Wîkîpediya kuwiki https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk MediaWiki 1.44.0-wmf.4 first-letter Medya Taybet Gotûbêj Bikarhêner Gotûbêja bikarhêner Wîkîpediya Gotûbêja Wîkîpediyayê Wêne Gotûbêja wêneyî MediaWiki Gotûbêja MediaWiki Şablon Gotûbêja şablonê Alîkarî Gotûbêja alîkariyê Kategorî Gotûbêja kategoriyê Portal Gotûbêja portalê TimedText TimedText talk Modul Gotûbêja modulê 0 43 1877461 1877138 2024-11-27T05:22:08Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877461 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Agahîdank partiya siyasî | nav = Partiya Karkerên Kurdistanê | logo = Flag_of_Kurdistan_Workers_Party_(PKK).svg | sernûçe = | kodareng = #FF | kurte = PKK | rêber = [[Abdullah Öcalan]]<br/>(''rêveberê fikrî'')<br/>[[Murat Karayılan]]<br/>(''birêvebirê niha'') | serok = [[Cemîl Bayik]] | rêvebir = [[Murat Karayilan]] | gelemperî sekreter = | sekreterê ewl = | sekreterê giştî = | serokatî = | sekreter = | serokê axaftinê = [[Bahoz Erdal]] | avaker = [[Abdullah Öcalan]] | sernav rêber1 = | navê rêber1 = | sernav rêber2 = | navê rêber2 = | sernav rêber3 = | navê rêber3 = | sernav rêber4 = | navê rêber4 = | sernav rêber5 = | navê rêber5 = | damezrandin = {{Destpêka dem|1978|11|27}} | qanûnîkirin = | qedexekirin = | beralîker = | derizandin = | pêşrew = | beralîkirin = | domdar = | sergeh = [[Çiyayên Qendîlê|Çiyayê Qendîlê]] | rojname = | sazandina ramanê = | baskê xwendekaran = | baskê ciwanan = | baskê jinan = [[Yekîneyên Jinên Azad ên Star]] (YJA-STAR) | sernav bask1 = Baskê Leşkerî | bask1 = [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) | endam = | îdeolojî = [[Kurdayetî]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.britannica.com/topic/Kurdistan-Workers-Party |sernav=Kurdistan Workers' Party |xebat=Encyclopaedia Britannica |jêgirtin=Kurdistan Workers' Party (PKK) ... militant Kurdish nationalist organization ... |tarîxa-gihiştinê=7 îlon 2020 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bka.de/SharedDocs/Downloads/DE/Publikationen/Publikationsreihen/PolizeiUndForschung/1_54_HandbuchExtremismuspraevention.html |sernav=Handbuch Extremismusprävention |xebat=[[Federal Criminal Office (Germany)|Federal Criminal Office]] |rr=159 |jêgirtin=... der inzwischen stärker durch kurdischen Nationalismus geprägten PKK. [... the PKK, which is now more strongly influenced by Kurdish nationalism.] |tarîx=10 tîrmeh 2020 |tarîxa-gihiştinê=7 îlon 2020 |tarîxa-arşîvê=3 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201003024913/https://www.bka.de/SharedDocs/Downloads/DE/Publikationen/Publikationsreihen/PolizeiUndForschung/1_54_HandbuchExtremismuspraevention.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |sernav=Kurdistan Workers' Party (PKK) |url=https://www.counterextremism.com/threat/kurdistan-workers-party-pkk |tarîxa-gihiştinê=2021-05-15 |malper=[[Counter Extremism Project]] |ziman=en |jêgirtin=In 2003, Öcalan reformulated the ideological basis of the PKK. Inspired by eco-anarchists Murray Bookchin and Janet Beihl, he advocated for a new anti-nationalist approach he referred to as 'democratic confederalism.' }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=O'Connor |pêşnav=Francis |tarîx=1 Jan 2017 |sernav=The Kurdish Movement in Turkey: Between Political Differentiation and Violent Confrontation |url=https://www.hsfk.de/en/publications/publication-search/publication/the-kurdish-movement-in-turkey |kovar=Peace Research Institute Frankfurt |rr=16–17 |jêgirtin=The PKK has explicitly renounced its demand for an independent state... [Öcalan] describes [his theory] as 'an anti-Nationalist movement [...]' |roja-gihiştinê=28 îlon 2021 |roja-arşîvê=9 kanûna paşîn 2023 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230109195540/https://www.hsfk.de/en/publications/publication-search/publication/the-kurdish-movement-in-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br/>[[Sosyalîzma azadîxwaz]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.opendemocracy.net/arab-awakening/yvo-buxton/new-kind-of-freedom-born-in-terror |sernav=A new kind of freedom born in terror |paşnav=Fitzherbert |pêşnav=Yvo |tarîx=26 tebax 2014 |weşanger=OpenDemocracy |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=30 îlon 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150930054516/https://www.opendemocracy.net/arab-awakening/yvo-buxton/new-kind-of-freedom-born-in-terror |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://newpol.org/content/no-state-solution-institutionalizing-libertarian-socialism-kurdistan |sernav=The No State Solutiolin: Institutionalizing Libertarian Socialism in Kurdistan |paşnav=Kolokotronis |pêşnav=Alexander |tarîx=2 çiriya paşîn 2014 |weşanger=New Politics |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://roarmag.org/2014/08/pkk-kurdish-struggle-autonomy/ |sernav=The new PKK: unleashing a social revolution in Kurdistan |paşnav=Taylor |pêşnav=Rafael |tarîx=17 tebax 2014 |weşanger=ROAR Magazine |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=15 îlon 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150915144246/http://roarmag.org/2014/08/pkk-kurdish-struggle-autonomy/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.dissentmagazine.org/online_articles/the-revolution-in-rojava |sernav=The Revolution in Rojava |paşnav=Tax |pêşnav=Meredith |tarîx=22 nîsan 2015 |xebat=Dissent |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/mar/10/revolutionary-kurdish-isis-ivana-hoffman |sernav=Why the revolutionary Kurdish fight against Isis deserves our support |paşnav=Jones |pêşnav=Owen |tarîx=10 adar 2015 |xebat=The Guardian |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://new-compass.net/articles/we-have-lot-learn |sernav=We Have a Lot to Learn |paşnav=Legard |pêşnav=Sveinung |nivîskar2=David Graeber |tarîx=17 îlon 2015 |weşanger=New Compass |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=1 çiriya pêşîn 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20151001074533/http://new-compass.net/articles/we-have-lot-learn |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Şaredartiya azadîxwaz]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.pkkonline.com/en/index.php?sys=article&artID=215 |sernav=Bese Hozat: PKK is a social system today |paşnav=Hozat |pêşnav=Bese |tarîx=25 çiriya paşîn 2013 |weşanger=pkkonline.com |tarîxa-gihiştinê=18 hezîran 2015 |tarîxa-arşîvê=12 gulan 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150512042215/http://www.pkkonline.com/en/index.php?sys=article&artID=215 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref name="ekurd.net"/><br>[[Konfederalîzma demokratîk]]<ref name="ekurd.net">{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |format=PDF |sernav=Rethinking Politics and Democracy in the Middle East |paşnav=Jongerden |pêşnav=Joost |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=15 adar 2016 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160315143043/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |url=http://www.freedom-for-Öcalan.com/english/download/Öcalan-Democratic-Confederalism.pdf |format=PDF |paşnav=Öcalan |pêşnav=Abdullah |sernav=Democratic Confederalism |sal=2011 |isbn=978-0-9567514-2-3 |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 }}{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdmedia.com/article.aspx?id=10174 |sernav=The declaration of Democratic Confederalism |paşnav=Öcalan |pêşnav=Abdullah |tarîx=2 nîsan 2005 |weşanger=[[KurdishMedia.com]] |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=23 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131223122439/http://www.kurdmedia.com/article.aspx?id=10174 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=5&ArsivAnaID=34813 |sernav=Bookchin devrimci mücadelemizde yaşayacaktır |ziman=tr |tarîx=26 tebax 2006 |malper=Savaş Karşıtları |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=2 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202230045/http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=5&ArsivAnaID=34813 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2007/10/among-the-kurds/306448/ |sernav=Among the Kurds |rojname=[[The Atlantic]] |tarîx=26 çiriya pêşîn 2007 |paşnav=Wood |pêşnav=Graeme |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 }}</ref><br>[[Komûnîzm]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |format=PDF |weşanger=E-Kurd |tarîxa-gihiştinê=2016 |sernav=Kopîkirina arşîvê |tarîxa-arşîvê=2016-03-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160315143043/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Femînîzm]]<ref>{{Jêder-malper |nivîskar=Sule Toktas |url=http://www.academia.edu/5028615/Waves_of_Feminism_in_Turkey_Kemalist_Islamist_and_Kurdish_Womens_Movements_in_an_Era_of_Globalization |sernav=Waves of Feminism in Turkey: Kemalist, Islamist and Kurdish Women’s Movements in an Era of Globalization &#124; sule toktas |weşanger=Academia.edu |tarîx=1 kanûna paşîn 1970 |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 |roja-arşîvê=2021-11-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20211104042421/https://www.academia.edu/5028615/Waves_of_Feminism_in_Turkey_Kemalist_Islamist_and_Kurdish_Womens_Movements_in_an_Era_of_Globalization |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |paşnav=Campos |pêşnav=Paul |url=http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/01/kurdistans-female-fighters/272677/ |sernav=Kurdistan's Female Fighters |xebat=The Atlantic |tarîx=30 kanûna paşîn 2013 |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 }}</ref> | helwest = [[Siyaseta dûrçepe|Dûrçepe]] | neteweyî = [[Tevgera Yekbûyî yên Şoreşger ên Gel]]<ref name="anfenglish.com">{{Jêder-malper |url=http://www.anfenglish.com/news/peoples-united-revolutionary-movement-established-for-a-joint-struggle |sernav=Peoples' United Revolutionary Movement established for a joint struggle |ajans=Firat News Agency |tarîx=12 adar 2016 |tarîxa-gihiştinê=14 adar 2016 |tarîxa-arşîvê=14 adar 2016 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160314061916/http://www.anfenglish.com/news/peoples-united-revolutionary-movement-established-for-a-joint-struggle |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> | herêmî = | ewropayî = | parzemînî = | navneteweyî = [[Koma Civakên Kurdistanê]] (KCK) | civîna ewropayê = | reng = [[Kesk]], [[sor]], [[zer]] | dirûşm = [[Çerxa Şoreşê (marş)|Çerxa Şoreşê]] | malper = {{Lîsteya sade| *{{URL|www.PKKonline.net}} (PKK) *{{URL|www.yja-star.com/ku/}} (YJA-STAR)}} | welat = {{Lîsteyapehn| * [[Bakurê Kurdistanê]] * [[Başûrê Kurdistanê]] * [[Rojavayê Kurdistanê]] * [[Rojhilatê Kurdistanê]]}} }} {{Agahîdank rêxistinên leşkerî | nav = Hêzên Parastina Gel | logo = HPG Flag.svg | wêne_firehî = | binwêne = | sal = {{Destpêka dem|1984}}<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.start.umd.edu/start/data_collections/tops/terrorist_organization_profile.asp?id=83 |sernav=Terrorist Organization Profiles – START – National Consortium for the Study of Terrorism and Responses to Terrorism |weşanger=Start.umd.edu |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 |tarîxa-arşîvê=30 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131230231729/http://www.start.umd.edu/start/data_collections/tops/terrorist_organization_profile.asp?id=83 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> | serok = {{Lîsteya sade| *[[Abdullah Ocalan]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.al-monitor.com/pulse/politics/2013/07/structural-leadership-changes-pkk-turkey-kurds.html |sernav=PKK Changes Leadership |paşnav=Can |pêşnav=Eyüp |lînka-nivîskar=Eyüp Can (journalist) |kesên-din=(trans. Timur Göksel) |tarîx=14 tîrmeh 2013 |weşanger=Al-Monitor |tarîxa-gihiştinê=5 sibat 2014 }} Originally published as ''[http://www.radikal.com.tr/yazarlar/eyup_can/karayilani_kim_niye_gonderdi-1141297 Karayılan'ı kim niye gönderdi?]'' in ''[[Radikal]]'', 11 July 2013.</ref> *[[Murat Karayilan]]<ref name="tahiri">Tahiri, Hussein. ''The Structure of Kurdish Society and the Struggle for a Kurdish State.'' Costa Mesa, California: Mazda Publications 2007. pp 232 ff</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.milliyet.com.tr/2007/11/07/siyaset/siy01.html |sernav=Kenan Evren: 'Kürtçeye ağır yasak koyduk ama hataydı' |ajans=[[Milliyet]] |tarîx=7 çiriya paşîn 2007 |tarîxa-gihiştinê=30 tîrmeh 2008 |pêşnav=Fikret |paşnav=Bila |ziman=tr |jêgirtin=Şimdi İmralı'dan PKK'yı yönetiyor. Cezaevinden avukatları kanalıyla. }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |weşanger=[[BBC News]] |tarîxa-gihiştinê=1 îlon 2007 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/535312.stm |sernav=Ojalan: Which way now? |tarîx=21 çiriya paşîn 2000 }}</ref>}} | armanc = Mafên çandî & siyasî ji bo [[Kurdên Tirkiyê|Gelê Kurd ên li Tirkiyê]].<ref>{{Jêder-nûçe |xebat=The Guardian |tarîxa-gihiştinê=1 tebax 2008 |url=https://www.theguardian.com/international/story/0,3604,1482808,00.html |sernav=Radical firebrand who led bloody nationalist war |tarîx=13 gulan 2005 |pêşnav=Michael |paşnav=Howard |cih=London }}</ref> | herêm = {{Lîsteyapehn| * [[Bakurê Kurdistanê]] * [[Başûrê Kurdistanê]] * [[Rojavayê Kurdistanê]] * [[Rojhilatê Kurdistanê]]}} | îdeolojî = Sosyalîzm <br> [[Konfederalîzma Demokratîk]] <br> [[Komûnalîzm (felsefeya siyasî)|Komunalîzm]] | tawan = | êrîş = [[15ê tebaxa 1984an|Erîşên 15ê tebaxê]]<br />[[Kemîna PKKê ya 24ê gulana 1993]]<br />[[2011 Êrîşa Colemêrgê]] | rewş = 1984–didome | mezinahî = 32,800 şervanên çalak<ref name="Sabah">{{Jêder-malper |url=http://www.sabah.com.tr/galeri/turkiye/iste-pkkli-hainlerin-il-il-dagilimi/85 |sernav=The PKK in Numbers |tarîx=28 kanûna pêşîn 2015 |xebat=[[Sabah News Agency|Sabah]] |ziman=tr }}</ref> | hatinî = | terxan = }} '''Partiya Karkerên Kurdistanê''' bi kurte '''PKK''' partî û rêxistineke siyasî yê ku [[kurd]] e ku xwedî baskê [[gerîla]]yî ye. Partiya Karkerên Kurdistanê di [[27ê çiriya paşîn]] [[1978]]an de li gundê [[Fîs]], [[Lîce]], [[Amed]]ê bi beşdarbûna 23 kesan bi yekem kongreya xwe damezrandina xwe ragihandiye. Partiya Karkerên Kurdistanê partiyeke sîyasî û tevgereke gerîlayî ye ku wekê bertekek li hemberê êrîş û qedexekirina ziman, çand û hebûna kurdan ku di salên 1970î de ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatine, hatiye damezrandin. Partiya Karkerên Kurdistanê hewl dide ku li dijî asîmîlasyona ku ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatiye<ref>{{Jêder-malper |url=https://sendika.org/2012/10/cumhuriyetin-asimilasyon-politikasinin-cokusu-ve-kurtler-dr-mustafa-pekoz-73763 |sernav=Hilweşîna siyaseta asîmîlasyonê ya Komarê û Kurdan - Dr. Mustafa Peköz |malper=sendika.org |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr }}</ref> û êrîşên li dijî sivîlên kurd ku ji aliyê artêşa tirk ve pêk tên<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/ugur-kaymaz-ve-babasini-oldurenlere-beraat-94759 |sernav=Kesên Ugur Kaymaz û Bavê Wî qetil kirin hatin taloq kirin. |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kiziltepe-olaylarinda-suclanan-mudure-terfi-319208 |sernav=Midûrê ku ji bo bûyerên Qoserê dihate sûcdarkirin payeya wî hate bilindkirin. |malper=www.hurriyet.com.tr |tarîx=2005-05-14 |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr |paşnav=ÖZTÜRK/ANKARA |pêşnav=Saygı }}</ref> asteng bike an jî li hemberê êrîşan biparêze. Di destpêkê de Partiya Karkerên Kurdistanê wekê partiyeke [[marksîst-lenînîst]] hatibû damezrandin ku navê Partiya Karkerên (PKK) ji aliyê [[Ferhat Kurtay]] ve hatibû pêşniyarkirin. Sekreterê giştî (piştre seroke giştî) yê PKKê [[Abdullah Öcalan]] e. PKK ji dema despêka têkoşîna xwe yê çekdarî ve hewl dide ku bandor û zextên dewleta tirk û polîtîkayên dewleta tirk ku bi mebesta tune kirina ziman û çanda kurdî ku li [[Bakurê Kurdistanê]] berdewam dike, kêm bike an jî bi temamî asteng bike. Gelek ciwanên [[kurd]] ji ber van sedemên zextên dewletê û gelek caran jî ji ber nêrînên xwe yên siyasî ku ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin an jî hatine îşkence kirin beşdarî refê gerîlayên Partiya Karkerên Kurdistanê dibin. Hêzên gerîlayên girêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê ji sala 1979ê ve bi leşkerên tirk re tevlî şerên çekdarî bûye lê serhildana berfireh heta 15ê tebaxa sala 1984an dest pê nekir.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=dWmd8IS06FgC }}</ref> Şerê berfireh li dijî dewleta tirk di 15ê tebaxa sala 1984an hatiye destpêkirin ku şer ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Partiya Karkerên Kurdistanê heta sala 1990an xwedî îdeolojiya [[Marksîzm-Lenînîzm]] bû. Piştê sala 1990an îdeolojiya [[Konfederalîzma demokratîk|Konfederalîzma Demokratik]] ku ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hatiye damezrandin ji aliyê Partiya Karkerên Kurdistanê ve hatiye qebûl kirin. Gerîlayê girêdayê Partiya Karkerên Kurdistanê yan jî bi navê nû [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) ji sala 1984an vir ve li hemberê dewleta tirk bi awayeke bê navber şerê xwe yê çekdarî berdewam dike. == Paşberdeh == Bi derbeya leşkerî ya 1971ê gelek aktivîstên çepên şoreşger ji derketina hemberê raya giştî bêpar hatine hiştin ku di nav de tevgerên wek Artêşa Rizgariya Gel a Tirkiyê (THKO) an Partiya Komunîst a Tirkiyê/Marksîst-Lenînîst (TKP-ML) hebûn hatine çewisandin û hatine qedexe kirin.<ref name="Jongerden2017">{{Jêder-kovar |paşnav=Jongerden |pêşnav=Joost |tarîx=2017-10-01 |sernav=Gender equality and radical democracy: Contractions and conflicts in relation to the “new paradigm” within the Kurdistan Workers’ Party (PKK) |url=https://journals.openedition.org/anatoli/618 |kovar=Anatoli. De l’Adriatique à la Caspienne. Territoires, Politique, Sociétés |ziman=en |hejmar=8 |rr=233–256 |doi=10.4000/anatoli.618 |issn=2111-4064 }}</ref> Piştî vê yekê çend aktorên siyasî yên çepên tirk ên ku demekê dirêj e ji siyasetê dûr in li dûrî raya giştî li wargehên zanîngehan an jî di civînên li avahiyên hevpar de xwe birêxistin dikin.<ref name="Jongerden2017" /> Di salên 1972 û 1973an de koma bingehîn a îdeolojîk a Partiya Karkerên Kurdistanê ku bi giranî ji xwendekarên bi pêşengiya Abdullah Öcalan pêk dihatin li [[Enqere]]yê ku xwe wekê Şoreşgerên Kurdistanê bi nav dikirin.<ref name="Jongerden2017" /> Ev koma nû di cîhana kapîtalîst de bal dikişîne ser nifûsa kurdên bindest ên li [[Bakurê Kurdistanê]].<ref name=":0" /> Di sala 1973an de gelek xwendekarên ku piştre dê bibin damezrînerên Partiya Karkerên Kurdistanê rêxistina xwendekaran a [[Komeleya Xwendina Bilind a Demokratîk a Enqereyê]] ava dikin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=PKK Pre-conflict Mobilisation (1974–1984) |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2021 |rr=66–106 |isbn=978-1-108-83850-4 |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=O'Connor |pêşnavê-edîtor=Francis |url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/understanding-insurgency/pkk-preconflict-mobilisation-19741984/D7965C34E09A1ACAD789790208CA5D1D }}</ref> Komeleya ku ji aliyê vê koma xwendekarên kurd ve hatiye damezrandin piştê çend mehan ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Piştre komekê li derdora Öcalan ji çepên tirk veqetiyan û nîqaşên berfireh li ser kolonîzekirina [[Kurdistan]]ê ku ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatiye dikin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2008/02/17/magazine/17turkey-t.html?ex=1361854800&en=df64cf85326e2103&ei=5124&partner=permalink&exprod=permalink |sernav=Minority Rules |malper=NY Times }}</ref> Piştî derbeya leşkerî ya sala 1980an de [[zimanê kurdî]] di jiyana giştî û taybet de bi awayekî fermî ji aliyê dewleta tirk hate qedexekirin.<ref name="Aslan2015">{{Jêder-kitêb |sernav=Nation Building in Turkey and Morocco |paşnav=Aslan |pêşnav=Senem |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2015 |isbn=978-1-107-05460-8 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=wTAWBQAAQBAJ }}</ref> Gelek kurdên ku bi zimanê kurdî diaxivîn, kesên ku weşanên bi kurdî dikirin, stranên kurdî digotin hatin girtin û hatine zîndanî kirin.<ref name="Aslan2015"/> Di vê demê de li Tirkiyeyê û li Bakurê Kurdistanê [[çanda kurdî]], bikaranîna zimanê kurdî, cil û berg, [[folklor]] û navên bi zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk hatin qedexe kirin.<ref name="Hannum2011">{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, Sovereignty, and Self-Determination: The Accommodation of Conflicting Rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=2011-10-12 |isbn=978-0-8122-0218-2 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=28PEGfCDiZEC }}</ref> Di pêvajoya înkarkirina hebûna kurdan de, heta sala 1991ê hebûna kurdan ji aliyê dewleta tirk ve hatiye înkarkirin û kurdan wekê “tirkên çiyayî” bi nav kirine.<ref name="Hannum2011"/><ref>{{Jêder-malper |url=https://countrystudies.us/turkey/26.htm |sernav=Turkey - Linguistic and Ethnic Groups |malper=countrystudies.us |roja-gihiştinê=2024-11-22 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Contemporary Turkish Foreign Policy |paşnav=Çelik |pêşnav=Yasemin |weşanger=Bloomsbury Academic |tarîx=1999-09-30 |isbn=978-0-275-96590-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=y9PXcwFOLNcC&pg=PA3 }}</ref> Piştre re ji bo ji nû ve avakirina mafên zimanî, çandî û siyasî ya ji bo kurdan Partiya Karkerên Kurdistanê hatiye damezrandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey and the European Union: Internal Dynamics and External Challenges |paşnav=Joseph |pêşnav=J. |weşanger=Springer |tarîx=2006-11-28 |isbn=978-0-230-59858-4 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=G06BDAAAQBAJ }}</ref> Di 26 û 27ê çiriya paşîn a sala 1978an de li gundê Fîsê yê Licê ya Amedê Partiya Karkerên Kurdistanê piştî amadekariyên çend salan di kongreya bingehîn de hatiye damezrandin. Di 27ê mijdara sala 1978an de komîteyek navendî ku ji 7 kesan pêk dihat, bi serokatiya Abdullah Öcalan hatiye hilbijartin. [[Şahin Dönmez]], [[Mazlum Doğan]], [[Baki Karer]], [[Mehmet Hayri Durmuş]], [[Mehmet Karasungur]] û [[Cemîl Bayik]] endamên din ên Partiya Karkerên Kurdistanê bûn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jamestown.org/program/leading-pkk-commander-cemil-bayik-crosses-into-iran/ |sernav=Leading PKK Commander Cemil Bayik Crosses into Iran |malper=jamestown.org |roja-gihiştinê=2024-11-22 |ziman=en-US }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arife-dogan-kardesi-mazlum-dogan-i-anlatiyor-172801 |sernav=Arife Doğan, Kardeşi Mazlum Doğan'ı Anlatıyor |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-11-22 |ziman=tr }}</ref> == Îdeolojî == Rêxistina despêka Partiya Karkerên Kurdistanê di destpêka salên 1970î de ji çepên radîkal derkedikeve holê û endamên xwe ji komên çep ên heyî, bi taybetî [[Ciwanên Şoreşger]] (bi kurtasî ya bi tirkî Dev-Genç) werdigire. Di salên 1980î de tevgera despêkê ya Partiya Karkerên Kurdistanê bi komên etnîkî yên din ku komên etnîkî yên tirk jî di nav de bûn li pey [[çepên radîkal]] bûn ku bi van koman re xebatên siyasî dimeşandin. Rêxistin di destpêkê de xwe wekî beşek ji şoreşa komunîst a cîhanê nîşan daye. Armanc û mebestên Partiya Karkerên Kurdistanê bi demê re ber bi armancên xweseriya neteweyî federasyoneke mîna federasyona [[Swîsre]], [[Almanya]] an jî [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] û piştre jî wekê [[konfederalîzma demokratîk]] hatiye guhertin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Arin |pêşnav=Yado |tarîx=2015-03-26 |sernav=Turkey and the Kurds – From War to Reconciliation? |url=https://www.academia.edu/11674094 |kovar=Working Paper at UC Berkeley&#39;s Center for Right-Wing Studies }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.huffpost.com/entry/turkey-pkk-ocalan_b_2612112 |sernav=What Was It All For? |malper=HuffPost |tarîx=2013-02-03 |roja-gihiştinê=2024-11-23 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2013-01-10 |sernav=Who are Kurdistan Workers' Party (PKK) rebels? |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-20971100 |roja-gihiştinê=2024-11-23 |xebat=BBC News |ziman=en-GB }}</ref> == Organîzasyon == Tevî ku Partiya Karkerên Kurdistanê li gelek welatên wekê [[Iraq]], [[Îran]], [[Sûrî|Sûriye]], [[Rûsya]] û welatên [[Ewropa]]yê xwedî gelek nûnerên bi navdar e lê damezrênerê partiyê [[Abdullah Öcalan]] wekê rêberê bê nîqaş a rêxistinê maye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://2001-2009.state.gov/s/ct/rls/rm/07/83999.htm |sernav=Briefing on Release of 2006 Country Reports on Terrorism |malper=2001-2009.state.gov |tarîx=2007-04-30 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en |paşnav=Department Of State. The Office of Electronic Information |pêşnav=Bureau of Public Affairs }}</ref> Öcalan her çiqas îro girtî be jî dîsa wek rêberê rûmetê û serokê rêxistinê tê dîtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.unb.ca/bruns/9900/issue19/intnews/kurdish.html |sernav=Arquivo.pt |malper=arquivo.pt |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2009-10-14 |urlya-arşîvê=http://arquivo.pt/wayback/20091014125228/http:/www.unb.ca/bruns/9900/issue19/intnews/kurdish.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[Murat Karayilan]] di navbera salên 1999 û 2013an de rêxistinê bi rê ve biriye. Di sala 2013an de [[Cemîl Bayik]] û [[Besê Hozat]] bûne rêveberê hevpar a yekemîn ku ji jin û ji mêrekî pêk tên.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The PKK: coming down from the mountains |paşnav=White |pêşnav=Paul J. |weşanger=Zed Books |tarîx=2015 |isbn=978-1-78360-040-3 |cih=London |series=Rebels }}</ref> Partiya Karkerên Kurdistanê "Doktor Bahoz", bi navê [[Fehman Huseyîn]] ku kurdê [[Rojavayê Kurdistanê]] ye wekê berpirsê operasyonên leşkerî yên tevgerê destnîşan kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370250 |sernav=The PKK and Syria's Kurds |malper=web.archive.org |tarîx=2007-11-07 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2007-11-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20071107082810/http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370250 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Baskê siyasî û gel === Di sala 1985an de [[Eniya Rizgariya Neteweyî ya Kurdistanê]] (ERNK) ji aliyê Partiya Karkerên Kurdistanê ve wekê baskê partiyê ya gelerî hatiye damezrandin ku ev rêxistin hem ji bo propagandakirina Partiya Karkerên Kurdistanê û hem jî wekê rêxistineke sîwanê ji bo çînên cuda yên gelê [[kurd]] ku di nav de gundî, karker, ciwan û jin hebûn, hatiye damezrandin. Ev rêxistin piştî dîlgirtina rêberê Partiya Karkerên Kurdistanê [[Abdullah Öcalan]] ku di sala 1999an dîl dikeve hatiye girtin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish movement in Turkey: between political differentiation and violent confrontation |paşnav=O'Connor |pêşnav=Francis |weşanger=Peace Research Institute Frankfurt (PRIF) |tarîx=2017 |isbn=978-3-946459-21-7 |cih=Frankfurt am Main |kesên-din=Hessische Stiftung Friedens- und Konfliktforschung |series=PRIF report}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/336/Kurdistan_National_Liberation_Front |sernav=📌 Kurdistan National Liberation Front |malper=web.archive.org |tarîx=2020-01-03 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |archive-date=2020-01-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200103163458/http://kurds_history.enacademic.com/336/Kurdistan_National_Liberation_Front |url-status=dead }}</ref> === Baskê çandî === Di sala 1983an de li Almanyayê bi pêşengiya koma muzîkê ya kurd [[Koma Berxwedan]] de [[Komeleya Hunermendan]] (Hunerkom) hatiye damezrandin. Çalakî xebatên komeleyê li navendên civaka Kurd ên li Fransa, Almanya û Holendayê belav bûye. Di sala 1994an de Hunerkom xebatên xwe di bin navê [[Akademiya Çand û Hunera Kurdî]] berdewam dike. Stranên Koma Berxwedan ku gelek caran li ser berxwedana gerîlayên gêrêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve li Bakurê Kurdistanê hatiye qedexekirin û albûmên Koma Berxwadan di ser sînor re bi awayeke nepenî derbasê Bakurê Kurdistanê bûye. === Hêza gerîlayî === Partiya Karkerên Kurdistanê xwedî hêza gerîlayî yan jî hêza çekdarî ye ku bi koka xwe di sala 1984an de bi navê [[Hêzên Rizgariya Kurdistan]] (HRK) hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/218/Hazen_Rizgariya_Kurdistan |sernav=Hazen Rizgariya Kurdistan |malper=web.archive.org |tarîx=2016-07-15 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |archive-date=2016-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160715013342/http://kurds_history.enacademic.com/218/Hazen_Rizgariya_Kurdistan |url-status=dead }}</ref> Navê hêza gerîlayî di sala 1986an de wekê [[Artêşa Rizgariya Gelê Kurdistan]] (ARGK) û herî dawî di sala 1999an de navê hêza gerîlayên Partiya Karkerên Kurdistanê wekê [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) hatiye guhertin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/221/Hezen_Parastina_Gel |sernav=📌 Hezen Parastina Gel |malper=web.archive.org |tarîx=2019-10-17 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |archive-date=2019-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191017235354/http://kurds_history.enacademic.com/221/Hezen_Parastina_Gel |url-status=dead }}</ref> == Dîrok == Berî ku PKK were avakirin PKK'yî mîna [[Apocî]] dihatin naskirin. Abdullah Ocalan û hevalên û di [[1ê gulana]] sala [[1973]]an li [[Bendava Çûbûk]] a [[Enqere|Enqerê]] civînek çêkirin û biryara komê dan. Piştî vê civînê li [[1ê kanûna paşîn]] sala [[1977]]an de li [[Dîkmen]] û [[Tûzlûçayir]] 2 civînên din hatin lidarxistin û biryara vegera welêt hat dayin. === Pratîka Curnê Reş û Sêwrekê === PKK di navbera salên [[1977]] û [[1979]]an de li [[Curnê Reş]] û [[Sêwrek]]ê li dijî axa û hevkarên dewletê (mîna Bûcak û Sulêmaniyan) şerê çekdarî meşand. Di tekoşîna Curnê Reş û Sêwrekê de gellek kadroyên PKKê mîna [[Cûma Tak]], [[Salîh Kandal]], [[Halîl Çavgûn]], [[Mehmet Sevgat]] jiyana xwe ji dest dan. === Kongreya yekem === Di Kongreya Yekem de PKK li gundê [[Fîs, Licê|Fîsê]] hat damezrandin. Roja damezrandinê 27ê çiriya paşîn a 1978an e. Wekî komîteya navendi (MK) heft kes hatin hilbijartin: [[Abdullah Öcalan]], [[Cemil Bayık]], [[Şahîn Dönmez]], [[Mehmet Karasungur]], [[Bakî Karer]], [[Mazlum Dogan]] û [[Mehmet Xeyrî Durmuş]]. === Derketina Seha Rojhilata Navîn === Berî [[Darbeya leşkerî ya 12ê îlonê]] PKKê biryara derketina ji welêt da û li [[Libnan]]ê li [[Newala Beqa]]yê bi cih bû. Li vir di kampeke leşkerî û siyasî de kadroyên xwe perwerde kir. Piştî ku [[Mahsum Korkmaz]] li 28 adara sala [[1986]]an li çiyayê Gabarê jiyana xwe ji dest da navê vê kampê bû: [[Akademiya Mahsum Korkmaz]]. === Şerê çekdarî, avakirina enî û arteşê === PKK di kongreya xwe ya 2em de (1982) biryara vegera welat û şerê çekdarî da. Di [[15ê tebaxê|15ê tebaxa]] sala [[1984]]ê de bi çalakiyên [[Dih]] û [[Şemzînan]]ê PKKê dest bi têkoşîna çekdarî kir. Û bi van çalakiyan îlana rêxistina xwe ya çekdarî, [[Hêzên Rizgariya Kurdistan]] ([[HRK]]) kir. Fermandarê giştî ê HRKê Mahsum Korkmaz bû. Rêxistina PKKê a eniyê û siyasî [[Eniya Rizgariya Netewa Kurdistan]], [[ERNK]] di [[Newroz]]a sala [[1985]]an de hat avakirin. Di sala [[1986]]an di 3emîn kongreya PKKê de li dewsa HRKê [[ARGK]]-[[Artêşa Rizgariya Gelê Kurdistan]] hat ava kirin. Armanca PKKê avakirina artêşek ji gerîlla bû. Di sala 2001an de di konferansa 1emîn a HPGê de, dewsa ARGK de HPG hate ava kirin. Vêga fermandarê giştî yê HPGê Dr. [[Bahoz Erdal]] e. Di navbera salên 1984 û 1994an de bi hezaran ciwanên kurd tevlî refên PKKê Û ARGKê bûn. Di destpêka salên 90î de êdî li her deverê bakurê Kurdistanê serhildanên gel dest pê kirin. PKKê di kongreya xwe ya pêncem de (1995) ala xwe guhert. PKKê di sala 1993an de cara yekem agirbesta yekalî îlan kir. Ji vê demê û pê de PKKê xwest pirsgirêka [[kurd]] bi awayekî siyasî û aşitiyê çareser bike. Bi vê armancê gellek caran agirbest îlan kirin. Serokê giştî yê PKKê Abdullah Ocalan di sala 1998an de ji Sûriyê derket. 12 çiriya paşîn [[1998]]an de hate Romayê û 15 sibat [[1999]]an de jî bi komployek navnetewî hate girtin û radestî Tirkiyê hate kirin. PKKê di kongreya xwe ya 8em de xwe fesih kir (4 nîsan 2002). Di vê kongreyê de [[KADEK]] Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê, hat ava kirin. KADEK li çiriya pêşîn a 2003an hate feshkirin û di dewsa wê de [[KONGRA-GEL]] hate damezirandin. Piştre [[Koma Komalên Kurdistan]] an '''KKK''' di 20ê adara 2005an de wekî sîstemeke konferderalîst hate îlankirin. Li 4 nîsana sala 2004an de ji nû ve damezirandina PKKê hate îlankirin. === Berxwedana zindanan === Partiya Karkerên Kurdistan bi qasî derve, li zindanan jî tekoşînek mezin meşandiye û li ber xwe daye. Di van berxwedanan de gellek kadroyên grîng û endamên komîteya navendî jiyana xwe ji dest dane. * [[Mazlum Dogan]] (Endamê Komîteya Navendî ya Partiyê): Li Newroza 1982an bi 3 darikên şixatê Newroz pîroz kir û ji bo protestokirina kirinên dewletê xwe feda kir. * [[Eşref Anyik]], [[Ferhat Kurtay]], [[Necmî Oner]], [[Mahmut Zengin]] : Li [[18ê gulanê]]sala [[1982]]an de ji bona protestoya zextên li zindanê bedena xwe dan ber êgir. * [[Kemal Pîr]], [[Hayri Durmuş]], [[Ali Çiçek]], [[Akif Yilmaz]] (Endamên Komîteya Navendî ya Partiyê): Di rojiya mirinê de di sala [[1982]] jiyana xwe ji dest dan. (Rojiya mirinê, [[14ê tîrmehê]] dest pê kiribû) === Pêvajoya agirbestan === Agirbesta yekem a PKKê a yekalî di sala 1993an de hate îlan kirin. Ji wê rojê û pêve hetanî sala 2007an 5 cara agirbest hate îlankirin. ==== Agirbesta yekem ==== Di 19ê adara sala [[1993]]an de serokê giştî ê PKKê li Bekaa civînek çapemeniyê li dar xist. Bi beşdarbûna Serokê [[YNK]]ê Celal Talabanî, PKKê di dîroka xwe de ji bona cara yekemîn agirbestek yek alî îlan kir. Li ser daxwazên sergirtî ên rayedarên dewleta tirk PKKê biryarek wisa stend. Agirbest wê hetanî 15 nîsana 1993an dewam bikira. Piştre gorî hin daxuyanî û nûçeyên rojnameyan, li ser daxwaza kevneserokkomarê Tirkiyê [[Turgut Özal]], [[Celal Talabanî]] ji bona vê agirbestê navbertiyê kiriye. Roja 15 nîsana 2003an PKKê agirbestê ji bona meheke din drêj kir. Lê hê agirbest xilas nebûbû, Turgut Özal bi awakî nezelal jiyana xwe ji dest da. Ji aliyê PKKê jî êrîşek çêbû û di encamê de 33 [[leşker]] jiyana xwe ji dest dan. Piştî vê êrîşê agirbesta yekem a yekalî bidawî bû. ==== Agirbesta duyem ==== Di sala 1995an de hate îlankirin. Lê belê ji ber operasyonên leşkerî û sûîkasta ku di dema [[Tansu Çiller]], [[Dogan Gureş]] û [[Mehmet Agar]] li dijî serokê PKKê Abdullah Ocalan hate kirin, ev agirbest bi dawî bû. ==== Agirbesta sêyem ==== Di sala 1998an de hate îlankirin. Ev agirbest jî mîna yên berê bê encam ma. Li gorî daxuyaniyên PKKê daxwaza vê agirbestê ji aliyê serokwezîrê wê demê ê Tirkiyê [[Necmettin Erbekan]] hatiye kirin. Lê belê piştî ku li 1ê îlona 1998an agirbest hat îlankirin Tirkiyê û [[DYA]]'yê gef li Sûriyê xwarin û mecbûr kirin ku serokê giştiyê PKKê ji Sûriyê derkeve. Piştî vê bûyerê jî agirbest demekê dewam kir. Bi radestkirina Serokê PKKê a Tirkiyê ev agirbest bidawî bû. ==== Agirbesta çarem ==== Di sala 1999an de hate îlankirin. li 2 tebax [[1999]]an de PKKê biryara derxistina hêzên xwe yên çekdarî a ji sînorên bakurê Kurdistanê ([[Tirkiye]]) da. Li 1ê meha îlonê jî cara çarem agirbesta yekalî îlan kir. Ev agirbest 5 sala ajot. Lê ji ber ku ji aliyê dewleta irk ve ti gavên erênî nehatin avêtin û operasyon hatin domandin, ev agirbest li 1 hezîran sala [[2004]]an bi dawî bû. ==== Agirbesta pêncem ==== Agirbesta 5em li ser daxwaza rewşenbîrên kurd û tirk ên Tirkiyê, [[DTP]], [[DYE]], [[YE]], ji aliyê [[KKK]]ê hate îlankirin. Agirbest li 1ê çiriya pêşîn a 2006an dest pê kir. Li gorî daxuyaniyên rêvebirên PKKê û KKKê heger ti gavên erênî neyên avêtin ev agirbest li gulana 2007an bidawî bû. == Navên tevgerê == {{Timeline PKK}} == Alên tevgerê yên berê == <gallery> |Ala PKKê ya 1995–2002 Wêne:Flag of the Kurdistan Workers' Party (1978-1995).svg|Ala PKKê ya sala 1978–1995 Wêne:Flag of Kurdistan Workers' Party 1995.png|Ala PKKê ya sala 1995-2000 Wêne:Flag of Kurdistan Workers' Party.svg|Ala PKKê ya 2002 û pêde Wêne:Flag of Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê.svg|Ala [[KADEK]] a 2002–2003 Wêne:Flag of Kongreya Gelê Kurdistanê.svg|Ala [[Kongra-Gel]] a 2002–2003 Wêne:Flag of Koma Civakên Kurdistanê.svg|Ala [[KCK]] 2005 û pêde </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.pkkonline.com/ Malpera PKK] == Binihêre == * [[Programa Partiya Karkerên Kurdistan]] * [[Hêzên Rizgariya Kurdistan|HRK]] - [[ARGK]] - [[HPG]] - [[Civaka Îslamiya Kurdistanê|CÎK]] * [[ERNK]] - [[YDK]] - [[CDK]] * [[YJWK]] - [[YAJK]] - [[PJKK]] - [[PJA]] - [[PAJK]] - [[KJB]] * [[KADEK]] - [[Kongra-Gel]] - [[KKK]] * [[PYD]] - [[PÇDK]] - [[PJAK]] * [[YCK]] -[[TECAK]] - [[Komalên Ciwanan]] * [[Partiya Pilingê Reş|PPR]] - [[Jiyanên reş girîng in|JRG]] {{Rêxistinên siyasî yên Kurdistanê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Konfederalîzma demokratîk]] [[Kategorî:PKK| ]] [[Kategorî:Rêxistinên apoyî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Rêxistinên kurdan]] gso3vmssvrmwizncra6fbswumcagl9y 1877469 1877461 2024-11-27T06:12:26Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877469 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Agahîdank partiya siyasî | nav = Partiya Karkerên Kurdistanê | logo = Flag_of_Kurdistan_Workers_Party_(PKK).svg | sernûçe = | kodareng = #FF | kurte = PKK | rêber = [[Abdullah Öcalan]]<br/>(''rêveberê fikrî'')<br/>[[Murat Karayılan]]<br/>(''birêvebirê niha'') | serok = [[Cemîl Bayik]] | rêvebir = [[Murat Karayilan]] | gelemperî sekreter = | sekreterê ewl = | sekreterê giştî = | serokatî = | sekreter = | serokê axaftinê = [[Bahoz Erdal]] | avaker = [[Abdullah Öcalan]] | sernav rêber1 = | navê rêber1 = | sernav rêber2 = | navê rêber2 = | sernav rêber3 = | navê rêber3 = | sernav rêber4 = | navê rêber4 = | sernav rêber5 = | navê rêber5 = | damezrandin = {{Destpêka dem|1978|11|27}} | qanûnîkirin = | qedexekirin = | beralîker = | derizandin = | pêşrew = | beralîkirin = | domdar = | sergeh = [[Çiyayên Qendîlê|Çiyayê Qendîlê]] | rojname = | sazandina ramanê = | baskê xwendekaran = | baskê ciwanan = | baskê jinan = [[Yekîneyên Jinên Azad ên Star]] (YJA-STAR) | sernav bask1 = Baskê Leşkerî | bask1 = [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) | endam = | îdeolojî = [[Kurdayetî]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.britannica.com/topic/Kurdistan-Workers-Party |sernav=Kurdistan Workers' Party |xebat=Encyclopaedia Britannica |jêgirtin=Kurdistan Workers' Party (PKK) ... militant Kurdish nationalist organization ... |tarîxa-gihiştinê=7 îlon 2020 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bka.de/SharedDocs/Downloads/DE/Publikationen/Publikationsreihen/PolizeiUndForschung/1_54_HandbuchExtremismuspraevention.html |sernav=Handbuch Extremismusprävention |xebat=[[Federal Criminal Office (Germany)|Federal Criminal Office]] |rr=159 |jêgirtin=... der inzwischen stärker durch kurdischen Nationalismus geprägten PKK. [... the PKK, which is now more strongly influenced by Kurdish nationalism.] |tarîx=10 tîrmeh 2020 |tarîxa-gihiştinê=7 îlon 2020 |tarîxa-arşîvê=3 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201003024913/https://www.bka.de/SharedDocs/Downloads/DE/Publikationen/Publikationsreihen/PolizeiUndForschung/1_54_HandbuchExtremismuspraevention.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |sernav=Kurdistan Workers' Party (PKK) |url=https://www.counterextremism.com/threat/kurdistan-workers-party-pkk |tarîxa-gihiştinê=2021-05-15 |malper=[[Counter Extremism Project]] |ziman=en |jêgirtin=In 2003, Öcalan reformulated the ideological basis of the PKK. Inspired by eco-anarchists Murray Bookchin and Janet Beihl, he advocated for a new anti-nationalist approach he referred to as 'democratic confederalism.' }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=O'Connor |pêşnav=Francis |tarîx=1 Jan 2017 |sernav=The Kurdish Movement in Turkey: Between Political Differentiation and Violent Confrontation |url=https://www.hsfk.de/en/publications/publication-search/publication/the-kurdish-movement-in-turkey |kovar=Peace Research Institute Frankfurt |rr=16–17 |jêgirtin=The PKK has explicitly renounced its demand for an independent state... [Öcalan] describes [his theory] as 'an anti-Nationalist movement [...]' |roja-gihiştinê=28 îlon 2021 |roja-arşîvê=9 kanûna paşîn 2023 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230109195540/https://www.hsfk.de/en/publications/publication-search/publication/the-kurdish-movement-in-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br/>[[Sosyalîzma azadîxwaz]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.opendemocracy.net/arab-awakening/yvo-buxton/new-kind-of-freedom-born-in-terror |sernav=A new kind of freedom born in terror |paşnav=Fitzherbert |pêşnav=Yvo |tarîx=26 tebax 2014 |weşanger=OpenDemocracy |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=30 îlon 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150930054516/https://www.opendemocracy.net/arab-awakening/yvo-buxton/new-kind-of-freedom-born-in-terror |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://newpol.org/content/no-state-solution-institutionalizing-libertarian-socialism-kurdistan |sernav=The No State Solutiolin: Institutionalizing Libertarian Socialism in Kurdistan |paşnav=Kolokotronis |pêşnav=Alexander |tarîx=2 çiriya paşîn 2014 |weşanger=New Politics |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://roarmag.org/2014/08/pkk-kurdish-struggle-autonomy/ |sernav=The new PKK: unleashing a social revolution in Kurdistan |paşnav=Taylor |pêşnav=Rafael |tarîx=17 tebax 2014 |weşanger=ROAR Magazine |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=15 îlon 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150915144246/http://roarmag.org/2014/08/pkk-kurdish-struggle-autonomy/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.dissentmagazine.org/online_articles/the-revolution-in-rojava |sernav=The Revolution in Rojava |paşnav=Tax |pêşnav=Meredith |tarîx=22 nîsan 2015 |xebat=Dissent |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/mar/10/revolutionary-kurdish-isis-ivana-hoffman |sernav=Why the revolutionary Kurdish fight against Isis deserves our support |paşnav=Jones |pêşnav=Owen |tarîx=10 adar 2015 |xebat=The Guardian |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://new-compass.net/articles/we-have-lot-learn |sernav=We Have a Lot to Learn |paşnav=Legard |pêşnav=Sveinung |nivîskar2=David Graeber |tarîx=17 îlon 2015 |weşanger=New Compass |tarîxa-gihiştinê=30 îlon 2015 |tarîxa-arşîvê=1 çiriya pêşîn 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20151001074533/http://new-compass.net/articles/we-have-lot-learn |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Şaredartiya azadîxwaz]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.pkkonline.com/en/index.php?sys=article&artID=215 |sernav=Bese Hozat: PKK is a social system today |paşnav=Hozat |pêşnav=Bese |tarîx=25 çiriya paşîn 2013 |weşanger=pkkonline.com |tarîxa-gihiştinê=18 hezîran 2015 |tarîxa-arşîvê=12 gulan 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150512042215/http://www.pkkonline.com/en/index.php?sys=article&artID=215 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref name="ekurd.net"/><br>[[Konfederalîzma demokratîk]]<ref name="ekurd.net">{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |format=PDF |sernav=Rethinking Politics and Democracy in the Middle East |paşnav=Jongerden |pêşnav=Joost |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=15 adar 2016 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160315143043/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |url=http://www.freedom-for-Öcalan.com/english/download/Öcalan-Democratic-Confederalism.pdf |format=PDF |paşnav=Öcalan |pêşnav=Abdullah |sernav=Democratic Confederalism |sal=2011 |isbn=978-0-9567514-2-3 |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 }}{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdmedia.com/article.aspx?id=10174 |sernav=The declaration of Democratic Confederalism |paşnav=Öcalan |pêşnav=Abdullah |tarîx=2 nîsan 2005 |weşanger=[[KurdishMedia.com]] |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=23 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131223122439/http://www.kurdmedia.com/article.aspx?id=10174 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=5&ArsivAnaID=34813 |sernav=Bookchin devrimci mücadelemizde yaşayacaktır |ziman=tr |tarîx=26 tebax 2006 |malper=Savaş Karşıtları |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 |tarîxa-arşîvê=2 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202230045/http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=5&ArsivAnaID=34813 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2007/10/among-the-kurds/306448/ |sernav=Among the Kurds |rojname=[[The Atlantic]] |tarîx=26 çiriya pêşîn 2007 |paşnav=Wood |pêşnav=Graeme |tarîxa-gihiştinê=8 îlon 2013 }}</ref><br>[[Komûnîzm]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |format=PDF |weşanger=E-Kurd |tarîxa-gihiştinê=2016 |sernav=Kopîkirina arşîvê |tarîxa-arşîvê=2016-03-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160315143043/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/12/turkey4358b.pdf |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Femînîzm]]<ref>{{Jêder-malper |nivîskar=Sule Toktas |url=http://www.academia.edu/5028615/Waves_of_Feminism_in_Turkey_Kemalist_Islamist_and_Kurdish_Womens_Movements_in_an_Era_of_Globalization |sernav=Waves of Feminism in Turkey: Kemalist, Islamist and Kurdish Women’s Movements in an Era of Globalization &#124; sule toktas |weşanger=Academia.edu |tarîx=1 kanûna paşîn 1970 |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 |roja-arşîvê=2021-11-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20211104042421/https://www.academia.edu/5028615/Waves_of_Feminism_in_Turkey_Kemalist_Islamist_and_Kurdish_Womens_Movements_in_an_Era_of_Globalization |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |paşnav=Campos |pêşnav=Paul |url=http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/01/kurdistans-female-fighters/272677/ |sernav=Kurdistan's Female Fighters |xebat=The Atlantic |tarîx=30 kanûna paşîn 2013 |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 }}</ref> | helwest = [[Siyaseta dûrçepe|Dûrçepe]] | neteweyî = [[Tevgera Yekbûyî yên Şoreşger ên Gel]]<ref name="anfenglish.com">{{Jêder-malper |url=http://www.anfenglish.com/news/peoples-united-revolutionary-movement-established-for-a-joint-struggle |sernav=Peoples' United Revolutionary Movement established for a joint struggle |ajans=Firat News Agency |tarîx=12 adar 2016 |tarîxa-gihiştinê=14 adar 2016 |tarîxa-arşîvê=14 adar 2016 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160314061916/http://www.anfenglish.com/news/peoples-united-revolutionary-movement-established-for-a-joint-struggle |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> | herêmî = | ewropayî = | parzemînî = | navneteweyî = [[Koma Civakên Kurdistanê]] (KCK) | civîna ewropayê = | reng = [[Kesk]], [[sor]], [[zer]] | dirûşm = [[Çerxa Şoreşê (marş)|Çerxa Şoreşê]] | malper = {{Lîsteya sade| *{{URL|www.PKKonline.net}} (PKK) *{{URL|www.yja-star.com/ku/}} (YJA-STAR)}} | welat = {{Lîsteyapehn| * [[Bakurê Kurdistanê]] * [[Başûrê Kurdistanê]] * [[Rojavayê Kurdistanê]] * [[Rojhilatê Kurdistanê]]}} }} {{Agahîdank rêxistinên leşkerî | nav = Hêzên Parastina Gel | logo = HPG Flag.svg | wêne_firehî = | binwêne = | sal = {{Destpêka dem|1984}}<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.start.umd.edu/start/data_collections/tops/terrorist_organization_profile.asp?id=83 |sernav=Terrorist Organization Profiles – START – National Consortium for the Study of Terrorism and Responses to Terrorism |weşanger=Start.umd.edu |tarîxa-gihiştinê=14 tebax 2014 |tarîxa-arşîvê=30 kanûna pêşîn 2013 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131230231729/http://www.start.umd.edu/start/data_collections/tops/terrorist_organization_profile.asp?id=83 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> | serok = {{Lîsteya sade| *[[Abdullah Ocalan]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.al-monitor.com/pulse/politics/2013/07/structural-leadership-changes-pkk-turkey-kurds.html |sernav=PKK Changes Leadership |paşnav=Can |pêşnav=Eyüp |lînka-nivîskar=Eyüp Can (journalist) |kesên-din=(trans. Timur Göksel) |tarîx=14 tîrmeh 2013 |weşanger=Al-Monitor |tarîxa-gihiştinê=5 sibat 2014 }} Originally published as ''[http://www.radikal.com.tr/yazarlar/eyup_can/karayilani_kim_niye_gonderdi-1141297 Karayılan'ı kim niye gönderdi?]'' in ''[[Radikal]]'', 11 July 2013.</ref> *[[Murat Karayilan]]<ref name="tahiri">Tahiri, Hussein. ''The Structure of Kurdish Society and the Struggle for a Kurdish State.'' Costa Mesa, California: Mazda Publications 2007. pp 232 ff</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.milliyet.com.tr/2007/11/07/siyaset/siy01.html |sernav=Kenan Evren: 'Kürtçeye ağır yasak koyduk ama hataydı' |ajans=[[Milliyet]] |tarîx=7 çiriya paşîn 2007 |tarîxa-gihiştinê=30 tîrmeh 2008 |pêşnav=Fikret |paşnav=Bila |ziman=tr |jêgirtin=Şimdi İmralı'dan PKK'yı yönetiyor. Cezaevinden avukatları kanalıyla. }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |weşanger=[[BBC News]] |tarîxa-gihiştinê=1 îlon 2007 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/535312.stm |sernav=Ojalan: Which way now? |tarîx=21 çiriya paşîn 2000 }}</ref>}} | armanc = Mafên çandî & siyasî ji bo [[Kurdên Tirkiyê|Gelê Kurd ên li Tirkiyê]].<ref>{{Jêder-nûçe |xebat=The Guardian |tarîxa-gihiştinê=1 tebax 2008 |url=https://www.theguardian.com/international/story/0,3604,1482808,00.html |sernav=Radical firebrand who led bloody nationalist war |tarîx=13 gulan 2005 |pêşnav=Michael |paşnav=Howard |cih=London }}</ref> | herêm = {{Lîsteyapehn| * [[Bakurê Kurdistanê]] * [[Başûrê Kurdistanê]] * [[Rojavayê Kurdistanê]] * [[Rojhilatê Kurdistanê]]}} | îdeolojî = Sosyalîzm <br> [[Konfederalîzma Demokratîk]] <br> [[Komûnalîzm (felsefeya siyasî)|Komunalîzm]] | tawan = | êrîş = [[15ê tebaxa 1984an|Erîşên 15ê tebaxê]]<br />[[Kemîna PKKê ya 24ê gulana 1993]]<br />[[2011 Êrîşa Colemêrgê]] | rewş = 1984–didome | mezinahî = 32,800 şervanên çalak<ref name="Sabah">{{Jêder-malper |url=http://www.sabah.com.tr/galeri/turkiye/iste-pkkli-hainlerin-il-il-dagilimi/85 |sernav=The PKK in Numbers |tarîx=28 kanûna pêşîn 2015 |xebat=[[Sabah News Agency|Sabah]] |ziman=tr }}</ref> | hatinî = | terxan = }} '''Partiya Karkerên Kurdistanê''' bi kurte '''PKK''' partî û rêxistineke siyasî yê ku [[kurd]] e ku xwedî baskê [[gerîla]]yî ye. Partiya Karkerên Kurdistanê di [[27ê çiriya paşîn]] [[1978]]an de li gundê [[Fîs]], [[Lîce]], [[Amed]]ê bi beşdarbûna 23 kesan bi yekem kongreya xwe damezrandina xwe ragihandiye. Partiya Karkerên Kurdistanê partiyeke sîyasî û tevgereke gerîlayî ye ku wekê bertekek li hemberê êrîş û qedexekirina ziman, çand û hebûna kurdan ku di salên 1970î de ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatine, hatiye damezrandin. Partiya Karkerên Kurdistanê hewl dide ku li dijî asîmîlasyona ku ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatiye<ref>{{Jêder-malper |url=https://sendika.org/2012/10/cumhuriyetin-asimilasyon-politikasinin-cokusu-ve-kurtler-dr-mustafa-pekoz-73763 |sernav=Hilweşîna siyaseta asîmîlasyonê ya Komarê û Kurdan - Dr. Mustafa Peköz |malper=sendika.org |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr }}</ref> û êrîşên li dijî sivîlên kurd ku ji aliyê artêşa tirk ve pêk tên<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/ugur-kaymaz-ve-babasini-oldurenlere-beraat-94759 |sernav=Kesên Ugur Kaymaz û Bavê Wî qetil kirin hatin taloq kirin. |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kiziltepe-olaylarinda-suclanan-mudure-terfi-319208 |sernav=Midûrê ku ji bo bûyerên Qoserê dihate sûcdarkirin payeya wî hate bilindkirin. |malper=www.hurriyet.com.tr |tarîx=2005-05-14 |roja-gihiştinê=2024-11-21 |ziman=tr |paşnav=ÖZTÜRK/ANKARA |pêşnav=Saygı }}</ref> asteng bike an jî li hemberê êrîşan biparêze. Di destpêkê de Partiya Karkerên Kurdistanê wekê partiyeke [[marksîst-lenînîst]] hatibû damezrandin ku navê Partiya Karkerên (PKK) ji aliyê [[Ferhat Kurtay]] ve hatibû pêşniyarkirin. Sekreterê giştî (piştre seroke giştî) yê PKKê [[Abdullah Öcalan]] e. PKK ji dema despêka têkoşîna xwe yê çekdarî ve hewl dide ku bandor û zextên dewleta tirk û polîtîkayên dewleta tirk ku bi mebesta tune kirina ziman û çanda kurdî ku li [[Bakurê Kurdistanê]] berdewam dike, kêm bike an jî bi temamî asteng bike. Gelek ciwanên [[kurd]] ji ber van sedemên zextên dewletê û gelek caran jî ji ber nêrînên xwe yên siyasî ku ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin an jî hatine îşkence kirin beşdarî refê gerîlayên Partiya Karkerên Kurdistanê dibin. Hêzên gerîlayên girêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê ji sala 1979ê ve bi leşkerên tirk re tevlî şerên çekdarî bûye lê serhildana berfireh heta 15ê tebaxa sala 1984an dest pê nekir.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=dWmd8IS06FgC }}</ref> Şerê berfireh li dijî dewleta tirk di 15ê tebaxa sala 1984an hatiye destpêkirin ku şer ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Partiya Karkerên Kurdistanê heta sala 1990an xwedî îdeolojiya [[Marksîzm-Lenînîzm]] bû. Piştê sala 1990an îdeolojiya [[Konfederalîzma demokratîk|Konfederalîzma Demokratik]] ku ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hatiye damezrandin ji aliyê Partiya Karkerên Kurdistanê ve hatiye qebûl kirin. Gerîlayê girêdayê Partiya Karkerên Kurdistanê yan jî bi navê nû [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) ji sala 1984an vir ve li hemberê dewleta tirk bi awayeke bê navber şerê xwe yê çekdarî berdewam dike. == Paşberdeh == Bi derbeya leşkerî ya 1971ê gelek aktivîstên çepên şoreşger ji derketina hemberê raya giştî bêpar hatine hiştin ku di nav de tevgerên wek Artêşa Rizgariya Gel a Tirkiyê (THKO) an Partiya Komunîst a Tirkiyê/Marksîst-Lenînîst (TKP-ML) hebûn hatine çewisandin û hatine qedexe kirin.<ref name="Jongerden2017">{{Jêder-kovar |paşnav=Jongerden |pêşnav=Joost |tarîx=2017-10-01 |sernav=Gender equality and radical democracy: Contractions and conflicts in relation to the “new paradigm” within the Kurdistan Workers’ Party (PKK) |url=https://journals.openedition.org/anatoli/618 |kovar=Anatoli. De l’Adriatique à la Caspienne. Territoires, Politique, Sociétés |ziman=en |hejmar=8 |rr=233–256 |doi=10.4000/anatoli.618 |issn=2111-4064 }}</ref> Piştî vê yekê çend aktorên siyasî yên çepên tirk ên ku demekê dirêj e ji siyasetê dûr in li dûrî raya giştî li wargehên zanîngehan an jî di civînên li avahiyên hevpar de xwe birêxistin dikin.<ref name="Jongerden2017" /> Di salên 1972 û 1973an de koma bingehîn a îdeolojîk a Partiya Karkerên Kurdistanê ku bi giranî ji xwendekarên bi pêşengiya Abdullah Öcalan pêk dihatin li [[Enqere]]yê ku xwe wekê Şoreşgerên Kurdistanê bi nav dikirin.<ref name="Jongerden2017" /> Ev koma nû di cîhana kapîtalîst de bal dikişîne ser nifûsa kurdên bindest ên li [[Bakurê Kurdistanê]].<ref name=":0" /> Di sala 1973an de gelek xwendekarên ku piştre dê bibin damezrînerên Partiya Karkerên Kurdistanê rêxistina xwendekaran a [[Komeleya Xwendina Bilind a Demokratîk a Enqereyê]] ava dikin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=PKK Pre-conflict Mobilisation (1974–1984) |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2021 |rr=66–106 |isbn=978-1-108-83850-4 |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=O'Connor |pêşnavê-edîtor=Francis |url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/understanding-insurgency/pkk-preconflict-mobilisation-19741984/D7965C34E09A1ACAD789790208CA5D1D }}</ref> Komeleya ku ji aliyê vê koma xwendekarên kurd ve hatiye damezrandin piştê çend mehan ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Piştre komekê li derdora Öcalan ji çepên tirk veqetiyan û nîqaşên berfireh li ser kolonîzekirina [[Kurdistan]]ê ku ji aliyê dewleta tirk ve pêk hatiye dikin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2008/02/17/magazine/17turkey-t.html?ex=1361854800&en=df64cf85326e2103&ei=5124&partner=permalink&exprod=permalink |sernav=Minority Rules |malper=NY Times }}</ref> Piştî derbeya leşkerî ya sala 1980an de [[zimanê kurdî]] di jiyana giştî û taybet de bi awayekî fermî ji aliyê dewleta tirk hate qedexekirin.<ref name="Aslan2015">{{Jêder-kitêb |sernav=Nation Building in Turkey and Morocco |paşnav=Aslan |pêşnav=Senem |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2015 |isbn=978-1-107-05460-8 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=wTAWBQAAQBAJ }}</ref> Gelek kurdên ku bi zimanê kurdî diaxivîn, kesên ku weşanên bi kurdî dikirin, stranên kurdî digotin hatin girtin û hatine zîndanî kirin.<ref name="Aslan2015"/> Di vê demê de li Tirkiyeyê û li Bakurê Kurdistanê [[çanda kurdî]], bikaranîna zimanê kurdî, cil û berg, [[folklor]] û navên bi zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk hatin qedexe kirin.<ref name="Hannum2011">{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, Sovereignty, and Self-Determination: The Accommodation of Conflicting Rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=2011-10-12 |isbn=978-0-8122-0218-2 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=28PEGfCDiZEC }}</ref> Di pêvajoya înkarkirina hebûna kurdan de, heta sala 1991ê hebûna kurdan ji aliyê dewleta tirk ve hatiye înkarkirin û kurdan wekê “tirkên çiyayî” bi nav kirine.<ref name="Hannum2011"/><ref>{{Jêder-malper |url=https://countrystudies.us/turkey/26.htm |sernav=Turkey - Linguistic and Ethnic Groups |malper=countrystudies.us |roja-gihiştinê=2024-11-22 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Contemporary Turkish Foreign Policy |paşnav=Çelik |pêşnav=Yasemin |weşanger=Bloomsbury Academic |tarîx=1999-09-30 |isbn=978-0-275-96590-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=y9PXcwFOLNcC&pg=PA3 }}</ref> Piştre re ji bo ji nû ve avakirina mafên zimanî, çandî û siyasî ya ji bo kurdan Partiya Karkerên Kurdistanê hatiye damezrandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey and the European Union: Internal Dynamics and External Challenges |paşnav=Joseph |pêşnav=J. |weşanger=Springer |tarîx=2006-11-28 |isbn=978-0-230-59858-4 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=G06BDAAAQBAJ }}</ref> Di 26 û 27ê çiriya paşîn a sala 1978an de li gundê Fîsê yê Licê ya Amedê Partiya Karkerên Kurdistanê piştî amadekariyên çend salan di kongreya bingehîn de hatiye damezrandin. Di 27ê mijdara sala 1978an de komîteyek navendî ku ji 7 kesan pêk dihat, bi serokatiya Abdullah Öcalan hatiye hilbijartin. [[Şahin Dönmez]], [[Mazlum Doğan]], [[Baki Karer]], [[Mehmet Hayri Durmuş]], [[Mehmet Karasungur]] û [[Cemîl Bayik]] endamên din ên Partiya Karkerên Kurdistanê bûn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jamestown.org/program/leading-pkk-commander-cemil-bayik-crosses-into-iran/ |sernav=Leading PKK Commander Cemil Bayik Crosses into Iran |malper=jamestown.org |roja-gihiştinê=2024-11-22 |ziman=en-US }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arife-dogan-kardesi-mazlum-dogan-i-anlatiyor-172801 |sernav=Arife Doğan, Kardeşi Mazlum Doğan'ı Anlatıyor |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-11-22 |ziman=tr }}</ref> == Îdeolojî == Rêxistina despêka Partiya Karkerên Kurdistanê di destpêka salên 1970î de ji çepên radîkal derkedikeve holê û endamên xwe ji komên çep ên heyî, bi taybetî [[Ciwanên Şoreşger]] (bi kurtasî ya bi tirkî Dev-Genç) werdigire. Di salên 1980î de tevgera despêkê ya Partiya Karkerên Kurdistanê bi komên etnîkî yên din ku komên etnîkî yên tirk jî di nav de bûn li pey [[çepên radîkal]] bûn ku bi van koman re xebatên siyasî dimeşandin. Rêxistin di destpêkê de xwe wekî beşek ji şoreşa komunîst a cîhanê nîşan daye. Armanc û mebestên Partiya Karkerên Kurdistanê bi demê re ber bi armancên xweseriya neteweyî federasyoneke mîna federasyona [[Swîsre]], [[Almanya]] an jî [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] û piştre jî wekê [[konfederalîzma demokratîk]] hatiye guhertin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Arin |pêşnav=Yado |tarîx=2015-03-26 |sernav=Turkey and the Kurds – From War to Reconciliation? |url=https://www.academia.edu/11674094 |kovar=Working Paper at UC Berkeley&#39;s Center for Right-Wing Studies }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.huffpost.com/entry/turkey-pkk-ocalan_b_2612112 |sernav=What Was It All For? |malper=HuffPost |tarîx=2013-02-03 |roja-gihiştinê=2024-11-23 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2013-01-10 |sernav=Who are Kurdistan Workers' Party (PKK) rebels? |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-20971100 |roja-gihiştinê=2024-11-23 |xebat=BBC News |ziman=en-GB }}</ref> == Organîzasyon == Tevî ku Partiya Karkerên Kurdistanê li gelek welatên wekê [[Iraq]], [[Îran]], [[Sûrî|Sûriye]], [[Rûsya]] û welatên [[Ewropa]]yê xwedî gelek nûnerên bi navdar e lê damezrênerê partiyê [[Abdullah Öcalan]] wekê rêberê bê nîqaş a rêxistinê maye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://2001-2009.state.gov/s/ct/rls/rm/07/83999.htm |sernav=Briefing on Release of 2006 Country Reports on Terrorism |malper=2001-2009.state.gov |tarîx=2007-04-30 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en |paşnav=Department Of State. The Office of Electronic Information |pêşnav=Bureau of Public Affairs }}</ref> Öcalan her çiqas îro girtî be jî dîsa wek rêberê rûmetê û serokê rêxistinê tê dîtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.unb.ca/bruns/9900/issue19/intnews/kurdish.html |sernav=Arquivo.pt |malper=arquivo.pt |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2009-10-14 |urlya-arşîvê=http://arquivo.pt/wayback/20091014125228/http:/www.unb.ca/bruns/9900/issue19/intnews/kurdish.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[Murat Karayilan]] di navbera salên 1999 û 2013an de rêxistinê bi rê ve biriye. Di sala 2013an de [[Cemîl Bayik]] û [[Besê Hozat]] bûne rêveberê hevpar a yekemîn ku ji jin û ji mêrekî pêk tên.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The PKK: coming down from the mountains |paşnav=White |pêşnav=Paul J. |weşanger=Zed Books |tarîx=2015 |isbn=978-1-78360-040-3 |cih=London |series=Rebels }}</ref> Partiya Karkerên Kurdistanê "Doktor Bahoz", bi navê [[Fehman Huseyîn]] ku kurdê [[Rojavayê Kurdistanê]] ye wekê berpirsê operasyonên leşkerî yên tevgerê destnîşan kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370250 |sernav=The PKK and Syria's Kurds |malper=web.archive.org |tarîx=2007-11-07 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2007-11-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20071107082810/http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370250 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Baskê siyasî û gel === Di sala 1985an de [[Eniya Rizgariya Neteweyî ya Kurdistanê]] (ERNK) ji aliyê Partiya Karkerên Kurdistanê ve wekê baskê partiyê ya gelerî hatiye damezrandin ku ev rêxistin hem ji bo propagandakirina Partiya Karkerên Kurdistanê û hem jî wekê rêxistineke sîwanê ji bo çînên cuda yên gelê [[kurd]] ku di nav de gundî, karker, ciwan û jin hebûn, hatiye damezrandin. Ev rêxistin piştî dîlgirtina rêberê Partiya Karkerên Kurdistanê [[Abdullah Öcalan]] ku di sala 1999an dîl dikeve hatiye girtin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish movement in Turkey: between political differentiation and violent confrontation |paşnav=O'Connor |pêşnav=Francis |weşanger=Peace Research Institute Frankfurt (PRIF) |tarîx=2017 |isbn=978-3-946459-21-7 |cih=Frankfurt am Main |kesên-din=Hessische Stiftung Friedens- und Konfliktforschung |series=PRIF report }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/336/Kurdistan_National_Liberation_Front |sernav=📌 Kurdistan National Liberation Front |malper=web.archive.org |tarîx=2020-01-03 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |roja-arşîvê=2020-01-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200103163458/http://kurds_history.enacademic.com/336/Kurdistan_National_Liberation_Front |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Baskê çandî === Di sala 1983an de li Almanyayê bi pêşengiya koma muzîkê ya kurd [[Koma Berxwedan]] de [[Komeleya Hunermendan]] (Hunerkom) hatiye damezrandin. Çalakî xebatên komeleyê li navendên civaka Kurd ên li Fransa, Almanya û Holendayê belav bûye. Di sala 1994an de Hunerkom xebatên xwe di bin navê [[Akademiya Çand û Hunera Kurdî]] berdewam dike. Stranên Koma Berxwedan ku gelek caran li ser berxwedana gerîlayên gêrêdayî Partiya Karkerên Kurdistanê ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve li Bakurê Kurdistanê hatiye qedexekirin û albûmên Koma Berxwadan di ser sînor re bi awayeke nepenî derbasê Bakurê Kurdistanê bûye. === Hêza gerîlayî === Partiya Karkerên Kurdistanê xwedî hêza gerîlayî yan jî hêza çekdarî ye ku bi koka xwe di sala 1984an de bi navê [[Hêzên Rizgariya Kurdistan]] (HRK) hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/218/Hazen_Rizgariya_Kurdistan |sernav=Hazen Rizgariya Kurdistan |malper=web.archive.org |tarîx=2016-07-15 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |roja-arşîvê=2016-07-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160715013342/http://kurds_history.enacademic.com/218/Hazen_Rizgariya_Kurdistan |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Navê hêza gerîlayî di sala 1986an de wekê [[Artêşa Rizgariya Gelê Kurdistan]] (ARGK) û herî dawî di sala 1999an de navê hêza gerîlayên Partiya Karkerên Kurdistanê wekê [[Hêzên Parastina Gel]] (HPG) hatiye guhertin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://kurds_history.enacademic.com/221/Hezen_Parastina_Gel |sernav=📌 Hezen Parastina Gel |malper=web.archive.org |tarîx=2019-10-17 |roja-gihiştinê=2024-11-25 |roja-arşîvê=2019-10-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191017235354/http://kurds_history.enacademic.com/221/Hezen_Parastina_Gel |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Dîrok == Berî ku PKK were avakirin PKK'yî mîna [[Apocî]] dihatin naskirin. Abdullah Ocalan û hevalên û di [[1ê gulana]] sala [[1973]]an li [[Bendava Çûbûk]] a [[Enqere|Enqerê]] civînek çêkirin û biryara komê dan. Piştî vê civînê li [[1ê kanûna paşîn]] sala [[1977]]an de li [[Dîkmen]] û [[Tûzlûçayir]] 2 civînên din hatin lidarxistin û biryara vegera welêt hat dayin. === Pratîka Curnê Reş û Sêwrekê === PKK di navbera salên [[1977]] û [[1979]]an de li [[Curnê Reş]] û [[Sêwrek]]ê li dijî axa û hevkarên dewletê (mîna Bûcak û Sulêmaniyan) şerê çekdarî meşand. Di tekoşîna Curnê Reş û Sêwrekê de gellek kadroyên PKKê mîna [[Cûma Tak]], [[Salîh Kandal]], [[Halîl Çavgûn]], [[Mehmet Sevgat]] jiyana xwe ji dest dan. === Kongreya yekem === Di Kongreya Yekem de PKK li gundê [[Fîs, Licê|Fîsê]] hat damezrandin. Roja damezrandinê 27ê çiriya paşîn a 1978an e. Wekî komîteya navendi (MK) heft kes hatin hilbijartin: [[Abdullah Öcalan]], [[Cemil Bayık]], [[Şahîn Dönmez]], [[Mehmet Karasungur]], [[Bakî Karer]], [[Mazlum Dogan]] û [[Mehmet Xeyrî Durmuş]]. === Derketina Seha Rojhilata Navîn === Berî [[Darbeya leşkerî ya 12ê îlonê]] PKKê biryara derketina ji welêt da û li [[Libnan]]ê li [[Newala Beqa]]yê bi cih bû. Li vir di kampeke leşkerî û siyasî de kadroyên xwe perwerde kir. Piştî ku [[Mahsum Korkmaz]] li 28 adara sala [[1986]]an li çiyayê Gabarê jiyana xwe ji dest da navê vê kampê bû: [[Akademiya Mahsum Korkmaz]]. === Şerê çekdarî, avakirina enî û arteşê === PKK di kongreya xwe ya 2em de (1982) biryara vegera welat û şerê çekdarî da. Di [[15ê tebaxê|15ê tebaxa]] sala [[1984]]ê de bi çalakiyên [[Dih]] û [[Şemzînan]]ê PKKê dest bi têkoşîna çekdarî kir. Û bi van çalakiyan îlana rêxistina xwe ya çekdarî, [[Hêzên Rizgariya Kurdistan]] ([[HRK]]) kir. Fermandarê giştî ê HRKê Mahsum Korkmaz bû. Rêxistina PKKê a eniyê û siyasî [[Eniya Rizgariya Netewa Kurdistan]], [[ERNK]] di [[Newroz]]a sala [[1985]]an de hat avakirin. Di sala [[1986]]an di 3emîn kongreya PKKê de li dewsa HRKê [[ARGK]]-[[Artêşa Rizgariya Gelê Kurdistan]] hat ava kirin. Armanca PKKê avakirina artêşek ji gerîlla bû. Di sala 2001an de di konferansa 1emîn a HPGê de, dewsa ARGK de HPG hate ava kirin. Vêga fermandarê giştî yê HPGê Dr. [[Bahoz Erdal]] e. Di navbera salên 1984 û 1994an de bi hezaran ciwanên kurd tevlî refên PKKê Û ARGKê bûn. Di destpêka salên 90î de êdî li her deverê bakurê Kurdistanê serhildanên gel dest pê kirin. PKKê di kongreya xwe ya pêncem de (1995) ala xwe guhert. PKKê di sala 1993an de cara yekem agirbesta yekalî îlan kir. Ji vê demê û pê de PKKê xwest pirsgirêka [[kurd]] bi awayekî siyasî û aşitiyê çareser bike. Bi vê armancê gellek caran agirbest îlan kirin. Serokê giştî yê PKKê Abdullah Ocalan di sala 1998an de ji Sûriyê derket. 12 çiriya paşîn [[1998]]an de hate Romayê û 15 sibat [[1999]]an de jî bi komployek navnetewî hate girtin û radestî Tirkiyê hate kirin. PKKê di kongreya xwe ya 8em de xwe fesih kir (4 nîsan 2002). Di vê kongreyê de [[KADEK]] Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê, hat ava kirin. KADEK li çiriya pêşîn a 2003an hate feshkirin û di dewsa wê de [[KONGRA-GEL]] hate damezirandin. Piştre [[Koma Komalên Kurdistan]] an '''KKK''' di 20ê adara 2005an de wekî sîstemeke konferderalîst hate îlankirin. Li 4 nîsana sala 2004an de ji nû ve damezirandina PKKê hate îlankirin. === Berxwedana zindanan === Partiya Karkerên Kurdistan bi qasî derve, li zindanan jî tekoşînek mezin meşandiye û li ber xwe daye. Di van berxwedanan de gellek kadroyên grîng û endamên komîteya navendî jiyana xwe ji dest dane. * [[Mazlum Dogan]] (Endamê Komîteya Navendî ya Partiyê): Li Newroza 1982an bi 3 darikên şixatê Newroz pîroz kir û ji bo protestokirina kirinên dewletê xwe feda kir. * [[Eşref Anyik]], [[Ferhat Kurtay]], [[Necmî Oner]], [[Mahmut Zengin]] : Li [[18ê gulanê]]sala [[1982]]an de ji bona protestoya zextên li zindanê bedena xwe dan ber êgir. * [[Kemal Pîr]], [[Hayri Durmuş]], [[Ali Çiçek]], [[Akif Yilmaz]] (Endamên Komîteya Navendî ya Partiyê): Di rojiya mirinê de di sala [[1982]] jiyana xwe ji dest dan. (Rojiya mirinê, [[14ê tîrmehê]] dest pê kiribû) === Pêvajoya agirbestan === Agirbesta yekem a PKKê a yekalî di sala 1993an de hate îlan kirin. Ji wê rojê û pêve hetanî sala 2007an 5 cara agirbest hate îlankirin. ==== Agirbesta yekem ==== Di 19ê adara sala [[1993]]an de serokê giştî ê PKKê li Bekaa civînek çapemeniyê li dar xist. Bi beşdarbûna Serokê [[YNK]]ê Celal Talabanî, PKKê di dîroka xwe de ji bona cara yekemîn agirbestek yek alî îlan kir. Li ser daxwazên sergirtî ên rayedarên dewleta tirk PKKê biryarek wisa stend. Agirbest wê hetanî 15 nîsana 1993an dewam bikira. Piştre gorî hin daxuyanî û nûçeyên rojnameyan, li ser daxwaza kevneserokkomarê Tirkiyê [[Turgut Özal]], [[Celal Talabanî]] ji bona vê agirbestê navbertiyê kiriye. Roja 15 nîsana 2003an PKKê agirbestê ji bona meheke din drêj kir. Lê hê agirbest xilas nebûbû, Turgut Özal bi awakî nezelal jiyana xwe ji dest da. Ji aliyê PKKê jî êrîşek çêbû û di encamê de 33 [[leşker]] jiyana xwe ji dest dan. Piştî vê êrîşê agirbesta yekem a yekalî bidawî bû. ==== Agirbesta duyem ==== Di sala 1995an de hate îlankirin. Lê belê ji ber operasyonên leşkerî û sûîkasta ku di dema [[Tansu Çiller]], [[Dogan Gureş]] û [[Mehmet Agar]] li dijî serokê PKKê Abdullah Ocalan hate kirin, ev agirbest bi dawî bû. ==== Agirbesta sêyem ==== Di sala 1998an de hate îlankirin. Ev agirbest jî mîna yên berê bê encam ma. Li gorî daxuyaniyên PKKê daxwaza vê agirbestê ji aliyê serokwezîrê wê demê ê Tirkiyê [[Necmettin Erbekan]] hatiye kirin. Lê belê piştî ku li 1ê îlona 1998an agirbest hat îlankirin Tirkiyê û [[DYA]]'yê gef li Sûriyê xwarin û mecbûr kirin ku serokê giştiyê PKKê ji Sûriyê derkeve. Piştî vê bûyerê jî agirbest demekê dewam kir. Bi radestkirina Serokê PKKê a Tirkiyê ev agirbest bidawî bû. ==== Agirbesta çarem ==== Di sala 1999an de hate îlankirin. li 2 tebax [[1999]]an de PKKê biryara derxistina hêzên xwe yên çekdarî a ji sînorên bakurê Kurdistanê ([[Tirkiye]]) da. Li 1ê meha îlonê jî cara çarem agirbesta yekalî îlan kir. Ev agirbest 5 sala ajot. Lê ji ber ku ji aliyê dewleta irk ve ti gavên erênî nehatin avêtin û operasyon hatin domandin, ev agirbest li 1 hezîran sala [[2004]]an bi dawî bû. ==== Agirbesta pêncem ==== Agirbesta 5em li ser daxwaza rewşenbîrên kurd û tirk ên Tirkiyê, [[DTP]], [[DYE]], [[YE]], ji aliyê [[KKK]]ê hate îlankirin. Agirbest li 1ê çiriya pêşîn a 2006an dest pê kir. Li gorî daxuyaniyên rêvebirên PKKê û KKKê heger ti gavên erênî neyên avêtin ev agirbest li gulana 2007an bidawî bû. == Navên tevgerê == {{Timeline PKK}} == Alên tevgerê yên berê == <gallery> |Ala PKKê ya 1995–2002 Wêne:Flag of the Kurdistan Workers' Party (1978-1995).svg|Ala PKKê ya sala 1978–1995 Wêne:Flag of Kurdistan Workers' Party 1995.png|Ala PKKê ya sala 1995-2000 Wêne:Flag of Kurdistan Workers' Party.svg|Ala PKKê ya 2002 û pêde Wêne:Flag of Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê.svg|Ala [[KADEK]] a 2002–2003 Wêne:Flag of Kongreya Gelê Kurdistanê.svg|Ala [[Kongra-Gel]] a 2002–2003 Wêne:Flag of Koma Civakên Kurdistanê.svg|Ala [[KCK]] 2005 û pêde </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.pkkonline.com/ Malpera PKK] == Binihêre == * [[Programa Partiya Karkerên Kurdistan]] * [[Hêzên Rizgariya Kurdistan|HRK]] - [[ARGK]] - [[HPG]] - [[Civaka Îslamiya Kurdistanê|CÎK]] * [[ERNK]] - [[YDK]] - [[CDK]] * [[YJWK]] - [[YAJK]] - [[PJKK]] - [[PJA]] - [[PAJK]] - [[KJB]] * [[KADEK]] - [[Kongra-Gel]] - [[KKK]] * [[PYD]] - [[PÇDK]] - [[PJAK]] * [[YCK]] -[[TECAK]] - [[Komalên Ciwanan]] * [[Partiya Pilingê Reş|PPR]] - [[Jiyanên reş girîng in|JRG]] {{Rêxistinên siyasî yên Kurdistanê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Konfederalîzma demokratîk]] [[Kategorî:PKK| ]] [[Kategorî:Rêxistinên apoyî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Rêxistinên kurdan]] 9v6vhvj579aw9izu4xbmfx94i16m7sp 0 926 1877405 1849220 2024-11-26T17:40:03Z Alpine liver 75389 1877405 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê Kanûna Pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlementoya 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] ijgbhisbnvrpoarbilcvpx6fz9mtcs8 1877408 1877405 2024-11-26T17:41:50Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877408 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê Kanûna Pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlementoya 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] ii7bnrxh0ul7way7dw3z4dpmvxbl68r 1877410 1877408 2024-11-26T17:43:12Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877410 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 Ewro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê Kanûna Pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlementoya 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] 2lwstzcdsfjw9yg7bfwh6bgrz7ex9tn 1877411 1877410 2024-11-26T17:44:14Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1877410|1877410]] yê [[Special:Contributions/Avestaboy|Avestaboy]] ([[User talk:Avestaboy|gotûbêj]]) şûnde kir 1877411 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê Kanûna Pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlementoya 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] ii7bnrxh0ul7way7dw3z4dpmvxbl68r 1877412 1877411 2024-11-26T17:44:23Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877412 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] 8rj6ymtqcnmg9dtzg8wyq2a1c2ihizl 1877413 1877412 2024-11-26T17:44:46Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1877408|1877408]] yê [[Special:Contributions/Avestaboy|Avestaboy]] ([[User talk:Avestaboy|gotûbêj]]) şûnde kir 1877413 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] korcpufa14m7xzvfd2wwzeurtjp0n4v 1877414 1877413 2024-11-26T17:45:19Z Avestaboy 34898 1877414 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlamenê yên mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlamenê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] hhrodso0knmqgqo6mtjoeo7axsv1xry 1877415 1877414 2024-11-26T17:47:31Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1877414|1877414]] yê [[Special:Contributions/Avestaboy|Avestaboy]] ([[User talk:Avestaboy|gotûbêj]]) şûnde kir 1877415 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] korcpufa14m7xzvfd2wwzeurtjp0n4v 1877416 1877415 2024-11-26T17:49:13Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1877412|1877412]] yê [[Special:Contributions/Avestaboy|Avestaboy]] ([[User talk:Avestaboy|gotûbêj]]) şûnde kir 1877416 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê Kanûna Pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlementoya 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlementoyê yên Mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di Çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlementoyê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] ijgbhisbnvrpoarbilcvpx6fz9mtcs8 1877417 1877416 2024-11-26T17:50:10Z Penaber49 39672 Kurdiya xelet 1877417 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''', di 3ê gulana 1961ê de ji dayika xwe bûye, [[siyasetmedar]]eka [[kurd]] e ku piştî sonda qanûnî li [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|parlamena Tirkiyeyê]], bi kurdî axivî û ji ber wê û ji ber bizavên wê siyasî ji bo doza kurdî li Tirkiyeyê ket girtîgehê. Ew sembola berxwedana aştîxwaz ya kurdan li [[Tirkiye]]yê ye. Li sala 1995ê, [[Parlamena Ewropayê]] xelata navdar a [[Xelata Saxarov|Saxarov]] da Leylayê, lê heta sala 2004ê ew ji ber zîndanîbûna xwe neşiya wê xelatê werbigirit. == Jînenîgarî == Leyla sala 1961ê, li [[Farqîn]]a li ser bi [[Amed]]ê ji dayika xwe bûye. Hêşta 14 salî bûkê li [[Mehdî Zana|Mehdiyê Zana]] re hat mehîr kirin. Mehdî serokê şaredariya Amedê bû û bîst salan ji Leylayê kaltir bû. Piştî ku Mehdî li sala 1980ê de ji aliyê dewleta Tirkan ve hat zindanî kirin, Leyla bi awayekî çalak tevlî siyasetê bû. Ew li sala 1988ê ji aliyê dewletê ve hat binçav kirin û êşkencedan. Di hilbijartinên sala 1991ê da, ji lîsta [[SHP]]ê wekî parlamenter ket [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê]]. Li dema sondxwarinê da, li civakê, rengê kesk, sor û zêr li pora xwe girê dabûn û bi kurdî got ku: "Dê ji bo bi hev re jiyana demokratîka gelên tirk û kurd bixebitit." Ji ber vê yekê di civaka Tirkiyeyê de tevlîhevî derket û parlementerên neteweperest bi gotinên wekî '' cudatîxwaz '', '' terorîst '', '' wê bavêjin zindanê '' êrîş bîrin li ser Leyla Zanayê. Leyla Zana, [[Selîm Sadak]], [[Orhan Dogan]] û [[Hatip Dicle]] li sala 1994an [[Partiya Demokrasiyê]], [[DEP]] saz kir. Ev partî li 2ê adara 1994ê hat berbend kirin û bêritiya parlementerên DEPê ji ser wan hat rakirin. Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê ev bîryara xwe bi şahiyekê pîroz kir. Dozger ji ber sondxwarina wê û mafparêziya wê ji bo gelê kurd berdarî jê re xwest. Li dawiya dozê, ji ber îxaneta li welêt, 15 salan cizayê zindanê xwar. Paşê 2 salên dî ciza tevilî vî cizayî hatin kirin. Li [[xêve]] ango hezîrana sala 2002ê [[Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê]] Tirkiye ji ber doza nedadwer bi 50.000 [[Euro]]yan ciza kir. Li 21ê nîsana 2004ê, DGM ya bi hejmara 1ê ya [[Ankara]]yê, di doza jinûve darizandina parlamenterên DEPê yên berê Leyla Zana, Hatîb Dîcle, Orhan Dogan û Selîm Sadak da, cardin 15 salan cezayê giran yê hepsê da parlamenteran. Ango, dadgehê biryara sala 1994ê careka dî erê kir. Rêkxistiya [[Lêbihurîna Navneteweyî]] anku [[Amnesty International]] navê ''Zindaniya Wîjdanê'' li wê kir. Li xêve anku hezîrana 2004ê ji hepsê hat berdan, lê doza wê xelas nebû. == Piştî azadbûna ji zindanê == Li sala 2002ê, filmek bi navê ''Back to the world'' anko ''Vegeriyana li Cîhanê'' li ser rewşa Leyla Zanayê hat çêkirin. Li çiriya pêşîn a 2004ê li [[Bruksel]]ê xelata Saxarof wergirt û li [[parlamentê Ewropayî]] axaftineka bi [[zimanê kurdî]] kir. Xelata ros li [[Danîmarka]] sitend. Li 1995ê, [[Xelata Rafto]] li [[Norwêc]]ê wergirt. Li Tirkiyê jî ji aliyê derneka mafen mirova ji xelata aştiye girtiye. Li sala 2005ê, Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê, 9.000 [[Euro]] li ser hisaba dewleta Tirkan dan Leylayê û her yek ji parlamenterên girtî yên dî. Ev biryar ji ber mandelkirina mafên azadiya axivtinê bû. Leylayê û hevalên wê ''[[Bizava Civaka Demokratîk]]'' ([[DTH]]) damezrand. Li 17ê tebaxa 2005ê Bizava Civaka Demokratîk (DTH) û [[Partiya Gel a Demokratîk]] ([[DEHAP]]) bûn yek û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ([[DTP]]) damezirand. Anha wî [[Hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên 7ê hezîrana 2015an]] parlamentera HDP ya [[Agirî]] dema 25. çê bûn == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]] * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê == Girêdanên derve == * http://www.institutkurde.org/cildekt/ * http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714005015/http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 |date=2007-07-14 }} * http://www.echr.coe.int/Eng/Press/2005/Jan/ChamberJudgments110105.htm * http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060220175326/http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml |date=2006-02-20 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] stx7euzbxrgukphter3e93g4zld60om 1877440 1877417 2024-11-26T21:18:12Z MikaelF 935 1877440 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''', di 3ê gulana 1961ê de ji dayika xwe bûye, [[siyasetmedar]]eke [[kurd]] e ku piştî sonda qanûnî li [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|parlamena Tirkiyeyê]] bi kurdî axivî û ji ber bizavên wê yên siyasî ji bo doza kurdî li Tirkiyeyê ket girtîgehê. Ew sembola berxwedana aştîxwaz a kurdan li [[Tirkiye]]yê ye. Di sala 1995an de, Leylayê [[xelata Saxarov]] a [[Parlamena Ewropayê]] stand, lê heta sala 2004an ew ji ber zîndanîbûna xwe neşiya (nekarî) wê xelatê wergire. == Jînenîgarî == Leyla sala 1961ê, li [[Farqîn]]a li ser bi [[Amed]]ê ji dayika xwe bûye. Hêşta 14 salî bûkê li [[Mehdî Zana|Mehdiyê Zana]] re hat mehîr kirin. Mehdî serokê şaredariya Amedê bû û bîst salan ji Leylayê kaltir bû. Piştî ku Mehdî li sala 1980ê de ji aliyê dewleta Tirkan ve hat zindanî kirin, Leyla bi awayekî çalak tevlî siyasetê bû. Ew li sala 1988ê ji aliyê dewletê ve hat binçav kirin û êşkencedan. Di hilbijartinên sala 1991ê da, ji lîsta [[SHP]]ê wekî parlamenter ket [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê]]. Li dema sondxwarinê da, li civakê, rengê kesk, sor û zêr li pora xwe girê dabûn û bi kurdî got ku: "Dê ji bo bi hev re jiyana demokratîka gelên tirk û kurd bixebitit." Ji ber vê yekê di civaka Tirkiyeyê de tevlîhevî derket û parlementerên neteweperest bi gotinên wekî '' cudatîxwaz '', '' terorîst '', '' wê bavêjin zindanê '' êrîş bîrin li ser Leyla Zanayê. Leyla Zana, [[Selîm Sadak]], [[Orhan Dogan]] û [[Hatip Dicle]] li sala 1994an [[Partiya Demokrasiyê]], [[DEP]] saz kir. Ev partî li 2ê adara 1994ê hat berbend kirin û bêritiya parlementerên DEPê ji ser wan hat rakirin. Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê ev bîryara xwe bi şahiyekê pîroz kir. Dozger ji ber sondxwarina wê û mafparêziya wê ji bo gelê kurd berdarî jê re xwest. Li dawiya dozê, ji ber îxaneta li welêt, 15 salan cizayê zindanê xwar. Paşê 2 salên dî ciza tevilî vî cizayî hatin kirin. Li [[xêve]] ango hezîrana sala 2002ê [[Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê]] Tirkiye ji ber doza nedadwer bi 50.000 [[Euro]]yan ciza kir. Li 21ê nîsana 2004ê, DGM ya bi hejmara 1ê ya [[Ankara]]yê, di doza jinûve darizandina parlamenterên DEPê yên berê Leyla Zana, Hatîb Dîcle, Orhan Dogan û Selîm Sadak da, cardin 15 salan cezayê giran yê hepsê da parlamenteran. Ango, dadgehê biryara sala 1994ê careka dî erê kir. Rêkxistiya [[Lêbihurîna Navneteweyî]] anku [[Amnesty International]] navê ''Zindaniya Wîjdanê'' li wê kir. Li xêve anku hezîrana 2004ê ji hepsê hat berdan, lê doza wê xelas nebû. == Piştî azadbûna ji zindanê == Li sala 2002ê, filmek bi navê ''Back to the world'' anko ''Vegeriyana li Cîhanê'' li ser rewşa Leyla Zanayê hat çêkirin. Li çiriya pêşîn a 2004ê li [[Bruksel]]ê xelata Saxarof wergirt û li [[parlamentê Ewropayî]] axaftineka bi [[zimanê kurdî]] kir. Xelata ros li [[Danîmarka]] sitend. Li 1995ê, [[Xelata Rafto]] li [[Norwêc]]ê wergirt. Li Tirkiyê jî ji aliyê derneka mafen mirova ji xelata aştiye girtiye. Li sala 2005ê, Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê, 9.000 [[Euro]] li ser hisaba dewleta Tirkan dan Leylayê û her yek ji parlamenterên girtî yên dî. Ev biryar ji ber mandelkirina mafên azadiya axivtinê bû. Leylayê û hevalên wê ''[[Bizava Civaka Demokratîk]]'' ([[DTH]]) damezrand. Li 17ê tebaxa 2005ê Bizava Civaka Demokratîk (DTH) û [[Partiya Gel a Demokratîk]] ([[DEHAP]]) bûn yek û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ([[DTP]]) damezirand. Anha wî [[Hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên 7ê hezîrana 2015an]] parlamentera HDP ya [[Agirî]] dema 25. çê bûn == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]] * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê == Girêdanên derve == * http://www.institutkurde.org/cildekt/ * http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714005015/http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 |date=2007-07-14 }} * http://www.echr.coe.int/Eng/Press/2005/Jan/ChamberJudgments110105.htm * http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060220175326/http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml |date=2006-02-20 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] rvaf72aemn3e08pnlupoxugq3alt2jm 1877441 1877440 2024-11-26T21:19:04Z MikaelF 935 1877441 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''', di 3ê gulana 1961ê de ji dayika xwe bûye, [[siyasetmedar]]eke [[kurd]] e ku piştî sonda qanûnî li [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|parlamena Tirkiyeyê]] kurdî axivî û ji ber bizavên wê yên siyasî ji bo doza kurdî li Tirkiyeyê ket girtîgehê. Ew sembola berxwedana aştîxwaz a kurdan li [[Tirkiye]]yê ye. Di sala 1995an de, Leylayê [[xelata Saxarov]] a [[Parlamena Ewropayê]] stand, lê heta sala 2004an ew ji ber zîndanîbûna xwe neşiya (nekarî) wê xelatê wergire. == Jînenîgarî == Leyla sala 1961ê, li [[Farqîn]]a li ser bi [[Amed]]ê ji dayika xwe bûye. Hêşta 14 salî bûkê li [[Mehdî Zana|Mehdiyê Zana]] re hat mehîr kirin. Mehdî serokê şaredariya Amedê bû û bîst salan ji Leylayê kaltir bû. Piştî ku Mehdî li sala 1980ê de ji aliyê dewleta Tirkan ve hat zindanî kirin, Leyla bi awayekî çalak tevlî siyasetê bû. Ew li sala 1988ê ji aliyê dewletê ve hat binçav kirin û êşkencedan. Di hilbijartinên sala 1991ê da, ji lîsta [[SHP]]ê wekî parlamenter ket [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê]]. Li dema sondxwarinê da, li civakê, rengê kesk, sor û zêr li pora xwe girê dabûn û bi kurdî got ku: "Dê ji bo bi hev re jiyana demokratîka gelên tirk û kurd bixebitit." Ji ber vê yekê di civaka Tirkiyeyê de tevlîhevî derket û parlementerên neteweperest bi gotinên wekî '' cudatîxwaz '', '' terorîst '', '' wê bavêjin zindanê '' êrîş bîrin li ser Leyla Zanayê. Leyla Zana, [[Selîm Sadak]], [[Orhan Dogan]] û [[Hatip Dicle]] li sala 1994an [[Partiya Demokrasiyê]], [[DEP]] saz kir. Ev partî li 2ê adara 1994ê hat berbend kirin û bêritiya parlementerên DEPê ji ser wan hat rakirin. Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê ev bîryara xwe bi şahiyekê pîroz kir. Dozger ji ber sondxwarina wê û mafparêziya wê ji bo gelê kurd berdarî jê re xwest. Li dawiya dozê, ji ber îxaneta li welêt, 15 salan cizayê zindanê xwar. Paşê 2 salên dî ciza tevilî vî cizayî hatin kirin. Li [[xêve]] ango hezîrana sala 2002ê [[Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê]] Tirkiye ji ber doza nedadwer bi 50.000 [[Euro]]yan ciza kir. Li 21ê nîsana 2004ê, DGM ya bi hejmara 1ê ya [[Ankara]]yê, di doza jinûve darizandina parlamenterên DEPê yên berê Leyla Zana, Hatîb Dîcle, Orhan Dogan û Selîm Sadak da, cardin 15 salan cezayê giran yê hepsê da parlamenteran. Ango, dadgehê biryara sala 1994ê careka dî erê kir. Rêkxistiya [[Lêbihurîna Navneteweyî]] anku [[Amnesty International]] navê ''Zindaniya Wîjdanê'' li wê kir. Li xêve anku hezîrana 2004ê ji hepsê hat berdan, lê doza wê xelas nebû. == Piştî azadbûna ji zindanê == Li sala 2002ê, filmek bi navê ''Back to the world'' anko ''Vegeriyana li Cîhanê'' li ser rewşa Leyla Zanayê hat çêkirin. Li çiriya pêşîn a 2004ê li [[Bruksel]]ê xelata Saxarof wergirt û li [[parlamentê Ewropayî]] axaftineka bi [[zimanê kurdî]] kir. Xelata ros li [[Danîmarka]] sitend. Li 1995ê, [[Xelata Rafto]] li [[Norwêc]]ê wergirt. Li Tirkiyê jî ji aliyê derneka mafen mirova ji xelata aştiye girtiye. Li sala 2005ê, Dadgeha Mafên Mirovan ya Ewropayê, 9.000 [[Euro]] li ser hisaba dewleta Tirkan dan Leylayê û her yek ji parlamenterên girtî yên dî. Ev biryar ji ber mandelkirina mafên azadiya axivtinê bû. Leylayê û hevalên wê ''[[Bizava Civaka Demokratîk]]'' ([[DTH]]) damezrand. Li 17ê tebaxa 2005ê Bizava Civaka Demokratîk (DTH) û [[Partiya Gel a Demokratîk]] ([[DEHAP]]) bûn yek û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ([[DTP]]) damezirand. Anha wî [[Hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên 7ê hezîrana 2015an]] parlamentera HDP ya [[Agirî]] dema 25. çê bûn == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]] * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê == Girêdanên derve == * http://www.institutkurde.org/cildekt/ * http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714005015/http://www.amnestyusa.org/Special/Special_Focus_Cases/page.do?id=1101245&n1=34&n2=64&n3=117 |date=2007-07-14 }} * http://www.echr.coe.int/Eng/Press/2005/Jan/ChamberJudgments110105.htm * http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060220175326/http://www.amnesty.org.uk/news/press/15324.shtml |date=2006-02-20 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] d7eizub0sy7k0u8unj5st9rbg2g2k8f 1877470 1877441 2024-11-27T06:21:16Z 212.95.5.48 1877470 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Cite web |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |title=Leyla Zana |website=The Rafto Foundation |access-date=2020-02-08}}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose|Qerekoseyê]]. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed|Amedê]] [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name=":5">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |title=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |website=sakharovprize |access-date=2020-02-28 |language=de}}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Cite news |last=Wolff |first=Reinhard |date=1994-11-04 |title=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |access-date=2022-10-16 |work=[[Die Tageszeitung]]: taz |pages=11 |language=de |issn=0931-9085}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |title=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |website=Yeni Şafak |date=2020-02-28 |access-date=2020-02-28 |language=tr-TR}}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name=":3">{{Cite journal |last=van Bruinessen |first=Martin |author-link=Martin van Bruinessen |date=1996 |title=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |journal=Middle East Report |issue=199 |pages=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |url-access=subscription |via=[[JSTOR]]}}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |title=Amnesty Magazine |date=2006-02-12 |access-date=2019-11-28 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |archive-date=2006-02-12}}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Cite web |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |title=Writings from Prison |website=blackwells.co.uk |access-date=2019-11-03 |language=en}}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |access-date=8 February 2020}}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Cite book |title=Kurdish Politics in the Middle East |last=Entessar |first=Nader |publisher=Rowman & Littlefield |date=2010 |pages=132 |isbn=9780739140390 |language=en}}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Cite web |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |title=ParlGov · parties, elections, cabinets |website=www.parlgov.org |access-date=2019-02-10}}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{cite web |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |title=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |work=Kurdish Aspect |date=July 23, 2007 |access-date=July 4, 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |archive-date=22 February 2012}}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |title=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |website=[[Bianet]] |access-date=26 March 2022 |last=Endoroglu |first=Erol}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |title=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |website=[[Hürriyet Daily News]] |access-date=2022-10-13 |language=en}}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Cite web |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |title=Special Focus Cases |date=2005-05-10 |access-date=2021-01-23 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |archive-date=2005-05-10}}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |title=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |website=WSJ |date=2012-07-02 |access-date=2019-11-28 |language=en-US |last=Albayrak |first=Ayla}}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite news |date=2018-01-11 |title=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |access-date=2022-10-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=[[St. Galler Tagblatt]] |access-date=2022-10-13 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref><ref>{{Cite news |date=2012-05-24 |title=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |access-date=2022-10-13 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlamenê yên mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |title=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |website=www.duvarenglish.com |date=2021-03-18 |access-date=2021-03-19 |language=tr-TR}}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{cite web |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |title=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |date=December 6, 2008 |access-date=July 4, 2012 |publisher=European Union Turkey Civic Commission |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |archive-date=5 March 2012 |df=dmy}}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlamenê bû.<ref>{{Cite web |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |title=Leyla Zana sentenced to prison |website=Human Rights House Foundation |date=2009-07-31 |access-date=2020-02-28 |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |title=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |date=June 21, 2011 |access-date=January 26, 2014 |publisher=Radikal}}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin}}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet|Hürriyetê]], Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan}}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz|Newrozê]] ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul}}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US}}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de}}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr}}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg|Çewlîgê]] wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[Kurd|kurdistanî]] me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |title=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |website=www.kreisky.org |access-date=2020-02-28}}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Cite web |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |title=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |website=St.Galler Tagblatt |access-date=2020-02-28 |language=de |last=Keetman |first=Jan}}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Cite web |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |title=Jahre 1995 |website=www.aachener-friedenspreis.de |access-date=2020-02-28}}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Cite web |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |title=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |website=Bianet |access-date=8 February 2020}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] hhrodso0knmqgqo6mtjoeo7axsv1xry 1877477 1877470 2024-11-27T07:12:29Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Lînk paqij kir, Navên ref-an rast kir, --Valahiyên nehewce.) 1877477 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]], aktîvîstekî [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |sernav=Leyla Zana |malper=The Rafto Foundation |roja-gihiştinê=2020-02-08 }}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlementera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24emîn a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015’an de Zana bi serketî bû namzetê [[Qerekose]]yê. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke Kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed]]ê [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name="Wolff1994">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |sernav=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |malper=sakharovprize |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de }}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |sernav=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |malper=Yeni Şafak |tarîx=2020-02-28 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=tr-TR }}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name="van1996">{{Jêder-kovar |paşnav=van Bruinessen |pêşnav=Martin |lînka-nivîskar=Martin van Bruinessen |tarîx=1996 |sernav=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |kovar=Middle East Report |hejmar=199 |rr=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |gihiştina-urlyê=subscription |via=[[JSTOR]] }}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |sernav=Amnesty Magazine |tarîx=2006-02-12 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |roja-arşîvê=2006-02-12 }}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |sernav=Writings from Prison |malper=blackwells.co.uk |roja-gihiştinê=2019-11-03 |ziman=en }}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish Politics in the Middle East |paşnav=Entessar |pêşnav=Nader |weşanger=Rowman & Littlefield |tarîx=2010 |rr=132 |isbn=9780739140390 |ziman=en }}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |sernav=ParlGov · parties, elections, cabinets |malper=www.parlgov.org |roja-gihiştinê=2019-02-10 }}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |sernav=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |xebat=Kurdish Aspect |tarîx=23 tîrmeh 2007 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |roja-arşîvê=22 sibat 2012 }}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |sernav=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |malper=[[Bianet]] |roja-gihiştinê=26 adar 2022 |paşnav=Endoroglu |pêşnav=Erol }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |sernav=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=en }}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |sernav=Special Focus Cases |tarîx=2005-05-10 |roja-gihiştinê=2021-01-23 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |roja-arşîvê=2005-05-10 }}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |sernav=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |malper=WSJ |tarîx=2012-07-02 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |ziman=en-US |paşnav=Albayrak |pêşnav=Ayla }}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2018-01-11 |sernav=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=Reuters |ziman=en }}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=[[St. Galler Tagblatt]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-05-24 |sernav=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=BBC News |ziman=en-GB }}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlamenê yên mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR }}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{Jêder-malper |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |sernav=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |tarîx=6 kanûna pêşîn 2008 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |weşanger=European Union Turkey Civic Commission |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |roja-arşîvê=5 adar 2012 }}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlamenê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2009-07-31 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=en-US }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |sernav=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |tarîx=21 hezîran 2011 |roja-gihiştinê=26 kanûna paşîn 2014 |weşanger=Radikal }}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin }}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet]]ê, Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz]]ê ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul }}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US }}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr }}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg]]ê wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[kurd]]istanî me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |sernav=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |malper=www.kreisky.org |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=St.Galler Tagblatt |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |sernav=Jahre 1995 |malper=www.aachener-friedenspreis.de |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |sernav=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |malper=Bianet |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] gwj5l0gopybfmwtqjmmupgnc1lita3q 1877483 1877477 2024-11-27T08:23:13Z MikaelF 935 1877483 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedareke [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |sernav=Leyla Zana |malper=The Rafto Foundation |roja-gihiştinê=2020-02-08 }}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlamentera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24em a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015an de Zana bi serketî bû namzedê [[Qerekose]]yê. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed]]ê [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name="Wolff1994">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |sernav=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |malper=sakharovprize |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de }}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |sernav=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |malper=Yeni Şafak |tarîx=2020-02-28 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=tr-TR }}</ref> === Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991an de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name="van1996">{{Jêder-kovar |paşnav=van Bruinessen |pêşnav=Martin |lînka-nivîskar=Martin van Bruinessen |tarîx=1996 |sernav=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |kovar=Middle East Report |hejmar=199 |rr=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |gihiştina-urlyê=subscription |via=[[JSTOR]] }}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |sernav=Amnesty Magazine |tarîx=2006-02-12 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |roja-arşîvê=2006-02-12 }}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |sernav=Writings from Prison |malper=blackwells.co.uk |roja-gihiştinê=2019-11-03 |ziman=en }}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish Politics in the Middle East |paşnav=Entessar |pêşnav=Nader |weşanger=Rowman & Littlefield |tarîx=2010 |rr=132 |isbn=9780739140390 |ziman=en }}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |sernav=ParlGov · parties, elections, cabinets |malper=www.parlgov.org |roja-gihiştinê=2019-02-10 }}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |sernav=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |xebat=Kurdish Aspect |tarîx=23 tîrmeh 2007 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |roja-arşîvê=22 sibat 2012 }}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |sernav=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |malper=[[Bianet]] |roja-gihiştinê=26 adar 2022 |paşnav=Endoroglu |pêşnav=Erol }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |sernav=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=en }}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |sernav=Special Focus Cases |tarîx=2005-05-10 |roja-gihiştinê=2021-01-23 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |roja-arşîvê=2005-05-10 }}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |sernav=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |malper=WSJ |tarîx=2012-07-02 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |ziman=en-US |paşnav=Albayrak |pêşnav=Ayla }}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2018-01-11 |sernav=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=Reuters |ziman=en }}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=[[St. Galler Tagblatt]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-05-24 |sernav=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=BBC News |ziman=en-GB }}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlamenê yên mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR }}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{Jêder-malper |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |sernav=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |tarîx=6 kanûna pêşîn 2008 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |weşanger=European Union Turkey Civic Commission |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |roja-arşîvê=5 adar 2012 }}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlamenê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2009-07-31 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=en-US }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |sernav=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |tarîx=21 hezîran 2011 |roja-gihiştinê=26 kanûna paşîn 2014 |weşanger=Radikal }}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin }}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet]]ê, Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz]]ê ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul }}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US }}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr }}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg]]ê wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[kurd]]istanî me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |sernav=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |malper=www.kreisky.org |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=St.Galler Tagblatt |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |sernav=Jahre 1995 |malper=www.aachener-friedenspreis.de |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |sernav=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |malper=Bianet |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] f0a6qdnpt1f82a6u6srny8cfg5lj3ql 1877485 1877483 2024-11-27T08:25:42Z MikaelF 935 /* Sondxwarina 1991an û piştre binçavkirina wê */ 1877485 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1961|5|3|df=yes}} | cihê_jidayikbûnê = [[Farqîn]], [[Amed]], Tirkiye, (Bakurê Kurdistanê) | netewe = Kurd | pîşe = Siyasetmedar | meqam = {{MMNT}} | destpêka_dewrê2 = 12ê hezîrana 2011an | dawiya_dewrê2 = 11ê kanûna paşîn a 2018an | herêma_hilbijartinê2 = [[Amed]] ([[2011]])<br />[[Agirî]] (Hezîrana 2015, Çiriya paşîn a 2015) | destpêka_dewrê1 = 20ê çiriya pêşîn a 1991an | dawiya_dewrê1 = 30ê hezîrana 1994an | herêma_hilbijartinê1 = [[Amed]] (1991) | wêne = Zana (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zana di sala 2007an de | partî = [[Partiya Civaka Demokratîk]] <small>(2005–2009)</small><br />[[Partiya Demokratîk a Gelan]] <small>(2014–heta niha)</small> | hevjîn = {{Zewac|[[Mehdî Zana]]|1975}} | zarok = 2 }} '''Leyla Zana''' (jdb. 3ê gulana 1961an, [[Farqîn]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekîr]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedareke [[kurd]], aktîvîsteke [[Mafên mirovan li Tirkiyeyê|mafê mirovan]], yek ji endamên [[Partiya Demokratîk a Gelan]] û parlamenterê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Mezin]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rafto.no/the-rafto-prize/leyla-zana |sernav=Leyla Zana |malper=The Rafto Foundation |roja-gihiştinê=2020-02-08 }}</ref> Di hilbijartinên 12ê hezîrana 2011an de Leyla Zana wek parlamentera serbixwe û nepartî ya Meclisa Neteweyî ya Tirkiyeyê ji bo heyama 24em a qanûndanînê hat hilbijartin. Di hilbijartina 2015an de Zana bi serketî bû namzedê [[Qerekose]]yê. == Jiyana pêşîn û xwendin == Leyla Zana ji malbateke kurd e û çar xwişk û birayekî wê hene. Bavê wê karmend bû. Zana di 14 saliya xwe de bi şaredarê [[Amed]]ê [[Mehdî Zana]] ku 20 sal jê mezintir bû re zewicî. Mêrê wê pabendî mafên kurdan bû û di sala 1980 de ket zîndanê.<ref name="Wolff1994">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref> Wê demê Leyla Zana jixwe kurek hebû û ducanî bû. Di encamê de Leyla Zana hînî xwendin, nivîsandin û zimanê tirkî bû, ji ber ku wê demê axaftina bi kurdî li girtîgehê qedexe bû. Wê ji bo jinên zilamên girtî komek piştgirî damezrand û bû rojnamevan.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=http://www.epgenpro.europarl.europa.eu/static/sakharovprize/de/laureates/1988-1998.html |sernav=1998-1988{{!}}Preisträger{{!}}Sacharow-Preis |malper=sakharovprize |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de }}</ref> == Aktîvîstiya siyasî û darizandina sûc == Di hilbijartinên parlamenteya 1991an de Leyla Zana tevî [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]] û [[Selim Sadak]] û yên din di lîsteya hilbijartinê ya SHPê de bûn endama parlementerê Tirkiyeyê.<ref name=":52">{{Jêder-nûçe |paşnav=Wolff |pêşnav=Reinhard |tarîx=1994-11-04 |sernav=■ Das Portrait: Leyla Zana |url=https://taz.de/!1535311/ |roja-gihiştinê=2022-10-16 |xebat=[[Die Tageszeitung]]: taz |rr=11 |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/diyarbakir-ili-secim-sonuclari |sernav=Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991 |malper=Yeni Şafak |tarîx=2020-02-28 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=tr-TR }}</ref> === Sondxwarina 1991ê û piştre binçavkirina wê === Leyla Zana dema ku di 6ê mijdara 1991ê de sonda yasayî xwar, qûntarek bi rengên kevneşopî yên kurdî yên zer, kesk û sor li serê xwe kir. Wê bi tirkî sonda wefadariyê xwar, li gorî qanûnê, lê paşê bi kurdî lê zêde kir: “Bijî biratiya kurd-tirkî“.<ref name="van1996">{{Jêder-kovar |paşnav=van Bruinessen |pêşnav=Martin |lînka-nivîskar=Martin van Bruinessen |tarîx=1996 |sernav=Turkey's Death Squads |url=https://www.jstor.org/stable/3012887 |kovar=Middle East Report |hejmar=199 |rr=21 |doi=10.2307/3012887 |issn=0899-2851 |jstor=3012887 |gihiştina-urlyê=subscription |via=[[JSTOR]] }}</ref> Ji ber reftarên wê yên di dema sondxwarinê de û piştre axaftin û nivîsên parastina mafên kurdan, dozger daxwaza cezayê darvekirinê kir.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |sernav=Amnesty Magazine |tarîx=2006-02-12 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20060212100408/http://www.amnestyusa.org/amnestynow/leyla.html |roja-arşîvê=2006-02-12 }}</ref> Di 8ê kanûna pêşîn a 1994an de dadgehê ji ber piştgirîkirina rêxistina terorê 15 sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana û hevalên wê birî. Di 9ê cotmeha 1998an de cezayê wê du sal hat zêdekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blackwells.co.uk/bookshop/product/Writings-from-Prison-by-Leyla-Zana/9781886434080 |sernav=Writings from Prison |malper=blackwells.co.uk |roja-gihiştinê=2019-11-03 |ziman=en }}</ref> === Bersiva Yekîtiya Ewropayê li ser mehkûmkirina Leyla Zanayê === Di hezîrana 2002an de, Dadgeha Ewropî ya Mafên Mirov kiryarên desthilatdarên tirk şermezar kir û 50.000 euro tazmînat dida Zana.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana / European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> Di pêvajoya muzakereyên endamtiya Tirkiyeyê ya bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re, Tirkiyeyê wek berendamê endamtiyê di bihara 2003an de teslîm bû û ji nû ve dest bi pêvajoyê kir. Tîcareta mahqemê bi derengî ket.<ref name=":1" /> Di 21ê nîsana 2004an de, Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê cezayên li dijî Leyla Zana, Hatîb Dicle, Orhan Dogan û Selim Sadak tesdîq kir, ji ber vê yekê di destpêkê de wisa xuya bû ku ew 15 sal cezayê girtîgehê yê mayî jî derbas dikin. Ev biryar bû sedema protestoyên tund, di nav de Yekîtiya Ewropayê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish Politics in the Middle East |paşnav=Entessar |pêşnav=Nader |weşanger=Rowman & Littlefield |tarîx=2010 |rr=132 |isbn=9780739140390 |ziman=en }}</ref> Ji ber ku Tirkiye dixwaze tevlî YE bibe, Komîserê wê demê yê Berfirehkirinê Günter Verheugen diyar kir ku ev biryar ne li gorî pîvanên Kopenhagê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.parlgov.org/explore/TUR/party/2305/ |sernav=ParlGov · parties, elections, cabinets |malper=www.parlgov.org |roja-gihiştinê=2019-02-10 }}</ref> === Berdana jî girtîgehê di 9ê hezîrana 2004an de === Di 9ê hezîrana 2004an de, Dadgeha Bilind biryara serbestberdana demkî ya Leyla Zana û hersê kesên ku pê re hatibûn mehkûm kirin, da, her çend biryarek li ser proseya pêşdetir heta 8ê tîrmeha 2004ê neyê dayîn. Leyla Zana piştî derketina ji girtîgehê ji aliyê girseyeke qelebalix ve hat pîrozkirin û serbestberdana wê bi girseyî hat pêşwazîkirin, di serî de hikûmeta tirk.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |sernav=Pro-Kurdish politician Zana: Time to divide Turkey into states |xebat=Kurdish Aspect |tarîx=23 tîrmeh 2007 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120222091918/http://www.kurdishaspect.com/doc072307TZ.html |roja-arşîvê=22 sibat 2012 }}</ref> Di mahqemeya nû ya adara 2007an de 11emîn Dadgeha Cezayê Giran a Enqereyê dîsa biryara sûcdarkirinê da, lê ceza daxist 7,5 salan.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/minorities/122791-case-against-kurdish-politician-leyla-zana-retried |sernav=Case against Kurdish Politician Leyla Zana Retried |malper=[[Bianet]] |roja-gihiştinê=26 adar 2022 |paşnav=Endoroglu |pêşnav=Erol }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/hdp-mp-leyla-zana-released-after-detention-in-turkeys-diyarbakir-109493 |sernav=HDP MP Leyla Zana released after detention in Turkey's Diyarbakır - Türkiye News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=en }}</ref> === Damezrandina partiya DTP (2005) === Ji berdana xwe ve, Zana pir berxwedanî da ku partiyekê nû bi damezrandin bide, ku ev jî di cotmeha 2005an bi navê [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |sernav=Special Focus Cases |tarîx=2005-05-10 |roja-gihiştinê=2021-01-23 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20050510082350/http://www.amnestyusa.org/action/special/zana.html |roja-arşîvê=2005-05-10 }}</ref> === Îdianameya nû û hilbijartinên ji nû ve wekî parlamenter === Di nîsana 2007an de ji ber propagandaya terorê 2 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://blogs.wsj.com/emergingeurope/2012/07/02/turkey-leader%e2%80%99s-meeting-with-controversial-kurdish-politician-raises-hopes/ |sernav=Turkey Leader's Meeting with Controversial Kurdish Politician Raises Hopes |malper=WSJ |tarîx=2012-07-02 |roja-gihiştinê=2019-11-28 |ziman=en-US |paşnav=Albayrak |pêşnav=Ayla }}</ref> Di 4ê kanûna pêşîn a 2008ê de, ji ber ku di daxuyaniyeke çapemeniyê de [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] wek rêxistineke terorîst şermezar nekir û [[Abdullah Öcalan]] wek serokê gelê kurd bi nav kir, li gorî xala 314 II ya Qanûna Cezayê ya Tirk, ji ber endamtiya rêxistina terorê deh sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2018-01-11 |sernav=Turkish parliament strips pro-Kurdish lawmaker of her status |url=https://www.reuters.com/article/us-turkey-kurds-parliament-idUSKBN1F02XD |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=Reuters |ziman=en }}</ref> Di hilbijartinên parlamenta 2011an de Leyla Zana wek berendamek serbixwe ji bo parêzgeha Diyarbekirê bû berendam û rasterast wek namzed bi dest xist.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=[[St. Galler Tagblatt]] |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-05-24 |sernav=Turkey gives Kurdish MP Leyla Zana 10-year sentence |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-18188426 |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=BBC News |ziman=en-GB }}</ref> === Bêparkirin şûna xwe di parlamentê (2015) === Di her du hilbijartinên parlamenê yên mijdara 2015an de, ji partiya HDPê ya parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agiriyê]] wek parlementer hat hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR }}</ref> Di mijdara 2015an de dema sond xwar, dema ku formula sond guhert û li şûna “gelê tirk” ji “gelê Tirkiyeyê” re sond xwar, nîqaşeke din derket holê.<ref name="eutcc.org">{{Jêder-malper |url=http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |sernav=Kurdish Spokesperson and EUTCC Patron Leyla Zana Convicted to Ten Years in Prison by a Turkish Court |tarîx=6 kanûna pêşîn 2008 |roja-gihiştinê=4 tîrmeh 2012 |weşanger=European Union Turkey Civic Commission |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120305152325/http://www.eutcc.org/articles/7/document368.ehtml |roja-arşîvê=5 adar 2012 }}</ref> Piştî ku ji ber sonda guherî berê mafê dengdayînê jê hatibû standin, di çileya 2018an de peywira wê hat betalkirin. Sedema wê jî nebûna hertimî ya parlamenê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2009-07-31 |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=en-US }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/yargitay_leyla_zananin_hapis_cezasini_bozdu-1053578 |sernav=Kurdish Yargıtay Leyla Zana'nın hapis cezasını bozdu |tarîx=21 hezîran 2011 |roja-gihiştinê=26 kanûna paşîn 2014 |weşanger=Radikal }}</ref> == Doz û darizandinên din == Di sala 1988an de Leyla Zana ji ber protestokirina li derveyê girtîgeha Amedê 7 rojan hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://wirfrauen.de/leyla-zana/ |sernav=Leyla Zana |malper=Wir Frauen |tarîx=2014-12-16 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=admin }}</ref> Li gorî rojnameya [[Hürriyet]]ê, Zana got ku ew rêberê PKKê Abdullah Öcalan yek ji rêberên gelê Kurd dibîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/leyla-zana-erneut-zu-zehn-jahren-haft-verurteilt-ld.699335 |sernav=Leyla Zana erneut zu zehn Jahren Haft verurteilt |malper=St. Galler Tagblatt |tarîx=2012-05-24 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> Di 10ê nîsana 2008an de, Dadgeha Diyarbekirê ji ber axaftineke ku wê di festîvala [[Newroz]]ê ya 2007an de kir, bi sûcdariya "propagandaya partiyeke qedexekirî" du sal cezayê girtîgehê lê birî.<ref>{{Jêder-malper |url=https://medyanews.net/leyla-zana-calls-for-peace-political-autonomy-at-historic-newroz-celebrations-in-diyarbakir/ |sernav=Leyla Zana calls for peace, political autonomy at historic Newroz celebrations in Diyarbakır |malper=Medya News |tarîx=2024-03-21 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-GB |paşnav=medya |pêşnav=eylul }}</ref> Di kanûna 2008an de Leyla Zana ji ber îfadeyên di 9 axaftinan de û endamtiya rêxistineke terorîst de 10 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wlz-online.de/politik/leyla-zana-symbolfigur-kurden-5426538.html |sernav=Leyla Zana – die Symbolfigur der Kurden |malper=www.wlz-online.de |tarîx=2015-08-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> Di nîsana 2010an de Leyla Zana ji ber axaftinên wê yên di konferans û mîtîngeke siyasî de 3 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://humanrightshouse.org/articles/leyla-zana-sentenced-to-prison-2/ |sernav=Leyla Zana sentenced to prison |malper=Human Rights House Foundation |tarîx=2010-04-17 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=en-US }}</ref> Di 24ê gulana 2012an de ji aliyê dadgeha Amedê ve deh sal cezayê girtîgehê li Leyla Zana hate birîn. Di dozê de ji nû ve dadgehê biryara sala 2008an tesdîq kir. Parlamenterê [[Partiya Aştî û Demokrasiyê]] (BDP) dîsa di salên 2007 û 2008an de di axaftinên cûda de bi endamtiya rêxistina terorê û propagandaya PKKê hat sûcdarkirin. Dadgeha Amedê beriya niha di sala 2008an de ji ber van axaftinan deh sal cezayê girtîgehê dabû Zana. Lê belê Dadgeha Bilind a Enqereyê par ev biryar betal kiribû û biryara nû ya darizandinê dabû. Dadgeha Amedê niha biryara xwe ya berê piştrast kir. Herwiha dadgehê mafê dengdanê û erkê siyasî yê Zana jî betal kir. Leyla Zana wek parlementera Tirkiyeyê heta dawiya erka xwe parêzbendiyê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/de/kurdische-abgeordnete-leyla-zana-verliert-parlamentssitz-in-der-t%C3%BCrkei/a-42131048 |sernav=Kurdische Abgeordnete Leyla Zana verliert Mandat – DW – 12.01.2018 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=de }}</ref> == Pozîsiyonên wê == Di mîtînga hilbijartinê de Zana axaftinek kir û tê de Abdullah Öcalan weke yek ji sê rêberên Kurdan bi nav kir. Girtina Öcalan bû erdhejek siyasî di giyanê kurdan de. Zana di axaftineke xwe de daxwaz kir ku Tirkiye bibe dewletekî federal û di nav de dewleteke federalê jî beşêkî ya bi navê Kurdistanê bila jî hebe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnnturk.com/turkiye/eyaletlere-bolunme-zamani-gelmistir-182911 |sernav=Eyaletlere bölünme zamanı gelmiştir - Sondakika Haberler |malper=CNN TÜRK |tarîx=2018-12-11 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |ziman=tr }}</ref> Zana di mîtînga hilbijartinê ya 20ê Tîrmeha 2007an de li [[Çewlîg]]ê wiha gotibû: {{Quote|quotetext=Ji min re gotin ku ez amediyî me, ez ne amediyî me, ez [[kurd]]istanî me. Dibêjin ku li vir rojhilat, başûr-rojhilat, lê li vir ne rojhilat e, başûr-rojhilatê vir Kurdistan e. Me bi seperatîzm bi nav dikin, lê ev welat jî ya me ye.|sign=Leyla Zana, 2007}} == Xelatên wergirtî == * [[Xelata Rafto]] li sala 1994ê * [[Xelata Saxarov]] li sala 1995ê * [[Xelata Bruno-Kreisky]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kreisky.org/human.rights/englisch/pt_detail.php?id=102&suchmodus=1&anfang=Z |sernav=Bruno Kreisky Menschenrechtspreis |malper=www.kreisky.org |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * [[Xelata Aştiyê ya Aachenê]] li sala 1995ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tagblatt.ch/international/10-jahre-haft-fuer-genfer-ehrenbuergerin-leyla-zana-ld.703782 |sernav=10 Jahre Haft für Genfer Ehrenbürgerin Leyla Zana |malper=St.Galler Tagblatt |roja-gihiştinê=2020-02-28 |ziman=de |paşnav=Keetman |pêşnav=Jan }}</ref> * welatiya rûmetê ya bajarê [[Jenev]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aachener-friedenspreis.de/taxonomy_preistraeger/1995/ |sernav=Jahre 1995 |malper=www.aachener-friedenspreis.de |roja-gihiştinê=2020-02-28 }}</ref> * Berendametiya ji bo [[Xelata Nobelê ya Aştiyê]] li sala 1995ê û 1998ê<ref>{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/20418-a-kurdish-mp-leyla-zana-in-prison |sernav=A Kurdish MP Leyla Zana in Prison |malper=Bianet |roja-gihiştinê=8 sibat 2020 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons}} * [http://www.institutkurde.org/cildekt/ CILDEKT] Komîteya Navnetewî ya Azadkirina parlamenterên kurd li Tirkiyeyê ku girtî ne * [https://web.archive.org/web/20050901065750/http://www.rottentomatoes.com/m/back_of_the_world/about.php The Back of the World] ji [[Rotten Tomatoes]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çalakvanên kurd]] [[Kategorî:Çalakvanên kurd ên jin]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 25an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 26an]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Diyarbekirê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên jin ên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] ggq0xgb8bmcf6x7pntpx9d8k83dfl3r 0 2763 1877422 1799068 2024-11-26T18:11:36Z Penaber49 39672 1877422 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | nav = Leyla Qasim | wêne = Statue of Leyla Qasim at Downtown Erbil in Erbil, the Kurdistan Region DSF2383.jpg | roja_jidayikbûnê = [[1952]] | cihê_jidayikbûnê = [[Xaneqîn]] | roja_mirinê = [[12ê gulanê]] [[1974]]ê | cihê_mirinê = [[Bexda]] | netewe = [[Kurd]] | pîşe = [[şoreşger]] }} '''Leyla Qasim,''' (jdb. [[1952]], li [[Xaneqîn]]ê − m. [[12ê gulanê]], [[1974]], li [[Bexda]]) aktîvîst û çalakvanek [[kurd]] e ku li dijî rejima baas a [[Iraq]]ê têkoşîn kiriye. Leyla Qasim yek ji jineke têkoşêr a girîng e ku di dîroka têkoşîna [[Kurdistan]]ê de wekî pêşeng û qehremana şoreşgêriyê tê naskirin. Qasim di roja îro de ji bo [[kurd]]an wek jina sembol û jina şehîd ya neteweyî tê binavkirin. == Jînenîgarî == === Salên destpêkê === Leyla Qasim di sala 1952an de li [[Xaneqîn]]ê jidayik bûye û piştî qedandina xwendina xwe ya seretayî û navîn tevî malbata xwe ve koçî [[Bexda]]yê dibe. Leyla Qasim yek ji pênc zarokên malbatek cotkarên [[kurd]] bû. Piştî qedandina xwendina xwe ya seretayî û navîn tevî malbata xwe koçî Hewlêrê dibe. Di sala 1971an de diçe Bexdayê û li zanîngehê beşa civaknasiyê dixwîne. Di dema xwendina zanîngehê de di demeke kurt de dibe yek ji endamên çalak ê [[Yekîtiya Xwendekarên Kurd]]. Li [[Zanîngeha Bexdayê]] bandoreke mezin li ser xwendekarên kurd dike ku bal kişandiye li ser wekheviya civakî, mafên jinan û pirsgirêka kurd.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.hinishaber.net/kawanin-disisi--leyla-qasim-biyografi,12.html |sernav=Biyografiya Leyla Qasim |tarîx=2015-05-18 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-12-14 |tarîxa-arşîvê=2015-05-18 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150518093621/http://www.hinishaber.net/kawanin-disisi--leyla-qasim-biyografi,12.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Leyla Qasim û Cewad Hemewendî === Leyla Qasim di nav hevalên xwe de ji yekî hez dikir ku navê wî [[Cewad Hemewendî|Cewad]] bû. Ew hertim bi hev re dixebitîn. Leylayê bi hevkariya Cewadî Yekîtiya Qutabî yên Kurdistanê ya di bin serokatiya [[Adil Muradî]] da nasîn û wekî endam tevî wan bû û her bi piştgiriya Cewadî, tevî refên [[pêşmerge]]yan bû. Li Zanîngeha Bexdayê evîna Cewad û Leylayê di nava xwîndevanên Kurd û yên din de pêşverûtiya bîr û ramanên Leylayê ji heval û dostên wê re da selmandin (îsbatkirin). Herçend bû Cewad xwendevanê zanîngehê nebû û karkerê [[karxane]]ya (fabrîkaya) zeytê bû, wê ew wekî hevalê jiyana paşerojê hilbijartibû. Leylayê bi wan xebatên xwe îspat kir ku di şoreşê de û di civakê de jin dikarin li rex mêran û mil bi milên wan têbikoşin û li doza xwe xwedî derbikevin. === Biryareke dîrokî === Leyla û Cewad ku xwedî baweriyeke mezin bi doza neteweya xwe bûn, di sala 1974an de bi hev re gotarek li ser rewşa civakzanistî ya Kurdan nivîsî û li derfetekê digeriyan ku gotara xwe biweşînin û di nava gelê de belav bikin. Lê destpêkirina şerî ji nû ve û girtina wan bû sedema hindê ku gotara wan ji aliyê sîxurên Beesê ve hat wenda kirin. Piştî xebata salên dijwar û giran di 11'ê Adara sala 1970an de, piştî danûstandinên dûr û dirêj di navbera serokkomarê Iraqê û nemir [[Mele Mistefayê Barzanî]] de, di çarçoveya Iraqê de [[otonomî]] ji Kurdên Kurdistana Başur re hat diyarkirin. Rewşa şerî û aştiya di nava [[KDP-I|Partî Demokratî Kurdistan]] û [[komara Iraqê]] de heya Îlona sala 1974an domand. Di wê serdemê de [[Welatên Yekbûyî yên Amrîkayê|Amerîkayê]] jî hevkariya serhildana kurdan dikir, lê mixabin dema ku bi rastî pêdvî bi hevkariyê hebû, dewleta Emrîkayê ew bi tenê hiştin û destûr da jandarmê xwe yê rojhilata navîn [[Mehmed Reza Şahê Pehlevî]] ku ji bo şikandina şoreşa Kurdan hevkariya Beesiyan bikin. Piştî wê, dema ku Emrîkayê û rejîma [[Îran]]ê destê xwe ji piştgiriya Kurdan berdan, rejîma Iraqê dijberî Kurdan şereke giran û hovane destpêkir û ji nişkan ve di civakê de pir tevlihevî çêbûn. Malbatên Kurdan ji Bexdayê hatin derxistin û rewşa siyasî ya Kurdan roj bi roj xirabtir dibû. Li Bexdayê endamên Îstixbarata dewletê bi sedan xwendevan û Kurdên niştîmanperwer girtin û rewşek tijî tirs ji azadîxwazên Kurd û Ereb re afirand. Herwiha, li Kurdistanê jî bi dehan gund hatin wêrankirin û di 24ê [[Nîsan]]a sala 1974an dd bajarê [[Qeladizê]] jî bi giranî hat bombebaran kirin ku di encamê de çend xwendevanên Kurd jî şehîd bûn. Piştî vê yekê, Beesiyan êrişî ser bajarê [[Helebçe]]yê kir û gelek kesên sivîl û bêguneh hatin kuştin û birîndar kirin. Li hemberî van hovîtiyên rejîma Iraqê, gelek xwendevan û sivîlan ji Bexdad û bajarên din yên Iraqê xwe gihandin çiyayên Kurdistanê û tevlî hêzên pêşmergeyan bûn. Lê Leyla Qasim û Cewadê Hemewendî di wê baweriyê de bûn ku divê xebat ne tenê li çiyayên Kurdistanê, belkî xebata herî giran, pêwîst e di nava cergê dijmin de û bi taybetî jî li bajarê Bexdayê bê domandin. Di roja 28ê Nîsana sala 1974an de (28.04.1974) Leyla û çar hevalên wê [[Hesen Heme Reşîd]], [[Nerîman Fuad]], [[Azad Silêman Mîran]] û [[Cewad Hemewendî]] hatin girtin û rejîma Bexdayê di [[Rojnameya Elsewre]] organa fermî ya dewletê û di radiyo û televîzyona xwe de ew girtî wekî [[terorîst]] û dijminên dewleta Iraqê bi xelkî û raya giştiya cîhanê re dan nasîn. Leyla û hevalên wê di girtîgehê de rastî şikence û azareke pir mezin bûn. Herçend biçûktirîn tawan li ser wan nehat îspatkirin jî, lê rejîma Iraqê ji bo tirsandina Kurdan û bi taybetî çîna rewşenbîr ku piştgirî ya doza xwe ya neteweyî dikir, di demeka kurt de (bi qasî 14-15 rojan) bi pêkanîna dadgeheke formalîte her pênc ciwanên Kurd bi îdamê mehkum kirin. === Taybetmendiyên Leyla Qasimê û gotina dawiyê === Li gor dîtina ew kesên ku ji nêz ve Leylayê dinasiyan û ew dîtine, Leyla keçeke netirs, zîrek, axaftin xweş, esmer, bejin bilind û şirîn bû û di karê rêkxistinê û hizbayetiyê de jî bi dîsîplîn û rêkûpêkî wezîfeyên xwe encam dida. Wê di çaxê ku di bin çavdêriya îstixbarata dewletê de bû jî bi cesaret bersiva pirsyarên karbidestên dewletê dida û di dagehê de li rûyê hakimê Beesî nêrî û bi dengekî bilind wiha jê re got: {{Jêgirtin|Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd dê ji xewa giran şiyar bibin. Ez pir kêfxweş im ku bi serfirazî û di rêya azadiya Kurdistanê de canê xwe feda dikim.}} Karbidestên îstixbarata dewleta Iraqê dizanî ku eger keçeke wiha xwedîbawerî zindî bimaba dê bandoreke mezin li ser bîr û rayên xwendevanên Kurd û Ereb pêkanîba. Ji bona wê jî di demeke kin de bi lez û bez doza wê û çar hevalên wê bi dawî anîn û di roja 12ê [[Gulan]]a 1974an de, di saet 7ê berê sibê de Leyla Qasim û hevalên wê îdam kirin. Leyla Qasim herçend bi fîzîkî û ruhî gelek hatibû şikence kirin, lê ji bo ku dilê dostan şa û dilê dagîrkerên welatê xwe biêşîne, bi rûyekî xweş û kena li ser lêvan ber bi darê îdamê meşiya. Di deqîqeyên dawiyê de wê nehişt ku çavên wê bigirin û heta destên wê jî girê biden. wê bi xwîndina marşa netweyî ya Kurdî ([[Ey Reqîb]]) baweriya xwe ya bêdawî ji bo doza Kurdistan ji herkesî re da selmandin. Piştî şehîdkirina wan, Selamê birayê wê jî li Bexdayê ji aliyê Beesiyan ve hat şehîdkirin. Guneha Selam tenê ew bû ko wêneyê Leylayê gehandibû destê xwendevanên Kurd ko li [[Ewrûpa]]yê dixwînd û endamên [[YQK]] bûn. Beesiyan ji Leylayê daxwazkir ko bi nivîsîna nameyekê ji bo serokkomarê Iraqê daxwaza lêborînê ji dewleta Beesiyan bikit û bi vî rengî poşmaniya xwe ji wan ra diyar bikit. Leylaya Qasimî bi nêrîneka hişik û tifa ko avêtî ser û rûyê generalên Beesî, wiha bersiva wan da: {{Jêgirtin|Ger ko ez ji karekî jiyana vê cîhanê poşiman bibim ew e ko ez zû dimirim bêy ko bikaribim demeka dirêj ji gelê xwe ra xebatê bikim û eger qirar be daxwaza lêborînê ji kesekî bikim, ez daxwaza lêborînê ji gelê Kurd dikim. Ji ber ku di rastiyê de, min ji bo doz û pirsgirêka neteweya xwe kêm xebat kirye.}} === Şehîdkirina Leyla Qasim === Şehîd kirina Leyla Qasim û hevalên wê bû sedem ku gelek ciwan bi taybetî hevalên wê yên xwendevan û rewşenbîr tevî nava refên pêşmergeyan bibin û ji bo domandina rêya şehîdên Kurdistanê xwe gehandin çiyayên Kurdistanê. Bi vî awayî Leyla Qasim bû pêşenga jinên şoreşger û sembola jinên Kurd. Gelê Kurd li hemî perçeyên Kurdistanê Leyla Qasim wekî qehremaneke neteweyî dibînin. Li sala 1974ê dema ku Leyla hat şehîdkirin, li seranserî Kurdistana mezin bi hezaran dayikên Kurd navê Leylayê ji zarokên xwe yên keç re hibijartin. Piştî salên dûr û dirêj rêya Leyla Qasimê bi şêweyekê berfirehtir ji aliyê keç û jinên Kurd ve hat domandin. Belê pêr [[Besêya Dêrsimê]] û [[Exteraxana Loristanê]], duh [[Margirêt Govergîs]] û Leylaya Qasimî ya serbilind û netirs û îro jî [[Zeynep Kinaci (Zîlan)|Zîlan]], [[Binefş]], [[Gülnaz Karataş (Bêrîtan)|Bêrîtan]], [[Mizgîn]], [[Zekiye]], [[Rehşan]], [[Bêrîvan]], [[Ronahî]], [[Leyla Zana]] û bi hezaran şêrekeçên çeleng û qehreman li ser rêya Leylayê dimeşin. == Ramanên Leyla Qasim == Li gor dîtina Leyla Qasim çewsdandina jina Kurd tenê di çarçovveya zulm û zordariya mêrê Kurd de bi sînor nebû, belkî wê ji bo guherandineke giştî xebat dikir. Di vê barê de Leya got: {{Jêgirtin|Şêweya guherandinê di nava civata Kurdistanê de hewcedara guherandineke siyasî, civakî û aborî ye û eger gelê Kurd mafê xwe yê siyasî û hiqûqî nestîne, mafê jina Kurd jî dê hertim bê binpêkirin.}} == Leylaya Qasim di nav helbest û stranên Kurdî de == Gelek helbestvan û stranbêjan qala qehremaniya Leylayê kiriye û li ser wê helbest û kilam nivîsî ne. Seyda [[Hêmin Mûkryanî]], helbestvanê neteweyî yê çaxê [[komara Demokratîka Kurdistanê]] (bi soranî) li ser qehremaniya Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Ke to toray le çawim wek xewî min Le biskit reştire mangeşewî min Biro Mecnûn be Leylay xot menaze Ke nawbangî pitir derkird ewî min Bizey hatê, witî celadî xiwêrî! Be keyfî xot petit bawêje estom Ewe pet niye mîdalî îftixare Ke bûme qaremanî mîlletî xom.}} Herwiha, Seyda [[Cigerxwîn]] di helbesteke xwe de bi xembarî li ser şehîdbûna Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Leyla keça Mît û Meda Canê xwe da di ber me da Bijîn heçî ko canfîda Xweş bin ji te jar û geda Leyla çiraxa şevreş e Wê rû li Kurdan kir geş e Kuştin bi me Kurdan xweş e Zordarî êdî nameş e! Leyla bijî, sed aferîn Ji bo me bûye ol û dîn Dîsa li min der bûn birîn Heta ciger min bûye xwîn!}} Seyda [[Şêrko Bêkes]], [[Tîrêj]] û gelek helbestvanên Ereb yên mîna [[Udunîs]] di helbestên xwe de behsa canfedayiya Leyla Qasim dikin. Tê gotin ku hinek helbestvanên [[Filistîn]]î jî behsa qehremaniyên Leylayê kirine. Herwiha, hunermendên Kurd li her çar perçeyên Kurdistanê bi stran û awazên xwe canfedayiya Leylayê bi bîr tînin: Hunermendên navdar [[Şehrîbana Kurdî]], [[Ciwan Haco]], [[Bengîn]], [[Heme Ceza]] û [[M. Mamlê]] helbestên helbestnavnên Kurd ku derheqê Leylayê da vehûnandine bi awazên xweş stirandine. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * [http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html Kakshar ORAMAR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041108203257/http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html |date=2004-11-08 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1952]] [[Kategorî:Jinên kurd]] [[Kategorî:Jinên kurd di siyasetê de]] [[Kategorî:Kuştiyên cengê]] [[Kategorî:Mirin 1974]] [[Kategorî:Şoreşgerên kurd]] absnwp0v6b3dtw91wlhucnvnkq2mc1k 0 4532 1877364 1831098 2024-11-26T13:24:41Z MikaelF 935 1877364 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Fleman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flemîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat hene. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî bi fransî û holendî duzimanî ye,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê piranî û zimanê bikaranî di bajarê de ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flemî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav Flemiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flemiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flemenan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flemen (60%) û walonî (40%) ne. Flemen bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî bi flemenî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flemenan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flemenan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flemenî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flemenan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flemenan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flemenan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flemenî bû û herweha diket nav herêma flemenan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flemen, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Herêmên Belçîkayê == Herêmên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[flemen]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walon]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flemen''': * [[Herêma Anversê]] * [[Herêma Brabanta flemen]] * [[Herêma Limbourgê]] * [[Herêma Flandera Rojava]] * [[Herêma Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walon''': * [[Herêma Hainautê]] * [[Herêma Liègeyê]] * [[Herêma Brabantê]] * [[Herêma Luxembourgê]] * [[Herêma Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] 5wc3xyo87j973690a0s31cr8xtoxuws 1877365 1877364 2024-11-26T13:33:11Z MikaelF 935 1877365 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Fleman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flemîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flemî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav Flemiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flemiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flemanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî fleman (60%) û walonî (40%) ne. Fleman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî bi flemanî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flemanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flemanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flemanî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flemanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flemanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flemanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flemenî bû û herweha diket nav herêma flemanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flemen, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Herêmên Belçîkayê == Herêmên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[fleman]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walon]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flemen''': * [[Herêma Anversê]] * [[Herêma Brabanta flemen]] * [[Herêma Limbourgê]] * [[Herêma Flandera Rojava]] * [[Herêma Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walon''': * [[Herêma Hainautê]] * [[Herêma Liègeyê]] * [[Herêma Brabantê]] * [[Herêma Luxembourgê]] * [[Herêma Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] 636wycmrpu5101z01y33v92i82rblxp 1877373 1877365 2024-11-26T15:58:25Z MikaelF 935 flaman, zimanê flamî, Flander 1877373 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Flaman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flemîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flemî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav Flemiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flemiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flamanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flaman (60%) û walonî (40%) ne. Flaman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî flamî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flamanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flamanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flamî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flamanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flamanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flamanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flamanî bû û herweha diket nav herêma flamanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flaman, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Herêmên Belçîkayê == Herêmên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[flaman]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walon]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flaman''': * [[Herêma Anwerpenê]] * [[Herêma Brabanta Flaman]] * [[Herêma Limbourgê]] * [[Herêma Flandera Rojava]] * [[Herêma Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walon''': * [[Herêma Hainautê]] * [[Herêma Liègeyê]] * [[Herêma Brabantê]] * [[Herêma Luxembourgê]] * [[Herêma Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] 2nmf48kl3gne5lrhot3d8a1s7p6akfy 1877375 1877373 2024-11-26T16:00:19Z MikaelF 935 /* Herêmên Belçîkayê */ 1877375 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Flaman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flemîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flemî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav Flemiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flemiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flamanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flaman (60%) û walonî (40%) ne. Flaman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî flamî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flamanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flamanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flamî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flamanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flamanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flamanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flamanî bû û herweha diket nav herêma flamanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flaman, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Herêmên Belçîkayê == Herêmên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[flaman]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walon]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flaman''': * [[parêzgeha Antwerpenê|Herêma Antwerpenê]] * [[Herêma Brabanta Flaman]] * [[Herêma Limbourgê]] * [[Herêma Flandera Rojava]] * [[Herêma Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walon''': * [[Herêma Hainautê]] * [[Herêma Liègeyê]] * [[Herêma Brabantê]] * [[Herêma Luxembourgê]] * [[Herêma Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] hjnphqr2qo610x252if3psz09svugd7 1877379 1877375 2024-11-26T16:10:09Z MikaelF 935 1877379 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Flaman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flamîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flamî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav flamiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flamiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flamanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flaman (60%) û walonî (40%) ne. Flaman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî flamî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flamanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flamanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flamî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flamanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flamanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flamanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flamanî bû û herweha diket nav herêma flamanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flaman, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Herêmên Belçîkayê == Herêmên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[flaman]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walon]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flaman''': * [[parêzgeha Antwerpenê|Herêma Antwerpenê]] * [[Herêma Brabanta Flaman]] * [[Herêma Limbourgê]] * [[Herêma Flandera Rojava]] * [[Herêma Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walon''': * [[Herêma Hainautê]] * [[Herêma Liègeyê]] * [[Herêma Brabantê]] * [[Herêma Luxembourgê]] * [[Herêma Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] a8nso97a715yoh5yqcf15n98a0gn0t7 1877383 1877379 2024-11-26T16:14:37Z MikaelF 935 /* Herêmên Belçîkayê */ 1877383 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Flaman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flamîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flamî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav flamiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flamiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flamanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flaman (60%) û walonî (40%) ne. Flaman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî flamî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flamanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flamanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flamî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flamanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flamanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flamanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flamanî bû û herweha diket nav herêma flamanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flaman, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Parêzgehên Belçîkayê == Parêzgehên Belçîkayê deh in. Ji van pênc [[flamî]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walonî]] (fransîaxêv) in. Bruksel ne tevî van herêman e. {| | '''Herêmên flamî''': * [[parêzgeha Antwerpenê]] * [[parêzgeha Brabanta Flamî]] * [[parêzgeha Limburgê]] * [[parêzgeha Flandera Rojava]] * [[parêzgeha Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walonî''': * [[parêzgeha Hainautê]] * [[parêzgeha Liègeyê]] * [[parêzgeha Brabantê]] * [[parêzgeha Luxembourgê]] * [[parêzgeha Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] 0c5tf06tf9dj1d1ievgn5ucggpewptv 1877388 1877383 2024-11-26T16:31:22Z MikaelF 935 /* Parêzgehên Belçîkayê */ 1877388 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Belçîka''', bi fermî '''Keyaniya Belçîkayê''' (bi [[Zimanê holendî|holendî]]: ''Koninkrijk België''; [[Zimanê fransî|fransî]]: ''Royaume de Belgique''; [[Zimanê almanî|almanî]]: ''Königreich Belgien'') welatekî li bakurê [[Ewropaya Rojava|rojavayê Ewropayê]] ye. Welat li bakur bi [[Holenda]], li rojhilat [[Almanya]], li başûrê rojhilat bi [[Lûksembûrg]], li başûr [[Fransa]] û li rojava jî bi [[Deryaya Bakur]] re sînordar e. Rûbera wê 30.689 km² ye<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/land-use-according-land-register |sernav=Land use according to the land register {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> û nifûsa wê zêdetirî 11,7 milyon<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/en/themes/population/structure-population |sernav=Structure of the Population {{!}} Statbel |malper=statbel.fgov.be |roja-gihiştinê=2024-09-05 }}</ref> e ku welêt dibe 22yem welatê herî qerebalix ê cîhanê û 6em welatê herî qerebalixê Ewropayê. Belçîka beşek e ji herêmek ku bi navê Welatên kêm tê zanîn, ji hêla dîrokî ve herêmek ji koma dewletên Benelux mezintir e, ji ber ku ew di heman demê de beşên bakurê Fransa jî dihewîne. Paytext û herêma metropolê ya herî mezin [[Bruksel]] e. Belçîka dewletek serwer e û [[Padîşahiya destûrî|qralîtiyekî destûrî]] ya federal û bi pergalek parlamenterî ye. Rêxistinbûna wê ya sazûmanî tevlihev e û hem li ser bingehên herêmî hem jî li ser ziman hatiye avakirin. Ew di nav sê herêmên pir xweser de dabeş dibe:<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belgium |paşnav=Pateman |pêşnav=Robert |weşanger=Marshall Cavendish |tarîx=2006 |isbn=978-0-7614-2059-0 |ziman=en |url=https://books.google.at/books?id=lV-k7lGyKl4C&pg=PA27&redir_esc=y |paşnav2=Elliott |pêşnav2=Mark }}</ref> [[Herêma Flaman]] (Flander) li bakur, [[Walonya]] li başûr û Herêma Bruksel-Paytext.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/summary/Belgium |sernav=Geography and the history of Belgium {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-09-05 |ziman=en }}</ref> Bruksel herêma herî biçûk û herî qelebalix e, di heman demê de ji hêla [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî|GDPa]] serê mirovî ve jî herêma herî dewlemend e. Li Belçîkayê jî du civakên zimanî yên sereke hene: civata flamîaxiv, ku ji sedî 60 ê nifûsê pêk tîne û civata fransîaxiv, ku ji sedî 40 ê nifûsê pêk tîne. Civateke biçûk a almanîaxiv jî heye, ku ji sedî yek ji nifûsê pêk tîne, li Kantonên Rojhilat dijî. Herêma Bruksel-Paytext bi fermî duzimanî ye, bi fransî û bi holendî,<ref>{{Jêder-malper |url=https://journals.openedition.org/brussels/520 |sernav=Language use in Brussels and the position of Dutch |malper=web.archive.org |tarîx=2018-07-17 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2018-07-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180717184225/https://journals.openedition.org/brussels/520 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> tevî ku fransî zimanê herî bikaranî li bajarê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |sernav=Flanders (administrative region) - Printer-friendly - MSN Encarta |malper=web.archive.org |tarîx=2009-06-15 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-06-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090615191444/http://uk.encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArtTextonly.aspx?refid=781531490 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pirrengiya zimanî û nakokiyên siyasî yên girêdayî Belçîkayê di pergala wê ya tevlihev a rêveberiyê de, ku ji şeş hikûmetên cihê pêk tê, xuya dike. Ji [[Serdema Navîn]] ve, cîhê navendî yê Belçîkayê tê vê wateyê ku dever bi qasî dewlemend bûye, ji hêla bazirganî û siyasî ve bi cîranên xwe yên mezintir ve girêdayî ye. Welatê ku îro heye piştî Şoreşa Belçîkayê ya sala 1830an hate damezrandin, dema ku ew ji Keyaniya Yekbûyî ya Holendayê veqetiya, ya ku Holendaya Başûr (ku piraniya Belçîkaya îroyîn pêk tîne) piştî Kongreya Viyanayê di sala 1815an de vekiribû. Navê ku ji bo dewleta nû hatiye hilbijartin, ji peyva latînî Belçîka ye, ku di "Şerên Galî" yên [[Julius Caesar]] de hatiye bikaranîn, ji bo danasîna herêmeke nêzîk di serdema derdora 55 BZ de.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |sernav=C. Julius Caesar, De bello Gallico, COMMENTARIUS OCTAVUS, chapter 46 |malper=web.archive.org |tarîx=2024-04-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2024-04-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240410012740/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0002:book=8:chapter=46&highlight=belgium |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka di heman demê de bûye qada şer a hêzên Ewropî, ku navdêra "Qada Şerê Ewropayê" bi dest xistiye,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |sernav=Cockpit of Europe (Nuttall Encyclopædia) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-08-09 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2012-01-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120130025400/http://www.fromoldbooks.org/Wood-NuttallEncyclopaedia/c/cockpitofeurope.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> navûdengek ku di sedsala 20an de ji hêla her du [[Şerê Cîhanî yê Duyem|şerên cîhanî]] ve hatî bihêz kirin. Belçîka beşdarî [[Şoreşa pîşesaziyê]] bû<ref>{{Jêder-malper |url=http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |sernav=CAIN: Democratic Dialogue: New Order? International models of peace and reconciliation (Report No. 9) |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-13 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-01-25 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140125171511/http://cain.ulst.ac.uk/dd/report9/report9d.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |sernav=Belgium country profile — EU Business News - EUbusiness.com |malper=web.archive.org |tarîx=2009-10-07 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2009-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091007053429/http://www.eubusiness.com/Belgium/belgium-country-profile |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di dirêjahiya sedsala 20an de, xwediyê hejmarek [[kolonî]] bû, nemaze [[Komara Demokratîk a Kongoyê|Kongoya Belçîka]] û [[Rwanda]]-Urundi heya sala 1962an.<ref>{{Jêder-malper |url=https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |sernav=Belgium's role in Rwandan genocide, by Colette Braeckman (Le Monde diplomatique - English edition, June 2021) |malper=web.archive.org |tarîx=2022-01-20 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2022-01-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220120134210/https://mondediplo.com/2021/06/11rwanda |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Nîvê duyemîn ê sedsala 20an di navbera holendî û fransîaxivên de alozî zêde bû, ku ji ber cûdahiyên ziman û çandê û pêşkeftina aborî ya newekhev a herêmên Flamî û Walonyayê zêde bû. Ev dijberiya domdar bû sedema çend reformên dewletî yên dûr û dirêj, û di encamê de di navbera 1970 û 1993an de ji yekitî ber bi rêkûpêkek federal ve derbas bû. Tevî reforman, alozî berdewam in: bi taybetî di nav flamiyan de hestên cudaxwaz ên girîng hene,<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |sernav=Buoyant Brussels: Bilingual island in Flanders |malper=web.archive.org |tarîx=2016-05-24 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2016-05-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160524135618/http://www.ucl.ac.uk/dutchstudies/an/SP_LINKS_UCL_POPUP/SPs_english/brussels/eiland.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> qanûnên zimanî yên weha ji ber ku şaredariyên xwedî îmkanên ziman bûne çavkaniya gelek nîqaşan û dema avakirina hikûmetê ya piştî hilbijartinên federal ên sala 2010an rekora cîhanê 589 rojan tomar kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |sernav=Belgian government sworn in, ending 18-month crisis < Belgian news {{!}} Expatica Belgium |malper=web.archive.org |tarîx=2014-02-02 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2014-02-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140202144509/http://www.expatica.com/be/news/belgian-news/belgian-government-sworn-in-ending-18-month-crisis_193630.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Hejmarên bêkarî di civaka Walonyayê du qat ji ya beşê Flamiyayê e, ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] geş bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |sernav=Werkgelegenheid en werkloosheid {{!}} Statbel |malper=web.archive.org |tarîx=2023-08-10 |roja-gihiştinê=2024-09-05 |roja-arşîvê=2023-08-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230810232910/https://statbel.fgov.be/nl/themas/werk-opleiding/arbeidsmarkt/werkgelegenheid-en-werkloosheid |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Belçîka [[Pêşveçûna Zanistiyê|welatek pêşkeftî]] ye, xwedan [[Aborînasî|aborîyek pêşkeftî]] ya dahata bilind e. Welat yek ji şeş endamên damezrîner ên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye, û paytexta wê, Bruksel, paytexta de facto ya Yekîtiya Ewropa bixwe ye, ku mêvandariya kursiyên fermî yên [[Komîsyona Ewropayê]], Encûmena Yekîtiya Ewropayê, û Yekîtiya Ewropayê ye. Encûmen, û herwiha yek ji du kursiyên Parlamenteya Ewropî (ya din li [[Strasbourg]]ê ye). Belçîka di heman demê de endamê damezrîner ê [[Herêma Euro]], [[NATO]], [[OECD]], û [[WTO]] ye û beşek ji Yekîtiya Benelux a sêalî û [[Herêma Şengenê]] ye. Di heman demê de Bruksel baregehên gelek rêxistinên navneteweyî yên mezin, wek NATO, jî dihewîne. == Berberiya herêman == [[Wêne:Gewestenkaart.png|thumb|180px|çep|'''Herêmên Belçîkayê''': {{legend|#0000A0|Herêma Brukselê-paytext}} {{legend|#A00000|Herêma walonan}} {{legend|#A0A000|Herêma flamanan}}]] Belçîka ji dû gelên sereke pêk tê: ew jî flaman (60%) û walonî (40%) ne. Flaman bi zimanekî (anjî dîalektek) nezîkî [[holendî]] û walonî jî bi [[fransî]] diaxifin. Li Brukselê 80% ji rûniştvanên bajêr bi fransî û ên din jî flamî diaxifin, eger biyaniyên ku li Brukselê kar dikin li ber çavan neyên girtin. Ji aliyê cografîk ve Bruksel li navenda Belçîkayê dikeve û bajar weke giravekê di nav herêma flamanan de ye. Lê çiqasî bajar dikevê nav herêma flamanan jî, dîsa piraniya niştecihên bajêr ne bi flamî, lê bi fransî diaxifin. Sedemen vê yeke jî dîrokî ne û bî tesîra zimanê fransî di sedsalên borî de girêdayî ye. Belçîka di nav wan sînorên kû em îro dibînin di sala [[1831]]ê de hat damezrandin. Di navbera flamanan û waloniyan de hertim raqîbiyet û tengezarî hebûn, lê evyek tucara nebû sebeba şer û bihevçûnên çekdarî, ku hêjayî gotinê bin. Piştî pevajoyek dirêj ku Belçîka di nav de gelek caran bi parçebûne rûbirû ma û munaqeşeyên kûr li ser pirsa Brukselê di salên şêstî de, di sala [[1970]]î de biryar hat girtin ku Belçîka bibê dewletek [[federal]] kû ji sê herêman pêk bê: herêma flamanan, herêma waloniyan û bajarê Bruksel. Bruksel ji ber wê yekê kirin herêmek otonom, ji ber ku herdû aliyan nekarîbûn li hev bikin, ka bajar bikêvê nav herêma kijan alî: ji bo flamanan Bruksel bajarekî ji aliyê dirokî ve bajarekî flamanî bû û herweha diket nav herêma flamanan, lê li gor waloniyan Bruksel bajarekî fransî bû û hejmara niştecihên bajêr jî evjek nîşan dida. Û ji aliyê din ve, sedemek herî giring jî ew bû, ku pêwistî bi baytextek ne di bin desthilatdariya yekî ji herdû aliyan de dihat dîtin. Ji bo van sedeman dawiya dawî -çiqasî biryar di sala 70`yî de hatibê stendin jî- di sala [[1989]] de Bruksel bû herêmek otonom. Ji xeynî herêmên otonom, kû xwedî dezgehen fermî ne, her komek civakê (flaman, walon û alman) jî xwedî statû û dezgehên fermî ne. Yanî li hêlekê parlamena herêma [[Walonya]] heye û li aliyê din parlamena gelê walonî jî heye. Wek nimûne parlamena herêma Walonya tenê li ser gelê di nava sînorên herêma xwe da hukumdare, lê parlamena gelê walonî ji bo hemû mirovên walonî berpirsyare, ew li kudera Belçîka bijîn bila bijîn. == Parêzgehên Belçîkayê == Belçîka ji deh parêzgehan pêk tê. Ji van pênc [[flamî]] (holendîaxêv) û pênc jî [[walonî]] (fransîaxêv) in. [[Bruksel-Herêma Paytextê]] jî herêmeke taybet e û ne tevî van parêzgehan e. {| | '''Herêmên flamî''' (Flander): * [[parêzgeha Antwerpenê]] * [[parêzgeha Brabanta Flamî]] * [[parêzgeha Limburgê]] * [[parêzgeha Flandera Rojava]] * [[parêzgeha Flandera Rojhilat]] | '''Herêmên walonî''' (Walonya): * [[parêzgeha Hainautê]] * [[parêzgeha Liègeyê]] * [[parêzgeha Brabantê]] * [[parêzgeha Luxembourgê]] * [[parêzgeha Namurê]] | |[[Wêne:Belgique régionale.png|150px]] |} == Wênedank == <gallery> Wêne:Cinquantenaire.jpg|[[Bruksel]] Wêne:Port cranes at Zeebrügge, Belgium 2.JPG|[[Haven van Zeebrugge]] Wêne:Grote Markt at night (Antwerpen).jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Skyline Antwerpen.jpg|[[Antwerpen]] Wêne:Montagnebueren2.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Liège Batte1 JPG.jpg|[[Lüttich]] Wêne:Brugge-CanalRozenhoedkaai.JPG|[[Brugge]] Wêne:Oostende Europacentrum 01.jpg|[[Oostende]] Wêne:Charleroi - Belfry - 3.jpg|[[Charleroi]] Wêne:Ghent - centre.jpg|[[Gent]] Wêne:Dyle Bridge Mechelen.JPG|[[Mechelen]] Wêne:Oude Markt Leuven.jpg|[[Leuven]] Wêne:Namur 2007 35.JPG|[[Namur]] Wêne:Belgium-Waterloo-The-Thombs-1900.jpg|[[Waterloo (Belgien)|Waterloo]] </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Belgium|Belçîka}} * [http://www.ilotsacre.be/ Malpera bajarê Brukselê] {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Belçîka| ]] [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewletên endamê NATOyê]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1830an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]] [[Kategorî:Keyanî]] 762kjkcnbawwk5cdz7i02zqcgetzfgy 0 9091 1877458 1782714 2024-11-27T05:07:40Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877458 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | nav = Nêçîrvan Barzanî | wêne = Nechirvan Barzani meets with Ali Shamkhani, Tehan 21 January 2018 (29915) (cropped).jpg | sernavê_wêne = Nêçîrvan Barzanî | meqam = Serokê Herêma Kurdistanê | destpêka_dewrê = 10ê hezîranê 2019 | berê = [[Mesûd Barzanî]] | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|21|9|1966|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Hacî Omeran (nahiye)|Hacî Omeran]], [[Hewlêr]], [[Herêma Kurdistanê]], [[Îraq]] | berê2 = ''meqam hat sazkirin'' | partî = [[Partiya Demokrat a Kurdistanê]] | serok1 = [[Mesûd Barzanî]] | meqam1 = [[Serokwezîrê Herêma Kurdistanê]] | berê1 = [[Berhem Salih]] | paşê1 = [[Mesrûr Barzanî]] | dawiya_dewrê1 = 31 gulan 2019 | destpêka_dewrê1 = 7 avdar 2012 | dawiya_dewrê2 = 31 tebax 2009 | destpêka_dewrê2 = 1 avdar 2006 | paşê2 = [[Berhem Salih]] | rêz = 2emîn | meqam3 = [[Serokwezîrê Herêma Kurdistanê]] | destpêka_dewrê3 = 20 çilê pêşî 1999 | dawiya_dewrê3 = 14 cehzeran 2005 | berê3 = [[Roj Şaweys]] | paşê3 = ''meqam hat rahiştin'' | hevjîn = [[Nebîla Barzanî]] | perwerde = [[Zanîngeha Tehranê]] | pîşe = [[Siyasetmedar]] | malper = {{Lîsteya sade| * {{URL|https://president.gov.krd/kmr/|Malpera serokê herêma Kurdistan - Iraq}} * {{URL|https://mobile.twitter.com/ikrpresident|Twitterê serokê herêma Kurdistan - Iraq}}}} }} '''Nêçîrvan Îdris Barzanî''', bi kurtî '''Nêçîrvan Barzanî''', siyasetmedarekî [[kurd]] e û duyem serokê [[Herêma Kurdistanê]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.arabnews.com/node/1508871/middle-east |sernav=Iraqi Kurdistan region swears in new president |tarîx=2019-06-11 |malper=Arab News |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Nêçîrvan Barzanî di hezîrana sala 2019an de ji aliyê parlamena [[Herêma Kurdistanê]] ve ji bo wezîfeya serokatiya Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/article/us-iraq-kurds-politics-idUSKCN1TB1JE |sernav=Nechirvan Barzani takes presidency of Iraq's Kurdish region, vacant since 2017 |tarîx=2019-06-10 |malper=Reuters |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Barzanî ji sala 2010an ve jî cîgirê serokê [[Partiya Demokrat a Kurdistanê|Partiya Demokrata Kurdistanê]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.kdp.info/p/p.aspx?p=1&l=12&s=010000&r=344 |sernav=About Kurdistan Democratic Party |malper=www.kdp.info |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Ji adara sala 2007an heta tebaxa sala 2009an û adara sala 2012am heta gulana sala 2019an wekî serokwezîrê [[Herêma Kurdistanê]] serokwezîrtiyê dike. Di heman demê de Nêçîrvan Barzanî damezrênerê [[Zanîngeha Hewlêrê]] ya Kurdistanê ya Hewlêrê ye.<ref name=":3">{{Jêder-malper |url=https://www.ukh.edu.krd/about-us/ |sernav=About US |malper=University of Kurdistan Hewlêr |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Desthilatdariya wî aliyên neteweperwerên kurd, laîk, modernîzm û reform, reformên di çandiniyê û mafên jinan de vedihewîne. == Jînenîgarî == Nêçîrvan Barzanî kurê [[Îdrîs Barzanî]] ye û neviyê serokê nemir [[Mela Mistefa Barzanî]] ye. Ew di sala 1966ê de ji dayik bû. Dema di sala 1975ê de Îraq û Îranê li Cezayîrê li dijî şoreşa Kurdistanê, [[şoreşa îlonê]], li hev kirin û bi biryareka siyasî bo demekê kurt serokatiya şoreşê, şerê çekdarî rawestand, wê demê Nêçîrvan Barzanî bi malbata xwe re koçberî [[Îran]]ê bû û li wêrê li zanîngeha Teharanê, fakûlteya zanistên siyasî xwand.<ref name="KRG">{{Jêder-malper |url=http://previous.cabinet.gov.krd/a/d.aspx?l=16&s=04050000&r=219&a=18697&s=010000 |sernav=Kurtebiyografiya Nêçîrvan Barzanî li ser malpera hikûmeta herêma Kurdistanê |roja-gihiştinê=2020-12-30 |archive-date=2022-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629072229/http://previous.cabinet.gov.krd/a/d.aspx?l=16&s=04050000&r=219&a=18697&s=010000 |url-status=dead }}</ref> Bavê Nêçîrvan Barzanî, [[Îdrîs Barzanî]] endamê polîtbîroya KDPê bû û rola wî gelek mezin bû di nav tevgera rizgarîxwaza Kurdistanê de û her ji zarokîniya xwe di nav refên şoreşê de bû mil bi milê pêşmergan mezin bibû. Dema Îdrîs Barzanî wefat kir, Nêçîrvan Barzanî mecbûr bû xwendina xwe birêve bihêle û beşdariyê di şoreşê û şerê çekdarî de bike.<ref name="KRG"/> Nêçîrvan Barzanî zû di nav refên pêşmerge û şoreşê de pêşket û berpirsiyariyên mezin dan ser milên xwe. Her jiber zîrekî û jêhatiya wî, ew di sala 1989ê de bû endamê polîtbîroya KDPê. Di sala 1996ê de bû cêgirê serokê hikûmeta herêma Kurdistanê. Di sala 1999ê de bû serokê hikûmeta herêma Kurdistanê (kabîna çarê). Di 07.05.2006ê de bû serokê hikûmeta herêmê Kurdistanê ya yekgirtî.<ref name="KRG"/> Niha serokê herêma Kurdistanê ye.<ref>[https://presidency.gov.krd/kmr/about/ Derbarê Serok li ser malpera serokayetiyê]</ref> Nêçîrvan Barzanî bi [[Nebîla Barzanî|Nebîla]], keça Mesûd Barzanî, re zewicandiye û du zarokên wan hene (Raniya û Îdrîs). Ew ji bilî zimanê kurdî zimanê farisî jî baş dizane, her wiha erebî û înglîzî jî dizane.<ref name="KRG"/> == Kariyera siyasî == Nêçîrvan Barzanî cara yekem di sala 1989an de di kongreya xwe ya dehem de ji bo komîteya navendî ya PDKê hatiye hilbijartin û di sala 1993an de jî di kongreya 11em de careke din dîsa hatiye hilbijartin. Piştî Şerê Kendavê yê sala 1991an beşdarî danûstandinên ligel hikûmeta Iraqê dibe.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://previous.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=12&s=030000&r=317&p=237&h=1 |sernav=Biography of the Prime Minister |malper=previous.cabinet.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 |archive-date=2023-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230929073112/http://previous.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=12&s=030000&r=317&p=237&h=1 |url-status=dead }}</ref> Di sala 1996an de, Nêçîrvan Barzanî wek cîgirê serokwezîrê Hikûmeta Herêma Kurdistanê tê wezîfedarkirin.<ref name=":0" /> Di sala 1999an de Nêçîrvan Barzanî wekê serokwezîrê [[Herêma Kurdistanê]] tê wezîfedarkirin. Batzau bi awayekî çalak di sala 2005an de beşdarî proseya yekgirtina di navbera Partiyên sereke yên Kurdistanî de ji bo avakirina [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]] ya yekgirtî bûye. === Serokwezîriya Herêma Kurdistanê (2006–2009) === Nêçîrvan Barzanî di adara sala 2006a serokatiya kabîneya pêncem dike ku yekem kabîneya yekgirtî ya Hikûmeta Herêma Kurdistanê ye. Di nav gelên [[Başûrê Kurdistanê]] de tê bawerkirin ku Barzanî roleke girîng di pêşxistina [[Herêma Kurdistanê]] de lîstiye. Di serdema yekem a serokwezîriyê de, alîgirên wî bi nasnavê kabîneya wî wek "Kabîneya Pêşketinê" dan û pesnê karê wî di pêşxistina [[Herêma Kurdistanê]] de dane.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.washjeff.edu/content.aspx?section=2210&menu_id=517&crumb=518&page_title=Current%20Press%20Releases&id=11678 |sernav=W&J: Current Press Releases |tarîx=2008-05-05 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 |tarîxa-arşîvê=2008-05-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20080505053417/http://www.washjeff.edu/content.aspx?section=2210&menu_id=517&crumb=518&page_title=Current%20Press%20Releases&id=11678 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Ji îlona sala 2009an heta çileya sala 2012an, siyasetmedarekî kurd ji hevpeymaniya desthilatdar PDK-YNK, [[Berhem Salih]], bûya serokwezîrê Hikûmeta Herêma Kurdistanê. === Serokwezîriya Herêma Kurdistanê (2012–2019) === [[Wêne:Nechirvan Barzani - President of Kurdistan Region - Erbil.jpg|thumb|çep|Serok Nêçîrvan Barzanî bi boneya Roja Ala Kurdistanê beşdarî merasima bilindkirina ala li dibistaneke seretayî dibe. (17. 12. 2019, Hewlêr)]] Nêçîrvan Barzanî di sala 2012an de careke din dîsa wekê serokwezîrê Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2012-03-05/nechirvan-barzani-to-take-over-as-iraq-kurd-premier-on-march-7 |sernav=Nechirvan Barzani to Take Over as Iraq Kurd Premier on March 7 |tarîx=2012-03-05 |malper=Bloomberg.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Pêşniyarên wî yên siyasî li ser baştirkirina asta jiyanê li Herêma Kurdistanê û bihêzkirina aştî, ewlehî, aramî, peywendiyên derve û veberhênanên biyanî bûn.<ref name=":0" /> Wî serokatîya yekgirtin û pêşvebirina mafên jinan û komên etnîkî û dînî yên li [[Herêma Kurdistanê]] kir. Di heyama serokatiya wî de, Herêma Kurdistanê di warê elektrîk, av, xanî û binesaziya rêyan de bi bernameyeke berfereh a geşepêdanê derbas bûye. Di heyama deshilatdarî wî de zêdetirî sîh welatan nûneratiyên xwe yên fermî li [[Herêma Kurdistanê]] vekirine.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/about/ |sernav=president.gov.krd/en/about/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Di 2014an de, şerên li dijî Dewleta Îslamî (DAÎŞ) bandor li [[Herêma Kurdistanê]] dike. Ji ber êrîşên DAÎŞê, Herêma Kurdistanê malavaniya nêzîkî 2 milyon paneberên ku jicihwarên xwe dibin, dike. Bi daketina nirxa petrolê ya navdewletî û negihîştina pişka bûdceya Herêma Kurdistanê ji aliyê Iraqê ve, [[Herêma Kurdistanê]] dikeve qeyraneke mezin a aborî.<ref name=":1" /> Barzanî ji bo jinûve avakirina peywendiyên bi Bexdayê re û vegerandina dabeşkirina bûdceyê bi awayekî aştiyane, bi awayekî serketî rêyên dîplomatîk bikar anî. Piştî referandûma serxwebûna [[Kurdistan]]ê ya sala 2017an, [[Hikûmeta Iraqa Federal]] li dijî [[Herêma Kurdistanê]] siyaset û kiryarên leşkerî yên dijminane bikaranî. Di bê pêvajoyê de Nêçîrvan Barzanî helwêsta xwe ji bo asayîkirina peywendiyên li gel Bexdayê û bihêzkirina peywendiyan bi civaka navdewletî re bi hewleke zêde ya dîplomasiya navdewletî bikar anî. Nêçîrvan Barzanî di heman demê de damezrînerê Zanîngeha Kurdistanê Hewlêr (UKH) ye ku zanîngeha herî bilind a herêmê ye. Wî ji sala 2010an heya 2019an wekî şêwirmendê enstîtuyê û wekê cîgirê rêvebirê zanîngehê Dr. Mihemed Mixtar kar kiriye.<ref name=":3"/><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ukh.edu.krd/news/ |sernav=News |malper=University of Kurdistan Hewlêr |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> === Serokatiya Herêma Kurdistanê (2019–aniha) === [[Wêne:Nechirvan Barzani takes oath of office to become President of the Kurdistan Region at the Presidential Inauguration Ceremony. Erbil,June 10, 2019.jpg|thumb|çep|Nêçîrvan Barzanî di 10ê hezîrana sala 2019ê di merasima destbikar kirina serokatiyê de sond xwar ku bibe Serokê Herêma Kurdistanê.]] Nêçîrvan Barzanî di 28ê gulana sala 2019ê de ji 81ê parlamenterên ku beşdar di civînê dibin, bi dengên 68 parlamenteran carek dîsa wekî Serokê Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin û di hezîrana sala 2019an de wek serokê Herêma Kurdistanê dest bi kar dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aljazeera.com/news/2019/5/28/nechirvan-barzani-elected-president-of-iraqs-kurdish-region |sernav=Nechirvan Barzani elected president of Iraq’s Kurdish region |malper=www.aljazeera.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Wî di axaftina xwe ya sondxwarinê de demokrasî wek yek ji mezintirîn destketên Herêma Kurdistanê bi nav kir û ragihand ku erkê wî wek Serokê Herêma Kurdistanê berdewamkirina bihêzkirina nirxên demokratîk ên Kurdistanê û pêşxistina siyasî ya hikûmetê ye. Wî di axavtina xwe de aniye ziman ku ew ê polîtîkayên civakî û aborî ji bo baştirkirina wan sektoran û her weha xebatên ji bo perwerde, lênihêrîna tenduristî û pîşesaziyê bidomîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |sernav=presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Barzanî bi xebatên wî yên ji bo pêşxistina mafên hemû komên etnîkî û dînî, berdewamiya diyaloga navbera dînan û mafên jinan tê zanîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtontimes.com/news/2019/jul/17/victory-kurdistans-minorities/ |sernav=A victory for Kurdistan’s minorities |paşnav= |pêşnav= |malper=The Washington Times |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Ji bo wê yekê jî Nêçîrvan Barzanî ji aliyê pêkhateyên cuda yên etnîkî û dînî yên Herêma Kurdistanê ve hatiye piştgirîkirin ku di wê baweriyê de ne ku serokatiya wî îxtîmala ku li [[Herêma Kurdistanê]] bi awayekî dadperwerane bi maf û azadiyên wekhev re bê kirin, zêdetir bike.<ref name=":2" /> Hilbijartina wî wek serok nîşana erkê Parlamena Herêma Kurdistanê ye ku di bin serokatiya wî de bi awayekî dadperwer û wekhev berdewam bike. Vê yekê jî Kurdistan weke rêberekî ku ji bo neteweyên din ên Rojhilata Navîn mînak e, bi cih kiriye.<ref name=":2" /> Serok Barzanî di merasîma destbikarbûna xwe de tekez li ser wê yekê kir ku ew dê li ser planên xwe yên ji bo hevxemiya welatên cîran berdewam bin ku xurtkirina têkiliyên bi civaka navneteweyî re û ji nêzîk ve bi hikûmeta federal a Bexdayê re ji bo lihevkirina li ser çareseriyan di çarçoveya Destûra Iraqê de be.<ref>{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |sernav=president.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Wek serokê Herêma Kurdistanê, Nêçîrvan Barzanî li ser erkê xwe yê rizgarkirina Êzîdiyan berdewam e. Barzanî di sala 2014an de ofîseke taybet bo rizgarkirina êzdiyên di destê terorîstên DAIŞê de ava kiriye. Zêdetirî 3 hezar û 340 dîlgirtiyên êzidî bi piştgiriya ofîsê ji destê DAIŞê hatine rizgarkirin.<ref name=":2"/> == Binêre == * [[Malbata Barzaniyan]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Nechervan Idris Barzani}} * [https://presidency.gov.krd/ Malpera serokayetiya Herêma Kurdistanê] {{Malbata Barzaniyan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1966]] [[Kategorî:Kurdên Başûrê Kurdistanê]] [[Kategorî:Malbata Barzaniyan]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Neteweperwerên kurd]] [[Kategorî:Serokwezîrên Herêma Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Iraqê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokrat a Kurdistanê]] 7mameo36fsthnlkdco3fd7idt6te5ju 1877459 1877458 2024-11-27T05:12:16Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877459 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank xwedî meqam | nav = Nêçîrvan Barzanî | wêne = Nechirvan Barzani meets with Ali Shamkhani, Tehan 21 January 2018 (29915) (cropped).jpg | sernavê_wêne = Nêçîrvan Barzanî | meqam = Serokê Herêma Kurdistanê | destpêka_dewrê = 10ê hezîranê 2019 | berê = [[Mesûd Barzanî]] | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|21|9|1966|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Hacî Omeran (nahiye)|Hacî Omeran]], [[Hewlêr]], [[Herêma Kurdistanê]], [[Îraq]] | berê2 = ''meqam hat sazkirin'' | partî = [[Partiya Demokrat a Kurdistanê]] | serok1 = [[Mesûd Barzanî]] | meqam1 = [[Serokwezîrê Herêma Kurdistanê]] | berê1 = [[Berhem Salih]] | paşê1 = [[Mesrûr Barzanî]] | dawiya_dewrê1 = 31 gulan 2019 | destpêka_dewrê1 = 7 avdar 2012 | dawiya_dewrê2 = 31 tebax 2009 | destpêka_dewrê2 = 1 avdar 2006 | paşê2 = [[Berhem Salih]] | rêz = 2emîn | meqam3 = [[Serokwezîrê Herêma Kurdistanê]] | destpêka_dewrê3 = 20 çilê pêşî 1999 | dawiya_dewrê3 = 14 cehzeran 2005 | berê3 = [[Roj Şaweys]] | paşê3 = ''meqam hat rahiştin'' | hevjîn = [[Nebîla Barzanî]] | perwerde = [[Zanîngeha Tehranê]] | pîşe = [[Siyasetmedar]] | malper = {{Lîsteya sade| * {{URL|https://president.gov.krd/kmr/|Malpera serokê herêma Kurdistan - Iraq}} * {{URL|https://mobile.twitter.com/ikrpresident|Twitterê serokê herêma Kurdistan - Iraq}}}} }} '''Nêçîrvan Îdris Barzanî''', bi kurtî '''Nêçîrvan Barzanî''', siyasetmedarekî [[kurd]] e û duyem serokê [[Herêma Kurdistanê]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.arabnews.com/node/1508871/middle-east |sernav=Iraqi Kurdistan region swears in new president |tarîx=2019-06-11 |malper=Arab News |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Nêçîrvan Barzanî di hezîrana sala 2019an de ji aliyê parlamena [[Herêma Kurdistanê]] ve ji bo wezîfeya serokatiya Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/article/us-iraq-kurds-politics-idUSKCN1TB1JE |sernav=Nechirvan Barzani takes presidency of Iraq's Kurdish region, vacant since 2017 |tarîx=2019-06-10 |malper=Reuters |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Barzanî ji sala 2010an ve jî cîgirê serokê [[Partiya Demokrat a Kurdistanê|Partiya Demokrata Kurdistanê]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.kdp.info/p/p.aspx?p=1&l=12&s=010000&r=344 |sernav=About Kurdistan Democratic Party |malper=www.kdp.info |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Ji adara sala 2007an heta tebaxa sala 2009an û adara sala 2012am heta gulana sala 2019an wekî serokwezîrê [[Herêma Kurdistanê]] serokwezîrtiyê dike. Di heman demê de Nêçîrvan Barzanî damezrênerê [[Zanîngeha Hewlêrê]] ya Kurdistanê ya Hewlêrê ye.<ref name=":3">{{Jêder-malper |url=https://www.ukh.edu.krd/about-us/ |sernav=About US |malper=University of Kurdistan Hewlêr |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Desthilatdariya wî aliyên neteweperwerên kurd, laîk, modernîzm û reform, reformên di çandiniyê û mafên jinan de vedihewîne. == Jînenîgarî == Nêçîrvan Barzanî kurê [[Îdrîs Barzanî]] ye û neviyê serokê nemir [[Mela Mistefa Barzanî]] ye. Ew di sala 1966ê de ji dayik bû. Dema di sala 1975ê de Îraq û Îranê li Cezayîrê li dijî şoreşa Kurdistanê, [[şoreşa îlonê]], li hev kirin û bi biryareka siyasî bo demekê kurt serokatiya şoreşê, şerê çekdarî rawestand, wê demê Nêçîrvan Barzanî bi malbata xwe re koçberî [[Îran]]ê bû û li wêrê li zanîngeha Teharanê, fakûlteya zanistên siyasî xwand.<ref name="KRG">{{Jêder-malper |url=http://previous.cabinet.gov.krd/a/d.aspx?l=16&s=04050000&r=219&a=18697&s=010000 |sernav=Kurtebiyografiya Nêçîrvan Barzanî li ser malpera hikûmeta herêma Kurdistanê |roja-gihiştinê=2020-12-30 |roja-arşîvê=2022-06-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220629072229/http://previous.cabinet.gov.krd/a/d.aspx?l=16&s=04050000&r=219&a=18697&s=010000 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Bavê Nêçîrvan Barzanî, [[Îdrîs Barzanî]] endamê polîtbîroya KDPê bû û rola wî gelek mezin bû di nav tevgera rizgarîxwaza Kurdistanê de û her ji zarokîniya xwe di nav refên şoreşê de bû mil bi milê pêşmergan mezin bibû. Dema Îdrîs Barzanî wefat kir, Nêçîrvan Barzanî mecbûr bû xwendina xwe birêve bihêle û beşdariyê di şoreşê û şerê çekdarî de bike.<ref name="KRG"/> Nêçîrvan Barzanî zû di nav refên pêşmerge û şoreşê de pêşket û berpirsiyariyên mezin dan ser milên xwe. Her jiber zîrekî û jêhatiya wî, ew di sala 1989ê de bû endamê polîtbîroya KDPê. Di sala 1996ê de bû cêgirê serokê hikûmeta herêma Kurdistanê. Di sala 1999ê de bû serokê hikûmeta herêma Kurdistanê (kabîna çarê). Di 07.05.2006ê de bû serokê hikûmeta herêmê Kurdistanê ya yekgirtî.<ref name="KRG"/> Niha serokê herêma Kurdistanê ye.<ref>[https://presidency.gov.krd/kmr/about/ Derbarê Serok li ser malpera serokayetiyê]</ref> Nêçîrvan Barzanî bi [[Nebîla Barzanî|Nebîla]], keça Mesûd Barzanî, re zewicandiye û du zarokên wan hene (Raniya û Îdrîs). Ew ji bilî zimanê kurdî zimanê farisî jî baş dizane, her wiha erebî û înglîzî jî dizane.<ref name="KRG"/> == Kariyera siyasî == Nêçîrvan Barzanî cara yekem di sala 1989an de di kongreya xwe ya dehem de ji bo komîteya navendî ya PDKê hatiye hilbijartin û di sala 1993an de jî di kongreya 11em de careke din dîsa hatiye hilbijartin. Piştî Şerê Kendavê yê sala 1991an beşdarî danûstandinên ligel hikûmeta Iraqê dibe.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://previous.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=12&s=030000&r=317&p=237&h=1 |sernav=Biography of the Prime Minister |malper=previous.cabinet.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 |roja-arşîvê=2023-09-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230929073112/http://previous.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=12&s=030000&r=317&p=237&h=1 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Di sala 1996an de, Nêçîrvan Barzanî wek cîgirê serokwezîrê Hikûmeta Herêma Kurdistanê tê wezîfedarkirin.<ref name=":0" /> Di sala 1999an de Nêçîrvan Barzanî wekê serokwezîrê [[Herêma Kurdistanê]] tê wezîfedarkirin. Batzau bi awayekî çalak di sala 2005an de beşdarî proseya yekgirtina di navbera Partiyên sereke yên Kurdistanî de ji bo avakirina [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]] ya yekgirtî bûye. === Serokwezîriya Herêma Kurdistanê (2006–2009) === Nêçîrvan Barzanî di adara sala 2006a serokatiya kabîneya pêncem dike ku yekem kabîneya yekgirtî ya Hikûmeta Herêma Kurdistanê ye. Di nav gelên [[Başûrê Kurdistanê]] de tê bawerkirin ku Barzanî roleke girîng di pêşxistina [[Herêma Kurdistanê]] de lîstiye. Di serdema yekem a serokwezîriyê de, alîgirên wî bi nasnavê kabîneya wî wek "Kabîneya Pêşketinê" dan û pesnê karê wî di pêşxistina [[Herêma Kurdistanê]] de dane.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.washjeff.edu/content.aspx?section=2210&menu_id=517&crumb=518&page_title=Current%20Press%20Releases&id=11678 |sernav=W&J: Current Press Releases |tarîx=2008-05-05 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 |tarîxa-arşîvê=2008-05-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20080505053417/http://www.washjeff.edu/content.aspx?section=2210&menu_id=517&crumb=518&page_title=Current%20Press%20Releases&id=11678 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Ji îlona sala 2009an heta çileya sala 2012an, siyasetmedarekî kurd ji hevpeymaniya desthilatdar PDK-YNK, [[Berhem Salih]], bûya serokwezîrê Hikûmeta Herêma Kurdistanê. === Serokwezîriya Herêma Kurdistanê (2012–2019) === [[Wêne:Nechirvan Barzani - President of Kurdistan Region - Erbil.jpg|thumb|çep|Serok Nêçîrvan Barzanî bi boneya Roja Ala Kurdistanê beşdarî merasima bilindkirina ala li dibistaneke seretayî dibe. (17. 12. 2019, Hewlêr)]] Nêçîrvan Barzanî di sala 2012an de careke din dîsa wekê serokwezîrê Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2012-03-05/nechirvan-barzani-to-take-over-as-iraq-kurd-premier-on-march-7 |sernav=Nechirvan Barzani to Take Over as Iraq Kurd Premier on March 7 |tarîx=2012-03-05 |malper=Bloomberg.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Pêşniyarên wî yên siyasî li ser baştirkirina asta jiyanê li Herêma Kurdistanê û bihêzkirina aştî, ewlehî, aramî, peywendiyên derve û veberhênanên biyanî bûn.<ref name=":0" /> Wî serokatîya yekgirtin û pêşvebirina mafên jinan û komên etnîkî û dînî yên li [[Herêma Kurdistanê]] kir. Di heyama serokatiya wî de, Herêma Kurdistanê di warê elektrîk, av, xanî û binesaziya rêyan de bi bernameyeke berfereh a geşepêdanê derbas bûye. Di heyama deshilatdarî wî de zêdetirî sîh welatan nûneratiyên xwe yên fermî li [[Herêma Kurdistanê]] vekirine.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/about/ |sernav=president.gov.krd/en/about/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Di 2014an de, şerên li dijî Dewleta Îslamî (DAÎŞ) bandor li [[Herêma Kurdistanê]] dike. Ji ber êrîşên DAÎŞê, Herêma Kurdistanê malavaniya nêzîkî 2 milyon paneberên ku jicihwarên xwe dibin, dike. Bi daketina nirxa petrolê ya navdewletî û negihîştina pişka bûdceya Herêma Kurdistanê ji aliyê Iraqê ve, [[Herêma Kurdistanê]] dikeve qeyraneke mezin a aborî.<ref name=":1" /> Barzanî ji bo jinûve avakirina peywendiyên bi Bexdayê re û vegerandina dabeşkirina bûdceyê bi awayekî aştiyane, bi awayekî serketî rêyên dîplomatîk bikar anî. Piştî referandûma serxwebûna [[Kurdistan]]ê ya sala 2017an, [[Hikûmeta Iraqa Federal]] li dijî [[Herêma Kurdistanê]] siyaset û kiryarên leşkerî yên dijminane bikaranî. Di bê pêvajoyê de Nêçîrvan Barzanî helwêsta xwe ji bo asayîkirina peywendiyên li gel Bexdayê û bihêzkirina peywendiyan bi civaka navdewletî re bi hewleke zêde ya dîplomasiya navdewletî bikar anî. Nêçîrvan Barzanî di heman demê de damezrînerê Zanîngeha Kurdistanê Hewlêr (UKH) ye ku zanîngeha herî bilind a herêmê ye. Wî ji sala 2010an heya 2019an wekî şêwirmendê enstîtuyê û wekê cîgirê rêvebirê zanîngehê Dr. Mihemed Mixtar kar kiriye.<ref name=":3"/><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ukh.edu.krd/news/ |sernav=News |malper=University of Kurdistan Hewlêr |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> === Serokatiya Herêma Kurdistanê (2019–aniha) === [[Wêne:Nechirvan Barzani takes oath of office to become President of the Kurdistan Region at the Presidential Inauguration Ceremony. Erbil,June 10, 2019.jpg|thumb|çep|Nêçîrvan Barzanî di 10ê hezîrana sala 2019ê di merasima destbikar kirina serokatiyê de sond xwar ku bibe Serokê Herêma Kurdistanê.]] Nêçîrvan Barzanî di 28ê gulana sala 2019ê de ji 81ê parlamenterên ku beşdar di civînê dibin, bi dengên 68 parlamenteran carek dîsa wekî Serokê Herêma Kurdistanê hatiye hilbijartin û di hezîrana sala 2019an de wek serokê Herêma Kurdistanê dest bi kar dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aljazeera.com/news/2019/5/28/nechirvan-barzani-elected-president-of-iraqs-kurdish-region |sernav=Nechirvan Barzani elected president of Iraq’s Kurdish region |malper=www.aljazeera.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Wî di axaftina xwe ya sondxwarinê de demokrasî wek yek ji mezintirîn destketên Herêma Kurdistanê bi nav kir û ragihand ku erkê wî wek Serokê Herêma Kurdistanê berdewamkirina bihêzkirina nirxên demokratîk ên Kurdistanê û pêşxistina siyasî ya hikûmetê ye. Wî di axavtina xwe de aniye ziman ku ew ê polîtîkayên civakî û aborî ji bo baştirkirina wan sektoran û her weha xebatên ji bo perwerde, lênihêrîna tenduristî û pîşesaziyê bidomîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |sernav=presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Barzanî bi xebatên wî yên ji bo pêşxistina mafên hemû komên etnîkî û dînî, berdewamiya diyaloga navbera dînan û mafên jinan tê zanîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtontimes.com/news/2019/jul/17/victory-kurdistans-minorities/ |sernav=A victory for Kurdistan’s minorities |paşnav= |pêşnav= |malper=The Washington Times |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Ji bo wê yekê jî Nêçîrvan Barzanî ji aliyê pêkhateyên cuda yên etnîkî û dînî yên Herêma Kurdistanê ve hatiye piştgirîkirin ku di wê baweriyê de ne ku serokatiya wî îxtîmala ku li [[Herêma Kurdistanê]] bi awayekî dadperwerane bi maf û azadiyên wekhev re bê kirin, zêdetir bike.<ref name=":2" /> Hilbijartina wî wek serok nîşana erkê Parlamena Herêma Kurdistanê ye ku di bin serokatiya wî de bi awayekî dadperwer û wekhev berdewam bike. Vê yekê jî Kurdistan weke rêberekî ku ji bo neteweyên din ên Rojhilata Navîn mînak e, bi cih kiriye.<ref name=":2" /> Serok Barzanî di merasîma destbikarbûna xwe de tekez li ser wê yekê kir ku ew dê li ser planên xwe yên ji bo hevxemiya welatên cîran berdewam bin ku xurtkirina têkiliyên bi civaka navneteweyî re û ji nêzîk ve bi hikûmeta federal a Bexdayê re ji bo lihevkirina li ser çareseriyan di çarçoveya Destûra Iraqê de be.<ref>{{Jêder-malper |url=https://presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |sernav=president.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-inauguration-speech-in-full/ |malper=presidency.gov.krd |tarîxa-gihiştinê=2023-09-16 }}</ref> Wek serokê Herêma Kurdistanê, Nêçîrvan Barzanî li ser erkê xwe yê rizgarkirina Êzîdiyan berdewam e. Barzanî di sala 2014an de ofîseke taybet bo rizgarkirina êzdiyên di destê terorîstên DAIŞê de ava kiriye. Zêdetirî 3 hezar û 340 dîlgirtiyên êzidî bi piştgiriya ofîsê ji destê DAIŞê hatine rizgarkirin.<ref name=":2"/> == Binêre == * [[Malbata Barzaniyan]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Nechervan Idris Barzani}} * [https://presidency.gov.krd/ Malpera serokayetiya Herêma Kurdistanê] {{Malbata Barzaniyan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1966]] [[Kategorî:Kurdên Başûrê Kurdistanê]] [[Kategorî:Malbata Barzaniyan]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Neteweperwerên kurd]] [[Kategorî:Serokwezîrên Herêma Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Iraqê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokrat a Kurdistanê]] lo4rkay0zxzpuom1hno0bk5d4zgot45 0 15018 1877443 1324883 2024-11-26T21:52:59Z Oxiro~trwiki 25812 1877443 wikitext text/x-wiki '''Awta xwar''', ('''Awtê''': bi tirkî: '''Balıklı''') Gundekî ku li sala 2020an li bin ava bendava ilisuyê maye. Gund girêdayî navçeya [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve bû. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê bû. {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] 3wb5q63tt6o8u3ut9ed9nu783hou1ur 1877490 1877443 2024-11-27T09:32:12Z MikaelF 935 1877490 wikitext text/x-wiki '''Awta Xwar''', an jî '''Awtê''' (bi tirkî: ''Balıklı'') gundekî ku li sala 2020an li bin ava [[bendava Îlisuyê]] maye. Gund girêdayî navçeya [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve bû. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê bû. {{Çk}} {{şitil}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] cyap4yhctyv4uy7c0sye8j3nyqmf5n6 1877491 1877490 2024-11-27T09:32:58Z MikaelF 935 1877491 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî }} '''Awta Xwar''', an jî '''Awtê''' (bi tirkî: ''Balıklı'') gundekî ku li sala 2020an li bin ava [[bendava Îlisuyê]] maye. Gund girêdayî navçeya [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve bû. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê bû. {{Çk}} {{şitil}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] rjzqss78akgeuj9mdiwlzqsn13qm1dn 1877494 1877491 2024-11-27T09:43:18Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/cavkanileke.py|Bot]]: {{[[Şablon:Çk|Çk]]}} kir {{[[Şablon:Çk|subst:Çk]]}}; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Binê standard kir.) 1877494 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî }} '''Awta Xwar''', an jî '''Awtê''' (bi tirkî: ''Balıklı'') gundekî ku li sala 2020an li bin ava [[bendava Îlisuyê]] maye. Gund girêdayî navçeya [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve bû. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê bû. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{şitil}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] qlm8epi6hzv3yy9g2bsrbma1p3bkisb 0 15019 1877492 1324882 2024-11-27T09:36:49Z MikaelF 935 1877492 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî }} '''Awta Jor''', [[gund]]ekî girêdayî navçe [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve ye. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê ye. {{Çk}} {{Şitil}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] j769oyh4aiwgt6dfk3lwel4ueg0y7w1 1877493 1877492 2024-11-27T09:43:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/cavkanileke.py|Bot]]: {{[[Şablon:Çk|Çk]]}} kir {{[[Şablon:Çk|subst:Çk]]}}; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Binê standard kir.) 1877493 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî }} '''Awta Jor''', [[gund]]ekî girêdayî navçe [[Misirc]] a ser bi [[Sêrt]]ê ve ye. Ev gund li herêma [[Bamerd]]ê ye. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] nq0g0nds5xhhcjdg88kp2a2q6jpzry1 0 16716 1877474 1876901 2024-11-27T07:01:40Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877474 wikitext text/x-wiki {{Paqij bike|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Sami Süleyman Gündoğdu Demirel''' (jdb. 1ê çiriya paşîn 1924an, Atabey, parêzgeha [[Isparta]], [[Tirkiye]] - m. 17ê hezîran 2015an, [[Enqere]], Tirkiye) siyasetmedarekî tirk bû ku heft caran bûye serokwezîr û ji sala 1993an heya sala 2000an serokkomarê Tirkiyeyê bû.<ref> {{Jêder-kitêb |sernav=Çoban Sülü: Türk siyasetinin son 50 yılına fötr şapkası ve renkli kişiliğinin yanı sıra, hiç çocuğu olmadığı halde ‘Baba’ lakabıyla damga vuran 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, “Akşam olunca kapısını kilitlemeden yatabilen, sabaha karşı kapıyı çalanların polis olmadığını düşünen bir Türkiye” hayaliyle aramızdan ayrıldı. |paşnav=Sarı |pêşnav=Eren |tarîx=2016-12-25 |ziman=tr |url=https://books.google.at/books?id=FN3JDQAAQBAJ&pg=PA8&redir_esc=y }}</ref> == Jînenîgarî == Demirel di sala 1948an de li Zanîngeha Teknîkî ya Stembolê bawernameya endezyariyê wergirtiye. Di destpêka salên 1950an de li saziya avê ya Karên Avê ya Dewletê , ku ji sala 1955an vir ve dest bi rêvebirina wê kiriye, wekî endezyar xebitiye. Di 15ê sibata sala 1956an de Süleyman Demirel bi qebûlkirina Lojgeha Bilgî ya Enqereyê bûye Mason. Di 37 saliya xwe de di sala 1961ê de dikeve siyasetê û di parlamenteya Tirkiyeyê de dibe endamê Partiya Edaletê (AP). Sê sal şûnda wekê serokê Partiya Dadmendiyê û heta sala 1980î maye. Suleyman Demirel di 27ê cotmeha sala 1965an de herî dawî bûye serokwezîrê Tirkiyeyê ya herî ciwan. Wî yek ji erkên xwe xurtkirina pêwendiyên Tirkiyeyê bi [[NATO]]yê re dîtiye. Ji bo çandiniya Tirkiyeyê jî gelek bernameyên pêşdebirinê daye destpêkirin. Piştî şeş salan, Süleyman Demirel di Adara 1971ê de ji ber redkirina bandora siyasî ya leşkerî di têkoşîna li dijî terorê de ji desthilatê hat xistin. Lê di 31ê Adara 1975an de bi hikûmeta koalîsyonê ya bi Partiya Rizgariya Neteweyî ya Îslamî (MSP), partiya tundrew a rastgir [[Partiya Tevgera Neteweparêz]] (MHP) û Partiya Baweriya Komarî (CGP) re dîsa bûye serokwezîr.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/tgbliler-mumtazer-turkoneyi-fena-yakaladigundem/milletvekillerine-rekor-zamyurt/akpli-ciftci-akpye-isyan-ettikultur-sanat/insanliki-kesti-cezayiri-dikecekgundem/ermeni-soykirimi-yalanini-yasar-kemale-sormayingundem/akpli-kuzu-hesabimiz-tutmadigunde-h9408.html |sernav=Arınç Demirel'i hedef aldı: 28 Şubat'ın başaktörü |malper=Ulusal Kanal |rewşa-urlyê=unfit |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131105145451/http://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/arinc-demireli-hedef-aldi-28-subatin-basaktoru-h9408.html |roja-arşîvê=5 çiriya paşîn 2013 }}</ref> Wî tevî aloziyên siyasî, enflasyon û kêmasiyên bazirganiyê polîtîkayên aborî yên neolîberal berdewam kir. Ew heta Hezîrana 1977an serokwezîr ma, dema ku hikûmeta hevpeymaniyê hilweşiya. Bi tifaqa nû ya bi MSP û MHPê re ji 21ê Tîrmehê heta 4ê Çileya 1978an dîsa bû serokê hikûmetê. Lê ev koalîsyon jî têk çû û Süleyman Demirel ket muxalefetê. Di 12ê mijdara 1979an de Demirel careke din weke serokwezîrê hikûmeta hindikayiyê hat tayînkirin. Vê dewrê jî zêde dom nekir. Di 12ê îlona 1980an de bi [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî]] ya nû ya bi pêşengiya [[Kenan Evren]], bi hinceta ku tundiya tundrew welat tehdîd dike ji wezîfeyê hat girtin û ji karê siyasî hat qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ttb.org.tr/TD/TD85/2.html |sernav="Yeşil Kart"a dokunmayın! |malper=Türk Tabipler Birliği |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131005075701/http://www.ttb.org.tr/TD/TD85/2.html |roja-arşîvê=5 çiriya pêşîn 2013 |paşnav=Hatun |pêşnav=Şükrü }}</ref> Süleyman Demirel di sala 1987an de bû serokê Partiya Rêya Rast (DYP), partiyekê [[Rastgiriya tund|rastgir]].<ref>{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?v=N4FNGsov6Cw|title=Refahyol Hükümetinin İstifası ile ilgili Basın Açıklaması - 21 Haziran 1997|date=21 June 1997|last=Türk|first=Alican|type=Video|language=tr}}</ref> Piştî serketina hilbijartinan li ser desthilatdariya wê demê, partiya rastgir a muhafizekar a [[Partiya Welatê Dayikê]] (ANAP), di 20ê Mijdara 1991ê de cara heftemîn bû serokê hikûmeta Tirkiyê.<ref>{{Cite AV media|url=https://www.dailymotion.com/video/x81eo19|title=Demirel'den Fetullah Gülen'e övgüler!|type=Video|language=tr|publisher=Yeni Akit Gazetesi}}</ref> Piştî ku di gulanê de wek serokkomarê Tirkiyeyê hat hilbijartin, heya 5ê Hezîrana 1993an li ser navê wî ma. Heta sala 2000an ev wezîfe ma. Di dewreya xwe de 100 kesên bê sûc bi girtî efû kir.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav1=Barchard |pêşnav1=David |tarîx=17 hezîran 2015 |sernav=Süleyman Demirel obituary |url=https://www.theguardian.com/world/2015/jun/17/suleyman-demirel |roja-gihiştinê=20 hezîran 2015 |xebat=[[The Guardian]] }}</ref> Demirel li nexweşxaneyeke Enqereyê piştî enfeksiyona nefesê ji ber nexweşiya dil jiyana xwe ji dest da. == Mîratî == Demirel di kariyera xwe ya siyasî de gelek destkeftiyan bi dest xist. Wî herî zêde hikûmet ava kir, di dîroka siyasî ya Tirkiyê de piştî [[İsmet İnönü]] û [[Recep Tayyip Erdoğan]] serokwezîrê herî dirêj bû û di 41 saliya xwe de bû serokwezîrê herî ciwan. Her wiha rekora ciwantirîn siyasetmedarê ku bû serokê partiyê şikand. 40 salî ye, û gerînendeyê giştî yê herî ciwan di 30 saliya xwe de ji bo saziyek giştî hate tayîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sabah.com.tr/gundem/2013/03/19/basbakan-menderesin-rekorunu-gecti |sernav=Başbakan Menderes'in rekorunu geçti |malper=[[Sabah (newspaper)|Sabah]] |tarîx=19 adar 2013 |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160530011916/http://www.sabah.com.tr/gundem/2013/03/19/basbakan-menderesin-rekorunu-gecti |roja-arşîvê=30 gulan 2016 }}</ref> == Xebatên wî == * [[Polonya]] : [[Wêne:POL Order Orła Białego BAR.svg|80x80px]] Fermana ajelê spî, 28ê cotmeh 1993an * [[Xirwatistan]] : [[Wêne:Ribbon of an order of king Tomislav.png|80x80px]] Fermana mezin a qiralê Tomislav, 7ê hezîran 1994an<ref>{{Jêder-malper |url=http://royalcroatia.tripod.com/orders.htm |sernav=Untitled Document |malper=Royalcroatia.tripod.com |roja-gihiştinê=6 kanûna pêşîn 2018 }}</ref> * [[Qirgizistan]] : [[Wêne:KRG Order Manas.png|80x80px]] Fermana Manasê, 13ê çiriya paşîn 1998an<ref>{{Jêder-malper | url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/2919 |sernav=Указ Президента КР от 13 ноября 1998 года УП №357 " О награждении орденом "Манас" I степени С.Демиреля" }}</ref> * [[Azerbaycan]] : [[Wêne:AZ Istiglal Order ribbon 2009.png|80x80px]] Fermana istiglal, 12 hezîran 1999an<ref>{{Jêder-malper |sernav=Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Süleyman Dəmirəlin "İstiqlal" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI |tercimeya-sernav=Order of the President of Azerbaijan Republic on awarding President of Turkey Suleyman Demiral with Istiglal Order |url=http://e-qanun.az/print.php?internal=view&target=1&docid=5350&doctype=0 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120315172715/http://e-qanun.az/print.php?internal=view&target=1&docid=5350&doctype=0 |roja-arşîvê=15 adar 2012 |roja-gihiştinê=20 kanûna paşîn 2011 |ziman=tr }}</ref> * [[Îtalya]] : [[Wêne:Cordone di gran Croce di Gran Cordone OMRI BAR.svg|80x80px]] Fermana Merît a komara Îtalyayê, 7ê cotmeh 1996an * [[Estonya]] : [[Wêne:EST Order of the Cross of Terra Mariana - 1st Class BAR.svg|80x80px]] Fermana Terra Mariana, 1997an * [[Romanya]] : [[Wêne:Order of the Star of Romania - Ribbon bar.svg|80x80px]] Fermana stêrk a Romanyayê, 1999an * [[Gurcistan]] : [[Wêne:GEO Golden Fleece Order BAR.svg|80x80px]] Fermana Zêr a Gurcistanê, 1999an * [[Bulgaristan]] : [[Wêne:BUL Order Stara planina ribbon.svg|80x80px]] Fermana Stara Planina, 16ê adar 1999an<ref>[https://www.ciela.net/svobodna-zona-darjaven-vestnik/document/-1623444991/issue/670 Държавен вестник, брой 24 от 16.III]</ref> * [[Almanya]] : [[Wêne:GER Bundesverdienstkreuz 9 Sond des Grosskreuzes.svg|80x80px]] Fermana Merît a Komara Federal a Almanyayê, 6ê nîsan 2000an * [[Qazaxistan]] : [[Wêne:OrdenBars 1kl rib.png|80x80px]] Fermana Leopar, 27ê tebax 2001an<ref>{{Jêder-malper | url=https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1024492 |sernav=Указ Президента Республики Казахстан от 27 августа 2001 года № 673 О награждении орденом «Барыс» I степени С.Демиреля }}</ref> * [[Moldova]] : [[Wêne:MD Orden of Republicl Rib.png|80x80px]] Fermana Komarê, 1ê çiriya paşîn 2004an<ref>{{Jêder-malper |sernav=privind conferirea "Ordinului Republicii" Excelenюei Sale domnului Sьleyman DEMIREL |url=http://lex.justice.md/index.php?action=view&view=doc&lang=1&id=289677 |weşanger=Republica Moldova |roja-gihiştinê=19 çiriya paşîn 2022 |tarîx=1 çiriya paşîn 2004 |archive-date=2016-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815203232/http://lex.justice.md/index.php?action=view&view=doc&lang=1&id=289677 |url-status=dead }}</ref> * Azerbaycan : [[Wêne:AZ Sharaf Order ribbon (type 2).svg|80x80px]] Fermana Şerefê, 1ê çiriya paşîn 2013an<ref>{{Jêder-malper |sernav=Süleyman Dəmirəlin "Şərəf" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı |url=https://president.az/az/articles/view/9908 |tarîx=1 çiriya paşîn 2013 |roja-gihiştinê=31 tîrmeh 2022 |ziman=az }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * {{Commons-biçûk}} {{Serokwezîrên Tirkiyeyê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{DEFAULTSORT:Demirel, Suleyman}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1924]] [[Kategorî:Kesê ji Islamköyê]] [[Kategorî:Mirin 2015]] [[Kategorî:Serokkomarên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên tirk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]] fw42xt3d7cwkddnonsemve8rrqx7ns4 1877475 1877474 2024-11-27T07:12:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart.) 1877475 wikitext text/x-wiki {{Paqij bike|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Sami Süleyman Gündoğdu Demirel''' (jdb. 1ê çiriya paşîn 1924an, Atabey, parêzgeha [[Isparta]], [[Tirkiye]] - m. 17ê hezîran 2015an, [[Enqere]], Tirkiye) siyasetmedarekî tirk bû ku heft caran bûye serokwezîr û ji sala 1993an heya sala 2000an serokkomarê Tirkiyeyê bû.<ref> {{Jêder-kitêb |sernav=Çoban Sülü: Türk siyasetinin son 50 yılına fötr şapkası ve renkli kişiliğinin yanı sıra, hiç çocuğu olmadığı halde ‘Baba’ lakabıyla damga vuran 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, “Akşam olunca kapısını kilitlemeden yatabilen, sabaha karşı kapıyı çalanların polis olmadığını düşünen bir Türkiye” hayaliyle aramızdan ayrıldı. |paşnav=Sarı |pêşnav=Eren |tarîx=2016-12-25 |ziman=tr |url=https://books.google.at/books?id=FN3JDQAAQBAJ&pg=PA8&redir_esc=y }}</ref> == Jînenîgarî == Demirel di sala 1948an de li Zanîngeha Teknîkî ya Stembolê bawernameya endezyariyê wergirtiye. Di destpêka salên 1950an de li saziya avê ya Karên Avê ya Dewletê , ku ji sala 1955an vir ve dest bi rêvebirina wê kiriye, wekî endezyar xebitiye. Di 15ê sibata sala 1956an de Süleyman Demirel bi qebûlkirina Lojgeha Bilgî ya Enqereyê bûye Mason. Di 37 saliya xwe de di sala 1961ê de dikeve siyasetê û di parlamenteya Tirkiyeyê de dibe endamê Partiya Edaletê (AP). Sê sal şûnda wekê serokê Partiya Dadmendiyê û heta sala 1980î maye. Suleyman Demirel di 27ê cotmeha sala 1965an de herî dawî bûye serokwezîrê Tirkiyeyê ya herî ciwan. Wî yek ji erkên xwe xurtkirina pêwendiyên Tirkiyeyê bi [[NATO]]yê re dîtiye. Ji bo çandiniya Tirkiyeyê jî gelek bernameyên pêşdebirinê daye destpêkirin. Piştî şeş salan, Süleyman Demirel di Adara 1971ê de ji ber redkirina bandora siyasî ya leşkerî di têkoşîna li dijî terorê de ji desthilatê hat xistin. Lê di 31ê Adara 1975an de bi hikûmeta koalîsyonê ya bi Partiya Rizgariya Neteweyî ya Îslamî (MSP), partiya tundrew a rastgir [[Partiya Tevgera Neteweparêz]] (MHP) û Partiya Baweriya Komarî (CGP) re dîsa bûye serokwezîr.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/tgbliler-mumtazer-turkoneyi-fena-yakaladigundem/milletvekillerine-rekor-zamyurt/akpli-ciftci-akpye-isyan-ettikultur-sanat/insanliki-kesti-cezayiri-dikecekgundem/ermeni-soykirimi-yalanini-yasar-kemale-sormayingundem/akpli-kuzu-hesabimiz-tutmadigunde-h9408.html |sernav=Arınç Demirel'i hedef aldı: 28 Şubat'ın başaktörü |malper=Ulusal Kanal |rewşa-urlyê=unfit |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131105145451/http://www.ulusalkanal.com.tr/gundem/arinc-demireli-hedef-aldi-28-subatin-basaktoru-h9408.html |roja-arşîvê=5 çiriya paşîn 2013 }}</ref> Wî tevî aloziyên siyasî, enflasyon û kêmasiyên bazirganiyê polîtîkayên aborî yên neolîberal berdewam kir. Ew heta Hezîrana 1977an serokwezîr ma, dema ku hikûmeta hevpeymaniyê hilweşiya. Bi tifaqa nû ya bi MSP û MHPê re ji 21ê Tîrmehê heta 4ê Çileya 1978an dîsa bû serokê hikûmetê. Lê ev koalîsyon jî têk çû û Süleyman Demirel ket muxalefetê. Di 12ê mijdara 1979an de Demirel careke din weke serokwezîrê hikûmeta hindikayiyê hat tayînkirin. Vê dewrê jî zêde dom nekir. Di 12ê îlona 1980an de bi [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî]] ya nû ya bi pêşengiya [[Kenan Evren]], bi hinceta ku tundiya tundrew welat tehdîd dike ji wezîfeyê hat girtin û ji karê siyasî hat qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ttb.org.tr/TD/TD85/2.html |sernav="Yeşil Kart"a dokunmayın! |malper=Türk Tabipler Birliği |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131005075701/http://www.ttb.org.tr/TD/TD85/2.html |roja-arşîvê=5 çiriya pêşîn 2013 |paşnav=Hatun |pêşnav=Şükrü }}</ref> Süleyman Demirel di sala 1987an de bû serokê Partiya Rêya Rast (DYP), partiyekê [[Rastgiriya tund|rastgir]].<ref>{{Cite av media|url=https://www.youtube.com/watch?v=N4FNGsov6Cw|title=Refahyol Hükümetinin İstifası ile ilgili Basın Açıklaması - 21 Haziran 1997|date=21 June 1997|last=Türk|first=Alican|type=Video|language=tr}}</ref> Piştî serketina hilbijartinan li ser desthilatdariya wê demê, partiya rastgir a muhafizekar a [[Partiya Welatê Dayikê]] (ANAP), di 20ê Mijdara 1991ê de cara heftemîn bû serokê hikûmeta Tirkiyê.<ref>{{Cite av media|url=https://www.dailymotion.com/video/x81eo19|title=Demirel'den Fetullah Gülen'e övgüler!|type=Video|language=tr|publisher=Yeni Akit Gazetesi}}</ref> Piştî ku di gulanê de wek serokkomarê Tirkiyeyê hat hilbijartin, heya 5ê Hezîrana 1993an li ser navê wî ma. Heta sala 2000an ev wezîfe ma. Di dewreya xwe de 100 kesên bê sûc bi girtî efû kir.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav1=Barchard |pêşnav1=David |tarîx=17 hezîran 2015 |sernav=Süleyman Demirel obituary |url=https://www.theguardian.com/world/2015/jun/17/suleyman-demirel |roja-gihiştinê=20 hezîran 2015 |xebat=[[The Guardian]] }}</ref> Demirel li nexweşxaneyeke Enqereyê piştî enfeksiyona nefesê ji ber nexweşiya dil jiyana xwe ji dest da. == Mîratî == Demirel di kariyera xwe ya siyasî de gelek destkeftiyan bi dest xist. Wî herî zêde hikûmet ava kir, di dîroka siyasî ya Tirkiyê de piştî [[İsmet İnönü]] û [[Recep Tayyip Erdoğan]] serokwezîrê herî dirêj bû û di 41 saliya xwe de bû serokwezîrê herî ciwan. Her wiha rekora ciwantirîn siyasetmedarê ku bû serokê partiyê şikand. 40 salî ye, û gerînendeyê giştî yê herî ciwan di 30 saliya xwe de ji bo saziyek giştî hate tayîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sabah.com.tr/gundem/2013/03/19/basbakan-menderesin-rekorunu-gecti |sernav=Başbakan Menderes'in rekorunu geçti |malper=[[Sabah (newspaper)|Sabah]] |tarîx=19 adar 2013 |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160530011916/http://www.sabah.com.tr/gundem/2013/03/19/basbakan-menderesin-rekorunu-gecti |roja-arşîvê=30 gulan 2016 }}</ref> == Xebatên wî == * [[Polonya]] : [[Wêne:POL Order Orła Białego BAR.svg|80x80px]] Fermana ajelê spî, 28ê cotmeh 1993an * [[Xirwatistan]] : [[Wêne:Ribbon of an order of king Tomislav.png|80x80px]] Fermana mezin a qiralê Tomislav, 7ê hezîran 1994an<ref>{{Jêder-malper |url=http://royalcroatia.tripod.com/orders.htm |sernav=Untitled Document |malper=Royalcroatia.tripod.com |roja-gihiştinê=6 kanûna pêşîn 2018 }}</ref> * [[Qirgizistan]] : [[Wêne:KRG Order Manas.png|80x80px]] Fermana Manasê, 13ê çiriya paşîn 1998an<ref>{{Jêder-malper | url=http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/2919 |sernav=Указ Президента КР от 13 ноября 1998 года УП №357 " О награждении орденом "Манас" I степени С.Демиреля" }}</ref> * [[Azerbaycan]] : [[Wêne:AZ Istiglal Order ribbon 2009.png|80x80px]] Fermana istiglal, 12 hezîran 1999an<ref>{{Jêder-malper |sernav=Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Süleyman Dəmirəlin "İstiqlal" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI |tercimeya-sernav=Order of the President of Azerbaijan Republic on awarding President of Turkey Suleyman Demiral with Istiglal Order |url=http://e-qanun.az/print.php?internal=view&target=1&docid=5350&doctype=0 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120315172715/http://e-qanun.az/print.php?internal=view&target=1&docid=5350&doctype=0 |roja-arşîvê=15 adar 2012 |roja-gihiştinê=20 kanûna paşîn 2011 |ziman=tr }}</ref> * [[Îtalya]] : [[Wêne:Cordone di gran Croce di Gran Cordone OMRI BAR.svg|80x80px]] Fermana Merît a komara Îtalyayê, 7ê cotmeh 1996an * [[Estonya]] : [[Wêne:EST Order of the Cross of Terra Mariana - 1st Class BAR.svg|80x80px]] Fermana Terra Mariana, 1997an * [[Romanya]] : [[Wêne:Order of the Star of Romania - Ribbon bar.svg|80x80px]] Fermana stêrk a Romanyayê, 1999an * [[Gurcistan]] : [[Wêne:GEO Golden Fleece Order BAR.svg|80x80px]] Fermana Zêr a Gurcistanê, 1999an * [[Bulgaristan]] : [[Wêne:BUL Order Stara planina ribbon.svg|80x80px]] Fermana Stara Planina, 16ê adar 1999an<ref>[https://www.ciela.net/svobodna-zona-darjaven-vestnik/document/-1623444991/issue/670 Държавен вестник, брой 24 от 16.III]</ref> * [[Almanya]] : [[Wêne:GER Bundesverdienstkreuz 9 Sond des Grosskreuzes.svg|80x80px]] Fermana Merît a Komara Federal a Almanyayê, 6ê nîsan 2000an * [[Qazaxistan]] : [[Wêne:OrdenBars 1kl rib.png|80x80px]] Fermana Leopar, 27ê tebax 2001an<ref>{{Jêder-malper | url=https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1024492 |sernav=Указ Президента Республики Казахстан от 27 августа 2001 года № 673 О награждении орденом «Барыс» I степени С.Демиреля }}</ref> * [[Moldova]] : [[Wêne:MD Orden of Republicl Rib.png|80x80px]] Fermana Komarê, 1ê çiriya paşîn 2004an<ref>{{Jêder-malper |sernav=privind conferirea "Ordinului Republicii" Excelenюei Sale domnului Sьleyman DEMIREL |url=http://lex.justice.md/index.php?action=view&view=doc&lang=1&id=289677 |weşanger=Republica Moldova |roja-gihiştinê=19 çiriya paşîn 2022 |tarîx=1 çiriya paşîn 2004 |roja-arşîvê=2016-08-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160815203232/http://lex.justice.md/index.php?action=view&view=doc&lang=1&id=289677 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Azerbaycan : [[Wêne:AZ Sharaf Order ribbon (type 2).svg|80x80px]] Fermana Şerefê, 1ê çiriya paşîn 2013an<ref>{{Jêder-malper |sernav=Süleyman Dəmirəlin "Şərəf" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı |url=https://president.az/az/articles/view/9908 |tarîx=1 çiriya paşîn 2013 |roja-gihiştinê=31 tîrmeh 2022 |ziman=az }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * {{Commons-biçûk}} {{Serokwezîrên Tirkiyeyê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{DEFAULTSORT:Demirel, Suleyman}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1924]] [[Kategorî:Kesê ji Islamköyê]] [[Kategorî:Mirin 2015]] [[Kategorî:Serokkomarên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên tirk]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]] 32ybma5uqdpegm0pssga0lm9ouv6iqh 0 20184 1877448 1876052 2024-11-27T01:30:33Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877448 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Feridun Çelik''' (jdb. 1966, [[Pasûr]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]], [[Bakurê Kurdistanê]])<ref name="akit">{{Jêder-malper |url=https://www.yeniakit.com.tr/kimdir/Feridun_Çelik_ |sernav=Feridun Çelik kimdir? - Yeni Akit |malper=www.yeniakit.com.tr |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr }}</ref> siyasetmedarekî [[kurd]] ku endama [[Partiya Demokrasiya Gel]] (HADEP) û [[Partiya Gel a Demokratîk]] (DEHAP) e û şaredariya ya berê ê [[Amed]]ê. == Jînenîgarî == Feridun Çelik di [[Zanîngeha Dîcleyê]] Fakulteya hiqûqî xwend û di sala 1987an de li wir mezûn bû. Di [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) dest bi karê siyasî kir û di sala 1997an de ji bo HADEPê wek serokê partiyê yê parêzgeha Diyarbekirê hat hilbijartin.<ref name="akit" /> Feridun Çelik jî parêzerê [[Abdullah Öcalan]] bû û piştî ku hate girtin û anîn Tirkiyeyê destûr nehat dayîn ku bi wî re hevdîtinê bike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.servat.unibe.ch/dfr/em462219.html |sernav=DFR - EGMR 46221/99 - Öcalan v. Turkey |malper=www.servat.unibe.ch |roja-gihiştinê=2020-10-08 }}</ref> Wek serokê partiyê yê HADEPê, di sala 1999an de demeke kurt hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.elmundo.es/elmundo/1999/febrero/18/internacional/ocalan2.html |sernav=El jefe del brazo armado del PKK asegura que "la lucha continúa" |malper=[[El Mundo (Spain)|El Mundo]] |tarîx=18 sibat 1999 |roja-gihiştinê=8 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê= |roja-arşîvê= |paşnav= |pêşnav= }}</ref> Lê di heman salê de bi tenê 33 saliya xwe ji bo şaredariya Amedê hate hilbijartin.<ref name="akit" /><ref>{{Jêder-malper |url=http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/48656/The_People%27s_Democracy_Party.pdf?sequence=1 |sernav=The People's Democracy Party |malper= |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=9 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê= |roja-arşîvê= |paşnav=Güney |pêşnav=Aylin |rûpel=128 }}</ref> Di dema şaredariya xwe de, ji bo bidawîanîna kêşeya kurdên bakur, piştgirî da fikra ku neteweyên cuda yên Tirkiyeyê bi hev re bi awayekî aştiyane bijîn.<ref>Güney, Aylin (2002).p.130</ref> Wî piştgirî da mafên kurdan<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2003-mar-14-fg-kurds14-story.html |sernav=Turkey Outlaws Kurds' Main Party |malper=Los Angeles Times |tarîx=2003-03-14 |roja-gihiştinê=2020-04-10 |ziman=en-US }}</ref> û hişt ku cejnên [[Newroz]]ê piştî ku destûr ji Waliyê Diyarbekirê xwest, bi awayekî qanûnî werin lidarxistin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey between Democracy and Authoritarianism |paşnav1=Arat |pêşnav1=Yeşim |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2019-09-05 |rr=182–183 |isbn=978-0-521-19116-6 |cih= |ziman=en |paşnav2=Pamuk |pêşnav2=Şevket }}</ref> Di Sibata 2000an de, piştî hevdîtina wan a bi siyasetmedarên ewropî re, ku li ser rewşa mafên kurdan li Tirkiyeyê gotûbêj kirin, ligel şaredarên [[Sêrt]] û [[Çewlîg]]ê hat girtin. Ew bi hinceta ku xizmên PKKê li şaredariyên xwe bi kar tînin hatin sûcdarkirin. Piştî çend rojan bi şaredarên din re hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://apnews.com/69c66de8b9ed1ae9566be3724fa81b1d |sernav=Kurdish Mayors Resume Posts |malper=AP NEWS |roja-gihiştinê=2020-04-10 }}</ref> Girtina wan bû sedema nerazîbûneke berfireh ji aliyê siyasetmedarên [[Yekîtiya Ewropayê]] û [[Konseya Ewropayê]] ve, ku serokwezîrê tirk [[Bülent Ecevit]] tawanbar kirin ku teşwîq girtina siyasetmedarên hilbijartî kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ipsnews.net/2000/02/rights-turkey-kurdish-mayors-arrested/ |sernav=RIGHTS-TURKEY: Kurdish Mayors Arrested |malper=Inter Press Service |tarîx=2000-02-24 |roja-gihiştinê=2021-05-02 }}</ref> Di Adara 2003an de partiya HADEPê hat qedexekirin, bi sûcdariya ku piştgiriya [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) dike, û Çelik dûr ve tevlî DEHAPê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.refworld.org/docid/42df61ad2f.html |sernav=Refworld {{!}} Turkey: The situation and treatment of members, supporters and sympathizers of leftist parties, particularly the People's Democratic Party (HADEP) and Democratic People's Party (DEHAP) (January 2003 - September 2004) |malper=Refworld |roja-gihiştinê=2020-04-10 |ziman=en |paşnav=Refugees |pêşnav=United Nations High Commissioner for }}</ref> Di sala 2004an de Çelik nedizanî ku ji bo bibe şaredarê Amedê dest bi namzedê bike yan na, wî dixwest bi piştgirîya PKKê û li dijî îradeya partiya xwe ku [[Osman Baydemir]] wek namzedê şaredariyê hilbijartibû, serbixwe bibe namzet. Piştî hin gengeşeyan dev ji namzediya xwe berda û Baydemir azad bû ku bibe namzet.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |rr=87–88 |isbn=978-0-295-80082-0 |cih= |ziman=en }}</ref> Pişt re jî di nava ekîba parêzerên Öcalan de cih girt.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.scoop.co.nz/stories/WL0505/S00104/cablegate-southeast-turkey-press-summary-for-may-05-2005.htm |sernav=Cablegate: Southeast Turkey Press Summary for May 05, 2005 {{!}} Scoop News |malper=www.scoop.co.nz |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=en |paşnav=Wikileaks }}</ref> Di 26ê Gulana 2017an de ji ber lêpirsîna xebatên wî yên di [[Kongreya Civaka Demokratîk]] de hatibû binçavkirin,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/321233/diyarbakirda-3-siyasetci-tutuklandi |sernav=Diyarbakır'da 3 siyasetçi tutuklandı |malper=Evrensel.net |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr-TR |paşnav=Gazetesi |pêşnav=Evrensel }}</ref> lê di 14ê hezîrana heman salê de bi şertê darizandinê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteyolculuk.net/dtk-sorusturmasindan-tutuklanan-feridun-celik-mehmet-can-tekin-tahliye-edildi |sernav=DTK soruşturmasından tutuklanan Feridun Çelik ve Mehmet Can Tekin tahliye edildi |malper=Yolculuk Gazetesi |tarîx=2017-06-14 |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr }}{{Mirin girêdan|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:HADEP]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1966]] [[Kategorî:Kesên ji Amedê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]] [[Kategorî:Şaredarên Amedê]] ky2fk8s9nqik3q710huzubedrcaoa2g 1877450 1877448 2024-11-27T02:22:57Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/addtarix.py|Bot]]: Tarîx hat sererastkirin: {{[[Şablon:Mirin girêdan|Mirin girêdan]]}} 1877450 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Feridun Çelik''' (jdb. 1966, [[Pasûr]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]], [[Bakurê Kurdistanê]])<ref name="akit">{{Jêder-malper |url=https://www.yeniakit.com.tr/kimdir/Feridun_Çelik_ |sernav=Feridun Çelik kimdir? - Yeni Akit |malper=www.yeniakit.com.tr |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr }}</ref> siyasetmedarekî [[kurd]] ku endama [[Partiya Demokrasiya Gel]] (HADEP) û [[Partiya Gel a Demokratîk]] (DEHAP) e û şaredariya ya berê ê [[Amed]]ê. == Jînenîgarî == Feridun Çelik di [[Zanîngeha Dîcleyê]] Fakulteya hiqûqî xwend û di sala 1987an de li wir mezûn bû. Di [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) dest bi karê siyasî kir û di sala 1997an de ji bo HADEPê wek serokê partiyê yê parêzgeha Diyarbekirê hat hilbijartin.<ref name="akit" /> Feridun Çelik jî parêzerê [[Abdullah Öcalan]] bû û piştî ku hate girtin û anîn Tirkiyeyê destûr nehat dayîn ku bi wî re hevdîtinê bike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.servat.unibe.ch/dfr/em462219.html |sernav=DFR - EGMR 46221/99 - Öcalan v. Turkey |malper=www.servat.unibe.ch |roja-gihiştinê=2020-10-08 }}</ref> Wek serokê partiyê yê HADEPê, di sala 1999an de demeke kurt hat girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.elmundo.es/elmundo/1999/febrero/18/internacional/ocalan2.html |sernav=El jefe del brazo armado del PKK asegura que "la lucha continúa" |malper=[[El Mundo (Spain)|El Mundo]] |tarîx=18 sibat 1999 |roja-gihiştinê=8 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê= |roja-arşîvê= |paşnav= |pêşnav= }}</ref> Lê di heman salê de bi tenê 33 saliya xwe ji bo şaredariya Amedê hate hilbijartin.<ref name="akit" /><ref>{{Jêder-malper |url=http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/48656/The_People%27s_Democracy_Party.pdf?sequence=1 |sernav=The People's Democracy Party |malper= |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=9 çiriya pêşîn 2020 |urlya-arşîvê= |roja-arşîvê= |paşnav=Güney |pêşnav=Aylin |rûpel=128 }}</ref> Di dema şaredariya xwe de, ji bo bidawîanîna kêşeya kurdên bakur, piştgirî da fikra ku neteweyên cuda yên Tirkiyeyê bi hev re bi awayekî aştiyane bijîn.<ref>Güney, Aylin (2002).p.130</ref> Wî piştgirî da mafên kurdan<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2003-mar-14-fg-kurds14-story.html |sernav=Turkey Outlaws Kurds' Main Party |malper=Los Angeles Times |tarîx=2003-03-14 |roja-gihiştinê=2020-04-10 |ziman=en-US }}</ref> û hişt ku cejnên [[Newroz]]ê piştî ku destûr ji Waliyê Diyarbekirê xwest, bi awayekî qanûnî werin lidarxistin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey between Democracy and Authoritarianism |paşnav1=Arat |pêşnav1=Yeşim |weşanger=Cambridge University Press |tarîx=2019-09-05 |rr=182–183 |isbn=978-0-521-19116-6 |cih= |ziman=en |paşnav2=Pamuk |pêşnav2=Şevket }}</ref> Di Sibata 2000an de, piştî hevdîtina wan a bi siyasetmedarên ewropî re, ku li ser rewşa mafên kurdan li Tirkiyeyê gotûbêj kirin, ligel şaredarên [[Sêrt]] û [[Çewlîg]]ê hat girtin. Ew bi hinceta ku xizmên PKKê li şaredariyên xwe bi kar tînin hatin sûcdarkirin. Piştî çend rojan bi şaredarên din re hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://apnews.com/69c66de8b9ed1ae9566be3724fa81b1d |sernav=Kurdish Mayors Resume Posts |malper=AP NEWS |roja-gihiştinê=2020-04-10 }}</ref> Girtina wan bû sedema nerazîbûneke berfireh ji aliyê siyasetmedarên [[Yekîtiya Ewropayê]] û [[Konseya Ewropayê]] ve, ku serokwezîrê tirk [[Bülent Ecevit]] tawanbar kirin ku teşwîq girtina siyasetmedarên hilbijartî kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ipsnews.net/2000/02/rights-turkey-kurdish-mayors-arrested/ |sernav=RIGHTS-TURKEY: Kurdish Mayors Arrested |malper=Inter Press Service |tarîx=2000-02-24 |roja-gihiştinê=2021-05-02 }}</ref> Di Adara 2003an de partiya HADEPê hat qedexekirin, bi sûcdariya ku piştgiriya [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) dike, û Çelik dûr ve tevlî DEHAPê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.refworld.org/docid/42df61ad2f.html |sernav=Refworld {{!}} Turkey: The situation and treatment of members, supporters and sympathizers of leftist parties, particularly the People's Democratic Party (HADEP) and Democratic People's Party (DEHAP) (January 2003 - September 2004) |malper=Refworld |roja-gihiştinê=2020-04-10 |ziman=en |paşnav=Refugees |pêşnav=United Nations High Commissioner for }}</ref> Di sala 2004an de Çelik nedizanî ku ji bo bibe şaredarê Amedê dest bi namzedê bike yan na, wî dixwest bi piştgirîya PKKê û li dijî îradeya partiya xwe ku [[Osman Baydemir]] wek namzedê şaredariyê hilbijartibû, serbixwe bibe namzet. Piştî hin gengeşeyan dev ji namzediya xwe berda û Baydemir azad bû ku bibe namzet.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |rr=87–88 |isbn=978-0-295-80082-0 |cih= |ziman=en }}</ref> Pişt re jî di nava ekîba parêzerên Öcalan de cih girt.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.scoop.co.nz/stories/WL0505/S00104/cablegate-southeast-turkey-press-summary-for-may-05-2005.htm |sernav=Cablegate: Southeast Turkey Press Summary for May 05, 2005 {{!}} Scoop News |malper=www.scoop.co.nz |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=en |paşnav=Wikileaks }}</ref> Di 26ê Gulana 2017an de ji ber lêpirsîna xebatên wî yên di [[Kongreya Civaka Demokratîk]] de hatibû binçavkirin,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/321233/diyarbakirda-3-siyasetci-tutuklandi |sernav=Diyarbakır'da 3 siyasetçi tutuklandı |malper=Evrensel.net |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr-TR |paşnav=Gazetesi |pêşnav=Evrensel }}</ref> lê di 14ê hezîrana heman salê de bi şertê darizandinê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteyolculuk.net/dtk-sorusturmasindan-tutuklanan-feridun-celik-mehmet-can-tekin-tahliye-edildi |sernav=DTK soruşturmasından tutuklanan Feridun Çelik ve Mehmet Can Tekin tahliye edildi |malper=Yolculuk Gazetesi |tarîx=2017-06-14 |roja-gihiştinê=2020-10-08 |ziman=tr }}{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=çiriya paşîn 2024 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:HADEP]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1966]] [[Kategorî:Kesên ji Amedê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]] [[Kategorî:Şaredarên Amedê]] qsqe8uq89catywkzqfcjy5877w6fb9z 0 23467 1877444 1876800 2024-11-26T22:42:04Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877444 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Ahmet Nejdet Sezer''' ([[Zimanê tirkî|tirkî]]: ''Ahmet Necdet Sezer''; jdb. 13ê îlon 1941an, [[Afyonkarahisar (parêzgeh)|Afyonkarahisar]], Tirkiye) dewletparêz û dadwerekî tirk e ku ji sala 2000 heta 2007 dehemîn serokkomarê [[Tirkiye]]yê kar kiriye. == Jiyana berê == Sezer li [[Afyonkarahisar (parêzgeh)|Afyonkarahisarê]] ji Ahmet Hamdi Sezer û Hatice Sezer ku bi eslê xwe tirkên makedonî bûn, jidayik bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-150259 |sernav=Çalışkan, dürüst ama biraz sert mizaçlı |tarîx=26 nîsan 2000 |roja-gihiştinê=24 gulan 2016 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/sezer-ailesi-siirlere-konu-olan-serez-den-5320721 |sernav=Sezer ailesi şiirlere konu olan Serez'den |tarîx=6 gulan 2000 }}</ref> Piştî ku di sala 1960an de Lîseya xwe li Afyonkarahisarê qedand, di sala 1962an de Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] destpêkir û dûr ve jî qedand û li Enqereyê dest bi karê dadgeriyê kir. Piştî leşkeriyê li Akademiya Leşkerî, pêşî li bajarên [[Pîran, Diyarbekir|Pîran]] û Yerkoyê dadger kir û piştre li Dadgeha Bilind a Enqereyê bû dadwerê çavdêriyê. Di sala 1978an de, ew LL.M. ji Fakulteya Hiqûqê ya Zanîngeha Enqereyê di hiqûqa sivîl de stand. == Serokkomarî (2000-2007) == Ew wek serokkomar hat hilbijartin û di 16 Gulan 2000an de sond xwar û bû yekem serokê dewleta Tirkiyeyê ku ji paşerojeke dadwerî hat. Maweya wî di 16ê Gulana 2007an de bi dawî bû, lê ji ber ku [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclisa Neteweyî ya Mezin]] a Tirkiyeyê nekaribû serokkomarekî nû hilbijêre, wî heta 28ê Tebaxa 2007ê wezîfeya xwe domand. Di 21 Sibat 2001an de, di civîneke Encumena Ewlekariya Netewî de di dema gengeşiyekê de, pirtûka qanûna bingehîn avêt ser serokwezîr [[Bülent Ecevit]]. Hin kes vê hilweşînê wekî sedema sereke ya ku wekî 'Çarşema Reş' tê zanîn, qeyranek mezin a aborî destnîşan dikin. Hinekên din îdia kirin ku reformên bilez ên ku ji ber muzakereyên endamtiyê yên bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re hatine xwestin û têkiliyên xurt ên Tirkiyeyê bi Fona Pere ya Navneteweyî re bûne sedema krîzê.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=IMF Stopped Central Bank From Giving Liquidity in 2001, said Erçel |url=http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=76143&ForArsiv=1 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20070929010840/http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=76143&ForArsiv=1 |roja-arşîvê=29 îlon 2007 |roja-gihiştinê=2007-08-30 |xebat=Referans }}</ref> Sezer li Tirkiyeyê parêzvanekî hişk ê [[Laîsîzm|laîktiyê]] bû, ku gelek caran cihê nakokiyê di navbera wî û [[Partiya Dad û Geşedanê]] de bû. Wî gelek caran eşkere îdia kir ku rejîma laîk a Tirkiyeyê di bin tehdîdê de ye. Sezer ji ber ku di wê baweriyê de ye ku ola [[îslam]]ê ji jinan re şelfê nayê ferzkirin, Sezer jinên parlemanterên ku çarşef li xwe kirine ji pêşwaziyên fermî yên ji serayê serokkomariyê dûr xist.<ref> {{Jêder-nûçe |sernav=Turkey's turmoil |url=https://www.economist.com/europe/2007/05/01/turkeys-turmoil |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=The Economist |issn=0013-0613 }}</ref> Di dema serokatiya xwe de 260 mehkûm efû kir, 202 ji wan çekdarên [[Siyaseta çepgir|çepgir]] ku hatibûn girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.worldtribune.com/worldtribune/07/front2454144.2006944446.html |sernav=World Tribune.com -- U.S. warns of rising terror threat to Westerners throughout Turkey |malper=web.archive.org |tarîx=2007-09-27 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927001534/http://www.worldtribune.com/worldtribune/07/front2454144.2006944446.html |url-status=dead }}</ref> (Ev cureyê efûkirinê dikare rasterast ji aliyê sûcdar an jî nûnerê qanûnî yê sûcdar ve were xwestin, lê ne hewce ye ku serlêdana siyasî û dadgehê were kirin.) Hin rêxistinan ji bo rexnekirina serokatiya Sezer efûkirinên bi vî rengî nîşan didin. Li aliyê din Sezer ji bo cezakirina kesên bi terorê re têkildar in jî qanûnên tundtir derxistin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2006/07/turkish-president-signs-controversial.php |sernav=JURIST - Paper Chase: Turkish president signs controversial anti-terror bill subject to court review |malper=web.archive.org |tarîx=2006-09-19 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2006-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060919200820/http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2006/07/turkish-president-signs-controversial.php |url-status=dead }}</ref> == Xebatên wî == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%;" !class="unsortable"| Bant ! Xebat û Nîşan ! Dewlet ! tarîx ! bajar ! class="unsortable"| Notkirin ! class="unsortable"| Çavkanî |- | [[Wêne:EST Order of the Cross of Terra Mariana - 1st Class BAR.svg|70px]] | Fermana Xaça Terra Mariana | {{EST}} | align=center| {{Ntsh|20020418}} 18ê nîsan 2002 | [[Tallinn]] | Tevlêbûna Terra Mariana yek ji wan notên herî bilind e ku ji hêla Serokê Estonya ve hatî dayîn. | <ref>{{Jêder-malper | url =http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/147683.asp |sernav=Sezer: 2002 sonuna kadar AB ile müzakere tarihi bekliyoruz |roja-gihiştinê=20 nîsan 2014 |tarîx=19 nîsan 2002 |weşanger=NTV.com.tr |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140421064458/http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/147683.asp |roja-arşîvê=21 nîsan 2014 }}</ref> |- |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{DEFAULTSORT:Sezer, Ahmet Nejdet}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1941]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1942]] [[Kategorî:Kesên ji Afyonkarahisarê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokkomarên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]] qualfso6lrd5m7cvamcnfa4w24fasub 1877445 1877444 2024-11-26T23:12:12Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir.) 1877445 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Ahmet Nejdet Sezer''' ([[Zimanê tirkî|tirkî]]: ''Ahmet Necdet Sezer''; jdb. 13ê îlon 1941an, [[Afyonkarahisar (parêzgeh)|Afyonkarahisar]], Tirkiye) dewletparêz û dadwerekî tirk e ku ji sala 2000 heta 2007 dehemîn serokkomarê [[Tirkiye]]yê kar kiriye. == Jiyana berê == Sezer li [[Afyonkarahisar (parêzgeh)|Afyonkarahisarê]] ji Ahmet Hamdi Sezer û Hatice Sezer ku bi eslê xwe tirkên makedonî bûn, jidayik bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-150259 |sernav=Çalışkan, dürüst ama biraz sert mizaçlı |tarîx=26 nîsan 2000 |roja-gihiştinê=24 gulan 2016 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/sezer-ailesi-siirlere-konu-olan-serez-den-5320721 |sernav=Sezer ailesi şiirlere konu olan Serez'den |tarîx=6 gulan 2000 }}</ref> Piştî ku di sala 1960an de Lîseya xwe li Afyonkarahisarê qedand, di sala 1962an de Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] destpêkir û dûr ve jî qedand û li Enqereyê dest bi karê dadgeriyê kir. Piştî leşkeriyê li Akademiya Leşkerî, pêşî li bajarên [[Pîran, Diyarbekir|Pîran]] û Yerkoyê dadger kir û piştre li Dadgeha Bilind a Enqereyê bû dadwerê çavdêriyê. Di sala 1978an de, ew LL.M. ji Fakulteya Hiqûqê ya Zanîngeha Enqereyê di hiqûqa sivîl de stand. == Serokkomarî (2000-2007) == Ew wek serokkomar hat hilbijartin û di 16 Gulan 2000an de sond xwar û bû yekem serokê dewleta Tirkiyeyê ku ji paşerojeke dadwerî hat. Maweya wî di 16ê Gulana 2007an de bi dawî bû, lê ji ber ku [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclisa Neteweyî ya Mezin]] a Tirkiyeyê nekaribû serokkomarekî nû hilbijêre, wî heta 28ê Tebaxa 2007ê wezîfeya xwe domand. Di 21 Sibat 2001an de, di civîneke Encumena Ewlekariya Netewî de di dema gengeşiyekê de, pirtûka qanûna bingehîn avêt ser serokwezîr [[Bülent Ecevit]]. Hin kes vê hilweşînê wekî sedema sereke ya ku wekî 'Çarşema Reş' tê zanîn, qeyranek mezin a aborî destnîşan dikin. Hinekên din îdia kirin ku reformên bilez ên ku ji ber muzakereyên endamtiyê yên bi [[Yekîtiya Ewropayê]] re hatine xwestin û têkiliyên xurt ên Tirkiyeyê bi Fona Pere ya Navneteweyî re bûne sedema krîzê.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=IMF Stopped Central Bank From Giving Liquidity in 2001, said Erçel |url=http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=76143&ForArsiv=1 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20070929010840/http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=76143&ForArsiv=1 |roja-arşîvê=29 îlon 2007 |roja-gihiştinê=2007-08-30 |xebat=Referans }}</ref> Sezer li Tirkiyeyê parêzvanekî hişk ê [[Laîsîzm|laîktiyê]] bû, ku gelek caran cihê nakokiyê di navbera wî û [[Partiya Dad û Geşedanê]] de bû. Wî gelek caran eşkere îdia kir ku rejîma laîk a Tirkiyeyê di bin tehdîdê de ye. Sezer ji ber ku di wê baweriyê de ye ku ola [[îslam]]ê ji jinan re şelfê nayê ferzkirin, Sezer jinên parlemanterên ku çarşef li xwe kirine ji pêşwaziyên fermî yên ji serayê serokkomariyê dûr xist.<ref> {{Jêder-nûçe |sernav=Turkey's turmoil |url=https://www.economist.com/europe/2007/05/01/turkeys-turmoil |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=The Economist |issn=0013-0613 }}</ref> Di dema serokatiya xwe de 260 mehkûm efû kir, 202 ji wan çekdarên [[Siyaseta çepgir|çepgir]] ku hatibûn girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.worldtribune.com/worldtribune/07/front2454144.2006944446.html |sernav=World Tribune.com -- U.S. warns of rising terror threat to Westerners throughout Turkey |malper=web.archive.org |tarîx=2007-09-27 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2007-09-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20070927001534/http://www.worldtribune.com/worldtribune/07/front2454144.2006944446.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> (Ev cureyê efûkirinê dikare rasterast ji aliyê sûcdar an jî nûnerê qanûnî yê sûcdar ve were xwestin, lê ne hewce ye ku serlêdana siyasî û dadgehê were kirin.) Hin rêxistinan ji bo rexnekirina serokatiya Sezer efûkirinên bi vî rengî nîşan didin. Li aliyê din Sezer ji bo cezakirina kesên bi terorê re têkildar in jî qanûnên tundtir derxistin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2006/07/turkish-president-signs-controversial.php |sernav=JURIST - Paper Chase: Turkish president signs controversial anti-terror bill subject to court review |malper=web.archive.org |tarîx=2006-09-19 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2006-09-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20060919200820/http://jurist.law.pitt.edu/paperchase/2006/07/turkish-president-signs-controversial.php |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Xebatên wî == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%;" !class="unsortable"| Bant ! Xebat û Nîşan ! Dewlet ! tarîx ! bajar ! class="unsortable"| Notkirin ! class="unsortable"| Çavkanî |- | [[Wêne:EST Order of the Cross of Terra Mariana - 1st Class BAR.svg|70px]] | Fermana Xaça Terra Mariana | {{EST}} | align=center| {{Ntsh|20020418}} 18ê nîsan 2002 | [[Tallinn]] | Tevlêbûna Terra Mariana yek ji wan notên herî bilind e ku ji hêla Serokê Estonya ve hatî dayîn. | <ref>{{Jêder-malper | url =http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/147683.asp |sernav=Sezer: 2002 sonuna kadar AB ile müzakere tarihi bekliyoruz |roja-gihiştinê=20 nîsan 2014 |tarîx=19 nîsan 2002 |weşanger=NTV.com.tr |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140421064458/http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/147683.asp |roja-arşîvê=21 nîsan 2014 }}</ref> |- |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{DEFAULTSORT:Sezer, Ahmet Nejdet}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1941]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1942]] [[Kategorî:Kesên ji Afyonkarahisarê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokkomarên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]] 2sw0fhf55gxfkdsmfo9612b86vputp5 0 24884 1877457 1877327 2024-11-27T04:39:47Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/templsubst.py|Bot]]: Şablonên ku otomatîk were [[Kategorî:Şablonên ku otomatîk were substkirin|subst:kirin]] hat subst:kirin 1877457 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} '''Piya''' kovareke bi [[kurdî]] (zazakî) û [[romî]] (tirkî) weşan kiriye û ji aliyê kesekî bi navê [[Ebubekir Pamukçu]] ve li [[Swêd]]ê derhatiye ye. Kovarê weşana xwe di nava salên [[1988]] heya [[1992]]an domandiye. Kovareke pesindarî û dirûşmeyî bûye û zimaneke li dijî doza gelê Kurd bikaraniye. Ji ber ku Ebubekir Pamukçu yek ji giregirên sîxuriya dewleta Tirk bû û di pirtûkên xwe de ''"Tirkbûna kurdan, tirkbûna zazayan"'' dianî zimên û berpirsiyarekî [[MHP]]yê bû, projekta ku bi van kovaran "Parçekirina hêz, zarave, ziman û devokên kurdî ji hev û parçekirina neteweya kurd" jî biserneket.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kovarên kurdî]] 4eham1qeidzkz97x4aaj8mm9adothbf 0 28284 1877367 1712907 2024-11-26T15:03:55Z Alpine liver 75389 1877367 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jiyan == Selim Sadak di sala 1954an li [[Hezex|Hezexê]] jidayik bû ye. Sadak di Enstîtûya Zanîstî a Amedê di beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwend û qedand. Sadak zewicî ye û deh zarokên xwe hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlementeya Tirkiyeyê ya sala 1991an de, ew bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re di Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de cih girt. Di Adara 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana pêk hat. Di 16ê hezîran 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê ve hat girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem ket girtîgehê.<ref>{{Cite web |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |title=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |website=archive.ipu.org |access-date=2022-10-23}}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-01-05}}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-12-12}}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |date= |access-date=12 December 2019 |last= |first=}}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt|Sêrtê]].<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] a8jz8aznnynp3aa9blvn67nus9q6r5u 1877368 1877367 2024-11-26T15:04:19Z Alpine liver 75389 Alpine liverî/ê navê [[Selîm Sadak]] weke [[Selim Sadak]] guhart: Misspelled title 1877367 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jiyan == Selim Sadak di sala 1954an li [[Hezex|Hezexê]] jidayik bû ye. Sadak di Enstîtûya Zanîstî a Amedê di beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwend û qedand. Sadak zewicî ye û deh zarokên xwe hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlementeya Tirkiyeyê ya sala 1991an de, ew bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re di Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de cih girt. Di Adara 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana pêk hat. Di 16ê hezîran 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê ve hat girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem ket girtîgehê.<ref>{{Cite web |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |title=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |website=archive.ipu.org |access-date=2022-10-23}}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-01-05}}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-12-12}}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |date= |access-date=12 December 2019 |last= |first=}}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt|Sêrtê]].<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] a8jz8aznnynp3aa9blvn67nus9q6r5u 1877372 1877368 2024-11-26T15:41:56Z MikaelF 935 /* Jiyan */ 1877372 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jiyan == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex|Hezexê]] ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] di beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwend û qedand. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlementeya Tirkiyeyê ya sala 1991an de, ew bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re di Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de cih girt. Di Adara 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana pêk hat. Di 16ê hezîran 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê ve hat girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem ket girtîgehê.<ref>{{Cite web |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |title=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |website=archive.ipu.org |access-date=2022-10-23}}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-01-05}}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-12-12}}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |date= |access-date=12 December 2019 |last= |first=}}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt|Sêrtê]].<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] 635ck9f26kd9gwzcw2ie69qerdohf6y 1877374 1877372 2024-11-26T15:58:59Z Penaber49 39672 1877374 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex|Hezexê]] ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlementeya Tirkiyeyê ya sala 1991an de, ew bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re di Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de cih girt. Di Adara 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana pêk hat. Di 16ê hezîran 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê ve hat girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem ket girtîgehê.<ref>{{Cite web |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |title=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |website=archive.ipu.org |access-date=2022-10-23}}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-01-05}}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-12-12}}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |date= |access-date=12 December 2019 |last= |first=}}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt|Sêrtê]].<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] lzet478jjse037jdfcgn0xrf0so59fp 1877376 1877374 2024-11-26T16:06:56Z Penaber49 39672 1877376 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex|Hezexê]] ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Cite web |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |title=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |website=archive.ipu.org |access-date=2022-10-23}}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Cite web |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-01-05}}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |title=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |website=www.europarl.europa.eu |access-date=2019-12-12}}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Cite web |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |title=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |website=Europarl |date= |access-date=12 December 2019 |last= |first=}}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt|Sêrtê]].<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] l0kul0y3utfsojj580k1h0pi17defsc 1877380 1877376 2024-11-26T16:12:19Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Lînk paqij kir, Navên ref-an rast kir.) 1877380 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex]]ê ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-05 }}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |tarîx= |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |paşnav= |pêşnav= }}</ref> === Piştre kariyera û dozgeriyê === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derket, ew di nav gundan gerîya û îmkanên damezrandina partiyeke nû ceriband.<ref name="Vick2005">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |sernav=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |malper=[[Washington Post]] |tarîx=6 çiriya pêşîn 2005 |paşnav=Vick |pêşnav=Karl }}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name="Vick2005" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên Adara 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest xist û di bin serokatiya DTPê de bû şaredarê bajarê [[Sêrt]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |sernav=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Lêbelê, di Kanûna 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji karên siyasetê hatin qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |sernav=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |tarîx=2011-10-07 |roja-gihiştinê=2022-10-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |roja-arşîvê=2011-10-07 }}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hate dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |sernav=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |malper=World Bulletin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |sernav=Siirt mayor Sadak will not be removed |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2019-01-05 |ziman=en }}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |sernav=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |malper=Bianet |tarîx=28 nîsan 2010 }}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |sernav=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |tarîx=2011-08-14 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Haber Monitor }}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |sernav=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |tarîx=2011-10-13 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Le Post }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] j3nl5bqn54wfqd6pa2jslfqw8x733s5 1877381 1877380 2024-11-26T16:13:50Z Penaber49 39672 1877381 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex]]ê ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-05 }}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |tarîx= |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |paşnav= |pêşnav= }}</ref> === Berdewamiya kariyera wî û lêpirsîn === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derketiye di nav gundan gerîya û derfetên damezrandina partiyeke nû diceribîne.<ref name=":0">{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |title=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |website=[[Washington Post]] |date=6 October 2005 |last=Vick |first=Karl}}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name=":0" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên di adara sala 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest dixe û wekê namzetên DTPê de bûye şaredarê bajarê [[Sêrt]]ê.<ref>{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |title=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}</ref> Lêbelê di kanûna sala 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji bo siyasetê hatine qedexekirin.<ref>{{Cite web |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |title=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |website=[[Hürriyet Daily News]] |date=2011-10-07 |access-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |archive-date=2011-10-07}}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hatiye dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Cite web |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |title=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |website=World Bulletin}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |title=Siirt mayor Sadak will not be removed |website=ANF News |access-date=2019-01-05 |language=en}}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Cite web |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |title=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |website=Bianet |date=28 April 2010}}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{cite web |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |title=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |date=2011-08-14 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Haber Monitor}}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{cite web |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |title=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |date=2011-10-13 |accessdate=2011-10-14 |publisher=Le Post}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] sq01g5rx401eyxqsvwzb53b4m5w5q4q 1877393 1877381 2024-11-26T17:12:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Navên ref-an rast kir, --Valahiyên nehewce.) 1877393 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex]]ê ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-05 }}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |tarîx= |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |paşnav= |pêşnav= }}</ref> === Berdewamiya kariyera wî û lêpirsîn === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derketiye di nav gundan gerîya û derfetên damezrandina partiyeke nû diceribîne.<ref name="Vick2005">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |sernav=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |malper=[[Washington Post]] |tarîx=6 çiriya pêşîn 2005 |paşnav=Vick |pêşnav=Karl }}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name="Vick2005" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên di adara sala 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest dixe û wekê namzetên DTPê de bûye şaredarê bajarê [[Sêrt]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |sernav=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Lêbelê di kanûna sala 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji bo siyasetê hatine qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |sernav=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |tarîx=2011-10-07 |roja-gihiştinê=2022-10-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |roja-arşîvê=2011-10-07 }}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hatiye dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |sernav=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |malper=World Bulletin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |sernav=Siirt mayor Sadak will not be removed |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2019-01-05 |ziman=en }}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |sernav=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |malper=Bianet |tarîx=28 nîsan 2010 }}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |sernav=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |tarîx=2011-08-14 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Haber Monitor }}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |sernav=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |tarîx=2011-10-13 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Le Post }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] 1xkbmv39180ok8pu9gfxas29o1cdrhi 1877472 1877393 2024-11-27T06:33:06Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877472 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex]]ê ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-05 }}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |tarîx= |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |paşnav= |pêşnav= }}</ref> === Berdewamiya kariyera wî û lêpirsîn === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derketiye di nav gundan gerîya û derfetên damezrandina partiyeke nû diceribîne.<ref name="Vick2005">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |sernav=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |malper=[[Washington Post]] |tarîx=6 çiriya pêşîn 2005 |paşnav=Vick |pêşnav=Karl }}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name="Vick2005" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên di adara sala 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest dixe û wekê namzetên DTPê de bûye şaredarê bajarê [[Sêrt]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |sernav=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Lêbelê di kanûna sala 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji bo siyasetê hatine qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |sernav=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |tarîx=2011-10-07 |roja-gihiştinê=2022-10-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |roja-arşîvê=2011-10-07 }}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hatiye dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |sernav=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |malper=World Bulletin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |sernav=Siirt mayor Sadak will not be removed |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2019-01-05 |ziman=en }}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |sernav=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |malper=Bianet |tarîx=28 nîsan 2010 }}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |sernav=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |tarîx=2011-08-14 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Haber Monitor }}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |sernav=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |tarîx=2011-10-13 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Le Post }}{{Mirin girêdan|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] j6nbdfqmcqmgava38y20srgnraakihf 1877478 1877472 2024-11-27T07:23:01Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/addtarix.py|Bot]]: Tarîx hat sererastkirin: {{[[Şablon:Mirin girêdan|Mirin girêdan]]}} 1877478 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2}} '''Selim Sadak''' (jdb. 1954, [[Hezex]], parêzgeha [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e. == Jînenîgarî == Selim Sadak di sala 1954an de li [[Hezex]]ê ji dayik bûye. Sadak di [[Enstîtûya Zanîstî a Amedê]] beşa [[Matematîknas|matematîk]] xwendiye. Sadak zewicî ye û deh zarokên wî hene.<ref name="okimdir.com">[http://www.okimdir.com/selim-sadak-biyografi.html Selim Sadak kimdir?], Okimdir.com, '''Erişim Tarihi:''' 6 December 2008.</ref> == Kariyera siyasî == Di hilbijartinên giştî yên parlemana Tirkiyeyê ya sala 1991an de, bi [[Leyla Zana]], [[Mahmut Alinak]], [[Hatîb Dicle]], [[Orhan Dogan]], [[Ahmet Türk]], [[Sırrı Sakık]] û [[Sedat Yurtdaş]] re wekê parlamenterên Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) de hatine hilbijartin. Di adara sala 1994an de parêzbendiya parlamenteriyê ji Selim Sadak, Orhan Dogan, Hatîb Dicle û Leyla Zana ji hatiye standin û di 16ê hezîrana sala 1994an de [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin û Selim Sadak tevî endamên din ên wê partiyê bêsedem hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/167/Tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians: 167th Council session |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}</ref> Li ser biryara Dadgeha Ewlekariya Dewletê di sala 1994an de 15 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn (ji aliyê [[Neteweyên Yekbûyî]] ev binpêkirina mafên mirovan ye).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-05 }}</ref> Di nîsana 2004an de, parlementa ewropî girtina Sadak şermezar kir û bi biryarekê hêviya betalkirina ceza kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Di hezîrana 2004an de bi biryara Dadgeha Temyîzê ya Tirkiyê hat berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/nt_zana_/nt_zana_en.pdf |sernav=Leyla Zana, European Parliament's Sakharov Prize Winner of 1995 |malper=Europarl |tarîx= |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |paşnav= |pêşnav= }}</ref> === Berdewamiya kariyera wî û lêpirsîn === Piştî ku Sadak ji girtîgehê derketiye di nav gundan gerîya û derfetên damezrandina partiyeke nû diceribîne.<ref name="Vick2005">{{Jêder-malper |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2005/10/06/as-turkey-reaches-out-kurdish-politicians-look-back/6359fc65-1727-45f2-9989-22f01b754dbb/ |sernav=As Turkey Reaches Out, Kurdish Politicians Look Back |malper=[[Washington Post]] |tarîx=6 çiriya pêşîn 2005 |paşnav=Vick |pêşnav=Karl }}</ref> Wê demê wî zehmet dît ku bêyî behsa [[Abdullah Öcalan]] partiyek kurdî nikare were damezrandin.<ref name="Vick2005" /> Sadak tevî Leyla Zana û Hatîb Dicle [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ava kir û di hilbijartinên herêmî yên di adara sala 2009an de ji sedî 49,4 ê dengan bi dest dixe û wekê namzetên DTPê de bûye şaredarê bajarê [[Sêrt]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/2009/illerde-durum/ |sernav=PARTİ İL SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}</ref> Lêbelê di kanûna sala 2009an de, hikûmeta Tirkiyeyê DTP ji ber têkiliya bi [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re (bê îhtîmal) qedexe kir û Selim Sadak, Ahmet Türk, [[Aysel Tugluk]], Leyla Zana û [[Nurettin Demirtaş]] 5 salan ji bo siyasetê hatine qedexekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |sernav=Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News |malper=[[Hürriyet Daily News]] |tarîx=2011-10-07 |roja-gihiştinê=2022-10-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20111007035823/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=constitutional-court-votes-to-xx-turkey-pro-kurdish-part-2009-12-11 |roja-arşîvê=2011-10-07 }}</ref> Di sala 2010an de ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeya Şaredariya Sêrtê hatiye dûrxistin, piştî ku ji sala 2008an de 10 meh cezayê girtîgehê hate birîn, li dijî vê biryarê hate girtin. Piştre jî Lijneya Giştî ya Dadgehên Îdareya Dewletê biryara Wezareta Karên Hundir a ji kar avêtina Sadak betal kir û biryar da ku heta dawiya hikûma xwe wek şaredarê Sêrtê bimîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.worldbulletin.net/politics/turkeys-council-of-state-overrules-sacking-of-mayor-over-pkk-propaganda-h96091.html |sernav=Turkey's Council of State overrules sacking of mayor over PKK propaganda |malper=World Bulletin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://anfenglish.com/news/siirt-mayor-sadak-will-not-be-removed-5975 |sernav=Siirt mayor Sadak will not be removed |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2019-01-05 |ziman=en }}</ref> Di 26ê nîsana 2010an de ji ber ku peyva [[Kurdistan]] bi kar aniye 1 sal cezayê girtîgehê û di salnameya 2010an de jî 10 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, ji ber ku nexşeya Kurdistan li ser kalenderê xwe de nîşan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/english/121608-1-year-and-10-months-in-jail-for-mayor-selim-sadak |sernav=1 Year and 10 Months in Jail for Mayor Selim Sadak |malper=Bianet |tarîx=28 nîsan 2010 }}</ref> Di tebaxa 2011an de li Dadgeha Cezayê Giran a Sêrtê 5 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn û piştre jî cezayê pereyan lê hat birîn (sedem naye zanin).<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/31997/siirt-mayor-selim-sadak39a-were-sentenced-to |sernav=Siirt Mayor Selim Sadak'a were sentenced to 5 months in prison |tarîx=2011-08-14 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Haber Monitor }}</ref> Di 7ê cotmeha 2011an de ji ber axaftineke di sala 2007an de ku ji aliyê dewleta tirk wekî propagandaya terorê hat ragihandin, li Dadgeha Amedê salek û 8 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.lepost.fr/article/2011/10/13/2612904_150-ans-de-prison-pour-trois-deputees-kurdes-dont-leyla-zana.html |sernav=150 ans de prison pour trois députées kurdes dont Leyla Zana |tarîx=2011-10-13 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=Le Post }}{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=çiriya paşîn 2024 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên Malper == * [http://www.selimsadak.com Malpera Selim Sadak] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324074929/http://www.selimsadak.com/ |date=2009-03-24 }} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1954]] [[Kategorî:Mêr]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]] bs327idqcqnn77ln8yafwwwep16u12f 0 31047 1877382 1782989 2024-11-26T16:14:23Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877382 wikitext text/x-wiki '''İlter Rezan''' (jdb. 1960 li [[Bakûrê Kurdistan]]) [[wênesaz]]ekî kurd e. İlter Rezan di sala 1960an de li [[Bakûrê Kurdistan]]ê ji dayîk bûye. Di navbera salên 1978 û 1980an de li [[Zanîngeha Pedagogiyê ya Enqerê]] xwendiye. Piştî kû bavî wî hat kuştin, wek [[penaberekî siyasî]] li [[Almanya]] bicîh buyê. Heta sala 1994an li Bajarê [[Freiburg]]ê li Zanîngeha Huner û Wênesaziyê xwendiye. Ji sala 1997an çar sala Serokatiya [[Yekitiya Wênesazên Kurdistan]]ê kiriye. Di navbera salên salên 1998 û 2004an endamtiya Hevgirtina Hunermendên Offenburg‘ê kiriye û ji sala 2000an heta 2007an li Dibistana Hunerî li [[Offenburg]]ê dersên şêwekariyê daye. Rêzan ji sala 1991an virve li welatên wek [[Almanya]], [[Belçîka]], [[Lûksembûrg]], [[Swîsre]], [[Awistirya]], [[Fransa]] û [[Polonya]]yê gelek pêşangeh û projeyên şexsî û hevpar vekirine. Ji ber serpêhatiyên wî, di nav xebatên wî de nirxên mirovatiyê cihekî bingehîn digrin. İlter Rêzan bi awa û teknîkên cûde di nav berhemên xwe de cîh didê wan nirxan. Balkêşe ku di piraniya berhemên wî de wêne û laşê mirov rola sereke dilîzin. {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Wênesaz]] f96pjdqkvibjd7fu6z8a9g2trsx6fe9 0 32008 1877464 1764236 2024-11-27T05:44:14Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877464 wikitext text/x-wiki '''Qado Şêrîn''' çîroknivîsê kurd e. Qado Sêrîn ji Rojavayê Kurdistanê ye, di sala 1967'an de, li gundê Naroz, li başûrê bajarê [[Qamişlo]], ji dayik bûye. Xwendina seretayî li gundê xwe, ji bo dibistanê şeş salan, rojane 7&nbsp;km diçû dibistana Kabaka, piştî dibistana seretayî tewa dike, li gel malbata xwe diçe Qamişlo daku xwendina xwe berdewam bike, piştî lîseyê werdigre, diçe bajarê Dêra Zorê daku Enstitutya Matemetîkê bixwîne. Wî çend salan karê mamostetiyê li dibistanên Qamişlo kiriye. Di sala 1995an de koçberî Hollenda dibe, û li wir dibe niştecî, û ta niha li wir dijî. Di 2006an de dizewice, du kurên wî bi navê Adaro û Pîroz hene. Di sala 1982an de dest bi nivîsandinê kiriye, ew bi tenê bi kurdî dinivîse. Çîroka wî ya pêşî ''Kortik'' di dawiya salên heştêyî de, di kovara Gurzek Gul de, yaku Konê Reş û Ebdilbaqî Huseynî derdixistin, belav bûye. Di sala 2011an de dibe endamê Hevgirtina nivîskarên Rojavayê Kurdistanê, piştî nakokî derdikevin û hevgirtin perçe dibe, Qado Şêrîn bi daxwiyaniyek fermî di 2015an de radiweste û ji rêxistinên nivîskaran dûr dikeve, çimkî nikare tev li nakokiyên nivîskaran bibe û şer û dijîtiya dostên xwe yên nivîskaran bike. Qado Şêrîn gelek çîrok, gotar, rexne û Qilçix di kovar û malperên internetî û rojnameyên Kurdî de belav kirine. Gelek hevpeyivînên televizyonî pêre hatine kirin. Ji sala 1982an ve karê nivîskariyê dike û pirtûka wî ya çîrokan ya bi navê ''Serok û Merok'' berhema wî ya yekem e di warê çîrokê de. Qado Şêrîn bêtir ji hemû cureyên din yên wêjeyê, kurteçîrokan dinivîsîne. Di 2009an de yekemîn pirtûk bi navê ''Serok û Merok'' ji weşanên dezgeha Sema ya Çandî û Hunerî çap kiriye. Qado bi şêweyê tinazî û qerf û hinek dinivîse. Babeta pirtûkê çîrok in û ev pirtûka ku ji 24 kurteçîrokan pêk tê 120 rûpel in ku nivîskar ev çîrok di navbera salên 1993 - 2006an de nivîsandine. Karîkatêrê li ser berga pêşiyê ji aliyê şêwekar Inayet Dîko ve hatiye çêkirin. Û berga paşiyê ji Fermanekê ku bi destxeta nivîskar hatiye danîn, naveroka fermanê jî ev e: Fermana 11an Ji serokê Rojhilat û Rojava, Bakur û Başûr, divê ji niha û pê ve hûn tenê vê durişmê ‘Bijî serokê me û bavê me ji bo keç û jinên me!’ li şûna ya berê ‘Bijî serok Qilçix!’ bilind bikin. Ê ji we ji vê duruşmeyê pêve bilind bike, ewê bê xazoq kirin, ta ku bimre. Serokê we û bavê we... Ji vê fermanê ku dişibihe fermanên sultanên Osmaniya, naveroka çîrokan diyar dibe û şêweyê nivîskar di nivîsandina çîrokê de xuya dibe, bi awayekî rexne di gel qerf û henekên civakî ku bi zimanekî gelêrî û rehet dixwaze hin aliyên civaka Kurda, saziyên wan ên siyasî, partî û rêvebiran rexne bike, û wan hişiyar bike bi wan qilçixên xwe, û dixwaze wan qerf û adetên nerind di civakê de bi riya wan nameyên xwe rake. Her wiha nivîskar Qado Şêrîn pirtûkek bi navê ''Stranên Mihemed Şêxo'' li gel Beha Şêxo amade û çap kiriye. Pirtûk danhev û amade kirina hemû helbestên stranên hunermendê nemir Mihemed Şêxo di pirtûkê de ye. Pêşgotina pirtûkê Qado nivîsandiye, têde qala jiyana hunermendê nemir dike, her wisa li ser şêweyê awaz, muzîk û stranên M.Ş nivîsandiye. Pirtûka Qado Şêrîn ya sêyemîn ''Ismaîl Emo, Bîr û Boçûnên we'' ye, ev pirtûk jî mîna ya berê danhev û amade kirine. Wî hemû gotar, nivîs, helwest, derbirîn û daxwiyaniyên li ser nemir Ismaîl Emo piştî mirina wî hatibûn nivîsandin, berhev kirine û li gel pêşgotinek dirêj di derbarê nemir de, di sala 2011an de li ba weşanxaneya HAN çap kiriye. Hêjayî gotinê ye ku Ismaîl Emo siyasetvanekî kurdê Rojavayê Kurdistanê bû, ji hemû aliyan ve dihat pejirandin û li cihê rêzê bû, dema mir serokê partiyek kurdî bû. Pirtûk 600 rûpel heye û bi kurdî û erebî ye. Qado Şêrîn di hevpeyvînek xwe de gotiye: “mirov bi pirtûkan nabe nivîskar”. Ji ber wê kêm pirtûkan çap dike, û baweriya wî jî ew e ku ji kîs xwe pirtûkan çap neke. Qado Şêrîn pênc salan, 2002-2007, sernivîseriya malpera TÎRÊJ a çandî, wêjeyî û hunerî kiriye, di 2007an de ji ber dem û rewşa kesane rawestiya, di dûv re malper jî hate girtin. Hêjayî gotinê ye ku malpera Tîrêj pencereya hemû nivîskaran bû, ji her çar perçeyên Kurdistanê û ji Europa kurdan têde dinivisandin û berhemên xwe yên wêjeyî têde diweşandin. Malperê bi du zimanan, [[kurdî]] û [[erebî]], weşan dikir. Qado di malpera Tîrêj de şêweyekî nû ji nivîsandinê, taybet bi xwe afirandibû, navê şêweyê xwe kiribû Qilçix, ew şêwe di navbera çîrok û gotarê de ye, qerf û hinek, ango tinazî û tije ken in. Di Qilçixan de rexne dikir, her wiha tinazê xwe hema hema bi her tiştî dikir. Hêjayî gotinê ye ku Qado ta niha bi wî şêweyî, qilçixan dinivîse. Her wisa di salên 2012-2015an de, sernivîseriya rojnameya ''Pênûsa Nû'', beşê kurdî kiriye, wî 34 hejmar derxistin û di dûv re rawestiyaye, lê rojname berdewam e. Rojname bi ser Hevgirtina nivîskaran ve ye, dema di 2015an de wek endamê Hevgirtinê rawestiya, wek sernivîserê rojnameyê jî rawestiya. Di 2003an de, xelata yekemîn ya pêşbirka kovara Zevî ji bo kurteçîrokê, wergirtiye. Her wisa gelek bawername û rêz lê girtin jî wergirtine. Qado Şêrîn di medya civakî de, ji bo parastin, hezkirin û fêrkirina zimanê kurdî, bi gelek çalakiyan rabûye, mîna Pêncşema Zimanê kurdî û xelata Ezîzê Omero. Mebest ji çalakiya Pêncşema Ziman ew bû ku, her kes di roja pêncşemê de hewl bide bi tenê bi kurdî binivîse, û xelata Ezîzê Omero (kurdekî Qomonistê navdar e, axaftina wî qaşo bi kurdî ye, lê hema hema hemû gotinên wî bi erebî ne, tenê bilêvkirin bi kurdî ye) wek xelata wêrankirina zimanê kurdî digha kesayetiyek kurd ya navdar, wek siyasetmedaran, dema li ser medyayê (TV, radyo...) bi kurdiyek çewt û xerab diaxivîn. Qado Şêrîn pirtûkan jî rexne dike, lê nehemû pirtûk, pirtûka ast blind. Malpera taybet ya Qado Şêrîn: [http://www.qadoserin.com/ www.qadoserin.com] == Berhem == Ta ana sê pirtûk derxistine: * Stranên Mihemed Şêxo. * Serok û Merok(çîrok). * Isma'îl Emo, Bîr û boçûn Nirxandinek di derbarê çîrokên pirtûka Serok û Merok de. [http://www.welateme.info/kurdi/modules.php?name=News&file=article&sid=2455&fbclid=IwAR3nufYnAvE-LsrdZuE5r3O08x2lwOzSTy9hqRYoMBPnGDLdbEw-NjXsUN8#.Xu3Ww2gzbDd{{Mirin girêdan|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [[ Serok û Merok(çîrok) <nowiki>]]</nowiki>]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çîroknivîsên kurd]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] [[Kategorî:Kesên ji Qamişloyê]] o9ou0qe5mwonw4bxlr3h7sc5j3yo614 1877471 1877464 2024-11-27T06:22:56Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/addtarix.py|Bot]]: Tarîx hat sererastkirin: {{[[Şablon:Mirin girêdan|Mirin girêdan]]}} 1877471 wikitext text/x-wiki '''Qado Şêrîn''' çîroknivîsê kurd e. Qado Sêrîn ji Rojavayê Kurdistanê ye, di sala 1967'an de, li gundê Naroz, li başûrê bajarê [[Qamişlo]], ji dayik bûye. Xwendina seretayî li gundê xwe, ji bo dibistanê şeş salan, rojane 7&nbsp;km diçû dibistana Kabaka, piştî dibistana seretayî tewa dike, li gel malbata xwe diçe Qamişlo daku xwendina xwe berdewam bike, piştî lîseyê werdigre, diçe bajarê Dêra Zorê daku Enstitutya Matemetîkê bixwîne. Wî çend salan karê mamostetiyê li dibistanên Qamişlo kiriye. Di sala 1995an de koçberî Hollenda dibe, û li wir dibe niştecî, û ta niha li wir dijî. Di 2006an de dizewice, du kurên wî bi navê Adaro û Pîroz hene. Di sala 1982an de dest bi nivîsandinê kiriye, ew bi tenê bi kurdî dinivîse. Çîroka wî ya pêşî ''Kortik'' di dawiya salên heştêyî de, di kovara Gurzek Gul de, yaku Konê Reş û Ebdilbaqî Huseynî derdixistin, belav bûye. Di sala 2011an de dibe endamê Hevgirtina nivîskarên Rojavayê Kurdistanê, piştî nakokî derdikevin û hevgirtin perçe dibe, Qado Şêrîn bi daxwiyaniyek fermî di 2015an de radiweste û ji rêxistinên nivîskaran dûr dikeve, çimkî nikare tev li nakokiyên nivîskaran bibe û şer û dijîtiya dostên xwe yên nivîskaran bike. Qado Şêrîn gelek çîrok, gotar, rexne û Qilçix di kovar û malperên internetî û rojnameyên Kurdî de belav kirine. Gelek hevpeyivînên televizyonî pêre hatine kirin. Ji sala 1982an ve karê nivîskariyê dike û pirtûka wî ya çîrokan ya bi navê ''Serok û Merok'' berhema wî ya yekem e di warê çîrokê de. Qado Şêrîn bêtir ji hemû cureyên din yên wêjeyê, kurteçîrokan dinivîsîne. Di 2009an de yekemîn pirtûk bi navê ''Serok û Merok'' ji weşanên dezgeha Sema ya Çandî û Hunerî çap kiriye. Qado bi şêweyê tinazî û qerf û hinek dinivîse. Babeta pirtûkê çîrok in û ev pirtûka ku ji 24 kurteçîrokan pêk tê 120 rûpel in ku nivîskar ev çîrok di navbera salên 1993 - 2006an de nivîsandine. Karîkatêrê li ser berga pêşiyê ji aliyê şêwekar Inayet Dîko ve hatiye çêkirin. Û berga paşiyê ji Fermanekê ku bi destxeta nivîskar hatiye danîn, naveroka fermanê jî ev e: Fermana 11an Ji serokê Rojhilat û Rojava, Bakur û Başûr, divê ji niha û pê ve hûn tenê vê durişmê ‘Bijî serokê me û bavê me ji bo keç û jinên me!’ li şûna ya berê ‘Bijî serok Qilçix!’ bilind bikin. Ê ji we ji vê duruşmeyê pêve bilind bike, ewê bê xazoq kirin, ta ku bimre. Serokê we û bavê we... Ji vê fermanê ku dişibihe fermanên sultanên Osmaniya, naveroka çîrokan diyar dibe û şêweyê nivîskar di nivîsandina çîrokê de xuya dibe, bi awayekî rexne di gel qerf û henekên civakî ku bi zimanekî gelêrî û rehet dixwaze hin aliyên civaka Kurda, saziyên wan ên siyasî, partî û rêvebiran rexne bike, û wan hişiyar bike bi wan qilçixên xwe, û dixwaze wan qerf û adetên nerind di civakê de bi riya wan nameyên xwe rake. Her wiha nivîskar Qado Şêrîn pirtûkek bi navê ''Stranên Mihemed Şêxo'' li gel Beha Şêxo amade û çap kiriye. Pirtûk danhev û amade kirina hemû helbestên stranên hunermendê nemir Mihemed Şêxo di pirtûkê de ye. Pêşgotina pirtûkê Qado nivîsandiye, têde qala jiyana hunermendê nemir dike, her wisa li ser şêweyê awaz, muzîk û stranên M.Ş nivîsandiye. Pirtûka Qado Şêrîn ya sêyemîn ''Ismaîl Emo, Bîr û Boçûnên we'' ye, ev pirtûk jî mîna ya berê danhev û amade kirine. Wî hemû gotar, nivîs, helwest, derbirîn û daxwiyaniyên li ser nemir Ismaîl Emo piştî mirina wî hatibûn nivîsandin, berhev kirine û li gel pêşgotinek dirêj di derbarê nemir de, di sala 2011an de li ba weşanxaneya HAN çap kiriye. Hêjayî gotinê ye ku Ismaîl Emo siyasetvanekî kurdê Rojavayê Kurdistanê bû, ji hemû aliyan ve dihat pejirandin û li cihê rêzê bû, dema mir serokê partiyek kurdî bû. Pirtûk 600 rûpel heye û bi kurdî û erebî ye. Qado Şêrîn di hevpeyvînek xwe de gotiye: “mirov bi pirtûkan nabe nivîskar”. Ji ber wê kêm pirtûkan çap dike, û baweriya wî jî ew e ku ji kîs xwe pirtûkan çap neke. Qado Şêrîn pênc salan, 2002-2007, sernivîseriya malpera TÎRÊJ a çandî, wêjeyî û hunerî kiriye, di 2007an de ji ber dem û rewşa kesane rawestiya, di dûv re malper jî hate girtin. Hêjayî gotinê ye ku malpera Tîrêj pencereya hemû nivîskaran bû, ji her çar perçeyên Kurdistanê û ji Europa kurdan têde dinivisandin û berhemên xwe yên wêjeyî têde diweşandin. Malperê bi du zimanan, [[kurdî]] û [[erebî]], weşan dikir. Qado di malpera Tîrêj de şêweyekî nû ji nivîsandinê, taybet bi xwe afirandibû, navê şêweyê xwe kiribû Qilçix, ew şêwe di navbera çîrok û gotarê de ye, qerf û hinek, ango tinazî û tije ken in. Di Qilçixan de rexne dikir, her wiha tinazê xwe hema hema bi her tiştî dikir. Hêjayî gotinê ye ku Qado ta niha bi wî şêweyî, qilçixan dinivîse. Her wisa di salên 2012-2015an de, sernivîseriya rojnameya ''Pênûsa Nû'', beşê kurdî kiriye, wî 34 hejmar derxistin û di dûv re rawestiyaye, lê rojname berdewam e. Rojname bi ser Hevgirtina nivîskaran ve ye, dema di 2015an de wek endamê Hevgirtinê rawestiya, wek sernivîserê rojnameyê jî rawestiya. Di 2003an de, xelata yekemîn ya pêşbirka kovara Zevî ji bo kurteçîrokê, wergirtiye. Her wisa gelek bawername û rêz lê girtin jî wergirtine. Qado Şêrîn di medya civakî de, ji bo parastin, hezkirin û fêrkirina zimanê kurdî, bi gelek çalakiyan rabûye, mîna Pêncşema Zimanê kurdî û xelata Ezîzê Omero. Mebest ji çalakiya Pêncşema Ziman ew bû ku, her kes di roja pêncşemê de hewl bide bi tenê bi kurdî binivîse, û xelata Ezîzê Omero (kurdekî Qomonistê navdar e, axaftina wî qaşo bi kurdî ye, lê hema hema hemû gotinên wî bi erebî ne, tenê bilêvkirin bi kurdî ye) wek xelata wêrankirina zimanê kurdî digha kesayetiyek kurd ya navdar, wek siyasetmedaran, dema li ser medyayê (TV, radyo...) bi kurdiyek çewt û xerab diaxivîn. Qado Şêrîn pirtûkan jî rexne dike, lê nehemû pirtûk, pirtûka ast blind. Malpera taybet ya Qado Şêrîn: [http://www.qadoserin.com/ www.qadoserin.com] == Berhem == Ta ana sê pirtûk derxistine: * Stranên Mihemed Şêxo. * Serok û Merok(çîrok). * Isma'îl Emo, Bîr û boçûn Nirxandinek di derbarê çîrokên pirtûka Serok û Merok de. [http://www.welateme.info/kurdi/modules.php?name=News&file=article&sid=2455&fbclid=IwAR3nufYnAvE-LsrdZuE5r3O08x2lwOzSTy9hqRYoMBPnGDLdbEw-NjXsUN8#.Xu3Ww2gzbDd{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=çiriya paşîn 2024 }} * [[ Serok û Merok(çîrok) <nowiki>]]</nowiki>]] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çîroknivîsên kurd]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] [[Kategorî:Kesên ji Qamişloyê]] ijux6x3cmei88fem0sveu7xv6fwz23v 0 33233 1877495 1340820 2024-11-27T09:46:37Z MikaelF 935 1877495 wikitext text/x-wiki '''Eynik''', '''gundê Eynikê''' ({{1928| عینك |ts=Eynik}}, [[tirkî]]: ''Gürgöze'') gundekî navçeya [[Misirc]]ê ye û ji şaredariya Misircê 3 km dûr disekine. Eslê gundiyên Eynikê tê gotin ji [[Eruh]]ê ye û ewan ji [[eşîra Heciyan]] e (ev eşîr bi giranî xwe li Eruh û Mûşê bi cih kiriye). Li gund ziyareteke pîroz heye û weke [[Ziyareta Şêx Ereb]] tê binavkirin. Gel bawer dike ku ax û ava ziyaretê ji nexweşiyên zerekeran baş e. Du mezrayên Eynikê hene, navê wan jî [[Birkê]] û [[Bireynê]] ne. {{Çk}} {{şitil}} {{Bajar û gundên Misircê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] b9lb5n80tmwuegu5z5r5n930sqfcksv 1877496 1877495 2024-11-27T09:49:04Z MikaelF 935 1877496 wikitext text/x-wiki '''Eynik''', '''gundê Eynikê''' ({{1928| عینك |ts=Eynik}}, [[tirkî]]: ''Gürgöze'') gundekî navçeya [[Misirc]]ê ye û ji şaredariya Misircê 3 km dûr disekine. Eslê gundiyên Eynikê tê gotin ji [[Eruh]]ê ye û ewan ji [[eşîra Heciyan]] e (ev eşîr bi giranî xwe li Eruh û Mûşê bi cih kiriye). Li gund ziyareteke pîroz heye û weke [[Ziyareta Şêx Ereb]] tê binavkirin. Gel bawer dike ku ax û ava ziyaretê ji nexweşiyên zerekeran baş e. Du mezrayên Eynikê hene, navê wan jî [[Birkê]] ({{1928| بركی |ts=Birkî) û [[Bireynê]] ne. {{Çk}} {{şitil}} {{Bajar û gundên Misircê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] nhww0xpu7l6z7izwnq6d6f804qtjuo1 1877497 1877496 2024-11-27T09:49:42Z MikaelF 935 1877497 wikitext text/x-wiki '''Eynik''', '''gundê Eynikê''' ({{1928| عینك |ts=Eynik}}, [[tirkî]]: ''Gürgöze'') gundekî navçeya [[Misirc]]ê ye û ji şaredariya Misircê 3 km dûr disekine. Eslê gundiyên Eynikê tê gotin ji [[Eruh]]ê ye û ewan ji [[eşîra Heciyan]] e (ev eşîr bi giranî xwe li Eruh û Mûşê bi cih kiriye). Li gund ziyareteke pîroz heye û weke [[Ziyareta Şêx Ereb]] tê binavkirin. Gel bawer dike ku ax û ava ziyaretê ji nexweşiyên zerekeran baş e. Du mezrayên Eynikê hene, navê wan jî [[Birkê]] ({{1928| بركی |ts=Birkî}}) û [[Bireynê]] ne. {{Çk}} {{şitil}} {{Bajar û gundên Misircê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] hkjzlwaqxrf8i665i6glmxbdkg63arz 1877498 1877497 2024-11-27T10:43:13Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/cavkanileke.py|Bot]]: {{[[Şablon:Çk|Çk]]}} kir {{[[Şablon:Çk|subst:Çk]]}}; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1877498 wikitext text/x-wiki '''Eynik''', '''gundê Eynikê''' ({{1928| عینك |ts=Eynik}}, [[tirkî]]: ''Gürgöze'') gundekî navçeya [[Misirc]]ê ye û ji şaredariya Misircê 3 km dûr disekine. Eslê gundiyên Eynikê tê gotin ji [[Eruh]]ê ye û ewan ji [[eşîra Heciyan]] e (ev eşîr bi giranî xwe li Eruh û Mûşê bi cih kiriye). Li gund ziyareteke pîroz heye û weke [[Ziyareta Şêx Ereb]] tê binavkirin. Gel bawer dike ku ax û ava ziyaretê ji nexweşiyên zerekeran baş e. Du mezrayên Eynikê hene, navê wan jî [[Birkê]] ({{1928| بركی |ts=Birkî}}) û [[Bireynê]] ne. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Bajar û gundên Misircê}} {{Kontrola otorîteyê}} {{şitil}} {{Kurdistan-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Gundên Misircê]] 94zd2mx6ihx40fv2tynol1h1xly7tqj 0 47672 1877377 1844393 2024-11-26T16:07:45Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877377 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Tren a las nubes cruzando Viaducto la Polvorilla.jpg|thumb|Trên]] [[Wêne:EC 370 at Mlčechvosty tunnel.jpeg|thumb|Trêneke [[Çekiya]]yê ji tûnelê derketiye]] '''Trên''' yek ji ambûrên veguhastinê ye. Ji lokomotîva kişîner (balrakêş) û [[vagon]]an pêk tê. Bi [[elektrîk]], [[komir]], [[mazot]]ê tê xebitandin. Hin lokomitîvên taybet hene ku bi enerjiyên din jî dixebitin. Trên li ser riyên hesînî ango [[rêhesin]]ê veguhastinê dike, diçe. == Dîroka trênê == Di destpêka 1800'î de li Brîtanyayê yekem ceribandina vegihastinê ya li ser rêhesinê hatiye kirin. Endezyar [[Richard Trevithick]] di [[6'ê reşemiyê]] [[1804]]'î de, 10 ton bar 16 km li ser rêhesinê veguhastiye. Ji bo wê 5 katjimêr pêwîst bûye. Stephenson, [[27'ê rezberê]] [[1825]]'î de li Skotlendayê di nava [[Darlingthon]] û [[Stockton]]ê de bar û rêwî veguhastiye. Lokomotîva wî saetê de 24 km ajotiye. Piştî van ceribandinan di nava 10 salan de rêhesina Brîtanyayê gihîştiye 2.000 kmyê. Sala 1831'î de li DYA, 1832 li Fransa, 1835 li Belçîka, 1837 li Rûsya û 1848'î de li Spanya rêhesin hatine bikaranîn. == Cureyên sereke yên trênê == * [[Trênên yekrakêş]], trênên ku bi yek rakêşek, yek lokomotîvekê tên kişandin ku bo her banê lokomotîv tên guhertin (îng. Push–pull train) * [[Trênên ajoker]], trênên elektrîkê, trênên ku lokomotîvên wan pê ve ne (îng. Multiple unit) == Ferhengoka trênê == * '''Tûftûf''', di zimanê zarokên biçûkan (pitik) de navê trênê * '''Trêna motordar''', bi motorê dixebite * '''Vagon''', cihên rêwî yan bar lê bardibin ên trênê, bi bandora erebî qeter (qatar) * '''Ban''', xeta trênê, bo mînak bana Amed û Sêwasê * '''Îstgeh''', rawestgehên trênê yên li ser banan (xetên trênê) * '''Ajovanê lokomotîvê''', ajovanê trênê * '''Bilêtnêr''', kondûktor * '''Raveka banê''', tarîfeya rê, tarîfeya xetê * '''Trêna lezgîn''', trênên ku di hêza wan >150 km/katjimêr in {{Raguhestin}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Trên| ]] etgcjgq4d9pa9c3h3w3l5dhs7i1x050 1877378 1877377 2024-11-26T16:08:06Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877378 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Tren a las nubes cruzando Viaducto la Polvorilla.jpg|thumb|Trên]] [[Wêne:EC 370 at Mlčechvosty tunnel.jpeg|thumb|Trêneke [[Çekya|Çekyayê]] ji tûnelê derketiye]] '''Trên''' yek ji ambûrên veguhastinê ye. Ji lokomotîva kişîner (balrakêş) û [[vagon]]an pêk tê. Bi [[elektrîk]], [[komir]], [[mazot]]ê tê xebitandin. Hin lokomitîvên taybet hene ku bi enerjiyên din jî dixebitin. Trên li ser riyên hesînî ango [[rêhesin]]ê veguhastinê dike, diçe. == Dîroka trênê == Di destpêka 1800'î de li Brîtanyayê yekem ceribandina vegihastinê ya li ser rêhesinê hatiye kirin. Endezyar [[Richard Trevithick]] di [[6'ê reşemiyê]] [[1804]]'î de, 10 ton bar 16 km li ser rêhesinê veguhastiye. Ji bo wê 5 katjimêr pêwîst bûye. Stephenson, [[27'ê rezberê]] [[1825]]'î de li Skotlendayê di nava [[Darlingthon]] û [[Stockton]]ê de bar û rêwî veguhastiye. Lokomotîva wî saetê de 24 km ajotiye. Piştî van ceribandinan di nava 10 salan de rêhesina Brîtanyayê gihîştiye 2.000 kmyê. Sala 1831'î de li DYA, 1832 li Fransa, 1835 li Belçîka, 1837 li Rûsya û 1848'î de li Spanya rêhesin hatine bikaranîn. == Cureyên sereke yên trênê == * [[Trênên yekrakêş]], trênên ku bi yek rakêşek, yek lokomotîvekê tên kişandin ku bo her banê lokomotîv tên guhertin (îng. Push–pull train) * [[Trênên ajoker]], trênên elektrîkê, trênên ku lokomotîvên wan pê ve ne (îng. Multiple unit) == Ferhengoka trênê == * '''Tûftûf''', di zimanê zarokên biçûkan (pitik) de navê trênê * '''Trêna motordar''', bi motorê dixebite * '''Vagon''', cihên rêwî yan bar lê bardibin ên trênê, bi bandora erebî qeter (qatar) * '''Ban''', xeta trênê, bo mînak bana Amed û Sêwasê * '''Îstgeh''', rawestgehên trênê yên li ser banan (xetên trênê) * '''Ajovanê lokomotîvê''', ajovanê trênê * '''Bilêtnêr''', kondûktor * '''Raveka banê''', tarîfeya rê, tarîfeya xetê * '''Trêna lezgîn''', trênên ku di hêza wan >150 km/katjimêr in {{Raguhestin}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Trên| ]] 90i4xl7l8zkwmcbbacj2j9wgmcu7ehl 1877400 1877378 2024-11-26T17:32:43Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Lînk paqij kir.) 1877400 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Tren a las nubes cruzando Viaducto la Polvorilla.jpg|thumb|Trên]] [[Wêne:EC 370 at Mlčechvosty tunnel.jpeg|thumb|Trêneke [[Çekya]]yê ji tûnelê derketiye]] '''Trên''' yek ji ambûrên veguhastinê ye. Ji lokomotîva kişîner (balrakêş) û [[vagon]]an pêk tê. Bi [[elektrîk]], [[komir]], [[mazot]]ê tê xebitandin. Hin lokomitîvên taybet hene ku bi enerjiyên din jî dixebitin. Trên li ser riyên hesînî ango [[rêhesin]]ê veguhastinê dike, diçe. == Dîroka trênê == Di destpêka 1800'î de li Brîtanyayê yekem ceribandina vegihastinê ya li ser rêhesinê hatiye kirin. Endezyar [[Richard Trevithick]] di [[6'ê reşemiyê]] [[1804]]'î de, 10 ton bar 16 km li ser rêhesinê veguhastiye. Ji bo wê 5 katjimêr pêwîst bûye. Stephenson, [[27'ê rezberê]] [[1825]]'î de li Skotlendayê di nava [[Darlingthon]] û [[Stockton]]ê de bar û rêwî veguhastiye. Lokomotîva wî saetê de 24 km ajotiye. Piştî van ceribandinan di nava 10 salan de rêhesina Brîtanyayê gihîştiye 2.000 kmyê. Sala 1831'î de li DYA, 1832 li Fransa, 1835 li Belçîka, 1837 li Rûsya û 1848'î de li Spanya rêhesin hatine bikaranîn. == Cureyên sereke yên trênê == * [[Trênên yekrakêş]], trênên ku bi yek rakêşek, yek lokomotîvekê tên kişandin ku bo her banê lokomotîv tên guhertin (îng. Push–pull train) * [[Trênên ajoker]], trênên elektrîkê, trênên ku lokomotîvên wan pê ve ne (îng. Multiple unit) == Ferhengoka trênê == * '''Tûftûf''', di zimanê zarokên biçûkan (pitik) de navê trênê * '''Trêna motordar''', bi motorê dixebite * '''Vagon''', cihên rêwî yan bar lê bardibin ên trênê, bi bandora erebî qeter (qatar) * '''Ban''', xeta trênê, bo mînak bana Amed û Sêwasê * '''Îstgeh''', rawestgehên trênê yên li ser banan (xetên trênê) * '''Ajovanê lokomotîvê''', ajovanê trênê * '''Bilêtnêr''', kondûktor * '''Raveka banê''', tarîfeya rê, tarîfeya xetê * '''Trêna lezgîn''', trênên ku di hêza wan >150 km/katjimêr in {{Raguhestin}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Trên| ]] 6i8ol2mwc8lefnm2avoi34o8r3k05wd 0 50540 1877384 1335498 2024-11-26T16:15:38Z Avestaboy 34898 1877384 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov | nav = Daniel Auber | navê_rastî = Daniel François Esprit Auber | wêne = D-F-E Auber.jpg | sernavê_wêne = Daniel Auber | roja_jidayikbûnê = [[29ê sibatê]] [[1782]] | cihê_jidayikbûnê = Caen ([[Fransa]]) | roja_mirinê = [[13ê gulanê]] [[1871]] | cihê_mirinê = [[Paris]] ([[Fransa]]) | hevwelatî = {{ala|Fransa}} | netewe = [[Fransî]] | pîşe = [[Bestekar]], [[muzîkvan]] }} '''Daniel François Esprit Auber''' (jdb. [[29ê sibatê]], [[1782]] - m. [[13ê gulanê]], [[1871]]) bestekarekî [[fransî]] bû. Her çiqas ku bavê Daniel bazirganek jî bû, wî ji hezkirina muzîkê xwe gihande [[London]]ê. Piştî perwerdehiya muzîkê ya li [[London]]ê, ew di sala 1804an de vegeriya [[Parîs]]ê û bi tevahî xwe tevlî hunerê kir. Di sala 1811an de operaya xwe ya yekemîn a bi navê "Julie" qedand. Piştî vê re bi bestekarê navdar ê [[îtalî]], [[Luigi Cherubini]] re xebitî. Jiyana wî bi amadekirina operayan di didome. Ew di sala 1871ê de li [[Parîs]]ê, di dema [[Komûnên Parîsê]] de dimire. == Hinek operayên wî == * ''L’erreur d’un moment'' ([[1805]], Salle Doyen, Paris) * ''Jean de Couvin'' (îlon [[1812]], Château de Chimay, [[Belçîka]]) * ''Le séjour militaire'' ([[27ê sibatê]] [[1813]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Le testament et les billets-doux'' ([[18ê îlonê]] [[1819]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Le bergère châtelaine'' ([[27ê kanûna paşîn]] [[1820]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Emma, ou La promesse imprudente'' ([[7ê tîrmehê]] [[1821]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Leicester, ou Le château de Kenilworth'' ([[25ê kanûna paşîn]] [[1823]] Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''La Neige, ou Le nouvel Éginhard'' ([[8ê çiriya pêşîn]] [[1823]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Vendôme en Espagne'' ([[5ê kanûna pêşîn]] [[1823]], Théâtre de l'Académie Royale de Musique, [[Parîs]]) * ''Les trois genres'' ([[27ê nîsanê]] [[1824]], Théâtre de l'Odéon, [[Parîs]]) * ''Le concert à la cour, ou La débutante'' ([[3ê hezîranê]] [[1824]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Léocadie'' ([[4ê çiriya paşîn]] [[1824]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Le Maçon'' ([[3ê gulanê]] [[1825]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Le timide, ou Le Nouveau séducteur'' ([[30ê gulanê]] [[1826]], Operaya Comique, [[Parîs]]) * ''Fiorella'' ([[28ê çiriya paşîn]] [[1826]], Comique Operası, [[Parîs]]) * ''La muette de Portici (Masaniello)'' ([[29ê sibatê]] [[1828]] Théâtre de l'Académie Royale de Musique, [[Parîs]]) {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bestekarên fransî]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1782]] [[Kategorî:Mirin 1871]] pat1ni8ht5tndo8j48u27brjcjuv391 0 53226 1877351 1876248 2024-11-26T12:38:08Z 45.81.147.250 1877351 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Kêm|tarîx=çiriya pêşîn 2024}} {{Agahîdank êl û eşîr | nav = Eşîra Sindî | wêne = | binwêne = | hoz = [[Çonêky]] <br>[[Psaxa]] <br>[[Boselê]]<br> Mala Acamê <br> Mamêzdînî<br> Şeranşî<br> Blleki<br>Perexî<br> Miçolî<br> Şîvermenî<br> [[Sofi]]<br> Neri<br> Sêxzdînî<br> <br>Benestani <br> | serekeşîr = | esîl = [[Kurd]] | ziman = [[Kurdî]] ([[kurmancî]]) | herêm = [[Zaxo]], [[Qileban]], [[Silopî]], [[Botan]], [[Hekarî]] | belavbûn = | gelhe = | ol = [[Îslam]] ([[sunîtî]]) }} '''Sindî''', navê eşîreke li Kurdistanê ye. Li herêma Sindî ya li navbera [[Duhok]], [[Zaxo]] û [[Botan]]-[[Hekarî|Hekariyê]] dijîn. Sindiyên di navbera Botan û Hekariyê de li bajaroka [[Qilaban]] dimînin. Li Tirkiyê li Hodane, Mola Şehbas, gundê Zeviyê, Roboskî, Hedriş, Yekmal, Şexon, Cizîr, Silopî û Mêrdînê jî gelek sindî dijîn.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya pêşîn 2024}} == Dîrok == Sindiyên kurd di dîrokê de dewleteka mezin ava kirine. Ev dewlet beriya 3500 salan e ava bûbû. Navê wê dewletê Împeretotiya Mitannî ye (5). Avakirina vê împeretoriyê jî wiha çêdibe Malbatek ji kurdan koçberê Hindistanê dibe. Li wir li herêma Sind niştecih dibin. Piştî demeke dirêj ji Hindistanê dîsa vedigerin welatê xwe Kurdistanê(6). Ji wan re dibêjin kurdên Sindê. Li pêşiyê tên Amedê. Li Amedê (Diyarbekir) dewletekê ava dikin. Riha (Urfa), Mêrdîn, Sîncarê jî bi dest xwe ve dihînin. Li Mêrdînê Weşukaniyê dikin paytext. Navê dewleta wan Mîtanî bû û navê çiyayê Metîna ji wir tê. (7)2 jinên delaltirîn ên di dîrokê de navdar ji wan Sindiyan bûn. Ew Nefertîtî û Nefertarî ne. Nefertîtî û Nefertarî şû bi Fîrewnên Misrê dikin.(8) Û li wir dest danîn ser rêvebertiya dewletê. Niha li Hindistanê herêma Sind heye û zimanê wan Sindiyanî ye. Li piştî hezar salan ev kurdên Sindî ji her alî ve bûn kurdên Îranî. Divê bê gotin ku peyva "Îran" ji "Aryenê" tê. Bi eslê xwe Kurdistan, Ermenistan, Azerbaycan... jî Îran in. Kurd Mezopotamiyên Îranî ne. Ango Mezopotamiyên Aryen in. Ji bavûkalên kurdan, farisan, Hindistaniyan, Pakistaniyan, Afxaniyan, Azeriyan, ingilîz, frensî, alman... re dibêjin "aryen". == Ocax/Icax == Eşîra Sindiyan li 14 [[Ocax|Icaxen]] [[Mala Acamme]], Mamizdeni, Pisaxa, Benestani,Coneki, Bosali,Neri,Sheranshi,Perexi,Mendozî,Mcoli,Bileki,Sofi,Shexesdeni û Shivameni belavdibe. 119 Gunden Eşîra Sindiyan === [[Boselê]] === # [[Boselê|Bosale]] # Zewka Bosale === Sheranshi === # Sheranshe # Behere === Sêxzdînî === # Nordîna === Perexi === # Perexê === Mendozî === # Kundok # Bazingüra === Bileki === # Karpete Bileka === [[Mala Acamme]] === # [[Derkar]] # Bandro # Banka Mala Shexe # Merge # Minini # kirannsh # Banka Mala Hocey # Banka Mala Axoy # Hedrîşê === Pisaxa === # Ava Gize # Bazingira # Petrome # Kirkirank # Kelok # Kundok # Grik Sindi # Grika Haci Islami # Darhozan # Marsis # Gewrîk === Sofi === # Pirbla # Cemke Delal # Zorava # Be Shilke # Derinke # Barkavere # Cemtri # Avlih # Ceme Mesolmete # Hodanê === Benestani === # Berzire # Karne # Mutifa # Kizave # Rabanka # Hewreze # Hawshine # Dashtmasake # Dashatmasek Mela # Dahleke Gundik # Dahlek Malek # Cem Mishko # Dornex # Desht Masek Çhem # War Sora # kukite silopi # gite silopi === Çonkî === # Bêxebarê # Sindava # Hizawa # Yosif Ava # Gundik Ayub # Mamîsa # Ser Silavke # Lêvo # Karpete # Alêşkê # Dasîkê # Nav Kandala # Gelî Dergel # Dere # Dahlika Çonêkiya # Harîna # Bêrsivê # Roboskê # Şiridê === Miçolî === # Qasroke # Mergashishe # Xerabe # Sorink === Nerî === # Derkar Nery # Gundik # Dercelal # Dahlik # Stavlan === Mamizdeni === # Behrava # Terike # Terik Erab # Terik Smo # Keberoke # Tawke # Xerababke # Emer Axa # Terik Hassan # Xilafte # Bacile === Shivarmeni === # Xwake # Bagoltke # Tîka # [[Berkevir, Zaxo|Berkevir]] # Spindaroke # Xerxabka # Zewke # Avgani # Serko == Gundên Masehiyan li Devera Sindiya == # Biglale # Elanîsh # Derashishe # Senate # Sharansha Felaha # Bersive # Levo # Hizawa # Nafkandala # Bacowae # Êrê # Deshte Texê # Behnone Sîndîya # Mergasora # Piraka # Benaxre # Der Abon # Pish Khabour # Her Gunda # Gondkosa == Têbînî == Li Dîf Jêderên Kevin û Axivtnên Babo Bapîran Gûllî û Sindî eşîreka Pêkve Bon Ta Salên ( 1919 ) Heta Nokejî Têkelîya Navbera Herdo eşîreta Ji Layê Çivakî û Keltorî Ve Zor Lêk Nêzîkin. == Dengbêjên Devera Sindiya == * Awaz Xabîrî Boseli * Serbest Boselî * Abdûlsitar Boselî * Hashim Boselî * Heval Îbrahîm Micoli * Mèhvan Sindî * Adil Sindî Shivermini * Razi Ubeyd Benstani Nave Huneri Razi Zaxoyi * Shivan Cegerxwin Coneki * Mihemmed Can Shivermeni * Zeravan Tahir Shivermeni Nave Huneri Zeravan Zaxoyi * Ahmed Xorshid Neman Neri * Eyaz Yusif Psaxa Nave Huneri Eyaz Zaxoyi * Husni Kizavi * Hejar Mohammed Shivermeni * Hejar Arif Coneki * Karwan Ahmed Sevo Coneki * Zeravan Lezgin Coneki * Emer Kizavi == Çend Navdarên Devera Sindiya == === [[Mala Acamme]] === * [[Shehbaz Salih]] * [[Mam Omar Salih]] * [[Sadiqe Emeri]] * [[Aliqado]] * [[Ebdulkarim Hamed]] * [[Salih Qasim]] * [[Ismail Seifadin]] * [[Mohammed Mirza]] * [[Izadin Saado]] * [[Hamid Isa]] * [[Abdullah isa şerîf]] * [[Azhat Jangir]] * [[Redwan Mirza]] * [[Said Abdulllah]] * [[Ismail Haci Latif]] * [[Tewter Hesen Yusif]] * [[Reşide salihe hedrişi]] === [[Boselê]] === * [[Elî Halo]] * [[Mohammed Xalid Boseli]] * [[Mehmud Halo]] * [[Naîf Boselî]] * [[Seîd Boselî]] * [[Emer Halo]] * [[Cemal Rashid Ismail]] * [[Hassan Shex Mistafa]] * [[Shex Mistafa Boseli]] * [[Mela Salih Boseli]] * [[Mela Smail Boseli]] * [[Mûsa Omer Boselî]] * [[Haci Qadir Boselî]] * [[Sagvan Halo]] === [[Psaxa]] === Psaxa ji Bakurê Kurdistanê, ji Wanê hatin e. Eslê xwe [[Garisan]] in. Silêman Axa Sindi seroke eşira sindiye. * [[Avdi Axa|Avdi Cemil Axa]] * [[Silêman Avdi Axa]] (Dr. Silêman) * [[Bıshar Axa]] * [[Ömer Bıshar Axa]] * [[Mohammed Macit]] * [[Ali Awni]] * [[Abdulla Bishar Axa]] * [[Hamid Hefzullah]] * [[Hamid Xasti]] * [[Selman Xorsho]] * [[Jebar Meho]] * [[Ismail Tabir]] * [[Said Sofi Osman]] * [[Alixan Hamid]] === [[Şivarmeni]] === * [[Bedirxan Sindî]] * [[Hecib Sindî]] * [[Silêman Hecî Bedrî]] * [[Reşîd Sindî]] * [[Hemza Hecî Bedrî]] * [[Elî Sindî]] * [[Mohammed Teyar]] * [[Arif Derwêş]] * [[Kovan Sindî]] === [[Çonekî]] === Çonekî Tên Hijmartin Ji Mezintirîn Beşa Sindiyan. * [[Mistafa Joma]] * [[Xedir Emer|Xedir Emer Bêxebarî]] * [[Hejer Ismail Cuno]] * [[Mohammed Semo|Mohammed Semo Duda]] * [[Hacî Xidir|Hacî Xidir Bêxebarî]] * [[Nurî Xidir|Nurî Xidir Bêxebarî]] * [[Abdullah Meho]] * [[Îsmaîl Abush]] * [[Eşîra sindiyan|Şahîn Şêxo Bêxebarî]] === [[Benestani]] === * [[Asmat Dino|Abdülrahman Dino]] * [[Mela Teha Dashtmesaki]] * [[Abdulrehman Dino|Ismet Dino]] * [[Seyidd Xalid]] * [[Sagvan Seyid Xalid]] * [[Mela Sediq Dornexi]] * [[Heji Reshid neamo|Heji Reshid Neamo Dornexi]] * Ahmedi Heji Reshidi Neamo === [[Nerî]] === * [[Dr.Rezgar Sindî]] * [[Mihamed Mûsa]] * [[Schibli Axa]] * [[stavlni|hussein omer stavlni]] * [[Emîn Masto]] * [[stavlni|Osman Hacî stavlni]] === [[Micoli]] === * [[Xalid Shexo]] * [[Musa Timi]] * [[Sherif Musa]] * [[Aziz Aziz]] * [[Sherif Sherif]] * [[Hamid Sherif]] * [[Selim Derwish]] === [[Sofi]] === * [[Haji Mestoye Abe]] * Haji Mohamed Mestoy * [[Osman Qasim]] * [[Mehama Qasim]] * [[Xelil Mahmud]] * [[Fehmi Ahmed Yousef]] * [[mela ahmed sofi]] === [[Mamizdeni]] === * [[Drbaz Kelesh]] * [[Osman Xalid]] * [[Salih Haci Ibrahim]] * [[Dindar Osman]] === [[Sheranshi]] === * [[Raof Mala Jami]] * [[Abdi Meho]] * [[Selim Ceto]] * [[Ismail Abdilkarim]] === [[Şêxzdîn]] === * [[Mîrşam Axa]] * [[Elî Betal]] * [[Betal Elî]] * [[Emîn Mohemed]] * [[Nezîr Nourdînî]] * [[Mela Hemîd]] * [[Hussên Tehlo]] === [[Perexi]] === * [[Ali Axaye Qasroki]] * [[Ismail Perexi]] * [[Abdi Ahmed Perexi]] * [[Faris Salih Perexi]] == Girêdayinên derve == * [https://www.facebook.com/SindiAsiret Malpere Eşîra Sindiyan] * [https://www.facebook.com/pages/Gunde-Derkare-Le-Devera-Sindiya/379332755428409 Malpere Gunde Derkare] * [https://www.facebook.com/pages/Gonde-Busele/221693774539868 Malpere Gunde Bosale] * [https://www.facebook.com/Mahmood.Halo Malpere Shehid Mahmoud Halo Bosali] {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Eşîrên Başûrê Kurdistanê]] rxxd4206wftuvm9fr9ve2qmfpd36gud 0 64898 1877473 1836718 2024-11-27T06:36:43Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877473 wikitext text/x-wiki {{Îslam}} '''Serdema zêrîn a îslamê''' navê serdema ku ji sedsala 8an û heta sedsala 13-14an de çêbûye û tê de [[zanist]], [[endezyarî]], [[teknolojî]], [[tucar]]tî, [[pîşesazî]], [[hunermend]], [[wêje]] û [[felsefe]] di nav cîhana [[misilman]]an de pir pêşve ketiye ye.<ref>http://m.jap.physiology.org/content/105/6/1877{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref><ref>http://www.bianet.org/bianet/kultur/76317-arap-biliminin-altin-cagi</ref> [[Wêne:Maqamat_hariri.jpg|thumb|Zanayan li pirtûkxaneya Abbasid , ji [[Maqama]]t ya [[Al-Hariri of Basra|al-Hariri]] li gorî [[Yahya ibn Mahmud al-Wasiti]], [[Bexda]], 1237 piştre Îsa.]] Li gorî hinekî çavkaniyan ev dewre heta sedsala 15an berxwedaye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.history-science-technology.com/Articles/articles%208.html |sernav=Kopîkirina arşîvê |roja-gihiştinê=2015-02-11 |archive-date=2015-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |url-status=dead }}</ref> Wê dewrê di nav misilmanan de pir [[zanistvan]] û [[fîlozof]]ên mezin derketine û gellekî vedîtin çêdikin. [[Fizîk]]vanê Fransî [[Pierre Curie]] ji bo nûvedan û pirtûkên misilman waha gotiye: {{Jêgirtin|''Li [[Endulus]]ê ji Misilmanan ji me re 30 pirtûk man, Ger ku ew pirtûkên hatin şewitandin ku hêjmara wan mîlyonekî bû nîvê wan xwe bigîhandana destê me, Em naha zûda di nav [[galaksî|galaksiyan]] de digeriyan''<ref>Erol Toy, Rojnameya Cumhuriyet, 30 Tîrmehê 1979.</ref>}} == Zanyarên navdar yên serdema zêrîn a îslamê == {{Gotara bingehîn|Lîsteya zanistvanên misilman}} * [[Cabir bin Heyan]] * [[Dînewerî]] * [[Îbn Sîna]] * [[Kindî]] * [[Xwarezmî]] * [[Bîrûnî]] * [[Îsmaîlê Cizîrî]] * [[Farabî]] * [[Bettanî]] * [[Îbn Sehl]] == Di serdema zêrîn a îslamê de rewşa kurd an == Li [[Kurdistan]]ê bi hatina [[Îslam]]ê û pijirandina [[misilman]]tiyê ve di nav [[kurd]]an de jî [[zanist]] pir pêşve ketiye.<ref>{{Jêder |sernav=Kopîkirina arşîvê |url=http://diyarbakirayder.com/index.php?option=com_content&view=article&id=304:kurtlerin-islamiyeti-kabulu-ve-diger-milletlerle-olan-iliskileri&catid=60:ali-haydar-bengi |tarîxa-gihiştinê=2015-02-15 |tarîxa-arşîvê=2016-03-12 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160312202731/http://diyarbakirayder.com/index.php?catid=60:ali-haydar-bengi&id=304:kurtlerin-islamiyeti-kabulu-ve-diger-milletlerle-olan-iliskileri&option=com_content&view=article |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Di sedsala 9an de li [[Rojhilata Kurdistanê]] zanistvanên weke [[Dînewerî]] û [[Îbn Quteybe]], Di dedsala 10an û heta sedsala 15an jî li her aliyê Kurdistanê [[fîlozof]], [[stêrnas]], [[endezyar]], [[wêje]]van, [[dîroknas]] û mirovên pir zana derkitine.<br> [[Ziryab]], [[Muhasibê Xelatî]], [[Îsmaîlê Cizîrî]], [[Fexredînê Exlatî]], [[Mûnîs]], [[Ebûlfida]], [[Kemaledînê Yûnis]], [[Şihabedînê Suhrewerdî]], [[Şemsedînê Şehrezûrî]], [[Îbn Xelikan]], [[Eliyê Herîrî]], [[Mehmûdê Kurdî]] û [[Mela Hesenê Bateyî|Melayê Batê]] ji vana tenê çend kes in.<ref>http://www.baweri.com/modules.php?name=News&file=article&sid=732</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://m.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-2-15727yy.htm |sernav=Kopîkirina arşîvê |tarîxa-gihiştinê=2015-02-18 |tarîxa-arşîvê=2015-06-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150626172132/http://m.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-2-15727yy.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Sîbernetîk]] ji aliyê zanistvanê kurd Îsmaîlê Cizîrî ve di [[Medreseya kurdî|Medreseyên kurdî]] de bingeha wî hate avêtin.<ref>http://rudaw.net/mobile/turkish/culture/010420161?ctl00_phMainContainer_phMain_ControlComments1_gvCommentsChangePage=2_5</ref> Di vê serdemê de [[wêjeya kurdî]] jî pir pêşve ketiye û pirtûkên bi [[zimanê kurdî]] têne nivîsandin.<ref>Prof. Dr. Qanatê Kurdo, Tarîxa Edebyata Kurdî, Öz-Ge Yayınları, Ankara, 1992.</ref> Li aliyê dinê jî di wê serdemê de kurdan gellekî dewletên serbixwe jî ava kirine, Ji wan dewlet û xanedanên kurd an hinek ev in; * [[Sadakiyan]] * [[Şedadî|Dewlata Şedadî]] * [[Merwanî|Dewleta Merwanî]] * [[Dewleta Anazî]] * [[Hezarhespî|Xanedana Hezarhespî]] * [[Dewleta Hesnewiyan]] * [[Dewleta Biweyhiyan]] * [[Dewleta Eyûbiyan]] == Wêne == <gallery> Wêne:"The Elephant Clock", Folio from a Book of the Knowledge of Ingenious Mechanical Devices by al-Jazari MET is57.51.23.R.jpg|Demjimêra fîlê a (Elceziri) Wêne:Al-Jazari - The Basin.jpg|(Ji bo destnimêjê, çêkirina [[Îsmaîlê Cizîrî]]) Wêne:Al-Jazari Automata 1205.jpg|Ji berhemên Îsmaîlê Cizîrî Wêne:Kamal2.jpg|Destnivîsê Kemaledîn Elfarisî Wêne:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-24-14.jpg|Qesra Elhemrayê, Spanya Wêne:Alchemy of Happiness.png|ji pirtûka [[Xezalî]] a Kimyayê saadat Wêne:Arabic herbal medicine guidebook.jpg|Ji pirtûkek qala gihayên şîfa dike Wêne:Al-jazari water device.jpg|Tasarima Elcizîrî Wêne:Tusi couple.jpg|Diyagrama [[Nesîredînê Tûsî]] Wêne:Folio Materia Medica Dioscurides Met 13.152.6.jpg|Amedekirina derman ji sedsala 13an Wêne:Ibn Sahl manuscript.jpg|Wênekî ji alîyê [[Îbn Sehl]] ve hatiye çêkirin şikestina ronahîyê nîşandaye, a optîkê Wêne:Lunar phases al-Biruni.jpg|Ev tabloya heyvê di sedsala 11an de ji aliyê zanyarê misilman [[Bîrûnî]] ve hatiye çêkirin. Wêne:AlSijziGeometric.jpg|Ji pirtûka [[Sîczî]] Wêne:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|Pela Cebirê a [[Xwarezmî]] Wêne:Al-Jahiz - pages from Kitaab al Hayawaan 4.jpg|Ji pirtûka [[Elcahiz]] Wêne:Conica of Apollonius of Perga fol. 162b and 164a.jpg|Wergera erebî ji latînî. Sedsala 9an ji a [[Pergeli Apollonius]] Wêne:Alhambra-Granada-2003.jpg|[[Elhamra]] Wêne:Corboba mezquita1.jpg|[[Mizgefta Kordobayê]], Wêne:Mosque Cordoba.jpg|Mizgefta Kordobayê, hindir Wêne:Spain Andalusia Cordoba BW 2015-10-27 13-54-14.jpg|Mizgeft Wêne:Al-Azhar University Minaret.jpg|[[Zanîngeha Elazher]] Wêne:Astrolabio andalusí Toledo 1067 (M.A.N.) 04.jpg|Astrolabekî Endulusê 1067. Wêne:Fragment of The Book of Secrets in the Results of Thoughts. 11th century.jpg|ji pirtûka Elmûradî. </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Îslam-şitil}} {{Zanist-şitil}} [[Kategorî:Çanda îslamê]] [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Misilman]] [[Kategorî:Sedsala 8an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 9an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 10an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 11an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 12an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 13an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Serdema zêrîn a îslamê| ]] [[Kategorî:Zanist]] es5zziipzx6rk09yu8t4pkgey7dwctp 1877476 1877473 2024-11-27T07:12:22Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877476 wikitext text/x-wiki {{Îslam}} '''Serdema zêrîn a îslamê''' navê serdema ku ji sedsala 8an û heta sedsala 13-14an de çêbûye û tê de [[zanist]], [[endezyarî]], [[teknolojî]], [[tucar]]tî, [[pîşesazî]], [[hunermend]], [[wêje]] û [[felsefe]] di nav cîhana [[misilman]]an de pir pêşve ketiye ye.<ref>http://m.jap.physiology.org/content/105/6/1877{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref><ref>http://www.bianet.org/bianet/kultur/76317-arap-biliminin-altin-cagi</ref> [[Wêne:Maqamat_hariri.jpg|thumb|Zanayan li pirtûkxaneya Abbasid , ji [[Maqama]]t ya [[Al-Hariri of Basra|al-Hariri]] li gorî [[Yahya ibn Mahmud al-Wasiti]], [[Bexda]], 1237 piştre Îsa.]] Li gorî hinekî çavkaniyan ev dewre heta sedsala 15an berxwedaye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.history-science-technology.com/Articles/articles%208.html |sernav=Kopîkirina arşîvê |roja-gihiştinê=2015-02-11 |roja-arşîvê=2015-04-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Wê dewrê di nav misilmanan de pir [[zanistvan]] û [[fîlozof]]ên mezin derketine û gellekî vedîtin çêdikin. [[Fizîk]]vanê Fransî [[Pierre Curie]] ji bo nûvedan û pirtûkên misilman waha gotiye: {{Jêgirtin|''Li [[Endulus]]ê ji Misilmanan ji me re 30 pirtûk man, Ger ku ew pirtûkên hatin şewitandin ku hêjmara wan mîlyonekî bû nîvê wan xwe bigîhandana destê me, Em naha zûda di nav [[galaksî|galaksiyan]] de digeriyan''<ref>Erol Toy, Rojnameya Cumhuriyet, 30 Tîrmehê 1979.</ref>}} == Zanyarên navdar yên serdema zêrîn a îslamê == {{Gotara bingehîn|Lîsteya zanistvanên misilman}} * [[Cabir bin Heyan]] * [[Dînewerî]] * [[Îbn Sîna]] * [[Kindî]] * [[Xwarezmî]] * [[Bîrûnî]] * [[Îsmaîlê Cizîrî]] * [[Farabî]] * [[Bettanî]] * [[Îbn Sehl]] == Di serdema zêrîn a îslamê de rewşa kurd an == Li [[Kurdistan]]ê bi hatina [[Îslam]]ê û pijirandina [[misilman]]tiyê ve di nav [[kurd]]an de jî [[zanist]] pir pêşve ketiye.<ref>{{Jêder |sernav=Kopîkirina arşîvê |url=http://diyarbakirayder.com/index.php?option=com_content&view=article&id=304:kurtlerin-islamiyeti-kabulu-ve-diger-milletlerle-olan-iliskileri&catid=60:ali-haydar-bengi |tarîxa-gihiştinê=2015-02-15 |tarîxa-arşîvê=2016-03-12 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160312202731/http://diyarbakirayder.com/index.php?catid=60:ali-haydar-bengi&id=304:kurtlerin-islamiyeti-kabulu-ve-diger-milletlerle-olan-iliskileri&option=com_content&view=article |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Di sedsala 9an de li [[Rojhilata Kurdistanê]] zanistvanên weke [[Dînewerî]] û [[Îbn Quteybe]], Di dedsala 10an û heta sedsala 15an jî li her aliyê Kurdistanê [[fîlozof]], [[stêrnas]], [[endezyar]], [[wêje]]van, [[dîroknas]] û mirovên pir zana derkitine.<br> [[Ziryab]], [[Muhasibê Xelatî]], [[Îsmaîlê Cizîrî]], [[Fexredînê Exlatî]], [[Mûnîs]], [[Ebûlfida]], [[Kemaledînê Yûnis]], [[Şihabedînê Suhrewerdî]], [[Şemsedînê Şehrezûrî]], [[Îbn Xelikan]], [[Eliyê Herîrî]], [[Mehmûdê Kurdî]] û [[Mela Hesenê Bateyî|Melayê Batê]] ji vana tenê çend kes in.<ref>http://www.baweri.com/modules.php?name=News&file=article&sid=732</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://m.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-2-15727yy.htm |sernav=Kopîkirina arşîvê |tarîxa-gihiştinê=2015-02-18 |tarîxa-arşîvê=2015-06-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150626172132/http://m.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-2-15727yy.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br>[[Sîbernetîk]] ji aliyê zanistvanê kurd Îsmaîlê Cizîrî ve di [[Medreseya kurdî|Medreseyên kurdî]] de bingeha wî hate avêtin.<ref>http://rudaw.net/mobile/turkish/culture/010420161?ctl00_phMainContainer_phMain_ControlComments1_gvCommentsChangePage=2_5</ref> Di vê serdemê de [[wêjeya kurdî]] jî pir pêşve ketiye û pirtûkên bi [[zimanê kurdî]] têne nivîsandin.<ref>Prof. Dr. Qanatê Kurdo, Tarîxa Edebyata Kurdî, Öz-Ge Yayınları, Ankara, 1992.</ref> Li aliyê dinê jî di wê serdemê de kurdan gellekî dewletên serbixwe jî ava kirine, Ji wan dewlet û xanedanên kurd an hinek ev in; * [[Sadakiyan]] * [[Şedadî|Dewlata Şedadî]] * [[Merwanî|Dewleta Merwanî]] * [[Dewleta Anazî]] * [[Hezarhespî|Xanedana Hezarhespî]] * [[Dewleta Hesnewiyan]] * [[Dewleta Biweyhiyan]] * [[Dewleta Eyûbiyan]] == Wêne == <gallery> Wêne:"The Elephant Clock", Folio from a Book of the Knowledge of Ingenious Mechanical Devices by al-Jazari MET is57.51.23.R.jpg|Demjimêra fîlê a (Elceziri) Wêne:Al-Jazari - The Basin.jpg|(Ji bo destnimêjê, çêkirina [[Îsmaîlê Cizîrî]]) Wêne:Al-Jazari Automata 1205.jpg|Ji berhemên Îsmaîlê Cizîrî Wêne:Kamal2.jpg|Destnivîsê Kemaledîn Elfarisî Wêne:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-24-14.jpg|Qesra Elhemrayê, Spanya Wêne:Alchemy of Happiness.png|ji pirtûka [[Xezalî]] a Kimyayê saadat Wêne:Arabic herbal medicine guidebook.jpg|Ji pirtûkek qala gihayên şîfa dike Wêne:Al-jazari water device.jpg|Tasarima Elcizîrî Wêne:Tusi couple.jpg|Diyagrama [[Nesîredînê Tûsî]] Wêne:Folio Materia Medica Dioscurides Met 13.152.6.jpg|Amedekirina derman ji sedsala 13an Wêne:Ibn Sahl manuscript.jpg|Wênekî ji alîyê [[Îbn Sehl]] ve hatiye çêkirin şikestina ronahîyê nîşandaye, a optîkê Wêne:Lunar phases al-Biruni.jpg|Ev tabloya heyvê di sedsala 11an de ji aliyê zanyarê misilman [[Bîrûnî]] ve hatiye çêkirin. Wêne:AlSijziGeometric.jpg|Ji pirtûka [[Sîczî]] Wêne:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|Pela Cebirê a [[Xwarezmî]] Wêne:Al-Jahiz - pages from Kitaab al Hayawaan 4.jpg|Ji pirtûka [[Elcahiz]] Wêne:Conica of Apollonius of Perga fol. 162b and 164a.jpg|Wergera erebî ji latînî. Sedsala 9an ji a [[Pergeli Apollonius]] Wêne:Alhambra-Granada-2003.jpg|[[Elhamra]] Wêne:Corboba mezquita1.jpg|[[Mizgefta Kordobayê]], Wêne:Mosque Cordoba.jpg|Mizgefta Kordobayê, hindir Wêne:Spain Andalusia Cordoba BW 2015-10-27 13-54-14.jpg|Mizgeft Wêne:Al-Azhar University Minaret.jpg|[[Zanîngeha Elazher]] Wêne:Astrolabio andalusí Toledo 1067 (M.A.N.) 04.jpg|Astrolabekî Endulusê 1067. Wêne:Fragment of The Book of Secrets in the Results of Thoughts. 11th century.jpg|ji pirtûka Elmûradî. </gallery> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Îslam-şitil}} {{Zanist-şitil}} [[Kategorî:Çanda îslamê]] [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Misilman]] [[Kategorî:Sedsala 8an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 9an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 10an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 11an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 12an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Sedsala 13an li Rojhilata Navîn]] [[Kategorî:Serdema zêrîn a îslamê| ]] [[Kategorî:Zanist]] cb3dvm9xf97m3mwmzuh0x386u1n48va 0 68707 1877385 1717396 2024-11-26T16:17:36Z Avestaboy 34898 1877385 wikitext text/x-wiki {{Pergala hikûmetan li cîhanê}} '''Monarşîya Destûrî''', '''Keyîtiya Makeqanûnî''', '''Şahîtiya Makeqanûnî''' an jî '''Monarşîya Parlamenter''' cure hikumdariyek e ku di sîstema wê ya îdarî de [[qanûna bingehîn|Destûra Bingehîn]] e qewet û karbidestiya [[key]] an jî [[şah]] kêm û sînor dike. Ji xeynî key [[meclîs]]ek jî heye û ev meclîs qanûnên xwe yan bi tenê yan jî bi hevkariya key derdixe. Kes dikare di Monarşîya Destûrî de wek formeke bêdem ji hikûmetê bibîne, ê ku îro jî heye; Gelek Monarşîyên Destûrî bi hev re Monarşîya Parlamenî, ji ber ku li Parlamen bandora dîyarker ku li ser sazkirina hikûmeteke heye. == Monarşîya Destûrî == {|class="wikitable" |- |'''Welat''' |'''Monarşî''' |'''Key / Keybanû''' |'''Nîşe''' |- |[[Andorra]] |Monarşîya Destûrî |Serokê [[Fransa]]yê û [[Metranê Urgellî]] |Struktura siyasî hata 1278 vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Awistralya]] |Monarşîya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth realm]], [[Michael Jeffery]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Behreyn]] |Monarşîya Nîv-Destûrî |[[Hamad ibn Isa al-Khalifah]] |"[[Emir]]" heta [[2002]] û vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Belçîka]] |Monarşîya Destûrî |[[Albert II]] | |- |[[Kanada]] |Monarşîya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]], [[Michaëlle Jean]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Danîmarka]] |Monarşîya Destûrî |[[Margrethe II]] | |- |[[Japon]] |Monarşîya Destûrî ([[împeratorî]]) |[[Akihito]] | |- |[[Swêd]] |Monarşîya Destûrî |[[Carl XVI Gustaf]] | |- |[[Spanya]] |Monarşîya Destûrî |[[Juan Carlos I]] | |- |[[Brîtanya]] |Monarşîya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]]: [[Guernsey]], [[Jersey]], [[Isle of Man]], [[Bermuda]], [[Cîbraltar]], [[Montserrat]], [[Saint Helena]], [[Girava Asensiyonê]], [[Tristan da Cunha]] |} == Binihêre jî == * [[Keyîtiya nîvmakeqanûnî]] * [[Keyîtiya serberdayî]] * [[Keyanî]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Interwiki conflict}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyaset-şitil}} [[Kategorî:Monarşî]] [[Kategorî:Siyaset]] orgiviyzpb0a9m9vllpb3n0dgsnelew 1877386 1877385 2024-11-26T16:20:00Z Avestaboy 34898 1877386 wikitext text/x-wiki {{Pergala hikûmetan li cîhanê}} '''Monarşîya Destûrî''', '''Keyîtiya Makeqanûnî''', '''Şahîtiya Makeqanûnî''' an jî '''Monarşîya Parlamenter''' cure hikumdariyek e ku di sîstema wê ya îdarî de [[qanûna bingehîn|Destûra Bingehîn]] e qewet û karbidestiya [[key]] an jî [[şah]] kêm û sînor dike. Ji xeynî key [[meclîs]]ek jî heye û ev meclîs qanûnên xwe yan bi tenê yan jî bi hevkariya key derdixe. Kes dikare di Monarşîya Destûrî de wek formeke bêdem ji hikûmetê bibîne, ê ku îro jî heye; Gelek Monarşîyên Destûrî bi hev re Monarşîya Parlamenî, ji ber ku li Parlamen bandora dîyarker ku li ser sazkirina hikûmeteke heye. == Monarşiya Destûrî == {|class="wikitable" |- |'''Welat''' |'''Monarşî''' |'''Key / Keybanû''' |'''Nîşe''' |- |[[Andorra]] |Monarşiya Destûrî |Serokê [[Fransa]]yê û [[Metranê Urgellî]] |Struktura siyasî hata 1278 vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Awistralya]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth realm]], [[Michael Jeffery]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Behreyn]] |Monarşiya Nîv-Destûrî |[[Hamad ibn Isa al-Khalifah]] |"[[Emir]]" heta [[2002]] û vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Belçîka]] |Monarşiya Destûrî |[[Albert II]] | |- |[[Kanada]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]], [[Michaëlle Jean]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Danîmarka]] |Monarşiya Destûrî |[[Margrethe II]] | |- |[[Japon]] |Monarşiya Destûrî ([[împeratorî]]) |[[Akihito]] | |- |[[Swêd]] |Monarşiya Destûrî |[[Carl XVI Gustaf]] | |- |[[Spanya]] |Monarşiya Destûrî |[[Juan Carlos I]] | |- |[[Brîtanya]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]]: [[Guernsey]], [[Jersey]], [[Isle of Man]], [[Bermuda]], [[Cîbraltar]], [[Montserrat]], [[Saint Helena]], [[Girava Asensiyonê]], [[Tristan da Cunha]] |} == Binihêre jî == * [[Keyîtiya nîvmakeqanûnî]] * [[Keyîtiya serberdayî]] * [[Keyanî]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Interwiki conflict}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyaset-şitil}} [[Kategorî:Monarşî]] [[Kategorî:Siyaset]] rldt6zjpftvfb9z8offq4ae8ixsql4h 1877387 1877386 2024-11-26T16:20:44Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877387 wikitext text/x-wiki {{Pergala hikûmetan li cîhanê}} '''Monarşiya Destûrî''', '''Keyîtiya Makeqanûnî''', '''Şahîtiya Makeqanûnî''' an jî '''Monarşiya Parlamenter''' cure hikumdariyek e ku di sîstema wê ya îdarî de [[qanûna bingehîn|Destûra Bingehîn]] e qewet û karbidestiya [[key]] an jî [[şah]] kêm û sînor dike. Ji xeynî key [[meclîs]]ek jî heye û ev meclîs qanûnên xwe yan bi tenê yan jî bi hevkariya key derdixe. Kes dikare di Monarşiya Destûrî de wek formeke bêdem ji hikûmetê bibîne, ê ku îro jî heye; Gelek Monarşîyên Destûrî bi hev re Monarşiya Parlamenî, ji ber ku li Parlamen bandora dîyarker ku li ser sazkirina hikûmeteke heye. == Monarşiya Destûrî == {|class="wikitable" |- |'''Welat''' |'''Monarşî''' |'''Key / Keybanû''' |'''Nîşe''' |- |[[Andorra]] |Monarşiya Destûrî |Serokê [[Fransa]]yê û [[Metranê Urgellî]] |Struktura siyasî hata 1278 vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Awistralya]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth realm]], [[Michael Jeffery]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Behreyn]] |Monarşiya Nîv-Destûrî |[[Hamad ibn Isa al-Khalifah]] |"[[Emir]]" heta [[2002]] û vir de{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} |- |[[Belçîka]] |Monarşiya Destûrî |[[Albert II]] | |- |[[Kanada]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]], [[Michaëlle Jean]]{{Çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}}. |- |[[Danîmarka]] |Monarşiya Destûrî |[[Margrethe II]] | |- |[[Japon]] |Monarşiya Destûrî ([[împeratorî]]) |[[Akihito]] | |- |[[Swêd]] |Monarşiya Destûrî |[[Carl XVI Gustaf]] | |- |[[Spanya]] |Monarşiya Destûrî |[[Juan Carlos I]] | |- |[[Brîtanya]] |Monarşiya Destûrî |[[Elizabeth II]] |[[Commonwealth]]: [[Guernsey]], [[Jersey]], [[Isle of Man]], [[Bermuda]], [[Cîbraltar]], [[Montserrat]], [[Saint Helena]], [[Girava Asensiyonê]], [[Tristan da Cunha]] |} == Binihêre jî == * [[Keyîtiya nîvmakeqanûnî]] * [[Keyîtiya serberdayî]] * [[Keyanî]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Interwiki conflict}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyaset-şitil}} [[Kategorî:Monarşî]] [[Kategorî:Siyaset]] 26jeot2mdlky8o5o1mjk7vn49jpijqv 4 70679 1877486 1876964 2024-11-27T08:39:10Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên bikarhêneran hat rojanekirin 1877486 wikitext text/x-wiki {{/ser}} <center> {|class="wikitable sortable" ! # ! Bikarhêner ! Hejmara guhartinan |- | 1 | {{b|Penaber49}} | 81890 |- | 2 | {{b|MikaelF}} | 78553 |- | 3 | {{b|Balyozxane}} | 67086 |- | 4 | {{b|Avestaboy}} | 63430 |- | 5 | {{b|Ghybu}} | 56771 |- | 6 | {{b|Erdal Ronahi}} | 21894 |- | 7 | {{b|Gomada}} | 16419 |- | 8 | {{b|Xwedêda}} | 12178 |- | 9 | {{b|Sayit25}} | 9902 |- | 10 | {{b|Bablekan}} | 9690 |- | 11 | {{b|Luqman}} | 9281 |- | 12 | {{b|Mohajeer}} | 8049 |- | 13 | {{b|Mors maku}} | 7848 |- | 14 | {{b|Baran Agir}} | 7542 |- | 15 | {{b|Bangin}} | 7395 |- | 16 | {{b|Şêr}} | 7348 |- | 17 | {{b|GPinkerton}} | 6523 |- | 18 | {{b|Ramikurd}} | 6292 |- | 19 | {{b|Takabeg}} | 5720 |- | 20 | {{b|Ferrus}} | 4966 |- | 21 | {{b|Alkd}} | 4570 |- | 22 | {{b|Dilovan Gervan}} | 3949 |- | 23 | {{b|Kurdodino}} | 3563 |- | 24 | {{b|Biyolojiyabikurdi}} | 3199 |- | 25 | {{b|Baran Ruciyar}} | 3123 |- | 26 | {{b|Cyrus the virus}} | 2994 |- | 27 | {{b|Bikarhêner}} | 2512 |- | 28 | {{b|Ahmetbeg}} | 2464 |- | 29 | {{b|Rasti}} | 1853 |- | 30 | {{b|Mehk63}} | 1758 |- | 31 | {{b|Guherto}} | 1740 |- | 32 | {{b|Diyako~kuwiki}} | 1725 |- | 33 | {{b|Cirano}} | 1689 |- | 34 | {{b|ئاسۆ}} | 1685 |- | 35 | {{b|Haco}} | 1654 |- | 36 | {{b|Cuneytewrares}} | 1458 |- | 37 | {{b|Bibliophile}} | 1429 |- | 38 | {{b|QazîKurd}} | 1423 |- | 39 | {{b|Xani~kuwiki}} | 1420 |- | 40 | {{b|Merivan}} | 1333 |- | 41 | {{b|Klk737dldj636do377eki3737}} | 1328 |- | 42 | {{b|KurdoChali}} | 1325 |- | 43 | {{b|Ilamxan}} | 1161 |- | 44 | {{b|Xweka}} | 1078 |- | 45 | {{b|Jiju}} | 1045 |- | 46 | {{b|Aras-real}} | 966 |- | 47 | {{b|Calak}} | 947 |- | 48 | {{b|Dilo2121}} | 937 |- | 49 | {{b|Zanistvan}} | 876 |- | 50 | {{b|Zeki}} | 851 |- | 51 | {{b|Piling}} | 749 |- | 52 | {{b|Cyrus abdi}} | 734 |- | 53 | {{b|RewşenBaran}} | 689 |- | 54 | {{b|Thothr}} | 671 |- | 55 | {{b|KureCewlik81}} | 663 |- | 56 | {{b|RezanTovjin}} | 660 |- | 57 | {{b|Bûraẍ Derdilî}} | 622 |- | 58 | {{b|KurdîmHeval}} | 605 |- | 59 | {{b|Silêman}} | 596 |- | 60 | {{b|Hamid}} | 591 |- | 61 | {{b|Sebriko}} | 587 |- | 62 | {{b|PanchoS}} | 573 |- | 63 | {{b|Alsace38}} | 552 |- | 64 | {{b|Reality006}} | 541 |- | 65 | {{b|Talizok}} | 538 |- | 66 | {{b|EmrahÖ}} | 521 |- | 67 | {{b|Webmaster}} | 520 |- | 68 | {{b|Makenzis}} | 517 |- | 69 | {{b|Baaqo92}} | 503 |- | 70 | {{b|Key Mîrza}} | 496 |- | 71 | {{b|Welat}} | 484 |- | 72 | {{b|Benyadem}} | 478 |- | 73 | {{b|Ferhad y}} | 459 |- | 74 | {{b|Aza}} | 450 |- | 75 | {{b|Wejevan}} | 437 |- | 76 | {{b|Khoshhat}} | 431 |- | 77 | {{b|MIKAEELL}} | 425 |- | 78 | {{b|Pathoschild}} | 416 |- | 79 | {{b|PowerBUL}} | 409 |- | 80 | {{b|Kurdî27}} | 409 |- | 81 | {{b|Pill}} | 407 |- | 82 | {{b|Irecmehrbexs}} | 399 |- | 83 | {{b|Ehmedbeg}} | 394 |- | 85 | {{b|Sakura emad}} | 393 |- | 84 | {{b|Cobar~kuwiki}} | 393 |- | 86 | {{b|Jiyanalpirani}} | 363 |- | 87 | {{b|E2m}} | 360 |- | 88 | {{b|Bohater~kuwiki}} | 323 |- | 89 | {{b|Mêzgir}} | 320 |- | 91 | {{b|LA2}} | 302 |- | 90 | {{b|Derbaz}} | 302 |- | 92 | {{b|Rokarali}} | 300 |- | 93 | {{b|Nesimis}} | 297 |- | 94 | {{b|Fawaz rengzerî}} | 292 |- | 96 | {{b|Bargiranewe}} | 283 |- | 95 | {{b|Edo Makuyî}} | 283 |- | 97 | {{b|Kêzê}} | 277 |- | 98 | {{b|Liesel}} | 276 |- | 99 | {{b|Paraw}} | 275 |- | 100 | {{b|Weşanvan}} | 268 |} 602fssojnsfb4sjr6snhk690gq8aq0x 0 83746 1877389 1870499 2024-11-26T16:42:47Z Makenzis 35367 /* Statîstîk */ 1877389 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=tebax 2024}} {{Agahîdank yaneya futbolê | navê_yaneyê = FK Sūduva | logo = | logo_firehî = | logo_binnivîs = | navê_tev = Futbolo klubas Sūduva | bernavk = Sūduviečiai | navê_pêşanî = | damezrandin = [[1968]] | reng = {{Reng box|#FFFFFF|Spî|border=grey}}{{Reng box|#ff0000|Sor|White|border=grey}}{{Reng box|#000000|Reş|White|border=grey}} | stadyum = [[Marijampolės futbolo arena|Hikvision Arena]] | zerengî = 6.400 | şampiyona = [[A lyga]] | darayîvan = | serok = [[Vidmantas Murauskas]] | rahêner = [[Dovydas Lastauskas]] | malper = [http://www.fksuduva.lt suduva.lt] <!-- Xelat ----> | xelat_neteweyî = | xelat_navneteweyî = <!-- Mayo: mal --> | pattern_la1 = _domzale1819t | pattern_b1 = _domzale1819t | pattern_ra1 = _domzale1819t | pattern_sh1 = _redsides | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF <!-- Mayo: deplasman --> | pattern_la2 = _getafe1718a | pattern_b2 = _getafe1718a | pattern_ra2 = _getafe1718a | pattern_sh2 = _whitesides | pattern_so2 = | leftarm2 = FF0000 | body2 = FF0000 | rightarm2 = FF0000 | shorts2 = FF0000 | socks2 = FF0000 <!-- Mayo: sêyem --> | pattern_la3 = _temuco18a | pattern_b3 = _temuco18a | pattern_ra3 = _temuco18a | pattern_sh3 = _whitesides | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Futbolo klubas Sūduva''', yaneyeke [[futbol]]ê ya [[Lîtvanya]]yê ye. Di sala [[1968]]an de hatiye damezrandin. Xwedî yarigeheke bi navê [[Marijampolės futbolo arena]] e. Di [[lîga yekem a Lîtvanyayê]] de cih digire û yek ji sê tîmên [[Marijampolė]]ê ye. Heya niha 3 carî şampiyoniya A Lîga yê Litvaneyê bidestxistiye. == Serkevtinên lîgê == '''[[A lyga]]: 3''' :2017, 2018, 2019 '''[[LFF taurė]]: 3''' :2006, 2009, 2019 '''[[Supertaurė]]: 4''' :2009, 2018, 2019, 2022<ref>https://www.sportas.lt/naujiena/451019/11-m-baudiniu-serijos-metu-triumfaviusi-suduva-iskovojo-lff-supertaure</ref> == Statîstîk == {|class="wikitable" ! Werz ! Ast ! Kom ! Pozisyon ! Çavkanî |- | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2000''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(P.)'' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://almis.sritis.lt/ltu00lyga2s.html</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2001''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito01.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2002''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito02.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2003''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito03.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2004''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito04.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2005''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito05.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2006''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2007''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2008''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2023''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2024''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| '''9.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2025''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFF" style="text-align:center;"| '''.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref> |- |} == Çavkanî == {{çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.fksuduva.lt/ Malpera fermî ya Suduva] * [https://www.facebook.com/fksuduva/ FK Sūduva: facebook] * [https://alyga.lt/komanda/suduva FK Sūduva: alyga.lt] * [https://int.soccerway.com/teams/lithuania/fk-suduva/1409/ FK Sūduva: Soccerway] * [https://www.sofascore.com/team/football/fk-suduva-marijampole/5343 FK Sūduva: Sofascore] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/fk-suduva-marijampole/15841/ Globalsportsarchive] {{Kontrola otorîteyê}} {{Futbol-şitil}} {{DEFAULTSORT:Suduva}} [[Kategorî:Avabûnên 1921ê li Lîtvanyayê]] [[Kategorî:Futbol]] [[Kategorî:Yaneyên futbolê ji Lîtvanyayê]] mjpxt7hdsfqw6fx6i4j9d43h6yzdiga 1877419 1877389 2024-11-26T17:53:22Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1877419 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=tebax 2024}} {{Agahîdank yaneya futbolê | navê_yaneyê = FK Sūduva | logo = | logo_firehî = | logo_binnivîs = | navê_tev = Futbolo klubas Sūduva | bernavk = Sūduviečiai | navê_pêşanî = | damezrandin = [[1968]] | reng = {{Reng box|#FFFFFF|Spî|border=grey}}{{Reng box|#ff0000|Sor|White|border=grey}}{{Reng box|#000000|Reş|White|border=grey}} | stadyum = [[Marijampolės futbolo arena|Hikvision Arena]] | zerengî = 6.400 | şampiyona = [[A lyga]] | darayîvan = | serok = [[Vidmantas Murauskas]] | rahêner = [[Dovydas Lastauskas]] | malper = [http://www.fksuduva.lt suduva.lt] <!-- Xelat ----> | xelat_neteweyî = | xelat_navneteweyî = <!-- Mayo: mal --> | pattern_la1 = _domzale1819t | pattern_b1 = _domzale1819t | pattern_ra1 = _domzale1819t | pattern_sh1 = _redsides | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF <!-- Mayo: deplasman --> | pattern_la2 = _getafe1718a | pattern_b2 = _getafe1718a | pattern_ra2 = _getafe1718a | pattern_sh2 = _whitesides | pattern_so2 = | leftarm2 = FF0000 | body2 = FF0000 | rightarm2 = FF0000 | shorts2 = FF0000 | socks2 = FF0000 <!-- Mayo: sêyem --> | pattern_la3 = _temuco18a | pattern_b3 = _temuco18a | pattern_ra3 = _temuco18a | pattern_sh3 = _whitesides | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Futbolo klubas Sūduva''', yaneyeke [[futbol]]ê ya [[Lîtvanya]]yê ye. Di sala [[1968]]an de hatiye damezrandin. Xwedî yarigeheke bi navê [[Marijampolės futbolo arena]] e. Di [[lîga yekem a Lîtvanyayê]] de cih digire û yek ji sê tîmên [[Marijampolė]]ê ye. Heya niha 3 carî şampiyoniya A Lîga yê Litvaneyê bidestxistiye. == Serkevtinên lîgê == '''[[A lyga]]: 3''' :2017, 2018, 2019 '''[[LFF taurė]]: 3''' :2006, 2009, 2019 '''[[Supertaurė]]: 4''' :2009, 2018, 2019, 2022<ref>https://www.sportas.lt/naujiena/451019/11-m-baudiniu-serijos-metu-triumfaviusi-suduva-iskovojo-lff-supertaure</ref> == Statîstîk == {|class="wikitable" ! Werz ! Ast ! Kom ! Pozisyon ! Çavkanî |- | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2000''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(P.)'' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://almis.sritis.lt/ltu00lyga2s.html</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2001''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito01.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2002''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito02.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2003''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito03.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2004''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito04.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2005''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito05.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2006''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2007''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2008''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2023''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2024''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| '''9.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2025''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFF" style="text-align:center;"| '''.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref> |- |} == Çavkanî == {{çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.fksuduva.lt/ Malpera fermî ya Suduva] * [https://www.facebook.com/fksuduva/ FK Sūduva: facebook] * [https://alyga.lt/komanda/suduva FK Sūduva: alyga.lt] * [https://int.soccerway.com/teams/lithuania/fk-suduva/1409/ FK Sūduva: Soccerway] * [https://www.sofascore.com/team/football/fk-suduva-marijampole/5343 FK Sūduva: Sofascore] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/fk-suduva-marijampole/15841/ Globalsportsarchive] {{Kontrola otorîteyê}} {{Futbol-şitil}} {{DEFAULTSORT:Suduva}} [[Kategorî:Avabûnên 1968an li Lîtvanyayê]] [[Kategorî:Avabûnên 1921ê li Lîtvanyayê]] [[Kategorî:Futbol]] [[Kategorî:Yaneyên futbolê ji Lîtvanyayê]] e48ba9kra3s8iijcz8viug7h4wcc8fb 0 84978 1877456 1852598 2024-11-27T04:31:50Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877456 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | titlestyle = | title = Miss Grand International Organisation | abovestyle = background:#CD9B1D; | above = <big>Miss Grand International</big> | subheaderstyle = background-color:#CDAD00; | labelstyle = background-color:#CDAD00; | subheader = มิสแกรนด์อินเตอร์เนชันแนล | subheader2 = | image = [[Wêne:Crown for Miss Grand International (2019-2021).jpg|250px]] | caption = ''Crown for Miss Grand International winner'' | headerstyle = background:Goldenrod; | labelstyle = background:#EEE685; | datastyle = | header2 = Agahdariya Giştî | label3 = Kinkirî | data3 = MGI | label4 = Awa | data4 = Şîrket | label5 = Moto | data5 = {{En}} Stop the wars and violence | header6 = Dîrok | label7 = Damezrandî | data7 = {{Destpêka dem û temen|2013|11|06}} | label8 = Avaker | data8 = {{Ala|Taylenda}} Nawat Itsaragrisil | header9 = Serekî | label10 = Serok | data10 = {{Sembola alayê|Taylenda}} Nawat Itsaragrisil | label11 = Cîgirê Serok | data11 = {{Sembola alayê|Taylenda}} Teresa Chaivisut | label12 = Miss Grand international | data12 = {{Sembola alayê|Venezuela}} Valentina Figuera <small>(2019)</small> | label13 = Dewer | data13 = Li çaraliyê cîhanê | label14 = Ofîsa serekê | data14 = {{Sembola alayê|Taylenda}} [[Bangkok]], [[Taylenda]] | label15 = Cîh | data15 = 1213/414, Soi Lat Phrao 94 (Pancha Mit), Lat Phrao Road, Phapphla, Wang Thonglang, [[Bangkok]], [[Taylenda]] | label16 = Endam | data16 = > 70 welatan/xakan | header17 = Rêxistina têkildar | label18 = Rêxistiya dê û bavan | data18 = Miss Grand International Co, Ltd. | label19 = rêxistina jêr | data19 = Miss Grand Thailand | header20 = Medyaya serhêl | label21 = Malpera fermî | data21 = {{URL|http://www.missgrandinternational.com/|MissGrandInternational.com}} | belowstyle = | below = [[Wêne:Facebook Logo (2019).png|25px|link=https://www.facebook.com/MISSGRANDINTERNATIONAL]]&nbsp;[[Wêne:Instagram logo 2016.svg|25px|link=https://www.instagram.com/missgrandinternational/]]&nbsp;[[Wêne:Twitter Logo.png|25px|link=https://twitter.com/MissGrandInter]]&nbsp;[[Wêne:Youtube logo.png|25px|link=https://www.youtube.com/user/missgrandinter]]<br />[[Wêne:Gnome globe current event.svg|25px]] ''[[:es:Miss Grand Internacional 2020|Miss Grand International 2020]]'' }} '''Miss Grand International''', rinda cîhanê yek ji pêşbaziyên bedewîtiyê ye ku ji sala 2013'yê ve tê lidarxistin. Ji hêla karsazvanê Thai Nawat Itaragrisil ve hatî damezrandin ku bi [[Miss Universe]] û [[Miss World]]ê re pêşbaz dike.<ref name="tayang"/><ref name="clara"/> == Lîsteya serketiyên vê pêşbaziyê == {| class="wikitable sortable" |+ ! Sal ! Miss Grand International ! Welat ! Cihê hilbijartinê ! Hejmara pêşbazkeran |- |2013 |Janelee Chaparro<ref name="tayang">{{Jêder-malper |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy |sernav=Miss Grand International: A Pageant for Peace |nivîskar=Voltaire E. Tayag |tarîx=2017-10-21 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |ziman=en |xebat=The Rappler |tarîxa-arşîvê=2018-07-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180715010955/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy }}</ref> |{{PRI}} |rowspan="4"|[[Bangkok]], {{THA}} |71 |- |2014 |Lees Garcia<ref name="leesg">{{Jêder-malper |url=https://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba/ |sernav=Miss Grand International Lees Garcia is in Juba |nivîskar=Hot in Juba |ziman=Kiingereza |tarîxa-arşîvê=2017-09-27 |tarîx=2014 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-12 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170927070901/http://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba }}</ref><ref name="lees">{{Jêder-malper |url=https://www.youtube.com/watch?v=rqfdBdjS09Y |sernav=Lees Garcia - Miss Grand International 2014 Inside The Refugee Camp |nivîskar=Miss Grand International |tarîx=2015-05-23 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |ziman=Kiingereza }}</ref> |{{CUB}} |85 |- | rowspan="2"|2015 |Anea Garcia<ref name="anea">{{Jêder-malper |ziman=Kiingereza |url=https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html |sernav=Sexual assault allegations engulf Miss Grand International as Claire Parker adopts crown |tarîx=2016-03-02 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |nivîskar=Jenna Clarke |xebat=The Sydney Morning Herald |tarîxa-arşîvê=2019-11-11 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191111164238/https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html?js-chunk-not-found-refresh=true }}</ref> |{{DOM}} | rowspan="2"|77 |- |Claire Elizabeth Parker<ref name="anea"/> |{{AUS}} |- |2016 |Ariska Putri Pertiwi<ref name="tayang"/><ref name="brazil">{{Jêder-malper |url=http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |sernav=Conheça os detalhes sobre o Miss Grand International 2017! |nivîskar=Concurso Nacionalde Beleza |tarîx=2017-04-21 |tarîxa-gihiştinê=2018-04-27 |ziman=Kireno |archive-date=2019-05-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190508071430/http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |url-status=dead }}</ref> |{{IDN}} |[[Las Vegas]], {{DYA}} |74 |- |2017 |María José Lora<ref name="winner">{{Jêder-malper |url=https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |sernav=Miss Grand International 2017 is Miss Peru! |nivîskar=Global Beauties |tarîx=2017-10-25 |tarîxa-gihiştinê=2018-04-27 |ziman=Kiingereza |roja-arşîvê=2019-05-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190508071430/https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> |{{PER}} |Phu Quoc, {{VNM}} |77 |- |2018 |Clara Sosa<ref name="clara">{{Jêder-malper |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage |sernav=Miss Grand International 2018 Clara Sosa faints on stage after winning title |nivîskar=Rappler.com |tarîx=2018-10-26 |tarîxa-gihiştinê=2018-11-12 |ziman=Kiingereza |tarîxa-arşîvê=2018-11-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20181123064856/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage }}</ref><ref name="india">{{Jêder-kitêb |url=https://books.google.co.th/books?id=JdqZDwAAQBAJ&pg=PA28&lpg=PA28&dq=Miss+Grand+International+Asia+America&source=bl&ots=fgthRK-HAX&sig=ACfU3U2wXTs1b7TR9mFWrQAjk0Hp6E0zPw&hl=th&sa=X&ved=2ahUKEwif36TflePlAhXbiHAKHXv1At84ChDoATAPegQICRAB#v=onepage&q=Miss%20Grand%20International%20Asia%20America&f=false |sernav=Current Affairs Capsule October 2018 |rûpel=28 |cild=October 2018 |sal=2018 |nivîskar=Testbook.com |weşanger=Testbook.com |ziman=Kiingereza }}</ref> |{{PRY}} |Yangon, {{MMR}} |75 |- |2019 |Valentina Figuera<ref name="metro">{{Jêder-malper |url=https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html |sernav=Valentina Figuera conquista Miss Grand International en su tierra |nivîskar=Metro Puerto Rico |tarîx=2019-10-28 |tarîxa-gihiştinê=2019-10-30 |ziman=Kireno |tarîxa-arşîvê=2019-11-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191105070631/https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html }}</ref> |{{VEN}} |[[Karakas]], {{VEN}} |60 |- |2020 |Abena Appiah |{{DYA}} |rowspan="2"|[[Bangkok]], {{THA}} |63 |- |2021 |Nguyễn Thúc Thùy Tiên |{{VNM}} |59 |- |2022 |Isabella Menin |{{BRA}} |[[Cakarta]], {{IDN}} |68 |- |2023 |Luciana Fuster |{{PER}} |[[Ho Chi Minh City]], {{VNM}} |69 |- |2024 |Rachel Gupta |{{IND}} |[[Bangkok]], {{THA}} |68 |} '''Têbinî:''' ''Anea Garcia'' di 23'ê adarê 2016'yê de dîskalîfiye bû û duyemîn berendama Awistrelyayî, ''Claire Elizabeth Parker'', kirin yekem serketa pêşbaziyê.<ref name="anea"/> === Galerî === <gallery> File:Rachel Gupta MGI24.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2024'''<br/>Rachel Gupta<br/>{{IND}}</div> File:Luciana Fuster 2023.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2023'''<br/>Luciana Fuster<br/>{{PER}}</div> File:Isabella Menin.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2022'''<br/>Isabella Menin<br/>{{BRA}}</div> File:Nguyễn Thúc Thùy Tiên 2021.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2021'''<br/>Nguyễn Thúc Thùy Tiên<br/>{{VNM}}</div> File:Abena Akuaba Appiah.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2020'''<br/>Abena Appiah<br/>{{USA}}</div> File:Valentina Figuera Morales.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2019'''<br/>Valentina Figuera<br/>{{VEN}}</div> File:Clara Sosa on FarangDay.jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2018'''<br/>Clara Sosa<br/>{{PRY}}</div> File:Miss Grand International 2017 visited Embassy of Peru in Bangkok 01 (cropped).jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2017'''<br/>María José Lora<br/>{{PER}}</div> File:Ariska Putri Pertiwi in Ministry of Tourism and Creative Economy of The Republic of Indonesia Press Conference (1) (cropped).jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2016'''<br/>Ariska Putri Pertiwi<br/>{{IDN}}</div> File:Claire Parker.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2015'''<br/>Claire Elizabeth Parker<br/>{{AUS}}</div> File:Daryanne Lees.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2014'''<br/>Lees Garcia<br/>{{CUB}}</div> File:Janelee Chaparro.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2013'''<br/>Janelee Chaparro <br/>{{PUR}}</div> </gallery> == Nûnerên Kurdistanê == {| class="wikitable" style= "text-align:left" |- !Sal!!Miss Grand Kurdistan!!Pêşbaziya neteweyî!!Temen!!Bilindî!!Bajar!!Placement!!Xelatên Taybet |- | {{Sembola alayê|THA}} 2013|| align=center colspan=7 bgcolor=#F8F8FF|''Nûner tune'' |- | {{Sembola alayê|THA}} 2014||Dalia Hassan<ref name="dalia">{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/english/culture/07112015 |ziman=en |tarîx=2015-07-11 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |nivîskar=Rudaw |tarîxa-arşîvê=2015-11-09 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20151109100938/https://www.rudaw.net/english/culture/07112015 |sernav=Video of Kobani refugees shown at international beauty contest }}</ref>||align=center|Miss Kurdistan 2013||align=center|25|| align=center|177&nbsp;cm||align=center| || align=center|—||align=center|— |- | {{Sembola alayê|THA}} 2015||Leyli Chupani<ref name="kur15">{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/english/culture/08102015 |sernav=Miss Kurdistan bids for Miss Grand International |tarîx=2015-10-08 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |ziman=en |nivîskar=Rudaw |tarîxa-arşîvê=2019-12-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191229150134/https://www.rudaw.net/english/culture/08102015 }}</ref>|| align=center| —||align=center|24||align=center| ||align=center|[[Dubai]]||colspan=2 align=center bgcolor=#F8F8FF|''Ji pêşbaziyê vekişiya''<ref>{{Jêder-malper |url=https://vnexpress.net/ban-to-chuc-hoa-hau-hoa-binh-quoc-te-bi-to-bac-dai-thi-sinh-3296279.html |ziman=vi |tarîx=2015-10-15 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |sernav=Ban tổ chức Hoa hậu Hòa bình Quốc tế bị tố bạc đãi thí sinh |nivîskar=Minh Anh |weşanger=VN Express |tarîxa-arşîvê=2020-04-14 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200414161234/https://vnexpress.net/ban-to-chuc-hoa-hau-hoa-binh-quoc-te-bi-to-bac-dai-thi-sinh-3296279.html }}</ref> |- | colspan=8 align=center bgcolor=#F8F8FF|''2016 – 2019: Nûner tune'' |} == Mijarên têkildar == * [[Miss Universe]] * [[Miss World]] * [[Miss Europe]] * [[Miss Germany]] * [[Miss France]] * [[Miss Austria]] * [[Miss Schweiz]] == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Miss Grand International}} * [http://www.missgrandinternational.com/ Malpera fermî] ya Miss Grand International * [https://www.facebook.com/MISSGRANDINTERNATIONAL Rûpela fermî ya Facebookê] ya Miss Grand International * [https://www.instagram.com/missgrandinternational/ Instagram fermî] ya Miss Grand International * [https://twitter.com/MissGrandInter Twitter fermî] ya Miss Grand International * [https://www.youtube.com/user/missgrandinter Vîdyoya] Miss Grand International li [[Youtube]]. == Çavkanî == {{Çavkanî|2}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2013an li Taylendayê]] [[Kategorî:Miss Grand International| ]] [[Kategorî:Pêşbaziyên bedewîtiyê|Grand International, Miss]] 2qbqywow38fcrycivo34h7hbr7onfs3 1877460 1877456 2024-11-27T05:12:21Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877460 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | titlestyle = | title = Miss Grand International Organisation | abovestyle = background:#CD9B1D; | above = <big>Miss Grand International</big> | subheaderstyle = background-color:#CDAD00; | labelstyle = background-color:#CDAD00; | subheader = มิสแกรนด์อินเตอร์เนชันแนล | subheader2 = | image = [[Wêne:Crown for Miss Grand International (2019-2021).jpg|250px]] | caption = ''Crown for Miss Grand International winner'' | headerstyle = background:Goldenrod; | labelstyle = background:#EEE685; | datastyle = | header2 = Agahdariya Giştî | label3 = Kinkirî | data3 = MGI | label4 = Awa | data4 = Şîrket | label5 = Moto | data5 = {{En}} Stop the wars and violence | header6 = Dîrok | label7 = Damezrandî | data7 = {{Destpêka dem û temen|2013|11|06}} | label8 = Avaker | data8 = {{Ala|Taylenda}} Nawat Itsaragrisil | header9 = Serekî | label10 = Serok | data10 = {{Sembola alayê|Taylenda}} Nawat Itsaragrisil | label11 = Cîgirê Serok | data11 = {{Sembola alayê|Taylenda}} Teresa Chaivisut | label12 = Miss Grand international | data12 = {{Sembola alayê|Venezuela}} Valentina Figuera <small>(2019)</small> | label13 = Dewer | data13 = Li çaraliyê cîhanê | label14 = Ofîsa serekê | data14 = {{Sembola alayê|Taylenda}} [[Bangkok]], [[Taylenda]] | label15 = Cîh | data15 = 1213/414, Soi Lat Phrao 94 (Pancha Mit), Lat Phrao Road, Phapphla, Wang Thonglang, [[Bangkok]], [[Taylenda]] | label16 = Endam | data16 = > 70 welatan/xakan | header17 = Rêxistina têkildar | label18 = Rêxistiya dê û bavan | data18 = Miss Grand International Co, Ltd. | label19 = rêxistina jêr | data19 = Miss Grand Thailand | header20 = Medyaya serhêl | label21 = Malpera fermî | data21 = {{URL|http://www.missgrandinternational.com/|MissGrandInternational.com}} | belowstyle = | below = [[Wêne:Facebook Logo (2019).png|25px|link=https://www.facebook.com/MISSGRANDINTERNATIONAL]]&nbsp;[[Wêne:Instagram logo 2016.svg|25px|link=https://www.instagram.com/missgrandinternational/]]&nbsp;[[Wêne:Twitter Logo.png|25px|link=https://twitter.com/MissGrandInter]]&nbsp;[[Wêne:Youtube logo.png|25px|link=https://www.youtube.com/user/missgrandinter]]<br />[[Wêne:Gnome globe current event.svg|25px]] ''[[:es:Miss Grand Internacional 2020|Miss Grand International 2020]]'' }} '''Miss Grand International''', rinda cîhanê yek ji pêşbaziyên bedewîtiyê ye ku ji sala 2013'yê ve tê lidarxistin. Ji hêla karsazvanê Thai Nawat Itaragrisil ve hatî damezrandin ku bi [[Miss Universe]] û [[Miss World]]ê re pêşbaz dike.<ref name="tayang"/><ref name="clara"/> == Lîsteya serketiyên vê pêşbaziyê == {| class="wikitable sortable" |+ ! Sal ! Miss Grand International ! Welat ! Cihê hilbijartinê ! Hejmara pêşbazkeran |- |2013 |Janelee Chaparro<ref name="tayang">{{Jêder-malper |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy |sernav=Miss Grand International: A Pageant for Peace |nivîskar=Voltaire E. Tayag |tarîx=2017-10-21 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |ziman=en |xebat=The Rappler |tarîxa-arşîvê=2018-07-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180715010955/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/185963-miss-grand-international-primer-2017-elizabeth-clenci-stop-the-war-advocacy }}</ref> |{{PRI}} |rowspan="4"|[[Bangkok]], {{THA}} |71 |- |2014 |Lees Garcia<ref name="leesg">{{Jêder-malper |url=https://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba/ |sernav=Miss Grand International Lees Garcia is in Juba |nivîskar=Hot in Juba |ziman=Kiingereza |tarîxa-arşîvê=2017-09-27 |tarîx=2014 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-12 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170927070901/http://hotinjuba.com/miss-grand-international-daryanne-lees-garcia-is-in-juba }}</ref><ref name="lees">{{Jêder-malper |url=https://www.youtube.com/watch?v=rqfdBdjS09Y |sernav=Lees Garcia - Miss Grand International 2014 Inside The Refugee Camp |nivîskar=Miss Grand International |tarîx=2015-05-23 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |ziman=Kiingereza }}</ref> |{{CUB}} |85 |- | rowspan="2"|2015 |Anea Garcia<ref name="anea">{{Jêder-malper |ziman=Kiingereza |url=https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html |sernav=Sexual assault allegations engulf Miss Grand International as Claire Parker adopts crown |tarîx=2016-03-02 |tarîxa-gihiştinê=2019-11-11 |nivîskar=Jenna Clarke |xebat=The Sydney Morning Herald |tarîxa-arşîvê=2019-11-11 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191111164238/https://www.smh.com.au/entertainment/celebrity/sexual-assault-allegations-engulf-miss-grand-international-as-claire-parker-adopts-crown-20160401-gnvkz3.html?js-chunk-not-found-refresh=true }}</ref> |{{DOM}} | rowspan="2"|77 |- |Claire Elizabeth Parker<ref name="anea"/> |{{AUS}} |- |2016 |Ariska Putri Pertiwi<ref name="tayang"/><ref name="brazil">{{Jêder-malper |url=http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |sernav=Conheça os detalhes sobre o Miss Grand International 2017! |nivîskar=Concurso Nacionalde Beleza |tarîx=2017-04-21 |tarîxa-gihiştinê=2018-04-27 |ziman=Kireno |roja-arşîvê=2019-05-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190508071430/http://www.concursonacionaldebeleza.com.br/internacionais/2017/4/21/conhea-detalhes-sobre-o-miss-grand-international-2017 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> |{{IDN}} |[[Las Vegas]], {{DYA}} |74 |- |2017 |María José Lora<ref name="winner">{{Jêder-malper |url=https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |sernav=Miss Grand International 2017 is Miss Peru! |nivîskar=Global Beauties |tarîx=2017-10-25 |tarîxa-gihiştinê=2018-04-27 |ziman=Kiingereza |roja-arşîvê=2019-05-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190508071430/https://www.globalbeauties.com/news/2017/10/25/miss-grand-international-2017-is-miss-xxx |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> |{{PER}} |Phu Quoc, {{VNM}} |77 |- |2018 |Clara Sosa<ref name="clara">{{Jêder-malper |url=https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage |sernav=Miss Grand International 2018 Clara Sosa faints on stage after winning title |nivîskar=Rappler.com |tarîx=2018-10-26 |tarîxa-gihiştinê=2018-11-12 |ziman=Kiingereza |tarîxa-arşîvê=2018-11-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20181123064856/https://www.rappler.com/life-and-style/specials/215210-miss-grand-international-2018-winner-clara-sosa-faints-on-stage }}</ref><ref name="india">{{Jêder-kitêb |url=https://books.google.co.th/books?id=JdqZDwAAQBAJ&pg=PA28&lpg=PA28&dq=Miss+Grand+International+Asia+America&source=bl&ots=fgthRK-HAX&sig=ACfU3U2wXTs1b7TR9mFWrQAjk0Hp6E0zPw&hl=th&sa=X&ved=2ahUKEwif36TflePlAhXbiHAKHXv1At84ChDoATAPegQICRAB#v=onepage&q=Miss%20Grand%20International%20Asia%20America&f=false |sernav=Current Affairs Capsule October 2018 |rûpel=28 |cild=October 2018 |sal=2018 |nivîskar=Testbook.com |weşanger=Testbook.com |ziman=Kiingereza }}</ref> |{{PRY}} |Yangon, {{MMR}} |75 |- |2019 |Valentina Figuera<ref name="metro">{{Jêder-malper |url=https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html |sernav=Valentina Figuera conquista Miss Grand International en su tierra |nivîskar=Metro Puerto Rico |tarîx=2019-10-28 |tarîxa-gihiştinê=2019-10-30 |ziman=Kireno |tarîxa-arşîvê=2019-11-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191105070631/https://www.metro.pr/pr/entretenimiento/2019/10/28/valentina-figuera-conquista-miss-grand-international-tierra.html }}</ref> |{{VEN}} |[[Karakas]], {{VEN}} |60 |- |2020 |Abena Appiah |{{DYA}} |rowspan="2"|[[Bangkok]], {{THA}} |63 |- |2021 |Nguyễn Thúc Thùy Tiên |{{VNM}} |59 |- |2022 |Isabella Menin |{{BRA}} |[[Cakarta]], {{IDN}} |68 |- |2023 |Luciana Fuster |{{PER}} |[[Ho Chi Minh City]], {{VNM}} |69 |- |2024 |Rachel Gupta |{{IND}} |[[Bangkok]], {{THA}} |68 |} '''Têbinî:''' ''Anea Garcia'' di 23'ê adarê 2016'yê de dîskalîfiye bû û duyemîn berendama Awistrelyayî, ''Claire Elizabeth Parker'', kirin yekem serketa pêşbaziyê.<ref name="anea"/> === Galerî === <gallery> File:Rachel Gupta MGI24.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2024'''<br/>Rachel Gupta<br/>{{IND}}</div> File:Luciana Fuster 2023.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2023'''<br/>Luciana Fuster<br/>{{PER}}</div> File:Isabella Menin.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2022'''<br/>Isabella Menin<br/>{{BRA}}</div> File:Nguyễn Thúc Thùy Tiên 2021.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2021'''<br/>Nguyễn Thúc Thùy Tiên<br/>{{VNM}}</div> File:Abena Akuaba Appiah.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2020'''<br/>Abena Appiah<br/>{{USA}}</div> File:Valentina Figuera Morales.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2019'''<br/>Valentina Figuera<br/>{{VEN}}</div> File:Clara Sosa on FarangDay.jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2018'''<br/>Clara Sosa<br/>{{PRY}}</div> File:Miss Grand International 2017 visited Embassy of Peru in Bangkok 01 (cropped).jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2017'''<br/>María José Lora<br/>{{PER}}</div> File:Ariska Putri Pertiwi in Ministry of Tourism and Creative Economy of The Republic of Indonesia Press Conference (1) (cropped).jpg|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2016'''<br/>Ariska Putri Pertiwi<br/>{{IDN}}</div> File:Claire Parker.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2015'''<br/>Claire Elizabeth Parker<br/>{{AUS}}</div> File:Daryanne Lees.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2014'''<br/>Lees Garcia<br/>{{CUB}}</div> File:Janelee Chaparro.png|<div style="text-align:center">'''Miss Grand International 2013'''<br/>Janelee Chaparro <br/>{{PUR}}</div> </gallery> == Nûnerên Kurdistanê == {| class="wikitable" style= "text-align:left" |- !Sal!!Miss Grand Kurdistan!!Pêşbaziya neteweyî!!Temen!!Bilindî!!Bajar!!Placement!!Xelatên Taybet |- | {{Sembola alayê|THA}} 2013|| align=center colspan=7 bgcolor=#F8F8FF|''Nûner tune'' |- | {{Sembola alayê|THA}} 2014||Dalia Hassan<ref name="dalia">{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/english/culture/07112015 |ziman=en |tarîx=2015-07-11 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |nivîskar=Rudaw |tarîxa-arşîvê=2015-11-09 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20151109100938/https://www.rudaw.net/english/culture/07112015 |sernav=Video of Kobani refugees shown at international beauty contest }}</ref>||align=center|Miss Kurdistan 2013||align=center|25|| align=center|177&nbsp;cm||align=center| || align=center|—||align=center|— |- | {{Sembola alayê|THA}} 2015||Leyli Chupani<ref name="kur15">{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/english/culture/08102015 |sernav=Miss Kurdistan bids for Miss Grand International |tarîx=2015-10-08 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |ziman=en |nivîskar=Rudaw |tarîxa-arşîvê=2019-12-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191229150134/https://www.rudaw.net/english/culture/08102015 }}</ref>|| align=center| —||align=center|24||align=center| ||align=center|[[Dubai]]||colspan=2 align=center bgcolor=#F8F8FF|''Ji pêşbaziyê vekişiya''<ref>{{Jêder-malper |url=https://vnexpress.net/ban-to-chuc-hoa-hau-hoa-binh-quoc-te-bi-to-bac-dai-thi-sinh-3296279.html |ziman=vi |tarîx=2015-10-15 |tarîxa-gihiştinê=2020-04-14 |sernav=Ban tổ chức Hoa hậu Hòa bình Quốc tế bị tố bạc đãi thí sinh |nivîskar=Minh Anh |weşanger=VN Express |tarîxa-arşîvê=2020-04-14 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200414161234/https://vnexpress.net/ban-to-chuc-hoa-hau-hoa-binh-quoc-te-bi-to-bac-dai-thi-sinh-3296279.html }}</ref> |- | colspan=8 align=center bgcolor=#F8F8FF|''2016 – 2019: Nûner tune'' |} == Mijarên têkildar == * [[Miss Universe]] * [[Miss World]] * [[Miss Europe]] * [[Miss Germany]] * [[Miss France]] * [[Miss Austria]] * [[Miss Schweiz]] == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Miss Grand International}} * [http://www.missgrandinternational.com/ Malpera fermî] ya Miss Grand International * [https://www.facebook.com/MISSGRANDINTERNATIONAL Rûpela fermî ya Facebookê] ya Miss Grand International * [https://www.instagram.com/missgrandinternational/ Instagram fermî] ya Miss Grand International * [https://twitter.com/MissGrandInter Twitter fermî] ya Miss Grand International * [https://www.youtube.com/user/missgrandinter Vîdyoya] Miss Grand International li [[Youtube]]. == Çavkanî == {{Çavkanî|2}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2013an li Taylendayê]] [[Kategorî:Miss Grand International| ]] [[Kategorî:Pêşbaziyên bedewîtiyê|Grand International, Miss]] hjt7m0y5jcambyzfw4u082asw694gd2 0 95930 1877482 1834598 2024-11-27T08:21:48Z Avestaboy 34898 Wateya peyva work li vir tê wateya berhem û ne xebat. 1877482 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=hezîran 2024}} {{Bêçavkanî|tarîx=îlon 2024}} {{Agahîdanka giştî }} [[Wêne:Antonio_de_Pereda_-_El_sueño_del_caballero_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ''El sueño del caballero'' ("Xewna şovalyeyî"), wêneyek ji nîgarvanê barok [[Antonio de Pereda]] ye ku li [[Academia de San Fernando]], [[Madrîd]] tê pêşandan.]] [[Wêne:Monumento_a_Calderón_de_la_Barca_(Madrid)_03.jpg|rast|thumb|250x250px| ''Jiyan xewnek e''. [[Rolyef]]a ji [[bronz]]ê, hûrguliya bîrdariya Calderón e, li [[Plaza de Santa Ana]] li Madrîd (karê Juan Figueras, [[1878]]).]] '''La vida es sueño''' (bi kurdî: ''Jiyan xewnek e'') şanonameyeke [[Pedro Calderón de la Barca]] ya ku di 1635an de hate weşandin û ya tevgera edebî ya [[barok]] e. == Çîroka berhemê == Mijara bingehîn, azadiya mirov e ku jiyana xwe mîheng dike, bêyî ku ji hêla çarenûsek gumanbar ve were birin Têgihiştina jiyanê wekî xewnek pir kevn e, di ramana [[Hinduîzm|hindû]], mîstîsîzma [[Zerdeştî|farisî]], exlaqê [[Budîzm|bûdîst]], kevneşopiya cihû - xiristiyan û felsefeya yewnanî de referans hene. Ji ber vê çendê jî ew bûye mijarek wêjeyî. {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Azadî (felsefe)]] [[Kategorî:Wêjeya spanî]] 1u6ou3a5y1xxts2reszus76scrj68mt 1877484 1877482 2024-11-27T08:23:16Z Avestaboy 34898 /* Çîroka berhemê */ 1877484 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=hezîran 2024}} {{Bêçavkanî|tarîx=îlon 2024}} {{Agahîdanka giştî }} [[Wêne:Antonio_de_Pereda_-_El_sueño_del_caballero_-_Google_Art_Project.jpg|thumb| ''El sueño del caballero'' ("Xewna şovalyeyî"), wêneyek ji nîgarvanê barok [[Antonio de Pereda]] ye ku li [[Academia de San Fernando]], [[Madrîd]] tê pêşandan.]] [[Wêne:Monumento_a_Calderón_de_la_Barca_(Madrid)_03.jpg|rast|thumb|250x250px| ''Jiyan xewnek e''. [[Rolyef]]a ji [[bronz]]ê, hûrguliya bîrdariya Calderón e, li [[Plaza de Santa Ana]] li Madrîd (karê Juan Figueras, [[1878]]).]] '''La vida es sueño''' (bi kurdî: ''Jiyan xewnek e'') şanonameyeke [[Pedro Calderón de la Barca]] ya ku di 1635an de hate weşandin û ya tevgera edebî ya [[barok]] e. == Çîroka berhemê == Mijara bingehîn, azadiya mirov e ku jiyana xwe mîheng dike, bêyî ku ji hêla çarenûsek gumanbar ve were birin Têgihiştina jiyanê wekî xewnek pir kevn e, di ramana [[Hinduîzm|hindû]], mîstîsîzma [[Zerdeştî|farisî]], exlaqê [[Budîzm|bûdîst]], kevneşopiya cihû - xiristiyan û felsefeya yewnanî de referans hene. Ji ber vê çendê jî ew bûye mijarek wêjeyî. == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Azadî (felsefe)]] [[Kategorî:Wêjeya spanî]] o5cy0l930vxt2v0b93mim2s0vaespet 1877489 1877484 2024-11-27T09:21:28Z MikaelF 935 + galerî 1877489 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=hezîran 2024}} {{Bêçavkanî|tarîx=îlon 2024}} {{Agahîdanka giştî }} '''La vida es sueño''' (bi kurdî: ''Jiyan xewnek e'') şanonameyeke [[Pedro Calderón de la Barca]] ya ku di 1635an de hate weşandin û ya tevgera edebî ya [[barok]] e. == Çîroka berhemê == Mijara bingehîn, azadiya mirov e ku jiyana xwe mîheng dike, bêyî ku ji hêla çarenûsek gumanbar ve were birin Têgihiştina jiyanê wekî xewnek pir kevn e, di ramana [[Hinduîzm|hindû]], mîstîsîzma [[Zerdeştî|farisî]], exlaqê [[Budîzm|bûdîst]], kevneşopiya cihû - xiristiyan û felsefeya yewnanî de referans hene. Ji ber vê çendê jî ew bûye mijarek wêjeyî. == Galerî == <gallery> Antonio_de_Pereda_-_El_sueño_del_caballero_-_Google_Art_Project.jpg| ''El sueño del caballero'' ("Xewna şovalyeyî"), wêneyek ji nîgarvanê barok [[Antonio de Pereda]] ye ku li [[Academia de San Fernando]], [[Madrîd]] tê pêşandan. Monumento_a_Calderón_de_la_Barca_(Madrid)_03.jpg|rast|thumb|''Jiyan xewnek e''. [[Rolyef]]a ji [[bronz]]ê, hûrguliya bîrdariya Calderón e, li [[Plaza de Santa Ana]] li Madrîdê (karê Juan Figueras, [[1878]]). </gallery> == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Azadî (felsefe)]] [[Kategorî:Wêjeya spanî]] cbmand4yqaepvttf2domgti00eow74w 0 126045 1877390 1870494 2024-11-26T16:43:20Z Makenzis 35367 /* Statîstîk */ 1877390 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=tebax 2024}} {{Agahîdank yaneya futbolê | navê_yaneyê = FC Džiugas | logo = | logo_firehî = | logo_binnivîs = | navê_tev = Futbolo Klubas Džiugas | bernavk = žemaičiai | navê_pêşanî = | damezrandin = [[2014]] FC Džiugas | reng = {{Reng box|#8C1116|Bordo|White|border=grey}}{{Reng box|#000000|Reş|White|border=grey}} | stadyum = Telšių miesto centrinis stadionas | zerengî = 3.000 | şampiyona = [[A lyga]] | darayîvan = | serok = [[Martynas Armalis]] | rahêner = [[Andrius Lipskis]] | malper = [http://www.fcdziugas.lt fcdziugas.lt] <!-- Xelat ----> | xelat_neteweyî = | xelat_navneteweyî = <!-- Mayo: mal --> | pattern_la1 = _jomatoletum2ww | pattern_b1 = _jomatoletum2ww | pattern_ra1 = _jomatoletum2ww | leftarm1 = ffffff | body1 = 8C1116 | rightarm1 = ffffff | shorts1 = 89001c | socks1 = 89001c <!-- Mayo: deplasman --> | pattern_la2 = | pattern_b2 = _jomawinner19ab | pattern_ra2 = | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = 222222 | socks2 = 222222 | <!-- Mayo: sêyem --> }} '''Džiugo Futbolo Klubas''' yaneyeke [[futbol]]ê ya [[Lîtvanya]]yê ye. Di sala [[2014]]an de hatiye damezrandin. Xwedî yarigeheke bi navê [[Telšių miesto centrinis stadionas]] e. Di [[lîga yekem a Lîtvanyayê]] de cih digire û yek ji sê tîmên [[Telšiai]]ê ye. == Serkevtinên lîgê == '''[[Pirma lyga]] (D2): 1''' : 2019 '''[[LFF taurė]]: 0''' '''[[Supertaurė]]: 0''' == Statîstîk == ;FC Džiugas (''Džiugo futbolo klubas'') {|class="wikitable" ! Werz ! Ast ! Kom ! Pozisyon ! Çavkanî |- | bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''2014''' | bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''3.''' | bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)'' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' | <ref>http://almis.sritis.lt/ltu14lyga2w.html</ref> |- |||||||||| |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref> |- |||| |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2022|2022]]''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| '''9.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2023''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| '''9.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2024''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2025''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]''' | bgcolor="#FFF" style="text-align:center;"| '''.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref> |- |} == Çavkanî == {{çavkanî|3}} == Girêdanên derve == * [http://www.fcdziugas.lt/ Malpera fermî ya FC Džiugas] * [https://www.facebook.com/fcdziugas FC Džiugas: facebook] * [https://alyga.lt/ FC Džiugas: alyga.lt] * [https://uk.soccerway.com/teams/lithuania/diugas-teliai/30669/ FC Džiugas: Soccerway] * [https://www.sofascore.com/team/football/dziugas-telsiai/168446 FC Džiugas: Sofascore] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/fk-dziugas-telsiai/20684/ Globalsportsarchive] {{Kontrola otorîteyê}} {{Futbol-şitil}} {{DEFAULTSORT:Džiugas}} [[Kategorî:Avabûnên 1923an li Lîtvanyayê]] [[Kategorî:Futbol]] [[Kategorî:Yaneyên futbolê ji Lîtvanyayê]] kgmdmeuxm6ick440tbwfsbxgl2b1cji 0 141197 1877391 1877300 2024-11-26T17:11:38Z Penaber49 39672 Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî (kurmancî) bi erebî nizanin. 1877391 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tülay Hatimoğulları Oruç 2023 (cropped).jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anadoluyê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîfa Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[File:Hatimogullari speaking Cilician Arabic.webm|thumb|çep|Tulay Hatimogullari li zimanê dayîkê xwe axivîna siyasî dike.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeke sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî Hulusî Akar de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] 08b5z4s2uphlwl6l1trvv3ovffgwl2v 1877392 1877391 2024-11-26T17:12:08Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1877299|1877299]] yê [[Special:Contributions/TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[User talk:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) şûnde kir 1877392 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tülay Hatimoğulları Oruç 2023 (cropped).jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anadoluyê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîfa Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[Wêne:Tulay Hatimogulari (HEDEP).jpg|thumb|çep|Tülay Hatimogullari Oruç di cotmeha sala 2023an de di dema axavtinekê de.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeke sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî Hulusî Akar de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] 7xt9m1bufzlplp9duklz5c8jvm7894w 1877394 1877392 2024-11-26T17:13:36Z Penaber49 39672 1877394 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tulay Hatimogulari.jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anadoluyê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîfa Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[Wêne:Tulay Hatimogulari (HEDEP).jpg|thumb|çep|Tülay Hatimogullari Oruç di cotmeha sala 2023an de di dema axavtinekê de.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeke sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî Hulusî Akar de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] m2m9thjwae7dnpik97dkg8buksa28eb 1877401 1877394 2024-11-26T17:37:55Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877401 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tulay Hatimogulari.jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anatolyayê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîva Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[Wêne:Tulay Hatimogulari (HEDEP).jpg|thumb|çep|Tülay Hatimogullari Oruç di cotmeha sala 2023an de di dema axavtinekê de.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeke sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî Hulusî Akar de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] 81004jjhcnttgyed3q8zigy0f10u6jg 1877403 1877401 2024-11-26T17:39:02Z Avestaboy 34898 1877403 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tulay Hatimogulari.jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anatolyayê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîva Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[Wêne:Tulay Hatimogulari (HEDEP).jpg|thumb|çep|Tülay Hatimogullari Oruç di cotmeha sala 2023an de di dema axavtinekê de.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeve sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî Hulusî Akar de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] 4imtt1l9s66fydahk94c5jx7prqlv9l 1877406 1877403 2024-11-26T17:40:30Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1877406 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | çînaser = siyasetmedar | wêne = Tulay Hatimogulari.jpg | }} '''Tülay Hatimoğulları Oruç''' (jdb. 1977 Samandağ, Xetay), aborînas, siyasetmedar, parlamentera serdema 27an PDG û parlamentera serdema 28an a YPSê ya Edeneyê û hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) a niha ye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://www.diken.com.tr/hedep-es-genel-baskanlarini-secti-tulay-hatimogullari-oruc-ve-tuncer-bakirhan/ |sernav=HEDEP eş genel başkanlarını seçti: Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan - Diken |tarîx=2023-10-15 |malper=www.diken.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları di heman demê de endama komîsyona karên derve yê Meclisa Netewî ya Mezin (TBMM) e<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2021-05-10 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-05-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210510211530/https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=27&p_sicil=7572 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Jînenîgarî == Tülay Hatimoğulları Oruç di sala 1977an de li navçeya Samandağ a bi ser parêzgeha Xetayê ji dayik bûye ku bi eslê xwe ereb e.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/arap-alevi-sosyalist-feminist-bir-vekil-adayi-197976 |sernav=Arap, Alevi, Sosyalist, Feminist Bir Vekil Adayı |malper=bianet.org |ziman=tr |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Hatimoğulları ji salên xwe yên dibistana navîn ve bi siyasetê re eleqedar dibe û nêrîna sosyalîzmê werdigire.<ref name=":1" /> Xwendina xwe ya bilind li [[Zanîngeha Anatolyayê]] li [[Fakulteya Aboriyê]] dixwîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |sernav=Tülay Hatımoğulları Oruç - Biyografya |tarîx=2022-01-23 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-01-23 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220123161101/https://www.biyografya.com/biyografi/25540 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Hatimoğulları ji bo vejandina çanda erebî û zimanê erebî ya li Tirkiyeyê beşdarî xebatên curbecur dibe. Di sala 1995an de bûye yek ji damezrênerên Atolyeya Hunera Hemdem ku di heman demê de xebatên muzîk û şanoya erebî jî meşandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |sernav=TÜLAY HATIMOĞULLARI ORUÇ KİMDİR – Bernamegeh |tarîx=2022-04-05 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-04-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220405233922/https://www.bernamegeh.com/tulay-hatimogullari-oruc-kimdir/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala 2015an de di avakirin û rêveberiya Enstîtuya Lêkolînên Gelên Ereb ên Rojhilata Navîn de cih digire. Di tevgera femînîst de cih digire û fi avakirina Akademiya Jinê ya AMARGÎ de (2000) û xebatên rêxistinkirina Kolektîva Keda Jinan de cih digire. Serdozgerê Komarê yê Dadgeha Bilind a Tirk, Bekîr Şahîn di 17ê adara sala 2021an de ji bo wê û 686 siyasetmedarên din 5 sal qedexekirina xebatên siyasî serî li Dadgeha Destûra Bingehîn dabû. == Kariyera siyasî == [[Wêne:Tulay Hatimogulari (HEDEP).jpg|thumb|çep|Tülay Hatimogullari Oruç di cotmeha sala 2023an de di dema axavtinekê de.]] Tülay Hatimoğlu di Meclîsa Aştiyê ya Tirkiyeyê de ku însiyatîfeve sivîl e ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd xebitiye. Di xebatên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) de ku di sala 2011an de li Enqereyê hatiye damezrandin û di sala 2016an de jî di xebatên platforma Tevgera Yekîtî ya ji bo Demokrasiyê (DBH) ku yek ji partiyên siyasiyên serbixwe ye, cih girtiye. Di sala 2013an de beşdarî xebatên damezrîner ên Partiya Ji nû ve Avakirina Sosyalîst (SYKP) dibe ku dibe endamê desteya navendî ya vê partiyê ku yek ji pêkhateyên Partiya Demokratîk a Gelan e û di navbera salên 2016-2018an de hevserokatiya SYKPê dike. Di hilbijartinên giştî yên 24ê hezîrana sala 2018an de wekî parlamentera [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]] yê [[Edene (bajar)|Edeneyê]] tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ |tarîx=2023-04-06 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2023-04-06 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230406122438/https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili/MilletvekiliDetay?Id=f72877c2-da07-037b-e050-007f01005610 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Oruç di Kongreya Mezin a HDPê ku di 3ê tîrmeha sala 2022an de hatiye lidarxistin de dibe endamê Lijneya Rêveberiya Navendî ya HDPê û wekê hevseroka partiyê ya Komîsyona Gelan û Baweriyan tê hilbijartin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/haber/hdp-indictment-seeks-political-ban-for-687-members-including-demirtas-buldan-and-sancar-241005 |sernav=HDP indictment seeks political ban for 687 members, including Demirtaş, Buldan and Sancar |malper=bianet.org |ziman=en |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyê yên ku di 14ê gulana sala 2023an de hate kirin de ji Partiya Çep a Kesk wek Parlamenterê Edeneyê hatiye hilbijartin. Hatimoğulları di 15ê cotmeha sala 2023an de ligel [[Tuncer Bakırhan]] wekê hevseroka [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM Partî) hatiye hilbijartin.<ref name=":0" /> == Nêrîna siyasî == Tülay Hatimoğulları Oruç, wekê hevseroka Komîsyona Dîn û Baweriyan a [[Partiya Demokratîk a Gelan|HDPê]], li gorî [[Peymana Lozanê]] ya sala 1923an li Tirkiyeyê daxwaza parastina mafên çandî yên kêmneteweyan dike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |sernav=Pro-Kurdish party calls on Turkey to recognize Yazidi massacre as genocide - Stockholm Center for Freedom |tarîx=2021-08-03 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-08-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210803210353/https://stockholmcf.org/pro-kurdish-party-calls-on-turkey-to-recognize-yazidi-massacre-as-genocide/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |sernav=Christian Cemetery in Hatay Shown as ‘Green Space’ in Zoning Plan - SAT-7 TÜRK Haber Merkezi |tarîx=2021-01-27 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2021-01-27 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210127062400/https://haber.sat7turk.com/christian-cemetery-in-hatay-shown-as-green-space-in-zoning-plan/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Li dijî şandina leşkerên tirk ji bo [[Lîbya]]yê derketiye.<ref name="English2021">{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-defense-minister-denies-existence-of-iraqi-kurdistan-news-59560 |sernav=Turkish Defense Minister denies existence of Iraqi Kurdistan |paşnav=English |pêşnav=Duvar |tarîx=2021-11-17 |malper= |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2023-10-16 }}</ref> Di mijdara sala 2021an de Tülay Hatimoğulları Oruç û [[Garo Paylan|Garo Palyan]] ji bo înkar kirna hebûna [[Kurdistan]]ê li Tirkiyeyê û li Iraqê di navbera wan û wezîrê berevaniya netewî [[Hulusi Akar]] de niqaş derketibû.<ref name="English2021"/> Di gulana sala 2022an de konser şanoyên cuda yên hunermendên [[Kurd]] hatibûn qedexekirin, Tülay Hatimoğlu ji hikûmetê agahî xwestibû ku gelo fermanek qedexekirina çalakiyên bi vê awayê heye yan na.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |sernav=AKP municipalities tone down the volume on Kurd-Pop in Turkey - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East |tarîx=2022-05-26 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2023-10-16 |roja-arşîvê=2022-05-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220526213700/https://www.al-monitor.com/originals/2022/05/akp-municipalities-tone-down-volume-kurd-pop-turkey |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 27an]] [[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]] [[Kategorî:Hevserokên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1977]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Siyasetmedarên jin]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Demokratîk a Gelan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] [[Kategorî:Tirkên elewî]] qhsys5sno8dl72p94rar953x1bltrbw 2 156563 1877481 1877304 2024-11-27T08:20:30Z Balyozbot 42414 Bota sererastkirina beralîkirinên kategoriyan 1877481 wikitext text/x-wiki == 2024-11-27T08:20:29Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-11-26T08:20:32Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-11-25T08:20:47Z == * [[:Kategorî:Albanî]]: 2 hat(in) dîtin, 2 hat(in) barkirin * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: *# [[:Kategorî:Albanî]] → [[:Kategorî:Alban]] == 2024-11-24T08:20:33Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-11-23T08:20:43Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-11-22T08:20:34Z == * [[:Kategorî:Citation Style 1 translation templates]]: 1 hat(in) dîtin, 1 hat(in) barkirin * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-11-21T08:20:37Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: '''[//ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Bikarh%C3%AAner%3ABalyozbot%2Fkontrol%2Fberal%C3%AEkirin%C3%AAn_kategoriyan&oldid=1875522 Qeydên kevn]''' 8sadxe9205edmku6hibl1j416ezmur8 1 182217 1877370 1475486 2024-11-26T15:04:20Z Alpine liver 75389 Alpine liverî/ê navê [[Gotûbêj:Selîm Sadak]] weke [[Gotûbêj:Selim Sadak]] guhart: Misspelled title 1475486 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=şitil|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=kêm}} }} ataw1obicopiot5pk6sw0ct4evegvur 1 199435 1877395 1478892 2024-11-26T17:22:42Z TheJoyfulTentmaker 63783 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ beşeke nû 1877395 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) 4rhri5jdyqvd9coz21mplkfea064zgs 1877396 1877395 2024-11-26T17:30:12Z Penaber49 39672 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ Bersiv 1877396 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin û ji ber bê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) m46a8h4lt3o3neerbqhxsafag1ozw3n 1877397 1877396 2024-11-26T17:31:31Z Penaber49 39672 1877397 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin û ji ber vê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) sieb34ikhapvpr4vm3kxvue8s1gsrd9 1877398 1877397 2024-11-26T17:31:44Z TheJoyfulTentmaker 63783 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ Bersiv 1877398 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin û ji ber vê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) g5nlfcfuheu7d6ugu79o7cj64vz407n 1877399 1877398 2024-11-26T17:32:36Z Penaber49 39672 1877399 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) l9rfevqt0lhytkyag1cvjvi3bgpzn04 1877402 1877399 2024-11-26T17:38:17Z Penaber49 39672 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ Bersiv 1877402 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev li ser bimîne. ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke hêjayê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) pqwh7s50krwehr1vc8eteayfknrj419 1877404 1877402 2024-11-26T17:39:11Z Penaber49 39672 1877404 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka birêz Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke hêjayê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) 8bbb3jhk7annqy7otnt2zv9dlnbwc4t 1877407 1877404 2024-11-26T17:40:30Z Penaber49 39672 1877407 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke hêjayê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) 49nqbm6pr2h2l5d4z9biis221ukxelv 1877409 1877407 2024-11-26T17:41:59Z Penaber49 39672 1877409 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) d09u5jvuvtlq09thl7lxkbjl6vyw9l4 1877420 1877409 2024-11-26T18:09:20Z Ferrus 5380 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ Bersiv 1877420 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) micsgv25u0cswqnklbqvtokzqln5i50 1877421 1877420 2024-11-26T18:09:45Z Ferrus 5380 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ 1877421 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî min vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) 6c445j9ixtkd2z4dj7svrxhfsf239df 1877449 1877421 2024-11-27T01:41:03Z TheJoyfulTentmaker 63783 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ Bersiv 1877449 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî min vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::::@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Spas dikim pir gelek! [[commons:TimedText:Hatimogullari_speaking_Cilician_Arabic.webm.ku.srt|Subtîtekên bi Kurdîman]] zêdekirî. Lê ev wergerrîya makîneyekê ye, ji ber vê yekê ez bîrxwedan dikim ku hûn bikaribin wê dîtinî bikin. Subtîtekên bi Tirkî û bi Îngilîzî hene, ew testîkirin. Zimanê dayikê xwe pir girîng e bo Tulay Hatimoğullari. Ew "erebîya Çukurova" hatin nivanîn, ku dialektek taybet a Erebiya Levantê ye. Di hevpeyvînan xwe de Hatimogullari dibêje ku ew ji ber ku li dibistanê Tirkiyê baş nizanibû bipeyive, tev diskrîminasyon bû. Ev yek ji sedemên ku ew tevgerê kurdî bişkivî ye. Ji ber vê yekê, ez bawerim ku ew wekî modelekê qîmeta xwe hene. Ne ji ber ku tiştên wî/hêj dibêje girîng in, lê wî/hêj bi zimanê dayikê xwe diaxive gava di bajarê xwe de axiftin dike. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 01:41, 27 çiriya paşîn 2024 (UTC) j4ig162fegg8qd2yygk6hvaciu9iuik 1877466 1877449 2024-11-27T05:44:32Z TheJoyfulTentmaker 63783 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ 1877466 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî min vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::::@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Spas dikim pir gelek! [[commons:TimedText:Hatimogullari_speaking_Cilician_Arabic.webm.ku.srt|Subtîtekên bi Kurdîman]] zêdekirî. Lê ev wergerrîya makîneyekê ye, ji ber vê yekê ez bîrxwedan dikim ku hûn bikaribin wê dîtinî bikin. Subtîtekên bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.tr.srt Tirkî] û bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.en.srt Îngilîzî] hene, ew testîkirin. Zimanê dayikê xwe pir girîng e bo Tulay Hatimoğullari. Ew "erebîya Çukurova" hatin nivanîn, ku dialektek taybet a Erebiya Levantê ye. Di hevpeyvînan xwe de Hatimogullari dibêje ku ew ji ber ku li dibistanê Tirkiyê baş nizanibû bipeyive, tev diskrîminasyon bû. Ev yek ji sedemên ku ew tevgerê kurdî bişkivî ye. Ji ber vê yekê, ez bawerim ku ew wekî modelekê qîmeta xwe hene. Ne ji ber ku tiştên wî/hêj dibêje girîng in, lê wî/hêj bi zimanê dayikê xwe diaxive gava di bajarê xwe de axiftin dike. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 01:41, 27 çiriya paşîn 2024 (UTC) 73et48hbaoa9jkq53jbikvf20au1sbs 1877467 1877466 2024-11-27T05:59:19Z TheJoyfulTentmaker 63783 Girêdayî zêde kirin 1877467 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî min vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::::@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Spas dikim pir gelek! [[commons:TimedText:Hatimogullari_speaking_Cilician_Arabic.webm.ku.srt|Subtîtekên bi Kurdîman]] zêdekirî. Lê ev wergerrîya makîneyekê ye, ji ber vê yekê ez bîrxwedan dikim ku hûn bikaribin wê dîtinî bikin. Subtîtekên bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.tr.srt Tirkî] û bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.en.srt Îngilîzî] hene, ew testîkirin. Zimanê dayikê xwe pir girîng e bo Tulay Hatimoğullari. Ew "erebîya Çukurova" hatin nivanîn, ku dialektek taybet a Erebiya Levantê ye. Di hevpeyvînan xwe de Hatimogullari dibêje ku ew ji ber ku li dibistanê Tirkiyê baş nizanibû bipeyive, tev diskrîminasyon bû. Ev yek ji sedemên ku ew tevgerê kurdî bişkivî ye.[https://www.gazeteduvar.com.tr/tulay-hatimogullari-bu-boyle-gitmez-diyen-her-kesimi-davet-ediyoruz-haber-1643169] Ji ber vê yekê, ez bawerim ku ew wekî modelekê qîmeta xwe hene. Ne ji ber ku tiştên wî/hêj dibêje girîng in, lê wî/hêj bi zimanê dayikê xwe diaxive gava di bajarê xwe de axiftin dike. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 01:41, 27 çiriya paşîn 2024 (UTC) 88pj7s73cufte2p81eg400fzkk33ysg 1877468 1877467 2024-11-27T06:03:23Z TheJoyfulTentmaker 63783 /* Vîdyoya ku ez zêdekirîm */ 1877468 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} {{Kalika wîkîprojeyê|sinif=|1= {{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}} }} == Vîdyoya ku ez zêdekirîm == @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Ma tu dikarî bibihêzî çima vîdyoya ku ez zêdekirîm jêbirî? Ez difikirim ku ew nirxê ensîklopedîyê heye. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:22, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :Silav @[[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] sipas dikim ji bo tevkariya te. Xwendevanên wîkîpediyaya kurdî ya guhertoya latînî ji zimanê erebî fem nakin. Ji ber vê yekê nizanin ka Tulay Hatimoğulları di vî vîdyoyê de behsa çi dike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:30, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Gelek spas. Eger bi zimanê kurdî sernivîsan zêde bikin, ê çalak bibe? [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 17:31, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::Ji ber ku formata wîkîpediyaya kurdî hemî bi zimanê nû kurdî ye ez texmîn nakim ku ev vîdeo li ser gotarê bimîne. Ji kerema tu dikarî binivîsî ka çi dibêje. Ger axavtineke nirxê wîkîpediyayê be ne bi vîdeo, bi nivîsandinê mirov dikare li naveroka gotarê zêde bike. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 17:38, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) ::::Silav hevalno. Min vîdyo dît û kêfa min gelek pê hat, her çiqas min fehm nekiribe jî. Miriv dirake binnivîsên kurdî lê zêde bike û ji nu ve bar bike? Li gorî min vîdyoyek hêjayî dîtinê ye. [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 18:09, 26 çiriya paşîn 2024 (UTC) :::::@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Spas dikim pir gelek! [[commons:TimedText:Hatimogullari_speaking_Cilician_Arabic.webm.ku.srt|Subtîtekên bi Kurdîman]] zêdekirî. Lê ev wergerrîya makîneyekê ye, ji ber vê yekê ez bîrxwedan dikim ku hûn bikaribin wê dîtinî bikin. Subtîtekên bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.tr.srt Tirkî] û bi [https://commons.wikimedia.org/wiki/TimedText:Hatimogullari%20speaking%20Cilician%20Arabic.webm.en.srt Îngilîzî] hene, ew testîkirin. Zimanê dayikê xwe pir girîng e bo Tulay Hatimoğullari. Ew "erebîya Çukurova" hatin nivanîn, ku dialektek taybet a Erebiya Levantê ye. Di hevpeyvînan xwe de Hatimogullari dibêje ku ew ji ber ku li dibistanê Tirkiyê baş nizanibû bipeyive, tev diskrîminasyon bû. Ev yek ji sedemên ku ew tevgerê kurdî bişkivî ye.[https://www.gazeteduvar.com.tr/tulay-hatimogullari-bu-boyle-gitmez-diyen-her-kesimi-davet-ediyoruz-haber-1643169] Ji ber vê yekê, ez bawerim ku ew wekî modelekê qîmeta xwe hene. Ne ji ber ku tiştên wê dibêje girîng in, lê wê bi zimanê dayikê xwe diaxive gava di bajarê xwe de axiftin dike. [[Bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|TheJoyfulTentmaker]] ([[Gotûbêja bikarhêner:TheJoyfulTentmaker|gotûbêj]]) 01:41, 27 çiriya paşîn 2024 (UTC) ttsaet0d2jngc30r7rwhlahqe9nx7a8 4 206333 1877428 1877236 2024-11-26T19:57:20Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877428 wikitext text/x-wiki [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Di vê rûpelê de lîsteya level 3 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{clear}} {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 3 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%203&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=3}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 1000 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|B}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa B|B]] || 6 |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 45 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 193 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 331 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 97 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 328 |} <!-- update end: summary table --> =Level 3 Gotarên bingehîn = {{Vital article count|1000|quota=1000}} == Mirov == {{Vital article count|112}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=30%}} ===Serok û siyasetmedar === {{Vital article count|26}} * {{lgb|Hamurabî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Hatshepsut|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Ramses II|îkon=Şitil}} * {{lgb|Kûruşê Mezin|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Îskenderê Mezin|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Aşokayê Mezin|îkon=Şitil}} * {{lgb|Qin Shi Huang|îkon=Şitil}} * {{lgb|Julius Caesar|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Augustus|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Karlê Mezin|îkon=Şitil}} * {{lgb|Cengîz Xan|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Mansa Musa|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Jeanne d'Arc|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Siltan Silêmanê Qanûnî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Ekberê Mezin|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Elizabeth I|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Catherine the Great|îkon=Xwestî}} * {{lgb|George Washington|îkon=Şitil}} * {{lgb|Napoleon Bonaparte|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Simón Bolívar|îkon=Şitil}} * {{lgb|Abraham Lincoln|îkon=Şitil}} * {{lgb|Mahatma Gandî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Yosîf Stalîn|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Adolf Hitler|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Mao Zedong|îkon=Şitil}} * {{lgb|Nelson Mandela|îkon=Şitil}} === Kaşîf === {{Vital article count|7}} * {{lgb|Marco Polo|îkon=Şitil}} * {{lgb|Zheng He|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Krîstofor Kolumbus|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Vasco da Gama|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Ferdinand Magellan|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=James Cook|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Roald Amundsen|îkon=Şitil}} === Resam === {{Vital article count|6}} * {{lgb|Leonardo da Vinci|îkon=Şitil}} * {{lgb|Michelangelo|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Rembrandt|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Hokusai|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Pablo Picasso|îkon=Şitil}} * {{lgb|Frida Kahlo|îkon=Destpêkî}} {{Col-break|width=36%}} === Fîlozof û zanyarên civakî === {{Vital article count|18}} * {{lgb|Konfusyus|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Lao Zî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Hêrodotos|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Sokratês|îkon=C}} * {{lgb|Platon|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Arîstotelês|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Cicero|îkon=Şitil}} * {{lgb|Thomas Aquinas|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Îbn Xeldûn|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Niccolò Machiavelli|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|René Descartes|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|John Locke|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Adam Smith|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Immanuel Kant|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Mary Wollstonecraft|îkon=Şitil}} * {{lgb|Karl Marx|îkon=C}} * {{lgb|Friedrich Nietzsche|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Sigmund Freud|îkon=Destpêkî}} === Nivîskar === {{Vital article count|11}} * {{lgb|Homêros|îkon=Şitil}} * {{lgb|Vergilius|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Li Bai|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Murasaki Shikibu|îkon=Şitil}} * {{lgb|Celaledînê Rûmî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Dante Alighieri|îkon=Şitil}} * {{lgb|Miguel de Cervantes|îkon=Şitil}} * {{lgb|William Shakespeare|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Voltaire|îkon=Şitil}} * {{lgb|Lev Tolstoy|îkon=Şitil}} * {{lgb|Rabindranath Tagore|îkon=Destpêkî}} === Muzîsyen === {{Vital article count|6}} * {{lgb|Johann Sebastian Bach|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Wolfgang Amadeus Mozart|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Ludwig van Beethoven|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Louis Armstrong|îkon=Xwestî}} * {{lgb|The Beatles|îkon=Şitil}} * {{lgb|Michael Jackson|îkon=Şitil}} === Çêkerên fîlman === {{Vital article count|2}} * {{lgb|Charlie Chaplin|îkon=C}} * {{lgb|Walt Disney|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=34%}} === Zanyar û mucîd === {{Vital article count|19}} * {{lgb|Hîpokrat|îkon=Şitil}} * {{lgb|Îbn Sîna|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Shen Kuo|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Johannes Gutenberg|îkon=Şitil}} * {{lgb|Nicolaus Copernicus|îkon=Şitil}} * {{lgb|Galileo Galilei|îkon=Şitil}} * {{lgb|Isaac Newton|îkon=Şitil}} * {{lgb|Carl von Linné|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Antoine Lavoisier|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Michael Faraday|îkon=Şitil}} * {{lgb|Charles Darwin|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Florence Nightingale|îkon=Şitil}} * {{lgb|Louis Pasteur|îkon=Şitil}} * {{lgb|James Clerk Maxwell|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Dmitri Mendeleev|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Thomas Alva Edison|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Nîkola Tesla|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Marie Curie|îkon=Şitil}} * {{lgb|Albert Einstein|îkon=C}} === Matematîknas === {{Vital article count|8}} <!-- Isaac Newton listed under Inventors and scientists --> * {{lgb|Arşîmed|îkon=Şitil}} * {{lgb|Iqlîdes|îkon=Şitil}} * {{lgb|Xwarezmî|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Leonhard Euler|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Carl Friedrich Gauss|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Emmy Noether|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Kurt Gödel|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Alan Turing|îkon=Destpêkî}} === Kesayetên dînî === {{Vital article count|8}} * {{lgb|Îbrahîm|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Mûsa|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Buda|îkon=Şitil}} * {{lgb|Îsa|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Pawlos|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Muhemmed|îkon=C}} * {{lgb|en=Adi Shankara|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Martin Luther|îkon=Destpêkî}} === Ticar === {{Vital article count|1}} * {{lgb|Henry Ford|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Tarîx == {{Vital article count|84}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=35%}} === Tarîx: Gelemper === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Dîrok|level=2|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Dîroka mirovahiyê|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} * {{lgb|Şaristanî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Arkeolojî|îkon=Şitil}} === Tarîx li gorî herêmê === {{Vital article count|9}} * {{lgb|en=History of Africa|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of Asia|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=History of East Asia|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=History of India|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=History of the Middle East|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of Europe|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of North America|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of Oceania|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of South America|îkon=Xwestî}} === Tarîx li gorî mijarê === {{Vital article count|11}} * {{lgb|Dîroka zanistê|level=2|stûr=erê|îkon=C}} * {{lgb|en=History of art|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of agriculture|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of architecture|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of film|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of literature|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of mathematics|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of medicine|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of music|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=History of technology|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Military history|îkon=Xwestî}} === Pêştarîx === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Pêşdîrok|level=2|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Serdema kevirî|îkon=C}} *** {{lgb|en=Early human migrations|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Neolithic Revolution|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} === Tarîxa kevnare === {{Vital article count|18}} * {{lgb|Serdema kevnare|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Serdema bronzî|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Misira kevnare|îkon=C}} *** {{lgb|en=Indus Valley Civilisation|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Mezopotamya|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|Sumer|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Fînîkya|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Serdema hesinî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Yewnanistana kevnare|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Romaya kevnare|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Împeratoriya Hexamenişî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Gupta Empire|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Xanedana Han|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Riya Hevrîşimê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Pre-Columbian era|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Andean civilizations|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Mezoamerîka|îkon=Şitil}} **** {{lgb|en=Maya civilization|îkon=Xwestî}} === Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|13}} * {{lgb|en=Post-classical history|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Aztek|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Inca Empire|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Serdema zêrîn a îslamê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Serdema Navîn|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Mirina reş|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Împeratoriya Bîzansê|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Seferên xaçperestan|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Împeratoriya Romayê ya Pîroz|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Viking Age|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Împeratoriya Mongolî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Împeratoriya Osmanî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Xanedana Tang|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=30%}} === Tarîxa modern === {{Vital article count|25}} * {{lgb|Destpêka Dema Nûjen|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Ronesans|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Age of Discovery|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=European colonization of the Americas|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Western imperialism in Asia|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Spanish Empire|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Reformation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Împeratoriya Moxol a Hindistanê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Scientific Revolution|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Age of Enlightenment|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Late modern period|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Împeratoriya Brîtanî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Şoreşa Amerîkayê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Şoreşa Fransayê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Şoreşa pîşesaziyê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Scramble for Africa|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şerê Cîhanî yê Yekem|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|îkon=C}} ** {{lgb|en=Great Depression|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şerê Cîhanî yê Duyem|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Contemporary history|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Decolonization|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şerê Sar|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Green Revolution|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Information Age|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Cografya == {{Vital article count|106}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=34%}} === Cografya: Gelemper=== {{Vital article count|1}} * {{lgb|Erdnîgarî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} === Parzemîn û herêm === {{Vital article count|11}} * {{lgb|Parzemîn|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Afrîka|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Antarktîka|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Asya|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Ewropa|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Amerîkaya Bakur|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Amerîkaya Başûr|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * ''Herêmên cografî'' ** {{lgb|en=Arctic|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Karîb|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Rojhilata Navîn|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Okyanûsya|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ===Taybetmendiyên erdî === {{Vital article count|12}} * {{lgb|en=Land|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Beyaban|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Sahara|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Daristan|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Amazon rainforest|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Grassland|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Girav|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Çiya|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Alp|îkon=C}} *** {{lgb|And|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Hîmalaya|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Çiyayên Zinarî|îkon=Nesinifandî}} === Taybetmendiyên hîdrolojîk === {{Vital article count|19}} * {{lgb|Derya|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Okyanûsa Arktîk|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Okyanûsa Atlantîk|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Deryaya Navîn|îkon=C}} ** {{lgb|Okyanûsa Hindî|îkon=C}} ** {{lgb|Okyanûsa Mezin|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Besta binavî ya mezin|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Okyanûsa Başûr|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Gol|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Deryaya Qezwînê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Golên Mezin|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Gola Viktoria|îkon=Şitil}} * {{lgb|Çem|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Amazon|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Çemê Ganjê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Mîsîsîpî (çem)|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Nîl|îkon=C}} ** {{lgb|Yangtsê|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Glacier|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=34%}} === Welat === {{Vital article count|43}} * {{lgb|Welat|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * ''Africa'' ** {{lgb|Cezayir|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Komara Demokratîk a Kongoyê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Misir|îkon=C}} ** {{lgb|Etiyopya|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kenya|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Nîjerya|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Afrîkaya Başûr|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Tanzanya|îkon=Nesinifandî}} * ''Asya'' ** ''Asyaya başûr'' *** {{lgb|Bengladeş|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Hindistan|îkon=C}} *** {{lgb|Pakistan|îkon=Destpêkî}} ** ''Asyaya rojhilat'' *** {{lgb|Çîn|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Japon|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Komara Korêyê|îkon=C}} *** {{lgb|Taywan|îkon=Şitil}} **''Asyaya başûr-rojhilat'' *** {{lgb|Îndonezya|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Malezya|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Myanmar|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Filîpîn|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Taylenda|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Viyetnam|îkon=Şitil}} **''Asyaya rojava'' *** {{lgb|Îran|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Îsraêl|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Erebistana Siûdî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Tirkiye|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Mîrgehên Yekbûyî yên Ereban|îkon=Şitil}} * ''Ewropa'' ** {{lgb|Fransa|îkon=C}} ** {{lgb|Almanya|îkon=C}} ** {{lgb|Îtalya|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Holenda|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Polonya|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Rûsya|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Spanya|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Ûkrayna|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Keyaniya Yekbûyî|îkon=C}} * ''Amerîkaya bakur'' ** {{lgb|Kanada|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Meksîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|îkon=C}} * ''Okyanusya'' ** {{lgb|Awistralya|îkon=Şitil}} * ''Amerîkaya başûr'' ** {{lgb|Arjentîn|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Brezîl|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kolombiya|îkon=Destpêkî}} {{Col-break|width=32%}} === Bajar === {{Vital article count|20}} * {{lgb|Bajar|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * ''Afrîka'' ** {{lgb|Qahîre|îkon=C}} ** {{lgb|Lagos|îkon=Şitil}} * ''Asya'' ** ''Asyaya rojhilat'' *** {{lgb|Pekîn|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Hong Kong|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Tokyo|îkon=Nesinifandî}} ** ''Asyaya başûr-rojhilat'' *** {{lgb|Cakarta|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Singapûr|îkon=Şitil}} <!-- significant as a city --> ** ''Asyaya başûr (Hindistan)'' *** {{lgb|Delhî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Mumbaî|îkon=Şitil}} ** ''Asyaya rojava (Rojhilata navîn)'' *** {{lgb|Stembol|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Orşelîm|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Meke|îkon=Destpêkî}} * ''Ewropa'' ** {{lgb|London|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Mosko|îkon=B}} ** {{lgb|Parîs|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Roma|îkon=Nesinifandî}} * ''Amerîkaya bakur'' ** {{lgb|Meksîko|îkon=Şitil}} ** {{lgb|New York City|îkon=Destpêkî}} * ''Amerîkaya başûr'' ** {{lgb|São Paulo|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Huner == {{Vital article count|45}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=36%}} === Huner: Gelemper === {{Vital article count|5}} * {{lgb|en=The arts|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Huner|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Prehistoric art|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Fashion|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Museum|îkon=Xwestî}} === Tevgerên hunerî === {{Vital article count|4}} * {{lgb|en=Abstract art|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Modernîzm|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Realîzm (huner)|en=Realism (arts)|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Romantîzm|îkon=Şitil}} === Mîmarî === {{Vital article count|3}} * {{lgb|Avahîsazî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Pîramîda Keops|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dîwarê Çînê|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=32%}} === Edebiyat === {{Vital article count|8}} * {{lgb|Wêje|level=2|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|en=English literature|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Fiction|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Roman (wêje)|Roman|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Kurteçîrok|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Fairy tale|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Helbest|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Epic poetry|îkon=Xwestî}} === Muzîk === {{Vital article count|9}} * {{lgb|Muzîk|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Amûrên muzîkê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Piyano|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Singing|îkon=Xwestî}} * ''Cureyên muzîkê'' ** {{lgb|Muzîka klasîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Folk music|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Cez|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Muzîka pop|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Muzîka rock|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=32%}} === Hunerên sahneyê === {{Vital article count|5}} * {{lgb|Hunerên sahneyê|en=Performing arts|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Dans|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Opera (muzîk)|Opera|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Orchestra|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şano|îkon=Nesinifandî}} === Hunerên dîtbarî === {{Vital article count|11}} * {{lgb|Hunerên dîtbarî|en=Visual arts|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Fîlm|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Animasyon|en=Animation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Xweşnivîsî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Comics|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Design|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Drawing|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Nîgar|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Photography|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Pottery|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Peyker|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Felsefe û dîn == {{Vital article count|55}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} === Felsefe === {{Vital article count|17}} ==== Felsefe: Gelemper==== {{Vital article count|2}} * {{lgb|Felsefe|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Philosophy of science|îkon=Xwestî}} ====Beş û konseptên felsefeyê ==== {{Vital article count|12}} * {{lgb|Estetîk|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Epîstemolojî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zanîn|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Bawerî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Aqil|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Rastî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Exlaq|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Good and evil|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Mentiq|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Metafizîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Azadî (felsefe)|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Ontolojî|en=Ontology|îkon=Xwestî}} ==== Felsefe li gorî herêm û wextê ==== {{Vital article count|3}} * {{lgb|en=Eastern philosophy|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Confucianism|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Western philosophy|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} === Mîtolojî === {{Vital article count|2}} * {{lgb|en=Myth|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Mîtolojiya yewnanî|îkon=Destpêkî}} === Dîn === {{Vital article count|13}} * {{lgb|Dîn|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Afterlife|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Xwedawend|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Xweda|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Meditation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=New religious movement|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Dia|îkon=C}} ** {{lgb|en=Ritual|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Shamanism|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Rih|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Spirituality|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Sekulerîzm|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Ateîzm|îkon=Destpêkî}} {{Col-break|width=33%}} === Dînên spesîfîk === {{Vital article count|23}} ==== Dînên îbrahîmî ==== {{Vital article count|11}} * {{lgb|Xiristiyanî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Încîl|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dêra katolîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dêra ortodoks|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Protestanî|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Îslam|îkon=C}} ** {{lgb|Şiîtî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Sunîtî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Quran|îkon=C}} * {{lgb|Cihûtî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Talmud|îkon=Xwestî}} ====Dînên Asyaya rojhilat ==== {{Vital article count|3}} * {{lgb|en=Chinese folk religion|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Shinto|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Taoîzm|îkon=Destpêkî}} ==== Dînên hindistanî ==== {{Vital article count|8}} * {{lgb|Budîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Mahayana|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Theravada|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Hinduîzm|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Vedas|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Bhagavad Gita|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Caynîzm|îkon=Şitil}} * {{lgb|Sîkhîzm|îkon=Nesinifandî}} ==== Dînên din ==== {{Vital article count|1}} * {{lgb|en=Traditional African religions|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Jiyana rojane == {{Vital article count|57}} {{Col-begin}} {{Col-break}} === Jiyana rojane: Gelemper=== {{Vital article count|4}} * {{lgb|Cil|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Mal|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Mobîlya|îkon=Şitil}} * {{lgb|Cewer|îkon=Şitil}} === Malbat û xizm === {{Vital article count|10}} * {{lgb|en=Ethnicity|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Malbat|îkon=Destpêkî|level=2|stûr=erê}} ** {{lgb|Zelam|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Adolescence|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Zarok|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Pitik|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Marriage|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Old age|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Parenting|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Hevaltî|îkon=Şitil}} === Seksualîte û zayend === {{Vital article count|6}} * {{lgb|Zayendîtiya mirovan|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Seks|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Berpêbûniya zayendî|îkon=C}} * {{lgb|en=Gender|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Mêr|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Jin|îkon=Şitil}} {{Col-break}} === Xwarin û vexwarin === {{Vital article count|22}} * {{lgb|en=Cooking|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Xurek|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Nan|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dan|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|en=Wheat|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Garis|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Riz|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Penîr|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Fruit|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Goşt|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xwê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Biharat|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Şekir|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Sebze|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Kartol|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Soya|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Vexurik|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Alcoholic beverage|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Qehwe|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Drinking water|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şîr|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Çay (vexwarin)|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} === Rekreasyon û şahî === {{Vital article count|15}} * {{lgb|en=Entertainment|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Play (activity)|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Lîstik|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Board game|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Card game|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Gambling|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Lîstika vîdyoyê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Werziş|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Futbol|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|en=Sport of athletics|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Lîstikên Olîmpiyadê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Leyzok|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Martial arts|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Melevanî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Turîzm|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Civak û zanistên civakî == {{Vital article count|147}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=32%}} === Civak û zanistên civakî: Gelemper=== {{Vital article count|13}} * {{lgb|Çand|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Folklor|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Festîval|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Oral tradition|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Popular culture|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Civak|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Civat|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Power (social and political)|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Social class|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Pêragihandin|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Zanistên civakî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Mirovnasî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Civaknasî|îkon=Şitil}} ===Siyaset û hikûmet === {{Vital article count|25}} * {{lgb|Siyaset|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Political party|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Siyasetnasî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kolonyalîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Împeryalîzm|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Hikûmet|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Demokrasî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dîktatorî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Keyîtî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Îdeolojî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Anarşîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kapîtalîzm|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Komûnîzm|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Muhafizekarî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Faşîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Lîberalîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Neteweperwerî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Sosyalîzm|îkon=Şitil}} * {{lgb|Dewlet|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dîplomasî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Military|îkon=Xwestî}} * ''Organizasyonên navmiletî'' ** {{lgb|Yekîtiya Ewropayê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=International Red Cross and Red Crescent Movement|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|NATO|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Neteweyên Yekbûyî|îkon=C}} === Pêvçûn === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Şer|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Komkujî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Aştî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Terorîzm|îkon=Şitil}} === Perwerde === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Perwerde|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dibistan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Pirtûkxane|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zanîngeh|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break|width=34%}} === Ticaret û ekonomî === {{Vital article count|22}} * {{lgb|en=Business|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Corporation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Management|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Marketing|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Retail|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Trade union|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Aborînasî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Trade|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Supply and demand|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Employment|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Finance|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Bank|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Pere|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Insurance|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Tax|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Aborî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Çandinî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Pîşesazî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Avakirin|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Fishing|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Nêçîr|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Mining|îkon=Xwestî}} ===Problemên civakî === {{Vital article count|22}} * {{lgb|Zarokjiberbirin|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Disability|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Dîskrîmînasyon|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Nîjadperestî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Zayendperestî|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Environmentalism|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Pollution|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Xela|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Femînîzm|îkon=C}} * {{lgb|en=Globalization|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Human migration|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Mafên mirovan|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Liberty|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Qada taybet|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xulamtî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Social equality|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Suffrage|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Indigenous peoples|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Xizanî|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Violence|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Xwekuştin|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Jînfirehî|îkon=Şitil}} === Hiqûq === {{Vital article count|6}} * {{lgb|Dad|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Tawan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Destûra bingehîn|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dadmendî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Police|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Property|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=32%}} === Psîkolojî === {{Vital article count|16}} * {{lgb|Derûnnasî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Emotion|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Hêrs|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Tirs|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Happiness|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Humour|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Evîn|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Mind|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Hişar|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xewn|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Bîrkan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Hizir|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Human behavior|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Intelligence|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Learning|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Personality|îkon=Xwestî}} === Ziman === {{Vital article count|31}} * {{lgb|Ziman|level=2|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Zimanên hind û ewropî|Hind û ewropî|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Zimanê bengalî|Bengalî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê inglîzî|Inglîzî|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Zimanê fransî|Fransî|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Zimanê almanî|Almanî|îkon=B}} *** {{lgb|Zimanê yewnanî|Yewnanî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Hindustani language|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Zimanê latînî|Latînî|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Zimanê portûgalî|Portûgalî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê rûsî|Rûsî|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Zimanê spanî|Spanî|îkon=C}} ** ''Zimanên din'' *** {{lgb|Zimanê erebî|Erebî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê çînî|Çînî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê japonî|Japonî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê malayî|Malayî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Zimanê swahîlî|Swahîlî|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Zimannasî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Rêziman|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Peyv|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Personal name|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Peyivîn|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Writing|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Alfabe|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Arabic script|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Brahmic scripts|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Cyrillic script|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Alfabeya yewnanî|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Alfabeya latînî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Arabic numerals|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Chinese characters|îkon=Xwestî}} === Medya === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Çapemenî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Broadcasting|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=News|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Publishing|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Sihet, tib û nexweşî == {{Vital article count|41}} {{col-begin}} {{col-break|width=32%}} === Nexweşî û birindarî === {{Vital article count|19}} * {{lgb|Nexweşî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Allergy|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Asthma|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Şêrpence|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Cardiovascular disease|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Stroke|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Nexweşiya şekir|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Gastroenteritis|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Infection|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Common cold|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Arsim|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Lerzeta|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Pneumonia|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Sexually transmitted infection|îkon=Xwestî}} **** {{lgb|AIDS|îkon=C}} *** {{lgb|en=Smallpox|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Tuberkuloz|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Psîkopatî|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Injury|îkon=Xwestî}} {{col-break|width=35%}} === Sihet, fîtnes û tib === {{Vital article count|13}} * {{lgb|Bijîşkî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Diransazî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Nexweşxane|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Nursing|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Niştergerî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Pîrbûn|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Exercise|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Tenduristî|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Mental health|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Hygiene|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Sanitation|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Nutrition|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Obesity|îkon=Xwestî}} {{col-break|width=33%}} === Derman === {{Vital article count|9}} * {{lgb|Tiryak|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Derman|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|en=Anesthesia|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Dermanên dijbakterî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Kontrola zayînê|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Vaksîn|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|en=Addiction|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Alcoholism|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Smoking|îkon=Xwestî}} {{col-end}} == Zanist == {{Vital article count|211}} {{Col-begin}} {{Col-break}} === Zanist: Gelemper=== {{Vital article count|5}} * {{lgb|Zanist|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} ** {{lgb|en=Scientific method|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Measurement|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Pergala Navneteweyî ya Yekeyan|îkon=Şitil}} * {{lgb|Xweza|îkon=Nesinifandî}} === Astronomî === {{Vital article count|26}} * {{lgb|Stêrnasî|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Gerdûn|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Pergala Rojê|level=2|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Roj (stêrk)|Roj|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Tîr (gerstêrk)|Tîr|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Gelawêj (gerstêrk)|Gelawêj|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dinya (gerstêrk)|Dinya|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} *** {{lgb|Heyv|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Behram (gerstêrk)|Behram|îkon=C}} ** {{lgb|Berçîs|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Keywan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Ûranûs|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Neptûn (gerstêrk)|Neptûn|îkon=Şitil}} * {{lgb|Asteroîd|îkon=Şitil}} * {{lgb|Teqîna Mezin|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Çala Reş|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Comet|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Galaksî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Kadiz|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Peyk|îkon=Şitil}} * {{lgb|Xulgeh|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Outer space|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Physical cosmology|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Gerstêrk|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Stêr|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|en=Supernova|îkon=Xwestî}} === Fizîk === {{Vital article count|41}} * {{lgb|Fizîk|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Wize|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Wext|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Roj (dem)|Roj|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Sal|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Classical mechanics|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Bariste|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Momentum|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Motion|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Newton's laws of motion|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Hêz|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Electromagnetism|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Rakêş|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Strong interaction|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Weak interaction|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Magnetism|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Made (kîmya)|Made|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=State of matter|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Atom|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Fizîka parçikan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Standard Model|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Keriyê atomê|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Elektron|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Notron|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Foton|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Proton|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Quantum mechanics|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Radioactive decay|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Valahî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Vacuum|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Termodînamîk|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Têhn (fizîk)|Têhn|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Germahî (fizîk)|Germahî|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Theory of relativity|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Speed of light|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Pêl|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Electromagnetic radiation|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Ronahî (fizîk)|Ronahî|îkon=Şitil}} **** {{lgb|en=Color|îkon=Xwestî}} **** {{lgb|Optîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Deng|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} === Biyolojî === {{Vital article count|78}} * {{lgb|Biyolojî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Molecular biology|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Jiyan|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xane|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Mirin|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Abiogenesis|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Ekolojî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zorbûna jiyanî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Ecosystem|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Nemabûyî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Pêşveçûn|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Paresana mirovahiyê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Natural selection|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Organîzm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Archaea|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Bakterî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Eukariyot|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Heywan|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|Zoolojî|îkon=Nesinifandî}} **** {{lgb|Bejavî|îkon=Şitil}} **** {{lgb|Girêçikpê|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|Qalikdar|îkon=Destpêkî}} ***** {{lgb|Mêş û mûr|îkon=Şitil}} **** {{lgb|Balinde|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|Mirîşk|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|Masî|îkon=Nesinifandî}} **** {{lgb|Guhandar|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|Pisîk|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|en=Cattle|îkon=Xwestî}} ***** {{lgb|Kûçik|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|Hesp|îkon=Destpêkî}} ***** {{lgb|Berazê kedî|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|en=Primate|îkon=Xwestî}} ****** {{lgb|Mirov|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ***** {{lgb|Koma kojeran|îkon=Destpêkî}} ***** {{lgb|Mih|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|en=Mollusca|îkon=Xwestî}} **** {{lgb|Xijende|îkon=Şitil}} ***** {{lgb|Dînezor|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Riwek|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} **** {{lgb|en=Algae|îkon=Xwestî}} **** {{lgb|Riweknasî|îkon=Şitil}} **** {{lgb|Kulîlk|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|en=Seed|îkon=Xwestî}} **** {{lgb|Dar|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Kuv|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Vîrus|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Anatomî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Human body|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Sîstema gera xwînê|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Xwîn|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|en=Heart|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Lung|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Immune system|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Kezeb|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Koendama demarê|îkon=B}} *** {{lgb|Mejî|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Guh|îkon=C}} *** {{lgb|en=Eye|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Sense|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Peykeremasûlke|îkon=B}} ** {{lgb|Kakût|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Hestî|îkon=C}} ** {{lgb|en=Skin|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Fizyolojî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Hormonên herisê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Metabolism|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Fotosentez|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Reproduction|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Zayenda biyolojîk|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Ducanî|îkon=C}} ** {{lgb|Xew|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Genetîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Gen|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Heredity|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Paleontology|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Taksonomî (biyolojî)|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Cure|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} === Kîmya === {{Vital article count|38}} * {{lgb|Kîmya|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Biyokîmya|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Karbohîdrat|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Asîda deoksîrîbonukleyî|îkon=C}} *** {{lgb|Hormon|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Lîpîd|îkon=C}} *** {{lgb|Proteîn|îkon=B}} *** {{lgb|Asîda rîbonukleyî|îkon=C}} ** {{lgb|en=Inorganic chemistry|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Organic chemistry|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Physical chemistry|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Element|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Sîstema vedorî ya elementan|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Bafûn|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Karbon|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Mis|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zêr|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Hîdrojen|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Hesin|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Nîtrojen|îkon=C}} ** {{lgb|Oksîjen|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Fosfor|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Sîlîsyûm|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zîv|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kewkurd|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Chemical compound|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Av|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Karbondîoksîd|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Chemical bond|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Molekul|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Chemical reaction|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Acid–base reaction|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Hander|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Redox|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Kanza|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Alloy|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Bronze|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|en=Steel|îkon=Xwestî}} === Zanista dinyayê === {{Vital article count|23}} * {{lgb|en=Earth science|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=History of Earth|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Atmosphere of Earth|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Internal structure of Earth|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Demsal|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Lehî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Avhewa|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Guherîna avhewayê|îkon=B}} * {{lgb|en=Weather|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Ewr|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Baran|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Berf|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Bablîsok|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Bagera bihêz a tropîkal|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Ba (hewa)|îkon=Şitil}} * {{lgb|Erdnasî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Erdhej|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Erosion|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Mineral|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Plate tectonics|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Kevir|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Ax|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Volkan|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Teknolojî == {{Vital article count|97}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=32%}} === Teknolojî: Gelemper=== {{Vital article count|4}} * {{lgb|Teknolojî|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Endezyarî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Endezyariya avahiyê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Mechanical engineering|îkon=Xwestî}} === Enerjî === {{Vital article count|14}} * {{lgb|Elektrîk|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Baterî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Agir|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Explosive|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Barûd|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Fossil fuel|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Coal|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Gaza xwezayî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Neft|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Nuclear power|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Renewable energy|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Hydropower|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Hêza tavê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Wind power|îkon=Xwestî}} === Xwarin û sihet === {{Vital article count|10}} * {{lgb|en=Animal husbandry|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Domestication|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Biyoteknolojî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Endazyariya bûmayîk|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Fertilizer|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Food preservation|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Garden|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Medical imaging|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Argûn|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Refrigeration|îkon=Xwestî}} === Çek === {{Vital article count|6}} * {{lgb|Çek û çol|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Zirx|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Bow and arrow|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Çek (amûr)|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kêr|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Çeka nukleerî|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=34%}} === Alet û makîne === {{Vital article count|8}} * {{lgb|en=Tool|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Simple machine|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Çerxe|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Motor|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Electric motor|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Internal combustion engine|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Steam engine|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Robotics|îkon=Xwestî}} === Medya û komunîkasyon === {{Vital article count|9}} * {{lgb|en=Printing|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Pirtûk|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Mail|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Telekomunîkasyon|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Înternet|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Radyo|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Telefon|îkon=Nesinifandî}} *** {{lgb|Telefona destan|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Televîzyon|îkon=Nesinifandî}} ===Teknolojiya agahiyê û kompîterê === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Kompûternasî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Komputer|level=2|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Artificial intelligence|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Cryptography|îkon=Xwestî}} === Elektronîk === {{Vital article count|4}} * {{lgb|Elektronîk|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Electric light|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Integrated circuit|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Semiconductor device|îkon=Xwestî}} === Valahî === {{Vital article count|5}} * {{lgb|Roket|îkon=Şitil}} * {{lgb|Peyk (teknolojî)|Peyk|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Space exploration|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Spaceflight|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Space station|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=34%}} === Veguhastin === {{Vital article count|9}} * {{lgb|en=Transport|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Aircraft|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Duçerxe|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Pir|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Kanal|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Otomobîl|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Rêyahesinî ya veguhastinê|îkon=Nesinifandî}} ** {{lgb|Rê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Keştî|îkon=Destpêkî}} === Navîgasyon === {{Vital article count|6}} * {{lgb|en=Navigation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Compass|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Map|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Radar|îkon=Nesinifandî}} * {{lgb|Salname|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Saet (yeke)|Saet|îkon=Şitil}} === Avahî === {{Vital article count|3}} * {{lgb|en=Fortification|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Infrastructure|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Bendav|îkon=Şitil}} === Materyal === {{Vital article count|10}} * {{lgb|Beton|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Cam|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Masonry|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Metallurgy|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Natural rubber|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Kaxez|îkon=Şitil}} * {{lgb|Plastîk|îkon=Şitil}} * {{lgb|Cûmkerî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Pembû|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Wood|îkon=Xwestî}} === Optîk === {{Vital article count|5}} * {{lgb|Kamera|îkon=Şitil}} * {{lgb|Lazer|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Lens|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Mîkroskop|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Telescope|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Matematîk == {{Vital article count|45}} {{Col-begin}} {{Col-break}} === Matematîk: Gelemper=== {{Vital article count|5}} * {{lgb|Matematîk|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Algorîtma|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Mathematical proof|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Kom|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Function (mathematics)|îkon=Xwestî}} === Hejmartin û reqam === {{Vital article count|12}} * {{lgb|en=Combinatorics|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Hejmar|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Hejmarên rastîn|îkon=Şitil}} *** {{lgb|E (matematîk)|{{mvar|e}}|en=E (mathematical constant)|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Pi|{{pi}}|îkon=Şitil}} *** {{lgb|en=Fraction|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Tamhejmar|îkon=Nesinifandî}} **** {{lgb|Sifir (hejmar)|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|Hejmarên xwezayî|îkon=Şitil}} **** {{lgb|Hejmarên hîmî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Complex number|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Bîrdoza jimare|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=34%}} === Cebîr === {{Vital article count|5}} * {{lgb|en=Algebra|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Wekhevî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Variable (mathematics)|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Linear algebra|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Abstract algebra|îkon=Xwestî}} === Analîz === {{Vital article count|5}} * {{lgb|en=Mathematical analysis|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Calculus|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Bêdawî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Limit (mathematics)|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Series (mathematics)|îkon=Xwestî}} === Arîtmetîk === {{Vital article count|4}} * {{lgb|en=Arithmetic|level=2|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Exponentiation|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Logarithm|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Nth root|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=34%}} === Geometrî û topolojî === {{Vital article count|12}} * {{lgb|Geometrî|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Hoke|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Sêgoşenasî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Rûerd|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Conic section|îkon=Xwestî}} *** {{lgb|Gilover|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Dirust|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Pirgoşe|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Sêgoşe|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Three-dimensional space|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Qeware|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Topology|îkon=Xwestî}} === Ihtimal û statîstîk === {{Vital article count|2}} * {{lgb|en=Probability|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Amar|level=2|stûr=erê|îkon=Şitil}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|3]] 9nks3u3kypha0b07vlb58ncy9szknjg 4 206410 1877426 1877218 2024-11-26T19:53:34Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877426 wikitext text/x-wiki [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Di vê rûpelê de lîsteya level 2 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 2 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%202&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 100 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 9 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 47 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 28 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 16 |} <!-- update end: summary table --> =Level 2 Gotarên bingehîn= {{Vital article count|100|quota=100}} == Tarîx == {{Vital article count|9}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Dîroka mirovahiyê|level=1|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Pêşdîrok|îkon=C}} ** {{lgb|Serdema kevnare|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Post-classical history|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Destpêka Dema Nûjen|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Late modern period|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} * {{lgb|Dîrok|îkon=C}} ** {{lgb|Dîroka zanistê|îkon=C}} * {{lgb|Şaristanî|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} == Cografya == {{Vital article count|12}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Erdnîgarî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Bajar|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Welat|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Land|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Derya|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} * {{lgb|Dinya (gerstêrk)|Dinya|level=1|stûr=erê|îkon=C}} ** {{lgb|Afrîka|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Asya|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Ewropa|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Amerîkaya Bakur|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Amerîkaya Başûr|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Okyanûsya|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} == Huner == {{Vital article count|6}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|en=The arts|level=1|stûr=erê|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Avahîsazî|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Wêje|îkon=C}} {{Col-break}} * {{lgb|Muzîk|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Performing arts|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Visual arts|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Felsefe û dîn == {{Vital article count|6}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Zanîn|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Felsefe|level=1|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Exlaq|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Mentiq|îkon=Şitil}} {{Col-break}} * {{lgb|Dîn|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xwedawend|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Jiyana rojane == {{Vital article count|8}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Cil|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Entertainment|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Werziş|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Ethnicity|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} * {{lgb|Malbat|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Xurek|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Mal|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Zayendîtiya mirovan|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} == Civak û zanistên civakî == {{Vital article count|20}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Pêragihandin|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Ziman|îkon=C}} ** {{lgb|Çapemenî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Writing|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Çand|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Folklor|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Aborînasî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Çandinî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|en=Business|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|Pîşesazî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Trade|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} * {{lgb|Derûnnasî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|en=Emotion|îkon=Xwestî}} ** {{lgb|en=Mind|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Civak|level=1|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Perwerde|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Hikûmet|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Dad|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Siyaset|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Şer|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} == Zanist û tib == {{Vital article count|26}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Zanist|level=1|stûr=erê|îkon=C}} * {{lgb|Stêrnasî|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Pergala Rojê|îkon=C}} *** {{lgb|Roj (stêrk)|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Heyv|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Gerdûn|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Biyolojî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Xane|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Mirin|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Ekolojî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Pêşveçûn|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Jiyan|level=1|stûr=erê|îkon=Şitil}} *** {{lgb|Heywan|îkon=Destpêkî}} **** {{lgb|Mirov|level=1|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} *** {{lgb|Riwek|îkon=Şitil}} {{Col-break}} * {{lgb|Kîmya|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Element|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Av|îkon=Şitil}} * {{lgb|Avhewa|îkon=Şitil}} * {{lgb|Erdnasî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Bijîşkî|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Nexweşî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Fizîk|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Atom|îkon=Şitil}} ** {{lgb|Wize|îkon=Destpêkî}} ** {{lgb|Wext|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} == Teknolojî == {{Vital article count|8}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Teknolojî|level=1|stûr=erê|îkon=Şitil}} * {{lgb|Pirtûk|îkon=Şitil}} * {{lgb|Komputer|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|Elektrîk|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} * {{lgb|Endezyarî|îkon=Şitil}} * {{lgb|Agir|îkon=Şitil}} * {{lgb|en=Tool|îkon=Xwestî}} * {{lgb|en=Transport|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} == Matematîk == {{Vital article count|5}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=33%}} * {{lgb|Matematîk|level=1|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} * {{lgb|en=Arithmetic|îkon=Xwestî}} * {{lgb|Geometrî|îkon=Şitil}} {{Col-break}} * {{lgb|Hejmar|îkon=Şitil}} * {{lgb|Amar|îkon=Şitil}} {{Col-end}} {{Core topics}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|2]] ddg43kww1owzq19ithf9bv820hkctpa 4 208682 1877437 1877196 2024-11-26T20:27:03Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877437 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/M|WP:GB/4/Mirov}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Mirovan ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 1993 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|B}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa B|B]] || 2 |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 11 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 155 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 372 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 114 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 1339 |} <!-- update end: summary table --> = Mirov = {{Vital article count|1993}} == Mirovên şahiyê == {{Vital article count|88}} {{Div col|colwidth=15em}} === Aktor === {{Vital article count|59}} # {{lgb|en=Julie Andrews|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lauren Bacall|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Amitabh Bachchan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Brigitte Bardot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ingrid Bergman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sarah Bernhardt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humphrey Bogart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marlon Brando|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=James Cagney|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jackie Chan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Claudette Colbert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sean Connery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gary Cooper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joan Crawford|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bette Davis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Doris Day|îkon=Şitil}} # {{lgb|Robert De Niro|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Alain Delon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Marlene Dietrich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clint Eastwood|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henry Fonda|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jean Gabin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clark Gable|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Greta Garbo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Judy Garland|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=John Gielgud|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lillian Gish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cary Grant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alec Guinness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tom Hanks|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Setsuko Hara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rita Hayworth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Audrey Hepburn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Katharine Hepburn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grace Kelly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Klaus Kinski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vivien Leigh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sophia Loren|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Madhubala|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marcello Mastroianni|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Toshiro Mifune|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Marilyn Monroe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jeanne Moreau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jack Nicholson|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Laurence Olivier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peter O'Toole|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gregory Peck|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mary Pickford|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sidney Poitier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rajinikanth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Barbara Stanwyck|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=James Stewart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Meryl Streep|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Elizabeth Taylor|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Shirley Temple|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spencer Tracy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rudolph Valentino|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Wayne|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mae West|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Danser û koreografer === {{Vital article count|15}} {{Div col|colwidth=15em}} ==== Balet ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=George Balanchine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mikhail Baryshnikov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Margot Fonteyn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vaslav Nijinsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rudolf Nureyev|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anna Pavlova|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marius Petipa|îkon=Xwestî}} ==== Dansên din ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Fred Astaire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Josephine Baker|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Isadora Duncan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bob Fosse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Martha Graham|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gene Kelly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Izumo no Okuni|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ginger Rogers|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Komedyen === {{Vital article count|9}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Lucille Ball|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carol Burnett|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George Carlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bill Cosby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis de Funès|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Laurel and Hardy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marx Brothers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monty Python|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Richard Pryor|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Tiyatrovan === {{Vital article count|5}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Johnny Carson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harry Houdini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Marcel Marceau|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ed Sullivan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oprah Winfrey|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Hunerên dîtbarî == {{Vital article count|124}} {{Div col|colwidth=15em}} === Resam û îlustratorên rojavayî === {{Vital article count|72}} ====Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Giotto|îkon=Xwestî}} ====Ronesans û çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|22}} # {{lgb|en=Sandro Botticelli|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hieronymus Bosch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pieter Bruegel the Elder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Caravaggio|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jacques-Louis David|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Albrecht Dürer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Artemisia Gentileschi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=El Greco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francisco Goya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Hogarth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hans Holbein the Younger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Leonardo da Vinci|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Masaccio|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nicolas Poussin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Raffaello Sanzio|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rembrandt|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peter Paul Rubens|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Titian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jan van Eyck|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Diego Velázquez|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Johannes Vermeer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antoine Watteau|îkon=Xwestî}} ====Çaxa modern a paşîn (resam) ==== {{Vital article count|40}} # {{lgb|en=Paul Cézanne|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marc Chagall|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Constable|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gustave Courbet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Salvador Dalí|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Edgar Degas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eugène Delacroix|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Max Ernst|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Caspar David Friedrich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paul Gauguin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vincent van Gogh|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Edward Hopper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jean Auguste Dominique Ingres|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Frida Kahlo|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Wassily Kandinsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Paul Klee|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=René Magritte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kazimir Malevich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Édouard Manet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Franz Marc|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henri Matisse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joan Miró|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Piet Mondrian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Claude Monet|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Edvard Munch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Georgia O'Keeffe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pablo Picasso|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Camille Pissarro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jackson Pollock|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pierre-Auguste Renoir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ilya Repin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gerhard Richter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Diego Rivera|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Henri Rousseau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Singer Sargent|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Georges Seurat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henri de Toulouse-Lautrec|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=J. M. W. Turner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Andy Warhol|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=James McNeill Whistler|îkon=Xwestî}} ====Îllustrator ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Aubrey Beardsley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=M. C. Escher|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Will Eisner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hergé|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jack Kirby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Winsor McCay|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Norman Rockwell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dr. Seuss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Osamu Tezuka|îkon=Xwestî}} === Hunerên dîtbarî yên din === {{Vital article count|46}} ==== Peykertraş==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Gian Lorenzo Bernini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Constantin Brâncuși|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Donatello|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alberto Giacometti|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Michelangelo|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Henry Moore|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Phidias|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Auguste Rodin|îkon=Xwestî}} ==== Mîmar ==== {{Vital article count|22}} # {{lgb|Alvar Aalto|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Leon Battista Alberti|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Filippo Brunelleschi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Le Corbusier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Buckminster Fuller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Antoni Gaudí|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Frank Gehry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walter Gropius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zaha Hadid|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Imhotep|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philip Johnson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis Kahn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ludwig Mies van der Rohe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oscar Niemeyer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andrea Palladio|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=I. M. Pei|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîmar Sînan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Albert Speer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis Sullivan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vitruvius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Christopher Wren|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frank Lloyd Wright|îkon=Xwestî}} ====Resamên konseptî ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Joseph Beuys|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marcel Duchamp|îkon=Xwestî}} ==== Dîzayner==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Coco Chanel|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yves Saint Laurent|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Raymond Loewy|îkon=Xwestî}} ==== Fotografvan ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ansel Adams|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henri Cartier-Bresson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eadweard Muybridge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sergey Prokudin-Gorsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Man Ray|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward Weston|îkon=Xwestî}} ==== Çêkerên enstrûmanan ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Antonio Stradivari|îkon=Xwestî}} ====Plansazên bajaran ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Georges-Eugène Haussmann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jane Jacobs|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Moses|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick Law Olmsted|îkon=Xwestî}} === Tradisyonên ne rojavayî === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Hokusai|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hiroshige|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kanō Masanobu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sesshū Tōyō|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shitao|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wang Xizhi|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Nivîskar== {{Vital article count|255}} {{Div col|colwidth=15em}} === Tarîxa kevnare === {{Vital article count|17}} ==== Asya ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Kalidasa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Qu Yuan|îkon=Xwestî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|Esxîlos|îkon=Şitil}} # {{lgb|Arîstofanês|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Catullus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Eurîpîdês|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hêsîodos|îkon=Şitil}} # {{lgb|Homêros|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Horatius|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Lucian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Menander|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ovidius|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Plautus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sappho|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sofoklês|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Terence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vergilius|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ===Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|29}} ==== Asya ==== {{Vital article count|22}} # {{lgb|en=Bai Juyi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bhavabhuti|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Du Fu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Firdewsî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hafizê Şîrazî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Han Yu|îkon=Şitil}} # {{lgb|Camî (helbestvan)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kabir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Omer Xeyam|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Amir Khusrau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Li Bai|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mirabai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Murasaki Shikibu|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîzamî Gencewî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Abu Nuwas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ouyang Xiu|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rudaki|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Celaledînê Rûmî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sedî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Su Shi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tao Yuanming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wang Wei (Tang dynasty)|îkon=Xwestî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Dante Alighieri|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Giovanni Boccaccio|îkon=Şitil}} # {{lgb|Geoffrey Chaucer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Chrétien de Troyes|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Christine de Pizan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Francesco Petrarca|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=François Villon|îkon=Xwestî}} ===Çaxa modern a ewil === {{Vital article count|33}} ==== Asya ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Fuzûlî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Matsuo Bashō|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mir Taqi Mir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tukaram|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tulsidas|îkon=Xwestî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|28}} # {{lgb|en=Pedro Calderón de la Barca|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Burns|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Luís de Camões|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Giacomo Casanova|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Miguel de Cervantes|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pierre Corneille|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Daniel Defoe|îkon=Şitil}} # {{lgb|John Donne|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=John Dryden|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry Fielding|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samuel Johnson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ben Jonson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Christopher Marlowe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=John Milton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Michel de Montaigne|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Thomas More|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Molière|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Nostradamus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charles Perrault|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alexander Pope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=François Rabelais|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean Racine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Marquis de Sade|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Shakespeare|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Edmund Spencer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jonathan Swift|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lope de Vega|îkon=Şitil}} # {{lgb|Voltaire|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ===Çaxa modern a paşîn === {{Vital article count|176}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Chinua Achebe|îkon=Şitil}} # {{lgb|John M. Coetzee|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nadine Gordimer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Nacîb Mahfûz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ben Okri|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wole Soyinka|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ngũgĩ wa Thiong'o|îkon=Xwestî}} ==== Amerîka ==== {{Vital article count|49}} ===== DYA û Kanada ===== {{Vital article count|40}} # {{lgb|Maya Angelou|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Isaac Asimov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Margaret Atwood|îkon=Şitil}} # {{lgb|Saul Bellow|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ray Bradbury|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William S. Burroughs|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Raymond Chandler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Emily Dickinson|îkon=Şitil}} # {{lgb|Thomas Stearns Eliot|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ralph Waldo Emerson|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Faulkner|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Francis Scott Fitzgerald|îkon=Şitil}} # {{lgb|Robert Frost|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Allen Ginsberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nathaniel Hawthorne|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert A. Heinlein|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ernest Hemingway|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Langston Hughes|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Henry James|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jack Kerouac|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Stephen King|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ursula K. Le Guin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Stan Lee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jack London|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|H. P. Lovecraft|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Herman Melville|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arthur Miller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Toni Morrison|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Vladimir Nabokov|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sylvia Plath|îkon=Şitil}} # {{lgb|Edgar Allan Poe|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ezra Pound|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ayn Rand|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Upton Sinclair|îkon=Xwestî}} # {{lgb|John Steinbeck|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mark Twain|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Kurt Vonnegut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edith Wharton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walt Whitman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tennessee Williams|îkon=Xwestî}} ===== Amerîkaya latîn ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Jorge Amado|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jorge Luis Borges|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alejo Carpentier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carlos Fuentes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gabriel García Márquez|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Machado de Assis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=José Martí|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pablo Neruda|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mario Vargas Llosa|îkon=Xwestî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|101}} =====Gelemper===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Konstantînos Kavafîs|îkon=Şitil}} ===== Ewropaya navendî===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Adam Mickiewicz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ismail Kadare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Conrad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sándor Petőfi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henryk Sienkiewicz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Taras Şevçenko|îkon=Şitil}} # {{lgb|Elie Wiesel|îkon=Destpêkî}} ===== Rûsya ===== {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Anna Akhmatova|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Joseph Brodsky|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mîxaîl Bûlgakov|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îvan Bunîn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Anton Çexov|îkon=C}} # {{lgb|Fyodor Dostoyevskî|îkon=B}} # {{lgb|Maksîm Gorkî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîkolay Gogol|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mikhail Lermontov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vladîmîr Mayakovskî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Borîs Pasternak|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Aleksandr Pûşkîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mîxaîl Şoloxov|îkon=Şitil}} # {{lgb|Aleksandr Soljenîtsin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Lev Tolstoy|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îvan Turgenyev|îkon=Şitil}} ===== Ewropaya rojava ===== {{Vital article count|40}} # {{lgb|Hans Christian Andersen|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Antonin Artaud|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Honoré de Balzac|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charles Baudelaire|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Karen Blixen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bertolt Brecht|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Albert Camus|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Alexandre Dumas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Umberto Eco|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Gustave Flaubert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Anne Frank|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Federico García Lorca|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|André Gide|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Johann Wolfgang von Goethe|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Birayên Grimm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Knut Hamsun|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Heinrich Heine|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hermann Hesse|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Victor Hugo|îkon=Şitil}} # {{lgb|Henrik Ibsen|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Eugène Ionesco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Franz Kafka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Selma Lagerlöf|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Halldór Laxness|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Astrid Lindgren|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thomas Mann|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Stéphane Mallarmé|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guy de Maupassant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fernando Pessoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Luigi Pirandello|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Marcel Proust|îkon=Şitil}} # {{lgb|Arthur Rimbaud|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rainer Maria Rilke|îkon=Şitil}} # {{lgb|José Saramago|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Friedrich Schiller|îkon=Şitil}} # {{lgb|Stendhal|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=August Strindberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tristan Tzara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jules Verne|îkon=Şitil}} # {{lgb|Émile Zola|îkon=Destpêkî}} ===== Keyaniya Yekbûyî û Îrlenda ===== {{Vital article count|37}} # {{lgb|Jane Austen|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Samuel Beckett|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Blake|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Enid Blyton|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Brontë family|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lord Byron|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lewis Carroll|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Agatha Christie|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Arthur C. Clarke|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samuel Taylor Coleridge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roald Dahl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charles Dickens|îkon=Şitil}} # {{lgb|Arthur Conan Doyle|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=George Eliot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William Golding|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Thomas Hardy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|James Joyce|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=John Keats|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rudyard Kipling|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=D. H. Lawrence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=C. S. Lewis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|V. S. Naipaul|îkon=Şitil}} # {{lgb|George Orwell|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Salman Rushdie|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Walter Scott|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Bernard Shaw|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mary Shelley|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Percy Bysshe Shelley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robert Louis Stevenson|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Alfred, Lord Tennyson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dylan Thomas|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|J. R. R. Tolkien|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|H. G. Wells|îkon=Şitil}} # {{lgb|Oscar Wilde|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=William Wordsworth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Virginia Woolf|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Butler Yeats|îkon=Şitil}} ==== Asya ==== {{Vital article count|17}} # {{lgb|en=Chinghiz Aitmatov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ryūnosuke Akutagawa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xalîbê Dehlewî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Cibran Xelîl Cibran|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Muhemmed Îqbal|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kazuo Ishiguro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jin Yong|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kawabata Yasunari|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lao She|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lu Xun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yukio Mishima|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haruki Murakami|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Natsume Sōseki|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kenzaburo Oe|îkon=Şitil}} # {{lgb|Orhan Pamuk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Premchand|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rabindranath Tagore|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ==== Okyanusya ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Banjo Paterson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Patrick White|îkon=Şitil}} {{Div col end}} == Rojnamevan == {{Vital article count|14}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Svetlana Alexievich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|David Attenborough|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Nellie Bly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walter Cronkite|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horace Greeley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Randolph Hearst|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walter Lippmann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rupert Murdoch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward R. Murrow|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Pulitzer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ida Tarbell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hunter S. Thompson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anna Wintour|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bob Woodward|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Muzîsyen == {{Vital article count|149}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Muzîka hunera rojavayî === {{Vital article count|71}} ==== Kompozîtor ==== {{Vital article count|53}} ===== Tarîxa piştî klasîkê û Ronesans ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Hildegard of Bingen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guillaume de Machaut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Josquin des Prez|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guillaume Du Fay|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Giovanni Pierluigi da Palestrina|îkon=Xwestî}} ===== Barok ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Johann Sebastian Bach|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=George Frideric Handel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Claudio Monteverdi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henry Purcell|îkon=Şitil}} # {{lgb|Antonio Vivaldi|îkon=Destpêkî}} ===== Klasîk ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Ludwig van Beethoven|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Joseph Haydn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wolfgang Amadeus Mozart|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ===== Romantîk ===== {{Vital article count|21}} # {{lgb|Hector Berlioz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Johannes Brahms|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anton Bruckner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Frédéric Chopin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Antonín Dvořák|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward Elgar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gilbert and Sullivan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Franz Liszt|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Gustav Mahler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Felix Mendelssohn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Modest Mussorgsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nikolai Rimsky-Korsakov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gioachino Rossini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Franz Schubert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clara Schumann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Schumann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johann Strauss II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Richard Strauss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pyotr Çaykovskî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Giuseppe Verdi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Richard Wagner|îkon=Xwestî}} ===== Sedsala 20an ===== {{Vital article count|19}} # {{lgb|en=Béla Bartók|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Benjamin Britten|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aaron Copland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Claude Debussy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gabriel Fauré|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Giacomo Puccini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sergei Prokofiev|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sergei Rachmaninoff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maurice Ravel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arnold Schoenberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dmitri Shostakovich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean Sibelius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îgor Stravînskî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ralph Vaughan Williams|îkon=Xwestî}} ====== Avant-garde/postmodern ====== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Pierre Boulez|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Cage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philip Glass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=György Ligeti|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karlheinz Stockhausen|îkon=Xwestî}} ====Pedagog ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Nadia Boulanger|îkon=Xwestî}} ====Tiyatrovan==== {{Vital article count|17}} ===== Çelovan ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Pablo Casals|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mstislav Rostropovich|îkon=Xwestî}} ===== Rêberên orkestrayê ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Leonard Bernstein|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Herbert von Karajan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arturo Toscanini|îkon=Xwestî}} ===== Piyanîst ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Glenn Gould|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vladimir Horowitz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sviatoslav Richter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arthur Rubinstein|îkon=Xwestî}} ===== Singers ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Maria Callas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Enrico Caruso|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plácido Domingo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dietrich Fischer-Dieskau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kirsten Flagstad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Luciano Pavarotti|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Joan Sutherland|îkon=Xwestî}} ===== Kemanvan===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Niccolò Paganini|îkon=Xwestî}} === Muzîka hunera ne-rojavayî === {{Vital article count|7}} ==== Klasîka karnatîk ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Muthuswami Dikshitar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Syama Sastri|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tyagaraja|îkon=Xwestî}} ==== Klasîka hindistanî ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Ali Akbar Khan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ravi Shankar|îkon=Xwestî}} ==== Qewalî ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Nusrat Fateh Ali Khan|îkon=Xwestî}} ==== Tradisyona farisî ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Mohammad-Reza Shajarian|îkon=Xwestî}} === Cez === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Louis Armstrong|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Miles Davis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Duke Ellington|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ella Fitzgerald|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George Gershwin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Benny Goodman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Billie Holiday|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antônio Carlos Jobim|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Scott Joplin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charlie Parker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Django Reinhardt|îkon=Xwestî}} === Muzîka populer === {{Vital article count|60}} # {{lgb|ABBA|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bing Crosby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stephen Foster|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Michael Jackson|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Madonna|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Miriam Makeba|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bob Marley|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Frank Sinatra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Barbra Streisand|îkon=C}} ==== Stranbêjên bi zimanên din ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Charles Aznavour|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Serge Gainsbourg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ûm Kulsûm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lata Mangeshkar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Édith Piaf|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Teresa Teng|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vladimir Vysotsky|îkon=Xwestî}} ==== Afrobeat ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Fela Kuti|îkon=Xwestî}} ==== Blues, R&B, û soul ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ray Charles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aretha Franklin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marvin Gaye|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Johnson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=B. B. King|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Supremes|îkon=Xwestî}} ==== Muzîka elektro ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Brian Eno|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kraftwerk|îkon=Xwestî}} ==== Folk and country ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Joan Baez|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johnny Cash|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Woody Guthrie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joni Mitchell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dolly Parton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hank Williams|îkon=Xwestî}} ====Funk ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=James Brown|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Prince|îkon=Şitil}} ==== Hip-hop û rap ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Tupac Shakur|îkon=Nesinifandî}} ==== Latin ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Celia Cruz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Julio Iglesias|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Astor Piazzolla|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Selena Quintanilla-Pérez|îkon=Şitil}} ==== Flamenko ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Paco de Lucía|îkon=Xwestî}} ==== Komediya muzîkal û nivîskarên gotinên stranan ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Irving Berlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rodgers and Hammerstein|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andrew Lloyd Webber|îkon=Xwestî}} ==== Rock ==== {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=The Beach Boys|îkon=Xwestî}} # {{lgb|The Beatles|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|John Lennon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Black Sabbath|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chuck Berry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|David Bowie|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|The Doors|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bob Dylan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jimi Hendrix|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Buddy Holly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Janis Joplin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Led Zeppelin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Little Richard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pink Floyd|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Elvis Presley|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Queen|îkon=Şitil}} # {{lgb|The Rolling Stones|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Velvet Underground|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Direktor, çêker and senarvonivîs == {{Vital article count|61}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Anîmator û kuklabaz === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Walt Disney|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hayao Miyazakî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jim Henson|îkon=Xwestî}} === Direktor === {{Vital article count|53}} # {{lgb|en=Woody Allen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Michelangelo Antonioni|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ingmar Bergman|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Robert Bresson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Luis Buñuel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=James Cameron|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frank Capra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charlie Chaplin|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Jean Cocteau|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Francis Ford Coppola|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cecil B. DeMille|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vittorio De Sica|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Theodor Dreyer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guru Dutt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sergei Eisenstein|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Federico Fellini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Ford|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Miloš Forman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean-Luc Godard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=D. W. Griffith|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Howard Hawks|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Werner Herzog|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfred Hitchcock|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Raj Kapoor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Elia Kazan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Buster Keaton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abbas Kiarostami|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Akira Kurosawa|îkon=Şitil}} # {{lgb|Stanley Kubrick|îkon=Şitil}} # {{lgb|Fritz Lang|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=David Lean|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ang Lee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Lucas|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Auguste and Louis Lumière|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ida Lupino|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=David Lynch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Georges Méliès|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yasujirō Ozu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roman Polanski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Satyajit Ray|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean Renoir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Leni Riefenstahl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Martin Scorsese|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ousmane Sembène|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Steven Spielberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Quentin Tarantino|îkon=Şitil}} # {{lgb|Andrei Tarkovsky|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=François Truffaut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Agnès Varda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orson Welles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Billy Wilder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wong Kar-wai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Wyler|îkon=Xwestî}} === Çêker û rêveber === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Samuel Goldwyn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis B. Mayer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Irving Thalberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jack L. Warner|îkon=Xwestî}} === Senaryonivîs === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Frances Marion|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Ticar == {{Vital article count|29}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=John Jacob Astor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=P. T. Barnum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Warren Buffett|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Al Capone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andrew Carnegie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marcus Licinius Crassus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pablo Escobar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henry Ford|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jakob Fugger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bill Gates|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Howard Hughes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Steve Jobs|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Estée Lauder (businesswoman)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Li Ka-shing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andrew Mellon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shigeru Miyamoto|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=J. P. Morgan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John D. Rockefeller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rothschild family|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=David Sarnoff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carlos Slim|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George Soros|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leland Stanford|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jamsetji Tata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ted Turner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cornelius Vanderbilt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sam Walton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Josiah Wedgwood|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Westinghouse|îkon=Şitil}} {{Div col end}} == Kaşif == {{Vital article count|30}} {{Div col|colwidth=15em}} === Tarîxa kevnare === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Hanno the Navigator|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zhang Qian|îkon=Xwestî}} ===Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Îbn Betûte|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Leif Erikson|îkon=Şitil}} # {{lgb|Marco Polo|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Xuanzang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zheng He|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ===Çaxa modern a ewil === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Vitus Bering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pedro Álvares Cabral|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jacques Cartier|îkon=Şitil}} # {{lgb|Krîstofor Kolumbus|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=James Cook|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vasco da Gama|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ferdinand Magellan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Juan Ponce de León|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hernando de Soto|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abel Tasman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Amerigo Vespucci|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Willem Barentsz|îkon=Xwestî}} === Çaxa modern a paşîn === {{Vital article count|11}} # {{lgb|Roald Amundsen|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Neil Armstrong|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Amelia Earhart|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yurî Gagarîn|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alexander von Humboldt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charles Lindbergh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=David Livingstone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Fridtjof Nansen|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Robert Falcon Scott|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ernest Shackleton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Valentina Tereshkova|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} == Fîlozof, tarîxnas, alimên civakî û siyasetê == {{Vital article count|162}} === Fîlozof === {{Vital article count|68}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Tarîxa kevnare ==== {{Vital article count|21}} # {{lgb|Arîstotelês|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Augustînus|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cicero|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Konfusyus|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Demokrîtos|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Diyojenê Sînopî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Epicurus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Han Fei|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêrakleitos|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kaṇāda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lao Zî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Li Si|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lucretius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mencius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Platon|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Plotînos|îkon=Şitil}} # {{lgb|Seneca|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Shang Yang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sokratês|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Talês|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Xunzi (philosopher)|îkon=Xwestî}} ====Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Peter Abelard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îbnî Ruşd|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Duns Scotus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Farabî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Thomas Aquinas|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Wang Yangming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William of Ockham|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zhu Xi|îkon=Şitil}} ====Çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Francis Bacon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jeremy Bentham|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Berkeley|îkon=Şitil}} # {{lgb|Giordano Bruno|îkon=Şitil}} # {{lgb|René Descartes|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Denis Diderot|îkon=Şitil}} # {{lgb|Erasmus|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Johann Gottlieb Fichte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|David Hume|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Immanuel Kant|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Jean-Jacques Rousseau|îkon=Şitil}} # {{lgb|Baruch Spinoza|îkon=Destpêkî}} ====Çaxa modern a paşîn ==== {{Vital article count|27}} # {{lgb|Hannah Arendt|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Simone de Beauvoir|îkon=Şitil}} # {{lgb|Henri Bergson|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Isaiah Berlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Auguste Comte|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Jacques Derrida|îkon=Xwestî}} # {{lgb|John Dewey|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Frantz Fanon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Michel Foucault|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jürgen Habermas|îkon=Şitil}} # {{lgb|Georg Wilhelm Friedrich Hegel|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Martin Heidegger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edmund Husserl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William James|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Søren Kierkegaard|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Marshall McLuhan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|John Stuart Mill|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Friedrich Nietzsche|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Charles Sanders Peirce|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karl Popper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Rawls|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bertrand Russell|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jean-Paul Sartre|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Arthur Schopenhauer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Henry David Thoreau|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alfred North Whitehead|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ludwig Wittgenstein|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Tarîxnas === {{Vital article count|22}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Tarîxa kevnare ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Eusebios|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hêrodotos|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Josephus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plutarch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sima Qian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tacitus|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tûkudîdes|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ksenofon|îkon=Şitil}} ==== Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Bede|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean Froissart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Geoffreyê Monmouthî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îbn Xeldûn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ==== Çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Edward Gibbon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nikolay Karamzin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Giorgio Vasari|îkon=Xwestî}} ==== Çaxa modern a paşîn ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Charles A. Beard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fernand Braudel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eric Hobsbawm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Theodor Mommsen|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Leopold von Ranke|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=A. J. P. Taylor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick Jackson Turner|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Zanyarên civakî, ekonomîst û nivîskarên siyasetê === {{Vital article count|52}} {{Div col|colwidth=15em}} ==== Antîk ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Chanakya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pāṇini|îkon=Xwestî}} ====Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Niccolò Machiavelli|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ====Çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Cesare Beccaria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edmund Burke|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hugo Grotius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thomas Hobbes|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Gotthold Ephraim Lessing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|John Locke|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Montesquieu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thomas Paine|îkon=Şitil}} # {{lgb|Adam Smith|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mary Wollstonecraft|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ====Çaxa modern a paşîn ==== {{Vital article count|39}} # {{lgb|Theodor Adorno|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mikhail Bakunin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward Bernays|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eduard Bernstein|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Franz Boas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pierre Bourdieu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Louis Braille|îkon=Şitil}} # {{lgb|Noam Chomsky|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=W. E. B. Du Bois|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Émile Durkheim|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Friedrich Engels|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Milton Friedman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Kenneth Galbraith|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clifford Geertz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antonio Gramsci|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Friedrich Hayek|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Maynard Keynes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peter Kropotkin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Claude Lévi-Strauss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karl Marx|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Marcel Mauss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bronisław Malinowski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thomas Robert Malthus|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Margaret Mead|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maria Montessori|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vilfredo Pareto|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Talcott Parsons|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pierre-Joseph Proudhon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alfred Radcliffe-Brown|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=David Ricardo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Edward Said|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Paul Samuelson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ferdinand de Saussure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Heinrich Schliemann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sequoyah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Herbert Spencer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alexis de Tocqueville|îkon=Şitil}} # {{lgb|Max Weber|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Noah Webster|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Psîkolog === {{Vital article count|20}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Gordon Allport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Albert Bandura|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Raymond Cattell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Albert Ellis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Erik Erikson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Leon Festinger|îkon=Şitil}} # {{lgb|Anna Freud|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sigmund Freud|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Karl Gustav Jung|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kurt Lewin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Abraham Maslow|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=George Armitage Miller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îvan Pavlov|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jean Piaget|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Carl Rogers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=B. F. Skinner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward Thorndike|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lev Vygotsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John B. Watson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wilhelm Wundt|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} == Kesên dînî == {{Vital article count|124}} :<small>Ji bo kesên mîtolojîk binêrin: [[Wîkîpediya:Gotarên_bingehîn/Level/4/Felsefe_û_dîn#Mîtolojî|Felsefe û dîn: Mîtolojî]].</small> === Hinduîzm === {{Vital article count|17}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Tarîxa kevnare ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Kapila|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Patanjali|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Valmiki|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vyasa|îkon=Xwestî}} ====Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Adi Shankara|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Basava|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gaudapada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kumārila Bhaṭṭa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Madhvacharya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ramanuja|îkon=Xwestî}} ==== Tarîxa modern ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chaitanya Mahaprabhu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paramahansa Yogananda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ramakrishna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ramana Maharshi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sri Aurobindo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swami Vivekananda|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Budîzm=== {{Vital article count|15}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Buda|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=14th Dalai Lama|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nagarjuna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Padmasambhava|îkon=Xwestî}} ====Budîzma çînî==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Bodhidharma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kumārajīva|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lushan Huiyuan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zhiyi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Huineng|îkon=Xwestî}} ====Budîzma hindistanî==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Ānanda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maudgalyayana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Śāriputra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vasubandhu|îkon=Xwestî}} ====Budîzma japonî==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Dōgen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kūkai|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Dînên îbrahîmî=== {{Vital article count|85}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Cihûtî==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Baal Shem Tov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rabbi Akiva|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Judah Loew ben Bezalel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îbn Meymûn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Rashi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vilna Gaon|îkon=Xwestî}} ====Xiristiyanî==== {{Vital article count|60}} ===== Kesên Ahîta Nû ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Îsa|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Meryem|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Meryema Mejdelanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yûhenayê Noqkar|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Judas Iscariot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pawlos|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Saint Peter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John the Apostle|îkon=Xwestî}} ===== Beriya Veqetana Dêran ===== {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=Ambrose|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Athanasius of Alexandria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Basil of Caesarea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Benedict of Nursia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clement of Alexandria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cyril of Alexandria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Saint George|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gregory of Nazianzus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gregory of Nyssa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Irenaeus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jerome|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Chrysostom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John of Damascus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kîrîl û Metodiyos|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Saint Nicholas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Origen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tertullian|îkon=Xwestî}} ===== Dêra katolîk ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Anselm of Canterbury|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bonaventure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francis of Assisi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jan Hus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ignatius of Loyola|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John of the Cross|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mader Teresa|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Teresa of Ávila|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tomás de Torquemada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Wycliffe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francis Xavier|îkon=Xwestî}} ===== Papa ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Papa Klement I|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Pope Gregory I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pope Leo I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pope John XXIII|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Papa Yûhena Pawlos II|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pope Pius IX|îkon=Xwestî}} ===== Dêra ortodoks ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Patriarch Nikon of Moscow|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grigori Rasputin|îkon=Xwestî}} ===== Protestanî ===== {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Jacobus Arminius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karl Barth|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Dietrich Bonhoeffer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jean Calvin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Thomas Cranmer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jonathan Edwards (theologian)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Billy Graham|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Knox|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Martin Luther|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Philip Melanchthon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Desmond Tutu|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=John Wesley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Huldrych Zwingli|îkon=Xwestî}} ===== Yên din ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Mary Baker Eddy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Joseph Smith|îkon=Şitil}} ==== Îslam ==== {{Vital article count|19}} # {{lgb|Muhemmed|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Eyşe|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Fatime|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xedîce bint Xuweylid|îkon=Nesinifandî}} ===== Îslama şiî ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Elî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Huseyn bin Elî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ja'far al-Sadiq|îkon=Xwestî}} ===== Îslama Sunî ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Ehmed bin Henbel|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ebû Henîfe|îkon=Şitil}} # {{lgb|Malik bin Enes|îkon=Şitil}} # {{lgb|Buxarî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Muslîm bin Hecac|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îmam Şafiî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îbn Teymiye|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Al-Nawawi|îkon=Xwestî}} ===== Yên din ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Muhammad ibn Abd al-Wahhab|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xezalî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îbn Erebî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sedredîn Şîrazî|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ===Yên din === {{Vital article count|7}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Caynîzm==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Mahavira|îkon=Xwestî}} ==== Hereketên dînî yên nû==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Baháʼu'lláh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Helena Blavatsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aleister Crowley|îkon=Xwestî}} ====Sîkhîzm==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Guru Gobind Singh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guru Nanak|îkon=Xwestî}} ====Zerdeştî==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Zerdeşt|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} == Siyasetmedar û serok == {{Vital article count|502}} === Tarîxa kevnare === {{Vital article count|72}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|13}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Ezana of Axum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gaiseric|îkon=Xwestî}} ===== Misir ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Narmer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thutmose I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hatshepsut|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thutmose III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Akhenaten|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nefertîtî|îkon=B}} # {{lgb|Tutankhamun|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ramses II|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ramesses III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ptolemaîos I Sotêr|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kleopatra VII|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Asya ==== {{Vital article count|28}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Asyaya rojhilat ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Cao Cao|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Han Gaozu|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Gwanggaeto the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Modu Chanyu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qin Shi Huang|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Emperor Wu of Han|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yu the Great|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Ajatashatru|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Aşokayê Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chandragupta II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chandragupta Maurya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kanishka|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Menander I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samudragupta|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya rojava ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Ashurbanipal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kûruşê Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Daryûsê Mezin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hamurabî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Mithridates VI Eupator|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nebuchadnezzar II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Puduḫepa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sargonê Mezin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tîgranê Mezin|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xeşeyerşa I|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zenobia|îkon=Nesinifandî}} ===== Qraliyetên helenîstî ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Antigonus I Monophthalmus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Antîoxos III Megas|îkon=Şitil}} # {{lgb|Seleukos I Nîkator|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|31}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Ewropaya rojhilat ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Attila|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Decebalus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pyrrhus of Epirus|îkon=Xwestî}} ===== Yewnanistan ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Alcibiades|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Demosthenes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Draco (lawgiver)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lycurgus (lawgiver)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pericles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Solon|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Themistocles|îkon=Xwestî}} ===== Makedonya ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Philip II of Macedon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îskenderê Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ===== Ewropaya rojava ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Alaric I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arminius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Boudîka|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Theodoric I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vercingetorix|îkon=Xwestî}} ===== Romaya kevnare ===== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Augustus|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Julius Caesar|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Caligula|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cato the Elder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Konstantînê Mezin|îkon=C}} # {{lgb|Diocletianus|îkon=Şitil}} # {{lgb|Domitianus|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Gracchi brothers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hadrianus|îkon=Şitil}} # {{lgb|Marcus Aurelius|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nero|îkon=Şitil}} # {{lgb|Teodosius I|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tiberius|îkon=Şitil}} # {{lgb|Trajanus|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} ===Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|129}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|6}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Amda Seyon I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Baybars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Al-Hakim bi-Amr Allah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mansa Musa|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abd Allah al-Mahdi Billah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Al-Nasir Muhammad|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Amerîka ==== {{Vital article count|2}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Moctezuma I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pachacuti|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Asya ==== {{Vital article count|48}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Asyaya navendî, Îran, Qefqasya ===== {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=Batu Khan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bumin Qaghan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hulegu Khan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jochi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khosrow I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mahmud of Ghazni|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muhammad of Ghor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muhammad II of Khwarazm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nizam Elmulk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tamar|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tîmûrleng|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Tokhtamysh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tughril I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ulux Beg|îkon=Şitil}} ===== Asyaya rojhilat ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Cengîz Xan|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ögedei Khan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sejong the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Taejo of Goryeo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Taejo of Joseon|îkon=Xwestî}} ===== Çîn ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Zhu Yuanzhang|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Yang Guifei|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kubîlay Xan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Emperor Taizong of Tang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emperor Xuanzong of Tang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emperor Taizu of Song|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emperor Wen of Sui|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wu Zetian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yongle Emperor|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr rojhilat ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Anawrahta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ram Khamhaeng|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gajah Mada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jayavarman VII|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Suryavarman II|îkon=Xwestî}} ===== Viyetnam ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Lê Lợi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lê Thánh Tông|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trần Thánh Tông|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Prithviraj Chauhan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harsha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alauddin Khalji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rajaraja I|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya rojava ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Selahedînê Eyûbî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Osman I|îkon=Nesinifandî}} ===== Xalîfe ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Ebdulmelik|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ebûbekir|îkon=Şitil}} # {{lgb|Harûn Reşîd|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Muawiye I|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Omer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Osman|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|73}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Ewropaya rojhilat ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Stefan Dušan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stephen the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Svatopluk I of Moravia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vlad the Impaler|îkon=Xwestî}} ===== Bulgaristan ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Krum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Boris I of Bulgaria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ivan Asen II|îkon=Xwestî}} ===== Împeratoriya Bîzansê ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Iûstînianos I|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hêraklios|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Basil II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leo III the Isaurian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manuel I Komnenos|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Theodora (wife of Justinian I)|îkon=Xwestî}} ===== Mecaristan ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Stephen I of Hungary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Béla IV of Hungary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis I of Hungary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Matthias Corvinus|îkon=Xwestî}} ===== Polonya û Lîtvanya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Bolesław I the Brave|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Casimir III the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gediminas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Władysław II Jagiełło|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mieszko I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vytautas|îkon=Xwestî}} ===== Rûsya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Alexander Nevsky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Daniel of Galicia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dmitry Donskoy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vladimir the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sviatoslav I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yaroslav the Wise|îkon=Xwestî}} ===== Ewropaya rojava ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Cnut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Margaret I of Denmark|îkon=Xwestî}} ===== Înglistan û Skoçya ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Æthelstan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Alfredê Mezin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Edward I of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward III of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry II of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John, King of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Richard I|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Robert the Bruce|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William I|îkon=Şitil}} ===== Fransa ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Clovis I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karlê Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Charles Martel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis the Pious|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eleanor of Aquitaine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philip II of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis IX of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philip IV of France|îkon=Xwestî}} ===== Almanya ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Charles the Fat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry the Lion|îkon=Xwestî}} ===== Împeratoriya Romayê ya Pîroz ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Charles IV, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick Barbarossa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick II, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry IV, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Otto the Great|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sigismund, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} ===== Îtalya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Cosimo de' Medici|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lorenzo de' Medici|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Guiscard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roger II of Sicily|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Girolamo Savonarola|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Theodoric the Great|îkon=Xwestî}} ===== Dewletên papayî ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Papa Skender VI|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pope Boniface VIII|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pope Gregory VII|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Papa Înosentiyûs III|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pope Urban II|îkon=Xwestî}} ===== Spanya û Portûgal ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Abd al-Rahman I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abd al-Rahman III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Afonso I of Portugal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ferdinand II of Aragon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prince Henry the Navigator|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Isabella I of Castile|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Çaxa modern a ewil === {{Vital article count|113}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|5}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Ahmad ibn Ibrahim al-Ghazi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ahmad al-Mansur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Askia Muhammad I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nzinga of Ndongo and Matamba|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zara Yaqob|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Amerîka ==== {{Vital article count|12}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Atahualpa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=La Malinche|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moctezuma II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tecumseh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Túpac Amaru|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Túpac Amaru II|îkon=Nesinifandî}} ===== DYA ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Benjamin Franklin|îkon=Şitil}} # {{lgb|George Washington|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|John Adams|îkon=Şitil}} # {{lgb|Thomas Jefferson|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Alexander Hamilton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|James Madison|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Asya ==== {{Vital article count|41}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Asyaya navendî, Îran, Qefqasya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Şah Ebasê Yekê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ahmad Shah Durrani|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Babur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humayun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şah Îsmaîl|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nadir Şah|îkon=Destpêkî}} ===== Asyaya rojhilat ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Jeongjo of Joseon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Seonjo of Joseon|îkon=Xwestî}} ===== Çîn ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Hong Taiji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jiajing Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kangxi Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nurhaci|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Qianlong Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wanli Emperor|îkon=Xwestî}} ===== Japon ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Toyotomi Hideyoshi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tokugawa Ieyasu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oda Nobunaga|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Ekberê Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Aurangzeb|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Clive|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hyder Ali|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prithvi Narayan Shah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shah Jahan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sher Shah Suri|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tipu Sultan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shivaji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Krishnadevaraya|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr rojhilat ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Sultan Agung of Mataram|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rama I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Iskandar Muda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Naresuan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Quang Trung|îkon=Xwestî}} ===== Burma ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Alaungpaya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bayinnaung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tabinshwehti|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya rojava ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Mehmed II|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mehmed IV|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xurrem Siltan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Selim I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Selim III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Siltan Silêmanê Qanûnî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|54}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Ewropaya rojhilat ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Bohdan Khmelnytsky|îkon=Xwestî}} ===== Polonya û Lîtvanya ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Augustus II the Strong|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John III Sobieski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stephen Báthory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sigismund III Vasa|îkon=Xwestî}} ===== Rûsya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ivan III of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ivan the Terrible|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alexis of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pyotrê Mezin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Elizabeth of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Catherine the Great|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ===== Ewropaya rojava ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Friedrich II yê Mezin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Frederick William I of Prussia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William the Silent|îkon=Xwestî}} ===== Înglistan û Skoçya ===== {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=Charles I of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Elizabeth I|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry V of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henry VIII|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=James VI and I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oliver Cromwell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mary I of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mary, Queen of Scots|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William III of England|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Blackstone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Murray, 1st Earl of Mansfield|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Pitt the Younger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robert Walpole|îkon=Şitil}} ===== Fransa ===== {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=Catherine de' Medici|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francis I of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry IV of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis XI|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Louis XIV|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Louis XV|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis XVI|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Marie Antoinette|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Cardinal Mazarin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Napoleon Bonaparte|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Madame de Pompadour|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cardinal Richelieu|îkon=Xwestî}} ====== Împeratoriya Romayê ya Pîroz, Awistirya ====== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Charles V, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ferdinand I, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph II, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leopold I, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maximilian I, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maria Theresa|îkon=Xwestî}} ===== Ewropaya bakur ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Charles XII of Sweden|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Christina, Queen of Sweden|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gustavus Adolphus|îkon=Xwestî}} ===== Ewropaya başûr ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Cesare Borgia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Papa Jûliyûs II|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Philip II of Spain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philip V of Spain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sebastião José de Carvalho e Melo, 1st Marquis of Pombal|îkon=Xwestî}} ====Okyanusya ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kamehameha I|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Çaxa modern a paşîn === {{Vital article count|188}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|31}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Afrîkaya rojhilat ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Idi Amin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haile Selassie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kenneth Kaunda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jomo Kenyatta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Julius Nyerere|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Menelik II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rainilaiarivony|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tewodros II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yohannes IV|îkon=Xwestî}} ===== Afrîkaya bakur ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Muemer Qedafî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Isma'il Pasha of Egypt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muhammad Ahmad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muhammad Ali of Egypt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cemal Ebdul Nasir|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Emir Abdelkader|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Enwer Sedat|îkon=Şitil}} ===== Afrîkaya başûr û navendî - ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Hastings Banda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Frederik Willem de Klerk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Patrice Lumumba|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nelson Mandela|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mobutu Sese Seko|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Mugabe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cecil Rhodes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Shaka Zulu|îkon=Şitil}} ===== Afrîkaya rojava===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Kofi Annan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Nnamdi Azikiwe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kwame Nkrumah|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Olusegun Obasanjo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thomas Sankara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Léopold Sédar Senghor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ellen Johnson Sirleaf|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Amerîka ==== {{Vital article count|42}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Amerîkaya başûr ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Salvador Allende|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Simón Bolívar|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hugo Chávez|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=José de San Martín|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Juan Peron|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Augusto Pinochet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antonio José de Sucre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfredo Stroessner|îkon=Xwestî}} ===== Brazîl ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Pedro I of Brazil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pedro II of Brazil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Getúlio Vargas|îkon=Xwestî}} ===== Central America and the Caribbean ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Fidel Castro|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=François Duvalier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Toussaint Louverture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francisco Morazán|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rafael Trujillo|îkon=Xwestî}} ===== Mexico ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Porfirio Díaz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Benito Juárez|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antonio López de Santa Anna|îkon=Xwestî}} ===== DYA ===== {{Vital article count|21}} # {{lgb|George W. Bush|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=John C. Calhoun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henry Clay|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dwight D. Eisenhower|îkon=Şitil}} # {{lgb|J. Edgar Hoover|îkon=Şitil}} # {{lgb|Andrew Jackson|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Lyndon B. Johnson|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|John F. Kennedy|îkon=Şitil}} # {{lgb|Abraham Lincoln|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=John Marshall|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Richard Nixon|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Barack Obama|îkon=Şitil}} # {{lgb|James K. Polk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ronald Reagan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Eleanor Roosevelt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Franklin D. Roosevelt|îkon=Şitil}} # {{lgb|Theodore Roosevelt|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gayê Rûniştî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Harry S. Truman|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Donald Trump|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Thomas Woodrow Wilson|îkon=Nesinifandî}} ===== Canada ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=John A. Macdonald|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pierre Trudeau|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Asya ==== {{Vital article count|50}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Asyaya navendî, Îran, Qefqasya ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Ayetula Xumênî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Muhemmed Museddiq|îkon=Şitil}} # {{lgb|Muhemmed Reza Pehlewî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mohammad Zahir Shah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eduard Shevardnadze|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya rojhilat ===== ===== Çîn ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Chiang Kai-shek|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Soong Mei-ling|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Empress Dowager Cixi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Deng Xiaoping|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jiang Qing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mao Zedong|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Puyi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Xi Jinping|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zhou Enlai|îkon=Xwestî}} ===== Japon ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Hîrohîto|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Emperor Meiji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Eisaku Satō|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hideki Tojo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shinzo Abe|îkon=Xwestî}} ===== Korea ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Kim Il Sung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Park Chung Hee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Syngman Rhee|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr rojhilat ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Corazon Aquino|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chulalongkorn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ferdinand Marcos|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ho Chi Minh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lee Kuan Yew|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mahathir Mohamad|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ne Win|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pol Pot|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=D. S. Senanayake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Suharto|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sukarno|îkon=Xwestî}} ===== Asyaya başûr ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Benazir Bhutto|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Muhammad Ali Jinnah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şêx Mucîburrehman|îkon=Şitil}} ===== India ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|George Curzon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Indira Gandhi|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Jawaharlal Nehru|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vallabhbhai Patel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manmohan Singh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Atal Bihari Vajpayee|îkon=Şitil}} ===== Asyaya rojava ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Ebdulhemîd II|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yaser Erefat|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mustafa Kemal Atatürk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=David Ben-Gurion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sedam Huseyn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ibn Saud|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mahmud II|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Golda Meir|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|64}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Central Europe ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Alexander Dubček|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francis II, Holy Roman Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Václav Havel|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Franz Joseph I of Austria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Klemens von Metternich|îkon=Xwestî}} ===== Ewropaya rojhilat ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Józef Piłsudski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lech Wałęsa|îkon=Şitil}} ===== Southeastern Europe ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ion Antonescu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nicolae Ceaușescu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Enver Hoxha|îkon=Şitil}} # {{lgb|Slobodan Milošević|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ante Pavelić|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Josip Broz Tito|îkon=Destpêkî}} ===== Russia and USSR ===== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Alexander I of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alexander II of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leonid Brezhnev|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîxaîl Gorbaçov|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Nîkîta Krûşçev|îkon=Şitil}} # {{lgb|Vladîmîr Lenîn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Nicholas I of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nicholas II of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vladîmîr Pûtîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Yosîf Stalîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Lev Trotskî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Borîs Yeltsîn|îkon=Şitil}} ===== Scandinavia ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Gro Harlem Brundtland|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Charles XIV John|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Gustaf Emil Mannerheim|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dag Hammarskjöld|îkon=Şitil}} ===== Ewropaya rojava ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Leopold II of Belgium|îkon=Xwestî}} ===== Fransa ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Georges Clemenceau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charles de Gaulle|îkon=Şitil}} # {{lgb|François Mitterrand|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Louis Philippe I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Napoleon III|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Adolphe Thiers|îkon=Xwestî}} ===== Almanya ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Konrad Adenauer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Otto von Bismarck|îkon=Şitil}} # {{lgb|Willy Brandt|îkon=Şitil}} # {{lgb|Joseph Goebbels|îkon=Şitil}} # {{lgb|Adolf Hitler|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Heinrich Himmler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Erich Honecker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Helmut Kohl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Angela Merkel|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=William I, German Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wilhelm II|îkon=Nesinifandî}} ===== Iberia ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Francisco Franco|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Juan Carlos I|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=António de Oliveira Salazar|îkon=Xwestî}} ===== Ireland ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Michael Collins (Irish leader)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charles Stewart Parnell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Éamon de Valera|îkon=Xwestî}} ===== Îtalya ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Camillo Benso, Count of Cavour|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Benito Mussolini|îkon=Destpêkî}} ===== United Kingdom ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Robert Peel|îkon=Şitil}} # {{lgb|Keybanû Victoria|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Ewart Gladstone|îkon=Şitil}} # {{lgb|Benjamin Disraeli|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=David Lloyd George|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Winston Churchill|îkon=Şitil}} # {{lgb|Clement Attlee|îkon=Şitil}} # {{lgb|Elizabeth II|îkon=Şitil}} # {{lgb|Margaret Thatcher|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ====Oceania ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=John Curtin|îkon=Xwestî}} ==Military leaders and theorists == {{Vital article count|52}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Tarîxa kevnare === {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Aetius (magister militum)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hannibal|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Leonidas I|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zhuge Liang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mark Antony|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pompey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Scipio Africanus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sulla|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sun Tzu|îkon=Şitil}} ===Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|10}} # {{lgb|Emr bin Es|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=El Cid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Godfrey of Bouillon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jeanne d'Arc|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=John Hunyadi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Subutai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trần Hưng Đạo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William Wallace|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Jan Žižka|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xalid bin Welîd|îkon=Şitil}} ===Çaxa modern a ewil === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Afonso de Albuquerque|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fernando Álvarez de Toledo, 3rd Duke of Alba|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hayreddin Barbarossa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Churchill, 1st Duke of Marlborough|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hernán Cortés|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Michiel de Ruyter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Francis Drake|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Miyamoto Musashi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prince Eugene of Savoy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francisco Pizarro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alexander Suvorov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yi Sun-sin|îkon=Xwestî}} ===Çaxa modern a paşîn === {{Vital article count|21}} # {{lgb|en=Robert Baden-Powell, 1st Baron Baden-Powell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Carl von Clausewitz|îkon=Şitil}} # {{lgb|Enver Paşa|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Giuseppe Garibaldi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hermann Göring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ulysses S. Grant|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Paul von Hindenburg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=T. E. Lawrence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert E. Lee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Erich Ludendorff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Douglas MacArthur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfred Thayer Mahan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Marshall|îkon=Şitil}} # {{lgb|Helmuth Karl Bernhard von Moltke|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bernard Montgomery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horatio Nelson, 1st Viscount Nelson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Erwin Rommel|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Võ Nguyên Giáp|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Isoroku Yamamoto|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Georgy Zhukov|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Rebels, revolutionaries and activists == {{Vital article count|53}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Tarîxa kevnare === {{Vital article count|1}} # {{lgb|Spartakûs|îkon=Şitil}} ===Tarîxa piştî klasîkê === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Ebû Muslim Xoresanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Babek Xuremdînî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Huang Chao|îkon=Xwestî}} ===Çaxa modern a ewil === {{Vital article count|8}} ====Çaxa modern a ewil: General==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Blackbeard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bartolomé de las Casas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thomas Müntzer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yemelyan Pugachev|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Wilberforce|îkon=Xwestî}} ====Fransa ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Georges Danton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jean-Paul Marat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Maximilien Robespierre|îkon=Şitil}} ===Çaxa modern a paşîn === {{Vital article count|41}} ==== Amerîka ==== {{Vital article count|21}} # {{lgb|en=Marcus Garvey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Che Guevara|îkon=C}} # {{lgb|en=Miguel Hidalgo y Costilla|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis Riel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pancho Villa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Emiliano Zapata|îkon=Şitil}} =====DYA ===== {{Vital article count|15}} # {{lgb|Jane Addams|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Susan B. Anthony|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick Douglass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Betty Friedan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Helen Keller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Martin Luther King|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Malcolm X|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Harvey Milk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Muir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rosa Parks|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Margaret Sanger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Elizabeth Cady Stanton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sojourner Truth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harriet Tubman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Booker T. Washington|îkon=Xwestî}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Steve Biko|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Seyîd Qutib|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ken Saro-Wiwa|îkon=Xwestî}} ==== Asya ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|B. R. Ambedkar|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Aung San|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Aung San Suu Kyi|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Usama bin Ladin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Subhas Chandra Bose|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Diponegoro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mahatma Gandî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hong Xiuquan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=José Rizal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rani of Jhansi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sun Yat-sen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bal Gangadhar Tilak|îkon=Xwestî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Henry Dunant|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Emma Goldman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Theodor Herzl|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rosa Luxemburg|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Emmeline Pankhurst|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Scientists, inventors and mathematicians == {{Vital article count|255}} ===Ancient figures === {{Vital article count|25}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Tarîxa kevnare ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Apolonios|îkon=Şitil}} # {{lgb|Arşîmed|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Diophantus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eratosthenes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Iqlîdes|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Galen|îkon=C}} # {{lgb|Hîparxos|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hîpatîa|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hîpokrat|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pliny the Elder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ptolemaîos|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Pîtagoras|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Zhang Heng|îkon=Xwestî}} ====Tarîxa piştî klasîkê ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Zehrawî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Bîrûnî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îbn Heysem|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Aryabhata|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îbn Sîna|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Brahmagupta|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Fibonacci|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cabir bin Heyan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xwarezmî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Razî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nesredîn Tûsî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Shen Kuo|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Physics === {{Vital article count|66}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=William Gilbert (physicist)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robert Hooke|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Christiaan Huygens|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîxaîl Lomonosov|îkon=Şitil}} # {{lgb|Isaac Newton|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ====Çaxa modern a paşîn ==== {{Vital article count|51}} # {{lgb|en=Amedeo Avogadro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|André-Marie Ampère|îkon=Şitil}} # {{lgb|Henri Becquerel|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hans Albrecht Bethe|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Niels Bohr|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ludwig Boltzmann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Max Born|îkon=Şitil}} # {{lgb|William Henry Bragg|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Nicolas Léonard Sadi Carnot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henry Cavendish|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|James Chadwick|îkon=Şitil}} # {{lgb|Marie Curie|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pierre Curie|îkon=Şitil}} # {{lgb|John Dalton|îkon=Şitil}} # {{lgb|Paul Dirac|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Albert Einstein|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Michael Faraday|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Enrico Fermi|îkon=Şitil}} # {{lgb|Richard Feynman|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Léon Foucault|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Augustin-Jean Fresnel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Murray Gell-Mann|îkon=Şitil}} # {{lgb|Stephen Hawking|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Werner Heisenberg|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Hermann von Helmholtz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Heinrich Hertz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|James Joule|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Charles K. Kao|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gustav Kirchhoff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ernest Lawrence|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Tsung-Dao Lee|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Hendrik Lorentz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ernst Mach|îkon=Xwestî}} # {{lgb|James Clerk Maxwell|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lise Meitner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Albert Abraham Michelson|îkon=Şitil}} # {{lgb|Robert Andrews Millikan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Georg Ohm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robert Oppenheimer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Hans Christian Ørsted|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wolfgang Pauli|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Max Planck|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|C. V. Raman|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Wilhelm Röntgen|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Andrey Saxarov|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Erwin Schrödinger|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Edward Teller|îkon=Xwestî}} # {{lgb|J. J. Thomson|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lord Kelvin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Johannes Diderik van der Waals|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Thomas Young (scientist)|îkon=Xwestî}} ====Astronomy ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Tycho Brahe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nicolaus Copernicus|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Galileo Galilei|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Edmond Halley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Caroline Herschel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Herschel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Edwin Hubble|îkon=Şitil}} # {{lgb|Johannes Kepler|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Georges Lemaître|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Sagan|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Chemistry === {{Vital article count|23}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Svante Arrhenius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jöns Jacob Berzelius|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robert Boyle|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Humphry Davy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peter Debye|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Louis Gay-Lussac|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Josiah Willard Gibbs|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fritz Haber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Otto Hahn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jacobus Henricus van ’t Hoff|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Dorothy Hodgkin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Irving Langmuir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antoine Lavoisier|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gilbert N. Lewis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Justus von Liebig|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dmitri Mendeleev|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Linus Pauling|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Joseph Priestley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ernest Rutherford|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frederick Sanger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harold Urey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Friedrich Wöhler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Burns Woodward|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Life sciences === {{Vital article count|43}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Biology ==== {{Vital article count|29}} # {{lgb|en=Louis Agassiz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John James Audubon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Banks|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Norman Ernest Borlaug|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rachel Carson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George Washington Carver|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edward Drinker Cope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Francis Crick|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Georges Cuvier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Charles Darwin|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Rosalind Franklin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jane Goodall|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stephen Jay Gould|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ernst Haeckel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=W. D. Hamilton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Dalton Hooker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thomas Henry Huxley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfred Kinsey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hans Krebs (biochemist)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jean-Baptiste Lamarck|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Antonie van Leeuwenhoek|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Carl von Linné|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Konrad Lorenz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Barbara McClintock|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gregor Mendel|îkon=C}} # {{lgb|en=Santiago Ramón y Cajal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfred Russel Wallace|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Eugenius Warming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=James Watson|îkon=Xwestî}} ====Medicine ==== {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=Claude Bernard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alexander Fleming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Luigi Galvani|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William Harvey|îkon=Şitil}} # {{lgb|Edward Jenner|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Robert Koch|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Li Shizhen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Lister|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Florence Nightingale|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Paracelsus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Louis Pasteur|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jonas Salk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ignaz Semmelweis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Andreas Vesalius|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ===Physical geography === {{Vital article count|5}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Jacques Yves Cousteau|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=James Hutton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charles Lyell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marie Tharp|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfred Wegener|îkon=Destpêkî}} {{Div col end}} ===Inventors and engineers === {{Vital article count|37}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Leo Baekeland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John Logie Baird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|John Bardeen|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Alexander Graham Bell|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Carl Benz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Isambard Kingdom Brunel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emile Berliner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wernher von Braun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cai Lun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wallace Carothers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Louis Daguerre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rudolf Diesel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lee de Forest|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=George Eastman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thomas Alva Edison|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Gustave Eiffel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philo Farnsworth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert Fulton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robert H. Goddard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Johannes Gutenberg|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jack Kilby|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Sergei Korolev|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Guglielmo Marconi|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cyrus McCormick|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Montgolfier brothers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samuel Morse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nicéphore Niépce|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfred Nobel|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Charles Algernon Parsons|îkon=Xwestî}} # {{lgb|William Shockley|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=George Stephenson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nîkola Tesla|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Alessandro Volta|îkon=Şitil}} # {{lgb|James Watt|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Eli Whitney|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Steve Wozniak|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Birayên Wright|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ===Mathematicians === {{Vital article count|45}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Çaxa modern a ewil ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Jean Baptiste le Rond d'Alembert|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Daniel Bernoulli|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jacob Bernoulli|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johann Bernoulli|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gerolamo Cardano|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leonhard Euler|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pierre de Fermat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gottfried Wilhelm Leibniz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Blaise Pascal|îkon=Şitil}} ====Çaxa modern a paşîn ==== {{Vital article count|36}} # {{lgb|en=Niels Henrik Abel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stefan Banach|îkon=Xwestî}} # {{lgb|George Boole|îkon=Şitil}} # {{lgb|Georg Cantor|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Augustin-Louis Cauchy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arthur Cayley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peter Gustav Lejeune Dirichlet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ronald Fisher|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseph Fourier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gottlob Frege|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Évariste Galois|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francis Galton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Friedrich Gauss|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kurt Gödel|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alexander Grothendieck|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=William Rowan Hamilton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charles Hermite|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=David Hilbert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Gustav Jacob Jacobi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andrey Kolmogorov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Joseph-Louis Lagrange|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Pierre-Simon Laplace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nîkolay Îvanovîç Lobaçevskî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Benoit Mandelbrot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gaspard Monge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=John von Neumann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emmy Noether|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karl Pearson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Henri Poincaré|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Siméon Denis Poisson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Srinivasa Ramanujan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bernhard Riemann|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Claude Shannon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfred Tarski|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karl Weierstrass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hermann Weyl|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ===Computer scientists === {{Vital article count|11}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Charles Babbage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tim Berners-Lee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edsger W. Dijkstra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Douglas Engelbart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grace Hopper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Donald Knuth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ada Lovelace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dennis Ritchie|îkon=Şitil}} # {{lgb|Linus Torvalds|îkon=Şitil}} # {{lgb|Alan Turing|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Konrad Zuse|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Sports figures == {{Vital article count|95}} ===Individual sports === {{Vital article count|55}} {{Div col|colwidth=15em}} ====Athletics ==== {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=Fanny Blankers-Koen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Usain Bolt|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sergey Bubka|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pierre de Coubertin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hicham El Guerrouj|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haile Gebrselassie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Florence Griffith Joyner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jackie Joyner-Kersee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carl Lewis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Edwin Moses|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paavo Nurmi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jesse Owens|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wilma Rudolph|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emil Zátopek|îkon=Xwestî}} ====Auto racing ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Juan Manuel Fangio|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Enzo Ferrari|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Michael Schumacher|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ayrton Senna|îkon=Xwestî}} ====Biathlon ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Ole Einar Bjørndalen|îkon=Xwestî}} ====Boxing ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Muhammed Ali|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Joe Louis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sugar Ray Robinson|îkon=Xwestî}} ====Chess ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Bobby Fischer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Garry Kasparov|îkon=Xwestî}} ====Climbing and mountaineering ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Edmund Hillary|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Junko Tabei|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tenzing Norgay|îkon=Xwestî}} ====Cycling ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Eddy Merckx|îkon=Xwestî}} ====Figure skating ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Yuzuru Hanyu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sonja Henie|îkon=Xwestî}} ====Golf ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Jack Nicklaus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Annika Sörenstam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tiger Woods|îkon=Xwestî}} ====Gymnastics ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Nadia Comăneci|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Larisa Latynina|îkon=Xwestî}} ====Martial arts ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Kanō Jigorō|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bruce Lee|îkon=Şitil}} ====Skiing ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Marit Bjørgen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ingemar Stenmark|îkon=Xwestî}} ====Speed skating ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Bonnie Blair|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eric Heiden|îkon=Xwestî}} ====Swimming ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Michael Phelps|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mark Spitz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johnny Weissmuller|îkon=Xwestî}} ====Tennis ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Margaret Court|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Roger Federer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Steffi Graf|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rod Laver|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Suzanne Lenglen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rafael Nadal|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Martina Navratilova|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serena Williams|îkon=Nesinifandî}} ====Wrestling ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Aleksandr Karelin|îkon=Xwestî}} ====Multiple sports ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Jim Thorpe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Babe Didrikson Zaharias|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Team sports === {{Vital article count|40}} {{Div col|colwidth=15em}} ====American football ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Tom Brady|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jim Brown|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jerry Rice|îkon=Xwestî}} ====Association football ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Franz Beckenbauer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johan Cruyff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alfredo Di Stéfano|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mia Hamm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Armando Diego Maradona|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Lionel Messi|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Pelé|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ronaldo (Brazilian footballer)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cristiano Ronaldo|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Lev Yashin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zinedine Zidane|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Marta (footballer)|îkon=Xwestî}} ====Baseball ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Hank Aaron|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ty Cobb|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Willie Mays|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sadaharu Oh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jackie Robinson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Babe Ruth|îkon=Xwestî}} ====Basketball ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Kareem Abdul-Jabbar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wilt Chamberlain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=LeBron James|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magic Johnson|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Michael Jordan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=James Naismith|îkon=Xwestî}} ====Rugby union ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Gareth Edwards|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jonah Lomu|îkon=Xwestî}} ====Cricket ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Don Bradman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=W. G. Grace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Viv Richards|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Garfield Sobers|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sachin Tendulkar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shane Warne|îkon=Xwestî}} ====Field hockey ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Luciana Aymar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dhyan Chand|îkon=Xwestî}} ====Ice hockey ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Wayne Gretzky|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gordie Howe|îkon=Xwestî}} ====Rowing ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Steve Redgrave|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} <noinclude> {{Core topics}} </noinclude> [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] s2u69jme2kkxrkxvqkmivkqbjujj643 4 208683 1877438 1864462 2024-11-26T20:29:58Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877438 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/T|WP:GB/4/Tarîx|WP:GB/4/Dîrok}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Tarîxê ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 691 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 11 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 43 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 72 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 66 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 499 |} <!-- update end: summary table --> =History = {{Vital article count|691}} ==Basics == {{Vital article count|5}} # {{lgb|Dîroka mirovahiyê|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} # {{lgb|Dîrok|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} ## {{lgb|Rêbaza dîrokî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şaristanî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Archive|îkon=Xwestî}} ==History by continent and region == {{Vital article count|18}} {{Div col|colwidth=20em}} # {{lgb|en=History of Africa|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of North Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Europe|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Scandinavia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of the Mediterranean region|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of North America|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of the Caribbean|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of South America|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Oceania|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Asia|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of East Asia|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=History of China|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=History of Korea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of India|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Southeast Asia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Central Asia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of the Middle East|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Antarctica|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==History by country == {{Vital article count|42}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=31%}} ===Africa === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=History of Egypt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Ethiopia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Morocco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Nigeria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of South Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Sudan|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=History of Brazil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Canada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Mexico|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Peru|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of the United States|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Colombia|îkon=Xwestî}} ===Oceania === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=History of Australia|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ===Asia === {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=History of Afghanistan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of the People's Republic of China|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of India (1947–present)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Indonesia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîroka Îranê|îkon=C}} # {{lgb|en=History of Iraq|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Israel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tarîxa Japonê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=History of Pakistan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of the Philippines|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Saudi Arabia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Thailand|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîroka Tirkiyeyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=History of Vietnam|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=34%}} ===Europe === {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=History of Austria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Germany|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Greece|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of the Netherlands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of the United Kingdom|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of England|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Scotland|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Ireland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Italy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Poland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Portugal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîroka Rûsyayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=History of Spain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of Ukraine|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Prehistory == {{Vital article count|15}} # {{lgb|Pêşdîrok|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Early human migrations|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serdema kevirî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|Paleolîtîk|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Lower Paleolithic|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Middle Paleolithic|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Control of fire by early humans|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Upper Paleolithic|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Behavioral modernity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mezolîtîk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Neolîtîk|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Neolithic Revolution|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Dergûşa şaristaniyê|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Prehistoric Egypt|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Proto-Indo-Europeans|îkon=Xwestî}} ==Ancient history == {{Vital article count|127}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Ancient history: General=== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Serdema kevnare|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Serdema bronzî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kalkolîtîk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Serdema hesinî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Classical antiquity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Serdema helenîstî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Late antiquity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Riya Hevrîşimê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ===Africa === {{Vital article count|15}} # {{lgb|Misira kevnare|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Old Kingdom of Egypt|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Middle Kingdom of Egypt|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=New Kingdom of Egypt|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ptolemaic Kingdom|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Fîrewn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Valley of the Kings|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keyaniya Aksumê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bantu expansion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Carthage|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Punic Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nok culture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nubia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Kingdom of Kush|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Land of Punt|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Ancestral Puebloans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Andean civilizations|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chavín culture|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Caral–Supe civilization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mezoamerîka|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Maya civilization|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Olmecs|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Zapotec civilization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paleo-Indians|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Clovis culture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peopling of the Americas|îkon=Xwestî}} ===Asia === {{Vital article count|61}} ====Central Asia, Iran, Caucasus ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Împeratoriya Hexamenişî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Atropatene|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bactria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Caucasian Albania|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Elam|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kingdom of Iberia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Med|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Împeratoriya Eşkanî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Roman–Persian Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Sasanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sogdia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tocharians|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====East Asia ==== {{Vital article count|16}} <!-- ancient China and Imperial China before the Sui Dynasty --> # {{lgb|Gojoseon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xanedana Han|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xanedana Jin (265-420)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Jōmon period|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedanên Bakur û Başûr|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xanedana Shang|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şanzdeh Keyanî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xanedana Qin|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Serdema Bihar û Payiz|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sê Împeratorî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sê keyaniyên Korêyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Serdema Dewletên Şer Dikin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xanedana Xia|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Xiongnu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yayoi period|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedana Zhou|îkon=Nesinifandî}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Hồng Bàng dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nanyue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pyu city-states|îkon=Xwestî}} ====South Asia ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Gupta Empire|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indus Valley Civilisation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chola dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indo-Greek Kingdom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indo-Scythians|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kushan Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magadha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maurya Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Satavahana dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vedic period|îkon=Xwestî}} ====West Asia ==== {{Vital article count|20}} # {{lgb|Hîlala Berhemdar|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Mezopotamya|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Sumer|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|Împeratoriya Asûr|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Babîl (dewlet)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Chaldea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Akadî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Amorites|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Armenia (antiquity)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ebla|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of ancient Israel and Judah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hîtît|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lidya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mîtanî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Fînîkya|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Frîgya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Împeratoriya Seleukî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sabaeans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Troyayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ûrartû|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Europe === {{Vital article count|32}} <!-- see also under "Cities, Europe" for Athens --> # {{lgb|Yewnanistana kevnare|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Minoan civilization|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mycenaean Greece|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Classical Athens|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Sparta|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Delian League|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Greco-Persian Wars|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Şerê Peloponêsî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Keyaniya Makedonî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Etrûsk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Romaya kevnare|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Keyaniya Romayê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Roman Republic|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Macedonian Wars|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Gallic Wars|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Împeratoriya Romê|îkon=C}} ### {{lgb|en=Julio-Claudian dynasty|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Nerva–Antonine dynasty|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Crisis of the Third Century|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Împeratoriya Romê ya Rojava|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Fall of the Western Roman Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kelt|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Dacians|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Odrysian kingdom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sarmatians|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sikîtyan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Koça Qewman|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Alan (kevnar)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Got|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Huns|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Saxons|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Vandal (gel)|Vandal|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ==Post-classical history == {{Vital article count|133}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Post-classical history: General=== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Post-classical history|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Belavbûna îslamê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Feodalîzm|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Serfdom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guild|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nobility|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Boyar|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Şovalye|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Chivalry|îkon=Xwestî}} ===Africa === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Ajuran Sultanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Almoravid dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ghana Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kanem–Bornu Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mali Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Songhai Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trans-Saharan trade|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Aztek|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Inca Empire|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chimor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mississippian culture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moche culture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pre-Columbian era|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wari culture|îkon=Xwestî}} ===Asia === {{Vital article count|42}} ====West Asia ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Serdema zêrîn a îslamê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Seferên xaçperestan|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Dewletên Xaçperestan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Împeratoriya Osmanî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xanedana Ebasiyan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Fatimî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Siltanatiya Rûmê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Umayyad Caliphate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Memlûk|îkon=Şitil}} ====Central Asia and Iran ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Aqqoyûnî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Goktirk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Golden Horde|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Selcûqiyan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Qereqoyûnî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Muslim conquest of Persia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khwarazmian Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uyghur Khaganate|îkon=Xwestî}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Champa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khmer Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Majapahit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Malacca Sultanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pagan Kingdom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Srivijaya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trần dynasty|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====South Asia ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Delhi Sultanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muslim conquests in the Indian subcontinent|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vijayanagara Empire|îkon=Xwestî}} ====East Asia ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=An Lushan rebellion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pênc Xanedanî û Deh Keyanî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Goryeo|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Heian period|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedana Jin (1115–1234)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Liao dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Mongolî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mongol invasions and conquests|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ninja|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samurai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedana Song|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xanedana Sui|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xanedana Tang|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tibetan Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedana Yuan|îkon=Nesinifandî}} ===Europe === {{Vital article count|68}} ====Europe: General==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Serdema Navîn|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mirina reş|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Veqetana dêrên rojhilat û rojava|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=House of Habsburg|îkon=Xwestî}} ====Eastern Europe and Central ==== {{Vital article count|24}} # {{lgb|en=Pannonian Avars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keyaniya Bohemyayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=First Bulgarian Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Bulgarian Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Bîzansê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Arab–Byzantine wars|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Byzantine–Bulgarian wars|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Byzantine–Ottoman wars|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fall of Constantinople|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cumans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Galicia–Volhynia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîrîtiya Mezin a Lîtvanyayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Principality of Moscow|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keyaniya Mecaristanê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Hussite Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Xezer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Kievan Rus'|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Moravia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Novgorod Republic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Polish–Lithuanian–Teutonic War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rurikids|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Teutonic Order|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vladimir-Suzdal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Volga Bulgaria|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Western Europe ==== {{Vital article count|40}} <!-- see also in another section: Venice --> # {{lgb|Frank|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hanseatic League|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Romayê ya Pîroz|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Inquisition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Investiture Controversy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Germany|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Knights Templar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Normans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Northern Crusades|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ostsiedlung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=House of Plantagenet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Viking Age|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Vîkîng|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Wends|îkon=Xwestî}} ===== England ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Keyaniya Înglistanê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Anglo-Saxons|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Norman Conquest|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Battle of Hastings|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wars of the Roses|îkon=Xwestî}} ===== France ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Capetian dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carolingian Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Duchy of Burgundy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keyaniya Fransayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hundred Years' War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Francia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Merovingian dynasty|îkon=Xwestî}} ===== Spain ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Endulus (dewlet)|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Caliphate of Córdoba|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Rekonkîsta|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Keyaniya Aragonê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Keyaniya Kastîlyayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Visigothic Kingdom|îkon=Xwestî}} ===== Italy ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Gothic War (535–554)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guelphs and Ghibellines|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=House of Medici|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lombard|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Papal States|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Sicily|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Republic of Genoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Republic of Venice|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Early modern period == {{Vital article count|94}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Early modern period: General=== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Age of Discovery|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Magellan expedition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Little Ice Age|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serdema nû|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Destpêka Dema Nûjen|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ronesans|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Scientific Revolution|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Seven Years' War|îkon=Xwestî}} ===Colonial empires === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Împeratoriya Brîtanî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Spanish Empire|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French colonial empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Portuguese Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Columbian exchange|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Treaty of Tordesillas|îkon=Xwestî}} ===Africa === {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Slavery in Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Atlantic slave trade|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Mutapa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ashanti Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kingdom of Kongo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oyo Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Funj Sultanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hausa Kingdoms|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|11}} # {{lgb|Şoreşa Amerîkayê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=American Revolutionary War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=European colonization of the Americas|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=British colonization of the Americas|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Spanish colonization of the Americas|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Spanish conquest of the Aztec Empire|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Spanish conquest of the Inca Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French and Indian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haitian Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lewis and Clark Expedition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spanish American wars of independence|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Asia === {{Vital article count|25}} ====Basics ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Western imperialism in Asia|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dutch East India Company|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=East India Company|îkon=Xwestî}} ====Central and West Asia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Dzungar Khanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kazakh Khanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khanate of Bukhara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khanate of Sibir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Safavid dynasty|îkon=Xwestî}} ====East Asia ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Erdheja Şensiyê 1556|îkon=C}} # {{lgb|en=Edo period|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tokugawa shogunate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Japanese invasions of Korea (1592–1598)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Joseon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ming dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xanedana Qing|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sino-Burmese War|îkon=Xwestî}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Ayutthaya Kingdom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lan Xang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lê dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Toungoo dynasty|îkon=Xwestî}} ====South Asia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Great Bengal famine of 1770|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Deccan sultanates|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Maratha|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Împeratoriya Moxol a Hindistanê|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Sikh Empire|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Europe === {{Vital article count|36}} ====Basics ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Age of Enlightenment|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Reformation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Sîh Salan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Counter-Reformation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peace of Westphalia|îkon=Xwestî}} ====Eastern Europe and Central ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Cossacks|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cossack Hetmanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crimean Khanate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cretan War (1645–1669)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Northern War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Turkish War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=House of Romanov|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Khanate of Kazan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Polish–Lithuanian Commonwealth|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Partitions of Poland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Livonian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muscovite–Lithuanian Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ottoman wars in Europe|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Battle of Vienna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Polish–Muscovite War (1605–1618)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tsardom of Russia|îkon=Xwestî}} ====Western Europe ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=1755 Lisbon earthquake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anglo-Dutch Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eighty Years' War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Enclosure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=English Civil War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şoreşa Fransayê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=French Revolutionary Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French Wars of Religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Huguenots|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Italian Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Prûsya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Puritans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Engîzîsyona spanî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=War of the Austrian Succession|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=War of the Spanish Succession|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Late modern period == {{Vital article count|171}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Late modern period: General=== {{Vital article count|41}} # {{lgb|en=Late modern period|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Contemporary history|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=1973 oil crisis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pandemiya vîrusa Koronayê|îkon=C}} # {{lgb|en=Abolitionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Civil rights movements|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Sar|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Nuclear arms race|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Collective farming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Decolonization|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=2007–2008 financial crisis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Depression|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Green Revolution|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şoreşa pîşesaziyê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Information Age|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=New Imperialism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Post–World War II economic expansion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şoreşa zayendî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Space Race|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Moon landing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Arsima spanyolî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=War on terror|îkon=Xwestî}} ====World War I ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Şerê Cîhanî yê Yekem|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Assassination of Archduke Franz Ferdinand|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Balfour Declaration|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Balkans theatre|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Eastern Front (World War I)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Italian front (World War I)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Middle Eastern theatre of World War I|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Western Front (World War I)|îkon=Xwestî}} ====World War II ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Şerê Cîhanî yê Duyem|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Attack on Pearl Harbor|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Battle of the Atlantic|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Battle of Britain|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Eastern Front (World War II)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Holokost|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Mediterranean and Middle East theatre of World War II|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pacific War|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Western Front (World War II)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yalta Conference|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|22}} ==== North America ==== {{Vital article count|18}} # {{lgb|Şerê navxweyî yê Amerîkayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=American Indian Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=American frontier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tevgera mafên sivîl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Confederate States of America|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cuban Missile Crisis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şoreşa Kûbayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Dust Bowl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manhattan Project|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mexican War of Independence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mexican Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mexican–American War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monroe Doctrine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=New Deal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Êrîşên 11ê Îlonê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Spanish–American War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wall Street Crash of 1929|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=War of 1812|îkon=Xwestî}} ==== South America ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Empire of Brazil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gran Colombia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=War of the Pacific|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paraguayan War|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Asia === {{Vital article count|46}} ====Central Asia and Iran ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Afghan conflict|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Game|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Îran û Iraqê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şoreşa Îslamî ya Îranê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Persian Constitutional Revolution|îkon=Xwestî}} ====East Asia ==== {{Vital article count|17}} # {{lgb|en=1931 China floods|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serhildana Boxer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şerê navxweyî yê Çînê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Cultural Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Empire of Japan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=First Opium War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=First Sino-Japanese War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Leap Forward|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Korêyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Meiji Restoration|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Russo-Japanese War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Opium War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=1911 Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Sino-Japanese War|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Nanjing Massacre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serhildana Taiping|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xwepêşandan û komkujiya qada Tiananmenê ya 1989an|îkon=Nesinifandî}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=2004 Indian Ocean earthquake and tsunami|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dutch East Indies|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French Indochina|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indonesian National Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nguyễn dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê fîlîpînî–amerîkî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Philippine Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Konbaung dynasty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê Viyetnamê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Khmer Rouge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=First Indochina War|îkon=Xwestî}} ====Asyaya başûr ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=1970 Bhola cyclone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bangladesh Liberation War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=British Raj|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indian independence movement|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indian Rebellion of 1857|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Partition of India|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sri Lankan Civil War|îkon=Xwestî}} ====Asyaya rojava ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Pevçûna Rojhilata Navîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nîjadkujiya ermeniyan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Şerê Kendavê 1991|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şerê Iraqê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pevçûna Îsraêl û Filistînê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şerê Rizgariya Tirkiyeyê|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Ewropa === {{Vital article count|49}} ====Basics ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Austrian Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Awistirya-Mecaristanê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Congress of Vienna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=European integration|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Perdeya Hesinî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Revolutions of 1848|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peymana Versayê|îkon=Nesinifandî}} ====Eastern Europe ==== {{Vital article count|25}} # {{lgb|Şerên Balkanê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Karesata Çernobîlê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Congress of Berlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crimean War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çekoslovakya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Bloka rojhilatê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Warsaw Pact|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French invasion of Russia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Greek War of Independence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hungarian Revolution of 1956|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Polish–Soviet War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prague Spring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Russian Revolution of 1905|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Revolutions of 1989|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê navxweyî yê Rûsyayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Împeratoriya Rûsî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Russian Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Russo-Turkish War (1877–1878)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Dissolution of the Soviet Union|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Great Purge|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gulag|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Holodomor|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Population transfer in the Soviet Union|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Yûgoslavya|îkon=Şitil}} ====Western Europe ==== {{Vital article count|17}} # {{lgb|Dîwarê Berlînê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Dreyfus affair|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Franco-Prussian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=German Confederation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Împeratoriya Almanî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=German reunification|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Famine (Ireland)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Unification of Italy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=July Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Napoleonic Wars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Almanyaya Nazî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Nazi concentration camps|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paris Commune|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sinking of the Titanic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şerê navxweyî yê Spanyayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=The Troubles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Unification of Germany|îkon=Xwestî}} ===Africa === {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Algerian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Angolan Civil War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anglo-Zulu War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Apartheid|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Congo Free State|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ethiopian Civil War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nigerian Civil War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rwandan genocide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Scramble for Africa|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Boer War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Congo War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Italo-Ethiopian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sokoto Caliphate|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Historical cities == {{Vital article count|30}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Africa === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Kartaca|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Great Zimbabwe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mêmfis|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Meroë|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thebes, Egypt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Timbuktu|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Cahokia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tenochtitlán|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Teotihuacan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tikal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tiwanaku|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Asia === {{Vital article count|16}} # {{lgb|Antîoxeia|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Babîl (bajar)|Babîl|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Çatalhöyük|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tîsfûn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Jericho|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mohenjo-daro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nînewa|îkon=Şitil}} # {{lgb|Palmîra|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Textê Cemşîd|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Petra|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Soûsa|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Troya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tîros (bajar)|Tîros|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ugarit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Urûk|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Europe === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Konstantînopolîs|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Knossos|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pompeii|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==History by subject matter == {{Vital article count|42}} {{Div col|colwidth=25em}} ===History of art === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=History of art|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of architecture|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of film|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of literature|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of music|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=History of opera|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of theatre|îkon=Xwestî}} ===History of everyday life === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=History of human sexuality|îkon=Xwestî}} ===History of philosophy and religion === {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=History of atheism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of political thought|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of religion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Buddhism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Christianity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of Hinduism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dîroka îslamê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Jewish history|îkon=Xwestî}} ===History of science and technology === {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=History of agriculture|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of communication|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of writing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of mathematics|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîroka zanistê|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=History of astronomy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of biology|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of chemistry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of geography|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of geology|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of linguistics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of physics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of medicine|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of technology|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of computing hardware|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of transport|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=History of aviation|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Maritime history|îkon=Xwestî}} ===History of society and the social sciences === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Dîroka ramana aborî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=History of psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of sociology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Legal history|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military history|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ===History of games and sport === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=History of games|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=History of sport|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Auxiliary historical sciences == {{Vital article count|14}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Arkeolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Archaeological culture|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Archaeological excavation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Radiocarbon dating|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kronolojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Diplomatics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Epîgrafî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ala|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=National flag|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Genealogy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Heraldry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Historiography|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Conspiracy theory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Palaeography|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} <noinclude> {{Core topics}} </noinclude> [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] tcen56lvga780wc3supv6h0jf8cpha7 4 208684 1877433 1877217 2024-11-26T20:11:45Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877433 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/C||WP:GB/4/Cografya|WP:GB/4/Erdnîgarî}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Cografyayê ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 1199 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|B}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa B|B]] || 1 |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 29 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 120 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 416 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 171 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 462 |} <!-- update end: summary table --> = Cografya = ==Basics == {{Vital article count|36}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics: General=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Erdnîgarî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Welat|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Exploration|îkon=Xwestî}} ===Continents === {{Vital article count|9}} # {{lgb|Ewrasya|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Ewropa|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Asya|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Afrîka|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Amerîka (parzemîn)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Amerîkaya Bakur|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Amerîkaya Başûr|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Antarktîka|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Awistralya (parzemîn)|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} ===Cartography === {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=Cartography|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Map|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Map projection|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mercator projection|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Atlas (nexşe)|en=Atlas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Globe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Border|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Surveying|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pergala koordînatên erdnîgarî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Elevation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Hêlîpan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hêlîlar|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Geodetic datum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Geoid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Remote sensing|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Earth === {{Vital article count|9}} # {{lgb|Ekvator|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kelûya Kêvjalê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kelûya Karê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çerxa cemserê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Antarctic Circle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cemsera Bakur|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cemsera Başûr|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Prime meridian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xêza navneteweyî ya guhertina demê|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ==Physical geography == {{Vital article count|381}} ===Bodies of water === {{Vital article count|189}} ====Oceans and seas ==== {{Vital article count|55}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Okyanûsa Atlantîk|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Deryaya Baltîk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Bay of Biscay|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Deryaya Reş|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Karîbê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kendava Gînêyê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Kendava Meksîkê|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Herka Kendavê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kendava Saint Lawrenceyê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Îrlendî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Labrador Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Deryaya Navîn|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ### {{lgb|Deryaya Adriyatîk|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Deryaya Egeyî|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Deryaya Yonî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Bakur|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Deryaya Norwêcî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Sargasso|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Azov|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Deryaya Mermereyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Okyanûsa Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kendava Alaskayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Bering|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kendava Kalîforniyayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Gulf of Carpentaria|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Coral Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Deryaya Çîna Rojhilat|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Japanê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Deryaya Oxotskê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Philippine Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Deryaya Hindir a Seto|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Çîna Başûr|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Tasman Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kendava Taylendayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Zer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Okyanûsa Hindî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Andaman Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Deryaya Erebî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kendava Bengalê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kendava Farsê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Sor|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Timor Sea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Okyanûsa Arktîk|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kendava Baffin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Barents|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Deryaya Beaufort|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Grînlendayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kendava Hudsonê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Deryaya Karayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=White Sea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Okyanûsa Başûr|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Great Australian Bight|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ross Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Scotia Sea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Weddell Sea|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Lakes ==== {{Vital article count|38}} {{Col-begin}} {{Col-break}} =====Africa ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=African Great Lakes|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gola Viktoria|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lake Albert (Africa)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lake Malawi|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gola Tanganyîka|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Lake Turkana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Chad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Kariba|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Mweru|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Volta|îkon=Xwestî}} =====Europe ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Lake Ladoga|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Onega|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vänern|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===== North America ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Golên Mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gola Erie|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gola Huron|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gola Michigan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gola Ontario|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lake Superior|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Bear Lake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Slave Lake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Nicaragua|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Winnipeg|îkon=Xwestî}} ===== South America ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Lake Maracaibo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zeryaçeya Titicaca|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} =====Asia ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Deryaya Qezwînê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Aral Sea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Baikal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lake Balkhash|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gola Mirî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Issyk-Kul|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Poyang Lake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Qinghai Lake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gola Ûrmiyeyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Gola Wanê|îkon=C}} # {{lgb|en=West Lake|îkon=Xwestî}} =====Antarctica ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Lake Vostok|îkon=Xwestî}} =====Okyanûsya===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Lake Eyre|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ====Rivers ==== {{Vital article count|67}} {{Col-begin}} {{Col-break}} =====Asia ===== {{Vital article count|25}} # {{lgb|Yangtsê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Çemê Ganjê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Yamuna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çemê Zer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mêkong|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lena (river)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yenisey|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Angara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ob (river)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Irtysh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îndûs|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Brahmaputra River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Amur|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Songhua River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Firat|îkon=C}} # {{lgb|en=Amu Darya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Salween River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ural (river)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Syr Darya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Irrawaddy River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pearl River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîcle|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Godavari River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Krishna River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jordan River|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===== North America ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Mîsîsîpî (çem)|Mîsîsîpî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Missouri River|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ohio River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Colorado River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Columbia River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rio Grande|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çemê Saint-Lawrence|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Yukon River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mackenzie River|îkon=Xwestî}} ===== South America ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Amazon|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Madeira River|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rio Negro (Amazon)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tocantins River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magdalena River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orinoco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paraná River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Río de la Plata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=São Francisco River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uruguay River|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} =====Africa ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Nîl|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Blue Nile|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=White Nile|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kongo (çem)|Kongo|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Ubangi River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Limpopo River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Niger River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orange River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Senegal River|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zambezi|îkon=Xwestî}} =====Europe ===== {{Vital article count|12}} <!-- listed in Asia: Ural River --> # {{lgb|Çemê Dunayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Dnieper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Don (river)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Elbe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Loire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çemê Neva|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pechora (river)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Reyn|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tagus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çemê Thames|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Vistula|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Volga|îkon=Şitil}} =====Okyanûsya===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Murray River|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ====Straits ==== {{Vital article count|20}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Kendava Adenê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Tengava Bass|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tengava Berîngê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tengava Stembolê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Cook Strait|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tengava Çanakkaleyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tengava Dover|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Drake Passage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|La Manche|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Straits of Florida|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tengava Cîbraltarê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tengava Hurmiz|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Kattegat|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tengava Koreyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tengava Macellan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tengava Melakayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mozambique Channel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Palk Strait|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Skagerrak|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Taiwan Strait|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Canals ==== {{Vital article count|7}} {{Div col|colwidth=20em}} # {{lgb|en=Erie Canal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kanala Mezin a Çînê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Kiel Canal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kanala Panamayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=St. Lawrence Seaway|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kanala Suezê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=White Sea–Baltic Canal|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Shipping routes ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Northeast Passage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Northwest Passage|îkon=Xwestî}} ===Other hydrologic features === {{Vital article count|11}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Waterfalls ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Angel Falls|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Iguazu Falls|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Avşara Niagara|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Victoria Falls|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Seabed ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Besta binavî ya mezin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mid-Atlantic Ridge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Korta Marianayê|îkon=Nesinifandî}} ====Wetlands ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Everglades|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Glaciers ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Antarctic ice sheet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Greenland ice sheet|îkon=Xwestî}} ====Aquifers ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Great Artesian Basin|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Islands === {{Vital article count|76}} {{Col-begin}} {{Col-break}} <!-- all island countries are listed under Countries --> ====Africa ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Giravên Kenariyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Madeira|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mayotte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Réunion|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zanzîbar|îkon=Nesinifandî}} ==== North America ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=Aleutian Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arctic Archipelago|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Baffin Island|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ellesmere Island|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bermûda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Grînlenda|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Newfoundland (island)|îkon=Xwestî}} ===== Caribbean ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Antîlên Mezin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Giravên Kaymanê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Hispaniola|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Porto Rîko|îkon=Şitil}} # {{lgb|Antîlên Biçûk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=ABC islands (Leeward Antilles)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Guadeloupe|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Martînîk|îkon=Şitil}} ==== South America ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Easter Island|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Galápagos Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tierra del Fuego|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marajó|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Falkland Islands|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Asia ==== {{Vital article count|25}} # {{lgb|en=Andaman and Nicobar Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=British Indian Ocean Territory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hainan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hokkaidō|îkon=Şitil}} # {{lgb|Honşû|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Jeju Island|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kuril Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kyushu|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Komgirava Malezyayê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Borneo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Cava|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lesser Sunda Islands|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Balî|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Timor|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Luzon|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Maluku Islands|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mindanao|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sumatra|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sulawesi|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Visayas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Phuket province|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ryukyu Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sakhalin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Shikoku|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Socotra|îkon=Xwestî}} ====Antarctica ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Alexander Island|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Europe ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=Azores|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Giravên Balear|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=British Isles|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Brîtanya Mezin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Îrlenda (girav)|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Isle of Man|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Channel Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Krît|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Korsîka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Giravên Feroe|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Novaya Zemlya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sardînya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sîsîlya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Svalbard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zealand|îkon=Xwestî}} ====Okyanûsya==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=American Samoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French Polynesia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=New Britain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kaledonyaya Nû|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nû Gîne|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Northern Mariana Islands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tasmania|îkon=Xwestî}} ===== New Zealand ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=North Island|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=South Island|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Peninsulas === {{Vital article count|17}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Africa ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Cape of Good Hope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qoçê Afrîkayê|îkon=Şitil}} ====North America ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Baja California peninsula|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yucatán Peninsula|îkon=Xwestî}} ====South America==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Cape Horn|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Asia ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Anatolya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nîvgirava Erebistanê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Korea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mainland Southeast Asia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Malay Peninsula|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kamchatka Peninsula|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nîvgirava Sîna|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ====Europe ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Balkan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Krîm (nîvgirav)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîvgirava Îberî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîvgirava Kolayê|îkon=Şitil}} ====Antarctica ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Antarctic Peninsula|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Land relief === {{Vital article count|53}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Land relief: General==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Eurasian Steppe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ring of Fire|îkon=Xwestî}} ==== North America ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Çiyayên Zinarî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Appalachian Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Canadian Shield|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kanyona Mezin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Great Plains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pacific Coast Ranges|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sierra Nevada|îkon=Xwestî}} ==== South America ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|And|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Altiplano|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Brazilian Highlands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cerrado|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gran Chaco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guiana Shield|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pampas|îkon=Xwestî}} ====Antarctica ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Transantarctic Mountains|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Asia ==== {{Vital article count|17}} ===== Southern Asia ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Hîmalaya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Deccan Plateau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indo-Gangetic Plain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karakoram|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Western Ghats|îkon=Xwestî}} ===== Western Asia ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Çiyayên Qefqazê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Iranian Plateau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiyayên Hindokûşê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Najd|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zagros (rêzeçiya)|îkon=Nesinifandî}} ===== Eastern Asia ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=North China Plain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tibetan Plateau|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kunlun Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yunnan–Guizhou Plateau|îkon=Xwestî}} ===== Central and Northern Asia ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Altai Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tian Shan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=West Siberian Plain|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Europe ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Alp|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Apennine Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Balkan Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carpathian Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=East European Plain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pîrenê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Scandinavian Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiyayên Ûralê|îkon=Nesinifandî}} ====Africa ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Aïr Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Atlas Mountains|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Drakensberg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ethiopian Highlands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Rift Valley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sahel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tassili n'Ajjer|îkon=Xwestî}} ====Okyanûsya==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Great Dividing Range|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Outback|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Southern Alps|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uluru|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Mountain peaks === {{Vital article count|22}} {{col-begin}} {{col-break|width=33%}} ====Africa ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Mount Kenya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiyayê Kilîmanjaro|îkon=Nesinifandî}} ====Asia ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|K2|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Krakatoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiyayê Everest|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mount Fuji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mount Kailash|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mount Pinatubo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mount Tai|îkon=Xwestî}} {{col-break|width=34%}} ====North America ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Çiyayê Denalî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mount Pelée|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiyayê Saint Helens|îkon=Nesinifandî}} ====South America==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Aconcagua|îkon=Şitil}} ====Okyanûsya==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Çiyayê Loa|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Çiyayê Kosciuszko|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Puncak Jaya|îkon=Xwestî}} {{col-break|width=33%}} ====Europe ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Mont Blanc|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çiyayê Elbrûs|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Çiyayê Etna|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Çiyayê Olîmpê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mount Vesuvius|îkon=Xwestî}} ====Antarctica ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Çiyayê Vinson|îkon=Nesinifandî}} {{col-end}} ===Deserts === {{Vital article count|10}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Arabian Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Atakama|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chihuahuan Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gobi Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Victoria Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kalahari Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karakum Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mojave Desert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sahara|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Çola Taklamakan|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} ===Forests === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Amazon rainforest|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sundarbans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Virgin Komi Forests|îkon=Xwestî}} ==Parks and preserves == {{Vital article count|18}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Parks and preserves: General=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Park|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=National park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kelepûra Cîhanê ya UNESCO|îkon=Destpêkî}} ===Africa === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Banc d'Arguin National Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kavango–Zambezi Transfrontier Conservation Area|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ngorongoro Conservation Area|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Serengeti National Park|îkon=Xwestî}} ===Asia === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kaziranga National Park|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} === North America === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Banff National Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Central Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Smoky Mountains National Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Northeast Greenland National Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yellowstone National Park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yosemite National Park|îkon=Xwestî}} === South America === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Tumucumaque Mountains National Park|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Europe === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Lake District|îkon=Xwestî}} ===Okyanûsya=== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Phoenix Islands Protected Area|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Royal National Park|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Countries == {{Vital article count|207}} ===Africa === {{Vital article count|54}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====North Africa ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Cezayir|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Misir|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Lîbya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Maroko|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sûdan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tûnis|îkon=Nesinifandî}} ====Southern Africa ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Botswana|îkon=Şitil}} # {{lgb|Swazîlenda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lesoto|îkon=Şitil}} # {{lgb|Namîbya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Afrîkaya Başûr|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ====Central Africa ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Angola|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kamerûn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komara Afrîkaya Navend|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çad|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Komara Demokratîk a Kongoyê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komara Kongoyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gîneya Rojbendî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gabon|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sao Tome û Prînsîpe|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====East Africa ==== {{Vital article count|18}} # {{lgb|Burundî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komor|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cîbûtî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Erîtrea|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Etiyopya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kenya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Madagaskar|îkon=Şitil}} # {{lgb|Malawî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Maurîtius|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mozambîk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Rwanda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Seyşel|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Somalya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sûdana Başûr|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tanzanya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ûganda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zambiya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zîmbabwe|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====West Africa ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|Bênîn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Burkîna Faso|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kap Verde|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gambiya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gana|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gîne|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gîne-Bissau|îkon=Şitil}} # {{lgb|Peravê Diranfîl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Lîberya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Malî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Morîtanya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîjer|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîjerya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Senegal|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sierra Leone|îkon=Şitil}} # {{lgb|Togo|îkon=Şitil}} {{Col-break}} {{Col-end}} ===Asia === {{Vital article count|47}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====East Asia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Çîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Japon|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mongolya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Korêya Bakur|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komara Korêyê|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Brûney|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kamboca|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tîmora Rojhilat|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îndonezya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Laos|îkon=C}} # {{lgb|Malezya|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Myanmar|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Filîpîn|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Singapûr|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Taylenda|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Viyetnam|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====Central Asia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Qazaxistan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Qirgizistan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Tacîkistan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tirkmenistan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ûzbêkistan|îkon=Nesinifandî}} ====South Asia ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Efxanistan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bengladeş|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bûtan (dewlet)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hindistan|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Maldîv|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nepal|îkon=C}} # {{lgb|Pakistan|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Srî Lanka|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====West Asia ==== {{Vital article count|18}} # {{lgb|Ermenistan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Azerbaycan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Behreyn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kîpros|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gurcistan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îran|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Iraq|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îsraêl|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Urdun|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Kuweyt|îkon=Şitil}} # {{lgb|Libnan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Oman|îkon=Şitil}} # {{lgb|Qeter|îkon=Şitil}} # {{lgb|Erebistana Siûdî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sûrî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tirkiye|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mîrgehên Yekbûyî yên Ereban|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yemen|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} {{Col-end}} ===Europe === {{Vital article count|44}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Northern Europe ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Danîmarka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Estonya|îkon=C}} # {{lgb|Fînlenda|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îslenda|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Komara Îrlendayê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Letonya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lîtvanya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Norwêc|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Swêd|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Keyaniya Yekbûyî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ====Western Europe ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Awistirya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Belçîka|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Fransa|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Almanya|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Liechtenstein|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Lûksembûrg|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Monako|îkon=Şitil}} # {{lgb|Holenda|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Swîsre|îkon=C}} {{Col-break}} ====Southern Europe ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|Albanya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Andorra|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Bosniya û Herzegovîna|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Xirwatistan|îkon=C}} # {{lgb|Yewnanistan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îtalya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Malta|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Montenegro|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Makedonyaya Bakur|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Portûgal|îkon=Şitil}} # {{lgb|San Marîno|îkon=Şitil}} # {{lgb|Serbistan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Slovenya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Spanya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Vatîkan|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ====Eastern Europe ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Belarûs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Bulgaristan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Çekya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mecaristan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Moldova|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Polonya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Romanya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Rûsya|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Slovakya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ûkrayna|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} {{Col-end}} ===North America === {{Vital article count|23}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Northern America==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kanada|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Meksîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ====Central America==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Belîze|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kosta Rîka|îkon=Şitil}} # {{lgb|El Salvador|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guatemala|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hondûras|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nîkaragua|îkon=Şitil}} # {{lgb|Panama|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====Caribbean ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Antîgua û Berbûda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bahama|îkon=Şitil}} # {{lgb|Barbados|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kûba|îkon=Şitil}} # {{lgb|Domînîka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komara Domînîk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Grenada|îkon=Şitil}} # {{lgb|Haîtî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jamaîka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Saint Kitts û Nevîs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Saint Lucia|îkon=Şitil}} # {{lgb|Saint Vincent û Giravên Grenadîn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Trînîdad û Tobago|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ===Okyanûsya=== {{Vital article count|14}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Australia and New Zealand==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Awistralya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zelendaya Nû|îkon=Nesinifandî}} ====Polynesia==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Samoa|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tonga|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tûvalû|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ====Micronesia==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Kirîbatî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Giravên Marşal|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dewletên Federal ên Mîkronezyayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Naûrû|îkon=Şitil}} # {{lgb|Palau|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ====Melanesia==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Fîjî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Papua Gîneya Nû|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Giravên Salomon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Vanûatû|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ===South America === {{Vital article count|12}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Arjentîn|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Bolîvya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Brezîl|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kolombiya|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Şîle|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ekuador|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guyana|îkon=Şitil}} # {{lgb|Paraguay|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Perû|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sûrînam|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ûrûguay|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Venezuela|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} ===Unrecognized or largely unrecognized states, and disputed regions === {{Vital article count|12}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Ebxazya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Giravên Cook|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kosova|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Nagorno-Karabakh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Niûe|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Bakurê Kîprosê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dewleta Filistînê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Somalîlenda|îkon=Şitil}} # {{lgb|Başûrê Alanistanê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Taywan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Transnîstriya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sahraya Rojava|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ===State-like entities === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Holy See|îkon=Xwestî}} ==Regions and country subdivisions == {{Vital article count|110}} {{Col-begin}} {{Col-break}} <!-- see also Islands --> ===Regions and country subdivisions: General=== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Okyanûsya|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rojhilata Navîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Arctic|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tropics|îkon=Xwestî}} ===Afrîka=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Central Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=East Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Afrîkaya Bakur|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Puntland|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Southern Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sub-Saharan Africa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=West Africa|îkon=Xwestî}} ===Amerîka=== {{Vital article count|24}} # {{lgb|Karîb|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Amerîkaya Navîn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guyanaya Fransî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Amerîkaya Latînî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Minas Gerais|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Patagonya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Southern Cone|îkon=Xwestî}} ==== Kanada ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Alberta|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kolumbiya Brîtanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ontario|îkon=Şitil}} # {{lgb|Quebec|îkon=Şitil}} ==== DYA ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Southern United States|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Teksas|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Florîda|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Western United States|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kalîforniya|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Geliyê Silîkonê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Alaska|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hawaii|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Midwestern United States|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Illinois|îkon=Şitil}} # Northeastern United States ## {{lgb|New England|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|New York|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Pensîlvanya|îkon=Şitil}} ===Okyanûsya=== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Melanezya|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Micronesia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Walesa Başûr a Nû|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Polînezya|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===Asya=== {{Vital article count|41}} # {{lgb|Qefqasya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Asyaya Navendî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Asyaya Rojhilat|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xorasan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Keşmîr|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Penang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Punjab|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=South Asia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Başûr-rojhilatê Asyayê|îkon=Şitil}} ==== Çîn ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|Fujian|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guangdong|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guangxi|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Hebei|îkon=Şitil}} # {{lgb|Henan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hubei|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hunan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mongolya Hundir|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Jiangsu|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mançurya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Shandong|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sichuan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Tîbet|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xinjiang|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yunnan|îkon=Nesinifandî}} ==== Hindistan ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Andhra Pradeş|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bihar, Hindistan|en=Bihar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gujarat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Maharaştra|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Northeast India|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rajasthan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tamil Nadu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uttar Pradesh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bengala Rojava|îkon=Şitil}} ==== Endonezya ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Aceh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Papua (province)|îkon=Xwestî}} ==== Rojhilata Navîn ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Eastern Arabia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hîcaz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kurdistan|îkon=C}} # {{lgb|Şam (herêma erdnîgarî)|Şam|îkon=Nesinifandî}} ==== Pakistan ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Balochistan, Pakistan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sindh|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Ewropa === {{Vital article count|30}} ====Ewropa: Giştî==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Ewropaya Rojava|îkon=Şitil}} ==== Belçîka ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Flanders|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Walonya|îkon=Şitil}} ==== Ewropaya Rojhilat ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Ewropaya Rojhilat|îkon=Şitil}} # {{lgb|Voyvodîna|îkon=Nesinifandî}} ==== Fransa ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Bretanya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Provence|îkon=Xwestî}} ==== Almanya ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bavyera|îkon=Şitil}} ==== Îtalya ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Toskana|îkon=Nesinifandî}} ==== Ewropaya Bakur ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Skandînavya|îkon=Şitil}} ==== Romanya ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Moldavia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Transylvania|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Walaxîye|îkon=Nesinifandî}} ==== Rûsya ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Başkîrya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çeçenistan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Daxistan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kalînîngrad (oblast)|Kalînîngrad|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sakha Republic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sîbîrya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Teteristan|îkon=Nesinifandî}} ==== Spanya ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Endulus (herêm)|Endulus|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Herêma Xweser a Baskî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ketelonya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Galîsya|îkon=Nesinifandî}} ==== Qiraliyeta Yekbûyî ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Înglistan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Skotlenda|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Scottish Highlands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wales|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îrlendaya Bakur|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cîbraltar|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} ==Bajar == {{Vital article count|447}} ===Urban studies and planning === {{Vital article count|16}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Central business district|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bajar|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Paytext|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=City block|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Getto|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Industrial park|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Neighbourhood|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rural area|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Slum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Suburb|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bajarok|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gund|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Urban planning|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Urban design|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Urbanization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zoning|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Afrîka === {{Vital article count|69}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Afrîkaya Rojava==== {{Vital article count|23}} ===== Benin ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Cotonou|îkon=Xwestî}} ===== Burkina Faso ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Ouagadougou|îkon=Nesinifandî}} ===== Cameroon ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Douala|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Yaoundé|îkon=Nesinifandî}} ===== Chad ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|N'Djamena|îkon=Şitil}} ===== Ghana ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Akra|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kumasi|îkon=Xwestî}} ===== Guinea ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Konakrî|îkon=Şitil}} ===== Ivory Coast ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Abidjan|îkon=Xwestî}} ===== Liberia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Monrovia|îkon=Nesinifandî}} ===== Mali ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bamako|îkon=Şitil}} ===== Niger ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Niamey|îkon=Şitil}} ===== Nigeria ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Lagos|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Enugu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kano (city)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ibadan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Abuja|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Kaduna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Benin City|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Port Harcourt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maiduguri|îkon=Xwestî}} ===== Senegal ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Dakar|îkon=Şitil}} ===== Sierra Leone ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Freetown|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} ====East Africa ==== {{Vital article count|16}} ===== Eritrea ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Asmara|îkon=Şitil}} ===== Ethiopia ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Adîs Abeba|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Dire Dawa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gondar|îkon=Xwestî}} ===== Kenya ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Nairobî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mombasa|îkon=Xwestî}} ===== Madagascar ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Antananarivo|îkon=Xwestî}} ===== Malawi ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Lilongwe|îkon=Xwestî}} ===== Mozambique ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Maputo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Beira, Mozambique|îkon=Xwestî}} ===== Rwanda ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kigali|îkon=Xwestî}} ===== Somalia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Mogadîşû|îkon=Şitil}} ===== Tanzania ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Dar es Salaam|îkon=Şitil}} ===== Uganda ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Kampala|îkon=Şitil}} ===== Zambia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Lusaka|îkon=Xwestî}} ===== Zimbabwe ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Harare|îkon=Xwestî}} ====Central Africa ==== {{Vital article count|5}} ===== Angola ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Luanda|îkon=Şitil}} ===== DR Congo ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kînşasa|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lubumbashi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mbuji-Mayi|îkon=Xwestî}} ===== Republic of the Congo ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Brazzaville|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====Afrîkaya Bakur ==== {{Vital article count|18}} ===== Cezayir ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Cezayir (bajar)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Oran|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Constantine, Algeria|îkon=Xwestî}} ===== Misir ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Qahîre|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Îskenderiye|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Giza|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Damietta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Luxor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Eswan|îkon=Şitil}} ===== Libya ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Trablûs|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Benghazi|îkon=Xwestî}} ===== Maroko ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Kazablanka|îkon=Şitil}} # {{lgb|Rebat (paytext)|Rebat|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Fes|îkon=Şitil}} # {{lgb|Merakeş (bajar)|îkon=Şitil}} ===== Sudan ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Xartûm|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Omdurman|îkon=Xwestî}} ===== Tûnis ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Tûnis (bajar)|îkon=Nesinifandî}} ====Southern Africa ==== {{Vital article count|7}} ===== Botswana ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Gaborone|îkon=Xwestî}} ===== Namibia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Windhoek|îkon=Xwestî}} ===== South Africa ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Johannesburg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cape Town|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Durban|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pretoria|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Gqeberha|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Asia === {{Vital article count|176}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Central Asia ==== {{Vital article count|4}} ===== Kazakhstan ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Almatî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Astana|îkon=Şitil}} ===== Uzbekistan ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Taşkend|îkon=Şitil}} # {{lgb|Semerkand|îkon=Destpêkî}} ====Eastern Asia ==== {{Vital article count|56}} ===== China ===== {{Vital article count|35}} ====== North China ====== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Pekîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Shijiazhuang|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Taiyuan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tianjin|îkon=Şitil}} ====== Northeast China ====== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Changchun|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Dalian|îkon=Şitil}} # {{lgb|Harbin|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Shenyang|îkon=Nesinifandî}} ====== East China ====== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Fuzhou|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hangzhou|îkon=Şitil}} # {{lgb|Jinan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nanchang|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nanjing|îkon=Şitil}} # {{lgb|Qingdao|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şanghay|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Suzhou|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xiamen|îkon=Şitil}} ====== South Central China ====== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Changsha|îkon=Şitil}} # {{lgb|Guangzhou|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hefei|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hong Kong|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Luoyang|îkon=Şitil}} # {{lgb|Makao|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nanning|îkon=Şitil}} # {{lgb|Shantou|îkon=Şitil}} # {{lgb|Shenzhen|îkon=Şitil}} # {{lgb|Wuhan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xi'an|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zhengzhou|îkon=Şitil}} ====== Southwest China ====== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Chengdu|îkon=Şitil}} # {{lgb|Chongqing|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lhasa|îkon=Şitil}}<!-- [[:en:Lhasa (prefecture-level city)]] hatiye girêdan lê belê di en.wîkî de :en:Lhasa vital e --> # {{lgb|Kunming|îkon=Şitil}} ====== Northwest China ====== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Lanzhou|îkon=Şitil}} # {{lgb|Urumçî|îkon=Nesinifandî}} ===== Japan ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Tokyo|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Osaka|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Nagoya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Yokohama|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sapporo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kobe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kyoto|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Fukuoka|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hîroşîma|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sendai|îkon=Xwestî}} ===== Mongolia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Ulaanbaatar|îkon=Xwestî}} ===== North Korea ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Pyongyang|îkon=Şitil}} ===== South Korea ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Sêûl|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Busan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Incheon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Daegu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Daejeon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gwangju|îkon=Xwestî}} ===== Taiwan ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Kaohsiung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Taichung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Taipei|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====South Asia ==== {{Vital article count|51}} ===== Efxanistan ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kabûl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Kandahar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Herat, Efxanistan|îkon=Şitil}} ===== Bangladesh ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Daka|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Chittagong|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sylhet|îkon=Xwestî}} ===== India ===== {{Vital article count|34}} ====== North India ====== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Agra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Amritsar|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chandigarh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Delhî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jaipur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jodhpur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kanpur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lucknow|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ludhiana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prayagraj|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Srinagar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Varanasi|îkon=Xwestî}} ====== West India ====== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ahmedabad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mumbaî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}}<!--Bombay--> # {{lgb|en=Nagpur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pune|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Surat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vadodara|îkon=Xwestî}} ====== South India ====== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Bangalor|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Chennai|îkon=Xwestî}} <!--(Madras)--> # {{lgb|en=Coimbatore|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hyderabad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Madurai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mysore|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thiruvananthapuram|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Visakhapatnam|îkon=Xwestî}} ====== East India ====== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Bhubaneswar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kolkata|îkon=Destpêkî}} <!--(Calcutta)--> # {{lgb|en=Patna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ranchi|îkon=Xwestî}} ====== Central India ====== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Bhopal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indore|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Raipur|îkon=Xwestî}} ====== Northeast India ====== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Guwahati|îkon=Xwestî}} ===== Nepal ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Kathmandu|îkon=Şitil}} ===== Pakistan ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Keraçî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lahore|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Faisalabad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rawalpindî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Multan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hyderabad, Sindh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gujranwala|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peshawar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îslamabad|îkon=Şitil}} ===== Sri Lanka ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Colombo|îkon=Xwestî}} ====Southeast Asia ==== {{Vital article count|26}} <!-- see also in other section: 1. Singapore //--> ===== Cambodia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Phnom Penh|îkon=Xwestî}} ===== Indonesia ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Cakarta|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Bandung|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Surabaya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Medan, Îndonezya|Medan|en=Medan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Palembang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Makassar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Semarang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Malang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Padang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yogyakarta|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===== Laos ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Vientiane|îkon=Xwestî}} ===== Malaysia ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Kuala Lumpur|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Johor Bahru|îkon=Xwestî}} ===== Myanmar ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Yangon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mandalay|îkon=Xwestî}} ===== Philippines ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Manîla|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Quezon City|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cebu City|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Davao City|îkon=Xwestî}} ===== Thailand ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Bangkok|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chiang Mai|îkon=Xwestî}} ===== Vietnam ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Bajarê Ho Chi Minh|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Haiphong|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hanoi|îkon=Şitil}} # {{lgb|Da Nang|îkon=Şitil}} ====Western Asia ==== {{Vital article count|39}} ===== Armenia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Êrîvan|îkon=Nesinifandî}} ===== Azerbaijan ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bakû|îkon=C}} ===== Georgia ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Tbîlîsî|îkon=Şitil}} ===== Iran ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Tehran|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Meşhed|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îsfehan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tewrêz|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şîraz (Îran)|Şîraz|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ehvaz|îkon=Şitil}} # {{lgb|Qum|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kirmaşan|îkon=Şitil}} ===== Iraq ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Bexda|îkon=C}} # {{lgb|Besre|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mûsil|îkon=Destpêkî}} ===== Israel ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Orşelîm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Tel Avîv|îkon=Nesinifandî}} ===== Jordan ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Emman|îkon=Şitil}} ===== Kuwait ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kuwait City|îkon=Xwestî}} ===== Lebanon ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bêrût|îkon=Destpêkî}} ===== Oman ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Muscat|îkon=Xwestî}} ===== Palestine ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Xeze|îkon=Nesinifandî}} ===== Qatar ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Doha|îkon=Şitil}} ===== Saudi Arabia ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Meke|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Medîne|îkon=Şitil}} # {{lgb|Riyad|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Cide|îkon=Şitil}} ===== Syria ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Şam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Heleb|îkon=Şitil}} ===== Turkey ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Stembol|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Enqere|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îzmîr|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Bursa (parêzgeh)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Edene (bajar)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dîlok|îkon=C}} # {{lgb|Antalya (parêzgeh)|îkon=Destpêkî}} ===== United Arab Emirates ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Ebû Zebî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dubai|îkon=Destpêkî}} ===== Yemen ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Sanaa|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Aden|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Ewropa=== {{Vital article count|93}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Ewropaya Bakur==== {{Vital article count|17}} ===== Danîmarka ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Kopenhag|îkon=Nesinifandî}} ===== Estonya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Tallinn|îkon=Şitil}} ===== Fînlenda ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Helsînkî|îkon=Nesinifandî}} ===== Îrlenda ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Dublîn|îkon=Şitil}} ===== Latviya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Rîga|îkon=Şitil}} ===== Lîtwanya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Vilnius|îkon=Nesinifandî}} ===== Norwêc ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Oslo|îkon=Nesinifandî}} ===== Swêd ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Stokholm|îkon=Şitil}} ===== Qiraliyeta Yekbûyî ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|London|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Belfast|îkon=Şitil}} # {{lgb|Birmingham|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cardiff|îkon=Şitil}} # {{lgb|Glasgow|îkon=Şitil}} # {{lgb|Edinburgh|îkon=Şitil}} # {{lgb|Liverpool|îkon=Şitil}} # {{lgb|Manchester|îkon=Şitil}} # {{lgb|Leeds|îkon=Şitil}} ====Ewropaya Başûr ==== {{Vital article count|20}} ===== Bosna û Hersek ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Sarayevo|îkon=Nesinifandî}} ===== Xirwatistan===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Zagreb|îkon=Nesinifandî}} ===== Yewnanistan===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Atîna|îkon=C}} ===== Îtalya===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Roma|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mîlano|îkon=Şitil}} # {{lgb|Napoli|îkon=Şitil}} # {{lgb|Torîno|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Palermo|îkon=Şitil}} # {{lgb|Genova|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Firenze|îkon=Şitil}}<!--Italy/Renaissance--> # {{lgb|Syracuse, Sîsîlya|îkon=Şitil}}<!--Italy/widely known for being a vital city during the Hellenistic period--> # {{lgb|Venedîk|îkon=Şitil}}<!--Italy/canals--> ===== Portûgal ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Lîzbon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Porto|îkon=Xwestî}} ===== Serbistan ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Belgrad|îkon=C}} ===== Spanya ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Madrîd|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Barselona|îkon=Şitil}} # {{lgb|Valensiya|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sevilla|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Zaragoza|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Ewropaya Rojhilat==== {{Vital article count|31}} ===== Belarûs ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Mînsk|îkon=Şitil}} ===== Bulgaristan ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Sofya|îkon=Nesinifandî}} ===== Çekya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Prag|îkon=Nesinifandî}} ===== Mecaristan ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Budapeşt|îkon=Destpêkî}} ===== Polonya ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Warşova|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Gdańsk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kraków|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Łódź|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Poznań|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wrocław|îkon=Xwestî}} ===== Romanya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bûkareşt|îkon=C}} ===== Rûsya ===== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Mosko|level=3|stûr=erê|îkon=B}} # {{lgb|Sankt Petersburg, Rûsya|Sankt Petersburg|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Novosibirsk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nîjnî Novgorod|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Yekaterînbûrg|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Samara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Omsk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kazan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Chelyabinsk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rostov-on-Don|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ûfa|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Volgograd|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vladivostok|îkon=Xwestî}} ===== Slovakya ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Bratîslava|îkon=Şitil}} ===== Ûkrayna===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Kîev|îkon=C}} # {{lgb|Xarkîv|îkon=Şitil}} # {{lgb|Donetsk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Dnîpro|îkon=Şitil}} # {{lgb|Odesa|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lvîv|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====Ewropaya Rojava==== {{Vital article count|25}} <!-- Vatican City is listed under Countries --> ===== Awistirya===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Viyana|îkon=C}} ===== Belçîka ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Antwerpen|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Brussels|îkon=Xwestî}} ===== Fransa ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Parîs|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Marsîlya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nantes|îkon=Şitil}} # {{lgb|Liyon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Toulouse|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nice|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bordèu|îkon=Şitil}} # {{lgb|Strasbourg|îkon=Şitil}} ===== Almanya===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Berlîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hamburg|îkon=Şitil}} # {{lgb|Munîh|îkon=Şitil}} # {{lgb|Köln|îkon=Şitil}} # {{lgb|Frankfurt|îkon=Şitil}} # {{lgb|Stuttgart|îkon=Şitil}} # {{lgb|Düsseldorf|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nürnberg|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dresden|îkon=Şitil}} ===== Holenda===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Amsterdam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Den Haag|îkon=Şitil}} # {{lgb|Rotterdam|îkon=Şitil}} ===== Swîsre ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Jenev|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zurîx|îkon=Şitil}} {{col-break}} {{Col-end}} ===Amerîkaya Bakur=== {{Vital article count|53}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===== DYA ===== {{Vital article count|27}} ====== Northeast ====== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Baltimore|îkon=Şitil}} # {{lgb|Boston, Massachusetts|îkon=Şitil}} # {{lgb|New York City|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Fîladelfiya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pittsburgh|îkon=Şitil}} ====== Midwest ====== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Chicago|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cleveland|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Detroit|îkon=Şitil}} # {{lgb|Minneapolis|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|St. Louis|îkon=Şitil}} ====== South ====== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Atlanta|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Austin, Teksas|îkon=Şitil}} # {{lgb|Charlotte|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dallas|îkon=Şitil}} # {{lgb|Houston, Teksas|îkon=Şitil}} # {{lgb|Miami|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Nashville|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|New Orleans|îkon=Şitil}} # {{lgb|San Antonio|îkon=Şitil}} # {{lgb|Washington, District of Columbia|îkon=Nesinifandî}} ====== West ====== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Denver|îkon=Şitil}} # {{lgb|Las Vegas|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Los Angeles|îkon=Şitil}} # {{lgb|Phoenix, Arîzona|îkon=Şitil}} # {{lgb|San Diego|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|San Francisco|îkon=Şitil}} # {{lgb|Seattle|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===== Kanada ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Toronto|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Montreal|îkon=Şitil}} # {{lgb|Vancouver|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ottawa|îkon=Şitil}} # {{lgb|Calgary|îkon=Şitil}} ===== Meksîk ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Meksîko|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tijuana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Puebla (city)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Guadalajara|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ciudad Juárez|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=León, Guanajuato|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monterrey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mérida, Yucatán|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Acapulco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Veracruz (city)|îkon=Xwestî}} ====Caribbean==== {{Vital article count|5}} =====Cuba===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Havana|îkon=Xwestî}} =====Dominican Republic===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Santo Domingo|îkon=Xwestî}} =====Haiti===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Port-au-Prince|îkon=Xwestî}} =====Jamaica===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kingston, Jamaica|îkon=Xwestî}} =====Puerto Rico===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=San Juan, Puerto Rico|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Central America ==== {{Vital article count|6}} =====Costa Rica===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=San José, Costa Rica|îkon=Xwestî}} =====El Salvador===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|San Salvador|îkon=Şitil}} =====Guatemala===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Guatemala (bajar)|îkon=Şitil}} =====Honduras===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Tegucigalpa|îkon=Xwestî}} =====Nicaragua===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Managua|îkon=Xwestî}} =====Panama===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Panama City|îkon=Xwestî}} {{col-end}} ===Okyanûsya=== {{Vital article count|6}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ==== Australia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Adelaide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Brisbane|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Melbourne|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Perth, Awistralya|Perth|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sîdney|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ==== New Zealand ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Auckland|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===South America === {{Vital article count|34}} {{col-begin}} {{Col-break}} ==== Brazil ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Belém|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Belo Horizonte|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Brasília|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Curitiba|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Fortaleza|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manaus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Porto Alegre|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Recife|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rio de Janeiro|îkon=C}} # {{lgb|en=Salvador, Bahia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=São Luís, Maranhão|îkon=Xwestî}} # {{lgb|São Paulo|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ==== Bolivia ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|La Paz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Santa Cruz de la Sierra|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Argentina ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Buenos Aires|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Córdoba, Argentina|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rosario|îkon=Destpêkî}} ==== Chile ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Santiago de Chile|îkon=Şitil}} # {{lgb|Valparaíso|îkon=Şitil}} ==== Ecuador ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Guayaquil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Quito|îkon=Nesinifandî}} ==== Peru ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Lîma|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Arequipa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cusco|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Colombia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Bogotá|îkon=Şitil}} # {{lgb|Medellín|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cali|îkon=Şitil}} # {{lgb|Barranquilla|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cartagena de Indias|îkon=Şitil}} ==== Venezuela ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Karakas|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Maracaibo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Valencia, Venezuela|îkon=Xwestî}} ==== Paraguay ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Asunción|îkon=Xwestî}} ==== Ûrûguay ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Montevideo|îkon=Şitil}} {{Col-end}} <noinclude> {{Core topics}} </noinclude> [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] kxzcyhts340qps8k9kx2vtcncg62cgn 4 208685 1877436 1877202 2024-11-26T20:16:18Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877436 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/H|WP:GB/4/Huner}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Hunerê ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 674 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 6 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 41 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 96 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 34 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 497 |} <!-- update end: summary table --> =Arts = {{Vital article count|675}} ==Arts: General== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=The arts|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Huner|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hunermend|îkon=Şitil}} ==Architecture == {{Vital article count|59}} :<small>''For construction technology, see: [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Technology#Infrastructure_(70_articles)|Technology: Infrastructure]].''</small> <!--For styles, see under "Visual arts". For structures, see under "structural engineering"--> {{Div col|colwidth=15em}} ===Architecture: General=== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Avahîsazî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Sacral architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Architectural drawing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Architectural theory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Proportion (architecture)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Landscape architecture|îkon=Xwestî}} ===Styles === {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=Ancient Egyptian architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Greek architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Roman architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Baroque architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Byzantine architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chinese architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gothic architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Architecture of India|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Iranian architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Islamic architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Megalît|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mesoamerican architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Architecture of Mesopotamia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Modern architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Neoclassical architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Postmodern architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Renaissance architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Romanesque architecture|îkon=Xwestî}} ===Specific structures === {{Vital article count|35}} # {{lgb|en=Acropolis of Athens|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alhambra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Angkor Wat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arc de Triomphe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Borobudur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Birca Xelîfe|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kolezyûm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Birca Eiffel|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Empire State Building|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fallingwater|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Katedrala Firenzeyê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Bajarê Qedexe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Great Sphinx of Giza|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîwarê Çînê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ayasofya|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kabe|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Kinkaku-ji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kremlîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Leaning Tower of Pisa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Machu Picchu|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Katedrala Notre Dame ya Parîsê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Palace of Versailles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Palace of Westminster|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pantheon, Rome|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Parthenon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sagrada Família|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Heft nuwazeyên cîhanê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Pîramîda Keops|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=St. Peter's Basilica|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peykerê Azadiyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Stonehenge|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sydney Opera House|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tac Mehel|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Çiyayê Perestgehê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ziggurat of Ur|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Cultural venues == {{Vital article count|20}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Cultural venues: General=== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Museum|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Movie theater|îkon=Xwestî}} ===Americas === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=American Museum of Natural History|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Metropolitan Museum of Art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Museum of Modern Art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=National Gallery of Art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Smithsonian Institution|îkon=Xwestî}} ===Asia === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=National Museum of China|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=National Palace Museum|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Europe === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=British Museum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hermitage Museum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Muzeya Louvre|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Musée National d'Art Moderne|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Museo del Prado|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=National Gallery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Natural History Museum, London|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rijksmuseum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tate Modern|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uffizi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vatican Museums|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Literature == {{Vital article count|217}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|38}} # {{lgb|Wêje|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Character (arts)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rexneya wêjeyî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Narrative|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prose|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Saga|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fiction|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Children's literature|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Detective fiction|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fable|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fairy tale|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fantasy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fictional universe|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Horror fiction|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Legend|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Roman (wêje)|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Romance novel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Satire|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Black comedy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Honaka zanistî|îkon=C}} ### {{lgb|en=Time travel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kurteçîrok|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Non-fiction|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Jînenîgarî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Rojnivîsk|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Ferheng|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Ensîklopedî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Ceriban (wêje)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Thesaurus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Helbest|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Epic poetry|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ghazal|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Haikû|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Ode|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Prose poetry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rhyme|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Sone|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Nivîskar|îkon=Şitil}} === Edebiyat li gorî ziman û herêman === {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=African literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Egyptian literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Greek literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arabic literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chinese literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=English literature|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=French literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wêjeya almanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Indian literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wêjeya îtalî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Wêjeya japonî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Jewish literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Latin American literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Latin literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wêjeya farisî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Wêjeya rûsî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Scandinavian literature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wêjeya spanî}} {{Col-break}} ===Specific works of fiction === {{Vital article count|90}} ==== Fiction of antiquity ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Aesop's Fables|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Bacchae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Golden Ass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Investiture of the Gods|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Journey to the West|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kādambari|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kathasaritsagara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lysistrata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Medea (play)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oresteia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oedipus Rex|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hezar û yek şev|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Panchatantra|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çîroka Sê Keyaniyan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=The Tale of Genji|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qiraxa avê (çîrok)|îkon=Şitil}} ==== Fiction of early printed book era ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Candide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Don Kîşot|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Dream of the Red Chamber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Goethe's Faust|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ger û Geştên Gullivero (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hamlet|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şah Lear|îkon=Şitil}} # {{lgb|Macbeth|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=A Midsummer Night's Dream|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Othello|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=La Princesse de Clèves|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Robinson Crusoe (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Romeo û Juliet|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tartuffe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Tempest|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Utopia (More book)|îkon=Xwestî}} ==== Honaka çaxa modern ==== {{Vital article count|54}} # {{lgb|Huckleberry Fînn çavhilkiriyên leheng (pirtûk)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Serpêhatiyên Aliceyê li welatekî ecêb (pirtûk)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Anna Karenina|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Brave New World|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Birayên Karamazov (pirtûk)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Banga wehşetê (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=The Catcher in the Rye|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=A Christmas Carol|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Chronicles of Narnia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Color Purple|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sûc û Ceza|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Crucible|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=A Doll's House|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dracula|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eugene Onegin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Frankenstein|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=The Grapes of Wrath|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Great Gatsby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grimms' Fairy Tales|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Harry Potter|îkon=C}} # {{lgb|en=Heart of Darkness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Hunchback of Notre-Dame|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Importance of Being Earnest|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=In Search of Lost Time|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jane Eyre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mirovên hejar (roman)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mîrzayê Biçûk (pirtûk)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Little Women|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lolita (pirtûk)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|The Lord of the Rings (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Madame Bovary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Metamorphosis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Middlemarch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Midnight's Children|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moby-Dick|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nineteen Eighty-Four|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=On the Road|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sed sal tenyayî (pirtûk)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Pride and Prejudice|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Scarlet Letter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Snow Country|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Sound and the Fury|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Sun Also Rises|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Things Fall Apart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sê çekdar (pirtûk)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=To Kill a Mockingbird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=To the Lighthouse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ulysses (pirtûk)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Uncle Tom's Cabin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Waiting for Godot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=War and Peace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The War of the Worlds|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Wind in the Willows|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wuthering Heights|îkon=Xwestî}} ==== Comics ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=The Adventures of Tintin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Asterix|îkon=Xwestî}} # {{lgb|One Piece|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Peanuts|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Specific works of nonfiction === {{Vital article count|47}} ==== Nonfiction of antiquity ==== {{Vital article count|23}} # {{lgb|Anabasîs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Analects|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Apology (Plato)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hunera Şer (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kitabu'ş-şîfa|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=On the Consolation of Philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dead Sea Scrolls|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Euclid's Elements|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hippocratic Corpus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîroka Hêrodotos|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=History of the Peloponnesian War|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=I Ching|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bêvaciya fîlozofan (pirtûk)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Metaphysics (Aristotle)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mûqadîme|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Nicomachean Ethics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Organon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Poetic Edda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Popol Vuh|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dewlet (Platon)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Septuagint|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Summa Theologica|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vulgate|îkon=Xwestî}} ==== Nonfiction of early printed book era ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Kritik der reinen Vernunft|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=De revolutionibus orbium coelestium|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=A Dictionary of the English Language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Discourse on the Method|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Encyclopædia Britannica|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Encyclopédie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gutenberg Bible|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The History of the Decline and Fall of the Roman Empire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=King James Version|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leviathan (Hobbes book)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ninety-five Theses|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîr (pirtûk)|îkon=Şitil}} ==== Nonfiction of modern era ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Manîfestoya Komunîstî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kapîtal|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The General Theory of Employment, Interest and Money|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Golden Bough|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Night (memoir)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=On the Origin of Species|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oxford English Dictionary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Quotations from Chairman Mao Tse-tung|îkon=Xwestî}} <!--over a billion copies printed--> # {{lgb|en=Silent Spring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Structure of Scientific Revolutions|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Wealth of Nations|îkon=Xwestî}} ===Specific works of poetry === {{Vital article count|24}} ==== Poetic works of antiquity ==== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Aeneis|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Beowulf|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Canterbury Tales|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Komediya Xwedayî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Divan-i Shams-i Tabrizi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gilgamêş (destan)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îlyada|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mahabharata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mesnewî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Metamorphoses|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nibelungenlied|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Odîseya|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şahname|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Song of Roland|îkon=Xwestî}} ==== Poetic works of early printed book era ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Shakespeare's sonnets|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paradise Lost|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rubaiyat of Omar Khayyam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oku no Hosomichi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Songs of Innocence and of Experience|îkon=Xwestî}} ==== Poetic works of modern era ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Duino Elegies|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leaves of Grass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qelareşk (helbest)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=The Rime of the Ancient Mariner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Waste Land|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Music == {{Vital article count|140}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|16}} # {{lgb|Muzîk|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Choir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Concert|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Counterpoint|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harmony|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chord (music)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Melody|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Muzîknasî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Music theory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Music video|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Musical notation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orchestra|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rîtm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Singing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Stran|îkon=Şitil}} ===Musical instruments === {{Vital article count|43}} # {{lgb|Amûrên muzîkê|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Electronic musical instrument|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Synthesizer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Keyboard instrument|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Akordiyon|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Harpsichord|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Piyano|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Pipe organ|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Percussion instrument|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Zing|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Cymbal|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Djembe|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Drum|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Xylophone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Amûrên jîdar|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Bass guitar|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cello|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Double bass|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Electric guitar|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gîtar|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Harp|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lute|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lyre|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mandolin|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Viyola|en=Viola|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Keman|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Wind instrument|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bagpipes|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Brass instrument|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Horn (instrument)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Trombone|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Trumpet|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Tuba|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Harmonica|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Woodwind instrument|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Bassoon|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Clarinet|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Flute|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Pan flute|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Recorder (musical instrument)|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Western concert flute|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Oboe|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Saksafon|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===Music genres and forms === {{Vital article count|48}} ====Music genres and forms: General==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ballad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Christmas carol|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Beyt|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lullaby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sirûda neteweyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Protest song|îkon=Xwestî}} ====Western classical music ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|Muzîka klasîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Aria|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chamber music|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Concerto|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fugue|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Opera (muzîk)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Sonata|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Symphony|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Medieval music|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gregorian chant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Renaissance music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Baroque music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Classical period (music)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Romantic music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=20th-century classical music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Contemporary classical music|îkon=Xwestî}} ====Non-Western music ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Arabic music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gamelan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indian classical music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Music of China|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sub-Saharan African music traditions|îkon=Xwestî}} ====Popular music ==== {{Vital article count|21}} # {{lgb|Blues|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Country music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîsko|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Electronic music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Folk music|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Funk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hip-hop (muzîk)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Rap|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cez|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Bossa nova|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ragtime|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Muzîka pop|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Reggae|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rhythm and blues|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Soul|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Muzîka rock|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Heavy Metal (muzîk)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Punk rock|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rock and roll|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Salsa music|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Samba|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Specific musical works === {{Vital article count|33}} ====Baroque ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Brandenburg Concertos|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Four Seasons (Vivaldi)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mass in B minor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Messiah (Handel)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Well-Tempered Clavier|îkon=Xwestî}} ====Classical ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Nocturnes (Chopin)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Piano sonatas (Beethoven)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Symphony No. 3 (Beethoven)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Symphony No. 5 (Beethoven)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Symphony No. 2 (Mahler)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Senfoniya 9em a Beethoven|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Symphony No. 41 (Mozart)|îkon=Xwestî}} ====Opera ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=La bohème|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Carmen|îkon=C}} # {{lgb|en=Don Giovanni|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Die Zauberflöte|îkon=C}} # {{lgb|en=The Marriage of Figaro|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Der Ring des Nibelungen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|La traviata|îkon=C}} # {{lgb|en=Tristan und Isolde|îkon=Xwestî}} ====Ballet ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=The Nutcracker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Rite of Spring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swan Lake|îkon=Xwestî}} ====Musicals ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=The Phantom of the Opera (1986 musical)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=West Side Story|îkon=Xwestî}} ====Modern ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Heartbreak Hotel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johnny B. Goode|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kind of Blue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Like a Rolling Stone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Respect (song)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rhapsody in Blue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Thriller (albûm)|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ==Performing arts == {{Vital article count|45}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basic concepts === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Performing arts|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Temaşevan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Costume|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stage (theatre)|îkon=Xwestî}} ===Forms === {{Vital article count|41}} # {{lgb|en=Acrobatics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Burlesque|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Circus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clown|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magic (illusion)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mime artist|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Performance art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Performance poetry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Puppetry|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Dance ==== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Dans|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Choreography|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ballet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ballroom dance|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bolero|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Tango|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Waltz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Belly dance|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bharatanatyam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Flamenko|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Folk dance|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hip hop dance|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jazz dance|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Modern dance|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Tiyatro ==== {{Vital article count|18}} # {{lgb|Şano|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Acting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stagecraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pêkenok|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Commedia dell'arte|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Improvisational theatre|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Joke|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Parody|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stand-up comedy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Drama|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Tragedy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Broadway theatre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=West End theatre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kabuki|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Musical theatre|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Noh|îkon=Şitil}} # {{lgb|Beijing Opera|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Theatre of ancient Greece|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Visual arts == {{Vital article count|109}} :<small>''For photographic technology, see: [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Technology#Optical_technology_(25_articles)|Technology: Optical technology]].''</small> {{Back to contents}}{{Div col|colwidth=15em}} ===History of art === {{Vital article count|51}} ====Pre-modern art ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Academic art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Greek art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Barok|îkon=Şitil}} # {{lgb|Klasîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Dutch Golden Age painting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Empire style|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gothic art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hellenistic art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mannerism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prehistoric art|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cave painting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rock art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Renaissance art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rococo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roman art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Romanesque art|îkon=Xwestî}} ====Modern art ==== {{Vital article count|21}} # {{lgb|en=Modern art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abstract art|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abstract expressionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Art Deco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Modernîzm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Arts and Crafts movement|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Avant-garde|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kubîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dadaizm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ekspresyonîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Futurîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Impressionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Modernîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Neoklasîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Post-Impressionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Postmodernîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pre-Raphaelite Brotherhood|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Realism (arts)|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Romantîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Surrealîzm|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sembolîzm|îkon=Şitil}} ====Contemporary art ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Contemporary art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Conceptual art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Land art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Minimalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Outsider art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pop art|îkon=Xwestî}} ====Non-Western art traditions ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=African art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chinese art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indian art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Islamic art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Japanese art|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ukiyo-e|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Persian art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Visual arts of the Indigenous peoples of the Americas|îkon=Xwestî}} ===Concepts and forms === {{Vital article count|30}} # {{lgb|en=Visual arts|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xweşnivîsî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ceramic art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kolaj|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Comics|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Manga|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Decorative arts|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Drawing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fashion|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Folk art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Graffiti|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Handicraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Illustration|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mosaic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mural|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Optical illusion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Orîgamî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nîgar|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Landscape painting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Oil painting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Watercolor painting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Perspective (graphical)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Portrait|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Printmaking|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Çapa qewartinê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Religious art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peyker|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Taxidermy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Textile arts|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wood carving|îkon=Xwestî}} ===Specific works === {{Vital article count|28}} ====Painting ==== {{Vital article count|17}} # {{lgb|en=A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Along the River During the Qingming Festival|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arnolfini Portrait|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Birth of Venus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Campbell's Soup Cans|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Les Demoiselles d'Avignon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Garden of Earthly Delights|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Guernica (tablo)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Last Supper (Leonardo)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Las Meninas|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mona Lîza|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Night Watch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Persistence of Memory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Scream|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kapela Sîkstînî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Starry Night|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Water Lilies (Monet series)|îkon=Xwestî}} ====Sculpture ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=David (Michelangelo)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fountain (Duchamp)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Olmec colossal heads|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pietà (Michelangelo)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Artêşa terrakotayî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=The Thinker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Venus de Milo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Venus of Willendorf|îkon=Xwestî}} ====Other media ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Bayeux Tapestry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Book of Kells|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Great Wave off Kanagawa|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Modern visual arts == {{Vital article count|60}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Design === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Design|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Graphic design|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Typography|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Interior design|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Industrial design|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Malpersazî|îkon=Destpêkî}} ===Digital art === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Digital art|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Computer graphics|îkon=Xwestî}} ===Filmmaking === {{Vital article count|52}} ====Filmmaking: General==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Fîlm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Animation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Anîme|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Silent film|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Filmmaking|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Sînema|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Special effect|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Studio system|îkon=Xwestî}} ====Cinema by country ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Cinema of the United States|îkon=Xwestî}} <!--Hollywood--> # {{lgb|en=Cinema of France|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cinema of India|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bollywood|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Cinema of Japan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cinema of China|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cinema of the Soviet Union|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cinema of Nigeria|îkon=Xwestî}} ====Film festival and awards ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Film festival|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Festîvala Fîlman a Cannesê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xelata Oscar|îkon=Şitil}} <!--Oscars--> ====Films ==== {{Vital article count|33}} ===== Animation ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Snow White and the Seven Dwarfs (1937 film)|îkon=Xwestî}} ===== Art film ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Mirror (film)|îkon=Xwestî}} ===== Comedy ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=City Lights|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dr. Strangelove|îkon=Xwestî}} ===== Documentary ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Triumph of the Will|îkon=Xwestî}} ===== Drama film ===== {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=8½|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bicycle Thieves|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Breathless (1960 film)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Children of Paradise|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Citizen Kane|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Godfather|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=L'Atalante|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=La Dolce Vita|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Rules of the Game|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tokyo Story|îkon=Xwestî}} ====== Epic/Historical ====== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=The Apu Trilogy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Battleship Potemkin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Birth of a Nation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lawrence of Arabia (film)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Seven Samurai|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Seventh Seal|îkon=Xwestî}} ====== Horror/Thriller ====== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Psycho (1960 film)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vertigo (film)|îkon=Xwestî}} ===== Musical ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=The Jazz Singer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Singin' in the Rain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Sound of Music (film)|îkon=Xwestî}} ===== Romance film ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Casablanca (film)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gone with the Wind (film)|îkon=Xwestî}} ===== Science fiction/Fantasy ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=2001: A Space Odyssey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Metropolis (1927 film)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Star Wars|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=The Wizard of Oz (1939 film)|îkon=Xwestî}} ===== Western ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Stagecoach (1939 film)|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} =={{anchor|Fictional characters}}Fictional and legendary characters == {{Vital article count|22}} :<small>''For mythological and Biblical characters, see: [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Philosophy_and_religion#Mythology_(109_articles)|Philosophy and religion: Mythology]].''</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Western folklore === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Key Arthur|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Baba Yaga|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xwelîxan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Faust|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robin Hood|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Santa Claus|îkon=Xwestî}} ===Eastern folklore === {{Vital article count|2}} # {{lgb|Eledîn û lembeya newaze|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Hua Mulan|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Literature and drama === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=James Bond (literary character)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sherlock Holmes|îkon=Şitil}} # {{lgb|Peter Pan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Tarzan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Winnie-the-Pooh|îkon=Xwestî}} ===Film, television, and games === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Mickey Mouse|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Donald Duck|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Mario|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Superheroes === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Superleheng|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Superman|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Batman (superleheng)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Wonder Woman|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Spider-Man|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Thor (Marvel Comics)|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] enx6aig9hq3y6izrbxnq5bs7p86rpxx 4 208686 1877434 1877205 2024-11-26T20:13:31Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877434 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/F|WP:GB/4/Felsefe}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Felsefe û dîn ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 433 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 8 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 39 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 78 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 24 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 284 |} <!-- update end: summary table --> =Philosophy and religion = {{Vital article count|433}} :<small>''For philosophers, see [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/People#Philosophers_(68_articles)|People: Philosophers]]. For religious figures, see [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/People#Religious_figures_(124_articles)|People: Religious figures]].''</small> ==Philosophy == {{Vital article count|98}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Philosophy: General=== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Felsefe|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ===Philosophy by region and period === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Western philosophy|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ancient Greek philosophy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Medieval philosophy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Renaissance philosophy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Modern philosophy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Contemporary philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eastern philosophy|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chinese philosophy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Indian philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Felsefeya Yewnan|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Philosophical schools and traditions === {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Analytic philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Confucianism|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Legalîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Phenomenology (philosophy)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Positivism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pragmatîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sophist|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stoicism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thomism|îkon=Xwestî}} ===Religious philosophy === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Buddhist philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Christian philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Felsefeya îslamê|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} ===Philosophical branches, approaches and concepts === {{Vital article count|75}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=30%}} ====Ethics ==== {{Vital article count|17}} # {{lgb|Exlaq|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ===== Concepts ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Azadî (felsefe)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Good and evil|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Wijdan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Golden Rule|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Is–ought problem|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Morality|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plagiarism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Value (ethics and social sciences)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Virtue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wisdom|îkon=Xwestî}} ===== Approaches ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Consequentialism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Deontology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Humanîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hîçperestî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Relativism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sûdgirî|îkon=Şitil}} ====Logic ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Mentiq|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Argument|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=A priori and a posteriori|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Critical thinking|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Diyalektîk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Socratic method|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Inference|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Deductive reasoning|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fallacy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Inductive reasoning|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paradox|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thought experiment|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ====Epistemology ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|Epîstemolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ===== Concepts ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Zanîn|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rastî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Aqil|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bawerî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Common sense|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Concept|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Experience|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dûzana Ockhamê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Opinion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Superstition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Worldview|îkon=Xwestî}} ===== Approaches ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Empîrîzm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Naturalism (philosophy)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rasyonalîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Skepticism|îkon=Xwestî}} ====Metaphysics ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Metafizîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ===== Concepts ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Ontology|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abstraction|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Causality (physics)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Existence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mental representation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Berahî|îkon=Şitil}} ===== Approaches ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Determinism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mengîwerî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Materyalîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mind–body dualism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Theory of forms|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ====Aesthetics ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Estetîk|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Beauty|îkon=Xwestî}} ====Philosophy of science ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Philosophy of science|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fact|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hypothesis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Natural philosophy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paradigm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pseudoscience|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Parapsychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Reductionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Teorî|îkon=Destpêkî}} ====Other branches of philosophy ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Philosophy of language|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Meaning (philosophy)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philosophy of mathematics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philosophy of mind|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Philosophy of religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Political philosophy|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Religion and spirituality == {{Vital article count|80}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=30%}} ===Religion and spirituality: General=== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Dîn|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Comparative religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Folk religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîstîzm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Îlahiyat|îkon=Şitil}} ===Deity === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Xwedawend|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Xweda|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Goddess|îkon=Xwestî}} ===Practices === {{Vital article count|20}} # {{lgb|en=Ritual|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dia|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Meditation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Apologetics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Apostasy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Celibacy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Heresy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Icon|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Iconoclasm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Idolatry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Liturgy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pilgrimage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prophecy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Relic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Religious conversion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sacrifice|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Saint|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Veneration of the dead|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Worship|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ===Beliefs === {{Vital article count|16}} # {{lgb|en=Spirituality|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Animism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Astrolojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Creation myth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Curse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Divination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eschatology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Faith|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magic (supernatural)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pîrhebok|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Mandate of Heaven|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Origin myth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Religious experience|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sacredness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Supernatural|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Totem|îkon=Şitil}} ===Death === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Burial|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Goristan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cremation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Funeral|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mummy|îkon=Xwestî}} ===Afterlife === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Afterlife|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bihuşt|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Dojeh|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Incarnation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Reincarnation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Resurrection|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rih|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} {{Col-break|width=35%}} ===Institutions === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Altar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anti-clericalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Creed|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cult|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monastery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keşe|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şîzma|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sect|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=State religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Temple|îkon=Xwestî}} ===Theistic philosophies === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Theism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Deism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fundamentalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Monoteyîzm|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Orthodoxy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Paganî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Panentheism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pantheism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Polytheism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Syncretism|îkon=Xwestî}} ===Non-theistic philosophies === {{Vital article count|4}} # {{lgb|Ateîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Agnostîsîzm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Freethought|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sekulerîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} ==Abrahamic religions == {{Vital article count|76}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Main branches === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Xiristiyanî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Îslam|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Cihûtî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Behaîtî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Druze|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gnosticism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rastafari|îkon=Xwestî}} ===Common concepts === {{Vital article count|9}} # {{lgb|Încîl|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Peymana Kevin|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Peymana Nû|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Holy Spirit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Messiah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Predestination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Salvation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Guneh|îkon=Şitil}} # {{lgb|Emrên Mezin|îkon=Destpêkî}} ===Judaism === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Talmud|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tewrat|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Halakha|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Kashrut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hebrew Bible|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xaxam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Hewra|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Conservative Judaism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orthodox Judaism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Reform Judaism|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Christianity === {{Vital article count|35}} ====Branches ==== {{Vital article count|24}} # {{lgb|Dêra katolîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Eastern Catholic Churches|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eastern Christianity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dêra ortodoks|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Greek Orthodox Church|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Russian Orthodox Church|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Oriental Orthodox Churches|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Coptic Orthodox Church|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Ethiopian Orthodox Tewahedo Church|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nontrinitarianism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Şahidên Yehowa|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Mormontî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Unitarianism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Protestanî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Anglicanism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Arminianism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Baptists|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kalvînîzm|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Evangelicalism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Luterîtî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Methodism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pentecostalism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Quakers|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Seventh-day Adventist Church|îkon=Xwestî}} ====Concepts ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Catholicity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Papa|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Purgatory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Noqkirin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Church (congregation)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dêr|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ecumenism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eucharist|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grace in Christianity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Second Coming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sêyaneya Pîroz|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===Islam === {{Vital article count|15}} # {{lgb|Mezhebên îslamê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Sunîtî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Şiîtî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Sofîtî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Quran|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Ellah|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Five Pillars of Islam|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Hec|îkon=Şitil}} # {{lgb|Fiqih|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hedîs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Helal|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Heram|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îmam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mizgeft|îkon=C}} # {{lgb|Şerîet|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ==Eastern religions == {{Vital article count|41}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Major religions === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Hinduîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Budîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Caynîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sîkhîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Taoîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Shinto|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manichaeism|îkon=Xwestî}} ===Common concepts === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Dhammapada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dharma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Karma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mantra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Om|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Qi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swastika|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tantra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yin and yang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yoga|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Buddhism === {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Mahayana|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Avalokiteśvara|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Diamond Sutra|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Theravada|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pali Canon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vajrayana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Four Noble Truths|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nirvana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zen|îkon=Xwestî}} ===Hinduism === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Bhagavad Gita|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vedas|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Brahman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kumbh Mela|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ramayana|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Shaivism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shaktism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Upanishads|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vaishnavism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vedanta|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Sikhism === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Guru Granth Sahib|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Golden Temple|îkon=Xwestî}} ===Taoism === {{Vital article count|2}} # {{lgb|Tao Te Ching|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Zhuangzi (book)|îkon=Xwestî}} ===Shinto === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Kojiki|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Other religions == {{Vital article count|28}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=30}} ===Other religions: General=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Shamanism|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zerdeştî|îkon=C}} ## {{lgb|Avesta|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Chinese folk religion|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haitian Vodou|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Traditional African religions|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yoruba religion|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ===Ancient religions === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Prehistoric religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Celtic religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Egyptian religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Greek religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ancient Mesopotamian religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aztec religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Germanic paganism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maya religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Old Norse religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Religion in ancient Rome|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîtolojiya erebî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Slavic paganism|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ===Western esotericism === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Western esotericism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Freemasonry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=New Age|îkon=Xwestî}} ===New religious movements === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=New religious movement|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Falun Gong|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Modern paganism|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Wicca|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Satanism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Spiritualism|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Mîtolojî== {{Vital article count|110}} :<small>''For fictional characters from literature and folklore, see [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Arts#Fictional_and_legendary_characters_(21_articles)|Arts: Fictional and legendary characters]].''</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Mîtolojî: Giştî=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Folklor|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Myth|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Comparative mythology|îkon=Xwestî}} ===Li gorî kulturan=== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Australian Aboriginal religion and mythology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chinese mythology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîtolojiya misirî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mîtolojiya yewnanî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Japanese mythology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Korean mythology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mythologies of the Indigenous peoples of the Americas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Norse mythology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mîtolojiya îranî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mîtolojiya romayî|îkon=Destpêkî}} ===Mîtolojiya îbrahîmî=== {{Vital article count|18}} # {{lgb|Îbrahîm|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Adem û Hewa|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Qabîl û Habîl|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Lilith|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Daniel (biblical figure)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dawid|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îlyas|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ezra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îshaq|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Isaiah|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îsmaîl|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yaqûb|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yûsif|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mûsa|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nûh|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Şeytan|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Silêman (pêxember)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Yahweh|îkon=Xwestî}} ===Mîtolojiya misirî=== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Amun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anubis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hathor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Isis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Osiris|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ra (xwedawend)|en=Ra|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thoth|îkon=Xwestî}} ===Mîtolojiya hindû=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Brahma|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ganesha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kali (xwedanwend)|en=Kali|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Krishna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rama|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shiva|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vishnu|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} === Mîtolojiya yewnanî-romayî === {{Vital article count|22}} ==== Qehremanên mîtolojiya yewnanî ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Axîleûs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Eneias|îkon=Şitil}} # {{lgb|Amazon (mîtolojiya yewnanî)|Amazon|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hêraklês|îkon=C}} # {{lgb|Odîseus|îkon=C}} # {{lgb|Perseûs|îkon=Nesinifandî}} ====Xwedawendên yewnanî==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Afrodîtê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Apolon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Artemîs|îkon=Şitil}} # {{lgb|Atênê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dêmêtêr|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hadês|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hêra|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hermês|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hêfestos|îkon=C}} # {{lgb|Posîdon|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tîtan (mîtolojî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zeus|îkon=Destpêkî}} ====Xwedawendên romayî==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Jupîter|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mars (mîtolojî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mînêrva|îkon=Şitil}} # {{lgb|Venus (mîtolojî)|îkon=Şitil}} ===Mîtolojiya çînî=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Jade Emperor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Three Sovereigns and Five Emperors|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yellow Emperor|îkon=Xwestî}} ===Mîtolojiya Mezopotamyayê=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Enki|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Enlîl|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Înanna|îkon=Şitil}} ===Native American mythology === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Coyote (mythology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Great Spirit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Quetzalcoatl|îkon=Xwestî}} ===Mîtolojiya norsî=== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Odîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Freyja|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tor (xwedawend)|îkon=Nesinifandî}} ===Mîtolojiyên din=== {{Vital article count|3}} ====Mîtolojiya afrîkî==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Anansi|îkon=Xwestî}} ====Mîtolojiya Asyaya Navîn ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Tengrî|îkon=Nesinifandî}} ====Mîtolojiya şînto==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Amaterasu|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Mexlûqên mîtolojîk === {{Vital article count|22}} # {{lgb|en=Legendary creature|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Firîşte|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Centaur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Death (personification)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Demon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Devil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ejdeha|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Fairy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ghost|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Giant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cin|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Leprechaun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keça deryayê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Mînotor|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Pêgasos|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Phoenix (mythology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Siren (mythology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sphinx|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Unicorn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vampire|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Werewolf|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zombie|îkon=Xwestî}} ===Cihên mîtolojîk=== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Atlantîs|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=El Dorado|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paradise|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Utopia|îkon=Xwestî}} ===Eşyayên mîtolojîk=== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Kasa pîroziyê|îkon=Şitil}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] h4rujupqgfks07jyzll3mejmk5rt701 4 208688 1877432 1877234 2024-11-26T20:06:44Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877432 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/Civak}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Civak û zanistên civakî ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 924 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|B}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa B|B]] || 1 |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 8 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 64 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 204 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 76 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 571 |} <!-- update end: summary table --> =Society and social sciences = {{Vital article count|925}} ==Society and social sciences: General== {{Vital article count|8}} {{Div col|colwidth=20em}} # {{lgb|Pêragihandin|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Nonverbal communication|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Body language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zanistên civakî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Humanities|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Agahî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Meme|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Safety|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Anthropology == {{Vital article count|6}} {{Col-begin}} {{Col-break}} # {{lgb|Mirovnasî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Biological anthropology|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mirovnasiya zimannasiyî|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ====Societal adaptations ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Farmer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nêçîrvan û komker|îkon=Şitil}} # {{lgb|Barkiranî|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ==Tîcaret û ekonomî== {{Vital article count|122}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Tîcaret û ekonomî: Giştî=== {{Vital article count|75}} # {{lgb|en=Business|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Company|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Corporation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Multinational corporation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Partnership|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=E-commerce|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Aborînasî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Macroeconomics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Microeconomics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Econometrics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Economic growth|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Aborî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Economy of China|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Economy of the European Union|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Economy of the United States|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Têrbûna berhemên hundirî|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Goods|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Service (economics)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Inflation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Deflation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Labour economics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Market (economics)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Black market|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Market failure|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Monopoly|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Perfect competition|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Supply and demand|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Productivity|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Subsidy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tax|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Income tax|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Property tax|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sales tax|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Value-added tax|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trade|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=International trade|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Protectionism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Management|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Logistics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marketing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Reklam|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Brand|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sales|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Retail|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Shopping mall|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Supermarket|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Property|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Sermaye|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Çandinî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Avakirin|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Energy industry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Film industry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fishing industry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Forestry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fur trade|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Nêçîr|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Fishing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Whaling|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pîşesazî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Aerospace manufacturer|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Automotive industry|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Chemical industry|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Clothing industry|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Food industry|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Textile manufacturing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mining|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Music industry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Insurance|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Investment|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Derivative (finance)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Real estate|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stock|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stock exchange|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=New York Stock Exchange|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=London Stock Exchange|îkon=Xwestî}} ===Banking and finance === {{Vital article count|21}} ====Banking and finance: General==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Accounting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bank|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bankruptcy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cheque|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karta bankê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Debt|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Credit card|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Interest|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Loan|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Mortgage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Finance|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ====Money ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Pere|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Currency|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Banknote|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Coin|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Exchange rate|îkon=Xwestî}} ====Specific currencies ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Ewro|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Japanese yen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sterlîna inglîzî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Renminbi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=United States dollar|îkon=Xwestî}} ===Employment === {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Domestic worker|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Employment|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Layoff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Malnişînî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Pension|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Unemployment|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Work (human activity)|îkon=Xwestî}} ===Companies === {{Vital article count|18}} ====Companies: General==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Alibaba Group|îkon=Şitil}} # {{lgb|Amazon (kompanî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Apple, Inc.|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=AT&T|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=General Electric|îkon=Xwestî}} # {{lgb|IBM|îkon=Şitil}} # {{lgb|McDonald’s|îkon=Şitil}} # {{lgb|Microsoft|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Nestlé|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Samsung|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Standard Oil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walmart|îkon=Xwestî}} ====Car companies ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Ford|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=General Motors|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Toyota|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Volkswagen|îkon=Şitil}} ====Media companies ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Nintendo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=The Walt Disney Company|îkon=Xwestî}} <small>For other media companies, see under Mass media</small> {{Div col end}} ==Culture == {{Vital article count|35}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|13}} # {{lgb|Çand|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Popular culture|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bişavtin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kevneşopî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Oral tradition|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Greeting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Body modification|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Body piercing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Circumcision|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Sinetkirina jinan|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Tattoo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tabû|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Human cannibalism|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Festivals, holidays, and observances === {{Vital article count|22}} # {{lgb|en=Birthday|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Festîval|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Carnival|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Harvest festival|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Holi|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Diwali|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=World's fair|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Holiday|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gaxand|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Hêkesork|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Pentecost|îkon=Xwestî}}<!--Christmas celebrates the birth of Christ; Pentecost celebrates the birth/founding of the Christian/Catholic church--> ## {{lgb|Halloween|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=New Year|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=New Year's Day|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Sala Nû ya Çînê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Rosh Hashanah|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Newroz|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Passover|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yom Kippur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Remezan (meh)|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Cejna Remezanê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Sabbath|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Education == {{Vital article count|49}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Education: General=== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Perwerde|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Early childhood education|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Primary education|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Secondary education|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Learning|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Skill|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pirtûkxane|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dibistan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Dibistana şevînî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Curriculum|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mamoste|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Exam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zanîngeh|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=College|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Kitêbxane === {{Vital article count|4}} ==== Afrîka ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Pirtûkxaneya Îskenderiyeyê|îkon=Şitil}} ==== Americas ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Pirtûkxaneya Kongreyê|îkon=Nesinifandî}} ==== Ewropa ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Vatican Library|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pirtûkxaneya Brîtanyayê|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ===Educational institutions === {{Vital article count|31}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Africa ==== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Zanîngeha Elezherê|îkon=Şitil}} ====Americas ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=National Autonomous University of Mexico|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=University of Toronto|îkon=Xwestî}} ===== United States ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Zanîngeha Chicagoyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=California Institute of Technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zanîngeha Harvardê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Columbia University|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Johns Hopkins University|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Enstîtuya Teknolojiyê ya Massachusetts|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Princeton University|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zanîngeha Stanfordê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=University of California, Berkeley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yale University|îkon=Xwestî}} ====Asia ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Indian Institutes of Technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peking University|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tsinghua University|îkon=Xwestî}} ===== Japon ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Kyoto University|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=University of Tokyo|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Ewropa==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Zanîngeha Moskoyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=University of Copenhagen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=University of Paris|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zanîngeha Viyanayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=ETH Zurich|îkon=Xwestî}} ===== Almanya ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Ludwig Maximilian University of Munich|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humboldt University of Berlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=University of Göttingen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Heidelberg University|îkon=Xwestî}} ===== Îtalya===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=University of Bologna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sapienza University of Rome|îkon=Xwestî}} ===== UK ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Zanîngeha Cambridge|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=University of Oxford|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Ethnology == {{Vital article count|38}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Ethnology: General=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Ethnology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ethnicity|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Indigenous peoples|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Diyaspora|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ethnocentrism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ethnography|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mafê çarenûsê|îkon=Destpêkî}} ===Ethnic groups === {{Vital article count|31}} # {{lgb|Xwecihên Awistralyayê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Adivasi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=African Pygmies|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ereb|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Bedouin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Austronesian peoples|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bantu peoples|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Zulu people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bask (gel)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Amazîx (gel)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Han (netewe)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hmong people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xwecihên Amerîkayê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Cherokee|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Inuit|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Iroquois|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Maya peoples|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Navajo (gel)|en=Navajo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kîçwa|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Sioux|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mûsewîtîne|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Kurd|îkon=C}} # {{lgb|en=Maasai people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Māori people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Roman (gel)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sámî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=San people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Slav|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tibetan people|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ûygûr|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Yoruba people|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==International organizations == {{Vital article count|29}} {{Div col|colwidth=15em}} ===United Nations organizations === {{Vital article count|10}} # {{lgb|Neteweyên Yekbûyî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Saziya Navneteweyî ya Atomê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=International Court of Justice|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dadgeha Cezayê ya Navneteweyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|IMF|îkon=Şitil}} # {{lgb|UNESCO|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|UNICEF|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=World Bank Group|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê|îkon=C}} # {{lgb|en=World Trade Organization|îkon=Xwestî}} ===Governmental organizations === {{Vital article count|16}} # {{lgb|Yekîtiya Afrîkayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Yekîtiya Erebî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=ASEAN|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Commonwealth of Independent States|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Commonwealth of Nations|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Konseya Ewropayê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Yekîtiya Ewropayê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=G20|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Interpol|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=League of Nations|îkon=Xwestî}} # {{lgb|NATO|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=North American Free Trade Agreement|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=OECD|îkon=Xwestî}} # {{lgb|OPEC|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Organization for Security and Co-operation in Europe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Organization of American States|îkon=Xwestî}} ===Non-governmental organizations === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=International Red Cross and Red Crescent Movement|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xelata Nobelê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Scouting|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Language == {{Vital article count|198}} ===Basics === {{Vital article count|62}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Ziman|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Origin of language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rêziman|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Syntax|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sentence (linguistics)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Clause|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Phrase|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Gotinên pêşiyan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Navdêr|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Nav|en=Name|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Personal name|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|Paşnav|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Lêker|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Grammatical tense|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Rengdêr|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hoker|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Cînav|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Preposition and postposition|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gihanek|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Baneşan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimannasî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Comparative linguistics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Zimannasiya dîrokî|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|Bêjenasî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Linguistic typology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfabetîzm|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Reading|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Morphology (linguistics)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Morfem|îkon=Şitil}} # {{lgb|Denganî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Dengdar|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Alfabeya fonetîk a navneteweyî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Prosody (linguistics)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dengdêr|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Phonology|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Vac|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kîte|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rhetoric|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Semantics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Euphemism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Profanity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Semiotics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pragmatics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Symbol|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sociolinguistics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Devik|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Zarava|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Diglossia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Endangered language|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Language death|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Multilingualism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Slang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peyivîn|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Speech act|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Werger|îkon=Şitil}} # {{lgb|Peyv|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Writing|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Alfabe|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Tîp|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Orthography|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Translîterasyon|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Pergala nivîsê|îkon=Nesinifandî}} {{Div col end}} ===Language families === {{Vital article count|28}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Malbata zimanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Malbata zimanên afrîkayî û asyayî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Zimanên samî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Algic languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Austroasiatic languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Austronesian languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Creole language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dravidian languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eskaleut languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanên hind û ewropî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanên hind û arî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanên romanî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanên germanî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanên îranî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanên slavî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanên kartvelî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Khoisan languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kra–Dai languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanên nîjerî û kongoyî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Bantu languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nilo-Saharan languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=North Caucasian languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sign language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sino-Tibetan languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trans–New Guinea languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanên tirkî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Uralic languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Uto-Aztecan languages|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Alphabets and writing systems === {{Vital article count|17}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Arabic script|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Brahmic scripts|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Braille|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Chinese characters|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nivîsa mîxî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cyrillic script|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Devanagarî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hiyeroglîfên misrî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Alfabeya yewnanî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Hangul|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Japanese writing system|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfabeya latînî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Maya script|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Morse code|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Alfabeya fînîkî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kevirê Rosettayê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Runes|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ===Specific languages === {{Vital article count|91}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Indo-European languages ==== {{Vital article count|42}} # {{lgb|Zimanê ermenî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê yewnanî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Yewnaniya kevn|îkon=Nesinifandî}} ===== Zimanên germanî ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Zimanê danîmarkî|Danîmarkî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Zimanê holendî|Holendî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê inglîzî|Inglîzî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=English grammar|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Old English|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Middle English|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Modern English|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê almanî|level=3|stûr=erê|îkon=B}} # {{lgb|Zimanê swêdî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê yîdîş|îkon=Nesinifandî}} ===== Romance languages ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Zimanê fransî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Zimanê îtalî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê latînî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê portûgalî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê rûmenî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê spanî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ===== Slavic languages ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Zimanê çekî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Old Church Slavonic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê polonî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê rûsî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Serbo-Croatian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê ûkraynî|îkon=Nesinifandî}} ===== Iranian languages ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Zimanê kurdî|îkon=C}} # {{lgb|Zimanê peşto|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê farisî|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} ===== Zimanên îndo-aryanî ===== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Zimanê assamî|Assamî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê bengalî|Bengalî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hindustani language|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Zimanê hindî|Hindî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zimanê urdû|Urdû|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê marathî|Barathî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê nepalî|Nepalî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Odia language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pali|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê sanskrîtî|Sanskrîtî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sindhi language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sinhala language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Punjabi language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gujarati language|îkon=Xwestî}} ====Zimanên afroasyayî ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Akkadian language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê amharî|Amharî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê erebî|Erebî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Classical Arabic|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Egyptian Arabic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aramaic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê amazigh|Amazigh|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Egyptian language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê îbranî|Îbranî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hausa language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oromo language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Somali language|îkon=Xwestî}} ====Zimanên sîno-tîbetî ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Zimanê burmayî|Burmayî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê çînî|Çînî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Classical Chinese|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hakka Chinese|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mandarîn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Sichuanese dialects|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Wu Chinese|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yue Chinese|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Min Chinese|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Zimanên awistronezyayî ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Cebuano language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê îndonezî|Îndonezî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Javanese language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê malagasî|Malagasî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Malay language|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sundanese language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê tagalogî|Tagalogî|îkon=Nesinifandî}} ====Austro-Asiatic languages ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Zimanê khmerî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê viyetnamî|îkon=Nesinifandî}} ====Dravidian languages ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Kannada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Malayalam|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê tamîlî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê telugû|îkon=Şitil}} ====Zimanên Nîjer-Kongoyê ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Fula language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Igbo language|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê swahîlî|Swahîlî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Yoruba language|îkon=Xwestî}} ====Zimanên tirkî==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Zimanê azerî|Azerî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê qazaxî|Qazaxî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê tirkî|Tirkî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê ûzbêkî|Ûzbêkî|îkon=Şitil}} ==== Zimanên din ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Zimanê esperanto|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê japonî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zimanê mecarî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê korêyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Quechuan languages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê sumerî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Zimanê taylendî|îkon=Şitil}} {{Col-end}} == Hiqûq == {{Vital article count|85}} <small>For legal history see [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/History#History_of_other_topics_.2816_articles.29|History of other topics]]</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Giştî=== {{Vital article count|28}} # {{lgb|Dad|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Alternative dispute resolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Appeal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cezayê mirinê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Destûra bingehîn|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Contract|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Damages|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Equity (law)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Evidence (law)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Forensic science|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Impartiality|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Injunction|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jurisprudence|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Statutory interpretation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dadmendî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lawsuit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Negligence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Presumption of innocence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Maf|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Civil and political rights|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Freedom of religion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Azadiya derbirinê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Azadiya ramanê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Suffrage|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Women's suffrage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tort|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trial|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Govan|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} === Sûc === {{Vital article count|19}} # {{lgb|Tawan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Organized crime|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Driving under the influence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fraud|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Human trafficking|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Illegal drug trade|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kidnapping|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Piracy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kolberî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Theft|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Robbery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Assault|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Battery (crime)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Domestic violence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Homicide|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Murder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sexual assault|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rape|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îşkence|îkon=Nesinifandî}} ===Institutions and professions === {{Vital article count|8}} # {{lgb|Dadgeh|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Dadger|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Judiciary|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rule of law|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jury|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Parêzer|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Police|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ewlekarî|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} ===Subjects === {{Vital article count|17}} # {{lgb|Hiqûqa kargêrî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Civil law (legal system)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Common law|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Criminal law|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Criminal procedure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Customary law|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Intellectual property|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mafê daneriyê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Patent|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hiqûqa navneteweyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Precedent|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hiqûqa tiştan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Inheritance|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Will and testament|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Religious law|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Statutory law|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trust (law)|îkon=Xwestî}} ===Specific documents === {{Vital article count|13}} # {{lgb|Zagonên Hamurabî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Corpus Juris Civilis|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Daxuyaniya Mafên Mirovan û Welatiyan|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Geneva Conventions|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=International Covenant on Civil and Political Rights|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magna Carta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Napoleonic Code|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nuremberg principles|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Statute of Westminster 1931|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Constitution of the United States|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=United States Declaration of Independence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Danezana Gerdûnî ya Mafên Mirovan|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ==Mass media == {{Vital article count|51}} <small>For technology of mass communication, television, radio, etc., see technology section</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Mass media: General=== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Cartoon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sensûr|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rojnamegerî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çapemenî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=News|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=News media|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Photojournalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Propaganda|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Public relations|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Publishing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Western (genre)|îkon=Xwestî}} ===Kovarên akademîk=== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Academic journal|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Journal des sçavans|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Nature (kovar)|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Philosophical Transactions of the Royal Society|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Science|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} ===Kovar=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Kovar|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|National Geographic|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Playboy|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Scientific American|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Time (kovar)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Vogue (magazine)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Weekly Shōnen Jump|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Gazete=== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Rojname|îkon=Şitil}} ## {{lgb|The Times|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|The New York Times|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|The Wall Street Journal|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|The Washington Post|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Le Monde|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ===Radyo === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=The Hitchhiker's Guide to the Galaxy (radio series)|îkon=Xwestî}} ===Televîzyon === {{Vital article count|17}} # {{lgb|Belgefîlm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Xelatên Emmy|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Game show|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Reality-TV|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sîtkom|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Soap opera|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Talk show|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Television show|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Doctor Who|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Eurovision Song Contest|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Looney Tunes|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Meet the Press|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sesame Street|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=The Simpsons|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Star Trek|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Television broadcaster|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|BBC|îkon=Destpêkî}} ===Websîte === {{Vital article count|4}} # {{lgb|Facebook|îkon=Şitil}} # {{lgb|Google|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|YouTube|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Wîkîpediya|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ==Siyaset û hikûmet== {{Vital article count|74}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Siyaset === {{Vital article count|21}} # {{lgb|Siyaset|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Siyasetnasî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dîplomasî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Diplomatic mission|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Têkiliyên navneteweyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Împeryalîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Kolonyalîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Globalization|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Civics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Welatînî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Azadiyên bajarwerî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Election|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Opinion poll|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Political campaign|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Political party|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Partiya Komunîst a Çînê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Referendum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Netewe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Revolution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Riot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cult of personality|îkon=Xwestî}} ===Cureyên hikûmetan=== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Hikûmet|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Demokrasî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Dîktatorî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Keyîtî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Keyîtiya serberdayî|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Padîşahiya destûrî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Teokrasî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Olîgarşî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Komar|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===State structure and administration === {{Vital article count|22}} # {{lgb|Dewlet|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Bajar-welat|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Dewleta yekneteweyî|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Dewleta yekpare|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Federation|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Federalism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Konfederasyon|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Împeratorî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hukmeta jînfirehiyê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Jînfirehî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sovereignty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ewlekariya neteweyî}} # {{lgb|en=Decentralization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Executive (government)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Serokdewlet|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Legislature|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Parlamen|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Public policy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Economic policy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Public administration|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Civil service|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Separation of powers|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Ideology and political theory === {{Vital article count|22}} # {{lgb|Îdeolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Şebenga siyasî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Anarşîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kapîtalîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sosyalîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komûnîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Marksîzm|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Leninism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Faşîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Nasyonalsosyalîzm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Lîberalîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Libertarianism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Muhafizekarî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Neteweperwerî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Patriotism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gelperestî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Totalitarianism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Christian democracy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sosyaldemokrasî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Green politics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Multiculturalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îslamîzm|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} ==Psychology == {{Vital article count|81}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Derûnnasî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Clinical psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Derûnnasiya kognîtîv|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Developmental psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Personality psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Psychology of religion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Psîkoterapî|îkon=Şitil}} ===Psychology schools === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Analytical psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rêbaza tevgerzaniyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Evolutionary psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gestalt psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humanistic psychology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Psîkoanalîz|îkon=Destpêkî}} ===Interpersonal relations === {{Vital article count|17}} # {{lgb|en=Aggression|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Altruism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Blame|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bullying|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charisma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Competition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Conformity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Empatî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Forgiveness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Honour|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lie|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qada taybet|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pêşdarazî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Siza|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Rêzgirtin|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Shyness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trust (social science)|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Emotions and traits === {{Vital article count|29}} # {{lgb|en=Emotion|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Agreeableness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêrs|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Anksiyete|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Conscientiousness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Courage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Curiosity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dignity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Disgust|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Doubt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Embarrassment|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Extraversion and introversion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tirs|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Guilt (emotion)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Happiness|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hatred|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humour|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jealousy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Evîn|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lust|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Neuroticism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pleasure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Remorse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xemgînî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Self-esteem|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shame|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Surprise (emotion)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Êşîn|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===Concepts === {{Vital article count|22}} # {{lgb|Amnezî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Attention|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cognition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cognitive development|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Confirmation bias|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hişar|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Afirînerî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xewn|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Human behavior|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Human intelligence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hypnosis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Imagination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Introspection|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bîrkan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mind|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mood (psychology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Motivation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Girêcana oidîpûs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Perception|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Personality|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stereotype|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hizir|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ==Society == {{Vital article count|79}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=34%}} ===Basics === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Civak|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Civil society|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Institution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Norm (civaknasî)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Social order|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hevgirtin|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Public|îkon=Xwestî}} ===Groups === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Club (organization)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Civat|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Gang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rêxistin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Non-governmental organization|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Nonprofit organization|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Trade union|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Secret society|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tora civakî (civaknasî)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Support group|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tribe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Komele|îkon=Şitil}} ===Services and institutions === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Emergency management|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Firefighting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sêwîxane|îkon=Şitil}} # {{lgb|Girtîgeh|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Social work|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} ===Issues === {{Vital article count|27}} # {{lgb|Pirsgirêka civakî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zarokjiberbirin|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Animal welfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karkirina zaroyan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gendelî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Deforestation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Disability|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Environmentalism|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Euthanasia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xela|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Homelessness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Human migration|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Penaberî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Human overpopulation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=One-child policy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Humanitarianism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Aştîxwazî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Aştî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=World peace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pollution|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Air pollution|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Water pollution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Population ageing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xizanî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Social movement|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sustainable development|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Violence|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} ===Statûya civakî=== {{Vital article count|28}} # {{lgb|en=Economic inequality|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gender equality|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Femînîzm|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|Mafên jinan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mafên mirovan|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Liberty|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Social equality|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hindikayî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Political freedom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Race (human categorization)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social stratification|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xulamtî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ====Kast==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Caste|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Caste system in India|îkon=Xwestî}} ====Sinifên civakî==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Social class|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clergy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eunuch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Upper class|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çîna navîn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Working class|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Underclass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peasant|îkon=Xwestî}} ====Diskrîmînasyon==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Dîskrîmînasyon|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Class discrimination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Homofobî|îkon=C}} # {{lgb|Nîjadperestî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Zayendperestî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Genocide denial|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Sosyolojî== {{Vital article count|21}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Civaknasî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tawannasî|Krîmînolojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gelhenasî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Census|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Etiquette|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Generation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nature versus nurture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peer pressure|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Power (social and political)|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social change|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social control|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Deviance (sociology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social group|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Identity (social science)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social reality|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social research|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Social theory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Socialization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sociological theory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Structure and agency|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Subculture|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Şer û leşkerî== {{Vital article count|49}} <small>''See also [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Technology#Military_technology_.2867_articles.29|Military technology]]''</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|11}} # {{lgb|Şer|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Casualty (person)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Conscription|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Desertion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Duşerkî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Law of war|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Militarism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prisoner of war|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Penaber|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=War crime|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Komkujî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ===Wars by type === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Civil war|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Counterinsurgency|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ethnic conflict|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Insurgency|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Invasion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Religious war|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Warfare by type === {{Vital article count|9}} # {{lgb|Terorîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Aerial warfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anti-aircraft warfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Armoured warfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xefnêrî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Naval warfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Siege|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nîşanbaz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Trench warfare|îkon=Xwestî}} ===Military === {{Vital article count|23}} ====Basics ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Military|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military education and training|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military–industrial complex|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military science|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Operational level of war|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Military strategy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Military tactics|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Military forces ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Artêş|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Cavalry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Infantry|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Militia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Navy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Air force|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Leşker (leşkerî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Military reserve|îkon=Xwestî}} ====Military operations ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Battle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Blockade|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military exercise|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peacekeeping|îkon=Xwestî}} ====Military organization ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Military organization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Staff (military)|îkon=Xwestî}} ====Military ranks ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Military rank|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Efser|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] d5i2b4h12nqhomkxrwdlu8yngx2om29 4 208689 1877430 1877237 2024-11-26T20:03:07Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877430 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/Biyolojî}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Biyolojî û zanistên sihetê ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 1483 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|B}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa B|B]] || 10 |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 36 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 120 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 238 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 110 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 969 |} <!-- update end: summary table --> =Biyolojî û zanistên sihetê= ==Gelemper== {{Vital article count|43}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Esasî=== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Jiyan|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Mirin|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|Xwekuştin|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Abiogenesis|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Organîzm|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Model organism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Biyolojî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hûrjînewernasî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Mycology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Biomechanics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Neuroscience|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sense|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paleontology|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fossil|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Pêşveçûn=== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Pêşveçûn|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Natural selection|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Adaptation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Genetic drift|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=History of life|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mutasyon|îkon=B}} # {{lgb|Paresana mirovahiyê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Australopithecus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Homo habilis|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Homo erectus|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Cro-Magnon|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Denisovan|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Neandertal|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Paranthropus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} === Genetîk û taksonomî === {{Vital article count|15}} # {{lgb|Genetîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gen|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Koda bomaweyê|îkon=C}} ## {{lgb|Derbirîna gen|îkon=B}} ## {{lgb|en=Heredity|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Epigenetics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Human genome|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hybrid (biology)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bomaweya Mendelî|îkon=C}} # {{lgb|en=Phylogenetics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Navkirina dumend|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Taksonomî (biyolojî)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Domain (biology)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Kingdom (biology)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Cure|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} ==Anatomî û morfolojî== {{Vital article count|121}} ===Esasî=== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Anatomî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Laşkolî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Endam (biyolojî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Şane (biyolojî)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sexual dimorphism|îkon=Xwestî}} ===Heywan=== {{Vital article count|94}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Gelemper==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Sîstema hormonan|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Adrenal gland|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Rijênê zençelokê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Immune system|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dijeten|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Zikê mirov|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Head|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sîng|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Venom|îkon=Xwestî}} ====Koendama gera xwînê==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Sîstema gera xwînê|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xwînber|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Xwîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Xiroka sor|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Xiroka spî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mûlûleya xwînê|îkon=C}} # {{lgb|en=Heart|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Koendama lîmfê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sipil|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Xwînhêner|îkon=Nesinifandî}} ==== Koendama dehan==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Korta devî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Soricik|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Gede|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Rûviya zirav|îkon=C}} # {{lgb|Zeblot|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Kezeb|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pankreas|îkon=C}} ====Koendama livînê==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Sîstema livînê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Muscle cell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sarcomere|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peykeremasûlke|level=3|stûr=erê|îkon=B}} {{Col-break}} ====Koendama demarê==== {{Vital article count|25}} # {{lgb|Koendama demarê|level=3|stûr=erê|îkon=B}} ## {{lgb|Demarekoendama navendî|îkon=C}} ## {{lgb|Demarekoendama çêwe|îkon=C}} # {{lgb|Mejî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Qedê demax|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Mejîk|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Cerebral cortex|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mejî (mejiyê mezin)|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Demarexane|îkon=C}} # {{lgb|Dirkepetik|îkon=C}} # {{lgb|Koendama hestê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Auditory system|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Guh|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|Bihîstin|îkon=C}} # {{lgb|Çêjtin|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Ziman (endam)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Hestê bêhnkirinê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Nose|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sense of smell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Somatosensory system|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Visual system|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Eye|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Visual perception|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Color vision|îkon=Xwestî}} ====Integumentary system ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Integumentary system|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çiçik|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Feather|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fingerprint|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Por (anatomî)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Nînok|îkon=C}} # {{lgb|en=Scale (zoology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Skin|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ====Koendama zaûzê==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Reproductive system|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Koendama zaûzê ya mêyê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Koendama zaûzê ya nêrê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Endamên zayendî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Zîlik|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Hêkdank|îkon=C}} ## {{lgb|Penis (giştî)|en=Penis|îkon=Xwestî}}<!-- Penis beralî dike Çûkê mirov --> ## {{lgb|Plasenta|îkon=C}} ## {{lgb|Gun|îkon=C}} ## {{lgb|Malzarok|îkon=C}} ## {{lgb|Zê|îkon=Nesinifandî}} ====Koendama henaseyê==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Koendama henaseyê|îkon=C}} # {{lgb|en=Gill|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lung|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ====Koendama hestî==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Kakût|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hestî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|en=Jaw|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Geh|îkon=C}} # {{lgb|Piştêna hewzê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Serkilox|îkon=Şitil}} # {{lgb|Birrbirreya piştê|îkon=C}} ====Koendama mîzê==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Mîzdank|îkon=C}} # {{lgb|Gurçik|îkon=C}} # {{lgb|Koendama mîzê|îkon=Nesinifandî}} ====Şane ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Bestereşane|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Qirtik|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Tendon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rûkeşeşane|îkon=Şitil}} # {{lgb|Masûlke|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Şaneya demarê|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} === Nebat === {{Vital article count|20}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Gelemper==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Plant anatomy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plant morphology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kulîlk|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Fruit|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Berry (botany)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Nut (fruit)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pel|îkon=Şitil}} # {{lgb|Reh|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Stoma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Seed|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shrub|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dar|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} {{Col-break}} ====Koka nebatan==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Plant stem|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bark (botany)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Trunk (botany)|îkon=Xwestî}} ====Şaneya nebatan==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Epidermis (botany)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ground tissue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Meristem|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vascular tissue|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vascular cambium|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ===Kuvarik=== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Hypha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mycelium|îkon=Xwestî}} ==Biyokîmya û biyolojiya molekuler== {{Vital article count|42}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Biyokîmya|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chemical biology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Molecular biology|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Biomolecule|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alkaloid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Caffeine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cocaine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Morphine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Nîkotîn|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Biological pigment|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Carotenoid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Klorofîl|îkon=C}} ## {{lgb|en=Melanin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Karbohîdrat|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ##Şekir<!--Sugar itself is in Everyday life section--> ### {{lgb|Fruktoz|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Glukoz|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Lactose|îkon=Xwestî}} ##Polîsakarîd ### {{lgb|Seluloz|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Chitin|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Glycogen|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Starch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hormon|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Dopamine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Adrênalîn|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Êstrocen|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Însulîn|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Oksîtosîn|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Plant hormone|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Testosteron|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Lîpîd|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Steroid|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Cholesterol|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fat|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fatty acid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nucleic acid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Asîda deoksîrîbonukleyî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|Asîda rîbonukleyî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Proteîn|level=3|stûr=erê|îkon=B}} ## {{lgb|Asîda amînî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Enzîm|îkon=C}} ## {{lgb|Hemoglobîn|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Protein (nutrient)|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Prosesên biyolojî û fizyolojî== {{Vital article count|48}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Esasî === {{Vital article count|11}} # {{lgb|Fizyolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Blood sugar level|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Circadian rhythm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hormonên herisê|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Excretion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Metabolism|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Muscle contraction|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Fotosentez|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Henase|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Thermoregulation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Transpiration|îkon=Xwestî}} ===Pirbûna biyolojîk === {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Reproduction|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pirbûna nezayendî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Pirbûna zayendî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Zayenda biyolojîk|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Female|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Male|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Microbial cyst|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spore|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} === Pirbûna heywanan === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Birth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêk (toxim)|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Çerxa mehane|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Menopause|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ducanî|level=3|stûr=erê|îkon=C}} # {{lgb|Tovav|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Sperm|îkon=Nesinifandî}} ===Pirbûna nebatan === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Plant reproduction|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alternation of generations|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gametophyte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plant reproductive morphology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pollen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pollination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sporophyte|îkon=Xwestî}} === Mezinbûn === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Developmental biology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Development of the human body|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Ontoceniya heywanan === {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Cuticle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Embryo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fetus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Imago|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Larva|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Longevity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Metamorphosis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moulting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nymph (biology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ontogeny|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Puberty|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pupa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tadpole|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Botanîk == {{Vital article count|5}} # {{lgb|Riweknasî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Riwek|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Carnivorous plant|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Riwekên kulîlkdar|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Dîbek (giya)|Dîbek|îkon=Şitil}} == Biyolojiya xaneyê == {{Vital article count|36}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Gelemper=== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Cell biology|îkon=Xwestî}} ===Prosesên xaneyê === {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Active transport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cell signaling|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Henaseya xaneyê|îkon=B}} ## {{lgb|Glîkolîz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=DNA replication|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Genîn|îkon=C}} # {{lgb|en=Programmed cell death|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stem cell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Libergirtin (biyolojî)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Wergeran (biyolojî)|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break}} ===Dabeşbûna xaneyê === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Çerxa xaneyê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Dabeşbûna nîvekî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Miyoz|îkon=B}} # {{lgb|Mîtoz|îkon=B}} # {{lgb|en=Plasmid|îkon=Xwestî}} ===Parçeyên xaneyê === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Xane|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Parzûna xaneyê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sîtoplazma|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Peykerê xaneyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Flagellum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Symbiogenesis|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Endamok === {{Vital article count|10}} # {{lgb|Endamok|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Navik|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kromozom|îkon=B}} # {{lgb|Sentrîol|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Retîkûlûma endoplazmî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Dezgeha Golgî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Lîzozom|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Mîtokondrî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Rîbozom|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Vakuol|îkon=Nesinifandî}} ===Xaneyên nebatan === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Plant cell|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cell wall|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kloroplast|îkon=Şitil}} # {{lgb|Plastîd|îkon=Destpêkî}} {{Col-end}} ==Ekolojî == {{Vital article count|17}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Ekolojî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zorbûna jiyanî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Biyom|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Biosphere|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Competition (biology)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ecological niche|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ecosystem|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cureyên bi xetereya nemabûnê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nemabûyî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Extremophile|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Habitat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Invasive species|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Parasitism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Population|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sustainability|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Symbiosis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wildlife conservation|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Zoolojî == {{Vital article count|18}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Zoology: General=== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Zoolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Heywan|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Animal coloration|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Camouflage|îkon=Xwestî}} ===Etolojî === {{Vital article count|14}} # {{lgb|en=Ethology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Intelligence|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xew|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Hibernation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Animal locomotion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bipedalism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Animal migration|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carnivore|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Predation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Scavenger|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Herbivore|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Grazing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Instinct|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sociality|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Organîzm == {{Vital article count|872}} ===Heywan === {{Vital article count|569}} ====Senifandina gelemper ==== {{Vital article count|8}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Girêçikpê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bilateria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Stûnpiştdar (filûm)|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Craniate|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Movikdar|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Gnathostomata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Invertebrate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tetrapod|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Cnidaria ==== {{Vital article count|3}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Cnidaria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Coral|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jellyfish|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Echinoderm ==== {{Vital article count|4}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Echinoderm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sea cucumber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sea urchin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Starfish|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Mollusk ==== {{Vital article count|10}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Mollusca|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clam|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mussel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Oyster|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Scallop|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Heştpê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Squid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Conch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Slug|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Snail|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Porifera ==== {{Vital article count|1}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Sponge|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Araknîd ==== {{Vital article count|7}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Arachnid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mite|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pseudoscorpion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dûpişk (kêzî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pîrê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Tarantûla|îkon=Şitil}} # {{lgb|Qijnîk|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ====Qalikdar ==== {{Vital article count|10}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Qalikdar|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Astacus astacus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crab|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dehpê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Krill|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kevjalk (famîle)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Qalikdarên nerm|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ostracod|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shrimp|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Woodlouse|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Mêş û mûr ==== {{Vital article count|59}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Mêş û mûr|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Pterygota|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cockroach|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Earwig|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kêç|îkon=Şitil}} # {{lgb|Spî (mêş û mûr)|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Body louse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Koşkar (ajal)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Phasmatodea|îkon=Xwestî}} <!--(stick insects)--> # {{lgb|en=Termite|îkon=Xwestî}} ''Kêzik (Coleoptera)'' (5 gotar) # {{lgb|Kêzik|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Coccinellidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dung beetle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Firefly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Weevil|îkon=Xwestî}} ''Mêş (Diptera)'' (10 gotar) # {{lgb|Mêş|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Drosophila melanogaster|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Black fly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Botfly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crane fly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Calliphoridae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tabanidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Housefly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mixmixk|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Tsetse fly|îkon=Xwestî}} ''Hemiptera (true bugs)'' (7 gotar) # {{lgb|en=Hemiptera|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cicada|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bed bug|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leafhopper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aphid|îkon=Xwestî}} <!--(plant lice)--> # {{lgb|en=Scale insect|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Whitefly|îkon=Xwestî}} ===== Hymenoptera ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Hymenoptera|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Morî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Fire ant|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Carpenter ant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mêşhingiv|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Bivbivink|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Africanized bee|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Western honey bee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wasp|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hornet|îkon=Xwestî}} ===== Lepidoptera ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Perîdank|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Butterfly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bombyx mori|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(domesticated silkmoth)--> # {{lgb|en=Geometer moth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lymantria dispar dispar|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pieris brassicae|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swallowtail butterfly|îkon=Xwestî}} ===== Odonata ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Odonata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Damselfly|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Serteşî|îkon=Nesinifandî}} ===== Orthoptera ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Çengrast (candar)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cricket (insect)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Grasshopper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cobir|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Locust|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tettigoniidae|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Arthropoda û yên din ==== {{Vital article count|9}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Trilobite|îkon=Xwestî}} ===== Hexapoda ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Hexapoda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Springtail|îkon=Xwestî}} ===== Myriapoda ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Myriapoda|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Centipede|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Millipede|îkon=Xwestî}} ===== Chelicerata ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Chelicerata|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eurypterid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Xiphosura|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Invertebrata û yên din ==== {{Vital article count|10}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Ecdysozoa ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Nematode|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Caenorhabditis elegans|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tardigrade|îkon=Xwestî}} ===== Lophotrochozoa ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Annelid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Earthworm|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Zîro|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Polychaete|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bryozoa|îkon=Xwestî}} ===== Platyzoa ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Flatworm|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cestoda|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Agnatha ==== {{Vital article count|4}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Agnatha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hagfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lamprey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ostracoderm|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Masî ==== {{Vital article count|88}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Masî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Coral reef fish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Deep-sea fish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chondrichthyes|îkon=Xwestî}} <!--(cartilaginous fishes)--> # {{lgb|en=Acanthodii|îkon=Xwestî}} <!--("spiny sharks")--> # {{lgb|en=Osteichthyes|îkon=Xwestî}} <!--(bony fish)--> ## {{lgb|Masiyên perikên strîdar|îkon=Şitil}} <!--(ray-finned fish)--> ## {{lgb|en=Sarcopterygii|îkon=Xwestî}} <!--(lobe-finned fish)--> ### {{lgb|en=Coelacanth|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Lungfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Placodermi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anglerfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Arapaima|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chimaera|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Marmasî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Electric eel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Flying fish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Milkfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Northern pike|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oarfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mullet (fish)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ophidiiformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Scorpaeniformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stickleback|îkon=Xwestî}} ===== Batoidea ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Batoidea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stingray|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Manta ray|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Skate (fish)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sawfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electric ray|îkon=Xwestî}} ===== Characiformes ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Characiformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Characidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Piranha|îkon=Xwestî}} ===== Chondrosteans ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Bichir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sturgeon|îkon=Xwestî}} ===== Clupeiformes ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Anchovy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Herring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ilish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sardine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sprat|îkon=Xwestî}} ===== Cypriniformes ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Cypriniformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cyprinidae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Beqerî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Goldfish|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Koi|îkon=Xwestî}} ===== Cyprinodontiformes ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Cyprinodontiformes|îkon=Xwestî}} <!--(toothcarps)--> # {{lgb|en=Guppy|îkon=Xwestî}} ===== Gadiformes ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Alaska pollock|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cod|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Haddock|îkon=Xwestî}} ===== Osmeriformes ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Galaxiidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Smelt (fish)|îkon=Xwestî}} ===== Perciformes ===== {{Vital article count|17}} # {{lgb|Perciformes|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Barracuda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cichlid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tilapia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Goby|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mackerel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marlin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mahi-mahi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Serranidae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=European seabass|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Grouper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Siamese fighting fish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swordfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Perch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Remora|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tuna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wrasse|îkon=Xwestî}} ===== Pleuronectiformes ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Flatfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Flounder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Halibut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plaice|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Turbot|îkon=Xwestî}} ===== Salmoniformes ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Salmonidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Salmon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Deqsor|îkon=Şitil}} ===== Segmasî ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Segmasî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Great white shark|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hammerhead shark|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tiger shark|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nurse shark|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Whale shark|îkon=Xwestî}} ===== Siluriform ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Catfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Loricariidae|îkon=Xwestî}} ===== Syngnathiform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Seahorse|îkon=Xwestî}} ===== Tetraodontiform ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Ocean sunfish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tetraodontidae|îkon=Xwestî}} <!--(pufferfish)--> {{Div col end}} ==== Amfîbyûm ==== {{Vital article count|10}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Bejavî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Caecilian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Salamander|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Newt|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Beq|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Hylidae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Leptodactylidae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Beqa bejî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=True frog|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=American bullfrog|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Xijende ==== {{Vital article count|47}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Xijende|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Crocodilia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Alligator|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Caiman|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Cirnîs|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Qirtîş|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Margîse|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Gecko|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Cinawira Gîlayê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Green iguana|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Horned lizard|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Ejdehayê Komodoyê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Skink|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mar|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Eastern copperhead|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}}<!--Copperhead--> ## {{lgb|en=Agkistrodon piscivorus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--Cottonmouth--> ## {{lgb|Ejdehmar|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Coral snake|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Garter snake|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sea snake|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mamba|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kobra|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} <!--True cobras--> ## {{lgb|en=Rattlesnake|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Adder|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tuatara|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Alligator snapping turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Box turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Common snapping turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Painted turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Red-eared slider|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sea turtle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kûsî|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Galápagos tortoise|îkon=Xwestî}} ===== Dînezor ===== {{Vital article count|13}} # {{lgb|Dînezor|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Allosaurus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Apatosaurus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Diplodocus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Iguanodon|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stegosaurus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Triceratops|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tyrannosaurus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Velociraptor|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plesiosaur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pterosaur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Synapsid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dimetrodon|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Balinde ==== {{Vital article count|117}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== General articles ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Balinde|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Seabird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Balindeyên dirende|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Palaeognathae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Archaeopteryx|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Baz û Eylo ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Baz|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Eylo (teyr)|Eylo|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Eyloyê zêrîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Şimqar|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Peregrine falcon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=New World vulture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Old World vulture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Osprey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Secretarybird|îkon=Xwestî}} ===== Anseriform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Duck|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mallard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qaz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Swan|îkon=Xwestî}} ===== Apodiform ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Hummingbird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Swift (bird)|îkon=Xwestî}} ===== Caprimulgiform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Nightjar|îkon=Xwestî}} ===== Charadriiform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Auk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Gull|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sandpiper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tern|îkon=Xwestî}} ===== Ciconiiform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Masîxwer|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ibis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shoebill|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stork|îkon=Xwestî}} ===== Columbiform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Kevok|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Dodo|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Passenger pigeon|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kewê hêşin|îkon=Şitil}} ===== Coraciiform ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=River kingfisher|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hornbill|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hoopoe|îkon=Xwestî}} ===== Cuculiform ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Cuckoo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hoatzin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Turaco|îkon=Xwestî}} ===== Galliform ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Galliformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mirîşk|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Grouse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Guineafowl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peafowl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Common pheasant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zirsûsik|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Domestic turkey|îkon=Xwestî}} ===== Gaviiform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Loon|îkon=Xwestî}} ===== Gruiform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Gruiformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crane (bird)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bustard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rail (bird)|îkon=Xwestî}} ===== Passerin ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Fîkar|îkon=Şitil}} # {{lgb|Fîkarên bera|îkon=Şitil}} ===== Corvoidea ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Teyrikê bihuştê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Qijak|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Corvus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Qirgurg|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Zaq|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Honeyeater|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lyrebird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kêzxwer|îkon=Destpêkî}} ===== Passerida ===== {{Vital article count|23}} # {{lgb|en=Bulbul|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cardinalidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bunting (bird)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Finch|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Icterid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Torxe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Mockingbird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=New World warbler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Old World flycatcher|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bersorik|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Bilbil (balinde)|Bilbil|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ploceidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çivîk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Çivîka malan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Cîqê Cîhanê Kevn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Common myna|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Cîq|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sunbird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dûvmeqesk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Tit (bird)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thrush (bird)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=American robin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wren|îkon=Xwestî}} ===== Tyranni ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Antbird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ovenbird (family)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tyrant flycatcher|îkon=Xwestî}} ===== Pelecaniform ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Cormorant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Darter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Frigatebird|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Keravî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sulidae|îkon=Xwestî}} ===== Phoenicopteriform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Flamingo|îkon=Xwestî}} ===== Piciform ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Honeyguide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Toucan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Darkutok|îkon=Destpêkî}} ===== Procellariiform ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Procellariiformes|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Albatross|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Procellariidae|îkon=Xwestî}} ===== Psittaciform ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|Tûtî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ara (bird)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Budgerigar|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cockatoo|îkon=Xwestî}} ===== Ratite ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Cassowary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Emu|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kiwi (bird)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêştirme|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Rhea (bird)|îkon=Xwestî}} ===== Sphenisciform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Pêngwîn|îkon=Şitil}} ===== Strigiform ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kund|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Şakund|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Kundê spî|îkon=Şitil}} ===== Tinamiform ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Tinamou|îkon=Xwestî}} ===== Trogoniform ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Trogon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Resplendent quetzal|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Guhandar ==== {{Vital article count|163}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Guhandar|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Berazê erdê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Armadillos|en=Armadillo|îkon=Xwestî}}<!-- Armadillo beralî dike Armadîloyê nehbergî lê belê ev xelet e--> # {{lgb|en=Hyrax|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pangolin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sirenia|îkon=Xwestî}} ===== Perçemk ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Perçemk|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Megabat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Microbat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pteropus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vampire bat|îkon=Xwestî}} ===== Goştxwer ===== {{Vital article count|36}} # {{lgb|Goştxwer|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Hirç|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Brown bear|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Giant panda|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Polar bear|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kûçik (Canidae)|Canidae|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kûçik|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Dingo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Coyote|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Rûvî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Wawik|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Gur|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Famîleya pisîkan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Pisîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Yûzpiling|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Kûgar|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Jaguar|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Piling (Panthera pardus)|Panthera pardus|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Şêr|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lynx|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Smilodon|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Parsa berfîn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Piling (Panthera tigris)|Panthera tigris|îkon=Şitil}} # {{lgb|Keftar|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mongoose|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kûze|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Kurebeşk|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Honey badger|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Marten|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kûzeyê avî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Sea otter|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Banevank|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Weasel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Xwere|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Procyonidae|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Skunk|îkon=Xwestî}} ===== Cetacea ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Cetacea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Whale|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Blue whale|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Delfîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Humpback whale|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orca|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Porpoise|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sperm whale|îkon=Xwestî}} ===== Erinaceid ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Hedgehog|îkon=Xwestî}} ===== Artiodactyla ===== {{Vital article count|38}} # {{lgb|en=Artiodactyl|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ruminant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alpaca|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bovidae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=African buffalo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=American bison|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Antelope|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Aurochs|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Capra (genus)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cattle|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gazelle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gaur|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bizin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Impala|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Muskox|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mih|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Gamêş|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Wildebeest|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=European bison|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Yak|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêştir|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Bactrian camel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dromedary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pezkovî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Elk|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Moose|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gakovî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Şivira kedî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Llama|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zirafa|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Guanaco|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hespê çemî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Peccary|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pronghorn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sus (genus)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Berazê kedî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Berazê kovî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Vicuña|îkon=Xwestî}} ===== Lagomorph ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Lagomorpha|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xerûşk|îkon=Nesinifandî}} ===== Marsupial ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Marsupial|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Diprotodontia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kengur|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Hirçolek|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Dasyuromorphia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tasmanian devil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Opossum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Peramelemorphia|îkon=Xwestî}} ===== Monotrem ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kûnza|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Gêrejûj|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pozmişk|îkon=Şitil}} ===== Perissodactyla ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Perissodactyla|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Ker|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dewar (malbat)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Hesp|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kerkedan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Tapir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Zebra|îkon=Xwestî}} ===== Pilosa ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Anteater|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sloth|îkon=Xwestî}} ===== Pinnipeds ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Pinniped|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eared seal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Foka bêguh|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mors|îkon=Şitil}} ===== Prîmat ===== {{Vital article count|22}} # {{lgb|en=Primate|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monkey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ape|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pan (genus)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Chimpanzee|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Bonobo|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Gibbon|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gorilla|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Orangutan|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mirov|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=New World monkey|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Capuchin monkey|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Spider monkey|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Old World monkey|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Babûn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Macaque|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rhesus macaque|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Strepsirrhini|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Slow loris|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Galago|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lemur|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tarsier|îkon=Xwestî}} ===== Proboscidea ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Proboscidea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Fîl|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mamût|îkon=Destpêkî}} ===== Koma kojeran ===== {{Vital article count|15}} # {{lgb|Koma kojeran|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Berazê avê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Meymûna avî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Beaver|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dormouse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kaviyayê berazî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hamster|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marmot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mouse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mişk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Muskrat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Porcupine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rat|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Brown rat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Famîleya sihoran|îkon=Şitil}} ===== Soricomorpha ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Shrew|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mole (animal)|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Dol û hibrîdên heywanan ==== {{Vital article count|19}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Pisîk ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Siamese cat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Domestic short-haired cat|îkon=Xwestî}} ===== Dewar ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=American Brahman|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hereford cattle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Holstein Friesian|îkon=Xwestî}} ===== Kuçik ===== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Gun dog|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Herding dog|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hound|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Livestock guardian dog|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mastiff|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spitz|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Terrier|îkon=Xwestî}} ===== Hesp ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Hespê kihêl ê erebî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Andalusian horse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Friesian horse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thoroughbred|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pony|îkon=Xwestî}} ===== Hibrîd ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Qantir|îkon=Şitil}} ===== Mîh ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Merino|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Nebat === {{Vital article count|259}} ====Nebatên bêkulîlk ==== {{Vital article count|25}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Kevzên kesk ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Kevzên kesk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Charophyta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chlorophyta|îkon=Xwestî}} ===== Bryophyte ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Bryophyte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hornwort|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Marchantiophyta|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kevz|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Sphagnum|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(peat moss)--> ===== Pteridophyte ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Pteridophyte|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fern|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Equisetum|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(horsetail)--> # {{lgb|en=Lycophyte|îkon=Xwestî}}<!--(club mosses)--> ===== Gymnosperm ===== {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Gymnosperm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cycad|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ginkgo biloba|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ''Pinophyta (conifers)'' (10 gotar) # {{lgb|en=Conifer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cedrus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(cedar)--> # {{lgb|en=Cupressus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(cypress)--> # {{lgb|en=Douglas fir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fir|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hevrist|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çam|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Podocarpus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sequoioideae|îkon=Xwestî}} <!--(redwoods)--> # {{lgb|en=Spruce|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Monocot ==== {{Vital article count|33}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Liliopsida|îkon=Şitil}} ===== Koma pelkevçiyan (Alismatale) ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Famîleya kardî û zîlgurzan|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Anthurium|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Philodendron|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Arecales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Famîleya palmiyeyan|îkon=Şitil}} <!--(Palm tree)--> ===== Asparagales ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Agave|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Talîjarî|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Amaryllis|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gihaşimşîr|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Famîleya sosinan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Pizîlaq|îkon=Şitil}} # {{lgb|Xeydoka gulanê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Narcissus (plant)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orchid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yucca|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Commelinales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Pontederia crassipes|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Liliales ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|Sosina înka|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Colchicum|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Famîleya lîliyan|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Berfî|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Tule|îkon=Destpêkî}} ===== Pandanales ===== {{Vital article count|1}} ## {{lgb|en=Pandanus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Poales ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Famîleya bromeliyayan|îkon=Şitil}} <!--(pineapple family)--> ## {{lgb|en=Puya (plant)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Spanish moss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cyperaceae|îkon=Xwestî}} <!--(sedges)--> # {{lgb|en=Juncus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(rushes)--> # {{lgb|Famîleya genim û kurtîjan|îkon=Şitil}} <!--or Gramineae (grass family)--> ## {{lgb|en=Bamboo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sugarcane|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Typha|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(cat-tail)--> ===== Zingiberales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Famîleya gulkîsikan|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Heliconia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ====Non-monocot ==== {{Vital article count|68}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|en=Eudicots|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Magnolîdiyan|îkon=Şitil}} ===== Apiales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Famîleya bexdenûsan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pêçek|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ===== Asterales ===== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Famîleya stêregulan|îkon=Şitil}} <!--(Daisy family)--> ## {{lgb|en=Bellis perennis|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Daisy)--> ## {{lgb|Dawudî|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Cirsium|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Thistle)--> ## {{lgb|en=Dahlia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Solidago|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Helianthus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Sunflower)--> ## {{lgb|en=Sonchus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Sow thistle)--> ## {{lgb|en=Tagetes|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Marigold)--> ## {{lgb|en=Taraxacum|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Dandelion)--> # {{lgb|Famîleya gulezengilan|îkon=Şitil}} <!--(Bellflower family)--> ===== Brassicales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Arabidopsis thaliana|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Thale cress)--> # {{lgb|en=Tropaeolum|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Nasturtium)--> ===== Caryophyllales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Cactus|îkon=Xwestî}} ===== Cornales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Guhûşk|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} <!--(Dogwood tree)--> ===== Cucurbitales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Famîleya kundiran|îkon=Şitil}} ===== Ericales ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Diospyros|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Ebony/persimmons)--> # {{lgb|Famîleya gezikan|îkon=Destpêkî}} <!--(Heath family)--> ## {{lgb|en=Rhododendron|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Azalea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Theaceae|îkon=Xwestî}} <!--(Tea family)--> ## {{lgb|en=Camellia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Enzerût|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Primulaceae|îkon=Xwestî}} <!--(Primrose family)--> ===== Fabales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Famîleya baqilan|îkon=Destpêkî}} <!--(Legume family)--> ## {{lgb|Giyaşîrîn|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ===== Fagales ===== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Alder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Narewan|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Darberk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Hickory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Berû|îkon=Şitil}} ===== Gentianales ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|Famîleya kinfan|îkon=Destpêkî}} <!--(Dogbane family)--> # {{lgb|en=Gardenia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Famîleya sorindaran|îkon=Şitil}} ===== Lamiales ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Famîleya gezika derewîn|îkon=Şitil}} <!--or Labiatae (Mint family)--> # {{lgb|Famîleya darzeytûnan|îkon=Destpêkî}} <!--(Olive family)--> ## {{lgb|en=Fraxinus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Ash tree)--> # {{lgb|en=Salvia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Sage)--> # {{lgb|Kuncî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Verbena|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===== Malpighiales ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Famîleya giyaşîrkan|îkon=Şitil}} <!--(Spurge family)--> # {{lgb|Loke|îkon=Şitil}} # {{lgb|Botav|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} <!--(St. John's Wort)--> # {{lgb|en=Poinsettia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Binefş|îkon=Şitil}} <!--(Violet)--> # {{lgb|Bî (dar)|îkon=Şitil}} ===== Malvales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|Famîleya tolikê|îkon=Nesinifandî}} <!--(Mallow family)--> ## {{lgb|en=Adansonia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Baobab)--> ===== Myrtales ===== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Henna|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Melastomataceae|îkon=Xwestî}} <!--(Melastome family)--> # {{lgb|Famîleya mîrtasiyan|îkon=Destpêkî}} <!--(Myrtle family)--> ## {{lgb|Okalîptûs|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ===== Proteales ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Proteaceae|îkon=Xwestî}} <!--(Protea family)--> # {{lgb|en=Nelumbo|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Lotus)--> # {{lgb|en=Platanus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Sycamore/plane tree)--> ===== Rosales ===== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Cannabis|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Elm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Moraceae|îkon=Xwestî}} <!--(Mulberry family)--> ## {{lgb|en=Ficus sycomorus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Sycomore fig)--> # {{lgb|Famîleya rozagulan|îkon=Destpêkî}} <!--(Rose family)--> ## {{lgb|Gul|îkon=Şitil}} ===== Sapindales ===== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Mahogany|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Maple|îkon=Xwestî}} ===== Solanales ===== {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Convolvulaceae|îkon=Xwestî}} <!--(Morning glory family)--> {{Div col end}} ====Mêweyên tên xwarin ==== {{Vital article count|50}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Mêweyên xwarinê ===== {{Vital article count|38}} # {{lgb|Sêv|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Apricot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Avokado|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mûz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Tûreşk|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Blackcurrant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Blueberry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cherry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Narinc|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} <!-- fruits--> ## {{lgb|Greyfûrt|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Kumquat|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Lîmon|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lime (fruit)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pirteqal|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Mandarin orange|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fig|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cranberry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Qesp|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Durian|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tirî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Guava|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jackfruit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kiwifruit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lychee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mango (mêwe)|en=Mango|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tû|îkon=Nesinifandî}} <!--(Mulberry)--> # {{lgb|Gindor|îkon=Şitil}} # {{lgb|Zeytûn|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Papaya|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xox (riwek)|Xox|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Hirmî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pineapple|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hinar|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Raspberry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Strawberry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tamarind|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zebeş|îkon=Nesinifandî}} ===== Mêweyên botanîk yên ji bo pehtinê ===== {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Bell pepper|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Breadfruit|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Îsot|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Cooking banana|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xiyar|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Cucurbita|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Squashes, pumpkins (zucchini)--> ## {{lgb|Kundir (riwek)|Kundir|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Zucchini|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bacanreşk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Green bean|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bamye|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bacansork|îkon=Şitil}} {{Div col end}} ==== Tov, dexl, findeqên tên xwarin ==== {{Vital article count|30}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Grains ===== {{Vital article count|10}} # {{lgb|en=Barley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Garis|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Koma garisan|en=Millet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gîhagulî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Riz|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Oryza sativa|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şilêl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Gilgil|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Wheat|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Common wheat|îkon=Xwestî}} ===== Pseudocereal ===== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Amaranth|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Buckwheat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Quinoa|îkon=Xwestî}} ===== Findeq ===== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Behîv|îkon=Şitil}} # {{lgb|Panos (riwek)|îkon=Şitil}} # {{lgb|Fistiqa kajû|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chestnut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hazelnut|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Macadamia|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pecan|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Walnut|îkon=Xwestî}} ===== Famîleya baqilan ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Bean|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Baqil|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} <!--(Fava bean)--> ## {{lgb|en=Lima bean|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Soya|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Lovî|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} <!--(Pinto bean)--> # {{lgb|Nok|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nîsk|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Baqilê xatûnî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Peanut|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==== Sebze ==== {{Vital article count|53}} {{Div col|colwidth=15em}} ===== Sebzeyên bipel ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Eruca vesicaria|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Arugula)--> # {{lgb|Kelem|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Dîw|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chinese cabbage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Collard (plant)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Kale|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kahû|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rapeseed|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Spînax|îkon=Nesinifandî}} ===== Sebzeyên kokî ===== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=Arrowroot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Beetroot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Carrot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cassava|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Daikon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pîvaz|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Parsnip|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kartol|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tivir|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şêlim|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sugar beet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sweet potato|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Colocasia esculenta|en=Taro|îkon=Xwestî|îtalîk=erê}}<!-- kurdiya Taro çi ye? --> # {{lgb|en=Turnip|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Yam (vegetable)|îkon=Xwestî}} ===== Sebzeyên din ===== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Artîşok|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kilig|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Broccoli|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cauliflower|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Celery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chicory|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gûza hindê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Kohlrabi|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pirasa|îkon=Nesinifandî}} ===== Biharat û giya ===== {{Vital article count|20}} # {{lgb|Anesûn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Rihan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bîbera reş|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Cardamom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cinnamon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mêxek|îkon=Şitil}} # {{lgb|Reşke|îkon=Şitil}} # {{lgb|Rizyane|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Garlic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zencefîl|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Ginseng|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horseradish|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lavandula|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sûs (riwek)|Sûs|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pûjan|îtalîk=erê|îkon=Nesinifandî}} <!--(Mint)--> # {{lgb|en=Nutmeg|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gêjnak|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Saffron|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thyme|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vanilla|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} === Kuv === {{Vital article count|15}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Kuv|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kuvark|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Meya|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Saccharomyces cerevisiae|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ascomycota|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bazîdiyomikot (Basidiomycota)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Zygomycota|îkon=Xwestî}} ====Kuvarkên xwarinê ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Agaricus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Fîqeroş|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chanterelle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pleurotus ostreatus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shiitake|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Truffle|îkon=Xwestî}} ==== Kuvarkên bijehr ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Amanita muscaria|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Amanita phalloides|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(Death cap)--> {{Div col end}} === Organîzmên din === {{Vital article count|29}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Eukariyot|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Plankton|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Protist|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Paramecium|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prokaryote|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Archaea|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bakterî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Cyanobacteria|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Escherichia coli|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} <!--(E. coli)--> ### {{lgb|en=Salmonella|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Staphylococcus aureus|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rhizaria|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Excavata|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Euglenozoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Algae|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Red algae|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Seaweed|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chromalveolata|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stramenopile|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Brown algae|îkon=Xwestî}} #### {{lgb|en=Kelp|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Diatom|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Haptophyte|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cryptomonad|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Alveolate|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Dinoflagellate|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lichen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Amoebozoa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Slime mold|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Sihet, tib û nexweşî == {{Vital article count|281}} === Sihet û fîtnes === {{Vital article count|25}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Tenduristî|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Mental health|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nutrition|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Diet (nutrition)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dietary supplement|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Food group|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hunger|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bedxwerî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Vitamin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hygiene|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bathing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Feminine hygiene|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Oral hygiene|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Shaving|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Physical fitness|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Body mass index|îkon=Xwestî}} <!--(BMI)--> ## {{lgb|en=Exercise|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Obesity|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Kêmkirina qelewiyê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pîrbûn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Breastfeeding|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pîtîn|îkon=C}} ## {{lgb|en=Infertility|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Occupational safety and health|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Stres|îkon=Şitil}} {{Div col end}} === Deman û farmakolojî === {{Vital article count|34}} {{Div col|colwidth=15em}} # {{lgb|Derman|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Vaksîn|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=Vaccination|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Vaccine hesitancy|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Smallpox vaccine|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Polio vaccine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Prescription drug|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Amphetamine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dermanên êşbir|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Anesthesia|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dermanên dijbakterî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Penicillin|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Aspîrîn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Benzodiyazepîn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Quinine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tiryak|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} <!-- for specific substances see chemical compounds --> ## {{lgb|en=Alcohol (drug)|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Alcohol intoxication|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tobacco|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cannabis (drug)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Opium|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Substance use disorder|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Addiction|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Alcoholism|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Smoking|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Baçik|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Health effects of tobacco|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Smoking cessation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Substance dependence|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Farmakolojî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Pharmacokinetics|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Placebo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pharmacy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dermansaz|îkon=Şitil}} {{Div col end}} === Tib === {{Vital article count|85}} <small>Herwiha binêre "Biyolojî" ji bo anatomî û tiştên din</small> {{Col-begin}} {{Col-break}} ==== Konseptên gelemper ==== {{Vital article count|11}} # {{lgb|Bijîşkî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Emergency medical services|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=First aid|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Health care|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Veterinary medicine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Medical ethics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nexweşxane|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Emergency department|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Derûnnasiya klînîkê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bijîşk|îkon=Şitil}}<!--s and other professionals--> ## {{lgb|en=Nursing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ==== Anatomiya însanan ==== {{Vital article count|13}} # {{lgb|en=Human body|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Arm|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Face|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pê (anatomî)|Pê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Dest|îkon=Şitil}} ### {{lgb|Tiliya mirov|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Demaxê mirov|îkon=C}} ## {{lgb|Çavê mirov|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Koendama herisê ya mirovan|îkon=B}} ## {{lgb|en=Human leg|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Hestiyepeykerê mirov|îkon=C}} ## {{lgb|Diranê mirov|îkon=C}} ## {{lgb|en=Human voice|îkon=Xwestî}} ==== Diransazî ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|Diransazî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Dental restoration|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dentures|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Root canal|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Toothache|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tooth decay|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Beşên tibê ==== {{Vital article count|31}} # {{lgb|en=Alternative medicine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chiropractic|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Herbal medicine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Homeopathy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Angiology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dilnasî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Çermnasî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Gastroenterolojî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Pîrînasî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hematology|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Blood type|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Immunology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Norolojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Obstetrics and gynaecology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Onkolojî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ophthalmology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Otorhinolaryngology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pediatrics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Psîkiyatrî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Public health|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Epîdemîolojî|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Preventive healthcare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pulmonology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Radiology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sexual and reproductive health|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jehrnasî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Traditional medicine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Ayurveda|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Traditional Chinese medicine|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Akupunktur|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Urology|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Prosedurên tibî ==== {{Vital article count|24}} # {{lgb|Niştergerî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Amputation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Organ transplantation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Plastic surgery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Teşxîs (bijîşkî)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Medical test|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Palliative care|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Physical examination|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Autopsy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Biopsy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Blood pressure|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Blood test|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Xwînguhaztin|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Eye examination|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lumbar puncture|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pap test|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pulse|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Refleks|îkon=C}} # {{lgb|en=Sterilization (medicine)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Therapy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chemotherapy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Physical therapy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Radiation therapy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Symptomatic treatment|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} === Nexweşî === {{Vital article count|137}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ====Nexweşiyên nevegir ==== {{Vital article count|24}} # {{lgb|Nexweşî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Akne|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Allergy|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Alzheimer's disease|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Anemî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Arthritis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Asthma|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Autoimmune disease|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bronchitis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cardiovascular disease|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pestoya bilind a xwînê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Mirina masûlkeyên dil|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Chronic obstructive pulmonary disease|îkon=Xwestî}} <!--(emphysema)--> # {{lgb|Sîroz|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Demenza|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nexweşiya şekir|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Diarrhea|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Epîlepsî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Gout|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hepatitis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Menenjît|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mîgren|îkon=Şitil}} # {{lgb|Skleroza enîfireh|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Nexweşiya parkinsonê|îkon=Destpêkî}} ==== Birindarî ==== {{Vital article count|19}} # {{lgb|en=Injury|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Blunt trauma|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bone fracture|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bruise|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Burn|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Frostbite|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Wound|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Major trauma|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Aneurysm|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Brain damage|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Concussion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bleeding|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cardiac arrest|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hypothermia|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hypoxia (medicine)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bersîvdana hewdanî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Respiratory failure|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Shock (circulatory)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Stroke|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ==== Nexweşiyên ji xwarinan ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Foodborne illness|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Botulism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mushroom poisoning|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Giraneta|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ==== Nexweşiyên vegir ==== {{Vital article count|48}} # {{lgb|en=Infection|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pathogen|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Vîrus|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|Vîrusa Koronayê|îkon=Nesinifandî}} ### {{lgb|en=SARS-CoV-2|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Human papillomavirus infection|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Soy HIV|îkon=Şitil}} <!--(AIDS virus)--> ### {{lgb|en=Tobacco mosaic virus|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Prion|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anthrax|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bubonic plague|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chickenpox|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kolera|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Common cold|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dengue fever|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîfterî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Ebola|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Encephalitis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lareşe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Gastroenteritis|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Dîzanterî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hand, foot, and mouth disease|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Arsim|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Belweşîn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Lyme disease|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Lerzeta|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sorik (nexweşî)|Sorik|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mumps|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fungal infection|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pneumonia|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Îflîcî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Harbûn|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gurr|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sûreta|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=SARS|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sexually transmitted infection|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Klamîdiya|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Gonorrhea|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Herpes|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|AIDS|level=3|stûr=erê|îkon=C}} ## {{lgb|en=Syphilis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Smallpox|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Derdê kopan|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tuberkuloz|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Typhus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=West Nile fever|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kokereşe|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Yellow fever|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ==== Astengdarî ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Visual impairment|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cerebral palsy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rengkorî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Sendroma Down|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Dyslexia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hearing loss|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Intellectual disability|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Physical disability|îkon=Xwestî}} ==== Şêrpence ==== {{Vital article count|12}} # {{lgb|Şêrpence|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Brain tumor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tîraveker|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Breast cancer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Colorectal cancer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leukemia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lung cancer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lymphoma|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Neoplasm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prostate cancer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Skin cancer|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Melanoma|îkon=Xwestî}} ==== Nexweşiyên hişî ==== {{Vital article count|14}} # {{lgb|Psîkopatî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Anxiety disorder|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Fobî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Nexweşiya zextê ya piştî trawmayê|îkon=Nesinifandî}}<!--(PTSD)--> # {{lgb|en=Attention deficit hyperactivity disorder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Autism spectrum|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bipolar disorder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Eating disorder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Depresyona klînîkê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Neuroz|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Pedophilia|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Personality disorder|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Psychopathy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Şîzofrenî|îkon=Nesinifandî}} ==== Yên din ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Coma|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Vegetative state|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Jehr|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Toxicity|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Psîkoz|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Delusion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Halûsînasyon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Syndrome|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] 6m1lng9tohc8d0nfip63ep3ycyo8ce1 4 208691 1877439 1864467 2024-11-26T20:32:59Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/kontrolabingehîn.py|Bot]]: Naverok hat kontrolkirin û îkon lê hat zêdekirin. Ji bo xeletiyan bnr. [[Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn|log]] 1877439 wikitext text/x-wiki {{shortcut|WP:GB/4/Teknolojî}} [[File:Círculos Concéntricos.svg|60px|Vital articles|left]] Niha li ser Wîkîpediyaya kurdî [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] gotar hene. Çend ji wan wekî '''gotara bingehîn''' hatine hilbijartin. Ev gotarên bingehîn jî di nav çar levelan de hatine parkirin. Di Level 1 de deh gotarên bingehîn ên herî muhîm cih digirin, û her level li ser levela pêşiya wê mezin dibe: [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/1|Level 1]] (10 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/2|Level 2]] (100 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|Level 3]] (1.000 gotar) - [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4|Level 4]] (10.000 gotar) Divê rûpelê de lîsteya Teknolojiyê ya level 4 hene. Ji bo guhartina lîsteyê, pêşî li [[Gotûbêja Wîkîpediyayê:Gotarên bingehîn|rûpela gotûbêjê]] nîqaşekê bidin destpêkirin. Lîsteya gotarên bingehîn rêberî dike ku kîjan gotar pêşî were baştirkirin û herwiha kalîteya gotarên bingehîn jî bi vî awayî [[Special:Recentchangeslinked/Wîkîpediya:Gotarên bingehîn|tên teqîpkirin]]. Lîste pêşî ji rûpela Wîkîpediyaya îngilîzî hatiye kopîkirin û li gorî hewcedariyên Wîkîpediyaya kurdî divê werin sererastkirin. Lîste ji aliyê [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn|Wîkîprojeya Gotarên bingehîn]] vê tên kontrolkirin. {{Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/Nav bar}} {{center|{{Clickable button 2|Gotareke bingehîn a bi levela 4 pêş bixe|class=mw-ui-progressive|url=https://randomincategory.toolforge.org/?category=Gotarên%20bingehîn%20ên%20Wîkîpediyayê%20bi%20level%204&server=ku.wikipedia.org&cmnamespace=&cmtype=&returntype=subject}}}} == Kurte == {{TOC right|limit=4}} Tabloya li jêr kalîteya gotarên di vê lîsteyê de nîşan dide. Ji aliyê [[User:Balyozbot|Balyozbot]] ve her roj tê rojanekirin. <!-- update summary table: The text between update comments will be automatically overwritten by the bot. --> Hemû 738 gotar. Ji bo statîstîkên berfirehtir binêrin [[Wîkîpediya:Wîkîproje Gotarên bingehîn/Statîstîk|Rûpela statîstîkê]]. {| class="wikitable sortable" |- ! Sinif !! #Gotar |- | {{class/icon|C}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa C|C]] || 2 |- | {{class/icon|Destpêkî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Destpêkî|Destpêkî]] || 45 |- | {{class/icon|Şitil}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê bi sinifa Şitil|Şitil]] || 123 |- | {{class/icon|Nesinifandî}} [[:Kategorî:Gotarên bingehîn ên nehatine sinifandin|Nesinifandî]] || 41 |- | {{class/icon|Xwestî}} <span title="Gotarên ku divê werin çêkirin">Xwestî</span> || 527 |} <!-- update end: summary table --> =Technology = {{Vital article count|738}} ==Technology: General== {{Vital article count|1}} # {{lgb|Teknolojî|level=1|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ==Agriculture == {{Vital article count|33}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=30%}} ===Basics === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Agricultural science|îkon=Xwestî}} ===Forms === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Aquaculture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Beekeeping|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dairy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Extensive farming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bexçevanî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Intensive farming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Orchard|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Organic farming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sustainable agriculture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Subsistence agriculture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çandiniya bajarî|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break|width=38%}} ===Buildings and infrastructure === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Garden|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Farm|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Barn|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stable|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Silo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Granary|îkon=Xwestî}} ===Animal husbandry === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Animal husbandry|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Domestication|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Selective breeding|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Breed|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zîndewerên kedî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Hay|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=32%}} ===Agronomy and horticulture === {{Vital article count|9}} ====Basics ==== {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Agronomy|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horticulture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plant breeding|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cultivar|îkon=Xwestî}} ====Horticultural techniques ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Fertilizer|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pale|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Irrigation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pesticide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cot|îkon=Şitil}} {{Col-end}} ==Biotechnology == {{Vital article count|7}} {{Div col|colwidth=30em}} # {{lgb|Biyoteknolojî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Endazyariya bûmayîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Genetically modified organism|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sîbernetîk|îkon=Şitil}} # {{lgb|Dubarekirin|îkon=Şitil}} # {{lgb|Elektroforeza bijel|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Polymerase chain reaction|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Computing and information technology == {{Vital article count|78}} :<small>''For topics in theoretical computer science, see [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Mathematics#Discrete_mathematics_(39_articles)|Mathematics: Discrete mathematics]].''</small> {{Col-begin}} {{Col-break|width=34%}} ===Basics === {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Computing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Information technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Abacus|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Makîneya hesabê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Computer security|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Malware|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Data (computer science)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Data communication|îkon=Xwestî}} ===Computer science === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Kompûternasî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Artificial intelligence|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Computer architecture|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Computer simulation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Parallel computing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pixel|îkon=Xwestî}} ===Computer hardware === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Hişkalav|îkon=Şitil}} # {{lgb|Komputer|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Superkomputer|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Booting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Yekeya pêvajoyê ya navendî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=ENIAC|îkon=Xwestî}} ===Computer software === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Computer program|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Danegeh|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Open-source software|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nermalav|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Spreadsheet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gerokên webê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Word processor|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} ===Operating systems === {{Vital article count|8}} # {{lgb|Pergala xebitandinê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Android|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|IOS|îkon=Şitil}} # {{lgb|Linux|îkon=C}} # {{lgb|Mac OS|îkon=Şitil}} # {{lgb|Microsoft Windows|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|MS-DOS|îkon=Şitil}} # {{lgb|Unix|îkon=Nesinifandî}} ===User interface === {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=User interface|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Keyboard technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîmender|îkon=Şitil}} # {{lgb|Mişk (amûr)|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Touchscreen|îkon=Xwestî}} ===Cryptography === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Cryptography|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Authentication|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Encryption|îkon=Xwestî}} ===Data storage === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Computer file|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=File system|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Barcode|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Data storage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hard dîsk|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Magnetic tape|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Memory card|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Optical disc|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Punched card|îkon=Xwestî}} # {{lgb|RAM|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Read-only memory|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} ===Networks === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Tor (komputer)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|E-Peyam|îkon=Şitil}} # {{lgb|Ethernet|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Router (computing)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wi-Fi|îkon=Xwestî}} ===Internet === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Înternet|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|HTML|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=HTTP|îkon=Xwestî}} # {{lgb|TCP/IP|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Search engine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Malper|îkon=Şitil}} # {{lgb|World Wide Web|îkon=Nesinifandî}} ===Programming === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Computer programming|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Character encoding|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Compiler|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Zimanê bernamesaziyê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Assembly|îkon=Şitil}} ## {{lgb|C (zimanê bernamesaziyê)|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Java (zimanê bernamesaziyê)|îkon=C}} ## {{lgb|JavaScript|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Programming paradigm|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Functional programming|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Structured programming|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Object-oriented programming|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Electronics == {{Vital article count|32}} {{Div col|colwidth=15em}} ===Basics === {{Vital article count|8}} # {{lgb|Elektronîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Consumer electronics|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sensor|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Signal processing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Signal-to-noise ratio|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Circuit design|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Oscilloscope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dûresaz|îkon=Şitil}} ===Components === {{Vital article count|24}} # {{lgb|en=Semiconductor device|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Transîstor|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Diod|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Light-emitting diode|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Integrated circuit|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Baterî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Amplifier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Antenna (radio)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kondansator|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Cavity magnetron|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electrical connector|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Filter (signal processing)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Înduktor|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Power supply|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Printed circuit board|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tirûş|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Switch|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Circuit breaker|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fuse (electrical)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Relay|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Transformer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vacuum tube|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Waveguide|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wire|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Engineering == {{Vital article count|15}} {{Div col|colwidth=20em}} ===Basics === {{Vital article count|4}} # {{lgb|Endezyarî|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Nanoteknolojî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Nuclear technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Technical drawing|îkon=Xwestî}} ===Disciplines === {{Vital article count|11}} # {{lgb|Endezyariya avahiyê|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Mechanical engineering|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aerospace engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Architectural engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Automotive engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Biomedical engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Endezyariya kîmyayê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Endezyariya elektrîkê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Industrial engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Military engineering|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Endazyariya nermalavê|îkon=Destpêkî}} {{Div col end}} ==Industry == {{Vital article count|100}} <small>''See also: "Industry" in [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Society_and_social_sciences#Business_and_economics_.28117_articles.29|Business and economics]]''</small> {{Col-begin}} {{Col-break|width=32%}} ===Basics === {{Vital article count|12}} # {{lgb|Karxane|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Assembly line|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Automation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Industrial robot|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Interchangeable parts|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mass production|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Mechanization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Standardization|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Waste|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Landfill|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Vezîvirandin|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Waste management|îkon=Xwestî}} ===Energy and fuel === {{Vital article count|38}} # {{lgb|Agir|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Candle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fuel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Biofuel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Charcoal|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fossil fuel|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Coal|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Gaza xwezayî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|Neft|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Gasoline|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Kerosene|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Oil refinery|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Oil well|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Nuclear power|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Renewable energy|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Geothermal power|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hydropower|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|Hîdroelektrîk|îkon=Destpêkî}} ### {{lgb|en=Watermill|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Hêza tavê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ### {{lgb|en=Solar power|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Solar cell|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Wind power|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Windmill|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=36%}} ====Electricity generation and distribution ==== {{Vital article count|14}} <small>''See also: [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Physical_sciences#Electromagnetism_.2811_articles.29|Electromagnetism]] and [[Wikipedia:Vital_articles/Level/4/Physical_sciences#Electromagnetism_.2840_articles.29|Electromagnetism]]''</small> # {{lgb|en=Electric light|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Ampûl|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Electric power transmission|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electric power distribution|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electrical grid|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electric generator|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electricity generation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electrification|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Power station|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Turbîn|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Gas turbine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Steam turbine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Wind turbine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cooling tower|îkon=Xwestî}} ===Food, water and health === {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=Bleach|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Desalination|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Detergent|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Laundry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pastorîzasyon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Refrigeration|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sanitation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sanitary sewer|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sewage treatment|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Water purification|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sabûn|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Water supply network|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Aqueduct (water supply)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Plumbing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Qanat|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pumping station|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Water tower|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Çal|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=32%}} ===Material and chemical === {{Vital article count|20}} # {{lgb|en=Abrasive|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Adhesive|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ceramic|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chemical plant|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Composite material|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Explosive|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dynamite|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Fireworks|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cam|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Natural rubber|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kaxez|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Parchment|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Papîrus|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Petrochemical|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Plastîk|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Pottery|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Porcelain|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wood|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Woodworking|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Necarî|îkon=Destpêkî}} ===Metallurgy === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Metallurgy|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Smelting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Metalworking|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Die casting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Extrusion|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Forging|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Heat treating|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Laser cutting|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rolling (metalworking)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Soldering|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Steelmaking|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Welding|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Infrastructure == {{Vital article count|70}} <small>See also Arts: Architecture </small> {{Col-begin}} {{Col-break|width=32%}} ===Basics === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Infrastructure|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Avahî|îkon=Şitil}} ===Building materials === {{Vital article count|7}} # {{lgb|Beton|stûr=erê|level=3|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Masonry|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Brick|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Quarry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cement|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lumber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Scaffolding|îkon=Xwestî}} ===Infrastructure by type === {{Vital article count|61}} ====Architectural elements ==== {{Vital article count|16}} # {{lgb|Qentirme|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ceiling|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Column|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dome|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Door|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Asansor|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Façade|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Floor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bingeh|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Ladder|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lighting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roof|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Room|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stairs|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Dîwar|îkon=Şitil}} # {{lgb|Pencere|îkon=Nesinifandî}} {{Col-break|width=36%}} ====Coastal infrastructure ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Dock|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harbor|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lighthouse|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bender|îkon=Şitil}} ====Ceremonial buildings ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Pagoda|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Piramîd|îkon=Nesinifandî}} ====Commercial buildings ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Office|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Warehouse|îkon=Xwestî}} ====Mixed-use buildings ==== {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Tower|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tower block|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Balaxane|îkon=Destpêkî}} ====Residential and housing units ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|Mal|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=House|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Apartment|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hut|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Igloo|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Palace|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Tent|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Villa|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hotel|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=32%}} ====Rooms and spaces ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Bathroom|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Odeya nivînê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Garage (residential)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mitbex|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sauna|îkon=Xwestî}} ====Other components ==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Electrical wiring|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Germkirin, Hewakirin û Basarkirin|îkon=Destpêkî}} ====Hydraulic infrastructure ==== {{Vital article count|10}} # {{lgb|Bendav|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Aswan Dam|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hoover Dam|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Itaipu Dam|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Bendava Sê Newala|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Drainage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Flood control|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Flood control in the Netherlands|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Levee|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Gola bendî|îkon=Şitil}} ====Transport infrastructure ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Pir|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Akashi Kaikyo Bridge|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Brooklyn Bridge|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Golden Gate Bridge|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=London Bridge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tunnel|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Channel Tunnel|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==<span id="Tools and machinery"></span>Machinery and tools == {{Vital article count|99}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=40%}} ===Basics === {{Vital article count|21}} # {{lgb|Makîne|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Crane (machine)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Motor|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Electric motor|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Internal combustion engine|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Diesel engine|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Four-stroke engine|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Motora jet|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Steam engine|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Robotics|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Robot|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Simple machine|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Inclined plane|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Lever|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pulley|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Screw mechanism|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Wedge|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Çerxe|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Wheel and axle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Siphon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sîstem|îkon=Şitil}} ===Components === {{Vital article count|18}} # {{lgb|en=Axle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Bearing (mechanical)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Clutch|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gear|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Electrical cable|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Zincîr|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Werîs|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Fastener|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Knot|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mix|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Nut (hardware)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rivet|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Washer (hardware)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lock and key|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pipe (fluid conveyance)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gasket|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Valve|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spring (device)|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=30%}} ===Tools === {{Vital article count|34}} ====Tools: General==== {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Tool|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Container|îkon=Xwestî}} ====Measuring instruments ==== {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Instrumentation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Barometre|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Calipers|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Tîrêjpîv|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Ruler|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Spectrometer|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Germpîv|îkon=Şitil}} ====Artist's tools ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Hibir|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Modelling clay|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Boyax|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Brush|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pastel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pencil|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pigment|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pênûs|îkon=Şitil}} ====Hand tools ==== {{Vital article count|8}} # {{lgb|Bivir|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Chisel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clamp (tool)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Drilling|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tevşo|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Plane (tool)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Saw|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Cawbir|îkon=Şitil}} ====Agricultural tools ==== {{Vital article count|9}} # {{lgb|en=Archimedes' screw|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Harrow (tool)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hoe (tool)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Machete|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plough|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Rake (tool)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Das|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bêr|îkon=Şitil}} # {{lgb|Destgere|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=30%}} ===Machinery === {{Vital article count|26}} ====Farm and garden machinery ==== {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Chainsaw|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Combine harvester|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cotton gin|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cultivator|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Fiskiye|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Lawn mower|îkon=Xwestî}} ====Household appliances ==== {{Vital article count|15}} # {{lgb|en=Home appliance|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Air conditioning|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Clothes dryer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Firaxşok|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Furnace (central heating)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ironing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Microwave oven|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Argûn|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Sarinc (alav)|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sewing machine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sink|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Sobe|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Avdestxane|îkon=Şitil}} # {{lgb|Gêziya ceryanê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Cilşok|îkon=Destpêkî}} ====Industrial machinery ==== {{Vital article count|5}} # {{lgb|en=Centrifuge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lathe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tevn|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Machine press|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Potter's wheel|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Media and communication == {{Vital article count|36}} <small>See also Arts: Literature; Society: Mass media; and Technology: Computing and information technology</small> {{Div col|colwidth=20em}} # {{lgb|en=Broadcasting|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Boriya tî ya katodî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Communications satellite|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Flat-panel display|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Liquid-crystal display|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Image|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Image scanner|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mail|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Courier|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pûl|îkon=Şitil}} # {{lgb|Telefona destan|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Smartphone|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Printing|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Pirtûk|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Photocopier|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Çaper|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Printing press|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Radyo|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Amateur radio|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Radio broadcasting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Medyaya civakî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Sound recording and reproduction|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Loudspeaker|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Mîkrofon|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Speech synthesis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Telekomunîkasyon|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Modulation|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Telegraphy|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Telefon|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Televîzyon|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Cable television|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Satellite television|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Text messaging|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Typewriter|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Vîdeyo|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Video camera|îkon=Xwestî}} {{Div col end}} ==Medical technology == {{Vital article count|13}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Devices === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Artificial organ|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prosthesis|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Wheelchair|îkon=Xwestî}} ===Techniques === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Cardiopulmonary bypass|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dialysis (chemistry)|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Diagnostic technologies === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=DNA profiling|îkon=Xwestî}} # {{lgb|EKG|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Endoscopy|îkon=Xwestî}} ===Transport === {{Vital article count|1}} # {{lgb|Ambûlans|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Imaging === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Medical imaging|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Magnetic resonance imaging|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Medical ultrasound|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Radiography|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Military technology == {{Vital article count|68}} {{Col-begin}} {{Col-break}} ===Military technology: General=== {{Vital article count|7}} # {{lgb|Çek û çol|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tank|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Military technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Horses in warfare|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Chariot|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Stealth technology|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=War elephant|îkon=Xwestî}} ===Ammunition === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Ammunition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Barûd|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} === Zirx === {{Vital article count|6}} # {{lgb|Zirx|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Bulletproof vest|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Xûde|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Chain mail|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Plate armour|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Mertal|îkon=Nesinifandî}} ===Explosive weapons === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Bomb|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cluster munition|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Improvised explosive device|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Narincok|îkon=Şitil}} # {{lgb|Tepînk|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Missile|îkon=Xwestî}} ===Fortification === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Fortification|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Castle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Defensive wall|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Incendiary weapons === {{Vital article count|1}} # {{lgb|en=Napalm|îkon=Xwestî}} ===Melee weapons === {{Vital article count|9}} # {{lgb|Kêr|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Xencer|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Şûr|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Katana|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rapier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Battle axe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bayonet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Club (weapon)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rim|îkon=Destpêkî}} ===Military aviation === {{Vital article count|4}} # {{lgb|en=Military aircraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Attack aircraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bomber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fighter aircraft|îkon=Xwestî}} ===Naval warfare === {{Vital article count|8}} # {{lgb|en=Aircraft carrier|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Battleship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Galley|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Naval mine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ship of the line|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Submarine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Torpedo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Warship|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Projectile weapons === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Boomerang|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Bow and arrow|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crossbow|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çek (amûr)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Rifle|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Assault rifle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Handgun|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Machine gun|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Huske|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Shotgun|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kevirkan|îkon=Destpêkî}} ===Artillery and siege === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Artillery|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ballista|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Battering ram|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cannon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Catapult|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mortar (weapon)|îkon=Xwestî}} ===Weapons of mass destruction === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Çeka rûxandina girseyî|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Biological warfare|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Chemical weapon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çeka nukleerî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Thermonuclear weapon|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Navigation and timekeeping == {{Vital article count|24}} <small>For units of time ('''hour''', '''day''', etc.), see ''[[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Zanistên fizîkî]]''.</small> {{Col-begin|width=75%}} {{Col-break}} ===Timekeeping === {{Vital article count|13}} # {{lgb|Salname|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Chinese calendar|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|Salnameya gregorî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Salnameya koçî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Salnameya julianî|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Sala duşeşî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Saet (yeke)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Watch|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Atomic clock|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Pendulum|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Sundial|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Navçeya saetî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|Demjimêra havînê|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Navigation === {{Vital article count|11}} <small>See the [[Cartography]] section under [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Geography|Geography]] for [[Map]].</small> # {{lgb|en=Navigation|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Compass|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cardinal direction|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Celestial navigation|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Sextant|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dead reckoning|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Gyroscope|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Satellite navigation|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|GPS|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Radar|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sonar|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Optical technology == {{Vital article count|25}} {{Col-begin|width=75%}} {{Col-break}} ===Basics === {{Vital article count|3}} # {{lgb|Lazer|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Holography|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Optical fiber|îkon=Xwestî}} ===Optics === {{Vital article count|6}} # {{lgb|en=Lens|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Anti-reflective coating|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Diffraction grating|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Awêne|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Polarizer|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Prism (optics)|îkon=Xwestî}} {{Col-break}} ===Optical instruments === {{Vital article count|16}} # {{lgb|Mîkroskop|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Electron microscope|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Optical microscope|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Telescope|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Optical telescope|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Radio telescope|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Theodolite|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kamera|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Photography|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Digital photography|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Fine-art photography|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Photographic film|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Çavik|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Binoculars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Charge-coupled device|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Interferometry|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Space == {{Vital article count|29}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=27%}} ===Basics === {{Vital article count|11}} # {{lgb|en=Space exploration|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Exploration of Mars|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Spaceflight|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Roket|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Launch pad|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Launch vehicle|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Rocket engine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Peyk (teknolojî)|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Space station|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Esmanger|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Space capsule|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=33%}} ===Programs and launch sites === {{Vital article count|9}} # {{lgb|NASA|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Apollo program|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Kennedy Space Center|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Voyager program|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Soviet space program|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Baikonur Cosmodrome|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Roscosmos|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=European Space Agency|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=China National Space Administration|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=40%}} ===Crewed spacecraft === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Îstgeha Valagehê ya Navneteweyî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Mir|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Space Shuttle|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Saturn V|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Soyuz (spacecraft)|îkon=Xwestî}} ===Uncrewed spacecraft === {{Vital article count|2}} # {{lgb|Teleskopa Fezayê ya Hubble|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Sputnik 1|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ===Ground-based observatories === {{Vital article count|2}} # {{lgb|en=Atacama Large Millimeter Array|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Mauna Kea Observatories|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Textiles == {{Vital article count|25}} {{Col-begin|width=60%}} {{Col-break}} ===Fabrics and fibers === {{Vital article count|13}} # {{lgb|Cûmkerî|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Canvas|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pembû|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} # {{lgb|Kulav|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Fiber|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Jute|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Lace|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Leather|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Linen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hevrîşim|en=Silk|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Thread (yarn)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hirî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Ta (bestir)|îkon=Şitil}} {{Col-break}} ===Techniques === {{Vital article count|12}} # {{lgb|en=Basket weaving|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Crochet|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Dyeing|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Dye|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Nimûş|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Hand spinning|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Hêkî|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Macramé|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Quilting|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sewing|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tapestry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Weaving|îkon=Xwestî}} {{Col-end}} ==Transportation == {{Vital article count|83}} {{Col-begin}} {{Col-break|width=35%}} ===Basics === {{Vital article count|7}} # {{lgb|en=Transport|level=2|stûr=erê|îtalîk=erê|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Public transport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Travel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Freight transport|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Cargo|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Passport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Vehicle|îkon=Xwestî}} ===Road transport === {{Vital article count|18}} # {{lgb|Rê|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Highway|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Controlled-access highway|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Trail|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Otomobîl|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Duçerxe|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Duçerxesiwarî|îkon=Şitil}} # {{lgb|Otobus|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Motorsiklet|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Rickshaw|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Kamyon|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Taksî|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Van (erebe)|en=Van|îkon=Xwestî}}<!-- Van bi kurdî çi ye? Panelvan? --> # {{lgb|en=Driving|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Parking|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Pêçkeyên tirimbêlê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|en=Filling station|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Traffic collision|îkon=Xwestî}} ===Animal-powered transport === {{Vital article count|3}} # {{lgb|en=Carriage|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cart|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Saddle|îkon=Xwestî}} {{Col-break|width=35%}} ===Trains === {{Vital article count|14}} # {{lgb|Trên|level=3|stûr=erê|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Locomotive|îkon=Xwestî}} ### {{lgb|en=Steam locomotive|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Train station|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Rêyahesinî ya veguhastinê|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|en=Railway track|îkon=Xwestî}} # {{lgb|B-Ban|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Metroya Londonê|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|Metroya bajarê New Yorkê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Trêna lezgîn|îkon=Destpêkî}} ## {{lgb|en=Shinkansen|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Monorail|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Tramway|îkon=Nesinifandî}} # {{lgb|Rêhesina transsibîrî|îkon=Şitil}} ===Aviation === {{Vital article count|17}} # {{lgb|en=Aircraft|level=3|stûr=erê|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aviation|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Air traffic control|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Aircraft engine|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Airline|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Balafir|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Airport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Airship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Balloon (aeronautics)|îkon=Xwestî}} ## {{lgb|en=Hot air balloon|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fixed-wing aircraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Glider (aircraft)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Helîkopter|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Jet aircraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Parachute|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Balafira bêmirov|îkon=Şitil}} # {{lgb|Bask|îkon=Şitil}} {{Col-break|width=30%}} ===Naval transport === {{Vital article count|19}} # {{lgb|Keştî|level=3|stûr=erê|îkon=Destpêkî}} # {{lgb|Kanal|level=3|stûr=erê|îkon=Şitil}} ## {{lgb|en=Lock (water navigation)|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Barge|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Bot|îkon=Şitil}} # {{lgb|en=Canoe|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Cargo ship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Ferry|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Fishing vessel|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Hovercraft|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Merchant ship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Passenger ship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Riverboat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Belemvanîya bavanî|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Sail|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Sailing ship|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Shipbuilding|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Steamboat|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Tanker (ship)|îkon=Xwestî}} ===Other === {{Vital article count|5}} # {{lgb|Werîsban|îkon=Nesinifandî}} ## {{lgb|en=Aerial tramway|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Baby transport|îkon=Xwestî}} # {{lgb|en=Pipeline|îkon=Xwestî}} # {{lgb|Traktor|îkon=Nesinifandî}} {{Col-end}} [[Kategorî:Gotarên bingehîn ên Wîkîpediyayê li gorî levelê|4]] 1v62gum4b7uh1vszzigxbhv4tkvj3mg 2 211750 1877427 1877238 2024-11-26T19:56:18Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1877427 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. 3oxc375huz65iz1lebtlaezjzu2fgjn 1877429 1877427 2024-11-26T20:01:55Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1877429 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. 0brl6hediq3cqtw9whbger0fwu1fg37 1877431 1877429 2024-11-26T20:05:42Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1877431 wikitext text/x-wiki * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. mht631csjg79b2497x73n62s0ww0t4d 1877435 1877431 2024-11-26T20:14:05Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1877435 wikitext text/x-wiki * [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. gvt08wxwm3cg0t2yg3xfybh3z7zbggh 4 214165 1877487 1876965 2024-11-27T08:39:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên botan hat rojanekirin 1877487 wikitext text/x-wiki {{/ser}} <center> {|class="wikitable sortable" ! # ! Bikarhêner ! Hejmara guhartinan |- | 1 | {{b|Balyozbot}} | 752550 |- | 2 | {{b|WîkîBot}} | 37319 |- | 3 | {{b|SieBot}} | 26410 |- | 4 | {{b|TXiKiBoT}} | 19321 |- | 5 | {{b|Luckas-bot}} | 17287 |- | 6 | {{b|VolkovBot}} | 13954 |- | 7 | {{b|InternetArchiveBot}} | 12694 |- | 8 | {{b|Escarbot}} | 10256 |- | 9 | {{b|Thijs!bot}} | 9729 |- | 10 | {{b|JAnDbot}} | 9153 |- | 11 | {{b|WikitanvirBot}} | 8977 |- | 12 | {{b|AramBot}} | 7122 |- | 13 | {{b|MelancholieBot}} | 6834 |- | 14 | {{b|AlleborgoBot}} | 5091 |- | 15 | {{b|Alexbot}} | 4188 |- | 16 | {{b|GanimalBot}} | 4109 |- | 17 | {{b|FoxBot}} | 3926 |- | 18 | {{b|Loveless}} | 3922 |- | 19 | {{b|TobeBot}} | 3779 |- | 20 | {{b|SakuraBot}} | 3603 |- | 21 | {{b|Idioma-bot}} | 2800 |- | 22 | {{b|PipepBot}} | 2080 |- | 23 | {{b|JhsBot}} | 1904 |- | 24 | {{b|Synthebot}} | 1842 |- | 25 | {{b|BotMultichill}} | 1825 |- | 26 | {{b|Ripchip Bot}} | 1823 |- | 27 | {{b|CalakBot}} | 1795 |- | 28 | {{b|タチコマ robot}} | 1648 |- | 29 | {{b|Mjbmrbot}} | 1587 |- | 30 | {{b|AvocatoBot}} | 1501 |- | 31 | {{b|MediaWiki message delivery}} | 1441 |- | 32 | {{b|Purbo T}} | 1435 |- | 33 | {{b|YurikBot}} | 1349 |- | 34 | {{b|Robbot}} | 1233 |- | 35 | {{b|AvicBot}} | 1122 |- | 36 | {{b|RobotJcb}} | 1088 |- | 37 | {{b|BodhisattvaBot}} | 1027 |- | 38 | {{b|Vagobot}} | 1002 |} 2cu3245rsf3udq2zyu32x5bsy3e5i0j 0 285431 1877479 1876764 2024-11-27T08:04:09Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877479 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Yves Henri Donat Mathieu-Saint-Laurent''' (jdb. 1ê [[tebax]]a [[1936]]ê li [[Oran]], [[Cezayir]] - m. 1ê [[hezîran]]ê [[2008]]ê li [[Parîs]], [[Fransa]]) [[sêwirîner]]ekî [[mode]]yê ya [[navneteweyî]] ya navdar bû, ku di sala [[1961]]ê de li Parîsê [[şirketa modayê]] ''Yves Saint Laurent'' damezrand. Ew wekî yek ji sêwiranerên herî pêşîn ên modayê yên [[sedsala 20an]] tê hesibandin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/2063264/Yves-Saint-Laurent.html |sernav=Obituary: Yves Saint Laurent - Telegraph |malper=web.archive.org |tarîx=2008-06-04 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2008-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080604051842/http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/2063264/Yves-Saint-Laurent.html |url-status=bot: unknown }}</ref> Saint Laurent, ku di dema jiyana xwe de ji hêla pisporan ve wekî "şoreşgerê"<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2008-06-02 |sernav=Yves Saint Laurent gestorben: Seine Kleider machten Frauen mächtig |url=https://www.spiegel.de/panorama/yves-saint-laurent-gestorben-seine-kleider-machten-frauen-maechtig-a-557043.html |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> sêwirana modayê hate binavkirin, bandoreke xurt li cîhana modayê kir û piştî mirina xwe hîn jî di warê moda jinan a bilind û ''elegant'' de wekî ronakbîr tê naskirin.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Hahn |pêşnav=Dorothea |tarîx=2008-06-02 |sernav=Yves Saint Laurent ist tot: Revolutionär des Frauenbildes |url=https://taz.de/Yves-Saint-Laurent-ist-tot/!5181250/ |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Tageszeitung: taz |ziman=de |issn=0931-9085}}</ref> Sêwiranerê modayê ji sala [[1953]]ê heta [[2002]]ê li Parîsê xebitî û wekî alîkarê [[Christian Dior]] dest bi kariyera xwe kir. Wî mîna çend sêwiranerên din, modaya ''[[Haute Couture]]'' (Derziya Giranbiha) ya [[fransayî]] pêk anî. Di sala 1967ê de Saint Laurentê [[kirasê pantolonê]] ji bo jinan bi navê ''[[Le Smoking]]'' çêkir û bandora xwe ya herî mezin hişt. Ev ''Smoking'' şeklê jinê bi rengekî elegant û objektîv anî ber çavan û û bi vî havî bandoreke azadîxwaz li jinan kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/mode/yves-saint-laurent-zum-siebzigsten-mein-mode-magier-1359603.html |sernav=Yves Saint Laurent zum Siebzigsten: Mein Mode-Magier - Mode - FAZ |malper=web.archive.org |tarîx=2013-09-21 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2013-09-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130921015540/http://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/mode/yves-saint-laurent-zum-siebzigsten-mein-mode-magier-1359603.html |url-status=dead }}</ref> Pargîdanî û marqeya Yves Saint Laurent, an bi kurtasî ''YSL'', îro jî heye û ji dawiya sala [[1999]]ê de xwediyê Koma [[Gucci]] bû, ku ji sala 1999ê heta [[2004]]ê hêdî hêdî ji aliyê koma [[PPR]] ya fransî ve hate kirîn. Pargîdanî bi navgîniya tora xwe ya ''boutique'' û firotgehên hêja, li çaraliyê cîhanê cil û bergên bi nirx ji bo jin û mêran pêşkêş dike. Di heman demê de ew di beşa aksesuarên luks de aksesuarên [[çerm]], [[pêlav]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[berçavk]], [[parfûm]] û [[kozmetîk]] yên giranbiha pêşkêş dike. Ji adarê [[2012]]ê heta adarê [[2016]]ê, [[Hedi Slimane]] sêwirînerê sereke yê hemî [[koleksiyona modayê|koleksiyonên modayê]] yên malê bû.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Khayyer |pêşnav=Jina |tarîx=2012-03-08 |sernav=Rückkehr des Radikalen |url=https://www.zeit.de/lebensart/mode/2012-03/mode-designerwechsel-hedi-slimane |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Zeit |ziman=de-DE |issn=0044-2070}}</ref> Di bin Slimane de, beşa modayê di 2012ê de wek ''Saint Laurent Paris'' hate guheztin, her çend pargîdanî bixwe wekî ''Yves Saint Laurent S.A.S'' xebata xwe domand.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Khayyer |pêşnav=Jina |tarîx=2012-10-29 |sernav=Radikal puzzeln in Paris |url=https://www.zeit.de/lebensart/mode/2012-10/mode-hedi-slimane-yves-saint-laurent/komplettansicht |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Zeit |ziman=de-DE |issn=0044-2070}}</ref> Vejandina koleksiyona ''Haute Couture'', ku di sala 2002ê de hatibû sekinandin, di sala 2012ê de ji hêla Slimane ve hate pêşniyar kirin, lê ji bilî çend tiştên takekesî hîna pêk nehatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.vogue.de/mode/mode-news/mode-news-saint-laurent-paris |sernav=Saint Laurent Paris - VOGUE |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-02 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2012-08-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120802023215/http://www.vogue.de/mode/mode-news/mode-news-saint-laurent-paris |url-status=dead }}</ref> Di nîsana [[2016]]ê de sêwirînerê modayê yê [[Belçîka|belçîkî]] [[Anthony Vaccarello]] kete şûna Slimane.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.faz.net/aktuell/stil/mode-design/anthony-vaccarello-der-naechste-kompromisslose-bei-yves-saint-laurent-14160820.html |sernav=Anthony Vaccarello: Der nächste Kompromisslose bei Yves Saint Laurent |malper=FAZ.NET |tarîx=2016-04-04 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=de}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1936]] [[Kategorî:Mirin 2008]] [[Kategorî:Moda]] p9c01nob34hfnwdvozeyjxasdtcgn7t 1877480 1877479 2024-11-27T08:12:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877480 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Yves Henri Donat Mathieu-Saint-Laurent''' (jdb. 1ê [[tebax]]a [[1936]]ê li [[Oran]], [[Cezayir]] - m. 1ê [[hezîran]]ê [[2008]]ê li [[Parîs]], [[Fransa]]) [[sêwirîner]]ekî [[mode]]yê ya [[navneteweyî]] ya navdar bû, ku di sala [[1961]]ê de li Parîsê [[şirketa modayê]] ''Yves Saint Laurent'' damezrand. Ew wekî yek ji sêwiranerên herî pêşîn ên modayê yên [[sedsala 20an]] tê hesibandin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/2063264/Yves-Saint-Laurent.html |sernav=Obituary: Yves Saint Laurent - Telegraph |malper=web.archive.org |tarîx=2008-06-04 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2008-06-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20080604051842/http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/2063264/Yves-Saint-Laurent.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Saint Laurent, ku di dema jiyana xwe de ji hêla pisporan ve wekî "şoreşgerê"<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2008-06-02 |sernav=Yves Saint Laurent gestorben: Seine Kleider machten Frauen mächtig |url=https://www.spiegel.de/panorama/yves-saint-laurent-gestorben-seine-kleider-machten-frauen-maechtig-a-557043.html |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349 }}</ref> sêwirana modayê hate binavkirin, bandoreke xurt li cîhana modayê kir û piştî mirina xwe hîn jî di warê moda jinan a bilind û ''elegant'' de wekî ronakbîr tê naskirin.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Hahn |pêşnav=Dorothea |tarîx=2008-06-02 |sernav=Yves Saint Laurent ist tot: Revolutionär des Frauenbildes |url=https://taz.de/Yves-Saint-Laurent-ist-tot/!5181250/ |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Tageszeitung: taz |ziman=de |issn=0931-9085 }}</ref> Sêwiranerê modayê ji sala [[1953]]ê heta [[2002]]ê li Parîsê xebitî û wekî alîkarê [[Christian Dior]] dest bi kariyera xwe kir. Wî mîna çend sêwiranerên din, modaya ''[[Haute Couture]]'' (Derziya Giranbiha) ya [[fransayî]] pêk anî. Di sala 1967ê de Saint Laurentê [[kirasê pantolonê]] ji bo jinan bi navê ''[[Le Smoking]]'' çêkir û bandora xwe ya herî mezin hişt. Ev ''Smoking'' şeklê jinê bi rengekî elegant û objektîv anî ber çavan û û bi vî havî bandoreke azadîxwaz li jinan kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/mode/yves-saint-laurent-zum-siebzigsten-mein-mode-magier-1359603.html |sernav=Yves Saint Laurent zum Siebzigsten: Mein Mode-Magier - Mode - FAZ |malper=web.archive.org |tarîx=2013-09-21 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2013-09-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130921015540/http://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/mode/yves-saint-laurent-zum-siebzigsten-mein-mode-magier-1359603.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Pargîdanî û marqeya Yves Saint Laurent, an bi kurtasî ''YSL'', îro jî heye û ji dawiya sala [[1999]]ê de xwediyê Koma [[Gucci]] bû, ku ji sala 1999ê heta [[2004]]ê hêdî hêdî ji aliyê koma [[PPR]] ya fransî ve hate kirîn. Pargîdanî bi navgîniya tora xwe ya ''boutique'' û firotgehên hêja, li çaraliyê cîhanê cil û bergên bi nirx ji bo jin û mêran pêşkêş dike. Di heman demê de ew di beşa aksesuarên luks de aksesuarên [[çerm]], [[pêlav]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[berçavk]], [[parfûm]] û [[kozmetîk]] yên giranbiha pêşkêş dike. Ji adarê [[2012]]ê heta adarê [[2016]]ê, [[Hedi Slimane]] sêwirînerê sereke yê hemî [[koleksiyona modayê|koleksiyonên modayê]] yên malê bû.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Khayyer |pêşnav=Jina |tarîx=2012-03-08 |sernav=Rückkehr des Radikalen |url=https://www.zeit.de/lebensart/mode/2012-03/mode-designerwechsel-hedi-slimane |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Zeit |ziman=de-DE |issn=0044-2070 }}</ref> Di bin Slimane de, beşa modayê di 2012ê de wek ''Saint Laurent Paris'' hate guheztin, her çend pargîdanî bixwe wekî ''Yves Saint Laurent S.A.S'' xebata xwe domand.<ref>{{Jêder-nûçe |paşnav=Khayyer |pêşnav=Jina |tarîx=2012-10-29 |sernav=Radikal puzzeln in Paris |url=https://www.zeit.de/lebensart/mode/2012-10/mode-hedi-slimane-yves-saint-laurent/komplettansicht |roja-gihiştinê=2024-11-24 |xebat=Die Zeit |ziman=de-DE |issn=0044-2070 }}</ref> Vejandina koleksiyona ''Haute Couture'', ku di sala 2002ê de hatibû sekinandin, di sala 2012ê de ji hêla Slimane ve hate pêşniyar kirin, lê ji bilî çend tiştên takekesî hîna pêk nehatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.vogue.de/mode/mode-news/mode-news-saint-laurent-paris |sernav=Saint Laurent Paris - VOGUE |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-02 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2012-08-02 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120802023215/http://www.vogue.de/mode/mode-news/mode-news-saint-laurent-paris |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Di nîsana [[2016]]ê de sêwirînerê modayê yê [[Belçîka|belçîkî]] [[Anthony Vaccarello]] kete şûna Slimane.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.faz.net/aktuell/stil/mode-design/anthony-vaccarello-der-naechste-kompromisslose-bei-yves-saint-laurent-14160820.html |sernav=Anthony Vaccarello: Der nächste Kompromisslose bei Yves Saint Laurent |malper=FAZ.NET |tarîx=2016-04-04 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1936]] [[Kategorî:Mirin 2008]] [[Kategorî:Moda]] o8h9l5jf9usa784xt9nf9insm6xuy8r 0 285432 1877446 1876702 2024-11-27T00:29:25Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877446 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Christian Ernest Dior''' (jdb. 21ê [[Kanûna paşîn|rêbendanê]] [[1905]]ê - m. 24ê [[Çiriya pêşîn|kewçêrê]] [[1957]]ê) [[sêwirîner]]ê [[moda]]yê yê [[fransayî]] û damezrînerê yek ji malên modayê yên cîhanê, ''Christian Dior SE'' bû. Mala wî ya modayê li çaraliyê [[cîhan]]ê tê nasîn, ku "tenê di deh salan de li pênc [[parzemîn]]an" navdar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.crfashionbook.com/fashion/a25167232/the-history-of-the-house-of-dior/ |sernav=Dior From Paris to the World Exhibit - The History of the House of Dior |malper=web.archive.org |tarîx=2020-09-22 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2020-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200922215813/https://www.crfashionbook.com/fashion/a25167232/the-history-of-the-house-of-dior/ |url-status=dead }}</ref> Di tevahiya jiyana xwe de, wî gelek xelat ji bo sêwirana cil û bergên herî baş wergirt. == Kurtejiyan == Christian Dior di 21ê çileya paşîna 1905ê de li [[Granville]], [[Fransa]] hate dinê. Ew di malbatek dewlemend de mezin bû, lêbelê, ji ber [[Krîza aborî 1920|krîza aborî di sala 1920]] de zirarek mezin dît. Dior di eslê xwe de [[Siyasetnasî|siyasetnasiyê]] xwend û piştî ku xwendina xwe qedand wekî [[Firoşkarî|firoşkarê]] [[huner]]ê xebitî. Wî di sala [[1928]]ê de [[Galeriya hunerî|galeriyek]] vekir ku tê de berhemên [[wênesaz]]ên navdar ên wekî [[Pablo Picasso]] û [[Georges Braque]] pêşandan kirin. Lê di sala [[1931]]ê de ji ber rewşa aborî neçar ma galeriya xwe bigire. Di sala [[1935]]ê de, Dior dest bi kariyera xwe di [[moda]]yê de kir, ji bo mala modayê ya [[Parîs]]ê [[Robert Piguet]] xebitî. Li wir ew ji sêwirînerên nûjen berpirsiyar bû û bû sêwirînerek jêhatî. Di sala [[1938]]ê de ew çû ba [[Lucien Lelong]], ku li wir di dema [[Şerê Cîhanî yê Duyem|Şerê Cîhanê yê Duyem]] de ma û alîkariya pêşkeftina berhevokan kir. Piştî şer, Dior di sala [[1946]]ê de bi alîkariya aborî ya pargîdaniya tekstîlê [[Boussac]] mala xwe ya modayê ''Christian Dior'' ava kir. [[Koleksiyon]]a wî ya yekem di [[Bihar (demsal)|bihara]] [[1947]]ê de serkeftinek mezin bû û bandorek mayînde li cîhana modayê kir. "New Look" (Dîtina Nû), bi bejnên çîpkirî, cil û bergên tije û sîluetên jin, di [[salên 1940î]] de [[şoreş]]ek li sêwiranê kir û bersivek bû ji modaya birêkûpêk a salên şer. Dior mala xwe ya modayê berbi navûdengê [[navneteweyî]] ve bir. Wî koleksiyonên xwe berfireh bi [[aksesûar]], [[parfûm]] û [[Cûmkerî|tekstîlên]] malê berfireh kir û nasnameya xwe ya marqeya cîhanî ava kir. Di sala [[1948]]ê de, Dior yekem marqeya parfûma xwe ava kir û parfûma "Miss Dior" derxist, ku bû yek ji navdartirîn parfûm li cîhanê. Dior bi nêrîna xwe ya elegant û [[Femînîzm|femînîst]] a li ser modayê dihat nasîn. Sêwirînerên wî li ser şiklê jinê sekinîn û piştî şer serdemek nû ya jinbûnê sembolîze kirin. Di sala [[1950]]ê de, mala modayê Dior li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] jî pir biserket û xwe wekî yek ji markayên luks ên pêşeng li çaraliyê cîhanê destnîşan kir. Dior di nav yên din de bi gelek kesayetiyên naskirî re xebitî û cil û bergên xwe da [[lîstikvan]]ên mîna [[Marlene Dietrich]] û [[Ava Gardner]]. Di destpêka [[salên 1950î]] de, Dior li qada navneteweyî berfireh bû, li [[London]], [[New York]] û [[Buenos Aires]] [[bûtîk]]an vekir. Christian Dior di 24ê Çiriya Pêşiyê 1957ê de, di 52 saliya xwe de ji nişka ve ji [[Mirina masûlkeyên dil|krîza dil]] mir. Piştî [[mirin]]a wî, marqeya Yves Saint Laurent rêberiya afirîner a mala modayê girt û mîrata Dior berdewam kir. Dior di cîhana modayê de mîrasek girîng hişt ku heya roja îro berdewam dike. Mala Dior di binê derhênerên cihêreng ên afirîner ên wekî [[John Galliano]] û [[Maria Grazia Chiuri]] de di rêza pêşîn a modaya [[Haute Couture]] de ma. Îro Dior yek ji mezintirîn afirînerên modayê yên [[sedsala 20an]] tê hesibandin û ne tenê moda, lê di heman demê de bandor li [[civak]]ê û rola jinan di cîhana modayê de jî kir. Wî konsepta "mala modayê" ava kir ku tê de sêwirandin, [[reklam]], parfûm û aksesûar nasnameyek yekgirtî ya marqeyê pêk tîne. Tevî mirina wî ya bêwext, mîrateya Dior hê jî dijî û wekî sembola luks, zerafet û nûbûnê dimîne. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1905]] [[Kategorî:Mirin 1957]] 912eg41fylb0cdof4djjuqha9msg25r 1877447 1877446 2024-11-27T01:12:12Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877447 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Christian Ernest Dior''' (jdb. 21ê [[Kanûna paşîn|rêbendanê]] [[1905]]ê - m. 24ê [[Çiriya pêşîn|kewçêrê]] [[1957]]ê) [[sêwirîner]]ê [[moda]]yê yê [[fransayî]] û damezrînerê yek ji malên modayê yên cîhanê, ''Christian Dior SE'' bû. Mala wî ya modayê li çaraliyê [[cîhan]]ê tê nasîn, ku "tenê di deh salan de li pênc [[parzemîn]]an" navdar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.crfashionbook.com/fashion/a25167232/the-history-of-the-house-of-dior/ |sernav=Dior From Paris to the World Exhibit - The History of the House of Dior |malper=web.archive.org |tarîx=2020-09-22 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2020-09-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200922215813/https://www.crfashionbook.com/fashion/a25167232/the-history-of-the-house-of-dior/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Di tevahiya jiyana xwe de, wî gelek xelat ji bo sêwirana cil û bergên herî baş wergirt. == Kurtejiyan == Christian Dior di 21ê çileya paşîna 1905ê de li [[Granville]], [[Fransa]] hate dinê. Ew di malbatek dewlemend de mezin bû, lêbelê, ji ber [[Krîza aborî 1920|krîza aborî di sala 1920]] de zirarek mezin dît. Dior di eslê xwe de [[Siyasetnasî|siyasetnasiyê]] xwend û piştî ku xwendina xwe qedand wekî [[Firoşkarî|firoşkarê]] [[huner]]ê xebitî. Wî di sala [[1928]]ê de [[Galeriya hunerî|galeriyek]] vekir ku tê de berhemên [[wênesaz]]ên navdar ên wekî [[Pablo Picasso]] û [[Georges Braque]] pêşandan kirin. Lê di sala [[1931]]ê de ji ber rewşa aborî neçar ma galeriya xwe bigire. Di sala [[1935]]ê de, Dior dest bi kariyera xwe di [[moda]]yê de kir, ji bo mala modayê ya [[Parîs]]ê [[Robert Piguet]] xebitî. Li wir ew ji sêwirînerên nûjen berpirsiyar bû û bû sêwirînerek jêhatî. Di sala [[1938]]ê de ew çû ba [[Lucien Lelong]], ku li wir di dema [[Şerê Cîhanî yê Duyem|Şerê Cîhanê yê Duyem]] de ma û alîkariya pêşkeftina berhevokan kir. Piştî şer, Dior di sala [[1946]]ê de bi alîkariya aborî ya pargîdaniya tekstîlê [[Boussac]] mala xwe ya modayê ''Christian Dior'' ava kir. [[Koleksiyon]]a wî ya yekem di [[Bihar (demsal)|bihara]] [[1947]]ê de serkeftinek mezin bû û bandorek mayînde li cîhana modayê kir. "New Look" (Dîtina Nû), bi bejnên çîpkirî, cil û bergên tije û sîluetên jin, di [[salên 1940î]] de [[şoreş]]ek li sêwiranê kir û bersivek bû ji modaya birêkûpêk a salên şer. Dior mala xwe ya modayê berbi navûdengê [[navneteweyî]] ve bir. Wî koleksiyonên xwe berfireh bi [[aksesûar]], [[parfûm]] û [[Cûmkerî|tekstîlên]] malê berfireh kir û nasnameya xwe ya marqeya cîhanî ava kir. Di sala [[1948]]ê de, Dior yekem marqeya parfûma xwe ava kir û parfûma "Miss Dior" derxist, ku bû yek ji navdartirîn parfûm li cîhanê. Dior bi nêrîna xwe ya elegant û [[Femînîzm|femînîst]] a li ser modayê dihat nasîn. Sêwirînerên wî li ser şiklê jinê sekinîn û piştî şer serdemek nû ya jinbûnê sembolîze kirin. Di sala [[1950]]ê de, mala modayê Dior li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] jî pir biserket û xwe wekî yek ji markayên luks ên pêşeng li çaraliyê cîhanê destnîşan kir. Dior di nav yên din de bi gelek kesayetiyên naskirî re xebitî û cil û bergên xwe da [[lîstikvan]]ên mîna [[Marlene Dietrich]] û [[Ava Gardner]]. Di destpêka [[salên 1950î]] de, Dior li qada navneteweyî berfireh bû, li [[London]], [[New York]] û [[Buenos Aires]] [[bûtîk]]an vekir. Christian Dior di 24ê Çiriya Pêşiyê 1957ê de, di 52 saliya xwe de ji nişka ve ji [[Mirina masûlkeyên dil|krîza dil]] mir. Piştî [[mirin]]a wî, marqeya Yves Saint Laurent rêberiya afirîner a mala modayê girt û mîrata Dior berdewam kir. Dior di cîhana modayê de mîrasek girîng hişt ku heya roja îro berdewam dike. Mala Dior di binê derhênerên cihêreng ên afirîner ên wekî [[John Galliano]] û [[Maria Grazia Chiuri]] de di rêza pêşîn a modaya [[Haute Couture]] de ma. Îro Dior yek ji mezintirîn afirînerên modayê yên [[sedsala 20an]] tê hesibandin û ne tenê moda, lê di heman demê de bandor li [[civak]]ê û rola jinan di cîhana modayê de jî kir. Wî konsepta "mala modayê" ava kir ku tê de sêwirandin, [[reklam]], parfûm û aksesûar nasnameyek yekgirtî ya marqeyê pêk tîne. Tevî mirina wî ya bêwext, mîrateya Dior hê jî dijî û wekî sembola luks, zerafet û nûbûnê dimîne. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1905]] [[Kategorî:Mirin 1957]] oeiztzi0kv1d1uqh3lzjdl769m5o13h 0 285446 1877451 1876728 2024-11-27T02:24:39Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877451 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Gucci''' an '''Guccio Gucci S.p.A.''',<ref>{{Jêder-malper |url=https://italianbusinessregister.it/en-US/web/guest/search-results |sernav=Research {{!}} Italian Business Register |malper=italianbusinessregister |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en-US}}</ref> malek [[modeya luks]] a [[îtalyan]]î ye ku li [[Firenze]], [[Îtalya]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kering.com/en/group |sernav=Group {{!}} Kering |malper=web.archive.org |tarîx=2013-04-24 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2013-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130424035247/http://www.kering.com/en/group |url-status=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.businessoffashion.com/2013/04/why-did-ppr-change-its-name-to-kering.html |sernav=Why Did PPR Change Its Name to Kering? - BoF - The Business of Fashion |malper=web.archive.org |tarîx=2013-07-19 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2013-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719223600/http://www.businessoffashion.com/2013/04/why-did-ppr-change-its-name-to-kering.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.guccigroup.com/documents/2010/Press%20Release%20_Announcement%20AMcQ%20and%20Gucci%20Group%2027%2005%2010%20ENG%20FINAL.pdf |sernav=Wayback Machine |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2011-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110205093156/http://www.guccigroup.com/documents/2010/Press%20Release%20_Announcement%20AMcQ%20and%20Gucci%20Group%2027%2005%2010%20ENG%20FINAL.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> Rêzên hilberên wê [[Çenteya destan|çenteyên destan]], [[kinc]]ên amade, [[pêlav]], [[aksesûar]], û [[xemilandina malê]] hene; û ew bi navê ''Gucci Beauty'' lîsansa nav û marqeya xwe dide [[Coty]] ji bo [[parfûm]] û [[kozmetîk]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voguebusiness.com/beauty/turning-around-coty-why-existing-brands-not-manda-is-the-ambition |sernav=Turning around Coty: Why existing brands, not M&A, is the ambition {{!}} Vogue Business |malper=web.archive.org |tarîx=2023-01-07 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |archive-date=2023-01-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230107000827/https://www.voguebusiness.com/beauty/turning-around-coty-why-existing-brands-not-manda-is-the-ambition |url-status=bot: unknown }}</ref> Gucci di sala [[1921]]ê de ji hêla [[Guccio Gucci]] ([[1881]]–[[1953]]) ve li Firenze, [[Toskana]] hate damezrandin. Di bin rêberiya [[Aldo Gucci]] (kurê Guccio), Gucci bû [[marqe]]yek navdar a [[cîhan]]ê, [[îkon]]ek [[serdem]]a [[dolce vita]] ya îtalî. Piştî nakokiyên malbatî di [[salên 1980î]] de, malbata Gucci di sala [[1993]]ê de bi tevahî ji pargîdaniyê hate derxistin. Piştî vê krîzê, marqe ji nû ve hat vejandin û di sala [[1999]]ê de Gucci bû şaxek [[Pargîdanî|pargîdaniya]] [[Fransa|fransî]] [[PPR]], ku paşê navê xwe kir [[Kering]]. Di sala 2023ê de, Gucci 538 [[firotgeh]]an bi 20,711 karmendan xebitand, û 9,9 mîlyar € di firotanê de çêkir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240208-gucci-owner-kering-profits-slump-in-trying-year |sernav=Gucci owner Kering profits slump in 'trying year' |malper=France 24 |tarîx=2024-02-08 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en}}</ref> [[Stefano Cantino]] ji [[Çiriya pêşîn|cotmeha]] [[2024]]ê vir ve [[CEO]]yê Gucci ye,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voguebusiness.com/story/companies/gucci-taps-stefano-cantino-as-ceo |sernav=Gucci names Stefano Cantino as CEO |malper=Vogue Business |tarîx=2024-10-08 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en-US |paşnav=Guilbault |pêşnav=Laure}}</ref> û ji [[Kanûna paşîn|Çileyê]] [[2023]]ê vir ve derhênerê afirîner [[Sabato De Sarno]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://fashionunited.fr/actualite/mode/gucci-devoile-sa-premiere-collection-masculine-signee-sabato-de-sarno/2024011233967 |sernav=Gucci dévoile sa première collection masculine signée Sabato De Sarno |malper=FashionUnited |tarîx=2024-01-12 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=fr |paşnav=AFP}}</ref> == Dîroka Gucci == Gucci di sala 1921 de ji hêla Guccio Gucci ve li Firenze, Îtalyayê hate damezrandin. Pargîdanî di destpêkê de wekî firotgehek kelûpelên çerm dest pê kir ku ji çîna jorîn çente, valîz û aksesûarên bi kalîte pêşkêş dikir. Fikra Guccio bû ku hilberên xweşik û bi destan bi bîhnfirehiya îtalî biafirîne. Pargîdanî zû serketî bû, di [[salên 1930î]] de li [[Mîlano]] û [[Roma]]yê firotgehên xwe vekir û ji bo luks û kalîteyê bû bi navûdeng. Di dema [[Şerê Cîhanî yê Duyem|Şerê Cîhanê yê Duyem]] de, marqe ji kêmbûna materyalan êş kişand, lê ev bû sedema nûbûnek: Gucci di salên şer de ji bo hilberên xwe gomek û materyalên din ên alternatîf bikar anî. Di [[salên 1950î]] de, Gucci dest bi berfirehkirina [[navneteweyî]] kir û yekem firotgehên xwe li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] vekir. Marqe bi taybetî li DYAyê, nemaze di nav [[Stêrk (mirov)|stêrkên]] [[Hollywood]]ê de ku hilberên Gucci li xwe dikirin, bû [[sembol]]ek [[statû]]yê. Di [[salên 1960î]] de, Gucci [[Kember (cil)|kembera]] xwe ya navdar "[[Double G]]" derxist, ku zû bû nîşanek bazirganî ya marqeyê. Pargîdanî xwe wekî hevwateya [[luks]] û [[zerafet]]ê destnîşan kir. Lê [[salên 1970î]] û [[Salên 1980î|1980î]] bi nakokiyên navxweyî re derbas bûn, ji ber ku malbata Gucci ji hev ket û birêvebirina pargîdaniyê dijwartir bû. Neviyên Guccio, nemaze Aldo Gucci, rêvebirina pargîdaniyê domandin, lê marqe bala xwe û kalîteyê winda kir. Di [[salên 1990î]] de, Gucci ket nav [[krîz]]ê. Zêdebûna bazirganiya navê Gucci zirar da wêneya luks a marqeyê. Di sala [[1994]]ê de, [[Sêwirîner|sêwiranerê]] ciwan [[Tom Ford]] wekî derhênerê afirîner hate hilbijartin. Ford bi ji nû ve şîrovekirina modeya Gucci, pargîdaniyê şoreş kir û rûyek seksi, giranbiha û nûjen da marqeyê. Di bin serokatiya Ford de, Gucci mezinbûnek nû dît û bû yek ji markayên herî lêgerîn ên salên 1990î. Di sala [[1999]]ê de, Gucci bi koma luks a fransî [[Pinault-Printemps-Redoute (PPR)]] re bû yek, ku paşê navê xwe wek [[Kering]] guhart. Gucci marqeya herî girîng a komê ma. Di sala [[2004]]ê de, Tom Ford ji pargîdaniyê derket û sêwirînera îtalî [[Frida Giannini]] li şûna wî hat. Giannini riya serketinê domand û [[îkon]]ên din ên wekî "[[Gucci Bamboo Bag]]" hilberandin. Lêbelê, marqe di [[salên 2010î]] de krîzek nû derbas kir, ji ber ku bazara luksê guherî û Gucci nikarîbû gazî ciwanan bike. Di sala 2015ê de, sêwirîner [[Alessandro Michele]] rêberiya afirîner a Gucci girt. Michele di sêwirana Gucci de guhertinek radîkal anî, bi tevlêkirina [[vintage]], [[Eksantrîzm|eksantrîk]] û herikîna [[Zayenda biyolojîk|zayendî]] di berhevokên xwe de. Vê yekê bi taybetî bang li nifşên ciwan kir û alîkariya Gucci kir ku xwe wekî yek ji nûjentirîn malên modeyê li cîhanê destnîşan bike. Di bin serokatiya Michele de, Gucci ji marqeyek lûksê ya [[Muhafizekarî|muhafezekar]] veguherî etîketek [[avant-garde]] ya afirîner, û her tim bi daxuyaniyên yekta û çandî dihat derket holê. Gucci di heman demê de dest pê kir ku bêtir balê bikişîne ser [[domdarî]] û berpirsiyariya [[civak]]î. Ev yek marqeyê di nav xerîdarên hişmendiya jîngehê de populer kir. Di sala [[2021]]ê de, Gucci 100 saliya xwe bi berhevokek balkêş pîroz kir, ku [[dîrok]]a malê bi şîroveyek nûjen re li hev kir. Di salên dawî de, Gucci bi hevkariyên cûrbecûr û kampanyayên nûjen re berferehkirina wêneya marqeya xweya luks berdewam kir. Gucci hê jî yek ji wan malên modayê yên herî naskirî yên cîhanê ye, û hem di cîhana modeya bilind û hem jî di [[Çanda populer|çanda pop]] de xwedî bandorek mezin e. Şirket bi hilberên xwe yên berbiçav ên wekî çente, pêlav, cil û berg û aksesûar tê zanîn. Îro, Gucci yek ji markayên luks ên herî bi qîmet ê cîhanê dimîne, û hem ji ber mîrateya xwe û hem jî ji ber kapasîteya xwe ya nûbûnê tê pîroz kirin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} l0dvaa774nqliare8px6nypo4w24vka 1877452 1877451 2024-11-27T03:12:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877452 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Gucci''' an '''Guccio Gucci S.p.A.''',<ref>{{Jêder-malper |url=https://italianbusinessregister.it/en-US/web/guest/search-results |sernav=Research {{!}} Italian Business Register |malper=italianbusinessregister |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en-US }}</ref> malek [[modeya luks]] a [[îtalyan]]î ye ku li [[Firenze]], [[Îtalya]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kering.com/en/group |sernav=Group {{!}} Kering |malper=web.archive.org |tarîx=2013-04-24 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2013-04-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130424035247/http://www.kering.com/en/group |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.businessoffashion.com/2013/04/why-did-ppr-change-its-name-to-kering.html |sernav=Why Did PPR Change Its Name to Kering? - BoF - The Business of Fashion |malper=web.archive.org |tarîx=2013-07-19 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2013-07-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130719223600/http://www.businessoffashion.com/2013/04/why-did-ppr-change-its-name-to-kering.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.guccigroup.com/documents/2010/Press%20Release%20_Announcement%20AMcQ%20and%20Gucci%20Group%2027%2005%2010%20ENG%20FINAL.pdf |sernav=Wayback Machine |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2011-02-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110205093156/http://www.guccigroup.com/documents/2010/Press%20Release%20_Announcement%20AMcQ%20and%20Gucci%20Group%2027%2005%2010%20ENG%20FINAL.pdf |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Rêzên hilberên wê [[Çenteya destan|çenteyên destan]], [[kinc]]ên amade, [[pêlav]], [[aksesûar]], û [[xemilandina malê]] hene; û ew bi navê ''Gucci Beauty'' lîsansa nav û marqeya xwe dide [[Coty]] ji bo [[parfûm]] û [[kozmetîk]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voguebusiness.com/beauty/turning-around-coty-why-existing-brands-not-manda-is-the-ambition |sernav=Turning around Coty: Why existing brands, not M&A, is the ambition {{!}} Vogue Business |malper=web.archive.org |tarîx=2023-01-07 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |roja-arşîvê=2023-01-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230107000827/https://www.voguebusiness.com/beauty/turning-around-coty-why-existing-brands-not-manda-is-the-ambition |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Gucci di sala [[1921]]ê de ji hêla [[Guccio Gucci]] ([[1881]]–[[1953]]) ve li Firenze, [[Toskana]] hate damezrandin. Di bin rêberiya [[Aldo Gucci]] (kurê Guccio), Gucci bû [[marqe]]yek navdar a [[cîhan]]ê, [[îkon]]ek [[serdem]]a [[dolce vita]] ya îtalî. Piştî nakokiyên malbatî di [[salên 1980î]] de, malbata Gucci di sala [[1993]]ê de bi tevahî ji pargîdaniyê hate derxistin. Piştî vê krîzê, marqe ji nû ve hat vejandin û di sala [[1999]]ê de Gucci bû şaxek [[Pargîdanî|pargîdaniya]] [[Fransa|fransî]] [[PPR]], ku paşê navê xwe kir [[Kering]]. Di sala 2023ê de, Gucci 538 [[firotgeh]]an bi 20,711 karmendan xebitand, û 9,9 mîlyar € di firotanê de çêkir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240208-gucci-owner-kering-profits-slump-in-trying-year |sernav=Gucci owner Kering profits slump in 'trying year' |malper=France 24 |tarîx=2024-02-08 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en }}</ref> [[Stefano Cantino]] ji [[Çiriya pêşîn|cotmeha]] [[2024]]ê vir ve [[CEO]]yê Gucci ye,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voguebusiness.com/story/companies/gucci-taps-stefano-cantino-as-ceo |sernav=Gucci names Stefano Cantino as CEO |malper=Vogue Business |tarîx=2024-10-08 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=en-US |paşnav=Guilbault |pêşnav=Laure }}</ref> û ji [[Kanûna paşîn|Çileyê]] [[2023]]ê vir ve derhênerê afirîner [[Sabato De Sarno]] ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://fashionunited.fr/actualite/mode/gucci-devoile-sa-premiere-collection-masculine-signee-sabato-de-sarno/2024011233967 |sernav=Gucci dévoile sa première collection masculine signée Sabato De Sarno |malper=FashionUnited |tarîx=2024-01-12 |roja-gihiştinê=2024-11-24 |ziman=fr |paşnav=AFP }}</ref> == Dîroka Gucci == Gucci di sala 1921 de ji hêla Guccio Gucci ve li Firenze, Îtalyayê hate damezrandin. Pargîdanî di destpêkê de wekî firotgehek kelûpelên çerm dest pê kir ku ji çîna jorîn çente, valîz û aksesûarên bi kalîte pêşkêş dikir. Fikra Guccio bû ku hilberên xweşik û bi destan bi bîhnfirehiya îtalî biafirîne. Pargîdanî zû serketî bû, di [[salên 1930î]] de li [[Mîlano]] û [[Roma]]yê firotgehên xwe vekir û ji bo luks û kalîteyê bû bi navûdeng. Di dema [[Şerê Cîhanî yê Duyem|Şerê Cîhanê yê Duyem]] de, marqe ji kêmbûna materyalan êş kişand, lê ev bû sedema nûbûnek: Gucci di salên şer de ji bo hilberên xwe gomek û materyalên din ên alternatîf bikar anî. Di [[salên 1950î]] de, Gucci dest bi berfirehkirina [[navneteweyî]] kir û yekem firotgehên xwe li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] vekir. Marqe bi taybetî li DYAyê, nemaze di nav [[Stêrk (mirov)|stêrkên]] [[Hollywood]]ê de ku hilberên Gucci li xwe dikirin, bû [[sembol]]ek [[statû]]yê. Di [[salên 1960î]] de, Gucci [[Kember (cil)|kembera]] xwe ya navdar "[[Double G]]" derxist, ku zû bû nîşanek bazirganî ya marqeyê. Pargîdanî xwe wekî hevwateya [[luks]] û [[zerafet]]ê destnîşan kir. Lê [[salên 1970î]] û [[Salên 1980î|1980î]] bi nakokiyên navxweyî re derbas bûn, ji ber ku malbata Gucci ji hev ket û birêvebirina pargîdaniyê dijwartir bû. Neviyên Guccio, nemaze Aldo Gucci, rêvebirina pargîdaniyê domandin, lê marqe bala xwe û kalîteyê winda kir. Di [[salên 1990î]] de, Gucci ket nav [[krîz]]ê. Zêdebûna bazirganiya navê Gucci zirar da wêneya luks a marqeyê. Di sala [[1994]]ê de, [[Sêwirîner|sêwiranerê]] ciwan [[Tom Ford]] wekî derhênerê afirîner hate hilbijartin. Ford bi ji nû ve şîrovekirina modeya Gucci, pargîdaniyê şoreş kir û rûyek seksi, giranbiha û nûjen da marqeyê. Di bin serokatiya Ford de, Gucci mezinbûnek nû dît û bû yek ji markayên herî lêgerîn ên salên 1990î. Di sala [[1999]]ê de, Gucci bi koma luks a fransî [[Pinault-Printemps-Redoute (PPR)]] re bû yek, ku paşê navê xwe wek [[Kering]] guhart. Gucci marqeya herî girîng a komê ma. Di sala [[2004]]ê de, Tom Ford ji pargîdaniyê derket û sêwirînera îtalî [[Frida Giannini]] li şûna wî hat. Giannini riya serketinê domand û [[îkon]]ên din ên wekî "[[Gucci Bamboo Bag]]" hilberandin. Lêbelê, marqe di [[salên 2010î]] de krîzek nû derbas kir, ji ber ku bazara luksê guherî û Gucci nikarîbû gazî ciwanan bike. Di sala 2015ê de, sêwirîner [[Alessandro Michele]] rêberiya afirîner a Gucci girt. Michele di sêwirana Gucci de guhertinek radîkal anî, bi tevlêkirina [[vintage]], [[Eksantrîzm|eksantrîk]] û herikîna [[Zayenda biyolojîk|zayendî]] di berhevokên xwe de. Vê yekê bi taybetî bang li nifşên ciwan kir û alîkariya Gucci kir ku xwe wekî yek ji nûjentirîn malên modeyê li cîhanê destnîşan bike. Di bin serokatiya Michele de, Gucci ji marqeyek lûksê ya [[Muhafizekarî|muhafezekar]] veguherî etîketek [[avant-garde]] ya afirîner, û her tim bi daxuyaniyên yekta û çandî dihat derket holê. Gucci di heman demê de dest pê kir ku bêtir balê bikişîne ser [[domdarî]] û berpirsiyariya [[civak]]î. Ev yek marqeyê di nav xerîdarên hişmendiya jîngehê de populer kir. Di sala [[2021]]ê de, Gucci 100 saliya xwe bi berhevokek balkêş pîroz kir, ku [[dîrok]]a malê bi şîroveyek nûjen re li hev kir. Di salên dawî de, Gucci bi hevkariyên cûrbecûr û kampanyayên nûjen re berferehkirina wêneya marqeya xweya luks berdewam kir. Gucci hê jî yek ji wan malên modayê yên herî naskirî yên cîhanê ye, û hem di cîhana modeya bilind û hem jî di [[Çanda populer|çanda pop]] de xwedî bandorek mezin e. Şirket bi hilberên xwe yên berbiçav ên wekî çente, pêlav, cil û berg û aksesûar tê zanîn. Îro, Gucci yek ji markayên luks ên herî bi qîmet ê cîhanê dimîne, û hem ji ber mîrateya xwe û hem jî ji ber kapasîteya xwe ya nûbûnê tê pîroz kirin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} cc85i3s1byg1u8im8gh20shx9cxxurf 0 285531 1877352 1877333 2024-11-26T12:48:19Z MikaelF 935 MikaelFî/ê navê [[Parêzgeha Antwerpens]] weke [[Parêzgeha Antwerpenê]] guhart 1877333 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpens''' yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flanders]] û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandersaya Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerp xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} q6zn25oo9rwbbnusxolmc218uu7z7fp 1877354 1877352 2024-11-26T12:51:38Z MikaelF 935 1877354 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' an jî '''Anvers''' yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flandre]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} 6ua7ur49sdlnc07qzrg260maouhjzfl 1877355 1877354 2024-11-26T12:52:20Z MikaelF 935 MikaelFî/ê navê [[Parêzgeha Antwerpenê]] weke [[Antwerpen (parêzgeh)]] guhart 1877354 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' an jî '''Anvers''' yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flandre]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} 6ua7ur49sdlnc07qzrg260maouhjzfl 1877359 1877355 2024-11-26T12:53:14Z MikaelF 935 1877359 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' an jî '''Anvers''' yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flandre]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandreya Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} h24m5y36q2hzu6xvnfaledzptjhsn9c 1877360 1877359 2024-11-26T12:59:42Z MikaelF 935 1877360 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' ({{IPA-nl|ˈɑntʋɛrpə(n)}}) an jî '''Anvers''' ({{IPA-fr|ɑ̃vɛʁs}}) yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flandre]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandreya Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} cnod51kkniwln5ofa10318h5l42bnkz 1877361 1877360 2024-11-26T13:01:37Z MikaelF 935 1877361 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' ({{IPA-nl|ˈɑntʋɛrpə(n)}}) an jî '''Anvers''' ({{IPA-fr|ɑ̃vɛʁs}}) yek ji pênc parêzgehên herêma [[Belçîka]] ya [[Flander]]ê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} nxgf7mpawjd705234pmlm70ptebo56e 1877362 1877361 2024-11-26T13:14:34Z MikaelF 935 1877362 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' ({{IPA-nl|ˈɑntʋɛrpə(n)}}) an jî '''Anvers''' ({{IPA-fr|ɑ̃vɛʁs}}) yek ji pênc parêzgehên herêma [[Flander]]a [[Belçîka]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} tl8cb8a2kfa5q1jfolyqiqiixh0tzj3 1877363 1877362 2024-11-26T13:18:54Z MikaelF 935 1877363 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' ({{IPA-nl|ˈɑntʋɛrpə(n)}}) an jî '''Anvers''' ({{IPA-fr|ɑ̃vɛʁs}}) yek ji pênc parêzgehên herêma [[Flander]]a [[Belçîka]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{şitil}} [[Kategorî:Parêzgehên Belçîkayê]] [[KategorÎ:Parêzgehên Flanderê]] or9ayo79hp3jas444mvkqn45cnz4e2a 1877366 1877363 2024-11-26T14:32:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (+Kategoriya sereke.) 1877366 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Antwerpen''' ({{IPA-nl|ˈɑntʋɛrpə(n)}}) an jî '''Anvers''' ({{IPA-fr|ɑ̃vɛʁs}}) yek ji pênc parêzgehên herêma [[Flander]]a [[Belçîka]]yê û parêzgeha herî qelebalix a Belçîkayê ye. Ew li [[rojhilat]]ê bi parêzgehên [[Limburg (parêzgeh)|Limburgê]], li [[başûr]] [[Brabant Flaman (parêzgeh)|Brabant Flaman]] û li [[rojava]] [[Flandera Rojhilat]] sînordar e. Li [[bakur]], Antwerpen xwe digihîne [[parêzgeh]]a [[Holenda|holendî]] ya [[Noord-Brabant]]. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{şitil}} [[Kategorî:Parêzgehên Belçîkayê]] [[Kategorî:Parêzgehên Flanderê]] phbl3nblq2yg5r8s5yucvd7sge64ues 0 285533 1877346 1877345 2024-11-26T12:12:36Z MikaelF 935 1877346 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Kristallnacht''' ({{IPA-de|kʁɪsˈtalnaχt}}), '''Reichskristallnacht''' an jî '''komkujiyên Mijdarê yên 1938ê''', tedbîrên [[tundraw]] û [[Nîjadperestî|nijadperest]] li dijî [[Cihûtî|cihûyên]] [[Almanyaya Nazî]] bûn, ku ji hêla rejîma [[Nasyonalsosyalîzm|nasyonalsosyalîst]] ve hatin organîze kirin û rêvebirin. Di navbera 7 û 13 [[Çiriya paşîn|mijdarê]] [[1938]]ê de, bi sedan cihû li seranserê ''Reichê'' hatin kuştin û herî kêm 300 kesan dawî dane jiyana xwe. Nêzîkî 1,400 [[hewra]], odeyên [[nimêj]]ê û odeyên din ên civînê yên cihûyan, û her weha bi hezaran [[dikan]], [[mal]] û [[goristan]]ên cihûyan hatin hilweşandin. Ji 10ê mijdarê pê ve gelê cihû sirgûnî [[kampên komkirinê]] hatin kirin. Herî kêm 30 hezar kes hatin [[binçavkirin]], bi sedan kes ji ber şert û mercên qirker ên [[girtîgeh]]ê mirin an jî bi [[cezayê mirinê]] hatin îdamkirin. Komkujî destpêka derbasbûnê ye ji cihêkarîya li dijî [[Cihûyên Almanyayê|cihûyên alman]] ji sala [[1933]]ê de ber bi [[koçberkirin]] û [[Zordestî|zordestiya]] wan a sîstematîk ve. Bûyer wekî gavek ber bi [[Holokost]]ê ve tê dîtin ku sê sal şûnda dest pê kiribû, ku tinekirina hemî jiyana cihûyan li [[Ewropa]]yê kiribû armanc. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Antîsemîtîzm]] [[Kategorî:Berhemên hunerê yên xirabkirî]] [[Kategorî:Dîroka Almanyayê]] [[Kategorî:Holokost| ]] [[Kategorî:Komkujî]] [[Kategorî:Nazî]] [[Kategorî:Nîjadkujî]] [[Kategorî:1930î li Ewropayê]] [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] [[Kategorî:1938 li Awistiryayê]] 2x4w55girz1m3rs1ck4og9msgqm60ml 1877347 1877346 2024-11-26T12:26:04Z MikaelF 935 1877347 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Kristallnacht''' ({{IPA-de|kʁɪsˈtalnaχt}}), anku '''Şeva Camên Şikestî''', yan '''Komkujiyên Mijdarê yên 1938ê''', yan jî '''Pogromên Sala 1938an''', tedbîrên [[tundraw]] û [[Nîjadperestî|nijadperest]] li dijî [[Cihûtî|cihûyên]] [[Almanyaya Nazî]] bûn, ku ji hêla rejîma [[Nasyonalsosyalîzm|nasyonalsosyalîst]] ve hatin organîze kirin û rêvebirin. Di navbera 7 û 13 [[Çiriya paşîn|mijdarê]] [[1938]]ê de, bi sedan cihû li seranserê ''Reichê'' hatin kuştin û herî kêm 300 kesan dawî dane jiyana xwe. Nêzîkî 1.400 [[hewra]], odeyên [[nimêj]]ê û odeyên din ên civînê yên cihûyan û her weha bi hezaran [[dikan]], [[mal]] û [[goristan]]ên cihûyan hatin hilweşandin. Ji 10ê mijdarê pê ve gelê cihû sirgûnî [[kampên komkirinê]] hatin kirin. Herî kêm 30 hezar kes hatin [[binçavkirin]], bi sedan kes ji ber şert û mercên qirker ên [[girtîgeh]]ê mirin an jî bi [[cezayê mirinê]] hatin îdamkirin. Komkujî destpêka derbasbûnê ye ji cihêkarîya li dijî [[Cihûyên Almanyayê|cihûyên alman]] ji sala [[1933]]ê de ber bi [[koçberkirin]] û [[Zordestî|zordestiya]] wan a sîstematîk ve. Bûyer wekî gavek ber bi [[Holokost]]ê ve tê dîtin ku sê sal şûnda dest pê kiribû, ku tinekirina hemî jiyana cihûyan li [[Ewropa]]yê kiribû armanc. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Antîsemîtîzm]] [[Kategorî:Berhemên hunerê yên xirabkirî]] [[Kategorî:Dîroka Almanyayê]] [[Kategorî:Holokost| ]] [[Kategorî:Komkujî]] [[Kategorî:Nazî]] [[Kategorî:Nîjadkujî]] [[Kategorî:1930î li Ewropayê]] [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] [[Kategorî:1938 li Awistiryayê]] 29qv9rkxwldb86djzbgqr8k0vggn5uv 1877348 1877347 2024-11-26T12:30:00Z MikaelF 935 1877348 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Kristallnacht''' ({{IPA-de|kʁɪsˈtalnaχt}}), anku '''Şeva Camên Şikestî''', yan '''Komkujiyên Mijdara 1938ê''', yan jî '''Pogromên Sala 1938an''', tedbîrên [[tundraw]] û [[Nîjadperestî|nijadperest]] li dijî [[Cihûtî|cihûyên]] [[Almanyaya Nazî]] bûn, ku ji hêla rejîma [[Nasyonalsosyalîzm|nasyonalsosyalîst]] ve hatin organîze kirin û rêvebirin. Di navbera 7 û 13 [[Çiriya paşîn|mijdarê]] [[1938]]ê de, bi sedan cihû li seranserê ''Reichê'' hatin kuştin û herî kêm 300 kesan dawî dane jiyana xwe. Nêzîkî 1.400 [[hewra]], odeyên [[nimêj]]ê û odeyên din ên civînê yên cihûyan û her weha bi hezaran [[dikan]], [[mal]] û [[goristan]]ên cihûyan hatin hilweşandin. Ji 10ê mijdarê pê ve gelê cihû sirgûnî [[kampên komkirinê]] hatin kirin. Herî kêm 30 hezar kes hatin [[binçavkirin]], bi sedan kes ji ber şert û mercên qirker ên [[girtîgeh]]ê mirin an jî bi [[cezayê mirinê]] hatin îdamkirin. Komkujî destpêka derbasbûnê ye ji cihêkarîya li dijî [[Cihûyên Almanyayê|cihûyên alman]] ji sala [[1933]]ê de ber bi [[koçberkirin]] û [[Zordestî|zordestiya]] wan a sîstematîk ve. Bûyer wekî gavek ber bi [[Holokost]]ê ve tê dîtin ku sê sal şûnda dest pê kiribû, ku tinekirina hemî jiyana cihûyan li [[Ewropa]]yê kiribû armanc. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Antîsemîtîzm]] [[Kategorî:Berhemên hunerê yên xirabkirî]] [[Kategorî:Dîroka Almanyayê]] [[Kategorî:Holokost| ]] [[Kategorî:Komkujî]] [[Kategorî:Nazî]] [[Kategorî:Nîjadkujî]] [[Kategorî:1930î li Ewropayê]] [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] [[Kategorî:1938 li Awistiryayê]] mbzb6l2iuiexijs379g0ib7jkz2v8gr 1877349 1877348 2024-11-26T12:30:56Z MikaelF 935 1877349 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Kristallnacht''' ({{IPA-de|kʁɪsˈtalnaχt}}), anku '''Şeva Camên Şikestî''', yan '''Komkujiyên Mijdara 1938ê''', yan jî '''Pogromên 1938an''', tedbîrên [[tundraw]] û [[Nîjadperestî|nijadperest]] li dijî [[Cihûtî|cihûyên]] [[Almanyaya Nazî]] bûn, ku ji hêla rejîma [[Nasyonalsosyalîzm|nasyonalsosyalîst]] ve hatin organîze kirin û rêvebirin. Di navbera 7 û 13 [[Çiriya paşîn|mijdarê]] [[1938]]ê de, bi sedan cihû li seranserê ''Reichê'' hatin kuştin û herî kêm 300 kesan dawî dane jiyana xwe. Nêzîkî 1.400 [[hewra]], odeyên [[nimêj]]ê û odeyên din ên civînê yên cihûyan û her weha bi hezaran [[dikan]], [[mal]] û [[goristan]]ên cihûyan hatin hilweşandin. Ji 10ê mijdarê pê ve gelê cihû sirgûnî [[kampên komkirinê]] hatin kirin. Herî kêm 30 hezar kes hatin [[binçavkirin]], bi sedan kes ji ber şert û mercên qirker ên [[girtîgeh]]ê mirin an jî bi [[cezayê mirinê]] hatin îdamkirin. Komkujî destpêka derbasbûnê ye ji cihêkarîya li dijî [[Cihûyên Almanyayê|cihûyên alman]] ji sala [[1933]]ê de ber bi [[koçberkirin]] û [[Zordestî|zordestiya]] wan a sîstematîk ve. Bûyer wekî gavek ber bi [[Holokost]]ê ve tê dîtin ku sê sal şûnda dest pê kiribû, ku tinekirina hemî jiyana cihûyan li [[Ewropa]]yê kiribû armanc. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Antîsemîtîzm]] [[Kategorî:Berhemên hunerê yên xirabkirî]] [[Kategorî:Dîroka Almanyayê]] [[Kategorî:Holokost| ]] [[Kategorî:Komkujî]] [[Kategorî:Nazî]] [[Kategorî:Nîjadkujî]] [[Kategorî:1930î li Ewropayê]] [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] [[Kategorî:1938 li Awistiryayê]] q2zndbpacu587eqhbzdx92io7kkthkt 1877350 1877349 2024-11-26T12:33:12Z MikaelF 935 1877350 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Kristallnacht''' ({{IPA-de|kʁɪsˈtalnaχt}}), anku '''Şeva Camên Şikestî''', yan '''Komkujiyên Mijdara 1938ê''', yan jî '''Pogromên Çiriya Paşîn''', tedbîrên [[tundraw]] û [[Nîjadperestî|nijadperest]] li dijî [[Cihûtî|cihûyên]] [[Almanyaya Nazî]] bûn, ku ji hêla rejîma [[Nasyonalsosyalîzm|nasyonalsosyalîst]] ve hatin organîze kirin û rêvebirin. Di navbera 7 û 13 [[Çiriya paşîn|mijdarê]] [[1938]]ê de, bi sedan cihû li seranserê ''Reichê'' hatin kuştin û herî kêm 300 kesan dawî dane jiyana xwe. Nêzîkî 1.400 [[hewra]], odeyên [[nimêj]]ê û odeyên din ên civînê yên cihûyan û her weha bi hezaran [[dikan]], [[mal]] û [[goristan]]ên cihûyan hatin hilweşandin. Ji 10ê mijdarê pê ve gelê cihû sirgûnî [[kampên komkirinê]] hatin kirin. Herî kêm 30 hezar kes hatin [[binçavkirin]], bi sedan kes ji ber şert û mercên qirker ên [[girtîgeh]]ê mirin an jî bi [[cezayê mirinê]] hatin îdamkirin. Komkujî destpêka derbasbûnê ye ji cihêkarîya li dijî [[Cihûyên Almanyayê|cihûyên alman]] ji sala [[1933]]ê de ber bi [[koçberkirin]] û [[Zordestî|zordestiya]] wan a sîstematîk ve. Bûyer wekî gavek ber bi [[Holokost]]ê ve tê dîtin ku sê sal şûnda dest pê kiribû, ku tinekirina hemî jiyana cihûyan li [[Ewropa]]yê kiribû armanc. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Antîsemîtîzm]] [[Kategorî:Berhemên hunerê yên xirabkirî]] [[Kategorî:Dîroka Almanyayê]] [[Kategorî:Holokost| ]] [[Kategorî:Komkujî]] [[Kategorî:Nazî]] [[Kategorî:Nîjadkujî]] [[Kategorî:1930î li Ewropayê]] [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] [[Kategorî:1938 li Awistiryayê]] eljq223j2gnroa2x2w2say1108i0man 14 285536 1877358 1877343 2024-11-26T12:53:06Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1877358 wikitext text/x-wiki {{Otokat}} [[Kategorî:1938 li Almanyayê]] t6rbkn9kf9jk61qkfkcchnk2gtr0fdq 0 285538 1877353 2024-11-26T12:48:19Z MikaelF 935 MikaelFî/ê navê [[Parêzgeha Antwerpens]] weke [[Parêzgeha Antwerpenê]] guhart 1877353 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Parêzgeha Antwerpenê]] hmtso8gi2tq48paatosp8zslysenmp2 0 285539 1877356 2024-11-26T12:52:20Z MikaelF 935 MikaelFî/ê navê [[Parêzgeha Antwerpenê]] weke [[Antwerpen (parêzgeh)]] guhart 1877356 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Antwerpen (parêzgeh)]] ggv037rhm56h8z18vjt5aqldt6azjq2 14 285540 1877357 2024-11-26T12:52:56Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/category creator.py|Bot]]: Wekheva [[en:Category:1930s in Austria]] hat çêkirin 1877357 wikitext text/x-wiki {{Otokat}} k9w34ebspiolaytmq1bieg2sr28hxep 0 285541 1877369 2024-11-26T15:04:20Z Alpine liver 75389 Alpine liverî/ê navê [[Selîm Sadak]] weke [[Selim Sadak]] guhart: Misspelled title 1877369 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Selim Sadak]] 1payl3zag4mea2jwb1xkz3v904hyx25 1 285542 1877371 2024-11-26T15:04:20Z Alpine liver 75389 Alpine liverî/ê navê [[Gotûbêj:Selîm Sadak]] weke [[Gotûbêj:Selim Sadak]] guhart: Misspelled title 1877371 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Gotûbêj:Selim Sadak]] sro15nnmp9y802eax99492f5ol11cal 14 285543 1877418 2024-11-26T17:53:06Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/category creator.py|Bot]]: Wekheva [[en:Category:1968 establishments in Lithuania]] hat çêkirin 1877418 wikitext text/x-wiki {{Otokat}} k9w34ebspiolaytmq1bieg2sr28hxep 14 285544 1877423 2024-11-26T18:52:42Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/category creator.py|Bot]]: Wekheva [[en:Category:1968 in Lithuania]] hat çêkirin 1877423 wikitext text/x-wiki {{Otokat}} k9w34ebspiolaytmq1bieg2sr28hxep 0 285545 1877424 2024-11-26T19:44:50Z Ferrus 5380 Rûpel bi "{{Agahîdanka giştî}} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854|1854ê]] de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gih..." hat çêkirin 1877424 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854|1854ê]] de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[Monogram|Monograma]] LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên rojê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[Bûtîk|bûtîkên]] serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa e-bazirganiya malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Louis Vuitton di [[1987|1987ê]] de bi [[Moët Hennessy]] re wek LVMH hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[Cîhan|cîhanê]] hate hilbijartin. Di sala [[2012|2012ê]] de nirxa wê 25,9 milyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Di sala [[2013|2013ê]] de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Şirket li 50 [[Welat|welatan]] bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] 0edbf07aryl99r19hdt2qevm476msai 1877425 1877424 2024-11-26T19:45:57Z Ferrus 5380 1877425 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | wêne = File:Louisvuiton-champselysees-building-paris-carbondale-02-763x1024.jpg }} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854|1854ê]] de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[Monogram|Monograma]] LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên rojê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[Bûtîk|bûtîkên]] serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa e-bazirganiya malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Louis Vuitton di [[1987|1987ê]] de bi [[Moët Hennessy]] re wek LVMH hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[Cîhan|cîhanê]] hate hilbijartin. Di sala [[2012|2012ê]] de nirxa wê 25,9 milyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Di sala [[2013|2013ê]] de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Şirket li 50 [[Welat|welatan]] bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] d7f0xuhqrw9jk7vtackuro703ma1j19 1877442 1877425 2024-11-26T21:32:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Binê standard kir, Lînk paqij kir.) 1877442 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | wêne = File:Louisvuiton-champselysees-building-paris-carbondale-02-763x1024.jpg }} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854]]ê de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[Monogram]]a LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên rojê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[bûtîk]]ên serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa e-bazirganiya malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Louis Vuitton di [[1987]]ê de bi [[Moët Hennessy]] re wek LVMH hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[cîhan]]ê hate hilbijartin. Di sala [[2012]]ê de nirxa wê 25,9 milyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Di sala [[2013]]ê de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> Şirket li 50 [[welat]]an bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] dtpcih34hgdqb6keke4ogaomzm0y9d6 1877453 1877442 2024-11-27T03:43:17Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 6 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1877453 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | wêne = File:Louisvuiton-champselysees-building-paris-carbondale-02-763x1024.jpg }} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854]]ê de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2020-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |url-status=bot: unknown }}</ref> [[Monogram]]a LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2023-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |url-status=bot: unknown }}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên rojê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[bûtîk]]ên serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa e-bazirganiya malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2011-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |url-status=bot: unknown }}</ref> Louis Vuitton di [[1987]]ê de bi [[Moët Hennessy]] re wek LVMH hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[cîhan]]ê hate hilbijartin. Di sala [[2012]]ê de nirxa wê 25,9 milyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2015-01-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |url-status=bot: unknown }}</ref> Di sala [[2013]]ê de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2021-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |url-status=bot: unknown }}</ref> Şirket li 50 [[welat]]an bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |archive-date=2020-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |url-status=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] ei4exqfy72t23pl9ad5ps6az6vy596p 1877455 1877453 2024-11-27T04:12:16Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1877455 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | wêne = File:Louisvuiton-champselysees-building-paris-carbondale-02-763x1024.jpg }} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyek modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854]]ê de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2020-12-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[Monogram]]a LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2023-04-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên rojê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[bûtîk]]ên serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa e-bazirganiya malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2011-05-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Louis Vuitton di [[1987]]ê de bi [[Moët Hennessy]] re wek LVMH hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[cîhan]]ê hate hilbijartin. Di sala [[2012]]ê de nirxa wê 25,9 milyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2015-01-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala [[2013]]ê de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2021-02-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Şirket li 50 [[welat]]an bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2020-10-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] 0t8v2iahwv69dd6tzsugswy3i6p9p3t 1877488 1877455 2024-11-27T09:16:17Z MikaelF 935 1877488 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî | wêne = File:Louisvuiton-champselysees-building-paris-carbondale-02-763x1024.jpg }} '''Louis Vuitton Malletier SAS,''' bi gelemperî wekî '''Louis Vuitton''' tê zanîn, mal û pargîdaniyeke modeya luks a [[Fransa|fransî]] ye ku di sala [[1854]]ê de ji hêla [[Louis Vuitton]] ve hate damezrandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |sernav=LOUISVUITTON.COM - Louis Vuitton Legal Notice |malper=web.archive.org |tarîx=2020-12-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2020-12-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201207175415/https://eu.louisvuitton.com/eng-e1/legal-notice |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[Monogram]]a LV ya marqeyê li ser piraniya hilberên wê xuya dike, ji çenteyên luks û aksesûarên çerm bigire heya [[cil û berg]], [[pêlav]],<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |sernav=22 Most Expensive Shoes in the World of All Time {{!}} PINKVILLA |malper=web.archive.org |tarîx=2023-04-03 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2023-04-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230403154717/https://www.pinkvilla.com/fashion/style-tips/most-expensive-shoes-in-the-world-1202094 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> [[parfûm]], [[Saet (yeke)|saet]], [[zêr]], [[Berçavkê rojê|berçavkên tavê]] û [[pirtûk]]. Louis Vuitton yek ji malên modayê yên [[navneteweyî]] yên pêşeng e. Ew hilberên xwe bi riya [[bûtîk]]ên serbixwe, li firotgehên beşên giranbiha, û bi riya beşa [[e-bazirganî|e-bazirganiya]] malpera xwe difroşe.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |sernav=Louis Vuitton: French fashion designer |malper=web.archive.org |tarîx=2011-05-01 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2011-05-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110501102919/http://www.louisvuitton.com/web/flash/index.jsp;jsessionid=AFYOJ1P4XBPV0CRBXUDVAFYKEG4RAUPU?direct2=ch_legal_notice&direct1=faq&langue=en_GB&buy=0 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Louis Vuitton di [[1987]]an de bi [[Moët Hennessy]] re wek [[LVMH]] hate yekkirin. Ji bo şeş salên li pey hev ([[2006]]–[[2012]]), Louis Vuitton wekî marqeya luks a herî bi qîmet a [[cîhan]]ê hate hilbijartin. Di sala [[2012]]an de nirxa wê 25,9 [[milyar]] [[dolar]] bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |sernav=Louis Vuitton Tops Hermes as World’s Most Valuable Luxury Brand - Bloomberg |malper=web.archive.org |tarîx=2015-01-10 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2015-01-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150110212415/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-21/louis-vuitton-tops-hermes-as-world-s-most-valuable-luxury-brand.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di sala [[2013]]ê de, nirxa marqeyê 28,4 mîlyar dolar bû û dahata wê 9,4 mîlyar dolar bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |sernav=Louis Vuitton |malper=web.archive.org |tarîx=2021-02-07 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2021-02-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210207073538/https://www.forbes.com/companies/louis-vuitton/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Şirket li 50 [[welat]]an bi zêdetirî 460 firotgehên cîhanê dixebite.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |sernav=Louis Vuitton slows expansion to protect image - The Globe and Mail |malper=web.archive.org |tarîx=2020-10-29 |roja-gihiştinê=2024-11-26 |roja-arşîvê=2020-10-29 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201029204910/https://www.theglobeandmail.com/report-on-business/international-business/european-business/louis-vuitton-slows-expansion-to-protect-image/article8069266/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Moda]] g8b6218t91l6lssaxw084puvjn3lkuq 3 285546 1877454 2024-11-27T03:55:19Z TheJoyfulTentmaker 63783 Rûpel bi "Slav!" hat çêkirin 1877454 wikitext text/x-wiki Slav! d7vowehpgsowzcvpj8jw26q1c1fhsqr 1 285547 1877462 2024-11-27T05:43:31Z Balyozxane 39702 Nirxandin (Şitil): +Kalika wîkîprojeyê ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]]) 1877462 wikitext text/x-wiki {{Kalika wîkîprojeyê |sinif=Şitil |bingehîn=erê |1= }} 8bf3l02xg2ivyb0kvbc617c43ch1f10 1 285548 1877463 2024-11-27T05:44:06Z Balyozxane 39702 Nirxandin: +Kalika wîkîprojeyê ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]]) 1877463 wikitext text/x-wiki {{Kalika wîkîprojeyê |bingehîn=erê |1= }} tct187kfuzh13lqxxcxxc63g94xwl4y 1877465 1877463 2024-11-27T05:44:18Z Balyozxane 39702 Nirxandin: Kalika wîkîprojeyê ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]]) 1877465 wikitext text/x-wiki {{Kalika wîkîprojeyê |sinif=Şitil |bingehîn=erê |1= }} 8bf3l02xg2ivyb0kvbc617c43ch1f10