Википедия
koiwiki
https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D3%A7%D1%82%D1%87%D0%B0%D0%BD_%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B1%D0%BE%D0%BA
MediaWiki 1.44.0-wmf.8
first-letter
Медиа
Служебная
Обсуждение
Участник
Обсуждение участника
Википедия
Баитам Википедия йылiсь
Файл
Обсуждение файла
MediaWiki
Обсуждение MediaWiki
Шаблон
Обсуждение шаблона
Справка
Обсуждение справки
Категория
Обсуждение категории
TimedText
TimedText talk
Модуль
Обсуждение модуля
Турку
0
6700
62835
60474
2024-12-21T17:55:42Z
InternetArchiveBot
7210
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
62835
wikitext
text/x-wiki
{{Кар-грезд
|Рӧм = Финму
|Коми ним = Турку
|Ас ним = [[фин кыв|су.]] Turku, [[швед кыв|шв.]] Åbo
|Вужпас = Turku.vaakuna.svg
|Дӧрапас = Turku.lippu.svg
|Му = Суоми
|Статус = кар
|Район ним =
|Регион ним = Ладор
|Район =
|Регион = Варсинайс Суоми
|Пытшкӧс торйӧтӧм =
|Юралісь = Алекси Ранделл<ref>{{cite web|url=http://www.turku.fi/Public/default.aspx?contentId=18758|title=Mayor Aleksi Randell|publisher=turku.fi|lang=en|accessdate=2011-02-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/617V3SP0u|archivedate=2011-08-22}}</ref>
|Юралісь ним = карса юралісь
|Аркман кад =
|Медодз казьтылӧм =
|Важжык ниммез =
|Кар =
|Магдебургскӧй инӧд =
|Инлыдпассэс = {{coord|60|27|N|22|16|E|type:city}}
|Ыжда = 306.37
|СВ вылына =
|Максимальная высота =
|Средняя высота =
|Минимальная высота =
|Климат =
|Кыв =
|Кыввез = [[Фин кыв|фин]], [[Швед кыв|швед]]
|Отир лыд = 178 670
|Отирӧс лыддян-гижан во = 2011
|Отирлӧн топыта = 727,3
|Агломерация =
|Чужанвужжез сьӧрті торйӧтчӧм =
|Вичкуэз сьӧрті торйӧтчӧм =
|Мусерпас = Turku sijainti Suomi.svg
|Размер карты =
|Карса мусерпас =
|Час кытш = +2
|Телефон нумерӧ содтӧт =
|Почта инпас =
|Почта инпассэс = 2000-сянь 20960-öдз
|Авто нумерӧ содтӧт =
|Карса лун =
|Каррезлӧн мутыслун =
|Категория Commons'ын = Turku
|Параметр1 ним =
|Параметр1 =
|Сайт = http://www.turku.fi/
}}
'''Турку''' нето '''Обу''' — кар да порт [[Суоми]]ын, [[Варсинайс Суоми (регион)|Варсинайс Суоми]] регионлöн веськöтлан шöрин. Карыс сулалö [[Авраёки (ю)|Авраёки]] ю уссёын.
==Ним йылісь==
Туркулöн финскöй нимыс '''Turku''' аркмöма важ славяна кылісь '''търгъ''' 'вузасянін'. Шведскöй нимыс '''Åbo''' (лыддьöтӧны '''Обу''') тэчöм кык торись '''о''' 'ю' да '''бу''' 'оланін'.
==География==
Турку куйлӧ Финму лунвыв-рытвылын, [[Авраёки (ю)|Авраёки]] ю уссёын да матісь [[Саристо саридз]] діэз вылын.
[[2012’ во]] пондöтчан кежö карыслöн мувывтор вöлі 306,36 км² пасьта, кöдаись 245,66 км² вöлі му вевдöр, 3,46 км² — мушöрва да остатки 57,24 км² — саридзвыв.
Ойвывсянь лунвылö Туркуыс нюжалö 45 км ылына. Ойвыв торыс, 1973' годö каркöт öтлаöтöм одззася коммуна [[Паттинен (Турку)|Паттинен]], вöснит тув моз нюжöтчö ойвывлань да судзöтчö [[Куханкуоно]]öдз, кыкьямыс коммуна öтувтан визир изöдз, кöда и эм Туркулöн медойвывся места. А паськытанас Турку токö 15 километра лоö. Лунвыв-рытвылас карыс куйлö островвез вылын, кöднаись медыджытöсь [[Руйссало]], [[Хирвенсало]], [[Сатава]] да [[Какскерта]].
Энія діэз вылын вöрыс мукöдлаті чисто корья. Ойвылас куйлан Паттиненын вöррез унажыксö лысъяöсь.
Турку сулалӧ Авраёки ю кыкнан ладорын, кöда янсöтö сійö кык тор вылö. Шульга ладорыс, кытӧн сулалӧ [[Турку собор]], шусьӧ ''таладор''ӧн (''täl pual''), а веськыт ладорсӧ, кытӧн куйлӧ площадь [[Кавпатори (Туркуын)|Кавпатори]], шуӧны ''мӧдлапӧл''ӧн (''tois pual'').
Авраёки весьтöт Туркуас керöмöсь кыкьямыс пос:
*[[Халистенсилта]] (важ да виль)
*[[Равтатиесилта]] (1955)
*[[Туомансилта]] (1999) – 110 м кузя, 22 м пасьта
*[[Туомиокирккосилта]] (1899, пуовöйись лоис кöртовöйöн) – 44 м кузя, 27 м пасьта
*[[Аврансилта]] (изпода пуовöйись лоис кöртовöйöн 1907' годö) – 47 м кузя, 12 м пасьта
*[[Театтерисилта]] (подöн ветлан пос) (1997)
*[[Мюллюсилта]] (1975) – 93 м кузя, 20 м пасьта (жугдöм 2010' годö) виль Мюллюсилтасö лöсьöтöмась 2011' годö.
*[[Мартинсилта]] (1940) – 104 м кузя, 16,5 м пасьта
Кывтытын, кытöн поссэсö абу лöсьöтöмöсь, мыля сэтчин кораббезлö ни уялвны колö, лöсьöтöмась паром Фёри (''Föri''), кӧда [[Мартти (Турку)|Мартти]]ланяс вуджöтӧ отирсö таладорсянь мöдлапöлö да бöр. Шуöны тай, этія паромыс пӧ ветлö "Обусянь Туркуӧдз" да мöдöрö.
Туркуыс сулалӧ сизим мыс вылын, то нія:
*'''Kiikartorninmäki''' 50 м ([[Вартиовуори]])
*'''Tallimäki''' 42 м ([[Каколанмяки]])
*[[Самппалиннамяки]] 39 м
*'''Ryssänmäki''' 38,8 м ([[Юлиопистонмяки]])
*'''Korppolaismäki''' 37 м (нето Aninkaistenmäki)
*'''Пуолаланмяки''' 35,2 м
*'''Керттулинмяки''' 27 м
Карас медджуджыт чут куйлö ойвылас. Этö '''Кархунсауна''' (89 метра), кöда сулалö [[Тортинмяки]] вылын.
===Ордча коммунаэз===
Ордчӧн Туркукӧт куйлӧны коммунаэз [[Авра (коммуна)|Авра]], [[Карина (коммуна)|Карина]], [[Лието (коммуна)|Лието]], [[Парайнен (коммуна)|Парайнен]], [[Мюнямяки (коммуна)|Мюнямяки]], [[Нантали (коммуна)|Нантали]], [[Новсиайнен (коммуна)|Новсиайнен]], [[Пёвтюя (коммуна)|Пёвтюя]], [[Райсио (коммуна)|Райсио]] да [[Руско (коммуна)|Руско]].
==Янсалöм==
[[Файл:Turku wards.jpg|right|250 px|thumb|Туркуись районнэз]]
{{Main|Туркуись карторрез}}
Туркуын 9 район, кытчӧ пырӧны 134 микрорайон. Районнэз да микрорайоннэз оз лӧсялӧ пыр сідз, медбы микорорайон вӧлі ӧтік район пытшкын.
Сэсся эмӧсь статистика мувывторрез (нумеруйтӧмӧсь), кӧдна нач оз лӧсялӧ районнэзкӧт да микрорайоннэзкӧт.
Микрорайоннэз, кӧдна куйлӧны кар шӧрын отир тӧдӧны нуммеррез сьӧрті, а быдӧс мӧдіккес - ас ним сьӧрті.
[[1970' воэз]]сянь Туркуас уналаын строитӧмась виль посёлоккез. Эттшӧм посёлоккезӧн лоӧны: [[Исохейккиля (Турку)|Исохейккиля]], [[Уйттамо (Турку)|Уйттамо]], [[Илпойнен (Турку)|Илпойнен]], [[Харитту (Турку)|Харитту]], [[Луолавуори (Турку)|Луолавуори]], [[Лавсте (Турку)|Лавсте]], [[Вариссуо (Турку)|Вариссуо]], [[Пяскювуори (Турку)|Пяскювуори]], [[Курала (Турку)|Курала]], [[Кохмо (Турку)|Кохмо]], [[Халинен (Турку)|Халинен]], [[Руносмяки (Турку)|Руносмяки]], [[Хепокулта (Турку)|Хепокулта]], [[Терясравтела (Турку)|Терясравтела]], [[Няттинумми (Турку)|Няттинумми]], [[Лянсинумми (Турку)|Лянсинумми]], [[Суйккила (Турку)|Суйккила]], [[Хяркямяки (Турку)|Хяркямяки]], [[Йюрккяля (Турку)|Йюрккяля]], [[Пансио (Турку)|Пансио]], [[Перно (Турку)|Перно]] да [[Якярля (Турку)|Якярля]].
Ны коласісь Исохейккиля медваж, а Лянсинуммиас строитчӧны и ӧні. Якярля куйлӧ мӧдік карторрезсянь янын, Лието визир дынын.
[[1990' воэз]]сянь Туркуас вились строитчӧны унажыксӧ [[Хирвенсало|Хирвенсало]], [[Сатава|Сатава]] да [[Какскерта|Какскерта]] островвез вылын, а мӧділаын тыртӧны прос местаэз керкуэз коласісь.
==История==
==Отир==
==Веськöтлöм==
==Кöзяйство==
==Культура==
=== Музейез ===
<gallery>
Файл:Gate of the Castle of Turku.jpg|'''[[Турку изкар|История музей]]'''
Файл:Turku Museum of Art.jpg|'''[[Художественнӧй музей (Турку)|Художественнӧй музей]]'''
Файл:Aboa Vetus, Ars Nova -museo, Turku.jpg|'''[[Aboa Vetus & Ars Nova]]'''
Файл:Luostarinmäki Handicrafts Museum.JPG|'''[[Кикужӧт музей Луостаринмяки|Кикужӧт музей]]'''
Файл:Sibelius-museo Turku.jpg|'''[[Ян Сибелиус нима музыка музей |Музыка музей]]'''
Файл:Wäinö Aaltosen museo.jpg|'''[[Вяйне Аалтонен музей]]'''
Файл:Forum Marinum Turku.jpg|'''[[Forum Marinum]]'''
Файл:Suomen Joutsen 2005.jpg|'''[[Фин юсь]]'''
Файл:Biologiska museet Åbo 2010.jpg|'''[[Биология музей]]'''
Файл:Turun apteekkimuseo.jpg|'''[[Аптека Музей]]'''
Файл:Vartiovuoren tähtitorni.jpg|'''[[Саридзуялан музей]]'''
</gallery>
=== Архитектура ===
Турку архитектураын тöдчöны XVIII—XX веккезся классицизм, национальнöй романтизм да финскöй функционализм. Университет керкуын, кöда сэсся лоис губернатор керкуöн, эм зал, кытчö квать горельеф керöма швед скульптор Каймберг.
<gallery>
Файл:Vanha Suurtori, Turku, Katedralskolan.jpg|[[Важ площадь (Турку)|Важ площадь]]
Файл:Åbo Akademi main building.jpg|[[Академия Обу]]
Файл:Torghandel, Åbo salutorg 2008.jpg|[[Кавпатори (Турку)|Кавпатори]]
Файл:Svenskateater.JPG|[[Швед театр (Турку)|Швед театр]]
Файл:Municipal Theatre of Turku.jpg|[[Кар театр (Турку)|«Ыргöн» театр]]
Файл:Turku City Library2.jpeg|[[Турку библиотека]]
Файл:Turku Market Hall, north end.jpg|[[Туркуись базар|Базар]]
Файл:Turku Katedralskolan.jpg|[[Швед лицей (Турку)|Швед лицей]]
</gallery>
===Кино===
Туркуын снимайтӧмась сэтшӧм фильммез:
* ''[[Tyttö sinä olet tähti]]'' ([[2005]])
* ''[[Riisuttu mies]]'' ([[2006]])
* ''[[Käsky]]'' ([[2008]])
* ''[[Tummien perhosten koti]]'' (2008)
* ''[[Vares – Pahan suudelma]]'' ([[2011]])
* ''[[Vares – Huhtikuun tytöt]]'' (2011)
* ''[[Vares – Sukkanauhakäärme]]'' (2011)
* (''[[Vares – Kaidan tien kulkijat]]'', кынымкӧ юкӧт, но медыджыт торсӧ [[Похьянма]]ын) ([[2012]])
* ''[[Vares – Uhkapelimerkki]]'' (2012)
* ''[[Vares – Pimeyden tango]]'' (2012)
* ''[[Hulluna Saraan]]'' (2012)
==Лыддьöтан==
==Ыстӧттэз==
*[http://www.turku.fi Turun kaupungin kotisivut]
*[http://www.turkuseura.fi/ Турку котырлӧн сайт]
*[http://opaskartta.turku.fi/ Turun seudun karttapalvelu]
*[https://web.archive.org/web/20060202002518/http://www.turkutouring.fi/ Turun kaupungin viralliset matkailusivut]
*[http://www.oodin.com/alueelliset/turku/ Oodin.com - Turku uutiset medioissa]
*[https://web.archive.org/web/20100309080410/http://yle.fi/elavaarkisto/?s=s&g=1&ag=73&t=357 Turku Ylen elävässä arkistossa]
*[http://www.lonelyplanet.com/worldguide/finland/turku/ Lonely Planet – Turku]
*[https://web.archive.org/web/20110720194102/http://www.turku360.fi/ VirtualTurku – Turku 360-asteisilla kuvilla]
*[https://web.archive.org/web/20120623015534/http://www.turku.fi/public/default.aspx?contentid=248100 Videoita Turun kaupungista]
*[http://www.urheilusuomi.com/turku/ Urheilu-Suomi/Turku]
*[https://web.archive.org/web/20120330145826/http://www.turku.fi/Public/default.aspx?contentid=90640 Turkulaisia nettikameroita]
* {{Wikitravel}}
*[http://www.turku2011.fi/ Turku 2011 -hanke]
*[http://www.youtube.com/watch_popup?v=dGhi5N-69Bk&vq=medium Turku 2011 -esittelyvideo]
==Ыстісяннэз==
<references/>
[[Категория:Каррез Суомиын]]
{{Каррез Суомиын}}
{{Коммунаэз Варсинайс Суомиын}}
pqj6y61nhys7dg4cznrgv2unimi3k60
Шаблон:Potd/2024-12-22
10
13799
62836
2024-12-21T18:15:41Z
Frhdkazan
3778
Лӧсьӧтӧма "013 Alpha male chimpanzee at Kibale forest National Park Photo by Giles Laurent.jpg"-а лист бок
62836
wikitext
text/x-wiki
013 Alpha male chimpanzee at Kibale forest National Park Photo by Giles Laurent.jpg
o44j06qu5tkmgscwwve7npxrdjl11iu
Шаблон:Motd/2024-12-22
10
13800
62837
2024-12-21T18:20:46Z
Frhdkazan
3778
Лӧсьӧтӧма "Dredging the Gowanus Canal (05880).webm"-а лист бок
62837
wikitext
text/x-wiki
Dredging the Gowanus Canal (05880).webm
9lakvz0bh4k16gkvot7bveij2zxbjo0