow/23614928.cms?intenttarget=no|title=Prashant Kishor: Meet the most trusted strategist in the Narendra Modi organisation|last=K|first=Sruthijith K.|date=7 October 2013|work=The Economic Times|access-date=10 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010111449/http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/prashant-kishor-meet-the-most-trusted-strategist-in-the-narendra-modi-organisation/articleshow/23614928.cms?intenttarget=no|archive-date=10 October 2017}}</ref> ಅವರು 16 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2018 <ref name="htorg"/> [[ಸಂಯುಕ್ತ ಜನತಾ ದಳ|ಜನತಾ ದಳ (ಯುನೈಟೆಡ್)]] ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕೀಯ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. == ಸಿಎಜಿ ಮತ್ತು ೨೦೧೪ ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರ == 2013 ರಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಸಿಟಿಜನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಅಕೌಂಟೆಬಲ್ ಗವರ್ನೆನ್ಸ್ (ಸಿಎಜಿ) ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ಇದು ಮೇ ೨೦೧೪ ರ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯ ತಯಾರಿಗಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/economy/policy/narendra-modis-citizens-for-accountable-governance-cag-will-it-be-disbanded-or-play-bigger-role/articleshow/35131371.cms|title=Narendra Modi's Citizens for Accountable Governance (CAG): Will it be disbanded or play bigger role?|last=Venugopal|first=Vasudha|date=15 May 2014|access-date=16 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180916130520/https://economictimes.indiatimes.com/news/economy/policy/narendra-modis-citizens-for-accountable-governance-cag-will-it-be-disbanded-or-play-bigger-role/articleshow/35131371.cms|archive-date=16 September 2018|publisher=Bennett, Coleman & Co. Ltd|agency=The Economic Times}}</ref> ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ನವೀನ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತು ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಕಿಶೋರ್ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದರು- ಚಾಯ್ ಪೆ ಚರ್ಚಾ ಚರ್ಚೆಗಳು, <ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/cheat-sheet/narendra-modi-to-launch-chai-pe-charcha-campaign-today-550542|title=Narendra Modi to launch 'chai pe charcha' campaign today|work=NDTV.com|access-date=8 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180908202440/https://www.ndtv.com/cheat-sheet/narendra-modi-to-launch-chai-pe-charcha-campaign-today-550542|archive-date=8 September 2018}}</ref> ೩ಡಿ ರನ್ ಫಾರ್ ಯೂನಿಟಿ, <ref name=":1"/> ಮಂಥನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. <ref>{{Cite web|url=https://www.dailyo.in/politics/prashant-kishor-modi-ghar-wapsi-bjp-lok-sabha-election-2019-congress-rahul-gandhi/story/1/22589.html|title=Prashant Kishor teaming up with Modi for 2019 general elections reeks of desperation|website=www.dailyo.in|archive-url=https://web.archive.org/web/20180908202403/https://www.dailyo.in/politics/prashant-kishor-modi-ghar-wapsi-bjp-lok-sabha-election-2019-congress-rahul-gandhi/story/1/22589.html|archive-date=8 September 2018|access-date=8 September 2018}}</ref>&nbsp;&nbsp; ''ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ: ದಿ ಮ್ಯಾನ್, ದಿ ಟೈಮ್ಸ್'' ನ ಲೇಖಕ ನಿಲಂಜನ್ ಮುಖೋಪಾಧ್ಯಾಯ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ೨೦೧೪ ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ ತಿಂಗಳುಗಳವರೆಗೆ ಮೋದಿಯವರ ತಂಡದ ಚಾಲನಾ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. <ref name="articles.economictimes.indiatimes.com">{{Cite web|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-05-20/news/62413210_1_pm-narendra-modi-nitish-kumar-prashant-kishor/2|title={title}|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305143518/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-05-20/news/62413210_1_pm-narendra-modi-nitish-kumar-prashant-kishor/2|archive-date=5 March 2016|access-date=5 January 2016}}</ref> ಕಿಶೋರ್ ಮೋದಿಯವರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ (ಸಿಎಜಿ) ಅನ್ನು ವಿಶೇಷ ನೀತಿಯ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಅದನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಿಯಾ ಸಮಿತಿಯಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು . <ref>{{Cite news|url=http://www.telegraphindia.com/1160306/jsp/frontpage/story_73082.jsp#.VtvhlkJ97VQ|title=Power battle looms large|last=Tripathi|first=Piyush|date=6 March 2016|work=The Telegraph|access-date=6 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306105827/http://www.telegraphindia.com/1160306/jsp/frontpage/story_73082.jsp#.VtvhlkJ97VQ|archive-date=6 March 2016|via=Google}}</ref> == ಐ-ಪ್ಯಾಕ್ (ಐ-ಪಿಎಸಿ) ಮತ್ತು ೨೦೧೫ ರ ಬಿಹಾರ ವಿಧಾನಸಭಾ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರ == ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಿಎಜಿ ಸದಸ್ಯರು [[ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್]] ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಐ-ಪ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತಯಾರಾದರು, ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮೂರನೇ ಬಾರಿಗೆ ಗೆಲ್ಲುವ ಸಲುವಾಗಿ [[ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್|ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್ ಇವರ ಸಹಾಯ ಪಡೆದರು]] . <ref name=":0">{{Cite web|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-05-20/news/62413210_1_pm-narendra-modi-nitish-kumar-prashant-kishor|title=Prashant Kishor: Man pivot of PM Narendra Modi campaign in talks to help steer JD(U) in Bihar election|website=timesofindia-economictimes|archive-url=https://web.archive.org/web/20151115205855/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-05-20/news/62413210_1_pm-narendra-modi-nitish-kumar-prashant-kishor|archive-date=15 November 2015|access-date=19 February 2016}}</ref> ಚುನಾವನೆಯ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ತಂತ್ರ, ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಚುನಾವನೆಯ ಮೇಲೆ ಕಿಶೋರ್ ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. <ref name="telegraphindia.com">{{Cite web|url=http://www.telegraphindia.com/1151109/jsp/nation/story_52204.jsp#.VqIH_fl97VQ|title=Backroom boy who changed the rules|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117151633/http://www.telegraphindia.com/1151109/jsp/nation/story_52204.jsp#.VqIH_fl97VQ|archive-date=17 November 2015|access-date=19 November 2015}}</ref> <ref name="TELE1">{{Cite news|url=http://www.telegraphindia.com/1150723/jsp/frontpage/story_33229.jsp|title=Modi's ace versus Modi's ex-mace|last=Thakur|first=Sankarshan|date=23 July 2015|work=The Telegraph|access-date=10 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20151119195824/http://www.telegraphindia.com/1150723/jsp/frontpage/story_33229.jsp|archive-date=19 November 2015}}</ref> ಪಿಎಸಿ ಎಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದ ಯು.ಎಸ್ ಮೂಲದ ಲಾಬಿಯಿಂಗ್ ಗುಂಪುಗಳ ಹೆಸರಿನ ಐ-ಪ್ಯಾಕ್, ಸಿಎಂ ಅವರ ಏಳು ಬದ್ಧತೆಗಳ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೈಕಲ್ ಅನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿತ್ತು, ''ನಿತೀಶ್ ಕೆ ನಿಶ್ಚಯ್: ವಿಕಾಸ್ ಕಿ ಗ್ಯಾರಂಟಿ'' (ನಿತೀಶ್ ಅವರ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ: ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಖಾತರಿ) <ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Politics/EHv0MLv947OrZnrZe7eIkI/Bihar-Vikas-Mission-formed-to-implement-Nitish-Kumars-ideas.html|title=Bihar Cabinet gives nod to implement Nitish Kumar's 'Saat Nischay'|date=20 February 2016|work=The Hindu|access-date=29 September 2018|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ] <ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Politics/EHv0MLv947OrZnrZe7eIkI/Bihar-Vikas-Mission-formed-to-implement-Nitish-Kumars-ideas.html|title=Bihar Cabinet gives nod to implement Nitish Kumar's 'Saat Nischay'|date=20 February 2016|work=The Hindu|access-date=29 September 2018|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> <ref name=":2">{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/current-affairs/behind-congress-punjab-election-win-prashant-kishor-s-behind-the-scenes-magic-117031100224_1.html|title=Behind Congress' Punjab election win: Prashant Kishor's behind-the-scenes magic at display|last=Manish|first=Sai|date=11 March 2017|work=Business Standard India|access-date=29 September 2018}}</ref> ಬಿಹಾರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ನಂತರ, ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರು ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಆ ಮೂಲಕ ಕುಮಾರ್ ಅವರ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದ ಏಳು ಅಂಶಗಳ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಯನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದರು == ಪಂಜಾಬ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೧೭ == ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಸತತ ಎರಡು ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೋತ ನಂತರ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಅಮರಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್|ಅಮರಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ]] ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]] ನೇಮಕ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ೨೦೧೭ರ ಪಂಜಾಬ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಈ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. <ref>{{Cite news|url=https://www.thequint.com/politics/2017/03/28/how-congress-campaign-won-punjab-election|title=How Captain Amarinder Singh Won Punjab: Here's the Inside Story|work=The Quint|access-date=29 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330003214/https://www.thequint.com/politics/2017/03/28/how-congress-campaign-won-punjab-election|archive-date=30 March 2017|language=en}}</ref> <ref name=":4">{{Cite news|url=https://www.thequint.com/punjab-elections-2017/2017/03/12/capt-amarinder-prashant-kishor-jodi-clicked-for-congress-in-punjab-rahul-gandhi-arvind-kejriwal-ipac-modi-nitish|title=Amarinder-Prashant Kishor 'Jodi' Ensured Congress' Punjab Comeback|work=The Quint|access-date=29 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330010532/https://www.thequint.com/punjab-elections-2017/2017/03/12/capt-amarinder-prashant-kishor-jodi-clicked-for-congress-in-punjab-rahul-gandhi-arvind-kejriwal-ipac-modi-nitish|archive-date=30 March 2017|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.catchnews.com/politics-news/the-man-who-won-punjab-breaking-down-captain-amarinder-s-path-to-victory-54968.html|title=The man who won Punjab: breaking down Captain Amarinder's path to victory|work=CatchNews.com|access-date=29 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330003023/http://www.catchnews.com/politics-news/the-man-who-won-punjab-breaking-down-captain-amarinder-s-path-to-victory-54968.html|archive-date=30 March 2017|language=en}}</ref> ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿನ ಈ ಗೆಲುವನ್ನು ಕಿಶೋರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ತಂಡಕ್ಕೆ ಜೀ ನ್ಯೂಸ್‌ನಂತಹ ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಿದವು. ರಣದೀಪ್ ಸುರ್ಜೆವಾಲಾ ಮತ್ತು ಶಂಕರಸಿನ್ಹ್ ವಘೇಲಾ ಅವರಂತಹ ಹಲವಾರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರು ಸಹ ಕಿಶೋರ್ ಗೆಲುವಿಗೆ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite news|url=http://zeenews.india.com/india/cong-kishor_1988645.html|title=Punjab: Prashant Kishor gets praise from Congress|date=21 March 2017|work=Zee News|access-date=29 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330063647/http://zeenews.india.com/india/cong-kishor_1988645.html|archive-date=30 March 2017|language=en}}</ref> ಸಿಂಗ್ ಟ್ವೀಟ್ ಮೂಲಕ, ''ನಾನು ಈ ಹಿಂದೆಯೇ ಹಲವು ಬಾರಿ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಗೆಲುವಿಗೆ ಪಿಕೆ ಮತ್ತು ಅವರ ತಂಡ ಮತ್ತು ಅವರ ಕೆಲಸವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ!'' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. <ref>{{Cite news|url=https://twitter.com/capt_amarinder/status/844042157241647104|title=Capt.Amarinder Singh on Twitter|work=Twitter|access-date=29 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417130530/https://twitter.com/capt_amarinder/status/844042157241647104|archive-date=17 April 2017|language=en}}</ref> == ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೧೭== ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ೨೦೧೭ರ ಯುಪಿ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಕಿಶೋರ್‌ ವಿಫಲರಾದವು ಏಕೆಂದರೆ ಬಿಜೆಪಿ ೩೦೦+ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೇವಲ ೭ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಗೆದ್ದಿತ್ತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.firstpost.com/politics/prashant-kishor-master-strategist-who-sank-the-congress-ship-in-uttar-pradesh-3334376.html|title=Prashant Kishor: Master strategist who sank the Congress ship in Uttar Pradesh – Firstpost|date=14 March 2017|website=www.firstpost.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20170430224318/http://www.firstpost.com/politics/prashant-kishor-master-strategist-who-sank-the-congress-ship-in-uttar-pradesh-3334376.html|archive-date=30 April 2017|access-date=5 May 2017}}</ref> ಯುಪಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಕಿಶೋರ್ ಅವರ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಪಕ್ಷವು ೨೭ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದಿದ್ದಕ್ಕೆ ಕೆಟ್ಟ ಸಲಹೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/a-pk-production-prashant-kishors-shot-at-uttar-pradesh-1442606|title=A PK Production: Prashant Kishor's Shot At Uttar Pradesh|work=NDTV.com|access-date=22 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171023012355/https://www.ndtv.com/india-news/a-pk-production-prashant-kishors-shot-at-uttar-pradesh-1442606|archive-date=23 October 2017}}</ref> ಕಿಶೋರ್ ಅವರ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ತೊಂದರೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ, ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಒಂದು ಬದಿಯಿಂದ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಕರ್ಶನ್ ಠಾಕೂರ್, ''ಕಿಶೋರ್‌ನನ್ನು ಓಲೈಸುವ ಅಥವಾ ಬಯಸಿದ ಪಕ್ಷವು ಎಂದಿಗೂ ಅಲ್ಲ; ಇದು ಯಾವಾಗಲೂ ಪಕ್ಷ ಮೊದಲ ಕುಟುಂಬ ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಕಿಶೋರ್‌ಗಾಗಿ ಹೋಗುವುದು ಅನಿಶ್ಚಿತ, ಅನುತ್ಪಾದಕ, ಆತಂಕಕಾರಿಯಾಗಿದೆ'' ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/1161127/jsp/7days/story_121496.jsp|title=The unravelling of Prashant Kishor|last=Thakur|first=Sankarshan|date=27 November 2016|work=The Telegraph, Calcutta|access-date=22 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171023011245/https://www.telegraphindia.com/1161127/jsp/7days/story_121496.jsp|archive-date=23 October 2017|language=en}}</ref> == ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೧೯ == ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು ಮೇ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ [[ವೈ ಎಸ್. ಜಗನ್ಮೋಹನ್ ರೆಡ್ಡಿ|ವೈಎಸ್ ಜಗನ್ಮೋಹನ್ ರೆಡ್ಡಿ]] ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡರು. ವೈಎಸ್‍ಆರ್ ಸಿಪಿ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ''ಐ-ಪ್ಯಾಕ್ ವೈಎಸ್‌ಆರ್‌ಸಿಪಿಗಾಗಿ ಸಮ'' <ref>{{Cite web|url=https://www.thenewsminute.com/article/inside-i-pacs-war-room-jagan-mohan-reddys-chief-ministerial-campaign-98878|title=Inside I-PAC's war room for Jagan Mohan Reddy's Chief Ministerial campaign|last=Nitin B.|date=24 March 2019|website=[[The News Minute]]|access-date=18 July 2019}}</ref> "ಅನ್ನ ಪಿಲುಪು" ಮತ್ತು "ಪ್ರಜಾ ಸಂಕಲ್ಪ ಯಾತ್ರೆ" ಯಂತಹ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಿದೆ. ವೈಎಸ್‌ಆರ್‌ಸಿಪಿ ೧೭೫ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ೧೫೧ ಸ್ಥಾನಗಳ ಬಹುಮತದೊಂದಿಗೆ ಗೆದ್ದಿದೆ. == ದೆಹಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ 2020 == ಕಿಶೋರ್ ಅವರು ೨೦೨೦ ರ ದೆಹಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಮ್ ಆದ್ಮಿ ಪಕ್ಷದ ಚುನಾವಣಾ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/delhi-election-2020-prashant-kishor-pokes-amit-shah-after-shaheen-bagh-feels-current-remark-2170217|title='Press EVM Button So That Current...' Prashant Kishor Vs Amit Shah|last=Kumar|first=Manish|date=27 January 2020|work=NDTV.com|access-date=27 January 2020|last2=Ghosh|first2=Deepshikha}}</ref> ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಮ್ ಆದ್ಮಿ ಪಕ್ಷ ೭೦ ಸ್ಥಾನಗಳ ಪೈಕಿ ೬೨ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಭರ್ಜರಿ ಬಹುಮತ ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/elections/delhi-assembly-polls-2020/story/aap-arvind-kejriwal-2020-delhi-election-results-1645569-2020-02-12|title=How AK-62 fired on all cylinders|last=Jeelani|first=Gulam|date=12 February 2020|work=India Today|access-date=14 February 2020|language=en}}</ref> == ಬಿಹಾರ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೨೦ == ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರಾದ ಜಿತನ್ ರಾಮ್ ಮಾಂಝಿ, ಉಪೇಂದ್ರ ಕುಶ್ವಾಹಾ ಮತ್ತು ಮುಖೇಶ್ ಸಾಹ್ನಿ ಅವರು ಅಕ್ಟೋಬರ್-ನವೆಂಬರ್ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿರುವ ೨೦೨೦ ರ ಬಿಹಾರ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಿಶೋರ್ ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಬಿಹಾರವನ್ನು ದೇಶದ ೧೦ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅವರ ''ಬಾತ್ ಬಿಹಾರ್ ಕಿ'' ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ೧೦೦ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ೧೦ ಲಕ್ಷ ಯುವಕರನ್ನು ತಲುಪುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/bihar-opposition-leaders-meet-prashant-kishor/article30883288.ece|title=Bihar Opposition leaders meet Prashant Kishor|last=Tewary|first=Amarnath|date=21 February 2020|work=The Hindu|access-date=23 February 2020|language=en-IN}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/baat-bihar-ki-prashant-kishor-campaign-youth-launch-1648185-2020-02-20|title=Baat Bihar Ki: Prashant Kishor's ambitious campaign for Bihar to be launched today|last=Singh|first=Rohit Kumar|date=23 February 2020|work=India Today|access-date=23 February 2020|language=en}}</ref> == ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೨೧== ೨೦೨೧ ರ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗೆ [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ]] ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/opinion/adviser-prashant-kishor-has-altered-political-discourse-of-mamata-s-tmc-119110601735_1.html|title='Adviser' Prashant Kishor has altered political discourse of Mamata's TMC|last=PTI|date=22 February 2020|work=Business Standard|access-date=22 February 2020|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/prashant-kishors-leaked-audio-chat-increases-political-temperature-in-bengal-tmc-hits-out-at-bjp/articleshow/82006817.cms|title=Prashant Kishor's leaked audio chat increases political temperature in Bengal, TMC hits out at BJP|last=ANI|date=10 April 2021|work=The Times of India|access-date=12 April 2021|language=en}}</ref> ಅವರ ಚಾಣಾಕ್ಷ ತಂತ್ರವು [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ ೨೯೪ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ೨೧೫ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಭರ್ಜರಿ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸಿತು. [[ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ]] ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ೨೦೦+ ಸ್ಥಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರ್ಕಾರ ರಚಿಸಲಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಮೊದಲೇ ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿದಿದ್ದರು. == ತಮಿಳುನಾಡು ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೨೧== ೨೦೨೧ ರ ತಮಿಳುನಾಡು ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಪಕ್ಷದ ತಂತ್ರಗಾರರಾಗಿ ಕಿಶೋರ್ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಡಿಎಂಕೆ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಎಂಕೆ ಸ್ಟಾಲಿನ್ ೩ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೦ ರಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ತರುವಾಯ, ಡಿಎಂಕೆ ೧೫೯ ಸ್ಥಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದಿತು ಮತ್ತು ಎಂಕೆ ಸ್ಟಾಲಿನ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/dmk-teams-up-with-prashant-kishor-s-i-pac-for-2021-tami-nadu-polls-1642677-2020-02-03|title=DMK teams up with Prashant Kishor's I-PAC for 2021 Tamil Nadu polls|last=PTI|date=3 February 2020|work=India Today|access-date=7 February 2020|language=en}}</ref> == ಪಂಜಾಬ್ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೨೨ == ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ ಕಿಶೋರ್ ಅವರನ್ನು [[ಅಮರಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್]] ಅವರ ಪ್ರಧಾನ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರಿಗೆ ಸಂಪುಟ ಸಚಿವರಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://theprint.in/politics/punjab-cm-amarinder-singh-appoints-poll-strategist-prashant-kishor-as-principal-advisor/613845/|title=Punjab CM Amarinder Singh appoints poll-strategist Prashant Kishor as principal advisor|last=Sethi|first=Chitleen K.|date=1 March 2021|work=ThePrint|access-date=17 March 2021}}</ref> ೫ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೧ ರಂದು, ಕಿಶೋರ್ ಪಂಜಾಬ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಪ್ರಧಾನ ಸಲಹೆಗಾರ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/prashant-kishor-election-strategist-resigns-as-principal-advisor-to-punjab-chief-minister-amarinder-singh-2503025|title=Prashant Kishor Resigns As Principal Advisor To Punjab Chief Minister|website=NDTV.com|access-date=6 August 2021}}</ref> == ಚುನಾವಣಾ ತಂತ್ರಗಾರ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ನಿವೃತಿ == ೨೦೨೧ ರ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಮತ್ತು ೨೦೨೧ ರ ತಮಿಳುನಾಡು ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಡಿಎಂಕೆ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರು ಚುನಾವಣಾ ತಂತ್ರಗಾರ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/west-bengal-assembly-election-result-2021-prashant-kishor-tells-ndtv-results-may-seem-one-sided-but-it-was-a-tough-fight-on-trinamool-congresss-show-i-2426363|title="Quitting This Space": Prashant Kishor Says Wont Do Election Strategy|website=NDTV.com|access-date=2 May 2021}}</ref> ೨ ಮೇ ೨೦೨೧ ರಂದು ಎನ್.ಡಿ.ಟಿವಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಕಿಶೋರ್ ಲೈವ್ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಕರ್ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ್ ಜೈನ್‌ಗೆ, ''ನಾನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಬಿಡುವು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೇನಾದರೂ ಮಾಡುವ ಸಮಯ ಬಂದಿದೆ ಹಾಗಾಗಿ ನಾನು ಈ ಜಾಗವನ್ನು ಬಿಡಲು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ'' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/west-bengal-assembly-election-result-2021-prashant-kishor-tells-ndtv-results-may-seem-one-sided-but-it-was-a-tough-fight-on-trinamool-congresss-show-i-2426363|title="Quitting This Space": Prashant Kishor Says Wont Do Election Strategy|website=NDTV.com|access-date=2 May 2021}}</ref> ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೨ ಮೇ ೨೦೨೨ ರಂದು, ಕಿಶೋರ್ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ರಾಜಕೀಯ ಸಜ್ಜು ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸುಳಿವು ನೀಡಿದರು, ಇದು ''ರಿಯಲ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್, ದಿ ಪೀಪಲ್'' ಮತ್ತು ''ಜನ್ ಸೂರಾಜ್-ಪೀಪಲ್ಸ್'' ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಲು ಇದು ಸಮಯ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/prashant-kishor-announces-plans-for-political-outfit-says-beginning-from-bihar/article65374909.ece|title=Prashant Kishor announces plans for political outfit, says ‘beginning from Bihar’|last=Hebbar|first=Nistula|date=2 May 2022|work=The Hindu|access-date=2 May 2022|issn=0971-751X}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} 09wx2po4vs7jq8pf29jhp1m8osghwln 0 144347 1258696 1131079 2024-11-20T04:25:16Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258696 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|title=ಆಂಧ್ರಧೀಪತಿ, ದಕ್ಷಿಣಪದ, ತ್ರಿಸಂದ್ರಾಧಿಪತಿ, ಪರಮಹೇಶ್ವರ, ಜನಶ್ರಾವ್ಯ|image=|succession=[[Vishnukundina Dynasty|ವಿಷ್ನುಕುಂಡಿನ ರಾಜ]]|reign=ಸಿ.೪೪೦ – ಸಿ.೪೬೦|predecessor=ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧|successor=ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨|dynasty=[[Vishnukundina dynasty|Vishnukundina]]|issue=[[ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ೨]], [[ದೇವವರ್ಮ]]}} '''ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨''' ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಅವರನ್ನು ಅವರ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಘನತೆಗೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/book/show/28680623-history-of-the-andhras|title=History of the Andhras: Upto 1565 AD}}</ref> <ref name="Desa, Madras pp.422-427">Krishna Eao, B.V., 1942; Early Dynasties of the Andhra Desa, Madras; pp.422-427.</ref> <ref>Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras</ref> ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಾಧನೆಯೆಂದರೆ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮೇಲೆ ಸಾಧಿಸಿದ ವಿಜಯ. ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯನ್ನು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಯಿತು. <ref name="exoticindiaart.com">{{Cite web|url=https://www.exoticindiaart.com/book/details/administration-in-andhra-from-earliest-time-to-13th-century-d-old-and-rare-book-nal163/|title=Administration in Andhra: From the Earliest Time to 13th Century A.D. (An Old and Rare Book) &#124; Exotic India Art}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}</ref> == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ, ಗೋವಿಂದ ವರ್ಮ ೧ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಮಹಾದೇವಿಯ ಮಗ. ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು - ವಿಕ್ರಮೇಂದ್ರ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ದೇವ ವರ್ಮ. <ref name="Fdaytalk- Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions">{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PT78&printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}</ref> == ಆಳ್ವಿಕೆ == ಅವನ ಹಿಂದಿನವನು ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೧ (ಸಿ. ೪೨೦ – ಸಿ. ೪೫೫). ಅವರನ್ನು ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಅವನು ಪ್ರಬಲ [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ]] ರಾಜ ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಎರಡನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನರ ಮಗಳು, ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ ವಿವಾಹ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿತು. <ref>{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PT78&printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFdaytalk">Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PT78&printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&nbsp;612<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 December</span> 2020</span>.</cite></ref> <ref name="Mahalakshmi Ramakrishnan: (1) (PDF) Vishnukundina Empire | Mahalakshmi Ramakrishnan">{{Cite journal|last=Ramakrishnan|first=Mahalakshmi|title=(1) (PDF) Vishnukundina Empire {{!}} Mahalakshmi Ramakrishnan|url=https://www.academia.edu/25578228|publisher=Academia edu|accessdate=22 December 2020}}</ref> <ref name="Andhra Pradesh PSC notes: Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes">{{Cite web|url=https://andhrapradesh.pscnotes.com/appsc-group-1-mains/paper-i/andhra-pradesh-history/vishnukundins/|title=Vishnukundins- Andhra Pradesh PCS Exam Notes|date=4 June 2017|website=Andhra Pradesh PSC notes|publisher=Andhra Pradesh PSC notes|access-date=23 December 2020}}</ref> ಅವನು [[ಕಲಿಂಗ|ಕಳಿಂಗವನ್ನು]] ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ೩೩ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ [[ಪಲ್ಲವ|ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ಪಲ್ಲವರ ಮೇಲೆ]] ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು. <ref>{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PT78&printsec=frontcover|title=Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions|last=Fdaytalk|first=Fdaytalk|publisher=Fdaytalk|pages=612|access-date=23 December 2020}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFFdaytalk">Fdaytalk, Fdaytalk. [https://www.google.co.in/books/edition/Telangana_History_Ancient_to_Modern_Peri/zay2DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PT78&printsec=frontcover ''Telangana History Ancient to Modern Period: Chapter Wise Most Common MCQ Questions'']. Fdaytalk. p.&nbsp;612<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 December</span> 2020</span>.</cite></ref> ಅವರು '''ಜನಾಶ್ರಯ'''ವನ್ನು ಬರೆದರು. <ref> ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಒಂದು ವಿಶೇಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು- ''ತ್ರಿವಾರ ನಗರ ಭಾವನಾಗತಾ ಸುಂದರಿ ಹೃದಯ ನಂದನ'' (ತ್ರಿವಾರ ನಗರದ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸುಂದರ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸಂತೋಷವನ್ನು ತಂದವರು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. </ref> ಆನಂದ ಗೋತ್ರಿಕರಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅಮರಾಪುರವನ್ನು (ಆಧುನಿಕ [[ಅಮರಾವತಿ (ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ)|ಅಮರಾವತಿ]] ) ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರ]] ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಅವರು ಔಟ್-ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ದೇವ ವರ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಮೊಮ್ಮಗ ಮೂರನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಅವರನ್ನು ಅದರ ವೈಸ್ರಾಯ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. <ref name="S.R Ramanujan: The Lord of Vengadam A Historical Perspective">{{Cite book|url=https://www.google.co.in/books/edition/THE_LORD_OF_VENGADAM/rntPBAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22Madhava+Varma+II%22+-wikipedia&pg=PA23&printsec=frontcover|title=The Lord of Vengadam A Historical Perspective|last=Ramanujan|first=S.R|date=15 August 2014|publisher=Partridge Publishing India|isbn=9781482834635|edition=E-book|pages=268|access-date=23 December 2020}}</ref> == ಮಿಲಿಟರಿ ಶಕ್ತಿ == ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೮೦೦ ಆನೆಗಳು, ೧೫೦೦ ಅಶ್ವದಳದ ಕುದುರೆಗಳು, ೨೩ ರಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕಾಲಾಳುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಬಲ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ರಾಜವಂಶದ ಐಪುರ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ ಅವರ ಸೈನ್ಯವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು: * ಆನೆಗಳು * ರಥಗಳು * ಅಶ್ವದಳ * ಪದಾತಿ ದಳ ಹಸ್ತಿಕೋಸನು ಆನೆ ಪಡೆಗಳ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ವೀರಕೋಶನು ಭೂಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ರಾಜರ ಪರವಾಗಿ ಸಹ ಅನುದಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. <ref name="Venkataramanayya, N. p.25">Venkataramanayya, N.;1975I fhe Vishnukundins, Madras, p.25</ref> <ref>Sankaramrayanan* S,j 1977? The Vishnukundinas and their times, Delhi</ref> == ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ == *ಪೂರ್ವ-ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ *ಪಶ್ಚಿಮ - ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ *ಉತ್ತರ - ರೇವಾ, ನರ್ಮದಾ ನದಿ. *ದಕ್ಷಿಣ - ದಕ್ಷಿಣ ಸಮುದ್ರ. ಪುಲಿಕಾಟ್ ಕೆರೆ ಇರಬಹುದು. [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ]], [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], ದಕ್ಷಿಣ [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ಮತ್ತು ಉತ್ತರ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] <ref>{{Cite web|url=https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra|title=The Vishnukundin Kings of Andhra|date=13 December 2017}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.livehistoryindia.com/story/people/the-vishnukundin-kings-of-andhra "The Vishnukundin Kings of Andhra"]. 13 December 2017.</cite></ref> ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನ ನಾಣ್ಯಗಳು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]], [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] <ref>{{Cite web|url=https://www.teluguwishesh.com/190-andhra-headlines-flash-news/67366-history-of-ancient-andhra-dynasty-vishnukundinas-historical-story.html|title=The History of Ancient Andhra Dynasty &#124; Vishnukundinas Dynasty &#124; Telugu Ancient Stories &#124; Telugu Historical Stories|access-date=2022-08-07|archive-date=2015-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20150822205405/http://www.teluguwishesh.com/190-andhra-headlines-flash-news/67366-history-of-ancient-andhra-dynasty-vishnukundinas-historical-story.html|url-status=dead}}</ref> ದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ. == ಧರ್ಮ == ವಿಷ್ಣುಕುಂಡಿನರ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮರ ಹಿಂದಿನ ರಾಜರ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ|ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ]] ಪೋಷಕರಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.harekrsna.com/sun/features/05-15/features3456.htm|title=The Sampradaya Sun - Independent Vaisnava News - Feature Stories - May 2015}}</ref> == ಶಾಸನಗಳು == ಅವನ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ಇತರ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರ ರಾಜಮನೆತನವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ಅಧಿಕಾರವು ಪೂರ್ವ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ರೇವಾ ( [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ನರ್ಮದಾ]] ) ನದಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ತುಮ್ಮಲಗುಡೆಮ್ ಪ್ಲೇಟ್ಸ್ ೨ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ರಾಜ್ಯವು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ನದಿಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡಿತು ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. <ref>Sastry, B.I.; June, 1965? '*Indrapalanagaram Copper Plates” Bharathi, Vijayawada, pp.14-28</ref> <ref>Sastry, B*H.? July, 1965? opoCit* pp.2-14</ref> <ref>Kielhom, F. ? 1896-97? ‘‘Chickulla plates of Vikramendra</ref> [[ಗುಂಟೂರು]] ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು [[ಕೃಷ್ಣ|ಕೃಷ್ಣಾ]] ನದಿಯ ಮೂಲಕ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು ಎಂದು ವೇಲ್ಪುರು ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. [[ಪಲ್ಲವ|ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗಿನ]] ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ವೇಲ್ಪುರುವಿನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅದು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಎರಡನೇ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನರ್ಮದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು, [[ವೆಂಗಿನಾಡು|ವೆಂಗಿಯಲ್ಲಿ]] [[ನರ್ಮದಾ ನದಿ|ಸಾಲಂಕಾಯನ]] ರಾಜವಂಶವನ್ನು ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡಿದನು, ಪಿಷ್ಟಾಪುರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕಾಕುಲಂನ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವನು ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ಗುಂಟೂರು]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದನು. <ref>Sankaranarayanan, S; 1967-^8? "Velpuru stone inscription of ladhavavarman II", Epigraphia Indica Vol. XXXVII, Delhi, pp.125 ff.</ref> ಖಾನಾಪುರ ಫಲಕಗಳು: ಸ್ಥಳ: ಸತಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ. 'ಎರಡನೆಯ ಫಲಕವು ಸಾರ್ವಭೌಮ (ಚಕ್ರವರ್ತಿ) ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಮಹಾರಾಜ ಮಾಧವ ವರ್ಮ ೨'' ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ರಾಜ ಎರಡಾನೇ ಪೃಥ್ವಿಷೇನನನ್ನು]] ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು [[ವಾಕಾಟಕ ರಾಜವಂಶ|ವಾಕಾಟಕ ಮಹಾದೇವಿಯ]] ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು, ಅವನು ಚಾತುರ್ವಂಶ, ಚತುರಾಶ್ರಮ, ಧರ್ಮ-ಕರ್ಮಸೇತು ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]] edhe4mi3rvk5v0uhqzru47xmxo3vkoi 0 145368 1258570 1250716 2024-11-19T13:43:03Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258570 wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian media conglomerate}} {{Use dmy dates|date=July 2016}} {{Use Indian English|date=July 2016}} {{Infobox company | name = ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ | logo = Zee Entertainment Enterprises Logo.png | logo_size = 200px | logo_alt = Bd | type = ಪಬ್ಲಿಕ್ | traded_as = {{ubl|{{BSE|505537}}|{{NSE|ZEEL}}}} | industry = {{Plainlist| * ಸಮೂಹ ಮಾಧ್ಯಮ * ಮನರಂಜನೆ }} | products = ಪ್ರಸಾರ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು, ಸಂಗೀತ, ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಮಾಧ್ಯಮ|ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಪೋರ್ಟಲ್‌ಗಳು. | foundation = {{start date and age|df=yes|1991|12|15}} | founder = ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ | location = [[ಮುಂಬೈ]], [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] | hq_location_country = [[ಭಾರತ]] | key_people = {{ubl|ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ([[ಅಧ್ಯಕ್ಷ]])|ಪುನಿತ್ ಗೋಯೆಂಕಾ ([[ಸಿ‌ಇಒ]])<ref>{{cite news|url=http://wap.business-standard.com/article/companies/we-want-to-transform-into-an-all-round-media-company-punit-goenka-116082300871_1.html|title=We want to Transform into an all round media company punit goenka|work=Business Standard|date=24 August 2016|access-date=22 July 2017|last1=Malvania|first1=Urvi|archive-date=26 ಆಗಸ್ಟ್ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160826134313/http://wap.business-standard.com/article/companies/we-want-to-transform-into-an-all-round-media-company-punit-goenka-116082300871_1.html|url-status=dead}}</ref>}} | revenue = {{gain}} {{INRConvert|8310|c}} (೨೦೨೨)<ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/india/stockpricequote/mediaentertainment/zeeentertainmententerprises/ZEE|title=Zee Entertain Share Price, Zee Entertain Stock Price, Zee Entertainment Enterprises Ltd. Stock Price, Share Price, Live BSE/NSE, Zee Entertainment Enterprises Ltd. Bids Offers. Buy/Sell Zee Entertainment Enterprises Ltd. news & tips, & F&O Quotes, NSE/BSE Forecast News and Live Quotes|website=www.moneycontrol.com}}</ref> | operating_income = {{gain}} {{INRConvert|1460|c}} (೨೦೨೨) | net_income = {{gain}} {{INRConvert|955|c}} (೨೦೨೨) | assets = {{gain}} {{INRConvert|13239|c}} (೨೦೨೨) | owner = {{Unbulleted list|ಎಸ್ಸೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್ (೩.೯೯%)<ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/business/2021/sep/15/investors-want-md-punit-goenka-out-ofzee-entertainment-enterprises-2358877.amp|title=Investors want MD Punit Goenka out of Zee Entertainment Enterprises|work=The New Indian Express}}</ref><br>{{small|(ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು)}}<ref>{{cite web|url=https://assets.zee.com/wp-content/uploads/2022/07/21182938/Equity-Sahreholding-Pattern-June-30-2022.pdf|title=Shareholding pattern of June 2022 Equity}}</ref> }} | num_employees = ೩೪೨೯ (೨೦೨೧) | footnotes = <ref>{{Cite web|url=https://www.fortuneindia.com/enterprise/zees-fy19-earnings-may-aid-better-valuation/103259|title=Zee's FY19 earnings may aid better valuation|website=www.fortuneindia.com}}</ref> | homepage = {{URL|https://www.zee.com/|zee.com}} }} '''ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್''' (ಹಿಂದೆ '''ಝೀ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್''' ) ಇದು ಭಾರತೀಯ ಮಾಧ್ಯಮ ಸಮೂಹವಾಗಿದೆ. [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ]] ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು [[ದೂರದರ್ಶನ]], ಮುದ್ರಣ, [[ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ ಇತಿಹಾಸ|ಇಂಟರ್ನೆಟ್]], [[ಚಲನಚಿತ್ರ]], [[ಮೊಬೈಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ|ಮೊಬೈಲ್]] ವಿಷಯ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ೪೫ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == === ಸ್ವತಂತ್ರ ಯುಗ === ಕಂಪನಿಯು ೧೫ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೧ ರಂದು ಝೀ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ರಾಂಡ್ ಹೆಸರು ೨೦೦೬ ರವರೆಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ವಯಾಕಾಮ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್ ಮತ್ತು ಝೀ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ನಡುವಿನ ವಿತರಣಾ ಒಪ್ಪಂದದ ಭಾಗವಾಗಿ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಝೀ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್-ಬ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿಂಗ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಕಾರ್ಟೂನ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.indiantelevision.com/news_analysis/newsletter/111099/zee111099.htm|title=ZEE TV TO LAUNCH NICKELODEON|date=11 October 1999|access-date=21 June 2017}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.indiantelevision.com/y2k2/aug/aug87.htm|title=Cartoon Network block replaces Nick on Zee TV|date=14 August 2002|access-date=19 September 2017}}</ref> ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ಇಟಿಸಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಪಾಲನ್ನು (೫೧%) ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಸಬ್‌ಸ್ಕ್ರೈಬರ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಸರ್ವಿಸಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ, ಇದು ಹತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಮಾಲೀಕರಾದ [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್]] ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ೫೦% ಪಾಲನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿತು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ವ್ಯಾಪಾರವು ಹತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪಾಲನ್ನು (೯೫%) ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ, ಝೀ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳು ಝೀ ಮೋಷನ್ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಝೀ ಲೈಮ್‌ಲೈಟ್ (ಈಗ ಝೀ ಸ್ಟುಡಿಯೋಸ್ ) ಅನ್ನು [[ಹಿಂದಿ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ತಮಿಳು]], [[ತೆಲುಗು]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆ|ಬಂಗಾಳಿ]] ಮತ್ತು [[ಮರಾಠಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ನಿರ್ಮಾಣ, ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. <ref>{{Cite news|url=https://businessofcinema.com/bollywood-news/zee-group-launches-two-motion-picture-production-banners/22232|title=Zee Group launches two motion picture production banners|date=2008|publisher=Business of Cinema}}</ref> ಝೀ ಸ್ಟುಡಿಯೋಸ್‌ನ ಕೆಲವು ನಿರ್ಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಗದರ್: ಏಕ್ ಪ್ರೇಮ್ ಕಥಾ, ನಟಸಾಮ್ರಾಟ್, [[ಸೈರಾಟ್]] ಮತ್ತು ರುಸ್ತಂ ಸೇರಿವೆ. ಝೀ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಆಗಿ, ಕಂಪನಿಯು ೨೦೦೦ ರಿಂದ ೨೦೦೫ ರವರೆಗೆ ಬಿಎಸ್‌ಇ ಸೆನ್ಸೆಕ್ಸ್‌ನ ಭಾಗವಾಯಿತು. ಸುದ್ದಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮನರಂಜನಾ ಚಾನೆಲ್ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಎಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟಾರ್ ಡೆನ್ ಕಂಪನಿ ಮತ್ತು ಝೀಲ್ ಒಡೆತನದ ಎಲ್ಲಾ ಚಾನಲ್‌ಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಝೀ ಟರ್ನರ್ ಮತ್ತು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ (ಝೀಲ್) ನೊಂದಿಗೆ ೫೦/೫೦ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. [[ನೇಪಾಳ]] ಮತ್ತು [[ಭೂತಾನ್]]. ಇದು ಝೀ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಕಂಪನಿ ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ಲೇಬಲ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ. ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಝೀ ಒಡಿಯಾ-ಭಾಷೆಯ ಪೇ-ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಚಾನೆಲ್ ಸಾರ್ಥಕ್ ಟಿವಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.exchange4media.com/media-tv-news/zee-entertainment-acquires-sarthak-entertainment-60810.html|title=Zee Entertainment acquires Sarthak Entertainment - Exchange4media|website=Indian Advertising Media & Marketing News – exchange4media}}</ref> ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ೨೮ [[ಜುಲೈ]] ೨೦೧೬ ರಂದು, ಇದು ಜರ್ಮನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಝೀ ಒನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಚಾನಲ್‌ನ ಪೋಲಿಷ್ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಝೀ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕಾವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಾನೆಲ್ ಝೀ ಮುಂಡೋ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ರಿಲಯನ್ಸ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಲನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. <ref>{{Cite web|url=http://www.thehindubusinessline.com/companies/zee-group-buys-into-anil-ambanis-tv-and-radio-businesses/article9378020.ece|title=Zee buys Anil Ambani's TV, radio biz for ₹1,900 cr &#124; Business Line|last=Bindu D Menon|publisher=Thehindubusinessline.com|access-date=2017-11-23}}</ref> ೨೦೧೭ ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ {{ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ}} ೧೬೦ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ೯ಎಕ್ಸ್ ಮೀಡಿಯಾವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಯು ವಿಫಲವಾಯಿತು. <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindubusinessline.com/companies/zee-entertainment-fully-acquires-9x-media-and-inx-music/article9891227.ece|title=Zee to acquire 9X Media, its arms for ₹160 cr|date=2017-10-06|work=The Hindu Business Line|access-date=2017-11-18|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/zee-terminates-9x-media-acquisition/articleshow/63334878.cms?from=mdr|title=ZEE terminates 9X Media acquisition|language=en}}</ref> ಒಂದು ಭಾಗಶಃ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ, ಡಿಲಿಜೆಂಟ್ ಮೀಡಿಯಾ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್, ಭಾರತೀಯ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳ ಪ್ರಕಾಶಕ. ಡಿಎಮ್‌ಸಿ ಝೀ ಮತ್ತು ದೈನಿಕ್ ಭಾಸ್ಕರ್ ಗ್ರೂಪ್ ನಡುವಿನ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=http://www.w3newspapers.com/india/|title=Indian Newspapers and News Sites|website=w3newspapers.com|access-date=18 October 2014}}</ref> === ಮಾರಾಟ ಮಾತುಕತೆಗಳು === [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಸಾಲದಿಂದ ಉಳಿಸಲು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್‌ನಿಂದ <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/media/comcast-atairos-sony-shortlisted-for-stake-sale-talks-by-zee-entertainment/articleshow/68056312.cms|title=Zee Entertainment: Comcast-Atairos, Sony shortlisted for stake sale talks by Zee Entertainment|last=Laghate|first=Gaurav|work=The Economic Times|last2=Barman|first2=Arijit}}</ref> ತಮ್ಮ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಸ್ಸೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. [[ಸೋನಿ]], ಕಾಮ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್-ಅಟೈರೋಸ್, ಅಮೆರಿಕದ ಕೇಬಲ್ ದೈತ್ಯ ಕಾಮ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಿಡ್‌ಗೆ ಶಾರ್ಟ್‌ಲಿಸ್ಟ್ ಆಗಿದ್ದವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ದೈತ್ಯ [[ಆ್ಯಪಲ್|ಆಪಲ್]] ಮತ್ತು ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೈಕ್ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್, <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/media/comcast-atairos-sony-shortlisted-for-stake-sale-talks-by-zee-entertainment/articleshow/68056312.cms|title=Zee Entertainment: Comcast-Atairos, Sony shortlisted for stake sale talks by Zee Entertainment|last=Laghate|first=Gaurav|work=The Economic Times|last2=Barman|first2=Arijit}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLaghateBarman">Laghate, Gaurav; Barman, Arijit. </cite></ref> ಮತ್ತು ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಟೋನಿ ವಿನ್ಸಿಕ್ವೆರಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಸೋನಿಯ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಝೀ ಯಲ್ಲಿನ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಪ್ರವರ್ತಕರನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಚಂದ್ರು ಘೋಷಿಸಿದ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಅವರ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಮನರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮಗಳು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೨ ರಂದು <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/zee-entertainment-shares-wobble-after-share-sale-by-promoters/articleshow/68681842.cms|title=Zee Entertainment shares wobble after share sale by promoters|work=The Economic Times}}</ref> ಇತರ ಕೆಲವು ಪ್ರವರ್ತಕರು <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/stocks/zee-entertainment-down-3-after-promoters-sell-stake-3744761.html|title=Zee Entertainment Down 3% After Promoters Sell Stake|website=Moneycontrol}}</ref> ತಮ್ಮ ಷೇರುಗಳನ್ನು {{ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿ}} ೩೩೨ ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವರದಿಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ.[[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೩ ರಂದು ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಸೋನಿ ಮತ್ತು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ಡೀಲ್ ಆಫ್ <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/sony-zee-deal-off-for-now-amid-valuation-differences/articleshow/68697156.cms|title=Sony Corporation: Sony, ZEE deal off for now amid valuation differences|last=Laghate|first=Gaurav|work=The Economic Times|last2=Barman|first2=Arijit}}</ref> ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ಇದು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ನಡುವೆ ಕಾಮ್‌ಕಾಸ್ಟ್-ಅಟೈರೋಸ್‌ಗೆ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೧ ರಂದು ಝೀ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ <ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/companies/news/invesco-oppenheimer-fund-to-buy-11-in-zeel-for-rs-4-224-crore-1564577772129.html|title=Invesco Oppenheimer fund to buy 11% stake in Zee Entertainment for ₹4,224 cr|last=Thomas|first=Tanya|date=31 July 2019|website=www.livemint.com}}</ref> ನಲ್ಲಿ ೧೧% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಒಪೆನ್ಹೈಮರ್ ಫಂಡ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಡೆವಲಪಿಂಗ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಫಂಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಒ‌ಎಫ್‌ಐ ಗ್ಲೋಬಲ್ [[ಚೀನಾ]] ಫಂಡ್ ಎಲ್‌ಎಲ್‌ಸಿ, ಜಂಟಿಯಾಗಿ ೧೭.೮೮% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪುನಿತ್ ಗೋಯೆಂಕಾ (ಸಂಸ್ಥಾಪಕರ ಮಗ) ಅವರು ಎಮ್‌ಡಿ ಮತ್ತು ಸಿ‌ಇಒ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಎಸ್ಸೆಲ್ ಗ್ರೂಪ್ ೩.೯೯% ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/business/2021/sep/15/investors-want-md-punit-goenka-out-ofzee-entertainment-enterprises-2358877.amp|title=Investors want MD Punit Goenka out of Zee Entertainment Enterprises - the New Indian Express}}</ref> ==== ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನ ==== [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೨, ೨೦೨೧ ರಂದು, ಕಂಪನಿಯು ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/business/business-news/zee-to-merge-with-sony-pictures-india-1235018372|title=Sony Pictures India to Merge With Zee Entertainment|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=2021-09-21}}</ref> ಸೋನಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ವಿಲೀನ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಝೀ ನ ಪುನಿತ್ ಗೋಯೆಂಕಾ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/zee-entertainment-signs-merger-deal-with-sony-pictures-india-7492871.html|title=Zee Entertainment Approves In-principle Merger With Sony Pictures India|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ವಿಲೀನವನ್ನು ಎರಡು ಕಂಪನಿಗಳ ಮಂಡಳಿಗಳು ಅನುಮೋದಿಸಿದವು. ಸೋನಿ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ೫೧% ನಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉಳಿದ ಪಾಲನ್ನು ಝೀ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2021/global/news/sony-pictures-networks-zee-merger-complete-1235140626/|title=Sony Pictures Networks, Zee Complete Merger to Create Indian TV Giant|date=22 December 2021|website=[[Variety (magazine)|Variety]]|access-date=22 December 2021}}</ref> == [[ವಿವಾದ]] == === ಪ್ರವರ್ತಕರ ನಡುವೆ ವಿವಾದ === ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ತನ್ನ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಷೇರುದಾರರ "ಅಸಾಧಾರಣ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆ" (ಇ‌ಜಿಎಮ್) ಅನ್ನು ಕರೆಯಲು ಝೀ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಅನ್ನು ಕೇಳಿತು. ಝೀ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರ ಪುತ್ರ ಪುನಿತ್ ಗೋಯೆಂಕಾ ಅವರನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಪ್ರಮುಖ ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/corporate-action/zees-largest-shareholders-calls-for-egm-seeking-removal-of-punit-goenka-from-board-7463111.html|title=Zee Entertainment's Largest Shareholders Call EGM Seeking Removal Of Punit Goenka From Board|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, ಝೀ ಮಂಡಳಿಯು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊದ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯನ್ನು ಕರೆಯುವ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/zee-says-will-not-hold-egm-as-demanded-by-shareholder-invesco-7531081.html|title=Zee Says Will Not Hold EGM As Demanded By Shareholder Invesco|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಡೆವಲಪಿಂಗ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಫಂಡ್‌ಗಳು ಷೇರುದಾರರು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯನ್ನು (ಇಜಿಎಮ್) ಕರೆಯಲು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ಗೆ (ಝೀಇಎಲ್) ಕಡ್ಡಾಯ ಆದೇಶವನ್ನು ಕೋರಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕಂಪನಿ ಲಾ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನಲ್ (ಎನ್‌ಸಿಎಲ್‌ಟಿ) ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/zee-invesco-nclt-hearing-not-concerned-about-outcome-of-egm-but-about-egm-being-called-says-invesco-7541121.html|title=Zee-Invesco NCLT Hearing: Invesco Says NCLT Must Make A Mandatory Order To Call EGM|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/companies/prolonged-battle-ahead-as-zee-entertainment-takes-invesco-to-court-121100400032_1.html|title=Prolonged battle ahead as ZEE Entertainment takes Invesco to court|last=Chatterjee|first=Sudipto Dey & Dev|date=2021-10-04|work=Business Standard India|access-date=2021-10-21}}</ref> ಒ‌ಎಫ್‌ಐ ಗ್ಲೋಬಲ್ [[ಚೀನಾ]] ಫಂಡ್, ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಜೊತೆಗೆ ಎನ್‌ಸಿ‌ಎಲ್‌ಟಿ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧ ರಂದು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ನಡೆಸಿದ ಸಭೆಯು ಕೇವಲ ಕಾನೂನು ಔಪಚಾರಿಕತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಫೋರಂ ಶಾಪಿಂಗ್‌ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಕರಣವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೧, ೨೦೨೧ ರಂದು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/disappointed-that-leadership-of-zee-has-resorted-to-reckless-public-relations-campaign-invesco-mf-to-shareholders-7569571.html|title=Invesco Shoots Letter To Zee Shareholders, Seeks Better Governance, Says Founding Family Benefiting At The Cost Of Others|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ಇತರ ಷೇರುದಾರರಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಪತ್ರವನ್ನು ಬರೆದು, ಝೀ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಷೇರುದಾರರ ಅಗಾಧ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಝೀ ನಾಯಕತ್ವವು ಅಜಾಗರೂಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಪರ್ಕ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದೆ ಎಂದು ನಿರಾಶೆಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ೨೦೨೧ ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಝೀ ಅನ್ನು ಇತರ ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಝೀ ಬೋರ್ಡ್ ಅದನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಝೀ ಬೋರ್ಡ್ ಅವರು ಕಂಪನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊದ ಮುಕ್ತ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಆಡಳಿತದ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/zee-hits-back-at-invescos-open-letter-rebuts-objections-on-sony-merger-deal-7579641.html|title=Zee Hits Back At Invesco's Open Letter, Rebuts Objections On Sony Merger Deal|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ಆದರೆ ಫೆಬ್ರವರಿ-ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಉದ್ದೇಶಿತ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದೆ. ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ . <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/invesco-proposed-merger-with-large-indian-group-in-feb-2021-wanted-punit-goenka-to-lead-zee-7575661.html|title=Invesco Proposed Merger With Large Indian Group In Feb 2021, Wanted Punit Goenka To Lead: Zee|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಆರ್‌ಐಎಲ್) ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಫೆಬ್ರವರಿ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚರ್ಚೆಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಯುತ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದೆ ಎಂದು ಯುಎಸ್ ಹೂಡಿಕೆ ಸಂಸ್ಥೆ ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಕಂಪನಿಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೧ ರಂದು ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಷೇರುದಾರರಾದ ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ ಇ‌ಜಿಎಮ್ ಗೆ ಕರೆ ಮಾಡಲು ಝೀ ಬೋರ್ಡ್‌ಗೆ ಕೇಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಪರವಾಗಿ ವಕೀಲರು ಕಂಪನಿಯು ಇಜಿಎಮ್ ದಿನಾಂಕವನ್ನು [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೨ ರ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/bombay-hc-asks-zee-to-call-egm-as-demanded-by-shareholder-invesco-7608931.html|title=Bombay HC Asks Zee To Call EGM As Demanded By Shareholder Invesco|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.bloombergquint.com/law-and-policy/zee-vs-invesco-bombay-high-court-proposes-to-allow-egm-but|title=Zee Vs Invesco: Bombay High Court Proposes To Allow EGM, But...|last=Upadhyay|first=Payaswini|website=BloombergQuint|language=en|access-date=2021-10-21}}</ref> ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೨ ರಂದು ಝೀ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಅದು ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಮಂಡಳಿಯು ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/zee-invesco-row-zee-argues-holding-egm-is-illegal-bombay-hc-to-hear-the-matter-on-october-26-7612421.html|title=Zee-Invesco Row: Zee Argues Holding EGM Is Illegal, Bombay HC To Hear The Matter On October 26|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-23}}</ref> ಆದ್ದರಿಂದ ಎಚ್‌ಸಿ ಝೀ-ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ವಿಷಯದ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೬ ಕ್ಕೆ ಮುಂದೂಡಿತು. ಮತ್ತು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೬ ರಲ್ಲಿ [[ಬಾಂಬೆ]] ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಇನ್ವೆಸ್ಕೊಗೆ ತಮ್ಮ ರಿಕ್ವಿಸಿಷನ್ ನೋಟಿಸ್‌ನ ಮುಂದುವರಿಕೆಯಲ್ಲಿ (ಇಜಿಎಮ್ ಅನ್ನು ಕರೆಯಲು) ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಂತೆ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/companies/zee-invesco-row-a-look-at-what-happens-next-after-bombay-hc-bars-invesco-from-calling-egm-7631441.html|title=Zee-Invesco Row: A Look At What Happens Next After Bombay HC Bars Invesco From Calling EGM|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2021-10-27}}</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ ೭ ರಂದು ಇನ್ವೆಸ್ಕೊ ಸೋನಿ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ನಿರ್ಣಯದ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದೆ, ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಗೋಯೆಂಕಾ ಕುಟುಂಬವು ಯಾವುದೇ ಆದ್ಯತೆಯ ಇಕ್ವಿಟಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindubusinessline.com/companies/invesco-to-back-zee-sony-deal-as-long-as-punit-goenka-is-not-given-pe/article37854454.ece|title=Invesco to back Zee-Sony deal as long as Punit Goenka is not given PE|last=Kar|first=Ayushi|website=@businessline|language=en|access-date=2021-12-07}}</ref> ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೨ ರಂದು ಝೀ ಮಂಡಳಿಯು ಅದರ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯಿಂದ ಅನುಮೋದನೆ ಪಡೆದ ನಂತರ ಸೋನಿಯೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಒಪ್ಪಂದಗಳಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/business/zee-sony-merger-deal-zee-entertainment-board-approves-merger-with-sony-unit-punit-goenka-to-continue-as-ceo-2664366|title=Zee-Sony Merger Approved, Punit Goenka Will Be CEO Of Merged Entity|website=NDTV.com|access-date=2021-12-23}}</ref> === ಝೀ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ವಿರುದ್ಧ ಸೋನು ನಿಗಮ್ === ರಾಜಕಾರಣಿ ಡಾ. ಕುಮಾರ್ ವಿಶ್ವಾಸ್ ಅವರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಟ್ವೀಟ್ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಝೀ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದೆ ಎಂದು [[ಸೋನು ನಿಗಮ್]] ಆರೋಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web|url=http://www.abplive.in/movies/2015/04/29/article571728.ece/Zee-Network-bans-Sonu-Nigam-Twitter-stands-by-him|title=ABP Live - English News, Today's Latest Breaking News in English, Online English News|archive-url=https://web.archive.org/web/20150501010601/http://www.abplive.in/movies/2015/04/29/article571728.ece/Zee-Network-bans-Sonu-Nigam-Twitter-stands-by-him|archive-date=1 May 2015|access-date=29 April 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/sonu-nigam-earns-the-wrath-of-a-media-channel-after-he-tweets-in-support-of-aap-leader-kumar-vishwas/542728-45-75.html|title=News18.com: CNN News18 Latest News, Breaking News India, Current News Headlines|publisher=Ibnlive.in.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150501140323/http://ibnlive.in.com/news/sonu-nigam-earns-the-wrath-of-a-media-channel-after-he-tweets-in-support-of-aap-leader-kumar-vishwas/542728-45-75.html|archive-date=1 May 2015|access-date=16 July 2017}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/sonu-nigam-zee-music-company-ban-singer-bollywood-new-films-250758-2015-04-29|title=Sonu Nigam accuses music company of announcing ban on him|date=29 April 2015|access-date=8 October 2018|publisher=India Today}}</ref> == ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು == === ಭಾರತ === {| class="wikitable sortable" !Channel !Launched !Language !Category !SD/HD availability !Notes |- |ಝೀ ಟಿವಿ |೧೯೯೨ | rowspan="13" |[[ಹಿಂದಿ]] | rowspan="5" |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | rowspan="2" |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಮತ್ತು ಟಿವಿ |೨೦೧೫ | |- |ಝೀ ಅನ್ಮೋಲ್ |೨೦೧೩ | rowspan="3" |ಎಸ್ ಡಿ | |- |ದೊಡ್ಡ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ |೨೦೧೧ | |- |ಝೀ ಝಿಂದಗಿ |೨೦೧೪ | |- |ಝೀ ಸಿನಿಮಾ |೧೯೯೫ | rowspan="7" |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ |೨೦೦೫ | rowspan="4" |ಎಸ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಆಕ್ಷನ್ |೨೦೦೬ | |- |ಝೀ ಅನ್ಮೋಲ್ ಸಿನಿಮಾ |೨೦೧೬ | |- |ಝೀ ಬಾಲಿವುಡ್ |೨೦೧೮ | |- |&amp;amp;pictures |೨೦೧೩ |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |&amp;amp;xplor HD |೨೦೧೯ |ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝಿಂಗ್ |೨೦೦೯ |ಸಂಗೀತ |ಎಸ್ ಡಿ |ಹಿಂದೆ ''ಝೀ ಮ್ಯೂಸಿಕ್'' |- |ಝೀ ಕೆಫೆ |೨೦೦೦ | rowspan="3" |[[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | rowspan="2" |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ |ಹಿಂದೆ ''ಝೀ ಇಂಗ್ಲೀಷ್'' |- |&amp;amp;flix |೨೦೦೦ | rowspan="2" |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು |ಹಿಂದೆ ''ಝೀ ಸ್ಟುಡಿಯೋ'' |- |&amp;amp;privé HD |೨೦೧೭ |ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಜೆಸ್ಟ್ |೨೦೧೦ |[[ಹಿಂದಿ]], [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]] |ಜೀವನಶೈಲಿ | rowspan="2" |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ |ಹಿಂದೆ ''ಲಿವಿಂಗ್ ಫುಡ್ಜ್'' ಮತ್ತು ''ಝೀ ಖಾನಾ ಖಜಾನಾ'' |- |ಝೀ ಬಾಂಗ್ಲ |೧೯೯೯ | rowspan="2" |[[ಬಂಗಾಳಿ]] |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- |ಝೀ ಬಾಂಗ್ಲಾ ಸಿನಿಮಾ |೨೦೧೨ |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | rowspan="3" |ಎಸ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಗಂಗಾ |೨೦೧೩ | rowspan="2" |[[ಭೋಜಪುರಿ]] |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ |ಹಿಂದೆ ''ದೊಡ್ಡ ಗಂಗಾ'' |- |ಝೀ ಬಿಸ್ಕೋಪ್ |೨೦೨೦ |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |- |ಝೀ ಮರಾಠಿ |೧೯೯೯ | rowspan="4" |[[ಮರಾಠಿ]] | rowspan="2" |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಯುವ |೨೦೧೬ |ಎಸ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಟಾಕೀಸ್ |೨೦೦೭ | rowspan="2" |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಚಿತ್ರಮಂದಿರ |೨೦೨೧ | rowspan="3" |ಎಸ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಸಾರ್ಥಕ್ |೨೦೧೦ |[[ಒರಿಯಾ]] | rowspan="3" |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ |ಹಿಂದೆ ''ಸಾರ್ಥಕ್ ಟಿವಿ'' |- |ಝೀ ಪಂಜಾಬಿ |೨೦೨೦ |[[ಪಂಜಾಬಿ]] |ಹಿಂದೆ ''ಆಲ್ಫಾ ಟಿವಿ ಪಂಜಾಬಿ'' |- |ಝೀ ಕನ್ನಡ |೨೦೦೬ | rowspan="2" |[[ಕನ್ನಡ]] | rowspan="7" |ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | |- |ಝೀ ಪಿಚ್ಚರ್ |೨೦೨೦ |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |- |ಝೀ ಕೇರಳಂ |೨೦೧೮ |[[ಮಲಯಾಳಂ]] | rowspan="2" |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- |ಝೀ ತಮಿಳು |೨೦೦೮ | rowspan="2" |[[ತಮಿಳು]] | |- |ಜೀ ತಿರೈ |೨೦೨೦ |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |- |ಝೀ ತೆಲುಗು |೨೦೦೪ | rowspan="2" |[[ತೆಲುಗು]] |ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- |ಝೀ ಸಿನಿಮಾಲು |೨೦೧೬ |ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |} === ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ === {| class="wikitable sortable" !ಚಾನಲ್ ! ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ ! ಭಾಷೆ ! ವರ್ಗ ! SD/HD ಲಭ್ಯತೆ ! ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | ಝೀ ವರ್ಲ್ಡ್ | ೨೦೧೫ | rowspan="3" | [[ಆಂಗ್ಲ]] | rowspan="3" | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | rowspan="10" | ಎಸ್ ಡಿ | |- | ಝೀ ಬೊಲಿನೋವಾ | ೨೦೧೭ | |- | ಝೀ ಒನ್ (ಆಫ್ರಿಕಾ) | ೨೦೨೧ | |- | ಝೀ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ | ೨೦೧೫ | [[ಫ್ರೆಂಚ್]] | rowspan="2" | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- | ಝೀ ಬಯೋಸ್ಕೋಪ್ | ೨೦೧೩ | [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯ ಭಾಷೆ|ಇಂಡೋನೇಷಿಯನ್]] | |- | ಝೀ ಮುಂಡೋ | ೨೦೧೬ | [[ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಭಾಷೆ|ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್]] | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |- | ಝೀ ಅಲ್ವಾನ್ | ೨೦೧೨ | rowspan="2" | [[ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ|ಅರೇಬಿಕ್]] | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- | ಝೀ ಅಫ್ಲಾಮ್ | ೨೦೦೮ | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |- | ಝೀ ನಂಗ್ | ೨೦೧೪ | [[ಥಾಯ್ ಭಾಷೆ|ಥಾಯ್]] | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | |- | ಝೀ ಫಿಮ್ | ೨೦೧೭ | [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮಿನ ಭಾಷೆ|ವಿಯೆಟ್ನಾಮೀಸ್]] | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | |} == ಹಿಂದಿನ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು == === ಭಾರತ === {| class="wikitable sortable" !ಚಾನಲ್ ! ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ ! ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಂಡಿದೆ ! ಭಾಷೆ ! ವರ್ಗ ! SD/HD ಲಭ್ಯತೆ ! ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | ಝೀ ನೆಕ್ಸ್ಟ್ | ೨೦೦೭ | ೨೦೦೯ | rowspan="9" | [[ಹಿಂದಿ]] | rowspan="3" | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | rowspan="12" | ಎಸ್ ಡಿ | |- | ಝೀ ಸ್ಮೈಲ್ | ೨೦೦೪ | ೨೦೧೬ | ಹಿಂದೆ ''ಸ್ಮೈಲ್ ಟಿವಿ'' |- | ೯ಎಕ್ಸ್ | ೨೦೦೭ | ೨೦೧೫ | ೯ಎಕ್ಸ್ ಮೀಡಿಯಾದಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ |- | ಝೀ ಜಾಗರಣ್ | ೨೦೦೫ | ೨೦೧೫ | ಭಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ | |- | ಝೀ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ | ೨೦೦೬ | ೨೦೧೫ | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | ಹಿಂದೆ ''ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸಿನಿಮಾ'' |- | ಝೀಕ್ಯೂ | ೨೦೧೨ | ೨೦೧೭ | ಮಕ್ಕಳು | |- | ಝೀ ಮ್ಯೂಜಿಕ್ | ೧೯೯೭ | ೨೦೦೯ | rowspan="2" | ಸಂಗೀತ | ''ಝಿಂಗ್ ಟಿವಿಯನ್ನು'' ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆ |- | ಝೀ ಇಟಿ‌ಸಿ ಬಾಲಿವುಡ್ | ೧೯೯೯ | ೨೦೨೦ | ಹಿಂದೆ ''ಇಟಿಸಿ'' ಮತ್ತು ''ಇಟಿಸಿ ಬಾಲಿವುಡ್'' |- | ಝೀ ಖಾನಾ ಖಜಾನಾ | ೨೦೧೦ | ೨೦೧೫ | ಜೀವನಶೈಲಿ | ''ಲಿವಿಂಗ್ ಫುಡ್ಜ್'' ಅನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ |- | ಝೀ ಸ್ಟುಡಿಯೋ | ೨೦೦೫ | ೨೦೧೮ | rowspan="3" | [[ಆಂಗ್ಲ]] | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | ಹಿಂದೆ ''ಝೀ ಎಮ್‌ಜಿ‌ಎಮ್'' ಮತ್ತು ''ಝೀ ಮೂವೀ ಜೋನ್'' |- | ಝೀ ಟ್ರೆಂಡ್ಜ್ | ೨೦೦೩ | ೨೦೧೪ | ಜೀವನಶೈಲಿ | ಹಿಂದೆ ''ಟ್ರೆಂಡ್ಜ್ ಟಿವಿ'' |- | ಝೀ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ | ೨೦೦೫ | ೨೦೧೦ | ಕ್ರೀಡೆ | |- | ಲಿವಿಂಗ್ ಫುಡ್ಜ್ | ೨೦೧೫ | ೨೦೨೦ | [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]], [[ಹಿಂದಿ]] | ಜೀವನಶೈಲಿ | ಎಸ್ ಡಿ+ಎಚ್ ಡಿ | ಝೀ ಝೆಸ್ಟ್ ನೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ |- | ಲಿವಿಂಗ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಜ್ | ೨೦೧೭ | ೨೦೧೭ | [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್]], [[ಹಿಂದಿ]] | ಜ್ಞಾನ | ಎಸ್ ಡಿ |- | ಝೀ ಗುಜರಾತಿ | ೨೦೦೦ | ೨೦೦೯ | [[ಗುಜರಾತಿ]] | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | rowspan="3" | ಎಸ್ ಡಿ | ಹಿಂದೆ ''ಆಲ್ಫಾ ಟಿವಿ ಗುಜರಾತಿ'' |- | ಝೀ ವಾಜ್ವಾ | ೨೦೨೦ | ೨೦೨೨ | [[ಮರಾಠಿ]] | ಸಂಗೀತ | |- | ಝೀ ಇಟಿಸಿ ಪಂಜಾಬಿ | ೨೦೦೧ | ೨೦೧೪ | [[ಪಂಜಾಬಿ]] | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | ಹಿಂದೆ ''ಇಟಿಸಿ ಪಂಜಾಬಿ'' |} === ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ === {| class="wikitable sortable" !ಚಾನಲ್ ! ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ ! ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಂಡಿದೆ ! ಭಾಷೆ ! ವರ್ಗ ! SD/HD ಲಭ್ಯತೆ ! ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | ಝೀ ಬೊಲ್ಲಿಮೂವೀಸ್ | ೨೦೧೭ | ೨೦೧೯ | [[ಆಂಗ್ಲ]] | ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು | rowspan="5" | ಎಸ್ ಡಿ | |- | ಝೀ ಒನ್ | ೨೦೧೬ | ೨೦೨೦ | [[ಜರ್ಮನ್]] | rowspan="4" | ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನರಂಜನೆ | ೨೦೨೧ ರಿಂದ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಚಾನೆಲ್ ಅನ್ನು ಮರುಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. |- | ಝೀ ಸೈನ್ | ೨೦೧೬ | ೨೦೨೦ | ಫಿಲಿಪಿನೋ | |- | ಝೀ ವರಿಯಾಸಿ | ೨೦೦೬ | ೨೦೧೬ | ಮಲಯ | ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ತಾರಾ ಎಚ್‌ಡಿ ನಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. |- | ಝೀ ಹಿಬುರಾನ್ | ೨೦೧೫ | ೨೦೧೭ | ಇಂಡೊನೇಷಿಯನ್ | |} == ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ (ಒಟಿಟಿ) ==   ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಝೀಲ್) ತನ್ನ ಒಟಿಟಿ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಒಝೀ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ವೀಡಿಯೊ-ಆನ್-ಡಿಮ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.medianama.com/2016/02/223-zee-launches-ozee/|title=Zee Digital launches online streaming platform OZEE|last=Pai|first=Vivek|date=2016-02-26|website=MediaNama|language=en-US|access-date=2021-10-11}}</ref> ೧೪ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೮ ರಂದು, ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಝೀ೫ ಎಂದು ಮರುಬ್ರಾಂಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/Consumer/c7MymlBR4d5jIrLUeFWRkO/Zee-Entertainment-launches-new-video-streaming-platform-Zee5.html|title=Zee Entertainment launches new video streaming platform Zee5|last=Ahluwalia|first=Harveen|date=2018-02-14|website=mint|language=en|access-date=2021-10-11}}</ref> ಝೀ೫ ಆಗಿ ಮರುಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ, ಇದು ತನ್ನ [[ದೂರದರ್ಶನ]] ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಲ ಸರಣಿಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯವನ್ನು ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಝೀ೫ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ೫೬ [[ಮಿಲಿಯನ್]] ಮಾಸಿಕ ಸಕ್ರಿಯ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕ್ಲೇಮ್ ಮಾಡಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.indiantelevision.com/iworld/over-the-top-services/zee5-maintains-momentum-with-563-mn-mau-in-third-quarter-190115|title=ZEE5 maintains momentum with 56.3 mn MAU in third quarter|date=2019-01-15|website=Indian Television Dot Com|language=en|access-date=2021-10-11}}</ref> == ಇತರ ಸ್ವತ್ತುಗಳು == === ಪ್ರಕಟಣೆ <ref>{{Cite web|url=https://www.zee.com/products-platforms-digital-media-domestic/|title=Platforms – Digital – ZEE Entertainment Corporate Website|website=www.zee.com|access-date=2021-10-11}}</ref> === * ಬಿಜಿಆರ್ * [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ಜೀವನ * [[ಕ್ರಿಕೆಟ್]] [[ದೇಶ]] * [[ಆರೋಗ್ಯ]] ಸೈಟ್ * ಭಾರತ. * [[ಸಕ್ಕರೆ]] ಪೆಟ್ಟಿಗೆ * ಝೀ೫ಎಕ್ಸ್ === ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಿರ್ವಹಣೆ <ref>{{Cite web|url=https://www.zee.com/products-platforms-live-events-theatre-supermoon/|title=Businesses – Live Entertainment – ZEE Entertainment Corporate Website|website=www.zee.com|access-date=2021-10-11}}</ref> === * ಝೀ ಲೈವ್ * ಸೂಪರ್ ಮೂನ್, ಅರ್ಥ್, ಎಜು ಕೇರ್, ಇಟ್ಸ್ ಎ ಗರ್ಲ್ ಥಿಂಗ್ * ಝೀ ಥಿಯೇಟರ್ === [[ಚಲನಚಿತ್ರ]] ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು [[ಸಂಗೀತ]] === * ಝೀ ಸ್ಟುಡಿಯೋಸ್ <ref>{{Cite web|url=https://www.easterneye.biz/zee-studios-sets-november-11-for-the-theatrical-release-of-their-next-punjabi-film-fuffad-ji/|title=ZEE Studios sets November 11 for the theatrical release of their next Punjabi film Fuffad Ji|date=2021-09-28|website=EasternEye|language=en-GB|access-date=2021-10-11}}</ref> * ಝೀ ಪ್ಲೆಕ್ಸ್ (ಸಿನಿಮಾ-ಆನ್-ಡಿಮಾಂಡ್ ಸೇವೆ) <ref>{{Cite web|url=https://helpcenter.zee5.com/portal/en/kb/articles/rent-movies-with-zee-plex#:~:text=ZEEPLEX%20is%20a%20premium%20movie,re%20marked%20with%20the%20icon.|title=POPUP|website=helpcenter.zee5.com|access-date=2021-10-11}}</ref> * ಝೀ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಕಂಪನಿ <ref>{{Cite web|url=https://www.newslaundry.com/2021/01/22/how-cruise-business-landed-zees-subhash-chandra-in-uncharted-waters|title=How a cruise business landed Zee's Subhash Chandra in uncharted waters|last=Joseph|first=Anto T.|website=Newslaundry|access-date=2021-10-11}}</ref> == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{Official website|https://www.zee.com/}} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್‍ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] shslkhu9sluzosuba782q1bugi0gcdu 0 146346 1258727 1253051 2024-11-20T09:06:28Z CommonsDelinker 768 ಚಿತ್ರ Standard_of_the_President_of_Syria.svgರ ಬದಲು ಚಿತ್ರ Unofficial_standard_of_the_President_of_Syria.svg ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. 1258727 wikitext text/x-wiki {{Infobox flag |Name = ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯ |Article = |Image = Flag of Syria.svg |Image_size = 200px |Nickname = ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ<br>(೧೯೫೮–೧೯೬೧)<br>ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ<br>(೧೯೮೦–ಇಂದಿನವರೆಗೆ) |Use = 111111 |Symbol = |Proportion = ೨:೩ |Adoption = ೨೨ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೫೮, ೨೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೬೧ ರಂದು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು;{{Clear}}೩೦ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೮೦ ರಂದು ಮರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ<ref name=Ipavec>{{cite web|url=http://flagspot.net/flags/sy.html |title=Syria |last=Ipavec |first=Eugene}} |publisher = [[Flags of the World (website)|Flags of the World]] |access-date=7 August 2012}}</ref> |Design = ಕೆಂಪು, ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಸಮತಲವಾಗಿರುವ ತ್ರಿವರ್ಣ ಧ್ವಜ; ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹಸಿರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಆರೋಪಿಸಲಾಗಿದೆ. |Designer = |Type = ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ }} ೨೦೧೧ ರಿಂದ [[ಸಿರಿಯನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ|ಸಿರಿಯನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ]] ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[ಸಿರಿಯಾ|ಸಿರಿಯಾವನ್ನು]] ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಧ್ವಜಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಬಣಗಳು ಬಳಸುತ್ತವೆ. <ref>{{Cite web|url=https://syriauntold.com/2016/06/14/debate-the-new-syria-between-flags-and-languages/|title=Debate: The New Syria between Flags and Languages {{!}} SyriaUntold {{!}} حكاية ما انحكت|language=en-US|access-date=2022-08-30}}</ref> ಬಾತ್ ಪಕ್ಷದ ನೇತೃತ್ವದ ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಮೂಲತಃ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಬಳಸಿದ ಕೆಂಪು-ಬಿಳಿ-ಕಪ್ಪು ತ್ರಿವರ್ಣವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಸಿರಿಯನ್ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳಾದ ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟವು "ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹಸಿರು-ಬಿಳಿ-ಕಪ್ಪು ತ್ರಿವರ್ಣವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಕಡ್ಡಾಯ ಸಿರಿಯಾ ಬಳಸಿತು. == ಸಿರಿಯನ್ ಸರ್ಕಾರದ ಧ್ವಜ ==  {{Infobox flag}} [[ಚಿತ್ರ:Syrian_people_43.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Syrian_people_43.jpg/220px-Syrian_people_43.jpg|thumb| ಸಿರಿಯನ್ ಸರ್ಕಾರದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸುತ್ತಿರುವುದು]] ಪ್ರಸ್ತುತ ಧ್ವಜವನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಮರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ಅಳವಡಿಕೆಯಿಂದ, [[ಈಜಿಪ್ಟ್]], [[ಲಿಬಿಯಾ]], [[ಸುಡಾನ್]], [[ಯೆಮೆನ್]] ಮತ್ತು [[ಇರಾಕ್|ಇರಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ]] ಸಿರಿಯಾದ ವಿವಿಧ ಅರಬ್ ಒಕ್ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು-ಬಿಳಿ-ಕಪ್ಪು ಧ್ವಜದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಸಿರಿಯಾವು ಯಾವುದೇ ಅರಬ್ ರಾಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾಗವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಅರಬ್ ಏಕತೆಗೆ ಸಿರಿಯಾದ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಪುನಃ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <ref name="Flag"/> ಧ್ವಜದ ಬಳಕೆಯು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಬಾತ್ ಪಕ್ಷದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು [[ಸಿರಿಯನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧ|ಸಿರಿಯನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ]] ಬಶರ್ ಅಲ್-ಅಸ್ಸಾದ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಿಷ್ಠರಾಗಿರುವ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite news|url=http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/08/06/capture_the_flag|title=Capture the Flag|last=Moubayed|first=Sami|date=6 August 2012|access-date=8 October 2014|publisher=Foreign Policy|archive-date=13 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013140112/http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/08/06/capture_the_flag|url-status=dead}}</ref> ಸಿರಿಯನ್ ಸಂವಿಧಾನದ ಆರ್ಟಿಕಲ್ ೬ ರಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯನ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಧ್ವಜವು ಅರಬ್ ವಿಮೋಚನಾ ಧ್ವಜವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ, ಇದು ಕಪ್ಪು, ಹಸಿರು, ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅರಬ್ ಇತಿಹಾಸದ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜವಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ: ಅಬ್ಬಾಸಿಡ್ಸ್, ಫಾತಿಮಿಡ್ಸ್, ಉಮಯ್ಯದ್ಗಳು ಮತ್ತು ಹಶಿಮೈಟ್ಸ್. <ref name="flagfacts">{{Cite web|url=http://syriaflag.facts.co/syriaflagof/syriaflag.php#BrvwOR7Dp80HdKzs.99|title=Syria Flag – colors, meaning, history of Syria's Flag|website=facts.co|archive-url=https://web.archive.org/web/20180106071523/http://syriaflag.facts.co/syriaflagof/syriaflag.php#BrvwOR7Dp80HdKzs.99|archive-date=6 January 2018|access-date=5 January 2018}}</ref> === ಬಣ್ಣಗಳ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ === {| class="wikitable" style="width:50%; margin-left:auto; margin-right:auto;" !ಬಣ್ಣ ! ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ |- ! style="background:#CE1126" | <span style="color:#ffffff">ಕೆಂಪು</span> | ಹಶೆಮೈಟ್ ರಾಜವಂಶ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಹೋರಾಟ. <ref name="cts">{{Cite web|url=http://www.cometosyria.com/en/pages/National+Symbols+syria/2/1|title=Come to Syria {{!}} Syrian flag {{!}} National Anthem of Syria {{!}} Facts about Syria|website=Cometosyria.com, Syria guide – Come to Syria}}</ref> |- ! style="background:#ffffff" | ಬಿಳಿ | ಉಮಯ್ಯದ್ ರಾಜವಂಶ, <ref name="cts" /> ಉಜ್ವಲ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯುತ ಭವಿಷ್ಯ. |- ! style="background: #007A3D" | <span style="color:#ffffff">ಹಸಿರು</span> | ಫಾತಿಮಿಡ್ ರಾಜವಂಶ, <ref name="cts" /> [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] ಮತ್ತು ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು. <ref name="flagfacts"/> |- ! style="background: #000000" | <span style="color:#ffffff">ಕಪ್ಪು</span> | ಅಬ್ಬಾಸಿಡ್ ರಾಜವಂಶ, <ref name="cts" /> ಬಲವಾದ ಆಡಳಿತ. <ref name="flagfacts" /> |} === ಬಣ್ಣದ ಅಂದಾಜುಗಳು === ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ:[[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Kingdom_of_Syria_(1920-03-08_to_1920-07-24).svg|90x90px]] [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria_(1932-1958;_1961-1963).svg|90x90px]] [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria_(1963-1972,_1-2).svg|90x90px]] [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria.svg|90x90px]] [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria_2011,_observed.svg|90x90px]] [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_the_Syrian_Salvation_Government.svg|90x90px]] {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! ! style="background:#ce1126ff; width:200px" | ಕೆಂಪು ! style="background:#FFFFFF; width:200px" | <span style="color:black;">ಬಿಳಿ</span> ! style="background:#007a3dff; width:200px" | <span style="color:white;">ಹಸಿರು</span> ! style="background:#000000ff; width:200px" | <span style="color:white;">ಕಪ್ಪು</span> |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''RGB''' | <code>೨೦೬/೧೭/೩೮</code> | <code>೨೫೫/೨೫೫/೨೫೫</code> | <code>೦/೧೨೨/೧೬</code> | ೦/೦/೦ |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''ಹೆಕ್ಸಾಡೆಸಿಮಲ್''' | <code>#ce1126</code> | <code>#FFFFFF</code> | <code>#007a3d</code> | <code>#000000</code> |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''CMYK''' | <code>೧೨/೧೦೦/೯೮/೩</code> | <code>೦/೦/೦/೦</code> | <code>೮೯/೨೭/೧೦೦/೧೫</code> | ೭೫/೬೮/೬೭/೯೦ |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''ಪ್ಯಾಂಟೋನ್''' | ೧೮೬ ಸಿ | ಬಿಳಿ | ೭೭೨೬ ಸಿ | ಕಪ್ಪು |} ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ:[[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria_1972.svg|90x90px]] {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! ! style="background:#ce1126ff; width:200px" | <span style="color:white;">ಕೆಂಪು</span> ! style="background:#FFFFFF; width:200px" | <span style="color:black;">ಬಿಳಿ</span> ! style="background:#000000ff; width:200px" | <span style="color:white;">ಕಪ್ಪು</span> ! style="background:#efbb22ff; width:200px" | <span style="color:white;">ಚಿನ್ನ</span> |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''RGB''' | ೨೦೬/೧೭/೩೮ | ೨೫೫/೨೫೫/೨೫೫ | ೦/೦/೦ | ೨೩೯/೮೭/೩೪ |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''ಹೆಕ್ಸಾಡೆಸಿಮಲ್''' | <code>#ce1126</code> | <code>#FFFFFF</code> | <code>#000000</code> | <code>#efbb22</code> |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''CMYK''' | <code>12/100/98/3</code> | <code>0/0/0/0</code> | <code>75/68/67/90</code> | <code>7/26/99/0</code> |- | style="background:#F2F2F2; text-align:right" | '''ಪ್ಯಾಂಟೋನ್''' | ೧೮೬ ಸಿ | ಬಿಳಿ | ಕಪ್ಪು | ೭೪೦೧ ಸಿ |} == ಸಿರಿಯನ್ ವಿರೋಧದ ಧ್ವಜ == {{Infobox flag |Name = ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ<br>ಸಿರಿಯನ್ ಮಧ್ಯಂತರ ಸರ್ಕಾರ |Article = |Image = Flag of Syria 2011, observed.svg |Image_size = 200px |Nickname = ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜ<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/6c332676-32f4-11e1-8e0d-00144feabdc0|title=Subscribe to read|website=Financial Times|date=30 December 2011}}</ref> |Use = ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಧ್ವಜ |Symbol = |Proportion = ೨:೩ (disputed) |Adoption = ಮೂಲತಃ 1932 ರಲ್ಲಿ 1:2 ಆಕಾರ ಅನುಪಾತದೊಂದಿಗೆ, 1961 ರಲ್ಲಿ ಮರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ವಿರೋಧದಿಂದ 2012 ರಲ್ಲಿ 2:3 ಆಕಾರ ಅನುಪಾತದೊಂದಿಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ |Design = ಹಸಿರು, ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಸಮತಲವಾದ ಟ್ರೈಬ್ಯಾಂಡ್, ಮೂರು ಕೆಂಪು ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಚಾರ್ಜ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. |Designer = |Type = ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ |Image2 = Flag of Syria (1932–1958, 1961–1963).svg |Alt2 = |Noborder2 = |Nickname2 = |Morenicks2 = |Use2 = |Symbol2 = |Proportion2 = |Adoption2 = |Relinquished2 = |Design2 = |Designer2 = }}   [[ಚಿತ್ರ:Rally_in_support_of_the_victims_of_the_2015_Charlie_Hebdo_shootin,_Paris_,_11_January_2015_(4).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Rally_in_support_of_the_victims_of_the_2015_Charlie_Hebdo_shootin%2C_Paris_%2C_11_January_2015_%284%29.jpg/220px-Rally_in_support_of_the_victims_of_the_2015_Charlie_Hebdo_shootin%2C_Paris_%2C_11_January_2015_%284%29.jpg|thumb| ಸಿರಿಯನ್ ವಿರೋಧ ಧ್ವಜ ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ, [[ಪ್ಯಾರಿಸ್]]]] ಅಂತರ್ಯುದ್ಧನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸಿರಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಿರಿಯನ್ ವಿರೋಧವು, ನಂತರ ಸಿರಿಯನ್ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ವಿರೋಧ ಪಡೆಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ <ref name="CBS">{{Cite web|url=http://www.cbc.ca/news/world/story/2011/12/27/syria.html|title=Syria halts Homs siege as Arab monitors arrive|date=27 December 2011|website=CBS News|access-date=30 August 2012}}</ref> (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ) ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜದ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ ೨:೩ ಆಕಾರ ಅನುಪಾತದೊಂದಿಗೆ ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ [[ಬಾವುಟ|ಧ್ವಜವನ್ನು]] ೨೦೧೧ <ref name="CBS" /> ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸುವ ವಿರೋಧದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿ ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿತು. ವಿರೋಧವು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಿರಿಯನ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲು ಬಯಸಿತು ಮತ್ತು ಸಿರಿಯಾವು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಾಗ ಬಳಸಿದ ಧ್ವಜದ ಬಳಕೆಗೆ ಒಲವು ತೋರಿತು. ಸಿರಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ ಅಧಿಕಾರಿ ಖಲೀದ್ ಕಮಾಲ್, ಈಗ ಈ ಧ್ವಜವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಬಶರ್ ಅಲ್-ಅಸ್ಸಾದ್ ಸರ್ಕಾರದ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಇಂದು ಧ್ವಜವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜದ ಬಳಕೆಯು ಲಿಬಿಯಾ ಬಂಡುಕೋರರು ಗಡಾಫಿ ಪೂರ್ವದ [[ಕೆಂಪು]]-[[ಕಪ್ಪು]]-[[ಹಸಿರು]]-[[ಬಿಳಿ]] ಲಿಬಿಯಾ ಧ್ವಜವನ್ನು [[ಮುಅಮ್ಮರ್ ಗಡಾಫಿ|ಮುಅಮ್ಮರ್ ಗಡಾಫಿಯ]] ಹಸಿರು ಧ್ವಜಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಲಿಬಿಯಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಯುಗದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. <ref name="Daraghi">{{Cite news|url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/6c332676-32f4-11e1-8e0d-00144feabdc0.html#axzz22ncw5XWm|title=Syrian rebels raise a flag from the past|last=Daraghi|first=Borzou|date=30 December 2011|access-date=7 August 2012}}</ref> ಮೂಲ ೧:೨ ಆಕಾರ ಅನುಪಾತದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿವೆ. == ಸಿರಿಯಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಧ್ವಜಗಳು == === ಸಿರಿಯಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (೧೯೨೦) === [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Kingdom_of_Syria_(1920-03-08_to_1920-07-24).svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Kingdom_of_Syria_%281920-03-08_to_1920-07-24%29.svg/220px-Flag_of_Kingdom_of_Syria_%281920-03-08_to_1920-07-24%29.svg.png|thumb| ಸಿರಿಯಾದ ಅರಬ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ]] ಒಟ್ಟೋಮನ್‌ಗಳು ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೧೮ ರಂದು ದೇಶವನ್ನು ತೊರೆಯುವವರೆಗೂ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ಸಿರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ೧೯೧೮ರಲ್ಲಿ, ಸಿರಿಯಾದ ಅಧಿಕೃತ ಧ್ವಜವು ಫೈಸಲ್ ಧ್ವಜ, ಅಥವಾ ಅರಬ್ ದಂಗೆಯ ಧ್ವಜ, ಒಟ್ಟೋಮನ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ೧೯೧೬-೧೯೧೮ ರ ಅರಬ್ ದಂಗೆಯ ಧ್ವಜ. ಇದನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹ್ಯಾಶೆಮೈಟ್ ಕುಟುಂಬವು ೩೦ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೧೮ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು೮ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೨೦ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ನಂತರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಿರಿಯನ್ ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ [[ಹಸಿರು]]/[[ಕೆಂಪು]]/[[ಬಿಳಿ]]/[[ಕಪ್ಪು]] ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಮೊದಲ [[ಧ್ವಜ]] ಇದಾಗಿದೆ. ಬಣ್ಣಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕತೆಯನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ: ದಮಸ್ಸಿನ್ ಉಮಯ್ಯದ್ ಅವಧಿಗೆ ಬಿಳಿ, ಕಲೀಫ್ ಅಲಿಗೆ ಹಸಿರು, ಖವಾರಿಜ್ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಚಳುವಳಿಗೆ ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರವಾದಿ [[ಮುಹಮ್ಮದ್|ಮುಹಮ್ಮದ್ಗೆ]] ಕಪ್ಪು, "ಧರ್ಮದ ರಾಜಕೀಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು" ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಜಾತ್ಯತೀತ ಟರ್ಕಿಯ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಡಳಿತ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ, ಸಮತಲವಾದ ಬಣ್ಣಗಳು ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ (ಕಪ್ಪು), ಉಮಯ್ಯದ್ (ಬಿಳಿ) ಮತ್ತು ಫಾತಿಮಿಡ್ (ಹಸಿರು) ಕ್ಯಾಲಿಫೇಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ತ್ರಿಕೋನವನ್ನು ಹಾಶೆಮೈಟ್ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. <ref>Edmund Midura, [https://www.saudiaramcoworld.com/issue/197802/flags.of.the.arab.world.htm "Flags of the Arab World"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141205000206/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/197802/flags.of.the.arab.world.htm |date=5 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2014 }}, in ''Saudi Aramco World'', March/April 1978, pages 4–9</ref> <ref>Mahdi Abdul-Hadi, [http://www.passia.org/palestine_facts/meaning_of_flag.htm "Palestine Facts: The Meaning of the Flag"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170806070337/http://www.passia.org/palestine_facts/meaning_of_flag.htm |date=6 ಆಗಸ್ಟ್ 2017 }}</ref> ಸಿರಿಯಾದ ಅರಬ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಕೆಂಪು ತ್ರಿಕೋನದ ಮೇಲೆ ಹೇರಲಾದ ೭-ಬಿಂದುಗಳ ಬಿಳಿ ನಕ್ಷತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಫೈಸಲ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ಮರುವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು೨೪ ಜುಲೈ ೧೯೨೦ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ [[ಬಾವುಟ|ಧ್ವಜವನ್ನು]] ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ಜೋರ್ಡಾನ್ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು . <ref name="Flag"/> ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೪ ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಫ್ರೆಂಚ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. === ಫ್ರೆಂಚ್ ಆದೇಶ ಧ್ವಜಗಳು (೧೯೨೦-೩೨) === [[ಚಿತ್ರ:Flag_of_Syria_French_mandate.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Flag_of_Syria_French_mandate.svg/220px-Flag_of_Syria_French_mandate.svg.png|thumb| ಸಿರಿಯಾ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ]] ಸಿರಿಯಾಕ್ಕೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳ ಆಗಮನದೊಂದಿಗೆ ಫೈಸಲ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಸಿರಿಯಾದ ಫ್ರೆಂಚ್ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್, ಜನರಲ್ ಹೆನ್ರಿ ಗೌರೌಡ್ ಅವರು ೨೪ ಜುಲೈ ೧೯೨೨ ರಂದು ಫ್ರೆಂಚ್ ಮ್ಯಾಂಡೇಟ್ ಆಫ್ ಸಿರಿಯಾದ ಹೊಸ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು (ಬಿಳಿ ಅರ್ಧಚಂದ್ರಾಕಾರದೊಂದಿಗೆ ನೀಲಿ, ಕೆಳಗೆ ನೋಡಿ). ಗೌರೌಡ್ ಅವರ ಧ್ವಜವು ೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೨೦ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು, ನಂತರ ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು, ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಧ್ವಜವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು (ಕೆಳಗೆ ನೋಡಿ). <ref>{{Cite web|url=http://flagspot.net/flags/sy-his.html|title=Historical Flags Until 1932 (Syria)|last=Sache|first=Ivan|last2=Ollé|first2=Jaume|date=29 March 2012|publisher=[[Flags of the World (website)|Flags of the World]]|access-date=22 November 2012}}</ref> ೨೨ ಜೂನ್ ೧೯೨೨ ರಂದು ಗೌರಾಡ್ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ಇದು ಫ್ರೆಂಚ್ ಧ್ವಜದ ಕ್ಯಾಂಟನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹಸಿರು-ಬಿಳಿ-ಹಸಿರು ಧ್ವಜವನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ೧೯೨೫ ರಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಏಕೀಕರಿಸಿದಾಗ ೧೪ ಮೇ ೧೯೩೦ ರಂದು ಗಣರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗುವವರೆಗೂ ಅದೇ ಧ್ವಜವನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web|url=https://www.fotw.info/flags/sy-his.html#1920|title=Historical Flags Until 1932 (Syria)}}</ref> <ref name="fotw">{{Cite web|url=http://flagspot.net/flags/sy-his2.html|title=Historical flags since 1932|last=Ipavec|first=Eugene|last2=Martins|first2=António|date=10 June 2011|publisher=[[Flags of the World (website)|Flags of the World]]|access-date=7 August 2012|last3=Heimer|first3=Željko|last4=Dotor|first4=Santiago}}</ref> === ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜ === ==== ಫ್ರೆಂಚ್ ಆದೇಶ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ (೧೯೩೦-೫೮, ೧೯೬೧-೬೩) ==== [[ಚಿತ್ರ:Syria-flag_1932-58_1961-63.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_Syria_%281930%E2%80%931958%2C_1961%E2%80%931963%29.svg/220px-Flag_of_Syria_%281930%E2%80%931958%2C_1961%E2%80%931963%29.svg.png|thumb| ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಆದೇಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ]] ಹೊಸದಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಆದೇಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೩೦ ರ ಸಂವಿಧಾನದಿಂದ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿ ನಾಯಕ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಹನಾನು ನೇತೃತ್ವದ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಯು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಿದೆ. ಮೊದಲಿಗೆ, ಫ್ರೆಂಚ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲು ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಲೆವಂಟ್‌ನ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್ ಹೆನ್ರಿ ಪೊನ್ಸೊಟ್ ಅವರು ೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೨೯ ರಂದು ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿದರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗದ್ದಲದ ನಂತರ, ಫ್ರೆಂಚ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕರಡನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ೧೪ ಮೇ ೧೯೩೦ ರಂದು, ಪೊನ್ಸಾಟ್ ಡಿಕ್ರಿ ಸಂಖ್ಯೆ ೩೧೧೧ ಅನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು, ಇದು ಸಿರಿಯನ್-ಕರಡು " ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು" ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಾಗ I ರ ಆರ್ಟಿಕಲ್ IV ರಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ: ಧ್ವಜದ [[ಹಸಿರು]] ಬಣ್ಣವು ರಶಿದುನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, [[ಬಿಳಿ]] ಉಮಯ್ಯದ್ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಕಪ್ಪು]] ಅಬ್ಬಾಸಿಡ್ಗಳನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ, ಮೂರು [[ಕೆಂಪು]] ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಸಿರಿಯಾದ ಮೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ: ಅಲೆಪ್ಪೊನ ರಾಜ್ಯಗಳು, ಡಮಾಸ್ಕಸ್ ಮತ್ತು ಡೀರ್ ಎಜ್-ಜೋರ್ನ . ೧೯೩೬ ರಲ್ಲಿ, ಲಟಾಕಿಯಾದ ಸಂಜಾಕ್ ಮತ್ತು ಜೆಬೆಲ್ ಡ್ರೂಜ್ ಅನ್ನು ಸಿರಿಯಾಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಮೂರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು, ಮೊದಲನೆಯದು ಅಲೆಪ್ಪೋ, ಡಮಾಸ್ಕಸ್ ಮತ್ತು ಡೀರ್ ಎಜ್-ಜೋರ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, ಎರಡನೇ ಜೆಬೆಲ್ ಡ್ರೂಜ್ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ನಕ್ಷತ್ರ ಲಟಾಕಿಯಾದ ಸಂಜಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. <ref name="fotw"/> ಧ್ವಜವನ್ನು ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಬಯಕೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು, ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಕಾರಣದಿಂದ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ದೇಶವನ್ನು ತೊರೆಯುವ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದಾಗ ಸಿರಿಯನ್ನರು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿದರು. <ref name=":0" /> ಸಾಂಕೇತಿಕತೆಯು ಕೆಳಕಂಡಂತಿತ್ತು: ತುಳಿತಕ್ಕೊಳಗಾದ ಭೂತಕಾಲಕ್ಕೆ [[ಕಪ್ಪು]], ಭರವಸೆಯ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕಾಗಿ [[ಬಿಳಿ]] ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನಿಂದ ನಂತರದ ಕಡೆಗೆ ಚಲಿಸಲು ರಕ್ತವನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕೆಂಪು]]. <ref name=":0" /> ೧೭ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೬<ref name="Flag">{{Cite web|url=http://www.syrianhistory.com/syrian-flag|title=Syrian Flag|publisher=History of Syria|access-date=7 August 2012}}</ref> ಸಿರಿಯಾ ತನ್ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಾಗ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಈಜಿಪ್ಟ್|ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ]] ರಾಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟವಾದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸುವವರೆಗೂ ಮಾನದಂಡವನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಪತನದ ನಂತರ, ಸಿರಿಯಾ ಯುಎಆರ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ೨೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಬಳಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು, ಹಿಂದಿನ ವಿಫಲ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜವನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. <ref name="Flag" /> === ಬಾಥಿಸ್ಟ್ ಧ್ವಜಗಳು === {{Multiple image | direction = horizontal | width = 150 | footer = | image1 = Flag of the United Arab Republic.svg | alt1 = | caption1 = ೧೯೫೮–೧೯೬೧(ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರಿಂದ ಸಿರಿಯಾದ ಧ್ವಜ | image2 = Flag of Syria (1963-1972, 1-2).svg | alt2 = | caption2 = ೧೯೬೩ ಮತ್ತು 1972 ರ ನಡುವೆ ಸಿರಿಯಾದ ಧ್ವಜ | image3 = Flag of Syria 1972.svg | alt3 = | caption3 = ೧೯೭೨ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರ ನಡುವೆ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾದ ಧ್ವಜ }} ಪ್ರಸ್ತುತ [[ಸಿರಿಯಾ|ಸಿರಿಯಾದ]] ಎರಡು ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಧ್ವಜವನ್ನು ಮೊದಲು [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಅರಬ್ಬೀ ಗಣರಾಜ್ಯ|ಗಮಲ್ ಅಬ್ದ್ ಅಲ್-ನಾಸರ್]] ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹೊಸ ಧ್ವಜವು ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಧ್ವಜದಿಂದ ಬಣ್ಣದ [[ಕೆಂಪು]]-[[ಬಿಳಿ]]-[[ಕಪ್ಪು]] ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಪ್ಯಾನ್-ಅರಬ್ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಧ್ವಜದ ಮೇಲಿನ ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು [[ಕೆಂಪು]] ಬಣ್ಣದಿಂದ ಹಸಿರು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡು ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಈಜಿಪ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸಿರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. <ref name="Mills">{{Cite web|url=http://flagspot.net/flags/arabcol.html|title=Pan-Arab Colours|last=Mills|first=T. F.|date=10 March 2012|publisher=[[Flags of the World (website)|Flags of the World]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113021805/http://flagspot.net/flags/arabcol.html|archive-date=13 November 2012|access-date=24 November 2012}}</ref> ೨೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೬೧ ರಂದು [[ಸಿರಿಯಾ]] ಯು‍ಆರ್‍ಎ ಅನ್ನು ತೊರೆದ ನಂತರ, ವಿಫಲವಾದ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ [[ಸಿರಿಯಾ|ಸಿರಿಯಾವನ್ನು]] ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಹಿಂದಿನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಧ್ವಜವನ್ನು ಮರು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೬೩ ರ ಬಾಥಿಸ್ಟ್ ದಂಗೆಯ ನಂತರ, <ref name="Flag"/> ಧ್ವಜವನ್ನು ಅದರ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕಮಾಂಡ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ೮ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೬೩ ರಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧ ಜನವರಿ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ, ಬಾಥಿಸ್ಟ್ ಆಡಳಿತವು [[ಇರಾಕ್|ಇರಾಕ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ]] ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು [[ಈಜಿಪ್ಟ್]], ಸಿರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇರಾಕ್]] ನಡುವೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಎರಡು ಬಾಥಿಸ್ಟ್ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಕೈರೋದಲ್ಲಿ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ನವೆಂಬರ್ ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಇರಾಕಿ ಬಾಥಿಸ್ಟ್ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಉರುಳಿಸಿದ ನಂತರ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಆದರೆ [[ಸಿರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇರಾಕ್]] ಎರಡೂ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಹೊಸ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಈ ಧ್ವಜವು ಯುಎಆರ್‌ನ ಧ್ವಜಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಭಿನ್ನವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಫೆಡರೇಶನ್‌ಗೆ ಇರಾಕ್‌ನ ಸೇರ್ಪಡೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಎರಡು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಿಂದ ಮೂರಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. <ref name="Flag" /> ಮೂರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಈಜಿಪ್ಟ್, ಸಿರಿಯಾ ಮತ್ತು ಇರಾಕ್ನ ಏಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಬಾಥಿಸಂನ ಮೂರು ಸ್ತಂಭಗಳು: ಏಕತೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. <ref name="Discover">{{Cite web|url=http://www.discover-syria.com/bank/6137|title=Discover Syria|publisher=Discover Syria|language=ar|script-title=ar:العلم السوري|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915204114/http://www.discover-syria.com/bank/6137|archive-date=15 September 2012|access-date=7 September 2012}}</ref> ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಫೀಜ್ ಅಲ್-ಅಸ್ಸಾದ್ ೧ ಜನವರಿ ೧೯೭೨ ರಂದು ಹೊಸ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು, ಏಕೆಂದರೆ ಸಿರಿಯಾ ಈಜಿಪ್ಟ್ ಮತ್ತು [[ಲಿಬಿಯಾ|ಲಿಬಿಯಾವನ್ನು]] ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು. ಹಸಿರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಹಾಕ್ ಆಫ್ ಖುರೈಶ್ ( [[ಮುಹಮ್ಮದ್|ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್]] ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಸಂಕೇತ) ನಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಹದ್ದು ಫೆಡರೇಶನ್ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ರಿಬ್ಬನ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿದಿತ್ತು, ಆದರೆ ಈಜಿಪ್ಟ್ ಮತ್ತು ಲಿಬಿಯಾದಂತೆ ಸಿರಿಯಾ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಕೋಟ್ ಆಫ್ ಆರ್ಮ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಿಲ್ಲ. <ref name="fotw"/> ಈ ಧ್ವಜವು ೧೯೭೩<ref name="Flag"/> [[ಯೊಮ್ ಕಿಪ್ಪೂರ್ ಯುದ್ಧ|ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಯುದ್ಧದ]] ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಧ್ವಜವಾಗಿತ್ತು. ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಸಿರಿಯಾ ಮುಂದಿನ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಧ್ವಜವನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು. <ref name="fotw" /> ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೮೦ ರಂದು ಧ್ವಜವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, <ref name="Flag" /> ಮತ್ತು ಅರಬ್ ಏಕತೆಗೆ ಸಿರಿಯಾದ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಎರಡು ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಧ್ವಜವನ್ನು <ref name="Discover"/> ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. <ref name="Flag" /> == ಸಿರಿಯಾದ ಧ್ವಜಗಳ ಪಟ್ಟಿ == <gallery> File:Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg|ಸಿರಿಯಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ(೧೯೨೦) File:Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg|ಸಿರಿಯಾದ ಫ್ರೆಂಚ್ ಆದೇಶದ ಧ್ವಜ(೧೯೨೦) File:Flag of the State of Aleppo.svg|ಅಲೆಪ್ಪೊ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ(೧೯೨೦-೧೯೨೫) File:Flag of the State of Damascus.svg|ಡಮಾಸ್ಕಸ್ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ.(೧೯೨೦-೧೯೨೫) File:Latakiya-sanjak-Alawite-state-French-colonial-flag.svg|ಅಲಾವೈಟ್ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೨೨-೧೯೩೬). File:Flag of the State of Souaida (state).svg|ಜಬಲ್ ಡ್ರೂಜ್ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ.(೧೯೨೧-೧೯೨೪) File:Flag of Jabal ad-Druze (state).svg|ಜಬಲ್ ಡ್ರೂಜ್ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ(೧೯೨೪-೧೯೩೬) File:Civil flag of Jabal ad-Druze (1921-1936).svg|ಜಬಲ್ ಡ್ರೂಜ್ ರಾಜ್ಯದ ನಾಗರಿಕ ಧ್ವಜ(೧೯೨೧-೧೯೩೬) File:Flag of Hatay.svg|ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಟೇ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ.(೧೯ File:Flag of Syria French mandate.svg|ಸಿರಿಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಧ್ವಜ (೧೯೨೨-೧೯೨೫) ಮತ್ತು ಸಿರಿಯಾ ರಾಜ್ಯ. File:Flag of Syria (1930–1958, 1961–1963).svg|ಮೊದಲ ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೩೦-೧೯೫೦) ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯ. File:Flag of Syria.svg|ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೫೮–೧೯೬೧) File:Flag of Syria (1930–1958, 1961–1963).svg|ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೬೧-೧೯೬೩). File:Flag of Syria (1963–1972).svg|ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೬೩-೧೯೭೨) File:Flag of Syria (1972–1980).svg|ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾದ ಧ್ವಜ ಮತ್ತು ನಂತರ (೧೯೭೨-೧೯೭೭) File:Flag of Syria.svg|ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜ (೧೯೮೦–ಇಂದಿನವರೆಗೆ) File:Flag of the Syrian revolution.svg|ಸಿರಿಯನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಂತರ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟ ಧ್ವಜ (೨೦೧೨–ಇಂದಿನವರೆಗೆ) File:Flag of the Syrian Salvation Government.svg|ಸಿರಿಯನ್ ಸಾಲ್ವೇಶನ್ ಸರ್ಕಾರದ ಧ್ವಜ[೨೭] (೨೦೧೮-ಇಂದಿನವರೆಗೆ) </gallery> === ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ ಧ್ವಜಗಳು === <gallery> Royal Standard of the King of Syria (1920).svg|೧೯೨೦, ಸಿರಿಯಾದ ಅರಬ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನ ರಾಯಲ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್. Standard of the President of Syria (1941-1958, 1961-1963).svg|೧೯೪೧–೧೯೫೮ ಮತ್ತು ೧೯೬೧–೧೯೬೩, ಸಿರಿಯನ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಮಾನದಂಡ. Standard of the President of United Arab Republic (1958–1971).svg|೧೯೫೮-೧೯೬೧, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಮಾನದಂಡ. Standard of the President of Syria (1963–1972).svg|೧೯೬೩–೧೯೭೨, ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಮಾನದಂಡ. Standard of the President of Syria (1972–1980).svg|೧೯೭೨–೧೯೮೦, ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಮಾನದಂಡ. Unofficial standard of the President of Syria.svg|೧೯೮೧-ಇಂದಿನವರೆಗೆ, ಸಿರಿಯನ್ ಅರಬ್ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಸ್ಥಳ. </gallery> === ಮಿಲಿಟರಿ ಧ್ವಜಗಳು === <gallery> Flag of the Syrian Arab Armed Forces.svg|ಸಿರಿಯನ್ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು. Flag of the Syrian Arab Army.svg|ಸಿರಿಯನ್ ಸೈನ್ಯ Flag of the Syrian Arab Navy.svg|ಸಿರಿಯನ್ ನೌಕಾಪಡೆ Flag of the Syrian Arab Air Force.svg|ಸಿರಿಯನ್ ವಾಯುಪಡೆ File:Air Force Ensign of Syria.svg|ಸಿರಿಯನ್ ವಾಯುಪಡೆಯ ಚಿಹ್ನೆ </gallery> == ಸಹ ನೋಡಿ == * * [[ಕುವೈತ್ ಧ್ವಜ]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} <references group="" responsive="0"></references> [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್‍ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] t0nhy4cmooxfhmutl1zxhaek404jwmb 0 147101 1258621 1207435 2024-11-19T18:51:12Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258621 wikitext text/x-wiki {{Infobox protected area | name = ನೀಲಂಬೂರ್ ಎಲಿಫೆಂಟ್ ರಿಸರ್ವ್ | alt_name = | iucn_category = | photo = Elephant from forest.jpg | photo_alt = ನೀಲಂಬೂರಿನ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳು | photo_caption = ನೀಲಂಬೂರಿನ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳು | photo_width = | map = | map_alt = Location within Kerala, India | map_caption = Location within Kerala, India | map_width = 150px | relief = | label = | label_position = | mark = | marker_size = | location = ನೀಲಂಬೂರು, ಕೇರಳ | nearest_city = ನೀಲಂಬೂರು | lat_d = | lat_m = | lat_s = | lat_NS = | long_d = | long_m = | long_s = | long_EW = | coords = | coords_ref = | area km²= ೧೪೧೯ | designation = | authorized = | created = | established = ಎಪ್ರಿಲ್ ೪,೨೦೦೨ | designated = | visitation_num = | visitation_year = | visitation_ref = | governing_body = | administrator = | operator = | owner = | world_heritage_site = | website = | url = | child = | embedded = }} '''ನೀಲಂಬೂರ್ ಎಲಿಫೆಂಟ್ ರಿಸರ್ವ್''' ಭಾರತದ [[ಕೇರಳ|ಕೇರಳದಲ್ಲಿರುವ]] ವನ್ಯಜೀವಿ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೧೪೧೯(ಚ.ಕಿಮೀ^೨ ) <ref name="area1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WbmiAYhS6d0C&q=nilambur+elephant+reserve&pg=PA62|title=A Comprehensive Handbook on Biodiversity|last=Ghosh|first=Asish Kumar|date=2008-01-01|publisher=The Energy and Resources Institute (TERI), 2008|isbn=9788179931653|page=62}}</ref> <ref name="area2">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=fjmhn4g5VHkC&q=nilambur+elephant+reserve&pg=PA325|title=Ecology and the Environment|last=Sharma|first=P.D|publisher=Rastogi publications, 2005.|year=2005|isbn=9788171339051|location=Meerut|page=325}}</ref> ಮತ್ತು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಎಲಿಫೆಂಟ್ ಭಾಗವಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶವು ಕೇರಳದಲ್ಲಿರುವ ನಾಲ್ಕರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ೫೭೦೬ ಆನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜ್ಯ. <ref name="TheTimes1">{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/100-elephants-killed-in-2-years-across-south/articleshow/48460443.cms|title=100 elephants killed in 2 years across south|last=Viju|first=B.|last2=Oppilil|first2=P.|date=2015-08-13|website=The Times of India|access-date=16 January 2017}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/kerala/elephants-in-troubled-waters/article31760011.ece|title=Elephants in troubled waters|last=Muringatheri|first=Mini|date=2020-06-05|publisher=The Hindu|access-date=2022-06-03}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ನೀಲಂಬೂರ್ ಆನೆ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರವು ೨ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೨ ರಂದು ''ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಎಲಿಫೆಂಟ್'' ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. <ref name="Ghosh2">{{Cite web|url=http://www.asiannature.org/sites/default/files/2007%20Review_%20PE_%20South_India_2007.pdf|title=Southern India Project Elephant evaluation report|last=Ghosh|first=Arin|last2=Baskaran|first2=N.|date=2007-08-27|website=asiannature.org|publisher=Asian Nature Conservation Foundation|access-date=2017-01-17}}</ref> ಇದು ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಮತ್ತು ಕೋಯಿಕ್ಕೋಡ್ <ref name="Ghosh2" /> ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ನೀಲಗಿರಿ ಆನೆ ಶ್ರೇಣಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Coimbatore/profiling-of-elephants-in-coimbatore-forest-division-begins/article32689200.ece|title=Profiling of elephants in Coimbatore Forest Division begins|date=2020-09-25|publisher=The Hindu|access-date=2022-06-03}}</ref> ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ [[ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಮುಕುರ್ತಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಮುಕುರ್ತಿ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಹಾಗೆಯೇ ನೀಲಂಬೂರ್ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅರಣ್ಯ ವಿಭಾಗಗಳು ಸೇರಿವೆ. <ref>{{Cite web|url=http://www.silentvalley.gov.in/AboutThePark/ParkAdministration|title=Park Administration|date=2018|website=Silent Valley National Park|access-date=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.forests.tn.gov.in/pages/view/Introduction-wild|title=Introduction|date=2016|publisher=Government of Tamil Nadu Forest Department|access-date=2022-06-03}}</ref> == ಪ್ರಾಣಿಸಂಕುಲ == ಆನೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ನೀಲಗಿರಿ ಆನೆ ಶ್ರೇಣಿ ೮ ಚಿರತೆಗಳು, ಹುಲಿಗಳು, ಚಿರತೆ ಬೆಕ್ಕು, [[ಕಾಡುಕೋಣ|ಗೌರ್]], ನೀಲಗಿರಿ ತಾಹರ್, ಸೋಮಾರಿ ಕರಡಿ, ಕಾಡು ಹಂದಿ, [[ಸಿಂಹ ಬಾಲದ ಸಿಂಗಳಿಕ|ಸಿಂಹ-ಬಾಲದ]] ಮಕಾಕ್ ಸೇರಿದಂತೆ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಕಡವೆ|ಸಾಂಬಾರ್ ಜಿಂಕೆ]] ಮತ್ತು ಇತರ ಮೂರು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು. <ref name="KFRI1">{{Cite web|url=http://docs.kfri.res.in/KFRI-RR/KFRI-RR338.pdf|title=Project Elephant - Management Plan for Elephant Reserves in Kerala|last=Easa|first=P.S|publisher=Kerala Forest Research Institute|access-date=2022-06-02|archive-date=2020-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20200722132618/http://docs.kfri.res.in/KFRI-RR/KFRI-RR338.pdf|url-status=dead}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFEasa">Easa, P.S. [http://docs.kfri.res.in/KFRI-RR/KFRI-RR338.pdf "Project Elephant - Management Plan for Elephant Reserves in Kerala"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200722132618/http://docs.kfri.res.in/KFRI-RR/KFRI-RR338.pdf |date=2020-07-22 }} <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Kerala Forest Research Institute<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2022-06-02</span></span>.</cite></ref> ೨೦೧೦ರ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ನಿಲಂಬೂರ್ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶದ ಆನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬ್ಲಾಕ್ ಎಣಿಕೆ ಅಥವಾ ಸಗಣಿ ಎಣಿಕೆ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ೨೦೫ ಅಥವಾ ೬೪೭ ಎಂದು ಗಮನಿಸಲಾಗಿದೆ. <ref name="keralagov1">{{Cite web|url=http://www.forest.kerala.gov.in/index.php?option=com_content&view=article&id=326&Itemid=280|title=Protected area network of Kerala|access-date=2017-01-13|archive-date=2017-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20170128040153/http://forest.kerala.gov.in/index.php?option=com_content&view=article&id=326&Itemid=280|url-status=dead}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.forest.kerala.gov.in/index.php?option=com_content&view=article&id=326&Itemid=280 "Protected area network of Kerala"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221126095917/https://forest.kerala.gov.in/index.php?option=com_content&view=article&id=326&Itemid=280 |date=2022-11-26 }}<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2017-01-13</span></span>.</cite></ref> <ref name="TheHindu1">{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/Wild-elephant-population-stable-in-Kerala-census/article13470975.ece|title=Wild elephant population stable in Kerala: census|last=Venugopal|first=P.|date=2011-11-03|website=The Hindu|access-date=16 January 2017}}</ref> ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ ಮೀಸಲು ಒಟ್ಟು ಸಾಂದ್ರತೆಯು ೦.೧೭೪೫ ಆಗಿತ್ತು ಆನೆಗಳು ಪ್ರತಿ ಕಿಮೀ <ref name="keralagov1" /> ಮತ್ತು ೨೦೧೭ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ೦.೨೫ ಆಗಿದೆ ಆನೆಗಳು ಪ್ರತಿ ಕಿ.ಮೀ. <ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Kochi/keralas-elephant-population-goes-up/article19522596.ece|title=Kerala's elephant population goes up|last=Perinchery|first=Aathira|date=19 August 2017|website=The Hindu|access-date=19 February 2018}}</ref> {| class="wikitable" |+ಆನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ! scope="col" |&nbsp;<ref name="keralagov1"/> ! scope="col" |೨೦೦೫ ! scope="col" |೨೦೦೭ ! scope="col" |೨೦೧೦ ! scope="col" |೨೦೧೭ |- ! scope="row" | ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿ |೨೮೧ |೮೭ |೨೦೫ | |- ! ಲೈನ್-ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ |೩೩೪ |೬೬೩ |೬೪೭ | |} == ಸಂಪರ್ಕ == ನೀಲಂಬೂರ್ ಆನೆ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶ ಹಲವಾರು ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ನೀಲಂಬೂರು-ಅಪ್ಪನಕಾಪು ಕಾರಿಡಾರ್ ೦.೪ ಕಿಮೀ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಅಗಲವಾಗಿ ಇದು ನಿಲಂಬೂರ್ ಅನ್ನು ಉತ್ತರ ಅರಣ್ಯ ವಿಭಾಗದ ವಾಜಿಕಡವು ಶ್ರೇಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಿಡಾರ್ ವಯನಾಡ್ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಗುಡಲೂರು ಕಾಡುಗಳ ನಡುವೆ ಚಲಿಸುವ ಆನೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ನೀಲಂಬೂರ್ ಕೋವಿಲಕೋಮ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಅಮರಂಬಲಂ ನಡುವೆ ಕಾರಿಡಾರ್ ೧ ಕಿಮೀ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೦.೪ ಕಿಮೀ ಅಗಲ ಇದೆ. ಇದು ನೀಲಗಿರಿ ಜೀವಗೋಳದಲ್ಲಿ [[ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಮುಕುರ್ತಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಮುಕುರ್ತಿ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನಗಳನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಕಾರಿಡಾರ್ ಅನ್ನು ಗುಡಲೂರು-ನಿಲಂಬೂರ್ ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಆನೆಗಳಿಗೆ ಅಡಚಣೆಯಾಗಿದೆ. ಕೇರಳ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡು ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ೩೫ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ಕಾರಿಡಾರ್ ನಿಲಂಬೂರ್ ಅನ್ನು ಬಂಡೀಪುರ ಮತ್ತು ಮುದುಮಲೈಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರ ಕಾರಿಡಾರ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಅದರ ಅಗಲವು ೦.೧ ಆಗಿದೆ ಕಿ.ಮೀ. ಎನ್‍ಹೆಚ್೬೭ ರಸ್ತೆಯು ಕಾರಿಡಾರ್ ಅನ್ನು ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಕೃಷಿ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ೨೬ ವಸಾಹತುಗಳು ಅದರ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ. <ref name="Corridor1">{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2021/oct/11/conflicts-among-man-and-elephants-rise-in-kerala-as-latter-lose-habitat-2370115.html|title=Conflicts among man and elephants rise in Kerala as latter lose habitat|date=2021-10-11|publisher=New Indian Express|access-date=2022-06-03}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2021/oct/11/conflicts-among-man-and-elephants-rise-in-kerala-as-latter-lose-habitat-2370115.html "Conflicts among man and elephants rise in Kerala as latter lose habitat"]. New Indian Express. 2021-10-11<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2022-06-03</span></span>.</cite></ref> ನೀಲಂಬೂರ್ ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ಮತ್ತು ಕೊಯಂಬತ್ತೂರು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಆನೆಗಳ ಸಂತತಿಯು ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ, ನೀಲಗಿರಿ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಘಟ್ಟಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಕಲ್ಲರ್ ಕಾರಿಡಾರ್ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Coimbatore/50-hectares-in-the-critical-kallar-elephant-corridor-declared-as-private-forest/article34776060.ece|title=50 hectares in the critical Kallar elephant corridor declared as private forest|last=Wilson|first=Thomas|date=2021-11-28|publisher=The Hindu|access-date=2022-06-03}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಇ-ಲರ್ನಿಂಗ್‍ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] [[ವರ್ಗ:ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು]] 8m44xyjcmln8gz1rpdm1codxra0q3tq 0 148228 1258667 1177294 2024-11-20T02:36:23Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258667 wikitext text/x-wiki {{cleanup|reason=ಸರಿಯಾದ ವಿಕೀಕರಣ ಆಗಬೇಕು, ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕು, ವಾಕ್ಯ, ಭಾಷೆ ಸರಿಪಡಿಸಬೇಕು}} '''ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿ''' ಅವರು [[ಕನ್ನಡ]]ದ ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿ ಕಿನ್ನರಿಯಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಭಾರತೀಯ ನಟಿ. [[ತೆಲುಗು]] ಧಾರಾವಾಹಿ ನಿನ್ನೇ ಪೆಲ್ಲದತ. ಅವರು ಕನ್ನಡದ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಶೋ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಅವರು 2021 ರ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ, ಇಕ್ಕಟ್‍ನ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು.<br> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ== ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ [[ಕುಂದಾಪುರ]]ದವರು. [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ ಕುಂದಾಪುರದಲ್ಲಿ ಭಾಸ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಬೇಬಿ ಶೆಟ್ಟಿ ದಂಪತಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು. ಅವಳು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು [[ಭಾಷೆ]]ಯನ್ನು ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿಯವರು ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಿತಿದ್ದಾರೆ.<br> ==ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ== ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಕಿನ್ನರಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ನಟನೆಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಅವಳು ಮಣಿ ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದಳು. ಅವಳು ತೆಲುಗು ಧಾರಾವಾಹಿ ನಿನ್ನೇ ಪಲ್ಲದತದಲ್ಲಿ ಮೃದುಲಾ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದಳು. 2019 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟಿವಿ ಶೋ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಏಳನೇ ಸೀಸನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. 2021 #ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ತೆಲುಗು ಟಿವಿ ಸರಣಿ ಅಕ್ಕ ಚೆಲ್ಲೆಲುನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು, ಇಕ್ಕತ್ ಅಮೆಜಾನ್ ಪ್ರೈಮ್ ವೀಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತು.<br> ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು== #ಭೂಮಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಅನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ.<br> <ref>{{cite web |title=Small screen stunners |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/telugu/small-screen-stunners/articleshow/68050891.cms |website=The Times of India |accessdate=15 February 2023}}</ref><ref>{{cite web |title=Want to be an open book with no boundaries, says 'Ikkat' actor Bhoomi Shetty |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2021/jul/21/want-to-be-an-open-book-with-no-boundaries-saysikkat-actor-bhoomi-shetty-2333271.html |website=The New Indian Express |accessdate=15 February 2023}}</ref><ref>{{cite web |title=Bhoomi Shetty to replace Chaitra Rai in Attarintlo Akka Chellellu |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/telugu/bhoomi-shetty-to-replace-chaitra-rai-in-attarintlo-akka-chellellu/articleshow/80028116.cms |website=The Times of India |accessdate=15 February 2023}}</ref><ref>{{cite web |title=Kinnari - Season 01 - Watch Kinnari Season 01, Latest Episodes HD Streaming Online On Voot |url=https://www.voot.com/shows/kinnari/1/367806 |website=www.voot.com |accessdate=15 February 2023 |language=en |archive-date=4 ಏಪ್ರಿಲ್ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160404081021/http://www.voot.com/shows/kinnari/1/367806 |url-status=dead }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ನಟಿಯರು]] rsn1bkjdj1w3jv9qnhhz0osxnddlwfd 0 148674 1258627 1232875 2024-11-19T21:08:51Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258627 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ಪ್ರಿಯಾ ಸರಯ್ಯ|image=Priya Saraiya, 2019.jpg|caption=Priya Saraiya in 2019|birth_name=ಪ್ರಿಯಾ ಪಾಂಚಾಲ್|birth_date={{birth date and age|df=yes|1984|11|19}}|birth_place=[[ಮುಂಬಯಿ]], ಭಾರತ |occupation=ಗಾಯಕಿ, ಗೀತರಚನೆಗಾರ್ತಿ|years_active=1990–present|spouse={{marriage|[[ಜಿಗರ್ ಸರಯ್ಯ]]|2013}}|website=}} '''ಪ್ರಿಯಾ ಸರಯ್ಯ''' (ಜನನ 19 ನವೆಂಬರ್ 1984) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ [[ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯನ|ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿವುಡ್|ಬಾಲಿವುಡ್‌ನ]] ಗೀತರಚನೆಗಾರ್ತಿ .<ref>{{Cite web|url=http://gaana.com/artist/priya-saraiya|title=Priya Saraiya|website=Gaana.com}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hungama.com/artists/priya-saraiya/1873843|title=Priya Saraiya|last=Hungama|website=Hungama.com|access-date=2023-02-11|archive-date=2017-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20170207215942/http://www.hungama.com/artists/priya-saraiya/1873843|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.bollywoodhungama.com/celebritymicro/index/id/1873843|title=Priya Saraiya Movies, News, Songs & Images - Bollywood Hungama|last=Hungama|first=Bollywood|publisher=}}</ref> ಅವರು [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ಮತ್ತು [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ]] [[ಜಾನಪದ ಸಂಗೀತ|ಜಾನಪದ]] ಗೀತೆಗಳಿಗೆ ಲೈವ್ ಸ್ಟೇಜ್ ಸಿಂಗರ್ ಕೂಡ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.zee5.com/tvshows/details/bollywood-business/0-6-288/interview-lyricist-and-singar-priya-saraiya/0-1-145086|title=ZEE5}}</ref><ref name=":4">{{Citation|last=Peter Valambia|title=Deepak Anandji - Surat Indoor House full Navratari 2006 Part 1|url=https://www.youtube.com/watch?v=TjNCjlon1-w|access-date=2019-01-29}}</ref><ref name=":5">{{Citation|last=Peter Valambia|title=Deepak Anandji - Navratari 2002 Surat - Part 3|url=https://www.youtube.com/watch?v=MbMKTlyWh2c|access-date=2019-01-29}}</ref> == ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == === ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ === ಪ್ರಿಯಾ ಪಾಂಚಾಲ್ <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/music/news/Priya-Panchal-People-from-Dharavi-to-Chandigarh-are-listening-to-world-music/articleshow/39364160.cms|title=Priya Panchal: People from Dharavi to Chandigarh are listening to world music - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-05-02}}</ref> ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಿಯಾ ಸರಯ್ಯ ಆರನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈನ]] ಗಂಧರ್ವ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗಾಯನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ [[ಲಂಡನ್]] ಶಾಖೆಯ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನಿಂದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ, ಅವರು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಕಲ್ಯಾಣ್‌ಜಿ-ಆನಂದಜಿಯವರ ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು - ಲಿಟಲ್ ವಂಡರ್ಸ್ / ಲಿಟಲ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್, ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಲೈವ್ ಸ್ಟೇಜ್ ಶೋಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಬಳಿ ತರಬೇತಿಯನ್ನೂ ಪಡೆದಿದ್ದಾಳೆ.<ref name=":0"/><ref name=":4"/><ref name=":5"/> == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ == ಅವರು ಸಚಿನ್-ಜಿಗರ್ ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ಜೋಡಿಯ ಸಂಗೀತಗಾರ ಜಿಗರ್ ಸರಯ್ಯಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಬಾಲಿವುಡ್ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಅವರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name=":0"/> == ಹಾಡುಗಳು == === ಗಾಯಕಿಯಾಗಿ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೀತೆಗಳು <ref name=":1">{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/us/artist/priya-panchal/428777428|title=Priya Panchal on Apple Music|website=Apple Music|language=en-us|access-date=2019-01-03}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/us/artist/priya-saraiya/682387812|title=Priya Saraiya on Apple Music|website=Apple Music|language=en-us|access-date=2019-01-03}}</ref> === {| class="wikitable" |'''ಸ.ನಂ.''' | '''ವರ್ಷ''' | '''ಚಲನಚಿತ್ರ''' | '''ಗಾಯಕನಾಗಿ ಹಾಡಿನ ಶೀರ್ಷಿಕೆ''' | '''Ref.''' |- | 1 | rowspan="2" | 2011 | FALTU | ಗಲೇ ಲಗಾ ಲೇ | |- | 2 | ನಗರದಲ್ಲಿ ಶೋರ್ | ಕರ್ಮ ಈಸ್ ಎ ಬಿಚ್ | |- | 3 | rowspan="3" | 2012 | rowspan="3" | ತೇರೆ ನಾಲ್ ಲವ್ ಹೋ ಗಯಾ | ತೇರೆ ನಾಲ್ ಲವ್ ಹೋ ಗಯಾ | |- | 4 | ತೂ ಮೊಹಬ್ಬತ್ ಹೈ | |- | 5 | ಪಿಯಾ ಓ ರೇ ಪಿಯಾ (ದುಃಖ) | <ref name=":6">{{Citation|last=Tips Official|title=Piya O Re Piya (Sad) - Video Song {{!}} Tere Naal Love Ho Gaya {{!}} Riteish Deshmukh & Genelia D'Souza|url=https://www.youtube.com/watch?v=Fm23HC3Rcac|access-date=2019-01-29}}</ref> |- | 6 | rowspan="5" | 2013 | ಜಯಂತಭಾಯಿ ಕಿ ಲವ್ ಸ್ಟೋರಿ | ಹಾಯ್ ನಾ | |- | 7 | ಎ ಬಿ ಸಿ ಡಿ | ಬೆಜುಬಾನ್ | <ref>{{Citation|last=Sony Music India|author-link=Sony Music India|title=Bezubaan - ABCD - Any Body Can Dance Official Full Song Video|url=https://www.youtube.com/watch?v=7HhG7YmOkMM|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 8 | ಗೋ ಗೋವಾ ಹೋದೆ | ಖೂನ್ ಚೂಸ್ಲೆ | <ref>{{Citation|last=Eros Now|title=Khoon Choosle (Video Song) {{!}} Go Goa Gone {{!}} Kunal Khemu, Vir Das, Anand Tiwari|url=https://www.youtube.com/watch?v=FObSokq76CQ|access-date=2019-01-29}}</ref> |- | 9 | rowspan="2" | ಶುದ್ಧ್ ದೇಸಿ ರೋಮ್ಯಾನ್ಸ್ | ಗುಲಾಬಿ | <ref>{{Citation|last=YRF|title=Gulabi - Full Song {{!}} Shuddh Desi Romance {{!}} Sushant Singh Rajput {{!}} Vaani Kapoor {{!}} Jigar {{!}} Priya|url=https://www.youtube.com/watch?v=E4ZJxhyAaH8|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 10 | ಜೈಪುರದಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿ | |- | 11 | rowspan="3" | 2014 | ಮನರಂಜನೆ | ಜಾನಿ ಜಾನಿ | <ref>{{Citation|last=Tips Official|title=Johnny Johnny - Entertainment {{!}} Akshay Kumar & Tamannaah - Official HD Video Song 2014|url=https://www.youtube.com/watch?v=4-Joa2I7fVg|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 12 | ಸುಖಾಂತ್ಯ | ಜೈಸೇ ಮೇರಾ ತು | <ref>{{Citation|last=Eros Now|title=Jaise Mera Tu (Full Song with Lyrics) {{!}} Happy Ending {{!}} Saif Ali Khan & Ileana D'Cruz|url=https://www.youtube.com/watch?v=LmSyepmyaSs|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 13 | ಖೂಬ್ಸೂರತ್ | ಮಾ ಕಾ ಫೋನ್ | ( ಸಚಿನ್-ಜಿಗರ್ ಇಲ್ಲದ ಮೊದಲ ಹಾಡು) |- | 14 | rowspan="4" | 2015 | rowspan="2" | [[ಬದಲಾಪುರ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಬದ್ಲಾಪುರ]] | ಸೋನೆ ಕಿ ಪಾನಿ | |- | 15 | ಬದ್ಲಾ ಬದ್ಲಾ | |- | 16 | ಎಬಿಸಿಡಿ 2 | ಸನ್ ಸಾಥಿಯಾ | <ref name=":3">{{Citation|last=Zee Music Company|author-link=Zee Music Company|title=Sun Saathiya Full Video {{!}} Disney's ABCD 2 {{!}} Varun Dhawan, Shraddha Kapoor {{!}} Sachin Jigar {{!}} Priya S|url=https://www.youtube.com/watch?v=TGpG56pg3UU|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 17 | ಹೀರೋ | ಖೋಯಾ ಖೋಯಾ | |- | 18 | rowspan="3" | 2017 | rowspan="2" | ಹಸೀನಾ ಪಾರ್ಕರ್ | ತೇರೆ ಬಿನಾ | <ref>{{Citation|last=Saregama Music|title=Tere Bina {{!}} Audio {{!}} Haseena Parkar {{!}} Shraddha Kapoor {{!}} Arijit Singh {{!}} Priya Saraiya {{!}} Ankur Bhatia|url=https://www.youtube.com/watch?v=r1kphPNE-U0|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 19 | ತೇರೆ ಬಿನಾ (ದುಃಖ) | |- | 20 | ಒಬ್ಬ ಸಂಭಾವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿ | ಬಾತ್ ಬನ್ ಜಾಯೆ | |- | 21 | rowspan="2" | 2019 | rowspan="2" | ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ | ವಲಂ | |- | 22 | ವಲಂ (ಅನ್‌ಪ್ಲಗ್ಡ್) | |- | 23 | 2021 | ಚಂಡೀಗಢ ಕರೇ ಆಶಿಕಿ | ಕಲ್ಲೇ ಕಲ್ಲೆ | <ref>''[https://www.lyricsmin.com/lyrics/kalle-kalle-priya-saraiya/ Kalle Kalle Lyrics Priya Saraiya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230211055544/https://www.lyricsmin.com/lyrics/kalle-kalle-priya-saraiya/ |date=2023-02-11 }} Lyricsmin''.</ref> |- | 24 | 2021 | ಚಂಡೀಗಢ ಕರೇ ಆಶಿಕಿ | ಆಕರ್ಷಣೆ | |- | 25 | 2022 | ಜಯೇಶಭಾಯಿ ಜೋರ್ದಾರ್ | ಧೀರೆ ಧೀರೆ ಸೀಖ ಜೌಂಗಾ | ವಿಶಾಲ್-ಶೇಖರ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ |} === ಗೀತರಚನೆಕಾರರಾಗಿ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೀತೆಗಳು <ref name=":1"/><ref name=":2"/> === {| class="wikitable" |'''Year''' |'''Film''' |'''Title Of Song As Lyricist''' |'''Ref.''' |- | rowspan="10" |2011 | rowspan="4" |F.A.L.T.U |Gale Laga Le | |- |Nayi Subah | |- |Beh Chala | |- |Aawaz Do | |- | rowspan="3" |Shor In The City |Saibo |<ref>{{Citation|last=SonyMusicIndiaVEVO|title=Saibo - Shor In The City {{!}} Tusshar Kapoor {{!}} Radhika Apte|url=https://www.youtube.com/watch?v=GtNrQy90Ih4|access-date=2019-01-29}}</ref><ref>{{Citation|last=ETC Bollywood|title=Sachin Jigar - Saibo - Shor In the City - ETC Best Tellers|url=https://www.youtube.com/watch?v=4uRdwmp5KRA|access-date=2019-01-29}}</ref> |- |Karma Is A Bitch | |- |Shor Mein Hai Sukoon | |- | rowspan="2" |Hum Tum Shabana |Hey Na Na Shabana | |- |Music Bandh Na Karo | |- |Yeh Dooriyan |Baat jo Thi | |- | rowspan="7" |2012 | rowspan="5" |Tere Naal Love Ho Gaya |Piya O Re Piya |<ref>{{Citation|last=Tips Official|title=Piya O Re Piya - Video Song {{!}} Tere Naal Love Ho Gaya {{!}} Riteish & Genelia {{!}} Atif Aslam & Shreya|url=https://www.youtube.com/watch?v=_hdgIqwIpSk|access-date=2019-01-29}}</ref><ref name=":6"/> |- |Jeene De | |- |Tu Mohabbat Hai | |- |Fan Ban Gayi | |- |Piya O Re Piya (Sad) | |- | rowspan="2" |Ajab Gazabb Love |Boom Boom | |- |Nachde Punjabi | |- | rowspan="14" |2013 | rowspan="6" |Ramaiya Vastavaiya |Bairiya |<ref>{{Citation|last=Tips Official|title=Bairiyaa - Video Song {{!}} Ramaiya Vastavaiya {{!}} Girish Kumar & Shruti Haasan {{!}} Aatif & Shreya|url=https://www.youtube.com/watch?v=vfndCiKYO40&vl=en|access-date=2019-01-29}}</ref> |- |Jeene Laga Hoon | |- |Rang Jo Lagyo | |- |Jadoo Ki Jhappi | |- |Hip Hop Pammi | |- |Peecha Chhute | |- |Any Body Can Dance |Mann Basiyo Sawariyo | |- | rowspan="4" |Jayantabhai Ki Luv Story |Aa Bhi Ja Mere | |- |Dil Na Jane Kyun | |- |Thoda Thoda | |- |Hey Na | |- | rowspan="2" |Go Goa Gone |Khushamdeed |<ref>{{Citation|last=Eros Now|title=Khushamdeed (Video Song) {{!}} Go Goa Gone {{!}} Saif Ali Khan, Kunal Khemu, Vir Das|url=https://www.youtube.com/watch?v=DrjMgzVoCB8|access-date=2019-01-03}}</ref> |- |Slowly Slowly |<ref>{{Citation|last=Eros Now|title=Slowly Slowly (Song Video) {{!}} Go Goa Gone {{!}} Saif Ali Khan, Kunal Khemu, Vir Das & Anand Tiwari|url=https://www.youtube.com/watch?v=CzcePPh7wPU&vl=en|access-date=2019-01-03}}</ref> |- |Ishkq In Paris |Teri Chudiyan Di |First song without Sachin–Jigar |- | rowspan="5" |2014 | rowspan="2" |Entertainment |Tera Naam Doon | |- |Tera Naam Doon (Sad) | |- | rowspan="3" |Happy Ending |Mileya Mileya | |- |Jaise Mera Tu | |- |Haseena Kamina | |- | rowspan="6" |2015 | rowspan="5" |[[ಬದಲಾಪುರ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|Badlapur]] |Jee Karda | |- |Jeena Jeena | |- |Judaai | |- |Badla Badla | |- |Sone Ka Paani | |- |ABCD 2 |Sun Saathiya |<ref name=":3"/> |- | rowspan="3" |2016 | rowspan="3" |A Flying Jatt |Toota Jo Kabhi | |- |Khair Mangda | |- |Raj Karega Khalsa | |- | rowspan="14" |2017 |Meri Pyari Bindu |Haareya | |- |[[ಹಿಂದಿ ಮೀಡಿಯಂ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|Hindi Medium]] |Hoor |<ref>{{Citation|last=T-Series|title=Hoor Lyrical Video Song {{!}} Hindi Medium {{!}} Irrfan Khan & Saba Qamar {{!}} Atif Aslam {{!}} Sachin- Jigar|url=https://www.youtube.com/watch?v=6G78nEFVio0|access-date=2019-01-29}}</ref> |- | rowspan="2" |A Gentleman |Baat Ban Jaye | |- |Laagi Na Choote | |- | rowspan="4" |Simran |Simran Title Track | |- |Baras Ja |<ref>{{Citation|last=T-Series|title=Baras Ja Full Audio Song {{!}} Simran {{!}} Kangana Ranaut {{!}} Sachin-Jigar {{!}} Mohit Chauhan|date=2017-08-30|url=https://www.youtube.com/watch?v=jH_7ziW2wsI|access-date=2019-01-29}}</ref> |- |Pinjra Tod Ke |<ref>{{Citation|last=T-Series|title=Simran: Pinjra Tod Ke Lyrical Video {{!}} Kangana Ranaut {{!}} Sunidhi Chauhan {{!}} Sachin - Jigar|url=https://www.youtube.com/watch?v=CVBGVCo3QJ8|access-date=2019-01-29}}</ref> |- |Meet |<ref>{{Citation|last=T-Series|title=Meet Lyrical Video Song {{!}} Simran {{!}} Arijit Singh {{!}} Kangana Ranaut {{!}} Sachin-Jigar|url=https://www.youtube.com/watch?v=RGiC1zAdTKk|access-date=2019-01-29}}</ref> |- | rowspan="4" |Bhoomi |Daag | |- |Lag Ja Gale | |- |Kho Diya Hai | |- |Trippy Trippy | |- | rowspan="2" |Haseena Parker |Tere Bina | |- |Tere Bina (Sad) | |- | rowspan="4" |2019 |Arjun Patiala |Sacchiyan Mohabbatan | |- | rowspan="2" |Made in China |Valaam | |- |Valaam (Unplugged) | |- |Bala |Pyaar Toh Tha | |- | rowspan="6" |2020 | rowspan="2" |Street Dancer 3D |Illegal Weapon 2.0 |Without Sachin–Jigar |- |Dua Karo | |- | rowspan="2" |Angrezi Medium |Kudi Nu Nachne De | |- |Ladki | |- | rowspan="2" |Shakuntala Devi |Paheli | |- |Jhilmil Piya | |- | rowspan="6" |2021 |Shiddat |Barbadiyan | |- |Bhoot Police |Pyaar Pyaar Hai | |- | rowspan="4" |Chandigarh Kare Aashiqui |Kalle Kalle | |- |Maafi | |- |Attraction | |- |Maafi - Vibe Mix |} === ಗೀತರಚನೆಕಾರರಾಗಿ ಇತರ ಹಾಡುಗಳು === {| class="wikitable" |'''ವರ್ಷ''' | '''ವಿವರಗಳು''' | '''ಹಾಡಿನ ಶೀರ್ಷಿಕೆ''' | '''Ref.''' |- | rowspan="2" | 2015 | ಕೋಕ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋ @ MTV ಸೀಸನ್ 4 | ಬನ್ನಾಡೋ | <ref>{{Citation|last=Coke Studio India|title='Bannado' - Sachin-Jigar, Tochi Raina, Bhungarkhan Manganiar & Group - Coke Studio@MTV Season 4|date=2015-04-12|url=https://www.youtube.com/watch?v=_-65XaYsn8w|access-date=2019-01-03}}</ref><ref>{{Citation|last=Coke Studio India|title='Bannado' - Behind The Music - Sachin-Jigar - Coke Studio@MTV Season 4|url=https://www.youtube.com/watch?v=b54aymW77UA|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | ಕೋಕ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋ @ MTV ಸೀಸನ್ 4 | ಲಾಡ್ಕಿ | <ref>{{Citation|last=Coke Studio India|title='Laadki' - Sachin-Jigar, Taniskha S, Kirtidan G, Rekha B - Coke Studio@MTV Season 4|url=https://www.youtube.com/watch?v=5U9uP6riAZM|access-date=2019-01-03}}</ref><ref>{{Citation|last=Coke Studio India|title='Laadki' - Behind The Music - Sachin-Jigar - Coke Studio@MTV Season 4|url=https://www.youtube.com/watch?v=ZjVa3IMXJ3Y|access-date=2019-01-03}}</ref> |- | 2019 | ಟಿ-ಸರಣಿ ಸಿಂಗಲ್ - ಧ್ವನಿ ಭಾನುಶಾಲಿ | ಮೈನ್ ತೇರಿ ಹೂನ್ | <ref>{{Citation|last=T-Series|title=Main Teri Hoon Song {{!}} Dhvani Bhanushali {{!}} Sachin - Jigar {{!}} Radhika Rao & Vinay Sapru|date=2019-02-06|url=https://www.youtube.com/watch?v=atnyX5yjLj0|access-date=2019-03-28}}</ref> |- | 2021 | ಮುಜೆ ಪ್ಯಾರ್ ಪ್ಯಾರ್ ಹೈ | ಭೂತ್ ಪೊಲೀಸ್ | |} === ಇತರ ಗೋಚರತೆಗಳು === {| class="wikitable" |'''ಎಸ್. ನಂ.''' | '''ವರ್ಷ''' | '''ವಿವರಗಳು''' | '''Ref.''' |- | 1 | 2015 | MTV ಅನ್‌ಪ್ಲಗ್ಡ್ ಸೀಸನ್ 4 ಸಂಚಿಕೆ 7 | <ref>{{Cite web|url=https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s04/4/377599/sachin-and-jigar-s-performance/378849|title=MTV Unplugged Season 4 Episode7|access-date=2023-02-11|archive-date=2023-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20230211055721/https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s04/4/377599/sachin-and-jigar-s-performance/378849|url-status=dead}}</ref> |- | 2 | 2017 | MTV ಅನ್‌ಪ್ಲಗ್ಡ್ ಸೀಸನ್ 6 ಸಂಚಿಕೆ 4 | <ref>{{Cite web|url=https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s06/6/471487/sachin-jigar-like-never-before/475702|title=MTV Unplugged Season 6 Episode 4|access-date=2023-02-11|archive-date=2023-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20230211055725/https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s06/6/471487/sachin-jigar-like-never-before/475702|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s06/6/471487/priya-saraiya-and-sachin-jigar-sun-saathiya/475711|title=Sun Saathiya MTV Unplugged|access-date=2023-02-11|archive-date=2023-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20230211055719/https://www.voot.com/shows/mtv-unplugged-s06/6/471487/priya-saraiya-and-sachin-jigar-sun-saathiya/475711|url-status=dead}}</ref> |- | 3 | 2019 | MTV ಅನ್‌ಪ್ಲಗ್ಡ್ ಸೀಸನ್ 8 ಸಂಚಿಕೆ 8 | |} === ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಡು ಸಂಯೋಜಕಿ, ಗಾಯಕಿ, ಗೀತರಚನೆ === # ಬಿರ್ದಾದಿ (ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ) <ref>{{Citation|title=Birdaadi - Single by Priya Saraiya|date=8 October 2018|url=https://itunes.apple.com/us/album/birdaadi-single/1438611171|language=en-us|access-date=2019-01-02}}</ref><ref>{{Citation|last=Priya Saraiya|title=Birdaadi {{!}} Priya Saraiya|url=https://www.youtube.com/watch?v=9yg7-rHkMPw|access-date=2019-01-02}}</ref> # ಲೂಟಿ (ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ) <ref>{{Citation|last=Priya Saraiya|title=Loot {{!}} Priya Saraiya|date=2019-05-04|url=https://www.youtube.com/watch?v=au-TN6ACN6U|access-date=2019-05-04}}</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು == {| class="wikitable plainrowheaders" !ವರ್ಷ ! ವರ್ಗ ! ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ ಹಾಡು ! ಚಲನಚಿತ್ರ ! ಫಲಿತಾಂಶ ! |- | colspan="6" style="text-align: center; background:#ddd;" | '''[[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]]''' |- | 2015 | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹಿಳಾ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ | "ಸನ್ ಸಾಥಿಯಾ" | ಎಬಿಸಿಡಿ 2| {{nom}} | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite news|url=http://www.filmfare.com/news/nominations-for-the-61st-britannia-filmfare-awards-11809.html|title=Nominations for the 61st Britannia Filmfare Awards|work=filmfare.com|access-date=2018-03-26|language=en}}</ref> |- | colspan="6" style="text-align: center; background:#ddd;" | '''ಮಿರ್ಚಿ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು''' |- | 2011 | ಮುಂಬರುವ ವರ್ಷದ ಗೀತರಚನೆಕಾರ | "ಬಾತ್ ಜೋ ಥಿ...(ಯೇ ದೂರಿಯಾನ್)" | ''ಯೇ ದೂರಿಯಾನ್''| rowspan=4 {{nom}} | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.radiomirchi.com/mma2011/hindi/nominees.php|title=Nominations - Mirchi Music Award Hindi 2011|date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130130161203/http://www.radiomirchi.com/mma2011/hindi/nominees.php|archive-date=30 January 2013|access-date=24 May 2018}}</ref> |- | 2012 | ಮುಂಬರುವ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳಾ ಗಾಯಕಿ | "ಪಿಯಾ ಓ ರೇ ಪಿಯಾ (ದುಃಖ)" | ತೇರೆ ನಾಲ್ ಲವ್ ಹೋ ಗಯಾ | style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.radiomirchi.com/mma2012/hindi/nomination.html|title=Nominations - Mirchi Music Award Hindi 2012|website=www.radiomirchi.com|access-date=2018-04-27}}</ref> |- | rowspan="2" | 2015 | rowspan="2" | ವರ್ಷದ ಆಲ್ಬಮ್ | rowspan="2" | - | ಎಬಿಸಿಡಿ 2 | rowspan="2" style="text-align: center;" | <ref>{{Cite web|url=http://www.mirchimusicawards.com/hindi-2015/Nomination/|title=MMA Mirchi Music Awards|website=MMAMirchiMusicAwards|access-date=2018-03-25}}</ref> |- | [[ಬದಲಾಪುರ್ (ಚಲನಚಿತ್ರ)|ಬದ್ಲಾಪುರ]] |- | colspan="6" style="text-align: center; background:#ddd;" | '''ಗ್ಲೋಬಲ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು''' |- | 2015 | ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಡ್ಯುಯೆಟ್ | "ಸನ್ ಸಾಥಿಯಾ" | ಎಬಿಸಿಡಿ 2 | {{nom}} | |- |} <ref>{{Cite web|url=https://dhollywoodexpress.com/author/nirajanavadiayworld/|title=Niraj Navadiya|archive-url=https://web.archive.org/web/20190517122846/https://dhollywoodexpress.com/author/nirajanavadiayworld/|archive-date=17 May 2019|access-date=17 May 2019}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}}{{Authority control}} [[ವರ್ಗ:Articles with hCards]] [[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:೧೯೮೪ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ೨೦೨೩ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಲೇಖನ]] bpu7aof88x8iuuwjsahz7lr8xmt78xh 0 148678 1258668 1174398 2024-11-20T02:45:01Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258668 wikitext text/x-wiki {{Infobox television | image = [[File:Mangalagowrimaduve.jpg]] | image_size = 300 | image_alt = | caption = | alt_name = ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆ (ಹಿಂದಿನ ಹೆಸರು) | genre = [[ನಾಟಕ]] | creator = | based_on = | developer = | writer = | director = ಕೆ.ಎಸ್. ರಾಮ್‌ಜಿ | starring = [[#ಪಾತ್ರವರ್ಗ|ಕೆಳಗೆ ನೋಡಿ]] | theme_music_composer = ಕಾರ್ತಿಕ್ ಶರ್ಮಾ | country = ಭಾರತ | language = ಕನ್ನಡ | num_seasons = 2 | num_episodes = 3,026 | list_episodes = | location = | camera = [[ಬಹು-ಕ್ಯಾಮೆರಾ]] | runtime = 22 ನಿಮಿಷಗಳು | distributor = [[ವಯಾಕಾಮ್ 18]] | network = [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] | released = | first_aired = {{start date|2012|12|24|df=yes}} | last_aired = {{end date|2022|10|09|df=yes}} | related = [[ಬಾಲಿಕಾ ವಧು]] }} '''''ಮಂಗಳ ಗೌರಿ ಮದುವೆಯು''''' ಭಾರತೀಯ [[ಕನ್ನಡ]] ಭಾಷೆಯ ದೂರದರ್ಶನ ನಾಟಕ ಸರಣಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/remake-soap-operas-rule-kannada-television/articleshow/69714322.cms|title=Remake soap operas rule Kannada television|date=17 June 2019|work=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/kannada-show-putta-gowri-madve-completes-2000-episodes/articleshow/69305365.cms|title=Putta Gowri Maduve completes 2000 episodes|website=The Times of India}}</ref> ಇದನ್ನು [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದು, ಕೆ ಎಸ್ ರಾಮ್‌ಜಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು '''ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆಯ ಎರಡನೇ ಬಾರಿ ಸರಣಿಯಾಗಿದ್ದು''' 24 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2012 ರಂದು ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡಿತು. ಇದು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಕನ್ನಡ ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡ ಭಾರತೀಯ ಟಿವಿ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಸಾರದ ನಂತರ ಸರಣಿಯ ಅಂತಿಮ ಭಾಗವು 09 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2022 ರಂದು ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡು ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/kannada/a-new-record-for-tv-show-putta-gowri-madhuve/articleshow/65090121.cms|title=A new record for tv show Putta Gowri Maduve|website=The Times of India}}</ref> ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆ ಕಲರ್ಸ್ ಟಿವಿಯ [[ಹಿಂದಿ]] ನಾಟಕ ''ಬಾಲಿಕಾ ವಧು'' ರಿಮೇಕ್ ಆಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಮುಖವಾಯಿತು.<ref>{{Cite web|url=https://kannada.filmibeat.com/tv/list-of-longest-running-kannada-television-serials-036267.html|title=List of longest running Kannada serials|website=Filmibeat}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.outlookindia.com/magazine/story/more-spellbinding-soap-gathas/300602|title=More spellbinding soap gathas|website=Outlook India}}</ref> ಮೂಲತಃ ''ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ'' [[ರಂಜನಿ ರಾಘವನ್]] ಮತ್ತು ರಕ್ಷಿತ್ ಗೌಡ ನಟಿಸಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/‘The-audience-likes-to-see-lots-of-crying’/article16833979.ece|title=The audience likes to see lots of crying|website=The Hindu}}</ref> 2018 ರಲ್ಲಿ, ಕಾವ್ಯ ಶ್ರೀ ಮತ್ತು ಗಗನ್ ಚಿನಪ್ಪ ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರಾದರು ಮತ್ತು ಸರಣಿಯನ್ನು 6 ಏಪ್ರಿಲ್ 2019 ರಂದು ''ಮಂಗಳ ಗೌರಿ ಮದುವೆ'' ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/who-said-putta-gowri-maduve-was-ending-asks-director-ramji/articleshow/66107134.cms|title=Who said Putta Gowri Maduve was ending, asks director Ramji|website=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/kannada-tv-show-putta-gowri-madve-renamed-as-mangala-gowri-madve/articleshow/68775758.cms|title=Kannada TV show Putta Gowri Madve renamed as Mangala Gowri Madve|website=The Times of India}}</ref> ಮಾರ್ಚ್ 2019 ರಲ್ಲಿ, ಚಂದ್ರಕಲಾ ಮೋಹನ್ ರಾಜೇಶ್ವರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ಪಾತ್ರದ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಸರಣಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/actress-chandrakala-mohan-aka-ajjamma-opens-up-on-not-being-a-part-of-puttagowri-madve-anymore/articleshow/68522523.cms|title=Actress Chandrakala Mohan aka Ajjamma opens up on not being a part of Puttagowri Madve anymore|website=The Times of India}}</ref> == ಸಾರಾಂಶ == <big>'''ಪುಟ್ಟಗೌರಿ ಮದುವೆ '''</big> ಪುಟ್ಟಗೌರಿ ಮದುವೆಯು ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹದಂತಹ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪಿಡುಗು ಎಂಬ ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಮಹೇಶ್ ಮತ್ತು ಗೌರಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಗೌರಿಗೆ ಅತ್ತೆ ಮನೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ & ಅಲ್ಲಿನ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತು. ಮೌಡ್ಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಿದಾಗ ಕಥೆಯು ಆಕೆಯ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಗೆ ಹೋಯಿತು. ಮಹೇಶ್ ವೈದ್ಯನಾದ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸಹ ವೈದ್ಯೆ ಹಿಮಾಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ. ಪುಟ್ಟಗೌರಿ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಮಾಳ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ತಂದೆಯ ಸಹೋದರಿ ಸಂಚು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಹೇಶ್ ಮತ್ತು ಹಿಮಾ ಮದುವೆಯಾಗುವಂತೆ ಅವರು ಸಂಚು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ತಾನು ಗೌರಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಮಹೇಶನಿಗೆ ನಂತರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಮಹೇಶ್ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಒಂದಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹಿಮಾಳ ತಂದೆ ತನ್ನ ಮಗಳ ಜೀವನವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುತ್ತಾನೆ. <big>'''ಮಂಗಳ ಗೌರಿ ಮದುವೆ'''</big> ಮರುಹೆಸರಿಸಿದ ಸರಣಿ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯು ಮಂಗಳಗೌರಿ ಮತ್ತು ರಾಜೀವ್ ಅವರ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ಮಂಗಳಗೌರಿ ಮಹೇಶನ ಸೊಸೆ ಮತ್ತು ಅಜ್ಜಮ್ಮನ ಮರಿಮೊಮ್ಮಗಳು. ಅವಳು ಬಂಡಾಯಗಾರ್ತಿ, ಆದರೆ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ IPS ಅಧಿಕಾರಿ ರಾಜೀವ್‌ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. == ಪಾತ್ರವರ್ಗ == === ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆ === ==== ಮುಖ್ಯ ==== * ಮಹೇಶ್ ಚಂದ್ರ/ಮಹಿಯಾಗಿ ರಕ್ಷಿತ್ ಗೌಡ<ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/kannada/and-now-raksh-calls-it-quits-from-putta-gowri/articleshow/66710435.cms|title=And now, Raksh calls it quits from Putta Gowri|website=The Times of India}}</ref> * ಗೌರಿ ಮಹೇಶ್/ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ [[ರಂಜನಿ ರಾಘವನ್]] :<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/ranjani-raghavan-opts-out-of-putta-gowri-maduve-/articleshow/66107098.cms|title=Ranjani Raghavan opts out of Putta Gowri Maduve|website=The Times of India}}</ref> ಮಹೇಶ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ ==== ಅನ್ಯ ==== * ನಮ್ರತಾ ಗೌಡ ಹಿಮಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ: ಮಹೇಶ್ ಅವರ ಮಾಜಿ ಗೆಳತಿ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪತ್ನಿ; ಗೌರಿಯ ಸ್ನೇಹಿತೆ * ಯುವ ಮಹೇಶ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಮೀರ್ ಪುರಾಣಿಕ್<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/putta-gowri-madves-sameer-puranik-is-all-grown-up-to-be-a-handsome-hunk/articleshow/68760359.cms|title=Putta Gowri Madve's Sameer Puranik is all grown up to be a handsome hunk|website=The Times of India}}</ref> * ಯುವ ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿಯಾಗಿ ಸನ್ಯಾ ಅಯ್ಯರ್ <ref>{{Cite web|url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/kannada/2013/nov/13/Sanya-A-star-in-the-making-537069.html|title=Sanya: A star in the making|website=The Indian Express}}</ref> * ಚಿಕ್ಕ ಸುಗುಣ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಂಕಿತಾ ಅಮರ್: ಮಹೇಶನ ಅಕ್ಕ<ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/kannada/from-sameer-puranik-to-ankita-amar-here-is-how-the-child-artists-look-now/photostory/77176446.cms?picid=77176449|title=From Sameer Puranik to Ankita Amar: Here is how the child artists look now|website=The Times of India}}</ref> * ಯುವಕ ಶ್ಯಾಮ್ ಆಗಿ ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ: ಸುಗುಣಾಳ ಪತಿ * ಸಾಗರಿಯಾಗಿ ಸಿಂಧು ಕಲ್ಯಾಣ್: <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/i-will-miss-playing-sagari/articleshow/67010894.cms|title=I will miss playing Sagari|website=The Times of India}}</ref> ಹಿಮಾ ಅವರ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ * ರಾಯದುರ್ಗ ರಾಜೇಶ್ವರಿ/ಅಜ್ಜಮ್ಮನಾಗಿ ಚಂದ್ರಕಲಾ ಮೋಹನ್ : ಮಹೇಶನ ಅಜ್ಜಿ * ಸುನೀಲ್ ಪುರಾಣಿಕ್ * ಕಮಲಿಯಾಗಿ ರುತ್ತು: ಮಹೇಶನ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ * ಜಗದೀಶ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲ್ ಕೃಷ್ಣ: ಗೌರಿಯ ತಂದೆ * ಮಂಗಳಗೌರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ಶ್ರೀ: ಶ್ಯಾಮ್ ಮತ್ತು ಸುಗುಣ ದಂಪತಿಯ ಮಗಳು ಮಹೇಶ್ ಅವರ ಸೊಸೆ, ಮರುನಾಮಕರಣದ ಮೊದಲು ಪರಿಚಯವಾಯಿತು * ಭಾಗ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹರಿಣಿ ಚಂದ್ರ: ಗೌರಿಯ ತಾಯಿ * ಸುಚೇತನ್ ರಂಗಸ್ವಾಮಿ * ಕಮ್ಲಿಯಾಗಿ ಕೋಲಿ ರಮ್ಯಾ === ಮಂಗಳ ಗೌರಿ ಮದುವೆ === ==== ಮುಖ್ಯ ==== * ಮಂಗಳಗೌರಿಯಾಗಿ ಕಾವ್ಯಶ್ರೀ: ಶ್ಯಾಮ್ ಮತ್ತು ಸುಗುಣ ಅವರ ಮಗಳು * ರಾಜೀವ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪೃಥ್ವಿ ನಂದನ್: ಎಸ್ಪಿ (ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ), ಅನು ಅವರ ಮಗ (2019–2022) ** ರಾಜೀವ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಗನ್ ಚಿನ್ನಪ್ಪ: ಎಸ್ಪಿ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ * ಸ್ನೇಹಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿನಿ: ರಾಜೀವ್ ಅವರ ಭಾವಿ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಜೀವ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ * ತನಿಶಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಐಶ್ವರ್ಯಾ ಸಿಂಧೋಗಿ: ಸೌಂದರ್ಯ ಅವರ ಸಹೋದರಿ * ಸೌಂದರ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತನಿಶಾ ಕುಪ್ಪಂಧ: ರಾಜೀವ್‌ನ ಶತ್ರು ಮತ್ತು ರಾಜೀವ್‌ನ ಸಹೋದರನ ಹೆಂಡತಿ ** ಸೌಂದರ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ರಾಧಿಕಾ ಮಿಂಚು * ಶೀತಲ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಶುಭ ರಕ್ಷಾ * ಹನುಮಂತೇಗೌಡ, ಪಬ್ಲಿಕ್ ಪ್ರಾಸಿಕ್ಯೂಟರ್ ಶಿವಪ್ರಸಾದ್ ====ಅನ್ಯ ==== * ನೀಲಿಯಾಗಿ ಸುಶ್ಮಿತಾ: ಬಲ್ಲಿಯ ಸಹೋದರಿ * ವೀಣಾ ವೆಂಕಟೇಶ: ರಾಜೀವ್ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ (ವಾಸು) * ರಾಯದುರ್ಗ ರಾಜೇಶ್ವರಿಯಾಗಿ ಮಾನಸ ಜೋಶಿ * ಸೂರ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಶೌರ್ಯ: ಸ್ನೇಹಾಳ ಸಹೋದರ == ಆರತಕ್ಷತೆ == ''ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಮದುವೆ'' ತನ್ನ ಉದ್ದನೆಯ ಪ್ಲಾಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಿಗಾಗಿ ಟೀಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರದ ಪುಟ್ಟ ಗೌರಿ ಹುಲಿ ದಾಳಿಯಿಂದ ಬದುಕುಳಿದಿರುವುದು, ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹಾವು ಕಡಿತದಿಂದ ಮತ್ತು ಅವಳು ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ.<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/ramji-remains-unaffected-by-putta-gowri-maduves-online-trolls/articleshow/61100343.cms|title=Ramji remains unaffected by Putta Gowri Maduve's online trolls|website=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/puttagowri-maduve-to-go-off-air-soon/articleshow/66068078.cms|title=Putta Gowri Maduve to go off air soon?|website=The Times of India}}</ref> ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಇದು ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕನ್ನಡ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು 2013 ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕನ್ನಡ ದೂರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಆರನೆಯದಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/tv/news/kannada/Top-10-most-viewed-Kannada-TV-shows/articleshow/28329390.cms|title=Top 10 most viewed Kannada TV shows in 2013|website=The Times of India}}</ref> 2019 ರ ವಾರದ 23 ರಂತೆ, ಇದು 3.84 ಮಿಲಿಯನ್ ಇಂಪ್ರೆಶನ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. 2020 ರಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ, ಹೊಸ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಧಾರಾವಾಹಿಯು BARC ರೇಟಿಂಗ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ಟಾಪ್ 5 ಕನ್ನಡ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/sathya-to-naagini-2-heres-how-popular-tv-shows-fared-on-the-trp-charts/photostory/79940684.cms|title=Sathya to Naagini 2: Here's how popular TV shows fared on the TRP charts|website=The Times of India}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{IMDb title|tt10405150}} * [https://www.voot.com/shows/mangala-gowri-maduve/100287 ''Mangala Gowri Maduve''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221008053026/https://www.voot.com/shows/mangala-gowri-maduve/100287 |date=2022-10-08 }} at Voot * [http://www.colorskannada.com/shows/Putta_Gowri_Maduve/ Colors Kannada - Mangala Gowri Maduve Show] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190223131815/http://www.colorskannada.com/shows/Putta_Gowri_Maduve/ |date=2019-02-23 }} [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ]] o7l7i1ypicmckx7rgzt3fluhg3swdru 0 149621 1258630 1251432 2024-11-19T21:38:28Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258630 wikitext text/x-wiki {{ಧಾಟಿ}} {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ತಲೆಮಾರುಗಳಿಂದ ಸಾಕರ್‌ನ ಆತ್ಮದ ಮೇಲೆ ಕಳಂಕವಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಘಟನೆಗಳ ಸರಣಿಯು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗಳಿಂದ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಕರೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದೆ. ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ಮಾನವ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳ ಮೂಲಭೂತ ನಿರ್ಧಾರಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಜನಾಂಗೀಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜನಾಂಗದ ಅಂತರ್ಗತ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಸಾಕರ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್, ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಆನಂದಿಸುವ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಇರುವ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಆಟಗಾರರ ಮೇಲೆ ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆಯನ್ನು ಎಸೆಯುವ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ತಾರತಮ್ಯದ ನೇಮಕಾತಿ ಅಭ್ಯಾಸಗಳವರೆಗೆ, ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಗೆ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ. ಈ ಲೇಖನವು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುತ್ತದೆ, ಅದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಬೀರುವ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಏನು ಮಾಡಬಹುದು. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ಕಂಡುಬರುವ ಅತ್ಯಂತ ಗೋಚರಿಸುವ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಆಟಗಾರರ ಮೇಲೆ ಮೌಖಿಕ ನಿಂದನೆ. ಇದು ಜನಾಂಗೀಯ ಪಠಣಗಳು ಮತ್ತು ನಿಂದೆಗಳ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ದ್ವೇಷದ ಭಾಷಣದ ಇತರ ರೂಪಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಆಟಗಾರರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂತಹ ನಿಂದನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಅವರ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಯೋಗಕ್ಷೇಮದ ಮೇಲೆ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮೈದಾನದಲ್ಲಿನ ಅವರ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಗಮನಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಡುವುದನ್ನು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ಪ್ರಭಾವವು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಟಗಾರರಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಇದು ಸಮುದಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಪಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಎನ್ನುವುದು ಅವರ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಅಥವಾ ಜನಾಂಗೀಯತೆಯನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಜನರನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುವ ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ. ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ಇದ್ದಾಗ, ಅದು ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಡಕುಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು, ಜನರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಲು ಮತ್ತು ಆಟವನ್ನು ಆನಂದಿಸಲು ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ತಾರತಮ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಮಾನತೆಯಂತಹ ವ್ಯಾಪಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಬಹುದು. ಆಗಾಗ್ಗೆ, ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಗುರಿಗಳು ಬಣ್ಣದ ಆಟಗಾರರು. ದಾಖಲೀಕರಣಗೊಂಡ ಅನೇಕ ಉನ್ನತ-ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಪ್ರಕರಣಗಳಿವೆ, ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ದಾಖಲಾದವರಲ್ಲಿ, ಪಿಯೆರ್-ಎಮೆರಿಕ್ ಔಬಮೆಯಾಂಗ್, ರಹೀಮ್ ಸ್ಟರ್ಲಿಂಗ್, ಮೊಹಮ್ಮದ್, ಸಲಾ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಕಸ್ ರಾಶ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಆಟಗಾರರು ಜನಾಂಗೀಯ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ತಮ್ಮ ಕಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮುಂದೆ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆಟಗಾರರು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಅಪ್ರತಿಮ ಮಟ್ಟದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದರ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಂದ 'ಸುಂದರವಾದ ಕ್ರೀಡೆ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕ್ರೀಡೆಯು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ಕೊಳಕು ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಯ ಅಡಿಪಾಯಕ್ಕೆ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಆಟಗಾರರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ತರಬೇತುದಾರರ ಮೇಲೆ ಜನಾಂಗೀಯ ದಾಳಿಯ ಹಲವಾರು ನಿದರ್ಶನಗಳು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕೆಳಗೆ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ: 1. ಟ್ರೆಂಟ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್-ಅರ್ನಾಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನೇಬಿ ಕೀಟಾ ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್ ಎಫ್‌ಸಿಯ ಟ್ರೆಂಟ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್-ಅರ್ನಾಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನೇಬಿ ಕೀಟಾ ಅವರು ರಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಡ್ರಿಡ್‌ಗೆ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್ ಲೀಗ್ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದ ನಂತರ ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು. ರೆಡ್ಸ್ ಜೋಡಿಯು ಇನ್‌ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಂಕಿ ಎಮೋಜಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು, ತನಿಖೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಲು ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಅನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ಲಿವರ್‌ಪೂಲ್ "ಅಸಹ್ಯಕರ" ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆಯನ್ನು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿ ತೆಗೆದುಹಾಕುವಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕೋಪವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ವೇದಿಕೆಗಳ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗಳನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. 2. ಇವಾನ್ ಟೋನಿ ಕೊನೆಯ ಘಟನೆಗೆ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳ ಮೊದಲು, ಬ್ರೆಂಟ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಸ್ಟ್ರೈಕರ್ ಇವಾನ್ ಟೋನಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬರ್ಮಿಂಗ್ಹ್ಯಾಮ್ ವಿರುದ್ಧದ ತನ್ನ ತಂಡದ ಗೋಲುರಹಿತ ಸ್ತಬ್ಧತೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, 25 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವನು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್ನಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು, ಅದು 'ಮಂಕಿ' ಪದವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಮಂಗಗಳು ಮತ್ತು ಬಾಳೆಹಣ್ಣಿನ ಎಮೋಜಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜೇನುನೊಣಗಳು ಘಟನೆಯನ್ನು "ಸ್ಪೈನ್ಲೆಸ್" ಎಂದು ಖಂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್ ಆ ಜನಾಂಗೀಯ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ ಹ್ಯಾಂಡಲ್ ಅನ್ನು ಅಮಾನತುಗೊಳಿಸಿತು. 3. ಡೇವಿನ್ಸನ್ ಸ್ಯಾಂಚೆಜ್ ಟೊಟೆನ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಹಾಟ್ಸ್‌ಪುರ್ ಸೆಂಟರ್-ಬ್ಯಾಕ್ ಡೇವಿನ್ಸನ್ ಸ್ಯಾಂಚೆಝ್ ಕಳೆದ ತಿಂಗಳು ಕೆಲವು ಅನುಚಿತ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದರು. ನ್ಯೂಕ್ಯಾಸಲ್ ಯುನೈಟೆಡ್‌ಗೆ ಹೋರಾಡಿದ ನಂತರ, ಅವರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆಡಿದರು, 24 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರು ತಮ್ಮ ಕಥೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಕೆಲವು ಜನಾಂಗೀಯ ಕಾಮೆಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಮಂಕಿ ಎಮೋಜಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಂದೇಶವನ್ನುಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಮ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾ, ಸ್ಯಾಂಚೆಝ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ "ನಥಿಂಗ್ ಚೇಂಜ್" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಈ ಅವಮಾನಕರ ಕೃತ್ಯದ ಸ್ಪರ್ಸ್‌ನಿಂದ ತೀವ್ರ ಅಸಮ್ಮತಿಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ 4. ಹೆಂಗ್-ಮಿನ್ ಸನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನ 'ಒಳ್ಳೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ, ಕೊರಿಯಾದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಟಗಾರನು ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ್ ಯುನೈಟೆಡ್‌ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಟೊಟೆನ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಹಾಟ್ಸ್‌ಪುರ್‌ನ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಹ್ಯೂಂಗ್-ಮಿನ್ ಮಗನನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಘಟನೆಯನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿ ಕಟುವಾದ ಟ್ವೀಟ್ ಅನ್ನು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಕ್ಲಬ್ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಂಗರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದೆ. ನಂತರ, ಟ್ವಿಟರ್ ವಕ್ತಾರರೂ ಸಹ ಆನ್‌ಲೈನ್ ದ್ವೇಷದ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದರು. ಸಮಾಜದ ಇತರ ಹಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಂತೆ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕೂಡ ಬಹಳ ಸಮಯದಿಂದ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯಿಂದ ಪೀಡಿತವಾಗಿದೆ. ಆಟಗಾರರ ಮೇಲೆ ಜನಾಂಗೀಯ ನಿಂದನೆಯನ್ನು ಎಸೆಯುವ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ತಾರತಮ್ಯದ ನೇಮಕಾತಿ ಅಭ್ಯಾಸಗಳವರೆಗೆ, ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಗೆ ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ. ಇದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಪರಿಹಾರಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಹಾರವೆಂದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ಅನೇಕ ಘಟನೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನಾಂಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಆಟಗಾರರು, ತರಬೇತುದಾರರು ಮತ್ತು ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಕುರಿತು ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ನಾವು ಜನಾಂಗೀಯತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಟೀರಿಯೊಟೈಪ್‌ಗಳನ್ನು ಒಡೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದು. ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಹಾರವೆಂದರೆ ಬಲವಾದ ಶಿಸ್ತು ಕ್ರಮ. ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗಳು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಗೆ ಶೂನ್ಯ-ಸಹಿಷ್ಣು ವಿಧಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಮತ್ತು ತಾರತಮ್ಯದ ನಡವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವವರಿಗೆ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಇದು ದಂಡಗಳು, ನಿಷೇಧಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತವಾದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಬಲವಾದ ನಿಲುವು ತಳೆಯುವ ಮೂಲಕ, ಅದನ್ನು ಯಾವುದೇ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನಾವು ರವಾನಿಸಬಹುದು. ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸೇರ್ಪಡೆ ನೀತಿಗಳು ಸಹ ಅಗತ್ಯ. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಆಟಗಾರರನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು, ಎಲ್ಲಾ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಜನರಿಗೆ ಅವಕಾಶಗಳು ಲಭ್ಯವಿವೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇದು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ನೇಮಕಾತಿ ಡ್ರೈವ್‌ಗಳು, ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು. ಜೊತೆಗೆ, ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿರಬೇಕು. ಜನಾಂಗೀಯ ವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಿಸಲು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು. ಅಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸುವುದು, ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಪಂದ್ಯಗಳಿಂದ ಜೀವಮಾನದ ನಿಷೇಧವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕಾನೂನನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವವರನ್ನು ಕಾನೂನು ಕ್ರಮ ಜರುಗಿಸಲು ಕಾನೂನು ಜಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನಾಂಗಗಳ ಧನಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದು, ಕ್ರೀಡೆಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಸಮುದಾಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪಂದ್ಯಗಳ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯು ಬಹುಮುಖಿ ವಿಧಾನದ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ, ಬಲವಾದ ಶಿಸ್ತಿನ ಕ್ರಮ, ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸೇರ್ಪಡೆ ನೀತಿಗಳು, ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ, ನಾವು ತಾರತಮ್ಯದಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ರಚಿಸಬಹುದು. == ===== ಶಿರೋಲೇಖ ===== == [[[[File:Sport-2822768 1280.png|thumb|]]|thumb]] [[[[File:Stadium-931975.jpg|thumb|]]|thumb]] [[ |thumb]] ಉಲ್ಲೇಖ <ref>{{cite web |last1=hernandez |first1=B |title=racism in football |url=https://www.anewseducation.com/post/racism-in-football |website=a news education |publisher=a news education |access-date=2023-04-01 |archive-date=2023-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230401180400/https://www.anewseducation.com/post/racism-in-football |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=top 10 players were victims of racial abuse in 2021 |url=https://khelnow.com/football/top-10-players-who-have-faced-racial-abuse-2021 |website=khel now |publisher=khel now}}</ref> <ref>{{cite web |last1=Patel |first1=Yasin |title=Racism and Football |url=https://churchcourtchambers.co.uk/wp-content/uploads/2020/11/RACISM-AND-FOOTBALL-WHAT-ARE-THE-POSSIBLE-SOLUTIONS.pdf}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} b6i7bcy58xblw9lwobp16bv7k0xl4fm 0 149642 1258601 1164288 2024-11-19T16:02:49Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258601 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ತ್ರಿಶೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆ | other_name = ತ್ರಿಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆ | settlement_type = [[ಕೇರಳ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ|ಜಿಲ್ಲೆ]] | image_skyline = {{Photomontage | photo1a = Sunrise over the Pullu Padam with a Morning drizzle.jpg | photo2a = Chimmini Forest (24191470004).jpg | photo2b = Cape of Kodungallur.jpg | photo3a = Sakthan Thampuran Palace, Thrissur.jpg | photo3b = Koothambalam at Kerala Kalamandalam.jpg | photo4a = The View of the Athirapally Falls during the onset of Monsoon.jpg | spacing = 1 | color_border = black | color = white | size = 210 | foot_montage = '''ಮೇಲಿನಿಂದ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರವಾಗಿ:'''<br />[[ತ್ರಿಶೂರ್-ಪೊನ್ನಾನಿ ಕೋಲೆ ವೆಟ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ತ್ರಿಶೂರ್ ಕೋಲೆ ವೆಟ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್]], ಕೇಪ್ ಆಫ್ [[ಕೊಡಂಗಲ್ಲೂರು]], [[ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂ]], [[ಅತಿರಪಿಲ್ಲಿ ಜಲಪಾತ]], [[ಶಕ್ತನ್ ಥಂಪುರನ್ ಅರಮನೆ]], [[ಚಿಮ್ಮಿನಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ]] }} | image_map = {{maplink |frame=yes |frame-width=240 |frame-height=300 |frame-align=center |text= '''Thrissur District''' |type=shape |id=Q2429655 |stroke-colour=#C60C30 |stroke-width=2 |title=Thrissur District of Kerala |type2=line|id2=Q1186|stroke-width2=1|stroke-colour2=#0000ff|title2=Kerala State }} | map_caption = '''ಸ್ಥಳ [[ಕೇರಳ]]''' | coordinates = {{coord|10.52|N|76.21|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]] | subdivision_name1 = [[Kerala]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | seat_type = | government_type = | governing_body = | area_footnotes = | area_total_km2 = 3032 | area_rank = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 3,243,170 | population_as_of = 2018 | population_footnotes = <ref name="tsrdemo_2018">{{Cite book|title=Annual Vital Statistics Report - 2018|publisher=Department of Economics and Statistics, Government of Kerala|year=2020|location=Thiruvananthapuram|pages=55|url=http://www.ecostat.kerala.gov.in/images/pdf/publications/Vital_Statistics/data/vital_statistics_2018.pdf|access-date=2023-04-01|archive-date=2021-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20211102023933/http://www.ecostat.kerala.gov.in/images/pdf/publications/Vital_Statistics/data/vital_statistics_2018.pdf|url-status=dead}}</ref> | population_density_km2 = 1070 | population_rank = | population_demonym = | demographics_type1 = ಭಾಷೆಗಳು | demographics1_title1 = ಅಧಿಕೃತ | timezone1 = [[ಭಾರತದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾಲಮಾನ]] | utc_offset1 = +5:30 | demographics1_info1 = [[ಮಲಯಾಳಂ ಭಾಷೆ|ಮಲಯಾಳಂ]], ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ | official_name = | blank_info_sec1 = }} ''' ತ್ರಿಶೂರ್ ''' (ಹಿಂದೆ ತ್ರಿಚೂರ್), ಇದು ಭಾರತದ [[ಕೇರಳ]] ರಾಜ್ಯದ 14 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ . ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಕೇಂದ್ರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಸುಮಾರು 3,032 ಕಿಮೀ² (1,171 ಚದರ ಮೈಲಿ) ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ತ್ರಿಶೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಕೇರಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 9% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ತ್ರಿಶ್ಶೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು 1 ಜುಲೈ 1949 ರಂದು ತ್ರಿಶ್ಶೂರ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಕಛೇರಿಯೊಂದಿಗೆ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ== ತ್ರಿಶ್ಶೂರ್ ಎಂಬ ಪದವು "ತ್ರಿಸ್ಸಿವಪೆರೂರ್" ಪದದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ರೂಪವಾಗಿದೆ, ಇದರರ್ಥ 'ಪವಿತ್ರ [[ಶಿವ]]' ಪಟ್ಟಣ. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಎತ್ತರದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಅದರ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ 'ವಡಕ್ಕುಂನಾಥ ದೇವಾಲಯ' ಇದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂರ್ ಅನ್ನು 'ವೃಷಭಾದ್ರಿಪುರಂ' ಮತ್ತು 'ಹತ್ತು ಕೈಲಾಸಂ' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. <ref name="trichur.com">{{Cite web|title=Trichur, Trichur kerala, Trichur pooram, Hotels in Thrissur, Trichur map, Thrissur Properties, Trichur Hotels, Trichur Real Estate|url=https://www.trichur.com/artandculture1.htm|access-date=2020-09-09|website=www.trichur.com|archive-date=2020-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20200918142422/http://www.trichur.com/artandculture1.htm|url-status=dead}}</ref> ತ್ರಿಶೂರ್ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು 'ತ್ರಿ-ಶಿವ-ಪೆರೂರ್' ಅಥವಾ ಮೂರು ಶಿವ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಶಿವನು ನೆಲೆಸಿರುವ ಮೂರು ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ - ಅವುಗಳೆಂದರೆ ವಡಕ್ಕುನಾಥನ್ ದೇವಾಲಯ , ಅಶೋಕೇಶ್ವರಂ ಶಿವ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಇರಟ್ಟಚಿರಾ ಶಿವ ದೇವಾಲಯ. ==ಸಂಸ್ಕೃತಿ== ತ್ರಿಶೂರ್ ಅನ್ನು ಕೇರಳದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ .ಜಿಲ್ಲೆಯು ತ್ರಿಶ್ಶೂರ್ ಪೂರಂಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ . ಪುರಾತನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾದ ತ್ರಿಶ್ಶೂರ್ ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂ , ಕೇರಳ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ , ಕೇರಳ ಲಲಿತಕಲಾ ಅಕಾಡೆಮಿ ಮತ್ತು ಕೇರಳ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ . ಈ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಬೆಟ್ಟದ ಸುತ್ತಲೂ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ವಡಕ್ಕುಮ್ನಾಥನ್ (ಶಿವ) ದೇವಾಲಯದಿಂದ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕೇರಳ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಪವಿತ್ರ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ==ಮಾಧ್ಯಮ== 1920 ರಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾದ ಮೊದಲ ಪತ್ರಿಕೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯನ್. ನಂತರ 1941 ರಲ್ಲಿ ದೀನಬಂಧು ಮತ್ತು 1976 ರಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ (ಪತ್ರಿಕೆ) ಬಂದಿತು. ತ್ರಿಶೂರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಮಲಯಾಳಂ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮಲಯಾಳ ಮನೋರಮಾ, ಮಾತೃಭೂಮಿ,ದೇಶಾಭಿಮಾನಿ, ದೀಪಿಕಾ, ಕೇರಳ ಕೌಮುದಿ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಂ. ನಗರದಿಂದ ಹಲವಾರು ಸಂಜೆ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸಹ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಿಂದಿ, ಕನ್ನಡ, ತಮಿಳು ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಮುಂತಾದ ಇತರ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತವೆ. ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== *[[ಕೇರಳದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == {{sisterlinks|Thrissur District}} * [http://thrissur.nic.in/ ಸರ್ಕಾರಿ ಪೋರ್ಟಲ್] * [https://maps.google.com/maps/ms?ie=UTF8&hl=en&t=k&msa=0&msid=114038809751246788218.000440d8cff499fc85a7c&ll=10.526843,76.215742&spn=0.013101,0.018003&z=16 ತ್ರಿಶೂರಿನ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ] *[https://web.archive.org/web/20060220201643/http://www.thrissurpolice.com/ ತ್ರಿಶೂರ್ ಪೋಲೀಸ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್] [[ವರ್ಗ: ಕೇರಳದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು]] 5dz2lin66apcznslm8vwuhit573etr3 0 150414 1258665 1251777 2024-11-20T02:28:47Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258665 wikitext text/x-wiki  {{Infobox organization|image=|abbreviation=ಐ. ಸಿ.ಎಮ್.ಎ.ಐ|headquarters=ಸಿ.ಎಮ್.ಎ ಭವನ, ೧೨ ಸದ್ದರ್ ಗಲ್ಲಿ, ಕೊಲ್ಕತ್ತ- ೭೦೦೦೧೬ ಭಾರತ.|coords={{Coord|22.558103|88.353672|display=inline}}|volunteers=|website={{url|https://www.icmai.in}}|footnotes=ಸಂಸತ್ತಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಸಂಸ್ಥೆ|language=ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲ|slogan=ತಮಸೊಮ ಜ್ಯೊತಿರ್ಗ್ಮಯ.|name=ಭಾರತೀಯ ವೆಚ್ಚ ಲೆಕ್ಕಿಗರ ಸಂಸ್ಥೆ.|formation=೨೮ ಮೇ ೧೯೫೯|formerly=ಭಾರತೀಯ ವೆಚ್ಚ ಮತ್ತು ಕೆಲಸಗಳ ಲೆಕ್ಕಿಗರ ಸ್ಂಸ್ಥೆ.}} '''ದಿ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಟ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ''' ( '''ICMAI''' ),('''''ಭಾರತೀಯ ವೆಚ್ಚ ಲೆಕ್ಕಿಗರ ಸಂಸ್ಥೆ)''''' ಇದನ್ನು '''ದಿ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಕಾಸ್ಟ್ & ವರ್ಕ್ಸ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ''' ( '''ICWAI''' ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಪರ ಅಕೌಂಟೆನ್ಸಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ]] [[ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯ|ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯದ]] [[ಒಡೆತನ|ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿದೆ]]. ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವೆಚ್ಚ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ವೃತ್ತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ಇದು ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == '''''ಭಾರತೀಯ ವೆಚ್ಚ ಲೆಕ್ಕಿಗರ ಸಂಸ್ಥೆ''' ಯನ್ನು'' ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1913 ರ ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾಯಿದೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ 14 ಜೂನ್ 1944 ರಂದು ನೋಂದಾಯಿತ ಸೀಮಿತ ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, [[ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು|ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತು]] "ದಿ ಕಾಸ್ಟ್ ಅಂಡ್ ವರ್ಕ್ಸ್ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್" (ಆಕ್ಟ್ ನಂ.23 ಆಫ್ 1959), <ref>{{Cite web |title=ICWAI Act on MCA website |url=http://www.mca.gov.in/Ministry/actsbills/pdf/Cost_and_works_Accountants_Act_1959.pdf |access-date=30 July 2012 |archive-date=25 ಏಪ್ರಿಲ್ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120425131134/http://www.mca.gov.in/Ministry/actsbills/pdf/Cost_and_works_Accountants_Act_1959.pdf |url-status=dead }}</ref> ವಿಶೇಷ ಕಾಯಿದೆ, 28 ಮೇ 1959 ರಂದು ICMAI ಗೆ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಶಾಸನಬದ್ಧ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಈಗ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೮೫೦೦೦ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} cu3xpvpgi9cduxi13bxminycerr59uv 0 150623 1258642 1173960 2024-11-20T00:03:51Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258642 wikitext text/x-wiki '''ಬಿಲಾಸ್ಖಾನಿ ತೋಡಿ''' [[ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ|ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ]] [[ರಾಗ|ಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ರಾಗವಾಗಿದೆ]] . ಇದು [[ಅಸಾವರಿ]] ಮತ್ತು [[ತೋಡಿ]] ರಾಗಗಳ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೋಮಲ್ ರಿಷಭ್ ಅಸಾವರಿಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. == ಸಿದ್ಧಾಂತ == ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ರಾಗ ಬಿಲಾಸ್ಖಾನಿ ತೋಡಿಯು ಭಾತ್ಖಂಡೆ [[ಥಾಟ್]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನ್ಯೂನತೆಗಳಿಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಬಳಸುವ ಸ್ವರಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ [[Bhairavi (that)|ಭೈರವಿ ಥಾಟ್]] ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಒಂದು ರೀತಿಯ ತೋಡಿಯಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭೈರವಿಯನ್ನು ಅನುಮತಿಸುವುದು ಈ ರಾಗವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite web |last=Rajan Parrikar |title=The Empire of Todi |url=http://www.parrikar.org/hindustani/todi/}}</ref> === ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣ === * [[ಆರೋಹಣ]] : ಸ ರಿ ಗ ಪ ಧ ಸ * [[ಅವರೋಹಣ]] : ರಿ ನಿ ಧ ಮ ಗ ರಿ ಸ === ವಾದಿ ಮತ್ತು ಸಮವಾದಿ === * ವಾಡಿ : ಧ * ಸಮಾವಾದಿ : ಗ === ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳು === [[ಥಾಟ್|ಅದು]] : ಭೈರವಿ === ಸಮಯ (ಸಮಯ) === ಬೆಳಿಗ್ಗೆ, 6 ರಿಂದ 12 ರವರೆಗೆ === ಋತುಮಾನ === ಕೆಲವು ರಾಗಗಳು ಕಾಲೋಚಿತ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. === ರಸ === ಭಕ್ತಿ, ಭಕ್ತಿ == ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಾಹಿತಿ == === ಮೂಲಗಳು === ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ರಾಗವನ್ನು [[ತಾನ್ ಸೇನ್|ಮಿಯಾನ್ ತಾನ್ಸೇನ್]] ಅವರ ಮಗ ಬಿಲಾಸ್ ಖಾನ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಮರಣದ ನಂತರ ರಚಿಸಿದರು. ತಂದೆಯ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ರಾಗವಾದ ತೋಡಿಯನ್ನು ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಶವದ ಎದುರು ಹಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಬಿಲಾಸ್ ತುಂಬಾ ದುಃಖಿತನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸಿದನು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಈ ರಾಗಕ್ಕೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ತಾನ್ಸೇನ್ ಅವರ ಶವವು ಈ ಹೊಸ ರಾಗವನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲು ತನ್ನ ಒಂದು ಕೈಯನ್ನು ಚಲಿಸಿತು ಎಂಬುದು ಕಥೆ. (ತಾನ್ಸೇನ್‌ನ ತೋಡಿ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ದಂತಕಥೆ ಇದೆ, ವಿವರವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ) === ಪ್ರಮುಖ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್‌ಗಳು === * [[ಉಸ್ತಾದ್ ಅಮೀರ ಖಾನ್|ಅಮೀರ್ ಖಾನ್]], ರಾಗಾಸ್ ಬಿಲಾಸ್ಖಾನಿ ತೋಡಿ ಮತ್ತು ಅಭೋಗಿ, HMV / [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಬಾನುಲಿ ಕೇಂದ್ರ|AIR]] LP (ದೀರ್ಘ-ಆಟದ ದಾಖಲೆ), EMI-ECLP2765 * ನಿಖಿಲ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಮಾರ್ನಿಂಗ್ ರಾಗಸ್, ಬಾಂಬೆ 1965, LP ರೆಕಾರ್ಡ್, ರಾಗ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್. ( ಆಡಿಯೋ CD ಬಿಡುಗಡೆ ಜೂನ್ 1996; iTunes 2000). * [[ಪಂಡಿತ್ ರವಿಶಂಕರ್|ರವಿಶಂಕರ್]], 1950 ರಿಂದ == ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು == === ತಮಿಳು === {| class="wikitable" !ಹಾಡು ! ಚಲನಚಿತ್ರ ! ಸಂಯೋಜಕ ! ಗಾಯಕ |- | "ಉತ್ತಯ ಗೀತಂ" | ಉದಯ ಗೀತಂ | rowspan="3" | [[ಇಳಯರಾಜಾ|ಇಳಯರಾಜ]] | [[ಎಸ್.ಪಿ.ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ|ಎಸ್ಪಿ ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ]] |- | "ಮಲೈ ನೇರ ಕಾತ್ರೆ" | ಆಗಲ್ ವಿಳಕ್ಕು | [[ಎಸ್. ಜಾನಕಿ|ಎಸ್.ಜಾನಕಿ]] |- | "ತೆಂದ್ರಲೆ ನೀ ಪೆಸು" | ಕಡವುಲ್ ಅಮಿತ ಮೇದೈ | [[ಪಿ.ಬಿ.ಶ್ರೀನಿವಾಸ್|ಪಿಬಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್]] |- | "ಪಡೈತಾನೆ ಪದೈತಾನೆ" | ನಿಚಯ ತಾಂಬೂಲಮ್ | rowspan="7" | ವಿಶ್ವನಾಥನ್-ರಾಮಮೂರ್ತಿ | [[ಟಿ.ಎಮ್.ಸೌಂದರ್‍ರಾಜನ್|ಟಿಎಂ ಸೌಂದರರಾಜನ್]] |- | "ಅಮ್ಮಮ್ಮ ಕಾಟ್ರು ಬಂದು" | ವೆನ್ನಿರ ಆಡೈ | [[ಪಿ. ಸುಶೀಲ|ಪಿ.ಸುಶೀಲ]] |- | "ತೇರ್ ಎದು ಸಿಲೈ ಎಧು" | ಪಾಸಂ | [[ಪಿ. ಸುಶೀಲ|ಪಿ.ಸುಶೀಲ]] |- | "ಸತ್ತಿ ಸುತ್ತಾಟ" | ದೇವಸ್ಥಾನಮಣಿ | [[ಟಿ.ಎಮ್.ಸೌಂದರ್‍ರಾಜನ್|ಟಿಎಂ ಸೌಂದರರಾಜನ್]] |- | "ವಲರ್ಂತ ಕಲೈ ಮರಂದು ವಿಟ್ಟಾಲ್" | [[Kathiruntha KangaL|ಕತಿರುಂತ ಕಂಗಾಲ್]] | [[P. B. Sreenivas - P. Susheela|ಪಿ.ಬಿ.ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ - ಪಿ.ಸುಶೀಲ]] |- | "ಊರೆಂಗುಂ ಮಾಪ್ಪಿಲ್ಲೈ ಊರ್ವಾಲಂ" | ಸಂತಿ | [[ಪಿ. ಸುಶೀಲ|ಪಿ.ಸುಶೀಲ]] |- | "ನೆಂಜತೈ ಅಲ್ಲಿ ಕೊಂಜಾಂ" | ಕದಳಿಕ್ಕ ನೆರಮಿಲ್ಲೈ | [[P. Susheela - K. J. Yesudas - L. R. Eswari|ಪಿ.ಸುಶೀಲ - ಕೆ.ಜೆ.ಯೇಸುದಾಸ್ - ಎಲ್.ಆರ್.ಈಶ್ವರಿ]] |- | "ಕುಯಿಲಾಗ ನಾನ್ ಇದ್ದೆನ್ನ" | ಸೆಲ್ವ ಮಗಳ್ | ಎಂಎಸ್ ವಿಶ್ವನಾಥನ್ | [[P. Susheela - T. M. Soundararajan|ಪಿ.ಸುಶೀಲ - ಟಿ.ಎಂ.ಸೌಂದರರಾಜನ್]] |- | "ಎನ್ನೈ ಮರಂಧತೆನ್ ತೆಂದ್ರಲೆ" | [[Kalangarai ViLakkam|ಕಲಾಂಗರೈ ವಿಲಕ್ಕಂ]] | ಎಂಎಸ್ ವಿಶ್ವನಾಥನ್ | [[ಪಿ. ಸುಶೀಲ|ಪಿ.ಸುಶೀಲ]] |} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == ಬೋರ್, ಜೋಪ್ ''(ed).'' ರಾವ್, ಸುವರ್ಣಲತಾ; ಡೆರ್ ಮೀರ್, ವಿಮ್ ವ್ಯಾನ್; ಹಾರ್ವೆ, ಜೇನ್ ''(ಸಹ ಲೇಖಕರು)'' ''ದಿ ರಾಗ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ: 74 ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ರಾಗಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆ'' . ಜೆನಿತ್ ಮೀಡಿಯಾ, ಲಂಡನ್: 1999.{{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [https://web.archive.org/web/20070514235610/http://www.itcsra.org/sra_others_samay_index.html ಸಮಯ ಮತ್ತು ರಾಗಗಳ ಮೇಲೆ SRA] * [https://web.archive.org/web/20070514234610/http://www.itcsra.org/sra_raga/sra_raga_that/sra_raga_that_index.html ರಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಥಾಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ SRA] * [http://www.parrikar.org/hindustani/todi/ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜನ್ ಪರಿಕ್ಕರ್] * [http://www.chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/bilaskhani_todi.shtml ಬಿಲಾಸ್ಖಾನಿ ತೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230521234058/http://www.chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/bilaskhani_todi.shtml |date=2023-05-21 }} {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸಮಯಾಧಾರಿತ ರಾಗಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ರಾಗಗಳು]] sj6wpf8smnslu8xjppscaukuclf3osa 0 150730 1258710 1183374 2024-11-20T05:48:14Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258710 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Gregor Mendel.png|thumb|right|ಮೆಂಡಲ್ ಆಧುನಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು]] [[ಗ್ರೆಗರ್ ಮೆಂಡೆಲ್|ಗ್ರೆಗೊರ್ ಮೆಂಡಲ್]] 1851 ರಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿಯ ಅನುವಂಶೀಯತೆಯನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ [[ಬಟಾಣಿ|ಬಟಾಣಿಗಿಡಗಳ]] ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ.<ref>Ilona Miko: ''[https://www.nature.com/scitable/topicpage/gregor-mendel-and-the-principles-of-inheritance-593/# Gregor Mendel and the Principles of Inheritance]'' Nature Education 2008</ref><ref name="Henig">{{cite book|last=Henig|first=Robin Marantz|title=The Monk in the Garden: The Lost and Found Genius of Gregor Mendel, the Father of Modern Genetics|publisher=Houghton Mifflin|year=2009|isbn=978-0-395-97765-1|quote=The article, written by an Austrian monk named Gregor Johann Mendel...|url=https://archive.org/details/monkingardenlost00heni}}</ref> ಇವೇ '''ಮೆಂಡಲನ ನಿಯಮಗಳು'''. ಈತ ಗತಿಸಿದ 35 ವರ್ಷಗಳ ತರುವಾಯ ಸುಮಾರು 1900ರಲ್ಲಿ ಈ ನಿಯಮಗಳ ಮಹತ್ತ್ವವನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅರಿತು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಮೆಂಡಲನಿಗೂ ಮುಂಚೆ ಕೆಲವು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅನುವಂಶೀಯತೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಅನೇಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರಾದರೂ ಯಾವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಗೂ ಬರಲಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಹಿಂದಿನವರೆಲ್ಲರೂ ಜೀವಿಯ ಹಲವಾರು ಗುಣವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸಲಕ್ಕೆ ಗಮನಿಸಿ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಈ ಕಾರಣವಾಗಿ ಜಟಿಲವಾಗಿ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಜೀವಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಅನುವಂಶಿಕ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರದು ಕೇವಲ ಒಂದು ವಿಹಂಗಮ ದೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇದಲ್ಲದೆ ಅವರ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇವಲ ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಥ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಅಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಮೆಂಡಲನು ಗಮನಿಸಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಿಯ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ, [[ಸಸ್ಯ|ಗಿಡಗಳನ್ನು]] ಎಣಿಸಿ ಒಂದು ನಿಯಮಬದ್ಧವಾದ, ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರವಾದ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಬರೆದಿಡುತ್ತಿದ್ದ. ೧೯೦೦ರಲ್ಲಿ ಮೆಂಡೆಲ್‍ರ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮರು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಈ ನಿಯಮಗಳು ದೊಡ್ಡ ವಿವಾದ ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡಿತು. ೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಮಾರ್ಗನ್‍ರವರು, ಮೆಂಡೆಲ್‍ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಬೊವೇರಿ-ಸಟನ್‍ರ ಕ್ರೋಮೋಸೋಮ್ ಸಿದ್ಧಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಒಟುಗೂಡಿಸಿದರು. ಈ ಮೂರು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಾದಿಯ ''"ತಳಿಶಾಸ್ತ್ರ"'' ಎಂಬ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದರು. ಒಳ್ಳೆಯ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ರೊನಾಲ್ಡ್ ಫಿಷರ್ ರವರು, "ಜೆನೆಟಿಕಲ್ ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಸೆಲೆಕ್ಷನ್" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ನೈಸರ್ಗಿಕ ಆಯ್ಕೆ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದರು. ವಿಕಾಸವನ್ನು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ್ಥಾನದ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಿದರು. ಇದು "ಜನಸಂಖ್ಯಾ ತಳಿಶಾಸ್ತ್ರ" ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ವಿಕಾಸಾತ್ಮಕ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಆಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು.<ref name="grafen 69">{{cite book|url=|title=Richard Dawkins: How A Scientist Changed the Way We Think|last=Grafen|first=Alan|author2=Ridley, Mark|publisher=Oxford University Press|year=2006|isbn=0-19-929116-0|location=New York, New York|page=69|pages=|authorlink=Alan Grafen}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == ಗ್ರೆಗರ್ ಮೆಂಡೆಲ್‍‍ರಿಂದ "ಅನುವಂಶಿಕತೆಯ ನಿಯಮಗಳು" ಉತ್ಪತ್ತಿಗೊಂಡವು. ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಬೈರಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಮೆಂಡೆಲ್‍ರವರು ಚರ್ಚ್‌ನ ಹಿತ್ತಿಲಿನಲ್ಲಿ [[ಬಟಾಣಿ]] ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ್ದರು.<ref name="Henig2">{{cite book|title=The Monk in the Garden : The Lost and Found Genius of Gregor Mendel, the Father of Modern Genetics|last=Henig|first=Robin Marantz|publisher=Houghton Mifflin|year=2009|isbn=0-395-97765-7|quote=The article, written by an Austrian monk named Gregor Johann Mendel...}}</ref> ಈ ಗಿಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಕರೀಕರಣ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ೧೮೫೬ ರಿ೦ದ ೧೮೬೩ ರ ನಡುವೆ, ಮೆಂಡೆಲ್ ಬಟಾಣಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಮೆಂಡೆಲ್ ಎರಡು ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಣಗಳನ್ನು ಅನುಗಮನದಿಂದ ಪಡೆದರು. ಇವು ''"ಮೆಂಡೆಲ್‍ನ ಅನುವಂಶಿಕತೆಯ ತತ್ತ್ವಗಳು"'' ಅಥವಾ ''"ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಇನ್ಹೆರಿಟೆನ್ಸ್"'' ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದುಕೊಂಡವು. ಇದನ್ನು ಎರಡು ಭಾಗದ ವಿದ್ವತ್ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಬರೆದರು. ಮೆಂಡೆಲ್ ೮ ಫ್ರೆಬ್ರವರಿ, ೧೮೬೫ ಮತ್ತು ೮ ಮಾರ್ಚ್, ೧೮೬೫ರಲ್ಲಿ ಬ್ರನೋದ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿಯನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ತಾವು ಮಾಡಿದ ಪ್ರಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ಓದಿ ತಿಳಿಸಿದರು. ಇವನ್ನು ೧೮೬೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref>See Mendel's paper in English: {{cite web |author=Gregor Mendel |year=1865 |title=Experiments in Plant Hybridization |url=http://www.mendelweb.org/Mendel.html}}</ref> ಮೂರು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಾದ ಹ್ಯೂಗೊ ಡಿ ವ್ರೈಸ್, ಕಾರ್ಲ್ ಕೊರೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎರಿಚ್ ವಾನ್ ಶೆರ್ಮಾರ್ಕ್, ಮೆಂಡೆಲ್‍ರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪುನಃ ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಫಿಷರ್ ಮತ್ತು [[ಜೆ. ಬಿ. ಎಸ್. ಹಾಲ್ಡೇನ್|ಹಾಲ್ಡೇನ್]] ಸೇರಿ, ಮೆಂಡೆಲ್ ನಿಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಗಣಿತೀಯ ಸಂಭವನೀಯತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನದ ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಬಟಾಣಿ ಗಿಡದ ಲಕ್ಷಣಗಳು: ಬೀಜ (ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಹಸಿರು), ಹೂವು (ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ನೇರಳೆ), ಗಿಡದ ಎತ್ತರ (ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕದ್ದು), ತೊಗಟೆ (ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಹಸಿರು). == ಅರೆವಿದಳನ == [[ಚಿತ್ರ:Pzakonmendelya.png|thumb]] ಒಂದು ಜೀವಕೋಶದ [[ಡಿ.ಎನ್.ಎ]] ವಿಭಾಗಗೊಂಡಾಗ, ನಾಲ್ಕು ಜಂಪತಿಗಳು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು [[ಮಿಯಾಸಿಸ್|ಅರೆವಿದಳನ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಕೋಶಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರತಿಗಳಾದ [[ವರ್ಣತಂತು (ಕ್ರೋಮೋಸೋಮ್)|ವರ್ಣತಂತು]] ಇರುತ್ತದೆ. ಜಂಪತಿಗಳು ಅರೆವಿದಳನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರಿಂದ, ಜೀವಕೋಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವರ್ಣತಂತು ಇರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಹ್ಯಾಪ್ಲಾಯ್ಡ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲೈಂಗಿಕ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಜಂಪತಿಗಳು: ಮೊಟ್ಟೆ (''ಎಗ್'') ಮತ್ತು ವೀರ್ಯ (''ಸ್ಪರ್ಮ್'') ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇವು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಒಂದು ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಜೋಡಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಜೋಡಿಯು ಮುಂದೆ ಒಂದು ಜೀವಿಯಾಗಿ ರೂಪಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಜೋಡಿಯನ್ನು "[[ಜೀವ ಕಣ|ಜೀವಾಣು]]" ಎಂದು ಕರೆಯಾಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೀವಾಣು ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಒಂದು ನಕಲು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಎರಡೂ ಪೋಷಕರಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. [[ಜೀನ್‌|ಜೀನ್]]‍ಗಳ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು 'ಆಲೀಲ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೋಷಕರಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರಭಾವೀ ಅಥವಾ ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲುಗಳ ಪ್ರತಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆವಿಷ್ಕರಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರಕಟ ಲಕ್ಷಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗಿಡಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಜೋಡಿ ವರ್ಣತಂತುಕ ಜೀವಿಗಳು. ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀನ್‍ಗಳಿಗೆ ಎರಡು ಆಲೀಲುಗಳು ಇರುತ್ತದೆ. ಮೆಂಡೆಲ್ ರವರ ಮೂರು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಬಟಾಣಿ ಗಿಡದ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯೋಗಗಳು== [[File:Gregor Mendel - characteristics of pea plants - english.png|thumb|ಮೆಂಡಲ್ ತನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು<ref>Gregor Mendel: ''[http://vlp.mpiwg-berlin.mpg.de/references?id=lit26745 Versuche über Pflanzenhybriden]'' Verhandlungen des Naturforschenden Vereines in Brünn. Bd. IV. 1866, page 8</ref>]] ತನ್ನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲೂ ಏಕರೂಪತೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅನುವಂಶೀಯತೆಯ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ. ಪ್ರಯೋಗ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು [[ಬೀಜಗಣಿತ]] ರೂಪಕ್ಕೆ ಒರೆಹಚ್ಚಿ ಒಂದೊಂದು ಬಗೆಯ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಮತ್ತೊಂದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿ, ತಾಳೆನೋಡಿ ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ಗಣಿತಾತ್ಮಕವಾದ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದೇ ಆತನ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮೆಂಡಲನು ತನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಬಟಾಣಿಗಿಡಗಳನ್ನು ಆಯ್ದುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅದು ಏಕವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಯಾಗಿದ್ದು ಬೇಗ ಫಸಲು ಕೊಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದಿದ್ದುದು. ಅಲ್ಲದೆ ಬಟಾಣಿ ಗಿಡದ ಪುಷ್ಪರಚನೆ ಸ್ವಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಬೇರಾವುದೇ ಅಜ್ಞಾತ ಮೂಲದ ಪರಕೀಯ ಪರಾಗದಿಂದ ತಳಿಸಂಕರವಾಗದಂತೆ ರಕ್ಷಿತವಾಗಿತ್ತು. ತಾಯಿಗಿಡಗಳಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುವ ಬಟಾಣಿಹೂವಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಕೀಯ ಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಪಕ್ವವಾಗದ [[ಪುಂಕೇಸರ|ಪುಂಕೇಸರಗಳನ್ನು]] ತೆಗೆದು ಹಾಕಿ ಅನಂತರ ಅದರ ಶಲಾಕಾಗ್ರದ ಮೇಲೆ ಬೇರೊಂದು ತಂದೆಗಿಡದ ಪರಾಗವನ್ನು ಹಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಕೃತಕ ಪರಾಗಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದ [[ಹೂವು|ಹೂಗಳನ್ನು]] ಹೊರಗಿನ ಯಾವ ಪರಾಗವೂ ತಲುಪದಂತೆ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಇಷ್ಟಪಟ್ಟ ಗುಣಗಳಿರುವ ಪುಷ್ಪಪರಾಗವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಗಿಡಕ್ಕೆ ಹಾಯಿಸಬಹುದಾಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎತ್ತರವಾದ ಗಿಡದ ಪರಾಗವನ್ನು ಕುಳ್ಳು ಗಿಡದ ಹೂವಿನ ಶಲಾಕಾಗ್ರದ ಮೇಲೆ ಕೃತಕವಾಗಿ ತಂದುಹಾಕಬಹುದು. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಪರಿಚಿತ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳುಳ್ಳ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಹೀಗೆ ನಡೆಸಿದ ಕೃತಕ ಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಯಿಂದ ಅಂಡಾಶಯಗಳು [[ಬೀಜ|ಬೀಜಗಳನ್ನು]] ಉತ್ಪಾದಿಸುವುವು. ಈ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತಿದಾಗ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಗಿಡಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಬೀಜಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ತಿರುಗಿ ಬಿತ್ತಿದಾಗ ಹುಟ್ಟುವ ಗಿಡಗಳು ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಗಿಡಗಳೆಂದೂ ಅದೇ ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತಿ ಪಡೆಯುವ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಮೂರನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಗಿಡಗಳೆಂದೂ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಳಿಪೀಳಿಗೆಯನ್ನು F₁, F₂, F₃, F₄………ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಪದಸಂಕೇತದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ಏಕಮಾನ ಘಟಕ ನಿಯಮ== ತಾನು ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯೋಗ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಎತ್ತರವಾದ ಬಟಾಣಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು, ಗಿಡ್ಡಜಾತಿಯ ಗಿಡಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಡ್ಡಹಾಯಿಸಿ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಮೆಂಡಲ್ ಪಡೆದು ಬಿತ್ತಿದ. ಇದರಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಗಿಡಗಳೆಲ್ಲವೂ ಮೆಂಡಲ್ ಎಣಿಸಿದಂತೆ ಮಧ್ಯಮಾವರ್ತಿ ಎತ್ತರದ ಗಿಡಗಳಾಗಿರದೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿ ಎತ್ತರವಾದ ಗಿಡಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಈ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಗಿಡಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ವಕೀಯ ಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಯಾಗಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟು ಅನಂತರ ಪಡೆದ ಬೀಜಗಳಿಂದ ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಪಡೆದಾಗ ಶೇಕಡಾ 75ರಷ್ಟು ಗಿಡಗಳು ಎತ್ತರವಾಗಿಯೂ ಶೇಕಡಾ 25ರಷ್ಷು ಗಿಡಗಳು ಕುಳ್ಳಾಗಿಯೂ ಇದ್ದವು. ಅಂದರೆ ಎತ್ತರವಾದ ಗಿಡ ಮತ್ತು ಕುಳ್ಳಗಿಡಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ 3:1 ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಇದ್ದುವು. ಕುಳ್ಳ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಸ್ವಕೀಯ ಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಿದ 3ನೆಯ ಪೀಳಿಗೆ ಬೀಜದಾಗ ಎಲ್ಲ ಗಿಡಗಳು ಕುಳ್ಳಾಗಿಯೇ ಇದ್ದುವು. ಮೆಂಡಲ್ ನಡೆಸಿದ ಮೇಲಿನ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಅನುವಂಶಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳಾದ ಆಕಾರ, ಬಣ್ಣ, ರುಚಿ ಮುಂತಾದವು ಯಾವುದೊ ಒಂದು ಘಟಕದಿಂದ ನಿರ್ಧರಿತವಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ. ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಎತ್ತರದ ಗಿಡ ಮತ್ತು ಕುಳ್ಳಗಿಡಗಳೆರಡು ಬಗೆಯವೂ ಇರುವುದರಿಂದ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಬೀಜಗಳಲ್ಲಿ ಘಟಕಗಳು ಜೋಡಿಯಾಗಿದ್ದು ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಬಿತ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಚದರಿ ಹೋಗಿ ತಿರುಗಿ ಒಂದೊಂದು ಘಟಕವೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಘಟಕಗಳು ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಬ್ಭಾಗ ಹೊಂದಿ ಎರಡೂ ಘಟಕಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೊಂದುತ್ತವೆ. ಎತ್ತರ ಜಾತಿಯ ಬಟಾಣಿಗಿಡವನ್ನು ಗಿಡ್ಡ ಬಟಾಣಿಗಿಡದೊಂದಿಗೆ ಅಡ್ಡಹಾಯಿಸಿದಾಗ ಲಭಿಸುವ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಎತ್ತರದ ಗಿಡಗಳೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕ ಕುಳ್ಳಗಿನ ಘಟಕದೊಡನೆ ಜೊತೆಗೂಡಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕ ಪ್ರಬಲವಾದ ಘಟಕವಾದ್ದರಿಂದ ಅಪ್ರಬಲ ಘಟಕವಾದ ಕುಳ್ಳುತನವನ್ನು ಮರೆಮಾಡಿ, ಇದರ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದಿಂದ ಎಲ್ಲ ಗಿಡಗಳೂ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಇರುವ ಹಾಗೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪೀಳಿಗೆಯ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತಿದಾಗ ಹುಟ್ಟುವ ಗಿಡಗಳಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೂಡಿದ್ದ ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕವೂ ಮತ್ತು ಕುಳ್ಳುತನದ ಘಟಕವೂ ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿ ಹಂಚಿಹೋಗಿ ಎತ್ತರದ ಗಿಡಗಳು ಮತ್ತು ಕುಳ್ಳಗಿನ ಗಿಡಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಸರ್ವಸಾಧ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೂಡಿದ ಅಥವಾ ಹಂಚಿಹೋಗುವ ನಿಯಮದಿಂದ ಜೀವಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಪ್ರೇರಕವಾದ ಅಂಶ ಅಥವಾ ಘಟಕಗಳಿವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಬಂತು. ಇವು ತಂದೆ ತಾಯಿ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವ ಸಾಧನೆಗಳು. ತಂದೆ ಅಥವಾ ತಾಯಿಯ ಒಂದು ಗೊತ್ತಾದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಕವಾದ ಘಟಕವನ್ನು ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಸಾಗಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಿಯಲ್ಲೂ ಒಂದು ಗುಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಎರಡು ಘಟಕಗಳು ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ವೇದ್ಯ. ಅಂದರೆ ತಂದೆಯಿಂದ ಒಂದು ಘಟಕ ಮತ್ತು ತಾಯಿಯಿಂದ ಒಂದು ಘಟಕ-ಹೀಗೆ ಪಡೆದ ತಳಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಈ ಘಟಕಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಉದ್ಭವವಾಗುತ್ತವೆ. ಘಟಕ ಅಥವಾ ಜೀನಿಗಳು ಅನುವಂಶೀಯತೆಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಈ ಘಟಕಗಳು ಒಂದು ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಇದೇ ''ಏಕಮಾನ ಘಟಕ ನಿಯಮ'' (ಲಾ ಆಫ್ ಯೂನಿಟ್ ಕ್ಯಾರಕ್ಟರ್). ==ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ನಿಯಮ== ಒಂದು ಪೋಷಕನಲ್ಲಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜೀನ್‌ಗೆ, ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಆಲಿಲುಗಳು ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಮೇಲೆ ಇರುತ್ತದೆ. "ಅರೆವಿದಳನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಆಲಿಲುಗಳು ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ". ಇದು ಮೆಂಡೆಲ್‍ನ ಎರಡನೆಯ ನಿಯಮ, 'ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ನಿಯಮ'. ನಿರ್ದಿಷ್ಟಾವಾಗಿ, ಅರೆವಿದಳನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಎರಡನೆಯ ಜೀವಕೋಶ ವಿಭಾಗವಾಗುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಆಲೀಲುಗಳು ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಿಯಲ್ಲೂ ಒಂದೊಂದು ಗುಣಲಕ್ಷಣವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಒಂದೊಂದು ಘಟಕವಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಲಕ್ಷಣಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಜೊತೆ ಘಟಕಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಜೋಡಿ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಂದೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತೊಂದು ತಾಯಿಯಿಂದಲೂ ಬಂದು ಸೇರಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಘಟಕ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದ್ದರೆ ಅದು ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಗರ್ಭಾಂಕುರತೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಂದುಗೂಡಿದ್ದ ಘಟಕಗಳು ಪರಾಗ ಮತ್ತು ಅಂಡಕಗಳು ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುವಾಗ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡ ಪ್ರತಿ ಘಟಕವೂ ಮೂಲ ಘಟಕದಂತೆಯೇ ತನ್ನ ವ್ಯತ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದೇ ''ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ನಿಯಮ'' (ಲಾ ಆಫ್ ಸೆಗ್ರಿಗೇಷನ್). ಮೆಂಡಲನು ನಡೆಸಿದ ಎತ್ತರದ ಮತ್ತು ಕುಳ್ಳಗಿನ ಬಟಾಣಿಗಿಡದ ಅಡ್ಡಹಾಯ್ಕೆ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ 'T' ಎಂಬುದು ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕ ಅಥವಾ ಜೀನಿಯ ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ಇದು ಎತ್ತರತನವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. 't' ಎಂಬುದು ಕುಳ್ಳುತನದ ಘಟಕ ಅಥವಾ ಜೀನಿಯ ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ಇದು ಕುಳ್ಳುತನವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. 'T'ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ದೊಡ್ಡ ಅಕ್ಷರ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಗುಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಲಿಪಿಸಂಕೇತ. ಅದೇ 't' ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಸಣ್ಣ ಅಕ್ಷರ ಅಪ್ರಬಲವಾದ ಗುಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಲಿಪಿಸಂಕೇತ. ಎತ್ತರತನವುಳ್ಳ ತಂದೆತಾಯಿಯನ್ನು TT ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಘಟಕವು ಒಂದು ತಂದೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತೊಂದು ತಾಯಿಯಿಂದಲೂ ಕೂಡಿಬಂದಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವು ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆಯೇ 'tt' ಎಂಬುದು ಕುಳ್ಳಗಿನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಸಂಕೇತ. P ಎಂಬ ಲಿಪಿ ಪಿತೃಪೀಳಿಗೆಯ ಸಂಕೇತ. ==ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ನಿಯಮ== ಒಂದು ಜೀವಿಯ ಸ್ವರೂಪ ತನ್ನ ಸಂತತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಗುಣಲಕ್ಷಣ (ಟ್ರೈಟ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಆಲೀಲನ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು 'ಪ್ರಾಬಲ್ಯ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಪೋಷಕರಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡು, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಂತತಿಯಲ್ಲಿ (''ಆಫ್‌ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್'') ಒಂದು ಆಲೀಲಿನ ಪ್ರಕಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. "ಒಂದು ಪೋಷಕನಲ್ಲಿ (ಮೂಲದಲ್ಲಿ) ಪ್ರಭಾವೀ ಆಲೀಲಿನ ಎರಡು ಪ್ರತಿಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಪೋಷಕದಲ್ಲಿ ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲಿನ ಎರಡು ಪ್ರತಿಗಳು ಇರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವಿಧವಾದ ಜಿನೋಟೈಪ್ ಅನ್ನು ಅನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಸಂತತಿಯು ಪಡೆದುಕೊಳುತ್ತದೆ. ಸಂತತಿಯು ಪ್ರಭಾವೀ ಫಿನೋಟೈಪ್ ಅನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮೆಂಡೆಲ್‍ನ ಮೊದಲನೆಯ ನಿಯಮ, 'ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ನಿಯಮ'.[[File:Dominant-recessive inheritance P - F1 - F2.png|thumb|F₁ ಪೀಳಿಗೆ: ಎಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳು ಅದೇ ಜೀನೋಟೈಪ್‍ ಮತ್ತು ಅದೇ ಪ್ರಕಟ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇದು ಪ್ರಭಾವೀ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ (<span style="color:#990000;">red</span>).<br />F₂ ಪೀಳಿಗೆ: ಎರಡನೇ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟ ಲಕ್ಷಣಗಳು 3 : 1 ಅನುಪಾತವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.<br />ಜೀನೋಟೈಪ್‍ನಲ್ಲಿ 25 % ಪ್ರಭಾವೀ ಲಕ್ಷಣವಿರುವ ಸಮಯುಗ್ಮಜವಾಗಿರುತ್ತವೆ, 50 % ಅಪ್ರಭಾವಿ ಲಕ್ಷಣದ ಭಿನ್ನಯುಗ್ಮಜೀಯ ಆನುವಂಶಿಕ ವಾಹಕಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ, 25 % ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆನುವಂಶಿಕ ಲಕ್ಷಣವಿರುವ ಸಮಯುಗ್ಮಜೀಯವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅಪ್ರಭಾವಿ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತವೆ.]] ಈ ಪಿತೃಗಳು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದ ಲಿಂಗಕೋಶಿಕ ಅಥವಾ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳಲ್ಲಿ ಘಟಕಗಳು ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಲಿಂಗಕೋಶಿಕಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಘಟಕಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಗರ್ಭಾಂಕುರತೆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಮತ್ತು ಗಂಡು ಲಿಂಗಕೋಶಿಕಗಳು ಕೂಡಿದಾಗ T ಮತ್ತು t ಘಟಕಗಳು ಅಂದರೆ ಒಂದು ಪ್ರಬಲಘಟಕ ಮತ್ತೊಂದು ಅಪ್ರಬಲಘಟಕ ಜೋಡಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ಮಿಶ್ರತಳಿಯಲ್ಲಿ Tt ಎಂಬ ಘಟಕರೂಪ ಅಥವಾ ಜೀನಿರೂಪ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು Tt ಎಂದು ತೋರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಈ ಪೀಳಿಗೆಯ ಗಿಡದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವಕೋಶದಲ್ಲಿ ಎತ್ತರತನದ ಒಂದು ಘಟಕ ಕುಳ್ಳುತನದ ಇನ್ನೊಂದು ಘಟಕ ಇರುತ್ತದೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಗಿಡಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಕೀಯಪರಾಗಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಎರಡು ರೀತಿಯ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಗಂಡು, ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಣ್ಣು. ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾದ ಗಂಡು ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಭಾಗ T ಘಟಕ ಅಂದರೆ ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕ ಇದ್ದರೆ ಉಳಿದ ಇನ್ನರ್ಧಭಾಗದಲ್ಲಿ t ಅಂದರೆ ಕುಳ್ಳುತನದ ಘಟಕ ಇರುತ್ತದೆ. ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾದ ಹೆಣ್ಣು ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅರ್ಧ ಭಾಗ T ಘಟಕ, ಇನ್ನರ್ಧಭಾಗ t ಘಟಕ ಇರುತ್ತದೆ. ಗರ್ಭಾಂಕುರತೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳು ಯಾದೃಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. T ಸಂಕೇತದ ಗಂಡು ಗ್ಯಾಮೀಟು T ಸಂಕೇತದ ಹೆಣ್ಣು ಗ್ಯಾಮೀಟಿನೊಡನೆ ಸೇರಿ ಎರಡನೆಯ ತಳಿಯಲ್ಲಿ TT ಘಟಕದ ಜೀವಿಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ: 'T' ಸೇರಿ 'Tt' ಘಟಕದ ಜೀವಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ; 't' ಸಂಕೇತದ ಗಂಡು ಗ್ಯಾಮೀಟು 'T' ಸಂಕೇತದ ಹೆಣ್ಣು ಗ್ಯಾಮೀಟಿನೊಡನೆ ಬೆರೆತು 'tT' ಘಟಕದ ಜೀವಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ; 't' ಸಂಕೇತದ ಗಂಡು ಗ್ಯಾಮೀಟು 't' ಸಂಕೇತದ ಹೆಣ್ಣು ಗ್ಯಾಮೀಟಿನೊಡನೆ ಬೆರೆತು 'tt' ಘಟಕ ಜೀವಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಗರ್ಭಾಂಕುರತೆಯಿಂದ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ವಿಧದ ಸಂಯೋಜನೆಗಳ ಸಾಧ್ಯತೆ ಉಂಟು. TT ಘಟಕದ ಗಿಡವು ಎತ್ತರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಎತ್ತರತನದ ಜೀನ್‌ಗಳು ಮಾತ್ರ ಇವೆ. Tt ಘಟಕದ ಎರಡು ಸಂಯೋಜಿತ ಗಿಡಗಳಿವೆಯಷ್ಟೆ. ಇವು ಕೂಡ ಎತ್ತರವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ 'T' ಎಂಬ ಎತ್ತರತನದ ಘಟಕ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಕುಳ್ಳುತನದ ಘಟಕವಾದ 't' ಘಟಕವನ್ನು ಮಸಕು ಮಾಡುತ್ತದೆ. tt ಘಟಕವುಳ್ಳ ಗಿಡಗಳೂ ಗಿಡ್ಡವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ t ಎಂಬ ಕುಳ್ಳುತನದ ಘಟಕವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇವು ಪಡೆದಿವೆ. ಹೀಗೆ TT, Tt, tT ಎಂಬ ಮೂರು ವಿಧದ ಸಂಯೋಜನೆಯುಳ್ಳ ಗಿಡಗಳು ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದು tt ಎಂಬ ಘಟಕದ ಗಿಡಗಳು ಕುಳ್ಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ 3:1 ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಗಿಡಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ: ಇದರಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೇನೆಂದರೆ ಎರಡು ಜೀವಿಗಳು ಬಾಹ್ಯನೋಟದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ರೀತಿ ಇದ್ದರೂ ಅವುಗಳು ಹೊಂದಿರುವ ಜೀನ್ ಅಥವಾ ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುತ್ತದೆ. ಮಿಶ್ರತಳಿಯಲ್ಲಿ-Tt ಎಂಬ ಘಟಕರೂಪ ಅಥವಾ ಜೀನಿರೂಪ (Tt ಮತ್ತು tT) ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆಯಷ್ಟೆ. ಇದೇ ಆ ಜೀವಿಯ ನಿಜವಾದ ರೂಪ. ಆದರೆ ಶುದ್ಧಸಂತಾನದ ಹಾಗೂ ಮಿಶ್ರ ತಳಿಯ ಜೀವಿ ಎತ್ತರವಾಗಿ (TT ಮತ್ತು Tt) ಕಾಣುವುದರಿಂದ ಜೀವಿಯ ದೃಶ್ಯರೂಪ (ಫೀನೊಟೈಪ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇರೆ ತೆರನಾದ ಎರಡು ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿ ಆದ ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪವನ್ನು ಅಂದರೆ TT ಮತ್ತು tt ಯನ್ನು ಸಮಜಂಪತಿ ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪ (ಹೋಮೋಜೈಗಸ್) ಎಂದೂ ಬೇರೆ ತೆರನಾದ ಘಟಕಗಳು ಸೇರಿ ಆದ ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪವನ್ನು ಅಂದರೆ Tt ಘಟಕವನ್ನು ವಿಷಮ ಜಂಪತಿ ಸಂಯುಕ್ತರೂಪ (ಹೆಟರೊಜೈಗಸ್) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಜಂಪತಿರೂಪದ ಜೀವಿಗಳು ಶುದ್ಧಸಂತಾನದ ಜೀವಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಸಮಜಂಪತಿ ಸಂಯುಕ್ತರೂಪದ ಗಿಡಗಳು, ಸ್ವಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಯಿಂದಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಜಂಪತಿರೂಪದ ಗಿಡದೊಡನೆ ಅಡ್ಡ ಹಾಯಿಸಿದಾಗಲೀ ತಮಗೆ ತದ್ರೂಪವಾದ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಪರಸ್ಪರ ಅಡ್ಡಹಾಯ್ಕೆಯಿಂದ ಕೆಲವು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ತಂದೆ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಪ್ರಬಲ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಮಸುಕುಮಾಡಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.<ref name="Mendelian Principles">Rutgers: [http://lifesci.dls.rutgers.edu/~mcguire/Toolbox-Demo/Basic%20Genetics/Mendelian%20Principles.htm Mendelian Principles] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210514212942/http://lifesci.dls.rutgers.edu/~mcguire/Toolbox-Demo/Basic%20Genetics/Mendelian%20Principles.htm |date=2021-05-14 }}</ref> ಇದೇ ''ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ನಿಯಮ'' (ಲಾ ಆಫ್ ಡಾಮಿನೆನ್ಸ್). ==ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಂಗಡಣೆ ನಿಯಮ== ಎರಡನೆಯ ಜೀವಕೋಶದ ವಿಭಾಗದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಆಲೀಲಿನ ಜೋಡಿ ಎರಡು ಮರಿ ಜೀವಕೋಶಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಜೋಡಿಯ ಬೇರ್ಪಡಿಕೆಯು, ಇನ್ನೊಂದು ಆಲೀಲಿನ ಜೋಡಿಯ ಬೇರ್ಪಡಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ". ಇದು ಮೆಂಡೆಲ್‍ನ ಮೂರನೆಯ ನಿಯಮ, 'ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಂಗಡಣೆ ನಿಯಮ'. ಒಂದು ಜೀನಿನಿಂದ ಆನುವಂಶಿಕವಾಗಿ ಬಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು, ಇನ್ನೊಂದು ಜೀನಿನಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಗುಣಲಕ್ಷಗಳಿಂದ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ: ಅರೆವಿದಳನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿವಿಧ ವರ್ಣತಂತುವಿನ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಜೀನ್‌ಗಳು ಎರಡು ಮರಿ ಜೀವಕೋಶಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ದ್ವಿಗುಣ ಮಿಶ್ರತಳಿ ಎಂದರೆ ಎರಡು ಬೇರೆ ಗುಣಗಳಿರುವ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರತಳೀಕರಣ ಮಾಡುವುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮೆಂಡಲ್ ಎರಡು ಜಾತಿಯ ಬಟಾಣಿಗಿಡಗಳನ್ನು ಅಡ್ಡಹಾಯಿಸಿದ. ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಗಿಡದ ಬಟಾಣಿ ಬೀಜಗಳು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣವನ್ನೂ ಗುಂಡನೆಯ ಆಕಾರವನ್ನೂ ಪಡೆದಿದ್ದುವು. ಇನ್ನೊಂದು ಜಾತಿಯ ಗಿಡದ ಬಟಾಣಿ ಬೀಜಗಳು ಹಸುರು ಬಣ್ಣದವಾಗಿದ್ದು ಸುಕ್ಕುಸುಕ್ಕಾಗಿದ್ದವು. ಈ ಮಿಶ್ರತಳಿ ಪ್ರಯೋಗದ ಮೂಲಕ ಮೆಂಡಲ್ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ದುಂಡಗಿನ ಆಕಾರಗಳು ಪ್ರಬಲಗುಣಗಳೆಂದೂ ಹಸುರು ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸುಕ್ಕು ಅಪ್ರಬಲಗುಣಗಳೆಂದೂ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿದ. ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ YY ಎಂಬ ಸಂಕೇತ ಮತ್ತು ದುಂಡಗಿನ ಆಕಾರಕ್ಕೆ RR ಎಂಬ ಸಂಕೇತ. ಅದೇ ಹಸುರು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ yy ಮತ್ತು ಸುಕ್ಕು ನಿರಿಗೆಗೆ rr ಎಂಬ ಸಂಕೇತಗಳು. ಪ್ರಬಲಗುಣವಿರುವ ಪಿತೃತಳಿಗಳು Y, R ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಬೇರೆಯುವು y, r ಇರುವ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಯುಗ್ಮಗಳು Yy, Rr ಜೀನಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಯುಗ್ಮಗಳಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾದ ಗಿಡಗಳೆಲ್ಲ ಹಳದಿಬಣ್ಣದ ಗುಂಡುಬೀಜಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಹಳದಿಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಗುಂಡಾಕಾರ ಪ್ರಬಲ ಘಟಕ ಜೋಡಿ. ಈ ಮೊದಲನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಗಿಡಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ಜಂಪತಿಯ ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪಗಳೆಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಇವನ್ನು ಸ್ವಪರಾಗಾರ್ಪಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದಾಗ ಹೆಣ್ಣು ಮತ್ತು ಗಂಡು ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳು ಉದ್ಭವವಾದುವು. ಗಂಡಿನಲ್ಲೂ ಹೆಣ್ಣಿನಲ್ಲೂ ನಾಲ್ಕು ರೀತಿಯ ಗ್ಯಾಮೀಟುಗಳನ್ನು ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು: YR, Yr, yR ಮತ್ತು yr ಇವು ಸೇರಿ ಎರಡನೆಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಯುಗ್ಮಗಳು ಉದ್ಭವವಾಗುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ದೃಶ್ಯರೂಪಗಳು 9: 3: 3: 1 ಎಂಬ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಜೀವಿಯಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಕ್ಲಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿರುವುದರಿMದ ಆ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಕಾರಣಗಳಾದ ಘಟಕ ಅಥವಾ ಜೀನಿಗಳ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಮೆಂಡಲ್ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ದ್ವಿಗುಣ ಮಿಶ್ರತಳಿ ಅಡ್ಡಹಾಯುವಿಕೆಯಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದ. ಅಂದರೆ ಒಂದು ಜೊತೆ ಘಟಕಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗುವಾಗ [[ಜೀವಕೋಶ|ಜೀವಕೋಶದಲ್ಲಿರುವ]] ಇತರೆ ಘಟಕಜೋಡಿಗಳ ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗದೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ವಿಂಗಡಣೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name="Neil A 2003, page 293-315">[[Neil A. Campbell]], [[Jane B. Reece]]: Biologie. Spektrum-Verlag 2003, page 293-315. {{ISBN|3-8274-1352-4}}</ref> ಇದೇ ''ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಂಗಡಣೆ ನಿಯಮ'' (ಲಾ ಆಫ್ ಇಂಡಿಪೆಂಡೆಂಟ್ ಅಸಾರ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್). == ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು == ೧೮೦೦ರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಬೈರಾಗಿಯಾದ ಗ್ರೆಗರ್ ಜೋಹಾನ್ ಮೆಂಡೆಲ್ ರವರು ಬಟಾಣಿ ಗಿಡದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಜ್ಞಾನವನ್ನು 'ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು' ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಅಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಭಾವೀ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಪ್ರಭಾವೀ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಕ್ಕಳು, ಒಂದು ಆಲೀಲನ್ನು ತಂದೆಯಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಆಲೀಲನ್ನು ತಾಯಿಯಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಎರಡು ಆಲೀಲುಗಳು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಮಕ್ಕಳ ಫಿನೋಟೈಪ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆ. ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಕೂದಲು, ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಕಣ್ಣುಗಳಾದ ಗುಣಲಕ್ಷಣದ ದೈಹಿಕ ತೋರಿಕೆಯನ್ನು 'ಫಿನೋಟೈಪ್' ಎಂದು ಕರಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಪ್ರಭಾವೀ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಮಗು, ಪ್ರಭಾವೀ ಫಿನೋಟೈಪನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಮಗು, ಅಪ್ರಭಾವಿ ಫಿನೋಟೈಪವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. === ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸ್ === [[ಚಿತ್ರ:Punnett_square_mendel_flowers.svg|thumb|ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸ್]] ಸಂತತಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಫಿನೊಟೈಪುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯನ್ನು 'ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 'ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಸ್ವ್ಕೇರ್' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಪೋಷಕವನ್ನು ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸ್ ಮೇಲಿನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪೋಷಕರ ಎರಡು ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೆನೇಯ ಪೋಷಕವನ್ನು ಪುನ್ನೆಟ್ಟ್ ಬಾಕ್ಸಿನ ಒಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪೋಷಕರ ಒಂದು ಪ್ರಭಾವೀ ಆಲಿಲ್ ಮತ್ತು ಒಂದು ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣಕ್ಷರದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆಂಡೆಲ್ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ ಬಟಾಣಿ ಪೋಷಕ ಗಿಡದ ಫಿನೋಟೈಪ್ ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಮತ್ತೊಂದು ಪೋಷಕ ಗಿಡದ ಫಿನೋಟೈಪ್ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಈ ಎರಡು ಪೋಷಕ ಗಿಡದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪೋಷಕ ಗಿಡ, ತನ್ನ ಒಂದು ಆಲೀಲನ್ನು ಸಂತತಿಗೆ ನೀಡಿತ್ತು. ಸಂತತಿಯ ಆಲೀಲುಗಳನ್ನು ಈ ನಾಲ್ಕು ಚಿಕ್ಕ ಬಾಕ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಸಂತತಿಯು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣ ಅಥವಾ ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಗ್ರೆಗರ್ ಮೆಂಡೆಲ್ ರವರು ಋಜುವಾತು ಮಾಡಿತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. == ನಾನ್ ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು == ಒಂದು ಜೀನಿನಿಂದ ಪ್ರಭಾವೀ ಮತ್ತು ಅಪ್ರಭಾವಿ ಆಲೀಲುಗಳು ಸಂತತಿಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಗಳನ್ನು ನಾನ್ ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಟ್ರೈಟ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೂದಲಿನ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ಎತ್ತರವು ಬಹುಪೂರ್ವಿಕ (ಪಾಲಿಜೆನಿಕ್) ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಈ ಪಾಲಿಜಿನಿಕ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನಾನ್ ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ: ಈ ಪಾಲಿಜೆನಿಕ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಆಲೀಲುಗಳು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಫಿನೋಟೈಪ್‍ಗಳಿಗೆ ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಪ್ರಭಾವೀ ಅಥವಾ ಅಪ್ರಭಾವಿ ಅಲೀಲುಗಳಿಲ್ಲದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು 'ಕೋ ಡಾಮಿನೆನ್ಸ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಕ್ತದ ರೀತಿಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಆನುವಂಶಿಕತೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಆನುವಂಶಿಕತೆಗಳು ಒಂದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜೀನ್‍ಗಳ ಮಾದರಿಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು: ಕಣ್ಣಿನ ಬಣ್ಣ, ಕೂದಲಿನ ಬಣ್ಣ, ರಕ್ತ ಗುಂಪಿನ ಆನುವಂಶಿಕತೆ, ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿರುವ (ಡಾಮಿನೆಂಟ್) ಅಥವಾ ನಿಯಕ್ತವಾದ (ರಿಸಿಸ್ಸಿವ್) ಕಿವಿಯ ಹಾಲೆಗಳು, ಮಾರ್ಟನ್ಸ್ ಟೋ, ಫಿನೈಲಥಿಯೋಕಾರ್ಬಮೈಡ್ (ಡಾಮಿನೆಂಟ್) ರುಚಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನೋಡುವುದು. ಗಿಡಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರು ಒಬ್ಬರಿಗಿಂತ ಇನೊಬ್ಬರು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ, ಈ ಮೆಂಡೆಲಿಯನ್ ಆನುವಂಶಿಕತೆ ಒಂದು ಕಾರಣ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು== * [http://www.khanacademy.org/video/introduction-to-heredity?playlist=Biology Khan Academy, video lecture] * [http://anthro.palomar.edu/mendel/mendel_2.htm Probability of Inheritance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130704025843/http://anthro.palomar.edu/mendel/mendel_2.htm |date=2013-07-04 }} * [http://www.biotechlearn.org.nz/themes/mendel_and_inheritance/mendel_s_principles_of_inheritance Mendel's principles of Inheritance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161119044839/http://biotechlearn.org.nz/themes/mendel_and_inheritance/mendel_s_principles_of_inheritance |date=2016-11-19 }} * [http://www.ndsu.edu/pubweb/~mcclean/plsc431/mendel/mendel1.htm Mendelian genetics] {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಮೆಂಡಲನ ನಿಯಮಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] 86blg00no947y407nf3njxdizqtlgsq 0 150915 1258720 1175503 2024-11-20T08:08:05Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258720 wikitext text/x-wiki  {{Infobox raga|raga_name=ರಾಗೇಶ್ರೀ|ಥಾಟ್=ಖಮಾಜ್|time=ರಾತ್ರಿಯ ಎರಡನೇ ಪ್ರಹರ|vadi=ಗ|samavadi=ನಿ|synonym=ರಾಗೇಶ್ವನ್|equivalent=ಬಾಗೇಶ್ರೀ}} '''ರಾಗಶ್ರೀ''' ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು [[ರಾಗ|ರಾಗವಾಗಿದ್ದು]], [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ|ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎರಡರಲ್ಲೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಖಮಾಜ್ ಥಾಟ್ ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಇದು ಆರೋಹಣದಲ್ಲಿ ಪೆಂಟಾಟೋನಿಕ್ , ಅವರೋಹದಲ್ಲಿ ಹೆಕ್ಸಾಟೋನಿಕ್.ಇದು ಔಡವ -ಶಾಡವ್ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ರಾಗ.ಇದು ತುಂಬಾ ಮಧುರವಾದ ರಾಗ. === '''ಥಾಟ್''' === ಇದು ಖಮಾಜ್ ಥಾಟ್ ಗೆ ಸೇರಿದ ರಾಗ. '''ಸಮಯ''' ಇದನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಡಿಸುವ ಸಮಯ ರಾತ್ರಿಯ ಎರಡನೆಯ ಪ್ರಹರ. '''ವಾದಿ ಮತ್ತು ಸಂವಾದಿ''' ವಾದಿ ಸ್ವರ: ಗಂಧಾರ ಸಂವಾದಿ ಸ್ವರ: ನಿಷಾಧ == ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು == === ಭಾಷೆ: [[ತಮಿಳು]] === == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://www.itcsra.org/sra_others_samay_index.html ಸಮಯ ಮತ್ತು ರಾಗಗಳ ಮೇಲೆ SRA] * [http://www.itcsra.org/sra_raga/sra_raga_that/sra_raga_that_index.html ರಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಥಾಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ SRA] * [https://web.archive.org/web/20070510143551/http://www.sawf.org/music/articles.asp?pn=Music ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜನ್ ಪರಿಕ್ಕರ್] * [http://www.chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/rageshri.shtml ರಾಗ್ ರಾಗೆಶ್ರೀ ಸಿನಿಮಾದ ಹಾಡುಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230721161627/http://www.chandrakantha.com/raga_raag/film_song_raga/rageshri.shtml |date=2023-07-21 }} {{ಸಮಯಾಧಾರಿತ ರಾಗಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ರಾಗಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ರಾಗಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] 5g9thp5rtngfg8yyztjoyvcrsc7exqn 0 151528 1258640 1186775 2024-11-19T23:48:10Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258640 wikitext text/x-wiki {{Infobox television season|image= |caption=|bgcolour=#00A4CD |country=[[ಭಾರತ]] |season_name = ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ OTT - 1 |num_episodes=42|network=[[ವೂಟ್]]|first_aired={{Start date|2022|8|6|df=yes}}|last_aired={{End date|2022|09|16|df=y}}|next_series=[[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_9)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 9]]|episode_list= |prev_series=[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 8)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 8]]}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description is different from Wikidata]] <span></span><templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಒಟಿಟಿ ಕನ್ನಡ 1''''' , ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ಃ ಓವರ್ - ದಿ - ಟಾಪ್ ಕನ್ನಡ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸರಣಿಯ '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ''''' ಮೊದಲ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದ್ದು , ಇದು [[ಓವರ್-ದಿ-ಟಾಪ್ ಮಾಧ್ಯಮ ಸೇವೆ|ಒಟಿಟಿ ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್]] ವೂಟ್ ಮತ್ತು [[ವೂಟ್]] ಸೆಲೆಕ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಇದು 2021ರ ಆಗಸ್ಟ್ 6ರಂದು [[ವಿಯಾಕಾಂ 18|ವಯಾಕಾಮ್]] 18ರ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆ ವೂಟ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆ ವೋಟ್ ಸೆಲೆಕ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತು. ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ಸುದೀಪ್]] ಇದ್ದರು.<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss OTT Kannada: Mega show to stream on Voot.here |url=https://m.economictimes.com/magazines/panache/buzz/bigg-boss-ott-kannada-mega-show-to-stream-on-voot-check-details-here/articleshow/93394223.cms/ |access-date=2021-08-08 |website=The Economic Times |language=en |archive-date=2022-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220806143804/https://m.economictimes.com/magazines/panache/buzz/bigg-boss-ott-kannada-mega-show-to-stream-on-voot-check-details-here/articleshow/93394223.cms |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada OTT: Voot’s aggressive strategy to grow its base in Karnataka |url=https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/voot-now-focusing-to-grow-its-base-in-kannada/article65713496.ece/ |access-date=2021-08-02 |website=The Hindu |language=en}}</ref> ಒಟಿಟಿ ಸೀಸನ್ 16 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2022 ರಂದು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಂಡಿತು. ರೂಪೇಶ್, ಆರ್ಯವರ್ಧನ್ ಅವರು ''[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 9)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ 9]]'' ರ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದರು. ರೂಪೇಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಈ ಋತುವಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನಕಾರರಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು. == ನಿರ್ಮಾಣ == 2022ರ ಜುಲೈ 22ರಂದು , [[ವೂಟ್|ವೂಟ್‌ನ]] ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ಸ್ಕ್ಲೂಸಿವ್ ಸೀಸನ್ ಅನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ [[ಸುದೀಪ್]] ಅವರ ಒಂದು ಪೋಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು.<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss OTT Kannada to premiere in August, Kiccha Sudeep will host |url=https://www.hindustantimes.com/entertainment/web-series/bigg-boss-ott-kannada-to-premiere-in-august-kiccha-sudeep-will-host-101657860501302.html/ |access-date=2021-07-15 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> ಜುಲೈ 23ರಂದು [[ವೂಟ್]] ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಒಟಿಟಿ ಕನ್ನಡ ಮೊದಲ ಸೀಸನ್‌ನ ಪ್ರೋಮ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |date=23 July 2022 |title=Kiccha Sudeep all set to host Bigg Boss Kannada OTT. Disclose the new promo. See Here! |url=https://www.instagram.com/tv/CgV2CmfJu74/?igshid=YmMyMTA2M2Y= |url-access=registration |url-status=live |archive-date=<!-- 11 August 2021--> |website=Instagram |language=en}}</ref> ===ಪ್ರಸಾರ=== ಸಾಮಾನ್ಯ ಗಂಟೆ ಅವಧಿಯ ಎಪಿಸೋಡ್ಗಳ ಹೊರತಾಗಿ ವೀಕ್ಷಕರು 24x7 ನೇರ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತುಣುಕನ್ನು ಸಹ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಎಪಿಸೋಡ್ಗಳನ್ನು 24 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಲೈವ್ ಚಾನೆಲ್ ಮೂಲಕ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಎಪಿಸೋಡ್ಗಳು [[ವೂಟ್]] ಸೆಲೆಕ್ಟ್ನ ಪಾವತಿಸಿದ ಚಂದಾದಾರಿಕೆಗಾಗಿ ರಾತ್ರಿ 7 ಗಂಟೆಗೆ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಮರುದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 9 ಗಂಟೆಗೆ [[ವೂಟ್|ವೂಟ್ನಲ್ಲಿ]] ಉಚಿತವಾಗಿ ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ===ಮನೆ=== ಒಂದು ಒಳಾಂಗಣವು; ಲಿವಿಂಗ್ ರೂಮ್ , ಕಿಚನ್ , ಸ್ನಾನಗೃಹ , ಮಲಗುವ ಕೋಣೆ , ಗಾರ್ಡನ್ ಏರಿಯಾ , ಕನ್ಫೆಷನ್ ರೂಮ್ , ಡೈನಿಂಗ್ ಟೇಬಲ್ , ಈಜುಕೊಳವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. '''[[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_9)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ 9]]''' ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಪ್ರಕಾರ , ಚಾಂಪಿಯನ್ ಆದ ಸಾನಿಯಾ ಅಯ್ಯರ್, ಆರ್ಯವರ್ಧನ್ ಗುರೂಜಿ, ರಾಕೇಶ್ ಅಡಿಗ ಮತ್ತು ಟಾಪ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮರ್ ರೂಪೇಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದವರು. ಅಯ್ಯರ್ ಅವರನ್ನು 42ನೇ ದಿನದಂದು ಮತ್ತು ಗುರೂಜಿಯನ್ನು 93ನೇ ದಿನದಂದು ಹೊರಹಾಕಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಅಡಿಗಾ ಮತ್ತು ಶೆಟ್ಟಿ 14 ವಾರಗಳ ಕಾಲ ವಾಸಿಸುವ ಮೂಲಕ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ 9 ರ ಅಂತಿಮ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದರು - ಒಟಿಟಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಷ್ಟದ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಅಡಿಗ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸೀಸನ್ 9ರ ವಿಜೇತರು ಮತ್ತು 1ನೇ ರನ್ನರ್ - ಅಪ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು. == ಮನೆಯ ಸ್ಥಿತಿ == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size: 85%; line-height:25px; width:auto;" | bgcolor="#00A4CD" |'''ಸೀನಿಯರ್''' | bgcolor="#00A4CD" |'''ಮನೆಯವರು''' | bgcolor="#00A4CD" |'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ''' | bgcolor="#00A4CD" |'''ನಿರ್ಗಮಿಸಿದ ದಿನ''' | bgcolor="#00A4CD" |'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 | style="background:#fff;" |ರೂಪೇಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 | bgcolor="lightgreen" |{{Nowrap|Top Performer}} |- |2 | style="background:#fff;" |ಆರ್ಯವರ್ಧನ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 | bgcolor="gold" |ಚಾಂಪಿಯನ್ |- |3 | style="background:#fff;" |ರಾಕೇಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 | bgcolor="gold" |ಚಾಂಪಿಯನ್ |- |4 | style="background:#fff;" |ಸಾನಿಯ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 | bgcolor="gold" |ಚಾಂಪಿಯನ್ |- |5 | style="background:#fff;" |ಸೋನು |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 |{{No|Evicted}} |- |6 | style="background:#fff;" |ಸೋಮಣ್ಣ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 |{{No|Evicted}} |- |7 | style="background:#fff;" |ಜಶ್ವಂತ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 |{{No|Evicted}} |- |8 | style="background:#fff;" |ಜಯಶ್ರೀ |ದಿನ 1 |ದಿನ 42 |{{No|Evicted}} |- |9 | style="background:#fff;" |ನಂದಿನಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 35 |{{No|Evicted}} |- |10 | style="background:#fff;" |ಚೈತ್ರಾ |ದಿನ 1 |ದಿನ 28 |{{No|Evicted}} |- |11 | style="background:#fff;" |ಅಕ್ಷತಾ |ದಿನ 1 |ದಿನ 28 |{{No|Evicted}} |- |12 | style="background:#fff;" |ಉದಯ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 21 |{{No|Evicted}} |- |13 | style="background:#fff;" |ಸ್ಪೂರ್ತಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 14 |{{No|Evicted}} |- |14 | style="background:#fff;" |ಅರ್ಜುನ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 13 |{{Quit|Walked}} |- |15 | style="background:#fff;" |ಕಿರಣ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{no|Evicted}} |- |16 | style="background:#fff;" |ಲೋಕೇಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 6 |{{Quit|Walked}} |} == ಮನೆಯ ಸದ್ಯಸರು == * ಆರ್ಯವರ್ಧನ್ ಗುರೂಜಿ:- ಜನಪ್ರಿಯ ಜ್ಯೋತಿಷಿ, ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಶೇಷ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆಗಾಗ್ಗೆ ಟ್ರೋಲ್ ಆಗುವ ಅಪರೂಪದ ಜ್ಯೋತಿಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. * ಸೋನು ಶ್ರೀನಿವಾಸ್ ಗೌಡ:- ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೀಡಿಯಾ ಸೆನ್ಸೇಷನ್. * ಸಾನ್ಯಾ ಅಯ್ಯರ್:- ಪುಟ್ಟಗೌರಿ ಮದುವೆ ಎಂಬ ಮೆಗಾ ಧಾರಾವಾಹಿ ಮೂಲಕ ಬಾಲ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ಖ್ಯಾತಿ ಗಳಿಸಿದವರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಜೂನಿಯರ್ ಗೌರಿ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. * ಸೋಮಣ್ಣ ಮಾಚಿಮಾಡ:- ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ವರದಿಗಾರರು, ತಮ್ಮ ವಿಶೇಷ ಖ್ಯಾತನಾಮರ ಸಂದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬಹಳ ದಿನಗಳಿಂದ ಮಾಧ್ಯಮದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಯಶಸ್ವಿ ವರದಿಗಾರ ಮತ್ತು ಸುದ್ದಿ ನಿರೂಪಕನತ್ತ ಅವರ ಪ್ರಯಾಣವು ಉಲ್ಲೇಖಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. * ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಗೌಡ:- ಕನ್ನಡ ಕಿರುತೆರೆಯಲ್ಲಿ ದೈನಂದಿನ ಧಾರಾವಾಹಿ ಸೀತಾ ವಲ್ಲಬನೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಯ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಈಗ ಬಹಳ ಸಮಯದಿಂದ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತೆಲುಗು ದೂರದರ್ಶನ ಉದ್ಯಮದ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದಾರೆ. * ಅರ್ಜುನ್ ರಮೇಶ್:- ಬೆಳ್ಳಿತೆರೆಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಲು ಹೊರಟಿರುವ ನಟ 'ಶಿವ'ನಾಗಿ ಕಿರುತೆರೆ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅರ್ಜುನ್, ಮಹಾಕಾಳಿ ಎಂಬ ಪೌರಾಣಿಕ ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ನಾಗಿಣಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸಹ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. * ರೂಪೇಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ:- ಮಂಗಳೂರಿನವರು. ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಈ ಯುವಕ ಕನ್ನಡ, ತುಳು, ಮತ್ತು ಕೊಂಕಣಿ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ರೇಡಿಯೋ ಜಾಕಿ ಮತ್ತು ರೂಪದರ್ಶಿ ಆಗಿದ್ದಾರೆ . * ಅಕ್ಷತಾ ಕುಕಿ:- ದಾಂಡೇಲಿಯ ಈ ಯುವ ಪ್ರತಿಭೆ ತನ್ನ ಚಿಲಿಪಿಲಿ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಾಡೆಲ್ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ನಟಿಯಾಗಲು ಬಯಸಿದ್ದಾರೆ. * ರಾಕೇಶ್ ಅಡಿಗ:- ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತ ನಟ ಮತ್ತು ರಾಪರ್, ರಾಕೇಶ್ ಅವರು 2009 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚೊಚ್ಚಲ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜೋಶ್ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಬ್ರೇಕ್ ಪಡೆದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಆ ವರ್ಷದ ಟಾಪ್ ಗಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ, ಅವರು ಕೆಲವು ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. * ಚೈತ್ರಾ ಹಳಿಕೆರೆ:- ಚೈತ್ರಾ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಪತಿ ಮತ್ತು ಮಾವ ವಿರುದ್ಧ ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಿಸಿ ಸುದ್ದಿಯಾಗಿದ್ದರು. ನಟಿ ತನ್ನ ಚೊಚ್ಚಲ ಚಿತ್ರ 'ಕುಶಿ' ಮೂಲಕ ಖ್ಯಾತಿ ಗಳಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಜನಮನದಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರು ಮತ್ತು ದೈನಂದಿನ ಧಾರಾವಾಹಿ ಮರಳಿ ಮನಸಾಗಿದೆಯೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಸಣ್ಣ ಪರದೆಗೆ ಪುನರಾವರ್ತನೆ ಮಾಡಿದರು. * ಕಿರಣ್ ಯೋಗೇಶ್ವರ್:- ರೂಪದರ್ಶಿ, ನರ್ತಕಿ, ಪ್ರವಾಸ, ಉತ್ಸಾಹಿ, ಮತ್ತು ಯೋಗ ತರಬೇತುದಾರ, ಕಿರಣ್ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರತಿಭೆಯ ಮೂಟೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜಸ್ಥಾನದಿಂದ ಬಂದ ಕಿರಣ್ ಯಶಸ್ವಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಹಿಳೆಯಾಗುವತ್ತ ಪಯಣ ಬೆಳೆಸಿದ್ದಾರೆ. * ಜಯಶ್ರೀ ಆರಾಧಯ:- ಅವರು ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಉದ್ಯಮಿ. ಉಪೇಂದ್ರ ಅಭಿನಯದ 'ಎ' ಸಿನಿಮಾದ ದಿವಂಗತ ನಟಿ ಮರಿಮುತ್ತು ಅವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು ಜಯಶ್ರೀ ಆರಾಧ್ಯ ಎಂಬುದು ಅನೇಕರಿಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. * ಲೋಕೇಶ್:- ಕಾಮಿಡಿ ಕಿಲಾಡಿಗಳು ಖ್ಯಾತಿಯ ಲೋಕೇಶ್ ಕನ್ನಡ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ಹೊಸಬರೇನಲ್ಲ. ನಟ-ಹಾಸ್ಯಗಾರನು ಪ್ರತಿ ಬಾರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಕದಿಯುತ್ತಾನೆ. ಕಾಮಿಡಿ ಕಿಲಾಡಿಗಳು ನಂತರ, ಲೋಕೇಶ್ ಕೆಲವು ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. * ಜಶ್ವಂತ್ ಮತ್ತು ನಂದು :- ಹಿಂದಿ ಟಿವಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ರೋಡೀಸ್ ಗೆದ್ದ ಜೋಡಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ., ಜಶ್ವಂತ್ ಮತ್ತು ನಂದು ಈಗ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ OTT ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. * ಉದಯ್ ಸೂರ್ಯ:- ಕಿರುತೆರೆ ನಟ == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * ವೂಟಿನಲ್ಲಿ [https://www.voot.com/shows/bigg-boss-kannada-ott/339196 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಒಟಿಟಿ ಕನ್ನಡ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220816042217/https://www.voot.com/shows/bigg-boss-kannada-ott/339196 |date=2022-08-16 }} se836eepxcsmi5wbvbaz5d58azo2x7x 0 152938 1258699 1192930 2024-11-20T04:44:12Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258699 wikitext text/x-wiki {{Paraphyletic group|name=ಮಾರ್ಮಸೆಟ್‍ಗಳು<ref name="msw3">{{MSW3 Groves|pages=129–133}}</ref><ref name="SAP">{{cite book<!-- |last1=Rylands |first1=Anthony B. --><!-- |laser --><!-- |first2=Russell A. -->|editor1-last=Garber |editor1-first=Paul A.|editor2-last=Estrada |editor2-first=Alejandro|editor3-last=Bicca-Marques |editor3-first=Júlio César|editor4-last=Heymann |editor4-first=Eckhard W.|editor5-last=Strier |editor5-first=Karen B.|editor5-link=Karen B. Strier|year=2008|title=South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Behavior, Ecology, and Conservation: Developments in Primatology: Progress and Prospects|publisher=Springer|isbn=978-0-387-78704-6|chapter=The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini): An Annotated Taxonomy|pages=23–54}}</ref>|image=Marmoset_copy.jpg|image_alt=Common marmoset ("Callithrix jacchus") at Tibau do Sul, Rio Grande do Norte|image_caption=ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಮಸೆಟ್ (''ಕ್ಯಾಲಿತ್ರಿಕ್ಸ್ ಜ್ಯಾಖೂಸ್'')|auto=yes|parent=Callitrichidae|includes=*''[[Callibella]]'' <small>[[Marc van Roosmalen|M.G.M. van Roosmalen]] & [[T. van Roosmalen]], 2003</small> (Roosmalens' dwarf marmoset) *''[[Callimico]]'' <small>[[Alípio de Miranda-Ribeiro|Miranda-Ribeiro]], 1922</small> (Goeldi's marmoset) *''[[Callithrix]]'' <small>[[Johann Christian Polycarp Erxleben|Erxleben]], 1777</small> (Atlantic marmosets) *''[[Cebuella]]'' <small>[[John Edward Gray|Gray]], 1866</small> (pygmy marmosets) *''[[Mico (genus)|Mico]]'' <small>[[René Lesson|Lesson]], 1840</small> (Amazonian marmosets)|excludes=*''[[Leontopithecus]]'' <small>[[René Lesson|Lesson]], 1840</small> (lion tamarins) *''[[Saguinus]]'' <small>[[Johann Centurius Hoffmannsegg|Hoffmannsegg]], 1807</small> (tamarins)}}'''ಮಾರ್ಮಸೆಟ್''' [[ಪ್ರೈಮೇಟ್]] ಗಣದ ''ಕ್ಯಾಲಿತ್ರೈಸಿಡೀ'' ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ, ಚಿಕ್ಕಗಾತ್ರದ ಹಾಗೂ ಉದ್ದ[[ಬಾಲ]] ಇರುವ ಹಲವಾರು ಬಗೆಯ [[ಕೋತಿ|ಕೋತಿಗಳಿಗೆ]] ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಹೆಸರು. ಇವುಗಳ ತವರು [[ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ|ದಕ್ಷಿಣ]] ಹಾಗೂ [[ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕ|ಮಧ್ಯ ಅಮೆರಿಕ]].<ref>Primate Info Net, Callithrix Factsheet, University of Wisconsin, Madison.</ref><ref name="anthro.palomar.edu">{{cite web |title=The Primates: New World Monkeys |url=http://anthro.palomar.edu/primate/prim_5.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20051211200906/http://anthro.palomar.edu/primate/prim_5.htm |archive-date=2005-12-11 |access-date=2005-12-06}}</ref> [[ಅಳಿಲು|ಅಳಿಲಿನಂತೆ]] ಕಾಣುವ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿವು. [[ಮರ|ಮರಗಳಲ್ಲಿ]] ಚುರುಕಾದ ವಿಚಿತ್ರ ನುಲಿಚಲನೆಯಿಂದ ಓಡಾಡಿಕೊಂಡಿರುವುವು. ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಚಟುವಟಿಕೆ ಹೆಚ್ಚು. == ದೇಹರಚನೆ == ವೃಕ್ಷವಾಸಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹತ್ತಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ [[ಕೈ]][[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳ]] [[ಕಾಲ್ಬೆರಳು|ಬೆರಳುಗಳಲ್ಲಿ]] ([[ಹೆಬ್ಬೆರಳು]] ವಿನಾ) [[ಉಗುರು|ಉಗುರಿಗೆ]] ಬದಲಾಗಿ ಮೊನೆಯುಗುರುಗಳಿವೆ. == ಆಹಾರ == ಇವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ [[ಕೀಟ]]ಭಕ್ಷಿಗಳು. [[ಹಣ್ಣು|ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನೂ]] ಇನ್ನಿತರ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ]] ತಿನ್ನವುದುಂಟು. == ಬಗೆಗಳು == ಮಾರ್ಮಸೆಟ್ ಕೋತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಗೆಗಳಿವೆಯೆಂದು ಮೇಲೆ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾದವು ಇಂತಿವೆ: # ''ಕ್ಯಾಲಿತ್ರಿಕ್ಸ್'' ಜಾತಿಯ ''ಪೆನಿಸಿಲೇಟ'', ''ಕ್ರೈಸೊಲ್ಯೂಕ'', ''ಅರ್ಜೆಂಟೇಟ'', ''ಜ್ಯಾಕಸ್'' ಪ್ರಭೇಧಗಳು. ಇವು [[ಬ್ರೆಜಿಲ್|ಬ್ರಜಿಲ್]] ಹಾಗೂ [[ಬೊಲಿವಿಯ|ಬೊಲೀವಿಯಗಳ]] [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣದೊರೆಯುವುವು. 15-25 ಸೆಂಮೀ ಉದ್ದದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿವು; 25-40 ಸೆಂಮೀ ಉದ್ದದ ಬಾಲ ಉಂಟು. ಮೈಬಣ್ಣ ಬಿಳಿಯಿಂದ ಕಗ್ಗೆಂಪಿನವರೆಗೆ ವ್ಯತ್ಯಸ್ತ. ಕೆಲವಲ್ಲಿ ಬಾಲದ ಮೇಲೆ ಅಡ್ಡಪಟ್ಟೆಗಳಿರುವುದುಂಟು. ತುಪ್ಪುಳು [[ರೇಷ್ಮೆ|ರೇಷ್ಮೆಯಂತೆ]] ಬಲುಮೃದು. [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಗಳ]] ತುದಿಯಲ್ಲಿ [[ಕೂದಲು|ರೋಮ]]ಗುಚ್ಛಗಳಿವೆ. # ''ಸೆಬುಯೆಲ ಪಿಗ್ಮಿಯ'' (''ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮಸೆಟ್''): [[ಪೆರು]] ಹಾಗೂ [[ಎಕ್ವಡಾರ್|ಎಕ್ವಡಾರುಗಳಲ್ಲಿ]] ಸಿಕ್ಕುತ್ತದೆ. ಬಲುಚಿಕ್ಕಗಾತ್ರದ್ದು, ಉದ್ದ ಕೇವಲ 14 ಸೆಂಮೀ. ವಯಸ್ಕ ಪ್ರಾಣಿ 90 ಗ್ರಾಮಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಾರವಿರದು. ದೇಹದ ಬಣ್ಣ ಕಗ್ಗಂದು ಇಲ್ಲವೆ ಬೂದು. ಮಾರ್ಮಸೆಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಸಾಕುವುದು ಸುಲಭ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/links/callithrix Primate Info Net ''Callithrix'' Factsheets] * [http://www.marmosetcare.com/ Common Marmoset Care] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231030145654/https://www.marmosetcare.com/ |date=2023-10-30 }} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಮಾರ್ಮಸೆಟ್}} [[ವರ್ಗ:ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] a1nuf7uitx080w9yt4zf0sfz9v7kxrk 0 153253 1258610 1214873 2024-11-19T16:50:00Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258610 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ದೀಪಿಕಾ ನಾರಾಯಣ ಭಾರದ್ವಾಜ್ | native_name = दीपिका नारायण भारद्वाज | image = Deepika Narayan Bhardwaj.jpg | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = ೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೮೬ | birth_place = ನವ ದೆಹಲಿ | nationality = ಭಾರತ | known_for = ಪುರುಷರ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಮದುವೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳು ಪ್ರಕರಣ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ }} '''ದೀಪಿಕಾ ನಾರಾಯಣ ಭಾರದ್ವಾಜ್''' ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮತ್ತು ಪುರುಷರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ. <ref> name=":0">{{Cite news |date=20 January 2017 |title=The woman who fights for men's equal rights |language=en-GB |work=BBC |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 |url-status=live |access-date=15 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 |archive-date=15 July 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |title=International Women's Day: Woman activist fights for men abused by women |url=https://www.wionews.com/south-asia/international-womens-day-woman-activist-fights-for-men-abused-by-women-13154 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190720042147/https://www.wionews.com/south-asia/international-womens-day-woman-activist-fights-for-men-abused-by-women-13154 |archive-date=20 July 2019 |access-date=20 July 2019 |website=WION |language=en}}</ref> ವಧುಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬದವರು ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಸೆಕ್ಷನ್ ೪೯೮ಎ (ವರದಕ್ಷಿಣೆ ವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನು) ನಿಂದನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ''ಮದುವೆಯ ಹುತಾತ್ಮರು'' ಎಂಬ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನಂತರ ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು. <ref>{{Cite news |last=Desai |first=Rahul |date=25 May 2018 |title=The Indian venal code |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/the-indian-venal-code/article23993769.ece |access-date=15 July 2019 |issn=0971-751X}}</ref> <ref name=":0" /> <ref>{{Cite web |date=21 January 2017 |title=Haryana woman's film lends voice to harassed married men |url=https://www.hindustantimes.com/india-news/haryana-woman-s-film-lends-voice-to-harassed-married-men/story-hKNIIy8L5eDNBcVoHZxyjO.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.hindustantimes.com/india-news/haryana-woman-s-film-lends-voice-to-harassed-married-men/story-hKNIIy8L5eDNBcVoHZxyjO.html |archive-date=15 July 2019 |access-date=15 July 2019 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ರೋಹ್ಟಕ್ ಸಹೋದರಿಯರ ವೈರಲ್ ವೀಡಿಯೊ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಸಂಚಿನನ್ನೂ ಅವರು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು.<ref> name=":2">{{Cite web |date=12 December 2014 |title=Rohtak eve-teasing case gets another turn with a fourth video surfacing |url=https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 |archive-date=15 July 2019 |access-date=15 July 2019 |website=DNA India |language=en}}</ref> ಅವರು ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ ''ಇಂಡಿಯಾಸ್ ಸನ್ಸ್ ಎಂಬ'' ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. == ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ == ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ತೊರೆದರು. <ref>{{Cite web |date=9 September 2018 |title=In pursuit of purpose: Tales of alternative careers from Gurugram |url=https://www.hindustantimes.com/gurgaon/in-pursuit-of-purpose-tales-of-alternative-careers-from-gurugram/story-Oo3xghdiTG5kXMYgax6oSO.html |access-date=21 January 2020 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> ಆಕೆಯ ಮೊದಲ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ''ಗ್ರಾಮೀಣ ಡಾಕ್ ಸೇವಕ್'' ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ <ref>{{Cite web |date=19 November 2018 |title=International Men's Day: 'I'm a Man Who Faced Domestic Abuse' |url=https://www.thequint.com/news/india/stories-male-victims-domestic-violence-india |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716124940/https://www.thequint.com/news/india/stories-male-victims-domestic-violence-india |archive-date=16 July 2019 |access-date=16 July 2019 |website=The Quint |language=en}}</ref> : ಏಷ್ಯಾ ಲೈವ್ಲಿಹುಡ್ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಜೇತರಾಗಿದ್ದರು. == ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆ == === ೪೯೮-ಎ ಮತ್ತು ''ಮದುವೆಯ ಹುತಾತ್ಮರು'' === ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಅವರು ೪೯೮-ಎ ಸುಳ್ಳು ಪ್ರಕರಣದ ಬಲಿಪಶು ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ಆಕೆಯ ಮಾಜಿ ಅತ್ತಿಗೆಯಿಂದ ಪೊಲೀಸ್-ದೂರು ಸೌಜನ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವಳು ಮತ್ತು ಅವಳ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ ವಿರುದ್ಧ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆರೋಪ ಹೊರಿಸಲಾಯಿತು. ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ಹಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಹೊರಗಿನ ಇತ್ಯರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲಾಯಿತು. <ref name=":0">{{Cite news |date=20 January 2017 |title=The woman who fights for men's equal rights |language=en-GB |work=BBC |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 |url-status=live |access-date=15 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 |archive-date=15 July 2019}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 "The woman who fights for men's equal rights"]. ''BBC''. 20 January 2017. [https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-38647822 Archived] from the original on 15 July 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 July</span> 2019</span>.</cite></ref> ಇದು ಆಕೆಯನ್ನು ಸೇವ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಫೌಂಡೇಶನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ತಂದಿತು ಮತ್ತು ಆಗಿನಿಂದ ಅವರು ಕಾನೂನನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಲಿಂಗ-ತಟಸ್ಥ ಆವೃತ್ತಿಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಹಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. <ref name=":8">{{Cite web |last=Jha |first=Aditya Mani |date= |title=India's radical meninists come out of the closet |url=https://caravanmagazine.in/gender-and-sexuality/first-conference-on-national-commission-for-men |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181112181728/https://caravanmagazine.in/gender-and-sexuality/first-conference-on-national-commission-for-men |archive-date=12 November 2018 |access-date=21 January 2020 |website=[[The Caravan]] |language=en}}</ref> <ref name=":0" /> ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಚಿಕೆಯು ಲೋಕಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. <ref name=":6">{{Cite web |date=9 January 2017 |title=Martyrs of Marriage - documentary on misuse of IPC sec. 498A |url=https://www.indiatoday.in/pti-feed/story/martyrs-of-marriage-documentary-on-misuse-of-ipc-sec.-498a-853767-2017-01-09 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.indiatoday.in/pti-feed/story/martyrs-of-marriage-documentary-on-misuse-of-ipc-sec.-498a-853767-2017-01-09 |archive-date=15 July 2019 |access-date=15 July 2019 |website=India Today |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Deepika Bhardwaj, Martyrs of Marriage, and Men's rights in India |url=https://sheroes.com/articles/deepika-bhardwaj-meet-the-sheroes/NjE0 |access-date=21 January 2020 |website=sheroes.com |archive-date=4 ನವೆಂಬರ್ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231104124426/https://sheroes.com/articles/deepika-bhardwaj-meet-the-sheroes/NjE0 |url-status=dead }}</ref> <ref name=":3">{{Cite web |date=16 January 2017 |title=Documenting the martyrs of marriage |url=https://www.dnaindia.com/india/interview-documenting-the-martyrs-of-marriage-2292846 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163334/https://www.dnaindia.com/india/interview-documenting-the-martyrs-of-marriage-2292846 |archive-date=15 July 2019 |access-date=15 July 2019 |website=DNA India |language=en}}</ref> === ಸುಳ್ಳು ಲೈಂಗಿಕ ಕಿರುಕುಳ ಆರೋಪ === ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಸುಳ್ಳು ಲೈಂಗಿಕ ಕಿರುಕುಳ ಆರೋಪಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. <ref name=":4">{{Cite news |title=Filmmaker Deepika Narayan Bhardwaj: #MenToo is as important as #MeToo - Times of India |language=en |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/documentary-filmmaker-deepika-narayan-bhardwaj-mentoo-is-as-important-as-metoo/articleshow/69293511.cms |url-status=live |access-date=16 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190726111506/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/documentary-filmmaker-deepika-narayan-bhardwaj-mentoo-is-as-important-as-metoo/articleshow/69293511.cms |archive-date=26 July 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |date=16 June 2019 |title=Knowing man's side of the narrative |url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-knowing-man-s-side-of-the-narrative-2761277 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190720042141/https://www.dnaindia.com/mumbai/report-knowing-man-s-side-of-the-narrative-2761277 |archive-date=20 July 2019 |access-date=20 July 2019 |website=DNA India |language=en}}</ref> ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಮೀ ಟೂ ಅಭಿಯಾನ]] ಸುಳ್ಳು ಆರೋಪಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾದ [[ಮೀ ಟೂ]] ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮೀ-ಟೂ ಚಳುವಳಿಯು ಪುರುಷರನ್ನು ಬಿಸಾಡಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ಮೇಲಾಧಾರ ಹಾನಿಯಾಗಿ ಹೇಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. <ref name=":4" /> <ref>{{Cite web |date=14 May 2019 |title=Men's rights activism on the rise in India in response to #MeToo |url=https://www.independent.co.uk/news/world/asia/india-metoo-mens-rights-sexual-abuse-harassment-rape-deepika-bhardwaj-a8912736.html |access-date=22 January 2020 |website=The Independent |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Pundir |first=Pallavi |date=6 June 2019 |title=#MeToo Has Shaken Up Men's Rights Activism in India, and The Result is #MenToo |url=https://www.vice.com/en_in/article/8xzd3g/metoo-has-shhaken-up-mens-rights-activism-in-india-result-is-mentoo |access-date=22 January 2020 |website=Vice |language=en}}</ref> ರೋಹ್ಟಕ್ ಸಹೋದರಿಯರ ವೈರಲ್ ವೀಡಿಯೊ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಹಲವಾರು ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸುಳ್ಳು ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೀಡಿಯೊಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. <ref name=":2">{{Cite web |date=12 December 2014 |title=Rohtak eve-teasing case gets another turn with a fourth video surfacing |url=https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 |archive-date=15 July 2019 |access-date=15 July 2019 |website=DNA India |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 "Rohtak eve-teasing case gets another turn with a fourth video surfacing"]. ''DNA India''. 12 December 2014. [https://web.archive.org/web/20190715163315/https://www.dnaindia.com/india/report-rohtak-eve-teasing-case-gets-another-turn-with-a-fourth-video-surfacing-2043303 Archived] from the original on 15 July 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 July</span> 2019</span>.</cite></ref> <ref>{{Cite news |last=IANS |date=8 December 2014 |title=Haryana's headline-grabbing sisters: Local heroes or serial beaters? |work=Business Standard India |url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/haryana-s-headline-grabbing-sisters-local-heroes-or-serial-beaters-114120800468_1.html |url-status=live |access-date=16 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716124939/https://www.business-standard.com/article/news-ians/haryana-s-headline-grabbing-sisters-local-heroes-or-serial-beaters-114120800468_1.html |archive-date=16 July 2019}}</ref> <ref>{{Cite web |date=26 September 2015 |title=Women In The Cause Of Men In Distress |url=https://www.huffingtonpost.in/open-magazine/women-in-the-cause-of-men_b_8194836.html |access-date=22 January 2020 |website=HuffPost India |language=en}}</ref> ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಆತ್ಮಾ ರಾಮ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಬಿಎ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿ ಆಯುಷಿ ಭಾಟಿಯಾ ಅವರು ಹಣ ಸುಲಿಗೆ ಮಾಡಲು ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಾಚಾರ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಭೇದಿಸುವಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |last=Madaik |first=Devyani |date=7 January 2022 |title='Ayushi Bhatia Serial False Rape Case': How This Gurugram Woman Ruined Multiple Lives With Vicious Calumnies |url=https://thelogicalindian.com/trending/ayushi-bhatia-serial-false-rape-case-33124 |access-date=2 February 2022 |website=thelogicalindian.com |language=en }}{{Dead link|date=ನವೆಂಬರ್ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Cite web |date=31 December 2021 |title=7 लड़कों पर फर्जी रेप केस करने वाली आयुषी भाटिया गिरफ्तार, ऑडियो वायरल |url=https://livebharatnews.in/crime/ayushi-bhatia-arrested-for-false-rape-case-against-7-boys/cid6149559.htm |access-date=2 February 2022 |website=livebharatnews.in |language=hi}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Dr_Edmond_Fernandes_with_Deepika_Narayan_Bhardwaj_at_1911_New_Delhi.jpg|thumb| ಡಾ. ಎಡ್ಮಂಡ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ದೀಪಿಕಾ ಭಾರದ್ವಾಜ್ - ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ವೈದ್ಯ]] === ಪುರುಷರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಯೋಗ === ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಅವರು ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಪುರುಷರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಯೋಗದ ಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. <ref name=":5">{{Cite web |last=Jha |first=Aditya Mani |title=India's radical meninists come out of the closet |url=https://caravanmagazine.in/gender-and-sexuality/first-conference-on-national-commission-for-men |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716040708/https://caravanmagazine.in/gender-and-sexuality/first-conference-on-national-commission-for-men |archive-date=16 July 2019 |access-date=16 July 2019 |website=The Caravan |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Masih |first=Niha |date=11 November 2018 |title=The looking glass world of angry men |url=https://www.livemint.com/Leisure/6iat7KQ4XITzuIs7pi9H4H/The-looking-glass-world-of-angry-men.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190716040706/https://www.livemint.com/Leisure/6iat7KQ4XITzuIs7pi9H4H/The-looking-glass-world-of-angry-men.html |archive-date=16 July 2019 |access-date=16 July 2019 |website=www.livemint.com |language=en}}</ref> === ''ಭಾರತದ ಪುತ್ರರು'' === ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ''ಇಂಡಿಯಾಸ್ ಸನ್ಸ್ ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.'' ಇದು ಸುಳ್ಳು ಅತ್ಯಾಚಾರ ಪ್ರಕರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಭಾರತದ ಪುರುಷರ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿತು. <ref>{{Cite web |date=22 September 2019 |title=India's Sons: Charged falsely, acquitted, but never really free |url=https://www.mid-day.com/sunday-mid-day/article/indias-sons-charged-falsely-acquitted-but-never-really-free-21774156 |access-date=2 February 2022 |website=www.mid-day.com |language=en}}</ref> ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು ಕಥೆಯ ತಮ್ಮ ಭಾಗವನ್ನು ಹೇಳಲು ಪುರುಷರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. <ref>{{Cite web |title=India’s Sons: Documentary Inspires Men To Voice Their Side Of The Story |url=https://english.newsnationtv.com/entertainment/upcoming-movies/indias-son-documentary-inspires-men-to-voice-their-side-of-the-story-237228.html |access-date=2 February 2022 |website=News Nation English |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |title=Spotlight on struggles: Documentary on men falsely accused of rape |url=https://www.newindianexpress.com/cities/bengaluru/2022/may/17/spotlighton-strugglesdocumentary-on-men-falsely-accused-of-rape-2454313.html |access-date=17 May 2022 |website=The New Indian Express |language=en}}</ref> == ವಿಶೇಷ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗಿದೆ == [[ಗುರಗಾಂವ್|ಗುರ್ಗಾಂವ್‌ನಿಂದ]] ಹಲ್ಲೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಕ್ರೌರ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ವಯಸ್ಕನನ್ನು ದೀಪಿಕಾ ರಕ್ಷಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |title=Exclusive: Journalist who rescued minor domestic help in India's Gurgaon relives horror of abuse |url=https://www.wionews.com/india-news/india-journalist-who-rescued-minor-domestic-help-in-gurgaon-relives-horror-of-abuse-560714 |access-date=2023-07-16 |website=WION |language=en-us}}</ref> == ಚಿತ್ರಕಥೆ == === ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ === {| class="wikitable sortable" !ವರ್ಷ ! ಶೀರ್ಷಿಕೆ ! class="unsortable" | ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | ೨೦೧೬ | ''ಮದುವೆಯ ಹುತಾತ್ಮರು'' <ref>{{Cite web |year=2016 |title=Martyrs of Marriage |url=https://www.imdb.com/title/tt6304018/?ref_=nm_knf_t1 |website=[[IMDb]]}}</ref> | ನೆಟ್‌ಫ್ಲಿಕ್ಸ್ (೨೦೧೮-೨೦೨೦) |- | ೨೦೨೧ | ''ಭಾರತದ ಪುತ್ರರು'' | |} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅನುವಾದ ಶಿಬಿರ ಲೇಖನ]] elyuxylvaljo2f3sdsgygim5n3zqsqt 0 153307 1258724 1246728 2024-11-20T08:21:49Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258724 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | honorific_prefix = ಡ್ಯಾಮ್ | name = ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ | image = RajkumariAmritKaur1936.png | alt = ಮಧ್ಯವಯಸ್ಸಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಮಹಿಳೆ, ಶಾಲನ್ನು ತಲೆಗೆ ಹೊದಿಸಿದ್ದಾರೆ | caption = ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್, ೧೯೩೬ರ "ದಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಲಿಸನರ್" ಸಂಚಿಕೆಯಿಂದ | birth_date = {{Birth date|1887|2|2|df=yes}} | death_date = {{Death date and age|1964|2|6|1889|2|2|df=yes}} | birth_place = [[ಲಕ್ನೋ]], ಉತ್ತರ-ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ (ಇಂದಿನ [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]]) | death_place = [[ನವದೆಹಲಿ]], ಭಾರತ | alma_mater = | movement = [[ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ]]| party = [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | organization = ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ ಆಂಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್,<br />ಕ್ಷಯರೋಗ ಸಂಘ,<br />ಭಾರತೀಯ ರೆಡ್ ಕ್ರಾಸ್, ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್ | module = {{Infobox officeholder | embed = yes | office =ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರು | term_start = ೧೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೭ | term_end = ೧೬ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೫೭ | primeminister = [[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] | predecessor = ''ಪೋಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ'' | successor = ಸುಶೀಲಾ ನಯ್ಯರ್ | parents = ಹರ್ನಮ್ ಸಿಂಗ್<br>ಪ್ರಿಸ್ಸಿಲ್ಲಾ ಗೋಲಕನಾಥ್ }} }} '''ರಾಜಕುಮಾರಿ ಡೇಮ್ ಬೀಬಿಜಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್''' ('''ಅಹ್ಲುವಾಲಿಯಾ''' ) (೨ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೮೮೭ - ೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೬೪) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ. [[ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ|ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯೊಂದಿಗಿನ]] ಅವರ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಒಡನಾಟದಿಂದ, ಅವರು ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ [[ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯ|ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಆರೋಗ್ಯ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ]] ನೇಮಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ೧೯೫೭ ರವರೆಗೆ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದರು. <ref>{{Cite news |date=1964-02-07 |title=Rajkumari Amrit Kaur, 75, Dies; India's First Minister of Health; Gandhi's Secretary 17 Years, a Princess, Led Campaign to Eradicate Malaria |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/1964/02/07/archives/rajkumari-amrit-kaur-75-dies-indias-first-minister-of-health.html |access-date=2023-05-23 |issn=0362-4331}}</ref> ಅವರು ಕ್ರೀಡಾ ಸಚಿವ ಮತ್ತು ನಗರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಪಟಿಯಾಲದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=Who was Rajkumari Amrit Kaur, named in TIME's magazine list of 100 influential women? |url=https://indianexpress.com/article/explained/explained-amrit-kaur-time-magazine-power-women-100-list-6302654/ |access-date=2023-05-23 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Campbell |first=Alexander |title=INDIA'S GIRLS: FROM PURDAH TO THE PLAYING FIELDS |url=https://vault.si.com/vault/1955/11/14/indias-girls-from-purdah-to-the-playing-fields |access-date=2023-05-23 |website=Sports Illustrated Vault {{!}} SI.com |language=en-us}}</ref> ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಕೌರ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆರೋಗ್ಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತಂದರು ಮತ್ತು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಾಗಿ ಇವರು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Cite web |last=Gupta |first=Sahima |date=2018-02-06 |title=Meet Rajkumari Amrit Kaur: India's First Health Minister {{!}} #IndianWomenInHistory |url=https://feminisminindia.com/2018/02/07/amrit-kaur-indias-first-health-minister/ |access-date=2023-05-23 |website=Feminism in India |language=en-GB}}</ref> ಕೌರ್ ರವರು [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾ ಸಭೆ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ]] ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. <ref>{{Cite web |title=Rajkumari Amrit Kaur |url=https://www.constitutionofindia.net/members/rajkumari-amrit-kaur/ |access-date=2023-05-23 |website=Constitution of India |language=en-US}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> == ಜೀವನ == ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಅವರು ೨ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೮೮೭ ರಂದು ಭಾರತದ [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ|ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ,]] [[ಲಕ್ನೋ|ಲಕ್ನೋದ, ಲಕ್ನೋ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ನ ಬಾದ್‌ಶಾ ಬಾಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] (ಆಗಿನ ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು) ಜನಿಸಿದರು. ಕಪುರ್ತಲಾದ ರಾಜ ರಣಧೀರ್ ಸಿಂಗ್ ರವರ ಕಿರಿಯ ಮಗನಾದ ರಾಜಾ ಸರ್ ಹರ್ನಾಮ್ ಸಿಂಗ್ ಅಹ್ಲುವಾಲಿಯಾ ರನವರ ಮಗಳಾಗಿ ಕೌರ್ ರವರು ಜನಿಸಿದರು. ಸಿಂಹಾಸನದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರದ ವಿವಾದದ ನಂತರ ಹರ್ನಾಮ್ ಸಿಂಗ್ [[ಕಪೂರ್ಥಲಾ|ಕಪುರ್ತಲಾವನ್ನು]] ತೊರೆದರು, ಹಿಂದಿನ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯವಾದ ಔಧ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಸ್ಟೇಟ್‌ಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾದರು ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದ ಮಿಷನರಿ ಗೋಲಖ್ನಾಥ್ ಚಟರ್ಜಿಯವರ ಒತ್ತಾಯದ ಮೇರೆಗೆ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡರು. ಸಿಂಗ್ ನಂತರ ಚಟರ್ಜಿಯವರ ಮಗಳು ಪ್ರಿಸ್ಸಿಲ್ಲಾಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಹತ್ತು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಅವರ ಏಕೈಕ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು. <ref>{{Cite web |last=Studies |first=HP General |date=2020-05-03 |title=Raj Kumari Amrit Kaur |url=https://hpgeneralstudies.com/raj-kumari-amrit-kaur-%E0%A5%A5-first-health-minister-of-independent-india-%E0%A5%A5-himachal-pradesh/ |access-date=2023-10-28 |website=Himachal Pradesh General Studies |language=en-US}}</ref> ಕೌರ್ ಪ್ರೊಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಆಗಿ ಬೆಳೆದರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಡಾರ್ಸೆಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಶೆರ್ಬೋರ್ನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಫಾರ್ ಗರ್ಲ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಲೇಜು ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. <ref>{{Cite news |date=1964-02-07 |title=Rajkumari Amrit Kaur, 75, Dies; India's First Minister of Health; Gandhi's Secretary 17 Years, a Princess, Led Campaign to Eradicate Malaria |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1964/02/07/archives/rajkumari-amrit-kaur-75-dies-indias-first-minister-of-health.html |access-date=2020-08-30}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಕೌರ್ ೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೬೪ ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. <ref>{{Cite book|title=Great Women of Modern India|last=Verinder Grover|publisher=Deep & Deep|year=1993|isbn=9788171004591|volume=5: Raj Kumari Amrit Kaur}}</ref> ಅವರು ಸಾಯುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಅವರ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ದೆಹಲಿಯ ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಆರ್ಚ್ಬಿಷಪ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite news |date=6 February 1964 |title=Rajkumari Amrit Kaur, 75, Dies |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1964/02/07/rajkumari-amrit-kaur-75-dies.html}}</ref> ಕೌರ್‌ರವರಿಗೆ ಮದುವೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಇಂದು ಅವರ ಖಾಸಗಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ದೆಹಲಿಯ ತೀನ್ ಮೂರ್ತಿ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನೆಹರು ಸ್ಮಾರಕ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite web |title=Archives |url=http://www.nehrumemorial.com/archivehead.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110503203613/http://www.nehrumemorial.com/archivehead.php |archive-date=3 May 2011 |publisher=[[Nehru Memorial Museum & Library]]}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> == ವೃತ್ತಿ == === ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ === [[ಚಿತ್ರ:Amrit_kaur_sahiba.jpg|thumb| ಸಿ. ೧೯೩೩]] ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ ಕೌರ್ ರವರು [[ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ|ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ]] ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರ ತಂದೆ [[ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ|ಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]] ಸೇರಿದಂತೆ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ನಾಯಕರೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಒಡನಾಟವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೌರ್ ರವರು ೧೯೧೯ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ( [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ) ಭೇಟಿಯಾದ [[ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ|ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ಆಲೋಚನೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸೆಳೆಯಲ್ಪಟ್ಟರು. ಕೌರ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ೧೬ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಂತರ ''ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ರವರಿಗೆ ಪತ್ರಗಳು '' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಿಂದ ಪತ್ರಗಳ ಸಂಪುಟವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web |last=Roychowdhury |first=Adrija |date=2020-08-27 |title=Rajkumari Amrit Kaur: The princess who built AIIMS |url=https://indianexpress.com/article/research/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-built-aiims-6570937/ |access-date=2020-08-30 |website=[[The Indian Express]]}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> [[ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ|ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದ]] ನಂತರ, ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಪಡೆಗಳು ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ ೪೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರನ್ನು ಗುಂಡಿಕ್ಕಿ ಕೊಂದಾಗ, ಕೌರ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರಬಲ ಟೀಕೆಕಾರರಾದರು. ಅವರು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತರುವತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |last=Bhardwaj |first=Deeksha |date=2 February 2019 |title=Rajkumari Amrit Kaur, the princess who was Gandhi's secretary & India's first health minister |url=https://theprint.in/theprint-profile/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-was-gandhis-secretary-indias-first-health-minister/186245/ |access-date=18 October 2019 |website=[[ThePrint]]}}</ref> ಅವರು ಪರ್ದಾ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ದೇವದಾಸಿ]] ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಕೌರ್ ೧೯೨೭ ರಲ್ಲಿ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಹಿಳಾ ಸಮ್ಮೇಳನವನ್ನು <ref name="bhardwaj">{{Cite web |last=Bhardwaj |first=Deeksha |date=2 February 2019 |title=Rajkumari Amrit Kaur, the princess who was Gandhi's secretary & India's first health minister |url=https://theprint.in/theprint-profile/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-was-gandhis-secretary-indias-first-health-minister/186245/ |access-date=18 October 2019 |website=[[ThePrint]]}}</ref> ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ೧೯೩೩ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ [[ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ|ದಂಡಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ]] ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಕೌರ್ ೧೯೩೪ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ [[ಆಶ್ರಮ|ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ]] ವಾಸಿಸಲು ಹೋದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಶ್ರೀಮಂತ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಕಠಿಣ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. <ref name="bhardwaj" /> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ, ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಅವರು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದ (ಇಂದಿನ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಖೈಬರ್-ಪಖ್ತುಂಖ್ವಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ) ಬನ್ನು, ವಾಯುವ್ಯ ಫ್ರಾಂಟಿಯರ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಸದ್ಭಾವನೆಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಹೋದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅವರ ಮೇಲೆ ದೇಶದ್ರೋಹದ ಆರೋಪ ಹೊರಿಸಿ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿಟ್ಟರು. <ref>{{Cite web |title=Rajkumari Amrit Kaur, an epitome of patriotism and sacrifice |url=http://www.navrangindia.in/2017/08/rajkumari-amrit-kaur-epitome-of.html |access-date=2023-05-23}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> [[ಚಿತ್ರ:Mahatma_Gandhi_with_Rajkumari_Amrit_Kaur_at_Simla_in_1945.jpg|thumb| ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕುಮಾರಿ, ಶಿಮ್ಲಾ ೧೯೪೫]] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅವರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದರು. ಆದರೆ ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಚಳುವಳಿ|ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ]] ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಅವರು ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ತಪ್ಪಿಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಜೈಲಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. <ref name="pib">{{Cite web |last=Srinivas |first=V |date=24 September 2016 |title=RajKumari Amrit Kaur |url=https://pib.gov.in/newsite/feacontent.aspx?relid=151084 |access-date=18 October 2019 |website=[[Press Information Bureau]] |publisher=Ministry of Health and Family Affairs}}</ref> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಅವರು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮತದಾನದ ಕಾರಣವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು, <ref>{{Cite web |date=2018-01-24 |title=Amrit Kaur: The princess turned Gandhian who fought Nehru on women's political participation |url=https://indianexpress.com/article/gender/amrit-kaur-the-princess-turned-gandhian-who-fought-nehru-on-womens-political-participation-5037044/ |access-date=2023-05-23 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಫ್ರ್ಯಾಂಚೈಸ್ ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಲೋಥಿಯನ್ ಸಮಿತಿಯ ಮುಂದೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಕುರಿತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತಿನ ಜಂಟಿ ಆಯ್ಕೆ ಸಮಿತಿಯ ಮುಂದೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯ ನೀಡಿದರು. <ref>{{Cite web |title=EMINENT PARLIAMENTARIANS MONOGRAPH SERIES |url=https://eparlib.nic.in/bitstream/123456789/761593/1/Eminent_Parliamentarians_Series_Rajkumari_Amrit_Kaur_English.pdf}}</ref> ಕೌರ್ ರವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಹಿಳಾ ಶಿಕ್ಷಣ ನಿಧಿ ಸಂಘದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. <ref>{{Cite web |date=2018-03-07 |title=Meet Princess Amrit Kaur, India's First Health Minister Who Built AIIMS |url=https://www.indiatimes.com/news/india/meet-princess-amrit-kaur-india-s-first-health-minister-who-built-aiims-341005.html |access-date=2023-05-23 |website=Indiatimes |language=en-IN}}</ref> ಅವರು ನವದೆಹಲಿಯ ಲೇಡಿ ಇರ್ವಿನ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. <ref>{{Cite web |title=Rajkumari Amrit Kaur: India's First Health Minister And Her Efforts For Reforming The Nation |url=https://thelogicalindian.com/app-lite/history/rajkumari-amrit-kaur-32123 |access-date=2023-05-23 |website=thelogicalindian.com |archive-date=2023-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230523034733/https://thelogicalindian.com/app-lite/history/rajkumari-amrit-kaur-32123 |url-status=dead }}</ref> ೧೯೪೫ ಮತ್ತು ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಯೋಗ|ಯುನೆಸ್ಕೋ]] ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿಯೋಗದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web |title=The Place of women in UNESCO: an Indian view |url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000073882 |access-date= |website=}}</ref> ಅವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಸ್ಪಿನ್ನರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್‌ನ ಟ್ರಸ್ಟಿಗಳ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |title=Celebrating Navratri with 9 Women Heros!! Lets Salute Amrit Kaur |url=https://www.bankersadda.com/celebrating-navratri-with-9-women-heros-lets-salute-amrit-kaur/amp/ |access-date=2023-05-23 |website=www.bankersadda.com |archive-date=2023-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230523035206/https://www.bankersadda.com/celebrating-navratri-with-9-women-heros-lets-salute-amrit-kaur/amp/ |url-status=dead }}</ref> ಕೌರ್ ಅನಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು <ref>{{Cite journal|last=Sriprakash|first=Arathi|last2=Sutoris|first2=Peter|last3=Myers|first3=Kevin|date=2019|title=The science of childhood and the pedagogy of the state: Postcolonial development in India, 1950s|journal=Journal of Historical Sociology|language=en|volume=32|issue=3|pages=345–359|doi=10.1111/johs.12246|issn=0952-1909|pmc=7198113|pmid=32412520}}</ref> ಮತ್ತು [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ|ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳ]] ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಪರ್ದಾ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡಿದರು. ಅದು ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಆಗ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿತ್ತು. <ref>{{Cite web |last=Rana |first=Ratika |date=2021-11-24 |title=Rajkumari Amrit Kaur: India's First Health Minister And Her Efforts For Reforming The Nation |url=https://thelogicalindian.com/history/rajkumari-amrit-kaur-32123 |access-date=2023-05-23 |website=The Logical Indian |language=en |archive-date=2023-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230523035205/https://thelogicalindian.com/history/rajkumari-amrit-kaur-32123 |url-status=dead }}</ref> ===ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ === ರಾಜ್ ಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಪಂಜಾಬಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಆಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಿಷನರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009" /> ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೫೭ ರವರೆಗೆ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯ|ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿ]] ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವರು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009" /> ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ತಮ್ಮ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ರಾಜ್ ಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದಾಗ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಆ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವಲ್ಲಿ ತೋರಿದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009" /> [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು]] ರಾಜ್ ಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಅವರನ್ನು "ಭಾರತದ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿ" ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009" /> ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ೧೯೫೫ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾವಿನ್ಸ್‌ನ ಮೀರತ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ಬೆದರಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೌರ್ ನೆಹರೂಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009" /> ನಂತರ ನೆಹರೂ ಅವರು ಕೌರ್ ಬರೆದ ಎರಡು ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಗೆ ರವಾನಿಸಿದರು. <ref name="FrykenbergYoung2009">{{Cite book|title=India and the Indianness of Christianity|last=Frykenberg|first=Robert Eric|last2=Young|first2=Richard Fox|date=2009|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-6392-8|page=225|language=en}}</ref> === ಎ.ಐ.ಐ.ಎಂ.ಎಸ್ (ಏಮ್ಸ್)ನ ಸ್ಫೂರ್ತಿ === ೧೯೫೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೮ ರಂದು, ಆಗಿನ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವೆ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಅವರು [[ಲೋಕಸಭೆ|ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ]] (ಜನರ ಮನೆ) ಹೊಸ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯಿಲ್ಲದೆ, {{Authority control}}"ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಗುಣಮಟ್ಟದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆ ಇರಬೇಕು, ಅದು ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಯುವಕ-ಯುವತಿಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಭಾಷಣ ಮಾಡಿದರು. ಒಂದು ದಶಕದ ಹಿಂದೆ ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವಂತೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಲ್ಪನೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದಿದ್ದರೂ, ಹಣದ ಅಗತ್ಯತೆ ಇತ್ತು. ಕೌರ್ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಂಬರ್ ಒನ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಲು ಇನ್ನೂ ೧೦ ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು.<ref>{{Cite news |last=Rajkumari Amrit |first=Kaur |title=The Princess Who Built AIIMS |url=https://indianexpress.com/article/research/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-built-aiims-6570937/}}</ref> === ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯೆ === [[ಚಿತ್ರ:Rajkumari_Amrit_Kaur_receiving_penicillin_cases.jpg|thumb| ತೊಂಬತ್ಮೂರು ಪೆನ್ಸಿಲಿನ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ಕೆನಡಾದ ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ೧೭ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೪೭ ರಂದು ಕೆನಡಾದಿಂದ ವಿಶೇಷ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ನವದೆಹಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದರು. ಪಾಲಮ್ ಏರೋಡ್ರೋಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಅವರಿಗೆ ಉಡುಗೊರೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವುದು. ಜೀವರಾಜ್ ನಾರಾಯಣ್ ಮೆಹ್ತಾ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳ ಮಹಾನಿರ್ದೇಶಕರು ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನ ಸರ್ದಾರ್ ಬಲ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್ ಪುರಿ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web |last=Sethu |first=Divya |date=2021-02-17 |title=India's Journey From Requesting Penicillin in 1947 to Making Vaccines for the World |url=https://www.thebetterindia.com/249438/india-covid-19-vaccine-hub-covishield-serum-institute-narendra-modi-justin-trudeau-canada-partition-penicillin-malaria-history-div200/ |access-date=2023-05-23 |website=The Better India |language=en-US}}</ref>]] ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಕೌರ್ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾವಿನ್ಸ್‌ನಿಂದ [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾ ಸಭೆ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ]] ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇದು [[ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ|ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು]] ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲು ನಿಯೋಜಿಸಲಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. <ref>[http://cadindia.clpr.org.in/ CADIndia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190722174136/http://cadindia.clpr.org.in/ |date=22 ಜುಲೈ 2019 }}. Cadindia.clpr.org.in. Retrieved on 7 December 2018.</ref> ಅವರು ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಪಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಉಪಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರೂ ಆಗಿದ್ದರು. <ref>[http://cadindia.clpr.org.in/constituent_assembly_members/rajkumari_amrit_kaur Rajkumari Amrit Kaur] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190323063912/http://cadindia.clpr.org.in/constituent_assembly_members/rajkumari_amrit_kaur |date=23 ಮಾರ್ಚ್ 2019 }}. Cadindia.clpr.org.in (6 February 1964). Retrieved on 2018-12-07.</ref> ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ, ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ನೀತಿಸಂಹಿತೆ|ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ಸಂಹಿತೆಯ]] ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. <ref name=":0"/> ಅವರು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಫ್ರ್ಯಾಂಚೈಸ್‌ಗಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು, ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ದೃಢವಾದ ಕ್ರಮವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದರು. === ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರು === ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ [[ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು|ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] ಅವರ ಮೊದಲ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್‌ನ ಭಾಗವಾದರು. ಇವರು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಜನವರಿ ೧೯೪೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಡೇಮ್ ಆಫ್ ದಿ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ (ಡಿಸ್ ಟಿಜೆ) ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. <ref>{{Cite web |title=Page 81 {{!}} Issue 38503, 4 January 1949 {{!}} London Gazette {{!}} The Gazette |url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/38503/page/81 |website=www.thegazette.co.uk}}</ref> ಅವರಿಗೆ [[ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯ|ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು]] ನಿಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. <ref name="bhardwaj"/> ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. <ref name=":0"/> ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ, ಕೌರ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಮಲೇರಿಯಾ]] ಹರಡುವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಪ್ರಮುಖ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. <ref name=":0" /> <ref name=":2">{{Cite news |date=1964-02-07 |title=Rajkumari Amrit Kaur, 75, Dies; India's First Minister of Health; Gandhi's Secretary 17 Years, a Princess, Led Campaign to Eradicate Malaria |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1964/02/07/archives/rajkumari-amrit-kaur-75-dies-indias-first-minister-of-health.html |access-date=2020-08-30}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.nytimes.com/1964/02/07/archives/rajkumari-amrit-kaur-75-dies-indias-first-minister-of-health.html "Rajkumari Amrit Kaur, 75, Dies; India's First Minister of Health; Gandhi's Secretary 17 Years, a Princess, Led Campaign to Eradicate Malaria"]. ''[[ದ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್|The New York Times]]''. 7 February 1964<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 August</span> 2020</span>.</cite></ref> ಅವರು ಕ್ಷಯರೋಗವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬಿ.ಸಿ.ಜಿ ಲಸಿಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ಜನನ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಏಕೈಕ ಸರಿಯಾದ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಕಾಂಟಿನೆನ್ಸ್ ಎಂದು ಕೌರ್ ನಂಬಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನನ ನಿಯಂತ್ರಣದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. <ref name="time1955">{{Cite web |date=17 January 1955 |title=INDIA: Baby Days Are Black |url=https://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,891127,00.html |access-date=4 August 2023 |website=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> [[ಸಂತಾನ ನಿಯಂತ್ರಣ|ಗರ್ಭನಿರೋಧಕಗಳಿಗೆ]] ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ಖರ್ಚು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ "ಸುರಕ್ಷಿತ" ದಿನಗಳು (ಹಸಿರು) ಮತ್ತು "ಮಗುವಿನ" ದಿನಗಳು (ಕಪ್ಪು) ಜಾಡನ್ನು ಇಡಲು ಮಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. <ref name="time1955" /> ಕೆಲವು ಮಹಿಳೆಯರು ಮಣಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು, ಹಸುಗಳು ಮಾತ್ರ ಅಂತಹ ಮಣಿಯನ್ನು ಧರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಇತರರು ಮುಜುಗರಕ್ಕೊಳಗಾದರು ಮತ್ತು ಮಣಿಗಳು ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದರು. <ref name="time1955" /> ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಚೈಲ್ಡ್ ವೆಲ್ಫೇರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಕೌರ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. <ref>{{Cite web |title=Aboutus |url=http://www.iccw.co.in/dared_dream.html |access-date=2020-08-30 |website=www.iccw.co.in |archive-date=2019-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190624082355/http://www.iccw.co.in/dared_dream.html |url-status=dead }}</ref> <ref name=":0">{{Cite web |last=Roychowdhury |first=Adrija |date=2020-08-27 |title=Rajkumari Amrit Kaur: The princess who built AIIMS |url=https://indianexpress.com/article/research/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-built-aiims-6570937/ |access-date=2020-08-30 |website=[[The Indian Express]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRoychowdhury2020">Roychowdhury, Adrija (27 August 2020). [https://indianexpress.com/article/research/rajkumari-amrit-kaur-the-princess-who-built-aiims-6570937/ "Rajkumari Amrit Kaur: The princess who built AIIMS"]. ''[[ಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌|The Indian Express]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 August</span> 2020</span>.</cite></ref> ಕೌರ್ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಭಾರತೀಯ ರೆಡ್ ಕ್ರಾಸ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್ ಒಳನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರವರ್ತಕ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. ಅವರು ಕ್ಷಯರೋಗ ಮತ್ತು ಕುಷ್ಠರೋಗದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮಂಡಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. <ref name=":0" /> ಅವರು ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. <ref name=":0" /> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ರಾಜ್ ಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ನರ್ಸಿಂಗ್, ನವದೆಹಲಿಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು (೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು). ನಂತರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿತು. <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> ೧೯೫೭ ರಿಂದ ಅವರು ಸಾಯುವವರೆಗೂ (೧೯೬೪)ಅವರು [[ರಾಜ್ಯಸಭೆ|ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ]] ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೮ ಮತ್ತು ೧೯೬೩ ರ ನಡುವೆ ಕೌರ್ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮೋಟಾರ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಸಾಯುವವರೆಗೂ, ಅವರು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್, ಕ್ಷಯರೋಗ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೇಂಟ್ ಜಾನ್ಸ್ ಆಂಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್ ಕಾರ್ಪ್ಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ ರೆನೆ ಸ್ಯಾಂಡ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸಹ ನೀಡಲಾಯಿತು. <ref>{{Cite web |title=Genealogy |url=http://members.iinet.net.au/~royalty/ips/k/kapurthala.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180808230543/http://members.iinet.net.au/~royalty/ips/k/kapurthala.html |archive-date=8 August 2018 |access-date=5 February 2019}}</ref> ಅವರನ್ನು ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ನ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.<ref name=":0"/> <ref name=":3">Sambuy, L. M., & Portnowitz, T. (2023). ''[[In Search of Amrit Kaur]]: A lost princess and her vanished world''. Farrar, Straus and Giroux.</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * ಇಲ್ಲಾ ವಿಜ್ ಅವರಿಂದ [https://www.tribuneindia.com/2000/20000318/windows/fact.htm "ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅಮೃತ್ ಕೌರ್"], ಮತ್ತು ಕೌರ್‌ನ ''ಗಾಂಧೀಜ್ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ'' ಕಿರು ಸಾರಾಂಶ, ''[[ದಿ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್]]'', ಚಂಡೀಗಢ {{Authority control}}  [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅನುವಾದ ಶಿಬಿರ ಲೇಖನ]] l0hqoyprmlthidefwj1ntgn11qyg26r 0 153316 1258565 1200072 2024-11-19T13:17:02Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258565 wikitext text/x-wiki {{Infobox scholar | name = ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಮಿಚೆಲ್ | honorific_suffix = {{post-nominals|country=GBR|FBA|size=100%}} | image = | imagesize = | alt = | caption = | fullname = | othernames = | birth_name = | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1940|10|4}} | birth_place = ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಚರ್ಚ್, [[ನ್ಯೂಜಿಲ್ಯಾಂಡ್]] | death_date = | death_place = | death_cause = | nationality = British | alma_mater = * ಸೇಂಟ್ ಆನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜು, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ * ವಿಟ್ನಿ ಹ್ಯುಮಾನಿಟೀಸ್ * ಜೀಸಸ್ ಕಾಲೇಜು, ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ * ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜು | workplaces = Psychoanalysis Unit of [[University College London]] (UCL) | school_tradition = | main_interests = * [[ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] * ಲಿಂಗ ಅಧ್ಯಯನಗಳು * [[ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ]] * ಸಮಾಜವಾದಿ | major_works = | spouse = {{unbulleted list | {{marriage|[[Perry Anderson]]|7 July 1962|1972|end=div}}| {{marriage|Martin Rossdale|1975|1988|end=div}} | {{marriage|[[Jack Goody|Sir John Rankine Goody]]|2000}}}} | children = ೧ }} '''ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಮಿಚೆಲ್, ಲೇಡಿ ಗೂಡಿ''' ಎಫ್‌ಬಿ‌ಎ (ಜನನ ೪ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೪೦) ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟಿಷ್ [[ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ|ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕಿ]], ಸಮಾಜವಾದಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ, ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕಿ ಮತ್ತು ಲೇಖಕಿ. == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ == ಮಿಚೆಲ್ ರವರು ೧೯೪೦ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ನ ಕ್ರೈಸ್ಟ್‌ಚರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ನಂತರ ೧೯೪೪ ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಮಿಚೆಲ್ ರವರು ಮಿಡ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಜ್ಜಿಯರೊಂದಿಗೆ ಉಳಿದರು. ಅವರು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ನ ಸೇಂಟ್ ಆನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಸಂಗ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪಡೆದರು, ಜೊತೆಗೆ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. <ref>{{Cite web |date=2008-05-06 |title=Juliet Mitchell interviewed by Alan Macfarlane 6th May 2008 |url=http://www.alanmacfarlane.com/DO/filmshow/mitchell1tx_off.htm |access-date=2018-03-01 |publisher=Alanmacfarlane.com |archive-date=2016-02-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160223173218/http://www.alanmacfarlane.com/DO/filmshow/mitchell1tx_off.htm |url-status=dead }}</ref> ಅವರು ಲೀಡ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ರೀಡಿಂಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೯೬೨ ರಿಂದ ೧೯೭೦ ರವರೆಗೆ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಇತಿಹಾಸ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು]] ಕಲಿಸಿದರು. ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ, ಮಿಚೆಲ್‌ರವರು [[ಎಡಪಂಥೀಯ ರಾಜಕೀಯ|ಎಡಪಂಥೀಯ]] ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ''ನ್ಯೂ ಲೆಫ್ಟ್ ರಿವ್ಯೂ ಎಂಬ'' ಜರ್ನಲ್‌ನ ಸಂಪಾದಕೀಯ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. <ref>{{Cite book|title=The Routledge dictionary of twentieth-century political thinkers|last=Benewick|first=Robert|last2=Green|first2=Philip|publisher=Psychology Press|year=1998|isbn=9780415096232|page=228|chapter=Juliet Mitchell 1940–|chapter-url=https://books.google.com/books?id=-jnaCUyzjMQC&pg=PA228}}</ref> == ವೃತ್ತಿ == === ''ವುಮೆನ್: ದಿ ಲಾಂಗೆಸ್ಟ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್'' === ಸಿಮೋನ್ ಡಿ ಬ್ಯೂವೊಯಿರ್, [[ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಎಂಗೆಲ್ಸ್|ಫ್ರೆಡೆರಿಚ್ ಎಂಗೆಲ್ಸ್]], ವಿಯೋಲಾ ಕ್ಲೈನ್, ಬೆಟ್ಟಿ ಫ್ರೀಡನ್ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಇತರ ವಿಶ್ಲೇಷಕರ ಮೂಲ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಾದ ''ನ್ಯೂ ಲೆಫ್ಟ್ ರಿವ್ಯೂ'' (೧೯೬೬) ನಲ್ಲಿ ಮಿಚೆಲ್ ತನ್ನ ಪಾಥ್ ಬ್ರೇಕಿಂಗ್ ಲೇಖನ [http://platypus1917.org/wp-content/uploads/archive/rgroups/2008-chicago/mitchelljuliet_womenlongestrevolution_nlr40.pdf "ವುಮೆನ್: ದಿ ಲಾಂಗೆಸ್ಟ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್"] ಮೂಲಕ ತ್ವರಿತ ಮಾಧ್ಯಮ ಗಮನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |last=Juliet Mitchell |title=Juliet Mitchell: Women: The Longest Revolution. New Left Review I/40, November-December 1966 |url=https://newleftreview.org/I/40/juliet-mitchell-women-the-longest-revolution |access-date=2018-03-01 |publisher=Newleftreview.org}}</ref> === ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಜೆಂಡರ್ ಸ್ಟಡೀಸ್ === ಮಿಚೆಲ್ ರವರು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ನ ಜೀಸಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಸಹ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು ಮತ್ತು [[ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ|ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ]] ಲಿಂಗ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. <ref>{{Cite web |title=Professor Juliet Mitchell &#124; Jesus College in the University of Cambridge |url=https://www.jesus.cam.ac.uk/people/professor-juliet-c-w-mitchell |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200928225147/https://www.jesus.cam.ac.uk/people/professor-juliet-c-w-mitchell |archive-date=28 September 2020 |access-date=2018-03-01 |publisher=Jesus.cam.ac.uk}}</ref> ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್ (ಯು ರ್ ಎಲ್) ನ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಸೈಕೋಅನಾಲಿಟಿಕ್ ಸ್ಟಡೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕಿರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. <ref>{{Cite web |url=http://www.ucl.ac.uk/psychoanalysis/unit-staff/juliet.htm |title=UCL: Juliet Mitchell |access-date=2023-11-05 |archive-date=2013-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131227040133/http://www.ucl.ac.uk/psychoanalysis/unit-staff/juliet.htm |url-status=dead }}</ref> === ಸೈಕೋನಲಿಸಮ್ ಆಂಡ್ ಫೆಮಿನಲಿಸಮ್ === ಮಿಚೆಲ್ ರವರು ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕ ''ಸೈಕೋನಲಿಸಮ್ ಆಂಡ್ ಫೆಮಿನಲಿಸಮ್: [[ಸಿಗ್ಮಂಡ್‌ ಫ್ರಾಯ್ಡ್‌|ಫ್ರಾಯ್ಡ್]], ರೀಚ್, ಲಾಯಿಂಗ್ ಮತ್ತು ವುಮೆನ್'' (೧೯೭೪), <ref>{{Cite book|title=Psychoanalysis and feminism: Freud, Reich, Laing, and women|last=Mitchell|first=Juliet|publisher=Pantheon Books|year=1974|isbn=9780394474724|location=New York}}</ref> ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು [[ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದವು ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಅದನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. <ref>[http://www.marxists.org/glossary/people/m/i.htm#mitchell-juliet Juliet Mitchell Archive at marxists.org]</ref> ಪೀಟರ್ ಗೇ ಇದನ್ನು [[ಸಿಗ್ಮಂಡ್‌ ಫ್ರಾಯ್ಡ್‌|ಫ್ರಾಯ್ಡ್]] ಮೇಲಿನ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿ ಚರ್ಚೆಗೆ <ref>{{Cite book|title=Freud: a life for our time|last=Gay|first=Peter|publisher=Dent|year=1988|isbn=9780460047616|location=London|page=774|author-link=Peter Gay}}</ref> "ಲಾಭದಾಯಕ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಕೊಡುಗೆ" ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಯ್ಡ್‌ನ [[ಉಗ್ರರಾಷ್ಟ್ರಾಭಿಮಾನ|ಪುರುಷ ಕೋಮುವಾದವನ್ನು]] ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಮಿಚೆಲ್ ಪುರುಷತ್ವ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಫ್ರಾಯ್ಡ್‌ನ ಅಸಮಪಾರ್ಶ್ವದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಪಿತೃಪ್ರಭುತ್ವದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನೈಜತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪಿತೃಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಸ್ವತಃ ವಿಮರ್ಶಿಸಲು ಸ್ತ್ರೀತ್ವದ ತನ್ನ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಬಳಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. <ref>{{Cite book|title=Freud on femininity and faith|last=Herik|first=Judith|publisher=University of California Press|year=1985|isbn=9780520053335|location=Berkeley|page=15}}</ref> ಸ್ತ್ರೀವಾದಕ್ಕಾಗಿ ಫ್ರಾಯ್ಡ್ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಲ್ಯಾಕಾನಿಯನ್ ಓದುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ) ಉಪಯುಕ್ತತೆಯನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಮಿಚೆಲ್ ರವರು ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಲಿಂಗದ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ದಾರಿ ತೆರೆದರು. <ref>{{Cite book|title=Feminism: a paradigm shift|last=Tandon|first=Neeru|publisher=Atlantic Publishers & Distributors|year=2008|isbn=9788126908882|location=New Delhi|page=83}}</ref> ಅವರು ೧೯೯೩ ರಿಂದ ೧೯೯೯ ರವರೆಗೆ ಕಾರ್ನೆಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಡಿಕ್ಸನ್ ವೈಟ್ ಪ್ರೊಫೆಸರ್-ಅಟ್-ಲಾರ್ಜ್ ಆಗಿದ್ದರು.<ref>{{Cite web |last=Dietrich |first=Penny |date=2018 |title=All Professors at Large, 1965-2023 |url=http://adwhiteprofessors.cornell.edu/all-professors-at-large-1965-to-june-30-20222/ |access-date=8 November 2018 |website=Program for Andrew D. White Professors at Large}}</ref> === ಚೈಲ್ಡ್ ರೇರಿಂಗ್ === ''ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಾದದ'' ಪ್ರಬಂಧದ ಗಣನೀಯ ಭಾಗವೆಂದರೆ [[ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದ|ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದವು]] ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಪಿತೃಪ್ರಧಾನವಲ್ಲದ ರಚನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಬಹುದಾದ ಒಂದು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. <ref>{{Citation|last=Mitchell|first=Juliet|contribution=The Oedipus Complex and the patriarchal society|editor-last=Mitchell|editor-first=Juliet|title=Psychoanalysis and feminism: a radical reassessment of Freudian psychoanalysis|pages=377–381|publisher=Basic Books|place=New York City|year=2000|isbn=9780465046089|quote=Under capitalism, the mass of mankind, propertyless and working socially together ''en masse'' for the first time in the history of civilization would be unlikely, ''were it not for the preservation of the family''...}}</ref> 'ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರಣಯ'ದ ಕೊರತೆಯು ಮಗುವಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದ ಈಡಿಪಸ್ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಶಿಶ್ನ ಅಸೂಯೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಂದ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಿಚೆಲ್ ಅವರು ಕೀಳು ಎಂದು ಮಹಿಳೆಯರು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಮೂಲ ಕಾರಣವೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Citation|last=Mitchell|first=Juliet|contribution=The castration complex and penis-envy|editor-last=Mitchell|editor-first=Juliet|title=Psychoanalysis and feminism: a radical reassessment of Freudian psychoanalysis|pages=95–100|publisher=Basic Books|place=New York City|year=2000|isbn=9780465046089}}</ref> ಮಿಚೆಲ್ ಪ್ರಕಾರ, ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾದ ಲಿಂಗ ಪಾತ್ರಗಳಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ, ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಆರೈಕೆ ಮಾಡುವವರಾಗಿ ಸಮಾನವಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Citation|last=Mitchell|first=Juliet|contribution=Conclusion: The holy family and femininity|editor-last=Mitchell|editor-first=Juliet|title=Psychoanalysis and feminism: a radical reassessment of Freudian psychoanalysis|pages=364–416|publisher=Basic Books|place=New York City|year=2000|isbn=9780465046089}}</ref> === ಫೆಮಿನೈನ್ ಸೆಕ್ಸುವಾಲಿಟಿ === ಮಹಿಳಾ ಲೈಂಗಿಕತೆಯ ಕುರಿತು ಜಾಕ್ವೆಸ್ ಲಕಾನ್‌ಗೆ ನೀಡಿದ ತಮ್ಮ ಪರಿಚಯದಲ್ಲಿ, "ಲಕಾನ್ ಬಳಸುವ ಫ್ರಾಯ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ತಾವಸ್ಥೆಯಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಲೈಂಗಿಕತೆಯಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ, ಅವು ನಿರ್ಮಾಣಗಳೊಂದಿಗಿರುವ ವಸ್ತುಗಳು" ಎಂದು ಮಿಚೆಲ್ ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತಾರೆ. <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/femininesexualit00laca/page/4|title=Feminine sexuality: Jacques Lacan and the école freudienne|last=Mitchell|first=Juliet (editor)|last2=Lacan|first2=Jacques (author)|last3=Rose|first3=Jacqueline (translator and editor)|publisher=Pantheon Books W.W. Norton|year=1985|isbn=9780393302110|location=New York London|page=[https://archive.org/details/femininesexualit00laca/page/4 4]|author-link2=Jacques Lacan|author-link3=Jacqueline Rose}}</ref> == ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ == === ಮೊನೊಗ್ರಾಫ್‌ಗಳು === * {{Cite book|url=https://archive.org/details/womansestat000mitc|title=ವುಮೆನ್ಸ್ ಎಸ್ಟೇಟ್|publisher=ಪೆಂಗ್ವಿನ್|year=೧೯೭೧|isbn=9780140214253|location=ಹಾರ್ಮಂಡ್ಸ್ವರ್ತ್}} * {{Cite book|title=ಸೈಕೋನಲಿಸಿಸ್ ಆಂಡ್ ಫೆಮಿನಿಸಮ್: ಫ್ರೆಡ್, ರಿಚ್, ಲೈಂಗ್, ಆಂಡ್ ವುಮೆನ್|publisher=ಪ್ಯಾಂಥಿಯೋನ್ ಬುಕ್ಸ್|year=೧೯೭೪|isbn=9780394474724|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್}} :: ಮರು ಬಿಡುಗಡೆ :{{Cite book|title=ಸೈಕೋನಲಿಸಿಸ್ ಆಂಡ್ ಫೆಮಿನಿಸಮ್: ಅ ರೇಡಿಕಲ್ ರಿಅಸೆಸ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಫ್ರಾಡಿಯನ್ ಸೈಕೋನಲಿಸಮ್|publisher=ಬೇಸಿಕ್ ಬುಕ್ಸ್|year=೨೦೦೦|isbn=9780465046089|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟೀ}} <cite class="citation book cs1">ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ: ಬೇಸಿಕ್ ಬುಕ್ಸ್.</cite> <cite class="citation book cs1">೨೦೦೦.</cite> <cite class="citation book cs1">[[ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದರ್ಜೆಯ ಪುಸ್ತಕ ಸಂಖ್ಯೆ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9780465046089|<bdi>9780465046089</bdi>]]</cite> * {{Cite book|title=ವುಮೆನ್, ದ ಲಾಂಗೆಸ್ಟ್ ರಿವೋಲ್ಯೂಷನ್|publisher=ಪ್ಯಾಂಥಿಯೋನ್ ಬುಕ್ಸ್|year=೧೯೮೪|isbn=9780394725741|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/unset0000unse_t6n3|title=ಮ್ಯಾಡ್ ಮೆನ್ ಆಂಡ್ ಮೆಡುಸಾಸ್: ರೆಕ್ಲೈಂಮಿಂಗ್ ಹೈಸ್ಟೇರಿಯಾ|publisher=ಬೇಸಿಕ್ ಬುಕ್ಸ್|year=೨೦೦೦|isbn=9780465046133|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ}} * {{Cite book|title=ಸಿಬ್ಲಿಂಗ್ಸ್: ಸೆಕ್ಸ್ ಆಂಡ್ ವೈಯೋಲೆನ್ಸ್|publisher=ಪೋಲಿಟೀ ಪ್ರೆಸ್|year=೨೦೦೩|isbn=9780745632216|location=ಕ್ಯಾಂಬ್ರಿಡ್ಜ್, ಯುಕೆ ಮಾಲ್ಡೇನ್, ಮಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್}} * {{Cite book|title=ಫ್ರೇಟ್ರಿಯಾರ್ಕಿ, ದ ಸಿಬ್ಲಿಂಗ್ ಟ್ರೌಮಾಆಂಡ್ ದ ಲಾ ಆಫ್ ದ ಮದರ್|publisher=ರೌಟ್ಲೆಡ್ಜ್|year=೨೦೨೩|isbn=9781032364407|location=ಲಂಡನ್}} === ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳು === * {{Cite book|url=https://archive.org/details/rightswrongsofwo0000unse|title=ದ ರೈಟ್ಸ್ ಆಂಡ್ ರೋಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ವುಮೆನ್|last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯೆಟ್|last2=ಓಕ್ಲೇ|first2=ಆನ್|publisher=ಪೆಂಗ್ವಿನ್|year=೧೯೭೬|isbn=9780140216165|location=ಹಾರ್ಮಂಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್|author-link2=ಆನ್ ಓಕ್ಲೇ}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/femininesexualit00laca|title=ಫೆಮಿನೈನ್ ಸೆಕ್ಸುವಾಲಿಟೀ: ಜೇಕ್ಸ್ ಲ್ಯಾಕನ್ ಆಂಡ್ ದ ಎಕೋಲ್ ಫ್ರಾಯ್ಡ್ |last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯಟ್|last2=ಲಕನ್|first2=ಜೇಕ್ಸ್|last3=ರೋಸ್|first3=ಜಾಕ್ವೆಲಿನ್|publisher=ಪ್ಯಾಂಥಿಯನ್ ಬುಕ್ಸ್ W. W. ನಾರ್ಟನ್|year=೧೯೮೫|isbn=9780393302110|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್, ಲಂಡನ್|author-link2=ಜಾಕ್ವೆಸ್ ಲ್ಯಾಕನ್ |author-link3=ಜಾಕ್ವೆಲಿನ್ ರೋಸ್}} * {{Cite book|title=ವಾಟ್ ಈಸ್ ಫೆಮಿನಿಸಮ್?|last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯೆಟ್|last2=ಓಕ್ಲೇ|first2=ಆನ್|publisher=ಬಸಿಲ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ವೆಲ್|year=೧೯೮೬|isbn=9780631148432|location=ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್, ಯುಕೆ}} * {{Cite book|title=ದ ಸೆಲೆಕ್ಟೆಡ್ ಮೆಲಾನಿ ಕ್ಲೇನ್|last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯೆಟ್|last2=ಕ್ಲೇನ್|first2=ಮೆಲಾನಿ|publisher=ಫ್ರೀ ಪ್ರೆಸ್|year=೧೯೮೭|isbn=9780029214817|location=ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್}} * {{Cite book|title=ಲೂಯಿಸ್ ಬೂರ್ಜ್ವಾ: ಆಟೋಬಯೋಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ಪ್ರಿಂಟ್ಸ್|last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯೆಟ್|last2=ಬೂರ್ಜ್ವಾ |first2=ಲೂಯಿಸ್|publisher=ಹೇವರ್ಡ್ ಗ್ಯಾಲರಿ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್|year=೨೦೧೬|isbn=978-1853323430|location=ಲಂಡನ್}} * {{Cite book|title=ಲೂಯಿಸ್ ಬೂರ್ಜ್ವಾ, ಫ್ರಾಯ್ಡ್ ಡಾಟರ್|last=ಮಿಚೆಲ್|first=ಜೂಲಿಯೆಟ್|last2=ಲ್ಯಾರಟ್-ಸ್ಮಿತ್ |first2=ಫಿಲಿಪ್|publisher=ಯಾಲಿ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್|year=೨೦೨೧|isbn=9780300247244|location=ನ್ಯೂ ಹೆವೆನ್}} == ಸಹ ನೋಡಿ == * [https://en.wikipedia.org/wiki/Nancy_Chodorow ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಚೊಡೊರೊವ್] * [https://en.wikipedia.org/wiki/Kate_Millett ಕೇಟ್ ಮಿಲ್ಲೆಟ್] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು|40em}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://platypus1917.org/wp-content/uploads/archive/rgroups/2008-chicago/mitchelljuliet_womenlongestrevolution_nlr40.pdf ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಮಿಚೆಲ್ ಅವರಿಂದ "ಮಹಿಳೆಯರು: ದಿ ಲಾಂಗೆಸ್ಟ್ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್" (1966)] * [https://www.jesus.cam.ac.uk/people/juliet-mitchell-fba ಜೀಸಸ್ ಕಾಲೇಜ್, ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರೊಫೈಲ್] * [https://www.ucl.ac.uk/psychoanalysis/people/juliet-mitchell UCL ಪ್ರೊಫೈಲ್] * [https://www.bbc.co.uk/archive/70sfeminism/10409.shtml ಮಹಿಳೆಯರ ಹಕ್ಕುಗಳು: ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬದಲಾವಣೆ] - 1974 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪ್ರಸಾರವಾದ BBC ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಚೆಲ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ವೀಡಿಯೊ * [https://web.archive.org/web/20160828104908/https://mitpress.mit.edu/journals/pdf/octo_113_9_26_0.pdf ಜೂಲಿಯೆಟ್ ಮಿಚೆಲ್ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಭಾಷಣೆ] * [https://www.sms.cam.ac.uk/media/2516402 6 ಮೇ 2008 ರಂದು ಅಲನ್ ಮ್ಯಾಕ್‌ಫರ್ಲೇನ್ ಅವರಿಂದ ಸಂದರ್ಶನ (ವಿಡಿಯೋ)] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅನುವಾದ ಶಿಬಿರ ಲೇಖನ]] sjsqc9nlw5pfd1ofq8npjx8iwrw3c6z 0 154868 1258641 1207125 2024-11-20T00:00:25Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258641 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಬಿರುದುರಾಜು ರಾಮರಾಜು | image = బిరుదురాజు రామరాజు1.jpg | nationality = ಭಾರತೀಯ | birth_date = {{birth date and age |df=yes|೧೯೨೫|೦೪|೧೬}} | birth_place = [[ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ]], [[ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]], ಭಾರತ | residence = ದೇವುನೂರು [[ಆಂದ್ರಪ್ರದೇಶ]], ಭಾರತ | occupation = | spouse = | children = | height = }} ಬಿರುದುರಾಜು ರಾಮರಾಜುರವರು ಭಾರತೀಯ ಬರಹಗಾರ, ವಿದ್ವಾಂಸ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಆಗಿದ್ದು ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯ ಜಾನಪದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ==ಜನನ== ರಾಮರಾಜು ಅವರು ೧೬ನೇ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೨೫ ರಂದು ಭಾರತದ ಇಂದಿನ [[ತೆಲಂಗಾಣ|ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿರುವ]] ದೇವುನೂರು ಎಂಬ ದೂರದ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಜಮೀನ್ದಾರರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ==ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ== ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನುದೇವುನೂರು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು.  ಅವರ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಹನಮಕೊಂಡದ ಬಳಿ ಇರುವ ಈಗಿನ ವಾರಂಗಲ್ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಮಡಿಕೊಂಡಕ್ಕೆ ೧೪ ಕಿ.ಮೀ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು.<ref>https://www.thehindu.com/features/friday-review/music/Bridging-the-language-divide/article16366695.ece</ref> ==ಜೀವನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ== ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ [[ಉಸ್ಮಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಉಸ್ಮಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಕ್ಕೆ]] ಸೇರುವ ಮೊದಲು ನಿಜಾಮ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಹಂತದವರೆಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ರಾಮರಾಜು ಅವರು ಜಾನಪದವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೫೬ರಲ್ಲಿ ತೆಲುಗು ಜಾನಪದದಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ಉಸ್ಮಾನಿಯಾದಲ್ಲಿ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪಡೆದವರೂ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದದಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪಡೆದದವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರಾದರು . ೧೯೫೨ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದು, [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌]]ನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರೂ ಕೂಡ, ರಾಮರಾಜು ಅವರು ತಮ್ಮ ಜಾನಪದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. "'''ತೆಲುಗು ಜಾನಪದ ಗೇಯ ಸಾಹಿತ್ಯಮು'''" (ತೆಲುಗು ಜಾನಪದ ಗೀತೆ ಸಾಹಿತ್ಯ), ಅವರ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪ್ರಬಂಧವು ೧೯೫೦ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಜಾನಪದ ಅಧ್ಯಯನದ "ಬೈಬಲ್" ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅದರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಮರುಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |url=http://www.andhrabhoomi.net/content/vinamarugaina-348 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2024-02-03 |archive-date=2024-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240203080339/http://www.andhrabhoomi.net/content/vinamarugaina-348 |url-status=dead }}</ref> ೧೯೫೩ರಲ್ಲಿ ಪಾದ್ರಿಯೊಂದಿಗಿನ ಮುಖಾಮುಖಿಯ ಮೂಲಕ ತಾಳೆಗರಿ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಕಳಪೆ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದ ನಂತರ, ರಾಮರಾಜುರವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಲಾ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಆಂಧ್ರರ ಕೊಡುಗೆ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು, ಇದು ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತೆಲುಗು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಲುಗು ಜನರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಸಂತರಿಗೆ ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಮನ್ನಣೆ ಸಿಗದಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ ನಂತರ, ಸಂತರ ಬಗ್ಗೆ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ಅವರು ಉರ್ದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಉರ್ದು-ತೆಲುಗು ನಿಘಂಟನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ಶರತ್ ಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮಚಂದ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತೆಲುಗಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ರಾಮರಾಜು ನಂತರ [[ಉಸ್ಮಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಉಸ್ಮಾನಿಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೆಲುಗು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದರು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಶಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿನಿಮಯ ಯೋಜನೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ವಿದೇಶ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ನಂತರದ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಭಾಗದ ಡೀನ್ ಆಗಿದ್ದರು, ಹಲವಾರು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಕೋಶ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಿವೃತ್ತಿಯ ಮೊದಲು ರೇಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಭಾಷಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು.<ref>https://www.newindianexpress.com/cities/hyderabad/2009/Jun/09/cp-brown-academy-award-for-folkore-veteran-55972.html</ref> ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅವರಿಗೆ '''ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ''' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಿತು.<ref>https://www.thenewsminute.com/telangana/forgotten-telugu-literary-hero-and-osmania-s-first-phd-biruduraju-rama-raju-31044</ref> ರಾಮರಾಜು ಅವರು ೮ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೦ರಂದು [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕಾಕತೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ತೆಲುಗು ವಿಭಾಗವು ಅವರನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಲು ಸಭೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿತು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಕಡಪಾದಲ್ಲಿರುವ ಸಿಪಿ ಬ್ರೌನ್ ಸ್ಮಾರಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯಕ್ಕೆ ದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ತೆಲುಗು ಸಾಹಿತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ೨೦೨೪ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಲೇಖನ]] g2urz6zeq0kfivqwxv0yjuvk6twls5y 0 155862 1258697 1235704 2024-11-20T04:29:13Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258697 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization|name=ಮಾನವೀಯತೆಗಾಗಿ ಮಾನವರು|formation={{start date|2014}}|founder=[[ಅನುರಾಗ್ ಚೌಹಾಣ್]]|purpose=|headquarters=[[ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್]], ಭಾರತ|services=|membership=<!-- number of members -->|language=<!-- or |languages = --><!-- any official language or languages used -->|key_people=|affiliations=|volunteers=1500<ref name="TLI"/>|website={{URL|humansforhumanity.online}}}} ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ (ಎಚ್. ಎಫ್. ಎಚ್.) ಒಂದು [[ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆ]]ಯಾಗಿದ್ದು ಭಾರತದ [[ದೆಹರಾದೂನ್‌|ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್]]ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಖ್ಯಾತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಅನುರಾಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಅವರು ಇದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ [[ಋತುಚಕ್ರ|ಮುಟ್ಟಿನ ಆರೋಗ್ಯ]], ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತದ ಬಡತನ ಪೀಡಿತ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಆರೋಗ್ಯ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದೆ. <ref name="jagaran"/><ref name="NDTV">{{Cite news |last=Ahuja |first=Aastha |date=29 May 2020 |title=Menstrual Hygiene Day 2020: This NGO Is Teaching People To Produce Reusable Sanitary Kits, Breaking Taboo Around Menstruation |publisher=[[NDTV]] |url=https://swachhindia.ndtv.com/menstrual-hygiene-day-2020-this-ngo-is-teaching-people-to-produce-reusable-sanitary-kits-breaking-taboo-around-menstruation-45276/}}</ref><ref name="TLI">{{Cite news |last=Bhattacharyya |first=Sromona |date=11 January 2019 |title=Humans For Humanity: This 24-Yr-Old Man Is Teaching Rural Women To "Break The Bloody Taboo" |publisher=The Logical Indian |url=https://thelogicalindian.com/exclusive/anurag-chauhan-menstrual-health/ |access-date=12 ಮಾರ್ಚ್ 2024 |archive-date=16 ಏಪ್ರಿಲ್ 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240416070457/https://thelogicalindian.com/exclusive/anurag-chauhan-menstrual-health/ |url-status=dead }}</ref> ಸಂಸ್ಥೆಯು ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿನ ಮತ್ತು ಮುಟ್ಟಿನ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ಸ್ಯಾನಿಟರಿ ಪ್ಯಾಡ್ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಮೂಲಕ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಹಕಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ. <ref>{{Cite news |date=4 May 2022 |title=Ferns N Petals supports Humans for Humanity's WASH Project |work=[[Mid-Day]] |url=https://www.mid-day.com/amp/brand-media/article/ferns-n-petals-supports-humans-for-humanitys-wash-project-23225709}}</ref><ref name="HOB">{{Cite news |date=6 October 2020 |title=Breaking the BLOODY taboos |publisher=[[Humans of Bombay]] |url=https://www.facebook.com/188056068070045/posts/1524638524411786/?d=n}}</ref> ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ವಾಶ್ (WASH) ಯೋಜನೆಯು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2020 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಭಾರತದ 6 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ತಲುಪಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ . ಇದನ್ನು 2014ರಲ್ಲಿ ಅನುರಾಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿಯೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ, ಚೌಹಾಣ್ ಅವರಿಗೆ [[ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ]], ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ, [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]] ಮತ್ತು ಯುನಿಸೆಫ್ 2019 ರಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news |date=8 November 2020 |title=NGO ties up with school in Dehradun to revive traditional puppetry with innovative teaching |work=[[Hindustan Times]] |url=https://www.hindustantimes.com/education/ngo-ties-up-with-school-in-dehradun-to-revive-traditional-puppetry-with-innovative-teaching/story-Sljf4rDkT1soXdN3MnGwtJ.html}}</ref><ref>{{Cite news |date=3 June 2021 |title=Menstrual Hygiene Day celebrated in the city with free distribution of eco-friendly sanitary pads |work=[[The Times of India]] |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/menstrual-hygiene-day-celebrated-in-the-city-with-free-distribution-of-eco-friendly-sanitary-pads/articleshow/83197636.cms}}</ref><ref>{{Cite news |date=26 June 2021 |title=Dehradun based NPO is providing aid to around 8000 families across different states |publisher=Doon Mirror |url=https://doonmirror.com/the-dehradun-based-npo-is-providing-aid-to-around-8000-families-across-different-states-during-the-pandemic/}}</ref> ಕೊರೊನ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿನ 8000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ನೆರವು ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಇದು ಸಮುದಾಯಗಳು, ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳು, ಟ್ರಾನ್ಸ್ ಪುರುಷರು, ವಿಧವೆಯರು, ದಾಸಿಯರು ಇತರರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕದ ಸಮಯದಲ್ಲೂ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿಸಲು ಎನ್ಜಿಒ ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. <ref>{{Cite news |date=28 May 2021 |title=World Menstrual Hygiene Day: Uttarakhand activists promote menstrual hygiene among trans community |work=[[Hindustan Times]] |url=https://www.hindustantimes.com/lifestyle/health/world-menstrual-hygiene-day-uttarakhand-activists-promote-menstrual-hygiene-among-trans-community-101622188497813.html}}</ref>, ದೆಹಲಿ, ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ದೇಶದ ಆರು ರಾಜ್ಯಗಳ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟಿನ ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಯೋಜನೆಯಾದ ವಾಶ್ (WASH) ಯೋಜನೆಯು ಕಳೆದ ವರ್ಷದಿಂದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ಪುರುಷರಿಗಾಗಿ ಈ ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == 2014 ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು<ref name="jagaran"/> ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಅನುರಾಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. == ಉಪಕ್ರಮಗಳು == === ವಾಶ್ (WASH) === ಈ ಎನ್ಜಿಒ ವಾಶ್-ವುಮೆನ್, ಸ್ಯಾನಿಟೇಶನ್, ಹೈಜೀನ್ ಎಂಬ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಋತುಚಕ್ರದ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ-ಕ್ಷೀಣಗೊಳ್ಳುವ [[ಮುಟ್ಟಿನ ಬಟ್ಟೆ]] (ಪ್ಯಾಡ್ )ತಯಾರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಟ್ಟಾಗುವ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವ ಒಂದು ಉಪಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news |last=Budhwar |first=Yeshika |date=2 December 2017 |title=Twinkle Khanna supports NGO's women hygiene cause |work=[[The Times of India]] |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/twinkle-khanna-supports-ngos-women-hygiene-cause/articleshow/61896097.cms}}</ref> ಈ ಉಪಕ್ರಮವು [[ಬಾಲಿವುಡ್]] ನಟಿ [[ಟ್ವಿಂಕಲ್ ಖನ್ನಾ]] ಅವರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಹಳ್ಳಿಗಳು, ಕೊಳೆಗೇರಿಗಳು, ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. <ref>{{Cite news |date=2 May 2018 |title=World Menstrual Hygiene Day 2018 |publisher=Indo American News |url=http://www.indoamerican-news.com/world-menstrual-hygiene-day-2018-two-mens-efforts-to-spread-awareness-about-womens-personal-hygiene/}}</ref><ref>{{Cite news |date=28 January 2017 |title=Chauhan calls on Governor |publisher=HTNS |url=https://humansforhumanity.in/wp-content/uploads/2018/08/unnamed-28-600x600.jpg |access-date=12 ಮಾರ್ಚ್ 2024 |archive-date=10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181010174702/https://humansforhumanity.in/wp-content/uploads/2018/08/unnamed-28-600x600.jpg |url-status=dead }}</ref><ref name="jagaran">{{Cite news |last=Negi |first=Deepika |date=29 May 2018 |title=यह हैं रियल लाइफ के पैडमैन, सेनेटरी पैड लेकर कर रहे हैं जागरूक |language=hi |publisher=[[Dainik Jagaran]] |url=https://www.jagran.com/uttarakhand/dehradun-city-this-is-real-life-padman-18011277.html}}</ref><ref name="HOB"/><ref name="Femalista">{{Cite news |date=15 May 2018 |title=Breaking The Bloody Taboo For Girls In India |publisher=Femalista |url=https://www.femalista.com/breaking-bloody-taboo-girls-india/ |url-status=dead |access-date=10 October 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181010174354/https://www.femalista.com/breaking-bloody-taboo-girls-india/ |archive-date=10 October 2018}}</ref> ಇದು ಅಂತಹ ನೂರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ 3 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಅದಿಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಇದು ಕೈಗೆಟುಕುವ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಜೈವಿಕ-ವಿಘಟನೀಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಪ್ಯಾಡ್ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಋತುಸ್ರಾವದ ಹಿಂದಿನ ಜೈವಿಕ ಕಾರಣಗಳು, ಹದಿಹರೆಯದಿಂದ [[ಮುಟ್ಟು ನಿಲ್ಲುವಿಕೆ|ಋತುಬಂಧ]] ಹಂತಗಳು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಹಾರ್ಮೋನುಗಳ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಲು ಮಹಿಳಾ ಕೇಂದ್ರಿತ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವನ್ನು ಅನುಭವಿ ವೈದ್ಯರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ, ಋತುಬಂಧದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚನೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೌಷ್ಟಿಕತಜ್ಞರ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ, ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಹಾರದ ಮಹತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಕೈಗೆಟುಕುವ ದರ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟ ಮುಟ್ಟಿನ ಬಟ್ಟೆ (ಪ್ಯಾಡ್ )ಗಳಲ್ಲಿನ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಕಾಳಜಿಗಳಾಗಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ಯಾಡ್ ಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ತಯಾರಿಸಬೇಕೆಂದು ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಕಳಪೆ ಮುಟ್ಟಿನ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯ ತೊಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ಯಾಡ್ ಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ. <ref name="TLI"/> <ref name="jagaran"/>. === ಸ್ಟ್ರೀ-ದಿ ವುಮನ್ === 2016ರ ಮೇ <ref>{{Cite news |date=24 May 2016 |title=Humans of Humanity launches "Stree - The Woman" |publisher=HTNS |location=[[Dehradun]]}}</ref> ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ 'ಸ್ಟ್ರೀ-ದಿ ವುಮನ್' ಎಂಬ ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. <ref>{{Cite news |date=4 March 2020 |title=BW Businessworld and BW Women partnered Stree-The Woman event postponed |publisher=[[BusinessWorld]] |url=http://everythingexperiential.businessworld.in/article/BW-Businessworld-Sipping-Thoughts-Humans-of-Humanity-to-organise-Stree-The-Woman-on-6th-March-in-New-Delhi/04-03-2020-185484/}}</ref> ಸ್ವಯಂ-ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಸ್ವಯಂ-ಸಬಲೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ಪ್ರೀತಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಒಂದು ದಿನದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. 2019 <ref>{{Cite news |date=9 August 2019 |title=Capital witnesses one-of-its-kind celebration for women- 'STREE' focused on self-growth, self-empowerment and most importantly self-love. |publisher=[[BusinessWorld]] |url=http://everythingexperiential.businessworld.in/article/Capital-witnesses-one-of-its-kind-celebration-for-women-STREE-focused-on-self-growth-self-empowerment-and-most-importantly-self-love-/09-08-2019-174578/}}</ref> ರಲ್ಲಿ, ಸಿಪ್ಪಿಂಗ್ ಥಾಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬಿಡಬ್ಲ್ಯೂ ಬಿಸಿನೆಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಎನ್ಜಿಒ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ ರೀಟಾ ಬಹುಗುಣ ಜೋಶಿ, ಲಿಜಾ ವರ್ಮಾ, ಡಾ. ವರುಣ್ ಕತ್ಯಾಲ್, ಅಂಬಿಕಾ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಾಲಿನಿ ರಮಣಿ ಮತ್ತು ಸಂದೀಪ್ ಸೋಪಾರ್ಕರ್ ಅವರಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. === ಕೋವಿಡ್-19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ === <ref>{{Cite news |last=Bali |first=Etti |date=25 July 2020 |title=Bleed with dignity: Sustainable solutions for a healthy period |work=[[Hindustan Times]] |url=https://www.hindustantimes.com/health/bleed-with-dignity-sustainable-solutions-for-a-healthy-period/story-zNDMaj1mWIiriyrG93MztI.html}}</ref> ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಲಾಕ್ಡೌನ್ ನ ಕಷ್ಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹ್ಯೂಮನ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಶುಚಿಯಾದ ಪ್ಯಾಡ್ ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ತರಬೇತಿ ನೀಡಲು ಮುಂದೆ ಬಂದಿತು. ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿಯ ವಾಶ್ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ, ಎನ್ಜಿಒ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆರು ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗ ನೀಡಲು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮವು ನೂರಾರು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕರಣಗೊಳಿಸಿದೆ. <ref>{{Cite news |last=S Sen |first=Debarati |date=14 July 2020 |title=Over 100 self-help groups benefit from online cloth pad making workshop |work=[[The Times of India]] |url=https://m.timesofindia.com/city/mumbai/over-100-self-help-groups-benefit-from-online-cloth-pad-making-workshop/articleshow/76941124.cms}}</ref> <ref>{{Cite news |last=Gauba |first=Prerna |date=26 June 2020 |title=Maintaining menstrual hygiene in times of Covid-19 |work=[[Hindustan Times]] |url=https://m.hindustantimes.com/fitness/maintaining-menstrual-hygiene-in-times-of-covid-19/story-wiCePv0nQYhFMNzg54okEI.htmlna }}{{Dead link|date=ಜುಲೈ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref>{{Cite news |date=18 August 2020 |title=लॉकडाउन में 'आधी आबादी' के मददगार बने अनुराग चौहान, ऐसे युवाओं पर गर्व है |publisher=Rajya Sameeksha |url=https://www.rajyasameeksha.com/uttarakhand/13419-rj-kaavya-ek-pahadi-aisa-bhi-anurag-chauhan}}</ref> 2020ರ ಲಾಕ್ ಡೌನ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ಆರು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ [[ದೆಹಲಿ]] ಕೊಳೆಗೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ 1200ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಆಹಾರ ನೀಡಿತು. ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ ಆನಂದ್ ಪರ್ಬತ್ ಪ್ರದೇಶದ ಕಥ್ಪುಟ್ಲಿ ಕಾಲೋನಿಯಲ್ಲಿ ಸಾರಿಗೆ ಶಿಬಿರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಜನರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಕೋವಿಡ್-19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಮತ್ತು ಲಾಕ್ಡೌನ್ ಮಧ್ಯೆ, ಶಾಲೆಗಳು ಆನ್ಲೈನ್ ಬೋಧನೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಆನ್ಲೈನ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬೊಂಬೆಯಾಟ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿತು. ಆನ್ಲೈನ್ ಕಲಿಕೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಹೊಸತನದಿಂದ ರೂಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. [[ದೆಹಲಿ]] ಲಾಕ್ ಡೌನ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ ತಕ್ಷಣ, ಎನ್ಜಿಒ ಬೀದಿ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. <ref>{{Cite news |date=8 November 2020 |title=NGO ties up with school in Dehradun to revive traditional puppetry with innovative teaching |work=[[Hindustan Times]] |url=https://m.hindustantimes.com/education/ngo-ties-up-with-school-in-dehradun-to-revive-traditional-puppetry-with-innovative-teaching/story-Sljf4rDkT1soXdN3MnGwtJ.html}}</ref> ಇದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಸಮುದಾಯವು ಹಲವಾರು ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ ಆದಾಯವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. === ಕೆಂಪು ಬಟ್ಟೆ ಅಭಿಯಾನ === 2020ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿ ಕೋವಿಡ್-19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟಿನ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಮತ್ತು ನಿಷೇಧಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು 'ರೆಡ್ ಕ್ಲಾತ್ ಕ್ಯಾಂಪೇನ್' ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. <ref>{{Cite news |last=Garg |first=Ruchika |date=30 August 2020 |title=Break the taboo: Celebs support menstrual health via social media |work=[[Hindustan Times]] |url=https://www.hindustantimes.com/more-lifestyle/break-the-taboo-celebs-support-menstrual-health-via-social-media/story-c4J71mNEJkEKDaDDoVdU4N.html}}</ref> ಲಿಸಾ ರೇ ಮತ್ತು ಗಾಯಕಿ ಶಿಬಾನಿ ದಾಂಡೇಕರ್, ಕೀರ್ತಿ ಕುಲ್ಹಾರಿ, ಕುಬ್ರಾ ಸೇಟ್, ದಿವ್ಯಾ ಸೇಠ್ ಸಾವಿರಾರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಈ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. 2022 ಏಪ್ರಿಲ್ ನಲ್ಲಿ <ref>{{Cite news |date=25 April 2022 |title=This man is on a mission to spread awareness on menstruation |work=[[Telangana Today]] |url=https://telanganatoday.com/this-man-is-on-a-mission-to-spread-awareness-on-menstruation}}</ref>, ಹ್ಯೂಮನ್ಸ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟಿಯಿಂದ ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿ ವಾಶ್ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಚಾಲ್ಲೂರು ಗ್ರಾಮ, ಪೋಚಂಪಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ, ಘನಮುಕ್ಲಾ ಗ್ರಾಮ, ರೆಡ್ಡಿಪಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ, ಕೇಶವಪಟ್ಟಣಂ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟಿನ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಡೆಸಿತು. == ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆ == {| class="wikitable" style="font-size:90%;" !ವರ್ಷ. !ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ !ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ |- |2019 |ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |ಐಡಬ್ಲ್ಯೂಇಎಸ್, [[ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ]], ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ, [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ]] ಮತ್ತು ಯುನಿಸೆಫ್ <ref name="Times Of India">{{Cite news |date=14 February 2019 |title=Award Ceremony |work=[[Times Of India]] |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/an-award-ceremony-for-achievers-from-different-fields/articleshow/67995269.cms}}</ref><br /> |- |2019 |ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಿಳಾ ದಿನದಂದು 'ಹಿ ಫಾರ್ ಶಿ' ಪ್ರಶಸ್ತಿ |ಭಾರತೀಯ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಬಂಧಗಳ ಮಂಡಳಿ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿ ಸರ್ಕಾರ <ref name="The Asian Age">{{Cite news |date=4 March 2020 |title=Celebrating Womanhood |publisher=[[The Asian Age]] |url=https://www.pressreader.com/india/the-asian-age/20200304/282578790090162}}</ref> |} == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಲಾಭರಹಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]] [[ವರ್ಗ:ಮಹಿಳಾ ಆರೋಗ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ_ಮತ್ತು_ಜಾನಪದ_೨೦೨೪_ಸ್ಪರ್ಧೆಯ_ಲೇಖನ]] lrgi2509ae5a9ebq5vp3e20fcm34cyo 0 156232 1258692 1220070 2024-11-20T03:50:10Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258692 wikitext text/x-wiki {{Infobox film|name=ಮರ್ದಾನಿ|image=Official Poster of Mardaani.jpg |caption=Theatrical release poster |director=ಪ್ರದೀಪ್ ಸರ್ಕಾರ್ |producer=ಆದಿತ್ಯ ಚೋಪ್ರ |writer=ಗೋಪಿ ಪುತ್ರನ್ |starring=[[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]]<br />ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್<br />ಜಿಸ್ಸು ಸೇನಗುಪ್ತ<br />ಸಾನಂದ್ ವರ್ಮ<br /> ಅವನೀತ್ ಕೌರ್ |music='''Songs:'''<br />ಸಲೀಂ ಸುಲೈಮಾನ್ <br />'''Score:'''<br />ಜೂಲಿಯಸ್ ಪಾಕಿಯಂ<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=04E-jHtWrDA|title=Mardaani – Trailer – Rani Mukerji|last=YRF|date=24 June 2014|via=YouTube}}</ref>|studio=ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲಂಸ್ |cinematography=ಆರ್ತರ್ ಜುರಾವ್ಸ್ಕಿ |editing=Sanjib Datta|distributor=ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲಂಸ್|released={{Film date|df=y|2014|08|22}}|runtime=111 minutes|language=ಹಿಂದಿ|country=ಭಾರತ|budget={{INR}}21 crore<ref name="BOI Report">{{cite web|url=http://www.boxofficeindia.com/movie.php?movieid=2296|title=Mardaani – Movie – Worldwide Gross & Budget|publisher=[[Box Office India]]|access-date=18 November 2016}}</ref>|gross=<!--Per WT:ICTF consensus--> {{INR}}59.55 crore<ref>{{Cite web|title=Mardaani|url=https://www.bollywoodhungama.com/movie/mardaani/box-office/ |access-date=21 July 2023|website=[[Bollywood Hungama]]|date=22 August 2014 }}</ref>}} '''''ಮರ್ದಾನಿ''''' ({{Translation|Masculine}}/ ಪುರುಷತ್ವ) ೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಭಾರತದ [[ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ|ಹಿಂದಿ]] ಭಾಷೆಯ ಆಕ್ಷನ್ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಪ್ರದೀಪ್ ಸರ್ಕಾರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಆದಿತ್ಯ ಚೋಪ್ರಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |title=Mardaani (2014) – Pradeep Sarkar |url=https://www.allmovie.com/movie/mardaani-v603655 |website=[[AllMovie]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Rani gets YRF's boldest film 'Mardaani' |url=http://entertainment.in.msn.com/bollywood/rani-gets-yrfs-boldest-film-mardaani |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140201231632/http://entertainment.in.msn.com/bollywood/rani-gets-yrfs-boldest-film-mardaani |archive-date=1 February 2014 |access-date=20 January 2014 |publisher=MNS India}}</ref> ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ [[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]] ನಟಿಸಿದ್ದು, ಜಿಶು ಸೇನ್ಗುಪ್ತಾ, ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್ ಮತ್ತು ಸಾನಂದ್ ವರ್ಮಾ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಕಥೆಯು ಶಿವಾನಿ ಶಿವಾಜಿ ರಾಯ್ ಎಂಬ ಮಹಿಳಾ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ. ಅಪಹರಣಕ್ಕೊಳಗಾದ ಹದಿಹರೆಯದ ಹುಡುಗಿಯ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಸಕ್ತಿಯು ಭಾರತೀಯ ಮಾಫಿಯಾದ ಮಾನವ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=Rani Mukerji in Mardaani, Yash Raj Films' boldest movie ever |url=http://movies.ndtv.com/bollywood/rani-mukherji-in-mardaani-yash-raj-films-boldest-movie-ever-352245 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140225183326/http://movies.ndtv.com/bollywood/rani-mukherji-in-mardaani-yash-raj-films-boldest-movie-ever-352245 |archive-date=25 February 2014 |access-date=20 January 2014 |publisher=NDTV}}</ref> ೨೦೧೪ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೨ರಂದು ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಈ ಚಿತ್ರವು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿನ ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರ ಅಭಿನಯ ಪ್ರಶಂಸೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು . ಇದರ ನಂತರ 2019ರಲ್ಲಿ ಮರ್ದಾನಿ 2 ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಉತ್ತರಭಾಗವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ''ಮರ್ದಾನಿ'' 2 ರ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೨೦೧೯ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ನಲ್ಲಿ ಮರ್ದಾನಿ ಸರಣಿಯ ಮೂರನೇ ಕಂತನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಮರ್ದಾನಿ 3 ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ, [[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]] ಶಿವಾನಿ ಶಿವಾಜಿ ರಾಯ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಬ್ಯಾನರ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ್ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕೊನೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, 2023ರ ಮಾರ್ಚ್ 24ರಂದು ಸರ್ಕಾರ್ ಅವರು ನಿಧನರಾದರು . == ಕಥಾವಸ್ತು == ರೆಹಮಾನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ವಂಚಕನನ್ನು ತನ್ನ ಅಡಗುದಾಣದಿಂದ ಹಿಡಿಯಲು ಮುಂಬೈ ಪೊಲೀಸರ ಅಪರಾಧ ವಿಭಾಗದ ಹಿರಿಯ ಇನ್ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಶಿವಾನಿ ಶಿವಾಜಿ ರಾಯ್ ಅವರು ನಡೆಸಿದ ರಹಸ್ಯ ಪೊಲೀಸ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಕೆ ತನ್ನ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ರೆಹಮಾನಿನ ಅಡಗುತಾಣದ ಒಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ರೆಹಮಾನ್ ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ, ಅವನ ಪ್ರೇಯಸಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಶಿವಾನಿ ತನ್ನ ಪತಿ ಡಾ. ಬಿಕ್ರಮ್ ರಾಯ್ ಮತ್ತು ಹದಿಹರೆಯದ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಮೀರಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಆಕೆ ಪ್ಯಾರಿ ಎಂಬ ಅನಾಥ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ಆಕೆಯ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪನಿಂದ ಮಾರಾಟವಾಗದಂತೆ ರಕ್ಷಿಸಿ ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮಗಳಂತೆ ಅವಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿರುತ್ತಾಳೆ . ಒಂದು ದಿನ ತನ್ನ ಆಶ್ರಯ ಗೃಹದಿಂದ ಐದು ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ಯಾರಿ ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದು ಆ ಬಗ್ಗೆ ಶಿವಾನಿ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ ಈ ಅಪಹರಣದ ಹಿಂದಿನ ಮಾಸ್ಟರ್ ಮೈಂಡ್ ದೆಹಲಿ ಮೂಲದ ಕರಣ್ ರಸ್ತೋಗಿ (ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್) ಎಂದು ಅವಳು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಆತ ಮಕ್ಕಳ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು ಮಾದಕವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಕಾರ್ಟೆಲ್ ಅನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಶಿವಾನಿ ತನ್ನ ಕೆಲಸ ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಕರಣ್ ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಶಿವಾನಿ ಕರಣ್ ಅವರ ಸಹಚರರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಂತೆ ರೆಹಮಾನ್ ಅವರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಕರಣ್ ಅವರ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಸನ್ನಿ ಕತ್ಯಾಲ್ (ಆನಂದ್ ವಿಧಾತ್ ಶರ್ಮಾ) ಎಂಬ ಕಾರು-ವ್ಯಾಪಾರಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಶಿವಾನಿ ತನ್ನ ಕಾರ್ಟೆಲ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಗಾ ಇಟ್ಟಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಕರಣ್ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣನೆಂದು ಕತ್ಯಾಲ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಶಿವಾನಿ ಕತ್ಯಾಲನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಕರಣ್ ನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಅವಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವನು ಒಪ್ಪುತ್ತಾನೆ. ಅವನನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ಶಿವಾನಿ ಕರಣ್ನ ಸಹಾಯಕನಾದ ವಕೀಲನನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುತ್ತಾಳೆ. ಕೋಪಗೊಂಡ ಕರಣ್ ಪ್ರತಿದಿನ ಪ್ಯಾರಿಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿ ಪ್ರತೀದಿನ ಅವಳಿಗೆ ಅತ್ಯಾಚಾರವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಾಗಿ ಶಿವಾನಿಯ ಪತಿ ವೈದ್ಯನಾಗಿ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ದುರ್ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮಹಿಳಾ ರೋಗಿಗೆ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬ ಸುಳ್ಳು ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಹರಡುತ್ತಾನೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಬಿಕ್ರಮ್ ಅವರನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಅವನು ಪ್ಯಾರಿಯ ಬೆರಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಶಿವಾನಿಯ ಮನೆಗೆ ಉಡುಗೊರೆ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಕರಣ್ ಅವರ ಬಲಗೈ ಭಂಟ ಮಟ್ಟೂ (ಅಮನ್ ಉಪ್ಪಲ್) ದೆಹಲಿಯ ಸಚಿವ ತನೇಜಾ ಅವರ ಪರವಾಗಿ ಟಂಡನ್ ಎಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ವೇಶ್ಯೆಯರಿಂದ ತುಂಬಿದ ಪಾರ್ಟಿಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಕರಣ್ ನ ವೇಶ್ಯಾಗೃಹದಲ್ಲಿರುವ ಹುಡುಗಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳು [[ಡೆಂಗೇ|ಡೆಂಗ್ಯೂ]] ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾದಾಗ ಅವನ ಆದೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ಮಟ್ಟು ಅವಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಪ್ಯಾರಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆದರಿಸುತ್ತದೆ. ಶಿವಾನಿ ದೆಹಲಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿ ನೈಜೀರಿಯಾದ ಮಾದಕವಸ್ತು ಮಾರಾಟಗಾರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಬಲೆಯನ್ನು ಹೆಣೆಯುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು ಕರಣ್ ಮತ್ತು ವಕೀಲ್ಗೆ ದುಬಾರಿ ಮತ್ತು ಅಪರೂಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಾದ ಕೊಕೇನ್ ಅನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ನಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಶಿವಾನಿ ತನ್ನ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ಒಳಗೆ ನುಗ್ಗುತ್ತಾಳೆ. ಕರಣ್ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ವಕೀಲ್ ತನ್ನ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ನ ಸಿಮ್ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಅಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಶಿವಾನಿ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿ ಮೂಲದ ಆಕೆಯ ತಂಡದ ಸಹಚರ ಬಲ್ವಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಸೋಧಿ ಅವರು ವಕೀಲ್ ಅವರನ್ನು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ತಿಳಿದಿರುವ ದರ್ಜಿ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ಮೀನು ರಸ್ತೋಗಿ ಎಂಬ ವೇಶ್ಯೆಯು ವಕೀಲನ ಅತ್ಯಂತ ಹತ್ತಿರದ ಸಹಚರನಾಗಿದ್ದಳು ಎಂದು ಆತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಶಿವಾನಿಯ ಮುಂದುವರಿದ ತನಿಖೆಯು ಅವಳನ್ನು ಕರಣ್ನ ಮನೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಮೀನು ತನ್ನನ್ನು ಕರಣ್ಳ ತಾಯಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಶಿವಾನಿಯನ್ನು ನಿದ್ರೆಗೆ ದೂಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಯನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿ ಕರಣ್ ಅವರ ಪಾರ್ಟಿಗೆ ಕರೆತರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಶಿವಾನಿ ಪ್ಯಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಸೇರುತ್ತಾಳೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ವೇಶ್ಯೆಯರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರಣ್ ತನೇಜಾ ಅವರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಶಿವಾನಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಆಕೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ತನೇಜಾಳನ್ನು ಒತ್ತೆಯಾಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾಳೆ. ಶಿವಾನಿ ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾ ಕರಣ್ ಅವರನ್ನು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕೋಣೆಗೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಕರಣ್ ತನ್ನನ್ನು ಮಹಿಳೆ ಎಂದು ಲೇವಡಿ ಮಾಡಿದಾಗ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಲು ಅವಳು ಕರಣ್ಗೆ ಸವಾಲು ಹಾಕುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಹೊಡೆಯುತ್ತಾಳೆ. ಭ್ರಷ್ಟ ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅವನು ಕಾನೂನಿನಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಅವಳು ಕರಣ್ನನ್ನು ಹುಡುಗಿಯರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು ಅವನನ್ನು ಹೊಡೆದು ಸಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ಸೋಧಿ ಮತ್ತು ಇಡೀ ತಂಡವು ಒಳನುಗ್ಗಿ ಮಟ್ಟು, ಟಂಡನ್ ಮತ್ತು ಕರಣ್ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಬಂಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮೀನು ಕೂಡ ಹುಡುಗಿಯರ ದಾಳಿಯಿಂದ ಆಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ತನೇಜಾ ಬದುಕುಳಿದು ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. == ಕಾಸ್ಟ್ == * [[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]]-ಹಿರಿಯ ಇನ್ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಶಿವಾನಿ ಶಿವಾಜಿ ರಾಯ್, [[ಮುಂಬಯಿ.|ಮುಂಬೈ]] ಅಪರಾಧ ಶಾಖೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ <ref name="mardaanii.com">{{Cite web |title=MARDAANI – Rani Mukerji – In cinemas 22 August |url=http://www.mardaani.com/cast.html#second |access-date=25 November 2014 |publisher=Mardaani.com |archive-date=8 ಆಗಸ್ಟ್ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808153701/http://www.mardaani.com/cast.html#second |url-status=dead }}</ref> * ಕರಣ್ 'ವಾಲ್ಟ್' ರಸ್ತೋಗಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್, ಒಬ್ಬ ಅಪರಾಧಿ ಮತ್ತು ಮಾದಕ ವ್ಯಸನಿಯಾಗಿದ್ದ [1]<ref name="mardaanii.com" /> * ಡಾ. ಬಿಕ್ರಮ್ ರಾಯ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜಿಶು ಸೇನ್ಗುಪ್ತಾ (ಶಿವಾನಿ ಅವರ ಪತಿ) * ಸನ್ನಿ ಕತ್ಯಾಲ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅನಂತ್ ವಿಧಾತ್ ಶರ್ಮಾ <ref>{{Cite web |title=Review on Mardaani by fenil seta MouthShut.com |url=http://www.mouthshut.com/review/Mardaani-review-uooqlqmqms |access-date=20 July 2016}}</ref> * ಪ್ಯಾರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಶರ್ಮಾ * ಎಸ್ಐ ಬಲ್ವಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಸೋಧಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಿಖಾಯಿಲ್ ಯವಲ್ಕರ್ <ref>{{Cite web |date=31 August 2014 |title='Mardaani' actor Mikhail Yawalkar learned to ride a bike in a week! |url=http://www.mid-day.com/articles/mardaani-actor-mikhail-yawalkar-learned-to-ride-a-bike-in-a-week/15568188}}</ref> * ಮೀರಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವ್ನೀತ್ ಕೌರ್ * ಮಿನ್ಹಾಸ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಹದ್ ಅಲಿ ಅಮೀರ್ * ಕಪಿಲ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾನಂದ್ ವರ್ಮಾ * ಮೀನಾ ರಸ್ತೋಗಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೋನಾ ಅಂಬೆಗಾಂವ್ಕರ್, ವಾಲ್ಟ್ನ ತಾಯಿ * ಬಲಿಪಶುವಾಗಿ ಮಾಹಿಕಾ ಶರ್ಮಾ * ಪೀಟರ್ ಮುಕ್ಸ್ಕಾ ಮ್ಯಾನುಯೆಲ್ ಎಂಬೊಸೊ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ * ವಕೀಲ್ ಸಾಹಬ್, ವಾಲ್ಟ್ನ ಸಹಾಯಕನಾಗಿ ಅನಿಲ್ ಜಾರ್ಜ್ * ಪಾಕ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾಹೇಬ್ ದಾಸ್ ಮಾಣಿಕ್ಪುರಿ * ಸಂಜಯ್ ತನೆಜಾ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅಧಿಕಾರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು == ಉತ್ಪಾದನೆ == === ಅಭಿವೃದ್ಧಿ === 2014ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ವಿಭಾಗದ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಮುಂಬೈ ಪೊಲೀಸ್ ಅಪರಾಧ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು.<ref>{{Cite web |title=Rani Mukerji meets crime branch chief to prepare for 'Mardaani' role |url=http://ibnlive.in.com/news/rani-mukerji-meets-crime-branch-chief-to-prepare-for-mardaani-role/438829-8-66.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131212115456/http://ibnlive.in.com/news/rani-mukerji-meets-crime-branch-chief-to-prepare-for-mardaani-role/438829-8-66.html |archive-date=12 December 2013 |access-date=20 January 2014 |publisher=CNN-IBN}}</ref> ಆಕೆಯ ಪಾತ್ರವು ಮುಂಬೈ 26/11 ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದ ಐಪಿಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಮೀರಾ ಬೊರ್ವಾಂಕರ್ ಅವರಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದೆ ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು.<ref>{{Cite web |title=Rani Mukerji meets real Mardaani who inspired her - the Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/Entertainment/Hindi/Bollywood/News/Rani-Mukerji-meets-real-Mardaani-who-inspired-her/articleshow/41686460.cms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140907151158/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Rani-Mukerji-meets-real-Mardaani-who-inspired-her/articleshow/41686460.cms |archive-date=7 September 2014 |access-date=4 September 2014 |website=[[The Times of India]]}}</ref> ತನ್ನ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ಇಸ್ರೇಲಿ ಮಿಲಿಟರಿಗಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಬೀದಿ-ಹೋರಾಟ, ಸ್ವರಕ್ಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾದ ಕ್ರಾವ್ ಮಾಗಾ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ಇದನ್ನು ಪ್ರದೀಪ್ ಸರ್ಕಾರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಗೋಪಿ ಪುತ್ರನ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref>Rotten Tomatoes Mardaani website. </ref>ಪೋಲಿಷ್ ಆರ್ಟೂರ್ ಜುರಾವ್ಸ್ಕಿ ಈ ಚಿತ್ರದ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರಾಗಿದ್ದರು.<ref>Artur Zurwawski website. </ref> == ಸೌಂಡ್ಟ್ರ್ಯಾಕ್ == {| class="wikitable" !# !ಶೀರ್ಷಿಕೆ !ಗಾಯಕ (ಎಸ್. !ಉದ್ದ. |- |1 |"ಮರ್ದಾನಿ ಗೀತೆ" |ಸುನಿಧಿ ಚೌಹಾಣ್ ಮತ್ತು [[ವಿಜಯ್ ಪ್ರಕಾಶ್]] |05:04 |} == ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬಿಡುಗಡೆ == ಚಿತ್ರದ ಅಧಿಕೃತ ಟ್ರೇಲರ್ ಅನ್ನು 24 ಜೂನ್ 2014 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref name="toi">{{Cite web |date=24 June 2014 |title=Mardaani trailer: Rani Mukerji packs a punch with dialogues, tough look |url=http://timesofindia.indiatimes.com/Entertainment/Hindi/Bollywood/News-Interviews/Mardaani-trailer-Rani-Mukerji-packs-a-punch-with-dialogues-tough-look/articleshow/37126768.cms |access-date=25 June 2014 |website=The Times of India}}</ref> ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಶನ್ ಹದಿಹರೆಯದ ಹುಡುಗಿಯ ಅತ್ಯಾಚಾರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಅಶ್ಲೀಲತೆ ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಟ್ರೇಲರ್ನಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=Rani Mukerjis Mardaani Policed by Censor Board – NDTV Movies |url=http://movies.ndtv.com/videos/rani-mukerji-s-mardaani-policed-by-censor-board-328070 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140901154442/http://movies.ndtv.com/videos/rani-mukerji-s-mardaani-policed-by-censor-board-328070 |archive-date=1 September 2014 |access-date=25 November 2014 |publisher=NDTVMovies.com}}</ref> ಚಿತ್ರದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂದೇಶ ಮತ್ತು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಒದಗಿಸಬಹುದಾದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ [[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]] ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಶಿವರಾಜ್ ಸಿಂಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಅವರು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವಾರದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ತೆರಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |date=24 August 2014 |title=Mardaani trailer: Rani Mukerji packs a punch with dialogues, tough look |url=http://ibnlive.in.com/news/cm-shivraj-singh-chouhan-declares-mardaani-tax-free-in-mp-lauds-rani-mukerji-for-her-powerful-performance/494209-8-66.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140826121232/http://ibnlive.in.com/news/cm-shivraj-singh-chouhan-declares-mardaani-tax-free-in-mp-lauds-rani-mukerji-for-her-powerful-performance/494209-8-66.html |archive-date=26 August 2014 |access-date=25 August 2014 |publisher=Daily Business Recorder}}</ref> ಇದರ ನಂತರ [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ಸಹ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ತೆರಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿದವು. [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೆನ್ಸಾರ್ಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ವಯಸ್ಕರ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ನೀಡಿತು ಆದರೆ ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಕ್ಷೇಪ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿತು. ಮಂಡಳಿಯು ಏಳು ಕಟ್ಗಳನ್ನು ಕೇಳಿತು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಮಸುಕಾಗಿಸಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿತು. ಆದರೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ತಯಾರಕರು "ಇದು ಚಿತ್ರದ ನಿರೂಪಣೆಯ ಸಾರವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸದಿರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |date=23 August 2014 |title=Pakistan Censor Board bans Rani Mukerji's 'Mardaani' in Pakistan |url=http://www.brecorder.com/arts-a-leisure/50-movies/189977-pakistan-censor-board-bans-rani-mukerji%E2%80%99s-%E2%80%98mardaani%E2%80%99-in-pakistan.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140825184123/http://www.brecorder.com/arts-a-leisure/50-movies/189977-pakistan-censor-board-bans-rani-mukerji%E2%80%99s-%E2%80%98mardaani%E2%80%99-in-pakistan.html |archive-date=25 August 2014 |access-date=27 August 2014 |publisher=IBN Live}}</ref> 2015ರ ಜನವರಿ 29ರಂದು ಪೋಲೆಂಡ್ನ ವಾರ್ಸಾದಲ್ಲಿನ ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕಲಾ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಕಿನೋ ಮುರಾನೋವ್ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಮರ್ದಾನಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ಅಪಾರವಾದ ಚಪ್ಪಾಳೆ(standing ovation) ಪಡೆಯಿತು . ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರ ಅಸಾಧಾರಣ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಂತಹ ಪ್ರಸ್ತುತ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಚಿತ್ರದ ಭಾಗವಾಗಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಅಭಿನಂದಿಸಿದರು.<ref>{{Cite web |date=29 January 2015 |title=Rani Mukerji's Mardaani Premieres in Poland To Rave Reviews |url=http://businessofcinema.com/bollywood_news/rani-mukerjis-mardaani-premieres-poland-rave-reviews/191300/ |access-date=29 January 2015 |publisher=BusinessofCinema News Network}}</ref> == ಸ್ವಾಗತ == === ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ === ಮಿಡ್-ಡೇ ಮರ್ದಾನಿಯವರಿಗೆ ಐದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಪ್ರದೀಪ್ ಸರ್ಕಾರ್ "ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಟ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಓಡಿಸುವುದು ಎಂದರೆ ಏನು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಮತ್ತು ಬಲವಾದ ಕಥೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಏನನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡದ ಇನ್ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಣಿಯವರು ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ " ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref>{{Cite web |date=4 September 2014 |title=Movie review: 'Mardaani' |url=http://www.mid-day.com/articles/movie-review-mardaani/15549194 |access-date=25 November 2014 |website=mid-day}}</ref> ಸುಭಾಷ್ ಕೆ. ಝಾ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಐದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಚಿತ್ರದ ಧ್ವನಿಪಥದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುತ್ತಾ, "''ಮರ್ದಾನಿ'' ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯ ನಡುವಿನ ಪೂರಕ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಡೆಸಿಬಲ್ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.<ref>{{Cite web |date=22 August 2014 |title=Mardaani: Movie Review |url=http://skjbollywoodnews.com/2014/08/mardaani-movie-review/4120869.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071341/http://skjbollywoodnews.com/2014/08/mardaani-movie-review/4120869.html |archive-date=6 October 2014 |access-date=25 November 2014 |website=SKJBollywood News}}</ref> ಬಾಲಿವುಡ್ ಹಂಗಾಮಾ ತರಣ್ ಆದರ್ಶ್ "ಲೈಂಗಿಕ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ನಡೆಸುವವರನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಲು ಹೋಗುವ ಕಠಿಣ ಮಾತನಾಡುವ ಪೊಲೀಸ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಟಿಸುತ್ತಾ, ರಾಣಿ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಶಕ್ತಿ, ಚುರುಕುತನ ಮತ್ತು ಘನತೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಅವಳ ಮುಂದೆ ಚಲಿಸುವ ಪ್ಯಾರಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಸಂಕಟವು ಅವಳ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗುತ್ತದೆ".<ref>{{Cite web |title=Mardaani – Latest Hindi Movie Review by Taran Adarsh – Bollywood Hungama |url=http://www.bollywoodhungama.com/movies/reviews/type/view/id/1394 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140911001818/http://www.bollywoodhungama.com/movies/reviews/type/view/id/1394 |archive-date=11 September 2014 |access-date=25 November 2014 |website=[[Bollywood Hungama]]}}</ref> === ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್ === ಕೊಯ್ಮೊಯಿ ಹೇಳುವಂತೆ, ''ಮರ್ದಾನಿ'' ಒಟ್ಟು ₹ ಕೋಟಿಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ ಮೊತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Box-Office Verdicts of Major Bollywood Releases of 2014 |url=http://www.koimoi.com/box-office-bollywood-films-of-2014/ |access-date=6 September 2013 |publisher=Koimoi.com}}</ref> == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು == {| class="wikitable" |+ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಪಟ್ಟಿ !ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ !ವರ್ಗ. !ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ !ಫಲಿತಾಂಶ |- | rowspan="5" |[[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|ಫಿಲ್ಮ್ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ |ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ| {{nom}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ |ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್| {{nom}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸೌಂಡ್ ಡಿಸೈನ್ |ಅನಿಲ್ಕುಮಾರ್ ಕೊನಕಂಡ್ಲ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಲ್ ಪ್ರಧಾನ್| {{won}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆ |ಗೋಪಿ ಪುತ್ರನ್, ಎಸ್. ಹುಸೇನ್ ಜೈದಿ, ವಿಭಾ ಸಿಂಗ್| {{nom}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಕಲನ |ಸಂಜೀಬ್ ದತ್ತಾ| {{nom}} |- | rowspan="1" |ಐಫಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ |[[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]]| {{nom}} |- | rowspan="2" |ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ |ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ| {{nom}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಖಳನಾಯಕ |ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್| {{won}} |- | rowspan="2" |ಸ್ಟಾರ್ ಗಿಲ್ಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ |ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ| {{nom}} |- |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಖಳನಾಯಕ |ತಾಹಿರ್ ರಾಜ್ ಭಾಸಿನ್| {{nom}} |- | rowspan="1" |ಸ್ಟಾರ್ ಡಸ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಥ್ರಿಲ್ಲರ್-ಆಕ್ಷನ್ ನಟಿ |ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ| {{won}} |- | rowspan="3" |ಬಿಗ್ ಸ್ಟಾರ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು |ಅತ್ಯಂತ ಮನರಂಜನಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ-ಮಹಿಳೆ | rowspan="3" |ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ|{{nom}} |- |ಸಾಮಾಜಿಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮನರಂಜನೆ ನೀಡುವ ನಟಿ|rowspan=1 {{nom}} |- |ಥ್ರಿಲ್ಲರ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮನರಂಜನಾ ನಟ|rowspan=1 {{nom}} |} == ಸೀಕ್ವೆಲ್ == ಡಿಸೆಂಬರ್ 2018ರಲ್ಲಿ, ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್, ಮರ್ದಾನಿ 2ರ ಉತ್ತರಭಾಗವನ್ನು ಈ ಬಾರಿ ಬರಹಗಾರ ಗೋಪಿ ಪುತ್ರನ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು [[ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿ]] ತನ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news |date=10 December 2018 |title=Rani Mukerji's next is 'Mardaani 2' |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/rani-mukerjis-next-is-mardaani-2/article25708474.ece |access-date=1 January 2019}}</ref> ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ಮಾರ್ಚ್ 2019 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು 13 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2019 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref>{{Cite news |date=25 March 2019 |title='Mardaani 2': Rani Mukerji's film finally goes on floors |work=Daily News and Analysis |url=https://www.dnaindia.com/bollywood/report-mardaani-2-rani-mukerji-s-film-finally-goes-on-floors-2732988 |access-date=27 March 2019}}</ref>{{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು|2}} == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * {{IMDb title|3495000}} * ಮರ್ದಾನಿನಲ್ಲಿಕೊಳೆತ ಟೊಮ್ಯಾಟೊ [[ವರ್ಗ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ೨೦೨೪ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಲೇಖನ]] [[ವರ್ಗ:ಸ್ತ್ರೀವಾದ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ೨೦೨೪]] [[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]] f24zxizh10qo7nb6p47tcarnu9yl23p 0 158121 1258620 1233647 2024-11-19T18:34:10Z InternetArchiveBot 69876 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1258620 wikitext text/x-wiki {{ಯಂತ್ರಾನುವಾದ}} '''ನಿತಿನ್ ಕುಶಾಲಪ್ಪ''' (ಮೂಕೊಂಡ ಪೂನಾಚ್ಚ ನಿತಿನ್ ಕುಶಾಲಪ್ಪ, ಮೂಕೊಂಡ ನಿತಿನ್ ಕುಶಾಲಪ್ಪ, ನಿತಿನ್ ಕುಶಾಲಪ್ಪ ಎಂ. ಪಿ. ಅಥವಾ [https://www.deccanherald.com/author/mookonda-kushalappa ಮೂಕೊಂಡ ಕುಶಾಲಪ್ಪ]ಹೆಸರಿನಲ್ಲೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿರುವ ಇವರು) ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳ ಭಾರತೀಯ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕುಶಾಲಪ್ಪನು ಕೊಡಗಿನ (ಕೂರ್ಗ್) ಮೂಲದವನು. ಕೊಡಗು ಮೌಖಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶ. <ref name="The Hindu">{{Cite news |last=Zachariah |first=Preeti |date=2 April 2014 |title=Tales from the hills |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/society/tales-from-the-hills/article5862863.ece |access-date=24 May 2023}}</ref><ref name="Army">{{Cite news |date=30 April 2019 |title=Youth urged to join the army |publisher=Star of Mysore |url=https://starofmysore.com/youth-urged-to-join-armed-forces/ |access-date=24 May 2023}}</ref><ref name="Kodava Hindu">{{Cite web |date=4 April 2018 |title='Are Kodavas (Coorgs) Hindus?' book launch |url=https://starofmysore.com/are-kodavas-coorgs-hindus-book-launched/ |access-date=24 May 2023 |website=Star of Mysore}}</ref><ref>{{Cite news |title=Mookonda Kushalappa's recent newspaper articles |language=en |work=Deccan Herald |url=https://www.deccanherald.com/author/mookonda-kushalappa |access-date=24 May 2023}}</ref> ಅವರು ಕ್ಲಾರೆನ್ಸ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ಸ್ ಪ್ರಿ-ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್, ಸಿಎಮ್ಆರ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ (ಬಿ.ಇ.) [[ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] (ಎಂ. ಎ.) ಮತ್ತು ಅಲೈಯನ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಇ. ಪಿ. ಜಿ. ಡಿ. ಎಂ.) ದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಪಫಿನ್ ಬುಕ್ಸ್ನ 'ದಕ್ಷಿಣ್ : ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಮೈತ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಫ್ಯಾಬ್ಲೆಸ್ ರೆಟೋಲ್ಡ್ ' (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ನೀತಿಕಥೆಗಳು) ನ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news |title=Review of book 'Dakshin' based on morals and South Indian culture |publisher=Mid-day |url=https://www.mid-day.com/mumbai-guide/things-to-do/article/1-minute-read-a-song-here-a-myth-there-23272203 |access-date=24 May 2023}}</ref><ref name="Mint Folk">{{Cite web |date=21 March 2023 |title=Folktales & Fables week: Myths and legends worth retelling |url=https://lifestyle.livemint.com/how-to-lounge/books/world-folktales-fables-week-myths-and-legends-worth-retelling-111679285873453.html |access-date=24 May 2023 |publisher=Mint Lounge}}</ref><ref>{{Cite web |date=16 February 2023 |title=A new book retells folk tales, myths and fables from Southern India for young readers |url=https://scroll.in/article/1043854/a-new-book-retells-folk-tales-myths-and-fables-from-the-southern-states-of-india-for-young-readers |access-date=24 May 2023 |publisher=Scroll.in}}</ref> ಕುಶಾಲಪ್ಪ ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಅನುವಾದ ಮತ್ತು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Mint Folk" /><ref name="Army1">{{Cite news |date=30 April 2019 |title=Youth urged to join the army |publisher=Star of Mysore |url=https://starofmysore.com/youth-urged-to-join-armed-forces/ |access-date=24 May 2023}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://starofmysore.com/youth-urged-to-join-armed-forces/ "Youth urged to join the army"]. Star of Mysore. 30 April 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 May</span> 2023</span>.</cite></ref>ಅವರ ವಿವಿಧ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ''[[ಡೆಕ್ಕನ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್]]'' ಮತ್ತು ''ಸ್ಟಾರ್ ಆಫ್ ಮೈಸೂರು'' ಪ್ರಕಟಿಸಿವೆ. ಅವರು ಮೂಕೊಂಡ ಕುಶಾಲಪ್ಪ ಮತ್ತು ನಿತಿನ್ ಕುಶಾಲಪ್ಪ ಎಂ. ಪಿ. ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite web |title=About the author |url=https://penguin.co.in/book_author/nitin-kushalappa-mp/ |access-date=15 March 2023 |website=Penguin Books}}</ref><ref name="The Hindu1">{{Cite news |last=Zachariah |first=Preeti |date=2 April 2014 |title=Tales from the hills |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/society/tales-from-the-hills/article5862863.ece |access-date=24 May 2023}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFZachariah2014">Zachariah, Preeti (2 April 2014). [https://www.thehindu.com/features/metroplus/society/tales-from-the-hills/article5862863.ece "Tales from the hills"]. ''The Hindu''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 May</span> 2023</span>.</cite></ref><ref name="Kodava Hindu1">{{Cite web |date=4 April 2018 |title='Are Kodavas (Coorgs) Hindus?' book launch |url=https://starofmysore.com/are-kodavas-coorgs-hindus-book-launched/ |access-date=24 May 2023 |website=Star of Mysore}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://starofmysore.com/are-kodavas-coorgs-hindus-book-launched/ "'Are Kodavas (Coorgs) Hindus?' book launch"]. ''Star of Mysore''. 4 April 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 May</span> 2023</span>.</cite></ref> ಅವರು ಆನ್ಲೈನ್ [[ಕೊಡವರು|ಕೊಡವ]] ವರ್ಚುವಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸಂಶೋಧಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. <ref>{{Cite web |title=Museum with native voices; IFA invites design experts and community members |url=https://authindia.com/museum-with-native-voices-bengaluru-based-ifa-invites-design-experts-and-members-of-kodava-community-to-launch-online-museum/ |access-date=24 May 2023 |publisher=Auth India |archive-date=24 ಮೇ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230524150200/https://authindia.com/museum-with-native-voices-bengaluru-based-ifa-invites-design-experts-and-members-of-kodava-community-to-launch-online-museum/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news |last=Raju |first=Sowmya |date=17 May 2022 |title=Online museum to archive stories about Kodavas |work=Deccan Herald |url=https://www.deccanherald.com/metrolife/metrolife-your-bond-with-bengaluru/online-museum-to-archive-stories-about-kodavas-1110197.html |access-date=24 May 2023}}</ref><ref>{{Cite news |last=GR |first=Prajna |date=29 May 2022 |title=Karnataka: A project to establish virtual museum to chronicle Kodava heritage underway |work=The New Indian Express |url=https://www.newindianexpress.com/states/karnataka/2022/may/29/karnataka-a-project-to-establish-virtual-museum-to-chronicle-kodava-heritage-underway-2459419.html |access-date=24 May 2023}}</ref><ref>{{Cite news |title=Do you know of this living museum of Kodava culture? |work=Live Mint |publisher=Mint Lounge |url=https://lifestyle.livemint.com/how-to-lounge/art-culture/do-you-know-of-this-living-museum-of-kodava-culture-111654660719770.html |access-date=24 May 2023}}</ref> ಅವರು ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯದ ಲಿಪಿಯಾದ [[ತಿರ್ಕೆ ಭಾಷೆ|ತಿರ್ಕೆ]] ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{Cite news |date=4 February 2022 |title=The discovery of an old alphabet |work=Deccan Herald |url=https://www.deccanherald.com/spectrum/spectrum-top-stories/the-discovery-of-an-old-alphabet-1078173.html |access-date=24 May 2023}}</ref><ref>{{Cite news |title=Discovering Alphabets Of Old Kodava Script |work=Star of Mysore |url=https://starofmysore.com/discovering-alphabets-of-old-kodava-script/ |access-date=15 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news |date=10 May 2023 |title=Letters and sounds over the years |url=https://www.deccanherald.com/spectrum/kodava-over-the-years-letters-and-sounds-1217505.html |access-date=24 May 2023}}</ref> ದಿ ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯನ್ ಎಕ್ಸ್ಪ್ರೆಸ್ ಅನುಶ್ರೀ ಮಾಧವನ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ, [[ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ|ಕೂರ್ಗ್]] ಮತ್ತು [[ಪಟ್ಟೋಲೆ ಪಳಮೆ|ಪಟ್ಟೋಲ್ ಪಾಲಮೆ]] ಅವರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿವೆ ಎಂದು ನಿತಿನ್ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.<ref name=":1">{{Cite news |last=Madhavan |first=Anushree |title=Moral stories from the south |work=The New Indian Express |url=https://www.newindianexpress.com/cities/chennai/2023/feb/27/moral-storiesfrom-the-south-2551192.html |access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=27 February 2023 |title=Moral stories from the south {{!}} Kodagu First |url=https://www.kodagufirst.in/?p=49638 |access-date=11 June 2023 |website=KodaguFirst}}</ref> * ದಿ ಅರ್ಲಿ ಕೂರ್ಗ್ಸ್, 2013 * 2013ರಲ್ಲಿ ಕೂರ್ಗ್ನಲ್ಲಿ ಲಾಂಗ್ ಅಗೊ * 1785 ಕೂರ್ಗ್, 2018 * ಕೊಡಗು ಸಂಸ್ಥಾನ vs ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, 2018 * ತನ್ನ ಕೂಲ್ ಅನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡ ಮೇಜರ್, 2019 * ದಿ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಅವಧ್, 2019 * ದಿ ಗಾಂಧಿ ಆಫ್ ಕೊಡಗು, 2020 * ದಕ್ಷಿಣಃ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ನೀತಿಕಥೆಗಳು, 2023 {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಜೀವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು]] bqs668zej2f3uxvc3pkc6rq2dxxetol 2 160086 1258675 1248448 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ-ಪಂಜು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ-ಪಂಜು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1248448 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 4 160786 1258738 1258419 2024-11-20T11:21:27Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು */ 1258738 wikitext text/x-wiki ನಿಮ್ಮ ಸಹಿ ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ. == ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು == #--[[ಸದಸ್ಯ:Hariprasad Shetty10|Hariprasad Shetty10]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Hariprasad Shetty10|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೫೧, ೨೦ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) cil223yz5bfwx895tro98r8cpk3u04y 2 160799 1258556 2024-11-19T12:07:34Z BHARATH HABIB SHANKAR 91183 ಹೊಸ ಪುಟ: ನಾಗವಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂವರಂವೆಂಬೋ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ - ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ಧಬಸವಯ್ಯ ಕವಯಿತ್ರಿ ಪರಿಚಯ : ಶ್ರೀಮತಿ ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ಧಬಸವಯ್ಯ ಅವರು 1955ರಲ್ಲಿ ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊರಟಗೆರೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ಡಿ.ಎಸ್. ಸ... 1258556 wikitext text/x-wiki ನಾಗವಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂವರಂವೆಂಬೋ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ - ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ಧಬಸವಯ್ಯ ಕವಯಿತ್ರಿ ಪರಿಚಯ : ಶ್ರೀಮತಿ ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ಧಬಸವಯ್ಯ ಅವರು 1955ರಲ್ಲಿ ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊರಟಗೆರೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ಡಿ.ಎಸ್. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ, ತಾಯಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಆರ್. ಪುಟ್ಟಮ್ಮಣಿ. ಕೊರಟಗೆರೆ ತುಮಕೂರುಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮುಗಿಸಿ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಪದವೀಧರೆಯಾದರು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಲವು ಮೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ಧಬಸವಯ್ಯನವರು ಮೊದಲ ಸಿರಿ, ಇಹದ ಸ್ವರ, ಕೆಟ್ಟಸ್ಥಳ, ದಾರಿನೆಂಟ' ಮತ್ತು ಬಿಡಿ ಹರಳು ಎಂಬ ಕವಿತಾ ಸಂಕಲನವನ್ನು, ಇನ್ನೊಂದು ಸಭಾಪರ್ವ ಎಂಬ ನಾಟಕವನ್ನು ರಚಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಬಹುಮಾನ, ಬಿ.ಎಂ.ಶ್ರೀ. ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಲಿತಾ ಸಿದ್ದಬಸವಯ್ಯನವರಿಗೆ ಲಭಿಸಿವೆ. ಆಶಯ : ಈ ಕವನವು ಆಧುನಿಕ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕವಯತ್ರಿಯು ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅನೇಕ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅನೈತಿಕತೆ ಅಥವಾ ದೋಷಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಯುವವರೆಗೂ ಯಾವುದೇ ರಿಟೈರ್ಮೆಂಟ್ ಇಲ್ಲವೆಂದು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವುದರ ಮೂಲಕ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಬಂಡವಾಳವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಮಾತಿನ ಮೂಲಕವೇ ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಹಾಸ್ಯದ ಮೂಲಕ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಸಾರಾಂಶ :ನಾಗವಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂವರಂವೆಂಬೋ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಈ ಕವನದಲ್ಲಿ ತಂದೆ ಮಗಳ ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ತಮ್ಮಪ್ರೀತಿಯ ಮಗಳಾದ ನಾಗವಲ್ಲಿಗೆ ಸ್ವಯಂವರವನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಆಕೆಗೆ ತಕ್ಕನಾದ ವರನನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾತ್ರಗಳು ವರನನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಮುಖಾಂತರ ಅನೇಕ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅನೈತಿಕತೆ ಅಥವಾ ದೋಷಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿ ಅವರನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ರಾಜಕಾರಣಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವ ಹಾಸ್ಯಮಯ ಕವನ ಇದಾಗಿದೆ. ಸೂತ್ರದಾರ : ತೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಬಂದ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿ ತಾನು ದೂರ ನಿಂತು ನಾಟಕ ನೋಡಲು ಸೂತ್ರಧಾರ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ತಂದೆ : ತನ್ನ ಮಗಳಿಗೆ ಮೇಷ್ಟ್ರು ವೃತ್ತಿ ಮಾಡುವ ವರನನ್ನು ತಂದೆ ತೋರಿಸಿ ತನ್ನ ಮಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಶಿಕ್ಷಕರು. ಬಹಳ ಸಭ್ಯತೆವುಳ್ಳವರು. ಹೆಸರು ಅರಿಕೇಸರಿ ಮುಂದಿನ ಪ್ರಜೆಗಳ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಇಂದೇ ರೂಪಿಸುವವರು. ಶಿಕ್ಷಕರು ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಸೀಮೆಸುಣ್ಣ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಎಡಗೈನಲ್ಲಿ ಡೆಸ್ಟರು, ಪ್ರೈವೇಟ್ ಸ್ಕೂಲು ವರ್ಗವೇ ಇಲ್ಲ. ಸಾಯುವ ತನಕ ಒಂದೇ ಮನೆ, ನಿನ್ನ ನಿರ್ಧಾರ ತಿಳಿಸಮ್ಮ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಗಳು : ತಂದೆಯ ಮಾತಿಗೆ ಮಗಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಹೀಗಿದೆ. ನೋಡುವುದೇನು ಇಲ್ಲ. ಅಪ್ಪಾಜಿ ನಾವು ಮುಂದಕೆ ನಡೆಯೋಣ. ಪ್ರೈವೇಟ್ ಸ್ಕೂಲು ಬೋರ್ಡಿನ ಧೂಳು ತುಂಬದ ಸಂಬಳವಂತೂ ಕಡಿಮೆ, ಈ ಮೇಷ್ಟ್ರು ಹೆಂಡತಿಯ ಬಾಳು ಯಾರಿಗೆ ಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಲು ಮತ್ತೊಂದು ವರನನ್ನು ತಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ತಂದೆ : ಇಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಾಹಿತಿಯ ಹೆಸರು ಕೋದಂಡಪತಿ, ಕಾವ್ಯನಾಮ ಕೋ.ತಿ. ಬರವಣಿಗೆ ಮಾಡದೆ ಇರುವ ದಿನವೇ ಇಲ್ಲ, ಬದುಕಿಗೆ ಆಕ್ಸಿಜನ್ ಎಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವೋ ಹಾಗೆ ಬರಹವೇ ಇವರಿಗೆ ಆಕ್ಸಿಜನ್ನು ಖಡ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಲೇಖನಿ ಹರಿತ ಎಂಬಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಲ್ಲೂ ಇವರದೇ ಮುಂಚೂಣಿ ಎಂದು ಪರಿಚಯಸಿದರು. ಮಗಳು : ಇವರನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವುದೇನು ಸಾಕು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಅಪ್ಪ. ನಿಮ್ಮ ಕಣಿ ಮೂತಿ ನೋಡಿಯೇ ಗೊತ್ತಾಯಿತು ಇವರೇ ಸಾಹಿತಿ. ಮುಖದಲ್ಲಿ ಇವರಿಗಿದೆ ಹುಚ್ಚು ಕಳೆ. ಇವರ ಜೇಬಿನಲ್ಲಿದೆ ಪೆನ್ನು. ಇವರ ವಿವಾಹವಾದರೆ ನನಗೆ ಊಟದ ಬದಲಿಗೆ ಸಿಗುವುದು ದಿನನಿತ್ಯ ಒಂದು ಬನ್ನು ಎಂಬ ಜೀವನದ ಓರೆಕೋರೆಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟು ತೋರಿಸುವ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಇದಾಗಿದೆ. ತಂದೆ : ಮಗಳಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ವರನನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರುವ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ವರ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಜೊತೆಗೆ ಕಂಟಾಕರು ಇವರ ಬಳಿ ಹತ್ತು ಲಾರಿ, ಎರಡು ಬೈಕು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ರೂಪಾಯಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಇವರ ಜೋಡಿಯಾದರೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸುಖವಾಗಿರುವೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬಂತೆ. ಮಗಳು : ಇವರ ಜೊತೆ ಬದುಕನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರೆ ಸುಖವೆಲ್ಲಿದೆ. ಸಿಮೆಂಟು ಮರಳುಅಪ್ಪಾ ನಿಮಗೆ ವಯಸ್ಸಾದ ಹಾಗಿದೆ. ಆದ ಕಾರಣ ನಿಮಗಾಗಿದೆ ಅರಳು ಮರಳು. ಇವರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಒಪ್ಪಂದಗಳೆಲ್ಲವೂ ಬೀಳುತ್ತಿದೆ. ಇವರು ಕಟ್ಟಿದಾ ತಾಳಿಗೆ ಸೇಫ್ಟಿ ಎಲ್ಲಿದೆ. ಮುಂದಿನ ಸರದಿ ಜರುಗಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ವರನನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪಾಳಿ ಎಂದಳು. ತಂದೆ : ಮಗಳೇ ರೈಟರು, ಮೇಷ್ಟರು, ಕಂಟ್ರಾಕ್ಟರು ಬೇಡ ಬಿಡು. ನಿನಗಾಗಿ ಸಿನಿಮಾ ನಟರನ್ನು ಹುಡುಕಿರುವೆನು. ಅವರ ಹೆಸರು ಮನ್ನಥಕುಮಾರ. ಇವರ ತಮಿಳು ಸಿನಿಮಾಗಳೆಲ್ಲ ನೂರು ದಿನ ಓಡಿ ಕನ್ನಡಿಗರಿಗೆ ಬಾರಿ ಮೋಡಿ ಮಾಡಿದವರು. ನಿನಗಿಷ್ಟವಾದರೆ ಹೇಳಿಬಿಡು ಎಂದರೆ ಮಗಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತಂದೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಹೀಗಿದೆ. ಮಗಳು : ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿ ನಟಿಸುವವರ ನಟರ ಬದುಕು ಅಸಹನೀಯವಾದುದು ಮೇಕಪ್ ಅಳಿಸಿದಾಗ ಹೇಗೆ ಅವರ ವಯಸ್ಸು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೋ ಹಾಗೆ ನಿಮಗೆ ಇವರ ಸಿನಿಮಾ ವೇಷಭೂಷಣ ನೋಡಿ ಬೆರಗಾಗಿದ್ದೀರಿ ನಾನು ಇವರನ್ನು ವರಿಸಲಾರೆ. ತಂದೆ : ನೋಡು ಮಗಳೇ. ಈ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಇವರೇ ಪೈನಲ್ ಎದುರು ಸಾಲಿನಷ್ಟು ನೆಗೆಟೀವ್ ಆದರೆ ಸ್ವಯಂವರವೇ ಫೇಲು. ಮಗಳು : ಫೇಲಾದರೂ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಜೀವನದ ದಾರಿಯಲಿ ಫೇಲಾಗಬಾರದು. ನಿನ್ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿ ಅಮ್ಮನು ಫೇಲಾದಂತೆ ನಾನಗಲು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ತಂದೆ : ಈ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಅಥ್ಲೆಟು ಒಂದೇ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಹಾರುವರು 18 ಅಡಿ, ಓಟದಲ್ಲಿ ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಗುಂಡೆಸತದ ಆಟದಲ್ಲಿ 10 ಬಾರಿ ಪದಕ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೃಢಕಾಯ ಗಂಡನನ್ನು ಕೈಹಿಡಿದು ಸುಖವಾಗಿರು ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಮಗಳು : ಈ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಮೊದಲಿಗ ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ ಆಟದಲ್ಲಿ ಮುಂದು ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ 18 ಅಡಿ ಜಿಗಿಯುವ ಗಂಡು ನನಗೆ ಬೇಡ. ನನ್ನನ್ನುಕೈ ಹಿಡಿಯುವ ಗಂಡು ನಾ ಹಾಕಿದ ಗೆರೆ ಕೂಡ ದಾಟದಂತೆ ನನ್ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ತಂದೆ : ಅಮ್ಮಾ ನಾಗವಲ್ಲಿ ನೋಡಿಲ್ಲಿ ಇವರು ವಿಜ್ಞಾನಿ. ಚಂದ್ರನ ಲೋಕಕ್ಕೂ ಹೋಗಿ ಬಂದಿರುವ ಗಗನಯಾನಿ ನಿನಗೆ ಬೇಕಾದದ್ದನ್ನು ಕ್ಷಣ ಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತಂದು ಕೊಡುವರು. ನೀನು ಇವರ ಸತಿಯಾದರೆ ನೀನು ಭೂಗ್ರಹದ ರಾಣಿ. ಮಗಳು : ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೇಳಿದಿರಿ ಅಪ್ಪ. ರಾಕೆಟ್ಟು ಆಟಮ್ಮು ಕ್ಷಿಪಣಿ ಸಿದ್ಧ ಮಾಡುವವರು ನನಗೇಕೆ. ಹಸಿವು ಎಂದಾಗ ಲಡ್ಡು ಹಾಗೂ ಫೇಣಿಯನ್ನು (ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ನನ್ನ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರಧಾರರಿದ್ದರೆ ಸಾಕು. ತಂದೆ : ನೋಡಿಲ್ಲಿ ಏಳನೇ, ಎಂಟನೇ, ಒಂಭತ್ತನೇ ವರರು ಇಲ್ಲಿರುವರು. ಇವರು ಲಾಯರು, ಅವರು ಡಾಕ್ಟರು, ಮತ್ತೊಬ್ಬರು ಪ್ರೇಸ್ ರಿಪೋರ್ಟರ್ ಆಗಿರುವರು ಮೊನ್ನೆ (ಇತ್ತಿಚೆಗಷ್ಟೆ) ನಾಲ್ಕುಕ್ಷರದ ಡಿಗ್ರಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅರ್ಜಿ ಹಾಕಿದ್ದರು ಕೆಲಸವು ಇನ್ನು ನಿಗದಿಯಾಗಿಲ್ಲ ಎನ್ನಲು. ಮಗಳು : ಲಾಯರು, ಡಾಕ್ಟರು, ಪ್ರೆಸ್ ರಿಪೋರ್ಟರು ಯಾರೇ ಇದ್ದರು ನನಗಿವರ ಜೊತೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ನೀವು ಆರಿಸಿದ ಡಾಕ್ಟರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಪೇಷೆಂಟು ದೊರೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ. ಕೇಸುಗಳಿಲ್ಲದೆ ಕೈ ಖಾಲಿಯಾಗಿದೆ. ಲಾಯರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಕ್ಲಯಂಟು ದೊರೆಯದೆ ಪ್ರೆಸ್ ರಿಪೋರ್ಟರಿಗೆ ಬ್ಯಾನರ್ ಪರ್ಮನೆಂಟು ಇಲ್ಲದೆ ನಾನು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸೋಲನುಭವಿಸಬೇಕು. ತಂದೆ : ಅಮ್ಮ ತಾಯಿ ಸೋತೆನು ಮಗಳೇ, ನಾಗವಲ್ಲಿ ಉಳಿದವರು ಒಬ್ಬರೇ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ತೋರಿದ ಒಂಬತ್ತು ವರನನ್ನು ಒಪ್ಪದಾ ನೀನು ಹತ್ತನೇ ವರನನ್ನು ಒಪ್ಪುತ್ತೀಯ ಎಂಬ ಖಾತ್ರಿಯಿಲ್ಲ ಕಾರಣ ಇವರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ವಿದ್ಯಾರ್ಹತೆ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನಲು. ಮಗಳು : ಸ್ವಲ್ಪ ತಡೆಯಿರಿ ಪಿತಾಶ್ರೀ, ಸ್ವಯಂವರಕ್ಕೆ ಹಾಡಬೇಡಿ ಇತಿಶ್ರೀ, ಹತ್ತನೇ ವರ ಯಾರೆಂಬುದನ್ನು ನಾನು ಬಲ್ಲೆ ಇವರೇ ಮುಂದಿನ ಎಂ.ಎಲ್.ಎ. ಇವರು ರಾಜಕಾರಣಿ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾ ತಿಳಿದುಕೊಂಡೆ. ಬಂಡವಾಳವೇ ಇರದ ಒಳ್ಳೆ ಬಿಜನೆಸ್ ಅಧಿಕಾರದ ಕುರ್ಚಿ ಇದ್ದರೆ ಮುಟ್ಟಿದ್ದೆಲ್ಲ ಯಶಸ್ಸು ಇವರೇ ಸರಿ ನನ್ನ ಪತಿ ಆಗಲು ಹಾರವನು ಹಾಕುವೆನು ಇವರು ಪಕ್ಷಾಂತರವಾಗುವ ಮುನ್ನ ಮೊದಲು ಮದುವೆಯನ್ನು ಮುಗಿಸಿಬಿಡು ಎಂದರು. jo8375lks36xmueu9ooy2d767esijfh 0 160800 1258562 2024-11-19T12:45:31Z Kartikdn 1134 ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆ 1258562 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:330-PSA-26-61_(USN_1052544)_(21453676362).jpg|thumb|300x300px|ಬಿಸಿ ಗಾಳಿಯ [[ಬಲೂನ್]]: ಕೆಳಗಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಉಷ್ಣದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] '''ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆ''' ಎಂದರೆ [[:en:Glass_fiber|ಗಾಜಿನ ದಾರದಿಂದ]] ನೇಯ್ದ [[ಬಟ್ಟೆ]]. ಬಿಸಿಗಾಜನ್ನು [[ದಾರ|ದಾರದಂತೆ]] ಎಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯ. ಇದು [[ಸಸ್ಯ|ಸಸ್ಯಜನ್ಯ]] ಇಲ್ಲವೇ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಜನ್ಯ]] [[ನಾರು|ನಾರಿನ]] ರೂಪವನ್ನೇ ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ. ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆಯ ಉದ್ಯಮ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದದ್ದು [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ|ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧಕ್ಕಿಂತ]] ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂಚೆ. 1931 ಮತ್ತು 1938 ರಲ್ಲಿ [[:en:O-I_Glass|ಓವನ್ಸ್ - ಇಲ್ಲಿನಾಯ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯವರು]] ಭಾರಿ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಾಜಿನ ದಾರವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ರೀತಿಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ದರ್ಜೆಯ ಗಾಜಿನ ದಾರಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಯಿತು; ಅಖಂಡದಾರ ಮತ್ತು ತಂತುದಾರ ([[:en:Staple_(textiles)|ಸ್ಟೇಪಲ್]]). == ಗಾಜಿನ ದಾರದ ತಯಾರಿಕೆ == ಬಿಸಿಮಾಡಿ ನಯವಾದ ನಾರುಗಳಾಗಿ [[ಗಾಜು|ಗಾಜನ್ನು]] ಎಳೆಯುವ ತಂತ್ರ ಸಹಸ್ರಮಾನಗಳಿಂದ ತಿಳಿದಿದೆ. ಇದನ್ನು [[ಈಜಿಪ್ಟ್]] ಮತ್ತು [[ವೆನಿಸ್‌|ವೆನಿಸ್‍ನಲ್ಲಿ]] ಅಭ್ಯಸಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref>{{cite book |title=Inorganic and Composite Fibers |date=2018 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-08-102228-3 |doi=10.1016/C2016-0-04634-X}}{{page needed|date=August 2024}}</ref> ಗಾಜಿನ ದಾರದ [[ವ್ಯಾಸ (ಜ್ಯಾಮಿತಿ)|ವ್ಯಾಸ]] ಒಂದೇ ಸಮವಾಗಿರಬೇಕು. [[ತೂತು]] ಕೊರೆದ [[ಬಳೆ|ಬಳೆಯ]] ಮುಖಾಂತರ ಗಾಜನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ನೂಕುವಾಗ ಗಾಜಿನ ಆಳ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಕುಂದಿಸುತ್ತದೆ; ಇದರಿಂದ ದಾರದ ವ್ಯಾಸ ಬದಲಾಗಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಗಾಜನ್ನು ಸಣ್ಣಗೋಲಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತೂತುಕೊರೆದ ಬಳೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಅದನ್ನು [[ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ|ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿಯಿಂದ]] ಕಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಾರದಿಂದ ತಯಾರಾದ ನೂತ ಗಾಜು (ಸ್ಪನ್‌ಗ್ಲಾಸ್) ಅಖಂಡ ದಾರದಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ತಂತು ದಾರದಿಂದ ತಯಾರಾಗಿರಬಹುದು. ಗಾಜಿನ ದಾರದ ಹೊರರೂಪದ ಗುಣಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಉಂಟು. ಹವೆಯಿಂದ ವಿದ್ಯುನ್ನಿರೋಧಕ ದಾರದ ಮೇಲೆ ಏನೂ ಪರಿಣಾಮವಾಗದಂತೆ ತಡೆಯಲು ಆ ದಾರದ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ 55% [[:en:Silicon_dioxide|ಸಿಲಿಕ]], 10% [[ಬೋರಿಕ್ ಆಮ್ಲ]], 14% [[:en:Aluminium_oxide|ಅಲ್ಯುಮಿನ]], 17% [[ಸುಣ್ಣ]] ಮತ್ತು [[:en:Magnesium_oxide|ಮ್ಯಾಗ್ನೀಷಿಯವನ್ನು]] ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಕರಗಿದ ಗಾಜು ರಂಧ್ರದ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಒಂದೇ ಎಳೆ ದಾರದಂತೆ ಹೊರಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ರಭಸದಿಂದ ಸುತ್ತುತ್ತಿರುವ [[ಗಾಲಿ|ಗಾಲಿಯಲ್ಲಿ]] ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ಕುಲುಮೆ|ಕುಲುಮೆಯಿಂದ]] ಹರಿಯುವ ಗಾಜಿನ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಈ ಗಾಲಿಯ ವೇಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸುತ್ತುವುದು ಸುಮಾರು ೧ ಕಿ.ಮಿ/ನಿಮಿಷ ವೇಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.<ref name="Gupta">{{cite book |last=Gupta |first=V.B. |title=Manufactured Fibre Technology |author2=V.K. Kothari |publisher=Chapman and Hall |year=1997 |isbn=978-0-412-54030-1 |location=London |pages=544–546}}</ref> ಇದರ ಎಳೆತದಿಂದ ಗಾಜು ಕರಗಿದ ಅವಸ್ಥೆಯಿಂದಲೇ ಅತ್ಯಂತ ತೆಳುವಾದ ದಾರದ ರೂಪ ತಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ದಾರವನ್ನು ನೇಯ್ಗೆಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿ ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವರು. ಇಂಥ ಬಟ್ಟೆಯ ದಪ್ಪ ಸುಮಾರು 0.003" - 0.023". == ಉಪಯೋಗಗಳು == ಗಾಜಿನ ದಾರ ಸುಲಭವಾಗಿ ಬಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಇದು [[ಕೂದಲು|ಕೂದಲಿಗಿಂತ]] ತೆಳುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ದಾರದಿಂದ ತಯಾರಾದ ಬಟ್ಟೆಯ ಮೂಲಕ [[ನೀರು]] ಇಳಿಯದು; ಕ್ರಿಮಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಅಭೇದ್ಯ; [[ಉಷ್ಣತೆ|ಉಷ್ಣ]] ಮತ್ತು [[ಬೆಂಕಿ|ಬೆಂಕಿಗೆ]] ಸಗ್ಗದು. ವಿದ್ಯುನ್ನಿರೋಧಕ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಕೂಡ ಇದರ ಉಪಯೋಗ ಉಂಟು. ಗಾಜಿನ ದಾರದಿಂದ ತಯಾರಾದ ನಯವಿಲ್ಲದ [[ಚಾಪೆ|ಚಾಪೆಯನ್ನು]] [[ಗಾಳಿ/ವಾಯು|ಗಾಳಿ]] ಸೋಸುವ ಸಲಕರಣೆಗಳಲ್ಲಿ, ಶುದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವ [[ಯಂತ್ರ|ಯಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಬಟ್ಟಿಯಿಳಿಸುವ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣದ ಸಮಕಾರಕ ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಶುಭ್ರಮಾಡಬಹುದು. ಇವುಗಳಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ತಗಲುವುದಿಲ್ಲ. ಅಲಂಕಾರದ ಈ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಹಡಗು|ಹಡಗುಗಳಲ್ಲಿ]] ಬೆಂಕಿಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಟ್ಟೆಗಳು ನೀರನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಪಕಾಲದ [[ಮಳೆ|ಮಳೆಯ]] ಸುರಿತವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಈ ಬಟ್ಟೆಯ [[ಪರದೆ|ಪರದೆಯನ್ನು]] ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಬೆಂಕಿಗೆ ಸಗ್ಗದ [[ಅಂಟು|ಅಂಟನ್ನು]] ಗಾಜಿನಬಟ್ಟೆಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಅತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಯುತವಾದ ಅಟ್ಟವನ್ನು ಕಟ್ಟಬಹುದು. ವಿಮಾನೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಬಟ್ಟೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಉಂಟು. ಗಾಜಿನ ದಾರಕ್ಕೆ [[ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್]] ಸೇರಿಸಿ ತಯಾರಿಸಿದಾಗ ಲಭಿಸುವ ವಸ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಯುತವಾದದ್ದು. ಕ್ರೀಡಾಕಾರುಗಳನ್ನೂ ಹಡಗಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನೂ ಇದರಿಂದ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದರ ದ್ವಿದಿಶಾತ್ಮಕ ಬಲದ ಕಾರಣ ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆಯು ಕೆಲವು ನಾರುಗಾಜಿನಿಂದ ಬಲಪಡಿಸಿದ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್‍ಗಳಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ.<ref>{{cite journal|last=Shindo|first=Y|title=Double Cantilever Beam Measurement and Finite Element Analysis of Cryogenic Mode I Interlaminar Fracture Toughness of Glass-Cloth/Epoxy Laminates|journal=Journal of Engineering Materials and Technology|volume=123|pages=191–197|date=2001|issue=2|doi=10.1115/1.1345527|citeseerx=10.1.1.1064.8944}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}}<references />{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಗಾಜಿನ ಬಟ್ಟೆ}} [[ವರ್ಗ:ಬಟ್ಟೆ]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] cht0yj317juczfh0azjbu1a77f6h1hw 0 160802 1258590 2024-11-19T14:49:05Z Kartikdn 1134 ಮಲಿಕ್ ಸರ್ವಾರ್ 1258590 wikitext text/x-wiki '''ಮಲಿಕ್ ಸರ್ವಾರ್''' 1394ರಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದ ಷಾರ್ಖಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜಮನೆತನದ ಸ್ಥಾಪಕ. ಈತ [[ನಪುಂಸಕತೆ|ನಪುಂಸಕ]].<ref>{{Cite book |last=Hawley |first=John C. |url=https://books.google.com/books?id=QMmu7gN8EwUC&dq=Malik+Sarwar+jaunpur+african&pg=RA1-PA237 |title=India in Africa, Africa in India: Indian Ocean Cosmopolitanisms |date=2008-06-25 |publisher=Indiana University Press |isbn=978-0-253-00316-4 |language=en}}</ref> ಮೊದಲು ಈತ [[:en:Firuz_Shah_Tughlaq|ಫಿರೋಜ಼್ ಷಹ ತೊಗಲಕನ]] ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದ. ಇವನ ಅಂದಿನ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿ ಏನೂ ತಿಳಿಯದು. ಆದರೆ ಫಿರೋಜ಼ನ ಮರಣದ ಬಳಿಕ [[ಸುಲ್ತಾನ್|ಸುಲ್ತಾನನ]] [[ಸಿಂಹಾಸನ|ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕಾಗಿ]] ನಡೆದ ಒಳಜಗಳದಲ್ಲಿ ಈತ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ. [[:en:Abu_Bakr_Shah|ಸುಲ್ತಾನ್ ಅಬು ಬಕರ್‌ನ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ''ಷಹ್ನ ಇ ಷಹರ್'' ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಈತ ಮುಂದುವರಿದ. == ಮುಹಮ್ಮದ್ ಷಹನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ == ಫಿರೋಜ಼ನ ಕಿರಿಯ ಮಗನಾದ [[:en:Muhammad_Shah_III|ಮುಹಮ್ಮದ್ ಷಹನ]] ಬೆಂಬಲಿಗನಾಗಿದ್ದ. ಅಬು ಬಕರನ ವಿರುದ್ಧ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಹೋರಾಡತೊಡಗಿದ. ಸರ್ವಾರ್ 50,000 ಸೈನ್ಯಬಲದೊಡನೆ ಮುಹಮ್ಮದನನ್ನು ಕೂಡಿಕೊಂಡ. ಇವನೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವರು ಪ್ರಾಂತ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಸೇರಿದರು. ಇದರಿಂದ ತುಷ್ಟನಾದ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಇವನನ್ನು [[:en:Vizier|ವಜ಼ೀರನಾಗಿ]] ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡು ಇವನಿಗೆ ''ಖ್ವಾಜಾ ಇ ಜಹಾನ''ನೆಂಬ ಬಿರುದನ್ನಿತ್ತ. ಆದರೆ ಕುಂಡ್ಲಿಯ ಕದನದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಸೋತು ಸರ್ವಾರನೊಂದಿಗೆ [[:en:Jalesar|ಜಲೇಸರಕ್ಕೆ]] ಹಿಂದಿರುಗಿದ. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ [[ದೆಹಲಿ|ದೆಹಲಿಯ]] ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮುಹಮ್ಮದನಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದುವು. ಅಲ್ಲಿಯ [[:en:Emir|ಅಮೀರರು]] ಮುಹಮ್ಮದನನ್ನು ಸುಲ್ತಾನ್ ಪದವಿಗೇರಿಸಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾದ ಮೀರ್ ಹಜ಼ೀಬ್ ಸುಲ್ತಾನಿಯನ್ನು ಮುಹಮ್ಮದ್ ತನ್ನ ವಜ಼ೀರನಾಗಿಯೂ ಸರ್ವಾರನನ್ನು ಅವನ ಸಹಾಯಕನಾಗಿಯೂ (ನಾಯಿಬ್) ನೇಮಿಸಿದ. ಇದು ಸರ್ವಾರನಿಗೆ ತೃಪ್ತಿ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಮುಹಮ್ಮದ್ ಜಲೇಸರದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದಾಬಾದ್ [[ಕೋಟೆ|ಕೋಟೆಯನ್ನು]] ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ವಜ಼ೀರ ಆತನ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆ ಎದ್ದಿರುವನೆಂದು ಸುಲ್ತಾನನಲ್ಲಿ ಆರೋಪಣೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ. ದೆಹಲಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಸುಲ್ತಾನ ಯಾವ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಸುಲ್ತಾನಿಯನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಿ ಸರ್ವಾರನನ್ನು ವಜ಼ೀರ್ ಖ್ವಾಜಾ ಜಹಾನನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿದ. ಸರ್ವಾರ್ ಈ ಪದವಿಯಲ್ಲಿ 1394ರ ವರೆಗೂ ಮುಂದುವರಿದ. ಆ ವೇಳೆಗೆ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಷಹ ತೀರಿಕೊಂಡು [[:en:Ala_ud-din_Sikandar_Shah|ಅಲ್ಲಾವುದ್ದೀನ್ ಸಿಕಂದರ್ ಷಹ]] ಸುಲ್ತಾನನಾದ. ಈತನ ಬಳಿಕ, 1394ರ ಮಾರ್ಚ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವಾರ್ ಅನೇಕರ ಮನವೊಲಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಹಮ್ಮದನ ಕೊನೆಯ ಮಗನಾದ [[:en:Mahmud_Shah_II|ಮಹಮೂದನನ್ನು]] ಪಟ್ಟಕ್ಕೇರಿಸಿದ. == ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳು == ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ [[:en:Jaunpur,_Uttar_Pradesh|ಜೌನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ]] ಅಶಾಂತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ತಲೆದೋರಿದ ಕಾರಣ ಮಹಮೂದ್ ಸರ್ವಾರನನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದ. ''ಸುಲ್ತಾನಸ್ ಷಾರ್ಖ್'' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಸರ್ವಾರ್ [[ಇಟಾವಾ|ಎಟಾವ]], ಕೋಲಿ, [[:en:Kannauj|ಕನೌಜ್]] ಮುಂತಾದ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿದ್ದ ಗಲಭೆಗಳನ್ನು ಅಡಗಿಸಿ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಂಡ.{{Sfn|Saeed|1972|p=30–32}} ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ [[ತೈಮೂರ್ ಲಂಗ್|ತೈಮೂರ]] ದೆಹಲಿಯ ಮೇಲೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಬಂದ. ತತ್ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಉಂಟಾದ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಲಾಭ ಪಡೆದು ಸರ್ವಾರ್ ಜೌನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡು ಆ ಸುತ್ತಲಿನ, ಎಂದರೆ ಕನೌಜಿನಿಂದ [[ಬಿಹಾರ|ಬಿಹಾರದವರೆಗಿನ]], ಪ್ರದೇಶದ ಸುಲ್ತಾನನಾದ. ಹೀಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಷಾರ್ಖ್ ಮನೆತನ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಅನಂತರ ಇವನು ಈಗಿನ [[ಆಲಿಘಢ್‌|ಅಲೀಗಢ]], [[:en:Moradabad|ಮೊರಾದಾಬಾದ್]], [[:en:Mainpuri_district|ಮೈನ್‌ಪುರಿ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಮುಂತಾದವನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡ. ಸುಮಾರು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಬಳಿಕ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ 1399ರಲ್ಲಿ ಸರ್ವಾರ್ ಮರಣಹೊಂದಿದ. [[ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು|ದೆಹಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನನ]] ಕೈಕೆಳಗೆ ನುರಿತ ಅಧಿಕಾರಿಯೂ, ಸೇನಾನಿಯೂ ಆಗಿದ್ದ ಈತ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಆಡಳಿತ ರೂಪಿಸಿದ. ಅತೃಪ್ತರಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನೂ, ಭೂಮಾಲೀಕರನ್ನೂ ತನ್ನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಪ್ರಜೆಗಳಾಗುವಂತೆ ಮನವೊಲಿಸಿಕೊಂಡ. [[ರಾಜಧಾನಿ|ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿ ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸುಂದರವಾದ ನಗರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ. ಬಹು ಬೇಗ ಅದು [[ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ, ಸೌಂದರ್ಯದ ನೆಲೆವೀಡಾಗಿ ಅನೇಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆಯಿತು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ == * {{Cite book |last=Saeed |first=Mian Muhammad |url=https://books.google.com/books?id=SIFVDQEACAAJ |title=The Sharqi of Jaunpur: A Political & Cultural History |publisher=University of Karachi |year=1972 |language=en}} <references />{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಖ್ವಾಜಾ ಇ ಜಹಾನ್}} [[ವರ್ಗ:ಅರಸರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] 58capfcx5phjzh9gwe1m4bohecrm2wa 3 160803 1258611 2024-11-19T16:50:27Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1258611 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Lokeshpatel R}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೨೦, ೧೯ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) jorr5bymipvy9h5gnhgrlz1vijqc1f6 2 160805 1258683 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox2]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox2]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258683 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox2]] 9l7fzqlczr8iu41skt3izqcl2rev7t3 2 160806 1258680 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ-ಪಂಜು]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ-ಪಂಜು]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258680 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ-ಪಂಜು]] 6zr9n5fqwhswq6gw22z9198q11o4nv0 2 160807 1258685 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258685 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox]] 549xvzs8kbld7fwckkukx82fxzmgwrc 2 160808 1258684 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox1]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox1]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258684 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox1]] ll8pids93o87outa9soyqhvlqia5kkl 2 160809 1258681 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258681 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] bt6nhhdb5t6eu8vr3zn2cekavir8fk3 3 160810 1258678 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Bharathesha Alasandemajalu]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258678 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Bharathesha Alasandemajalu]] r89oz9dnv65bauiad65as003hycqo80 2 160811 1258686 2024-11-20T03:10:27Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258686 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu]] bdbhvw6pwo4lenveu2hnhjfgt8rstse 2 160812 1258682 2024-11-20T03:10:28Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/sandbox3]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox3]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258682 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/sandbox3]] 09n94ohr6lcq6e8tt14e8jod2141lef 2 160813 1258679 2024-11-20T03:10:28Z Taketa 2414 Taketa [[ಸದಸ್ಯ:BHARATHESHA ALASANDEMAJALU/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ1]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ1]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/BHARATHESHA ALASANDEMAJALU|BHARATHESHA ALASANDEMAJALU]]" to "[[Special:CentralAuth/Bharathesha Alasandemajalu|Bharathesha Alasandemajalu]]" 1258679 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಸದಸ್ಯ:Bharathesha Alasandemajalu/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ1]] daadbv8e1cz9nnf1r8q7lg9azfjaxib 0 160814 1258687 2024-11-20T03:16:58Z NareshNani.P 90600 ಅಡೈಯೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ 1258687 wikitext text/x-wiki ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅರುಮುಗಂಗೆ ತಲುಪುವುದುಅಡೈಯೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ<ref>{{Cite book |title=}}</ref> ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿಯು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಮುರುಗನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದು, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ತಮಿಳು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ, ಮತ್ತು ಅವನ ಆರಾಧನೆಯು ಹಲವಾರು ಪೌರಾಣಿಕ ನಿರೂಪಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ: 1. '''ಗುರುತು ಮತ್ತು ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯುವ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ನವಿಲಿನ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ (ಪರವಾಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಈಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ (ವೇಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಇದು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದುಷ್ಟತನವನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ (ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧದ ದೇವರು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶೌರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸ ಶಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ತಮಿಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಯೌವನ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ದೇವತೆಯಾಗಿಯೂ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಜನನ: '''ಪೋಷಕರ'''ು: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ. ಅವನ ಜನನವು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಶಿವನ ಮಗನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸೋಲಿಸಬಹುದಾದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಮಗನನ್ನು ಹೊಂದುವ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಶಿವನು ತನ್ನ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ನೀಡಿದನು ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು. ಅವನ ಜನ್ಮದ ಸುತ್ತ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಅವನು ದೈವಿಕ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ಶಿವನ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಕಿಡಿಗಳಿಂದ ಜನಿಸಿದನು. 3. '''ವೆಲ್:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಹೊತ್ತಿರುವ ದೈವಿಕ ಈಟಿಯಾದ ವೇಲ್ ಮುರುಗನ್ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಅಸ್ತ್ರ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 4. '''ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಹಬ್ಬಗಳು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತೈಪೂಸಂ ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂಗಳು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕಾವಾಡಿ ಅಟ್ಟಂ (ಭಾರ ಅಥವಾ ಕಾವಾಡಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುವುದು) ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅರುಪದೈ ವೀಡು (ಆರು ಪವಿತ್ರ ನಿವಾಸಗಳು) ನಂತಹ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಹತ್ವವಿದೆ. ಆರು ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳು: ಪಳನಿ (ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ, ಅಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ) ತಿರುಪರಂಕುಂದ್ರಂ ಸ್ವಾಮಿಮಲೈ ತಿರುಚೆಂದೂರ್ ತಿರುತ್ತಣಿ ಪಝಮುದಿರ್ಚೋಲೈ 5. '''ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ:''' ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಸ್ತೋತ್ರಗಳು, ಕವಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಅವರನ್ನು ಹೊಗಳಲು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಮಿಳು ಕವಿಗಳಾದ ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕಂಬಾರ ಮತ್ತು ಆಳ್ವಾರರು ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಸ್ತೋತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮುರುಗನ್ ಶುದ್ಧತೆ, ಸದಾಚಾರ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಮಿಳು ಜನರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಬೋಧನೆಗಳು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ಶಿಸ್ತಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. 6.'''ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥೆಗಳು: ತಾರಕಾಸುರನ ಸೋಲು: ಯುವ ಯೋಧನಾಗಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವಲೋಕವನ್ನು ಭಯಭೀತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೈವಯಾನೈಯೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ವಿವಾಹದ ಕಥೆ: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ರಾಜಕುಮಾರಿಯಾದ ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜ ಇಂದ್ರನ ಮಗಳಾದ ದೇವಯ್ಯನಾಯಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 7. '''ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಅವರ ಧೈರ್ಯ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಯ ಗುಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಲು, ಅವರು ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿರಲಿ ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ವೆಲ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ಒಡನಾಟವು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯೋಧ ದೇವರಾಗಿ ಅವನ ಪಾತ್ರವು ಆಂತರಿಕ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಎರಡೂ ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಯುದ್ಧಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಜಯವನ್ನು ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 8. ಜ'''ಾಗತಿಕ ಆರಾಧನೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅವನ ಭಕ್ತಿ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಲೇಷ್ಯಾ, ಸಿಂಗಾಪುರ್ ಮತ್ತು ಮಾರಿಷಸ್‌ನಂತಹ ಗಮನಾರ್ಹ ತಮಿಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ತೈಪುಸಮ್‌ನಂತಹ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳು: ತಿರುಚೆಂದೂರಿನ ಕಂದಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪಳನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಳನಿ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯವು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. '''ತೀರ್ಮಾನ''': ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ, ಅಥವಾ ಮುರುಗನ್, ಶಕ್ತಿ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧತೆಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಪೂಜ್ಯ ದೇವತೆ. ಅವರ ಆರಾಧನೆಯು ಅನೇಕ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮಹತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅನೇಕ ದಂತಕಥೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ckc93jbsa42s5kp2dh1pqv4arxfuq95 1258706 1258687 2024-11-20T05:30:55Z Pavanaja 5 1258706 wikitext text/x-wiki {{ವಿಕೀಕರಿಸು}} {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅರುಮುಗಂಗೆ ತಲುಪುವುದುಅಡೈಯೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ<ref>{{Cite book |title=}}</ref> ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿಯು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಮುರುಗನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದು, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ತಮಿಳು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ, ಮತ್ತು ಅವನ ಆರಾಧನೆಯು ಹಲವಾರು ಪೌರಾಣಿಕ ನಿರೂಪಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ: 1. '''ಗುರುತು ಮತ್ತು ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯುವ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ನವಿಲಿನ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ (ಪರವಾಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಈಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ (ವೇಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಇದು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದುಷ್ಟತನವನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ (ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧದ ದೇವರು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶೌರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸ ಶಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ತಮಿಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಯೌವನ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ದೇವತೆಯಾಗಿಯೂ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಜನನ: '''ಪೋಷಕರ'''ು: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ. ಅವನ ಜನನವು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಶಿವನ ಮಗನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸೋಲಿಸಬಹುದಾದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಮಗನನ್ನು ಹೊಂದುವ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಶಿವನು ತನ್ನ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ನೀಡಿದನು ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು. ಅವನ ಜನ್ಮದ ಸುತ್ತ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಅವನು ದೈವಿಕ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ಶಿವನ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಕಿಡಿಗಳಿಂದ ಜನಿಸಿದನು. 3. '''ವೆಲ್:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಹೊತ್ತಿರುವ ದೈವಿಕ ಈಟಿಯಾದ ವೇಲ್ ಮುರುಗನ್ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಅಸ್ತ್ರ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 4. '''ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಹಬ್ಬಗಳು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತೈಪೂಸಂ ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂಗಳು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕಾವಾಡಿ ಅಟ್ಟಂ (ಭಾರ ಅಥವಾ ಕಾವಾಡಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುವುದು) ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅರುಪದೈ ವೀಡು (ಆರು ಪವಿತ್ರ ನಿವಾಸಗಳು) ನಂತಹ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಹತ್ವವಿದೆ. ಆರು ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳು: ಪಳನಿ (ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ, ಅಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ) ತಿರುಪರಂಕುಂದ್ರಂ ಸ್ವಾಮಿಮಲೈ ತಿರುಚೆಂದೂರ್ ತಿರುತ್ತಣಿ ಪಝಮುದಿರ್ಚೋಲೈ 5. '''ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ:''' ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಸ್ತೋತ್ರಗಳು, ಕವಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಅವರನ್ನು ಹೊಗಳಲು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಮಿಳು ಕವಿಗಳಾದ ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕಂಬಾರ ಮತ್ತು ಆಳ್ವಾರರು ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಸ್ತೋತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮುರುಗನ್ ಶುದ್ಧತೆ, ಸದಾಚಾರ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಮಿಳು ಜನರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಬೋಧನೆಗಳು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ಶಿಸ್ತಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. 6.'''ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥೆಗಳು: ತಾರಕಾಸುರನ ಸೋಲು: ಯುವ ಯೋಧನಾಗಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವಲೋಕವನ್ನು ಭಯಭೀತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೈವಯಾನೈಯೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ವಿವಾಹದ ಕಥೆ: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ರಾಜಕುಮಾರಿಯಾದ ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜ ಇಂದ್ರನ ಮಗಳಾದ ದೇವಯ್ಯನಾಯಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 7. '''ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಅವರ ಧೈರ್ಯ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಯ ಗುಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಲು, ಅವರು ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿರಲಿ ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ವೆಲ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ಒಡನಾಟವು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯೋಧ ದೇವರಾಗಿ ಅವನ ಪಾತ್ರವು ಆಂತರಿಕ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಎರಡೂ ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಯುದ್ಧಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಜಯವನ್ನು ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 8. ಜ'''ಾಗತಿಕ ಆರಾಧನೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅವನ ಭಕ್ತಿ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಲೇಷ್ಯಾ, ಸಿಂಗಾಪುರ್ ಮತ್ತು ಮಾರಿಷಸ್‌ನಂತಹ ಗಮನಾರ್ಹ ತಮಿಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ತೈಪುಸಮ್‌ನಂತಹ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳು: ತಿರುಚೆಂದೂರಿನ ಕಂದಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪಳನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಳನಿ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯವು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. '''ತೀರ್ಮಾನ''': ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ, ಅಥವಾ ಮುರುಗನ್, ಶಕ್ತಿ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧತೆಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಪೂಜ್ಯ ದೇವತೆ. ಅವರ ಆರಾಧನೆಯು ಅನೇಕ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮಹತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅನೇಕ ದಂತಕಥೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. o0mgirq3fquqno1l714sccbh6jwxfv3 1258707 1258706 2024-11-20T05:31:15Z Pavanaja 5 1258707 wikitext text/x-wiki {{ವಿಕೀಕರಿಸಿ}} {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅರುಮುಗಂಗೆ ತಲುಪುವುದುಅಡೈಯೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ<ref>{{Cite book |title=}}</ref> ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿಯು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಮುರುಗನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದು, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ತಮಿಳು ಮಾತನಾಡುವ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ, ಮತ್ತು ಅವನ ಆರಾಧನೆಯು ಹಲವಾರು ಪೌರಾಣಿಕ ನಿರೂಪಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ: 1. '''ಗುರುತು ಮತ್ತು ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯುವ, ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ನವಿಲಿನ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ (ಪರವಾಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಈಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ (ವೇಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಇದು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದುಷ್ಟತನವನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ (ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧದ ದೇವರು ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶೌರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸ ಶಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ತಮಿಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಯೌವನ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ದೇವತೆಯಾಗಿಯೂ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಜನನ: '''ಪೋಷಕರ'''ು: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಮಗ. ಅವನ ಜನನವು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಶಿವನ ಮಗನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸೋಲಿಸಬಹುದಾದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಮಗನನ್ನು ಹೊಂದುವ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಶಿವನು ತನ್ನ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ನೀಡಿದನು ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು. ಅವನ ಜನ್ಮದ ಸುತ್ತ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ಅವನು ದೈವಿಕ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ಶಿವನ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಕಿಡಿಗಳಿಂದ ಜನಿಸಿದನು. 3. '''ವೆಲ್:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಹೊತ್ತಿರುವ ದೈವಿಕ ಈಟಿಯಾದ ವೇಲ್ ಮುರುಗನ್ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭ್ರಮೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಅಸ್ತ್ರ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 4. '''ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಹಬ್ಬಗಳು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ಮುರುಗನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತೈಪೂಸಂ ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂಗಳು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕಾವಾಡಿ ಅಟ್ಟಂ (ಭಾರ ಅಥವಾ ಕಾವಾಡಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯುವುದು) ಸೇರಿದಂತೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅರುಪದೈ ವೀಡು (ಆರು ಪವಿತ್ರ ನಿವಾಸಗಳು) ನಂತಹ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದಕ್ಕೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಹತ್ವವಿದೆ. ಆರು ಮುಖ್ಯವಾದವುಗಳು: ಪಳನಿ (ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ, ಅಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ) ತಿರುಪರಂಕುಂದ್ರಂ ಸ್ವಾಮಿಮಲೈ ತಿರುಚೆಂದೂರ್ ತಿರುತ್ತಣಿ ಪಝಮುದಿರ್ಚೋಲೈ 5. '''ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ:''' ತಮಿಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಸ್ತೋತ್ರಗಳು, ಕವಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಅವರನ್ನು ಹೊಗಳಲು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಮಿಳು ಕವಿಗಳಾದ ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕಂಬಾರ ಮತ್ತು ಆಳ್ವಾರರು ಮುರುಗನ್ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಸ್ತೋತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮುರುಗನ್ ಶುದ್ಧತೆ, ಸದಾಚಾರ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಮಿಳು ಜನರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಬೋಧನೆಗಳು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ಶಿಸ್ತಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. 6.'''ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ು:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥೆಗಳು: ತಾರಕಾಸುರನ ಸೋಲು: ಯುವ ಯೋಧನಾಗಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವಲೋಕವನ್ನು ಭಯಭೀತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೈವಯಾನೈಯೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ವಿವಾಹದ ಕಥೆ: ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನಿಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ರಾಜಕುಮಾರಿಯಾದ ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜ ಇಂದ್ರನ ಮಗಳಾದ ದೇವಯ್ಯನಾಯಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 7. '''ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಅವರ ಧೈರ್ಯ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಯ ಗುಣಗಳಿಗಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಲು, ಅವರು ಭೌತಿಕ ಅಥವಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿರಲಿ ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ವೆಲ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ಒಡನಾಟವು ದೈವಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯೋಧ ದೇವರಾಗಿ ಅವನ ಪಾತ್ರವು ಆಂತರಿಕ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಎರಡೂ ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಯುದ್ಧಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಜಯವನ್ನು ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 8. ಜ'''ಾಗತಿಕ ಆರಾಧನೆ:''' ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅವನ ಭಕ್ತಿ ಪ್ರಪಂಚದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಲೇಷ್ಯಾ, ಸಿಂಗಾಪುರ್ ಮತ್ತು ಮಾರಿಷಸ್‌ನಂತಹ ಗಮನಾರ್ಹ ತಮಿಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ತೈಪುಸಮ್‌ನಂತಹ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯಗಳು: ತಿರುಚೆಂದೂರಿನ ಕಂದಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪಳನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಳನಿ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯವು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ. '''ತೀರ್ಮಾನ''': ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ, ಅಥವಾ ಮುರುಗನ್, ಶಕ್ತಿ, ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧತೆಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಪೂಜ್ಯ ದೇವತೆ. ಅವರ ಆರಾಧನೆಯು ಅನೇಕ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮಹತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅನೇಕ ದಂತಕಥೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. jkhfkm59w0yniqag2b9kob3cf15k3qu 0 160815 1258739 2024-11-20T11:24:22Z Hariprasad Shetty10 87270 ಹೊಸ ಪುಟ: '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}}... 1258739 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ನ ಖ್ಯಾತ ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು "ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ" ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> hg61modhdavu2qz04e1mtob1swkdij5 1258740 1258739 2024-11-20T11:24:58Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ವೃತ್ತಿಜೀವನ */ 1258740 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ನ ಖ್ಯಾತ ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು "ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ" ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಹರು ಒನುಕಿ 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> 11ceqzot34o8qab0jfx3f2j9myav69f 1258741 1258740 2024-11-20T11:25:42Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ */ 1258741 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ನ ಖ್ಯಾತ ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು "ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ" ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಹರು ಒನುಕಿ 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} 7c17id1t7c5j47v932v4f09j2u73nq8 1258742 1258741 2024-11-20T11:27:12Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ವೃತ್ತಿಜೀವನ */ 1258742 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ನ ಖ್ಯಾತ ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಹರು ಒನುಕಿ 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} b2w91fgnmkf8mpzo1qufs0ovag5aj46 1258743 1258742 2024-11-20T11:27:49Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ */ 1258743 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ನ ಖ್ಯಾತ ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== '''ಹರು ಒನುಕಿ''' 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ '''ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆ'''ಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} phsg7vzecpoy23vjk5wkfguc22cxwi9 1258744 1258743 2024-11-20T11:28:47Z Hariprasad Shetty10 87270 1258744 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು '''ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್''' ನ ಖ್ಯಾತ '''ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ.''' ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== '''ಹರು ಒನುಕಿ''' 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ '''ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆ'''ಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} qp4h7nx1rwpwmx7zx1mcck1ggbr1ekw 1258745 1258744 2024-11-20T11:30:39Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ಉಲ್ಲೇಖಗಳು */ 1258745 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು '''ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್''' ನ ಖ್ಯಾತ '''ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ.''' ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== '''ಹರು ಒನುಕಿ''' 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ '''ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆ'''ಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} {{ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪}} i1467hncuo6iq9vfj81pud7xdsf0hoq 1258746 1258745 2024-11-20T11:30:56Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ಉಲ್ಲೇಖಗಳು */ 1258746 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು '''ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್''' ನ ಖ್ಯಾತ '''ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ.''' ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== '''ಹರು ಒನುಕಿ''' 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ '''ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆ'''ಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] 6gf576oss4w7qn0w5xg160wfzzumpkb 1258747 1258746 2024-11-20T11:32:07Z Hariprasad Shetty10 87270 /* ಉಲ್ಲೇಖಗಳು */ 1258747 wikitext text/x-wiki '''ಹರು ಒನುಕಿ''' {{short description|American singer}} {{Infobox person | name = ಹರು ಒನುಕಿ | image = HarukoOnuki1916.png | alt = A smiling young Japanese-American woman, with dark hair in a bouffant style, wearing a striped kimono | caption = '''ಹರು ಒನುಕಿ''', 1916 ರ ಪ್ರಕಟಣೆಯಿಂದ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1894|8|7}} | birth_place = ಫೀನಿಕ್ಸ್, ಅರಿಜೋನಾ, ಯು.ಎಸ್. | death_date = {{Death date and age|1965|3|2|1894|8|7}} | death_place = ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್, ಯು.ಎಸ್.. | other_names = ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ, ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ | occupation = ಗಾಯಕಿ | years_active = | known_for = | notable_works = | spouse(s) = | relatives = }} ಹರು ಒನುಕಿ (ಆಗಸ್ಟ್ 7, 1894 - ಮಾರ್ಚ್ 2, 1965), ಹರುಕೊ ಒನುಕಿ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ, ಇವರು '''ಜಪಾನೀಸ್-ಅಮೇರಿಕನ್''' ನ ಖ್ಯಾತ '''ಸೊಪ್ರಾನೊ ಗಾಯಕಿ.''' ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒಹ್ನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್ ಶಾನನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಅವರ ಕಿರಿಯ ಮಗುವಾಗಿ '''ಫೀನಿಕ್ಸ್''', '''ಅರಿಜೋನಾ'''ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು. <ref name="Hapa">Greg Robinson, [https://hapajapan.com/article/ohnick-family "The Ohnick Family"] ''Hapa Japan'' (August 7, 2017).</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು 1876 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ಗೆ ತೆರಳಿದ್ದರು. <ref>Eric Walz, [http://parentseyes.arizona.edu/research_etext_walz.php "The Issei Community in Maricopa County: Development and Persistence in the Valley of the Sun, 1900-1940"] ''The Journal of Arizona History'' 38(Spring 1997): 1-22.</ref>ಅವರು ಫೀನಿಕ್ಸ್ ಬಳಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಿಯಾಟಲ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. <ref>Vince Murray and Scott Solliday, [http://azhistory.net/aahps/f_japanese.pdf "The Japanese Community in Phoenix, 1886-1940"] ''Asian American Historic Property Survey'' (City of Phoenix): 39.</ref> 1884 ರಲ್ಲಿ, ಹ್ಯಾಚೆರೊ ಒನುಕಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರಜೆಯಾದರು. <ref name=":0">{{Cite web |last=Murphy |first=Marilyn |date=May 25, 2023 |title=Japanese American family’s history now part of ASU Library archives |url=https://news.asu.edu/20230525-japanese-american-familys-history-now-part-asu-library-archives |access-date=2024-11-07 |website=ASU News}}</ref><ref name=":1">{{Cite book |last=Robinson |first=Greg |url=https://books.google.com/books?id=NbALEAAAQBAJ&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA26&dq=Haru%20Onuki&pg=PA22#v=onepage&q=Haru%20Onuki&f=false |title=The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans |date=2020-12-31 |publisher=University of Washington Press |isbn=978-0-295-74797-2 |pages=22–28 |language=en}}</ref> ಹರು ಒನುಕಿ ಆಸ್ಕರ್ ಸೇಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. <ref name="Saenger">[https://books.google.com/books?id=D0w0AQAAMAAJ&lpg=RA2-PA33&ots=2Bh0eUrg1g&dq=Haruko%20Onuki&pg=RA2-PA33#v=onepage&q=Onuki&f=false "Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger"] ''Musical America'' (May 27, 1916): 33.</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಹೆಲೆನ್ ಮತ್ತು ಮರಿಯನ್ ಓಹ್ನಿಕ್ ಯುವತಿಯರಾಗಿ ವಾಡೆವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿ ನಟನೆಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು<ref>.Robinson, Greg (2020-12-31). The Unsung Great: Stories of Extraordinary Japanese Americans. University of Washington Press. pp. 22–28. ISBN 978-0-295-74797-2.</ref> ಹರು ಒನುಕಿಯಾಗಿ, ಅವರು 1916 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ನ ಹಿಪ್ಪೋಡ್ರೋಮ್ನಲ್ಲಿ ಸೌಸಾ ಬ್ಯಾಂಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಿದ್ದರು. <ref>"Japanese Singer a Promising Pupil of Oscar Saenger" Musical America (May 27, 1916): 33.</ref> <ref>Sheppard, W. Anthony (2019-09-16). Extreme Exoticism: Japan in the American Musical Imagination. Oxford University Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-19-007271-1.</ref> ಬ್ರಾಡ್ವೇಯಲ್ಲಿ ದಿ ಬಿಗ್ ಶೋ (1916) ನಲ್ಲಿ ಅವರು '''"ಪೂರ್ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ"''' ಹಾಡನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. <ref>West, Ben (2024-04-01). The American Musical: Evolution of an Art Form. Taylor & Francis. ISBN 978-1-040-00118-9.</ref>"ಮಿಸ್ ಒನುಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಮೆರಿಕನ್ನರಿಗಿಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ" ಎಂದು 1916 ರ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಒನುಕಿಯ ಅಮೇರಿಕನ್ ಜನನ ಮತ್ತು ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. <ref>"Haru Onuki's First Experience on the Stage a Delightful One". Musical Courier. 73: 18. September 21, 1916.</ref>1917ರಲ್ಲಿ ಒನುಕಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ನೆಲ್ಲಿ ರೆವೆಲ್ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಬಹಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. "ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ, ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ನೋಡಲು ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾರೆ." <ref> Revell, Nellie (November 1917). "Why Vaudeville Need Never Fear the Movies". The Theatre. 25: 100.</ref>1916 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಡುಗೆಪುಸ್ತಕ ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಜೆಲಾಟಿನ್ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಯ ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು.<ref> Celebrated Actor Folks' Cookeries: A Collection of the Favorite Foods of Famous Players. Mabel Rowland, Incorporated. 1916. p. 226</ref> 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಒನುಕಿ ಸ್ಯಾನ್ ಕಾರ್ಲೊ ಒಪೆರಾ ಕಂಪನಿ <ref> "Haru Onuki Sings 'Mme. Butterfly'". The New York Times. September 19, 1926. p. 28.</ref> <ref> "Gallo Opera Forces Fill Week with Performances of Uniform Excellence; Haru Onuki, Japanese Soprano, Creates Good Impression as 'Butterfly'". Musical America. 44 (23): 2. September 25, 1926.</ref>ಯೊಂದಿಗೆ ಮೇಡಮಾ ಬಟರ್ಫ್ಲೈ ನಟಿಸಿದಳು,ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡಳು.<ref> Smith, Donald B. (2005). Calgary's Grand Story: The Making of a Prairie Metropolis from the Viewpoint of Two Heritage Buildings. University of Calgary Press. p. 158. ISBN 978-1-55238-174-8.</ref> <ref> "Madame Butterfly is Helena's Choice; Haru Onuki Will Sing Title Role in Christmas Night Production". The Montana Record-Herald. December 11, 1923. p. 7 – via Newspapers.com</ref> ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== '''ಹರು ಒನುಕಿ''' 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಗ್ಯಚಿತ್ರಕಾರ '''ರಾಬರ್ಟ್ ರಿಪ್ಲೆ'''ಯೊಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. <ref> Neal Thompson, A Curious Man: The Strange & Brilliant Life of Robert 'Believe It Or Not' Ripley (Crown Archetype 2014): 189-190. ISBN 9780770436223</ref>1932 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದನು ಆದರೆ ಆತ ಮದುವೆ ಆಗಲು ಸಿಧ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಭರವಸೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ಅವಳು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು.<ref> "Ripley Facing Plea for Balm". The Los Angeles Times. February 25, 1932. p. 6 – via Newspapers.com.</ref> ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 71 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲಾಂಗ್ ಬೀಚ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವು ಅವರ ಪೋಷಕರು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯ ಸಮಾಧಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದೆ. '''ಅರಿಜೋನಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ'''ಯ ಓಹ್ನಿಕ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಪೇಪರ್ಸ್ ಅವರ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. <ref>Murphy, Marilyn (May 25, 2023). "Japanese American family's history now part of ASU Library archives". ASU News. Retrieved 2024-11-07.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪]] l8zlviog4ywq0h46ce5ckeb24aotbns 1 160816 1258748 2024-11-20T11:32:45Z Hariprasad Shetty10 87270 https://fountain.toolforge.org/editathons/asian-month-2024-kn 1258748 wikitext text/x-wiki {{ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗಳು ೨೦೨೪}} 8hxu58ozf8x6y473s80egmu66oupg0a