Lîsteya kovar û rojnameyên kurdî

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="ku">
  <siteinfo>
    <sitename>Wîkîpediya</sitename>
    <dbname>kuwiki</dbname>
    <base>https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Medya</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Taybet</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Gotûbêj</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Bikarhêner</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Gotûbêja bikarhêner</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wîkîpediya</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Gotûbêja Wîkîpediyayê</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Wêne</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Gotûbêja wêneyî</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Gotûbêja MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Şablon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Gotûbêja şablonê</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Alîkarî</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Gotûbêja alîkariyê</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategorî</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Gotûbêja kategoriyê</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Gotûbêja portalê</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modul</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Gotûbêja modulê</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Lîsteya kovar û rojnameyên kurdî</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1516</id>
    <revision>
      <id>1877949</id>
      <parentid>1877830</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:22:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) */</comment>
      <origin>1877949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14966" sha1="f13daqn4vww9x4p6iq41sbmxcqnfjm9" xml:space="preserve">{{Agahîdanka giştî
| wêne               = Kurdistan newspaper 1898.jpg
| sernavê_wêne       = Rojnameya kurdî ya yekem &quot;Kurdistan&quot; (1898)
}}
Eve lîsteya kovar û rojnameyên kurdî li cîhanê ye.
== Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyê derketine.&lt;ref&gt;[[Malmîsanij]] &amp; [[Mahmûd Lewendî]] (1992). Li Kurdistana bakur û li Tirkiyê rojnamegeriya kurdî (1908-1992). Enqere: Öz-Ge Yayinlari.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi (kovar)|Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Rojnameya Alîkarî û Pêşketina Kurd&lt;/small&gt;
|rojname
|Stembol
|1908
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (rojname, 1908)|Kurdistan]]
|rojname
|Stembol
|1908
|1909
|
|-
|[[Amida-i Sevda (kovar)|Amida-i Sevda]]
|kovar
|Stembol
|1909
|1909
|
|-
|[[Peyman (rojname)|Peyman]]
|rojname
|Amed
|1908
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1913
|kurdî (kurmancî û soranî) û tirkî
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1914
|
|-
|[[Jîn (kovar, 1918)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|1919
|kurdî (k-s)
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1919)|Kurdistan, 1919]]
|kovar
|Stembol
|1919
|1920
|
|-
|[[Jîn (rojname)|Jîn]]
|rojname
|Stembol
|1918
|1919
|
|-
|[[Dîcle-Ferat (rojname)|Dîcle-Firat]]
|rojname
|Stembol
|1962
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Deng (kovar, 1963)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1963
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Newe (rojname)|Roja Newe]]
|rojname
|
|1963
|1963
|tirkî û [[dimilî]] (zazakî)
|-
|[[Yeni Akış (kovar)|Yeni Akış]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Herikîna Nû&lt;/small&gt;
|kovar
|Enqere
|1966
|1966
|tirkî û kurdî
|-
|[[Özgürlük Yolu (kovar)|Özgürlük Yolu]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Riya Azadiyê&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1975
|1979
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat (kovar, 1976)|Xebat]]
|kovar
|
|1976
|1977
|tirkî û kurdî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Pêşeng bo Şoreş (kovar)|Pêşeng bo Şoreş]]
|kovar
|
|1977
|1988
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Enqere
|1977
|1986
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan (kovar)|Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan]]
|kovar
|
|1978
|1987
|tirkî û kurdî
|-
|[[Devrimci Demokrat Gençlik (kovar)|Devrimci Demokrat Gençlik]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Ciwaniya Demokrat a Şoreşger&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1978
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Jiyana Rewşen (rojname)|Jiyana Rewşen]]
|rojname
|Stembol
|1997
|
|
|-
|[[Roja Teze (rojname)|Roja Teze]]
|rojname
|Stembol
|1999
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Azadiya Welat (rojname)|Azadiya Welat]]
|rojname
|Stembol-Amed
|1996
|2016
|kurdî
|-
|[[Nûroj (rojname)|Nûroj]]
|rojname
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Ronahî (rojname)|Ronahî]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Welatê Me (rojname)|Welatê Me]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|
|-
|[[Dengê Azadî (rojname)|Dengê Azadî]]
|rojname
|Stembol
|1994
|
|
|-
|[[Welat (rojname)|Welat]]
|rojname
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Rojname (rojname)|Rojname]]
|rojname
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Kovara W (kovar)|Kovara W]]
|kovar
|Amed
|2004
|
|kurdî
|-
|[[Kevan (kovar)|Kevan]]
|kovar
|Stembol
|2002
|2003
|
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Stembol
|1919
|
|
|-
|[[Dengê Teze (kovar)|Dengê Teze]]
|kovar
|Stembol
|1963
|
|
|-
|[[Jîn (kovar)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Dema Nû (rojname)|Dema Nû]]
|rojname
|Stembol û Amed
|2001
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|
|
|-
|[[Xebat (kovar)|Xebat]]
|kovar
|
|1978
|
|
|-
|[[Têkoşîn (kovar)|Têkoşîn]]
|kovar
|Stembol û Belçîka
|1979
|
|
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Wan
|1979
|
|
|-
|[[Dengê Kawa (kovar)|Dengê Kawa]]
|kovar
|Enqere
|1979
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1979
|
|
|-
|[[Roja Welat (kovar)|Roja Welat]]
|kovar
|Enqere
|1977
|
|
|-
|[[Ala Rizgarî (kovar)|Ala Rizgarî]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Medya (kovar)|Medya]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Medya Güneşi (kovar)|Medya Güneşi]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Govend (kovar)|Govend]]
|kovar
|Amed
|1991
|
|
|-
|[[Agirê Newroz (kovar)|Agirê Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Tewlo (kovar)|Tewlo]]
|kovar
|Stembol
|1992
|1992
|
|-
|[[Nûbihar (kovar)|Nûbihar]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Ehmedê Xanî (kovar)|Ehmedê Xanî]]
|kovar
|Bazîd
|1992
|
|
|-
|[[Newroz (kovar)|Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Deng (kovar)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1989
|
|
|-
|[[Zend (kovar)|Zend]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|Stembol
|1998
|
|
|-
|[[Tîrêj (kovar)|Tîrêj]]
|kovar
|Îzmîr
|1979
|
|
|-
|[[Pîne (kovar)|Pîne]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Pelîn (kovar)|Pelîn]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Tîroj (kovar)|Tîroj]]
|kovar
|Stembol
|
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Jiyana Rewşen (kovar)|Jiyana Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hevdem (kovar)|Hevdem]]
|kovar
|Stembol
|1993
|
|
|-
|[[Serketin (kovar)|Serketin]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Kurdiname (kovar)|Kurdiname]]&lt;ref&gt;https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname&lt;/ref&gt;
|kovar
|Amed
|2019
|
|
|-
|[[Hinar (kovar)|Hinar]]
|kovar
|îzmîr
|2009
|
|
|-
|[[Çirûsk (kovar)|Çirûsk]]
|kovar
|Amed
|2007
|
|
|-
|[[Ajda (kovar)|Ajda]]
|kovar
|Enqere
|
|
|
|-
|[[Esmer (kovar)|Esmer]]
|kovar
|Stembol
|2005
|
|
|-
|[[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Çira (rojname)|Çira]]
|rojname
|Stembol
|2007
|
|kurdî
|-
|[[Zirpîne (kovar)|Zirpîne]]
|kovar
|Stembol
|2000
|
|kurdî
|-
|}

== Başûrê Kurdistanê (Iraq) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Başûrê Kurdistanê û li Iraqê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Amir Hassanpour]] (1992). Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985. [[San Francisco]]: Mellen Research University Press.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawlatî (rojname)|Hawlatî]] 
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Xebat (rojname)|Xebat]]
|rojname
|
|1959
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sivore (kovar)|Sivore]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Laliş (kovar)|Laliş]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Vejîn (kovar)|Vejîn]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Zirîmok (kovar)|Zirîmok]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Evro (rojname)|Evro]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyam (rojname)|Peyam]]
|rojname
|Dihok
|2001?
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyv (kovar)|Peyv]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî û latînî)
|-
|[[Metîn (kovar)|Metîn]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Nûbûn (kovar)|Nûbûn]]
|kovar
|Dihok
|2003
|2012
|kurdî (kurmancî bi tîpên latînî)
|-
|[[Gazî (kovar)|Gazî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Gulan (kovar)|Gulan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Me (kovar)|Dengê Me]]
|kovar
|Dihok
|1980
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Alay Azadî (rojname)|Alay Azadî]]
|rojname
|Hewlêr û Silêmanî
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dihok (kovar)|Dihok]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Tendirustî û Komel (kovar)|Tendirustî û Komel]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Karwan (kovar)|Karwan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Raman (kovar)|Raman]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Çavdêr (rojname)|Çavdêr]]
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sîxurme (kovar)|Sîxurme]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[War (rojname)|War]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zarî Kirmancî (rojname)|Zarî Kirmancî]]
|rojname
|Soran
|2005?
|
|kurdî (soranî)
|-
|}

== Rojavaya Kurdistanê (Sûrî) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Rojavayê Kurdistanê û li Sûriyê derketine.&lt;ref&gt;Dilname, 6:2011, r. 12&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawar (kovar)|Hawar]]
|rojname
|Sûrî
|1931
|1943
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Ronahî (kovar)|Ronahî]]
|kovar
|Sûrî
|1942
|1945
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Stêr (kovar)|Stêr]]
|kovar
|Sûrî
|1983
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xunav (kovar)|Xunav]]
|kovar
|Sûrî
|1986
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Gurzek Gul (kovar)|Gurzek Gul]]
|kovar
|Sûrî
|1989
|1992
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zanîn (kovar)|Zanîn]]
|kovar
|Sûrî
|1991
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêvî (rojname)|Hêvî]]
|rojname
|Sûrî
|1993
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Delav (rojname)|Delav]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1996
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rewşenbîr (rojname)|Rewşenbîr]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xwendevan (rojname)|Xwendevan]]
|rojname
|Sûrî
|1997
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zevî (kovar)|Zevî]]
|kovar
|Sûrî
|2001
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bihar (kovar)|Bihar]]
|kovar
|Sûrî
|1994
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hevind (kovar)|Hevind]]
|kovar
|Sûrî
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vîn (kovar)|Vîn]]
|kovar
|Sûrî
|2006
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helez (kovar)|Helez]]
|kovar
|Sûrî
|2007
|2007
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Siba (rojname)|Siba]]
|rojname
|Sûrî
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Şermola (kovar)|Şermola]]
|kovar
|Sûrî
|2019
|
|kurdî û erebî
|-
|}

== Rojhilata Kurdistanê (Îran) ==
Kovar û roynameyên kurdî ku li Rojhilata Kurdistanê û li Îranê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Sirwe (kovar)|Sirwe]]
|kovar
|Îran
|1985
|
|soranî û kurmancî
|-
|[[Amanc (kovar)|Amanc]]
|kovar
|Îran
|
|
|kurdî
|-
|}

== Derveyî welêt û li ser înternetê ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li derveyî welêt derketine.
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Bangî Kajîk (rojname)|Bangî Kajîk]]
|rojname
|Berlîn, Almanya
|1968
|
|kurdî
|-
|[[Berxwedan (rojname)|Berxwedan]]
|rojname
|Swêd
|1983
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zayele (kovar)|Zayele]]
|kovar
|Darmstadt, Almanya
|1996
|
|kurdî
|-
|[[Peyama Kurd (rojname)|Peyama Kurd]]
|rojname
|Almanya
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Înternet
|2004
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kovara Kurd]]
|kovar
|DYA
|1963
|
|
|-
|[[Çira (kovar)|Çira]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helwest (kovar)|Helwest]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêviya Gel (kovar)|Hêviya Gel]]
|kovar
|Swêd
|1986
|1990
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mîrkut (kovar)|Mîrkut]]
|kovar
|Swêd
|1985
|1987
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Nû (kovar, 1983)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1983
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bergeh (kovar)|Bergeh]]
|kovar
|Swêd
|1990
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vate (kovar)|Vate]]
|kovar
|Swêd
|1997
|
|zazakî
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Parîs, Fransa
|1978
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Têkoşer (kovar)|Têkoşer]]
|kovar
|Bruksel, Belçîka
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Swêd
|2007
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mehname (kovar)|Mehname]]
|kovar
|Înternet
|1999
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Veger (kovar)|Veger]]
|kovar
|Almanya
|2003
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Stêrk (kovar)|Stêrk]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rojev (kovar)|Rojev]]
|kovar
|
|
|
|kurmancî û zazakî
|-
| [[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Armanc (kovar)|Armanc]]
|kovar
|Swêd
|1979
|1997
|kurdî û tirkî
|-
|[[Roja Nû (kovar)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1978
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Berbang (kovar)|Berbang]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Komkar (kovar)|Dengê Komkar]]
|kovar
|Almanya
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Bakur (kovar)|Dengê Bakur]]
|kovar
|Swêd
|1998?
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Pêngav (kovar)|Pêngav]]
|kovar
|[[Calgary]], [[Keneda]] û înternet
|2009
|
|kurdî û inglîzî
|-
|[[Hêvî/Hîwa (kovar)|Hêvî/Hîwa]]
|kovar
|[[Parîs]], [[Fransa]]
|1983
|
|kurdî
|-
|[[Mamostay Kurd (kovar)|Mamostay Kurd]]
|kovar
|[[Stokholm]], [[Swêd]]
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Gizîng (kovar)|Gizîng]]
|kovar
|Swêd
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Avaşîn (kovar)|Avaşîn]]
|kovar
|Swêd
|1979
|
|kurdî
|-
|[[Bîrnebûn (kovar)|Bîrnebûn]]
|kovar
|Almanya
|1997
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Azerbeycan
|
|
|kurdî
|-
|[[Riya Teze (rojname)|Riya Teze]]
|rojname
|Rewan, Ermenistan
|1930
|
|kurdî
|-
|[[Lêkolîn (kovar)|Lêkolîn]]
|kovar
|Berlîn
|1995
|
|kurdî
|-
|[[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]]
|roname
|Qahîre, Misir
|1898
|
|kurdî
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Barzan (kovar)|Barzan]]
|kovar
|DYA
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Penaber (kovar)|Dengê Penaber]]
|kovar
|Almanya
|2000
|
|kurdî
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî
|-
|[[Mîdya (kovar)|Mîdya]]
|kovar
|Holenda
|1992
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dîdar (kovar)|Dîdar]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî (soranî û kurmancî)
|-
|[[Berhem (kovar)|Berhem]]
|kovar
|Swêd
|1988
|
|kurdî
|-
|[[Rûdaw (rojname)|Rûdaw]]
|rojname
|Almanya
|2009
|
|kurdî (soranî, kurmancî, zazakî)
|-
|[[Hengaw (rojname)|Hengaw]]
|rojname
|London, Brîtanya
|1994
|
|kurdî
|-
|[[Piya (kovar)|Piya]]
|kovar
|Swêd
|1988
|1992
|zazakî
|-
|[[Ayre (kovar)|Ayre]]
|kovar
|Swêd
|1988-89
|
|zazakî
|-
|[[Tirêj (kovar)|Tirêj]]
|kovar
|Swêd
|1980
|
|kurmancî û zazakî
|-
|[[Koçer (kovar)|Koçer]]
|kovar
|Swêd
|1989
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kurd/The Kurd]]
|kovar
|Awistralya
|
|
|kurdî (soranî) û inglîzî
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1993)|Kurdistan]]
|kovar
|Swêd
|1993
|
|swêdî
|-
|}

== Mijarên têkildar ==
* [[Kovar]]
* [[Rojname]]
* [[Rojnamegeriya kurdî]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojname-şitil}}

[[Kategorî:Kovarên kurdî| ]]
[[Kategorî:Lîste]]
[[Kategorî:Rojnameyên kurdî| ]]</text>
      <sha1>f13daqn4vww9x4p6iq41sbmxcqnfjm9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877955</id>
      <parentid>1877949</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:41:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Rojavaya Kurdistanê (Sûrî) */</comment>
      <origin>1877955</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15027" sha1="6mbmlzboabcrcu84rie0oo9h6j4h04w" xml:space="preserve">{{Agahîdanka giştî
| wêne               = Kurdistan newspaper 1898.jpg
| sernavê_wêne       = Rojnameya kurdî ya yekem &quot;Kurdistan&quot; (1898)
}}
Eve lîsteya kovar û rojnameyên kurdî li cîhanê ye.
== Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyê derketine.&lt;ref&gt;[[Malmîsanij]] &amp; [[Mahmûd Lewendî]] (1992). Li Kurdistana bakur û li Tirkiyê rojnamegeriya kurdî (1908-1992). Enqere: Öz-Ge Yayinlari.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi (kovar)|Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Rojnameya Alîkarî û Pêşketina Kurd&lt;/small&gt;
|rojname
|Stembol
|1908
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (rojname, 1908)|Kurdistan]]
|rojname
|Stembol
|1908
|1909
|
|-
|[[Amida-i Sevda (kovar)|Amida-i Sevda]]
|kovar
|Stembol
|1909
|1909
|
|-
|[[Peyman (rojname)|Peyman]]
|rojname
|Amed
|1908
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1913
|kurdî (kurmancî û soranî) û tirkî
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1914
|
|-
|[[Jîn (kovar, 1918)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|1919
|kurdî (k-s)
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1919)|Kurdistan, 1919]]
|kovar
|Stembol
|1919
|1920
|
|-
|[[Jîn (rojname)|Jîn]]
|rojname
|Stembol
|1918
|1919
|
|-
|[[Dîcle-Ferat (rojname)|Dîcle-Firat]]
|rojname
|Stembol
|1962
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Deng (kovar, 1963)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1963
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Newe (rojname)|Roja Newe]]
|rojname
|
|1963
|1963
|tirkî û [[dimilî]] (zazakî)
|-
|[[Yeni Akış (kovar)|Yeni Akış]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Herikîna Nû&lt;/small&gt;
|kovar
|Enqere
|1966
|1966
|tirkî û kurdî
|-
|[[Özgürlük Yolu (kovar)|Özgürlük Yolu]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Riya Azadiyê&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1975
|1979
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat (kovar, 1976)|Xebat]]
|kovar
|
|1976
|1977
|tirkî û kurdî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Pêşeng bo Şoreş (kovar)|Pêşeng bo Şoreş]]
|kovar
|
|1977
|1988
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Enqere
|1977
|1986
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan (kovar)|Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan]]
|kovar
|
|1978
|1987
|tirkî û kurdî
|-
|[[Devrimci Demokrat Gençlik (kovar)|Devrimci Demokrat Gençlik]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Ciwaniya Demokrat a Şoreşger&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1978
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Jiyana Rewşen (rojname)|Jiyana Rewşen]]
|rojname
|Stembol
|1997
|
|
|-
|[[Roja Teze (rojname)|Roja Teze]]
|rojname
|Stembol
|1999
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Azadiya Welat (rojname)|Azadiya Welat]]
|rojname
|Stembol-Amed
|1996
|2016
|kurdî
|-
|[[Nûroj (rojname)|Nûroj]]
|rojname
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Ronahî (rojname)|Ronahî]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Welatê Me (rojname)|Welatê Me]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|
|-
|[[Dengê Azadî (rojname)|Dengê Azadî]]
|rojname
|Stembol
|1994
|
|
|-
|[[Welat (rojname)|Welat]]
|rojname
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Rojname (rojname)|Rojname]]
|rojname
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Kovara W (kovar)|Kovara W]]
|kovar
|Amed
|2004
|
|kurdî
|-
|[[Kevan (kovar)|Kevan]]
|kovar
|Stembol
|2002
|2003
|
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Stembol
|1919
|
|
|-
|[[Dengê Teze (kovar)|Dengê Teze]]
|kovar
|Stembol
|1963
|
|
|-
|[[Jîn (kovar)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Dema Nû (rojname)|Dema Nû]]
|rojname
|Stembol û Amed
|2001
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|
|
|-
|[[Xebat (kovar)|Xebat]]
|kovar
|
|1978
|
|
|-
|[[Têkoşîn (kovar)|Têkoşîn]]
|kovar
|Stembol û Belçîka
|1979
|
|
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Wan
|1979
|
|
|-
|[[Dengê Kawa (kovar)|Dengê Kawa]]
|kovar
|Enqere
|1979
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1979
|
|
|-
|[[Roja Welat (kovar)|Roja Welat]]
|kovar
|Enqere
|1977
|
|
|-
|[[Ala Rizgarî (kovar)|Ala Rizgarî]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Medya (kovar)|Medya]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Medya Güneşi (kovar)|Medya Güneşi]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Govend (kovar)|Govend]]
|kovar
|Amed
|1991
|
|
|-
|[[Agirê Newroz (kovar)|Agirê Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Tewlo (kovar)|Tewlo]]
|kovar
|Stembol
|1992
|1992
|
|-
|[[Nûbihar (kovar)|Nûbihar]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Ehmedê Xanî (kovar)|Ehmedê Xanî]]
|kovar
|Bazîd
|1992
|
|
|-
|[[Newroz (kovar)|Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Deng (kovar)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1989
|
|
|-
|[[Zend (kovar)|Zend]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|Stembol
|1998
|
|
|-
|[[Tîrêj (kovar)|Tîrêj]]
|kovar
|Îzmîr
|1979
|
|
|-
|[[Pîne (kovar)|Pîne]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Pelîn (kovar)|Pelîn]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Tîroj (kovar)|Tîroj]]
|kovar
|Stembol
|
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Jiyana Rewşen (kovar)|Jiyana Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hevdem (kovar)|Hevdem]]
|kovar
|Stembol
|1993
|
|
|-
|[[Serketin (kovar)|Serketin]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Kurdiname (kovar)|Kurdiname]]&lt;ref&gt;https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname&lt;/ref&gt;
|kovar
|Amed
|2019
|
|
|-
|[[Hinar (kovar)|Hinar]]
|kovar
|îzmîr
|2009
|
|
|-
|[[Çirûsk (kovar)|Çirûsk]]
|kovar
|Amed
|2007
|
|
|-
|[[Ajda (kovar)|Ajda]]
|kovar
|Enqere
|
|
|
|-
|[[Esmer (kovar)|Esmer]]
|kovar
|Stembol
|2005
|
|
|-
|[[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Çira (rojname)|Çira]]
|rojname
|Stembol
|2007
|
|kurdî
|-
|[[Zirpîne (kovar)|Zirpîne]]
|kovar
|Stembol
|2000
|
|kurdî
|-
|}

== Başûrê Kurdistanê (Iraq) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Başûrê Kurdistanê û li Iraqê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Amir Hassanpour]] (1992). Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985. [[San Francisco]]: Mellen Research University Press.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawlatî (rojname)|Hawlatî]] 
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Xebat (rojname)|Xebat]]
|rojname
|
|1959
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sivore (kovar)|Sivore]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Laliş (kovar)|Laliş]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Vejîn (kovar)|Vejîn]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Zirîmok (kovar)|Zirîmok]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Evro (rojname)|Evro]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyam (rojname)|Peyam]]
|rojname
|Dihok
|2001?
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyv (kovar)|Peyv]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî û latînî)
|-
|[[Metîn (kovar)|Metîn]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Nûbûn (kovar)|Nûbûn]]
|kovar
|Dihok
|2003
|2012
|kurdî (kurmancî bi tîpên latînî)
|-
|[[Gazî (kovar)|Gazî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Gulan (kovar)|Gulan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Me (kovar)|Dengê Me]]
|kovar
|Dihok
|1980
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Alay Azadî (rojname)|Alay Azadî]]
|rojname
|Hewlêr û Silêmanî
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dihok (kovar)|Dihok]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Tendirustî û Komel (kovar)|Tendirustî û Komel]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Karwan (kovar)|Karwan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Raman (kovar)|Raman]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Çavdêr (rojname)|Çavdêr]]
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sîxurme (kovar)|Sîxurme]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[War (rojname)|War]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zarî Kirmancî (rojname)|Zarî Kirmancî]]
|rojname
|Soran
|2005?
|
|kurdî (soranî)
|-
|}

== Rojavaya Kurdistanê (Sûrî) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Rojavayê Kurdistanê û li Sûriyê derketine.&lt;ref&gt;Dilname, 6:2011, r. 12&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawar (kovar)|Hawar]]
|rojname
|Sûrî
|1931
|1943
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Ronahî (kovar)|Ronahî]]
|kovar
|Sûrî
|1942
|1945
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Stêr (kovar)|Stêr]]
|kovar
|Sûrî
|1983
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xunav (kovar)|Xunav]]
|kovar
|Sûrî
|1986
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Gurzek Gul (kovar)|Gurzek Gul]]
|kovar
|Sûrî
|1989
|1992
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zanîn (kovar)|Zanîn]]
|kovar
|Sûrî
|1991
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêvî (rojname)|Hêvî]]
|rojname
|Sûrî
|1993
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Delav (rojname)|Delav]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1996
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rewşenbîr (rojname)|Rewşenbîr]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xwendevan (rojname)|Xwendevan]]
|rojname
|Sûrî
|1997
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zevî (kovar)|Zevî]]
|kovar
|Sûrî
|2001
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bihar (kovar)|Bihar]]
|kovar
|Sûrî
|1994
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hevind (kovar)|Hevind]]
|kovar
|Sûrî
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vîn (kovar)|Vîn]]
|kovar
|Sûrî
|2006
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helez (kovar)|Helez]]
|kovar
|Sûrî
|2007
|2007
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Siba (rojname)|Siba]]
|rojname
|Sûrî
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Şermola (kovar)|Şermola]]
|kovar
|Sûrî
|2019
|
|kurdî û erebî
|-
|[[Gelawêj (kovar)|Gelawêj]]
|kovar
|Sûrî
|
|
|kurdî
|-
|}

== Rojhilata Kurdistanê (Îran) ==
Kovar û roynameyên kurdî ku li Rojhilata Kurdistanê û li Îranê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Sirwe (kovar)|Sirwe]]
|kovar
|Îran
|1985
|
|soranî û kurmancî
|-
|[[Amanc (kovar)|Amanc]]
|kovar
|Îran
|
|
|kurdî
|-
|}

== Derveyî welêt û li ser înternetê ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li derveyî welêt derketine.
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Bangî Kajîk (rojname)|Bangî Kajîk]]
|rojname
|Berlîn, Almanya
|1968
|
|kurdî
|-
|[[Berxwedan (rojname)|Berxwedan]]
|rojname
|Swêd
|1983
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zayele (kovar)|Zayele]]
|kovar
|Darmstadt, Almanya
|1996
|
|kurdî
|-
|[[Peyama Kurd (rojname)|Peyama Kurd]]
|rojname
|Almanya
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Înternet
|2004
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kovara Kurd]]
|kovar
|DYA
|1963
|
|
|-
|[[Çira (kovar)|Çira]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helwest (kovar)|Helwest]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêviya Gel (kovar)|Hêviya Gel]]
|kovar
|Swêd
|1986
|1990
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mîrkut (kovar)|Mîrkut]]
|kovar
|Swêd
|1985
|1987
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Nû (kovar, 1983)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1983
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bergeh (kovar)|Bergeh]]
|kovar
|Swêd
|1990
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vate (kovar)|Vate]]
|kovar
|Swêd
|1997
|
|zazakî
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Parîs, Fransa
|1978
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Têkoşer (kovar)|Têkoşer]]
|kovar
|Bruksel, Belçîka
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Swêd
|2007
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mehname (kovar)|Mehname]]
|kovar
|Înternet
|1999
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Veger (kovar)|Veger]]
|kovar
|Almanya
|2003
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Stêrk (kovar)|Stêrk]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rojev (kovar)|Rojev]]
|kovar
|
|
|
|kurmancî û zazakî
|-
| [[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Armanc (kovar)|Armanc]]
|kovar
|Swêd
|1979
|1997
|kurdî û tirkî
|-
|[[Roja Nû (kovar)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1978
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Berbang (kovar)|Berbang]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Komkar (kovar)|Dengê Komkar]]
|kovar
|Almanya
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Bakur (kovar)|Dengê Bakur]]
|kovar
|Swêd
|1998?
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Pêngav (kovar)|Pêngav]]
|kovar
|[[Calgary]], [[Keneda]] û înternet
|2009
|
|kurdî û inglîzî
|-
|[[Hêvî/Hîwa (kovar)|Hêvî/Hîwa]]
|kovar
|[[Parîs]], [[Fransa]]
|1983
|
|kurdî
|-
|[[Mamostay Kurd (kovar)|Mamostay Kurd]]
|kovar
|[[Stokholm]], [[Swêd]]
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Gizîng (kovar)|Gizîng]]
|kovar
|Swêd
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Avaşîn (kovar)|Avaşîn]]
|kovar
|Swêd
|1979
|
|kurdî
|-
|[[Bîrnebûn (kovar)|Bîrnebûn]]
|kovar
|Almanya
|1997
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Azerbeycan
|
|
|kurdî
|-
|[[Riya Teze (rojname)|Riya Teze]]
|rojname
|Rewan, Ermenistan
|1930
|
|kurdî
|-
|[[Lêkolîn (kovar)|Lêkolîn]]
|kovar
|Berlîn
|1995
|
|kurdî
|-
|[[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]]
|roname
|Qahîre, Misir
|1898
|
|kurdî
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Barzan (kovar)|Barzan]]
|kovar
|DYA
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Penaber (kovar)|Dengê Penaber]]
|kovar
|Almanya
|2000
|
|kurdî
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî
|-
|[[Mîdya (kovar)|Mîdya]]
|kovar
|Holenda
|1992
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dîdar (kovar)|Dîdar]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî (soranî û kurmancî)
|-
|[[Berhem (kovar)|Berhem]]
|kovar
|Swêd
|1988
|
|kurdî
|-
|[[Rûdaw (rojname)|Rûdaw]]
|rojname
|Almanya
|2009
|
|kurdî (soranî, kurmancî, zazakî)
|-
|[[Hengaw (rojname)|Hengaw]]
|rojname
|London, Brîtanya
|1994
|
|kurdî
|-
|[[Piya (kovar)|Piya]]
|kovar
|Swêd
|1988
|1992
|zazakî
|-
|[[Ayre (kovar)|Ayre]]
|kovar
|Swêd
|1988-89
|
|zazakî
|-
|[[Tirêj (kovar)|Tirêj]]
|kovar
|Swêd
|1980
|
|kurmancî û zazakî
|-
|[[Koçer (kovar)|Koçer]]
|kovar
|Swêd
|1989
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kurd/The Kurd]]
|kovar
|Awistralya
|
|
|kurdî (soranî) û inglîzî
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1993)|Kurdistan]]
|kovar
|Swêd
|1993
|
|swêdî
|-
|}

== Mijarên têkildar ==
* [[Kovar]]
* [[Rojname]]
* [[Rojnamegeriya kurdî]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojname-şitil}}

[[Kategorî:Kovarên kurdî| ]]
[[Kategorî:Lîste]]
[[Kategorî:Rojnameyên kurdî| ]]</text>
      <sha1>6mbmlzboabcrcu84rie0oo9h6j4h04w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877966</id>
      <parentid>1877955</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T20:39:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877966</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15027" sha1="lh7tbin9vjehgvo5izzj5rda2d5m49j" xml:space="preserve">{{Agahîdanka giştî
| wêne               = Kurdistan newspaper 1898.jpg
| sernavê_wêne       = Rojnameya kurdî ya yekem &quot;Kurdistan&quot; (1898)
}}
Eve lîsteya kovar û rojnameyên kurdî li cîhanê ye.
== Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyê derketine.&lt;ref&gt;[[Malmîsanij]] &amp; [[Mahmûd Lewendî]] (1992). Li Kurdistana bakur û li Tirkiyê rojnamegeriya kurdî (1908-1992). Enqere: Öz-Ge Yayinlari.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi (kovar)|Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Rojnameya Alîkarî û Pêşketina Kurd&lt;/small&gt;
|rojname
|Stembol
|1908
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (rojname, 1908)|Kurdistan]]
|rojname
|Stembol
|1908
|1909
|
|-
|[[Amida-i Sevda (kovar)|Amida-i Sevda]]
|kovar
|Stembol
|1909
|1909
|
|-
|[[Peyman (rojname)|Peyman]]
|rojname
|Amed
|1908
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1913
|kurdî (kurmancî û soranî) û tirkî
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1914
|
|-
|[[Jîn (kovar, 1918)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|1919
|kurdî (k-s)
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1919)|Kurdistan, 1919]]
|kovar
|Stembol
|1919
|1920
|
|-
|[[Jîn (rojname)|Jîn]]
|rojname
|Stembol
|1918
|1919
|
|-
|[[Dicle-Fırat (rojname)|Dicle-Fırat]]
|rojname
|Stembol
|1962
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Deng (kovar, 1963)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1963
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Newe (rojname)|Roja Newe]]
|rojname
|
|1963
|1963
|tirkî û [[dimilî]] (zazakî)
|-
|[[Yeni Akış (kovar)|Yeni Akış]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Herikîna Nû&lt;/small&gt;
|kovar
|Enqere
|1966
|1966
|tirkî û kurdî
|-
|[[Özgürlük Yolu (kovar)|Özgürlük Yolu]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Riya Azadiyê&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1975
|1979
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat (kovar, 1976)|Xebat]]
|kovar
|
|1976
|1977
|tirkî û kurdî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Pêşeng bo Şoreş (kovar)|Pêşeng bo Şoreş]]
|kovar
|
|1977
|1988
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Enqere
|1977
|1986
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan (kovar)|Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan]]
|kovar
|
|1978
|1987
|tirkî û kurdî
|-
|[[Devrimci Demokrat Gençlik (kovar)|Devrimci Demokrat Gençlik]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Ciwaniya Demokrat a Şoreşger&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1978
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Jiyana Rewşen (rojname)|Jiyana Rewşen]]
|rojname
|Stembol
|1997
|
|
|-
|[[Roja Teze (rojname)|Roja Teze]]
|rojname
|Stembol
|1999
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Azadiya Welat (rojname)|Azadiya Welat]]
|rojname
|Stembol-Amed
|1996
|2016
|kurdî
|-
|[[Nûroj (rojname)|Nûroj]]
|rojname
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Ronahî (rojname)|Ronahî]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Welatê Me (rojname)|Welatê Me]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|
|-
|[[Dengê Azadî (rojname)|Dengê Azadî]]
|rojname
|Stembol
|1994
|
|
|-
|[[Welat (rojname)|Welat]]
|rojname
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Rojname (rojname)|Rojname]]
|rojname
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Kovara W (kovar)|Kovara W]]
|kovar
|Amed
|2004
|
|kurdî
|-
|[[Kevan (kovar)|Kevan]]
|kovar
|Stembol
|2002
|2003
|
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Stembol
|1919
|
|
|-
|[[Dengê Teze (kovar)|Dengê Teze]]
|kovar
|Stembol
|1963
|
|
|-
|[[Jîn (kovar)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Dema Nû (rojname)|Dema Nû]]
|rojname
|Stembol û Amed
|2001
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|
|
|-
|[[Xebat (kovar)|Xebat]]
|kovar
|
|1978
|
|
|-
|[[Têkoşîn (kovar)|Têkoşîn]]
|kovar
|Stembol û Belçîka
|1979
|
|
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Wan
|1979
|
|
|-
|[[Dengê Kawa (kovar)|Dengê Kawa]]
|kovar
|Enqere
|1979
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1979
|
|
|-
|[[Roja Welat (kovar)|Roja Welat]]
|kovar
|Enqere
|1977
|
|
|-
|[[Ala Rizgarî (kovar)|Ala Rizgarî]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Medya (kovar)|Medya]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Medya Güneşi (kovar)|Medya Güneşi]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Govend (kovar)|Govend]]
|kovar
|Amed
|1991
|
|
|-
|[[Agirê Newroz (kovar)|Agirê Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Tewlo (kovar)|Tewlo]]
|kovar
|Stembol
|1992
|1992
|
|-
|[[Nûbihar (kovar)|Nûbihar]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Ehmedê Xanî (kovar)|Ehmedê Xanî]]
|kovar
|Bazîd
|1992
|
|
|-
|[[Newroz (kovar)|Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Deng (kovar)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1989
|
|
|-
|[[Zend (kovar)|Zend]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|Stembol
|1998
|
|
|-
|[[Tîrêj (kovar)|Tîrêj]]
|kovar
|Îzmîr
|1979
|
|
|-
|[[Pîne (kovar)|Pîne]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Pelîn (kovar)|Pelîn]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Tîroj (kovar)|Tîroj]]
|kovar
|Stembol
|
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Jiyana Rewşen (kovar)|Jiyana Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hevdem (kovar)|Hevdem]]
|kovar
|Stembol
|1993
|
|
|-
|[[Serketin (kovar)|Serketin]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Kurdiname (kovar)|Kurdiname]]&lt;ref&gt;https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname&lt;/ref&gt;
|kovar
|Amed
|2019
|
|
|-
|[[Hinar (kovar)|Hinar]]
|kovar
|îzmîr
|2009
|
|
|-
|[[Çirûsk (kovar)|Çirûsk]]
|kovar
|Amed
|2007
|
|
|-
|[[Ajda (kovar)|Ajda]]
|kovar
|Enqere
|
|
|
|-
|[[Esmer (kovar)|Esmer]]
|kovar
|Stembol
|2005
|
|
|-
|[[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Çira (rojname)|Çira]]
|rojname
|Stembol
|2007
|
|kurdî
|-
|[[Zirpîne (kovar)|Zirpîne]]
|kovar
|Stembol
|2000
|
|kurdî
|-
|}

== Başûrê Kurdistanê (Iraq) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Başûrê Kurdistanê û li Iraqê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Amir Hassanpour]] (1992). Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985. [[San Francisco]]: Mellen Research University Press.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawlatî (rojname)|Hawlatî]] 
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Xebat (rojname)|Xebat]]
|rojname
|
|1959
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sivore (kovar)|Sivore]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Laliş (kovar)|Laliş]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Vejîn (kovar)|Vejîn]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Zirîmok (kovar)|Zirîmok]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Evro (rojname)|Evro]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyam (rojname)|Peyam]]
|rojname
|Dihok
|2001?
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyv (kovar)|Peyv]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî û latînî)
|-
|[[Metîn (kovar)|Metîn]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Nûbûn (kovar)|Nûbûn]]
|kovar
|Dihok
|2003
|2012
|kurdî (kurmancî bi tîpên latînî)
|-
|[[Gazî (kovar)|Gazî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Gulan (kovar)|Gulan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Me (kovar)|Dengê Me]]
|kovar
|Dihok
|1980
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Alay Azadî (rojname)|Alay Azadî]]
|rojname
|Hewlêr û Silêmanî
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dihok (kovar)|Dihok]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Tendirustî û Komel (kovar)|Tendirustî û Komel]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Karwan (kovar)|Karwan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Raman (kovar)|Raman]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Çavdêr (rojname)|Çavdêr]]
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sîxurme (kovar)|Sîxurme]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[War (rojname)|War]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zarî Kirmancî (rojname)|Zarî Kirmancî]]
|rojname
|Soran
|2005?
|
|kurdî (soranî)
|-
|}

== Rojavaya Kurdistanê (Sûrî) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Rojavayê Kurdistanê û li Sûriyê derketine.&lt;ref&gt;Dilname, 6:2011, r. 12&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawar (kovar)|Hawar]]
|rojname
|Sûrî
|1931
|1943
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Ronahî (kovar)|Ronahî]]
|kovar
|Sûrî
|1942
|1945
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Stêr (kovar)|Stêr]]
|kovar
|Sûrî
|1983
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xunav (kovar)|Xunav]]
|kovar
|Sûrî
|1986
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Gurzek Gul (kovar)|Gurzek Gul]]
|kovar
|Sûrî
|1989
|1992
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zanîn (kovar)|Zanîn]]
|kovar
|Sûrî
|1991
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêvî (rojname)|Hêvî]]
|rojname
|Sûrî
|1993
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Delav (rojname)|Delav]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1996
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rewşenbîr (rojname)|Rewşenbîr]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xwendevan (rojname)|Xwendevan]]
|rojname
|Sûrî
|1997
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zevî (kovar)|Zevî]]
|kovar
|Sûrî
|2001
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bihar (kovar)|Bihar]]
|kovar
|Sûrî
|1994
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hevind (kovar)|Hevind]]
|kovar
|Sûrî
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vîn (kovar)|Vîn]]
|kovar
|Sûrî
|2006
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helez (kovar)|Helez]]
|kovar
|Sûrî
|2007
|2007
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Siba (rojname)|Siba]]
|rojname
|Sûrî
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Şermola (kovar)|Şermola]]
|kovar
|Sûrî
|2019
|
|kurdî û erebî
|-
|[[Gelawêj (kovar)|Gelawêj]]
|kovar
|Sûrî
|
|
|kurdî
|-
|}

== Rojhilata Kurdistanê (Îran) ==
Kovar û roynameyên kurdî ku li Rojhilata Kurdistanê û li Îranê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Sirwe (kovar)|Sirwe]]
|kovar
|Îran
|1985
|
|soranî û kurmancî
|-
|[[Amanc (kovar)|Amanc]]
|kovar
|Îran
|
|
|kurdî
|-
|}

== Derveyî welêt û li ser înternetê ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li derveyî welêt derketine.
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Bangî Kajîk (rojname)|Bangî Kajîk]]
|rojname
|Berlîn, Almanya
|1968
|
|kurdî
|-
|[[Berxwedan (rojname)|Berxwedan]]
|rojname
|Swêd
|1983
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zayele (kovar)|Zayele]]
|kovar
|Darmstadt, Almanya
|1996
|
|kurdî
|-
|[[Peyama Kurd (rojname)|Peyama Kurd]]
|rojname
|Almanya
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Înternet
|2004
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kovara Kurd]]
|kovar
|DYA
|1963
|
|
|-
|[[Çira (kovar)|Çira]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helwest (kovar)|Helwest]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêviya Gel (kovar)|Hêviya Gel]]
|kovar
|Swêd
|1986
|1990
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mîrkut (kovar)|Mîrkut]]
|kovar
|Swêd
|1985
|1987
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Nû (kovar, 1983)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1983
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bergeh (kovar)|Bergeh]]
|kovar
|Swêd
|1990
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vate (kovar)|Vate]]
|kovar
|Swêd
|1997
|
|zazakî
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Parîs, Fransa
|1978
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Têkoşer (kovar)|Têkoşer]]
|kovar
|Bruksel, Belçîka
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Swêd
|2007
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mehname (kovar)|Mehname]]
|kovar
|Înternet
|1999
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Veger (kovar)|Veger]]
|kovar
|Almanya
|2003
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Stêrk (kovar)|Stêrk]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rojev (kovar)|Rojev]]
|kovar
|
|
|
|kurmancî û zazakî
|-
| [[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Armanc (kovar)|Armanc]]
|kovar
|Swêd
|1979
|1997
|kurdî û tirkî
|-
|[[Roja Nû (kovar)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1978
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Berbang (kovar)|Berbang]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Komkar (kovar)|Dengê Komkar]]
|kovar
|Almanya
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Bakur (kovar)|Dengê Bakur]]
|kovar
|Swêd
|1998?
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Pêngav (kovar)|Pêngav]]
|kovar
|[[Calgary]], [[Keneda]] û înternet
|2009
|
|kurdî û inglîzî
|-
|[[Hêvî/Hîwa (kovar)|Hêvî/Hîwa]]
|kovar
|[[Parîs]], [[Fransa]]
|1983
|
|kurdî
|-
|[[Mamostay Kurd (kovar)|Mamostay Kurd]]
|kovar
|[[Stokholm]], [[Swêd]]
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Gizîng (kovar)|Gizîng]]
|kovar
|Swêd
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Avaşîn (kovar)|Avaşîn]]
|kovar
|Swêd
|1979
|
|kurdî
|-
|[[Bîrnebûn (kovar)|Bîrnebûn]]
|kovar
|Almanya
|1997
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Azerbeycan
|
|
|kurdî
|-
|[[Riya Teze (rojname)|Riya Teze]]
|rojname
|Rewan, Ermenistan
|1930
|
|kurdî
|-
|[[Lêkolîn (kovar)|Lêkolîn]]
|kovar
|Berlîn
|1995
|
|kurdî
|-
|[[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]]
|roname
|Qahîre, Misir
|1898
|
|kurdî
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Barzan (kovar)|Barzan]]
|kovar
|DYA
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Penaber (kovar)|Dengê Penaber]]
|kovar
|Almanya
|2000
|
|kurdî
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî
|-
|[[Mîdya (kovar)|Mîdya]]
|kovar
|Holenda
|1992
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dîdar (kovar)|Dîdar]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî (soranî û kurmancî)
|-
|[[Berhem (kovar)|Berhem]]
|kovar
|Swêd
|1988
|
|kurdî
|-
|[[Rûdaw (rojname)|Rûdaw]]
|rojname
|Almanya
|2009
|
|kurdî (soranî, kurmancî, zazakî)
|-
|[[Hengaw (rojname)|Hengaw]]
|rojname
|London, Brîtanya
|1994
|
|kurdî
|-
|[[Piya (kovar)|Piya]]
|kovar
|Swêd
|1988
|1992
|zazakî
|-
|[[Ayre (kovar)|Ayre]]
|kovar
|Swêd
|1988-89
|
|zazakî
|-
|[[Tirêj (kovar)|Tirêj]]
|kovar
|Swêd
|1980
|
|kurmancî û zazakî
|-
|[[Koçer (kovar)|Koçer]]
|kovar
|Swêd
|1989
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kurd/The Kurd]]
|kovar
|Awistralya
|
|
|kurdî (soranî) û inglîzî
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1993)|Kurdistan]]
|kovar
|Swêd
|1993
|
|swêdî
|-
|}

== Mijarên têkildar ==
* [[Kovar]]
* [[Rojname]]
* [[Rojnamegeriya kurdî]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojname-şitil}}

[[Kategorî:Kovarên kurdî| ]]
[[Kategorî:Lîste]]
[[Kategorî:Rojnameyên kurdî| ]]</text>
      <sha1>lh7tbin9vjehgvo5izzj5rda2d5m49j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877967</id>
      <parentid>1877966</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T20:40:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) */</comment>
      <origin>1877967</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15029" sha1="04i1lu3rduno48hl0bw52t4kccemhm2" xml:space="preserve">{{Agahîdanka giştî
| wêne               = Kurdistan newspaper 1898.jpg
| sernavê_wêne       = Rojnameya kurdî ya yekem &quot;Kurdistan&quot; (1898)
}}
Eve lîsteya kovar û rojnameyên kurdî li cîhanê ye.
== Bakurê Kurdistanê (Tirkiye) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyê derketine.&lt;ref&gt;[[Malmîsanij]] &amp; [[Mahmûd Lewendî]] (1992). Li Kurdistana bakur û li Tirkiyê rojnamegeriya kurdî (1908-1992). Enqere: Öz-Ge Yayinlari.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Kürt Teavün ve Terakki Gazetesi (rojname)|Kürd Teavün ve Terakki Gazetesi]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Rojnameya Alîkarî û Pêşketina Kurd&lt;/small&gt;
|rojname
|Stembol
|1908
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (rojname, 1908)|Kurdistan]]
|rojname
|Stembol
|1908
|1909
|
|-
|[[Amida-i Sevda (kovar)|Amida-i Sevda]]
|kovar
|Stembol
|1909
|1909
|
|-
|[[Peyman (rojname)|Peyman]]
|rojname
|Amed
|1908
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1913
|kurdî (kurmancî û soranî) û tirkî
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî]]
|rojname
|Stembol
|1913
|1914
|
|-
|[[Jîn (kovar, 1918)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|1919
|kurdî (k-s)
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1919)|Kurdistan, 1919]]
|kovar
|Stembol
|1919
|1920
|
|-
|[[Jîn (rojname)|Jîn]]
|rojname
|Stembol
|1918
|1919
|
|-
|[[Dicle-Fırat (rojname)|Dicle-Fırat]]
|rojname
|Stembol
|1962
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Deng (kovar, 1963)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1963
|1963
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Newe (rojname)|Roja Newe]]
|rojname
|
|1963
|1963
|tirkî û [[dimilî]] (zazakî)
|-
|[[Yeni Akış (kovar)|Yeni Akış]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Herikîna Nû&lt;/small&gt;
|kovar
|Enqere
|1966
|1966
|tirkî û kurdî
|-
|[[Özgürlük Yolu (kovar)|Özgürlük Yolu]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Riya Azadiyê&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1975
|1979
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat (kovar, 1976)|Xebat]]
|kovar
|
|1976
|1977
|tirkî û kurdî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Pêşeng bo Şoreş (kovar)|Pêşeng bo Şoreş]]
|kovar
|
|1977
|1988
|tirkî û kurdî
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Enqere
|1977
|1986
|tirkî û kurdî (kurmancî û dimilî)
|-
|[[Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan (kovar)|Xebat ji bo Rizgariya Kurdistan]]
|kovar
|
|1978
|1987
|tirkî û kurdî
|-
|[[Devrimci Demokrat Gençlik (kovar)|Devrimci Demokrat Gençlik]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;Ciwaniya Demokrat a Şoreşger&lt;/small&gt;
|kovar
|
|1978
|1978
|tirkî û kurdî
|-
|[[Jiyana Rewşen (rojname)|Jiyana Rewşen]]
|rojname
|Stembol
|1997
|
|
|-
|[[Roja Teze (rojname)|Roja Teze]]
|rojname
|Stembol
|1999
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Azadiya Welat (rojname)|Azadiya Welat]]
|rojname
|Stembol-Amed
|1996
|2016
|kurdî
|-
|[[Nûroj (rojname)|Nûroj]]
|rojname
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Ronahî (rojname)|Ronahî]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|tirkî û kurdî
|-
|[[Welatê Me (rojname)|Welatê Me]]
|rojname
|Stembol
|1995
|
|
|-
|[[Dengê Azadî (rojname)|Dengê Azadî]]
|rojname
|Stembol
|1994
|
|
|-
|[[Welat (rojname)|Welat]]
|rojname
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Rojname (rojname)|Rojname]]
|rojname
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Kovara W (kovar)|Kovara W]]
|kovar
|Amed
|2004
|
|kurdî
|-
|[[Kevan (kovar)|Kevan]]
|kovar
|Stembol
|2002
|2003
|
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Stembol
|1919
|
|
|-
|[[Dengê Teze (kovar)|Dengê Teze]]
|kovar
|Stembol
|1963
|
|
|-
|[[Jîn (kovar)|Jîn]]
|kovar
|Stembol
|1918
|
|
|-
|[[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Yekbûn (kovar)|Yekbûn]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Hetawî Kurd (kovar)|Hetawî Kurd]]
|kovar
|Stembol
|1913
|
|
|-
|[[Dema Nû (rojname)|Dema Nû]]
|rojname
|Stembol û Amed
|2001
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Rizgarî (kovar)|Rizgarî]]
|kovar
|Enqere
|1976
|
|
|-
|[[Xebat (kovar)|Xebat]]
|kovar
|
|1978
|
|
|-
|[[Têkoşîn (kovar)|Têkoşîn]]
|kovar
|Stembol û Belçîka
|1979
|
|
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Wan
|1979
|
|
|-
|[[Dengê Kawa (kovar)|Dengê Kawa]]
|kovar
|Enqere
|1979
|
|
|-
|[[Kawa (kovar)|Kawa]]
|kovar
|Stembol
|1979
|
|
|-
|[[Roja Welat (kovar)|Roja Welat]]
|kovar
|Enqere
|1977
|
|
|-
|[[Ala Rizgarî (kovar)|Ala Rizgarî]]
|kovar
|Stembol
|1980
|
|
|-
|[[Medya (kovar)|Medya]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Medya Güneşi (kovar)|Medya Güneşi]]
|kovar
|Stembol
|1988
|
|
|-
|[[Govend (kovar)|Govend]]
|kovar
|Amed
|1991
|
|
|-
|[[Agirê Newroz (kovar)|Agirê Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Tewlo (kovar)|Tewlo]]
|kovar
|Stembol
|1992
|1992
|
|-
|[[Nûbihar (kovar)|Nûbihar]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Ehmedê Xanî (kovar)|Ehmedê Xanî]]
|kovar
|Bazîd
|1992
|
|
|-
|[[Newroz (kovar)|Newroz]]
|kovar
|Stembol
|1991
|
|
|-
|[[Deng (kovar)|Deng]]
|kovar
|Stembol
|1989
|
|
|-
|[[Zend (kovar)|Zend]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|Stembol
|1998
|
|
|-
|[[Tîrêj (kovar)|Tîrêj]]
|kovar
|Îzmîr
|1979
|
|
|-
|[[Pîne (kovar)|Pîne]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Pelîn (kovar)|Pelîn]]
|kovar
|Stembol
|1999
|
|
|-
|[[Tîroj (kovar)|Tîroj]]
|kovar
|Stembol
|
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Jiyana Rewşen (kovar)|Jiyana Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1996
|
|
|-
|[[Hevdem (kovar)|Hevdem]]
|kovar
|Stembol
|1993
|
|
|-
|[[Serketin (kovar)|Serketin]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|
|-
|[[Kurdiname (kovar)|Kurdiname]]&lt;ref&gt;https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname&lt;/ref&gt;
|kovar
|Amed
|2019
|
|
|-
|[[Hinar (kovar)|Hinar]]
|kovar
|îzmîr
|2009
|
|
|-
|[[Çirûsk (kovar)|Çirûsk]]
|kovar
|Amed
|2007
|
|
|-
|[[Ajda (kovar)|Ajda]]
|kovar
|Enqere
|
|
|
|-
|[[Esmer (kovar)|Esmer]]
|kovar
|Stembol
|2005
|
|
|-
|[[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|Stembol
|1992
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Çira (rojname)|Çira]]
|rojname
|Stembol
|2007
|
|kurdî
|-
|[[Zirpîne (kovar)|Zirpîne]]
|kovar
|Stembol
|2000
|
|kurdî
|-
|}

== Başûrê Kurdistanê (Iraq) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Başûrê Kurdistanê û li Iraqê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Amir Hassanpour]] (1992). Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985. [[San Francisco]]: Mellen Research University Press.&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawlatî (rojname)|Hawlatî]] 
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Xebat (rojname)|Xebat]]
|rojname
|
|1959
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sivore (kovar)|Sivore]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Laliş (kovar)|Laliş]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Vejîn (kovar)|Vejîn]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Zirîmok (kovar)|Zirîmok]]
|kovar
|
|
|
|
|-
|[[Evro (rojname)|Evro]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyam (rojname)|Peyam]]
|rojname
|Dihok
|2001?
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Peyv (kovar)|Peyv]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî û latînî)
|-
|[[Metîn (kovar)|Metîn]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Nûbûn (kovar)|Nûbûn]]
|kovar
|Dihok
|2003
|2012
|kurdî (kurmancî bi tîpên latînî)
|-
|[[Gazî (kovar)|Gazî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Gulan (kovar)|Gulan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Dihok
|
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Me (kovar)|Dengê Me]]
|kovar
|Dihok
|1980
|
|kurdî (kurmancî bi tîpên erebî)
|-
|[[Alay Azadî (rojname)|Alay Azadî]]
|rojname
|Hewlêr û Silêmanî
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dihok (kovar)|Dihok]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Tendirustî û Komel (kovar)|Tendirustî û Komel]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Karwan (kovar)|Karwan]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Raman (kovar)|Raman]]
|kovar
|
|
|
|kurdî
|-
|[[Çavdêr (rojname)|Çavdêr]]
|rojname
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Sîxurme (kovar)|Sîxurme]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[War (rojname)|War]]
|rojname
|Dihok
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zarî Kirmancî (rojname)|Zarî Kirmancî]]
|rojname
|Soran
|2005?
|
|kurdî (soranî)
|-
|}

== Rojavaya Kurdistanê (Sûrî) ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li Rojavayê Kurdistanê û li Sûriyê derketine.&lt;ref&gt;Dilname, 6:2011, r. 12&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Hawar (kovar)|Hawar]]
|rojname
|Sûrî
|1931
|1943
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Ronahî (kovar)|Ronahî]]
|kovar
|Sûrî
|1942
|1945
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Stêr (kovar)|Stêr]]
|kovar
|Sûrî
|1983
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xunav (kovar)|Xunav]]
|kovar
|Sûrî
|1986
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Gurzek Gul (kovar)|Gurzek Gul]]
|kovar
|Sûrî
|1989
|1992
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zanîn (kovar)|Zanîn]]
|kovar
|Sûrî
|1991
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêvî (rojname)|Hêvî]]
|rojname
|Sûrî
|1993
|1994
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Delav (rojname)|Delav]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1996
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rewşenbîr (rojname)|Rewşenbîr]]
|rojname
|Sûrî
|1995
|1997
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Xwendevan (rojname)|Xwendevan]]
|rojname
|Sûrî
|1997
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zevî (kovar)|Zevî]]
|kovar
|Sûrî
|2001
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bihar (kovar)|Bihar]]
|kovar
|Sûrî
|1994
|2002
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hevind (kovar)|Hevind]]
|kovar
|Sûrî
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vîn (kovar)|Vîn]]
|kovar
|Sûrî
|2006
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helez (kovar)|Helez]]
|kovar
|Sûrî
|2007
|2007
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Siba (rojname)|Siba]]
|rojname
|Sûrî
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Şermola (kovar)|Şermola]]
|kovar
|Sûrî
|2019
|
|kurdî û erebî
|-
|[[Gelawêj (kovar)|Gelawêj]]
|kovar
|Sûrî
|
|
|kurdî
|-
|}

== Rojhilata Kurdistanê (Îran) ==
Kovar û roynameyên kurdî ku li Rojhilata Kurdistanê û li Îranê derketine.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Sirwe (kovar)|Sirwe]]
|kovar
|Îran
|1985
|
|soranî û kurmancî
|-
|[[Amanc (kovar)|Amanc]]
|kovar
|Îran
|
|
|kurdî
|-
|}

== Derveyî welêt û li ser înternetê ==
Kovar û rojnameyên kurdî ku li derveyî welêt derketine.
{| class=&quot;sortable wikitable&quot; width=50% 
|-
!'''Navê kovar/rojnameyê'''
!'''Kovar/rojname'''
!'''Cihê çapkirinê'''
!'''Sala hejmara pêşîn'''
!'''Sala sekandinê'''
!'''Zimanê kovar/rojnameyê'''
|-
|[[Bangî Kajîk (rojname)|Bangî Kajîk]]
|rojname
|Berlîn, Almanya
|1968
|
|kurdî
|-
|[[Berxwedan (rojname)|Berxwedan]]
|rojname
|Swêd
|1983
|1995
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Zayele (kovar)|Zayele]]
|kovar
|Darmstadt, Almanya
|1996
|
|kurdî
|-
|[[Peyama Kurd (rojname)|Peyama Kurd]]
|rojname
|Almanya
|2004
|2006
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Welat (rojname)|Roja Welat]]
|rojname
|Înternet
|2004
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kovara Kurd]]
|kovar
|DYA
|1963
|
|
|-
|[[Çira (kovar)|Çira]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Helwest (kovar)|Helwest]]
|kovar
|Swêd
|1995
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Hêviya Gel (kovar)|Hêviya Gel]]
|kovar
|Swêd
|1986
|1990
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mîrkut (kovar)|Mîrkut]]
|kovar
|Swêd
|1985
|1987
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Roja Nû (kovar, 1983)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1983
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Bergeh (kovar)|Bergeh]]
|kovar
|Swêd
|1990
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Vate (kovar)|Vate]]
|kovar
|Swêd
|1997
|
|zazakî
|-
|[[Azadî (kovar)|Azadî]]
|kovar
|Parîs, Fransa
|1978
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Têkoşer (kovar)|Têkoşer]]
|kovar
|Bruksel, Belçîka
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Kepir (kovar)|Kepir]]
|kovar
|Swêd
|2007
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Mehname (kovar)|Mehname]]
|kovar
|Înternet
|1999
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Veger (kovar)|Veger]]
|kovar
|Almanya
|2003
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Stêrk (kovar)|Stêrk]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Serbestî (kovar)|Serbestî]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Rojev (kovar)|Rojev]]
|kovar
|
|
|
|kurmancî û zazakî
|-
| [[Rewşen (kovar)|Rewşen]]
|kovar
|
|
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Armanc (kovar)|Armanc]]
|kovar
|Swêd
|1979
|1997
|kurdî û tirkî
|-
|[[Roja Nû (kovar)|Roja Nû]]
|kovar
|Swêd
|1978
|2001
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Berbang (kovar)|Berbang]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Komkar (kovar)|Dengê Komkar]]
|kovar
|Almanya
|1979
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Dengê Bakur (kovar)|Dengê Bakur]]
|kovar
|Swêd
|1998?
|
|kurdî (kurmancî)
|-
|[[Pêngav (kovar)|Pêngav]]
|kovar
|[[Calgary]], [[Keneda]] û înternet
|2009
|
|kurdî û inglîzî
|-
|[[Hêvî/Hîwa (kovar)|Hêvî/Hîwa]]
|kovar
|[[Parîs]], [[Fransa]]
|1983
|
|kurdî
|-
|[[Mamostay Kurd (kovar)|Mamostay Kurd]]
|kovar
|[[Stokholm]], [[Swêd]]
|1985
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Gizîng (kovar)|Gizîng]]
|kovar
|Swêd
|
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Avaşîn (kovar)|Avaşîn]]
|kovar
|Swêd
|1979
|
|kurdî
|-
|[[Bîrnebûn (kovar)|Bîrnebûn]]
|kovar
|Almanya
|1997
|
|kurdî û tirkî
|-
|[[Kurdistan (kovar)|Kurdistan]]
|kovar
|Azerbeycan
|
|
|kurdî
|-
|[[Riya Teze (rojname)|Riya Teze]]
|rojname
|Rewan, Ermenistan
|1930
|
|kurdî
|-
|[[Lêkolîn (kovar)|Lêkolîn]]
|kovar
|Berlîn
|1995
|
|kurdî
|-
|[[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]]
|roname
|Qahîre, Misir
|1898
|
|kurdî
|-
|[[Hêvî (kovar)|Hêvî]]
|kovar
|Swêd
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Barzan (kovar)|Barzan]]
|kovar
|DYA
|1981
|
|kurdî
|-
|[[Dengê Penaber (kovar)|Dengê Penaber]]
|kovar
|Almanya
|2000
|
|kurdî
|-
|[[Jîna Nû (kovar)|Jîna Nû]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî
|-
|[[Mîdya (kovar)|Mîdya]]
|kovar
|Holenda
|1992
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Dîdar (kovar)|Dîdar]]
|kovar
|Swêd
|1992
|
|kurdî (soranî û kurmancî)
|-
|[[Berhem (kovar)|Berhem]]
|kovar
|Swêd
|1988
|
|kurdî
|-
|[[Rûdaw (rojname)|Rûdaw]]
|rojname
|Almanya
|2009
|
|kurdî (soranî, kurmancî, zazakî)
|-
|[[Hengaw (rojname)|Hengaw]]
|rojname
|London, Brîtanya
|1994
|
|kurdî
|-
|[[Piya (kovar)|Piya]]
|kovar
|Swêd
|1988
|1992
|zazakî
|-
|[[Ayre (kovar)|Ayre]]
|kovar
|Swêd
|1988-89
|
|zazakî
|-
|[[Tirêj (kovar)|Tirêj]]
|kovar
|Swêd
|1980
|
|kurmancî û zazakî
|-
|[[Koçer (kovar)|Koçer]]
|kovar
|Swêd
|1989
|
|kurdî (soranî)
|-
|[[Kurd (kovar)|Kurd/The Kurd]]
|kovar
|Awistralya
|
|
|kurdî (soranî) û inglîzî
|-
|[[Kurdistan (kovar, 1993)|Kurdistan]]
|kovar
|Swêd
|1993
|
|swêdî
|-
|}

== Mijarên têkildar ==
* [[Kovar]]
* [[Rojname]]
* [[Rojnamegeriya kurdî]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojname-şitil}}

[[Kategorî:Kovarên kurdî| ]]
[[Kategorî:Lîste]]
[[Kategorî:Rojnameyên kurdî| ]]</text>
      <sha1>04i1lu3rduno48hl0bw52t4kccemhm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9ê tîrmehê</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1763</id>
    <revision>
      <id>1877986</id>
      <parentid>1711329</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:11:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2156" sha1="rpv87a0rn9iz8m3ret7brwbcbs8a445" xml:space="preserve">{{Tîrmeh}}

== Bûyer ==
=== Kurdistan ===
* Di sala 2000î de, xebatkara Ozgur Halkê Nesrîn Teke ku ji bo protestokirina zilm û bêdengiya agir berdabû canê xwe, li Edeneyê jiyana xwe windakir.
* Di sala 2000î de, Mehmûd Yener ku ji bo protestokirina komploya navneteweyî agir berdabû canê xwe, li Edenê Mir.

=== Cîhan ===
* Di sala 711an de, fermandarê hêzên Îslamê [[Tariq bin Ziyad]] bakûrê Spanyayê dagir dike.
* Di sala 1816an de, Arjentîn ji Spanya cûda dibe û serxwebûna xwe radigihîne.
* Di sala 1850î de, [[Millard Fillmore]] dibe serokê sêzdehem yê Amerîkayê.
* Di sala 1900î de, Keybanûya [[brîtanî]] [[Keybanû Victoria|Victoria]] biryara bi navê keyaniya [[Brîtanî]] derdixe Comonwiltha [[Awistralya]] were damezirandin. Li vê biryarê mêtîngehên parzemîna Awistralya hemuyan dibin ala hikûmeteke [[federal]] dibin yek.
* Di sala 1952an de, Hikûmeta Norî El Saîd ya Iraqî radighîne ku ew xwe ji kar dişînin.
* Di sala 1963an de, piştî ku [[Malezya]] ji [[Brîtanyayê]] rizgar dibin, yektiya xwe radigihînin û Delweta Malezya ya Yekgirtî tê damezirandin.
* Di sala 1991ê de, piştî salên qutbûnê careke din Başûrê Afrîkayê tevlî Olompyada werzişê bû.
* Di sala 2002an de, li patexta Etiyobiya Edîs Ebaba navenda [[Yekîtiya Afrîkayê]] tê damezirandin.
* Di sala 2004an de, Dadgeha Dada Nevdewletî ne rewabûna dîwarê ku Îsraêl li Şerîa Rojava avakirî radigihîne.
* Di sala 2006an de, Tîma Îtalyayê bi panaltî zora taxima Fransayê dibe û 18mîn kasa cîhanê ya goka lingan FIFA bi dest dixe.

== Jidayikbûn ==
[[1936]] – [[Richard Wilson]] , lîstikvan , derhênerê şanoyê û moderatorê skotlendî

[[1979]] – [[Suzanne Stokes]] , Playmate,  modela mirês  û lîstikvana amerîkî

== Mirin ==
* [[1937]] – [[Zerîfe Xanim]], hevjîna rêberê [[serhildana Qoçgiriyê]]
* [[1937]] – [[Elîşêr]], rêberê [[serhildana Qoçgiriyê]]

== Cejn û salveger ==
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)

----
{{Meh û roj}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojên-salê-şitil}}

[[Kategorî:Rojên salê|tîrmehê]]
[[Kategorî:Tîrmeh]]</text>
      <sha1>rpv87a0rn9iz8m3ret7brwbcbs8a445</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18ê nîsanê</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2167</id>
    <revision>
      <id>1877942</id>
      <parentid>1710459</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:38:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2132" sha1="6v95gofpidajxqqaba4wg4vft2mvmgl" xml:space="preserve">{{nîsan}}

== Bûyer ==
=== Kurdistan ===
* [[1995]] – Gundên [[Herbat]] û [[Rasta]] yên ser bi navçeya [[Amed]] [[Qulp]]ê ve hatin valakirin.
* [[1999]] – Li gelemperiya [[Tirkiye]]yê hilbijartinên giştî pêk hatin. Di hilbijartinan de [[HADEP]]ê di serî de şaredariya [[Amed]], [[Batman]], [[Çewlîg]], [[Sêrt]] û [[Wan]]ê, 37 şaredarî bi dest xistin.
* [[1998]] – Rojnameya [[Özgür Bakış]]ê dest bi weşanê kir.

=== Cîhan ===
* [[1853]] – Li Asyayê yekem tren di navbera wargeha [[Bombay]] û [[Tanna]]yê de xebitî.
* [[1906]] – Yek ji erdhejên herî mezin ên dîrokê li [[San Francisco]]yê qewimî. Di erdhejê de piraniya bajêr hilweşiya û di encama karesatê de hezar kes mirin.
* [[1949]] – Hêzên [[Iraq]]ê yên li [[Filistîn]]ê vekişiyan.
* [[1983]] – Li bajarê [[Libnan]] Bêrûtê êrîşeke întîharî li ser sefareta [[DYA|Amerîkayê]] hatiye li darxistin, di encama êrîşê de 17 jê amerîkî, bi giştî 63 kes mirin.
* [[1988]] – Li kendavê şerê [[Îran]] û [[DYA|Amerîkayê]] destpê kir.
* [[1992]] – [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] hatiye damezirandin.
* [[1996]] – Serokwezîrê [[Îsraêl]]ê [[Şîmon Peres|Şîmon Perez]] li hemberî [[Libnan]]ê operasyona bi navê ''Tiriyê Xezebê'' da destpêkirin. Li kampa penaberan a [[Neteweyên Yekbûyî]] ya li Kana ku dikeve başûrê Libnanê, di encama êrîşa Îsraêlê de 98 kes hatin qetilkirin. Her wiha ev roj di nava xelkê filistîniyan de weke tevkujiya Kanayê tê zanîn.

== Jidayikbûn ==
* [[1970]] – [[Tatiana Stefanidou]], rojnamevan û pêşkêşvana yewnan
* [[1978]] – [[Buffy Tyler]], model û playmate ya amerîkî
* [[1984]] – [[America Ferrera]], aktrîsa amerîkî
* [[1989]] – [[Alia Shawkat]], aktrîsa amerîkî

== Mirin ==
* [[1558]] – [[Xurrem Siltan]], keybanûya osmanî
* [[1955]] – [[Albert Einstein]] zanyarê xwediyê [[Xelata Nobelê]]

== Cejn û salveger ==
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)

----
{{Meh û roj}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Rojên-salê-şitil}}

[[Kategorî:Nîsan]]
[[Kategorî:Rojên salê|nîsanê]]</text>
      <sha1>6v95gofpidajxqqaba4wg4vft2mvmgl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sedat Yurtdaş</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2730</id>
    <revision>
      <id>1877925</id>
      <parentid>1833536</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T14:18:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alpine liver</username>
        <id>75389</id>
      </contributor>
      <origin>1877925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1956" sha1="nvln4ua1g3ay1oay96zz1vvhlh2yzl2" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}

'''Sedat Yurttaş''' (jdb. 1961, [[Şankuş]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekirê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) [[parêzer]] û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Yurtdaş serokê [[Navenda PEN a Kurd]] bû. Di sala 1961an de li [[Amed]]ê hatiye dinyayê. Dibistana seretayî, navîn û lîse li Amedê xwend. Di ber xwendina xwe re demeke dirêj di gelek karên giran ên cûr bi cûr de xebitî. Dû re [[Zanîngeha Stembolê]] Fakulteya Hiqûqê qedand û li bajarê Amedê dest bi karê abûkatiyê kir.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20160304083415/https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt3/index.html |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KATALOĞU |malper=web.archive.org |tarîx=2016-03-04 |roja-gihiştinê=2024-11-30}}&lt;/ref&gt;

Di hilbijartina giştî ya sala 1991an de, di îtifaqa [[HEP]] û [[SHP]]ê de mîna parlamenterê Amedê hat hilbijartin. Lê, piştî ku di [[1994]]an de [[DEP]] ji aliyê Dadgeha Bingehîn a Dewletê ve hate girtin, bi tevî S. Yurtdaş ve parlemteriya 13 hevalên wî jî betal bû û hate girtin. Piştî ku 16 mehan di zîndana Ulucanlar ya Enqereyê de girtî ma, cezayê 14 mehan lê hat birrîn.

Yurtdaş îro li Amedê dijî.

== Berhemên wî ==

* ''Orkestra Yeni Ezgiler Çalacak'', Helbest – Weşanên Belge, bi tirkî, 1992.
* ''Bir Gensoruda Parlemento Gerçeği'', Bîranîn – Weşanên Yurt, bi tirkî, 1993.
* ''İnsanlar Düşünceler Kavgalar'', Bîranîn – Weşanên Öteki, bi tikî, 1996.
* ''Remo: Bitmeyen Sorgu'', Roman – Weşanên Çiviyazıları, bi tirkî, 1998.
* ''[[Xelat (pirtûk)|Xelat]]'', Çîrok – Weşanên Siyê, bi kurdî, 2002.
* ''Kevoka Xeyalî'', Çîrok - Weşanên Elma, bi kurdî Stenbol, 2012.
* ''Kefaret'', Çîrok - Weşanên Lis, bi kurdî 2012.

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}{{Kontrola otorîteyê}}
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]]</text>
      <sha1>nvln4ua1g3ay1oay96zz1vvhlh2yzl2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877928</id>
      <parentid>1877925</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T15:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Jînenîgarî */</comment>
      <origin>1877928</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1959" sha1="44mfddlmwierf1v4cnpi7jg46715rpz" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}

'''Sedat Yurttaş''' (jdb. 1961, [[Şankuş]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekirê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) [[parêzer]] û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Yurtdaş serokê [[Navenda PEN a Kurd]] bû. Di sala 1961an de li [[Amed]]ê hatiye dinyayê. Dibistana seretayî, navîn û lîse li Amedê xwend. Di ber xwendina xwe re demeke dirêj di gelek karên giran ên cûr bi cûr de xebitî. Dû re Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Stembolê]] qedand û li bajarê Amedê dest bi karê abûkatiyê kir.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20160304083415/https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt3/index.html |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KATALOĞU |malper=web.archive.org |tarîx=2016-03-04 |roja-gihiştinê=2024-11-30}}&lt;/ref&gt;

Di hilbijartina giştî ya sala 1991an de, di îtifaqa [[HEP]] û [[SHP]]ê de mîna parlamenterê Amedê hat hilbijartin. Lê, piştî ku di [[1994]]an de [[DEP]] ji aliyê Dadgeha Bingehîn a Dewletê ve hate girtin, bi tevî S. Yurtdaş ve parlemteriya 13 hevalên wî jî betal bû û hate girtin. Piştî ku 16 mehan di zîndana Ulucanlar ya Enqereyê de girtî ma, cezayê 14 mehan lê hat birrîn.

Yurtdaş îro li Amedê dijî.

== Berhemên wî ==

* ''Orkestra Yeni Ezgiler Çalacak'', Helbest – Weşanên Belge, bi tirkî, 1992.
* ''Bir Gensoruda Parlemento Gerçeği'', Bîranîn – Weşanên Yurt, bi tirkî, 1993.
* ''İnsanlar Düşünceler Kavgalar'', Bîranîn – Weşanên Öteki, bi tikî, 1996.
* ''Remo: Bitmeyen Sorgu'', Roman – Weşanên Çiviyazıları, bi tirkî, 1998.
* ''[[Xelat (pirtûk)|Xelat]]'', Çîrok – Weşanên Siyê, bi kurdî, 2002.
* ''Kevoka Xeyalî'', Çîrok - Weşanên Elma, bi kurdî Stenbol, 2012.
* ''Kefaret'', Çîrok - Weşanên Lis, bi kurdî 2012.

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}{{Kontrola otorîteyê}}
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]]</text>
      <sha1>44mfddlmwierf1v4cnpi7jg46715rpz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877929</id>
      <parentid>1877928</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T15:32:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1968" sha1="t0r8njbl3c0fwxsqg6dckdfzm7vu6jc" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}

'''Sedat Yurttaş''' (jdb. 1961, [[Şankuş]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekirê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) [[parêzer]] û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Yurtdaş serokê [[Navenda PEN a Kurd]] bû. Di sala 1961an de li [[Amed]]ê hatiye dinyayê. Dibistana seretayî, navîn û lîse li Amedê xwend. Di ber xwendina xwe re demeke dirêj di gelek karên giran ên cûr bi cûr de xebitî. Dû re Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Stembolê]] qedand û li bajarê Amedê dest bi karê abûkatiyê kir.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20160304083415/https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt3/index.html |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KATALOĞU |malper=web.archive.org |tarîx=2016-03-04 |roja-gihiştinê=2024-11-30}}&lt;/ref&gt;

Di hilbijartina giştî ya sala 1991an de, di îtifaqa [[HEP]] û [[SHP]]ê de mîna parlamenterê Amedê hat hilbijartin. Lê, piştî ku di [[1994]]an de [[DEP]] ji aliyê Dadgeha Bingehîn a Dewletê ve hate girtin, bi tevî S. Yurtdaş ve parlemteriya 13 hevalên wî jî betal bû û hate girtin. Piştî ku 16 mehan di zîndana Ulucanlar ya Enqereyê de girtî ma, cezayê 14 mehan lê hat birrîn.

Yurtdaş îro li Amedê dijî{{Çavk}}.

== Berhemên wî ==

* ''Orkestra Yeni Ezgiler Çalacak'', Helbest – Weşanên Belge, bi tirkî, 1992.
* ''Bir Gensoruda Parlemento Gerçeği'', Bîranîn – Weşanên Yurt, bi tirkî, 1993.
* ''İnsanlar Düşünceler Kavgalar'', Bîranîn – Weşanên Öteki, bi tikî, 1996.
* ''Remo: Bitmeyen Sorgu'', Roman – Weşanên Çiviyazıları, bi tirkî, 1998.
* ''[[Xelat (pirtûk)|Xelat]]'', Çîrok – Weşanên Siyê, bi kurdî, 2002.
* ''Kevoka Xeyalî'', Çîrok - Weşanên Elma, bi kurdî Stenbol, 2012.
* ''Kefaret'', Çîrok - Weşanên Lis, bi kurdî 2012.

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}{{Kontrola otorîteyê}}
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]]</text>
      <sha1>t0r8njbl3c0fwxsqg6dckdfzm7vu6jc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877930</id>
      <parentid>1877929</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T16:22:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/addtarix.py|Bot]]: Parametreya tarîx lê hat zêdekirin: {{[[Şablon:Çavk|Çavk]]}}; paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart, Destpêkê standard kir, Binê standard kir, Niqteşanî piştî şablonê rast kir.)</comment>
      <origin>1877930</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2011" sha1="4jdhww831x2e6wqowgnksovmd5v87bc" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Sedat Yurttaş''' (jdb. 1961, [[Şankuş]], parêzgeha [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekirê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) [[parêzer]] û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Yurtdaş serokê [[Navenda PEN a Kurd]] bû. Di sala 1961an de li [[Amed]]ê hatiye dinyayê. Dibistana seretayî, navîn û lîse li Amedê xwend. Di ber xwendina xwe re demeke dirêj di gelek karên giran ên cûr bi cûr de xebitî. Dû re Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Stembolê]] qedand û li bajarê Amedê dest bi karê abûkatiyê kir.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://web.archive.org/web/20160304083415/https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt3/index.html |sernav=TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KATALOĞU |malper=web.archive.org |tarîx=2016-03-04 |roja-gihiştinê=2024-11-30}}&lt;/ref&gt;

Di hilbijartina giştî ya sala 1991an de, di îtifaqa [[HEP]] û [[SHP]]ê de mîna parlamenterê Amedê hat hilbijartin. Lê, piştî ku di [[1994]]an de [[DEP]] ji aliyê Dadgeha Bingehîn a Dewletê ve hate girtin, bi tevî S. Yurtdaş ve parlemteriya 13 hevalên wî jî betal bû û hate girtin. Piştî ku 16 mehan di zîndana Ulucanlar ya Enqereyê de girtî ma, cezayê 14 mehan lê hat birrîn.

Yurtdaş îro li Amedê dijî.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}}

== Berhemên wî ==

* ''Orkestra Yeni Ezgiler Çalacak'', Helbest – Weşanên Belge, bi tirkî, 1992.
* ''Bir Gensoruda Parlemento Gerçeği'', Bîranîn – Weşanên Yurt, bi tirkî, 1993.
* ''İnsanlar Düşünceler Kavgalar'', Bîranîn – Weşanên Öteki, bi tikî, 1996.
* ''Remo: Bitmeyen Sorgu'', Roman – Weşanên Çiviyazıları, bi tirkî, 1998.
* ''[[Xelat (pirtûk)|Xelat]]'', Çîrok – Weşanên Siyê, bi kurdî, 2002.
* ''Kevoka Xeyalî'', Çîrok - Weşanên Elma, bi kurdî Stenbol, 2012.
* ''Kefaret'', Çîrok - Weşanên Lis, bi kurdî 2012.

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd]]</text>
      <sha1>4jdhww831x2e6wqowgnksovmd5v87bc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1978</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12476</id>
    <revision>
      <id>1877943</id>
      <parentid>1765092</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:40:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="672" sha1="59fkb2p10581ut8cef1uubk2or8aile" xml:space="preserve">{{Gotara salê}}

== Bûyer ==
=== Cîhan ===
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)

=== Kurdistan ===
* [[27ê çiriya paşîn]] - Partiya Karkerên Kurdistan ([[PKK]]) li gundê [[Fîs]] ([[Lîce]]/[[Amed]]) wekî partiyeke [[marksîst-lenînîst]] hat damezrandin.

== Jidayikbûn ==
* [[31ê adarê]] - [[Tony Yayo]], rapvanekî amerîkî, li [[New York City]] ji dayik bû.
* [[18ê nîsanê]] – [[Buffy Tyler]], model û playmate ya amerîkî
* [[23ê tebaxê]] - [[Kobe Bryant]], basketbolvanekî amerîkî, li [[Fîladelfiya]] ji dayik bû.

== Mirin ==
(Kesên ku di vê salê de mirî ne.)

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Sal-şitil}}

{{Salê kat bike heke sal hebe}}</text>
      <sha1>59fkb2p10581ut8cef1uubk2or8aile</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1979</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14150</id>
    <revision>
      <id>1877988</id>
      <parentid>1782441</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:12:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877988</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="389" sha1="eruttvhf9wd8jldu61wwitxfytb27fv" xml:space="preserve">{{Gotara salê}}

== Bûyer ==
=== Cîhan ===
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)

=== Kurdistan ===

== Jidayikbûn ==
* [[7'ê tîrmehê]] – [[Ferîd Xan]], helbestvanê kurd.
* [[9ê tîrmehê]] – Suzanne Stokes , Playmate, modela mirês û lîstikvana amerîkî

== Mirin ==
(Kesên ku di vê salê de mirî ne.)

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Şitil}}

{{Salê kat bike heke sal hebe}}</text>
      <sha1>eruttvhf9wd8jldu61wwitxfytb27fv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877989</id>
      <parentid>1877988</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:13:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877989</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" sha1="2e5xu29hbdpbbyzc5df8i4j8rxsfbrg" xml:space="preserve">{{Gotara salê}}

== Bûyer ==
=== Cîhan ===
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)

=== Kurdistan ===

== Jidayikbûn ==
* [[7'ê tîrmehê]] – [[Ferîd Xan]], helbestvanê kurd.
* [[9ê tîrmehê]] – [[Suzanne Stokes]], Playmate, modela mirês û lîstikvana amerîkî

== Mirin ==
(Kesên ku di vê salê de mirî ne.)

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Şitil}}

{{Salê kat bike heke sal hebe}}</text>
      <sha1>2e5xu29hbdpbbyzc5df8i4j8rxsfbrg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Şam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15798</id>
    <revision>
      <id>1877968</id>
      <parentid>1838068</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:22:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877968</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18894" sha1="8tq8q8nso1dx7xpn0eel0s89serbewl" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsta erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;
== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk li ser deşteke 680 mêtre ji asta deryayê bilind e û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] hatiye avakirin ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li xaçerêyek di navbera riyên bazirganiyê de ye. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]] bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Rêjeyê lûtkeyên ji 30.000 mêtreyê zêdetir in û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dike. Ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin ziwabûnê de ye. Lêbelê, di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzî gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdor li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketin, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatin bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[Ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>8tq8q8nso1dx7xpn0eel0s89serbewl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877971</id>
      <parentid>1877968</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:23:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877971</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18903" sha1="aopjdd2n1r9mfyfjswrn3zxjybti4sh" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk li ser deşteke 680 mêtre ji asta deryayê bilind e û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] hatiye avakirin ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li xaçerêyek di navbera riyên bazirganiyê de ye. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]] bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Rêjeyê lûtkeyên ji 30.000 mêtreyê zêdetir in û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dike. Ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin ziwabûnê de ye. Lêbelê, di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzî gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdor li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketin, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatin bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[Ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>aopjdd2n1r9mfyfjswrn3zxjybti4sh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877973</id>
      <parentid>1877971</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877973</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18923" sha1="6ab48vpl01pqqumn57a7pyxazbqxg29" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Rêjeya lûtkeyan ji 30.000 mêtreyê zêdetir in û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dike. Ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin ziwabûnê de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzî gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdor li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketin, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatin bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[Ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>6ab48vpl01pqqumn57a7pyxazbqxg29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877974</id>
      <parentid>1877973</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:34:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877974</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18923" sha1="bz6mr3qus8dxpnbcdwggyrjq53n6aqq" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Di qadê de lûtkeyên ji bi 3000 mêtre hene û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dikin ku ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin ziwabûnê de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzî gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdor li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketin, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatin bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>bz6mr3qus8dxpnbcdwggyrjq53n6aqq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877977</id>
      <parentid>1877974</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T05:00:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877977</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18945" sha1="szkrj7sufvxaf2k4gsfaamlw8usj3di" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Di qadê de lûtkeyên bi bilindahiya 3000 mêtre hene û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dikin ku ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin bandora avhewayeke ziwa de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzî gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdor li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketin, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatin bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>szkrj7sufvxaf2k4gsfaamlw8usj3di</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877978</id>
      <parentid>1877977</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T05:06:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877978</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18952" sha1="8i2jwggne5oczdr9au6nxpbbqnb037p" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Di qadê de lûtkeyên bi bilindahiya 3000 mêtre hene û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dikin ku ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin bandora avhewayeke ziwa de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzîkê gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdorê li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve diçin, pêş ketine, berê cihê taxa el-Salihiyah bû ku navenda wê li ser perestgeha girîng a Şêxê Endulusiya [[Serdema Navîn]] û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatine bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>8i2jwggne5oczdr9au6nxpbbqnb037p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877979</id>
      <parentid>1877978</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T05:11:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877979</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18930" sha1="26lko6nk31s5k1zxr9j1vf2g30pbmga" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Di qadê de lûtkeyên bi bilindahiya 3000 mêtre hene û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dikin ku ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin bandora avhewayeke ziwa de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzîkê gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdorê li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve mezin bûne, cihê taxa el-Salihiyê ye ku navenda taxê li pîrozgeha girîng a Şêxê Endulusiya serdema navîn û fîlozof Ibn Erebî ye. Ev taxên nû di destpêkê de ji aliyê leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatine bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>26lko6nk31s5k1zxr9j1vf2g30pbmga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877980</id>
      <parentid>1877979</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T05:17:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877980</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18924" sha1="6tmwmiuw76vfckeqjp5yqkdwl238e6v" xml:space="preserve">{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
| statû              = {{Hlist|Bajar|Paytext}}
}}
'''Şam''', '''Dimeşq''', yan jî '''Damaskus''' ({{bi-ar|دمشق|Dimeşk}} {{bi-ar|الشام|aš-Šām}}), bajar û paytexta herî kevin a cîhanê ye ku heta niha bênavber bûye cihwarê mirovan.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793;jsessionid=31B857A2C390E3F3A6799D062BB43824 |sernav=Damascus |paşnav=Bowker |pêşnav=John |tarîx=2003-01-01 |weşanger=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280094-7 |ziman=en |doi=10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947-e-1793 }}&lt;/ref&gt; Şam niha paytexta [[Sûrî|Sûriyê]] ye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.nybooks.com/online/2013/08/02/damascus-whats-left/ |sernav=Damascus: What's Left {{!}} Sarah Birke |paşnav=Birke |pêşnav=Sarah |malper=The New York Review of Books |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Li bajêr [[ereb]], [[kurd]] û [[Suryanî|asûr]] bi hev re dijîn.

Hejmara niştecihên bajêr bi fermî nêzîkî 2,5 milyon kesan e. Bi tevahiya herêmên bi ser bajêr ve zêdetirî 6 milyon kes li herêmê dijîn.

Bajêr li başûrê rojavayê Sûriyê ye û navenda herêmeke mezin a metropolê ye. Bajêr nav qontarên rojhilatê rêzeçiyayên Antî-Libnanê de li ser deştek ku 680 mêtre ji asta deryayê bilindtir e hatiye avakirin. Şam 80 kîlomêtre li rojavayê [[Deryaya Navîn]] hatiye avakirin û ji ber bandora siya baranê li Şamê avhewayek ziwa serdest e. [[Çemê Baradayê]] di nava navenda bajarê re derbas dibe.

Şam yek ji kevintirîn bajar e ku bi berdewamî bûye cihwarê mirovahiyê. Mirov li bajêr di hezarsala 3yem a berî zayînê de bi cih bûne. Ji sala 661 heta 750an weke paytexta [[Xanedana Emewiyan|Xîlafeta Emewiyan]] hatiye hilbijartin. Piştî biserketina [[Xanedana Ebasiyan]], desthilatdariya Îslamê ji Şamê derbasê [[Bexda]]yê nûye. Bajêr girîngiya xwe di Serdema Ebasiyan winda dike û careke din dîsa di [[Xanedana Eyûbiyan|Serdema Eyûbîyan]] û [[Memlûk]]an de bûye navendek girîng a desthilatdariya Eyûbiyan û Memlûkan. Bajêr niha navenda rêveberiya navendî ya Sûriyê ye.

Taxa bajêr a kevn ji aliyê [[UNESCO]]yê ve wekê bermahiyê mirovahiyê hatiye parastin. Peykereke împeratorê kurd ê ku serokatiya [[eyûbiyan]] kiriye, [[Selahedînê Eyûbî]] jî li bajêr e.

== Etîmolojî ==
Navê Şamê yekem car di lîsteya erdnîgarî ya Thutmose III de wekî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱) berî zayînê di sedsala 15an de derketiye holê. Etîmolojiya navê kevnar ''tmśq'' ne diyar e. Bi akadî nav wekî Imerišú (𒀲𒋙), bi misirî ''tmśq'' (𓍘𓄟𓊃𓈎𓅱), bi erebiya kevn Damašq (𐡃𐡌𐡔𐡒) û wekê Dammeiśeq jî (דַּמֶּשָ) di îbraniya Încîlê de hatiye dîtin. Di nivîsên akadî yên sedsala 14em a berê zayînê de nav wekê Dimasqa (𒁲𒈦𒋡), Dimašqì (𒁲𒈦𒀸𒄀) ve Dimašqa (𒁲𒈦𒀸𒋡) hatiye dîtin.

Paşnivîsên navî yên aramî yên paşîn ''resh'' (bi gelemperî tîpa r di peyvê cih digire) dibe ku di bin bandora koka dr de maye ku tê wateya &quot;avahî&quot; yê. Ji ber vê yekê, navê bajêr bi îngilîzî û latînî ''Damascus'' e ku ji yewnanî Δαμασκός hatiye derxistin û ji Darmeśeq ya Qumranî (דרמשק) û Darmsûq (ܕܪܡܣܘܩ) bi suryanî&quot; tê wateya &quot;erdeke avdaniya baş&quot;, derketiye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Dion |pêşnav=Paul E. |tarîx=1988 |sernav=Review of Ancient Damascus: A Historical Study of the Syrian City-State from Earliest Times Until Its Fall to the Assyrians in 732 B. C. E. |url=https://www.jstor.org/stable/1357008 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=270 |rr=97–100 |doi=10.2307/1357008 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Cross |pêşnav=Frank Moore |tarîx=1972 |sernav=The Stele Dedicated to Melcarth by Ben-Hadad of Damascus |url=https://www.jstor.org/stable/1356214 |kovar=Bulletin of the American Schools of Oriental Research |hejmar=205 |rr=36–42 |doi=10.2307/1356214 |issn=0003-097X }}&lt;/ref&gt;

Bi erebî ji bajêr re Dimaşq (دمشق Dimašq) hatiye gotin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.kalmasoft.com/KLEX/dbsyriac.htm |sernav=Kalmasoft - Database of Syriac Arabic Common Words |malper=www.kalmasoft.com |tarîxa-gihiştinê=2023-05-31 }}&lt;/ref&gt; Navê bajarê ji aliyê welatiyên Şamê, Sûriyê û cîranên erebên din ku li derveyî bajarê dijîn (eş-Şam) wekî aş-Şam tê zanîn. Aš-Šām peyveke erebiye ku ji bo &quot;Şam&quot; û ji bo &quot;Sûriye&quot; yê hatiye bikaranîn. Ya dawîn û bi taybetî herêma dîrokî ya Sûriyê, bi navê Bilād aš-Šām (بلاد الشام, ''welatê Şamê'') hatiye binavkirin. Peyva paşîn ji hêla etîmolojîk ve tê wateya &quot;welatê milê çepê&quot; yan jî &quot;bakur&quot; ku wekî kesek li Hîcazê ber bi rojhilat ve ku ber bi hilatina rojê ve ye ku bakur ber bi çepê ve dibîne.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1589831285 |sernav=A political history of the Arameans: from their origins to the end of their polities |paşnav=Younger |pêşnav=K. Lawson |tarîx=2016 |weşanger=SBL Press |isbn=978-1-58983-128-5 |series=Archaeology and biblical studies |cih=Atlanta (Ga.) }}&lt;/ref&gt;

== Erdnîgarî ==
Şam li cihekî stratejîk ê li ser deşteke 680 mêtre ku ji asta deryayê bilind e hatiye avakirin û bi qasî 80 kîlomêtre dûrê [[Derya Navîn]] e ku ji aliyê [[Çiyayên Antî-Libnanê]] ve hatiye parastin. [[Çemê Baradayê]] di navenda bajêr ve derbas dibe û bajêr li ser xaçerêyeke di navbera riyên bazirganiyê de cih digire. Rêya bakur-başûr Misirê bi Asyaya Biçûk ve girêdide û rêya rojhilat-rojava [[Libnan]]ê bi geliyê [[Çemê Firatê]] ve girê dide. Di qadê de lûtkeyên bi bilindahiya 3000 mêtre hene û barîna ji [[Deryaya Navîn]] asteng dikin ku ji ber vê yekê herêma Şamê carinan di bin bandora avhewayeke ziwa de ye. Lêbelê di demên kevnar de ev yek ji hêla [[Çemê Baradayê]] ku ji çemên çiyayan ên ku ji berfê dihelin ve hatiye kêm kirin. Şam ji aliyê zeviyên çandiniyê yên avdanî ku ji demên kevnar ve gelek sebze, dexl û fêkî lê têne çandin, hatiye dorpêçkirin. Nexşeyên Sûriyê yên Romayê diyar dikin ku Çemê Baradayê li rojhilatê Şamê diherike golên biçûk. Îro jê re dibêjin Bahira Atayba ku tê wateya gola dudil.
[[Wêne:Barada river in Damascus (April 2009).jpg|thumb|Dîmenek ji Çemê Baradayê, li kêleka otêla Four Seasons li navenda bajarê Şamê ku demên [[Çemê Baradayê]] bilind dibe hatiye kişandin.]]
Bajarê kevn ê Şamê ku bi dîwarên bajêr ve hatiye dorpêçkirin, li peravê başûrê Çemê Baradayê ye ku çem li vê deverê ziwa bûye. Li başûrêrojhilat, bakur û bakurêrojhilat ji hêla deverên derbajarî yên ku dîroka wan vedigere heya [[Serdema Navîn]] tê dorpêç kirin: Li başûrêrojavayê taxa Mîdan, li bakur û bakurêrojavayê taxa Sarûja û Îmara hene. Van taxan bi di destpêkê de li ser rêyên ku ji bajêr derdiketin, li nêzîkê gorên kesayetên dînî hatine avakirin. Di sedsala 19an de gundên derdorê li ser qûntarên Cebel Qasiûn ku ber bi bajar ve mezin bûne, cihê taxa el-Salihiyê ye ku navenda taxê li pîrozgeha girîng a Şêxê Endulusiya serdema navîn û fîlozof Ibn Erebî ye. Li van taxên nû di destpêkê de leşkerên kurd û penaberên misilman ên ji herêmên [[Ewropa]]yê yên Împaratoriya Osmanî yên ku ketibûn bin desthilatdariya xirîstiyanan, hatine bicihkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://romeartlover.tripod.com/Damasco1.html |sernav=Damascus - the Ancient Town |malper=romeartlover.tripod.com |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Ji dawiya sedsala 19an û pê ve navendek îdarî û bazirganî ya nûjen dest pê kir ku li rojavayê bajarê kevn, li derdora [[Çemê Baradayê]] ku navenda wê li devera ku bi navê al-Marjeh an &quot;mêrg&quot; tê zanîn, vedibe. El-Merceh di demek kurt de dibe navê ku di destpêkê de meydana navendî ya Şamê ya nûjen bû ku qada bajêr di nav de bû. Dadgehên dadweriyê, postexane û stasyona trenê hinekî ber bi başûr ve li cihekî bilind rawestiyane. Çaryeka niştecihbûnê ya [[ewropî]] bi awayekî bilez dest pê kir ku li ser rêya ku di navbera Merceh û el-Salihiyê de hatiye avakirin. Navenda bazirganî û îdarî ya bajarê nû hêdî hêdî ber bi bakur ve hinekî ber bi vê deverê ve hate veguhastin.

== Avhewa ==
Ji ber bandora siya baranê ya Çiyayên Antî-Libnanê û herikîna deryayê ya serdest e Şam di pergala Köppen-Geiger de ye û xwediyê avhewayek hişk a hênik e. Di demsala havînan de germe zuha û şilahiya hewayê kêm e. Zivistan hênik û hinekî bi baran e û barîna berfê kêm e. Payîz kurt û sivik e lê guheztina germahiyên havînan ji nişka ve pêk tê. Barana salane li dora 130 mm ye, ji cotmehê heta gulanê pêk tê.
== Dîrok ==
=== Niştecihên destpêkê ===
Dîroka Karbon-14 li Tell Ramad, li derûdora Şamê, destnîşan dike dibe ku li wir ji nîvê duyemîn ê hezarsala heftemîn a berî zayînê de (li dora 6300 berî zayînê) bûye wargeha mirovahiyê. Tevî ku heta hezarsala duyem a berî zayînê di nava sûrên Şamê de cihwarbûneke mezin tunebû, delîlên niştecihbûnê li deşta Çemên Baradayê ya berfireh a ku vedigere 9000 salên berê zayînê, heye.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;&gt;{{Jêder-kovar |paşnav=Burd |pêşnav=Andrew |tarîx=2005 |sernav=The Asia Pacific Burns Association |url=http://dx.doi.org/10.1016/j.burns.2005.01.005 |kovar=Burns |cild=31 |hejmar=4 |rr=534 |doi=10.1016/j.burns.2005.01.005 |issn=0305-4179 }}&lt;/ref&gt;
=== Serdema bironza dereng ===
Hinek tomarên kevnar ên Misirê ji nameyên Amarnayên 1350 salê berî zayînê ne, behsa dema ku Şam (bi navê Dîmasqu) ji hêla padîşah Biryawaza ve hatiye rêvebirin, dike. Navçeya Şamê, û her weha tevahiya Sûriyê, derdora sala 1260 berî zayînê, di navbera Hîtîtiyan ji bakur û Misriyan ji başûr ve dibe qada şer.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Şerê Hîtîtan û Misiriyan bi peymaneke îmzekirî di navbera Hattusili III û Ramesses II de bi dawî dibe.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt; Hatina gelên deryayî li dora 1200 salê berî zayînê, dawiya Serdema Bronz li herêmê nîşan dide ku şerê bi xwe re aniye herêma Şamê. Şam tenê parçeyek derdor bû ku bi piranî bandor li navendên nifûsa mezin ên Sûriya kevn kiriye. Van bûyeran pêşveçûna Şamê wekî navendek nû ya bibandor a ku bi derbasbûna ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronzê]] berbi [[Serdema hesinî|Serdema Hesin]] ve derxistiye holê.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;

=== Serdema gelên suryani ===
Şam yekem car wekî bajarekî girîng di dema hatina suryanî, gelê Semîtîk de, di sedsala 11an ê berî zayînê de hatiye tomar kirin. Di destpêka hezarsala yekem a berî zayînê de, çend padîşahiyên aramî ava bûn û [[suryanî]]yan dev ji jiyana xwe ya koçerî berda û dewletên eşîrî yên federe ava kirin. Yek ji van padîşahiyan Aram-Şam e ku navenda rêveberiyê bajarê Şamê bû. [[Suryanî]] ku bê şer ketin bajêr, ji bo mala xwe ya nû navê &quot;Dimaşqû&quot; li xwe kirin. Bi dîtina potansiyela çandiniyê ya devera nepêşveçûyî aramiyan pergala belavkirina avê ya Şamê bi çêkirina qenal û tunelan avê ku kargêriya Çemê Baradayê herî zêde kiriye, pergala ava Şamê avakirin. Heman tora avê ji hêla [[Romaya Kevnare|Romayiyan]] û [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] ve hate baştir kirin ku îro jî bingeha pergala avê ya beşa kevn a bajêr pêk tîne.&lt;ref name=&quot;Burd2005&quot;/&gt;
=== Serdema greko-romayiyan ===
[[Wêne:The Jupiter temple in Damascus.jpg|thumb|Kavilên Perestgeha Jupiterê li ber deriyê El-Hamidiye Souq]]
Şam ji aliyê Îskenderê Makedonî ve hate dagirkirin. Piştî mirina Îskender di sala 323an berî zayînê de, Şam dibe qada şerê di navbera împaratoriyên Selûkî û Ptolemayiyan. Kontrola bajêr gelek caran ji împeratoriyek din derbasî împeratoriya yek din dibe. Seleucus I Nicator, yek ji serleşkerên Skender, Entakya kir paytexta împaratoriya xwe ya berfireh ku dibe sedema kêmbûna girîngiya Şamê li gorî bajarên nû yên Seleukiyan wekê bajarê Laziqiya li bakur. Piştre [[Demetrius III]], Philopator bajar li gorî pergala hîpodamî ya yewnanî ji nû ve ava kir û navê bajêr wekê &quot;Demetrias&quot; guhert.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://trove.nla.gov.au/work/32915052 |sernav=Trove |malper=trove.nla.gov.au |tarîxa-gihiştinê=2023-06-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 64 berê zayînê de serleşkerê Romayî Pompey rojavayê Sûriyê bi rêveberiya xwe ve girê dide. Romayiyan Şamê bidest xistin û li pey re Şamê xistin nav koma deh bajarên ku bi navê Dekapolîs dihatin naskirin, ku bi xwe jî di nav parêzgeha Sûriyê de bûn û ew jî wek rêveberiyek otonom hatin naskirin.

Piştî ku Pompey herêmê bidest xist, bajarê Şamê bi tevahî ji aliyê Romayiyan ve ji nû ve hate dîzaynkirin. Heya îro jî Bajarê Kevin ê Şamê awayên çargoşe yê bajarê Romayê, di du herêmên xwe yên sereke diparêze.&lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;
=== Serdema nûjen ===
==== Sedsala 20an ====
Di salên destpêkê ya sedsala 20an de, hestên neteweperestî li Şamê, di destpêkê de di berjewendiya wê de çandî, dest bi rengekî siyasî kir ku bi giranî bertekek li hember bernameya tirkkirinê ya hukûmeta Komîteya Îttîhad û Terakkî dide nîşan ku di sala 1908an de li Stenbolê hatiye damezrandin. Di salên 1915an û 1916an de darvekirina çend rewşenbîrên welatparêz ji aliyê waliyê Şamê Cemal Paşa ve li Beyrût û Şamê hestên neteweperestiyê geştir kir û di sala 1918an de dema ku hêzên Serhildana Ereban û hêzên Împeratoriya Brîtanî nêzîk bûn, welatiyan gule li ser leşkerên tirkên vekişiyan, reşandin.
[[Wêne:Emir Faisal; Lt. Colonel T.E. Lawrence - early 1918.jpg|thumb|çep|Qralê Sûriyê Feysel û T.E. Lawrence li Şamê di dema Şerê Cîhanê yê Yekem (1918).]]

Di 1ê cotmeha sala 1918an de T.E. Lawrence ket Şamê ku hatina sêyem a rojê ya yekem Tûgaya Hespên Ronahî ya 3ê ya Avusturalya bû ku ji hêla Major A.C.N. 'Harry' Olden ve dihata birêvebirin. Piştî du rojan, di 3ê çiriya pêşîn a sala 1918an hêzên serhildana Ereban bi serokatiya mîr Feysel jî ketin Şamê. Hikûmeteke leşkerî ya di bin serokatiya Şukrî Paşa de hate binavkirin û Feysel ibn Huseyn jî dibe şahê Sûriyê. Dema ku hikûmeta nû ya Bolşevîk li Rûsyayê Peymana Sykes-Picot eşkere kir ku tê de Brîtanya û Fransa li hev kiribûn ku rojhilata erebî di navbera xwe de parve bikin, rageşiya siyasî di mijdara sala 1917an de rabû. Di 17ê Mijdarê de daxuyaniyeke nû ya Frenko-Îngilîzan soza &quot;azadiya tamî û teqez a gelên ku ev demeke dirêj e ji aliyê tirkan ve hatine bindestkirin&quot; hat dayîn. Kongreya Neteweyî ya Sûriyeyê di meha Adarê de destûreke bingehîn a demokratîk qebûl kir. Lêbelê, Konferansa Versailles li ser Sûriyê fermanek dabû Fransa û di sala 1920an de artêşek fransî bi fermandariya General Mariano Goybet Çiyayên Dij-Lûbnanê derbas bû û seferek berevaniyê ya piçûk a Sûriyê di şerê Maysalun de têk bir û ket Şamê. Fransiyan Şamê wekê paytextê Koma Miletan ji bo Sûriyê diyarkirin.
[[Wêne:Damascus Opera House.jpg|thumb|Avahiya Opera Şamê ku di sala 2004an de hatiye vekirin]]

Dema ku di sala 1925an de Serhildana Mezin a Sûriyê li Hauranê li Şamê belav bû, Fransiyan di 9ê gulana sala 1926an de bajar bi çekên giran, bombebaran û topbaran kirin. Di encamê de, devera bajarê kevin di navbera El-Hamidiye Soûq û Medhet Paşa Soûq de bi temamî şewitî û gelek kes mirin û ji wê demê ve vir ve bi navê El-Hariqa (&quot;agir&quot;) tê naskirin. Bajarê kevin bi têlan hat dorpêçkirin ku rê li ber derbasbûna serhildêran ji Ghouta bigire û rêyek nû li derveyî benderên bakur hate çêkirin ku tevgera wesayîtên zirxî hêsan bike.

Di 21ê hezîran sala 1941an de, 3 hefte piştî kampanyaya Hevalbendên Sûriye-Libnanê, Şam ji hêla hêzên Frensî yên Vichy ve ji hêla hêzek tevlihev a Hindistanê ya Brîtanî û Frensa Azad ve hate zeftkirin. Fransiyan di sala 1946an de, piştî destwerdana Îngîlîzan a di dema Krîza Şam de, li hev kirin ku bivekişin û bi vî awayî Sûriye bi tevahî serbixwe dibe û bajarê Şamê wekê paytext Sûriyê dimîne.
==== Şerê navxweyî ====
Di çileya sala 2012an de, pevçûnên di navbera artêşa nîzamî û serhildayan de gihiştin derûdora Şamê ku li gorî agahiyan rê nadin ku xelk derkevin an jî bigihêjin malên xwe, nemaze dema ku operasyonên ewlekarî li wir ji dawiya Çile heta Sibata tundtir bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |sernav=Syria Today {{!}} Dead Ends |tarîx=2012-03-21 |malper=web.archive.org |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 |tarîxa-arşîvê=2012-03-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120321225005/http://syria-today.com/index.php/life/18976-dead-ends |rewşa-urlyê=mirî }}&lt;/ref&gt; Di hezîrana sala 2012an de dema ku leşker li kolanan şerê Artêşa Azad a Sûriyê dikirin, gule û perçeyên şarapnelan bi şev li Şamê li avahiyên welatiyan diketin. Li gorî niştecîhan û vîdyoya amatorê ku li ser înternetê hate weşandin, pevçunên tund ên şerê tifingan xûya dibûn.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |url=https://www.haaretz.com/2012-06-10/ty-article/heavy-gunfire-in-syrias-capital-during-weekend/0000017f-f683-d887-a7ff-fee727e70000 |sernav=Heavy Gunfire in Syria's Capital During Weekend |malper=Haaretz |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-06-02 }}&lt;/ref&gt;

Şam bi bombebarana giran di kanûna sala 2017an de dest bi pêleke din ya bombebarankirinê kir û di sibata sala 2018an de êrîşek bi navê Êrîşa Rif Dîmeşq da destpêkirin. Di 20ê gulana sala 2018an de, piştî 7 salan piştî derxistina DAIŞê ji Kampa Yermûkê, Şam û tevahiya parêzgeha Rif Dîmeşq bi temamî ketin bin kontrola hikûmetê.
== Wêne ==

&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot;&gt;
Melkite Greek Catholic Church, Damascus, Syria.jpg|Katedrala Yewnanî-Melkite ya Patrîkalî ya Daweta Xatûna Me.
Syriac Catholic Church, Damascus 01.jpg|Katedrala Katolîk a Suryanî ya Saint Paul.
Damascus-Bab Kisan.jpg|Şapela Ezîz Paul
File:Syria, Damascus, The Umayyad Mosque, The Great Mosque of Damascus.jpg|Mizgefta Umayyad.
Sayyidah Ruqayya Mosque 03.jpg|Mizgefta Sayyidah Ruqayya
&lt;/gallery&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Damascus}}

{{Lîsteya paytextên Asyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Koord|33|30|35|N|36|18|33|E|type:city(1711000)|display=title}}

[[Kategorî:Bajarên Sûriyê]]
[[Kategorî:Kelepûra Cîhanê li Sûriyê]]
[[Kategorî:Paytextên Asyayê]]
[[Kategorî:Şam| ]]
[[Kategorî:Şam (herêma erdnîgarî)]]</text>
      <sha1>6tmwmiuw76vfckeqjp5yqkdwl238e6v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Xanedana Emewiyan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18357</id>
    <revision>
      <id>1877984</id>
      <parentid>1786592</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T09:37:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877984</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4168" sha1="fsperanqpzzde8swpms2miirszcvrdq" xml:space="preserve">{{Agahîdanka giştî}}
'''Umeye''' an '''Emewî''' ({{bi-ar|الأمويون|al-umawiyyūn}} ya {{ziman|ar|بنو أمية|banū umayya}}; {{bi-fa|اموىان|Emevîyan}}) xanêdaneke [[xelîfetî]]ye, di navbera [[660]] de heta [[750]]an xelîfetî kirî bû. Li pê Umeyeyan re xelîfetî derbaza [[Ebasî|ebasiyan]] bû.[[Wêne:Omayyad mosque.jpg|thumb|280px|rast|Mizgefta [[Umeye]]yan li [[Şam]]ê (Sûrî)]]
== Muawiye û demezrandina Umeyeyan ==

[[Muawiye]] di dema [[Omer]] de di [[641]]an de derbaza parêzgeriya [[Sûrî]] bû bû. Kênge Osman hat kuştin [[Elî|Elî bin Ebî Talîb]] ji pê heterên re derbaza xelifetîye bû. Lê xelifetiya Elî ji aliya hinekan wek Muawiye hat neperijendin û Muawiye [[Elî]] ji kuştina Osman berpirsiyar dît û got ku hate kujtarê Usman nehate dîtîn ez bi Elî re bîat nekim. Bi dawî di [[657]]an de navbera wan de Cenga Sifînê der ket. Di wê cengê de Elî Muawiye bin xist jî di Bûyera Kizirî de wek xelîfe neda zanîn. Misilman wek [[Şî]] û [[Sunî]] bûn du paran. Wê lihevnehatina heta Elî di [[661]]an de ji aliya [[Xaricî]]yan hat kuştin dewam kir. Ji pê Elî hat kuştin re Muawiye bi gelemperî ji aliya misilmanan wek Xelîfe hat helbijertain û dewre Umeyeyan dest pê kir.

Muawiye di dema xwe de paytexte xelifetiye ji [[Medîne]] de bire [[Şam]] e. Muawiye di dema xwe de Xelifetî çerxa mîratiye kir û ji pê xwe re [[Yezîd I]] wek pêmavan diyar kir. Di dema Muawiye de dagir kirina xakên der dewam kir. Xakên li [[Anatoliya]], [[Hindistan]], [[Maxrêb]] û [[Spanya]]ya başûr hat dagir kirin. Di [[680]]an de Muawiye mir.

Li mirina Muawiye şûnda [[Yezîd I]] di navbera [[680]] û [[683]]an de xelifetî kir. Lê kengê Yezîd derbaza xelifetiye bû li hembera wî gelek serîhildan der ketin. [[Hesen bin Elî]], lawê biçûkê Elî bin Ebû Talîb jî hembera Yezîd derket. Di [[Cenga Kerbela]] [[680]] ji aliya hevelbandên vebirî bû.

Li pê mirina [[Yezîd I]] re lawê xwe [[Muawiye II]] derbaza xelifetîye bû. Lê xelifetiya wî encax saleke çû û pê wî re [[Ebdulmelik]] derbaza xelifetîye bû. Êdî ew vebirî bû ku xelifetî di malbata Umeyeyan de wek pêmavanê dewam dikir. Ji vê sedemê hinekan li [[Meke]] [[Ebdullah bin Zubeyr]] wek xelîfe da zanîn. Di wê demê de nav misilmanan de cenga hundur der ket û encax di [[692]]an de Ebdulmelik xelifetî dîsa di destên Umeyeyan de hîşt. Di wan demên cenga Hundir de Ebdullah bin Zubeyr [[Meke]] dest xwe xistî bû û di [[691]]an de [[Hec]] bimefer nebû. Ji wê sedemê Ebdulmelik li [[Orşelîm]]e [[Qubet es-Sexre]] çêkir.
Ji pê Ebdulmelik li hundur yekitî pêk anî re li der şunda dest bi dagir kirinan kir. Di [[711]]an de rojhelata çemê [[Indus]] di [[712]]an de [[Mewera en-Nehîr]] ([[Transoksiyana]]) hat dagir kirin. Li rojava jî di [[711]]an de dagir kirina [[Endulus]] dest pê kir û heta sînorên [[Fransa]]yê hat dagir kirin.

Di wan deman de [[Konstantinopolis]] çend caran hate dorpêç kirin di (668 - 669), (674-678), (717-718)an de sê caran ji aliya Ereban hatî bû dorpêç kirin.
[[Wêne:Jerusalem Dome of the rock BW 1.JPG|rast|thumb|300px|[[Qubeya Sexre]] li Orşelîmê]]

== Ruxîna xanêdan ==

Di [[718]]an de di pêşengiya [[Ebasiyan]]de dijberiya Umeyeyan kom di bû. Wan navê xwe ji pismamê Mihemed pexember Ebas bin Ebdulmutelib de girtî bûn. Ji bo Umeyeyan ji Ereban re hewedarî dikir va dijberiya roj bi roj mezin dibû. Bi dawî di [[747]]an de bi serdariya Ebû Muslim Ebasiyan bi serfirazî serîhilda û di [[750]]an de [[Merwan II]] û hevalbendên xwe hat bin xistin û Xelifetî derbaza [[Ebasî|Ebasiyan]] bû.

== Umeyeyên Endulusê ==

Li pê binketina [[Ebasî]] yek ji mîrên Umeyeyan [[Ebdurehman II]] li ser [[Maxrêb]] re reviya [[Endulus]] û li wir di [[756]]an de dewleta Ûmeyeyên Endulusê saz kir. Di [[929]]an de [[Ebdurehman III]] xwe wek xelîfe da zanîn û vê xelifetîye heta [[1031]]an dewam kir.

== Mijarên têkildar ==
* [[Listeya Xelîfeyan]]

== Çavkanî ==

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Dewletên dîrokî]]
[[Kategorî:Îslam]]
[[Kategorî:Umeyeyan]]
[[Kategorî:Xanedanî]]</text>
      <sha1>fsperanqpzzde8swpms2miirszcvrdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ahmet Türk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19888</id>
    <revision>
      <id>1877914</id>
      <parentid>1877913</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:12:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Lînk paqij kir, Navên ref-an rast kir, Sernavên beşan rast kir.)</comment>
      <origin>1877914</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16870" sha1="67e7q5xht8yjehgc7vtz8vaqz87rl37" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''' (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bû serbajarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Di sala 1973an de ji Partiya Demokrat (DP) ku nûnertiya parêzgeha Mêrdînê dike, hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1973/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Paşê îstifa kir û tevlî [[Partiya Gel a Komarî]] (CHP) bû û ji nû ve wekî wekîlê Mêrdînê hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1977/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Piştî [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî ya sala 1980ê]] ji parlamenterê hat derxistin&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Understanding Turkey's Kurdish Question |paşnav1=Bilgin |pêşnav1=Fevzi |weşanger=Lexington Books |tarîx=2013-06-20 |rr=136 |isbn=9780739184035 |ziman=en |paşnav2=Sarihan |pêşnav2=Ali }}&lt;/ref&gt; û binçavkirin û 22 mehan şandin [[zîndana Amedê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=19 tebax 2019 }}&lt;/ref&gt; Piştî ku hate berdan, di nav partiyên çep ên cûda de çalak bû. Di sala 1987an&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |sernav=Mardin - 1987 Secim Sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331005417/http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |roja-arşîvê=31 adar 2022 }}&lt;/ref&gt; de li ser navê Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ji bo parlementeriya Mêrdînê hat hilbijartin, lê di sala 1989an de ji ber ku li [[Bruksel]]ê beşdarî konferansa kurdan bû ji partiyê hat dûrxistin.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Piştî wê tevlî [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) ya ku nû hatiye damezrandin bû.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |isbn=9780295800820 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=OL_XCgAAQBAJ&amp;q=ahmet+T%C3%BCrk+and+the+HEP+Party&amp;pg=PA69 }}&lt;/ref&gt; SHPê dîsa îtîfaqa hilbijartinê qebûl kir û di sala 1991an de dîsa bû parlamenterê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |sernav=Mardin - 1991 Secim sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220723202249/http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |roja-arşîvê=23 tîrmeh 2022 }}&lt;/ref&gt; Wî piştgirî da pêvajoya aşitiyê ya dawî di navbera [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) û hikûmeta Tirkiyeyê de û di nîsana 1993an de çû [[Libnan]]ê ji bo ku bi [[Celal Talebanî]] û [[Kemal Burkay]] re beşdarî konfêranseke çapemeniyê bibe, ku tê de agirbesta yekalî ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hat ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan |paşnav=Özcan |pêşnav=Ali Kemal |weşanger=Routledge |tarîx=2006 |rr=205 |isbn=9780415366878 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 1993an de HEP ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn ve hat girtin, bi îdiaya ku partiyê armancên li ji bo parçebûna Tirkiyeyê pêk tîne.&lt;ref name=&quot;ayg&quot;&gt;{{Jêder-kovar |nivîskar=Güney |pêşnav=Aylin |sernav=The People's Democracy Party |url=http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |kovar=Political Parties in Turkey |rr=124–125 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160304235112/http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |roja-arşîvê=2016-03-04 |roja-gihiştinê=13 îlon 2015 }}&lt;/ref&gt; Paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû ku li şûna HEPê di Gulana 1993an de hat avakirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=[[University of Washington Press]] |tarîx=2010-11-18 |rr=69 |isbn=978-0-295-99050-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=yXWl40KJfKEC }}&lt;/ref&gt; DEPê piştgirî da Partiya Karkerên Kurdistanê û [[Hatîb Dîcle]] weke serokê partiyê hilbijart û diyar kir ku PKK ne partiyeke terorîst e û divê weke partiyeke siyasî were binavkirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di rastiyê de, çend serokên partiyan beriya kongreya damezrandina partiyan beşdarî kongreyên ku endamên PKKê jî tê de beşdar bûbûn.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di adara 1994an de parêzbendiya parlementerên Türk û 5 parlementerên DEPê hatin rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Criminalizing Parliamentary Speech in Turkey |paşnav=Commission on Security and Cooperation in Europe |weşanger=The Commission |tarîx=1994 |rr=28 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=5pkZ9IyB1p4C&amp;q=Ahmet+turks++immunity+was+lifted+in+March+1994&amp;pg=PA28 }}&lt;/ref&gt; û ji ber sûcê terorê piraniya endamên xwe şandina girtîgehê.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance |paşnav=Gunes |pêşnav=Cengiz |weşanger=Routledge |tarîx=2013-01-11 |rr=164 |isbn=9781136587986 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; 15 sal ceza li dijî Türk hat birîn.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot; /&gt; Wî îtîraz kir û di 27ê cotmeh 1995an de hat berdan.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/158/158tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2019-11-08 }}&lt;/ref&gt; Türk serokê berê yê [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ya alîgirê kurdan li Bakurê Kurdistanê bû û endamê Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê bû. Di 26ê sibat 2007an de, wek seroka bi wekalet ya DTPê, tevî cîgira serok [[Sabahat Tuncel]], ji ber ku [[zimanê kurdî]] di belavokeke baskê jinan yê DTPê de, ji bo [[Roja Cîhanî ya Jinan]] bi kar anîne, di 8ê adarê bi 18 meh cezayê girtîgehê hat mehkûmkirin. Paşê di 6ê adara 2007an de ji ber ku ji Abdullah Öcalan re gotiye “Birêz“ (''Sayin'') 6 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey : Human Rights Concerns in the Lead up to July Parliamentary Elections |weşanger=Human Rights Watch |rr=13 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=d9f2jRBf_xoC&amp;q=ahmet+t%C3%BCrk+sentenced+to+6+months.&amp;pg=PA13 }}&lt;/ref&gt; Di 22ê tîrmeha 2007an de dîsa bû parlamenterê Mêrdînê yê parlamenterê Tirkiyeyê.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/183316-ahmet-turk-released |sernav=Ahmet Türk Released |malper=Bianet |tarîx=3 sibat 2017 }}&lt;/ref&gt; Lê di 11ê berfanbara 2009an de, Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê biryara girtina DTPê da, bi tometa girêdana wê bi Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) re.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=2009-12-11 |sernav=Turkish court bans pro-Kurd party |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100420190953/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |roja-arşîvê=20 nîsan 2010 |roja-gihiştinê=2010-04-23 |xebat=[[BBC News]] }}&lt;/ref&gt; Türk ji Meclisa Mezin a Neteweyî hat derxistin û ew û 36 endamên partiyê 5 salan ji endamtiya partiyeke siyasî hatin qedexekirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |sernav=Turkey bans pro-Kurdish party over ties to rebels |tarîx=2009-12-11 |roja-gihiştinê=2009-12-11 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091215060704/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |roja-arşîvê=15 kanûna pêşîn 2009 |paşnav=Hacaoglu |pêşnav=Selcan }}&lt;/ref&gt; Türk serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê da û di sala 2016an de Tirkiye bi dayîna 30.000 € hat mehkûmkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.kurdistan24.net/en/news/48bb982b-d985-4d44-b95e-a8f4d2374632/turkey-condemned-for-banning-kurdish-party |sernav=Turkey condemned for banning Kurdish party |malper=Kurdistan24 |roja-gihiştinê=2019-09-24 |ziman=en |paşnav=Kurdistan24 }}&lt;/ref&gt; Di Nîsana 2010an de rastî êrîşa ji aliyê nijadperêstekî bi navê İsmail Çelik hat û li wî xist û pozê wî şikest. Çelik pêşî 11 meh û 20 roj cezayê girtîgehê lê hat guherandin û 7000 TL (300€ têne) cezayê pere hat guhertin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://massispost.com/2016/03/turkish-intellectuals-who-have-recognized-the-armenian-genocide-ahmet-turk/ |sernav=Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide: Ahmet Türk |malper=Armenian News By MassisPost |tarîx=2016-03-03 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

=== Serbajarê Mêrdînê ===
Di hilbijartinên herêmî yên sala 2014an de Ahmet Türk wekî serbajarê Mêrdînê yê girêdayî [[Partiya Herêmên Demokratîk]] (DBP) hate hilbijartin. Di mijdara 2015an de dema ku li bajarê [[Nisêbîn]]ê qedexeya derketina derve hat hebû, tevî siyasetmedarên DBPê tev li meşa ber bi Nisêbînê ve bû lê ji aliyê rayedarên tirk dûr ve hatin binçavkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/bianet/human-rights/169468-police-attack-on-politicians-trying-to-enter-nusaybin |sernav=Police Attack on Politicians Trying to Enter Nusaybin |malper=[[Bianet]] |tarîx=23 çiriya paşîn 2022 }}&lt;/ref&gt; Di 21ê mijdara 2016an de piştî ku ji aliyê rayedarên tirk ve ji wezîfeyê hat dûrxistin, bi &quot;sûcên terorê&quot; hat binçavkirin û li şûna wî qeymeqam weke qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=24 çiriya paşîn 2016 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk |url=http://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk-.aspx?pageID=238&amp;nID=106518&amp;NewsCatID=509 |roja-gihiştinê=30 çiriya paşîn 2016 |weşanger=Hurriyet Daily News }}&lt;/ref&gt; Paşê di mehê de ew bi fermî hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 }}&lt;/ref&gt; Piştî girtina wî [[Deniz Baykal]]ê ya CHPê piştgirîya manewî nîşanî hevjîna tirk Mülkiye da û li Mêrdînê çû serdana wê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk--106518 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-11-27 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Ew di 3ê sibat 2017an de hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di hilbijartinên herêmî yên 2019an de dîsa bû serbajarê Mêrdînê. Di Tebaxa 2019an de ji ber sûcên piştgirîkirina terorê dîsa ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeyê hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/drei-prokurdische-b%C3%BCrgermeister-abgesetzt/a-50073910 |sernav=Drei prokurdische Bürgermeister abgesetzt {{!}} DW {{!}} 19.08.2019 |malper=DW.COM |roja-gihiştinê=2019-08-19 |ziman=de-DE }}&lt;/ref&gt; Waliyê Mêrdînê Mustafa Yaman wek qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.bianet.org/english/politics/228432-corruption-in-mardin-municipality-after-government-takeover-13-people-remanded-in-custody |sernav=Corruption in Mardin municipality after government takeover: 13 people remanded in custody |malper=Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi |roja-gihiştinê=2021-03-26 }}&lt;/ref&gt; Türk bi tohmeta ku di sala 2015an de beşdarî merasîma cenazeyê endamê [[Yekîneyên Parastina Gel]] (YPG) li [[Şemrex|Şenrexê]] bûye, hatibû tawanbarkirin, lê di sibata 2020an de dadgehê ew ji bersûcan beraat kiribû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/02/14/turkish-court-acquits-dismissed-hdp-mayor-ahmet-turk/ |sernav=Turkish court acquits dismissed HDP mayor Ahmet Türk |malper=[[Gazete Duvar]] |tarîx=14 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2020-05-21 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt;

==== Bêhtir dozên qanûnî ====
Di 17ê adara 202'an de serdozgerê dewletê Bekir Şahin bi hinceta partiyên bi îdiaya yekîtiya rêxistinê ya bi PKKê re ne, ji bo wî û 686 siyasetmedarên din ên HDPê bi girtina ve partiyê re 5 sal qedexeya siyasetê xwestibû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210412234004/https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |roja-arşîvê=12 nîsan 2021 }}&lt;/ref&gt;

=== Nêrînên siyasî ===
Di pêvajoya aştiyê ya di navbera PKK û Tirkiyeyê de jî cih girt û di sala 2013an de bi [[Ayla Akat Ata]] re bi Abdullah Öcalan re hevdîtin pêk anî.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=Bianet |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=9 sibat 2020 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî &quot;kesê herî aştiyane, herî berfireh, herî li dijî tundiyê, herî nerm û jîrtirîn kesayetê tevgera siyasî ya kurd û yê herî zêde lihevhatin.&quot;&lt;ref name=&quot;nobility&quot; /&gt; Wî piştgirî da pîrozkirina Newrozê&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/3/turkey3844.htm |sernav=24 hurt as Turkish police clash with Kurds at New Kurdish Year celebrations |malper=ekurd.net |roja-gihiştinê=2020-05-21 }}&lt;/ref&gt; û bi armanca ku bi qurbaniyên [[Nîjadkujiya ermeniyan|nîjadkujiya]] [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] re li hev bîne, lêborîna xwe ji gelê [[suryanî]], [[Êzdîtî|êzidî]] û [[ermenî]] xwest ji ber rola kurdan di nîjadkujiyê de.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://asbarez.com/108106/kurdish-leader-apologizes-for-role-in-genocide/ |sernav=Kurdish Leader Apologizes for Role in Genocide |malper=Asbarez.com |tarîx=2013-02-04 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>67e7q5xht8yjehgc7vtz8vaqz87rl37</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877915</id>
      <parentid>1877914</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:43:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877915</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16907" sha1="luwrh3kkjt2xzp3r5aoyzch7s9psc9t" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''', wek '''Ehmed Turk''' jî tê nasîn (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bû serbajarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Di sala 1973an de ji Partiya Demokrat (DP) ku nûnertiya parêzgeha Mêrdînê dike, hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1973/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Paşê îstifa kir û tevlî [[Partiya Gel a Komarî]] (CHP) bû û ji nû ve wekî wekîlê Mêrdînê hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1977/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Piştî [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî ya sala 1980ê]] ji parlamenterê hat derxistin&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Understanding Turkey's Kurdish Question |paşnav1=Bilgin |pêşnav1=Fevzi |weşanger=Lexington Books |tarîx=2013-06-20 |rr=136 |isbn=9780739184035 |ziman=en |paşnav2=Sarihan |pêşnav2=Ali }}&lt;/ref&gt; û binçavkirin û 22 mehan şandin [[zîndana Amedê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=19 tebax 2019 }}&lt;/ref&gt; Piştî ku hate berdan, di nav partiyên çep ên cûda de çalak bû. Di sala 1987an&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |sernav=Mardin - 1987 Secim Sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331005417/http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |roja-arşîvê=31 adar 2022 }}&lt;/ref&gt; de li ser navê Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ji bo parlementeriya Mêrdînê hat hilbijartin, lê di sala 1989an de ji ber ku li [[Bruksel]]ê beşdarî konferansa kurdan bû ji partiyê hat dûrxistin.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Piştî wê tevlî [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) ya ku nû hatiye damezrandin bû.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |isbn=9780295800820 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=OL_XCgAAQBAJ&amp;q=ahmet+T%C3%BCrk+and+the+HEP+Party&amp;pg=PA69 }}&lt;/ref&gt; SHPê dîsa îtîfaqa hilbijartinê qebûl kir û di sala 1991an de dîsa bû parlamenterê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |sernav=Mardin - 1991 Secim sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220723202249/http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |roja-arşîvê=23 tîrmeh 2022 }}&lt;/ref&gt; Wî piştgirî da pêvajoya aşitiyê ya dawî di navbera [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) û hikûmeta Tirkiyeyê de û di nîsana 1993an de çû [[Libnan]]ê ji bo ku bi [[Celal Talebanî]] û [[Kemal Burkay]] re beşdarî konfêranseke çapemeniyê bibe, ku tê de agirbesta yekalî ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hat ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan |paşnav=Özcan |pêşnav=Ali Kemal |weşanger=Routledge |tarîx=2006 |rr=205 |isbn=9780415366878 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 1993an de HEP ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn ve hat girtin, bi îdiaya ku partiyê armancên li ji bo parçebûna Tirkiyeyê pêk tîne.&lt;ref name=&quot;ayg&quot;&gt;{{Jêder-kovar |nivîskar=Güney |pêşnav=Aylin |sernav=The People's Democracy Party |url=http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |kovar=Political Parties in Turkey |rr=124–125 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160304235112/http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |roja-arşîvê=2016-03-04 |roja-gihiştinê=13 îlon 2015 }}&lt;/ref&gt; Paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû ku li şûna HEPê di Gulana 1993an de hat avakirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=[[University of Washington Press]] |tarîx=2010-11-18 |rr=69 |isbn=978-0-295-99050-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=yXWl40KJfKEC }}&lt;/ref&gt; DEPê piştgirî da Partiya Karkerên Kurdistanê û [[Hatîb Dîcle]] weke serokê partiyê hilbijart û diyar kir ku PKK ne partiyeke terorîst e û divê weke partiyeke siyasî were binavkirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di rastiyê de, çend serokên partiyan beriya kongreya damezrandina partiyan beşdarî kongreyên ku endamên PKKê jî tê de beşdar bûbûn.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di adara 1994an de parêzbendiya parlementerên Türk û 5 parlementerên DEPê hatin rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Criminalizing Parliamentary Speech in Turkey |paşnav=Commission on Security and Cooperation in Europe |weşanger=The Commission |tarîx=1994 |rr=28 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=5pkZ9IyB1p4C&amp;q=Ahmet+turks++immunity+was+lifted+in+March+1994&amp;pg=PA28 }}&lt;/ref&gt; û ji ber sûcê terorê piraniya endamên xwe şandina girtîgehê.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance |paşnav=Gunes |pêşnav=Cengiz |weşanger=Routledge |tarîx=2013-01-11 |rr=164 |isbn=9781136587986 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; 15 sal ceza li dijî Türk hat birîn.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot; /&gt; Wî îtîraz kir û di 27ê cotmeh 1995an de hat berdan.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/158/158tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2019-11-08 }}&lt;/ref&gt; Türk serokê berê yê [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ya alîgirê kurdan li Bakurê Kurdistanê bû û endamê Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê bû. Di 26ê sibat 2007an de, wek seroka bi wekalet ya DTPê, tevî cîgira serok [[Sabahat Tuncel]], ji ber ku [[zimanê kurdî]] di belavokeke baskê jinan yê DTPê de, ji bo [[Roja Cîhanî ya Jinan]] bi kar anîne, di 8ê adarê bi 18 meh cezayê girtîgehê hat mehkûmkirin. Paşê di 6ê adara 2007an de ji ber ku ji Abdullah Öcalan re gotiye “Birêz“ (''Sayin'') 6 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey : Human Rights Concerns in the Lead up to July Parliamentary Elections |weşanger=Human Rights Watch |rr=13 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=d9f2jRBf_xoC&amp;q=ahmet+t%C3%BCrk+sentenced+to+6+months.&amp;pg=PA13 }}&lt;/ref&gt; Di 22ê tîrmeha 2007an de dîsa bû parlamenterê Mêrdînê yê parlamenterê Tirkiyeyê.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/183316-ahmet-turk-released |sernav=Ahmet Türk Released |malper=Bianet |tarîx=3 sibat 2017 }}&lt;/ref&gt; Lê di 11ê berfanbara 2009an de, Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê biryara girtina DTPê da, bi tometa girêdana wê bi Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) re.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=2009-12-11 |sernav=Turkish court bans pro-Kurd party |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100420190953/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |roja-arşîvê=20 nîsan 2010 |roja-gihiştinê=2010-04-23 |xebat=[[BBC News]] }}&lt;/ref&gt; Türk ji Meclisa Mezin a Neteweyî hat derxistin û ew û 36 endamên partiyê 5 salan ji endamtiya partiyeke siyasî hatin qedexekirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |sernav=Turkey bans pro-Kurdish party over ties to rebels |tarîx=2009-12-11 |roja-gihiştinê=2009-12-11 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091215060704/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |roja-arşîvê=15 kanûna pêşîn 2009 |paşnav=Hacaoglu |pêşnav=Selcan }}&lt;/ref&gt; Türk serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê da û di sala 2016an de Tirkiye bi dayîna 30.000 € hat mehkûmkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.kurdistan24.net/en/news/48bb982b-d985-4d44-b95e-a8f4d2374632/turkey-condemned-for-banning-kurdish-party |sernav=Turkey condemned for banning Kurdish party |malper=Kurdistan24 |roja-gihiştinê=2019-09-24 |ziman=en |paşnav=Kurdistan24 }}&lt;/ref&gt; Di Nîsana 2010an de rastî êrîşa ji aliyê nijadperêstekî bi navê İsmail Çelik hat û li wî xist û pozê wî şikest. Çelik pêşî 11 meh û 20 roj cezayê girtîgehê lê hat guherandin û 7000 TL (300€ têne) cezayê pere hat guhertin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://massispost.com/2016/03/turkish-intellectuals-who-have-recognized-the-armenian-genocide-ahmet-turk/ |sernav=Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide: Ahmet Türk |malper=Armenian News By MassisPost |tarîx=2016-03-03 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

=== Serbajarê Mêrdînê ===
Di hilbijartinên herêmî yên sala 2014an de Ahmet Türk wekî serbajarê Mêrdînê yê girêdayî [[Partiya Herêmên Demokratîk]] (DBP) hate hilbijartin. Di mijdara 2015an de dema ku li bajarê [[Nisêbîn]]ê qedexeya derketina derve hat hebû, tevî siyasetmedarên DBPê tev li meşa ber bi Nisêbînê ve bû lê ji aliyê rayedarên tirk dûr ve hatin binçavkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/bianet/human-rights/169468-police-attack-on-politicians-trying-to-enter-nusaybin |sernav=Police Attack on Politicians Trying to Enter Nusaybin |malper=[[Bianet]] |tarîx=23 çiriya paşîn 2022 }}&lt;/ref&gt; Di 21ê mijdara 2016an de piştî ku ji aliyê rayedarên tirk ve ji wezîfeyê hat dûrxistin, bi &quot;sûcên terorê&quot; hat binçavkirin û li şûna wî qeymeqam weke qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=24 çiriya paşîn 2016 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk |url=http://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk-.aspx?pageID=238&amp;nID=106518&amp;NewsCatID=509 |roja-gihiştinê=30 çiriya paşîn 2016 |weşanger=Hurriyet Daily News }}&lt;/ref&gt; Paşê di mehê de ew bi fermî hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 }}&lt;/ref&gt; Piştî girtina wî [[Deniz Baykal]]ê ya CHPê piştgirîya manewî nîşanî hevjîna tirk Mülkiye da û li Mêrdînê çû serdana wê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk--106518 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-11-27 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Ew di 3ê sibat 2017an de hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di hilbijartinên herêmî yên 2019an de dîsa bû serbajarê Mêrdînê. Di Tebaxa 2019an de ji ber sûcên piştgirîkirina terorê dîsa ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeyê hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/drei-prokurdische-b%C3%BCrgermeister-abgesetzt/a-50073910 |sernav=Drei prokurdische Bürgermeister abgesetzt {{!}} DW {{!}} 19.08.2019 |malper=DW.COM |roja-gihiştinê=2019-08-19 |ziman=de-DE }}&lt;/ref&gt; Waliyê Mêrdînê Mustafa Yaman wek qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.bianet.org/english/politics/228432-corruption-in-mardin-municipality-after-government-takeover-13-people-remanded-in-custody |sernav=Corruption in Mardin municipality after government takeover: 13 people remanded in custody |malper=Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi |roja-gihiştinê=2021-03-26 }}&lt;/ref&gt; Türk bi tohmeta ku di sala 2015an de beşdarî merasîma cenazeyê endamê [[Yekîneyên Parastina Gel]] (YPG) li [[Şemrex|Şenrexê]] bûye, hatibû tawanbarkirin, lê di sibata 2020an de dadgehê ew ji bersûcan beraat kiribû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/02/14/turkish-court-acquits-dismissed-hdp-mayor-ahmet-turk/ |sernav=Turkish court acquits dismissed HDP mayor Ahmet Türk |malper=[[Gazete Duvar]] |tarîx=14 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2020-05-21 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt;

==== Bêhtir dozên qanûnî ====
Di 17ê adara 202'an de serdozgerê dewletê Bekir Şahin bi hinceta partiyên bi îdiaya yekîtiya rêxistinê ya bi PKKê re ne, ji bo wî û 686 siyasetmedarên din ên HDPê bi girtina ve partiyê re 5 sal qedexeya siyasetê xwestibû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210412234004/https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |roja-arşîvê=12 nîsan 2021 }}&lt;/ref&gt;

=== Nêrînên siyasî ===
Di pêvajoya aştiyê ya di navbera PKK û Tirkiyeyê de jî cih girt û di sala 2013an de bi [[Ayla Akat Ata]] re bi Abdullah Öcalan re hevdîtin pêk anî.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=Bianet |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=9 sibat 2020 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî &quot;kesê herî aştiyane, herî berfireh, herî li dijî tundiyê, herî nerm û jîrtirîn kesayetê tevgera siyasî ya kurd û yê herî zêde lihevhatin.&quot;&lt;ref name=&quot;nobility&quot; /&gt; Wî piştgirî da pîrozkirina Newrozê&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/3/turkey3844.htm |sernav=24 hurt as Turkish police clash with Kurds at New Kurdish Year celebrations |malper=ekurd.net |roja-gihiştinê=2020-05-21 }}&lt;/ref&gt; û bi armanca ku bi qurbaniyên [[Nîjadkujiya ermeniyan|nîjadkujiya]] [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] re li hev bîne, lêborîna xwe ji gelê [[suryanî]], [[Êzdîtî|êzidî]] û [[ermenî]] xwest ji ber rola kurdan di nîjadkujiyê de.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://asbarez.com/108106/kurdish-leader-apologizes-for-role-in-genocide/ |sernav=Kurdish Leader Apologizes for Role in Genocide |malper=Asbarez.com |tarîx=2013-02-04 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>luwrh3kkjt2xzp3r5aoyzch7s9psc9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877916</id>
      <parentid>1877915</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:45:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877916</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16917" sha1="dgdtomb739ukvbw5mz3tulvxveqnql7" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''', bi kurdî wek '''Ehmed Turk''' jî tê nasîn (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bû serbajarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Di sala 1973an de ji Partiya Demokrat (DP) ku nûnertiya parêzgeha Mêrdînê dike, hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1973/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Paşê îstifa kir û tevlî [[Partiya Gel a Komarî]] (CHP) bû û ji nû ve wekî wekîlê Mêrdînê hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1977/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Piştî [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî ya sala 1980ê]] ji parlamenterê hat derxistin&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Understanding Turkey's Kurdish Question |paşnav1=Bilgin |pêşnav1=Fevzi |weşanger=Lexington Books |tarîx=2013-06-20 |rr=136 |isbn=9780739184035 |ziman=en |paşnav2=Sarihan |pêşnav2=Ali }}&lt;/ref&gt; û binçavkirin û 22 mehan şandin [[zîndana Amedê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=19 tebax 2019 }}&lt;/ref&gt; Piştî ku hate berdan, di nav partiyên çep ên cûda de çalak bû. Di sala 1987an&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |sernav=Mardin - 1987 Secim Sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331005417/http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |roja-arşîvê=31 adar 2022 }}&lt;/ref&gt; de li ser navê Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ji bo parlementeriya Mêrdînê hat hilbijartin, lê di sala 1989an de ji ber ku li [[Bruksel]]ê beşdarî konferansa kurdan bû ji partiyê hat dûrxistin.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Piştî wê tevlî [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) ya ku nû hatiye damezrandin bû.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |isbn=9780295800820 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=OL_XCgAAQBAJ&amp;q=ahmet+T%C3%BCrk+and+the+HEP+Party&amp;pg=PA69 }}&lt;/ref&gt; SHPê dîsa îtîfaqa hilbijartinê qebûl kir û di sala 1991an de dîsa bû parlamenterê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |sernav=Mardin - 1991 Secim sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220723202249/http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |roja-arşîvê=23 tîrmeh 2022 }}&lt;/ref&gt; Wî piştgirî da pêvajoya aşitiyê ya dawî di navbera [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) û hikûmeta Tirkiyeyê de û di nîsana 1993an de çû [[Libnan]]ê ji bo ku bi [[Celal Talebanî]] û [[Kemal Burkay]] re beşdarî konfêranseke çapemeniyê bibe, ku tê de agirbesta yekalî ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hat ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan |paşnav=Özcan |pêşnav=Ali Kemal |weşanger=Routledge |tarîx=2006 |rr=205 |isbn=9780415366878 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 1993an de HEP ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn ve hat girtin, bi îdiaya ku partiyê armancên li ji bo parçebûna Tirkiyeyê pêk tîne.&lt;ref name=&quot;ayg&quot;&gt;{{Jêder-kovar |nivîskar=Güney |pêşnav=Aylin |sernav=The People's Democracy Party |url=http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |kovar=Political Parties in Turkey |rr=124–125 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160304235112/http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |roja-arşîvê=2016-03-04 |roja-gihiştinê=13 îlon 2015 }}&lt;/ref&gt; Paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû ku li şûna HEPê di Gulana 1993an de hat avakirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=[[University of Washington Press]] |tarîx=2010-11-18 |rr=69 |isbn=978-0-295-99050-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=yXWl40KJfKEC }}&lt;/ref&gt; DEPê piştgirî da Partiya Karkerên Kurdistanê û [[Hatîb Dîcle]] weke serokê partiyê hilbijart û diyar kir ku PKK ne partiyeke terorîst e û divê weke partiyeke siyasî were binavkirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di rastiyê de, çend serokên partiyan beriya kongreya damezrandina partiyan beşdarî kongreyên ku endamên PKKê jî tê de beşdar bûbûn.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di adara 1994an de parêzbendiya parlementerên Türk û 5 parlementerên DEPê hatin rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Criminalizing Parliamentary Speech in Turkey |paşnav=Commission on Security and Cooperation in Europe |weşanger=The Commission |tarîx=1994 |rr=28 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=5pkZ9IyB1p4C&amp;q=Ahmet+turks++immunity+was+lifted+in+March+1994&amp;pg=PA28 }}&lt;/ref&gt; û ji ber sûcê terorê piraniya endamên xwe şandina girtîgehê.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance |paşnav=Gunes |pêşnav=Cengiz |weşanger=Routledge |tarîx=2013-01-11 |rr=164 |isbn=9781136587986 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; 15 sal ceza li dijî Türk hat birîn.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot; /&gt; Wî îtîraz kir û di 27ê cotmeh 1995an de hat berdan.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/158/158tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2019-11-08 }}&lt;/ref&gt; Türk serokê berê yê [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ya alîgirê kurdan li Bakurê Kurdistanê bû û endamê Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê bû. Di 26ê sibat 2007an de, wek seroka bi wekalet ya DTPê, tevî cîgira serok [[Sabahat Tuncel]], ji ber ku [[zimanê kurdî]] di belavokeke baskê jinan yê DTPê de, ji bo [[Roja Cîhanî ya Jinan]] bi kar anîne, di 8ê adarê bi 18 meh cezayê girtîgehê hat mehkûmkirin. Paşê di 6ê adara 2007an de ji ber ku ji Abdullah Öcalan re gotiye “Birêz“ (''Sayin'') 6 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey : Human Rights Concerns in the Lead up to July Parliamentary Elections |weşanger=Human Rights Watch |rr=13 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=d9f2jRBf_xoC&amp;q=ahmet+t%C3%BCrk+sentenced+to+6+months.&amp;pg=PA13 }}&lt;/ref&gt; Di 22ê tîrmeha 2007an de dîsa bû parlamenterê Mêrdînê yê parlamenterê Tirkiyeyê.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/183316-ahmet-turk-released |sernav=Ahmet Türk Released |malper=Bianet |tarîx=3 sibat 2017 }}&lt;/ref&gt; Lê di 11ê berfanbara 2009an de, Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê biryara girtina DTPê da, bi tometa girêdana wê bi Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) re.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=2009-12-11 |sernav=Turkish court bans pro-Kurd party |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100420190953/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |roja-arşîvê=20 nîsan 2010 |roja-gihiştinê=2010-04-23 |xebat=[[BBC News]] }}&lt;/ref&gt; Türk ji Meclisa Mezin a Neteweyî hat derxistin û ew û 36 endamên partiyê 5 salan ji endamtiya partiyeke siyasî hatin qedexekirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |sernav=Turkey bans pro-Kurdish party over ties to rebels |tarîx=2009-12-11 |roja-gihiştinê=2009-12-11 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091215060704/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |roja-arşîvê=15 kanûna pêşîn 2009 |paşnav=Hacaoglu |pêşnav=Selcan }}&lt;/ref&gt; Türk serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê da û di sala 2016an de Tirkiye bi dayîna 30.000 € hat mehkûmkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.kurdistan24.net/en/news/48bb982b-d985-4d44-b95e-a8f4d2374632/turkey-condemned-for-banning-kurdish-party |sernav=Turkey condemned for banning Kurdish party |malper=Kurdistan24 |roja-gihiştinê=2019-09-24 |ziman=en |paşnav=Kurdistan24 }}&lt;/ref&gt; Di Nîsana 2010an de rastî êrîşa ji aliyê nijadperêstekî bi navê İsmail Çelik hat û li wî xist û pozê wî şikest. Çelik pêşî 11 meh û 20 roj cezayê girtîgehê lê hat guherandin û 7000 TL (300€ têne) cezayê pere hat guhertin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://massispost.com/2016/03/turkish-intellectuals-who-have-recognized-the-armenian-genocide-ahmet-turk/ |sernav=Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide: Ahmet Türk |malper=Armenian News By MassisPost |tarîx=2016-03-03 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

=== Serbajarê Mêrdînê ===
Di hilbijartinên herêmî yên sala 2014an de Ahmet Türk wekî serbajarê Mêrdînê yê girêdayî [[Partiya Herêmên Demokratîk]] (DBP) hate hilbijartin. Di mijdara 2015an de dema ku li bajarê [[Nisêbîn]]ê qedexeya derketina derve hat hebû, tevî siyasetmedarên DBPê tev li meşa ber bi Nisêbînê ve bû lê ji aliyê rayedarên tirk dûr ve hatin binçavkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/bianet/human-rights/169468-police-attack-on-politicians-trying-to-enter-nusaybin |sernav=Police Attack on Politicians Trying to Enter Nusaybin |malper=[[Bianet]] |tarîx=23 çiriya paşîn 2022 }}&lt;/ref&gt; Di 21ê mijdara 2016an de piştî ku ji aliyê rayedarên tirk ve ji wezîfeyê hat dûrxistin, bi &quot;sûcên terorê&quot; hat binçavkirin û li şûna wî qeymeqam weke qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=24 çiriya paşîn 2016 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk |url=http://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk-.aspx?pageID=238&amp;nID=106518&amp;NewsCatID=509 |roja-gihiştinê=30 çiriya paşîn 2016 |weşanger=Hurriyet Daily News }}&lt;/ref&gt; Paşê di mehê de ew bi fermî hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 }}&lt;/ref&gt; Piştî girtina wî [[Deniz Baykal]]ê ya CHPê piştgirîya manewî nîşanî hevjîna tirk Mülkiye da û li Mêrdînê çû serdana wê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk--106518 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-11-27 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Ew di 3ê sibat 2017an de hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di hilbijartinên herêmî yên 2019an de dîsa bû serbajarê Mêrdînê. Di Tebaxa 2019an de ji ber sûcên piştgirîkirina terorê dîsa ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeyê hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/drei-prokurdische-b%C3%BCrgermeister-abgesetzt/a-50073910 |sernav=Drei prokurdische Bürgermeister abgesetzt {{!}} DW {{!}} 19.08.2019 |malper=DW.COM |roja-gihiştinê=2019-08-19 |ziman=de-DE }}&lt;/ref&gt; Waliyê Mêrdînê Mustafa Yaman wek qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.bianet.org/english/politics/228432-corruption-in-mardin-municipality-after-government-takeover-13-people-remanded-in-custody |sernav=Corruption in Mardin municipality after government takeover: 13 people remanded in custody |malper=Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi |roja-gihiştinê=2021-03-26 }}&lt;/ref&gt; Türk bi tohmeta ku di sala 2015an de beşdarî merasîma cenazeyê endamê [[Yekîneyên Parastina Gel]] (YPG) li [[Şemrex|Şenrexê]] bûye, hatibû tawanbarkirin, lê di sibata 2020an de dadgehê ew ji bersûcan beraat kiribû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/02/14/turkish-court-acquits-dismissed-hdp-mayor-ahmet-turk/ |sernav=Turkish court acquits dismissed HDP mayor Ahmet Türk |malper=[[Gazete Duvar]] |tarîx=14 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2020-05-21 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt;

==== Bêhtir dozên qanûnî ====
Di 17ê adara 202'an de serdozgerê dewletê Bekir Şahin bi hinceta partiyên bi îdiaya yekîtiya rêxistinê ya bi PKKê re ne, ji bo wî û 686 siyasetmedarên din ên HDPê bi girtina ve partiyê re 5 sal qedexeya siyasetê xwestibû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210412234004/https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |roja-arşîvê=12 nîsan 2021 }}&lt;/ref&gt;

=== Nêrînên siyasî ===
Di pêvajoya aştiyê ya di navbera PKK û Tirkiyeyê de jî cih girt û di sala 2013an de bi [[Ayla Akat Ata]] re bi Abdullah Öcalan re hevdîtin pêk anî.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=Bianet |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=9 sibat 2020 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî &quot;kesê herî aştiyane, herî berfireh, herî li dijî tundiyê, herî nerm û jîrtirîn kesayetê tevgera siyasî ya kurd û yê herî zêde lihevhatin.&quot;&lt;ref name=&quot;nobility&quot; /&gt; Wî piştgirî da pîrozkirina Newrozê&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/3/turkey3844.htm |sernav=24 hurt as Turkish police clash with Kurds at New Kurdish Year celebrations |malper=ekurd.net |roja-gihiştinê=2020-05-21 }}&lt;/ref&gt; û bi armanca ku bi qurbaniyên [[Nîjadkujiya ermeniyan|nîjadkujiya]] [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] re li hev bîne, lêborîna xwe ji gelê [[suryanî]], [[Êzdîtî|êzidî]] û [[ermenî]] xwest ji ber rola kurdan di nîjadkujiyê de.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://asbarez.com/108106/kurdish-leader-apologizes-for-role-in-genocide/ |sernav=Kurdish Leader Apologizes for Role in Genocide |malper=Asbarez.com |tarîx=2013-02-04 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>dgdtomb739ukvbw5mz3tulvxveqnql7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877931</id>
      <parentid>1877916</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T16:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16919" sha1="t2mvr9fke5nr6rcbioif8v0dk9ulqq2" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''', bi kurdî wek '''Ehmed Turk''' jî tê nasîn (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bûye şaredarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Di sala 1973an de ji Partiya Demokrat (DP) ku nûnertiya parêzgeha Mêrdînê dike, hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1973/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Paşê îstifa kir û tevlî [[Partiya Gel a Komarî]] (CHP) bû û ji nû ve wekî wekîlê Mêrdînê hat hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1977/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Piştî [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî ya sala 1980ê]] ji parlamenterê hat derxistin&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Understanding Turkey's Kurdish Question |paşnav1=Bilgin |pêşnav1=Fevzi |weşanger=Lexington Books |tarîx=2013-06-20 |rr=136 |isbn=9780739184035 |ziman=en |paşnav2=Sarihan |pêşnav2=Ali }}&lt;/ref&gt; û binçavkirin û 22 mehan şandin [[zîndana Amedê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=19 tebax 2019 }}&lt;/ref&gt; Piştî ku hate berdan, di nav partiyên çep ên cûda de çalak bû. Di sala 1987an&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |sernav=Mardin - 1987 Secim Sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331005417/http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |roja-arşîvê=31 adar 2022 }}&lt;/ref&gt; de li ser navê Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ji bo parlementeriya Mêrdînê hat hilbijartin, lê di sala 1989an de ji ber ku li [[Bruksel]]ê beşdarî konferansa kurdan bû ji partiyê hat dûrxistin.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Piştî wê tevlî [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) ya ku nû hatiye damezrandin bû.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |isbn=9780295800820 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=OL_XCgAAQBAJ&amp;q=ahmet+T%C3%BCrk+and+the+HEP+Party&amp;pg=PA69 }}&lt;/ref&gt; SHPê dîsa îtîfaqa hilbijartinê qebûl kir û di sala 1991an de dîsa bû parlamenterê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |sernav=Mardin - 1991 Secim sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220723202249/http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |roja-arşîvê=23 tîrmeh 2022 }}&lt;/ref&gt; Wî piştgirî da pêvajoya aşitiyê ya dawî di navbera [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) û hikûmeta Tirkiyeyê de û di nîsana 1993an de çû [[Libnan]]ê ji bo ku bi [[Celal Talebanî]] û [[Kemal Burkay]] re beşdarî konfêranseke çapemeniyê bibe, ku tê de agirbesta yekalî ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hat ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan |paşnav=Özcan |pêşnav=Ali Kemal |weşanger=Routledge |tarîx=2006 |rr=205 |isbn=9780415366878 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 1993an de HEP ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn ve hat girtin, bi îdiaya ku partiyê armancên li ji bo parçebûna Tirkiyeyê pêk tîne.&lt;ref name=&quot;ayg&quot;&gt;{{Jêder-kovar |nivîskar=Güney |pêşnav=Aylin |sernav=The People's Democracy Party |url=http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |kovar=Political Parties in Turkey |rr=124–125 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160304235112/http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |roja-arşîvê=2016-03-04 |roja-gihiştinê=13 îlon 2015 }}&lt;/ref&gt; Paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû ku li şûna HEPê di Gulana 1993an de hat avakirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=[[University of Washington Press]] |tarîx=2010-11-18 |rr=69 |isbn=978-0-295-99050-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=yXWl40KJfKEC }}&lt;/ref&gt; DEPê piştgirî da Partiya Karkerên Kurdistanê û [[Hatîb Dîcle]] weke serokê partiyê hilbijart û diyar kir ku PKK ne partiyeke terorîst e û divê weke partiyeke siyasî were binavkirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di rastiyê de, çend serokên partiyan beriya kongreya damezrandina partiyan beşdarî kongreyên ku endamên PKKê jî tê de beşdar bûbûn.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di adara 1994an de parêzbendiya parlementerên Türk û 5 parlementerên DEPê hatin rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Criminalizing Parliamentary Speech in Turkey |paşnav=Commission on Security and Cooperation in Europe |weşanger=The Commission |tarîx=1994 |rr=28 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=5pkZ9IyB1p4C&amp;q=Ahmet+turks++immunity+was+lifted+in+March+1994&amp;pg=PA28 }}&lt;/ref&gt; û ji ber sûcê terorê piraniya endamên xwe şandina girtîgehê.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance |paşnav=Gunes |pêşnav=Cengiz |weşanger=Routledge |tarîx=2013-01-11 |rr=164 |isbn=9781136587986 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; 15 sal ceza li dijî Türk hat birîn.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot; /&gt; Wî îtîraz kir û di 27ê cotmeh 1995an de hat berdan.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/158/158tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2019-11-08 }}&lt;/ref&gt; Türk serokê berê yê [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ya alîgirê kurdan li Bakurê Kurdistanê bû û endamê Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê bû. Di 26ê sibat 2007an de, wek seroka bi wekalet ya DTPê, tevî cîgira serok [[Sabahat Tuncel]], ji ber ku [[zimanê kurdî]] di belavokeke baskê jinan yê DTPê de, ji bo [[Roja Cîhanî ya Jinan]] bi kar anîne, di 8ê adarê bi 18 meh cezayê girtîgehê hat mehkûmkirin. Paşê di 6ê adara 2007an de ji ber ku ji Abdullah Öcalan re gotiye “Birêz“ (''Sayin'') 6 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey : Human Rights Concerns in the Lead up to July Parliamentary Elections |weşanger=Human Rights Watch |rr=13 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=d9f2jRBf_xoC&amp;q=ahmet+t%C3%BCrk+sentenced+to+6+months.&amp;pg=PA13 }}&lt;/ref&gt; Di 22ê tîrmeha 2007an de dîsa bû parlamenterê Mêrdînê yê parlamenterê Tirkiyeyê.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/183316-ahmet-turk-released |sernav=Ahmet Türk Released |malper=Bianet |tarîx=3 sibat 2017 }}&lt;/ref&gt; Lê di 11ê berfanbara 2009an de, Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyeyê biryara girtina DTPê da, bi tometa girêdana wê bi Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) re.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=2009-12-11 |sernav=Turkish court bans pro-Kurd party |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100420190953/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8408903.stm |roja-arşîvê=20 nîsan 2010 |roja-gihiştinê=2010-04-23 |xebat=[[BBC News]] }}&lt;/ref&gt; Türk ji Meclisa Mezin a Neteweyî hat derxistin û ew û 36 endamên partiyê 5 salan ji endamtiya partiyeke siyasî hatin qedexekirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |sernav=Turkey bans pro-Kurdish party over ties to rebels |tarîx=2009-12-11 |roja-gihiştinê=2009-12-11 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20091215060704/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5h9VhSca_oZldvbO-XktR7l7Sa_PgD9CH89VG0 |roja-arşîvê=15 kanûna pêşîn 2009 |paşnav=Hacaoglu |pêşnav=Selcan }}&lt;/ref&gt; Türk serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê da û di sala 2016an de Tirkiye bi dayîna 30.000 € hat mehkûmkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.kurdistan24.net/en/news/48bb982b-d985-4d44-b95e-a8f4d2374632/turkey-condemned-for-banning-kurdish-party |sernav=Turkey condemned for banning Kurdish party |malper=Kurdistan24 |roja-gihiştinê=2019-09-24 |ziman=en |paşnav=Kurdistan24 }}&lt;/ref&gt; Di Nîsana 2010an de rastî êrîşa ji aliyê nijadperêstekî bi navê İsmail Çelik hat û li wî xist û pozê wî şikest. Çelik pêşî 11 meh û 20 roj cezayê girtîgehê lê hat guherandin û 7000 TL (300€ têne) cezayê pere hat guhertin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://massispost.com/2016/03/turkish-intellectuals-who-have-recognized-the-armenian-genocide-ahmet-turk/ |sernav=Turkish Intellectuals Who Have Recognized The Armenian Genocide: Ahmet Türk |malper=Armenian News By MassisPost |tarîx=2016-03-03 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

=== Serbajarê Mêrdînê ===
Di hilbijartinên herêmî yên sala 2014an de Ahmet Türk wekî serbajarê Mêrdînê yê girêdayî [[Partiya Herêmên Demokratîk]] (DBP) hate hilbijartin. Di mijdara 2015an de dema ku li bajarê [[Nisêbîn]]ê qedexeya derketina derve hat hebû, tevî siyasetmedarên DBPê tev li meşa ber bi Nisêbînê ve bû lê ji aliyê rayedarên tirk dûr ve hatin binçavkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/bianet/human-rights/169468-police-attack-on-politicians-trying-to-enter-nusaybin |sernav=Police Attack on Politicians Trying to Enter Nusaybin |malper=[[Bianet]] |tarîx=23 çiriya paşîn 2022 }}&lt;/ref&gt; Di 21ê mijdara 2016an de piştî ku ji aliyê rayedarên tirk ve ji wezîfeyê hat dûrxistin, bi &quot;sûcên terorê&quot; hat binçavkirin û li şûna wî qeymeqam weke qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=24 çiriya paşîn 2016 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk |url=http://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk-.aspx?pageID=238&amp;nID=106518&amp;NewsCatID=509 |roja-gihiştinê=30 çiriya paşîn 2016 |weşanger=Hurriyet Daily News }}&lt;/ref&gt; Paşê di mehê de ew bi fermî hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 }}&lt;/ref&gt; Piştî girtina wî [[Deniz Baykal]]ê ya CHPê piştgirîya manewî nîşanî hevjîna tirk Mülkiye da û li Mêrdînê çû serdana wê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk--106518 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-11-27 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Ew di 3ê sibat 2017an de hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di hilbijartinên herêmî yên 2019an de dîsa bû serbajarê Mêrdînê. Di Tebaxa 2019an de ji ber sûcên piştgirîkirina terorê dîsa ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeyê hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/drei-prokurdische-b%C3%BCrgermeister-abgesetzt/a-50073910 |sernav=Drei prokurdische Bürgermeister abgesetzt {{!}} DW {{!}} 19.08.2019 |malper=DW.COM |roja-gihiştinê=2019-08-19 |ziman=de-DE }}&lt;/ref&gt; Waliyê Mêrdînê Mustafa Yaman wek qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.bianet.org/english/politics/228432-corruption-in-mardin-municipality-after-government-takeover-13-people-remanded-in-custody |sernav=Corruption in Mardin municipality after government takeover: 13 people remanded in custody |malper=Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi |roja-gihiştinê=2021-03-26 }}&lt;/ref&gt; Türk bi tohmeta ku di sala 2015an de beşdarî merasîma cenazeyê endamê [[Yekîneyên Parastina Gel]] (YPG) li [[Şemrex|Şenrexê]] bûye, hatibû tawanbarkirin, lê di sibata 2020an de dadgehê ew ji bersûcan beraat kiribû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/02/14/turkish-court-acquits-dismissed-hdp-mayor-ahmet-turk/ |sernav=Turkish court acquits dismissed HDP mayor Ahmet Türk |malper=[[Gazete Duvar]] |tarîx=14 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2020-05-21 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt;

==== Bêhtir dozên qanûnî ====
Di 17ê adara 202'an de serdozgerê dewletê Bekir Şahin bi hinceta partiyên bi îdiaya yekîtiya rêxistinê ya bi PKKê re ne, ji bo wî û 686 siyasetmedarên din ên HDPê bi girtina ve partiyê re 5 sal qedexeya siyasetê xwestibû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210412234004/https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |roja-arşîvê=12 nîsan 2021 }}&lt;/ref&gt;

=== Nêrînên siyasî ===
Di pêvajoya aştiyê ya di navbera PKK û Tirkiyeyê de jî cih girt û di sala 2013an de bi [[Ayla Akat Ata]] re bi Abdullah Öcalan re hevdîtin pêk anî.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=Bianet |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=9 sibat 2020 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî &quot;kesê herî aştiyane, herî berfireh, herî li dijî tundiyê, herî nerm û jîrtirîn kesayetê tevgera siyasî ya kurd û yê herî zêde lihevhatin.&quot;&lt;ref name=&quot;nobility&quot; /&gt; Wî piştgirî da pîrozkirina Newrozê&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/3/turkey3844.htm |sernav=24 hurt as Turkish police clash with Kurds at New Kurdish Year celebrations |malper=ekurd.net |roja-gihiştinê=2020-05-21 }}&lt;/ref&gt; û bi armanca ku bi qurbaniyên [[Nîjadkujiya ermeniyan|nîjadkujiya]] [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] re li hev bîne, lêborîna xwe ji gelê [[suryanî]], [[Êzdîtî|êzidî]] û [[ermenî]] xwest ji ber rola kurdan di nîjadkujiyê de.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://asbarez.com/108106/kurdish-leader-apologizes-for-role-in-genocide/ |sernav=Kurdish Leader Apologizes for Role in Genocide |malper=Asbarez.com |tarîx=2013-02-04 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>t2mvr9fke5nr6rcbioif8v0dk9ulqq2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877932</id>
      <parentid>1877931</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T16:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14019" sha1="hkgahszcb53tcvqv6kfp407cp8fg48f" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''', bi kurdî wek '''Ehmed Turk''' jî tê nasîn (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bûye şaredarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Di sala 1973an de ji Partiya Demokrat (DP) ku nûnertiya parêzgeha Mêrdînê dike, hatiye hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1973/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Paşê îstifa kir û tevlî [[Partiya Gel a Komarî]] (CHP) bû û ji nû ve wekê parlemnterê Mêrdînê hatiye hilbijartin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1977/mardin-secim-sonuclari/ |sernav=Mardin SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2020-08-23 }}&lt;/ref&gt; Piştî [[Derbeya leşkerî ya 12ê îlona 1980î|derbeya leşkerî ya sala 1980an]] parlementeriye wî ji destê wî hatiye standin&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Understanding Turkey's Kurdish Question |paşnav1=Bilgin |pêşnav1=Fevzi |weşanger=Lexington Books |tarîx=2013-06-20 |rr=136 |isbn=9780739184035 |ziman=en |paşnav2=Sarihan |pêşnav2=Ali }}&lt;/ref&gt; û û 22 meh ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=19 tebax 2019 }}&lt;/ref&gt; Piştî ku hate berdan, di nav partiyên çep ên cûda de siyaseta xwe berdewam kiriye. Di sala 1987an&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |sernav=Mardin - 1987 Secim Sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331005417/http://www.secim-sonuclari.com/1987/mardin |roja-arşîvê=31 adar 2022 }}&lt;/ref&gt; de li ser navê Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) wekê parlementerê Mêrdînê hatiye hilbijartin lê di sala 1989an de ji ber ku li [[Bruksel]]ê beşdarî konferansa kurdan bûye ji parlamenteriya wî ji destê wî hatiye standin.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Piştre tevlî [[Partiya Kedê ya Gel]] (HEP) ya ku nû hatiye damezrandin bûye.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=University of Washington Press |tarîx=2011-07-01 |isbn=9780295800820 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=OL_XCgAAQBAJ&amp;q=ahmet+T%C3%BCrk+and+the+HEP+Party&amp;pg=PA69 }}&lt;/ref&gt; SHPê dîsa îtîfaqa hilbijartinê qebûl kir û di sala 1991an de dîsa dibe parlamenter.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |sernav=Mardin - 1991 Secim sonuçları |malper=www.secim-sonuclari.com |roja-gihiştinê=2019-11-03 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220723202249/http://www.secim-sonuclari.com/1991/mardin |roja-arşîvê=23 tîrmeh 2022 }}&lt;/ref&gt; Wî piştgirî da pêvajoya aşitiyê ya dawî di navbera [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] (PKK) û hikûmeta Tirkiyeyê de û di nîsana 1993an de çûye [[Libnan]]ê ji bo ku bi [[Celal Talebanî]] û [[Kemal Burkay]] re beşdarî konfêranseke çapemeniyê bibe ku tê de agirbesta yekalî ji aliyê [[Abdullah Öcalan]] ve hatiye ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Ocalan |paşnav=Özcan |pêşnav=Ali Kemal |weşanger=Routledge |tarîx=2006 |rr=205 |isbn=9780415366878 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di tîrmeha sala 1993an de HEP ji aliyê dewleta tirk ve hatiye girtin.&lt;ref name=&quot;ayg&quot;&gt;{{Jêder-kovar |nivîskar=Güney |pêşnav=Aylin |sernav=The People's Democracy Party |url=http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |kovar=Political Parties in Turkey |rr=124–125 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20160304235112/http://podcast.zirve.edu.tr/sandbox/groups/economicsandadministrativesciences/wiki/ff77d/attachments/9cd42/W3-G%C3%BCney.pdf |roja-arşîvê=2016-03-04 |roja-gihiştinê=13 îlon 2015 }}&lt;/ref&gt; Paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bûye ku li şûna HEPê di gulana sala 1993an de hatiye avakirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey |paşnav=Watts |pêşnav=Nicole F. |weşanger=[[University of Washington Press]] |tarîx=2010-11-18 |rr=69 |isbn=978-0-295-99050-7 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=yXWl40KJfKEC }}&lt;/ref&gt; DEPê piştgirî da Partiya Karkerên Kurdistanê û [[Hatîb Dîcle]] weke serokê partiyê hilbijart û diyar kir ku PKK ne partiyeke partiyeke rewa ye û divê wekê partiyeke siyasî were binavkirin.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di rastiyê de, çend serokên partiyan beriya kongreya damezrandina partiyan beşdarî kongreyên ku endamên PKKê jî tê de beşdar bûbûn.&lt;ref name=&quot;Watts2010&quot; /&gt; Di adara 1994an de parêzbendiya Ahmet Turk û 5 parlementerên DEPê hatine rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Criminalizing Parliamentary Speech in Turkey |paşnav=Commission on Security and Cooperation in Europe |weşanger=The Commission |tarîx=1994 |rr=28 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=5pkZ9IyB1p4C&amp;q=Ahmet+turks++immunity+was+lifted+in+March+1994&amp;pg=PA28 }}&lt;/ref&gt; û hatine girtin.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot;&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance |paşnav=Gunes |pêşnav=Cengiz |weşanger=Routledge |tarîx=2013-01-11 |rr=164 |isbn=9781136587986 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; 15 sal cezayê zîndanê li Ahmet Türk hate birîn.&lt;ref name=&quot;Gunes2013&quot; /&gt; Wî îtîraz kir û di 27ê cotmeha sala 1995an de hatiye berdan.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://archive.ipu.org/hr-e/158/158tk39.htm |sernav=Human rights of parliamentarians |malper=archive.ipu.org |roja-gihiştinê=2019-11-08 }}&lt;/ref&gt; Türk serokê berê yê [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP) ya alîgirê kurdan li Bakurê Kurdistanê bû û endamê Meclisa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê bû. Di 26ê sibat 2007an de w

=== Serbajarê Mêrdînê ===
Di hilbijartinên herêmî yên sala 2014an de Ahmet Türk wekî serbajarê Mêrdînê yê girêdayî [[Partiya Herêmên Demokratîk]] (DBP) hate hilbijartin. Di mijdara 2015an de dema ku li bajarê [[Nisêbîn]]ê qedexeya derketina derve hat hebû, tevî siyasetmedarên DBPê tev li meşa ber bi Nisêbînê ve bû lê ji aliyê rayedarên tirk dûr ve hatin binçavkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/bianet/human-rights/169468-police-attack-on-politicians-trying-to-enter-nusaybin |sernav=Police Attack on Politicians Trying to Enter Nusaybin |malper=[[Bianet]] |tarîx=23 çiriya paşîn 2022 }}&lt;/ref&gt; Di 21ê mijdara 2016an de piştî ku ji aliyê rayedarên tirk ve ji wezîfeyê hat dûrxistin, bi &quot;sûcên terorê&quot; hat binçavkirin û li şûna wî qeymeqam weke qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-nûçe |tarîx=24 çiriya paşîn 2016 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk |url=http://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk-.aspx?pageID=238&amp;nID=106518&amp;NewsCatID=509 |roja-gihiştinê=30 çiriya paşîn 2016 |weşanger=Hurriyet Daily News }}&lt;/ref&gt; Paşê di mehê de ew bi fermî hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=[[Bianet]] |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 }}&lt;/ref&gt; Piştî girtina wî [[Deniz Baykal]]ê ya CHPê piştgirîya manewî nîşanî hevjîna tirk Mülkiye da û li Mêrdînê çû serdana wê.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/court-arrests-former-mardin-mayor-ahmet-turk--106518 |sernav=Court arrests former Mardin mayor Ahmet Türk - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-11-27 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Ew di 3ê sibat 2017an de hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/183316-ahmet-turk-released |sernav=Ahmet Türk Released |malper=Bianet |tarîx=3 sibat 2017}}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên herêmî yên 2019an de dîsa bû serbajarê Mêrdînê. Di Tebaxa 2019an de ji ber sûcên piştgirîkirina terorê dîsa ji aliyê Wezareta Karên Hundir ve ji wezîfeyê hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/drei-prokurdische-b%C3%BCrgermeister-abgesetzt/a-50073910 |sernav=Drei prokurdische Bürgermeister abgesetzt {{!}} DW {{!}} 19.08.2019 |malper=DW.COM |roja-gihiştinê=2019-08-19 |ziman=de-DE }}&lt;/ref&gt; Waliyê Mêrdînê Mustafa Yaman wek qeyûm hat tayînkirin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.bianet.org/english/politics/228432-corruption-in-mardin-municipality-after-government-takeover-13-people-remanded-in-custody |sernav=Corruption in Mardin municipality after government takeover: 13 people remanded in custody |malper=Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi |roja-gihiştinê=2021-03-26 }}&lt;/ref&gt; Türk bi tohmeta ku di sala 2015an de beşdarî merasîma cenazeyê endamê [[Yekîneyên Parastina Gel]] (YPG) li [[Şemrex|Şenrexê]] bûye, hatibû tawanbarkirin, lê di sibata 2020an de dadgehê ew ji bersûcan beraat kiribû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/02/14/turkish-court-acquits-dismissed-hdp-mayor-ahmet-turk/ |sernav=Turkish court acquits dismissed HDP mayor Ahmet Türk |malper=[[Gazete Duvar]] |tarîx=14 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2020-05-21 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt;

==== Bêhtir dozên qanûnî ====
Di 17ê adara 202'an de serdozgerê dewletê Bekir Şahin bi hinceta partiyên bi îdiaya yekîtiya rêxistinê ya bi PKKê re ne, ji bo wî û 686 siyasetmedarên din ên HDPê bi girtina ve partiyê re 5 sal qedexeya siyasetê xwestibû.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |sernav=Turkish prosecutor seeks political ban on 687 pro-Kurdish politicians |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2021-03-18 |roja-gihiştinê=2021-03-19 |ziman=tr-TR |rewşa-urlyê=zindî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210412234004/https://www.duvarenglish.com/turkish-prosecutor-seeks-political-ban-on-687-pro-kurdish-politicians-news-56691 |roja-arşîvê=12 nîsan 2021 }}&lt;/ref&gt;

=== Nêrînên siyasî ===
Di pêvajoya aştiyê ya di navbera PKK û Tirkiyeyê de jî cih girt û di sala 2013an de bi [[Ayla Akat Ata]] re bi Abdullah Öcalan re hevdîtin pêk anî.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/english/politics/181118-ahmet-turk-arrested |sernav=Ahmet Türk Arrested |malper=Bianet |tarîx=25 çiriya paşîn 2016 |roja-gihiştinê=9 sibat 2020 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî &quot;kesê herî aştiyane, herî berfireh, herî li dijî tundiyê, herî nerm û jîrtirîn kesayetê tevgera siyasî ya kurd û yê herî zêde lihevhatin.&quot;&lt;ref name=&quot;nobility&quot; /&gt; Wî piştgirî da pîrozkirina Newrozê&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/3/turkey3844.htm |sernav=24 hurt as Turkish police clash with Kurds at New Kurdish Year celebrations |malper=ekurd.net |roja-gihiştinê=2020-05-21 }}&lt;/ref&gt; û bi armanca ku bi qurbaniyên [[Nîjadkujiya ermeniyan|nîjadkujiya]] [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] re li hev bîne, lêborîna xwe ji gelê [[suryanî]], [[Êzdîtî|êzidî]] û [[ermenî]] xwest ji ber rola kurdan di nîjadkujiyê de.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://asbarez.com/108106/kurdish-leader-apologizes-for-role-in-genocide/ |sernav=Kurdish Leader Apologizes for Role in Genocide |malper=Asbarez.com |tarîx=2013-02-04 |roja-gihiştinê=2019-01-01 |ziman=en-US }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>hkgahszcb53tcvqv6kfp407cp8fg48f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877933</id>
      <parentid>1877932</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T16:51:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <comment>Mixabin gelek bi zimaneke xirab hatiye nivîsandin ku nayê sererastkirin</comment>
      <origin>1877933</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2621" sha1="6t7mmbqnc2igzo2xqa4isemtuapskk7" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Ahmet Türk''', bi kurdî wek '''Ehmed Turk''' jî tê nasîn (jdb. 2ê tîrmeha 1942an, [[Dêrika Çiyayê Mazî]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]]) siyasetmedarekî [[kurd]] e ku endamê [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] e. Ew çend caran bû endama [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê|Meclîsa Neteweyî]] û sê caran bûye şaredarê [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]].&lt;ref name=&quot;nobility&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Candar |pêşnav=Cengiz |tarîx=22 çiriya paşîn 2016 |sernav=The final nail in the coffin of peace process in Turkey |url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/11/turkey-mardin-mayor-ahmet-turk-detained.html |weşanger=[[Al-Monitor]] }}&lt;/ref&gt;

== Malbata wî ==
Bavê Ahmet Türk, Hecî Sînan darbir bû û di xizmeta kekê xwe yê paşerojê û feodal Huseyîn Kanco de bû, ku yek ji fermandarê siwarên [[Hengên Hemîdiye|Hemîdiyeyê]] bû. Bi şertê ku bi keça xwe ya mezin Türkiye re bizewice, hemû debara xwe û serokatiya eşîrê ji Hecî Sînan re wesiyet kir. Di sala 1934an de li Tirkiyeyê bi derxistina qanûna binavkirinê re, malbatê paşnavê ''Türk'' qebûl kir (siyasetê dewleta tirk ji bo [[tirkkirin]]a komên hindekar). Ahmet Türk zarokê hevjîna Hecî Sînan a duyemîn e. Dema ku ew deh salî bû bavê xwe winda kir. Birayê wî yê mezin parlamenterê Partiya Edaletê bû û piştre hat qetilkirin. Ji ber vê yekê Ahmet Türk di 31 saliya xwe de serokatiya Eşîreta xwe ku navê wê Kanco ye, girt.&lt;ref&gt; {{Jêder-malper |url=https://www.milliyet.com.tr/siyaset/ |sernav=Son Dakika Siyaset Haberleri - Siyaset Gelişmeleri |malper=Milliyet |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=tr }}&lt;/ref&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20150924155815/http://www.derwesten.de/waz-info/bruderschaft-der-sprachen-ist-fern-id811290.html Di malpera parlamentera Tirkiyeyê de derbarê Ahmet Turk de agahiyên girîng]

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Turk, Ehmed}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 24an]]
[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 23an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1942]]
[[Kategorî:Kesên ji Mêrdînê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Mêrdînê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>6t7mmbqnc2igzo2xqa4isemtuapskk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hatip Dicle</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21572</id>
    <redirect title="Hatîb Dîcle" />
    <revision>
      <id>1877976</id>
      <parentid>304450</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T04:54:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3029</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Beralîkirina ducarî li ser [[Hatîb Dîcle]] hat sererastkirin</comment>
      <origin>1877976</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="csodwruumiw94acs1fju23b2z7k13bu" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Hatîb Dîcle]]</text>
      <sha1>csodwruumiw94acs1fju23b2z7k13bu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Orhan Doğan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22557</id>
    <revision>
      <id>1877917</id>
      <parentid>1877844</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:49:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877917</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6397" sha1="1aaobhpejltq9b0zwa6pa9t3x05cnta" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Orhan Doğan''', bi kurdî wek '''Orhan Dogan''' jî tê nasîn (jdb. 25ê tîrmeha 1955an, [[Kerboran]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]] - m. 29ê hezîrana 2007an, [[Bazîd]], parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]], Bakurê Kurdistanê), parêzerêkî [[kurd]] ê [[Mafên mirovan|mafe mîrovan]] û yek ji damezrînerên [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://tr.boell.org/sites/default/files/ays-tarihvakfi-18x24-boll-r7-eng.pdf |sernav=Who's who in politics in Turkey |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |weşanger=[[Heinrich Böll Stiftung]] |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191115005654/https://tr.boell.org/sites/default/files/ays-tarihvakfi-18x24-boll-r7-eng.pdf |roja-arşîvê=15 çiriya paşîn 2019 |paşnavê-edîtor=Akça |pêşnavê-edîtor=İsmet |paşnavê-edîtor2=Alp Özden |pêşnavê-edîtor2=Barış |rr=207–208 }}&lt;/ref&gt;

== Xwendin û kariyera profesiyonel ==
Doğan di sala 1974an de ji bo xwendina hiqûqnasiyê diçe [[zanîngeha Enqereyê]] û li Midûriyeta Perwerdehiya Seretayî ya Altindax ya Enqereyê dest bi kar dike.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Doğan li [[Cizîr]]ê bi cih bû û li wir parêzerî kir û di dema serokatiya Komeleya Mafên Mirovan a Tirkiyeyê li [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] de parêzvanê mafên kurdan bû.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Weke parêzer, ew kesên ku ji aliyê rayedarên tirk ve li Yeşîlyurtê neçarî xwarina feciyan bûne, bi awayekî serketî li pêşberî Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê temsîl kir.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Mayr |pêşnav=Walter |tarîx=2007-07-16 |sernav=Turkey's Powerful Prime Minister: Who Can Challenge Erdogan? |url=https://www.spiegel.de/international/europe/turkey-s-powerful-prime-minister-who-can-challenge-erdogan-a-495683.html |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=[[Der Spiegel]] |ziman=en |issn=2195-1349 }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Ew beşdarî Rapora Kurdî ya Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) bû û piştre di sala 1989an de ji partiyê îstifa kir, ji bo protestokirina li dijî derxistina heft parlamenterên kurd ji ber beşdarbûna Konferansa Nasnameya Kurd û Mafên Mirov li Parîsê.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Di sala 1991an de ji bo parlamenteya Tirkiyeyê hat hilbijartin,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/sirnak-ili-secim-sonuclari |sernav=Şırnak 1991 Genel Seçimi Sonuçları |malper=Yeni Şafak |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 }}&lt;/ref&gt; paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû. Di pîrozbahiyên [[Newroz]]ê yên sala 1992an de li Cizîrê bû ku gelek kes ji aliyê rayedarên Tirk ve hatin qetilkirin.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt; Di sala 1994an de parêzbendiya wî ya parlementeriyê hat rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-parliament-backs-immunity-bill--99322 |sernav=Turkey parliament backs immunity bill - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; û Doğan jî di 17ê adarê de hat binçavkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 8ê Kanûna 1994an de tevî parlementerên din ên DEPê [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Selim Sadak]] bi sûcdariya endamtiya [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re hate mehkûmkirin û 15 sal cezayê girtîgehê hate birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/english/print/32956-dgm-sentences-zana-to-15-years-imprisonment |sernav=DGM Sentences Zana to 15 Years Imprisonment |malper=[[Bianet]] |roja-gihiştinê=23 îlon 2019 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî yek ji girtiyên wijdanê yên Amnesty bi mebest hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.parliament.uk/edm/2000-01/399 |sernav=LEYLA ZANA |tarîx=2001-05-03 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=House of Commons }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.amnesty.org.uk/press-releases/turkey-prolonged-imprisonment-leyla-zana-and-others-allows-injustice-continue |sernav=Turkey: Prolonged imprisonment of Leyla Zana and others allows injustice to continue |malper=www.amnesty.org.uk |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/english/human-rights/32979-amnesty-protests-zanas-verdict |sernav=Amnesty Protests Zanas Verdict |malper=[[Bianet]] |tarîx=2004 }}&lt;/ref&gt; Di 17ê tîrmeha 2001an de Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê ya li [[Strasbourg]]ê ragihand ku dadkirina li dijî Doğan bi neheq e. Di 22ê nîsana 2004an de parlamenteya Ewropayê biryarek derxist û hêvî kir ku dadgeha îstînafê cezayê li Doğan û yên din betal bike û ji bo hemû girtiyên ji ber nêrînên wan ên siyasî efû bê ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 2004an de piştî serbestberdana xwe alîkariya damezrandina Partiya Civaka Demokratîk (DTP) kir.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Mirin ===
Di sala 2007an de dema ku li [[Bazîd]]ê di festîvalekê de axaftinek dikir, ji ber krîza dil jiyana xwe ji dest da.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di merasîma oxirkirina wî de girseya gel, alîgirên PKK û nûnerekî [[Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê]] (YNK) amade bûn.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt; Doğan goristana Cizîrê hat definkirin.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt;

== Jiyana taybet ==
Orhan Doğan bavê pênc zarokan bû.&lt;ref name=&quot;Çalışlar2020&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://serbestiyet.com/featured/orhan-doganin-kizi-aysegul-48097/ |sernav=Orhan Doğan’ın kızı Ayşegül |malper=Serbestiyet |tarîx=2020-12-22 |roja-gihiştinê=2023-05-16 |ziman=tr |paşnav=Çalışlar |pêşnav=Oral |lînka-nivîskar=Oral Çalışlar }}&lt;/ref&gt; Yek jê rojnameger û siyasetmedar [[Ayşegül Doğan Dağlı]] e.&lt;ref name=&quot;Çalışlar2020&quot; /&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Jidayikbûn 1955]]
[[Kategorî:Kesên ji Kerboranê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirin 2007]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>1aaobhpejltq9b0zwa6pa9t3x05cnta</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877918</id>
      <parentid>1877917</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:52:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877918</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6458" sha1="4a7pz345vfycvlwb91iixgyx8663o4p" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Orhan Doğan''', bi kurdî wek '''Orhan Dogan''' jî tê nasîn&lt;ref&gt;https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/290320245&lt;/ref&gt; (jdb. 25ê tîrmeha 1955an, [[Kerboran]], parêzgeha [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]], [[Bakurê Kurdistanê]] - m. 29ê hezîrana 2007an, [[Bazîd]], parêzgeha [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]], Bakurê Kurdistanê), parêzerêkî [[kurd]] ê [[Mafên mirovan|mafe mîrovan]] û yek ji damezrînerên [[Partiya Civaka Demokratîk]] bû.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://tr.boell.org/sites/default/files/ays-tarihvakfi-18x24-boll-r7-eng.pdf |sernav=Who's who in politics in Turkey |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 |weşanger=[[Heinrich Böll Stiftung]] |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20191115005654/https://tr.boell.org/sites/default/files/ays-tarihvakfi-18x24-boll-r7-eng.pdf |roja-arşîvê=15 çiriya paşîn 2019 |paşnavê-edîtor=Akça |pêşnavê-edîtor=İsmet |paşnavê-edîtor2=Alp Özden |pêşnavê-edîtor2=Barış |rr=207–208 }}&lt;/ref&gt;

== Xwendin û kariyera profesiyonel ==
Doğan di sala 1974an de ji bo xwendina hiqûqnasiyê diçe [[zanîngeha Enqereyê]] û li Midûriyeta Perwerdehiya Seretayî ya Altindax ya Enqereyê dest bi kar dike.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Doğan li [[Cizîr]]ê bi cih bû û li wir parêzerî kir û di dema serokatiya Komeleya Mafên Mirovan a Tirkiyeyê li [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] de parêzvanê mafên kurdan bû.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Weke parêzer, ew kesên ku ji aliyê rayedarên tirk ve li Yeşîlyurtê neçarî xwarina feciyan bûne, bi awayekî serketî li pêşberî Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê temsîl kir.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot;&gt;{{Jêder-nûçe |paşnav=Mayr |pêşnav=Walter |tarîx=2007-07-16 |sernav=Turkey's Powerful Prime Minister: Who Can Challenge Erdogan? |url=https://www.spiegel.de/international/europe/turkey-s-powerful-prime-minister-who-can-challenge-erdogan-a-495683.html |roja-gihiştinê=2022-10-13 |xebat=[[Der Spiegel]] |ziman=en |issn=2195-1349 }}&lt;/ref&gt;

== Kariyera siyasî ==
Ew beşdarî Rapora Kurdî ya Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) bû û piştre di sala 1989an de ji partiyê îstifa kir, ji bo protestokirina li dijî derxistina heft parlamenterên kurd ji ber beşdarbûna Konferansa Nasnameya Kurd û Mafên Mirov li Parîsê.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Di sala 1991an de ji bo parlamenteya Tirkiyeyê hat hilbijartin,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.yenisafak.com/secim-1991/sirnak-ili-secim-sonuclari |sernav=Şırnak 1991 Genel Seçimi Sonuçları |malper=Yeni Şafak |roja-gihiştinê=12 kanûna pêşîn 2019 }}&lt;/ref&gt; paşê tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] (DEP) bû. Di pîrozbahiyên [[Newroz]]ê yên sala 1992an de li Cizîrê bû ku gelek kes ji aliyê rayedarên Tirk ve hatin qetilkirin.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt; Di sala 1994an de parêzbendiya wî ya parlementeriyê hat rakirin&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.hurriyetdailynews.com/turkey-parliament-backs-immunity-bill--99322 |sernav=Turkey parliament backs immunity bill - Türkiye News |malper=Hürriyet Daily News |roja-gihiştinê=2022-10-13 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; û Doğan jî di 17ê adarê de hat binçavkirin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 8ê Kanûna 1994an de tevî parlementerên din ên DEPê [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Selim Sadak]] bi sûcdariya endamtiya [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] re hate mehkûmkirin û 15 sal cezayê girtîgehê hate birîn.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/english/print/32956-dgm-sentences-zana-to-15-years-imprisonment |sernav=DGM Sentences Zana to 15 Years Imprisonment |malper=[[Bianet]] |roja-gihiştinê=23 îlon 2019 }}&lt;/ref&gt; Ew wekî yek ji girtiyên wijdanê yên Amnesty bi mebest hat girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.parliament.uk/edm/2000-01/399 |sernav=LEYLA ZANA |tarîx=2001-05-03 |roja-gihiştinê=2011-10-14 |weşanger=House of Commons }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.amnesty.org.uk/press-releases/turkey-prolonged-imprisonment-leyla-zana-and-others-allows-injustice-continue |sernav=Turkey: Prolonged imprisonment of Leyla Zana and others allows injustice to continue |malper=www.amnesty.org.uk |roja-gihiştinê=2022-10-23 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/english/human-rights/32979-amnesty-protests-zanas-verdict |sernav=Amnesty Protests Zanas Verdict |malper=[[Bianet]] |tarîx=2004 }}&lt;/ref&gt; Di 17ê tîrmeha 2001an de Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê ya li [[Strasbourg]]ê ragihand ku dadkirina li dijî Doğan bi neheq e. Di 22ê nîsana 2004an de parlamenteya Ewropayê biryarek derxist û hêvî kir ku dadgeha îstînafê cezayê li Doğan û yên din betal bike û ji bo hemû girtiyên ji ber nêrînên wan ên siyasî efû bê ragihandin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2004-0377+0+DOC+XML+V0//EN |sernav=Texts adopted - Thursday, 22 April 2004 - Trial against Leyla Zana and others in Ankara - P5_TA(2004)0377 |malper=www.europarl.europa.eu |roja-gihiştinê=2019-01-01 }}&lt;/ref&gt;

Di sala 2004an de piştî serbestberdana xwe alîkariya damezrandina Partiya Civaka Demokratîk (DTP) kir.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Mirin ===
Di sala 2007an de dema ku li [[Bazîd]]ê di festîvalekê de axaftinek dikir, ji ber krîza dil jiyana xwe ji dest da.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di merasîma oxirkirina wî de girseya gel, alîgirên PKK û nûnerekî [[Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê]] (YNK) amade bûn.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt; Doğan goristana Cizîrê hat definkirin.&lt;ref name=&quot;Mayr2007&quot; /&gt;

== Jiyana taybet ==
Orhan Doğan bavê pênc zarokan bû.&lt;ref name=&quot;Çalışlar2020&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://serbestiyet.com/featured/orhan-doganin-kizi-aysegul-48097/ |sernav=Orhan Doğan’ın kızı Ayşegül |malper=Serbestiyet |tarîx=2020-12-22 |roja-gihiştinê=2023-05-16 |ziman=tr |paşnav=Çalışlar |pêşnav=Oral |lînka-nivîskar=Oral Çalışlar }}&lt;/ref&gt; Yek jê rojnameger û siyasetmedar [[Ayşegül Doğan Dağlı]] e.&lt;ref name=&quot;Çalışlar2020&quot; /&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Jidayikbûn 1955]]
[[Kategorî:Kesên ji Kerboranê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirin 2007]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>4a7pz345vfycvlwb91iixgyx8663o4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mahmut Alınak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28469</id>
    <revision>
      <id>1877921</id>
      <parentid>1822598</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T13:21:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alpine liver</username>
        <id>75389</id>
      </contributor>
      <origin>1877921</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8879" sha1="8bibvpe2y1ryh1396ctezitzsg5yfp3" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}

'''Mahmut Alinak''' (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |title=Kars SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs|Parîsê]] tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Cite book |title=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |last=Whitman |first=Lois |publisher=Human Rights Watch |date=1990 |pages=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |language=en}}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |title=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |website=secim.haberler.com |access-date=2019-12-12}}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Cite book |title=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |last=Abdulla |first=Jamal Jalal |publisher=AuthorHouse |date=2012-02-07 |pages=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |language=en}}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê Ormaniçî yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |title=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |website=www.duvarenglish.com |access-date=2020-05-14 |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |title=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |website=www.duvarenglish.com |access-date=2020-05-14 |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |title=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |website=www.duvarenglish.com |date=2020-08-10 |access-date=2020-12-29}}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |title=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |website=www.duvarenglish.com |date=2020-08-10 |access-date=2020-12-29}}&lt;/ref&gt;

== Kîtebên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}{{Kontrola otorîteyê}}{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>8bibvpe2y1ryh1396ctezitzsg5yfp3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877923</id>
      <parentid>1877921</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T14:12:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Destpêkê standard kir, Binê standard kir, Lînk paqij kir.)</comment>
      <origin>1877923</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8955" sha1="1sfjoyvv5l79eg2qbkjo79ml1zxl5lb" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Mahmut Alinak''' (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]) parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |sernav=Kars SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs]]ê tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |paşnav=Whitman |pêşnav=Lois |weşanger=Human Rights Watch |tarîx=1990 |rr=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |sernav=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |paşnav=Abdulla |pêşnav=Jamal Jalal |weşanger=AuthorHouse |tarîx=2012-02-07 |rr=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê Ormaniçî yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |sernav=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |sernav=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt;

== Kîtebên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>1sfjoyvv5l79eg2qbkjo79ml1zxl5lb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877926</id>
      <parentid>1877923</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T14:59:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9094" sha1="6st8e5kuln3w0vp5tewndu3szgzkc4p" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Mahmut Alınak''', wek '''Mehmûd Alinak''' û '''Mehmûd Avdo'''&lt;ref&gt;http://igdirdogusgazetesi.com/makale/1107/17/ben-mehmd-avdoyum&lt;/&gt; jî tê nasî  (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]), parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |sernav=Kars SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs]]ê tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |paşnav=Whitman |pêşnav=Lois |weşanger=Human Rights Watch |tarîx=1990 |rr=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |sernav=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |paşnav=Abdulla |pêşnav=Jamal Jalal |weşanger=AuthorHouse |tarîx=2012-02-07 |rr=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê [[Ormaniçî]] yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |sernav=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |sernav=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt;

== Kitêbên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>6st8e5kuln3w0vp5tewndu3szgzkc4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877927</id>
      <parentid>1877926</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T14:59:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9097" sha1="hcc5ichc9e6zfdk73ujq4f40p5y7jbn" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Mahmut Alınak''', wek '''Mehmûd Alinak''' û '''Mehmûd Avdo'''&lt;ref&gt;http://igdirdogusgazetesi.com/makale/1107/17/ben-mehmd-avdoyum&lt;/ref&gt; jî tê nasî  (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]), parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |sernav=Kars SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs]]ê tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |paşnav=Whitman |pêşnav=Lois |weşanger=Human Rights Watch |tarîx=1990 |rr=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |sernav=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |paşnav=Abdulla |pêşnav=Jamal Jalal |weşanger=AuthorHouse |tarîx=2012-02-07 |rr=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê [[Ormaniçî]] yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |sernav=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |sernav=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt;

== Kitêbên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>hcc5ichc9e6zfdk73ujq4f40p5y7jbn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877944</id>
      <parentid>1877927</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:12:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>MikaelFî/ê navê [[Mahmut Alinak]] weke [[Mahmut Alınak]] guhart</comment>
      <origin>1877927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9097" sha1="hcc5ichc9e6zfdk73ujq4f40p5y7jbn" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Mahmut Alınak''', wek '''Mehmûd Alinak''' û '''Mehmûd Avdo'''&lt;ref&gt;http://igdirdogusgazetesi.com/makale/1107/17/ben-mehmd-avdoyum&lt;/ref&gt; jî tê nasî  (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]), parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |sernav=Kars SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs]]ê tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |paşnav=Whitman |pêşnav=Lois |weşanger=Human Rights Watch |tarîx=1990 |rr=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |sernav=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |paşnav=Abdulla |pêşnav=Jamal Jalal |weşanger=AuthorHouse |tarîx=2012-02-07 |rr=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê [[Ormaniçî]] yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |sernav=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |sernav=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt;

== Kitêbên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>hcc5ichc9e6zfdk73ujq4f40p5y7jbn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877948</id>
      <parentid>1877944</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:13:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877948</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9097" sha1="okvd4czb66lsqgi7yb10fbu6ozaldz9" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Mahmut Alınak''', wek '''Mehmûd Alinak''' û '''Mehmûd Avdo'''&lt;ref&gt;http://igdirdogusgazetesi.com/makale/1107/17/ben-mehmd-avdoyum&lt;/ref&gt; jî tê nasîn (jdb. 1952, [[Dîxor]], parêzgeha [[Qers (parêzgeh)|Qersê]], [[Bakurê Kurdistanê]]), parêzer, nivîskar û siyasetmedarekî [[kurd]] e.

== Jînenîgarî ==
Alinak ji Fakulteya Hiqûqê ya [[Zanîngeha Enqereyê]] qedandiye.&lt;ref name=&quot;bianet&quot;&gt;[[Bianet]], 26 April 2012, [http://bianet.org/bianet/bianet/134222-eski-milletvekili-alinak-da-gozaltinda Kandıra'dan &quot;Köpekler Manifestosu&quot; Çıktı]&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê de di sala 1987an de ji Partiya Sosyal Demokrat a Populîst (SHP) ku nûnertiya parêzgeha Qersê dike bû endamê [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]].&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1987/kars-secim-sonuclari/ |sernav=Kars SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; Di mijdara 1989an de ji ber beşdarbûna konfêranseke kurdî ya li [[Parîs]]ê tevî şeş parlamenterên din ên kurd SHPê hat derxistin.&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=Destroying Ethnic Identity: The Kurds of Turkey : an Update |paşnav=Whitman |pêşnav=Lois |weşanger=Human Rights Watch |tarîx=1990 |rr=32 |isbn=978-0-929692-63-0 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; Di hilbijartinên giştî yên Tirkiyeyê yên sala 1991an de dîsa bû parlementer, vê carê nûnertiya [[Şirnex (parêzgeh)|parêzgeha Şirnexê]] kir,&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://secim.haberler.com/1991/sirnak-secim-sonuclari/ |sernav=Şırnak SEÇİM SONUÇLARI |malper=secim.haberler.com |roja-gihiştinê=2019-12-12 }}&lt;/ref&gt; û piştre tevlî [[Partiya Demokrasiyê]] a nû (DEP) bû. Ew yek ji şeş parlementerên DEPê bû (di nav wan de [[Leyla Zana]], [[Hatîb Dîcle]] û [[Ahmet Türk]])&lt;ref&gt;{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds: A Nation on the Way to Statehood |paşnav=Abdulla |pêşnav=Jamal Jalal |weşanger=AuthorHouse |tarîx=2012-02-07 |rr=62 |isbn=978-1-4678-7972-9 |ziman=en }}&lt;/ref&gt; ku parêzbendiya wî ya parlementeriyê di sala 1994an de hat rakirin ji bo ku ji ber îdiaya pêşvebirina cûdaxwaziya kurdî were darizandin. Di kanûna 1994an de ji ber “propagandaya cûdaxwaziyê” sê sal û şeş meh ceza lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 26 November 1997, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58117 SAKIK AND OTHERS v. TURKEY (87/1996/706/898-903)]&lt;/ref&gt;

Di îlona 1997an de Alinak romana bi navê ''Şiro'nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;) li ser bûyerên rasteqîn ên gundê [[Ormaniçî]] yê navçeya [[Basan, Şirnex|Basanê]] a Şirnexê ku gundiyên ji aliyê ewlekariya dewletê ve rastî neheqiyê hatin û bi ser neketin hat weşandin ji bo bidestxistina edaletê. Pirtûk hat desteserkirin û qedexekirin ku [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] di sala 2005an de biryara binpêkirina xala 10an a Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê da.&lt;ref&gt;[[European Court of Human Rights]], 29 June 2005, [http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-68652 Alinak v. Turkey: Application No: 40287/98]&lt;/ref&gt;

Paşê bû serokê herêmî yê Qersê bi endamatiya [[Partiya Civaka Demokratîk]] (DTP)&lt;ref name=&quot;bianet&quot; /&gt; û di hilbijartinên giştî yên sala 2007an de bû berendamê serbixwe yê girêdayî partiyê, lê nekarî bikeve parlamenterê.&lt;ref&gt;demokrathaber.net, 19 August 2011, [http://www.demokrathaber.net/siyaset/mahmut-alinak-bdp-genel-baskanligina-aday-h3456.html Mahmut Alınak, BDP Genel Başkanlığı'na aday]&lt;/ref&gt; Di sala 2008an de xwe ji pêşbirka ku Ahmet Türk bû hevserokê partiyê vekişand û got ku ew naxwaze li hemberî hevalê xwe bibe namzed.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 21 July 2008, [http://www.hurriyetdailynews.com/dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader.aspx?pageID=438&amp;n=dtp-engages-in-self-criticism-elects-moderate-turk-as-leader-2008-07-21 DTP engages in self-criticism, elects moderate Türk as leader]&lt;/ref&gt;

Di gulana 2007an de Alinak ji ber gotinên wî yên derbarê [[bûyera Şemzînan]] de ku tê de meclîs û serfermandariya giştî ya Tirkiyeyê wek erka Kontrgerîla ji bo parastina berpirsyaran dikin, bi 10 meh cezayê girtîgehê li gorî xala 301ê hat cezakirin.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 7 May 2007, [http://todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html Former deputy Mahmut Alınak sentenced under Article 301] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304101655/http://www.todayszaman.com/news-110420-former-deputy-mahmut-alinak-sentenced-under-article-301.html|date=2016-03-04}},&lt;/ref&gt; Di sala 2009an de ji ber heqareta li serokwezîra ve demê [[Recep Tayyip Erdoğan]] 5 meh çandin û xwedîkirina 500 daran (an jî 11 meh cezayê girtîgehê) hate birîn.&lt;ref&gt;[[Today's Zaman]], 21 June 2009, [http://todayszaman.com/news-178653-probation-becomes-an-effective-instrument-for-forestation.html Probation becomes an effective instrument for forestation]&lt;/ref&gt; Di kanûna 2010an de ji ber gotinên wî yên der barê îşkencekirina kesekî li Qersê de, ji ber heqareta li polîsan (Xala 125an a TCKê) 14 meh cezayê girtîgehê lê hat birîn.&lt;ref&gt;[[Turkish Human Rights Association]], BİA Haber Merkezi, 23 December 2010, [http://www.tihv.org.tr/index.php?alinak “‘İşkence Hayvansı bir Uygulama’ Demek Suç Oldu!”]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Bianet]], 3 May 2011, [http://www.bianet.org/english/print/129711-anti-terror-law-took-th Anti-Terror Law Took the Lead in 2010]&lt;/ref&gt;

Di kanûna 2011an de ew yek ji wan kesên ku di derbarê rêxistina kurdî [[Koma Civakên Kurdistanê]] de hatin girtin.&lt;ref&gt;[[Hurriyet Daily News]], 8 December 2011, [http://www.hurriyetdailynews.com/former-mp-arrested-in-kck-case.aspx?pageID=238&amp;nID=8779&amp;NewsCatID=338 Former MP arrested in KCK case ]&lt;/ref&gt; Di tîrmeha 2012an Alinak hat berdan.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/05/06/life-sentence-sought-for-kurdish-politician-mahmut-alinak-on-dubious-charges/ |sernav=Life sentence sought for Kurdish politician Mahmut Alınak on dubious charges |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di sibata 2020an de careke din hate girtin û bi sûcdariya endametiya rêxistineke terorîst û nivîsandina pirtûkek li ser qurbaniyek komkujiya jêrzemîna Cizîrê û bexşandina dahata pirtûkê ji bo malbata qurbaniyê hate girtin.&lt;ref&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/human-rights/2020/02/17/kurdish-politician-writer-mahmut-alinak-behind-bars-for-10th-time/ |sernav=Kurdish politician, writer Mahmut Alınak behind bars for 10th time |malper=www.duvarenglish.com |roja-gihiştinê=2020-05-14 |ziman=en-GB }}&lt;/ref&gt; Di nav îdianameyên din de ev 10emîn girtina wî bû di jiyana wî de.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Di 13ê gulana 2020an de ew bi amûrek şopandina elektronîkî hate berdan ku di tîrmehê ve salê de hate rakirin.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt; Di cotmeha 2020an de ji ber heqareta li serokkomar dîsa demek kurt hat binçavkirin û jê pirsîn.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://www.duvarenglish.com/politics/2020/10/08/kurdish-politician-mahmut-alinak-briefly-detained-on-charges-of-insulting-erdogan |sernav=Kurdish politician Mahmut Alınak briefly detained on charges of 'insulting' Erdoğan |malper=www.duvarenglish.com |tarîx=2020-08-10 |roja-gihiştinê=2020-12-29 }}&lt;/ref&gt;

== Kitêbên wî ==
* ''HEP, DEP ve Devlet'' (&quot;HEP, DEP û Dewlet&quot;), Kaynak Yayınları 19, (ISBN 9753431201) ''bi tirkî''
* ''Şiro´nun Ateşi'' (&quot;Agirê Şîro&quot;), Berfin Yayınları 1997, (ISBN 9757345600)
* ''Nazo'', Berfin Yayınları 1998, (ISBN 9757354678)
* ''Ateşte Yıkanmak'' (&quot;Agirda Xweşuştin&quot;), Berfin Yayınları 2003, (ISBN 9756680318)
* ''Tarihin Çarmıhında Güneş Ülkesi'' (&quot;Çarmixa Dîrokê da Welatê Rojê&quot;), Jan Yayınları 2011
* ''Köpekler Manifestosu'' (&quot;Manîfesto ya Kûçikan&quot;), Jan Yayınları 2012
* ''Mehmet Tunç ve Bêkes'' (&quot;Mehmet Tunç û Bêkes&quot;), CHA Yayınevi, 2017

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

{{DEFAULTSORT:Alinak, Mahmut}}
[[Kategorî:Endamên Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:HEP]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Dîxorê]]
[[Kategorî:Mêr]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Nivîskar]]
[[Kategorî:Parêzerên kurd]]
[[Kategorî:Parlamenterên Qersê]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Parlamenter (DTP)]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên girtî li Tirkiyeyê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên kurd ên Bakurê Kurdistanê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Civaka Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Herêmên Demokratîk]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Tirkiyeyê]]</text>
      <sha1>okvd4czb66lsqgi7yb10fbu6ozaldz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mehmûd Alinak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28470</id>
    <redirect title="Mahmut Alınak" />
    <revision>
      <id>1877975</id>
      <parentid>159588</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T04:54:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3029</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Beralîkirina ducarî li ser [[Mahmut Alınak]] hat sererastkirin</comment>
      <origin>1877975</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="ebuq7gpkogy199tjfzh8loeksyq3fi4" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Mahmut Alınak]]</text>
      <sha1>ebuq7gpkogy199tjfzh8loeksyq3fi4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêja Wîkîpediyayê:Portala komê</title>
    <ns>5</ns>
    <id>48887</id>
    <revision>
      <id>1877990</id>
      <parentid>1852803</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bûraẍ Derdilî</username>
        <id>48319</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ragihandin */ beşeke nû</comment>
      <origin>1877990</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="664" sha1="sj3s1o48ikyuezg2k6d30zjzxbk9a0y" xml:space="preserve">{{tmbox|text=Ev rûpel li ser [[Wîkîpediya:Portala komê]] ye, ji kerema xwe ji bo pirs û gotûbêjên din &lt;big&gt;'''[[Wîkîpediya:Dîwan (tevlîhev)|Dîwanê]]'''&lt;/big&gt; bi kar bînin.}}
{{Serê gotûbêjê|noarchive=1|search=no}}
{{Qutiya arşîvan|search=yes|
* [[/Arşîv 1|Arşîv 1]] (10 adar 2007 - 22 gulan 2012‎)&lt;br /&gt;
}}

== Ragihandin ==

Silav û rêz ji bo bikarhênerên hêja, pirseke min heye; gelo komeke ku bikarhêner tê de bi hêsanî danûstandinê bikin tine? Li telegramê an li qadeke din?  [[Bikarhêner:Bûraẍ Derdilî|Bûraẍ Derdilî]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Bûraẍ Derdilî|gotûbêj]]) 10:40, 1 kanûna pêşîn 2024 (UTC)</text>
      <sha1>sj3s1o48ikyuezg2k6d30zjzxbk9a0y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wîkîpediya:Lîsteya bikarhêneran li gorî hejmara guhartinan</title>
    <ns>4</ns>
    <id>70679</id>
    <revision>
      <id>1877982</id>
      <parentid>1877910</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T08:39:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên bikarhêneran hat rojanekirin</comment>
      <origin>1877982</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3294" sha1="j13kiae6itarhg4deetxtg6c641fw2w" xml:space="preserve">
{{/ser}}

&lt;center&gt;
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
! #
! Bikarhêner 
! Hejmara guhartinan

|-
| 1
| {{b|Penaber49}}
| 82017
|-
| 2
| {{b|MikaelF}}
| 78649
|-
| 3
| {{b|Balyozxane}}
| 67103
|-
| 4
| {{b|Avestaboy}}
| 63469
|-
| 5
| {{b|Ghybu}}
| 56772
|-
| 6
| {{b|Erdal Ronahi}}
| 21894
|-
| 7
| {{b|Gomada}}
| 16419
|-
| 8
| {{b|Xwedêda}}
| 12178
|-
| 9
| {{b|Sayit25}}
| 9902
|-
| 10
| {{b|Bablekan}}
| 9690
|-
| 11
| {{b|Luqman}}
| 9281
|-
| 12
| {{b|Mohajeer}}
| 8049
|-
| 13
| {{b|Mors maku}}
| 7848
|-
| 14
| {{b|Baran Agir}}
| 7542
|-
| 15
| {{b|Bangin}}
| 7395
|-
| 16
| {{b|Şêr}}
| 7348
|-
| 17
| {{b|GPinkerton}}
| 6523
|-
| 18
| {{b|Ramikurd}}
| 6292
|-
| 19
| {{b|Takabeg}}
| 5720
|-
| 20
| {{b|Ferrus}}
| 4971
|-
| 21
| {{b|Alkd}}
| 4570
|-
| 22
| {{b|Dilovan Gervan}}
| 3949
|-
| 23
| {{b|Kurdodino}}
| 3563
|-
| 24
| {{b|Biyolojiyabikurdi}}
| 3199
|-
| 25
| {{b|Baran Ruciyar}}
| 3123
|-
| 26
| {{b|Cyrus the virus}}
| 2994
|-
| 27
| {{b|Bikarhêner}}
| 2512
|-
| 28
| {{b|Ahmetbeg}}
| 2464
|-
| 29
| {{b|Rasti}}
| 1853
|-
| 30
| {{b|Mehk63}}
| 1758
|-
| 31
| {{b|Guherto}}
| 1740
|-
| 32
| {{b|Diyako~kuwiki}}
| 1725
|-
| 33
| {{b|Cirano}}
| 1689
|-
| 34
| {{b|ئاسۆ}}
| 1685
|-
| 35
| {{b|Haco}}
| 1654
|-
| 36
| {{b|Cuneytewrares}}
| 1458
|-
| 37
| {{b|Bibliophile}}
| 1429
|-
| 38
| {{b|QazîKurd}}
| 1423
|-
| 39
| {{b|Xani~kuwiki}}
| 1420
|-
| 40
| {{b|Merivan}}
| 1333
|-
| 41
| {{b|Klk737dldj636do377eki3737}}
| 1328
|-
| 42
| {{b|KurdoChali}}
| 1325
|-
| 43
| {{b|Ilamxan}}
| 1161
|-
| 44
| {{b|Xweka}}
| 1078
|-
| 45
| {{b|Jiju}}
| 1045
|-
| 46
| {{b|Aras-real}}
| 966
|-
| 47
| {{b|Calak}}
| 947
|-
| 48
| {{b|Dilo2121}}
| 937
|-
| 49
| {{b|Zanistvan}}
| 876
|-
| 50
| {{b|Zeki}}
| 851
|-
| 51
| {{b|Piling}}
| 749
|-
| 52
| {{b|Cyrus abdi}}
| 734
|-
| 53
| {{b|RewşenBaran}}
| 689
|-
| 54
| {{b|Thothr}}
| 671
|-
| 55
| {{b|KureCewlik81}}
| 663
|-
| 56
| {{b|RezanTovjin}}
| 660
|-
| 57
| {{b|Bûraẍ Derdilî}}
| 622
|-
| 58
| {{b|KurdîmHeval}}
| 605
|-
| 59
| {{b|Silêman}}
| 596
|-
| 60
| {{b|Hamid}}
| 591
|-
| 61
| {{b|Sebriko}}
| 587
|-
| 62
| {{b|PanchoS}}
| 573
|-
| 63
| {{b|Alsace38}}
| 552
|-
| 64
| {{b|Reality006}}
| 541
|-
| 65
| {{b|Talizok}}
| 538
|-
| 66
| {{b|EmrahÖ}}
| 521
|-
| 67
| {{b|Webmaster}}
| 520
|-
| 68
| {{b|Makenzis}}
| 517
|-
| 69
| {{b|Baaqo92}}
| 503
|-
| 70
| {{b|Key Mîrza}}
| 496
|-
| 71
| {{b|Welat}}
| 484
|-
| 72
| {{b|Benyadem}}
| 478
|-
| 73
| {{b|Ferhad y}}
| 459
|-
| 74
| {{b|Aza}}
| 450
|-
| 75
| {{b|Wejevan}}
| 437
|-
| 76
| {{b|Khoshhat}}
| 431
|-
| 77
| {{b|MIKAEELL}}
| 425
|-
| 78
| {{b|Pathoschild}}
| 416
|-
| 79
| {{b|PowerBUL}}
| 409
|-
| 80
| {{b|Kurdî27}}
| 409
|-
| 81
| {{b|Pill}}
| 407
|-
| 82
| {{b|Irecmehrbexs}}
| 399
|-
| 83
| {{b|Ehmedbeg}}
| 394
|-
| 85
| {{b|Sakura emad}}
| 393
|-
| 84
| {{b|Cobar~kuwiki}}
| 393
|-
| 86
| {{b|Jiyanalpirani}}
| 363
|-
| 87
| {{b|E2m}}
| 360
|-
| 88
| {{b|Bohater~kuwiki}}
| 323
|-
| 89
| {{b|Mêzgir}}
| 320
|-
| 91
| {{b|LA2}}
| 302
|-
| 90
| {{b|Derbaz}}
| 302
|-
| 92
| {{b|Rokarali}}
| 300
|-
| 93
| {{b|Nesimis}}
| 297
|-
| 94
| {{b|Fawaz rengzerî}}
| 292
|-
| 96
| {{b|Bargiranewe}}
| 283
|-
| 95
| {{b|Edo Makuyî}}
| 283
|-
| 97
| {{b|Kêzê}}
| 277
|-
| 99
| {{b|Paraw}}
| 276
|-
| 98
| {{b|Liesel}}
| 276
|-
| 100
| {{b|Weşanvan}}
| 268
|}</text>
      <sha1>j13kiae6itarhg4deetxtg6c641fw2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêj:Mahmut Alınak</title>
    <ns>1</ns>
    <id>96441</id>
    <revision>
      <id>1877946</id>
      <parentid>1462398</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:12:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>MikaelFî/ê navê [[Gotûbêj:Mahmut Alinak]] weke [[Gotûbêj:Mahmut Alınak]] guhart</comment>
      <origin>1462398</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="287" sha1="e4mxsgw0ntau82ynbnh4etubwt5yvif" xml:space="preserve">{{Serê gotûbêjê}}
{{Kalika wîkîprojeyê|sinif=şitil|1=
{{Wîkîproje Kurdistan|muhîmî=}}
}}

.

== Wêneyê Mahmut Alinak ==

Silav {{Ragihandin|Balyozxane}} ! Gelo tu dikarî wêneyê Mahmut Alinak bar bikî ? Silav û rêz
 https://www.dengeamerika.com/a/a_alinak/5291684.html</text>
      <sha1>e4mxsgw0ntau82ynbnh4etubwt5yvif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêja bikarhêner:Nivîser</title>
    <ns>3</ns>
    <id>123739</id>
    <revision>
      <id>1877993</id>
      <parentid>1169977</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:45:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bûraẍ Derdilî</username>
        <id>48319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bûraẍ Derdilîî/ê navê [[Gotûbêja bikarhêner:Bûraẍ Derdilî]] weke [[Gotûbêja bikarhêner:Nivîser]] guhart</comment>
      <origin>1060629</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4358" sha1="bif38fooeh9ibbhr3iekbdh5dvqfm5s" xml:space="preserve">{{xêrhatin}}—&lt;small&gt;[[Bikarhêner:Gomada|&lt;span style=&quot;background:Yellow&quot;&gt;'''''&lt;span style=&quot;font-family:Verdana;color:red&quot;&gt;Gom&lt;span style=&quot;color:#006400&quot;&gt;ada&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;''''']]&lt;sup&gt;[[Gotûbêja bikarhêner:Gomada|peyam]]&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt; 13:17, 14 çiriya paşîn 2021 (UTC)

== Çavkanî ==
{{r|Criminalord}} Di hemû ensîklopediyan de [[çavkanî]] bingehî û hewce ne. Çavkaniya agahiyê ji bir neke! Silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 24 çiriya paşîn 2021 (UTC)

== Tîpa g û j ==

{{Silav|Criminalord}}, tîpa g  bilêvkirinên kurdî û îngilîzî de cûda ne. Pêwîst e jibo ku bi kurdî bi awakî baş bê femkirin û xwendin li şûna g peyva j bê bikarbînin. Qewet be! [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 04:37, 23 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

Silav, &quot;j&quot; bi tirkî ya, li bilêvkirina Kurdî nayê, Tirkî ne di malbata zimanê me de ye, Li gorî min divê em pênaseyên -logî an jî -locî bi îngilîzî hatiye bilêvkirin bi kar bînin. Weke Wîkîpediya Kurdî em dikarin di vî warî de bibin pêşeng.  [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 18:18, 24 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

{{Silav|Criminalord}}, dema ku mirov peyva tecnologyyê bi inglîzî guhdar dike tîpa &quot;g&quot; bi dengekî tevlîhevbûna c û j dertê. Ev deng jî jibo zimanê kurdî gelek zehmet e. Ez texmîn nakim ku kurd li cihê peyva teknolojiyê bikaribin peyva teknologî yan jî teknolocî bînin ziman. Ji ber vî yekê ji kerema carek din bifikire û em dikarin di vî mijarê de fikrê hevalên din jî bipirsin ka ew çi dibêjin. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 06:48, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

:Berê be, rast dibêje wa ezê biguherînim. [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 06:53, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

Ez nikarim sernava herpetologî ye bikime herpetolojî ka bi xera xwe biguherene  [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 07:04, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

Ne tenê herpetologî nikarim tevan jî biguherenim  [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 07:09, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

{{Silav|Criminalord}}, min jî ceriband nav neguherî. Texmîn dikim jiber ku navên gotaran ji çend caran zêdetir hatine guhertin pirsgirêke teknîkî heye. Piştî çend rojan careke din disa biceribînin ku çênebû em dikarin ew dem ji hevalên ku ji vî pirsgirêkê fem dikin alîkariyê bixwazin. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 07:37, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

Berê be, serçava  [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 07:43, 25 kanûna pêşîn 2021 (UTC)

== Di derbarê gotaran de ==

{{Silav|Criminalord}}, Jibo xebatên te yê Wîkîpediya kurdî spas dikim û dixwazim çend pêşniyar jibo te bikim. Ku tu jî dizanî gotar çiqas tije bin mirov ewqas jê sûdê werdigire. Mixabin wîkîpediya kurdî di vî warî de gelek bê par maye. Dema ku te gotarek ji nûve afirand tu dikarî ji ser wîkîpediya din jî naverokan wergerînî zimanê kurdî. Amûra wîkîpediya bixwe heye ku tu dikarî ji versîyonên din gotaran wergerînî. Xalên girîng wergerkirina gotaran pêwiste te ji kîjan zimanê werger kir pêwiste tu wî zimanê bizanî.  [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&amp;campaign=specialcx#suggestions Amûr li vir e] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 18:56, 9 kanûna paşîn 2022 (UTC)

Ya din amûr rasterast destûre nade werger ku bixwe werger kiriye. Piştî ku naverok hate werger kirin pêwiste tu bixwe di naverokê de sererastkirina pêk bînê
[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 19:06, 9 kanûna paşîn 2022 (UTC)

#Penaber49 Ez dizanim, hêdî hêdî agahîyan berhev dikim, ezê agahîyan bi serxim dîsa.  [[Bikarhêner:Criminalord|Criminalord]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Criminalord#top|gotûbêj]]) 20:49, 9 kanûna paşîn 2022 (UTC)</text>
      <sha1>bif38fooeh9ibbhr3iekbdh5dvqfm5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bikarhêner:Nivîser</title>
    <ns>2</ns>
    <id>123861</id>
    <revision>
      <id>1877991</id>
      <parentid>1169978</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bûraẍ Derdilî</username>
        <id>48319</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bûraẍ Derdilîî/ê navê [[Bikarhêner:Bûraẍ Derdilî]] weke [[Bikarhêner:Nivîser]] guhart</comment>
      <origin>1061583</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="641" sha1="h2p0s3lon1qr1s3xdig56fgs21dv75u" xml:space="preserve">== Wîkîpediyaya Kurdî  ==
*Ez ji bo tevkariyê bidim wikipediayên Kurdî, Tirkî û ji bo belavkirina agahîyan bi çêkirina rûpelên nû li vir im. [[Kurmancî]]

'''&gt;''' '''Tevkariyên Min''' 
*[[Herpetolojî]]
**[[Saurolojî]]
**[[Testudînolojî]]
**[[Batrakolojî]]
**[[Serpentolojî]]
*[[Mammalojî]]
*[[Artropodolojî]]
**[[Entomolojî]]
*[[Îxtiyolojî]]
*[[Ornîtolojî]]
*[[Protozoolojî]]
*[[Spongîolojî]]

== Türkçe Vikipedi ==
*Türkçe, Kürtçe vikipedilere katkıda bulunmak ve yeni sayfalar oluşturarak bilgi yaymak için buradayım. [[Zimanê Tirkî|Türkçe]]

'''&gt;''' '''Katkılarım''' 
* [[Kuru üzüm suyu]]</text>
      <sha1>h2p0s3lon1qr1s3xdig56fgs21dv75u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bikarhêner:Balyozbot/kontrol/beralîkirinên kategoriyan</title>
    <ns>2</ns>
    <id>156563</id>
    <revision>
      <id>1877981</id>
      <parentid>1877908</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T08:20:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bota sererastkirina beralîkirinên kategoriyan</comment>
      <origin>1877981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="952" sha1="e23juvlfxgt416e270amxf94i3bzqqu" xml:space="preserve">
== 2024-12-01T08:20:48Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:


== 2024-11-30T08:20:48Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:


== 2024-11-29T08:20:29Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:
*# [[:Kategorî:Gundên noqavkirî bi sedema Projeya Başûrê Rojhilata Anatoliyayê (GAP)]] → [[:Kategorî:Cihên noqavkirî bi sedema Projeya Başûrê Rojhilata Anatoliyayê (GAP)]]

== 2024-11-28T08:20:41Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:


== 2024-11-27T08:20:29Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:


== 2024-11-26T08:20:32Z ==

* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:


== 2024-11-25T08:20:47Z ==
* [[:Kategorî:Albanî]]: 2 hat(in) dîtin, 2 hat(in) barkirin
* Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve:
*# [[:Kategorî:Albanî]] → [[:Kategorî:Alban]]


'''[//ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Bikarh%C3%AAner%3ABalyozbot%2Fkontrol%2Fberal%C3%AEkirin%C3%AAn_kategoriyan&amp;oldid=1876616 Qeydên kevn]'''</text>
      <sha1>e23juvlfxgt416e270amxf94i3bzqqu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ayşegül Doğan Dağlı</title>
    <ns>0</ns>
    <id>181460</id>
    <revision>
      <id>1877919</id>
      <parentid>1784940</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:53:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877919</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2724" sha1="hn7kp039a53ouonm8hab3t0h7z0nv1p" xml:space="preserve">{{Sêwî|tarîx=tîrmeh 2024}}
{{Agahîdank xwedî meqam
| nav                = Ayşegül Doğan
| wêne               = Ayşegül Doğan Dağlı in 2024 (cropped).jpg
| sernavê_wêne       = Ayşegül Doğan (2023)
| mezinahiya_wêne    = 
| meqam              = Endema [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
| tevî               = 
| destpêka_dewrê     = 2ê hezîran 2023an
| dawiya_dewrê       = 
| berê               = 
| paşê               = 
| serokkomar         = 
| cîgirserok         = 
| serokwezîr         = 
| cîgirên_serokwezîrê = 
| 1navê_vala         = 
| 1navê_daneyê       = 
| meqam1             = 
| tevî1              = 
| destpêka_dewrê1    = 
| dawiya_dewrê1      = 
| berê1              = 
| paşê1              = 
| herêma_hilbijartinê1 = 
| 1navê_vala1        = 
| 1navê_daneyê1      = &lt;!------------------------------meqam2--------------------------&gt;
| meqam2             = 
| tevî2              = 
| destpêka_dewrê2    = 
| dawiya_dewrê2      = 
| herêma_hilbijartinê2 = 
| berê2              = 
| paşê2              = &lt;!------------------------------Agahiyên kesane------------------&gt;
| roja_jidayikbûnê   = 1977
| cihê_jidayikbûnê   = [[Enqere]], [[Tirkiye]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| partî              = [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM)
| partiyên_din       = 
| hevwelatî          = [[Tirkiye]]
| netewe             = 
| hevjîn             = 
| zarok              = 
| perwerde           = [[Zanîngeha Poitiersê]] (Université de Poitiers, Fransa)&lt;br&gt;
[[Zanîngeha Paul Verlain - Metz]] (Université Paul Verlaine - Metz (UPV-M), Fransa)
| pîşe               = 
| xelat              = 
| malper             = 
| şanenav            = 
}}
'''Ayşegül Doğan''', wek '''Ayşegul Dogan''' jî tê nasîn&lt;ref&gt;https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/290320245&lt;/ref&gt; (jdb. 1977, li [[Enqere]]yê) parlamentera [[Şirnex]]ê ye.

== Jiyana berî û perwerde ==
Doğan di sala 1977an de li Enqereyê ji dayik bûye.Piştî qedandina dibistana seretayî û navîn, di navbera salên 1995 û 2000an de ji bo xwendina pêragihandinê li zanîngeha Metzê û li dibistana rojnamevaniyê li Parîsê, çû derveyê welat.Di sala 1999'an de wê bi Ofîsa Agence France-Presse (AFP) ya li Enqereyê û rojnameya fransî ya Courrier International li Parîsê re stajê kir.

== Kariyera pîşeyî ==

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Siyasetmedar-kurd-şitil}}

[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1977]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]]</text>
      <sha1>hn7kp039a53ouonm8hab3t0h7z0nv1p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877920</id>
      <parentid>1877919</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T12:56:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1877920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2747" sha1="arey8qrg38k8ub99sz1z2zgtsinotxx" xml:space="preserve">{{Sêwî|tarîx=tîrmeh 2024}}
{{Agahîdank xwedî meqam
| nav                = Ayşegül Doğan
| wêne               = Ayşegül Doğan Dağlı in 2024 (cropped).jpg
| sernavê_wêne       = Ayşegül Doğan (2023)
| mezinahiya_wêne    = 
| meqam              = Endema [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
| tevî               = 
| destpêka_dewrê     = 2ê hezîran 2023an
| dawiya_dewrê       = 
| berê               = 
| paşê               = 
| serokkomar         = 
| cîgirserok         = 
| serokwezîr         = 
| cîgirên_serokwezîrê = 
| 1navê_vala         = 
| 1navê_daneyê       = 
| meqam1             = 
| tevî1              = 
| destpêka_dewrê1    = 
| dawiya_dewrê1      = 
| berê1              = 
| paşê1              = 
| herêma_hilbijartinê1 = 
| 1navê_vala1        = 
| 1navê_daneyê1      = &lt;!------------------------------meqam2--------------------------&gt;
| meqam2             = 
| tevî2              = 
| destpêka_dewrê2    = 
| dawiya_dewrê2      = 
| herêma_hilbijartinê2 = 
| berê2              = 
| paşê2              = &lt;!------------------------------Agahiyên kesane------------------&gt;
| roja_jidayikbûnê   = 1977
| cihê_jidayikbûnê   = [[Enqere]], [[Tirkiye]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| partî              = [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM)
| partiyên_din       = 
| hevwelatî          = [[Tirkiye]]
| netewe             = 
| hevjîn             = 
| zarok              = 
| perwerde           = [[Zanîngeha Poitiersê]] (Université de Poitiers, Fransa)&lt;br&gt;
[[Zanîngeha Paul Verlain - Metz]] (Université Paul Verlaine - Metz (UPV-M), Fransa)
| pîşe               = 
| xelat              = 
| malper             = 
| şanenav            = 
}}
'''Ayşegül Doğan''', wek '''Ayşegul Dogan''' jî tê nasîn&lt;ref&gt;https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/290320245&lt;/ref&gt; (jdb. 1977, li [[Enqere]]yê), parlamentera [[Şirnex]]ê ye.

== Jiyana berî û perwerde ==
Doğan di sala 1977an de li Enqereyê ji dayik bûye. Piştî qedandina dibistana seretayî û navîn, di navbera salên 1995 û 2000an de ji bo xwendina pêragihandinê li zanîngeha Metzê û li dibistana rojnamevaniyê li Parîsê, çû derveyê welat. Di sala 1999an de wê li gel Ofîsa [[Agence France-Presse]] ([[AFP]]) ya li Enqereyê û rojnameya fransî ya [[Courrier International]] li Parîsê stajê kir.

== Kariyera pîşeyî ==
{{...}}

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Siyasetmedar-kurd-şitil}}

[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1977]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]]</text>
      <sha1>arey8qrg38k8ub99sz1z2zgtsinotxx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877922</id>
      <parentid>1877920</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T13:22:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/addtarix.py|Bot]]: Parametreya tarîx lê hat zêdekirin: {{[[Şablon:...|...]]}}; paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart, --{{Sêwî}}, Destpêkê standard kir.)</comment>
      <origin>1877922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2751" sha1="6czmc89cccvufi63mhq7ytcqkdcgw4l" xml:space="preserve">{{Agahîdank xwedî meqam
| nav                = Ayşegül Doğan
| wêne               = Ayşegül Doğan Dağlı in 2024 (cropped).jpg
| sernavê_wêne       = Ayşegül Doğan (2023)
| mezinahiya_wêne    = 
| meqam              = Endema [[Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê]]
| tevî               = 
| destpêka_dewrê     = 2ê hezîran 2023an
| dawiya_dewrê       = 
| berê               = 
| paşê               = 
| serokkomar         = 
| cîgirserok         = 
| serokwezîr         = 
| cîgirên_serokwezîrê = 
| 1navê_vala         = 
| 1navê_daneyê       = 
| meqam1             = 
| tevî1              = 
| destpêka_dewrê1    = 
| dawiya_dewrê1      = 
| berê1              = 
| paşê1              = 
| herêma_hilbijartinê1 = 
| 1navê_vala1        = 
| 1navê_daneyê1      = &lt;!------------------------------meqam2--------------------------&gt;
| meqam2             = 
| tevî2              = 
| destpêka_dewrê2    = 
| dawiya_dewrê2      = 
| herêma_hilbijartinê2 = 
| berê2              = 
| paşê2              = &lt;!------------------------------Agahiyên kesane------------------&gt;
| roja_jidayikbûnê   = 1977
| cihê_jidayikbûnê   = [[Enqere]], [[Tirkiye]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| partî              = [[Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]] (DEM)
| partiyên_din       = 
| hevwelatî          = [[Tirkiye]]
| netewe             = 
| hevjîn             = 
| zarok              = 
| perwerde           = [[Zanîngeha Poitiersê]] (Université de Poitiers, Fransa)&lt;br&gt;
[[Zanîngeha Paul Verlain - Metz]] (Université Paul Verlaine - Metz (UPV-M), Fransa)
| pîşe               = 
| xelat              = 
| malper             = 
| şanenav            = 
}}
'''Ayşegül Doğan''', wek '''Ayşegul Dogan''' jî tê nasîn&lt;ref&gt;https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/290320245&lt;/ref&gt; (jdb. 1977, li [[Enqere]]yê), parlamentera [[Şirnex]]ê ye.

== Jiyana berî û perwerde ==
Doğan di sala 1977an de li Enqereyê ji dayik bûye. Piştî qedandina dibistana seretayî û navîn, di navbera salên 1995 û 2000an de ji bo xwendina pêragihandinê li zanîngeha Metzê û li dibistana rojnamevaniyê li Parîsê, çû derveyê welat. Di sala 1999an de wê li gel Ofîsa [[Agence France-Presse]] ([[AFP]]) ya li Enqereyê û rojnameya fransî ya [[Courrier International]] li Parîsê stajê kir.

== Kariyera pîşeyî ==
{{Beşa vala|tarîx=çiriya paşîn 2024}}

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Siyasetmedar-kurd-şitil}}

[[Kategorî:Endamên Parlamena Tirkiyeyê ya 28an]]
[[Kategorî:Jidayikbûn 1977]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Parlamenterên Şirnexê]]
[[Kategorî:Siyasetmedarên Partiya Wekhevî û Demokrasiya Gelan]]</text>
      <sha1>6czmc89cccvufi63mhq7ytcqkdcgw4l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bikarhêner:Balyozbot/Xeletiyên gotarên bingehîn</title>
    <ns>2</ns>
    <id>211750</id>
    <revision>
      <id>1877962</id>
      <parentid>1877823</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:56:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Problemek hat qeydkirin</comment>
      <origin>1877962</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2115" sha1="f3qhtbtg5c31jfor102x0wzc2bk36am" xml:space="preserve">* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye
* [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.</text>
      <sha1>f3qhtbtg5c31jfor102x0wzc2bk36am</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877963</id>
      <parentid>1877962</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T20:01:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Problemek hat qeydkirin</comment>
      <origin>1877963</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2337" sha1="d0zglw8cyrkj58yw3jj936js5v67x03" xml:space="preserve">* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye
* [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.</text>
      <sha1>d0zglw8cyrkj58yw3jj936js5v67x03</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877964</id>
      <parentid>1877963</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T20:03:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Problemek hat qeydkirin</comment>
      <origin>1877964</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2566" sha1="aq133h7kszzbjdk3mjlbwg0bchytbs2" xml:space="preserve">* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye
* [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.
* [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne.</text>
      <sha1>aq133h7kszzbjdk3mjlbwg0bchytbs2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wîkîpediya:Lîsteya botan li gorî hejmara guhartinan</title>
    <ns>4</ns>
    <id>214165</id>
    <revision>
      <id>1877983</id>
      <parentid>1877911</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T08:39:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên botan hat rojanekirin</comment>
      <origin>1877983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1374" sha1="7f9lg1btugynmkhzk0mufqfh3n5iyso" xml:space="preserve">
{{/ser}}

&lt;center&gt;
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
! #
! Bikarhêner 
! Hejmara guhartinan

|-
| 1
| {{b|Balyozbot}}
| 752682
|-
| 2
| {{b|WîkîBot}}
| 37319
|-
| 3
| {{b|SieBot}}
| 26410
|-
| 4
| {{b|TXiKiBoT}}
| 19321
|-
| 5
| {{b|Luckas-bot}}
| 17287
|-
| 6
| {{b|VolkovBot}}
| 13954
|-
| 7
| {{b|InternetArchiveBot}}
| 12701
|-
| 8
| {{b|Escarbot}}
| 10256
|-
| 9
| {{b|Thijs!bot}}
| 9729
|-
| 10
| {{b|JAnDbot}}
| 9153
|-
| 11
| {{b|WikitanvirBot}}
| 8977
|-
| 12
| {{b|AramBot}}
| 7122
|-
| 13
| {{b|MelancholieBot}}
| 6834
|-
| 14
| {{b|AlleborgoBot}}
| 5091
|-
| 15
| {{b|Alexbot}}
| 4188
|-
| 16
| {{b|GanimalBot}}
| 4109
|-
| 17
| {{b|FoxBot}}
| 3926
|-
| 18
| {{b|Loveless}}
| 3922
|-
| 19
| {{b|TobeBot}}
| 3779
|-
| 20
| {{b|SakuraBot}}
| 3603
|-
| 21
| {{b|Idioma-bot}}
| 2800
|-
| 22
| {{b|PipepBot}}
| 2080
|-
| 23
| {{b|JhsBot}}
| 1904
|-
| 24
| {{b|Synthebot}}
| 1842
|-
| 25
| {{b|BotMultichill}}
| 1825
|-
| 26
| {{b|Ripchip Bot}}
| 1823
|-
| 27
| {{b|CalakBot}}
| 1795
|-
| 28
| {{b|タチコマ robot}}
| 1648
|-
| 29
| {{b|Mjbmrbot}}
| 1587
|-
| 30
| {{b|AvocatoBot}}
| 1501
|-
| 31
| {{b|MediaWiki message delivery}}
| 1441
|-
| 32
| {{b|Purbo T}}
| 1435
|-
| 33
| {{b|YurikBot}}
| 1349
|-
| 34
| {{b|Robbot}}
| 1233
|-
| 35
| {{b|AvicBot}}
| 1122
|-
| 36
| {{b|RobotJcb}}
| 1088
|-
| 37
| {{b|BodhisattvaBot}}
| 1027
|-
| 38
| {{b|Vagobot}}
| 1002
|}</text>
      <sha1>7f9lg1btugynmkhzk0mufqfh3n5iyso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêja bikarhêner:Dziban303</title>
    <ns>3</ns>
    <id>277778</id>
    <revision>
      <id>1877924</id>
      <parentid>1855304</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T14:16:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dziban303</username>
        <id>74836</id>
      </contributor>
      <comment>Rûpel hat valakirin</comment>
      <origin>1877924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ajansa Welat</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285572</id>
    <revision>
      <id>1877934</id>
      <parentid>1877912</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T17:27:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Penaber49</username>
        <id>39672</id>
      </contributor>
      <origin>1877934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1310" sha1="7snmhe0ez28eavvnd9quvohqt6tdgb7" xml:space="preserve">{{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}}
'''Ajansa Welat''' bi kurte '''AW''' ajanseke nûçeyan a bi [[zimanê kurdî]] ye ku di 27ê çiriya paşîn a sala 2024an de dest bi weşanê kiriye.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=https://ajansawelat.com/derbare-me-de/ |sernav=Derbarê Me De |malper=Ajansa Welat |tarîx=2024-11-12 |roja-gihiştinê=2024-11-30 |ziman=ku}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Jêder-malper |url=http://mezopotamyaajansi35.com/tum-haberler/content/view/259809 |sernav=Ajansa Welat dest bi weşanê kir |malper=mezopotamyaajansi35.com |roja-gihiştinê=2024-11-30}}&lt;/ref&gt; Ajansa Welat yekem ajansa nûçeyan e nûçeyên xwe tenê bi [[zimanê kurdî]] parvedike.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Ajans hewl dide ku hem geşedanên neteweyî û hem jî geşedanên navneteweyî bişopîne û parve bike.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; Ajansa Welat di daxuyaniya xwe de wiha diyar kiriye: &quot;Ajansa Welat bi şîara agahiyên rast û objektîv weşanê esas digire. Li ser şopa heqîqetê agahiyan belav dike.&quot;&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Navenda ajansê li [[Amed]]ê ye û bi [[zimanê kurdî]] dest bi weşanên xwe kiriye.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
* [https://ajansawelat.com/ Malpera Ajansa Welat]

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Ajansên kurdî]]
[[Kategorî:Ajansên nûçeyan]]</text>
      <sha1>7snmhe0ez28eavvnd9quvohqt6tdgb7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêj:Ursula von der Leyen</title>
    <ns>1</ns>
    <id>285575</id>
    <revision>
      <id>1877969</id>
      <parentid>1877878</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:23:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozxane</username>
        <id>39702</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nirxandin: Kalika wîkîprojeyê ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]])</comment>
      <origin>1877969</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="107" sha1="8jga7a2s1ycn0y1qul7bd3v1drllv3f" xml:space="preserve">{{Serê gotûbêjê}}
{{Kalika wîkîprojeyê|sinif=Destpêkî|1=
{{Wîkîproje Almanya|muhîmî=Zêde}}
}}</text>
      <sha1>8jga7a2s1ycn0y1qul7bd3v1drllv3f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêj:Kristallnacht</title>
    <ns>1</ns>
    <id>285577</id>
    <revision>
      <id>1877970</id>
      <parentid>1877880</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:23:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozxane</username>
        <id>39702</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nirxandin: Kalika wîkîprojeyê ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]])</comment>
      <origin>1877970</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109" sha1="r5o6pizg4blygb96vqy0seyxhoyv5bq" xml:space="preserve">{{Serê gotûbêjê}}
{{Kalika wîkîprojeyê|sinif=Şitil|1=
{{Wîkîproje Almanya|muhîmî=Herî zêde}}
}}</text>
      <sha1>r5o6pizg4blygb96vqy0seyxhoyv5bq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêj:Louis Vuitton</title>
    <ns>1</ns>
    <id>285582</id>
    <revision>
      <id>1877972</id>
      <parentid>1877886</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T21:24:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozxane</username>
        <id>39702</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Nirxandin: Kalika wîkîprojeyê, Fransa ([[WP:RATER#2.7.1|Rater]])</comment>
      <origin>1877972</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" sha1="8lcwuap6ym4tj4pgtsk1qryal4gnv1g" xml:space="preserve">{{Serê gotûbêjê}}
{{Kalika wîkîprojeyê|sinif=Şitil|1=
{{Wîkîproje Fransa|muhîmî=Navîn}}
}}</text>
      <sha1>8lcwuap6ym4tj4pgtsk1qryal4gnv1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Buffy Tyler</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285603</id>
    <revision>
      <id>1877935</id>
      <timestamp>2024-11-30T18:20:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <comment>Rûpel bi &quot;'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.&quot; hat çêkirin</comment>
      <origin>1877935</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="245" sha1="beavso2qpfgamh3f1lct01bfwbyrgtg" xml:space="preserve">'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.</text>
      <sha1>beavso2qpfgamh3f1lct01bfwbyrgtg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877936</id>
      <parentid>1877935</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:23:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="275" sha1="adykkauzacjl7m7mq5m7bs70z80ip3w" xml:space="preserve">{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.</text>
      <sha1>adykkauzacjl7m7mq5m7bs70z80ip3w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877937</id>
      <parentid>1877936</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:24:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877937</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="307" sha1="1udee6z315miyxvyfgl0e933mhti3d6" xml:space="preserve">{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.


== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>1udee6z315miyxvyfgl0e933mhti3d6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877938</id>
      <parentid>1877937</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:26:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="404" sha1="er351ed5ymqisxaun8jvx9ifgwo3j1p" xml:space="preserve">{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.


== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>er351ed5ymqisxaun8jvx9ifgwo3j1p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877939</id>
      <parentid>1877938</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="413" sha1="ga2zr87m76ot7b1rn6m8gk8ykny86tv" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>ga2zr87m76ot7b1rn6m8gk8ykny86tv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877940</id>
      <parentid>1877939</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:28:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="679" sha1="cnaai2mlmpba40gx3vaswbdgr48pcwd" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.


== Fîlmnîgarî==
* ''Playboy Playmate DVD Calendar Collection: 2000-2005''
* ''[[Frostbite]]'' (2005)
* ''Playboy Video Playmate Calendar 2002'' 
* ''Playboy: Playmates Unwrapped'' (2001) 
* ''Playboy Video Centerfold: Playmate of the Year [[Brande Roderick]]''

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>cnaai2mlmpba40gx3vaswbdgr48pcwd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877941</id>
      <parentid>1877940</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T18:35:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="740" sha1="f5pefxhdwag409bh1pxhxt77qjangq2" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank jînenîgarî2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî;  Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas)  modeleke amerîkî ye  ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.


== Fîlmnîgarî==
* ''Playboy Playmate DVD Calendar Collection: 2000-2005''
* ''[[Frostbite]]'' (2005)
* ''Playboy Video Playmate Calendar 2002'' 
* ''Playboy: Playmates Unwrapped'' (2001) 
* ''Playboy Video Centerfold: Playmate of the Year [[Brande Roderick]]''

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
* {{IMDb name|1142932|Buffy Tyler}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>f5pefxhdwag409bh1pxhxt77qjangq2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877953</id>
      <parentid>1877941</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:32:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart, Binê standard kir, Valahiya beşan rast kir, --Valahiyên nehewce.)</comment>
      <origin>1877953</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="738" sha1="0rxjv2wnl87oh2rhqo8uvnu8e2v8j3t" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî; Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas) modeleke amerîkî ye ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.

== Fîlmnîgarî ==
* ''Playboy Playmate DVD Calendar Collection: 2000-2005''
* ''[[Frostbite]]'' (2005)
* ''Playboy Video Playmate Calendar 2002''
* ''Playboy: Playmates Unwrapped'' (2001)
* ''Playboy Video Centerfold: Playmate of the Year [[Brande Roderick]]''

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
* {{IMDb name|1142932|Buffy Tyler}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>0rxjv2wnl87oh2rhqo8uvnu8e2v8j3t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877997</id>
      <parentid>1877953</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T11:12:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: +{{[[Şablon:Kontrola otorîteyê|Kontrola otorîteyê]]}} (bnr. [[Taybet:PermanentLink/1295521#Şablona_Kontrola_otorîteyê|gotûbêjê]]); paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.)</comment>
      <origin>1877997</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="764" sha1="smboz28ulhz3wke6q7j2tyz7u47vzjf" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
'''Buffy Tyler''' ( jdb.bi navê rastî; Buffy Yvonne Pribyl li Fredrickburg, Teksas) modeleke amerîkî ye ku ji bo çiriya paşîn a 2000an bû Playmate ya Mehê û di gelek vîdyoyên Playboy û hejmarên taybetî yên kovarê de xuya bû.

== Fîlmnîgarî ==
* ''Playboy Playmate DVD Calendar Collection: 2000-2005''
* ''[[Frostbite]]'' (2005)
* ''Playboy Video Playmate Calendar 2002''
* ''Playboy: Playmates Unwrapped'' (2001)
* ''Playboy Video Centerfold: Playmate of the Year [[Brande Roderick]]''

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
* {{IMDb name|1142932|Buffy Tyler}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>smboz28ulhz3wke6q7j2tyz7u47vzjf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mahmut Alinak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285604</id>
    <redirect title="Mahmut Alınak" />
    <revision>
      <id>1877945</id>
      <timestamp>2024-11-30T19:12:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>MikaelFî/ê navê [[Mahmut Alinak]] weke [[Mahmut Alınak]] guhart</comment>
      <origin>1877945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="ebuq7gpkogy199tjfzh8loeksyq3fi4" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Mahmut Alınak]]</text>
      <sha1>ebuq7gpkogy199tjfzh8loeksyq3fi4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêj:Mahmut Alinak</title>
    <ns>1</ns>
    <id>285605</id>
    <redirect title="Gotûbêj:Mahmut Alınak" />
    <revision>
      <id>1877947</id>
      <timestamp>2024-11-30T19:12:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MikaelF</username>
        <id>935</id>
      </contributor>
      <comment>MikaelFî/ê navê [[Gotûbêj:Mahmut Alinak]] weke [[Gotûbêj:Mahmut Alınak]] guhart</comment>
      <origin>1877947</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" sha1="ku52pjjm9aul6303jzcwig0807gvj90" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Gotûbêj:Mahmut Alınak]]</text>
      <sha1>ku52pjjm9aul6303jzcwig0807gvj90</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Suzanne Stokes</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285606</id>
    <revision>
      <id>1877950</id>
      <timestamp>2024-11-30T19:24:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <comment>Rûpel bi &quot;'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.&quot; hat çêkirin</comment>
      <origin>1877950</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="225" sha1="frq8gzrzlwpn96xyeyzd0j8s2ae5pig" xml:space="preserve">'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.</text>
      <sha1>frq8gzrzlwpn96xyeyzd0j8s2ae5pig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877951</id>
      <parentid>1877950</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:27:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877951</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2634" sha1="13rl1hqzu3yq2xhh4fwoitk75p5udvy" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = 
| cihê_jidayikbûnê   = 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = 
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = 
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner               = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
&lt;/pre&gt;
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.</text>
      <sha1>13rl1hqzu3yq2xhh4fwoitk75p5udvy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877952</id>
      <parentid>1877951</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:28:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877952</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2666" sha1="mhkttyrpbqrqgpbu1q3o9hseemmbypv" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = 
| cihê_jidayikbûnê   = 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = 
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = 
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner               = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
&lt;/pre&gt;
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.


== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>mhkttyrpbqrqgpbu1q3o9hseemmbypv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877954</id>
      <parentid>1877952</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:32:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877954</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3448" sha1="f9tjvjtyi7cbg78wz0n17rqqb61mcq3" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = 
| cihê_jidayikbûnê   = 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = 
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = 
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner               = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
&lt;/pre&gt;
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.


== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>f9tjvjtyi7cbg78wz0n17rqqb61mcq3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877956</id>
      <parentid>1877954</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:45:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877956</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3606" sha1="gtb700js9uwifasxg9t8fcf7q38qo3g" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],&lt;ref name=febkingly /&gt;{{USA}}
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[Playmate]] û [[Lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.


== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>gtb700js9uwifasxg9t8fcf7q38qo3g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877957</id>
      <parentid>1877956</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:47:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877957</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3584" sha1="haajfrt44vlkpc060mjahdvxz9h9aet" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA ] 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[Playmate]] û [[Lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>haajfrt44vlkpc060mjahdvxz9h9aet</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877958</id>
      <parentid>1877957</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:47:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877958</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3584" sha1="olrcf0si6xipp65nriyoackui6l1wfs" xml:space="preserve">{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]] 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[Playmate]] û [[Lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>olrcf0si6xipp65nriyoackui6l1wfs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877959</id>
      <parentid>1877958</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:49:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877959</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3594" sha1="0qzcrwovudyivheekxgou895udzorfw" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]] 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[Playmate]] û [[Lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>0qzcrwovudyivheekxgou895udzorfw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877960</id>
      <parentid>1877959</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:50:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3594" sha1="b81yw2lkh7qx7d9ec83zk6zmutxt7ry" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]] 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[playmate]] û [[lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}</text>
      <sha1>b81yw2lkh7qx7d9ec83zk6zmutxt7ry</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877961</id>
      <parentid>1877960</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T19:52:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <comment>/* Çavkanî */</comment>
      <origin>1877961</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3726" sha1="qraickd1zlfzefkfbm7lhd1xcvx2qxf" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]] 
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[playmate]] û [[lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}

'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û  lîstikvaneke  amerîkî ye .  Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy|Playboyê]] ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan==

=== Fîlmnîgarî===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Aktrîsên amerîkî]]
[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>qraickd1zlfzefkfbm7lhd1xcvx2qxf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877965</id>
      <parentid>1877961</parentid>
      <timestamp>2024-11-30T20:32:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (+{{Sêwî}}, Destpêkê standard kir, Lînk paqij kir, Valahiya beşan rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir, --Valahiyên nehewce.)</comment>
      <origin>1877965</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3754" sha1="4tv19bohhyb97jqbb6wyhoe5l8himtl" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[playmate]] û [[lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û lîstikvaneke amerîkî ye . Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy]]ê ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan ==

=== Fîlmnîgarî ===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Aktrîsên amerîkî]]
[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>4tv19bohhyb97jqbb6wyhoe5l8himtl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877987</id>
      <parentid>1877965</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T10:11:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Avestaboy</username>
        <id>34898</id>
      </contributor>
      <origin>1877987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3715" sha1="rriuqk4opnef8wmuqvxj5f6gn0hrfz3" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[playmate]] û [[lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û lîstikvaneke amerîkî ye . Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy]]ê ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan ==

=== Fîlmnîgarî ===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

[[Kategorî:Aktrîsên amerîkî]]
[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>rriuqk4opnef8wmuqvxj5f6gn0hrfz3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877996</id>
      <parentid>1877987</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T11:12:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: +{{[[Şablon:Kontrola otorîteyê|Kontrola otorîteyê]]}} (bnr. [[Taybet:PermanentLink/1295521#Şablona_Kontrola_otorîteyê|gotûbêjê]]); paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.)</comment>
      <origin>1877996</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3741" sha1="a66or80yt299h3c6kub8rwnoqazygi9" xml:space="preserve">{{Xebat}}
{{Agahîdank mirov
| çînaser            = &lt;!-- Ji bo aktor û aktrîsan li vir &quot;sînema&quot; binivîsin --&gt;
| bilêvkirin         = 
| wêne               = 
| sernavê_wêne       = 
| roja_jidayikbûnê   = {{Roja bûyînê û temen|1979|07|09}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Naples (Florîda)|Naples]], [[Florîda]],[[DYA]]
| roja_mirinê        = 
| cihê_mirinê        = 
| hevwelatî          = 
| pîşe               = [[Model]] , [[playmate]] û [[lîstikvan]]
| salên_çalak        = 
| perwerde           = 
| destûrname         = &lt;!-- tenê ji bo kesên kevn yên li medreseyê xwendine --&gt;
| esil               = 
| şanenav            = 
| nav                = 
| navê_rastî         = 
| sernav             = &lt;!-- Mînak: Jina Yekê ya DYAyê yan Profesorê Matematîkê --&gt;
| zimanê_navê_rastî  = 
| mezinahiya_wêne    = 
| navê_jidayikbûnê   = 
| imadkirin          = 
| roja_windabûnê     = 
| cihê_windabûnê     = 
| rewşa_windabûnê    = 
| sedema_mirinê      = 
| vedîtina_bedenê    = 
| cihê_goristanê     = 
| abîde              = 
| navê_din           = 
| rêxistin           = 
| bejn               = {{Bejn|m=1,63}}
| televîzyon         = 
| partî              = 
| tevger             = 
| dîn                = 
| mezheb             = 
| gilîname           = 
| ceza               = 
| rewşa_cezayê       = 
| hevjîn             = 
| partner            = 
| zarok              = 
| dê_û_bav           = 
| xizm               = 
| xelat              = 
| modul              = 
| modul2             = 
| modul3             = 
| modul4             = 
| modul5             = 
| modul6             = 
| mezinahiya_şanenavê = 
| sernavê_şanenavê   = 
| malper             = 
| cisn               = 
| cihê aramiyê       = 
| karder             = 
| ajans              = 
| embed              = 
| sedema_navdarbûnê  = 
| xebat              = 
| xebatên_navdar     = &lt;!-- Dewsa |xebat= tê bikaranîn, ji bo fîlm/rêzefîlm hwd  --&gt;
| stîl               = 
| serdem             = 
| dewr               = 
| sermiyana_net      = 
| berê               = 
| paşê               = 
| koordînatên_cihê_goristanê = 
| koordînatên_cihê_aramiyê = 
| pênasê_pêşîn       = 
| pênasê_paşîn       = 
| meqam              = 
| dijber             = 
| endamên_desteyê    = 
| dê                 = 
| bav                = 
| malbat             = 
| jêrenot            = 
| awayê_ser          = 
| bandorbar          = 
| bandorker          = 
| rewşa_hiqûqî       = 
}}
'''Suzanne Lee Stokes''' (jdb. 9ê tîrmeha 1979an li Naples,Florîda, DYA) modela mirês û lîstikvaneke amerîkî ye . Ew di sibata 2000an de ji hêla kovara [[Playboy]]ê ve wekî [[Playmate]] hate hilbijartin.

== Xuyabûnên wê di medyayan ==

=== Fîlmnîgarî ===
* ''[[Frostbite (the movie)]]'' (2005).... Topless Hot Tub Babe #1
* ''[[Playboy]]'': Playmates On the Catwalk (2001).... Herself
* ''[[Playboy]]'' Video Playmate Calendar 2001 (2000).... Herself
* ''[[Playboy]]'': California Girls (2000).... Herself
* ''[[Bricol' Girls]]'' (1999).... Suzanne

=== Apariciones notables en TV ===
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2005
* ''[[Frasier]]'' playing Fantasy Plumber in episode: Freudian Sleep.
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 19 de abril de 2001
* ''[[Howard Stern]]'' playing Herself, 18 de abril de 2001
* ''[[The Howard Stern Radio Show]]'' playing Herself, 7 de abril de 2001
* ''[[Mortal Kombat: Conquest]]'' playing Babe in episode: Stolen Lies.

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Aktrîsên amerîkî]]
[[Kategorî:Jinên amerîkî]]
[[Kategorî:Modelên amerîkî yên jin]]
[[Kategorî:Playmate]]</text>
      <sha1>a66or80yt299h3c6kub8rwnoqazygi9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Heyeta Tehrîr Şam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285607</id>
    <revision>
      <id>1877985</id>
      <timestamp>2024-12-01T10:02:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ferrus</username>
        <id>5380</id>
      </contributor>
      <comment>Rûpel bi &quot;'''Heyeta Tehrîr El Şama (HTŞ)''', berê bi navê xwe yê berê [[Cebhet El Nusra]], rêxistineke [[Îslamîzm|îslamîst]]-[[Terorîzm|terorîst]] a [[Sûrî|Sûriyê]] ye.   27ê [[Çiriya paşîn|Çiriya Paşîn]] çekdarên girêdayî Heyeta Tehrîr El Şamê êrişî parêzgehên [[Heleb]] û [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] kirin û di encama wan êrişan de HTŞyê gelek deverên Heleb û Îdlibê kontrol kirin.&quot; hat çêkirin</comment>
      <origin>1877985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="424" sha1="nk4okkx5ksu9fvhwv459y1pe8ue4x10" xml:space="preserve">'''Heyeta Tehrîr El Şama (HTŞ)''', berê bi navê xwe yê berê [[Cebhet El Nusra]], rêxistineke [[Îslamîzm|îslamîst]]-[[Terorîzm|terorîst]] a [[Sûrî|Sûriyê]] ye. 

27ê [[Çiriya paşîn|Çiriya Paşîn]] çekdarên girêdayî Heyeta Tehrîr El Şamê êrişî parêzgehên [[Heleb]] û [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] kirin û di encama wan êrişan de HTŞyê gelek deverên Heleb û Îdlibê kontrol kirin.</text>
      <sha1>nk4okkx5ksu9fvhwv459y1pe8ue4x10</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1877995</id>
      <parentid>1877985</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T11:12:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Balyozbot</username>
        <id>42414</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: +{{[[Şablon:Kontrola otorîteyê|Kontrola otorîteyê]]}} (bnr. [[Taybet:PermanentLink/1295521#Şablona_Kontrola_otorîteyê|gotûbêjê]]); paqijiyên kozmetîk (+{{Sêwî}}, +{{Bêkategorî}}, Binê standard kir, --Valahiyên nehewce.)</comment>
      <origin>1877995</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="535" sha1="0fiy74q4wt5re8hacsu1re1b0rc276q" xml:space="preserve">{{Bêkategorî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}}
{{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}}
'''Heyeta Tehrîr El Şama (HTŞ)''', berê bi navê xwe yê berê [[Cebhet El Nusra]], rêxistineke [[Îslamîzm|îslamîst]]-[[Terorîzm|terorîst]] a [[Sûrî|Sûriyê]] ye.

27ê [[Çiriya paşîn|Çiriya Paşîn]] çekdarên girêdayî Heyeta Tehrîr El Şamê êrişî parêzgehên [[Heleb]] û [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] kirin û di encama wan êrişan de HTŞyê gelek deverên Heleb û Îdlibê kontrol kirin.

{{Kontrola otorîteyê}}</text>
      <sha1>0fiy74q4wt5re8hacsu1re1b0rc276q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bikarhêner:Bûraẍ Derdilî</title>
    <ns>2</ns>
    <id>285608</id>
    <redirect title="Bikarhêner:Nivîser" />
    <revision>
      <id>1877992</id>
      <timestamp>2024-12-01T10:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bûraẍ Derdilî</username>
        <id>48319</id>
      </contributor>
      <comment>Bûraẍ Derdilîî/ê navê [[Bikarhêner:Bûraẍ Derdilî]] weke [[Bikarhêner:Nivîser]] guhart</comment>
      <origin>1877992</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="mgx0sjxonh4vt1mttfeczj4tslra1o6" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Bikarhêner:Nivîser]]</text>
      <sha1>mgx0sjxonh4vt1mttfeczj4tslra1o6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gotûbêja bikarhêner:Bûraẍ Derdilî</title>
    <ns>3</ns>
    <id>285609</id>
    <redirect title="Gotûbêja bikarhêner:Nivîser" />
    <revision>
      <id>1877994</id>
      <timestamp>2024-12-01T10:45:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bûraẍ Derdilî</username>
        <id>48319</id>
      </contributor>
      <comment>Bûraẍ Derdilîî/ê navê [[Gotûbêja bikarhêner:Bûraẍ Derdilî]] weke [[Gotûbêja bikarhêner:Nivîser]] guhart</comment>
      <origin>1877994</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" sha1="kkwtdapiu1x2jtolq4ldjiaxi2slodb" xml:space="preserve">#BERALÎKIRIN [[Gotûbêja bikarhêner:Nivîser]]</text>
      <sha1>kkwtdapiu1x2jtolq4ldjiaxi2slodb</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>