Wîkîpediya kuwiki https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter Medya Taybet Gotûbêj Bikarhêner Gotûbêja bikarhêner Wîkîpediya Gotûbêja Wîkîpediyayê Wêne Gotûbêja wêneyî MediaWiki Gotûbêja MediaWiki Şablon Gotûbêja şablonê Alîkarî Gotûbêja alîkariyê Kategorî Gotûbêja kategoriyê Portal Gotûbêja portalê TimedText TimedText talk Modul Gotûbêja modulê 0 1105 1879895 1878569 2024-12-07T21:01:47Z Penaber49 39672 1879895 wikitext text/x-wiki {{Ev gotar| di derbarê '''Bakurê Kurdistanê''' de ye. Ji bo gotarên din ên di derbarê [[Kurdistan]]ê de hûn dikarin li [[Kurdistan (cudakirin)]] binêrin.}} {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 350 | image1 = Bakurê Kurdistanê.png | alt1 = | caption1 = Nexşeya sinorê Bakurê Kurdistanê. | image2 = Kurdish majority Turkey-es.svg | alt2 = | caption2 = Belavbûna [[kurd]]an li Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyeyê. }} '''Bakurê Kurdistanê''' yek ji çar beşên [[Kurdistan]]ê ye û beşa herî mezin ê [[Kurdistan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê îro di nava sinorê [[Tirkiye]]yê de maye ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Yekem|Şerê Cîhanê yê Yekem]] de bi parçekirina Kurdistanê hatiye damezrandin. Bi damezrandina dewleta tirk re li hemberê [[zimanê kurdî]] û [[çanda kurdî]] zext astengkirin û înkarkirin hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/kurdistan-map/turkish-kurdistan/ |sernav=Explore Turkish Kurdistan |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bi damezrandina komara tirk re li [[Tirkiye]]yê nakokiyên rewşa Bakurê Kurdistanê û nakokiyên statûya Bakurê Kurdistanê berdewam dike.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/bianet/medya/261007-kurtce-gazeteyle-kurt-toplumuna-ulasmak-istedik |sernav=Me xwestiye ku em bi rojnameyan xwe bigihîjin civaka kurd |malper=Bianet |ziman=tr |paşnav= }}</ref> Partiyên siyasiyên Bakurê Kurdistanê hewl didin ku polîtîkayên asîmîlasyonê û astengkirina li hemberê ziman û çanda kurdan ku aliyê dewleta tirk ve tê pêk anîn kêm bikin an jî biguherînin. Bakurê Kurdistanê beşa herî zêde yê Kurdistanê ye ku bi awayeke tundî hatiye asîmîlîle kirin, guhertinên demografîk û polîtîkayên valakirinê hatiye pêk anîn. Li gorî texmînan ku li Bakurê Kurdistanê nêzîkî 25-30 milyon kurd dijîn. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê di dîrokên cihêreng de ji ber valakirin û şewitandina gundên Bakurê Kurdistanê ku di navbera salên 1990 û 2009an de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin û hatine valakirin koç bûne<ref>{{Jêder-malper |url=https://9koy.org/doguda-30-yil-once-koyleri-bosaltilip-zorunlu-goce-tabi-tutulan-insanlara-ne-oldu.html |sernav=Çi hat serê gelên ku 30 sal berê gundên wan hatin valakirin û bi darê zorê hatine koçberkirin? |malper=9.Köy |tarîx=2023-01-06 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=admin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ihd.org.tr/zorla-yerinden-etme-uygulamasi/ |sernav=Polotîkaya jicihkirina bi darê zorê – Komeleya Mafên Mirovan |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Derneği |pêşnav=İnsan Hakları }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://t24.com.tr/haber/biz-koy-yakma-taburuyduk-1994te-30-koyu-yaktik,243668 |sernav='Em tabûra şewitandina gundan bûn, di sala 1994an de me 30 gund şewitand' |malper=T24 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr }}</ref> li deverên din ên Tirkiyeyê nêzîkî 10 milyon kurd dîjîn. == Etîmolojî == Navê Bakurê Kurdistanê naveke erdnîgarî ye ku beşa herî bakurê [[Kurdistan]]ê destnîşan dike. Bakurê Kurdistanê navê ji navê xwe ji navê Kurdistanê wergirtiye ku navê Kurdistanê ji du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' ku [[kurd]]an desnîşan dike û ji peyva ''îstan'' pêk tê ku peyveke îranî ye ku cih an welatan destnîşan dike. Bi her du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' û ''îstan'' navê ''Kurdistanê'' derdikeve ku welatê kurdan destnîşan dike an jî tê wateya welatê kurdan. == Erdnîgarî == === Rûber === {{Nexşeya Bakurê Kurdistanê|mezinahî=450px|hêl=right|sernav=Nexşeya topografiya Bakurê Kurdistanê}} Bakurê Kurdistan welatekî çiyayî ye ku herêm xwedî deşt û çiyayên bilind in. Lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Çiyayê Agirî|Çiyayê Agiriyê]] ku bilindahiya çiyayê digihîje 5.137 mêtreyê.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Yılmaz |pêşnav=Y. |paşnav2=Güner |pêşnav2=Y. |paşnav3=Şaroğlu |pêşnav3=F. |tarîx=1998-10-01 |sernav=Geology of the quaternary volcanic centres of the east Anatolia |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JVGR...85..173Y |kovar=Journal of Volcanology and Geothermal Research |cild=85 |rr=173–210 |doi=10.1016/S0377-0273(98)00055-9 |issn=0377-0273 }}</ref> Duyem lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Cîlo|Çiyayên Cîloyê]] ye ku bilindahiya çiyayê gihiştiye 4.116 mêtreyê. Sêyem lûtkeya herî bilind bi bilindahiya 4.058 mêtre [[Çiyayê Sîpan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê çavkaniya her du çemên girîng ên wekê çemên [[Dîcle]] û [[Firat]]ê ye. Yek ji çemên girîng ê Bakurê Kurdistanê [[Çemê Miradê]] ye ku li gel [[Ava Reş (Firat)|Çemê Ava Reş a Ezirganê]] yek ji çavkaniyên girîng ê Firatê ye. Gola herî mezinê Bakurê Kurdistanê [[Gola Wanê]] ye ku bi rûava 3.713 km² gola herî mezinê [[Kurdistan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Lake-Van |sernav=Lake Van {{!}} Turkey, Map, History, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref> Piştî Gola Wanê çend golên çêkirî yên wekê [[Bendava Rihayê]] ku gola çêkirî ya herî mezin ê Bakurê Kurdistanê ye û [[Bendava Kebanê]] ye ku di nav sinorên parêzgehên [[Riha (parêzgeh)|Riha]] û [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêtê]] de hatine avakirin. Li gel herêmên çiyayî li herêmên jorîn deştên bilind ên tektonîk jî hene. Deştên sereke yên herêma jorîn [[Deşta Mûşê]], [[Deşta Îdirê]] û [[Deşta Ezirganê]] ye. Li herêma jêrîn jî deşta berfirehê [[Deşta Heranê]] cih digire. Rêzçiyayên [[Toros]] ên Başûr [[Kurdistan]]ê ji rojava ve ber bi rojhilat ve dike du beş. Toros ji li herêma jêrîn ji bajarê [[Gurgum]]ê ve dest pê dikin û ber bi rojhilatê ve heya Colemêrgê dirêj dibin. Bi dawî bûna Torosan rêzeçiyayên [[Zagros]]an dest pê dikin. Li herêma [[Colemêrg]]ê çiya bilind û asê dibin ku bilindahiya wan digêje 4000 mêtreyan.<ref>Cheterian, Vicken (2015). Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. Oxford and New York City: Oxford University Press. p. 65. ISBN 978-1-84904-458-5. As a result of policies such as these, the expression Armenian Plateau, which had been used for centuries to denote the mountainous highlands around Lake Van and Lake Sevan, was eliminated and replaced by the expression 'eastern Anatolia'.</ref> === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] p5zxokyat02zyg5rf8t3lusj16xtfh6 1879960 1879895 2024-12-07T22:03:28Z 88.160.165.42 1879960 wikitext text/x-wiki == Etîmolojî == Navê Bakurê Kurdistanê naveke erdnîgarî ye ku beşa herî bakurê [[Kurdistan]]ê destnîşan dike. Bakurê Kurdistanê navê ji navê xwe ji navê Kurdistanê wergirtiye ku navê Kurdistanê ji du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' ku [[kurd]]an desnîşan dike û ji peyva ''îstan'' pêk tê ku peyveke îranî ye ku cih an welatan destnîşan dike. Bi her du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' û ''îstan'' navê ''Kurdistanê'' derdikeve ku welatê kurdan destnîşan dike an jî tê wateya welatê kurdan. == Erdnîgarî == === Rûber === {{Nexşeya Bakurê Kurdistanê|mezinahî=450px|hêl=right|sernav=Nexşeya topografiya Bakurê Kurdistanê}} Bakurê Kurdistan welatekî çiyayî ye ku herêm xwedî deşt û çiyayên bilind in. Lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Çiyayê Agirî|Çiyayê Agiriyê]] ku bilindahiya çiyayê digihîje 5.137 mêtreyê.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Yılmaz |pêşnav=Y. |paşnav2=Güner |pêşnav2=Y. |paşnav3=Şaroğlu |pêşnav3=F. |tarîx=1998-10-01 |sernav=Geology of the quaternary volcanic centres of the east Anatolia |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JVGR...85..173Y |kovar=Journal of Volcanology and Geothermal Research |cild=85 |rr=173–210 |doi=10.1016/S0377-0273(98)00055-9 |issn=0377-0273 }}</ref> Duyem lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Cîlo|Çiyayên Cîloyê]] ye ku bilindahiya çiyayê gihiştiye 4.116 mêtreyê. Sêyem lûtkeya herî bilind bi bilindahiya 4.058 mêtre [[Çiyayê Sîpan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê çavkaniya her du çemên girîng ên wekê çemên [[Dîcle]] û [[Firat]]ê ye. Yek ji çemên girîng ê Bakurê Kurdistanê [[Çemê Miradê]] ye ku li gel [[Ava Reş (Firat)|Çemê Ava Reş a Ezirganê]] yek ji çavkaniyên girîng ê Firatê ye. Gola herî mezinê Bakurê Kurdistanê [[Gola Wanê]] ye ku bi rûava 3.713 km² gola herî mezinê [[Kurdistan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Lake-Van |sernav=Lake Van {{!}} Turkey, Map, History, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref> Piştî Gola Wanê çend golên çêkirî yên wekê [[Bendava Rihayê]] ku gola çêkirî ya herî mezin ê Bakurê Kurdistanê ye û [[Bendava Kebanê]] ye ku di nav sinorên parêzgehên [[Riha (parêzgeh)|Riha]] û [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêtê]] de hatine avakirin. Li gel herêmên çiyayî li herêmên jorîn deştên bilind ên tektonîk jî hene. Deştên sereke yên herêma jorîn [[Deşta Mûşê]], [[Deşta Îdirê]] û [[Deşta Ezirganê]] ye. Li herêma jêrîn jî deşta berfirehê [[Deşta Heranê]] cih digire. Rêzçiyayên [[Toros]] ên Başûr [[Kurdistan]]ê ji rojava ve ber bi rojhilat ve dike du beş. Toros ji li herêma jêrîn ji bajarê [[Gurgum]]ê ve dest pê dikin û ber bi rojhilatê ve heya Colemêrgê dirêj dibin. Bi dawî bûna Torosan rêzeçiyayên [[Zagros]]an dest pê dikin. Li herêma [[Colemêrg]]ê çiya bilind û asê dibin ku bilindahiya wan digêje 4000 mêtreyan.<ref>Cheterian, Vicken (2015). Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. Oxford and New York City: Oxford University Press. p. 65. ISBN 978-1-84904-458-5. As a result of policies such as these, the expression Armenian Plateau, which had been used for centuries to denote the mountainous highlands around Lake Van and Lake Sevan, was eliminated and replaced by the expression 'eastern Anatolia'.</ref> === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] 7wsmx1a9op1ls1paxdh71p93kci2ytv 1879962 1879960 2024-12-07T22:04:37Z 88.160.165.42 1879962 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene == Etîmolojî == Navê Bakurê Kurdistanê naveke erdnîgarî ye ku beşa herî bakurê [[Kurdistan]]ê destnîşan dike. Bakurê Kurdistanê navê ji navê xwe ji navê Kurdistanê wergirtiye ku navê Kurdistanê ji du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' ku [[kurd]]an desnîşan dike û ji peyva ''îstan'' pêk tê ku peyveke îranî ye ku cih an welatan destnîşan dike. Bi her du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' û ''îstan'' navê ''Kurdistanê'' derdikeve ku welatê kurdan destnîşan dike an jî tê wateya welatê kurdan. == Erdnîgarî == === Rûber === {{Nexşeya Bakurê Kurdistanê|mezinahî=450px|hêl=right|sernav=Nexşeya topografiya Bakurê Kurdistanê}} Bakurê Kurdistan welatekî çiyayî ye ku herêm xwedî deşt û çiyayên bilind in. Lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Çiyayê Agirî|Çiyayê Agiriyê]] ku bilindahiya çiyayê digihîje 5.137 mêtreyê.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Yılmaz |pêşnav=Y. |paşnav2=Güner |pêşnav2=Y. |paşnav3=Şaroğlu |pêşnav3=F. |tarîx=1998-10-01 |sernav=Geology of the quaternary volcanic centres of the east Anatolia |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JVGR...85..173Y |kovar=Journal of Volcanology and Geothermal Research |cild=85 |rr=173–210 |doi=10.1016/S0377-0273(98)00055-9 |issn=0377-0273 }}</ref> Duyem lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Cîlo|Çiyayên Cîloyê]] ye ku bilindahiya çiyayê gihiştiye 4.116 mêtreyê. Sêyem lûtkeya herî bilind bi bilindahiya 4.058 mêtre [[Çiyayê Sîpan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê çavkaniya her du çemên girîng ên wekê çemên [[Dîcle]] û [[Firat]]ê ye. Yek ji çemên girîng ê Bakurê Kurdistanê [[Çemê Miradê]] ye ku li gel [[Ava Reş (Firat)|Çemê Ava Reş a Ezirganê]] yek ji çavkaniyên girîng ê Firatê ye. Gola herî mezinê Bakurê Kurdistanê [[Gola Wanê]] ye ku bi rûava 3.713 km² gola herî mezinê [[Kurdistan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Lake-Van |sernav=Lake Van {{!}} Turkey, Map, History, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref> Piştî Gola Wanê çend golên çêkirî yên wekê [[Bendava Rihayê]] ku gola çêkirî ya herî mezin ê Bakurê Kurdistanê ye û [[Bendava Kebanê]] ye ku di nav sinorên parêzgehên [[Riha (parêzgeh)|Riha]] û [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêtê]] de hatine avakirin. Li gel herêmên çiyayî li herêmên jorîn deştên bilind ên tektonîk jî hene. Deştên sereke yên herêma jorîn [[Deşta Mûşê]], [[Deşta Îdirê]] û [[Deşta Ezirganê]] ye. Li herêma jêrîn jî deşta berfirehê [[Deşta Heranê]] cih digire. Rêzçiyayên [[Toros]] ên Başûr [[Kurdistan]]ê ji rojava ve ber bi rojhilat ve dike du beş. Toros ji li herêma jêrîn ji bajarê [[Gurgum]]ê ve dest pê dikin û ber bi rojhilatê ve heya Colemêrgê dirêj dibin. Bi dawî bûna Torosan rêzeçiyayên [[Zagros]]an dest pê dikin. Li herêma [[Colemêrg]]ê çiya bilind û asê dibin ku bilindahiya wan digêje 4000 mêtreyan.<ref>Cheterian, Vicken (2015). Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. Oxford and New York City: Oxford University Press. p. 65. ISBN 978-1-84904-458-5. As a result of policies such as these, the expression Armenian Plateau, which had been used for centuries to denote the mountainous highlands around Lake Van and Lake Sevan, was eliminated and replaced by the expression 'eastern Anatolia'.</ref> === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] 5di6gz4smrp978t5oe4p07hypwxsz1g 1879964 1879962 2024-12-07T22:05:04Z 88.160.165.42 1879964 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == === Rûber === {{Nexşeya Bakurê Kurdistanê|mezinahî=450px|hêl=right|sernav=Nexşeya topografiya Bakurê Kurdistanê}} Bakurê Kurdistan welatekî çiyayî ye ku herêm xwedî deşt û çiyayên bilind in. Lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Çiyayê Agirî|Çiyayê Agiriyê]] ku bilindahiya çiyayê digihîje 5.137 mêtreyê.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Yılmaz |pêşnav=Y. |paşnav2=Güner |pêşnav2=Y. |paşnav3=Şaroğlu |pêşnav3=F. |tarîx=1998-10-01 |sernav=Geology of the quaternary volcanic centres of the east Anatolia |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JVGR...85..173Y |kovar=Journal of Volcanology and Geothermal Research |cild=85 |rr=173–210 |doi=10.1016/S0377-0273(98)00055-9 |issn=0377-0273 }}</ref> Duyem lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Cîlo|Çiyayên Cîloyê]] ye ku bilindahiya çiyayê gihiştiye 4.116 mêtreyê. Sêyem lûtkeya herî bilind bi bilindahiya 4.058 mêtre [[Çiyayê Sîpan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê çavkaniya her du çemên girîng ên wekê çemên [[Dîcle]] û [[Firat]]ê ye. Yek ji çemên girîng ê Bakurê Kurdistanê [[Çemê Miradê]] ye ku li gel [[Ava Reş (Firat)|Çemê Ava Reş a Ezirganê]] yek ji çavkaniyên girîng ê Firatê ye. Gola herî mezinê Bakurê Kurdistanê [[Gola Wanê]] ye ku bi rûava 3.713 km² gola herî mezinê [[Kurdistan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Lake-Van |sernav=Lake Van {{!}} Turkey, Map, History, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref> Piştî Gola Wanê çend golên çêkirî yên wekê [[Bendava Rihayê]] ku gola çêkirî ya herî mezin ê Bakurê Kurdistanê ye û [[Bendava Kebanê]] ye ku di nav sinorên parêzgehên [[Riha (parêzgeh)|Riha]] û [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêtê]] de hatine avakirin. Li gel herêmên çiyayî li herêmên jorîn deştên bilind ên tektonîk jî hene. Deştên sereke yên herêma jorîn [[Deşta Mûşê]], [[Deşta Îdirê]] û [[Deşta Ezirganê]] ye. Li herêma jêrîn jî deşta berfirehê [[Deşta Heranê]] cih digire. Rêzçiyayên [[Toros]] ên Başûr [[Kurdistan]]ê ji rojava ve ber bi rojhilat ve dike du beş. Toros ji li herêma jêrîn ji bajarê [[Gurgum]]ê ve dest pê dikin û ber bi rojhilatê ve heya Colemêrgê dirêj dibin. Bi dawî bûna Torosan rêzeçiyayên [[Zagros]]an dest pê dikin. Li herêma [[Colemêrg]]ê çiya bilind û asê dibin ku bilindahiya wan digêje 4000 mêtreyan.<ref>Cheterian, Vicken (2015). Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. Oxford and New York City: Oxford University Press. p. 65. ISBN 978-1-84904-458-5. As a result of policies such as these, the expression Armenian Plateau, which had been used for centuries to denote the mountainous highlands around Lake Van and Lake Sevan, was eliminated and replaced by the expression 'eastern Anatolia'.</ref> === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] rk0ynzz3alea2hwmf3be4nxbhdkbgka 1879966 1879964 2024-12-07T22:05:27Z 88.160.165.42 1879966 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] itnduipl0p1y778it1bq380b8o6ib6q 1879967 1879966 2024-12-07T22:05:47Z 88.160.165.42 1879967 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] d8qo47gdz6tkjhuspleozfw9phcs476 1879968 1879967 2024-12-07T22:06:10Z 88.160.165.42 1879968 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] kg8005ucku45s6whehvxjt7nj6496o4 1879969 1879968 2024-12-07T22:06:32Z 88.160.165.42 1879969 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] ahqwu3c422zeaqbjeof9fcal2u8vw8q 1879970 1879969 2024-12-07T22:06:50Z 88.160.165.42 1879970 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] n29tgdolegqwe17nsf68lrn8j7hhra5 1879971 1879970 2024-12-07T22:07:24Z 88.160.165.42 1879971 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} Ne mutlu Türküm diyene === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] hxbdzl6wtyzc6mi46vxe5gff65qsw64 1879972 1879971 2024-12-07T22:07:49Z 88.160.165.42 1879972 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] qbbb2zfreoihgkkbes3tgsuxehh6ouf 1879973 1879972 2024-12-07T22:09:10Z 88.160.165.42 1879973 wikitext text/x-wiki Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Erdnîgarî == Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} Ne mutlu Türküm diyene Ne mutlu Türküm diyene === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> Ne mutlu Türküm diyene === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] bft71uon0zr8bpvy0mhoiwh4v9zppbw 1879987 1879973 2024-12-07T22:40:45Z Balyozxane 39702 Reverted 11 edits by [[Special:Contributions/88.160.165.42|88.160.165.42]] ([[User talk:88.160.165.42|talk]]) to last revision by Penaber49 ([[:m:User:Xiplus/TwinkleGlobal|TwinkleGlobal]]) 1879987 wikitext text/x-wiki {{Ev gotar| di derbarê '''Bakurê Kurdistanê''' de ye. Ji bo gotarên din ên di derbarê [[Kurdistan]]ê de hûn dikarin li [[Kurdistan (cudakirin)]] binêrin.}} {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 350 | image1 = Bakurê Kurdistanê.png | alt1 = | caption1 = Nexşeya sinorê Bakurê Kurdistanê. | image2 = Kurdish majority Turkey-es.svg | alt2 = | caption2 = Belavbûna [[kurd]]an li Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyeyê. }} '''Bakurê Kurdistanê''' yek ji çar beşên [[Kurdistan]]ê ye û beşa herî mezin ê [[Kurdistan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê îro di nava sinorê [[Tirkiye]]yê de maye ku piştî [[Şerê Cîhanî yê Yekem|Şerê Cîhanê yê Yekem]] de bi parçekirina Kurdistanê hatiye damezrandin. Bi damezrandina dewleta tirk re li hemberê [[zimanê kurdî]] û [[çanda kurdî]] zext astengkirin û înkarkirin hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/kurdistan-map/turkish-kurdistan/ |sernav=Explore Turkish Kurdistan |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bi damezrandina komara tirk re li [[Tirkiye]]yê nakokiyên rewşa Bakurê Kurdistanê û nakokiyên statûya Bakurê Kurdistanê berdewam dike.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=https://m.bianet.org/bianet/medya/261007-kurtce-gazeteyle-kurt-toplumuna-ulasmak-istedik |sernav=Me xwestiye ku em bi rojnameyan xwe bigihîjin civaka kurd |malper=Bianet |ziman=tr |paşnav= }}</ref> Partiyên siyasiyên Bakurê Kurdistanê hewl didin ku polîtîkayên asîmîlasyonê û astengkirina li hemberê ziman û çanda kurdan ku aliyê dewleta tirk ve tê pêk anîn kêm bikin an jî biguherînin. Bakurê Kurdistanê beşa herî zêde yê Kurdistanê ye ku bi awayeke tundî hatiye asîmîlîle kirin, guhertinên demografîk û polîtîkayên valakirinê hatiye pêk anîn. Li gorî texmînan ku li Bakurê Kurdistanê nêzîkî 25-30 milyon kurd dijîn. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê di dîrokên cihêreng de ji ber valakirin û şewitandina gundên Bakurê Kurdistanê ku di navbera salên 1990 û 2009an de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin û hatine valakirin koç bûne<ref>{{Jêder-malper |url=https://9koy.org/doguda-30-yil-once-koyleri-bosaltilip-zorunlu-goce-tabi-tutulan-insanlara-ne-oldu.html |sernav=Çi hat serê gelên ku 30 sal berê gundên wan hatin valakirin û bi darê zorê hatine koçberkirin? |malper=9.Köy |tarîx=2023-01-06 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=admin }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ihd.org.tr/zorla-yerinden-etme-uygulamasi/ |sernav=Polotîkaya jicihkirina bi darê zorê – Komeleya Mafên Mirovan |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Derneği |pêşnav=İnsan Hakları }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://t24.com.tr/haber/biz-koy-yakma-taburuyduk-1994te-30-koyu-yaktik,243668 |sernav='Em tabûra şewitandina gundan bûn, di sala 1994an de me 30 gund şewitand' |malper=T24 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr }}</ref> li deverên din ên Tirkiyeyê nêzîkî 10 milyon kurd dîjîn. == Etîmolojî == Navê Bakurê Kurdistanê naveke erdnîgarî ye ku beşa herî bakurê [[Kurdistan]]ê destnîşan dike. Bakurê Kurdistanê navê ji navê xwe ji navê Kurdistanê wergirtiye ku navê Kurdistanê ji du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' ku [[kurd]]an desnîşan dike û ji peyva ''îstan'' pêk tê ku peyveke îranî ye ku cih an welatan destnîşan dike. Bi her du peyvên hevgirtî yên ''kurd'' û ''îstan'' navê ''Kurdistanê'' derdikeve ku welatê kurdan destnîşan dike an jî tê wateya welatê kurdan. == Erdnîgarî == === Rûber === {{Nexşeya Bakurê Kurdistanê|mezinahî=450px|hêl=right|sernav=Nexşeya topografiya Bakurê Kurdistanê}} Bakurê Kurdistan welatekî çiyayî ye ku herêm xwedî deşt û çiyayên bilind in. Lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Çiyayê Agirî|Çiyayê Agiriyê]] ku bilindahiya çiyayê digihîje 5.137 mêtreyê.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Yılmaz |pêşnav=Y. |paşnav2=Güner |pêşnav2=Y. |paşnav3=Şaroğlu |pêşnav3=F. |tarîx=1998-10-01 |sernav=Geology of the quaternary volcanic centres of the east Anatolia |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1998JVGR...85..173Y |kovar=Journal of Volcanology and Geothermal Research |cild=85 |rr=173–210 |doi=10.1016/S0377-0273(98)00055-9 |issn=0377-0273 }}</ref> Duyem lûtkeya herî bilind ê Bakurê Kurdistanê [[Cîlo|Çiyayên Cîloyê]] ye ku bilindahiya çiyayê gihiştiye 4.116 mêtreyê. Sêyem lûtkeya herî bilind bi bilindahiya 4.058 mêtre [[Çiyayê Sîpan]]ê ye. Bakurê Kurdistanê çavkaniya her du çemên girîng ên wekê çemên [[Dîcle]] û [[Firat]]ê ye. Yek ji çemên girîng ê Bakurê Kurdistanê [[Çemê Miradê]] ye ku li gel [[Ava Reş (Firat)|Çemê Ava Reş a Ezirganê]] yek ji çavkaniyên girîng ê Firatê ye. Gola herî mezinê Bakurê Kurdistanê [[Gola Wanê]] ye ku bi rûava 3.713 km² gola herî mezinê [[Kurdistan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Lake-Van |sernav=Lake Van {{!}} Turkey, Map, History, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref> Piştî Gola Wanê çend golên çêkirî yên wekê [[Bendava Rihayê]] ku gola çêkirî ya herî mezin ê Bakurê Kurdistanê ye û [[Bendava Kebanê]] ye ku di nav sinorên parêzgehên [[Riha (parêzgeh)|Riha]] û [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêtê]] de hatine avakirin. Li gel herêmên çiyayî li herêmên jorîn deştên bilind ên tektonîk jî hene. Deştên sereke yên herêma jorîn [[Deşta Mûşê]], [[Deşta Îdirê]] û [[Deşta Ezirganê]] ye. Li herêma jêrîn jî deşta berfirehê [[Deşta Heranê]] cih digire. Rêzçiyayên [[Toros]] ên Başûr [[Kurdistan]]ê ji rojava ve ber bi rojhilat ve dike du beş. Toros ji li herêma jêrîn ji bajarê [[Gurgum]]ê ve dest pê dikin û ber bi rojhilatê ve heya Colemêrgê dirêj dibin. Bi dawî bûna Torosan rêzeçiyayên [[Zagros]]an dest pê dikin. Li herêma [[Colemêrg]]ê çiya bilind û asê dibin ku bilindahiya wan digêje 4000 mêtreyan.<ref>Cheterian, Vicken (2015). Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. Oxford and New York City: Oxford University Press. p. 65. ISBN 978-1-84904-458-5. As a result of policies such as these, the expression Armenian Plateau, which had been used for centuries to denote the mountainous highlands around Lake Van and Lake Sevan, was eliminated and replaced by the expression 'eastern Anatolia'.</ref> === Bakurê Torosan === Li Bakurê Torosan ji aliyê başûr ji [[Gurgum]]ê û [[Semsûr]]ê despêkê heya [[Sêwas|Sêwazê]], ji Sêwasê heya [[Qers]]ê herêmên jorîn û bilind û çiyayên li herêma jorîn ên Bakurê Kurdistanê vedigire. Bi bandora çiyayên torosan ku rê ber avhewaya germa jêrîn a [[Deryaya Navîn]] hatiye girtin ku ji ber bandora çiyayên torosan herêmên jorîn li gorî herêmên jêrîn hênik e. Li herêma çiyayî jorîn li gel çiyayên bilind, deştên bilind ên tektonîk ên wekî [[Deşta Meletiyê]], [[Deşta Mûşê]] [[Deşta Erziromê]], [[Deşta Ezirganê]] û [[Deşta Îdirê]] heye ku bilindahiya navîn a ji asta deryayê 1500 mêtre ye. Xalên herî bilind ên Bakurê Kurdistanê li herêma jorîn e ku çiyayên bilind wekê [[Çiyayê Agirî]], [[Sîpanê Xelatê|Çiyayê Sîpanê]] [[Nemrûd (volkan)|Çiyayê Nemrûdê]] a Bidlîsê ku her sê çiya çiyayên volkanîk ên vemirandî ne li vê herêmê ne. Çiyayê volkanîk a Tendûrekê û [[Cîlo|Çiyayê Cîloyê]] li vê herêmê ye. Di heman de herêma jorîn jêderka çemên [[Dîcle|Dicle]] û [[Firat]]ê ye ku ev her du çem ji herêma jorîn derdikevin. (Her çiqas Dîcle çemekî herêma jêrîn be jî lê bi nizilîna binê erdê re çavkaniya xwe yê sereke ji Gola Xezer a Xarpêtê werdigire) Çemê Miradê, Çemê Munzirê û Çemê Avareş a Ezirganê ku bi hev re çavkaniyên girîng ên Firatê ne li herêma jorîn e. Jiber hewaya hênik serê çiyayên bilind ên wekê Çiyayê Agirî û Çiyayê Sîpanê her dem qeşahirtî ye. [[Gola Wanê]] ku goleke tektonîk e li herêma jorîn e. === Başûrê Torosan === Berevajiyê herêma jorîn herêma jêrîn a başûrê torosan ji xeynî hinek deveran bi gelemperî deşt, berrî rast û germiyan e. Li herêma jêrîn ji Dîlok û Rihayê heya Siwêregê cih bi cih bi girik in. Piştî Siwêregê Çiyayê Qerejdaxê despêdike heya ku digihêje çiyayên Mazî û Mêrdînê. Çiyayê volkanîk a Qerejdaxê çiyayeke serbixwe ye ku bi bilindahiya 1.952 mêtreyê li ser deşta di navbera [[Amed]] û [[Riha]]yê de cih digire. Çiyayên Maziyê çiyayeke volkanîk ê herêma jêrîn e. Li herêma botan çiyayên Herekol û Cûdî cih digirin ku rêzeke çiyayî ya asê û bilind ên ku ber bi Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê ve diçin. Li rojava Deşta Dîlokê û Deşta Tilbişarê û li dorhêla Amedê jî, Deşta Gewran û Deşta Amedê hene. Deşta Gewran di navber a [[Erxenî]] û Qerejdaxê de cih digirê ku berfirehiya deştê 15 hezar hektar berfireh e. Berfirehiya Deşta Amedê 40 hezar hektar berfireh e. Li Rihayê Deşta Heranê berfirehê heye ku di warê çandiniyê de deşteke girîng e. Yek ji deştên girîng ên herêma jêrîn Deşta Mêrdînê ye ku bi Deşta Heranê re qadê herî girîng ên çandiniyê ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Taurus-Mountains |sernav=Taurus Mountains {{!}} mountains, Turkey {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> === Parêzgeh û navendên parêzgehên Bakurê Kurdistanê === {| class="wikitable" style="width:600px;" |+ |- ! Parêzgeh !! Navçe / serbajar !! Nexşe |- ! [[Adiyeman (parêzgeh)|Adiyeman]] || [[Aldûş]], [[Bêsnî]], [[Komîşîr]], [[Semîsad]], '''[[Semsûr]]''', [[Sergol]], [[Sincik]], [[Tût]] || [[Wêne:Navçeyên Semsûrê.png|80px]] |- ! [[Agirî (parêzgeh)|Agirî]] || [[Avkevir]], [[Bazîd]], [[Dutax]], [[Giyadîn]], [[Patnos]], '''[[Qerekose]]''', [[Xamûr]], [[Zêtka]] || [[Wêne:Navçeyên Agiriyê.png|80px]] |- ! [[Batman (parêzgeh)|Batman]] || '''[[Êlih]]''', [[Heskîf]], [[Hezo]], [[Kercews]], [[Qabilcewz]], [[Qubîn]] || [[Wêne:Navçeyên Batmanê.png|80px]] |- ! [[Bidlîs (parêzgeh)|Bidlîs]] || '''[[Bidlîs]]''', [[Elcewaz]], [[Motkî]], [[Norşîn]], [[Tetwan]], [[Xelat]], [[Xîzan]] || [[Wêne:Navçeyên Bidlîsê.png|80px]] |- ! [[Bîngol (parêzgeh)|Bîngol]] || [[Azarpêrt]], [[Bongilan]], [[Çêrme]], '''[[Çewlîg]]''', [[Dara Hênî]], [[Kanîreş]], [[Gêxî]], [[Xorxol]] || [[Wêne:Navçeyên Bîngolê.png|80px]] |- ! [[Dêrsim (parêzgeh)|Dêrsim]] || '''[[Mamekî]]''', [[Melkişî]], [[Mêzgir]], [[Pêrtag]], [[Pilemor]], [[Pulur]], [[Qisle]], [[Xozat]] || [[Wêne:Navçeyên Dêrsimê.png|80px]] |- ! [[Diyarbekir (parêzgeh)|Diyarbekir]] || [[Bismil]], [[Çêrmûg]], [[Çinar]], [[Erxenî]], [[Farqîn]], [[Gêl]], [[Hezro]], [[Hênê]], [[Karaz]], [[Licê]], [[Pasûr]], [[Pîran]], [[Şankuş]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Amed]]ê''': [[Bajarê Nû]], [[Payas]], [[Rezik]], [[Sûr]] || [[Wêne:Navçeyên Diyarbekirê.png|80px]] |- ! [[Entab (parêzgeh)|Entab]] || [[Kele]], [[Bêlqîs]], [[Cîngîve]], [[Girgamêş]], [[Îslahiye]], [[Kurudere]], [[Alêban]], [[Tilbişar]], [[Şahînbeg]] || [[Wêne:Navçeyên Entabê.png|80px]] |- ! [[Erdêxan (parêzgeh)|Erdêxan]] || − || [[Wêne:Navçeyên Erdêxanê.png|80px]] |- ! [[Erzîrom (parêzgeh)|Erzîrom]] || [[Aşqela]], [[Azort]], [[Bardîz, Erzîrom|Bardîz]], [[Çêrmik, Erzîrom|Çêrmik]], [[Espîr]], [[Hesenqela]], [[Narman]], [[Norgeh]], [[Oltî]], [[Oxlê]], [[Parsîna Jor]], [[Pasîna Jêr, Erzîrom|Pasîna Jêr]], [[Qereçoban]], [[Qereyazî]], [[Tawûsker]], [[Tatos]], [[Tortim]], [[Xinûs, Erzîrom|Xinûs]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Erzîrom]]ê''': [[Palandoken]], [[Yakutiye]] || [[Wêne:Navçeyên Erzîromê.png|80px]] |- ! [[Erzîngan (parêzgeh)|Erzîngan]] || [[Cîmîn|Cimnî]], [[Egîn]], '''[[Ezirgan]]''', [[Gercan]], [[Îlîç]], [[Kemax]], [[Mose]], [[Qerequlak]], [[Têrcan]] || [[Wêne:Navçeyên Ezirganê.png|80px]] |- ! [[Hekarî (parêzgeh)|Hekarî]] || '''[[Colemêrg]]''', [[Çelê]], [[Gever]], [[Şemzînan]] || [[Wêne:Hakkari districts-ku.png|80px]] |- ! [[Îdir (parêzgeh)|Îdir]] || [[Başan]], '''[[Îdir]]''', [[Qulp]], [[Têşberûn]] || [[Wêne:Navçeyên Îdirê.png|80px]] |- ! [[Kilîs (parêzgeh)|Kilîs]] || − || [[Wêne:Navçeyên Kilîsê.png|80px]] |- ! [[Meletî (parêzgeh)|Meletî]] || [[Arabkîr]], [[Arga]], [[Aywalî]], [[Çirmik]], [[Darende]] , [[Erxewan]], [[Hekîmxan]], [[Keferdîz]], [[Melediya kevn]], '''[[Meletî]]''', [[Muhacîr, Meledî|Muhacîr]], [[Qela, Meletî|Qela]], [[Şîro]], [[Yazixan]] || [[Wêne:Navçeyên Meletiyê.png|80px]] |- ! [[Mêrdîn (parêzgeh)|Mêrdîn]] || [[Artuklu]], [[Kerboran]], [[Dêrik]], [[Qoser]], [[Şemrex]], [[Midyad]], [[Nisêbîn]], [[Mehsert]], [[Stewr]], [[Rişmil]] || [[Wêne:Navçeyên Mêrdînê.png|80px]] |- ! [[Mereş (parêzgeh)|Mereş]] || − || [[Wêne:Navçeyên Mereşê.png|80px]] |- ! [[Mûş (parêzgeh)|Mûş]] || [[Dêrxas]], [[Gimgim]], [[Kop]], [[Milazgir]], '''[[Mûş]]''', [[Tîl]] || [[Wêne:Navçeyên Mûşê.png|80px]] |- ! [[Osmaniye (parêzgeh)|Osmaniye]] || − || [[Wêne:Osmaniye districts.png|80px]] |- ! [[Qers (parêzgeh)|Qers]] || [[Cilawûz]], [[Dîxor]], [[Kaxizman]], '''[[Qers]]''', [[Sarîqamîş]], [[Selîm, Qers|Selîm]], [[Şûrêgel]], [[Zarûşad]] || [[Wêne:Navçeyên Qersê.png|80px]] |- ! [[Riha (parêzgeh)|Riha]] || [[Bêrecûk]], [[Curnê Reş]], [[Hewenc]], [[Herran]], [[Kaniya Xezalan]], [[Pirsûs]], [[Serê Kaniyê]], [[Sêwreg]], [[Wêranşar]], [[Xelfetî]]<br>Bajarê Mezin a '''[[Riha]]yê''': [[Eyûbî, Riha|Eyûbî]], [[Qerekoprî]] (Pira Reş), [[Xelilî]] || [[Wêne:Navçeyên Rihayê.png|80px]] |- ! [[Sêrt (parêzgeh)|Sêrt]] || [[Dih]], [[Hawêl]], [[Misirc]], '''[[Sêrt]]''', [[Şêrwan]], [[Tilo]], [[Xisxêr]] || [[Wêne:Navçeyên Sêrtê.png|80px]] |- ! [[Sêwas (parêzgeh)|Sêwas]] || [[Macîran]], [[Qoçgîr]],[[Dîvrîgî]], || [[Wêne:Navçeyên Sêwasê.png|80px]] |- ! [[Şirnex (parêzgeh)|Şirnex]] || [[Basan]], [[Cizîr]], [[Elkê]], [[Hezex]], [[Qilaban]], [[Silopî]], '''[[Şirnex]]''' || [[Wêne:Navçeyên Şirnexê.png|80px]] |- ! [[Wan (parêzgeh)|Wan]] || [[Bêgirî]], [[Ebex]], [[Elbak]], [[Erdîş]], [[Ertemêtan]], [[Miks]], [[Qerqelî]], [[Mehmûdî]], [[Şax]], [[Payîzava]], [[Westan]], [[Rêya Armûşê]], [[Tuşpa]] || [[Wêne:Navçeyên Wanê.png|80px]] |- ![[Gumuşxane|Gumusxane]] |[[Şiran|Şirân]], [[Kelkit|Kêlkît]] |[[Wêne:Gumusxane.jpg|alt=Gumusxane Qert|çep|frameless|93x93px]] |- ! [[Xarpêt (parêzgeh)|Xarpêt]] || [[Baskîl]], [[Dep]], [[Egîna Jêrîn]], [[Keban]], [[Maden]], [[Palo]], [[Qerebaxan]], [[Qowanciyan]], '''[[Xarpêt]]''', [[Xulaman]] [[Xûx]] || [[Wêne:Navçeyên Xarpêtê.png|80px]] |- ! [[Xetay (parêzgeh)|Xetay]] || − || [[Wêne:Hatay location districts.png|80px]] |} == Avhewa == Çiyayên [[Toros]]an wekî dîwarekî bilind avhewaya bejahî ya jorîn nahêle derbasî herêma jêrîn bibe. Li gorî başûrên torosan, bakurê torosan rûerd gelek bilind e ku ev jî di warê avhewayê de cihêrengî cêdike. Herêma jorîn li gorî herêma jêrîn di mehên havînan de hênik e di mehên zivistanan de sar û bi berf e. Germahiya navînî ya herêma jorîn di navbera 25 û 30 pile de diguhere. Zivistana herêma jorîn sar e ku di mehên zivistanan de germahiya herêma jorîn heta -24 û -30 pileyan dadikeve. Bajarên [[Erzirom]] û [[Qers]]ê bajarên herî bilind û sar ên Kurdistanê ne ku bi mehan berf li erdê dimîne. Di mehên zivistanan de li herêmên çiya û bilind ên wekî [[Wan]], [[Şirnex]], [[Sêrt]], [[Colemêrg]], [[Erzirom]] û [[Qersê]] berfeke zêde dibare. Berfa zêde hinek caran dibe sedema aşîtan ku ji girên bilind têne xwarê. Li rojavayê, li herêmên bajarên [[Elezîz]], [[Meledî]], [[Semsûr]] û [[Mereşê]] rûerd hewqas ne bilind e. Her çiqas çiya û girik hebin jî rûerd navrast e. Baran zêde dibarê û li gorî hinek deverên herêma jorîn di mehên zivistanan de hênik e. Rêza Torosan nahêlin ku hewaya germ a Deryaya Navîn ji herêma jêrîn ber bi herêma jorîn ve here. Ji ber vê yekê di mehên havînan de li herêma başûrê torosan hewa gelek germ û ziwa ye. Ev jî li bajarên [[Dîlok]], [[Riha]], [[Amed]] û [[Mêrdîn]]ê dibe sedema germahiyeke zêde. Li herêma jêrîn germahî li siyê 40 - 45 pile ye. Di mehên zivistanan de herêm bi gelemperî bi baran e û berf kêm e. Ji bilî çend deşt, rast, navrast û beriyan, Kurdistan welatekî çiyayî ye. Çiya, cih û avhewaya Kurdistanê mercên dar û daristanan çêdikin. Berê piraniya çiya û herêmen Bakurê bi daristan bûn. Ji ber xizanî û nezaniyê sal bi sal xelk dar û beran dibire û ji bo şewatê bi kar tînin. Ji aliyê din ve li herêmên ku erd û zevî kêm in, daristanan dibirin û cîhên wan dikin erd. Li wir çandiniyê dikin. Di van salên dawî de dewleta Tirk ji bo şikandina şerê gerîlla agir berdidin daristanên Bakur û ew dişewtînin. Li Bakur darên berû, mazî, benav, benîşt, qizwan, hevirs û merx hene. Li ber çem û cihên avî ji darên gûz, spîndar û bih jî gelek in. == Dîrok == {{Gotara bingehîn|Dîroka Bakurê Kurdistanê}} === Pêşdîrok === [[Wêne:Göbekli Tepe, Urfa.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji girê arkeolojîk ê Girê Mirazan ku dîroka girê ji 10.000 salên {{bz}} vedigere.]] [[Wêne:Hasankeyf Castle.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Heskîfa kevn û Şûnwarên Heskîfê ku dîroka niştecîbûna mirovî ji 12.000 salên {{bz}} ve vedigeriyaye.]] Bakurê Kurdistanê wekî deverên din ên [[Kurdistan]]ê yek ji cihê herî kevn ên cîhanê ye ku malavaniya mirovahiyê kiriye. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li qadên arkeolojîk ên li navçeyên [[Bismil]]ê, [[Erxenî]] û [[Farqîn]] a [[Amed]]ê hatine kirin de delîlên jiyana mirovan hatiye dîtin. Li gorî lêkolînên arkeolojîk ên li Gira Kortikê derketiye holê ku ji 10.400 û 9.250 salê {{bz}} vir ve jiyana niştecihbûyî li [[Kurdistan]]ê heye. Di lêkolînên arkeolojîk de li heman herêmê li [[Girê Berêçemê]] ku li navçeya [[Erxenî]] ya Amedê ye delîlên jiyanê hatiye dîtin ku diroka wî ji 8.000 salên berê zayînê vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.sur.bel.tr/tarihce |sernav=Dîroka Bakurê Kurdistanê |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2020-05-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200520182027/http://www.sur.bel.tr/tarihce |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Bermahiyên ji serdemên paleolîtîk û mezolîtîkê di [[Şikeftên Hasûnî]] ya li nêzîkê [[Farqîn]]ê û [[Şikeftên Hîlarê]] ya li nêzîkî navçeya [[Erxenî]] yê hatine tespîtkirin. Yek ji cih ên herî kevn ên li Bakurê Kurdistanê ku malavaniya mirovahiyê kiriye cihên neolîtîkên wekî [[Newala Çorî]] û [[Girê Mirazan]] e ku dîroka wan ji sedsala 10ê {{bz}} vedigere.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.wmf.org/blog/celebrating-our-new-affiliation-global-heritage-fund/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey |sernav=All Posts |malper=World Monuments Fund |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |sernav=The Archaeological Site of Göbeklitepe - UNESCO World Heritage Centre |malper=web.archive.org |tarîx=2018-03-31 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |roja-arşîvê=2018-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180331174301/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Tê texmîn kirin ku Girê Mirazan perestgeha herî kevn ê cîhanê ye. Niştecihbûnên li herêmê li dora 9.000 salên berî zayînê wekî şûnwarên neolîtîk ên [[Neolîtîka A ya berî Cervaniyê]] li nêzîkî Hewza Îbrahîm e (Gola Masiyan) ku li [[Riha]]yê ye derketiye holê. Navçeya Heskîfa kevn ku niha di bin ava Bendava Heskîfê de maye yek ji qadên arkeolojîk ên Bakurê Kurdistanê bû. Di lêkolînên arkeolojîk ên ku li Girê Heskîfê hatibûn kirin de hatiye dîtin ku jiyana mirovî li [[Heskîf]]ê ji 3.500 sal berê zayînê heya 12.000 salên berê zayînê diçe. Şûnwarê kevnar a Heskîfê li gel hemî hewlên nerazîbûna li dijî bendavê bi [[Bendava Heskîfê]] ku ji aliyê dewleta tirk ve li ser [[Dîcle|Çemê Dîcleyê]] hatiye avakirin dimîne di bin avê de. Heskîf a kevn bi bilind bûna avê re di 20ê gulana sala 2020an de bi temamî di bin avê de winda bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2020/07/05/world/middleeast/turkey-erdogan-hasankeyf-Ilisu-dam.html |sernav="An Ancient Valley Lost to 'Progress'" }}</ref> Di vê serdemê de ji ber ku Bakurê Kurdistanê beşek ji Heyva Biadan a kevnar e Bakurê Kurdistanê bi awayekê bi lez ketiye bin bandora Şoreşa Neolîtîk a ku çandinî lê berbelav bûye. === Serdema kevnare === [[Wêne:Near East 1400 BCE.png|thumb|çep|Rengê zer a tarî di 1400 salê {{bz}} de serweriya mêtaniyan destnîşan dike.]] Li navçeya Heranê ya bi ser parêzgeha [[Riha]]yê ve belgeyên ku bi tîpên mixî hatiye nivîsandin hatine dîtin ku dîroka belgeyê ji 2300 salên berê zayînê ve vedigere.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Chow |pêşnav=Y. W. |paşnav2=Pietranico |pêşnav2=R. |paşnav3=Mukerji |pêşnav3=A. |tarîx=1975-10-27 |sernav=Studies of oxygen binding energy to hemoglobin molecule |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6 |kovar=Biochemical and Biophysical Research Communications |cild=66 |hejmar=4 |rr=1424–1431 |doi=10.1016/0006-291x(75)90518-5 |issn=0006-291X |pmid=6 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Anderson |pêşnav=T. R. |paşnav2=Slotkin |pêşnav2=T. A. |tarîx=1975-08-15 |sernav=Maturation of the adrenal medulla--IV. Effects of morphine |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=16 |rr=1469–1474 |doi=10.1016/0006-2952(75)90020-9 |issn=1873-2968 |pmid=7 }}</ref> Di nav van belgeyan de belgeyek heye ku diyar dike ku li [[Herran]]ê di [[Perestgeha Sîn]] de peymanek hatiye çêkirin. Di vê heyamê de Bakurê Kurdistan yek ji navendên herî girîng ên baweriya pagan bû ku perestgehên xwedawendê heyvê [[Sîn]] û xwedawendê rojê [[Utu]] hebûn. Li gorî belgeyên dîrokî di sala 2000ê {{bz}} de mîtaniyên hurî li Bakurê Kurdistan bicih bûne. Mîrekiya herî hêzdarê vê serdemê mîrektiya mîtaniyên hurî ye ku li [[Amed]]ê hatiye avakirin. [[Mîtanî|Împeratoriya Mîtanî]] wekî hêzeke herêmî ya bihêz bû ku li bakur bi hîtîtiyan re, li rojava bi Misrê re, li başûr bi kassîtan re û li rojhilat jî bi asûriyan re sinorê împeratoriyê hebû.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2014 |sernav=Levantine Polities under Mittanian Hegemony |url=https://www.academia.edu/7479998/Levantine_Polities_under_Mittanian_Hegemony |kovar=Constituent, Confederate, and Conquered Space |rr=11 }}</ref> Yek ji şaristaniyên mezin hîtîtîbûn ku di salên 1750 û 1650yên {{bz}} de li herêmên bakur û rojavayê Kurdistan a îro şaristaniyeke mezin avakirine. Hîtîtî gelekî hind û ewropî bûn ku yek ji yekem şaristaniyên mezin ên Serdema Bronzê bûn ku şaristaniyeke mezin li herêmên Bakurê Kurdistanê, [[Rojavayê Kurdistanê]] û li tevahiya [[Anatolya]]yê ava kirine. Tê texmîn kirin ku hîtîtî ji [[Deryaya Reş]] wêdetir hatine û di destpêka hezarsala 2em ê {{bz}} de li tevahiya Anatolyayê û li hinek deverên [[Kurdistan]]ê bi cih bûne. Hîtîtiyan rêzeke serwerî ava kirine ku di nav de [[Padîşahiya Kussarayê]] (sala 1750 {{bz}}), [[Padîşahiya Kaneşê]] an Neşa (salên 1750 û 1650 {{bz}}) û li dor sala 1650yê {{bz}} de împeratoriyeke bi mezinahiya navîn avakirine ku navenda împeratoriyê bajarê [[Hattusa]]yê bû<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |paşnav2=Waal |pêşnav2=Willemijn |tarîx=2019-12-01 |sernav=A Hittite Scribal Tradition Predating the Tablet Collections of Ḫattuša? |url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/za-2019-0014/html |kovar=Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie |ziman=de |cild=109 |hejmar=2 |rr=189–203 |doi=10.1515/za-2019-0014 |issn=1613-1150 }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Kloekhorst |pêşnav=Alwin |tarîx=2020 |sernav=The Authorship of the Old Hittite Palace Chronicle (CTH 8): A Case for Anitta |url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709313 |kovar=Journal of Cuneiform Studies |ziman=en |cild=72 |rr=143–155 |doi=10.1086/709313 |issn=0022-0256 }}</ref> [[Wêne:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|thumb|Rolyefa qiralekî [[med]]î li Muzexaneya Louvre ya Parîsê.]] Di salên 550 û 650 yê {{bz}} de medî li Bakurê Kurdistanê, li seranserê Kurdistanê, Anatoliya û li seranserê [[Îran]] a îro împeratoriyeke mezin ê berfireh ava kirine. Medî cara ewil bi qralê asûrî Salmaneser III hatine nasîn kirin. Di nivîsarên di serdema Selmaneser (858-824 {{bz}}) de bi navê "Mada" hatine tomarkirin. Tê texmîn kirin ku di dawiya hezarsala 2ê {{bz}} de pêşiyên mediyan li herêma [[Rojavayê Kurdistanê]] ya îro derketine û bi belavbûna wan re di salên paşerojê de sinorên Medyayê di heyama çend sed salan de her ku çûye berfirehtir bûye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Cambridge history of Iran. 2: The Median and Achaemenian periods / ed. by Ilya Gershevitch |weşanger=Cambridge Univ. Pr |tarîx=1985 |isbn=978-0-521-20091-2 |çap=6. print |cih=Cambridge |paşnavê-edîtor=Gershevitch |pêşnavê-edîtor=Ilya }}</ref> Medî bi kêmanî ji sedsalên 12 û 11ê berî zayînê de li rojavayê Îranê û li Rojhilata Kurdistanê ya îro jiyan kirine. Bandora wan ê li temamiya herêmê ji nîvê duyem a sedsala 8ê berî zayînê ve dest pê kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The culture and social institutions of ancient Iran |paşnav=Dandamaev |pêşnav=M. A. |weşanger=Cambridge Univ. Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-521-61191-6 |çap=1 |cih=Cambridge |paşnav2=Lukonin |pêşnav2=Vladimir Grigorʹevič |paşnav3=Kohl |pêşnav3=Philip L. |paşnav4=Dandamaev |pêşnav4=M. A. }}</ref> Di serdema vê demê de îhtimaleke mezin ku gelên hind û îranîaxiv ji di beriya medan de bi kêmî ve 500 û 1000 sal berê li Rojhilata Kurdistanê û Îranê bi cih bûne. Piraniya zanyaran bawer dikin ku hatina nifûsa hind û îranîaxiv ji bo Rojhilata Kurdistanê û Îranê tenê bi koçberiyeke girseyî pêk nehatiye. Hatina hind û îraniyan di destpêkê hezarsala 2ê {{bz}} de bi komên piçûk ên koçber hêdî hêdî ji aliyê bakurê rojhilat ve di heyamek dirêj de ber bi rojava ve hatine. Ev komên koçber bi demê re dibin sedema afirandin komên çandî û zimanî yên cihêreng ku yek ji wan koman di dawiyê bi navê medî hatine binavkirin û medî derketine holê.<ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2021 |sernav=The Median Confederacy |url=https://www.academia.edu/34285360 |kovar=King of the Seven Climes |rr=39 }}</ref> === Serdema navîn === [[Wêne:Xanedanamerwaniyan.svg|thumb|çep|Nexşeya Xanedaniya Merwaniyan.]] Di serdema navîn de Bakurê Kurdistanê derbasî rêveberiyên desthilatdariyên herêmî dibe. [[Xanedana Merwaniyan|Xanedaniya Merwaniyan]] ku xanedaniyeke kurd bû ku serdema navîn de li Bakurê Kurdistanê hikûm kiriye. Xanedaniya Merwaniyan di sala 982ê {{pz}} de ji aliyê [[Bazê Dostikî]] ve hatiye damezrandin. Damezrênerê Xanedaniya Merwaniyan Bazê Dostikî bi şervanî ya xwe navdarî bidest xistiye. Bazê Dostikî ji nîvê sedsala 10an ve li Bakurê Kurdistanê dest bi bidest xistina bajaran kiriye. Di destpêkê de ber bi başûr ve diçe û [[Erdîş]]ê û çeperên li derdora navçeyê bidest dixe. Piştre bandora xwe xurt dike [[Amed]], Farqîn û [[Nisêbîn]]ê ku di bin desthilatdariya buweyhiyan de bûn bidest dixe.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Stein |pêşnav=J. M. |tarîx=1975-09-15 |sernav=The effect of adrenaline and of alpha- and beta-adrenergic blocking agents on ATP concentration and on incorporation of 32Pi into ATP in rat fat cells |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1659–1662 |doi=10.1016/0006-2952(75)90002-7 |issn=0006-2952 |pmid=12 }}</ref> Herêma ku Xanedaniya Merwaniyan lê hatibû avakirin erdnîgariyeke mezin ê bi navê zewezân bû ku ev erdnîgarî herêmeke berfireh vegirtiye ku sinorên herêma xanedaniyê li başûr ji bakurê [[Mûsil]]ê dest pê dikir heta sinorê [[Xelat]]ê, li rojhilat ji bajarê [[Selmas]] a [[Rojhilata Kurdistanê]] despê dikir û li rojava heya [[Amed]]ê dirêj dibû. Paytexta xanedaniyê [[Farqîn|Meyafariqînê]] bû (navçeya [[Farqîn]] a îro) ku xanedanî nêzîkî 100 salan li deverên ku bakur, rojhilat û başûrê [[Kurdistan]]ê vedigire, hikûm kiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Wasil ibn 'Ata' als Prediger und Theologie |paşnav=ʻAṭāʼ |pêşnav=Wāṣil ibn |weşanger=BRILL |tarîx=1988 |isbn=978-90-04-08369-1 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=tPsUAAAAIAAJ&lpg=PA623&dq=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&hl=tr&pg=PA624#v=onepage&q=The%20Encyclopedia%20of%20Islam,%20Volume%206,%20marwan&f=false }}</ref> Di sala 1085an de artêşa selçûqiyan êrîşê axa merwaniyan (Bakurê Kurdistanê) dike piştê şerekî dijwar piraniya axa merwaniyan dagir dike. Mîrê merwanî yê dawî Mensur heta mirina xwe ya sala 1096an li Cizîrê jiyan dike. Heya sala 1171ê bi damezrandina dewleta eyûbîyan hinek herêmên Bakurê Kurdistanê ku ji aliyê salçuqiyan ve hatibû dagirkirin beşdarî axa eyûbiyan bûye. Her çiqas dewleta eyûbîyan tevahiya [[Kurdistan]]ê bidest nexe lê di serdema xwe ya herî berfireh de li herêmeke berfirehê wekê [[Misir]], [[Sûriye]], [[Iraq]], [[Hecaz]], [[Filistîn]], [[Lîbya]], [[Yemen]] û li [[Şam (herêma erdnîgarî)|Herêmên Şamê]] (Levant) serwerî kiriye.<ref name="Özoğlu2004"/><ref name="Özoğlu2004">{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-8556-9 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Dewleta Eyûbî bandoreke veguherîner li herêmê dike nemaze bandoreke veguherîner Misirê kiriye ku berê di bin serweriya xîlafeteke şîe de bû, Misir di serdema eyûbiyan de dibe navendeke aborî û çandî ya herêmê bi hêza siyasî û leşkerî ya serdest.<ref name="Özoğlu2004" /> Damezrênerê dewleta eyûbîyan Selahedîn Eyûbî rêveber û leşkerekî kurd ku [[Tikrît]]ê ji dayîk bûye. Bavê [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddînê Eyûbî]], [[Necmedînê Eyûbî|Necmeddînê Eyûbî]] li bajarê [[Divîn]]ê jiyan kiriye ku bajêr di wê demê de di bin desthilatdariya xanedana kurd a [[Xanedana Şedadiyan|Xanedana Şedadîyan]] de bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |sernav=Saladin Biography |malper=web.archive.org |tarîx=2017-08-30 |roja-gihiştinê=2024-10-23 |roja-arşîvê=2017-08-30 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20170830055141/http://www.bookrags.com/biography/saladin/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://search.worldcat.org/title/3072517 |sernav=From Saladin to the Mongols : the Ayyubids of Damascus, 1193-1260 {{!}} WorldCat.org |malper=search.worldcat.org |roja-gihiştinê=2024-10-23 |ziman=en }}</ref> === Serdema nûjen === ==== Xweseriya mîrekiyên Kurdistanê û Serhildana Şêx Ubeydullahê Nehrî ==== [[Wêne:Kurdish states 1835.png|thumb|Padîşahiya Serbixwe û Mîrekiyên Xweser ên Kurd li dora 1835 (li gorî Dr Michael Izady).]] Di tomarên bacê de (an lênivîsk) ya ku dîroka wî vedigere sala 1527an, behsa herêmek bi navê ''Wilayet-i Kurdistan'' ([[Eyaleta Kurdistanê]]) dike ku tê de behsa 7 mîrekiyên mezin û 11 mîrekiyên biçûk dike. Di belgeyê de mîrektiyên kurdan wekî eyalet (dewlet) hatiye binavkirin ku ev yek nîşana xweseriya mîrektiyên [[Kurdistan]]ê ne. Di fermaneke (fersûma împeratorî) hatiye nivîsandin ku Silêmanê Yekem li dora sala 1533an de rêgezên mîrasî û peyrewiyê di nav begên Kurdistanê de diyar dike. Mîrektiyên Kurdistanê di nav xanedaniya osmaniyan de her dem bi awayeke otonom mane yan jî tu caran dest ji statûya otonomiyan (xweserî) bernedane. Xanedaniya osmanî di destpêka sedsala 19an de dest bi parastina desthilatdariya xwe yê li herêmê kiriye. Ji ber metirsî ya serbixwebûna mîrekiyên kurdan, osmaniyan xwestiye ku bandora wan bişkîne û wan bixe bin kontrola dewleta navendî ya Konstantînopolê. Lêbelê dijberî ya mîrektiyên kurd ku ji aliyê desthilatdariya osmaniyan ve pêk hatiye ji sala 1840an û pê ve li herêmê dibe sedema bêaramiyeke zêde. Osmaniyan di cihê mîrektiyan de şêxên sofî û fermanên dînî derdixe pêş ku bandora şêxên sofî li herêmê zêde dibe. Yek ji giregirên sofî yên navdar [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] bû ku li herêma di navbera [[Gola Wanê]] û [[Ûrmiye|Ûrmiyê]] de dest bi serhildanê kiriye. Devera ku di bin destê wî de bûn hem herêmên osmanî û hem jî yên qacaran werdigirt. Şêx Ubeydullahê Nehrî wekî yek ji rêberên pêşîn ên ku di nav kurdan de ramanên neteweperestî yên nûjen peyda kiriye tê hesibandin. Şêx Ubeydullahê Nehrî nameyekê ji bo cîgirê balyozxaneya [[Brîtanya]]yê re şandiye û nameyê de hatiye wiha nivîsiye: "Neteweya kurd miletekî cuda ye. Em dixwazin karê me di destê me de be".<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bhagwat |pêşnav=V. M. |paşnav2=Ramachandran |pêşnav2=B. V. |tarîx=1975-09-15 |sernav=Malathion A and B esterases of mouse liver-I |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=18 |rr=1713–1717 |doi=10.1016/0006-2952(75)90011-8 |issn=0006-2952 |pmid=14 }}</ref> ==== Rûxandina osmaniyan ==== Her çiqas dîroka hemû kurdan têkildarî hemû kurdan be jî, her parçeyekê Kurdistanê di dîroka Kurdistanê de xwedî ciheke taybet e. Heta îlan kirina komara [[Tirkiye]]yê jî qedera her sê parçeyên Kurdistanê (rojava, başûr, bakur) wek hev bû û ji bo qedera xwe ya sedsalan li benda rûxandina [[Împeratoriya Osmanî]]yan bû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan |sernav=Kurdistan {{!}} History, Religion, & Facts {{!}} Britannica |malper=www.britannica.com |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Piştî [[Şerê cîhanî yê yekem]], xanedaniya osmaniyan ji aliyê gelek aliyan ve, nemaze ji aliyê dewletên ewropayî ve hatibûn desteser kirin. Hêj şerê cîhanê berdewam dikir, herêmên Yemen, Iraq û Sûrî ji xanedaniya osmanî têne cûda kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://thekurdishproject.org/history-and-culture/kurdish-history/ |sernav=Learn About Kurdish History |malper=The Kurdish Project |ziman=en-US |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cfr.org/timeline/kurds-long-struggle-statelessness |sernav=Timeline: The Kurds’ Quest for Independence |malper=Council on Foreign Relations |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Li vir Rojavayê Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê jî ketin bin mandateriya brîtaniyan a li van welatan. Li van herdu welatan ji aliyê brîtaniyan û bi destê ereban du dewlet hatin ava kirin û têkoşîna kurdên van parçeyan hem li gel îngilîzan hem jî li gel van dewletên ereban bûn. Piştî şerê cîhanî yê yekem Bakurê Kurdistanê û [[Anatolya]] ji aliyê dewletên ewropayî ve hatine girtin. Di encamê de di 10ê tebaxa sala 1920an de di navbera dewletên ewropayî û osmaniyan de [[Peymana Sevrê]] hatiye destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê di navbera Anatolya û Îranê de avabûna du dewletan hatibû pejirandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php |sernav=Who Are the Kurds? |malper=Institutkurde.org |ziman=en |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 }}</ref> Bajarê Wanê wek sinorek bimîne, li rojava û başûrê [[Wan]]ê biryara herêma xweser ya Kurdistanê û li bakurê Wanê biryara herêma xweser ya Ermenistanê hatibû destnîşan kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov-wa.nt.am/?lang=en |sernav=The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia) – Official website |malper=gov-wa.nt.am |tarîxa-gihiştinê=2023-04-15 |tarîxa-arşîvê=2023-04-15 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230415115927/https://gov-wa.nt.am/?lang=en |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> ==== Serhildana Koçgiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Qoçgiriyê}} [[Wêne:Alîşêr Efendî & Zarîfe Xatun.jpg|thumb|çep|Wêneyê Elîşêr û Zerîfe Xatûn]] Serhildana Koçgirî serhildaneke kurd bû ku li dijî nenaskirina mafên kurdan ku li herêma koçgîriyan û li Bakurê Kurdistanê pêk hatiye qewimiye. Serhildan piştê ku daxwaza otonomî ya kurdî nayên qebûl kirin û [[Nûrî Dêrsimî]] tê girtin di 21ê sibata sala 1921ê de hatiye destpêkirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Robert |paşnav2=Rumbold |pêşnav2=Horace |tarîx=1989 |sernav=The Koçgiri Kurdish Rebellion in 1921 and the Draft Law for a Proposed Autonomy of Kurdistan |url=https://www.jstor.org/stable/25817079 |kovar=Oriente Moderno |cild=8 (69) |hejmar=1/6 |rr=41–56 |issn=0030-5472 }}</ref><ref name="Olson1991">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Piştî ku [[Peymana Sevrê|Peymana Sêvrê]] hatiye îmzekirin, kurd zêdetir pê bawer bûn ku bi kêmanî dikarin xwe bigihîjin rêveberiyeke otonom. [[Evdilqadirê Ubeydullah]] kurê [[Şêx Ubeydullahê Nehrî]] û serokê [[Cemiyeta Tealiya Kurd]] piştgirî dide fikra otonomiya kurdî yê ku li Bakurê Kurdistanê were avakirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdish notables and the Ottoman state: evolving identities, competing loyalties, and shifting boundaries |paşnav=Özoğlu |pêşnav=Hakan |weşanger=State Univ. of New York Press |tarîx=2004 |isbn=978-0-7914-5993-5 |cih=Albany, NY |series=SUNY series in Middle Eastern studies }}</ref> Lê [[Nûrî Dêrsimî]] û [[Elîşêr]] ji otonomiyê wêdetir dixwestin ku li gorî xala 64ê ya peymanê Kurdistaneke serbixwe ava bikin.<ref name="Olson1991"/> Piştî van hewldanên ji bo otonomiya kurdî, kurdên derdorî [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] dest bi amadekariya rûbirûbûna dawî ya bi neteweperestên tirk re kirin û dest danîn ser gelek depoyên çekan ên tirkan. Di meha cotmeha sala 1920an de bi qasî ku xwe di pozîsyona bihêzbûnê de hîs bikin, Elîşan Beg serokê Refahiye eşîran ji bo serxwebûnê amade dike. Di dawiyê de, di 15ê mijdara sala 1920an de deklerasyonek pêşkêşî kemalîstan kirin ku di deklerasyonê de dixwazin ku leşkerên tirk ji herêmên kurdan derkeve, girtiyên kurd werin berdan û otonomiya kurdan were naskirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: in the shadow of history |weşanger=The Univ. of Chicago Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-226-51928-9 |çap=2 |cih=Chicago |paşnavê-edîtor=Meiselas |pêşnavê-edîtor=Susan |paşnavê-edîtor2=Bruinessen |pêşnavê-edîtor2=Martin van }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2018-02-06 |sernav=Rumbold, Sir Horace, eighth baronet (1829–1913) |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35865 |kovar=Oxford Dictionary of National Biography |weşanger=Oxford University Press }}</ref> Piştre ne qebûl kirina daxwazên kurdan û girtina Nûrî Dêrsimî dibe sedema Serhildana Koçgiriyê. Serhildan bi pêşengiya [[Alîşêr|Elîşêr]], [[Heyder Beg]] û [[Elîşan Beg]] ve di sibata sala 1921ê de li herêma Koçgiriyê, li rojhilatê [[Sêwas]]ê ji aliyê hêzeke çekdar ên kurd ve ku ji 3.000 çekdaran pêk dihatin hatiye destpêkirin. ==== Serhildana Şêx Seîdê Pîranî ==== {{Gotara bingehîn|Serhildana Şêx Seîdê Pîranî}} Yek ji serhildanên Bakurê Kurdistanê [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] ye ku li dijî dagirkirina [[Kurdistan]]ê û nenas kirina mafên kurdan ku ji aliyê rejîma kemalîstan ve hatiye pêkanîn. Serhildana [[Şêx Seîd|Şêx Seîdê Pîranî]] di 13ê sibata sala 1925an de bi serokatiya Şêx Seîd û bi piştgiriya [[Azadî (rêxistin)|Azadî]] li navçeyê [[Licê]] ya [[Amed]]ê hatiye destpêkirin.<ref name=":3">{{Jêder-kitêb |sernav=The emergence of Kurdish nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880 - 1925 |paşnav=Olson |pêşnav=Robert W. |weşanger=Univ. of Texas Press |tarîx=1991 |isbn=978-0-292-77619-7 |çap=1. paperbacj printing |cih=Austin }}</ref> Di heyama serhildanê de herêmeke berfirehê Bakurê Kurdistanê ji aliyê serhildêran ve hatiye kontrolkirin. Dîroka dînî û netewî ya serhildana Şêx Seîd ji aliyê zanyaran ve hatiye nîqaşkirin. Serhildan Şêx Seîd ji aliyê [[Robert W. Olson]] ve wekî "yekemîn serhildana neteweyî ya mezin a kurdan" hatiye binav kirin. Şêx Saîd banga gelek aliyan dike ku alîkarî bidine serhildanê. Azadî û çend efserên xanedaniya osmanî piştgirî dane serhildanê. Robert Olson diyar kiriye ku li gorî çavkaniyên cuda ji 15.000 serhildêran zêdetir kes beşdarî serhildanê bûne. Şêx Seîd wek fermandarê paşerojê ya tevgera serxwebûna Kurdistanê ku navenda wê li derdora Azadî bû hatiye hilbijartin û di 14ê sibata sala 1925an de Darahînî wek paytexta Kurdistanê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=A people without a country: the Kurds and Kurdistan |weşanger=Zed Books |tarîx=1993 |isbn=978-1-85649-194-5 |çap=Rev |cih=London |paşnavê-edîtor=Chaliand |pêşnavê-edîtor=Gérard }}</ref> Şêx Seîd di 16ê sibatê de dema ku êrîşî Darahînî dike walî û efserên din dîl digire û bi deklerasyoneke ku bang li gel kir ku li serî hildin. Bi vê bangê hewl daye ku tevgerê di bin navendek yekalî de kom bike. Serhildan bi awayeke bilez berfireh dibe û di 20ê sibatê de bajarokê Licê ku navenda 5em a artêşa tirkan bû desteser dike.<ref name=":3" /> Piştî ku alîkariya eşîrên Mistan, Botan û Mhallamî werdigire navçeya [[Dara Hênî]] û [[Çewlîg]] werdigire û ber bi Amedê ve vedigere û navçeyên [[Maden (navçe)|Maden]], [[Sêwreg|Siwêreg]] û [[Erxenî]] yê zeft dike. Serhildaneke din a ku ji aliyê [[Şêx Ebdullahê Melekan|Şêx Evdillah]] ve hatiye birêvebirin ji aliyê [[Xinûs]]ê ve tê hewl dide ku [[Mûş]]ê zeft bike. Lê serhildêr li derdora pira [[Çemê Miradê]] biser neketin û neçar dimînin ku paş de vekişin. Di 21ê sibatê de hikûmeta dewleta tirk li parêzgehên Bakurê Kurdistanê kargeriya şid (rêveberiya şid) ragihandine. Dotira rojê dîsa serhildanek di bin serokatiya Şêx Şerîf de çêdibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]] ji bo demekê kontrol dike.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Religion and rural revolt: papers presented to the |paşnav=Bak |pêşnav=János M. |weşanger=Manchester university press |tarîx=1984 |isbn=978-0-7190-0990-7 |cih=Manchester |kesên-din=Interdisciplinary workshop on peasant studies |paşnav2=Benecke |pêşnav2=Gerhard }}</ref> Di 1ê adarê de kurd êrîşî Balafirgeha Amedê dikin û 3 balafiran îmha dikin. ==== Damezrandina komarên neteweperest û perçebûna Kurdistanê ==== Piştî rûxandina xanedaniya osmaniyan di 24ê tîrmeha sala 1923an de li bajarê [[Lozan]] a [[Swîsre]]yê ji aliyê nûnerên [[Meclîsa Netewî ya Tirkiyeyê]] û nûnerên Împeratoriya Îngîlîz, Komara Fransayê, Qiraliyeta Îtalyayê, Împeratoriya Japonî, Qiraliyeta Yewnanîstanê, Padîşahiya Romanya û Qiraliyetê yên Sirb, Kroat û Sloven (Yûgoslavya) ve [[Peymana Lozanê]] hatiye îmzekirin.<ref name=":1">{{Jêder-malper |url=https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |sernav=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |malper=wwi.lib.byu.edu |roja-gihiştinê=2024-10-23 }}</ref> Di Peymana Lozanê tê li hevkirin ku du dewletên erebên neteweperest ([[Iraq]] û [[Sûrî]]) û dewleteke tirk ya neteweperest (Tirkiye) ku tevahiya Kurdistanê di navbera van dewletan de hatiye parvekirin were demazirandin.<ref name=":1" /> Bi vê peymanê re [[Kurdistan]] bi temamî tê perçe kirin û di navbera ereb û tirkan de hatiye parvekirin ku ji bo kurdan mafekî serxwebûnê namîne. Piştî vê peymanê hinek deverên Kurdistanê ([[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Suriyê de, devereke din ([[Başûrê Kurdistanê]]) dimîne di nav sinorê Iraqê de û devera herî mezin (Bakurê Kurdistanê) dimîne di nav sinorê dewleta tirk de. ==== Damezrandina dewleta tirk û qedexekirina ziman û çanda kurdî ==== Beriya damezrandina dewleta tirk de kurd xwedî saziyên medyayê bûn ku di pêvajoya dîroka di serdema beriya dewleta tirk de hatibûn damezrandin. Di vê heyamê de, di navbera salên 1890 û 1919an de gelek rojname û kovarên kurdî yên wekê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]], [[Rojnameya Cemiyeta Piştevanî]] û [[Pêşverû ya Kurd]], [[Amîd-î Sewda]], [[Peyman (Kovar)|Peyman]], [[Rojî Kurd (kovar)|Rojî Kurd]], [[Yekbûn (rojname)|Yekbûn]], [[Hetawî Kurd]] û [[Jîn (kovar)|Jîn]] hatine derxistin. Piraniya navenda van rojname û kovaran li bajarê [[Stembol]]ê bûn. Di heman demê rojnameyên ku li [[Amed]]ê derdiketin û komeleyên li ser zimanê kurdî dixebitîn hebûn. Dîsa di heman deman de dezgehên perwerdehiyê yên kurdan medrese bûn ku perwerdehiya medreseyan bi zimanê kurdî hatine dayîn.<ref name=":2">{{Jêder-malper |url=https://bianet.org/yazi/cumhuriyetin-100-yili-ve-kurt-dili-politikasi-274531 |sernav=100 saliya Komarê û siyaseta zimanê kurdî |malper=bianet.org |roja-gihiştinê=2024-10-24 |ziman=tr }}</ref> [[Wêne:Diyarbakır’da Kürtçe Eğitim Mitingi 04.jpg|thumb|Dîmenek ji mitînga daxwaza perwerdehiya zanînê kurdî ku li Amedê hatiye lidarxistin ku ji aliyê dewleta tirk ve tê astengkirin.]] Bi damezrandina komara tirk re li tevahiya Bakurê Kurdistanê perwerdehiya zimanê kurdî hatibûn qedexekirin. Li gel perwerdahiya bi zimanê tirkî li kolanên bajaran axaftina zimanê kurdî hatiye qedexekirin. [[Zimanê kurdî]], cil û berg, folklor û bikaranîna navên kurdî hatine qedexekirin û herêmên kurdan heta sala 1946an bi qanûnên leşkerî hatine birevebirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Autonomy, sovereignty, and self-determination: the accommodation of conflicting rights |paşnav=Hannum |pêşnav=Hurst |weşanger=University of Pennsylvania Press |tarîx=1996 |isbn=978-0-8122-1572-4 |çap=Rev |cih=Philadelphia }}</ref> Peyva "kurd", "Kurdistan" an "kurdî" ji aliyê dewleta tirk ve hatibûn qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective |paşnav=Baser |pêşnav=Dr Bahar |weşanger=Ashgate Publishing, Ltd. |tarîx=2015-03-28 |isbn=978-1-4724-2562-1 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=8MTVBgAAQBAJ }}</ref> Ev polîtîkaya asîmîlasyonê û qedexekirina zimanê kurdî di dîroka dewleta tirk de wekê polîtîkayeke dewletê hatiye meşandin ku hatibû payîn di hemî qadên jiyana civaka kurdan de were meşandin.<ref name=":2" /> Tîpên "x, w, q, î, û, ê" ku di alfabeya kurdî de têne dîtin û têne bikaranîn, ji sala 1928an vir ve ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin. Gelek kesên ku van peyvan bi kar anîne, li gorî benda 222 ê qanûna tirk a ku li dijî van tîpên kurdî ne hatin darizandin an jî cezayê girtîgehê li wan hatine birîn.<ref name=":2" /> ==== Damezrandina Komara Agiriyê ==== {{Gotara bingehîn|Komara Agiriyê}} Beriya damezrandina Komara Agiriyê li dijî politîkayên tirkkirina tirkan û dagirkirina Bakurê Kurdistanê çend serhildanên kurdan rû daye. Serhildana Agiriyê di navbera salên 1926 û 1930an de li derdora [[Çiyayê Agirî]] û li hinek deverên [[Rojavaya Kurdistanê]] qewimiye. Serhildana yekem di 16ê gulana sala 1926an de qewimiye. Serhildan bi alîkarî û yekbûna kurdên bakur û rojhilatê [[Kurdistan]]ê li dijî dagirkirina dewleta tirk pêk hatiye. Serhildan piştê ku Usiv Taso û bi qasî 1.000 siwarî ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas bûne û hatine alîkariya [[Berxo Celalî]] mezin bûye. Serhildana duyem Îhsan Nûrî û “Zîlan Beg” tevî serokê eşîra Hesikê Îbrahîm Aga (Îbrahîm Hêsikê Têlî) ji sinorê Rojhilata Kurdistanê derbas dibin û dest bi serhildaneke nû kirine. Li hemberê serhildana duyem hêzên dewleta tirk têk diçin herêmeke berfireh dikeve destê kurdan. Li herêma rizgarkirî bi piştgiriya partiya Xoybunê Komara Agiriyê hatiye ragihandin. Komara Agiriyê bi serokatiya komîteya navendî ya partiya Xoybûnê, di 28ê çiriya pêşîn a sala 1927 an jî 1928an de di dema pêla serhildana kurdên Bakurê Kurdistanê de serxwebûna xwe ragihandiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Essays on the origins of Kurdish nationalism |weşanger=Mazda Publishers |tarîx=2003 |isbn=978-1-56859-142-1 |cih=Costa Mesa, Calif |paşnavê-edîtor=Walī |pêşnavê-edîtor=ʿAbbas |series=Kurdish studies series }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Crucial images in the presentation of a Kurdish national identity: heroes and patriots, traitors and foes |paşnav=Strohmeier |pêşnav=Martin |weşanger=Brill |tarîx=2003 |isbn=978-90-04-12584-1 |cih=Leiden Boston, MA |series=Social, economic, and political studies of the Middle East and Asia }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kurdistan: crafting of national selves |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Indiana Univ. Press |tarîx=2008 |isbn=978-0-253-22050-9 |cih=Bloomington, Ind }}</ref> [[Îhsan Nûrî Paşa]] wekê berpirsê reveberiya leşkerî ya komarê û [[Îbrahîm Heskî|Îbrahîmî Heskî]] jî wek berpirsê hikûmeta sivîl hatine erkdar kirin. Di civîna yekem a [[Xoybûn]]ê de Îhsan Nûrî Paşa wek fermandarê leşkerî ya [[Serhildanên Agiriyê]] hatibû ragihandin û Îbrahîm Heskî dibe serokê rêveberiya sivîl.<ref name="Allsopp2014">{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds of Syria: political parties and identity in the Middle East |paşnav=Allsopp |pêşnav=Harriet |weşanger=Tauris |tarîx=2014 |isbn=978-1-78076-563-1 |cih=London |series=Library of modern Middle East studies }}</ref> Di cotmeha sala 1927an de, Kurd Ava an jî [[Kurdava]] ku gundekî nêzîkî [[Çiyayê Agirî]] ye wek paytexta demkî ya [[Kurdistan]]ê hatibû ragihandin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurdish national movement: its origins and development |paşnav=Jwaideh |pêşnav=Wadie |weşanger=Syracuse Univ. Press |tarîx=2009 |isbn=978-0-8156-3093-7 |çap=1. ed., [Nachdr.] |cih=Syracuse, New York |series=Contemporary issues in the Middle East }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938 |paşnav=Sayan |pêşnav=Celal |weşanger=Presses universitaires du septentrion |tarîx=2002 |isbn=978-2-284-03546-6 |ziman=fr |url=https://books.google.com/books?id=Y1MtAQAAIAAJ&q=Kurdava+1930 }}</ref> Xoybûnê bang li hêzên mezin û [[Cemiyeta Miletan]] dike û ji kurdên din ên [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] re peyam dişîne ku daxwaza hevkariya bi Komara Agiriyê re bikin. Lê ji ber zextên dewleta tirk ji aliyê [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Fransa]] ve çalakiyên endamên Xoybûnê hatine sinor kirin. Ji ber derfetên sinor kirî Komara Agiriyê piştê çar salan di şerê di navbera hêzên dewleta tirk û hêzên Komara Agiriyê de di îlona sala 1931ê de dawî li rêveberiya komarê hatiye.<ref name="Allsopp2014"/> ==== Komkujiya Geliyê Zîlan ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Geliyê Zîlan}} [[Wêne:Zilanmassacre.jpg|thumb|Rojnameya ''Cumhuriyet'' piştî Komkujiya Geliyê Zîlan wiha dinivîse: "Paqijî despêkiriye, kesên di Geliyê Zîlan de bi temamî hatine tine kirin".]] [[Komkujiya Zîlanê 1930|Komkujiya Geliyê Zîlan]] yan jî Birîna Geliyê Zîlan komkujiyeke giran e ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve di meha tîrmeha sala 1930an de li dijî kurdan pêk hatiye. Komkujî ji aliyê artêşa tirk ve di bin fermandariya serleşkerê tirk Ferîk Salih Omurtak de ji aliyê mila 9em a artêşa tirk ve pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt sorunu |paşnav=Tan |pêşnav=Altan |weşanger=Timaş yayınları |tarîx=2011 |isbn=978-975-263-884-6 |çap=10. baskı |cih=İstanbul |series=Timaş yayınları Düşünce dizisi }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Barışamadık |paşnav=Selek |pêşnav=Pınar |weşanger=İthaki |tarîx=2004 |isbn=978-975-8725-95-3 |cih=İstanbul |url=https://www.worldcat.org/title/ocm57505724 |series=Tarih-toplum-kuram |oclc=ocm57505724 }}</ref> Ji bo ku di geliyê de komkujiyê pêk bînin berê komkujiyê ji 18 gundên li derdora Geliyê Zîlan nêzîkê 47.000 kes komê geliyê kirine.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı direnişi, 1926-1930 |paşnav=Kalman |pêşnav=M. |weşanger=Pêrı̂ Yayınları |tarîx=1997 |isbn=978-975-8245-01-7 |çap=1. baskı |cih=Aksaray, İstanbul }}</ref> Tê texmîn kirin ku 47.000 kesên ku hatine kom kirin bi temamî hetine kuştin. Di dema komkujiyê nêzîkî 200 gund ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine şewitandin. Rojnameya Berlîner ''Tageblatt'' a ku navenda rojnameyê li [[Almanya]]yê ye di hejmara xwe di 3 cotmeha sala 1930an de nivîsiye ku tirkan li herêma geliyê zîlanê 220 gund şewitandine û 1.500 jin û extiyar qetil kirine.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ris |pêşnav=M. M. |paşnav2=Deitrich |pêşnav2=R. A. |paşnav3=Von Wartburg |pêşnav3=J. P. |tarîx=1975-10-15 |sernav=Inhibition of aldehyde reductase isoenzymes in human and rat brain |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18 |kovar=Biochemical Pharmacology |cild=24 |hejmar=20 |rr=1865–1869 |doi=10.1016/0006-2952(75)90405-0 |issn=0006-2952 |pmid=18 }}</ref> Akademiya Zanistî ya Yekîtîya Sovyetê ragihandiye ku "li geliyên herêma geliyê zîlanê 1.550 kes hatin serjêkirin, li herêma [[Erdîş]]ê 200 gund hatin şewitandin, li herêma [[Panos]]ê gundek jî nemaye ku nehatiye şewitandin û wêran kirin."<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998">{{Jêder-kitêb |sernav=Yeni ve yakın çağda Kürt siyaset tarihi |paşnav=Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi, Doğu Bilimler Enstitüsü ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bilimler Akdemisi, Doğu Bilimler Enstitüsü Kürt Komisyonu |weşanger=Pêrî Yayınları |tarîx=1998 |isbn=978-975-8245-06-2 |çap=3. baskı |cih=İstanbul |paşnavê-edîtor=Celil |pêşnavê-edîtor=Celîle |paşnavê-edîtor2=Gasaratyan |pêşnavê-edîtor2=M. A. |paşnavê-edîtor3=Aras |pêşnavê-edîtor3=M. }}</ref> Li gorî çavkaniyan ji xeynî komkujiya mezin a di newala Geliyê Zîlan de li gundên derdora Geliyê Zîlan gelek jin û extiyar ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name="Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi1998" /> ==== Komkujiya Dêrsimê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Dêrsimê}} [[Wêne:Turkish soldiers and local people of Dersim region.jpg|thumb|çep|Dîmenek di dema Komkujiya Dersimê de ku komeke sivîl ji aliyê leşkerên tirk ve hatine kom kirin.]] Komkujiya Dêrsimê rêzeke komkujiyan e ku bi navê Jenosîda Dêrsimê jî tê zanîn. Komkujiya Dersimê komkujiyeke li dijî sivîlan e ku aliyê artêşa tirk ve bi sê qonaxên komkujiyan li herêma [[Dêrsim (herêm)|Dêrsimê]] di navbera salên 1937 û 1938an de li dijî kurdan pêk hatiye.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Ayata |pêşnav=Bilgin |paşnav2=Hakyemez |pêşnav2=Serra |tarîx=2013-03-01 |sernav=The AKP’s engagement with Turkey’s past crimes: an analysis of PM Erdoğan’s “Dersim apology” |url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10624-013-9304-3 |kovar=Dialectical Anthropology |ziman=en |cild=37 |hejmar=1 |rr=131–143 |doi=10.1007/s10624-013-9304-3 |issn=1573-0786 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Dersim Across Borders: Political Transmittances Between the Kurdish-Turkish Province Tunceli and Europe |paşnav=Strasser |pêşnav=Sabine |weşanger=Palgrave Macmillan UK |tarîx=2016 |rr=143–163 |isbn=978-1-137-60126-1 |cih=London |ziman=en |paşnavê-edîtor=Nowicka |pêşnavê-edîtor=Magdalena |url=https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137-60126-1_7 |paşnav2=Akçınar |pêşnav2=Mustafa |paşnavê-edîtor2=Šerbedžija |pêşnavê-edîtor2=Vojin |doi=10.1057/978-1-137-60126-1_7 }}</ref> Piştî damezrandina [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] di sala 1923an de hinek eşîrên kurdan ji hinek aliyên "siyaseta kemalîst" a [[Atatürk]] nerazî dibin ku bi "îdeolojiya elîta siyasî ya nû ya bi rejima yekpartî ve girêdayî ye" hatibû binavkirin ku li hemberê hemî aliyan siyaseta tirkkirinê ferz dikir. Nerazîbûna eşîrên Dersimê li dijî [[politîkayên tirkkirinê]], rayedarên dewleta tirk aciz dike û li dijî Dêrsimê planên operasyon û qirkirinê têne kirin. Dewleta tirk ji bo ku hêza Dersimê bişkîne ji bo komkujiya yekem 25.000 leşker dişîne Bakurê Kurdistanê. Li gel hêza eşîrên Dêrsimê dewleta tirk biryar dide ku hêza xwe du qatan zêde bike. Rayedarên dewleta tirk di beriya komkujiya yekem de ji bo lihevhatinê gazî [[Seyîd Riza]] dikin. Dema ku Seyîd Riza ji bo lihevhatinê diçe [[Ezirgan]]ê dewleta tirk lê îxanet dike û wî li wir dîl digire û dibe [[Xarpêt (navçe)|Xarpêtê]]. Piştê girtina [[Seyîd Riza]] dewleta tirk Seyîd Riza û 6 an 10 hevalên wî di 15 û 18 mijdara sala 1937an li Xarpêtê bidarve dike. Piştê bidarve kirina Seyîd Riza komkujiya yekem despêdike. Komkujiya duyem di 2ê çileya sala 1938an de dest pê dike û heya 7ê tebaxa heman salê 8 mehe berdewam dike. Di temamî ya komkujiya sêyem de dîsa di heman mehê de di navbera 10 û 17ê tebaxa sala 1938an de operasyoneke ku 7 roj berdewam dike hatiye destpêkirin. Piştî operasyona 10 û 17ê tebaxê komkujiya li dijî sivîlan di 6ê îlonê de dest pê kiriye heya 23 îlonê (17 roj) berdewam kiriye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |sernav=1937-1938’de Dersim’de neler oldu?" Taraf Gazetesi |malper=web.archive.org |tarîx=2010-05-22 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2010-05-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20100522181621/http://www.taraf.com.tr/ayse-hur/makale-1937-1938de-dersimde-neler-oldu.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyan de kurdên sivîl bi balefirên şer hatine bombebaran kirin ku di raporeke serfermandariya giştî ya dewleta tirk de hatiye parvekirin de hatiye nivîsandin ku bombeyên bi giranî ya 50 kîloyan bi ser komên sivîl ên ku direvin ve avêtine. Yek ji rêberên kurd [[Nûrî Dêrsimî]] di daxuyaniyekê de diyar kiriye ku balafirên şer ên tirk di sala 1938an de bi gaza jehrî navçeyan bombebaran kiriye. Li gorî daxuyaniya antropologa kurd [[Dilşa Deniz]] hejmara kesên ku di komkujiyê hatine kuştin di navbera 46.000 û 63.000 kesan de hatiye diyar kirin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Deniz |pêşnav=Dilşa |tarîx=2020-09-04 |sernav=Re-assessing the Genocide of Kurdish Alevis in Dersim, 1937-38 |url=https://digitalcommons.usf.edu/gsp/vol14/iss2/5/ |kovar=Genocide Studies and Prevention: An International Journal |cild=14 |hejmar=2 |doi=10.5038/1911-9933.14.2.1728</p> |issn=1911-0359 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://baskinoran.com/1938-dersim-bir-belge-de-nazimiye-nufus-mudurlugunden/ |sernav=1938 Dersim: Bir belge de Nazımiye Nüfus Müdürlüğü’nden! |malper=Baskın Oran |tarîx=2014-08-28 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=tr-TR }}</ref> Dîroknas [[Annika Törne]] hejmara kuştiyên di ku qetlîaman de hatine kuştin di navbera 32.000 û 70.000 de ye diyar kiriye ku [[Nicole Watts]] wekî çavkanî destnîşan kiriye. ==== Komkujiya Qilabanê ==== {{Gotara bingehîn|Komkujiya Qilabanê}} [[Wêne:Komkujiya roboskî.jpg|thumb|çep|Dîmenek ji Komkujiya Qilabanê.]] [[Komkujiya Qilabanê 2011|Komkujiya Qilabanê]] an jî Komkujiya Robozkê komkujiyeke ku di 28ê kanûna sala 2011an de li gundê Robozkê ya bi ser navçeya [[Qilaban]]ê li dijî kolberên kurd pêk hatiye. Komkujî piştî ku di heman demê de civîna Lijneya Ewlekariya Neteweyî ya Tirkiyeyê (MGK) lihev hatine civandin ji aliyê dewleta tirk ve bi balafirên şer pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.economist.com/node/21556616 |sernav=The Kurds and Turkey: Massacre at Uludere {{!}} The Economist |malper=web.archive.org |tarîx=2012-08-05 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-08-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120805112123/http://www.economist.com/node/21556616 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |sernav=US Defense: "No comment about intelligence in Roboski massacre", Turkey denies report on U.S. help |malper=web.archive.org |tarîx=2012-05-28 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2012-05-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120528140212/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/5/turkey3931.htm |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di komkujiyê de 34 kurd bi bombebarana balafirên şer ji aliyê dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |sernav=Turkish air strikes kill dozens of villagers near Iraq border {{!}} World news {{!}} The Guardian |malper=web.archive.org |tarîx=2013-10-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-10-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131001092428/http://www.theguardian.com/world/2011/dec/29/turkish-air-strikes-iraq-border |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |sernav=Concerns raised about obscuring evidence in Uludere killings - Today's Zaman, your gateway to Turkish daily news |malper=web.archive.org |tarîx=2013-12-21 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2013-12-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131221014048/http://www.todayszaman.com/news-268332-concerns-raised-about-obscuring-evidence-in-uludere-killings.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Serdozgeriya Komarê ya Amedê di derbarê lêpirsîna komkujiyê de di hezîrana sala 2013an de di derbarê komkujiyê de biryara ne şopandinê daye û dosyayên di derbarê komkujiyê de ji Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî re şandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |sernav=Serdozgeriya Komarê ya Qilabanê biryara neşopandinê da - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-09-24 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2015-09-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150924144622/http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Serdozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî di biryara xwe ya bi hincet a di 7ê çileya sala 2013an de wiha gotiye: "Hem gumanbar û hem jî personelên din ên leşkerî ku di bûyerê de wezîfedar bûne di çarçoveya biryarên TBMMê û Lijneya Wezîran de di çarçoveya bikar anîna fermanên qanûnê de erkên ku ji wan re hatine dayîn bi cih anîne" û biryara ne şopandina komkujiyê daye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |sernav=Dozgeriya Leşkerî ya Serfermandariya Giştî ya Qilabanê ve hat dayîn |malper=web.archive.org |tarîx=2018-09-01 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |roja-arşîvê=2018-09-01 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901145716/http://www.baskahaber.org/2014/01/iste-genelkurmay-baskanlg-askeri.html?m=1 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> === Nakokiyên salên dawî û hewlên çareseriya pirsgirêka kurd === Şer û pêvçûn ên berdewam ên li Bakurê Kurdistan bi şerên gerîlayî ku ji aliyê gerîlayên girêdayî [[Partiya Karkerên Kurdistanê]] ku ji 15ê tebaxa sala 1984an vir ve hatiye despêkirin heya roja îro bê navber berdewam kiriye. [[Şerê gerîlayî]] bi çalakiya yekem ê ku ji aliyê yekem fermandarê hêzên gerîlayan [[Mahsum Korkmaz|Mahsun Korkmaz]] (Egît) di 15ê tebaxa sala 1984an de ku li dijî hêzên dewleta tirk pêk hatiye destpêkiriye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Kurds and the Future of Turkey |paşnav=Gunter |pêşnav=Michael M. |weşanger=Palgrave Macmillan |tarîx=1997-05-15 |isbn=978-0-312-17265-7 |ziman=en |url=https://books.google.nl/books?id=dWmd8IS06FgC&pg=PA35&lpg=PA35&dq=Mahsum+Korkmaz+PKK+commander&source=bl&ots=UBXL7izm5a&sig=BwWPl0z0FW1beZSQP5ZjEkzjbLs&hl=nl&ei=iEuTTeCHHoKDOuHq5VA&sa=X&oi=book_result&ct=result }}</ref> Şerê di navbera gerîlayên kurd û hêzên artêşa tirk heya niha bi qonax û awayên cihêreng di nav sinorên Bakurê Kurdistan û [[Başûrê Kurdistanê]] berdewam kiriye. Ji sala 1984an vir ve ji xeynî hinek serdemên ku ji bo çareseriya înkara mafên kurdan li Bakurê Kurdistanê ku di navbera rayedarên dewleta tirk û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê de diyalog hatine despêkirin ku di van qonaxan de şer rawestiye, heya roja îro bê navber berdewam kiriye. Ji bo çareseriya pirsgirêka [[kurd]] di navbera rayedarên dewletê û aliyên partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê gelek caran diyalog û pêvajoyên çareseriyê hatiye despêkirin. Pêvajoya çareseriyê ya ku bi gelek aliyan re hevdîtin hatibû pêk anîn di sala 2015an de pêk hatiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |sernav=İşte 63 isimden oluşan akil insanlar listesi... - CNN TÜRK |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-20 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2015-02-20 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150220194507/http://www.cnnturk.com/2013/guncel/04/03/iste.63.isimden.olusan.akil.insanlar.listesi/702744.0/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Pêvajoya çareseriyê ya pirsgirêka kurd ku di sala 2015an piştê hilbijartina gelemperî ya sala 2015an de bi hinek alozîyên bi guman, ji aliyê hikûmeta [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdoan]] ve hatiye bidawî kirin. Piştê bidawî kirina pêvajoya çareseriyê gelek siyasetmedarên [[kurd]] ku di nav wan de hevserokên [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partîya Demokratîk a Gelan]] [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] hatine girtin<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |sernav=ZEIT ONLINE {{!}} Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl. |malper=web.archive.org |tarîx=2023-03-05 |roja-gihiştinê=2024-10-25 |roja-arşîvê=2023-03-05 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20230305110713/https://www.zeit.de/zustimmung?url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2016-11/tuerkei-hdp-selahattin-demirta-figen-yueksekda-kurden |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/de/t%C3%BCrkische-polizei-nimmt-f%C3%BChrende-kurden-politiker-fest/a-36094949 |sernav=Führende Kurden-Politiker festgenommen – DW – 04.11.2016 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-10-25 |ziman=de }}</ref> ku heya niha di girtîgehê de ne. Di sala 2016an de li seranserê Bakurê Kurdistanê û li deverên din ên Tirkiyê gelek saziyên zimanî û çandî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Di nav saziyan de ji xeynî saziyên çandî gelek saziyên medyayê ku di nav wan de gelek qenalên televîzyon û radyoyên kurdan hebûn hatine girtin. Yek ji van saziyên zimanî ku hatibû girtin [[Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê]] bû ku bi salan lêkolînên çandî û zimanî meşandibû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/302058/istanbul-kurt-enstitusu-kapatildi |sernav=Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hat girtin |malper=Evrensel |tarîx=2016 }}</ref> == Polîtîka == === Yekem partiyên siyasî === Piştî damezrandina [[Partiya Karkerên Kurdistanê|Partiya Karkeren Kurdistanê]] ku bi damezrandina xwe re derbasê têkoşîna çekdarî bûye, yekem partiya siyasî yê li Bakurê Kurdistanê ku di qada sîvîl de dest bi sîyasetê kiriye [[Partiya Kedê ya Gel]] e ku di navbera salên 1990an û 1993an de li Bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê siyaset kiriye.<ref name=":4">{{Jêder-malper |url=http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |sernav=Halkın Emek Partisi - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ |malper=web.archive.org |tarîx=2015-02-04 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-02-04 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150204175425/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=01.01.1990&sonTar=30.06.1990&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Halk%C4%B1n%20Emek%20Partisi&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Partiya Kedê ya Gel di 7ê hezîrana sala 1990an de ji aliyê hinek endamên Partiya Sosyal Demokrata a Gel (SHP) ya berê ku nav wan de 10 parlamenterên îstifakirî Abdullah Baştürk, Ahmet Turk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim Ekmen Aksoy hebû hatiye damezrandin.<ref name=":4" /> Parlamenterên [[Partiya Sosyal Demokrat a Gel]] ji ber ku hinek parlamenterên kurd û parlamenterên partiyê ku di cotmeha sala 1989an de li Parîsê beşdarî konferansa bi navê “Nasnameya Neteweyî ya Kurd û Mafên Mirovan” bûne di meha mijdara heman salê de ji partiyê hatibûn avêtin. Partiya Demokrasiya Gel di 11ê gulana sala 1994an de hatiye damezrandin. Partî di hilbijartinên giştî ya Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê yên sala 1995an de milyonek û 171 hezar û 623 deng gel standiye. Di hilbijartinên giştî ya sala 1999an de 1 milyon û 482 hezar û 196 deng û di hilbijartinên herêmî yên li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê ku sala 1999an de hatiye lidarxistin li Bakurê Kurdistanê 37 şaredarî bi dest xistiye.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |sernav=Dadgeha Mafê Mirovan Doza HADEPê pejirand |malper=web.archive.org |tarîx=2009-04-08 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2009-04-08 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090408220507/http://www.gundem-online.com/haber.asp?haberid=53180 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> Partiya Demokrasiya Gel di 13ê adara 2003an de ji aliyê Dadgeha Destûra Bingehîn a Komara Tirk ve bi hinceta "navenda çalakiyên derqanûnî" hatiye girtin. Serokê partîyê Murat Bozlak 46 siyasetmedarên kurd 5 sal bi qedexekirin siyasetê ji bo wan hatiye biryardayîn.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |sernav=Radikal-çevrimiçi / Türkiye / HADEP kapatıldı |malper=web.archive.org |tarîx=2015-04-17 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-04-17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150417143630/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=68927 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Heya niha li Bakurê Kurdistanê gelek partiyên siyasî yên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin û siyasetmedarên kurd bi dehan sal hatine zindanî kirin. Ji sala 1993an vir ve bi rêze ve [[Partiya Kedê ya Gel]], [[Partiya Demokrasiyê]], [[Partiya Demokrasiya Gel]] û [[Partiya Civaka Demokratîk]] ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.voaturkce.com/a/hepten-hdpye-kapatilan-kurt-partileri/5820797.html |sernav=Ji HEP’ê heta HDP’ê Partiyên Kurdan girtin |malper=VOA Türkçe |tarîx=2021-03-20 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://medyascope.tv/2023/10/12/kurt-siyasi-partileri-1991den-bugune-11-parti-kuruldu-5-partiyi-aym-kapatti-yesil-sol-parti-yonunu-ariyor/ |sernav=Ji sala 1991ê û vir ve 11 partî hatin avakirin, 5 partî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. |malper=Medyascope |tarîx=2023-10-12 |roja-gihiştinê=2024-11-04 |ziman=tr |paşnav=Bayır |pêşnav=Berfin }}</ref> === Hilbijartinên giştî yên sala 2015 === {{Multiple image | align = right | direction = vertical | header = | width = 250 | image1 = Yüksekdağ and Demirtaş.jpg | alt1 = | caption1 = Di dema hilbijartina sala 2015an de hevserokên HDPê Selahattin Demirtaş û Figen Yüksekdağ. | image2 = Parliament of Turkey June 2015.svg | alt2 = | caption2 = Rengê mor (binevşî) kursiyên HDPê li meclisê nîşan dide ku di hilbijartina sala 2015an de 80 parlamenter wergirtibû. }} Heya hilbijartina sala 2015an de siyasetmedarên kurd ji ber rêjeya ji %10 heya sala 2015an bi awayeke serbixwe beşdarî hilbijartinan bûne. Di hilbijartina giştî ya sala 2015an ji aliyê siyasetmedarên kurd ve biryar hatiye dayîn ku wekê berbijarê partiyeke siyasî beşdarê hilbijartinan bibin<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |sernav=Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek - Politika Haberleri - Radikal |malper=web.archive.org |tarîx=2015-08-31 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |roja-arşîvê=2015-08-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150831134726/http://www.radikal.com.tr/politika/hdp_secimlere_parti_olarak_girecek-1271729 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> û di hilbijartina giştî de bi [[Partiya Demokratîk a Gelan|Partiya Demokratik a Gelan]] (HDP) beşdarî hilbijartinan bûne. Di heman hilbijartinê de bi hevserokatiya [[Selahattin Demirtaş]] û [[Figen Yüksekdağ]] Partiya Demokratik a Gelan serkevtineke dîrokî bidest xistiye ku ji %13 dengê giştî yên li seranserê Bakurê Kurdistanê û Tirkiye yê werdigire.<ref name=":5">{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c99vv5927g9o |sernav=Hilbijartinên 7ê hezîranê: Li Tirkiyeyê di serdema beriya hilbijartinên 1ê mijdara sala 2015an û piştî wê de çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2024-09-16 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Partiya Demokratik a Gelan di hilbijartinê de ji Bakurê Kurdistanê û ji deverên din ên Tirkiyê 80 parlamenter werdigire û dibe sêyem partiya herî mezinê meclîsê.<ref name=":5" /> Ji ber ku di vê hilbijartinê de serokkomarê hikûmetê Recep Tayyip Erdogan bi tenê nabe desthilatdar encamên hilbijartinê qebûl nake û ji bo ku hilbijartin bê dubare kirin hikûmetê bi partiyên din re ava nekir. Piştî damezrandina hikûmeteke demkî ku ji aliyê meclîsa ve hatibû avakirin hilbijartin careke din dîsa di meha mijdara heman salê de hatiye lidarxistin. Di hilbijartina dubare de Partiya Demokratik a Gelan bi rêjeya %10,76 dengên giştî wergirtiye.<ref name=":5" /> Piştê hilbijartinên giştî yên ku di sala 2015an de hatine lidarxistin zextên dewleta tirk li ser siyasetmedarên kurd û li dijî kurdan zêdetir dibe heya ku gelek parlamenterên kurd ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin berdewam kiriye. Tê texmîn kirin ku nêzîkî 10 hezar kurd ji ber nêrînên xwe yên siyasî ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. === Girtina siyasetmedarên kurd 2015–2019 === Di sala 2016an de ji bo ku siyasetmedarên kurd bêne girtin, girtina siyasetmedarên kurd ji aliyê Recep Tayyip Erdoğan ve bi caran hatiye rojevê û bi caran bangawazî li partiyên opozisyonê kiriye ji bo ku parlamenterên kurd bêne girtin li meclisê dengên xwe bidin. Piştre bi pejirandina [[Partiya Gel a Komarî]] ku di wê demê de [[Kemal Kılıçdaroğlu]] serokê partîyê bû parêzbendî ya (qanûneke taybet e ku tenê ji bo siyasetmedarên hilbijartî derbasdar e) siyasetmedarên kurd hatine rakirin. Piştî rakirina parêzbendiyên siyasetmedarên kurd ji 4ê mijdara 2016an ve gelek parlamenterên HDPê ku di nav wan de hevserokên giştî yên HDPê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag jî hene hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52932483 |sernav=Di vê pêvajoyê de ji rakirina parêzbendiyan heta kêmkirina kursiyên parlamentoyê çi qewimî? |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2020-06-05 |roja-gihiştinê=2024-10-29 |ziman=tr }}</ref> Li gorî rapora ku Partîya Demokratîk a Gelan ji bo Hefteya Mafên Mirovan amade kiriye, ji sala 2015an heya sala 2019an di serdegirtinên li dijî partiyê û pêkhateyên partiyê de 15 hezar û 530 kes hatine binçavkirin. Di nav kesên binçavkirî de 750 ji wan endam û rêveberên Partiya Demokratik a Gelan bi giştî 6 hezar kes hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/392848/hdpden-hak-ihlalleri-raporu-15-bin-kisi-gozaltina-alindi-6-bin-kisi-tutuklandi |sernav=Rapora binpêkirina mafan a HDPê: 15 hezar kes hatine binçavkirin, 6 hezar kes hatine girtin. |malper=Evrensel }}</ref> === Desteserkirina şaredariyên bajaran 2016–2020 === Tayînkirina qeyûman rêbazeke desteserkirina şaredariyên Bakurê Kurdistanê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve tê bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |sernav=Li Amed, Mêrdîn û Wanê qeyûm hatin avêtin. |malper=web.archive.org |tarîx=2019-08-19 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2019-08-19 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190819165322/https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/08/19/diyarbakir-mardin-ve-vana-kayyim-atandi/ |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirina şarederiyên bajarên Bakurê Kurdistanê yekem car di sala 2016an de bi desteserkirina 24 şaredariyên bajar û navçeyên kurd pêk hatiye.<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Li 28 şaredariyan qeyûm hatin tayînkirin |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37332272 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |xebat=BBC News Türkçe |ziman=tr }}</ref> Di 19ê tebaxa sala 2019an de jî di saetên serê sibê de ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê]] [[Adnan Selçuk Mızraklı]], şaredarê [[Şaredariya Bajarê Mezin ê Mêrdînê]] [[Ahmet Türk]] û şaredara [[Şaredariya Bajarê Mezin a Wanê]] [[Bedia Özgokçe Ertan|Bedîa Ozgokçe Ertan]] ji ser karên wan hatine avêtin. Piştî jikaravêtina şaredarên kurd bi awayeke bilez li cihê wan rayedarên dewleta tirk hatine bicih kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |sernav=Li 4 şaredariyên HDPê qeyûm hatin tayînkirin |malper=web.archive.org |tarîx=2020-03-26 |roja-gihiştinê=2024-11-05 |roja-arşîvê=2020-03-26 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200326221730/https://www.birgun.net/haber/hdp-li-dort-belediyeye-kayyum-atandi-292774 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Desteserkirin şaredariyan a sala 2020an ji 23ê adara sala 2020an despêdike ku şaredariyên [[Partiya Demokratîk a Gelan]], li 3 bajarên mezin, 2 bajar, 29 navçe û li 3 bajarokan şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin. Bikaranîna qeyûman bi gelemperî çend meh piştê hilbijartinan pêk tên. Di pêvajoya desteserkirin şaredariyan de piştê ku şaredarên kurd ji ser karên wan hatine avêtin li cihê wan hemiyan rayedarên tirk hatine bicihkirin û gelek ji wan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Tayînkirina qeyûman yek ji awayên desteserkirin a şaredariyan û girtina siyasetmedarên kurd e ku ji aliyê serokkomarê dewleta tirk [[Recep Tayyip Erdoğan]] ve tê bikaranîn. == Ziman == [[Wêne:Kurdish languages map.svg|thumb|Belavbûna zimanê kurdî li seranserê [[Kurdistan]]ê, li [[Anatolya Navîn]] û li [[Xoresan]]ê.]] Zaravayê herî berfirehê [[zimanê kurdî]] [[kurmancî]] ye ku li seranserê Bakurê Kurdistanê ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Li gel zaravaya kurmancî ya kurdî li hinek deverên Bakurê Kurdistanê zaravaya [[zazakî]] ya kurdî jî ji aliyê kurdan ve tê axavtin. Ji xeynî Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî li herêmeke berfirehê deşta [[Anatolyaya Navîn]] ji aliyê [[Kurdên Anatolya Navîn]] ve tê axaftin. Zimanê kurdî zimanekî ji malabata hind û ewropî ye ku ji komeke zimanên kurdî pêk tê. Kurdî yek ji zimanên [[Rojhilata Navîn]] û [[Rojavayê Asyayê]] ye ku li herêmeke berfireh tê axavtin. Li Bakurê Kurdistanê zimanê kurdî bi Alfabeya Hawarê tê nivîsandin ku Alfabeya Hawarê bi yekem hejmara kovara Hawar di 15ê gulana 1932an de dest bi weşanê kiriye ku heta 15ê tebaxa sala 1943an 57 hejmar hatiye weşandin. Alfabeya Hawarê ji aliyê nivîskar û demaziranêrê kovarê [[Mîr Celadet Bedirxan]] ve hatiye çêkirin. === Polîtîkayên asîmîlasyonê === Bi avakirina dewleta tirk re zimanê kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin û xebatên zimanê kurdî hatine astengkirin. Bi caran hişyariyên trafîkê ku aliyê şaredariyan ve bi kurdî hatine nivîsandin ji aliyê rayedarên dewleta tirk ve hatine jêbirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/524552/kurtce-yazilar-bakanlik-talimatiyla-siliniyormus |sernav=Nivîsên bi kurdî bi talîmatên wezaretê hatine jêbirin. |malper=Evrensel }}</ref> Bi caran sazî û dibistanên taybet ên ku bi zimanê kurdî perwerdahî dane zarokan ji aliyê dewleta tirk ve hatine girtin. Hemî saziyên medyayê ku bi zimanê kurdî weşan kirine hatine girtin û gelek rojnamevanên ku di saziyan de xebitîn e hatine girtin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://artigercek.com/guncel/khk-ile-kapatilan-kurtce-gazete-welat-internet-uzerinden-yayina-basladi-144935h |sernav=Rojnameya Kurdî ya girtî Welat dest bi weşanê kir |malper=Artı Gerçek |tarîx=2020-11-27 |roja-gihiştinê=2024-10-30 |ziman=tr }}</ref> == Demografî == Nifûsa herî zêde yê [[Kurdistan]]ê li seranserê Bakurê Kurdistanê dijîn. Li hemberê hemî zextên koçberiyê ya valakirina gundan û guhertinên demografîk ku bi sedsalan e berdewam dike tê texmîn kirin ku li Bakurê Kurdistanê di navbera 20 û 25 milyon [[kurd]] dijîn. Heya niha bi awayeke zelal hêjmara kurdan li Bakurê Kurdistanê û deverên din ên Tirkiyê ji aliyê rayedarên tirk ve nehatiye eşkerekirin û nifûsa rastîn a kurdan her dem hatiye veşartin. Ji xeynî nifûsa heyî ya li Bakurê Kurdistanê hêjmareke zêde yê ku nêzîkî 10 milyon kurd tê texmîn kirin di dîrokên cihêreng de koçê bajarên din ên Tirkiyeyê bûne. Tevahiya nifûsa Bakurê Kurdistanê nêzîkî 30 milyon kes tê texmîn kirin. Nifûsa herî zêde yê li derveyî Bakurê Kurdistanê koçê bajarê [[Stembol]]ê bûne ku nifûsa wan di navbera 3 û 4 milyon kes de hatiye texmîn kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |sernav=Kurds in Turkey {{!}} Religious Literacy Project |malper=web.archive.org |tarîx=2019-04-22 |roja-gihiştinê=2024-10-31 |roja-arşîvê=2019-04-22 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190422214227/https://rlp.hds.harvard.edu/faq/kurds-turkey |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Binpêkirinên mafên mirovan == Ji sala 1990an vir ve li Bakurê Kurdistanê gelek caran li dijî zarokan û girtiyên siyasî yên kurd di pêvajoyên binçavkirinê de ji aliyê hêzên dewleta tirk ve rastî xirabkarî, îşkence û binpêkirinên giran ên mafên mirovan hatine. Di dîrokên cihêreng de gelek zarokên kurd û kesên sivîl an jî siyasetmedarên kurd ji aliyê hêzên dewletê ve rastî îşkence û muameleya xirab hatine. Zarok rasterast bûne hedefa leşker û polîsên dewleta tirk ku hinek ji wan di encama êrişan de jiyana xwe jidest dane.<ref name=":7">{{Jêder-malper |url=https://www.evrensel.net/haber/4345/bu-ulkede-cocuklar-olduruluyor |sernav=Li welatê zarok têne kuştin. |malper=Evrensel |roja-gihiştinê=2024-10-11 }}</ref> Zarokên kurd ku kuştina wan ketine rojevê [[Kuştina Oxir Kaymaz|Uğur Kaymaz]], [[Kuştina Ceylan Önkol 2009|Ceylan Önkol]] û [[Kuştina Cemîle Çağırga 2015|Cemile Çağırga]] ye ku di dîrokên cihêreng de ji polês û leşkerên tirk ve hatine kuştin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150913_cizre_cemileninolumu_hatice_kamer |sernav=Dayika Cemîle Çagirga: 'Ew şevê bi cenazeyê keça min di hembêza min de bû, razam'' |malper=BBC News Türkçe |tarîx=2015-09-13 |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr}}</ref> Li gorî daneyên heyî di navbera salên 1992 û 2022an de li Bakurê Kurdistanê herî kêm 350 zarokên kurd ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin.<ref name=":7" /> Di serdemên dawî de binpêkirinên mafên mirovan ji sala 2015an vir bi awayeke berbiçav her ku çûye zêde bûye. Ji ber ku guh nedaye hişyariya rawestandina polêsên tirk di sala 2016an de li Bakurê Kurdistanê 5 zarok ji aliyê hêzên dewletê ve hatine kuştin.<ref name=":6">{{Jêder-malper |url=https://ihddiyarbakir.org/tr/cat/rapor?p=2&Meta=%7BKategoriId:14528%7D |sernav=Raporên binpêkirina mafên mirovan |malper=ihddiyarbakir.org |roja-gihiştinê=2024-11-10 |ziman=tr |paşnav=Vertex }}</ref> Dîsa di heman salê de di dema şerê çekdarî de 22 zarok ji aliyê hêzên dewleta tirk ve hatine kuştin. Dîsa ji ber bikaranîna çekan 12 zarok birîndar bûn an jî bi awayeke mayîn de şopên birînan li ser laşê wan mane.<ref name=":6" /> Di sala 2016an de bi ji ber xwepêşandanên civakî di serdegirtina malan de 40 zarok hatine binçavkirin û hatine girtin. Îşkence û muameleya xerab a li dijî zarokên ku di demên qedexeyên derketina derve de hatin binçavkirin, hatine dîtin.<ref name=":6" /> Di dema binçavkirinê de herî kêm 6 zarok rastî îşkenceyê hatine û herî kêm 6 zarokên din jî li derve û li kolanan rastî tundûtîjiya hêzên dewleta tirk hatine.<ref name=":6" /> == Çand == === Muzîk === Bakurê Kurdistanê çavkaniya çanda muzîka kevneşopî ya [[dengbêjî]] ye. Dengbejên navdar ên kurd [[Şakiro]], [[Reso]] û [[Huseynê Mûşî|Huseyno]] ji Bakurê Kurdistanê ne. Di navbera salên 1982 û 1991ê gotin û tomarkirina muzika kurdî ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qedexekirin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Shoot the singer! music censorship today |weşanger=Zed Books |tarîx=2004 |isbn=978-1-84277-505-9 |cih=London |paşnavê-edîtor=Korpe |pêşnavê-edîtor=Marie }}</ref> Ji ber zextên li ser zimanê kurdî û zindanî kirina wan hunermendên kurd neçar dimînin ku koçê welatên ewropî bin. Hunermendên kurd ên navdar ên wekê [[Şivan Perwer]], [[Hozan Kawa|Kawa]], [[Dîno]], [[Diyar]] û gelek hunermend û stranbêjên kurd heya roja îro ji ber ihtîmala girtin û zindanî kirina wan nikarin vegerin Bakurê Kurdistanê. Muzîka kurdî ya kevneşopî ji aliyê çandî ve ji muzîka erebî, farisî û tirkî cuda ye û helbestên muzîka kurdî bi piranî ji aliyê kesên anonîm (nenas) ve hatine nivîsandin. [[Muzîka kurdî]] di warê tematîk de karakterek melankolîk û elejîk bû lê bi demê re melodiyên dilgeş û şad hatine afirandin. Folklora Kurdî ji sê cureyên wekê dengbêj, hozan û ji stranbêjên gelêrî pêk tên. === Wêje === Hinek çavkanî [[Eliyê Herîrî|Elî Herîrî]] (1425–1495) wekê yekem helbestvanê navdar ku bi kurdî nivîsiye dibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.institutkurde.org/en/language/ |sernav=The Kurdish Language and Literature |malper=Institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en }}</ref> Wêjevanên navdar ên din ên ji Bakurê Kurdistanê [[Şerefxanê Bidlîsî]] ye ku nivîskarê [[Şerefname]]yê ye û [[Ehmedê Xanî]] ye ku destana netewî ya kurdî ''[[Mem û Zîn]]'' nivîsandiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://ifkurds.de/en/publications/item/66-mem-u-z%C3%AEn-%E2%80%93-a-classical-17th-century-epic.html |sernav=Mem u Zîn – A Classic Kurdish Epic from the 17th-Century |malper=ifkurds.de |roja-gihiştinê=2024-10-31 |ziman=en-gb }}</ref> Wêjevanên kurd [[Ebdulsemedê Babek]] di sedsala 10an de, Elî Herîrî di sedsala 11an de jiyan kirine û wêjevanên din jî di navbera sedsalên 15an û 17an de jiyan kirine û bi zaravayê kurmancî nivîsandine. Di vê serdemê de navenda wêjeya kurdan [[Mîrektiya Botan]]ê û paytexta mîrektiyê navçeya [[Cizîr]]ê bû.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Kürt edebiyatına giriş |paşnav=Uzun |pêşnav=Mehmed |weşanger=İthaki |tarîx=2015 |isbn=978-975-273-251-3 |çap=9. baskı |cih=İstanbul |paşnav2=Blau |pêşnav2=Joyce |series=İthaki yayınları }}</ref> Bi navçeya Cizîrê re bajarên [[Silêmanî (bajar)|Silêmanî]] û [[Sine]] navendên din ên girîng ên [[wêjeya kurdî]] bûn. Yekem helbestvanên kurd ên naskirî Ebdulsemedê Babek, Elî Herîrî, [[Melayê Batê]], Ehmedê Cizîrî, [[Feqiyê Teyran]] û Ehmedê Xanî ne. Di sedsalên 19 û 20an de wêjeya kurdî li gel [[zimanê kurdî]], bi taybetî [[wêjeya kurdî]] ya nivîskî eleqeyeke mezin û geşedaneke mezin dibîne. Çapemeniya kurd a ku bingehê çapemeniyê di sedsala 19an de hatiye avêtin di warê geşedana wêjeya kurdî de xwedî cihekî girîng e.<ref name="Chyet2018">{{Jêder-kitêb |sernav=The Future of the Kurdish Language: an Egalitarian Scenario |paşnav=Chyet |pêşnav=Michael L. |weşanger=Institut français d’études anatoliennes |tarîx=2018 |rr=169–179 |isbn=978-2-36245-068-6 |url=http://dx.doi.org/10.4000/books.ifeagd.2225 }}</ref> Yekem kovara kurdî bi navê [[Kurdistan (rojname)|Kurdistan]] di sala 1898an de li paytextê îro ya [[Misir]]ê li [[Qahîre]]yê derketiye.<ref name="Chyet2018" /> == Dîn == Piraniya kurdên Bakurê Kurdistanê misilmanên sunî ne lê hêjmareke girîng kurdên elewî jî hene. Piraniya zêde yê kurdan ji mezheba şafî ne lê bi kêmasî jî kurdên girêdayî mezheba hanêfî jî hene.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey |paşnav=Houston |pêşnav=Christopher |weşanger=Springer US |tarîx=2005 |rr=403–414 |isbn=978-0-387-29904-4 |cih=Boston, MA |ziman=en |paşnavê-edîtor=Ember |pêşnavê-edîtor=Melvin |url=https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-0-387-29904-4_40 |paşnavê-edîtor2=Ember |pêşnavê-edîtor2=Carol R. |paşnavê-edîtor3=Skoggard |pêşnavê-edîtor3=Ian |doi=10.1007/978-0-387-29904-4_40 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |sernav=Southern Kurdistan during the last phase of Ottoman control: 1839–1914: Journal of Muslim Minority Affairs: Vol 17, No 2 |malper=web.archive.org |tarîx=2023-10-07 |roja-gihiştinê=2024-11-02 |doi=10.1080/13602009708716377 |roja-arşîvê=2023-10-07 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20231007235740/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602009708716377 |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Bakurê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Turkish Kurdistan}} * [http://www.travel-images.com/kurdistan.html Galeriya wêneyan] {{Parçeyên Kurdistanê}} {{Parêzgehên Kurdistanê}} {{Bajarên Kurdistanê}} {{Êl û eşîrên mezin ên kurdan}} {{Portal bar|Tirkiye|Kurdistan}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Bakurê Kurdistanê| ]] [[Kategorî:Erdnîgariya Kurdistanê]] [[Kategorî:Hereketa serxwebûnê ya Kurdistanê]] [[Kategorî:Herêma Başûrê Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêma Rojhilatê Anatolyayê]] [[Kategorî:Herêmên Tirkiyeyê]] [[Kategorî:Kurdên Bakurê Kurdistanê]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Siyaseta Tirkiyeyê]] p5zxokyat02zyg5rf8t3lusj16xtfh6 0 1937 1880231 1754559 2024-12-08T10:00:34Z MikaelF 935 /* Komara Be'sî ya Iraqê */ 1880231 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=adar 2024}} {{Wergerîne|ar|ziman2=en|bijartî=1|ziman3=ur}} {{Agahîdank welat | nav = | navê_fermî = الجمهورية العراقية كۆماری عێراق | navê_kurdî = Komara Iraqê | al = Flag of Iraq.svg | girêdana_alê = Alaya Iraqê | nîşan = Coat of arms of Iraq.svg | girêdana_nîşanê = Nîşana Iraqê | dirûşm = Allahu Akbar | sirûda_netewî = [[Mawtini]] <ref>Sirûda neteweyî ya kurdan [[Ey Reqîb]] e</ref>[[Wêne:United States Navy Band - Mawtini.ogg]] | cîh = Iraq (orthographic projection).svg | cîh_sernav = | zimanên_fermî = [[Erebî]], [[kurdî]] <ref>Zimanê fermî li Kurdistanê [[kurdî]] ye wek [[asûrî]], [[turkmenî]] û [[ermenî]]</ref> | zimanên_tev = | paytext = [[Bexda]] <ref>Serbajarê Başûrê Kurdistanê [[Hewlêr]] e</ref> | koordînat_paytext = {{Koord|33|20|N|44|26|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Bexda]] | sîstema_siyasî = [[Komar]] | serok_cure = Serkomar | serok_nav = [[Ebdûletîf Reşîd]] | serok_cure1 = Serekwezîr | serok_nav1 = [[Mustafa Al-Kadhimi]] | serok_cure2 = | serok_nav2 = | rûerd = 438.317 | av = 1,1 | gelhe = 38.146.025 | gelhe_sal = [[2016]] | berbelavî = 71,5 | serxwebûn = - 1 çiriya pêşîn [[1919]], ji [[Împeratoriya Osmanî]].<br />- 3 çiriya pêşîn [[1932]], ji [[Brîtanya]]yê. | TBH_giştî = | TBH/kes = | TBH_sal = | dirav = Dînarê îraqî | dem = [[UTC+3]] | nîşana_înternetê = .iq | koda_telefonê = 964 | nexşe = Iraq-CIA WFB Map.png | nexşe_sernav = }} '''Iraq''' an jî '''Îraq'''<ref>[[Rojnameya Evro]], Dihok; [[rojnameya War]], Dihok.</ref> (bi [[soranî]]: ''Êraq''; bi [[erebî]]: العراق ''al-‘Irāq'') an jî '''Komara Iraqê''' (bi [[erebî]]: الجمهورية العراقية, ''al-Jumhūrīyat al-‘Irāqīya'') navê [[dewlet]]eke federal a [[Rojhilata Navîn]] e. [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Herêma Kurdistanê]] di nav sinorên Iraqê de ye. == Dîrok == === Pêşdîrok === {{Gotara bingehîn|Dîroka Mezopotamyayê}} {{Beşa vala|tarîx=adar 2024}} === Serdema navîn === {{Beşa vala|tarîx=adar 2024}} === Desthilata Osmaniyan === {{Beşa vala|tarîx=adar 2024}} === Serdema nûjen === Piştî encamdana [[Şerê Cîhanî yê Yekem]], di navbera [[Împeratoriya Osmanî]] û dewletên Ewropî de [[Peymana Versayê]] hate destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê Osmanî dê serxwebûna dewletên ereb bi şerta mandatiya [[Fransa]] û [[Brîtanya]]yê qebûl bike. [[Emîr Faysal]] 23ê tebaxa 1920an de wek keyê Iraqê hate hilbijartin. Li sala 1922an de di Cemiyeta Netewan de ev mafên van dewletan hatin pejirandin. Bi dûçûna vê rêkeftinê Iraq û [[Filistîn]] dê di bin berpirsiyariya Brîtanyayê de, Libnan û Sûrî jî dê di bin berpirsiyariya Fransayê de bin. Lê gelên herêmê ev rewş qebûl nekir. Kurê Şerîfê Mekeyê Huseyîn; Emîr Faysal li dijî Fransayê serhildanek da destpêkirin ku Sûriyê bike di bin desthilata xwe de lê ev serhildan hate vemirandin. Piştî têkçûnê Faysal tê Iraqê. Iraq di bin hikûmraniya brîtanî de bû û baregehên brîtanî ji aliyê mesihiyên [[sûryanî]] ve dihatin parastin.<ref>İmparatorluk, Sınır ve Aşiret, Nejat Abdulla, Weşanên Avesta-2008, r:145</ref> Her wiha brîtanî xwest ku Iraq ji layê Emîr Faysal ve bê rêvebirin. Gelek efserên iraqî jî sunî bûn û di bin perwerdehiya [[Jon tirk]]an de bûn. Dîroknasê kurd [[Nejat Abdulla]] dibêje; {{Jêgirtin|Rêvebirina dewleta navendî ya Iraqê ingilîz, ji layê çandî ve Jon tirk û di pratîkê de jî jakoben bûn|İmparatorluk, Sınır ve Aşiret, Nejat Abdulla, Weşanên Avesta-2008, r:145}} Li vê derê di bin mandateriya îngîlîzan de ji çiriya pêşîn a 1922an heta 1933an keyaniya Iraqê dike û dewletê bi rê ve dibe. ==== Mandata Brîtanî ya Iraqê ==== Mandata Brîtanî ya Iraqê an jî Mandata Brîtanî ya Mezopotamyayê di 23ê tebaxa 1921ê hatiye avakirin. Ev mandat di 3ê çiriya pêşîn a 1932an de wek [[Keyaniya Iraqê]] hatiye guhartin. Mandat yekem dewlet e ku piştî [[osmaniyan]] li Iraqê ava bûye. Di navbera [[brîtanî]] û Melîk Feysel de, di sala 1930î de peymanek hate destnîşankirin. Bi dûçûna vê peymanê, dewleta Iraqê êdî azad dibe û dibe endamê [[Cemiyeta Neteweyan]].{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}} Berî [[şerê cîhanî yê duyem]] di nav dewletên ewropayî de li her derê cîhanê de micadeleyek hebû. Ji ber tirsa ketina almanan bo rojhilata navî di gulana 1941ê de Brîtanyayê cardîn Iraq dagir kir û hikûmeteke nêzî xwe ava kiriye. ==== Keyaniya Iraqê ==== Keyaniya Iraqê di 3ê çiriya pêşîn a 1932an li ser desthilata Mandata Brîtanî ya Iraqê hatiye îlankirin. Di sala 1937an de [[kudeta]]yeke neserketî ji aliyê general [[Bekîr Sidqî]] ve hat lidarxistin. Di encamê de Bekîr Sidqî hat kuştin. Di sala 1955an de hikûmeta Iraqê bi armanca alîkariya berxwedanê û aboriyê bi [[Tirkiye]]yê re [[Pakta Bexdayê]] destnîşan kir. [[Îran]], [[Pakistan]] û Brîtanya jî tevlî vê hevpeymanê bûn. Di 14ê tîrmeha 1958an de şoreş li Iraqê pêk hat. Di encamê de [[Komara Iraqê]] hate damezrandin. ==== Komara Iraqê ==== Komara Iraqê di 14a tîrmeha 1958an de bi rûxandina [[Keyaniya Iraqê]] hatiye avakirin. Bi avabûna [[Komara Be'sî ya Iraqê]] ya di 17ê tîrmeha 1968an de dawî lê hat. ==== Komara Beesî ya Iraqê ==== Li sala 1968ê de bi rêberiya hindek pisporên leşkerî [[derbeya leşkerî]] pêkhat, di encamê grûpeke têkildarî partiya [[Be's]] bû desthilat, û Komara Beesî ya Iraqê di 17ê tîrmeha 1968an de bi rûxandina [[Komara Iraqê]] hatiye avakirin. Di nav vê grûpê de jî [[Sedam Huseyn]] jêhatî bû û xwe dida pêş. {{Lenger|Şerê Îran û Iraqê}}<!-- -->Serokê dewleta Iraqê, Sedam Huseyn ji tevlîheviyên piştî [[Şoreşa Îslamî ya Îranê|şoreşa îslamî li Îranê]], fersend dît ku êrîşî Îranê bike. Dixwast ku parêzgeha [[Xûzistan]]ê ku gelheya wê bi giştî ereb in û hemî nefta Îranê ji wir derdikeve, bixe nav axa Iraqê. Di 22ê îlona 1980an de Iraqê êrişî Îranê kir. Vî şerî heşt salan berdewam kir û di 20ê tebaxa 1988an de bi agirbestekê bi dawî bû. Piştî [[Şerê Iraqê]] bi avabûna Komara Iraqê ya di 9ê nîsana 2003an de dawî li Komara Beesî ya Iraqê hat. === Sedsala 21ê === ==== Şerê Iraqê ==== [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] û hevalbendên wê di 20ê adara 2003an de bi hincêta ku Iraq xwedî çekên komkuj bû li dijî Iraqê şerekî îlan kir. Giraniya şer li ser milê şervanên DYA û [[Keyatiya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Îrlanda|Brîtanyayê]] bû, lê hejmareka kêm ji şervanên welatên mîna [[Polonya]], [[Danîmarka]], [[Spanya]] û [[Awistralya]]yê jî arîkariya wan kir. Piştevan anko hevalbendên DYAyê di nava Iraqê de hêzên [[pêşmerge]] yên herdu partiyên siyasî yên serekî yên [[Başûrê Kurdistanê]] anko [[PDK|Partiya Demokrat a Kurdistanê]] û [[YNK|Yekîtiya Niştîmanî ya Kurdistanê]] û hinek hêzên erebî bûn. Di encama wî şerî da desthilata [[Sedam Huseyn]] li Iraqê bi dawî bû. Ew şer bi awayekî fermî di roja 1ê gulana sala 2003an bi dawî bû, lê şerê desthilatdariya nû ya Iraqê û dijbêrên wê heta îro jî dewam dike. Lewma jî gelek welatên din hatin rêza hevalbendên Amerîkayê (mîna [[Korêya Başûr]]) û hindek jî ji rêza wan derçûn. Di 8ê adara 2004an de [[Destûra bingehîn]] a Demkî ya Rêvebirinê hate îlamkirin. 8ê hezîrana 2004an jî [[Neteweyên Yekbûyî]] ev makezagon pejirand. 20ê kanûna paşîn a 2005an li tevahiya Iraqê hilbijartin hatin kirin. Di encamê de hikûmeta nû hate hilbijartin. == Erdnîgarî == {{Beşa vala|tarîx=adar 2024}} === Parêzgehên Iraqê === {| |+ | [[Wêne:Iraqi Governorates ku-latn.svg|250px]] | * [[Parêzgeha Bexda|Bexda]] ({{bi-ar|بغداد}}) * [[Parêzgeha Selahedîn|Selahedîn]] ({{bi-ar|صلاح‌الدین}}) * [[Parêzgeha Diyala|Diyala]] ({{bi-ar|دیاله}}) * [[Parêzgeha Wasit|Wasit]] ({{bi-ar|واسط}}) * [[Parêzgeha Meysan|Meysan]] ({{bi-ar|میسان}}) * [[Parêzgeha Besre|Besre]] ({{bi-ar|بصره}}) * [[Parêzgeha Zîqar|Zîqar]] ({{bi-ar|ذي قار}}) * [[Parêzgeha Misena|Misena]] ({{bi-ar|المثنی}}) * [[Parêzgeha Qadisiye|Qadisiye]] ({{bi-ar|القادسیة}}) * [[Helebce (parêzgeh)|Helebce]] | * [[Parêzgeha Babîl|Babîl]] ({{bi-ar|بابل}}) * [[Parêzgeha Kerbela|Kerbela]] ({{bi-ar|کربلا}}) * [[Parêzgeha Necef|Necef]] ({{bi-ar|نجف}}) * [[Parêzgeha Enbar|Enbar]] ({{bi-ar|الأنبار}}) * [[Parêzgeha Nînewa|Nînewa]] ({{bi-ar|نینوا}}) * [[Dihok (parêzgeh)|Dihok]] ({{bi-ar|دهوك}}) * [[Parêzgeha Hewlêr|Hewlêr]] ({{bi-ckb|هه‌ولێر}}, {{bi-ar|أربیل|Erbîl}}) * [[Te'mîm (parêzgeh)|Kerkûk]] ({{bi-ar|کرکوک}}) * [[Parêzgeha Silêmaniyê|Silêmanî]] ({{bi-ar|السلیمانیة}}) |} == Ziman == 76% Iraqê bê [[Zimanê erebî]] diaxifin, 20% bê [[Zimanê kurdî]] diaxifin, an ji bê [[Kurmancî]], [[Soranî]] û [[Hewramî]]. 4% bê [[Azerî]], [[Suryanî]] û [[Lurî]] diaxifin. == Dîn == 95% - 98% ji niştecihên Iraqê misilman (64% - 69% [[şiî]] û 29% - 34% [[sunî]]) in. 1% jî [[Xiristiyan|mesihî]] û 1-4% yên din e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html |sernav=The World Factbook: RELIGIONS; Country Comparison to the World |malper=cia.gov |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180901093913/https://www.cia.gov/library/publications//the-world-factbook/fields/2122.html |tarîxa-arşîvê=2018-09-01 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> == Mijarên têkildar == * [[Konseya Bilinda Îslamî ya Îraqê|Konseya Bilind a Îslamî ya Iraqê]] * [[Hereketa Nuceba]] * [[Ketîbeyên Îraqê yên Hîzbullahê|Ketîbeyên Iraqê yên Hîzbullahê]] * [[Heşda Şebî]] * [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê]] * [[Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Îraqê|Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Iraqê]] * [[Têkiliyên Îran û Iraqê]] * [[Têkiliyên Tirkiyeyê û Iraqê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commons-biçûk|Iraq}} {{Dewletên Asyayê}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]] [[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1932an de hatine avakirin]] [[Kategorî:Iraq| ]] 2qgc28uxqg3lg9r4mv4vosu73gx9azn 0 2035 1879407 1711299 2024-12-07T13:09:44Z Avestaboy 34898 Navê Împeratoriyayê bi kurdî Împeratoriya Awistirya - Mecaristanê ye. 1879407 wikitext text/x-wiki {{kanûna pêşîn}} == Bûyer == === Kurdistan === === Cîhan === * [[43 b.z.]] – Siyasetmedar û fîlozofê [[Roma]]yî [[Marcus Tullius Cicero]] hatiye kuştin. * [[1787]] – [[Delaware]], bû dewleta yekem ku makezagona [[DYA]]'yê pejirand. * [[1917]] – [[Şerê cîhanê yê yekem]]; [[DYA]]'yê li dijî [[Împeratoriya Awistirya-Mecaristanê]] şer îlan kir. * [[1946]] – Li [[Atlanta]]yê hotelek şewitî. Di encamê de 119 kesan jiyana xwe ji dest da. * [[1975]] – [[Îndonezya]]yê, [[Tîmora Rojhilat]] dagir kir. * [[1987]] – Li [[Kalîforniya]]yê balafireke amerîkî ket. Di encamê de 43 kes mirin. * [[1988]] – Li [[Ermenistan]]ê bi mezinahiya 6,9 a li gorî pîvana Richterê [[erdhej]] çêbû. Di encamê de bêhtirî 25.000 kesî jiyana xwe ji dest da, 15.000 kes brîndar bûn û 400.000 kes bêmal ma. * [[1999]] – [[Düzce]], bû bajarê 81^emîn ê [[Tirkiye]]yê. * [[2002]] – Li [[Bengladeş]]ê di encama çar êrîşên li dijî [[şano]]gehan de 18 kes mirin û 200 kes jî brîndar bû. == Jidayikbûn == * [[1928]] – [[Noam Chomsky]], zanyarê [[amerîkî]] == Mirin == * [[43 b.z.]] – [[Cicero]], siyasetmedarê [[Roma]]yî * [[1906]] – [[Élie Ducommun]] rojnamevanê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1947]] – [[Nicholas Murray Butler]], fîlozofê xwediyê [[Xelata Nobelê]] == Cejn û salveger == (Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin) ---- {{Meh û roj}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Rojên-salê-şitil}} [[Kategorî:Kanûna pêşîn]] [[Kategorî:Rojên salê|kanûna pêşîn]] 4bb8yigspw5sajjsl04yx53jvb1v0ud 0 7795 1879975 1877805 2024-12-07T22:12:47Z Quebite 73077 1879975 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, gel û komeke etno- dînî ya [[Kurd|Kurdan]] [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> . Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] laug1gt905vs8iaxz29q5esfnbitq1f 1879976 1879975 2024-12-07T22:13:14Z Quebite 73077 1879976 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, komeke etno- dînî ya [[Kurd|Kurdan]] [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> . Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] a4505db12m7e98y02df6b0tkhah0nen 1879977 1879976 2024-12-07T22:14:44Z Quebite 73077 1879977 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]]. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] qo58kn87wtjf9ls7bvdrb2yf02jpmlv 1879978 1879977 2024-12-07T22:15:13Z Quebite 73077 1879978 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]]. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] 9eecrit7hpqukkw56zws9fug94s3eir 1879979 1879978 2024-12-07T22:16:48Z Quebite 73077 1879979 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]], li Kurdistanê dijîn. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] 3fvnn91wmhj9cpmfj86866izdmnmjnl 1879980 1879979 2024-12-07T22:17:08Z Quebite 73077 1879980 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]], li [[Kurdistan|Kurdistanê]] dijîn. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Hinek ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] ajo62rqp25jpcv98bli1pc0dj42kfbr 1879981 1879980 2024-12-07T22:19:05Z Quebite 73077 1879981 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]], li [[Kurdistan|Kurdistanê]] dijîn. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Pirranî ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] klf1tyh5gwvq4ultmzzguqkvbsi1uqz 1879982 1879981 2024-12-07T22:21:59Z Quebite 73077 1879982 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd|Kurdan]], li [[Kurdistan|Kurdistanê]] dijîn. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Pirranî ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên kurdê-êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] n9s7p1er7zzcuts4123l9h7g4atnwii 1879989 1879982 2024-12-07T23:32:23Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (+Kategoriya sereke, Binê standard kir, Lînk paqij kir.) 1879989 wikitext text/x-wiki {{Agahîdanka giştî}} '''Êzdî''', '''êzidî''', carina '''êzîdî''' jî, [[Endogamî|endogam]]<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidis: The History of a Community, Culture and Religion |paşnav=Açikyildiz |pêşnav=Birgül |weşanger=I.B.Tauris |tarîx=2014-12-23 |isbn=978-0-85772-061-0 |ziman=en |url=https://books.google.com/books?id=ql4BAwAAQBAJ }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://time.com/3091932/yazidi-iraq-isis-obama/ |sernav=Everything You Need to Know About the Yazidis |malper=TIME |tarîx=2014-08-08 |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=en |paşnav=Gidda |pêşnav=Mirren }}</ref> koma etno-dînî ya [[Kurd]]an, li [[Kurdistan]]ê dijîn. Piraniya êzdiyên ku li [[Rojhilata Navîn]] mane li [[Iraq]]ê dijîn, di serî de li parêzgehên [[Nînewa]] û [[Dihok]]ê.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.files.ethz.ch/isn/128591/PW69.pdf |sernav=Iraq's disputed territories: A view of the political horizon and implications for u.s. policy |malper=Ethz.ch |tarîx=2011 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Pirranî ezîdî xwe wek [[kurd]] dibînin, hinek jî xwe wek komeke serbixwe ya etnîkî dihesibînin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://jhumanitarianaction.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s41018-018-0037-4.pdf |sernav=Humanitarian aid workers’ knowledge of minority cultures in Iraqi Kurdistan |malper=Jhumanitarianaction.springeropen.com |tarîx=2018 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Îro li [[Ermenistan]]ê êzdî wek kome etnîkî ya serbixwe têne naskirin.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.minorities-network.org/wp-content/uploads/2014/09/The-ethnic-minorities-of-Armenia.pdf |sernav=The Ethnic Minorities of Armenia |malper=Minorities-network.org |tarîx=2002 |roja-gihiştinê=21 îlon 2024 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> [[Neteweyên Yekbûyî]] jî êzdiyan wek komeke etnîkî ya serbixwe qebûl dikin. Îro êzdî ji ber koçberiya ber bi li welatên din li çar aliyê [[cîhan]]ê belav bûne. Ji ber [[çewsandin]]ê ya di [[sedsala 19an]] û destpêka [[sedsala 20an]] de gelek êzdî reviyan Ermenistan û [[Gurcistan]]ê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Les Yézidiz; épisodes de l'histoire des adorateurs du diable |paşnav=Ménant |pêşnav=Joachim |weşanger=Paris E. Leroux |tarîx=1892 |kesên-din=Robarts - University of Toronto |url=https://archive.org/details/lesyzidizpis00mnuoft }}</ref> [[Êzdiyên Almanyayê]], bi texmîna 200,000 endaman (2017)<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.deutschlandfunk.de/gruendung-eines-bundesverbandes-jesiden-in-deutschland-100.html |sernav=Gründung eines Bundesverbandes - Jesiden in Deutschland organisieren sich |malper=Deutschlandfunk |tarîx=2017-01-26 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de |paşnav=deutschlandfunk.de }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article187843490/Mir-Tahsin-Said-Beg-Oberhaupt-der-Jesiden-stirbt-im-deutschen-Exil.html |sernav=Mir Tahsin Said Beg: Oberhaupt der Jesiden stirbt im deutschen Exil - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de }}</ref>, heta niha mezintirîn [[Diyasporaya kurdan|dîasporaya]] êzdî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://remid.de/info_zahlen/yeziden/ |sernav=Mitgliederzahlen: Yezidentum - REMID |tarîx=2024-09-14 |roja-gihiştinê=2024-09-21 |ziman=de-DE }}</ref> [[Êzdîtî]] oleke [[Monoteyîzm|yekxwedayî]] ye, ku xwe dispêre [[Kevneşopî|kevneşopiyên]] [[Kevneşopiya devkî|devkî]]. Mirov tenê bi rêya jidayikbûna ji dêûbavên kurdê-êzdî - bi rêya endogamiyê - dikare bibe êzdî. Li gorî rêbaza zewacê, zewaca di navbera kesek êzdî û ne-êzdî dibe sedema dûrketina ji civakê.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Yezidi Oral Tradition in Iraqi Kurdistan |paşnav=Allison |pêşnav=Christine |weşanger=Psychology Press |tarîx=2001 |isbn=978-0-7007-1397-4 |ziman=en |url=https://books.google.de/books?id=8B1g3YUhYU0C&pg=PA26#v=onepage }}</ref> Di navenda baweriya êzdîtiyê de [[Tawisê Melek]], [[Şêx Adî ibn Musafir]] ([[1073]]-[[1163]]) û [[heft sir]] hene. [[Gor]]a [[Şêx Adî]] li deşta [[Laliş]]ê [[perestgeh]]a sereke ya êzdiyan e û mebesta [[hec]]ê ya salane ya [[payîz]]ê ye. Îxtîmal heye ku ji ber nezanî û nefêmkirinê, çîrokên neyînî yên derbarê êzdîtî û Tawisê Melek de ji aliyê kesên ji baweriyên din ve hatine belavkirin. Ji ber vê yekê di [[dîrok]]ê de gelek [[êrîş]] û [[komkujî]] li hemberî civaka êzdiyan pêk hatine. Wek mînak, êzdî ji [[tebax]]ê [[2014]]an vir ve dîsa bûne qurbaniyên [[Komkujiya êzdiyan|komkujiya li dijî êzdiyan]].<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 |sernav=Statement by the Commission of Inquiry on Syria on the second anniversary of 3 August 2014 attack by ISIS of the Yazidis |malper=Ohchr.org |tarîx=3 tebax 2016 |roja-gihiştinê=20 îlon 2024 |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=17 tebax 2024 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240817065848/https://www.ohchr.org/en/statements/2016/08/statement-commission-inquiry-syria-second-anniversary-3-august-2014-attack-isis?LangID=E&NewsID=20330 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.welt.de/politik/ausland/article133282825/Das-primitive-Glaubensverstaendnis-der-IS-Terroristen.html |sernav=IS-Dschihadisten prahlen mit Versklavung von Jesiden - WELT |malper=DIE WELT |roja-gihiştinê=2024-09-20 |ziman=de }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Kurd-şitil}} [[Kategorî:Dîn li Kurdistanê]] [[Kategorî:Êzdîtî| ]] [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Mîtolojiya êzdîtiyê]] [[Kategorî:Mîtolojiya Rojhilata Navîn]] p5lujjmbzegqorjrhs8q6zhhjsqaunv 0 25167 1880036 1704315 2024-12-08T05:36:15Z 2A02:908:CD22:D9E0:75A8:CB1D:D9AC:59DE 1880036 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) ji sala 2000 heta 8'ê Kanûnê 2024 serokatiya dîktatoriyê birêvebir , piştî ku mirina bavê wî [[Hafiz Esed]] serokkomariya [[Sûrî|Sûriyê]] kiribû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] 0wf1xo33r1lsrd8by8mcwzcatnw3uzw 1880037 1880036 2024-12-08T06:08:21Z Penaber49 39672 1880037 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku ji bajarê Îdlibê despêdike di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye. Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] ateywnapniaih8ekxsdt9z7ky9g97as 1880038 1880037 2024-12-08T06:09:21Z Penaber49 39672 1880038 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku ji bajarê Îdlibê despêdike di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye. Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] oexqy8bhqzfg7outdd2lgbrftvjiau2 1880039 1880038 2024-12-08T06:15:23Z Penaber49 39672 1880039 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê Îdlibê despêdike di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye. Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] fgygr3qkx3cgl0xy04vnfm689bvfkt4 1880040 1880039 2024-12-08T06:20:01Z Penaber49 39672 1880040 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê Îdlibê despêdike di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] 8zgu9pvu9i70sfqmh1fh3b8kv48hu4b 1880041 1880040 2024-12-08T06:22:40Z Penaber49 39672 1880041 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê Îdlibê despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] 26cldjd9au7lqg8b4op6400qi5s0gjl 1880042 1880041 2024-12-08T06:23:06Z Penaber49 39672 1880042 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê Îdlibê despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] rnd7g028e6lgfggrgrx8pku76ms2z5t 1880043 1880042 2024-12-08T06:23:25Z Penaber49 39672 1880043 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê Îdlibê despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje paytexta Şamê bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] c2eum0qq0ugfqtniderw0d8zdzzx4mz 1880044 1880043 2024-12-08T06:24:21Z Penaber49 39672 1880044 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokatiya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam|Şamê]] bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] b6xqooslhynnl061k34bbwgirn255sx 1880045 1880044 2024-12-08T06:25:11Z Penaber49 39672 1880045 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta 2024an serokkomariya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam|Şamê]] bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] hye1ktk1u7p2gfqxu73uitqbwmcizmg 1880046 1880045 2024-12-08T06:36:54Z Penaber49 39672 1880046 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta sala 2024an serokkomariya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê mijdara sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam|Şamê]] bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] 2chj0l0ekowvry1a1mugw1lyfrgc9hk 1880047 1880046 2024-12-08T06:45:11Z Penaber49 39672 1880047 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta sala 2024an serokkomariya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê kanûna pêşîn a sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] despêdike<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar}}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam|Şamê]] bi dawî bûye.<ref>{{Cite web |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar}}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] pzm1r0k217r63qdzlg2z79c2lf5vwid 1880049 1880047 2024-12-08T07:12:16Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, Lînk paqij kir.) 1880049 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta sala 2024an serokkomariya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê kanûna pêşîn a sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] despêdike<ref>{{Jêder-malper |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar }}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam]]ê bi dawî bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar }}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha 3 zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] oi7ltj6dfzs923d82eozdj44rblt3xw 1880145 1880049 2024-12-08T09:46:39Z MikaelF 935 1880145 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Beşar Esed''' ({{bi-ar|بشار الأسد|''Bashār al-Assad''}}; jdb. [[11ê îlonê]] [[1965]]) serokê komara Suriyeyê ya berê bû ku ji sala 2000an heta sala 2024an serokkomariya komara Suriyeyê kiriye. Rêveberiya Beşar Esed di 8ê kanûna sala 2024an de bi serhildana opozisyona Suriyeyê ku di 28ê kanûna pêşîn a sala 2024an de ji bajarê [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] des pê dike<ref>{{Jêder-malper |url=https://hawarnews.com/kr/ceteyen-hts%CB%88e-22-gund-kontrol-kirin |sernav=HTŞê 22 gund kontrol kirin |malper=Hawar }}</ref> û di roja 8ê kanûnê de digihîje bajarê paytext a [[Şam]]ê bi dawî bûye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://hawarnews.com/kr/sohr-hts-ber-bi-humise-ve-dice |sernav=SOHR: HTŞ ber bi Humisê ve diçe |malper=Hawar }}</ref> Esed piştî ku mirina bavê xwe [[Hafiz Esed]] derbasê rêveberiya [[Sûrî|Sûriyê]] bibû. Piştî ku bavê wî yanî serokkomarê Sûriyê yê berê wî mir, demeke kin bi armanca wekîl [[Abdulhalim Haddam]] bû serokkomar. Piştre, Beşar Esed hat û li cihê wî bû serokkmar. Beşar Esed, demekê li [[Zanîngeha Şamê]] xwend. Piştre çû [[Înglistan|Îngilistanê]] û li wir xwend. Di qada doktoriya nexweşiyên çavan de xwandina li Îngilistanê kir. Berî Beşar Esed, birayê wî [[Basîl Esed]], weke yê ku wê bûba serokkomarê dewletê. Lê piştî ku ew di sale 1994an de wî di qezayakê de jiyane xwe ji dest da, piştre ew hat û li şûna wî bû yê ku wê bibe serokkomarê Sûriyê piştî bavê xwe re. Hafiz Esed, zewiciye û navê jina wî [[Esma Esed]] e. Heta niha sê zarokên wan hene. == Serhildana gelê Sûriyê li dijî rejîma wî == Di sala 2011ê de li Sûriyê serhildana li dijî rejîma Beşar Esed dest pê kir û heta îro [[şerê navxweyî yê Sûriyê]] berdewam e. Di vî şerî de bi hezaran sivîl bi destê rejîmê hatine kuştin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} * Wikipediya bi zimanê îngilîzî, {{dîrok|19|08|2012}}. {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Beşar Esed| ]] [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1965]] [[Kategorî:Kesên ji Sûriyê]] [[Kategorî:Kesên ji Şamê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serok]] [[Kategorî:Siyasetmedar]] dr211mp5hkc2udyeh0e7cmhl6h7h0dc 0 31929 1879961 1764917 2024-12-07T22:04:31Z Quebite 73077 1879961 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | wêne = Ilham Aliyev in 2023.jpg }} '''Îlham Eliyev''' anku '''İlham Əliyev''' an jî '''İlham Heydər oğlu Əliyev''' (jdb. [[24ê kanûna pêşîn]] [[1961]] li [[Bakû]]) siyasetmedarekî [[Azerî (gel)|azerbaycanî]] û [[serokdewlet]]ê [[Azerbaycan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://president.az/ |sernav=Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi |malper=president.az |roja-gihiştinê=2024-06-24 |ziman=az}}</ref> Kurdî bi eslê xwe == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.president.az/ Malpera fermî ya serokdewletê Azerbaycanê (azerî/înglîzî/rûsî)] * [http://www.ilham-aliyev.com/ Malpera taybet ya Îlham Alîyev (azerî/înglîzî/rûsî)] {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Neteweyî ya Azerbaycanê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokdewletên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên azerî]] b0enwnyk5yqdnei8h6mgwfp8jdw0z31 1879963 1879961 2024-12-07T22:05:03Z Quebite 73077 1879963 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | wêne = Ilham Aliyev in 2023.jpg }} '''Îlham Eliyev''' anku '''İlham Əliyev''' an jî '''İlham Heydər oğlu Əliyev''' (jdb. [[24ê kanûna pêşîn]] [[1961]] li [[Bakû]]) siyasetmedarekî [[Azerî (gel)|azerbaycanî]] û [[serokdewlet]]ê [[Azerbaycan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://president.az/ |sernav=Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi |malper=president.az |roja-gihiştinê=2024-06-24 |ziman=az}}</ref> Kurdî bi eslê xwe. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.president.az/ Malpera fermî ya serokdewletê Azerbaycanê (azerî/înglîzî/rûsî)] * [http://www.ilham-aliyev.com/ Malpera taybet ya Îlham Alîyev (azerî/înglîzî/rûsî)] {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Neteweyî ya Azerbaycanê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokdewletên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên azerî]] 3q3rn02ka0n159wiskpmron4zsocz1r 1879965 1879963 2024-12-07T22:05:28Z Quebite 73077 1879965 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | wêne = Ilham Aliyev in 2023.jpg }} '''Îlham Eliyev''' anku '''İlham Əliyev''' an jî '''İlham Heydər oğlu Əliyev''' (jdb. [[24ê kanûna pêşîn]] [[1961]] li [[Bakû]]) siyasetmedarekî [[Azerî (gel)|azerbaycanî]] û [[serokdewlet]]ê [[Azerbaycan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://president.az/ |sernav=Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi |malper=president.az |roja-gihiştinê=2024-06-24 |ziman=az}}</ref> [[Kurd|Kurdî]] bi eslê xwe. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.president.az/ Malpera fermî ya serokdewletê Azerbaycanê (azerî/înglîzî/rûsî)] * [http://www.ilham-aliyev.com/ Malpera taybet ya Îlham Alîyev (azerî/înglîzî/rûsî)] {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Neteweyî ya Azerbaycanê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokdewletên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên azerî]] h3p7ry7jkrk7sxumtd2cadx6alkriwn 1879991 1879965 2024-12-07T23:32:54Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Lînk paqij kir.) 1879991 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | wêne = Ilham Aliyev in 2023.jpg }} '''Îlham Eliyev''' anku '''İlham Əliyev''' an jî '''İlham Heydər oğlu Əliyev''' (jdb. [[24ê kanûna pêşîn]] [[1961]] li [[Bakû]]) siyasetmedarekî [[Azerî (gel)|azerbaycanî]] û [[serokdewlet]]ê [[Azerbaycan]]ê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://president.az/ |sernav=Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi |malper=president.az |roja-gihiştinê=2024-06-24 |ziman=az}}</ref> [[Kurd]]î bi eslê xwe. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.president.az/ Malpera fermî ya serokdewletê Azerbaycanê (azerî/înglîzî/rûsî)] * [http://www.ilham-aliyev.com/ Malpera taybet ya Îlham Alîyev (azerî/înglîzî/rûsî)] {{Kontrola otorîteyê}} {{Siyasetmedar-şitil}} [[Kategorî:Endamên Parlamena Neteweyî ya Azerbaycanê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1961]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Serokdewletên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Serokwezîrên Azerbaycanê]] [[Kategorî:Siyasetmedarên azerî]] 8cpmhp3ifift21gy7r9k6vbpad7uvp9 0 35730 1880011 1837515 2024-12-08T02:31:46Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880011 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=îlon 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} [[Wêne:Audre Lorde, Meridel Lesueur, Adrienne Rich 1980.jpg|thumb|[[Audre Lorde]], [[Meridel Lesueur]], [[Adrienne Rich]] ''(ya rastê)'']] '''Adrienne Rich Cecile''' ({{Jidayikbûn|16|5|1929}} [[Baltimore]], [[Maryland]], [[DYA]], {{mirin|17|3|2012|m=1}}) [[nivîskar]], [[helbestvan]], [[ceribanvan]] û [[femînîzm|femînîst]] a [[amerîkan]]. {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Ceribanvanên amerîkî]] [[Kategorî:Femînîstên amerîkî]] [[Kategorî:Helbestvanên amerîkî]] [[Kategorî:Helbestvanên lezbiyen]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1929]] [[Kategorî:Jinên amerîkî]] [[Kategorî:Kesên LGBT]] [[Kategorî:Mirin 2012]] [[Kategorî:Nivîskarên femînîst ên amerîkî]] jd5t45dl0mvo66fyavp54xcllyyxqor 14 41305 1879755 1703072 2024-12-07T20:30:14Z Avestaboy 34898 1879755 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermend]] [[Kategorî:Kesên li gorî kar û pîşeyê]] [[Kategorî:Wêne]] 3k5f19fzeoxrxsb4y5xcng3i9ql5f07 4 48722 1879405 738043 2024-12-07T13:04:06Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1879405 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{../navîgasyon|6ê kanûna pêşîn|8ê kanûna pêşîn}}</noinclude> '''Bûyer''' <div style="float:right;margin-left:0.5em"> [[Wêne:Noam Chomsky, 2004.jpg|110px|Noam Chomsky]] </div> * [[43 b.z.]] – Siyasetmedar û fîlozofê [[Roma]]yî [[Marcus Tullius Cicero]] hate kuştin. * [[1787]] – [[Delaware]], bû dewleta yekem ku makezagona [[DYA]]yê pejirand. * [[1917]] – [[Şerê cîhanî yê yekem]]; [[DYA]]yê li dijî [[Awistriya]]-[[Macaristan]]ê şer îlan kir. * [[1946]] – Li [[Atlanta]]yê hotelek şewitî. Di encamê de 119 kesan jiyana xwe ji dest da. * [[1975]] – [[Îndonezya]]yê, [[Tîmora Rojhilat]] dagir kir. * [[1987]] – Li [[Kalîforniya]]yê balafireke amerîkî ket. Di encamê de 43 kes mirin. * [[1988]] – Li [[Ermenistan]]ê bi mezinahiya 6,9 a li gorî pîvana Richterê [[erdhej]] çêbû. Di encamê de bêhtirî 25.000 kesî jiyana xwe ji dest da, 15.000 kes brîndar bûn û 400.000 kes bêmal ma. * [[1999]] – [[Düzce]], bû bajarê 81em ê [[Tirkiye]]yê. * [[2002]] – Li [[Bangladeş]]ê di encama çar êrîşên li dijî [[şano]]gehan de 18 kes mirin û 200 kes jî brîndar bû. '''Jidayîkbûn''' * [[1928]] – [[Noam Chomsky]], zanyarê [[amerîkan]] '''Mirin''' * [[1906]] – [[Élie Ducommun]] rojnamevanê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1947]] – [[Nicholas Murray Butler]], fîlozofê xwediyê [[Xelata Nobelê]] {{Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/binnivîs|Meh=Kanûna pêşîn|Gotar=7ê kanûna pêşîn}} ayxyg7sg1sr44bh2kinsr82vpiny26r 1879406 1879405 2024-12-07T13:07:29Z Avestaboy 34898 Navê Împeratoriyayê bi kurdî Împeratoriya Awistirya - Mecaristanê 1879406 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{../navîgasyon|6ê kanûna pêşîn|8ê kanûna pêşîn}}</noinclude> '''Bûyer''' <div style="float:right;margin-left:0.5em"> [[Wêne:Noam Chomsky, 2004.jpg|110px|Noam Chomsky]] </div> * [[43 b.z.]] – Siyasetmedar û fîlozofê [[Roma]]yî [[Marcus Tullius Cicero]] hate kuştin. * [[1787]] – [[Delaware]], bû dewleta yekem ku makezagona [[DYA]]yê pejirand. * [[1917]] – [[Şerê cîhanî yê yekem]]; [[DYA]]yê li dijî [[Împeratoriya Awistirya-Mecaristanê]] şer îlan kir. * [[1946]] – Li [[Atlanta]]yê hotelek şewitî. Di encamê de 119 kesan jiyana xwe ji dest da. * [[1975]] – [[Îndonezya]]yê, [[Tîmora Rojhilat]] dagir kir. * [[1987]] – Li [[Kalîforniya]]yê balafireke amerîkî ket. Di encamê de 43 kes mirin. * [[1988]] – Li [[Ermenistan]]ê bi mezinahiya 6,9 a li gorî pîvana Richterê [[erdhej]] çêbû. Di encamê de bêhtirî 25.000 kesî jiyana xwe ji dest da, 15.000 kes brîndar bûn û 400.000 kes bêmal ma. * [[1999]] – [[Düzce]], bû bajarê 81em ê [[Tirkiye]]yê. * [[2002]] – Li [[Bangladeş]]ê di encama çar êrîşên li dijî [[şano]]gehan de 18 kes mirin û 200 kes jî brîndar bû. '''Jidayîkbûn''' * [[1928]] – [[Noam Chomsky]], zanyarê [[amerîkan]] '''Mirin''' * [[1906]] – [[Élie Ducommun]] rojnamevanê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1947]] – [[Nicholas Murray Butler]], fîlozofê xwediyê [[Xelata Nobelê]] {{Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/binnivîs|Meh=Kanûna pêşîn|Gotar=7ê kanûna pêşîn}} 68ss05e3e4ztm7we3t7i8bi3xiv50vm 4 48753 1880239 738044 2024-12-08T10:49:20Z Avestaboy 34898 Rastnivîs 1880239 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{../navîgasyon|7ê kanûna pêşîn|9ê kanûna pêşîn}}</noinclude> '''Bûyer''' <div style="float:right;margin-left:0.5em"> [[Wêne:JohnLennonpeace.jpg|130px|John Lennon]] </div> * [[1808]] – Artêşa [[Napoleon Bonaparte]] kete bajarê [[Madrid|Madrîd]]ê. * [[1941]] – Piştî êrîşa [[Pearl Harbor]]ê dewleta [[DYA]]yê li dijî [[Japon]]ê îlana şer kir û bi vî awayî tevlî [[Şerê cîhanê yê duyem]] bû. * [[1966]] – Keştiya [[Yewnanistan]]ê ya bi navê ''SS Heraklion'' li [[Deryaya Egeyî]] noqav bû. Di encamê de bêhtirî 200 kesî jiyana xwe ji dest da. * [[1980]] – [[John Lennon]] (damezrînerê koma muzîkê ya bi navê [[The Beatles]]) li devê mala xwe ji aliyê heyranekî xwe yê nexweş ve hate kuştin. * [[1994]] – Doza [[Partiya Demokrasiyê]] ([[DEP]]) bi dawî bû. Parlementerên ku cezaya darvekirinê ji wan re dihate xwestin yên bi navê [[Hatip Dicle]], [[Orhan Doğan]], [[Leyla Zana]], [[Selîm Sadak]], [[Sırrı Sakık]] ve [[Mahmut Alinak]] bi tevahî bi 89 sal û 6 mehan hatin cezakirin. Lê ji ber li berçavgirtina rojên di girtîgehê de yên [[Mahmut Alinak]] û [[Sırrı Sakık]] ew serbest hatin berdan. * [[1996]] – [[PKK]], 6 leşkerên dîlgirtî li [[Kurdistana Başûr]] teslîmî parlementerê [[Wan]]ê yê ''Partiya Refahê'' [[Fethullah Erbaş]], serokê giştî yê [[Komeleya Mafên Mirovan]] [[Akın Birdal]] û serokê şaxa [[Izmîr]]ê ya [[Mazlum-Der]]'ê [[Halit Çelik]] kirin. * [[2009]] – Di êrîşeke bombeyî de li [[Bexda]]yê 127 kes mirin û 448 kes jî brîndar bûn. '''Jidayîkbûn''' * [[1832]] – [[Bjørnstjerne Bjørnson]], nivîskarê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1911]] – [[Nîkos Gatsos]], helbestvanê [[yewnan]] '''Mirin''' * [[1864]] – [[George Boole]], matematîkzanê dahîner {{Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/binnivîs|Meh=Kanûna pêşîn|Gotar=8ê kanûna pêşîn}} aw727nbt5ou1rg9jfmb44gnahum6dzl 1880240 1880239 2024-12-08T10:51:15Z Avestaboy 34898 1880240 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{../navîgasyon|7ê kanûna pêşîn|9ê kanûna pêşîn}}</noinclude> '''Bûyer''' <div style="float:right;margin-left:0.5em"> [[Wêne:JohnLennonpeace.jpg|130px|John Lennon]] </div> * [[1808]] – Artêşa [[Napoleon Bonaparte]] kete bajarê [[Madrid|Madrîd]]ê. * [[1941]] – Piştî êrîşa [[Pearl Harbor]]ê dewleta [[DYA]]yê li dijî [[Japon]]ê îlana şer kir û bi vî awayî tevlî [[Şerê cîhanê yê duyem]] bû. * [[1966]] – Keştiya [[Yewnanistan]]ê ya bi navê ''SS Heraklion'' li [[Deryaya Egeyî]] noqav bû. Di encamê de bêhtirî 200 kesî jiyana xwe ji dest da. * [[1980]] – [[John Lennon]] (damezrînerê koma muzîkê ya bi navê [[The Beatles]]) li devê mala xwe ji aliyê heyranekî xwe yê nexweş ve hate kuştin. * [[1994]] – Doza [[Partiya Demokrasiyê]] ([[DEP]]) bi dawî bû. Parlementerên ku cezaya darvekirinê ji wan re dihate xwestin yên bi navê [[Hatip Dicle]], [[Orhan Doğan]], [[Leyla Zana]], [[Selîm Sadak]], [[Sırrı Sakık]] ve [[Mahmut Alinak]] bi tevahî bi 89 sal û 6 mehan hatin cezakirin. Lê ji ber li berçavgirtina rojên di girtîgehê de yên [[Mahmut Alinak]] û [[Sırrı Sakık]] ew serbest hatin berdan. * [[1996]] – [[PKK]], 6 leşkerên dîlgirtî li [[Kurdistana Başûr]] teslîmî parlementerê [[Wan]]ê yê ''Partiya Refahê'' [[Fethullah Erbaş]], serokê giştî yê [[Komeleya Mafên Mirovan]] [[Akın Birdal]] û serokê şaxa [[Izmîr]]ê ya [[Mazlum-Der]]'ê [[Halit Çelik]] kirin. * [[2009]] – Di êrîşeke bombeyî de li [[Bexda]]yê 127 kes mirin û 448 kes jî brîndar bûn. '''Jidayikbûn''' * [[1832]] – [[Bjørnstjerne Bjørnson]], nivîskarê xwediyê [[Xelata Nobelê]] * [[1911]] – [[Nîkos Gatsos]], helbestvanê [[yewnan]] '''Mirin''' * [[1864]] – [[George Boole]], matematîkzanê dahîner {{Wîkîpediya:Di dîrokê de îro/binnivîs|Meh=Kanûna pêşîn|Gotar=8ê kanûna pêşîn}} 9uvc6b8h4rhprmudknm8grflyrqs0t4 0 50183 1879410 1827908 2024-12-07T13:38:36Z Guherto 41494 /* Li ser veqetandekê di pirtûka Elfabêya kurdî & Bingehên gramera kurdmancî ya Celadet Alî Bedirxan (Zêrevan, 1998) de */ 1879410 wikitext text/x-wiki {{Çend problem| {{Kêmgirêdan|tarîx=îlon 2021}} {{Kêm|tarîx=hezîran 2024}} {{Zêdetir çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} }} {{rêziman}} '''Veqetandek''' an jî '''zêder''', pirtikên rêzimanî ne ku di hin zimanên îranî de (wek [[farisî]], [[kurdî]], [[zazayî]] û hwd) yan zimanên di bin bandora farisî de (wek [[tirkiya osmanî]], [[hindî]] û [[ûrdûyî]]) tên dîtin û karê wan ew e, ku peyvan bi hev re girê didin. Wek mînak, navdêr li gel rengdêrê û navdêr li gel cînavê. Bi riya veqetandekê tiştek ji yên din ji aliyê zayend û mêjerê ve tê veqetandin, ji ber vê sedemê ji wan qertafan re veqetandek hatiye gotin. Ango di dema [[ravek]]ê (îzafe) de mirov zayend û mêjera bêjeyan jî nas dike.<ref>[[Samî Tan|Tan, Samî]] (2005). Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî. Weşanên [[EKS]], Stembol.</ref> Di kurmancî de ew veqetandek dibin du cure: yên binavkirî û yên nebinavkirî. == Veqetandekên binavkirî == === -ê, yekjimar û nêr === * Hevalê min hat. * Zilamê qelew. === -a, yekjimar û mê === * Hevala min hat. * Jina qelew. === -ên, pirjimar, nêr û mê === * Hevalên min hatin. * Zilamên qelew. * Jinên qelew. == Veqetandekên nebinavkirî == === -ekî (-ekê), yekjimar û nêr === * Hevalekî min hat. * Zilamekî qelew. === -eke (-eka), yekjimar û mê === * Hevaleke min hat. * Jineke qelew. === -ine, pirjimar, nêr û mê === * Hevaline min hatin. * Zilamên qelew. * Jinên qelew. Îro her çi qas veqetandek bi gelemperî wekî qertaf derdikevin pêşberî mirov jî, ew wekî morfemên serbixwe têne pejirandin. Dema mirov baş lê dikole, mirov rasterast têkiliya wan bi cînavkên kurdî re dibîne. Dema ku ew tena serê xwe tên bikaranîn, cihê navdêrê digirin. Bo mînak, di vê gotûbêjê de: Ev pirtûka kê ye? A (*) min e. Di bersivê de veqetandeka ''a'' yekser cihê pirtûkê digire. == Li ser veqetandekê di pirtûka Elfabêya kurdî & Bingehên gramera kurdmancî ya Celadet Alî Bedirxan (Zêrevan, 1998) de == [[Celadet Alî Bedirxan]] jî li ser binyada veqetandekan ev nirxandin kiriye: "Şaneka tarîxî: Gramêra frensizî dibêje ko zmanê frensizî veqentandekên xwe ji pronaveke latînî girtine. Gelo me yên xwe, ev bêjeyên hut, ji kû girtine? Li gora tedqîqatên ko heta niho min çêkirine, me jî veqetandekên xwe ji hin pronavan girtine, lê ne ji pronavine biyanî, ji pronavine xwe. Belê, veqetandekên me yên binavkirî ji pronavine me ên işarkî bi der hatine. Herwekî pêşdetir dê bête gotin, ''"yê, ya, yên"'' pronavine işarkî ne û veqetandekên me ên binavkirî ji wan hatine pê. Di esl û bingehî de gava ev pronav diketin pêşiya navdêrekê û dibûn rengdêrine işarkî "''di''"yek dikete navbera wan û navdêrê. Mesela gotina ''Hespê Soro'' di eslê xwe de ''Hespê di Soro'' ye."<ref>Bedirxan, Celadet Alî/Amadeker: [[Arif Zêrevan]] (1998). [[Elfebêya Kurdî]] & [[Bingehên gramera kurdmancî]]. [[Weşanên Doz]], Stembol, r.68.</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Rêziman]] [[Kategorî:Zimanê urdû]] k8tgyebcwn65pwkrg7j1ywhc7m8d3ga 1879411 1879410 2024-12-07T13:42:28Z Guherto 41494 /* Veqetandekên nebinavkirî */ 1879411 wikitext text/x-wiki {{Çend problem| {{Kêmgirêdan|tarîx=îlon 2021}} {{Kêm|tarîx=hezîran 2024}} {{Zêdetir çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} }} {{rêziman}} '''Veqetandek''' an jî '''zêder''', pirtikên rêzimanî ne ku di hin zimanên îranî de (wek [[farisî]], [[kurdî]], [[zazakî]] û hwd) yan zimanên di bin bandora farisî de (wek [[tirkiya osmanî]], [[hindî]] û [[ûrdûyî]]) tên dîtin û karê wan ew e, ku peyvan bi hev re girê didin. Wek mînak, navdêr li gel rengdêrê û navdêr li gel cînavê. Bi riya veqetandekê tiştek ji yên din ji aliyê zayend û mêjerê ve tê veqetandin, ji ber vê sedemê ji wan qertafan re veqetandek hatiye gotin. Ango di dema [[ravek]]ê (îzafe) de mirov zayend û mêjera bêjeyan jî nas dike.<ref>[[Samî Tan|Tan, Samî]] (2005). Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî. Weşanên [[EKS]], Stembol.</ref> Di kurmancî de ew veqetandek dibin du cure: yên binavkirî û yên nebinavkirî. == Veqetandekên binavkirî == === -ê, yekjimar û nêr === * Hevalê min hat. * Zilamê qelew. === -a, yekjimar û mê === * Hevala min hat. * Jina qelew. === -ên, pirjimar, nêr û mê === * Hevalên min hatin. * Zilamên qelew. * Jinên qelew. == Veqetandekên nebinavkirî == === -ekî, yekjimar û nêr === * Hevalekî min hat. * Zilamekî qelew. === -eke, yekjimar û mê === * Hevaleke min hat. * Jineke qelew. === -ine, pirjimar, nêr û mê === * Hevaline min hatin. * Zilamine qelew. * Jinine qelew. Îro her çi qas veqetandek bi gelemperî wekî qertaf derdikevin pêşberî mirov jî, ew wekî morfemên serbixwe têne pejirandin{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}}. Dema mirov baş lê dikole, mirov rasterast têkiliya wan bi cînavkên kurdî re dibîne. Dema ku ew tena serê xwe tên bikaranîn, cihê navdêrê digirin. Bo mînak, di vê gotûbêjê de: Ev pirtûka kê ye? A (*) min e. Di bersivê de veqetandeka ''a'' yekser cihê pirtûkê digire. == Li ser veqetandekê di pirtûka Elfabêya kurdî & Bingehên gramera kurdmancî ya Celadet Alî Bedirxan (Zêrevan, 1998) de == [[Celadet Alî Bedirxan]] jî li ser binyada veqetandekan ev nirxandin kiriye: "Şaneka tarîxî: Gramêra frensizî dibêje ko zmanê frensizî veqentandekên xwe ji pronaveke latînî girtine. Gelo me yên xwe, ev bêjeyên hut, ji kû girtine? Li gora tedqîqatên ko heta niho min çêkirine, me jî veqetandekên xwe ji hin pronavan girtine, lê ne ji pronavine biyanî, ji pronavine xwe. Belê, veqetandekên me yên binavkirî ji pronavine me ên işarkî bi der hatine. Herwekî pêşdetir dê bête gotin, ''"yê, ya, yên"'' pronavine işarkî ne û veqetandekên me ên binavkirî ji wan hatine pê. Di esl û bingehî de gava ev pronav diketin pêşiya navdêrekê û dibûn rengdêrine işarkî "''di''"yek dikete navbera wan û navdêrê. Mesela gotina ''Hespê Soro'' di eslê xwe de ''Hespê di Soro'' ye."<ref>Bedirxan, Celadet Alî/Amadeker: [[Arif Zêrevan]] (1998). [[Elfebêya Kurdî]] & [[Bingehên gramera kurdmancî]]. [[Weşanên Doz]], Stembol, r.68.</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Rêziman]] [[Kategorî:Zimanê urdû]] dznvonf9xhdf1kfirg71vk2jjr2cu1i 1879414 1879411 2024-12-07T15:32:15Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Niqteşanî piştî şablonê rast kir.) 1879414 wikitext text/x-wiki {{Çend problem| {{Kêmgirêdan|tarîx=îlon 2021}} {{Kêm|tarîx=hezîran 2024}} {{Zêdetir çavkanî hewce ye|tarîx=hezîran 2024}} }} {{rêziman}} '''Veqetandek''' an jî '''zêder''', pirtikên rêzimanî ne ku di hin zimanên îranî de (wek [[farisî]], [[kurdî]], [[zazakî]] û hwd) yan zimanên di bin bandora farisî de (wek [[tirkiya osmanî]], [[hindî]] û [[ûrdûyî]]) tên dîtin û karê wan ew e, ku peyvan bi hev re girê didin. Wek mînak, navdêr li gel rengdêrê û navdêr li gel cînavê. Bi riya veqetandekê tiştek ji yên din ji aliyê zayend û mêjerê ve tê veqetandin, ji ber vê sedemê ji wan qertafan re veqetandek hatiye gotin. Ango di dema [[ravek]]ê (îzafe) de mirov zayend û mêjera bêjeyan jî nas dike.<ref>[[Samî Tan|Tan, Samî]] (2005). Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî. Weşanên [[EKS]], Stembol.</ref> Di kurmancî de ew veqetandek dibin du cure: yên binavkirî û yên nebinavkirî. == Veqetandekên binavkirî == === -ê, yekjimar û nêr === * Hevalê min hat. * Zilamê qelew. === -a, yekjimar û mê === * Hevala min hat. * Jina qelew. === -ên, pirjimar, nêr û mê === * Hevalên min hatin. * Zilamên qelew. * Jinên qelew. == Veqetandekên nebinavkirî == === -ekî, yekjimar û nêr === * Hevalekî min hat. * Zilamekî qelew. === -eke, yekjimar û mê === * Hevaleke min hat. * Jineke qelew. === -ine, pirjimar, nêr û mê === * Hevaline min hatin. * Zilamine qelew. * Jinine qelew. Îro her çi qas veqetandek bi gelemperî wekî qertaf derdikevin pêşberî mirov jî, ew wekî morfemên serbixwe têne pejirandin.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} Dema mirov baş lê dikole, mirov rasterast têkiliya wan bi cînavkên kurdî re dibîne. Dema ku ew tena serê xwe tên bikaranîn, cihê navdêrê digirin. Bo mînak, di vê gotûbêjê de: Ev pirtûka kê ye? A (*) min e. Di bersivê de veqetandeka ''a'' yekser cihê pirtûkê digire. == Li ser veqetandekê di pirtûka Elfabêya kurdî & Bingehên gramera kurdmancî ya Celadet Alî Bedirxan (Zêrevan, 1998) de == [[Celadet Alî Bedirxan]] jî li ser binyada veqetandekan ev nirxandin kiriye: "Şaneka tarîxî: Gramêra frensizî dibêje ko zmanê frensizî veqentandekên xwe ji pronaveke latînî girtine. Gelo me yên xwe, ev bêjeyên hut, ji kû girtine? Li gora tedqîqatên ko heta niho min çêkirine, me jî veqetandekên xwe ji hin pronavan girtine, lê ne ji pronavine biyanî, ji pronavine xwe. Belê, veqetandekên me yên binavkirî ji pronavine me ên işarkî bi der hatine. Herwekî pêşdetir dê bête gotin, ''"yê, ya, yên"'' pronavine işarkî ne û veqetandekên me ên binavkirî ji wan hatine pê. Di esl û bingehî de gava ev pronav diketin pêşiya navdêrekê û dibûn rengdêrine işarkî "''di''"yek dikete navbera wan û navdêrê. Mesela gotina ''Hespê Soro'' di eslê xwe de ''Hespê di Soro'' ye."<ref>Bedirxan, Celadet Alî/Amadeker: [[Arif Zêrevan]] (1998). [[Elfebêya Kurdî]] & [[Bingehên gramera kurdmancî]]. [[Weşanên Doz]], Stembol, r.68.</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Rêziman]] [[Kategorî:Zimanê urdû]] 82qzkav6ol2zuflgx2zup2r8rrrt0qi 14 56922 1880014 1849046 2024-12-08T02:32:37Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin 1880014 wikitext text/x-wiki {{ewkên ewk |pîşe=Nivîskar |netewe=alban |dewlet=albanya |serkategorî=}} [[Kategorî:Nivîskarên ewropî li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Wêjeya albanî]] kozkd650k2ok2j82foiz10obcybacwu 14 57430 1880268 1702487 2024-12-08T11:52:55Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin 1880268 wikitext text/x-wiki {{standard-kat}} [[Kategorî:Çalakiyên mirovan]] [[Kategorî:Senifandina mijarên sereke]] [[Kategorî:Zanîn]] lx2pwqituutrlgswr7u4zkrfnhlori7 0 58286 1879426 1868597 2024-12-07T16:44:18Z 1aNortheasternSyriaRONAHî 76034 /* Girêdanên derve */T==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ 1879426 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] fdc552f7sz66hn68ong2v7soqu7toea 1879427 1879426 2024-12-07T16:44:36Z 1aNortheasternSyriaRONAHî 76034 /* Ronahî TV */ 1879427 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] b1m3arxt3r8c8l1xjb78diff3w45o1g 1879428 1879427 2024-12-07T16:59:19Z Penaber49 39672 1879428 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] hkdhma7wi0rn2ptfa8gir7dpxsyuli7 1879430 1879428 2024-12-07T17:18:56Z 1aNortheastSyriaRONAHî 76036 /* Girêdanên derve */ 1879430 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] jdyzwqyqpbe0ljmtowgknwu5zq8juqt 1879431 1879430 2024-12-07T17:19:16Z 1aNortheastSyriaRONAHî 76036 /* Ronahî TV */ 1879431 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0sytdppss0wavdgdnuif31jbj8laipt 1879432 1879431 2024-12-07T17:19:47Z Borhan 51119 Undid edits by [[Special:Contribs/1aNortheastSyriaRONAHî|1aNortheastSyriaRONAHî]] ([[User talk:1aNortheastSyriaRONAHî|talk]]) to last version by Penaber49 1879432 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] hkdhma7wi0rn2ptfa8gir7dpxsyuli7 1879497 1879432 2024-12-07T17:46:50Z 1aNorthSyriaRONAHî 76038 /* Girêdanên derve */ 1879497 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] jdyzwqyqpbe0ljmtowgknwu5zq8juqt 1879500 1879497 2024-12-07T17:47:06Z 1aNorthSyriaRONAHî 76038 /* Ronahî TV */ 1879500 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0sytdppss0wavdgdnuif31jbj8laipt 1879588 1879500 2024-12-07T19:48:37Z Penaber49 39672 1879588 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] o7ph85gp7neycg1sb7nkx5xzrj3frku 1879590 1879588 2024-12-07T19:48:58Z Penaber49 39672 /* Girêdanên derve */ 1879590 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] hkdhma7wi0rn2ptfa8gir7dpxsyuli7 1879995 1879590 2024-12-08T01:25:46Z 40.900 ÇIRA 76049 /* Girêdanên derve */ 1879995 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] jdyzwqyqpbe0ljmtowgknwu5zq8juqt 1879996 1879995 2024-12-08T01:26:02Z 40.900 ÇIRA 76049 /* Ronahî TV */ 1879996 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0sytdppss0wavdgdnuif31jbj8laipt 1880008 1879996 2024-12-08T02:29:01Z 20.101RONAHî 76050 /* Dîrok */ 1880008 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0k2t3kdbn3c8kynlc560axvwh87t2u8 1880009 1880008 2024-12-08T02:29:16Z 20.101RONAHî 76050 /* Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe */ 1880009 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] qswhywc29yqfjsi8ccd19pmntagyvhw 1880017 1880009 2024-12-08T02:35:16Z 20.101RONAHî 76050 /* Dîrok */ 1880017 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] hfre1kzxxuinqxg2vth67u3dpk09cbf 1880021 1880017 2024-12-08T03:43:54Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880017|1880017]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880021 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] qswhywc29yqfjsi8ccd19pmntagyvhw 1880022 1880021 2024-12-08T03:44:18Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880009|1880009]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880022 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0k2t3kdbn3c8kynlc560axvwh87t2u8 1880023 1880022 2024-12-08T03:44:48Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880008|1880008]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880023 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] 0sytdppss0wavdgdnuif31jbj8laipt 1880024 1880023 2024-12-08T03:45:21Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1879996|1879996]] yê [[Special:Contributions/40.900 ÇIRA|40.900 ÇIRA]] ([[User talk:40.900 ÇIRA|gotûbêj]]) şûnde kir 1880024 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == ==Ronahî TV== *https://ronahi.tv/ *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] jdyzwqyqpbe0ljmtowgknwu5zq8juqt 1880025 1880024 2024-12-08T03:45:59Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1879995|1879995]] yê [[Special:Contributions/40.900 ÇIRA|40.900 ÇIRA]] ([[User talk:40.900 ÇIRA|gotûbêj]]) şûnde kir 1880025 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *https://ronahi.tv/ * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] hkdhma7wi0rn2ptfa8gir7dpxsyuli7 1880034 1880025 2024-12-08T03:53:55Z Penaber49 39672 1880034 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank TV | nav = Ronahî TV | logofile = | logosize = | logoalt = | navê_tam = Ronahî TV | destpêk = 20 Cotmehê, 2011 | şirket = | welat = [[Rojavayê Kurdistanê]] | ziman = [[Kurdî]], Erebî | broadcast area = [[Rojhilata Navîn]] | former names = | malper = https://ronahi.tv/ | sat serv 1 = [[Eutelsat Hotbird 13B]] | sat chan 1 = 12520 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 2 = [[Eutelsat 7 West A]] | sat chan 2 = 11354 Polarîte V Sembol: 27500 | sat serv 3 = | sat chan 3 = | online serv 1 = Ronahî TV | online chan 1 = https://ronahi.tv/ }} '''Ronahî TV''' [[televîzyon]]eke kurdî ye ku li [[Rojavaya Kurdistanê|Rojavayê Kurdistanê]] li bajarê [[Qamişlo]]yê hatiye avakirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://europeanjournalists.org/blog/2017/05/16/eutelsat-puts-pressure-to-remove-kurdish-news-channel-tv-ronahi-tv-and-sterk-tv/ |sernav=Eutelsat puts pressure to remove Kurdish News Channel TV, Ronahi TV and Sterk TV |malper=European Federation of Journalists |tarîx=2017-05-16 |roja-gihiştinê=2024-10-21 |ziman=en-GB |paşnav=M.K}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.msn.com/en-us/sports/serie_a/ronahi-tv-was-founded-at-the-end-of-2012-in-amuda-and-is-the-only-syrian-satellite-channel-that-broadcasts-in-kurdish/vi-BBlDass |sernav=MSN |malper=www.msn.com |roja-gihiştinê=2024-10-21}}</ref> Ronahî TV bi zimanê kurdî û erebî weşan dike û bi diruşima ''dengê aştî û azadiyê'' li ser perspektîva wekhevî û aştiyê dixwaze dengê xwe bigihîjîne çar perçeyên [[Kurdistan]]ê û [[Rojhilata Navîn]]. == Dîrok == Bi pêşketina şoreşa azadiyê ya li [[Sûrî]] û Rojavayê Kurdistanê, televizyona Ronahî TV jî dest bi pêvajoya amadekariyên berfereh kir. Ji bo rastiya bûyerên şoreşê ji raya giştî re werin ragihandin televizyona Ronahî dest bi qonaxa nû ya weşana xwe dike. Rêveberiyaya Ronahî TVyê ragihandiye ku ew ê di nava demeke kurt de jî ji bo weşana 24 saetan bi bernameyên xwe yên nû û dewlemend weşanê bikin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.ronahitv.com/ Ji bo weşana zindi u agahiyen zedetir ronahitv.com] * [https://www.facebook.com/RonahiTvOfficial/ Rûpela Facebook] * [https://www.facebook.com/RonahiTvArabic/ Rûpela Facebook bi zimanê erebî] * [https://twitter.com/tvronahi?s=09/ Rûpela Twitterê] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Rojavaya Kurdistanê]] c1cfrmez4jrnz7b414zwsewrgf2al9o 0 68113 1880005 1876938 2024-12-08T02:28:01Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880005 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Sherlock Holmes''' (Şerlok Holmes) karakterekî aşopî ye ku di sala 1887an de ji aliyê nivîskarê brîtanî [[Arthur Conan Doyle]] ve hatiye afirandin. Sherlock li Londonê dije û [[detektîv]]ekî pir serkeftî ye. Polis û mirov, ji bo sûcên cûrbecûr, -pirranî sûcên ku çareserkirina wan dijware- serî li Sherlock Holmes didin. Ew jî bi rêbazên xwe wan çareser dike. John Watson him hevkarê wî ye him jî [[jînenîgarî]] û serpêhatiyên Sherlock Holmes dinivîse. Ji bilî çar çîrokan hemû çîrokên Sherlock ji aliyê John Watson ve tên vegotin. == Çavkanî == {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Çanda viktoryayî]] [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên Arthur Conan Doyle]] [[Kategorî:Kesayetên Sherlock Holmes]] [[Kategorî:Sherlock Holmes| ]] [[Kategorî:Tawannasên honakî]] jmcf4l8apxoymlt2q9ox0n80o48m2d7 4 70679 1880053 1879343 2024-12-08T08:39:10Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên bikarhêneran hat rojanekirin 1880053 wikitext text/x-wiki {{/ser}} <center> {|class="wikitable sortable" ! # ! Bikarhêner ! Hejmara guhartinan |- | 1 | {{b|Penaber49}} | 82511 |- | 2 | {{b|MikaelF}} | 78787 |- | 3 | {{b|Balyozxane}} | 67110 |- | 4 | {{b|Avestaboy}} | 63839 |- | 5 | {{b|Ghybu}} | 56782 |- | 6 | {{b|Erdal Ronahi}} | 21894 |- | 7 | {{b|Gomada}} | 16419 |- | 8 | {{b|Xwedêda}} | 12178 |- | 9 | {{b|Sayit25}} | 9902 |- | 10 | {{b|Bablekan}} | 9690 |- | 11 | {{b|Luqman}} | 9281 |- | 12 | {{b|Mohajeer}} | 8049 |- | 13 | {{b|Mors maku}} | 7848 |- | 14 | {{b|Baran Agir}} | 7542 |- | 15 | {{b|Bangin}} | 7395 |- | 16 | {{b|Şêr}} | 7348 |- | 17 | {{b|GPinkerton}} | 6523 |- | 18 | {{b|Ramikurd}} | 6292 |- | 19 | {{b|Takabeg}} | 5720 |- | 20 | {{b|Ferrus}} | 5062 |- | 21 | {{b|Alkd}} | 4570 |- | 22 | {{b|Dilovan Gervan}} | 3949 |- | 23 | {{b|Kurdodino}} | 3563 |- | 24 | {{b|Biyolojiyabikurdi}} | 3214 |- | 25 | {{b|Baran Ruciyar}} | 3123 |- | 26 | {{b|Cyrus the virus}} | 2994 |- | 27 | {{b|Bikarhêner}} | 2512 |- | 28 | {{b|Ahmetbeg}} | 2464 |- | 29 | {{b|Rasti}} | 1853 |- | 30 | {{b|Guherto}} | 1791 |- | 31 | {{b|Mehk63}} | 1758 |- | 32 | {{b|Diyako~kuwiki}} | 1725 |- | 33 | {{b|Cirano}} | 1689 |- | 34 | {{b|ئاسۆ}} | 1685 |- | 35 | {{b|Haco}} | 1654 |- | 36 | {{b|Cuneytewrares}} | 1458 |- | 37 | {{b|Bibliophile}} | 1429 |- | 38 | {{b|QazîKurd}} | 1423 |- | 39 | {{b|Xani~kuwiki}} | 1420 |- | 40 | {{b|Merivan}} | 1333 |- | 41 | {{b|Klk737dldj636do377eki3737}} | 1328 |- | 42 | {{b|KurdoChali}} | 1325 |- | 43 | {{b|Ilamxan}} | 1161 |- | 44 | {{b|Xweka}} | 1078 |- | 45 | {{b|Jiju}} | 1045 |- | 46 | {{b|Aras-real}} | 966 |- | 47 | {{b|Calak}} | 947 |- | 48 | {{b|Dilo2121}} | 937 |- | 49 | {{b|Zanistvan}} | 876 |- | 50 | {{b|Zeki}} | 851 |- | 51 | {{b|Piling}} | 749 |- | 52 | {{b|Cyrus abdi}} | 734 |- | 53 | {{b|RewşenBaran}} | 689 |- | 54 | {{b|Thothr}} | 671 |- | 55 | {{b|KureCewlik81}} | 663 |- | 56 | {{b|RezanTovjin}} | 660 |- | 57 | {{b|Bûraẍ Derdilî}} | 633 |- | 58 | {{b|KurdîmHeval}} | 605 |- | 59 | {{b|Silêman}} | 596 |- | 60 | {{b|Hamid}} | 591 |- | 61 | {{b|Sebriko}} | 587 |- | 62 | {{b|PanchoS}} | 573 |- | 63 | {{b|Alsace38}} | 552 |- | 64 | {{b|Reality006}} | 541 |- | 65 | {{b|Talizok}} | 538 |- | 66 | {{b|EmrahÖ}} | 521 |- | 67 | {{b|Webmaster}} | 520 |- | 68 | {{b|Makenzis}} | 518 |- | 69 | {{b|Baaqo92}} | 503 |- | 70 | {{b|Key Mîrza}} | 496 |- | 71 | {{b|Welat}} | 484 |- | 72 | {{b|Benyadem}} | 478 |- | 73 | {{b|Ferhad y}} | 459 |- | 74 | {{b|Aza}} | 450 |- | 75 | {{b|Wejevan}} | 437 |- | 76 | {{b|Khoshhat}} | 431 |- | 77 | {{b|MIKAEELL}} | 425 |- | 78 | {{b|Pathoschild}} | 416 |- | 80 | {{b|Kurdî27}} | 409 |- | 79 | {{b|PowerBUL}} | 409 |- | 81 | {{b|Pill}} | 407 |- | 82 | {{b|Irecmehrbexs}} | 399 |- | 83 | {{b|Ehmedbeg}} | 394 |- | 84 | {{b|Cobar~kuwiki}} | 393 |- | 85 | {{b|Sakura emad}} | 393 |- | 86 | {{b|Jiyanalpirani}} | 363 |- | 87 | {{b|E2m}} | 360 |- | 88 | {{b|Bohater~kuwiki}} | 323 |- | 89 | {{b|Mêzgir}} | 320 |- | 91 | {{b|LA2}} | 302 |- | 90 | {{b|Derbaz}} | 302 |- | 92 | {{b|Rokarali}} | 300 |- | 93 | {{b|Nesimis}} | 297 |- | 94 | {{b|Fawaz rengzerî}} | 292 |- | 96 | {{b|Bargiranewe}} | 283 |- | 95 | {{b|Edo Makuyî}} | 283 |- | 97 | {{b|Kêzê}} | 277 |- | 99 | {{b|Paraw}} | 276 |- | 98 | {{b|Liesel}} | 276 |- | 100 | {{b|Weşanvan}} | 268 |} bcfa9b17t02uezt663dju8f5pme4xwg 4 75840 1880048 1850093 2024-12-08T06:46:30Z 46.161.195.99 /* Talîn walîka */ beşeke nû 1880048 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Wîkîpediya:Dîwan (tevlîhev)]] == Rêveber == silav u hurmet ji were, ez dixwazim bibim Rêveber, ezê cewa bikarim (Rêveber - Admin) bi dest bêxim. digel rêzên min [[Bikarhêner:Kehid|Kehid]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Kehid|gotûbêj]]) 18:53, 10 çiriya paşîn 2023 (UTC) == jinelojî divê çawa li ser pitsgirêkên civakê kar bike? == jinelojî divê çawa li ser pitsgirêkên civakê kar bike? [[Taybet:Beşdarî/185.255.46.229|185.255.46.229]] 11:32, 12 çiriya pêşîn 2024 (UTC) == Talîn walîka == talin [[Taybet:Beşdarî/46.161.195.99|46.161.195.99]] 06:46, 8 kanûna pêşîn 2024 (UTC) rtwuzimuhp90sd4dc2ytq0unxncoorr 1880050 1880048 2024-12-08T07:16:35Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880048|1880048]] yê [[Special:Contributions/46.161.195.99|46.161.195.99]] ([[User talk:46.161.195.99|gotûbêj]]) şûnde kir 1880050 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Wîkîpediya:Dîwan (tevlîhev)]] == Rêveber == silav u hurmet ji were, ez dixwazim bibim Rêveber, ezê cewa bikarim (Rêveber - Admin) bi dest bêxim. digel rêzên min [[Bikarhêner:Kehid|Kehid]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Kehid|gotûbêj]]) 18:53, 10 çiriya paşîn 2023 (UTC) == jinelojî divê çawa li ser pitsgirêkên civakê kar bike? == jinelojî divê çawa li ser pitsgirêkên civakê kar bike? [[Taybet:Beşdarî/185.255.46.229|185.255.46.229]] 11:32, 12 çiriya pêşîn 2024 (UTC) cutchhdo5w6c7yoiv0sf6tbtdv9z50v 0 76122 1880000 1845371 2024-12-08T02:25:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880000 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Agahîdank pirtûk | sernav = | sernavê xwemalî = | wergêr = | wêne = | mezinahiyawêne = | binwêne = | nivîskar = [[J.K. Rowling]] bi bernavka Robert Galbraith | pêşgotin = | şêwe = | welat = {{Ala|Keyaniya Yekbûyî}} | cîh = | sernivîser = <!-- Berg û Rûpelsazî (edîtor) --> | sererastkirin = | ziman = [[Îngilîzî]] | dîrok = <!-- Çapa yekemîn --> | weşanxane = | rûpel = | wêneçêker = <!-- Wêneyên bergê û pirtûkê kî cêkir? --> | pîvan = <!-- Pîvana pirtûkê --> | ISBN = | pirtûk = 1.[[The Cuckoo's Calling]]<!-- Wikipedia generally refers to books by their original titles. --><br />2. [[The Silkworm]]<br />3. [[Career of Evil]]<br />4. [[Lethal White]] }} '''''Cormoran Strike''''' rêzeromanekî polîsî ye, ku ji hêla nivîskarê brîtanî [[J.K. Rowling]] ve hat nivîsandin û bi bernavka Robert Galbraith hat çapandin. Mijara Romanan li ser dozên detektîvê taybetî Cormoran Strike û alîkarê wî Robin Ellacott ne. Di seri de çar roman heta niha hatine weşandin. Romana çaremîn, Lethal White, di 18' ê rêzbera 2018an de hate weşandin. <ref>{{Jêder-malper |url=https://www.nytimes.com/2018/09/16/books/robert-galbraith-jk-rowling.html |sernav= |paşnav= |pêşnav= |tarîx= |malper= |urlya-arşîvê= |tarîxa-arşîvê= |rewşa-urlyê= |tarîxa-gihiştinê= }}</ref> J.K. Rowling radigihand ku bi kêmî deh romanên din daha plankirî ne .[https://www.radiotimes.com/news/2017-08-30/jk-rowling-could-write-at-least-another-10-strike-books-as-robert-galbraith/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190808085540/https://www.radiotimes.com/news/2017-08-30/jk-rowling-could-write-at-least-another-10-strike-books-as-robert-galbraith/ |date=2019-08-08 }} Du romanên ewil wekî rêzefîlma wêneguhêzê ji [[BBC ONE]] -yê re hat lêanîn û di havîna 2017an de hat weşandin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav= |pêşnav= |tarîx=24 Septemberlon 2015 |sernav= |url= |kovar= |cild= |rr= |via= }}</ref> Ev rêzefîlm ji bo sezona duyem hate nûkirin, li ser bingeha pirtûka sêyemîn, Career of Evil, ku di meha sibatê û adarê 2018 de di du beşan de derket.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hollywoodreporter.com/news/bbc-orders-adaptation-jk-rowlings-third-cormoran-strike-novel-1039985 |sernav= |paşnav= |pêşnav= |tarîx= |malper= |urlya-arşîvê= |tarîxa-arşîvê= |rewşa-urlyê= |tarîxa-gihiştinê= }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Pirtûk-şitil}} [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên J.K. Rowling|Strike, Cormoran]] [[Kategorî:Pirtûkên inglîzî]] 1zix7qc8crxbnuep4ejhni15jkdd18c 0 76648 1879950 1837675 2024-12-07T21:47:43Z Avestaboy 34898 1879950 wikitext text/x-wiki '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] lk8l0ac9yiocdpxz3f15svmgpr03u8p 1879951 1879950 2024-12-07T21:49:09Z Avestaboy 34898 1879951 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî2}} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] j3d7lhj5g5bnzlxfd9xfl8s1f8hci2y 1879952 1879951 2024-12-07T21:50:28Z Avestaboy 34898 1879952 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî2 | wêne = Ian Carmichael in Clouds of Witness.jpg }} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] ceiwo72chg9o14fz62hqs0uoddj6cq0 1879955 1879952 2024-12-07T21:54:27Z Avestaboy 34898 1879955 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî2 | wêne = Ian Carmichael in Clouds of Witness.jpg | sernavê_wêne = [[Ian Carmichael]] di rola Lord Peter Wimsey de }} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] n0moqqns6ukf6mfluxiyf7ysgo8czrx 1879956 1879955 2024-12-07T21:55:33Z Avestaboy 34898 /* Çavkanî */ 1879956 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî2 | wêne = Ian Carmichael in Clouds of Witness.jpg | sernavê_wêne = [[Ian Carmichael]] di rola Lord Peter Wimsey de }} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên Dorothy L. Sayers]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] nsyugnqnqqz3pzkcucuj9crtns92wrn 1879974 1879956 2024-12-07T22:09:23Z Avestaboy 34898 1879974 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî2 | wêne = Ian Carmichael in Clouds of Witness.jpg | sernavê_wêne = [[Ian Carmichael]] di rola Lord Peter Wimsey de }} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên Dorothy L. Sayers]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] og78igfjhi5x72cwxtbhmofpupccasx 1879990 1879974 2024-12-07T23:32:31Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart, Binê standard kir.) 1879990 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 | wêne = Ian Carmichael in Clouds of Witness.jpg | sernavê_wêne = [[Ian Carmichael]] di rola Lord Peter Wimsey de }} '''Lord Peter Death Bredon Wimsey''' navê serlehengê di nav 11 romanên polîsî û çend kurteçîrok e ku ji aliyê [[Dorothy L. Sayers]] ve hatine nivîsandin. Di wek detektîvê hewesdar ew dozên tawankarî (bi taybet dozên kuştinê) hal dike. Bi dewlemendiya xwe ya mîratkirî ew di wexta xwe ya serbest dikare dozên detektîvî hal bike û bi jêdera xwe ya xanedanî têkiliya wê bi kes û dozên balkêş he. Dema weşandin Lord Peter Wimsey di çîrokan wek kese hevdem tê behskirî. Rojbûna wê ya aşopî di sala 1890an de ye. == Jiyana wî ya aşopî == Lord Peter Wimsey kurê duyemê Mortimer Gerald Bredon Wimsey, Dûkê yazdemê Denver û Honoria Lucasta, dota Francis Delagardie of Bellingham [[Manor house|Manor]], [[Hampshire]] ye. Navê birayê Lord Peter Gerald Christian e, Dûkê şazdehminê Denver zewicî bi dotmama xwe Helen. Navê Xwîşka wê banû Mary ye ku bi pişkînerê Scotland Yardê Charles Parker zewicî ye û du zarokên wan hene. Lord Peter Wimsey di Eton College de dixwend û di sala 1912 ew di Balliol Colege de bekeloriyosa dîrokê (Bachelor of History) distand. Li vir jî ew gelek rind krîket dileyst. Paşê jî ew çapên kevn (wê ji sedsala 15 min bi tîpên livbar hatine çapandin) dicîvand. Ew her wiha nivîskarê berhema: Notes on the Collection of Incunabula und The Murderer's Vademecum, ye. Pêkhatina romanên derbarê Wimsey di serdema di nav herdu şêrên cîhanî de ne. Çend heb roman derbarê jiyana Lord Peter Wimsey ne li ku ew bi çokarê xwe Bunter ji bo nihênîkariyê dixebitin. Di [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] jî ew ji bo nihênîkariya [[Keyaniya Yekbûyî]] dixebitî li ku ew dawî de serdar bû. Di romanan de bûyerên Wimsey yê şeran rolekî mezin dileyzin û ew ji bo wan şeran gelek sal biderde. Hevalê wê yê şerê û çokarê wê dilsoz Mervyn Bunter, hevalê wê pişkîner Charles Parker, paşê jî hevjîna wê Harriet Deborah Vane,nivîskareke romanên polisye, pê wê re diçin û destyariya wê dikin. Sê kurên Lord Peter û Harriet Vane hene. == Rêzefîlma televîzyonê == 5 Çîrok di nav salên 1972an heta 1975an de li Keyaniya Yekbûyî de rêzefîlm li ser sernavê Lord Peter Wimsey bi 21 beş dihat weşandin. Rola sereke ji aliye [[Ian Carmichael]] ve hat leystin. Di sala 1987an de 3 çîrokên din (Strong Poison, Have His Carcase û Gaudy Nigh) filmçêkirî bû û li ku [[Edward Petherbridge]] rola Lord Peter Wimsey dileyst. == Berhemên wî == === Roman === '''Bi sala weşandina pêşîn''' * ''[[Whose Body?]]'' (1923) * ''[[Clouds of Witness]]'' (1926) * ''[[Unnatural Death (novel)|Unnatural Death]]'' (1927) * ''[[The Unpleasantness at the Bellona Club]]'' (1928) * ''[[Strong Poison]]'' (1931) * ''[[The Five Red Herrings]]'' (1931) * ''[[Have His Carcase]]'' (1932) * ''[[Murder Must Advertise]]'' (1933) * ''[[The Nine Tailors]]'' (1934) * ''[[Gaudy Night]]'' (1935) * ''[[Busman's Honeymoon]]'' (1937) * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998; unfinished manuscript completed by [[Jill Paton Walsh]]) * ''[[A Presumption of Death]]'' (2002; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (2010; by Jill Paton Walsh) * ''[[The Late Scholar]]'' (2014; by Jill Paton Walsh) * ''[[Lord Peter Views the Body]]'' (1928) === Berhevokên Kurteçîrok === * ''[[Hangman's Holiday]]'' (1933; also contains non-Wimsey stories) * ''[[In the Teeth of the Evidence]]'' (1939; also contains non-Wimsey stories) * ''[[Striding Folly]]'' (1972) * ''[[Lord Peter]]'' (1972; ''see the article for complete list of stories.'') In addition there are * ''[[The Wimsey Papers]]'', published between Nov. 1939 and Jan. 1940 in ''[[The Spectator]]'' Magazine—a series of mock letters by members of the Wimsey family, being in effect fictionalised commentaries on life in England in the early months of the war. == Pirtûkên Lord Peter ji aliyê nivîskarên din ve == * ''Ask a Policeman'' (1934), a [[Collaborative fiction|collaborative novel]] by members of [[Detection Club|The Detection Club]], wherein several authors 'exchanged' detectives. The Lord Peter Wimsey sequence was penned by [[Anthony Berkeley]]. * ''The Wimsey Family'' (1977) by [[Wilfrid Scott-Giles|C. W. Scott-Giles]] [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-06-013998-6|0-06-013998-6]] * ''Lord Peter Wimsey Cookbook'' (1981) by Elizabeth Bond Ryan and William J. Eakins [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89919-032-4|0-89919-032-4]] * ''[[Thrones, Dominations]]'' (1998) completed by Jill Paton Walsh * ''The Lord Peter Wimsey Companion'' (2002) by Stephan P. Clarke [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-89296-850-8|0-89296-850-8]] published by The Dorothy L. Sayers Society. * ''Conundrums for the Long Week-End : England, Dorothy L. Sayers, and Lord Peter Wimsey'' (2000) by Robert Kuhn McGregor, Ethan Lewis [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Taybet:BookSources/0-87338-665-5|0-87338-665-5]] * ''[[A Presumption of Death]]'', (2002) (novel by Jill Paton Walsh, based loosely on ''The Wimsey Papers'') * ''[[The Attenbury Emeralds]]'' (September 2010) by Jill Paton Walsh * ''[[The Late Scholar]]'' (December 2013) by Jill Paton Walsh . * * As a footnote, Lord Peter Wimsey has also been included by the science fiction writer [[Philip José Farmer]] as a member of the [[Wold Newton family]]; and [[Laurie R. King]]'s detective character [[Mary Russell (fictional)|Mary Russell]] meets up with Lord Peter at a party in the novel ''[[A Letter of Mary]]''. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên Dorothy L. Sayers]] hpe8p27be4w7p4t668zfibveqli2rit 0 76726 1880001 1845071 2024-12-08T02:25:50Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880001 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} '''Geisterjäger John Sinclair''' ("Nêçîrvanê pêrewan John Sinclair") sernav û herwiha navê serlehengê aşopî yê romanên lênûsk (romana erzan ya biperoş, bi inglizi: ''dime novel'') e. [[Helmut Rellergerd]] bi bernavka xwe Jason Dark John Sinclair di sala 1973an de dahênand. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Pirtûk-şitil}} [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] [[Kategorî:Pirtûk]] [[Kategorî:Rêzeroman]] imiicntw007fsjvgl3no7ydqnts6ztp 0 77035 1880003 1837670 2024-12-08T02:27:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880003 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=hezîran 2024}} [[Wêne:Sexton Blake in Baku, 1908.jpg|thumb|Sexton Blake li Bakûyê, ji kovara Union Jack (1908)]] '''Sexton Blake''' [[detektîv]]ekî aşopiyê brîtanî ye ku di sala 1893an de dihat afirandin. Ew serlehengê ji 5000 pirtir çîrokên ku ji aliyê bi qasî 200 nivîskar hatibû nivîsandin û ku wek [[Romana lênûsk|romanên lênûsk]], [[xêzeroman]], [[fîlm]], [[piyes]], [[rêzefîlm]], bernameya radyoyê û pirtûk weşandî bû. Sexton Blake bipirranî li [[Keyaniya Yekbûyî]] di [[Sedsala 20'an]] de gelek popûler bû û paşê ew hêdîka hinek diket jibîrkirinê. == Dîrok == Sexton Blake di sala 1893an de ji aliyê rojnamevanê [[Harry Blyth]] li ser bernavka ''Hal Meredeth'' ve ji bo weşanxaneya [[Amalgamated Press]] hatibû afirandinê. Pêşwîsteya yekem ya detektîvê şexsî di kovara [[The Halfpenny Marvel|The Halfpenny Marvel #6]] bû ku di 20' ê berfanbarê de weşandî bû. Çîrokên Sexton Blake bi weşana wan a li kovara The Union Jack ji 1894 û di sala 1933-an de li domdara wan Detective Weekly heta 1940an de navdar bû. Wekî din, ji 1915 ta 1968 weşanxane her meh gelek roman li ser Sexton Blake di rêzeya Library Sexton- Blake çap kir. Çîrokên bi Sexton Blake re di gelek weşanên din de derketine û hatine wergerandin bi zimanên cuda. Çîrokên Blake di heman demê de wekî xêzeroman jî hatin bicihkirin - mînakî ji sala 1939-an di kovara Knockout de - û wekî şanoname li ser şanogehê hat pêşandan. Hem di serdema fîlmê bêdeng de û hem jî piştî, Sexton Blake di çend fîlmên sînemayê de hate pêşandan, digel ku detektîf ji aliyên [[Langhorn Burton]], [[George Curzon]] û [[David Farrar]] ve jî di nav de, hatibû lîstin. Di sala 1968an de ITV rêzefîlmek anî çêkirin ku bi Laurence Payne Rola serekî lîst . Deh sal şûnda bi BBC re bi Barry şeş-parçe ji aliyên [[Barry Letts]] û Jeremy Clyde re hat berdewam kirin. Piştra, tiştek din bi Sexton Blake re nehat weşandin. == Karakter == Her çend pêkhatina karakterê Blake û taybetmendiyên cihêreng ên wê ji modela [[Sherlock Holmes]] re tên hesibandin, çîrokên li ser Blake ji wan ên Holmes pirtir çalakî û tundî bûn. Blake ramanderekî bivac bû, lê wî pirtir ji lehengekekî çalakiyê bû û neçar ma ku bi cûrbecûr dozên hanê bipejire. Blake re gelek dijberên ecib und bêd hebûn . Ji sala 1904 ve, ew ji hêla Tinker ve hate alîkar kirin. == Girêdanên derve == * [http://www.mark-hodder.com/Blakiana/ Blakiana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181009134356/http://www.mark-hodder.com/Blakiana/ |date=2018-10-09 }} * [http://www.reocities.com/jessnevins/blake.html The Sexton Blake Page] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100803011301/http://www.reocities.com/jessnevins/blake.html |date=2010-08-03 }} * [http://www.sextonblake.com/ Sexton Blake - The World's Greatest Detective] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180131080653/http://www.sextonblake.com/ |date=2018-01-31 }} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çîrok]] [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:Detektîvên camêr ên honakî]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] [[Kategorî:Rêzeroman]] [[Kategorî:Tawannasên honakî]] avq69wasfolg6pne8azw8qcq1h4pnt1 0 77683 1880002 1699470 2024-12-08T02:26:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880002 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=gulan 2024}} [[Wêne:Chesterton - The Wisdom of Father Brown - Frontispece.png|thumb|Bergê "The Wisdom of Father Brown"]] '''Keşe Brown''' (bi [[Zimanê îngilîzî|îngilîzî]]: ''Father Brown'') keşeyekî [[romayî-katolîkî]] û aşopî ye ku di navbera salên 1910 û 1936 di 53 [[kurteçîrok]]an de weşandî bûn û ji aliyê [[Îngilîz|nivîskarê îngilîz]] [[Gilbert Keith Chesterton]] ve hatibûn nivîsandin. Keşe Brown bi pejn û têgeheştina xwe ya mezin sir û tawanan çareser dike. Kesê Keşe Brown hinek li ser keşeyê [[John O'Connor (keşe)|John O'Connor]] binyatkirî ye û ku bandorekî mezin dilîst ji ber ku Chesterton guherand di xaçxaneya [[katolîk]]tiyê. == Karakter == Chesterton keşe Brown wekî keşeyekî katolîk ê romayî yê kurt , bi kincên bêform, sîwanekî mezin, û nêrînek nediyar a li ser xirabiya mirovan diyar dike. Di kurteçîroka "The Head of Caesar" de ew berê keşeyê Cobhole li Essex bû, û naha li Londonê dixebite". Ew di çîroka "The Cross Blue" ku di sala 1910an de hatî çapandin cara yekem tê xuyandin ku pênc cilt bi pêncî kurteçîrok de didomîne. Du çîrokên din jî piştî paşîn hatibûn vedîtin û weşandin, ku pir caran ji hêla tawankarê nûsazkirî M. Hercule Flambeau ve hatin piştgirî kirin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Detektîvên brîtanî yên honakî]] [[Kategorî:G. K. Chesterton]] [[Kategorî:Kesayetên honakî]] ap7ycfps676wmggykb7tey88hsfh0ae 0 87193 1880233 1847631 2024-12-08T10:06:05Z MikaelF 935 1880233 wikitext text/x-wiki {{Maneyên din|Bees (bîrdozî)}} {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | mezinahiya_logoyê = 150px }} '''Partiya Bees''', '''Partiya Baes''' an jî '''Partiya Be's''' ({{bi-ar| حزب البعث العربي الاشتراكي|Hizb al-Ba'th al-Arabi al-Ishtiraki}}) partiyeke siyasî ya [[panerebî]] ye ku ji aliyê [[Mîşel Eflaq]], [[Salah al-Din al-Bitar]] û [[Zaki al-Arsuzi]] ve li [[Sûrî|Sûriyê]] hatiye avakirin. Ev partî îdyolojiya panerebî ([[beesîzm]]) diparêze. Li Sûrî û li [[Iraq]]ê şaxê vê partiyê hebûn. Lê piştî [[Şerê Iraqê]], Partiya Bees li Iraqê hate qedexekirin.{{Çavkanî}} == Mijarên têkildar == * [[Erebkirina Başûrê Kurdistanê]] * [[Dîroka Başûrê Kurdistanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Şitil}} [[Kategorî:Be's (bîrdozî)]] [[Kategorî:Dîroka Rojhilata Navîn]] 9v5xr1zxg69qk7j5hbv1fftnplz1m8f 0 93534 1880227 1024065 2024-12-08T09:59:08Z MikaelF 935 MikaelF navê [[Be's (bîrdozî)]] guhart û kir [[Bees (bîrdozî)]] 1024065 wikitext text/x-wiki {{Cudakirin}} *[[Komara Iraqa Be's]] *[[Partiya Be's]] 9o0nudvi7w95zpyg8frk5po6bfqyh4m 1880232 1880227 2024-12-08T10:01:41Z MikaelF 935 1880232 wikitext text/x-wiki {{Cudakirin}} *[[Komara Iraqa Bees]] *[[Partiya Bees]] 1fjzb1aqdzarlic5lutsl27p9j0uel8 1 96122 1880229 1396313 2024-12-08T09:59:08Z MikaelF 935 MikaelF navê [[Gotûbêj:Be's (bîrdozî)]] guhart û kir [[Gotûbêj:Bees (bîrdozî)]] 1396313 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} Gelo [[bees]], [[be's]] yan [[behes]] e? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 09:13, 25 kanûna pêşîn 2020 (UTC) kmye2yggscnsj1hnbmjg0pjv801pojh 0 133509 1879710 1768394 2024-12-07T20:13:51Z Avestaboy 34898 1879710 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane | çînaser = | nav = | navê_rastî = | zimanê_navê_rastî = | wêne = Zehra Dogan photo Refik Tekin 2016 (cropped).jpg | sernavê_wêne = Zehra Dogan (2016) | mezinahiya_wêne = | navê_din = | navê_jidayikbûnê = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1989|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Rezik, Amed|Rezik]], [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]] | roja_mirinê = | cihê_mirinê = | sedema_mirinê = | cihê_goristanê = | koordînatên_cihê_goristanê = | perwerde = [[Zanîngeha Dîcleyê]], [[Zanîngeha Mûnzûrê]] | esil = [[Kurd]] | hevwelatî = | pîşe = Rojnamevan | sedema_navdarbûnê = | televîzyon = | salên_çalak = | xebatên_navdar = | sermiyana_net = | hevjîn = | dost = | zarok = | dê = | bav = | xelat = | malper = | şanenav = | mezinahiya_şanenavê = | modul = | modul2 = }} '''Zehra Doğan''', ({{Jidayikbûn|1989|j=1}} li [[Rezik, Amed|Rezik]], [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]]) rojnamevan û wênesazê [[kurd]] e ku bi wêneyên ku di dema hilweşandina navçeya [[Nisêbîn]]ê ya [[Mêrdîn (bajar)|Mêrdînê]] di sala 2016an de ku ji aliyê hêzên dewleta tirk ve pêk hatiye, xêz dike hatiye naskirin. Ji ber ku nîşeyên zarokekî 10 salî rapor kiriye û di ajansa nûçeyan de parvekiriye, di derbarê wê de bi hinceta endamtiya rêxistinan doz lê hatiye vekirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://t24.com.tr/haber/gazeteci-zehra-dogana-nusaybini-anlattigi-resmini-sosyal-medyadan-paylasmaktan-ceza,392306 |sernav=Gazeteci Zehra Doğan’a Nusaybin’i anlattığı resmini sosyal medyadan paylaşmaktan ceza! |malper=T24 |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref> Di 23ê tîrmeha sala 2016an de li Mêrdînê hatiye binçavkirin. Piştre 33 meh cezayê girtîgehê lê hatiye birîn, di hezîrana sala 2017an de hatiye girtin û piştî du salan, di 24ê sibata sala 2019an de hatiye berdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40250591 |sernav=Gazeteci Zehra Doğan tutuklandı |tarîx=2017-06-12 |malper=BBC News Türkçe |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-47348699 |sernav=Gazeteci ve ressam Zehra Doğan tahliye edildi |malper=BBC News Türkçe |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref> == Jînenîgarî == Zehra Doğan di sala 1989an de li navçeya [[Rezik, Amed|Rezik]] a [[Amed]]ê hatiye dinyayê û li wî navçeyê mezin bûye.<ref name=":0">{{Jêder-malper |url=http://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/198402-zehra-dogan-a-gazetecilikte-cesaret-odulu |sernav=Zehra Doğan’a Gazetecilikte Cesaret Ödülü - bianet |tarîx=2018-06-21 |malper=web.archive.org |roja-gihiştinê=2022-10-15 |roja-arşîvê=2018-06-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20180621151559/http://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/198402-zehra-dogan-a-gazetecilikte-cesaret-odulu |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref> Di temenê zarokatiya xwe de bi malbata xwe re li bajarê wekî [[Manisa|Manîsa]], [[Îzmîr]] û li herêma [[Deryaya Reş]] wek karkerê demsalî xebitî. Di 11e saliya xwe de li [[Navenda Çanda Dîcle û Firatê]] dest bi xwendina hunerê dike. Di 18e saliya xwe de li [[Zanîngeha Mûnzûrê]] li beşa mode û sêwiraneriyê dixwîne.<ref name=":0" /> Piştî qedandina vê beşê, beşa mamostetiya wênesazî ya [[Zanîngeha Dîcleyê]] qedandiye. Beriya girtina yekemîn ku ajansa nûçeyan a jinan ya cîhanê ye, ajansa [[JINHA]]yê ku di sala 2012an de hatibû avakirin û di sala 2016an de ji aliyê dewleta tirk ve hatiye qewîn kirin, wekî edîtora dawî ya ajansê xebitiye.<ref name=":0" /><ref>{{Jêder-malper |url=https://t24.com.tr/haber/khk-ile-kapatilan-jinha-erkek-ne-hukum-verir-demeden-kadinlarin-sesi-olmaya-devam-edecegiz,368027 |sernav=KHK ile kapatılan JINHA: "Erkek ne hüküm verir?" demeden kadınların sesi olmaya devam edeceğiz |malper=T24 |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref> == Bertekên navneteweyî yên li dijî girtina wê == Di mijdara 2017an de, hunermendê mixalif ê çînî [[Ai Weiwei]] nameyek ku ji bo piştgirîkirina doza Zehra Dogan weşandiye, wekheviya navbera zordestiya çînî û tirkî ya li ser îfadeya hunerî aniye ziman.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kurdistan24.net/en/culture/62da3744-f6f3-4605-9924-9c85a3ee9fa9 |sernav=kurdistan24.net/en/culture/62da3744-f6f3-4605-9924-9c85a3ee9fa9 }}</ref> Doğan bersiva hunermendê ji girtîgehê dide û bersiva xwe de dibêje "Huner amûra herî baş a têkoşînê ye."<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.kedistan.net/2019/03/15/zehra-dogan-ai-weiwei-art-best-struggle/ |sernav=Zehra Doğan to Ai Weiwei, "Art is the best instrument for the struggle" |paşnav=KEDISTAN |tarîx=2019-03-15 |malper=KEDISTAN |ziman=fr-FR |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref> Di 16ê adara 2018an de, hunermendê grafîtî ya Îngilîstanê, [[Banksy]] li [[New York City|New Yorkê]] bi dirêjahiya 21 mêtreyan, jimareyên reş ên rojên girtina Dogan nîşan dide, yek set jî dibe bend û rûyê Dogan ji girtîgehê li pişt wan dixuye. Ji [[The New York Times]] re axivî, [[Banksy]] got, "Ez bi rastî ji wê re hîs dikim... Min tiştên ku hêjayî cezayê girtîgehê ye, boyax kiriye."<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2018/03/16/banksy-creates-mural-new-york-support-jailed-turkish-artist/ |sernav=Banksy creates mural in New York in support of jailed Turkish artist |paşnav=Reporters |pêşnav=Telegraph |tarîx=2018-03-16 |malper=The Telegraph |ziman=en-GB |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/news/banksy-new-york-city-mural-location-zehra-dogan-protest-a8259226.html |sernav=Banksy just unveiled a new mural in New York City and this is what it means |tarîx=2018-03-16 |malper=The Independent |ziman=en |roja-gihiştinê=2022-10-15 }}</ref> == Xelatên wê == * 2015, Xelata Rojnamegeriyê ya Metin Göktepe. Xelat ji bo xebata wê yê li ser jinên êzidî yên ku ji esareta DAIŞê reviyan bû. * 2017, Xelata Freethinker, ligel Masih Alinejad, rojnamevanê îranî. * 2018, Xelata "Bihara Azadiya Çapemeniyê" ya Deutscher Journalisten Verbrand (Komeleya Rojnamegerên ya Alman) * 2018, Xelata Wêrekiya Rojnamegeriyê ya Weqfa Medyaya Jinê ya Navneteweyî. * 2018, endamiya rûmetê ya PEN Internationalê * 2019, Xelata Wêrekiya Taybet ya Rojnamegeriya Weqfa May Chidiac * 2020, di çapa 14emîn a Festîvala Xweseriya Jinê ya li Genova, Îtalyayê, Xelata Hypatia "ji bo xweseriya jinan a navneteweyî" werdigire. * 2020, "Xelata Carol Rama", Artissima 2020. * 2020, Power 100 - Xelata kesên herî bi bandorên di sala 2020an ê di cîhana hunera hemdem de. * 2021, Xelatên Atomium: Xelata Le Soir ya strip comic of reportage 2021, ji bo romana wê ya grafîkî Zindana n°5, ku di sala 2021an de ji hêla Editions Delcourt ve hatiye çap kirin. * 2021, Power 100 - Xelata kesên herî bi bandorên di sala 2021an ê di cîhana hunera hemdem de. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Femînîstên kurd]] [[Kategorî:Hunermendên kurd ên jin]] [[Kategorî:Kesên ji Amedê]] [[Kategorî:Kurdên sedsala 21ê]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Nivîskarên kurd ên jin]] [[Kategorî:Rojnamevanên kurd]] [[Kategorî:Wênesazên kurd]] hhqea00cezca037g2h3zvxjy0fdxbmt 2 156563 1880051 1879340 2024-12-08T08:20:31Z Balyozbot 42414 Bota sererastkirina beralîkirinên kategoriyan 1880051 wikitext text/x-wiki == 2024-12-08T08:20:30Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-12-07T08:20:31Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-12-06T08:20:29Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-12-05T08:20:49Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-12-04T08:20:34Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: *# [[:Kategorî:Zanîngehên Almanyayê]] → [[:Kategorî:Zanîngehên li Almanyayê]] *# [[:Kategorî:Zanîngehên Awistiryayê]] → [[:Kategorî:Zanîngehên li Awistiryayê]] == 2024-12-03T08:20:46Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: == 2024-12-02T08:20:30Z == * Beralîkirinên nû ji rapora dawî ve: '''[//ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Bikarh%C3%AAner%3ABalyozbot%2Fkontrol%2Fberal%C3%AEkirin%C3%AAn_kategoriyan&oldid=1877981 Qeydên kevn]''' kunfnmhqzwxvizb0twj3ebbviqdkoki 2 211750 1879618 1878882 2024-12-07T19:56:11Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1879618 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. 19wemgrq6kogmjnxd4p4w8kvsc3r73m 1879651 1879618 2024-12-07T20:01:41Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1879651 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. c771o4575k17p9uknht5bsca9uce5lx 1879664 1879651 2024-12-07T20:04:12Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1879664 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. qajgxd76j8jjcpyb7jy437dlyugtjo5 1879678 1879664 2024-12-07T20:06:58Z Balyozbot 42414 Problemek hat qeydkirin 1879678 wikitext text/x-wiki * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Cografya]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Yenîsey]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Yenisey]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Civak û zanistên civakî]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Pirzimanî]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Multilingualism]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Gotûbêj:Wêjeya spanî]] tine ye * [[Gotûbêj:Ewlekariya neteweyî]] tine ye * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn/Level/4/Biyolojî û zanistên sihetê]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. * [[Wîkîpediya:Gotarên bingehîn]]: Li gorî wîkîdaneyê rûpela [[Mîkrop]] heye lê belê param {{param|en}} ya şablona {{ş|lgb}} şûnda vî navî [[Archaea]] bi kar tîne. i8qlzgixx7ru32oj9dosyl7w2do725x 4 214165 1880054 1879344 2024-12-08T08:39:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/listeyabikarhêneran.py|Bot]]: Lîsteya guhartinên botan hat rojanekirin 1880054 wikitext text/x-wiki {{/ser}} <center> {|class="wikitable sortable" ! # ! Bikarhêner ! Hejmara guhartinan |- | 1 | {{b|Balyozbot}} | 753378 |- | 2 | {{b|WîkîBot}} | 37319 |- | 3 | {{b|SieBot}} | 26410 |- | 4 | {{b|TXiKiBoT}} | 19321 |- | 5 | {{b|Luckas-bot}} | 17287 |- | 6 | {{b|VolkovBot}} | 13954 |- | 7 | {{b|InternetArchiveBot}} | 12741 |- | 8 | {{b|Escarbot}} | 10256 |- | 9 | {{b|Thijs!bot}} | 9729 |- | 10 | {{b|JAnDbot}} | 9153 |- | 11 | {{b|WikitanvirBot}} | 8977 |- | 12 | {{b|AramBot}} | 7122 |- | 13 | {{b|MelancholieBot}} | 6834 |- | 14 | {{b|AlleborgoBot}} | 5091 |- | 15 | {{b|Alexbot}} | 4188 |- | 16 | {{b|GanimalBot}} | 4109 |- | 17 | {{b|FoxBot}} | 3926 |- | 18 | {{b|Loveless}} | 3922 |- | 19 | {{b|TobeBot}} | 3779 |- | 20 | {{b|SakuraBot}} | 3603 |- | 21 | {{b|Idioma-bot}} | 2800 |- | 22 | {{b|PipepBot}} | 2080 |- | 23 | {{b|JhsBot}} | 1904 |- | 24 | {{b|Synthebot}} | 1842 |- | 25 | {{b|BotMultichill}} | 1825 |- | 26 | {{b|Ripchip Bot}} | 1823 |- | 27 | {{b|CalakBot}} | 1795 |- | 28 | {{b|タチコマ robot}} | 1648 |- | 29 | {{b|Mjbmrbot}} | 1587 |- | 30 | {{b|AvocatoBot}} | 1501 |- | 31 | {{b|MediaWiki message delivery}} | 1441 |- | 32 | {{b|Purbo T}} | 1435 |- | 33 | {{b|YurikBot}} | 1349 |- | 34 | {{b|Robbot}} | 1233 |- | 35 | {{b|AvicBot}} | 1122 |- | 36 | {{b|RobotJcb}} | 1088 |- | 37 | {{b|BodhisattvaBot}} | 1027 |- | 38 | {{b|Vagobot}} | 1002 |} nvg9tcii2ng8lw2vo9zpk7fwutq2q8z 14 273453 1880010 1825924 2024-12-08T02:30:03Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880010 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] [[Kategorî:Siyasetmedarên Lezbiyen]] elrbjeiygnhxktvp600klpv2m2s2i41 14 273455 1879581 1825963 2024-12-07T19:39:44Z Avestaboy 34898 1879581 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879582 1879581 2024-12-07T19:40:22Z Avestaboy 34898 1879582 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Lezbiyen]] 79aaq40b9fc2l4m1vccom8ue13yq6kl 0 275242 1879997 1855419 2024-12-08T01:32:35Z 40.900 ÇIRA 76049 /* Girêdanên derve */[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] 1879997 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] f71octi4u6sc2ndr1aph9oxv9gz8qy1 1880004 1879997 2024-12-08T02:27:39Z 20.101RONAHî 76050 1880004 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 5xdztpyw9l99d4ggqe8x4ynezc75gl9 1880006 1880004 2024-12-08T02:28:04Z 20.101RONAHî 76050 /* Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe */ 1880006 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 4s8sl7avkrukig5wlm2goxnqwof1bdj 1880013 1880006 2024-12-08T02:32:24Z 20.101RONAHî 76050 1880013 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 23098ss3dqsheucx7yg48uh97n98ru1 1880015 1880013 2024-12-08T02:32:47Z 20.101RONAHî 76050 /* Bernameyên Çira TV */ 1880015 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 6canh2rxu42wxyb8w42rxh59q9rrv0q 1880016 1880015 2024-12-08T02:34:18Z 20.101RONAHî 76050 /* Bernameyên Çira TV */ 1880016 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] tk2ei9699o4p83j4uh6bgy1wgnyogs9 1880018 1880016 2024-12-08T02:39:17Z 20.101RONAHî 76050 /* Girêdanên derve */ *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube 1880018 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] fg66tkt5ml7blzkykxhj8zp3crv4mqp 1880019 1880018 2024-12-08T02:39:57Z 20.101RONAHî 76050 /* Girêdanên derve */ *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube 1880019 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] aymtn5yr8jv5wtdc76ll6yf5kpg8gmy 1880020 1880019 2024-12-08T02:41:20Z 20.101RONAHî 76050 /* Girêdanên derve */ *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] 1880020 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] n2feeuw3rlezcdogokbtoe1ss1rfedu 1880026 1880020 2024-12-08T03:47:18Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880020|1880020]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880026 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] aymtn5yr8jv5wtdc76ll6yf5kpg8gmy 1880027 1880026 2024-12-08T03:48:26Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880019|1880019]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880027 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] *[https://youtube.com/@ciratv?feature=shared Çira TV YouTube] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] fg66tkt5ml7blzkykxhj8zp3crv4mqp 1880028 1880027 2024-12-08T03:48:55Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880018|1880018]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880028 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li Ermenîstanê hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên Ermenîstanê serdana malbatên êzdî dikin. Di nihêrîna pêşîn de, bername pir bêsûc xuya dike, û ramana ku meriv çawa gelê êzdî li Ermenîstanê dijî nîşan bide rast xuya dike. Lê belê lêkolîna naveroka bernameyê û bi baldarî analîzkirina pirsan Lianna Mhoyan; Eşkere dibe ku ew di tevaya bernameyê de vegotinekê derdixe pêş: Êzdî kurd in, bi kurdî diaxivin û êzdî ol e û ne etnîk/netew e. Bername ev çend sal in berdewam dike, û çîrok nayê guhertin. Tiştê balkêş ew e ku ew çawa bi taybetî serdana malbatên ku li gundan dijîn dike û tenê bi kesên extiyar re hevpeyvînan dike. Ji mêhvandariya gelê Êzidî sûd werdigire. Ew bi gelemperî dest bi hevpeyvînên xwe dike ku dibêje ku ew serdana gelê Êzidî dike û dixwaze çîroka wan û çawaniya jiyana wan li gund û hwd. Di nihêrîna pêşîn de, ew pir rasterast û bêguneh xuya dike. Lê di hemû hevpeyvînê de dest bi şîroveyên xwe dike û li ser gelê kurd, nasnameya kurdî, zimanê kurdî, çanda kurdî û hwd. Berevajî edetên rojnamegeriyê, ew bi mirovan re hevpeyivîn nake, bi mirovan re pêşengiyê dike û vegotina xwe lê zêde dike. Li şûna ku bibe bernameyeke ku hevpeyvînan çêdike, diyar e ku ew bernameyeke propagandayê ye. Propaganda afirandina çîroka Kurdî ye û bi destxistina dîrok û çanda gelê Êzidî xurtkirina nasnameya Kurdî ye. Çima pêwîstiya we bi dizîna nasnameya Êzdî heye, da ku hûn xewna xwe ya nasnameya Kurdayetiyê pêk bînin? Ma dibe ku ji ber ku nasnameya kurdî ya sentetîk hatiye afirandin tune ye? Şopdarên delal, Her çendî hejmara gelê Êzidî 20-40 mîlyon Kurd zêdetir be jî, divê em dilteng nebin. Ji ber ku em ne yên ku hewl didin dîroka gelên din tune bikin. Di şûna wê de, em hewl didin ku tiştê ku her dem a me ye biparêzin; nasnameya me. Her çiqas hejmara wan ji me zêdetir be jî, divê em ji bîr nekin ku em hêza wêranker a herêmê ne. Di dîrokê de gelek caran em rastî jenosîdê hatine û qirkirina herî dawî jî di sala 2014an de bûye. Hêvî dikim ku Êzidiyan qet qet qetlîamek nebînin. Lê belê jenosîda (jenosîda) ku li ser Êzidiyan hatiye kirin jî tiştekî ku kesên wek Lianna Mhoyan hewl didin bidizin. Belkî tu carî rewşek bi vî rengî ku mirov ji serpêhatiya jenosîdê bê dizîn, çênebûbe. Eşkere ye ku Kurd ne xwediyê nasnameya xwe ne, ji ber wê jî hewl didin êşa gelê Êzidî bidizin. Çawa dibe ku êşa sala 2014an jî ya we ye? Qirkirina 1915’an a li dijî Ermenî, Suryanî, Keledî, Yewnan û Êzidîyan jî ya we ye? An jî em niha pir kûr diçin nav rabirdûya weya tarî? Çima hûn newêrin behsa tiştên ku bav û kalên we li Împaratoriya Osmanî kirine bikin? Banga me ji we re Ji kerema xwe, Êzdiyên delal, gava Lianna û parêzvanên din ên propagandaya kurdî li deriyê we dixin; nehêlin bikevin hundir. Ji ber ku ev kes bi niyeta baş naçin serdana we. Ji bo carekê, mêvanperwer nebin. Ji ber ku ew bi nasnameya we re rûreşiyê dikin, carekê jî rûreş bin. Em bav û kalên xwe û êş û azarên wan ji bîr nekin. Em ji bîr nekin ku bav û kalên me ji bo jiyana me çawa şer kirine. Rastiya ku hûn niha dijîn ji ber bav û kalên me ye, bav û kalên me yên ku li dijî Kurdan şer kirine, hewl dane me bikujin û me tine bikin. Ji bîr nekin ku cîranên me xiyanet li me kirin, li derî xistin, endamên malbata me kuştin, jin girtin, mêr kuştin, zarok revandin û mal û milkên me bi dest xistin. Îro hewl didin kê bixapînin? Ger hûn rêz û hurmeta bav û kalên xwe û êşên wan negirin, ger hûn ji bo nasname û mafê xwe yê hebûna xwe şer nekin, wê çîrokên mîna yên salên 1915 û 2014an dubare bibin. Ji ber ku dîsa cîranê we û we. bi navê ”mirovên heman miletî” dê wek sala 1915an li deriyên we bixin û çarenûsa we dîsa xera bikin. Bila em bi rûyê bişirîn a Lianna Mhoyan nexapin. Hebûna wê ya di malên we de û vegotina wê ya ”kurdî” tinazên xwe bi xema bav û kalên me dike. Li jêr me vîdeoya civîneke zoomê pêşkêşî we kir ku tê de diyar e Lianna Mhoyan û hevkarên wê siyaseteke êrîşkar û bêtolerans li dijî gelê Êzidî dimeşînin: ”Hûn kurd in. Heger hûn biwêribin pirsa me bikin, wê demê yan rêya me (kurdî) ye yan jî otoban e.” Çawa ew ji 1915 û 2014 dîsa cuda ye? Ji kerema xwe vîdyoyê temaşe bikin û encamên xwe derxînin *https://eziditimes.com/beware-of-aggressive-kurdish-propaganda-in-armenia/ == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] tk2ei9699o4p83j4uh6bgy1wgnyogs9 1880029 1880028 2024-12-08T03:49:46Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880016|1880016]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880029 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 6canh2rxu42wxyb8w42rxh59q9rrv0q 1880030 1880029 2024-12-08T03:50:13Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880015|1880015]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880030 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Bernameyên Çira TV == [[Cilwe]] û [[Mishefa Reş]] kevintirîn pertûkên ewên bi kurmancî hatine nivîsandin. == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 23098ss3dqsheucx7yg48uh97n98ru1 1880031 1880030 2024-12-08T03:51:01Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1880013|1880013]] yê [[Special:Contributions/20.101RONAHî|20.101RONAHî]] ([[User talk:20.101RONAHî|gotûbêj]]) şûnde kir 1880031 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == *[https://karwan.tv/cira-tv.html ÇiraTVTV ZINDÎ] * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 4s8sl7avkrukig5wlm2goxnqwof1bdj 1880032 1880031 2024-12-08T03:51:56Z Penaber49 39672 Guhartoya [[Special:Diff/1879997|1879997]] yê [[Special:Contributions/40.900 ÇIRA|40.900 ÇIRA]] ([[User talk:40.900 ÇIRA|gotûbêj]]) şûnde kir 1880032 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Hay ji Propagandaya Kurda ya Êrişkar li [[Ermenîstanê]] hebe== Şagirtên me yên hêja, ji kerema xwe bala xwe bidin nivîsa jêrîn ji ber ku em dixwazin ku hûn li ser rewşek taybetî ya ku li [[Ermenîstanê]] diqewime hişyariyê belav bikin. Di bernameyeke bi navê “Dengê Xeribiye” de hatiye ku Cîra TV û lînka Mhoyan li gundên [[Ermenîstanê]] serdana malbatên êzdî dikin. == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] e6bewk9ku5uk18b8jl31yspf97idy9c 1880033 1880032 2024-12-08T03:52:09Z Penaber49 39672 1880033 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} '''Çira TV Zindî''' [[Televîzyon|kanaleke televîzyonê]] ya [[Êzdî|êzdiyan]] e ku di 4ê tebaxa sala 2012an dest bi weşana xwe kiriye. Hemî weşan bi zimanê [[kurdî]] ye ku bernameyên di derbarê dîrok û felsefe yên bîr û baweriyên êzdiyan weşanan dike. Pirraniya bernameyên kanalê ji bo nasandina çand û jiyana civaka êzdiyan tên amadekirin. Wekî din jî li ser rewşa zimanê [[kurmancî]] rûdan û pêşveçûnên civakî, siyasî û çandî yên jiyana rojane yên li Kurdistanê mijarên serekeyê ji weşanên Çira TV ye.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=çiriya paşîn 2024}} == Mijarên têkildar == * [[4Şem TV]] * [[Êzîda TV]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [https://kurditv.com/14/ Çira TV ZINDÎ] {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Êzdîtî]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên kurdî]] [[Kategorî:Teleweşanên ji aliya kesan]] 84qv5glw2yfr4lgxxrymalqr43uj93t 0 275870 1880007 1847153 2024-12-08T02:28:56Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880007 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=çiriya pêşîn 2024}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane2 }} '''Swe Zin Htet''' (bi [[bîrmanî]]: ဆွေဇင်ထက်, jdb. 16 çiriya paşîn 1999) modeleke bîrmanî ye û xwediya taca [[pêşbirka bedewiyê]] ya [[Miss Universe Myanmar]] a sala 2019an e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.facebook.com/missuniversemm/photos/happy-birthday-our-beauty-queen-supermanwishing-you-a-very-happy-birthdaymay-all/2339278232865984/ |sernav=Happy Birthday Our Beauty Queen Superman! |tarîx=16 çiriya paşîn 2019 |weşanger=Miss Universe Myanmar }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.missuniverse.com/contestants |sernav=Contestants |weşanger=MUO |roja-gihiştinê=19 çiriya pêşîn 2019 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20200101222107/https://www.missuniverse.com/contestants/ |roja-arşîvê=1 kanûna paşîn 2020 |rewşa-urlyê=zindî }}</ref> Di çiriya paşîn a 2019an de, Swe Zin Htet wek jineke [[lezbiyen]] xwe aşkira dike û di pey de ew dibe yekem jina lezbiyen ya aşkirakirî ku pişkdarî li pêşbirka [[Miss Universe]] dike. == Karyer == Swe Zin Htet di 2016an de bi birina taca [[Miss Supranational Myanmar 2016]] dest bi kariyera xwe ya pêşbirkan kir. === Miss Universe Myanmar 2019 === Di 31ê gulana 2019an de, Swe Zin Htet wekî Miss Universe Myanmar 2019 bi destê şahciwana berî [[Hnin Thway Yu Aung]] hate tacdan.<ref>{{Jêder-malper |url=https://baomoi.com/hoa-hau-myanmar-thua-nhan-dong-tinh-ngay-khi-thi-miss-universe-2019-day-ban-linh-va-dang-ne-phuc/c/33149139.epi |sernav=Hoa hậu Myanmar thừa nhận đồng tính ngay khi thi Miss Universe 2019: Đầy bản lĩnh và đáng nể phục! |tarîx=30 çiriya paşîn 2019 |ziman=Vietnamese }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.instagram.com/p/B5dbKqxFL63/ |urlya-arşîvê=https://ghostarchive.org/iarchive/s/instagram/B5dbKqxFL63 |roja-arşîvê=2021-12-24 |gihiştina-urlyê=registration |sernav=#MissUniverseMyanmar2019 #RoadToMissUniverse2019 |tarîx=29 çiriya paşîn 2019 |weşanger=Swe Zin Htet }}{{cbignore}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://people.com/human-interest/miss-myanmar-is-miss-universe-first-openly-gay-contestant/ |sernav=Miss Universe's First Openly Gay Contestant Came Out Days Ago: 'I Just Started a New Chapter' |weşanger=People |tarîx=6 kanûna pêşîn 2019 |paşnav=Herbst |pêşnav=Diane }}</ref> == Jiyana şexsî == Di 2019an de stranbêja bîrmanî [[Gae Gae]] hevjîna wê bû.<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/01/c_138106910.htm |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20190531181855/http://www.xinhuanet.com/english/2019-06/01/c_138106910.htm |rewşa-urlyê=mirî |roja-arşîvê=31 gulan 2019 |sernav=Swe Zin Htet from Kayin state crowned Miss Universe Myanmar |tarîx=1 hezîran 2019 |weşanger=Xinhua Net |nivîskar=Mu Xuequan }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://burma.irrawaddy.com/lifestyle/entertainment/2019/12/09/210285.html |sernav=လိင်တူချစ်သူတဦးအဖြစ် ဝန်ခံခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မယ်စကြာဝဠာ အလှမယ် ဆွေဇင်ထက် |tarîx=9 kanûna pêşîn 2019 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Jidayikbûn 1999]] [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Modelên lezbiyen]] [[Kategorî:Modelên LGBT ên Bîrmanyayê]] 62vp2eb3jhpkbcmhcjopgsh4djgpl8u 14 277992 1880012 1856360 2024-12-08T02:32:19Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin 1880012 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Berhem li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Huner li Albanyayê]] 05i9xmebpci7ypn2dppnjyjqe1nfikf 0 278283 1879562 1878696 2024-12-07T19:15:24Z MikaelF 935 /* Kuwait */ 1879562 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malaysia === * [[Istana Budaya|Palace of Culture]], Kuala Lumpur * Permaisuri Zarith Sofiah Opera House, Johor Bahru === Mongolya === * [[National Academic Theatre of Opera and Ballet of Mongolia]], Ulaanbaatar === Oman === * [[Royal Opera House Muscat|Royal Opera House]], Muscat === Filîpîn === * [[Cultural Center of the Philippines]], Manila * [[Manila Grand Opera House]] – historic theatre, now demolished === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] b5i78rulecv3pd08wmh3l311xstxuv4 1879563 1879562 2024-12-07T19:18:27Z MikaelF 935 /* Malaysia */ 1879563 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malezya === * [[Istana Budaya]] (Qesra Çandê ya Kuala Lumpurê), [[Kuala Lumpur]] * [[Avahiya Operayê ya Permaisuri Zarith Sofiah]], Johor Bahru === Mongolya === * [[National Academic Theatre of Opera and Ballet of Mongolia]], Ulaanbaatar === Oman === * [[Royal Opera House Muscat|Royal Opera House]], Muscat === Filîpîn === * [[Cultural Center of the Philippines]], Manila * [[Manila Grand Opera House]] – historic theatre, now demolished === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] fa5cweqh6yarcx46hobdb8lpa9o1mku 1879565 1879563 2024-12-07T19:22:04Z MikaelF 935 /* Mongolya */ 1879565 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malezya === * [[Istana Budaya]] (Qesra Çandê ya Kuala Lumpurê), [[Kuala Lumpur]] * [[Avahiya Operayê ya Permaisuri Zarith Sofiah]], Johor Bahru === Mongolya === * [[Avahiya Şanoya Akademîk î Neteweyî ya Opera û Baletê ya Mongolyayê]], [[Ulaanbaatar]] === Oman === * [[Royal Opera House Muscat|Royal Opera House]], Muscat === Filîpîn === * [[Cultural Center of the Philippines]], Manila * [[Manila Grand Opera House]] – historic theatre, now demolished === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] 3z66rpqe5bka1sxv6s7uxgr0fi17on9 1879567 1879565 2024-12-07T19:23:39Z MikaelF 935 /* Oman */ 1879567 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malezya === * [[Istana Budaya]] (Qesra Çandê ya Kuala Lumpurê), [[Kuala Lumpur]] * [[Avahiya Operayê ya Permaisuri Zarith Sofiah]], Johor Bahru === Mongolya === * [[Avahiya Şanoya Akademîk î Neteweyî ya Opera û Baletê ya Mongolyayê]], [[Ulaanbaatar]] === Oman === * [[Avahiya Operaya Şahane ya Muskatê]], Muscat === Filîpîn === * [[Cultural Center of the Philippines]], Manila * [[Manila Grand Opera House]] – historic theatre, now demolished === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] 9ddgod7ra3fxx997yzsiq7mir0h84kq 1879571 1879567 2024-12-07T19:27:07Z MikaelF 935 /* Oman */ 1879571 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malezya === * [[Istana Budaya]] (Qesra Çandê ya Kuala Lumpurê), [[Kuala Lumpur]] * [[Avahiya Operayê ya Permaisuri Zarith Sofiah]], Johor Bahru === Mongolya === * [[Avahiya Şanoya Akademîk î Neteweyî ya Opera û Baletê ya Mongolyayê]], [[Ulaanbaatar]] === Oman === * [[Avahiya Operaya Şahane ya Mesqetê]], [[Mesqet]] (Muscat) === Filîpîn === * [[Cultural Center of the Philippines]], Manila * [[Manila Grand Opera House]] – historic theatre, now demolished === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] 00tzncdfhiumz5mwnv9pthfrppv10bh 1879983 1879571 2024-12-07T22:26:25Z MikaelF 935 /* Filîpîn */ 1879983 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} {{Sêwî|tarîx=çiriya paşîn 2024}} [[Wêne:Panorámica interior del Teatro Colón (cropped).jpg|thumb|[[Teatro Colón]], Buenos Aires, Arjentîn|334x334px]] [[Wêne:Alexandria Opera House.jpg|rast|thumb|220x220px|Avahiya Operayê ya Îskenderiyê (Şanoya Seyîd Derwîş), Îskenderiye]] [[Wêne:Montevideo Teatro Solis 1030762PSD.jpg|thumb|220x220px|[[Şanoya Solís]] li [[Montevideo]], Ûrûguay. Di sala 1856an de hate vekirin û operaya herî kevin li Başûrê Amerîkayê ye.]] Vaye lîsteya avahiyên operayê yên serekî li cîhanê ye. == Afrîka == === Misir === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Avahiya Operayê ya Îskenderiyê]] ([[Şanoya Seyîd Derwîş]]), [[Îskenderiye]] * [[Avahiya Operayê ya Misrî]], [[Qahîre]] * [[Avahiya Operayê ya Demenhûrê]], [[Demenhûr]] * [[Avahiya Operayê ya Xedîvî]], Qahîre (di 1971ê de agir pê ket) * [[Avahiya Operayê ya Port Seîdê]], [[Port Seîd]] (Borseîd) {{div col end}} === Başûrê Afrîkayê === * [[Artscape Theatre Centre]] (Cape Town Opera Company), [[Cape Town]] * [[Pretoria State Theatre]], [[Pretoria]] === Tûnis === * [[Théâtre municipal de Tunis]], [[Tûnis]] * Tunisia's City of Culture<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180323-tunisia-inaugurates-city-of-culture/ |sernav=Tunisia inaugurates City of Culture |tarîx=23 adar 2018 |malper=Middle East Monitor }}</ref> === Maroko === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * {{Girêdan|Théâtre national Mohammed-V|fr}} (Şanoya Mihemedê Pêncem), [[Rebat]] * [[Şanoya Mezin a Rebatê]] * [[Grand Théâtre CasArts]], [[Kazablanka]] * [[Gran Teatro Cervantes]], [[Tence]] ([[Tangier]]) * {{Girêdan|Théâtre municipal de Casablanca|fr}}, Kazablanka * {{Girêdan|Théâtre Afifi|fr}}, Elcedîde ([[El Jadida]]) * [[Avahiya Operayê ya Şahane ya Merakeşê]], [[Merakeş]] * [[Théâtre Regent]], [[Meknes|Meknès]] {{Div col end}} == Asya == === Bengladeş === * [[Avahiya Operayê ya Hatirjheel]], [[Dhaka]] (tê avakirin) === Çînistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Century Theatre, [[Beijing]] * [[National Centre for the Performing Arts (China)|National Centre for the Performing Arts]] * Poly Theatre, [[Beijing]] * Zhengyici-xi-lou, [[Operaya Beijingê]], Beijing * Poly Theatre (People's Liberation Army Opera House), Beijing * [[Şanoya Guangzhou Beilei]] * Guangzhou Drama Arts Center – Theatre No.13 * Guangzhou Friendship Theatre * [[Salona Guangzhou Guanglian]] * [[Şanoya Guangzhou Huanghuagang]] * [[Şanoya Guangzhou Jiangnan]] * [[Odîtoryûma Leşkerî ya Guangzhou]] * [[Operaya Guangzhouyê]] * Guangzhou Rainbow Theatre * Guangzhou South Theatre * Hangzhou Grand Theatre, [[Hangzhou]] * [[Harbin Grand Theatre]] * [[Shanghai Grand Theatre]], Shanghai * [[Shanghai Opera Theater]], Shanghai * Oriental Opera Hall at the [[Shanghai Oriental Art Center]], Shanghai * [[Shanghai Yue Opera House]], Shanghai * [[Şanoya Tianchanê]], Shanghai {{Div col end}} === Hong Kong === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Ko Shan Theatre]] Theatre * Ngau Chi Wan Civic Centre Theatre * North District Town Hall Auditorium * Sai Wab Ho Civic Centre Theatre * [[Shatin Town Hall]] Auditorium * Sheungwan Civic Centre Theatre * [[Sunbeam Theatre]] * Taipo Civic Centre Auditorium * [[Tsuen Wan Town Hall]] Auditorium * Tuen Mun Town Hall Auditorium {{div col end}} === Hindistan === * [[Royal Opera House (Mumbai)]] * [[Jamshed Bhabha Theatre]] (Mumbai) * Samsung Opera House, Bangalore A previous opera venue. now restored/adapted by Samsumg as an "Experience Centre" === Îndonezya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aula Simfonia Jakarta]], [[Jakarta]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://aulasimfoniajakarta.com/ |sernav=ASJ &#124; Aula Simfonia Jakarta |malper=aulasimfoniajakarta.com }}</ref> * [[Jakarta Art Building]], Jakarta * Şanoya [[Taman Ismail Marzuki]], Jakarta * Salona konseran a [[Usmar Ismail]], Jakarta {{Div col end}} === Îran === * [[Salona Wehdet]], [[Tehran]] === Îsraêl === * [[Tel Aviv Performing Arts Center]] === Japon === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Navenda Çandî ya Aichi]], [[Nagoya]] * [[Salona Biwako]], [[Ōtsu, Shiga]] * [[Salona Bunkamura Orchard]], [[Tokyo]] * [[Salona Kanagawa Kenmin]], [[Yokohama]] * [[Şanoya Neteweyî ya Nû]], Tokyo (NNTT) * [[Salona NHK]], Tokyo * [[Tokyo Bunka Kaikan]], Tokyo * [[Yokosuka Arts Theatre]], [[Yokosuka]] {{Div col end}} === Qazaxistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abay Opera House|ABAI Kazakh State Academic Opera and Ballet Theatre]], Almaty (1934) * Baiseitova Kazakh National Opera and Ballet Theatre, Astana (2000–2012, terminated) * [[Palace of Peace and Reconciliation]] – Opera Hall, Astana (2006) * Shymkent Regional Opera and Ballet Theatre, Shymkent (2007) * State Opera and Ballet Theatre, "[[Astana opera]]", Astana (2012) {{Div col end}} === Kuweyt === * [[Navenda Çandî ya Sheikh Jaber Al Ahmad]] (Avahiya Operayê ya Kuweytê), Bajarê Kuweytê === Malezya === * [[Istana Budaya]] (Qesra Çandê ya Kuala Lumpurê), [[Kuala Lumpur]] * [[Avahiya Operayê ya Permaisuri Zarith Sofiah]], Johor Bahru === Mongolya === * [[Avahiya Şanoya Akademîk î Neteweyî ya Opera û Baletê ya Mongolyayê]], [[Ulaanbaatar]] === Oman === * [[Avahiya Operaya Şahane ya Mesqetê]], [[Mesqet]] (Muscat) === Filîpîn === * [[Navenda Çandî ya welatê Filîpînê]], [[Manîla]] * [[Avahiya Operayê ya Mezin a Manîlayê]], avahiyeke dîrokî ya şanoyê bû, îro tune ye. === Singapore === * [[Esplanade – Theatres on the Bay]], Singapore * [[Victoria Concert Hall|Victoria Theatre & Concert Hall]], Singapore === Sûrî === * [[Damascus Opera House]] === Başûrê Koreyê === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Daegu Opera House]], Daegu * [[National Theater of Korea]], Seoul * [[Seoul Arts Center]] Opera House, Seoul * [[Seongnam Arts Center]] Opera House, Seongnam {{Div col end}} === Taywan === [[Wêne:AnkaraStateOpera2.JPG|thumb|rast|234x234px|Main entrance to the Ankara Opera House]] * [[National Taichung Theater]] * [[National Theater and Concert Hall, Taipei]] * [[National Kaohsiung Center for the Arts]] === Tacîkistan === * Aini Theater of Opera and Ballet, Dushanbe === Taylenda === * [[Thailand Cultural Centre]], Bangkok === Tirkiye === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Operayê]] (Şanoya Mezin), [[Enqere]] * [[Navenda Çandî ya Atatürk]], [[Teqsîm]] (Taksim), [[Stembol]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Antalyayê]], [[Antalya]] * [[Operaya Bajêr]], [[Eskişehir]] * [[Opera û Baleya Dewletî ya Îzmîrê]], [[Şanoya Elhamra]], [[Îzmîr]] * [[Şanoya Leyla Gencer]], Enqere * [[Opera û Baleya Dewletî ya Mersînê]], [[Mersin Halkevi]], [[Mersîn]] * [[Şanoya Operetê]], Enqere * [[Avahiya Operayê ya Sureya]], [[Kadıköy]], Stembol * [[Opera û Baleya Dewletî ya Samsûnê]], [[İlkadım]], [[Samsûn]] {{Div col end}} [[Wêne:Hanoi Oper.jpg|thumb|200px|Hanoi Opera House]] === United Arab Emirates === * [[Dubai Opera]], [[Dubai]] === Ozbêkistan === * [[Navoi Theatre]], [[Tashkent]] === Viyetnam === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Haiphong Opera House]], Haiphong * [[Hanoi Opera House]], Hanoi * [[Municipal Theatre, Ho Chi Minh City]] (Saigon Opera House), Ho Chi Minh City {{Div col end}} == Ewropa == [[Wêne:Yerevan Operahouse.JPG|rast|thumb|200px|[[Yerevan Opera Theatre]]]] === Albanya === * [[Avahiya Operayê ya Tiranayê]], [[Tirana]] === Ermenistan === * [[Avahiya Operayê ya Rewanê]], [[Rewan]] === Ostriya === [[Wêne:Vienna state opera house at night.jpg|alt=|thumb|221x221px|[[Avahiya Operaya Dewletî ya Viyanayê]], [[Viyana]] ]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bregenzer Festspiele]], [[Bregenz]] * [[Stadtheater Baden]], [[Baden bei Wien]] * [[Operaya Grazê]], [[Graz]] * [[Musiktheater Linz]], [[Linz]] * [[Neue Oper Wien]] (Operaya Nû ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Salzburg Festival]], [[Salzburg]] * [[Salzburger Landestheater]], [[Salzburg]] * [[Schlosstheater Schönbrunn]], [[Viyana]] * [[Theater an der Wien]], [[Viyana]] (avahiya operayê ya dîrokî ye) * [[Theater Klagenfurt]], [[Klagenfurt]] * [[Volksoper Wien]] (Operaya Gelî ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Kammeroper]] (Operaya Jûrê ya Viyanayê), [[Viyana]] * [[Wiener Staatsoper]] (Operaya Dewletî ya Viyanayê), [[Viyana]] {{Div col end}} === Azerbaycan === [[Wêne:Azerbaijan State Academic Opera and Ballet Theatre main façade, 2015.jpg|thumb|220x220px|[[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]], [[Bakû]]]] * [[Teatreya Dewletî ya Akademîk a Opera û Baleta Azerbaycanê ya bi navê Axundov]] (Axundov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı), Bakû === Belarûs === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Belarûsê]], [[Mînsk]] === Belçîka === [[Wêne:La Monnaie De Munt (cropped).jpg|thumb|219x219px|[[La Monnaie]], [[Bruksel]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[La Monnaie]]/De Munt, Bruksel * [[Operaya Şahane ya Walonyayê]] (Opéra Royal de Wallonie), [[Liège]] * [[Operaya Flamanî ya Antwerpenê]] (Vlaamse Opera), [[Antwerpen]] * [[Operaya Flamanî ya Ghentê]], [[Ghent]] {{Div col end}} === Bosniya û Herzegovîna === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sarajevayê]], [[Sarajevo]] === Bulgaristan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şano Operaya Bûrgasê]], [[Bûrgas]] * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Sofyayê]], [[Sofya]] * [[Operaya Dewletî ya Rûseyê]], [[Rûse]] * [[Operaya Dewletî ya Plovdîvê]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.ofd-plovdiv.eu/ |sernav=ofd-plovdiv.eu |malper=ofd-plovdiv.eu }}</ref> [[Plovdîv]] * [[Operaya Dewletî ya Stara Zagora]], [[Stara Zagora]] * [[Opera Şanoya Varnayê]], [[Varna]] {{Div col end}} === Xirwatistan === [[Wêne:Zageb Croatian National Theater.jpg|thumb|218x218px|[[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Osijekê]], [[Osijek]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://hnk-osijek.hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište u Osijeku |malper=hnk-osijek.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî ya Ivan Zajc]], [[Rijeka]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://hnk-zajc.hr/ |sernav=HNK Ivan pl. Zajc Rijeka }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Splitê]], [[Split]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk-split.hr/ |sernav=HNK Split > Naslovnica |malper=hnk-split.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Varaždinê]], [[Varaždin]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnkvz.hr/ |sernav=HNK Varaždin |malper=hnkvz.hr }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zagrebê]], [[Zagreb]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.hnk.hr/hr/ |sernav=Hrvatsko narodno kazalište |malper=HNK }}</ref> * [[Şanoya Neteweyî ya Xirwatî li Zadarê]], [[Zadar]] {{Div col end}} === Çekya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Neteweyî ya Pragê]] (Národní divadlo), [[Prag]] * [[Operaya Dewletî ya Pragê]] (Státní opera), Prag * [[Estates Theatre]] (Stavovské divadlo), Prague {{Div col end}} === Danîmarka === [[Wêne:Copenhagen Opera corner 1.jpg|thumb|213x213px|Copenhagen Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[The Copenhagen Opera House]] (Operaen), Copenhagen * [[Den Jyske Opera]], Aarhus * [[Det Kongelige Teater]] (Royal Danish Theatre), Copenhagen * [[Funen Opera]], Odense * Opera Hedeland, Hedehusene {{Div col end}} === Estonya === * [[Operaya Neteweyî ya Estonyayê]] (Rahvusooper Estonia), [[Tallinn]] * [[Vanemuine]], [[Tartu]] === Fînlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Fînlendayê]], [[Helsînkî]] {{Div col end}} === Fransa === [[Wêne:Paris Opéra Garnier Fassade 1.jpg|thumb|rast|225px|Palais Garnier, Paris]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Grand Théâtre, [[Angers]] * [[Opera-Şanoya Avignonê]], [[Avignon]] * [[Opera-Şanoya Besançonê]], [[Besançon]] * [[Grand Théâtre (Bordeaux)|Grand Théâtre]], [[Bordeaux]] * [[Odîtoryûma Dijonê]], [[Dijon]] (Operaya Dijonê) * [[Operaya Dijonê]] (Grand Théâtre), Dijon (Operaya Dijonê) * [[Operaya Lillê]], [[Lille]] * Opéra Théâtre de Limoges, [[Limoges]] * [[Operaya Nû ya Liyonê]], [[Liyon]] * [[Operaya Marsîlyayê]], [[Marsîlya]] * [[Opera-Şanoya Metzê]], [[Metz]] * [[Opera û Orkestraya Neteweyî ya Montpellier Languedoc-Roussillon]], [[Montpellier]] * [[Opéra national de Lorraine]], [[Nancy, France|Nancy]] * [[Théâtre Graslin]], [[Nantes]] * [[Operaya Niceyê]], [[Nice]] * [[Operaya Bastille]], Parîs * [[Opéra Comique]], Parîs * [[Palais Garnier]], Parîs * [[Théâtre du Châtelet]], Parîs * [[Operaya Reimsê]], [[Reims]] * [[Operaya Rennesê]], [[Rennes]] * [[Operaya Rouenê]], [[Rouen]] * [[Operaya Saint-Étiennê]], [[Saint-Étienne]] * [[Opéra national du Rhin]], [[Strasbourg]] * [[Operaya Toulonê]], [[Toulon]] * [[Théâtre du Capitole]], [[Toulouse]] * [[Operaya Toursê]], [[Tours]] * [[Operaya Şahane ya Versayê]], [[Versay]] (Versailles) {{Div col end}} === Almanya === [[Wêne:Berlin Opera UdL asv2018-05.jpg|thumb|219x219px|[[Berlin State Opera]], Berlin]] [[Wêne:Bayr Festspielhaus 1995 Frontansicht.jpg|thumb|200px|[[Bayreuth Festspielhaus]]]] [[Wêne:Dresden-Semperoper.04.JPG|thumb|rast|200px|[[Semperoper]], Dresden]] [[Wêne:Duisburg Oper Theater 2009 03 13.jpg|thumb|200px|Theater Duisburg (2009)]] [[Wêne:Badisches Staatstheater Karlsruhe IMGP2104.JPG|thumb|200px|Badisches Staatstheater, Karlsruhe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Aalto Theatre]], [[Essen]] * [[Alte Oper]] (former opera house), [[Frankfurt]] * [[Anhaltisches Theater]], [[Dessau]] * [[Badisches Staatstheater Karlsruhe]], [[Karlsruhe]] * [[Bayreuth Festspielhaus]] (Bayreuth Festival Theatre), [[Bayreuth]] * [[Cologne Opera]], [[Cologne]] * [[Cuvilliés Theatre]], [[Munich]] * [[Deutsche Oper am Rhein]] (German Opera of the Rhine), [[Düsseldorf]] * [[Deutsche Oper Berlin]] (Berlin German Opera), Berlin * [[Deutsches Nationaltheater Weimar]], [[Weimar]] * [[Dortmund Opera]], [[Dortmund]] * [[Elbe Philharmonic Hall]], [[Hamburg]] * [[Festspielhaus Baden-Baden]] (Baden-Baden Festival Theatre), [[Baden-Baden]] * [[Halle Opera House]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]] * [[Hamburgische Staatsoper]] (Hamburg State Opera), [[Hamburg]] * [[Hessisches Staatstheater Wiesbaden]], [[Wiesbaden]] * [[Opernhaus Kiel]], [[Kiel]] * [[Komische Oper Berlin]], Berlin * [[Kroll Opera House]], Berlin (destroyed in 1943) * [[Landestheater Altenburg]] * [[Markgräfliches Opernhaus]], [[Bayreuth]] * [[Mecklenburg State Theatre]], [[Schwerin]] * [[Meiningen Court Theatre|Das Meininger Theater]], [[Meiningen]] * [[Musiktheater im Revier]], [[Gelsenkirchen]] * [[National Theatre Munich]] ([[Bavarian State Opera]]), [[Munich]] * [[Nationaltheater Mannheim]], [[Mannheim]] * [[Oldenburgisches Staatstheater]], [[Oldenburg (city)|Oldenburg (Lower Saxony)]] * [[Oper am Gänsemarkt]], [[Hamburg]] * [[Oper Frankfurt]] (Frankfurt Opera), [[Frankfurt]] * [[Oper Leipzig]] (Leipzig Opera), [[Leipzig]] * [[Opernhaus am Taschenberg]], [[Dresden]] (changed to church in 1708, demolished in 1888) * [[Opernhaus am Zwinger]], [[Dresden]] (1719, destroyed 1849) * [[Opernhaus Dortmund]], [[Dortmund]] * [[Opernhaus Düsseldorf]], [[Düsseldorf]] * [[Opernhaus Wuppertal]], [[Wuppertal]] * [[Prinzregententheater]], [[Munich]] * [[Theater Saarbrücken|Saarländisches Staatstheater]], [[Saarbrücken]] * [[Schlosstheater Schwetzingen]], [[Schwetzingen]] * [[Semperoper]] (Saxon State Opera), [[Dresden]] * [[Staatsoper Hannover]], [[Hanover]] * [[Staatsoper Unter den Linden]] (Berlin State Opera), Berlin * [[Staatstheater am Gärtnerplatz]], [[Munich]] * [[Staatstheater Braunschweig]], [[Braunschweig]] * [[Staatstheater Darmstadt]], [[Darmstadt]] * [[Staatstheater Kassel]], [[Kassel]] * [[Staatstheater Mainz]], [[Mainz]] * [[Staatstheater Nürnberg]], [[Nuremberg]] * [[Staatstheater Stuttgart]], [[Stuttgart]] * [[Stadttheater Minden]], [[Minden]] * [[Theater Bonn]], [[Bonn]] * [[Theater Bremen]], [[Bremen]] * [[Theater Chemnitz]], [[Chemnitz]] * [[Theater Duisburg]], [[Duisburg]] * [[Theater Erfurt]], [[Erfurt]] * [[Theater Heidelberg]], [[Heidelberg]] * [[Theater Lübeck]], [[Lübeck]] * [[Theater Münster]], [[Münster]] * [[Theater Trier]], [[Trier]] * [[Theater Ulm]], [[Ulm]] {{Div col end}} === Yewnanistan === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Stavros Niarchos Foundation Cultural Center]], [[Greek National Opera]], [[Athens]] * [[Athens Concert Hall]], Athens * [[Thessaloniki Concert Hall]], [[Thessaloniki]] * [[Apollon Theatre (Patras)]], [[Patras]] * [[Apollon Theater, Syros]], [[Ermoupoli]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |sernav=londinoupolis: The Apollo Municipal Theatre in Ermoupolis, Siros |tarîx=19 çiriya paşîn 2011 |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2022-03-31 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220331070650/http://londinoupolis.blogspot.com/2011/11/apollo-municipal-theatre-in-ermoupolis.html |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Div col end}} === Gurcistan === [[Wêne:თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი 05.jpg|thumb|rast|200px|Operaya Neteweyî ya Gurcistanê li Tbîlîsiyê]] * [[Operaya Neteweyî ya Gurcistanê]], [[Tbîlîsî]] * [[Operaya Dewletî ya Kutaisiyê]], [[Kutaisi]] === Mecaristan === [[Wêne:Hungarian State Opera House(PDXdj).jpg|thumb|200px|Hungarian State Opera House]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Budapest Operetta Theatre (Budapesti Operettszínház), [[Budapest]] * [[Erkel Theatre]] (Erkel Színház), Budapest * [[Hungarian State Opera House]] (Magyar Állami Operaház), Budapest {{Div col end}} === Îslenda === * The Icelandic Opera (Íslenska Óperan), [[Reykjavík]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera.is/EN/ |sernav=Icelandic opera official website in English |roja-gihiştinê=2009-06-28 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090503055024/http://www.opera.is/EN/ |roja-arşîvê=2009-05-03 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> === Îrlenda === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Corkê]], [[Cork]] * [[Theatre Royal]], [[Wexford]] * [[Operaya Wexfordê]] {{Div col end}} === Îtalya === [[Wêne:20110725 Milano La Scala 5507.jpg|thumb|200px|La Scala, Milan]] [[Wêne:Interior of La Fenice in 1837. Original at Museo Correr.jpg|thumb|200px|Interior: La Fenice, Venice, 1837]] [[Wêne:Teatro San Carlo large view.jpg|thumb|200px|Interior: Teatro San Carlo, Naples]] [[Wêne:Palermo-Teatro-Massimo-bjs2007-02.jpg|thumb|200px|Teatro Massimo, Palermo, biggest theater in Italy and third in Europe]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Verona Arena|Arena di Verona]], [[Verona]] * [[Operaya Firenzeyê]], [[Firenze]] * [[Sferisterio]], [[Macerata]] * [[Teatro Alessandro Bonci]], [[Cesena]] * Teatro Alfieri, [[Asti]] * [[Teatro Alfieri, Florence|Teatro Alfieri]], Florence * Teatro Alfieri, [[Turin]] * [[Teatro alla Scala]], Milan * Teatro Apollo, [[Lecce]] * [[Teatro Argentina]], Rome * Teatro Augusteo, Naples * [[Teatro Bellini, Naples|Teatro Bellini]], Naples * [[Teatro Capranica]], Rome * [[Teatro Carignano]], Turin * [[Teatro Carlo Felice]], [[Genoa]] * Teatro Civico, [[Sassari]] * Teatro Civico, [[Tortona]] * [[Teatro Coccia]], [[Novara]] * Teatro Comunale, [[Alessandria]] * [[Teatro Comunale Bologna|Teatro Comunale]], [[Bologna]] * [[Teatro Comunale Ferrara|Teatro Comunale]], [[Ferrara]] * [[Teatro Comunale Florence|Teatro Comunale]], Firenze (di sala 2014an de çalakî veguhastin {{Girêdan|Opera di Firenze|it|Operaya Firenzeyê)}} * [[Teatro Comunale Modena|Teatro Comunale]], [[Modena]] * [[Teatro Comunale Alighieri]], [[Ravenna]] * Teatro Comunale Carlo Gesualdo, [[Avellino]] * [[Teatro Communale G. B. Pergolesi]], [[Jesi]] * Teatro Comunale Gabriello Chiabrera, [[Savona]] * [[Teatro Communale Ponchielli]], [[Cremona]] * Teatro Comunale Umberto Giordano, [[Foggia]] * Teatro Comunale Vittorio Emanuele, [[Benevento]] * Teatro Curci, [[Barletta]] * [[Teatro dell'Opera di Roma]], Rome * [[Teatro del Giglio]], [[Lucca]] * [[Teatro degli Arcimboldi]], [[Milan]] * [[Teatro degli Industri]], [[Grosseto]] * [[Teatro della Gran Guardia]], [[Livorno]] * [[Teatro della Pergola]], Florence * Teatro delle Muse, [[Ancona]] * [[Teatro Donizetti]], [[Bergamo]] * [[Teatro La Fenice]], [[Venice]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], Milan * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Filarmonico]], [[Verona]] * Teatro Francesco Cilea, [[Reggio Calabria]] * Teatro Fraschini, [[Pavia]] * [[Teatro Giuseppe Verdi]], [[Busseto]] * [[Teatro Grande]], [[Brescia]] * [[Teatro Lirico (Milan)|Teatro Lirico]], [[Milan]] * [[Teatro Lirico di Cagliari|Teatro Lirico]], [[Cagliari]] * [[Teatro Lirico Giuseppe Verdi]], [[Trieste]] * [[Teatro Malibran]], Venice * Teatro Marrucino, [[Chieti]] * [[Teatro Massimo]], [[Palermo]] * [[Teatro Massimo Bellini]], [[Catania]] * [[Teatro Mario Del Monaco]], [[Treviso]] * [[Teatro del Fondo|Teatro Mercadante]], Naples * [[Teatro Morlacchi]], [[Perugia]] * Teatro Municipale, [[Piacenza]] * [[Teatro Municipale (Reggio Emilia)|Teatro Municipale Valli]], [[Reggio Emilia]] * Teatro Municipale Giuseppe Verdi, [[Salerno]] * [[Teatro Petruzzelli]], [[Bari]] * [[Teatro Piccinni]], Bari * Teatro Politeama, [[Catanzaro]] * [[Teatro Politeama]], Lecce * [[Teatro Politeama, Palermo|Teatro Politeama Garibaldi]], [[Palermo]] * [[Teatro Regio Ducale]], Milan (burned down in 1776; replaced by [[Teatro alla Scala]]) * [[Teatro Regio Parma|Teatro Regio di Parma]], [[Parma]] * [[Teatro Regio Torino]], Turin * [[Teatro Rossini (Lugo)|Teatro Rossini]], [[Lugo, Emilia-Romagna|Lugo]] * [[Teatro Rossini (Pesaro)|Teatro Rossini]], [[Pesaro]] * [[Teatro San Carlo]], [[Napoli]] * Teatro Sannazzaro, Napoli * [[Teatro Sociale, Como|Teatro Sociale]], [[Como]] * Teatro Sociale di Mantova, [[Mantua]] * [[Teatro Verdi (Padova)|Teatro Verdi]], [[Padua]] * Teatro Verdi, [[Pisa]] {{Div col end}} === Letonya === [[Wêne:Opera Nacional, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 04.JPG|thumb|200px|Latvian National Opera]] * [[Latvian National Opera]] (LNO, Latvijas Nacionālā Opera), [[Riga]] === Lîtvanya === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Lîtvanyayê]] (Lietuvos nacionalinis operos ir baleto teatras), [[Vilnius]] * [[Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Kaunasê]] (Kauno valstybinis muzikinis teatras), [[Kaunas]] * {{Girêdan|Şanoya Dewletî ya Muzîkê ya Klaipėdayê|lt|Klaipėdos valstybinis muzikinis teatras}}, [[Klaipėda]] === Malta === [[Wêne:Stopera 2063.jpg|thumb|200px|rast|Dutch National Opera & Ballet, Amsterdam]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Aurora]], Victoria, [[Gozo]] * [[Şanoya Manoel]], [[Valletta]] * [[Operaya Şahane ya Vallettayê]], Valletta (xerakirî) {{Div col end}} === Moldova === * [[Şanoya Neteweyî ya Opera û Baletê ya Moldovayê]], [[Chișinău]] === Monako === * [[Operaya Monte-Carloyê]] === Holenda === * [[Stopera|Opera û Baleta Neteweyî ya Holendayê]], [[Amsterdam]] === Makedonyaya Bakur === * [[Opera û Baleta Neteweyî ya Makedonyaya Bakur]] === Norwêc === [[Wêne:OsloOperaBjørvika 2007-08-26-02.jpg|200px|rast|thumb|The new opera house, Oslo, Norway]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Neteweyî ya Norwêcê]] (Den Norske Opera), [[Oslo]] * [[Operaya Kristiansundê]] * [[Operaya Nordfjordê]] {{Div col end}} === Polonya === [[Wêne:Bytom Opera Slaska facade.jpg|thumb|200px|rast|[[Silesian Opera]] in Bytom]] [[Wêne:Opera, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 23-25 HDR.jpg|thumb|200px|rast|[[Wrocław Opera]] in Wrocław]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Baltic State Opera]], [[Gdańsk]] * Teatr Muzyczny w Gdyni, [[Gdynia]] * Court Opera in [[Łazienki]] complex, Warsaw * [[Forest Opera]], Sopot * [[Grand Theatre, Łódź]] * [[Great Theatre, Poznań]], [[Poznań]] * Kraków Chamber Opera, Kraków * Opera in the castle, [[Szczecin]] * [[Opera Krakowska]], [[Kraków]] * [[Opera Nova Bydgoszcz|Opera Nova]], [[Bydgoszcz]] * Opera Podlaska, [[Białystok]] * [[Polish National Opera]] ([[Grand Theatre, Warsaw|Great Theatre]]), [[Warsaw]] * [[Silesian Opera]], [[Bytom]] * Teatr Muzyczny w Lublinie, [[Lublin]] * [[Warsaw Chamber Opera]], Warsaw * [[Wrocław Opera]], [[Wrocław]] {{Div col end}} === Portûgal === [[Wêne:TeatroSCarlos-IPPAR.jpg|rast|thumb|200px|São Carlos main façade, Lisbon]] * [[Casa da Música]], [[Porto]] * [[Teatro Nacional de São Carlos]], [[Lisbon]] === Romanya === [[Wêne:Teatrul Național „Vasile Alecsandri” din Iași.JPG|rast|thumb|200px|Iaşi Romanian National Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Brașov Opera, [[Brașov]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-brasov.ro/ |sernav=Opera Braşov |malper=opera-brasov.ro }}</ref> * [[Cluj-Napoca Hungarian Opera|Cluj Hungarian Opera]], [[Cluj-Napoca]] * Comic Opera House for Children, [[Bucharest]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operacomica.ro/ |sernav=Opera Comica Pentru Copii |malper=operacomica.ro }}</ref> * Craiova Romanian Opera, [[Craiova]]<ref>[http://www.operacraiova.ro/ Craiova Romanian Opera official website] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130831233055/http://teatrulliric-craiova.ro/ |date=2013-08-31 }}</ref> * Ion Dacian National Operetta Theatre, Bucharest<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.opereta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian |malper=Teatrul Național de Operetă și Musical Ion Dacian }}</ref> * Nae Leonard National Opera and Operetta Theatre, [[Galați]]<ref>[https://naeleonard.ro/ Teatrul Național de Operă și Operetă "Nae Leonard", official website]</ref> * Oleg Danovski National Opera and Ballet Theatre, [[Constanța]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://tnobconstanta.ro/ |sernav=Teatrul Național de Operă și Balet "Oleg Danovski" |malper=tnobconstanta.ro }}</ref> * [[Romanian National Opera, Bucharest|Romanian National Opera]], Bucharest * [[Romanian National Opera, Cluj-Napoca|Romanian National Opera]], Cluj-Napoca * [[Romanian National Opera, Iași|Romanian National Opera]], [[Iași]] * [[Romanian National Opera, Timișoara|Romanian National Opera]], [[Timișoara]] {{Div col end}} === Ûrisêt === [[Wêne:Teatro Bolshói, Moscú, Rusia, 2016-10-03, DD 42-43 HDR.jpg|thumb|rast|200px|Bolshoi Theatre, Moscow]] [[Wêne:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|thumb|200px|Mariinsky Theatre, Saint Petersburg]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet, [[Astrakhan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://astoperahouse.ru/en/ |sernav=Astrakhan State Theatre of Opera and Ballet |malper=astoperahouse.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20130807053618/http://astoperahouse.ru/en/ |roja-arşîvê=2013-08-07 }} </ref> * Bashkir State Opera and Ballet Theatre, [[Ufa]] * [[Bolshoi Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.bolshoi.ru/en/partners/sovet/ |sernav=Board of Trustees |malper=bolshoi.ru }}</ref> * Buryat Academic Opera and Ballet Theatre, [[Ulan-Ude]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |sernav=Culture |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://archive.today/20131124144747/http://www.buryatia.ru/buryatia/culture/index_e.html |roja-arşîvê=2013-11-24 }}</ref> * The Chelyabinsk state academic opera and ballet theatre of M.I.Glinka, [[Chelyabinsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.chelopera.ru/ |sernav=Челябинский государственный академический театр оперы и балета им. М.И.Глинки |malper=chelopera.ru }}</ref> * [[Chuvash State Opera and Ballet Theater]], [[Cheboksary]] * Ekaterinburg Opera and Ballet Theatre, [[Ekaterinburg]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.uralopera.ru/en/about.php |sernav=About |malper=uralopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110204181858/http://www.uralopera.ru/en/about.php |roja-arşîvê=2011-02-04 }} </ref> * Galina Vishnevskaya Opera Centre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-centre.ru/centre |sernav=About Centre &#124; Galina Vishnevskaya Opera Centre |roja-gihiştinê=2013-11-24 |roja-arşîvê=2013-12-03 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131203031408/http://www.opera-centre.ru/centre |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * [[Helikon Opera]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://helikon.ru/eng_default.php |sernav=Геликон-Опера |roja-gihiştinê=2013-11-24 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131114020559/http://helikon.ru/eng_default.php |roja-arşîvê=2013-11-14 }}</ref> * Krasnoyarsk Opera and Ballet Theatre, [[Krasnoyarsk]] * Magnitogorsk Opera and Ballet Theatre, [[Magnitogorsk]] * [[Mariinsky Theatre]], Saint Petersburg * [[Mikhaylovsky Theatre]], Saint Petersburg * Moscow Operetta Theatre, Moscow * Musa Calil Tatar State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Kazan]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |sernav=History of the Theatre |malper=kazan-opera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20110709191049/http://www.kazan-opera.ru/en/about/history/ |roja-arşîvê=2011-07-09 }} </ref> * [[Natalya Sats Musical Theater]], Moscow * [[Novaya Opera Theatre]], Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |sernav=Our Theatre — Novaya Opera |malper=novayaopera.ru |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120611000654/http://www.novayaopera.ru/en?page=theatre |roja-arşîvê=2012-06-11 }} </ref> * [[Novosibirsk Opera and Ballet Theatre]], [[Novosibirsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |sernav=Novosibirsk State Academic Opera and Ballet Theatre |roja-gihiştinê=2006-11-19 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20061011063459/http://www.opera-novosibirsk.ru/index.php?locale=en_us |roja-arşîvê=2006-10-11 }}</ref> * Pokrovsky Moscow State Academic Chamber Musical Theatre, Moscow * Pushkin Nizhny Novgorod State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Nizhny Novgorod]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operann.ru/ |sernav=Нижегородский государственный академический театр оперы и балета им. А.С. Пушкина |malper=operann.ru }}</ref> * [[Perm Opera and Ballet Theatre|Pyotr Illytch Tchaikovsky Perm Academic Opera and Ballet Theatre]], [[Perm, Russia|Perm]] * Republic Sakha – Yakutia State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Yakutsk]] * Rostov State Opera and Ballet, Rostov<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.rostovopera.ru/about.html |sernav=About – Ростовский музыкальный театр |roja-gihiştinê=2013-11-24 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20131202235043/http://www.rostovopera.ru/about.html |roja-arşîvê=2013-12-02 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * Samara State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Samara, Russia|Samara]] * Sapaev Mari State Opera and Ballet Theatre, [[Yoshkar-Ola]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.operaballet.net/en/ |sernav=Mari State Opera and Ballet Theatre named after Eric Sapaev |malper=operaballet.net |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20120226072404/http://www.operaballet.net/en/ |roja-arşîvê=2012-02-26 }} </ref> * Saratov Opera and Ballet Theater, [[Saratov]] * St Petersburg Chamber Opera, Saint Petersburg<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.spbopera.ru/en |sernav=Театр "Санктъ-Петербургъ Опера" |malper=spbopera.ru }}</ref> * Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Musical Academic Theatre, Moscow<ref>{{Jêder-malper |url=https://stanmus.com/ |sernav=Stanislavsky and Nemirovich-Danchenko Moscow Music Theatre |malper=stanmus.com |roja-gihiştinê=2024-11-09 |roja-arşîvê=2024-08-21 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20240821025252/https://stanmus.com/ |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> * State Theatre of Opera and Ballet of Udmurt Republic, [[Izhevsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://operaizh.ru/ |sernav=Главная &#124; Театр оперы и балета УР |malper=operaizh.ru }}</ref> * [[Taganrog Theatre]], [[Taganrog]] * Tsaritsynskaya opera, [[Volgograd]] * Voronezh State Academic Opera and Ballet Theatre, [[Voronezh]] * [[Zazerkalie (theatre)|Zazerkalie]], Saint Petersburg {{Div col end}} === Serbistan === [[Wêne:Royal Theater of Madrid Spain.jpg|thumb|200px|Teatro Real, Madrid]] [[Wêne:Goteborgopera.JPG|thumb|200px|Gothenburg Opera]] [[Wêne:The Läckö Castle (4441538124) (2).jpg|thumb|200px|rast|alt=Läckö Castle|Läckö Castle – venue of the Castle Opera]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Madlenianum Opera and Theatre]], [[Belgrade]] * [[National Theatre in Belgrade]], Belgrade * [[Serbian National Theatre]], [[Novi Sad]] {{Div col end}} === Slovakya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Slovak National Theatre]], [[Bratislava]] * State Opera in Banská Bystrica, [[Banská Bystrica]] * State Theatre Košice, [[Košice]] {{Div col end}} === Slovenya === * [[Ljubljana Opera House]], [[Ljubljana]] * [[Maribor Slovene National Theatre|SNG Opera balet Maribor]], [[Maribor]] === Spanya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Euskalduna Musika Jauregia Bilbao]]-[[Euskalduna Palacio de la Música]], [[Bilbao]] * [[Gran Teatre del Liceu]] (Tiyatroya Mezin a Liceu), [[Barselona]] * [[Kursaal Audiotorioa]] (Odîtoryûma Kutsaal), [[Donostia]]-[[San Sebastián]] * [[Salona Mozart]], [[Zaragoza]] * [[Palacio da Ópera da Coruña]]-[[Palacio de la Ópera]] (Seraya Muzîkê), [[A Coruña]] * [[Palau de les Arts Reina Sofía]] (Seraya Çandê ya Reina Sofía), [[Valensya]] * [[Tiyatroya Arriaga]], Bilbao * [[Tiyatroya Campoamor]], [[Oviedo]] * [[Teatro de la Maestranza]], [[Seville]] * [[Teatro de la Zarzuela]], [[Madrîd]] * [[Tiyatroya La Faràndula]], [[Sabadell]] * [[Teatre Principal (Barcelona)|Teatre Principal]], Barcelona (îro girtî ye) * [[Teatre Principal de Maó]], [[Maó]] * [[Teatro Real]], Madrîd * [[Tiyatroya Pérez Galdós]], [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{Div col end}} === Swêd === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Confidencen]], [[Solna]] ([[Stockholm]]) * [[Şanoya Seraya Drottningholmê]] (''Drottningholms Slottsteater''), [[Drottningholm]] (Stockholm) * [[Folkoperan]] (''Operaya Gelî''), Stockholm * [[Operaya Göteborgê]] (''Göteborgsoperan''), [[Gothenburg]] * [[Operaya Qesra Läcköyê]], [[Lidköping]] * [[Operaya Malmöyê]], [[Malmö]] * [[Operaya Norrland]], [[Umeå]] * [[Operaya Şahane ya Swêdê]] (''Kungliga Operan''), Stockholm * [[Akademiya Vadstenayê]], [[Vadstena]] * [[Operaya Wermland]], [[Karlstad]] {{Div col end}} === Swîsre === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Bern Theatre|Bühnen Bern]] (Stadttheater Bern), [[Bern]] * [[Grand Théâtre de Genève]], [[Geneva]] * [[Lausanne Opera]], [[Lausanne]] * [[Opernhaus Zürich]], [[Zürich]] * Luzerner Theater (Stadttheater Luzern), [[Lucerne]] * [[Theater Basel]], [[Basel]] * Theater Biel-Solothurn, [[Biel/Bienne]]–[[Solothurn]] * [[Theater St. Gallen]], [[St. Gallen]] {{Div col end}} === Ûkrayna === [[Wêne:Lviv.Theatre.of.Opera.and.Ballet.jpg|rast|thumb|200px|[[Lviv Theatre of Opera and Ballet|Lviv Opera Theater]]]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Operaya Çernîvitsiyê]], [[Çernîvîtsî]] (Chernivtsi) * [[Operaya Dniproyê]], [[Dnipro]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Дніпро Опера |tercimeya-sernav=Dnipro Opera |url=https://www.opera-ballet.com.ua/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Дніпропетровський Академічний Театр Опери та Балету }}</ref> * [[Operaya Donetskê]], [[Donetsk]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.operabase.com/companies/en |sernav=Companies |malper=operabase.com }}</ref> * [[Operaya Xarkîvê]], [[Xarkîv]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=ХАРКІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ АКАДЕМІЧНИЙ ТЕАТР ОПЕРИ ТА БАЛЕТУ ім. М.В. Лисенка |tercimeya-sernav=Kharkiv State Academic Opera and Ballet Theatre named after Mykola Lysenko |url=http://www.hatob.com.ua/ukr/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=www.hatob.com.ua }}</ref> * [[Operaya Neteweyî ya Ûkraynayê]], [[Kyîv]] * [[Şanoya Opera û Baletê ya Lvîvê]], [[Lvîv]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://opera.lviv.ua/ |sernav=Львівський Національний Академічний театр опери та балету |malper=Львівський Національний Академічний театр опери та балету }}</ref> * [[Seraya Çiriya Pêşîn]], Kyîv * [[Şanoya Opera û Baletê ya Odesayê]], [[Odesa]]<ref>{{Jêder-malper |sernav=Одеський національний академічний театр опери та балету |url=https://operahouse.od.ua/en/ |roja-gihiştinê=2023-06-10 |malper=Odesa National Academic Opera and Ballet Theater |ziman=en-US }}</ref> {{Div col end}} === Brîtanya === ==== Îngiltere ==== [[Wêne:Royal Opera House 20130408 024.JPG|thumb|200px|Royal Opera House, London]] [[Wêne:Millennium Centre (8100692549).jpg|rast|thumb|200px|Wales Millennium Centre]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Buxton Opera House|Opera House]], Buxton * [[English National Opera]], London * [[Garsington Opera]], Buckinghamshire * [[Glyndebourne]], East Sussex * [[Grand Opera House (York)|Grand Opera House]], York * [[Grange Park Opera]], Horsley, Surrey * [[Lowry Centre]], Salford * [[Manchester Opera House|Opera House]], Manchester * [[Royal Opera House]], Covent Garden, London * [[Sadler's Wells]] (Sadler's Wells Theatre), London * Tyne Theatre & Opera House, Newcastle upon Tyne * [[Theatre Royal Wakefield|Wakefield Opera House]] (became cinema 1920s), Wakefield {{Div col end}} ==== Bakurê Îrlendayê ==== * [[Grand Opera House (Belfast)|Grand Opera House]], Belfast ==== Skotlenda ==== {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Edinburgh Festival Theatre]] (Festival Theatre), Edinburgh * Music Hall & Opera House (remodelled 1889 as Assembly Rooms), Dundee * [[Theatre Royal, Glasgow]] (Scottish Opera), Glasgow {{Div col end}} ==== Wales ==== * Canolfan Mileniwm Cymru ([[Wales Millennium Centre]]), Cardiff * [[Craig-y-Nos Castle]], Powys, Wales ==== Isle of Man ==== * [[Gaiety Theatre, Isle of Man|Gaiety Theatre and Opera House]], Douglas ==== Jersey ==== * [[Jersey Opera House]], Saint Helier, Jersey == Bakurê Amerîkayê == [[Wêne:Toronto - ON - Four Seasons Centre.jpg|thumb|200px|The Four Seasons Centre, Toronto]] [[Wêne:The Great Theatre of Havana (Gran Teatro de La Habana).jpg|thumb|200px|Great Theatre of Havana]] [[Wêne:Palacio de bellas artes 1.jpg|thumb|200px|Palacio de Bellas Artes, Mexico City]] === Kanada === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Dofasco Centre for the Performing Arts, Hamilton Opera, [[Hamilton, Ontario]] * [[Elgin and Winter Garden Theatres|Elgin Theatre]], [[Opera Atelier]], [[Toronto]], Ontario * [[Four Seasons Centre|Four Seasons Centre for the Performing Arts]] ([[Canadian Opera Company]]), Toronto, [[Ontario]] * Manitoba Centennial Concert Hall, [[Manitoba Opera]], [[Winnipeg]], [[Manitoba]] * [[Northern Alberta Jubilee Auditorium]] (Edmonton Opera), [[Edmonton]], [[Alberta]] * [[Opera Lyra Ottawa]], [[Ottawa]], Ontario * [[Queen Elizabeth Theatre]] ([[Vancouver Opera]]), [[Vancouver]], [[British Columbia]] * Royal Theatre, [[Pacific Opera Victoria]], [[Victoria, British Columbia]] * [[Salle Wilfrid-Pelletier]], a theatre of the [[Place des Arts]] ([[Opéra de Montréal|Montréal Opera]]), [[Montréal]], [[Quebec]] * Southam Hall, [[National Arts Centre]], Ottawa, Ontario * [[Southern Alberta Jubilee Auditorium]] (Calgary Opera), [[Calgary]], Alberta {{Div col end}} === Kosta Rîka === * [[Teatro Nacional de Costa Rica]], [[San José, Costa Rica|San José]] === Kûba === * Gran Teatro de la Habana, [[Havana]] * [[Teatro Sauto]], [[Matanzas]] === Komara Domînîk === * [[Gran Teatro del Cibao]], [[Santiago]] * [[Tiyatroya Neteweyî li Santo Domingo]], [[Santo Domingo]] === El Salvador === * [[Teatro Nacional de El Salvador]], [[San Salvador]] === Meksîk === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Casa de la Ópera Angelopolitana, [[Puebla, Puebla|Puebla]] * [[Palacio de Bellas Artes]], [[Mexico City]] * [[Teatro Aguascalientes]], [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] * [[Teatro Degollado]], [[Guadalajara, Jalisco|Guadalajara]] * Teatro José Peón Contreras, [[Mérida, Yucatán|Mérida]] {{Div col end}} === DYA === [[Wêne:Kennedy Center for the Performing Arts, Washington, D.C., LCCN2011632175.jpg|thumb|200px|The Kennedy Center, Washington, D.C., as seen from the Potomac River]] [[Wêne:SFOperaHouse.jpg|thumb|200px|War Memorial Opera House, San Francisco]] [[Wêne:Sarasota Opera House-March 2008.jpg|thumb|200px|Sarasota Opera House, March 2008, after complete interior and exterior renovation]] [[Wêne:Wortham Center.jpg|thumb|200px|Wortham Center, Houston, Texas]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Abraham Chavez Theatre]] (El Paso Opera), [[El Paso, Texas]] * [[Academy of Music (Philadelphia)|Academy of Music]] ([[Opera Company of Philadelphia]]), [[Philadelphia]] * [[Bass Performance Hall]] ([[Fort Worth Opera]]), [[Fort Worth, Texas]] * [[Benedum Center]] ([[Pittsburgh Opera]]), [[Pittsburgh]], Pennsylvania * [[Boston Opera House (1909)]], [[Boston]] * [[Boston Opera House (1980)]], Boston * [[Wortham Theater Center|Brown Theater, Wortham Theater Center]] ([[Houston Grand Opera]]), [[Houston]] * [[Opera San Jose|California Theater]] ([[Opera San Jose]]), [[San Jose, California]] * [[Carpenter Theater]] ([[Virginia Opera]]), [[Richmond, Virginia]] * [[Central City Opera House]] ([[Central City Opera]]), [[Central City, Colorado]] * [[Civic Opera House (Chicago)|Civic Opera House]] ([[Lyric Opera of Chicago]]), [[Chicago]] * Civic Theatre Opera House<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.sdopera.org/ |sernav=San Diego Opera 2018-19 Season |malper=San Diego Opera }}</ref> ([[San Diego Opera]]), [[San Diego]] * [[Clowes Memorial Hall]] ([[Indianapolis Opera]]), [[Indianapolis]] * [[Cobb Energy Performing Arts Centre]],(Atlanta Opera) [[Atlanta]] * [[Santa Fe Opera#The Crosby Theatre, since 1998|Crosby Theatre]] ([[Santa Fe Opera]]), [[Santa Fe, New Mexico]] * [[David H. Koch Theater]] (formerly New York State Theater; formerly [[New York City Opera]] venue), New York * [[Des Moines Metro Opera]], [[Indianola, Iowa|Indianola]], [[Iowa]] * [[Detroit Opera House]] ([[Michigan Opera Theater]]), [[Detroit]] * Dicapo Opera Theater (Dicapo Opera), New York City * [[Dorothy Chandler Pavilion]] ([[Los Angeles Opera]]), Los Angeles * Duchamp Opera House (1830) (Le Petit Paris), [[St. Martinville, Louisiana]] * [[Ellie Caulkins Opera House]] ([[Opera Colorado]]), [[Denver]] * [[French Opera House]], [[New Orleans]], [[Louisiana]] * [[Harrison Opera House]] ([[Virginia Opera]]), [[Norfolk, Virginia]] * Howard Gilman Opera House, [[Brooklyn Academy of Music]], [[Brooklyn]], New York<ref>{{Jêder-kovar |url=http://www.travelandleisure.com/travel-guide/new-york-city/things-to-do/brooklyn-academy-of-music-bam |sernav=Brooklyn Academy of Music (BAM) in New York City |kovar=[[Travel + Leisure]] |roja-gihiştinê=7 sibat 2015 }}</ref><ref>[http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house Howard Gilman Opera House in Brooklyn, NY – NY Daily News] (Retrieved on June 21, 2009) {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110714215930/http://events.nydailynews.com/brooklyn-ny/venues/show/450151-howard-gilman-opera-house |date=July 14, 2011 }}</ref> * [[Howell Opera House]], [[Howell, Michigan]] * [[Jefferson Performing Arts Center (Louisiana)|Jefferson Performing Arts Center]] (Jefferson Performing Arts Society), [[Metairie, Louisiana]] * [[Kennedy Center for the Performing Arts]] Opera House ([[Washington National Opera]]), Washington, D.C. * [[Kauffman Center for the Performing Arts]] ([[Lyric Opera of Kansas City]]), Kansas City, Missouri * [[Lyric Opera House]] ([[Baltimore Opera]]), [[Baltimore]] * [[Mahalia Jackson Theater of the Performing Arts]] ([[New Orleans Opera]]) [[New Orleans]] * [[Marcus Center]] ([[Florentine Opera]]), [[Milwaukee]] * [[McCaw Hall]] ([[Seattle Opera]]), [[Seattle]] * Mercury Opera House, [[Rochester, New York]] * [[Metropolitan Opera House (Lincoln Center)|Metropolitan Opera House]] ([[Metropolitan Opera]]), New York * Moores Opera House ([[Moores School of Music]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090620204655/http://www.music.uh.edu/opera/currentseason.asp |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Moores School of Music list of opera performances, 2009/10 |roja-arşîvê=20 hezîran 2009 }}</ref> [[University of Houston]]<ref> [[University of Houston#Facilities|University of Houston facilities]]</ref>), Houston * [[Cincinnati Music Hall|Music Hall]] ([[Cincinnati Opera]]), [[Cincinnati]] * [[New York State Theater]] (See David H. Koch Theater) (formerly New York City Opera), New York * [[Newberry Opera House]] (South Carolina Opera and Asheville Lyric Opera), [[Newberry, South Carolina]] * [[Peabody Opera House]], in [[St. Louis]] * [[Plaza Theatre (El Paso)|Plaza Theatre]], in [[El Paso, Texas]] * [[Rapides Opera House]], [[Alexandria, Louisiana]] * [[The Smith Center for the Performing Arts|Reynolds Hall]], [[Las Vegas]] * [[Raising Cane's River Center|River Center Theater for Performing Arts]] (Opéra Louisiane), [[Baton Rouge, Louisiana]] * [[RiverView Theater (Shreveport, Louisiana)|RiverView Theater]] ([[Shreveport Opera]]), [[Shreveport, Louisiana]] * [[Sarasota Opera House]] ([[Sarasota Opera]]), [[Sarasota, Florida]] * [[Orange County Performing Arts Center|Segerstrom Hall]] ([[Opera Pacific]]), [[Costa Mesa, California]] * [[Springer Opera House]] in [[Columbus, Georgia]] * [[Theatre de la Renaissance]], [[New Orleans]] * [[Theatre de la Rue Saint Pierre]], [[New Orleans]] * [[Théâtre d'Orléans]], [[New Orleans]] * [[San Francisco War Memorial and Performing Arts Center|War Memorial Opera House]] ([[San Francisco Opera]]), San Francisco * [[Winspear Opera House]] ([[Dallas Opera]]), [[Dallas]], * [[Carnival Center for the Performing Arts|Ziff Ballet Opera House, Miami]] {{Div col end}} == Okyanûsya == [[Wêne:Sydney Opera House Sails.jpg|thumb|200px|rast|The [[Avahiya Operayê ya Sydneyê]] (Awistralya) ]] [[Wêne:Opera-House-Wellington-2008.JPG|thumb|200px|rast|Avahiya Operayê, Wellington (Zêlendaya Nû)]] === Awistralya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Adelaide Festival Centre]], [[Adelaide]] * [[Canberra Theatre]], [[Kanberra]] * [[His Majesty's Theatre, Western Australia]], [[Perth]] * Lyric Theatre, [[Queensland Performing Arts Centre]], [[Brisbane]] * State Theatre, [[Arts Centre Melbourne]] (also known as the Victorian Arts Centre), [[Melbourne]] * [[Sydney Opera House]], [[Sydney]] * [[Theatre Royal, Hobart]], [[Tasmania]] {{Div col end}} === Zelendaya Nû === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Şanoya Kiri Te Kanawa]] li [[Navenda Aotea]], [[Auckland]], yek ji cihên [[Auckland Live]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aucklandlive.co.nz/ |sernav=Home |pêşnav=Auckland |paşnav=Live |malper=Auckland Live }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Oamaruyê]], [[Oamaru]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090531012836/http://www.oamaruoperahouse.co.nz/History.html |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Oamaru Opera house website |roja-arşîvê=31 gulan 2009 }}</ref> * [[Avahiya Operayê ya Wellingtonê]], [[Wellington]] * [[Şanoya St. James a Wellingtonê]], Wellington {{Div col end}} == Başûrê Amerîkayê == [[Wêne:Teatro Colon, Plaza Lavalle, Buenos Aires alt.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Colón, Buenos Aires]] [[Wêne:Teatro Amazonas.jpg|thumb|200px|rast|Teatro Amazonas, Manaus]] [[Wêne:TeatroColon.jpg|thumb|200px|Teatro de Cristobal Colón, Bogotá]] [[Wêne:Teatro Solís (5).jpg|thumb|200px|rast|Teatro Solís, Montevideo]] === Arjentîn === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * Independencia Theater, [[Mendoza, Argentina|Mendoza]] * [[Libertador Theatre|Teatro Libertador General San Martín]], [[Córdoba, Argentina|Córdoba]] * [[Municipal Theater of Santa Fe]], [[Santa Fe, Argentina|Santa Fe]] * Teatro Alberdi, [[San Miguel de Tucumán]] * [[Teatro Argentino de La Plata]], [[La Plata, Argentina|La Plata]] * [[Avenida Theatre|Teatro Avenida]], [[Buenos Aires]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.balirica.org.ar/bal/temp_actual/e_temp2009.htm |sernav=Buenos Aires Lírica |malper=balirica.org.ar }}</ref> * [[Teatro El Circulo]], [[Rosario]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090722031917/http://www.teatro-elcirculo.com.ar/contenidos.php?sid=17 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro El Circulo website showing 2009 performances of operas |roja-arşîvê=22 tîrmeh 2009 }}</ref> * [[Teatro Colón]], Buenos Aires * Teatro San Martin, San Miguel de Tucumán {{Div col end}} === Bolîvya === * Casa Teatro, Santa Cruz * Teatro René Moreno, [[Santa Cruz, Bolivia|Santa Cruz]] === Brezîl === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Amazon Theatre|Teatro Amazonas]], [[Manaus]] * Teatro Arthur Azevedo, [[São Luís, Maranhão|São Luís]] * [[Theatro da Paz]], [[Belém]] * Teatro José de Alencar, [[Fortaleza]] * [[Theatro Municipal (Rio de Janeiro)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[Rio de Janeiro]] * Teatro Coliseu, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Guarany, [[Santos, São Paulo|Santos]] * Teatro Municipal (Municipal Theatre), [[São João da Boa Vista]] * [[Theatro Municipal (São Paulo)|Teatro Municipal (Municipal Theatre)]], [[São Paulo]] * Teatro Pedro II, [[Ribeirão Preto]] * [[São Pedro Theatre|Teatro São Pedro]], [[Porto Alegre]] * Theatro São Pedro, [[São Paulo]] * Teatro Santa Isabel, [[Recife]] * [[Wire Opera House]], [[Curitiba]] {{Div col end}} * Theatro Municipal de Niterói, [[Niterói]] * Palácio das Artes, [[Belo Horizonte]] * Cine-Theatro Central, [[Juiz de Fora]] * Teatro Carlos Gomes, [[Vitória, Espírito Santo|Vitória]] * Teatro Municipal Casa da Ópera, [[Ouro Preto]] * Teatro Deodoro, [[Maceió]] * Teatro Alberto Maranhão, [[Natal, Rio Grande do Norte|Natal]] * Teatro Tobias Barreto, [[Aracaju]] * [[Teatro Guaíra]], [[Curitiba]] * Theatro Sete de Abril, [[Pelotas]] * Teatro Esperança, [[Jaguarão]] * Theatro Guarany, [[Pelotas]] * Teatro Santa Roza, [[João Pessoa, Paraíba|João Pessoa]] * Teatro Renault, [[São Paulo]] * [[Teatro Nacional Cláudio Santoro]], [[Brasília]] * Teatro Sete de Setembro, [[Penedo]] * Teatro Goiânia, [[Goiânia]] * Teatro Polytheama, [[Jundiaí]] * Teatro Álvaro de Carvalho, [[Florianópolis]] * Teatro Castro Alves, [[Salvador, Bahia|Salvador]] === Şîle === * [[Municipal Theater of Santiago|Teatro Municipal]], [[Santiago, Chile|Santiago]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20090626232547/http://www.municipal.cl/OPV1.asp?IDX=1943&IDX2=1854&GO=1&ca_parent=0 |rewşa-urlyê=mirî |sernav=Teatro Municipal official website with opera offerings, 2009 |roja-arşîvê=26 hezîran 2009 }}</ref> === Kolombya === {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Medellín Metropolitan Theatre]], [[Medellín]] * [[Teatro de Cristobal Colón]], [[Bogotá]] * Teatro Heredia Adolfo Mejía, [[Cartagena, Colombia|Cartagena]] * Teatro Jorge Isaacs, [[Santiago de Cali]] * Teatro Mayor Julio Mario Santo Domingo, Bogotá * [[Municipal Theatre of Santiago|Teatro Municipal]], Santiago de Cali {{Div col end}} === Perû === * [[Teatro Manuel Ascencio Segura]], [[Lima]] === Ûruguay === * Auditorio Nacional Adela Reta, [[Montevideo]] * [[Teatro Solís]], [[Montevideo]] === Venezuela === [[Wêne:ALIM2005.JPG|200px|thumb|Teatro Municipal de Valencia, Venezuela]] {{Div col|colwidth=30em|rules=yes}} * [[Teresa Carreño Cultural Complex]], [[Caracas]] * Teresa de La Opera, [[Maracay]] * [[Teatro Municipal of Caracas]] * {{Girêdan|Municipal Theatre of Valencia, Venezuela|es|Teatro Municipal de Valencia (Venezuela)}}, [[Valencia, Venezuela]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Bîbliyografî == * Allison, John (ed.), ''Great Opera Houses of the World'', supplement to ''[[Opera (British magazine)|Opera]]'' magazine, London 2003 * Beauvert, Thierry, ''Opera Houses of the World'', The Vendôme Press, New York, 1995. {{ISBN|0-86565-978-8}} * Lynn, Karyl Charna, ''Opera: the Guide to Western Europe's Great Houses'', Santa Fe, New Mexico: John Muir Publications, 1991. {{ISBN|0-945465-81-5}} * Lynn, Karyl Charna, ''Italian Opera Houses and Festivals'', Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2005. {{ISBN|0-8108-5359-0}} * Plantamura, Carol, ''The Opera Lover's Guide to Europe'', Citadel Press, 1996, {{ISBN|0-8065-1842-1}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Xaniyên operayê]] 5fsdteiezww3ou4s4poec0phr1wm5nw 0 285607 1879993 1878791 2024-12-08T00:26:20Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1879993 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Heyeta Tehrîr Şam''' yan jî '''Tehrîr Şam''' (bi kurtasî [[HTŞ]]), <ref>https://rojnameyaevro.com/ku/حەلەب-بوویە-مەیدانا-شەڕەکێ-نوو-ل-سووری/237560/</ref> ({{Bi-ar|هيئة تحرير الشام|Heyet Teḧrîr eş-Şam}}), bi navê xwe yê berê [[Eniya Nusre]],{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} [[rêxistin]]eke [[Sunîtî|sunî]]-[[îslamîzm|îslamîst]] a radîkalên paramîlîterê [[Sûrî|Sûriyê]] ye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Age of Political Jihadism: A Study of Hayat Tahrir al-Sham |paşnav=Y. Zelin |pêşnav=Aaron |weşanger=The Washington Institute for Near East Policy |sal=2022 |rr=7–12 |isbn=979-8-9854474-4-6 |cih=Washington DC, USA |beş=2: The Development of Political Jihadism }}</ref> Rêxistin di 28ê çileya sala 2017an de bi yekbûna komên Cebhe Fetih el-Şam (berê Eniya Nusra), Ensareddîn, Ceyş el-Sunne, Lîwa El-Heq û Tevgera Nûredîn Zengî hatiye damezrandin. Koma yekbûyî niha ji aliyê Cebhet Fetih el-Şam û rêberên berê yên Ehrar el-Şamê ve tê birêvebirin lê birevebirina komên çekdarên HTŞê ji aliyê serkirdeyên kom ên din ve têne birêve birin. Heyeta Tehrîr Şam wekê rêxistineke cîhadîstên radîkal ji aliyê [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Dewletên Yekbûyî]], [[Kanada]] û rejîma [[Suriye]]yê ve wekê rêxistineke terorîstî hatiye nas kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html |sernav=Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front - United States Department of State |malper=web.archive.org |tarîx=2021-06-12 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |archive-date=2021-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210612032418/https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html |url-status=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://canadagazette.gc.ca/rp-pr/p2/2018/2018-05-30/html/sor-dors103-eng.html |sernav=Canada Gazette, Part 2, Volume 152, Number 11: Regulations Amending the Regulations Establishing a List of Entities |malper=canadagazette.gc.ca |tarîx=2018-05-30 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |paşnav=Government of Canada |pêşnav=Public Works and Government Services Canada}}</ref> == Êrişên Tehrîr Şamê li ser Helebê, 2024 == Di 27ê [[çiriya paşîn]] a [[2024]]an de çekdarên Tehrîr Şamê êrişî [[Parêzgehên Sûriyê|parêzgehên]] [[Heleb]] û [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] ku di bin destê [[Beşar Esed|rejîma Esed]] de bûn kirin û di encamê de HTŞyê gelek deverên Heleb û Îdlibê kirin bin destê xwe.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} [[Tirkiye|Tirkiyê]] ji bo têk birina rejîma Suriyeyê ([[Beşar Esed]]) piştgirî dide êrîşên HTŞê. Di heman demê de ji bo êrîşê kurdan bike bermahiyên DAÎŞê ji aliyê Tirkiyeyê ve wekî Artêşa Suriyê Azad (ASA) hatine yekkirin û bi alîkariya Tirkiyê êrîşî kurdên li [[Rojavaya Kurdistanê]] û li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilat a Sûriyê]] dikin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://anfkurdi.com/rojava-sUriye/Erisen-dagirkeriye-gund-ten-bombebarankirin-190944 |sernav=Êrîşên dagirkeriyê: Gund tên bombebarankirin |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2024-12-03 |ziman=ku }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/021220244 |sernav=Li Qamişloyê otomobîlek hat bombebarankirin |malper=Rudaw.net }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/tr/suriyede-esada-meydan-okuyan-silahl%C4%B1-gruplar-ve-hedefleri/a-70943259 |sernav=Suriye'de kim kime karşı neden savaşıyor? – DW – 03.12.2024 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-12-03 |ziman=tr }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Asyayê]] [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Sûriyê]] [[Kategorî:Terorîzm]] jsgb2bqrl1nu8llqwx23hszxxo0yde6 1879994 1879993 2024-12-08T01:12:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1879994 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî}} '''Heyeta Tehrîr Şam''' yan jî '''Tehrîr Şam''' (bi kurtasî [[HTŞ]]), <ref>https://rojnameyaevro.com/ku/حەلەب-بوویە-مەیدانا-شەڕەکێ-نوو-ل-سووری/237560/</ref> ({{Bi-ar|هيئة تحرير الشام|Heyet Teḧrîr eş-Şam}}), bi navê xwe yê berê [[Eniya Nusre]],{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} [[rêxistin]]eke [[Sunîtî|sunî]]-[[îslamîzm|îslamîst]] a radîkalên paramîlîterê [[Sûrî|Sûriyê]] ye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=The Age of Political Jihadism: A Study of Hayat Tahrir al-Sham |paşnav=Y. Zelin |pêşnav=Aaron |weşanger=The Washington Institute for Near East Policy |sal=2022 |rr=7–12 |isbn=979-8-9854474-4-6 |cih=Washington DC, USA |beş=2: The Development of Political Jihadism }}</ref> Rêxistin di 28ê çileya sala 2017an de bi yekbûna komên Cebhe Fetih el-Şam (berê Eniya Nusra), Ensareddîn, Ceyş el-Sunne, Lîwa El-Heq û Tevgera Nûredîn Zengî hatiye damezrandin. Koma yekbûyî niha ji aliyê Cebhet Fetih el-Şam û rêberên berê yên Ehrar el-Şamê ve tê birêvebirin lê birevebirina komên çekdarên HTŞê ji aliyê serkirdeyên kom ên din ve têne birêve birin. Heyeta Tehrîr Şam wekê rêxistineke cîhadîstên radîkal ji aliyê [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Dewletên Yekbûyî]], [[Kanada]] û rejîma [[Suriye]]yê ve wekê rêxistineke terorîstî hatiye nas kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html |sernav=Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front - United States Department of State |malper=web.archive.org |tarîx=2021-06-12 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |roja-arşîvê=2021-06-12 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20210612032418/https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html |rewşa-urlyê=bot: unknown }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://canadagazette.gc.ca/rp-pr/p2/2018/2018-05-30/html/sor-dors103-eng.html |sernav=Canada Gazette, Part 2, Volume 152, Number 11: Regulations Amending the Regulations Establishing a List of Entities |malper=canadagazette.gc.ca |tarîx=2018-05-30 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |paşnav=Government of Canada |pêşnav=Public Works and Government Services Canada }}</ref> == Êrişên Tehrîr Şamê li ser Helebê, 2024 == Di 27ê [[çiriya paşîn]] a [[2024]]an de çekdarên Tehrîr Şamê êrişî [[Parêzgehên Sûriyê|parêzgehên]] [[Heleb]] û [[Îdlib (parêzgeh)|Îdlibê]] ku di bin destê [[Beşar Esed|rejîma Esed]] de bûn kirin û di encamê de HTŞyê gelek deverên Heleb û Îdlibê kirin bin destê xwe.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} [[Tirkiye|Tirkiyê]] ji bo têk birina rejîma Suriyeyê ([[Beşar Esed]]) piştgirî dide êrîşên HTŞê. Di heman demê de ji bo êrîşê kurdan bike bermahiyên DAÎŞê ji aliyê Tirkiyeyê ve wekî Artêşa Suriyê Azad (ASA) hatine yekkirin û bi alîkariya Tirkiyê êrîşî kurdên li [[Rojavaya Kurdistanê]] û li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilat a Sûriyê]] dikin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://anfkurdi.com/rojava-sUriye/Erisen-dagirkeriye-gund-ten-bombebarankirin-190944 |sernav=Êrîşên dagirkeriyê: Gund tên bombebarankirin |malper=ANF News |roja-gihiştinê=2024-12-03 |ziman=ku }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/021220244 |sernav=Li Qamişloyê otomobîlek hat bombebarankirin |malper=Rudaw.net }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://amp.dw.com/tr/suriyede-esada-meydan-okuyan-silahl%C4%B1-gruplar-ve-hedefleri/a-70943259 |sernav=Suriye'de kim kime karşı neden savaşıyor? – DW – 03.12.2024 |malper=dw.com |roja-gihiştinê=2024-12-03 |ziman=tr }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Asyayê]] [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Sûriyê]] [[Kategorî:Terorîzm]] bqqv9vbsvybjypjwn6bt2j8wobhxisu 0 285690 1880234 1878782 2024-12-08T10:21:57Z Ferrus 5380 1880234 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya xwendin, nivîsandin û hînbûna bi zimanê kurdî. Heya sedsala 20an perwerdehiya bi zimanê kurdî ji bo kurdan hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û zanayên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek Ehmedê Xanî yekem çavkaniyên nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan ji ber şert û mercên erdnîgarî û siyasî bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, çandî û wêjeyî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di sedsala 20an de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê qedexe ye - wek li Tirkiyê, ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û aktorên şer ên li Sûriyê de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} lb4tfwsxv68f4v3o1imeomn8c0qllq5 1880236 1880234 2024-12-08T10:42:56Z Ferrus 5380 /* Dîroka perwerdeya bi kurdî */ 1880236 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya xwendin, nivîsandin û hînbûna bi zimanê kurdî. Heya sedsala 20an perwerdehiya bi zimanê kurdî ji bo kurdan hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û zanayên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek Ehmedê Xanî yekem çavkaniyên nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan ji ber şert û mercên erdnîgarî û siyasî bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, çandî û wêjeyî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di sedsala 20an de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê qedexe ye - wek li Tirkiyê, ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û aktorên şer ên li Sûriyê de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003|2003ê]] de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok|Dihokê]] xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007|2007ê]] ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[Akademî|akademîk]] ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[Standard|standardên]] [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Editor |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[Mîras|mîrasa]] [[Çand|çandî]] ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[Penaber|penaberan]], ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} rdrexbpyaxm8y8o04nkcjtnksim49wx 1880238 1880236 2024-12-08T10:47:35Z Ferrus 5380 1880238 wikitext text/x-wiki {{Bêkategorî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[Hînbûn|hînbûna]] bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[Perwerde|perwerdehiya]] bi zimanê kurdî ji bo [[Kurd|kurdan]] hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[Zana|zanayên]] herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[Çand|çandî]] û [[Wêje|wêjeyî]] gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003|2003ê]] de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok|Dihokê]] xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007|2007ê]] ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[Akademî|akademîk]] ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[Standard|standardên]] [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Editor |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[Mîras|mîrasa]] [[Çand|çandî]] ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[Penaber|penaberan]], ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} mtzt5q06f44ok7zv2rk9ummbwfaxwlh 1880241 1880238 2024-12-08T11:02:07Z Ferrus 5380 1880241 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | wêne = Wêne:Kurdish schoolboy, Dohuk, Iraqi Kurdistan.jpg | sernavê_wêne = Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007 }} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[Hînbûn|hînbûna]] bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[Perwerde|perwerdehiya]] bi zimanê kurdî ji bo [[Kurd|kurdan]] hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[Zana|zanayên]] herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[Çand|çandî]] û [[Wêje|wêjeyî]] gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == [[Wêne:Teachers of first Kurdish primary school in Sulaymaniyah,Kurdistan,Iraq in 1924.jpg|thumb|250x250px|Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.]] Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === [[Wêne:University of Kurdistan Hawler.jpg|thumb|250x250px|Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.]] Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003|2003ê]] de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok|Dihokê]] xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007|2007ê]] ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[Akademî|akademîk]] ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[Standard|standardên]] [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Editor |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[Mîras|mîrasa]] [[Çand|çandî]] ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[Penaber|penaberan]], ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Perwerde]] [[Kategorî:Zimanê kurdî]] 4aoteoqoov8vzibh1e7r9s4asezp3x0 1880242 1880241 2024-12-08T11:08:59Z Ferrus 5380 /* Başûrê Kurdistanê */ 1880242 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | wêne = Wêne:Kurdish schoolboy, Dohuk, Iraqi Kurdistan.jpg | sernavê_wêne = Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007 }} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[Hînbûn|hînbûna]] bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[Perwerde|perwerdehiya]] bi zimanê kurdî ji bo [[Kurd|kurdan]] hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[Zana|zanayên]] herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[Çand|çandî]] û [[Wêje|wêjeyî]] gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == [[Wêne:Teachers of first Kurdish primary school in Sulaymaniyah,Kurdistan,Iraq in 1924.jpg|thumb|250x250px|Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.]] Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === [[Wêne:University of Kurdistan Hawler.jpg|thumb|250x250px|Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.]] Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003|2003ê]] de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok|Dihokê]] xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007|2007ê]] ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[Akademî|akademîk]] ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[Standard|standardên]] [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=20 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Kurdish Diaspora Center |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[Mîras|mîrasa]] [[Çand|çandî]] ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[Penaber|penaberan]], ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Perwerde]] [[Kategorî:Zimanê kurdî]] dr3gptmen4dth0cbuqw3iurceb270db 1880248 1880242 2024-12-08T11:32:15Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Lînk paqij kir.) 1880248 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | wêne = Wêne:Kurdish schoolboy, Dohuk, Iraqi Kurdistan.jpg | sernavê_wêne = Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007 }} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[hînbûn]]a bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[perwerde]]hiya bi zimanê kurdî ji bo [[kurd]]an hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[zana]]yên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[çand]]î û [[wêje]]yî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == [[Wêne:Teachers of first Kurdish primary school in Sulaymaniyah,Kurdistan,Iraq in 1924.jpg|thumb|250x250px|Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.]] Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === [[Wêne:University of Kurdistan Hawler.jpg|thumb|250x250px|Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.]] Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003]]ê de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok]]ê xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007]]ê ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[akademî]]k ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[standard]]ên [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=20 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Kurdish Diaspora Center |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[mîras]]a [[çand]]î ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[penaber]]an, ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Perwerde]] [[Kategorî:Zimanê kurdî]] rky4nxbwic6hbaq8197zyqiwo3325sg 1880264 1880248 2024-12-08T11:49:08Z Ferrus 5380 /* Rojhilata Kurdistanê */ 1880264 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | wêne = Wêne:Kurdish schoolboy, Dohuk, Iraqi Kurdistan.jpg | sernavê_wêne = Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007 }} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[hînbûn]]a bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[perwerde]]hiya bi zimanê kurdî ji bo [[kurd]]an hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[zana]]yên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[çand]]î û [[wêje]]yî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. Xwendekarên kurd di perwerdeya bi zimanekî biyanî de zehmetiyan dikişînin. Ev rewş li herêmên kurdan dibe sedema zehmetiyên perwerdeyê û paşê jî werdigere zehmetiyên aborî, ji ber ku sîstema dibistanan zimanê wan li ber çavan nagire û ev yek bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == [[Wêne:Teachers of first Kurdish primary school in Sulaymaniyah,Kurdistan,Iraq in 1924.jpg|thumb|250x250px|Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.]] Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Kurdên bakurê Kurdistanê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê tirkî de zehmetiyan dikişînin. Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === [[Wêne:University of Kurdistan Hawler.jpg|thumb|250x250px|Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.]] Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003]]ê de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok]]ê xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007]]ê ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[akademî]]k ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[standard]]ên [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=20 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Kurdish Diaspora Center |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[mîras]]a [[çand]]î ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[penaber]]an, ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Dîroka perwerdehiya bi zimanê kurdî li [[Rojhilata Kurdistanê|Rohjilata Kurdistanê]] bi giranî di bin bandora qedexeyên siyasî û çandî de derbas bûye. Di [[Serdem|serdema]] [[Xanedana Pehlewiyan]] de (heta sala [[1979|1979ê]]) bikaranîna zimanê kurdî di warên fermî û perwerdehiyê de qedexe bû. Rejîmê bi tevahî erebkirin û [[Fariskirin|fariskirina]] gelê kurd dikir encam. Piştî [[Şoreşa Îslamî ya Îranê|şoreşa îslamî ya sala 1979ê]] û damezrandina [[Îran|Komara Îslamî ya Îranê]], [[Otonomiya çandî ya kurdan li Îranê|otonomiya çandî ya kurdan]] bi qismî hat naskirin, lê hînkirina zimanê kurdî di sîstema perwerdeyê ya fermî de qedexe ma. Di [[salên 1980î]] de, di dema [[şerê Îran û Iraqê]] de, zext û zordariya li ser gelê kurd zêdetir bû û perwerdeya kurdî mijareke siyasî ya hestiyar bû. Zimanê kurdî tenê di hin deverên gundan de wek zimanekî devkî dihate ragihandin, lê perwerdeya fermî bi [[Zimanê farisî|farisî]] dihat kirin. Tevî polîtîkayên zimanê fermî yên ku bikaranîna kurdî li dibistanan qedexe dikir, di civakên nefermî de nasnameya kurdî hê jî bi hêz bû. Di van dehsalên dawî de, rewşa zimanê kurdî li Îranê hinekî baştir bûye, tevî ku hînkirina bi kurdî bi giranî kêm maye. Dibistan û dersên kurdî yên bi zimanê kurdî hema bêje tune ne, û ders hema hema tenê bi farisî tê dayîn. Li hin herêmên kurdî, wek li parêzgehên [[Kurdistan (parêzgeh)|Kurdistan]], [[Azerbaycana Rojava (parêzgeh)|Azerbaycana Rojava]] û [[Kirmaşan (parêzgeh)|Kirmaşanê]], [[Însiyatîf|însiyatîfên]] saziyên perwerdehiyê yên herêmî û [[Rêxistina sivîl|rêxistinên sivîl]] hene, ku hewl didin qursên zimanê kurdî bidin, lê di warê wan de kêm in. Hikûmeta Kurdistanê gelek caran daxwaza mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî kiriye, lê bêyî guhertinên girîng ên siyasetê. Helwesta fermî ya hikûmeta Îranê li hember danasîna zimanê kurdî li dibistanan neyînî dimîne, ji ber tirsa ku ew dikare aramiya siyasî û yekitiya neteweyî bixe xeterê. Lê însiyatîfên [[Çalakvanî|çalakvanên]] kurd hene, ku ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de kampanyayê didin meşandin. Bi taybetî bal tê kişandin ser girîngiya çandî ya ziman û mafê zarokan ê perwerdehiya zimanê zikmakî. Hin [[zanîngehên Îranê]] di van salên dawî de dersên wêje û çanda kurdî vekirine, lê ev kurs ji bo bernameyên taybetî û ne ji perwerdehiya gelemperî hatine çêkirin. Kurdên Îranê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê farisî de zehmetiyan dikişînin. Cûdahiya di navbera zimanê rojane û zimanê perwerdehiyê de gelek caran dibe sedema astengiyên zimanî, ku bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike. Tevî van pirsgirêkan, civaka kurd li Îranê xwedî nasnameyeke çandî ya xurt e, û doza mafên ziman û çanda xwe didomîne. Zexta zêde ya li ser hikûmeta Îranê ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de hin serkeftinên destpêkê nîşan dide, lê cîbicîkirin pêvajoyeke demdirêj dimîne. Guhertinek di polîtîkaya perwerdehiyê de dikare bibe sedem, ku sîstema perwerdehiyê ji bo xwendekarên kurd adiltir bibe. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Perwerde]] [[Kategorî:Zimanê kurdî]] 4wjg8ogid32sijqhtxspwtn2e3clecf 1880265 1880264 2024-12-08T11:50:49Z Ferrus 5380 1880265 wikitext text/x-wiki {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} {{Agahîdanka giştî | wêne = Wêne:Kurdish schoolboy, Dohuk, Iraqi Kurdistan.jpg | sernavê_wêne = Xwendekareke kurd li dibistaneke kurdî ya Dihokê, sal 2007 }} '''Perwerdeya zimanê kurdî''' tê wateya [[xwendin]], [[nivîsandin]] û [[hînbûn]]a bi [[zimanê kurdî]]. Heya sedsala 20an [[perwerde]]hiya bi zimanê kurdî ji bo [[kurd]]an hema hema tunebû, ji ber ku dibistan û [[zana]]yên herêmên kurdî bi piranî bi zimanên serdest dihatin dayîn. Tenê çend alim û helbestvanên wek [[Ehmedê Xanî]] yekem [[Çavkanî|çavkaniyên]] nivîskî yên kurdî nivîsandine. Sedema vê yekê jî ew e ku [[Kurdistan|herêmên niştecihbûna dîrokî ya kurdan]] ji ber şert û mercên [[erdnîgarî]] û [[Siyaset|siyasî]] bi sedsalan ji hev veqetiya bûn. Di encamê de danûstandina siyasî, [[çand]]î û [[wêje]]yî gelek bi zehmet bû. Li ser vê jî, ji ber zext û zordariya çandî û siyasî ya desthilatdarên herêmê, zimanê kurdî nekarîbû xwe weke zimanê perwerdehiyê bi cih bike. Ev rewş di [[sedsala 20an]] de, ku bi serhildanên siyasî, çandî û civakî re derbas bû, bi rengekî cidî û erênî guherî. Heta îro perwerdeya bi [[Zimanê bav û kalan|zimanê zikmakî]] ji bo kurdan ne tiştekî xwezayî ye. Yan perwerdehiya bi zimanê zikmakî ji bo wan bi qanûnê [[qedexe]] ye - wek li [[Tirkiye|Tirkiyê]], ku kurd bi zimanê xwe yê zikmakî bi zimanê bijarte yê kurdî fêr dibin û beşa kurdolojiyê di zanîngehê de hê nû hatiye vekirin - yan jî ev çend dehsal in ku ev yek pêkan e - wek li [[Hikûmeta Herêma Kurdistanê]], ku hemû perwerde û jiyan bi kurdî derbas dibe. Li [[Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê|Rojavayê]] hêmanên perwerdehiya bi zimanê zikmakî yên kurdî hatine danîn, lê ev yek di bin gefa dijminatî û [[Şerê navxweyî yê Sûriyê|aktorên şer ên li Sûriyê]] de ye. Xwendekarên kurd di perwerdeya bi zimanekî biyanî de zehmetiyan dikişînin. Ev rewş li herêmên kurdan dibe sedema zehmetiyên perwerdeya bilind û paşê jî werdigere zehmetiyên aborî, ji ber ku sîstema dibistanan zimanê wan li ber çavan nagire û ev yek bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike. == Dîroka perwerdeya bi kurdî == [[Wêne:Teachers of first Kurdish primary school in Sulaymaniyah,Kurdistan,Iraq in 1924.jpg|thumb|250x250px|Mamosteyên yekem dibistana seretayî li Silêmanî, Başûrê Kurdistanê, sal 1924.]] Wê bê nivîsandin. == Perwerdeya bi kurdî li gorî herêman == Rewşa perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê bi awayekî cuda pêşketiye. Ji ber ku çar parçeyên Kurdistanê xwedî şert û mercên siyasî û çandî yên cuda ne, li vir perwerdehiya bi zimanê kurdî li gorî herêmê wê bê mijarkirin. === Bakurê Kurdistanê === Kurdên bakurê Kurdistanê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê tirkî de zehmetiyan dikişînin. Li bakurê Kurdistanê û Tirkiyê fêrbûna zimanê kurdî ji sala 2012ê û pê ve wek dersa bijarte û nemecbûrî tê pêşkêş kirin.<ref>{{Jêder-nûçe |tarîx=2012-09-12 |sernav=Türkei führt Kurdisch als Wahlfach an Schulen ein |url=https://www.spiegel.de/lebenundlernen/schule/tuerkei-fuehrt-kurdisch-als-wahlfach-an-schulen-ein-a-855417.html |roja-gihiştinê=2024-12-08 |xebat=Der Spiegel |ziman=de |issn=2195-1349}}</ref> Di dîroka Tirkiyeyê de yekem car dersên kurdî wek dersa hilbijartî li dibistanên dewletê hatin dayîn. Hukûmeta wê demê, ku di bi saya piştgiriya kurdan wek partiya herî bihêz a welêt hatibû hilbijartin, ev reform wek alîkarîyek ji bo xurtkirina mafên kurdan li Tirkiyê pêşkêş kir. Lêbelê, zarokên kurd heya îro neçar in ku bi dilxwazî ​​zimanê xwe yê zikmakî hîn bibin, her çendî perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî mirovî be jî. Jji bo sala perwerdeyê ya 2024-2025an 31 hezar û 199 xwendekaran dersa Kurmancî, û 3 hezar û 805 xwendekaran jî dersa kirmanckî hilbijartine. Ev li gorî sala xwendinê ya borî ji %30 zêdebûnek e. Li hemberî vê, ji 20 hezar mamosteyan tenê 10 mamosteyên kurdî wê bên tayînkirin, ku ji wan 6 mamoste yên Kurmancî û 4 ji wan jî yên kirmanckî ne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/06122024 |sernav=35 hezar xwendekaran Kurdî hilbijartiye |malper=www.rudaw.net |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> Parlamenterên DEM Partiyê, ku piştgiriya perwerdeya bi zimanê kurdî dikin, her dem tînin ziman ku ji bo Kurdî taleb mezin e lê gelek astengî jî hene. Hikûmeta Tirkiyeyê her sal kontenjaneke gelekî kêm ji bo mamosteyên kurdî vediqetîne.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.rudaw.net/kurmanci/middleeast/turkey/070520241 |sernav=Tenê 10 mamosteyên Kurdî tên tayînkirin! |malper=Rudaw.net }}</ref> === Başûrê Kurdistanê === [[Wêne:University of Kurdistan Hawler.jpg|thumb|250x250px|Zanîngeha Kurdistanê ya Hewlêrê, sal 2021.]] Perwerdeya bi zimanê kurdî li [[Başûrê Kurdistanê]], bi taybetî li [[herêma Kurdistanê]], di van deh salên dawî de gelek guhertin. Beriya destpêka hezarsalî, sîstema perwerdeyê li Kurdistanê bi tundî ketibû bin bandora bêîstîkrariya siyasî û bandora şer. Di serdema [[Sedam Huseyn]] de gihandina perwerdehiyê ji bo kurdan bi awayekî dijwar dihat astengkirin û dibistan weke amûrek ji bo [[Erebkirin|belavkirina çand û zimanê erebî]] dihat bikaranîn. Piştî rûxana rejîma Sedam di sala [[2003]]ê de, Herêma Kurdistanê dest bi avakirina sîstema xwe ya perwerdeyê kir. Pêşveçûneke xurt a hînkirina kurdî û rêxistina zimanê kurdî di dibistanan de hat avakirin, û [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] û [[Zimanê erebî|erebî]] jî wek dersên mecbûrî hatin destnîşankirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/moe-en/system-and-education/basic-and-secondary-systems/ |sernav=Basic and Secondary Systems |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Hikûmeta Kurdistanê ji bo baştirkirina kalîteya dibistanan û berfirehkirina gihandina xwendinê gelek reformên perwerdehiyê pêk anîne. Deverên bajarî yên wekî [[Hewlêr (paytext)|Hewlêr]] û [[Dihok]]ê xwedan dibistan û [[Zanîngehên Kurdistanê|zanîngeh]] baş in<ref>{{Jêder-malper |url=https://gov.krd/mohe-en/publications/universities/ |sernav=Kurdistan Regional Government {{!}} Ministry of Higher Education and Scientific Research |malper=Kurdistan Regional Government |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref>, lê herêmên gundewarî hîna jî bi kêşeyên wekî kêmbûna materyalên hînkirinê yên bi kalîte û mamosteyan jêhatî re rû bi rû ne. Ji sala [[2007]]ê ve zimanê kurdî li hemû dibistanên bakurê Iraqê wek zimanê perwerdehiyê tê bikaranîn û ji bo nasandina nasnameya kurdî dibe alîkar. Lêbelê, pergala perwerdehiyê li bakurê Iraqê hîn jî di bin bandora pirsgirêkên darayî û binesaziyê de ye, ku ji ber rewşa ne aram a siyasî û pevçûnên leşkerî dîsa girantir dibin. Wêrankirina dibistanan di şerê li dijî [[Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê|DAIŞê]] de rewş li gelek deveran aloztir kir.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.fondation-merieux.org/en/projects/rebulding-schools-in-iraq/ |sernav=Rebulding schools in Iraq |malper=Mérieux Foundation |tarîx=2013-09-17 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=fr}}</ref> Di derbarê kalîteya perwerdeyê de jî fikar hene, ji ber ku dibe ku mufredat kevin be û gelek mamoste bi têra xwe nehatibin perwerde kirin. Di salên dawî de, herêm hewil da ku perwerdehiya taybet pêş bixe, da ku zexta li ser pergala dibistanên giştî kêm bike. Perwerdeya li zanîngehên Kurdistanê di serî de li ser dersên [[akademî]]k ên wekî [[Bijîşkî|bijîjkî]], [[Endezyarî|endazyarî]] û [[aborî]] ye. Gelek ciwanên kurd dixwazin ku li derveyî welat bixwînin, da ku [[standard]]ên [[navneteweyî]] biceribînin û bibin xwedî îmkanên kariyerê baştir. Lewma ji bo hevkariya bi zanîngehên biyanî re bernameyên zêdetir û zêde hene.<ref>{{Jêder-malper |url=https://kurdishdc.org/en/activity/23683/ |sernav=An opportunity for Kurdistan youth and students, fully funded scholarship for short courses in the Netherlands - |tarîx=20 sibat 2020 |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en-GB |paşnav=Kurdish Diaspora Center |pêşnav=English}}</ref> Lêbelê, gihîştina xwendina bilind jî li herêmê sînordar e, nemaze ji ber kapasîteya kêm a zanîngehan û zêdebûna hejmara serlêdanan. Hînkirina zimanê kurdî wek pirseke siyasî berdewam e û hin kom angaşt dikin ku balkişandina ser kurdî di dibistanan de dibe ku gihandina erebî û îngilîzî sînordar bike. Tevî van kêşeyan, pêşvebirina perwerdehiya kurdî ji bo parastina nasname û [[mîras]]a [[çand]]î ya kurdan wek armanca sereke ya hukûmetê dimîne. Di van salên dawî de di [[perwerdehiya dîjîtal]] de jî veberhênanek zêde bûye, nemaze ji ber [[Nexweşiya Koronayê 2019-2020|pandemiya COVID-19]], da ku xwendekar bigihîjin platformên fêrbûna serhêl.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.aninews.in/news/world/middle-east/digital-school-empowers-100000-students-in-iraqi-kurdistan20240415204621/ |sernav=Digital School empowers 100,000 students in Iraqi Kurdistan |malper=ANI News |roja-gihiştinê=2024-12-08 |ziman=en}}</ref> Tevî pêşketinan, hîna jî gelek kêşeyên li pêş perwerdeyê li başûrê Kurdistanê hene, di nav wan de [[hejarî]], [[koçberî]] û tevlêbûna [[penaber]]an, ku zextên zêde li ser pergala perwerdehiyê dixe. === Rojhilata Kurdistanê === Dîroka perwerdehiya bi zimanê kurdî li [[Rojhilata Kurdistanê|Rohjilata Kurdistanê]] bi giranî di bin bandora qedexeyên siyasî û çandî de derbas bûye. Di [[Serdem|serdema]] [[Xanedana Pehlewiyan]] de (heta sala [[1979|1979ê]]) bikaranîna zimanê kurdî di warên fermî û perwerdehiyê de qedexe bû. Rejîmê bi tevahî erebkirin û [[Fariskirin|fariskirina]] gelê kurd dikir encam. Piştî [[Şoreşa Îslamî ya Îranê|şoreşa îslamî ya sala 1979ê]] û damezrandina [[Îran|Komara Îslamî ya Îranê]], [[Otonomiya çandî ya kurdan li Îranê|otonomiya çandî ya kurdan]] bi qismî hat naskirin, lê hînkirina zimanê kurdî di sîstema perwerdeyê ya fermî de qedexe ma. Di [[salên 1980î]] de, di dema [[şerê Îran û Iraqê]] de, zext û zordariya li ser gelê kurd zêdetir bû û perwerdeya kurdî mijareke siyasî ya hestiyar bû. Zimanê kurdî tenê di hin deverên gundan de wek zimanekî devkî dihate ragihandin, lê perwerdeya fermî bi [[Zimanê farisî|farisî]] dihat kirin. Tevî polîtîkayên zimanê fermî yên ku bikaranîna kurdî li dibistanan qedexe dikir, di civakên nefermî de nasnameya kurdî hê jî bi hêz bû. Di van dehsalên dawî de, rewşa zimanê kurdî li Îranê hinekî baştir bûye, tevî ku hînkirina bi kurdî bi giranî kêm maye. Dibistan û dersên kurdî yên bi zimanê kurdî hema bêje tune ne, û ders hema hema tenê bi farisî tê dayîn. Li hin herêmên kurdî, wek li parêzgehên [[Kurdistan (parêzgeh)|Kurdistan]], [[Azerbaycana Rojava (parêzgeh)|Azerbaycana Rojava]] û [[Kirmaşan (parêzgeh)|Kirmaşanê]], [[Însiyatîf|însiyatîfên]] saziyên perwerdehiyê yên herêmî û [[Rêxistina sivîl|rêxistinên sivîl]] hene, ku hewl didin qursên zimanê kurdî bidin, lê di warê wan de kêm in. Hikûmeta Kurdistanê gelek caran daxwaza mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî kiriye, lê bêyî guhertinên girîng ên siyasetê. Helwesta fermî ya hikûmeta Îranê li hember danasîna zimanê kurdî li dibistanan neyînî dimîne, ji ber tirsa ku ew dikare aramiya siyasî û yekitiya neteweyî bixe xeterê. Lê însiyatîfên [[Çalakvanî|çalakvanên]] kurd hene, ku ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de kampanyayê didin meşandin. Bi taybetî bal tê kişandin ser girîngiya çandî ya ziman û mafê zarokan ê perwerdehiya zimanê zikmakî. Hin [[zanîngehên Îranê]] di van salên dawî de dersên wêje û çanda kurdî vekirine, lê ev kurs ji bo bernameyên taybetî û ne ji perwerdehiya gelemperî hatine çêkirin. Kurdên Îranê bi zimanê xwe yê zikmakî bi kurdî diaxivin, lê nebûna perwerdeya bi zimanê zikmakî pirsgirêkên perwerdeyê çêdike. Lewma gelek xwendekarên kurd di derbirîna zimanê farisî de zehmetiyan dikişînin. Cûdahiya di navbera zimanê rojane û zimanê perwerdehiyê de gelek caran dibe sedema astengiyên zimanî, ku bandorek neyînî li ser serkeftina akademîk dike. Tevî van pirsgirêkan, civaka kurd li Îranê xwedî nasnameyeke çandî ya xurt e, û doza mafên ziman û çanda xwe didomîne. Zexta zêde ya li ser hikûmeta Îranê ji bo naskirina zimanê kurdî di perwerdeyê de hin serkeftinên destpêkê nîşan dide, lê cîbicîkirin pêvajoyeke demdirêj dimîne. Guhertinek di polîtîkaya perwerdehiyê de dikare bibe sedem, ku sîstema perwerdehiyê ji bo xwendekarên kurd adiltir bibe. === Rojavayê Kurdistanê === Wê bê nivîsandin. === Perwedeya bi kurdî l diyasporayê === Wê bê nivîsandin. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Kurd]] [[Kategorî:Kurdistan]] [[Kategorî:Perwerde]] [[Kategorî:Zimanê kurdî]] tbi876lq5fe0wgqdp8pp1wp6mkcgc3i 15 285721 1879412 1879393 2024-12-07T14:23:47Z MikaelF 935 /* Wergera kategoriyê bi kurdî */ Bersiv 1879412 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} == Wergera kategoriyê bi kurdî == Silav hevalno Hûn çawa nin? Baş in ? Ez dixwazim kategoriyan berfireh bikim . Lê ez ne bawerim ku werger rast e. Gelo wateya kategoriya Literary by Women bi kurdî '''Wêjeya jinan''' an '''Wêje ji aliyê jinan ve''' ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:54, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :P.S. @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]]@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]],@[[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]],@[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:57, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::silav, heke armac polenkirina wêjeyê li gor zayendê be,"Wêje ji aliyê jinan ve" baştir e. [[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|gotûbêj]]) 06:19, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :::Silav @[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]], @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]],@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]], @[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] :::Helwesta we li ser vê mijarê heye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:08, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::by women = ji aliyê jinan ve [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 10:34, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::Silav @[[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]], bi inglîzî mirov behsa "women's literature" jî dike, yanî, edebiyata/wêjeya jinan, bi farisî jî wisa ye. Bi ya min, "edebiyata/wêjeya jinan" baş e, bi wateya "edebiyata ku ji aliyê jinan ve tê nivîsandin". Bi dîtina te çima ne baş e? [[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:23, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) i4ul99txn2lcdpiitk4ngp1rnn1dcej 1879429 1879412 2024-12-07T17:17:09Z Avestaboy 34898 /* Wergera kategoriyê bi kurdî */ Bersiv 1879429 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} == Wergera kategoriyê bi kurdî == Silav hevalno Hûn çawa nin? Baş in ? Ez dixwazim kategoriyan berfireh bikim . Lê ez ne bawerim ku werger rast e. Gelo wateya kategoriya Literary by Women bi kurdî '''Wêjeya jinan''' an '''Wêje ji aliyê jinan ve''' ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:54, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :P.S. @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]]@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]],@[[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]],@[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:57, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::silav, heke armac polenkirina wêjeyê li gor zayendê be,"Wêje ji aliyê jinan ve" baştir e. [[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|gotûbêj]]) 06:19, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :::Silav @[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]], @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]],@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]], @[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] :::Helwesta we li ser vê mijarê heye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:08, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::by women = ji aliyê jinan ve [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 10:34, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::Silav @[[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]], bi inglîzî mirov behsa "women's literature" jî dike, yanî, edebiyata/wêjeya jinan, bi farisî jî wisa ye. Bi ya min, "edebiyata/wêjeya jinan" baş e, bi wateya "edebiyata ku ji aliyê jinan ve tê nivîsandin". Bi dîtina te çima ne baş e? [[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:23, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :::::Silav @[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] :::::Jixwe ev kategorî ji aliyê min ve li ser vê sernavê hatibû çêkirin. Lê gumanên min hebûn û min ne dixwast çewtî bikim .Ji ber vê yekê min ji we pirsî. Xebat xweş ! [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 17:17, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) 8jcglea4yacxayd3hmgr9uhtnq8djb0 1879560 1879429 2024-12-07T19:02:06Z MikaelF 935 /* Wergera kategoriyê bi kurdî */ Bersiv 1879560 wikitext text/x-wiki {{Serê gotûbêjê}} == Wergera kategoriyê bi kurdî == Silav hevalno Hûn çawa nin? Baş in ? Ez dixwazim kategoriyan berfireh bikim . Lê ez ne bawerim ku werger rast e. Gelo wateya kategoriya Literary by Women bi kurdî '''Wêjeya jinan''' an '''Wêje ji aliyê jinan ve''' ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:54, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :P.S. @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]]@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]],@[[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]],@[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:57, 6 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::silav, heke armac polenkirina wêjeyê li gor zayendê be,"Wêje ji aliyê jinan ve" baştir e. [[Bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|Biyolojiyabikurdi]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Biyolojiyabikurdi|gotûbêj]]) 06:19, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :::Silav @[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]], @[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]]@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]],@[[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]], @[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] :::Helwesta we li ser vê mijarê heye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:08, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::by women = ji aliyê jinan ve [[Bikarhêner:Ferrus|Ferrus]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ferrus|gotûbêj]]) 10:34, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::Silav @[[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]], bi inglîzî mirov behsa "women's literature" jî dike, yanî, edebiyata/wêjeya jinan, bi farisî jî wisa ye. Bi ya min, "edebiyata/wêjeya jinan" baş e, bi wateya "edebiyata ku ji aliyê jinan ve tê nivîsandin". Bi dîtina te çima ne baş e? [[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:23, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) :::::Silav @[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] :::::Jixwe ev kategorî ji aliyê min ve li ser vê sernavê hatibû çêkirin. Lê gumanên min hebûn û min ne dixwast çewtî bikim .Ji ber vê yekê min ji we pirsî. Xebat xweş ! [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 17:17, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) ::::::@[[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] xeman nexwe, birêz, tu karekî qenc dikî, hertim wêrek bî, metirse. :) Silav û rêz. [[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:02, 7 kanûna pêşîn 2024 (UTC) njmwbert7yn72v2owkl7fw2ypexvvuw 0 285722 1879408 1878951 2024-12-07T13:11:21Z Guherto 41494 1879408 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Gîkor''' kitêbeke bi [[ermenî]] ya [[Hovhannes Tumanyan]] e. Di sala 1895an de hate derxistin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Gikor (1895) by Hovhannes Tumanyan |url=https://archive.org/details/Gikor1895ByHovhannesTumanyan }}</ref> Kitêb li ser çîroka ẍemgîn ya kurikekî navê wî Gîkor ê duwazdehsalî yê cotkar e. Bavê Gîkor wî dişyîne bajar (Tbîlîsî) û kesên wir neqenciyê lê dikin û qedera wî ẍemgîn e. Yek ji eserên herî meşûr ên Hovhannes Tumanyan e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://w.edic-baghdasarian.com/Edic%20-%20New/img/Books/63-Gickor-1-E.pdf |sernav=Gikor }}</ref> Çîrok materyalîzma zeman şanî dike û biserneketina xewn û xeyalên zilamekî ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://aypoupen.com/remembering-hovhannes-tumanyan-life-contributions-and-legacy/ |sernav=Remembering Hovhannes Tumanyan: Life, Contributions, and Legacy |malper=Aypoupen - Website All About Armenians Around the World |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |ziman=en-us }}</ref> Di sala 1932an de [[Emînê Evdal|Emînê 'Evdal]] û [[Heciyê Cindî|Ḧeciyê Cindî]] ev çîrok ji ermenî tercime kirine kurmancî û li [[Êrîvan]]ê ([[Rewan]]ê) hate derxistin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1037 |sernav=Gîkor |malper=bnk.institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Kitêbên ermenî]] [[Kategorî:Pirtûk]] aq98jl25p77mk6majc16byh31g808lh 1879424 1879408 2024-12-07T16:05:08Z MikaelF 935 1879424 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Gîkor''' kitêbeke bi [[ermenî]] ya [[Hovhannes Tumanyan]] e. Di sala 1895an de hate derxistin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Gikor (1895) by Hovhannes Tumanyan |url=https://archive.org/details/Gikor1895ByHovhannesTumanyan }}</ref> Kitêb li ser çîroka ẍemgîn ya kurikekî navê wî Gîkor ê duwazdehsalî yê cotkar e. Bavê Gîkor wî dişyîne bajar (Tbîlîsî) û kesên wir neqenciyê lê dikin û qedera wî ẍemgîn e. Yek ji eserên herî meşûr ên Hovhannes Tumanyan e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://w.edic-baghdasarian.com/Edic%20-%20New/img/Books/63-Gickor-1-E.pdf |sernav=Gikor }}</ref> Çîrok materyalîzma zeman şanî dike û biserneketina xewn û xeyalên zilamekî ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://aypoupen.com/remembering-hovhannes-tumanyan-life-contributions-and-legacy/ |sernav=Remembering Hovhannes Tumanyan: Life, Contributions, and Legacy |malper=Aypoupen - Website All About Armenians Around the World |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |ziman=en-us }}</ref> Di sala 1932an de [[Emînê Evdal|Emînê 'Evdal]] û [[Heciyê Cindî|Ḧeciyê Cindî]] ev çîrok ji ermenî tercime kirine kurmancî û li [[Êrîvan]]ê ([[Rewan]]ê) hate derxistin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1037 |sernav=Gîkor |malper=bnk.institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Mijarên têkildar == * [{{ku}} https://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1563] [[Kategorî:Kitêbên ermenî]] [[Kategorî:Pirtûk]] 5htbhi408ld2u9g84fwgyhuq5aqf1v3 1879425 1879424 2024-12-07T16:06:07Z MikaelF 935 /* Mijarên têkildar */ 1879425 wikitext text/x-wiki {{Sernavê îtalîk}} {{Sêwî|tarîx=kanûna pêşîn 2024}} '''Gîkor''' kitêbeke bi [[ermenî]] ya [[Hovhannes Tumanyan]] e. Di sala 1895an de hate derxistin.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Gikor (1895) by Hovhannes Tumanyan |url=https://archive.org/details/Gikor1895ByHovhannesTumanyan }}</ref> Kitêb li ser çîroka ẍemgîn ya kurikekî navê wî Gîkor ê duwazdehsalî yê cotkar e. Bavê Gîkor wî dişyîne bajar (Tbîlîsî) û kesên wir neqenciyê lê dikin û qedera wî ẍemgîn e. Yek ji eserên herî meşûr ên Hovhannes Tumanyan e.<ref>{{Jêder-malper |url=https://w.edic-baghdasarian.com/Edic%20-%20New/img/Books/63-Gickor-1-E.pdf |sernav=Gikor }}</ref> Çîrok materyalîzma zeman şanî dike û biserneketina xewn û xeyalên zilamekî ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://aypoupen.com/remembering-hovhannes-tumanyan-life-contributions-and-legacy/ |sernav=Remembering Hovhannes Tumanyan: Life, Contributions, and Legacy |malper=Aypoupen - Website All About Armenians Around the World |tarîx=2023-02-20 |roja-gihiştinê=2024-12-06 |ziman=en-us }}</ref> Di sala 1932an de [[Emînê Evdal|Emînê 'Evdal]] û [[Heciyê Cindî|Ḧeciyê Cindî]] ev çîrok ji ermenî tercime kirine kurmancî û li [[Êrîvan]]ê ([[Rewan]]ê) hate derxistin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1037 |sernav=Gîkor |malper=bnk.institutkurde.org |roja-gihiştinê=2024-12-06 }}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Mijarên têkildar == * {{ku}} https://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=1563 [[Kategorî:Kitêbên ermenî]] [[Kategorî:Pirtûk]] smuw45r6e830w2wcx72s3t0spp3py2j 0 285723 1879409 1878935 2024-12-07T13:17:05Z EmausBot 7548 Beralîkirina ducarî li ser [[Gîkor (kitêb)]] hat sererastkirin 1879409 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Gîkor (kitêb)]] lr5uzmd19x7p0envbkk7twrvix8nkoc 0 285768 1879998 1879398 2024-12-08T01:41:20Z InternetArchiveBot 45060 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1879998 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Ille-et-Vilaine-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Ille-et-Vilaine/Il-ha-Gwilen.]] Li jêr lîsteya 332 komunên departmena Ille-et-Vilaine (bi bretonî: ''Il-ha-Gwilen'') ya Bretanyaya Fransayê hatiye nivîsandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |sernav=BANATIC |roja-gihiştinê=2024-12-07 |archive-date=2017-10-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010073045/https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |url-status=dead }}</ref> {{Paqij}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 35001 | 35690 | [[Acigné]] |- | 35002 | 35150 | [[Amanlis]] |- | 35003 | 35250 | [[Andouillé-Neuville]] |- | 35005 | 35130 | [[Arbrissel]] |- | 35006 | 35370 | [[Argentré-du-Plessis]] |- | 35007 | 35250 | [[Aubigné, Ille-et-Vilaine|Aubigné]] |- | 35008 | 35130 | [[Availles-sur-Seiche]] |- | 35009 | 35120 | [[Baguer-Morvan]] |- | 35010 | 35120 | [[Baguer-Pican]] |- | 35012 | 35470 | [[Bain-de-Bretagne]] |- | 35013 | 35600 | [[Bains-sur-Oust]] |- | 35014 | 35680 | [[Bais, Ille-et-Vilaine|Bais]] |- | 35015 | 35500 | [[Balazé]] |- | 35016 | 35580 | [[Baulon]] |- | 35017 | 35190 | [[La Baussaine]] |- | 35018 | 35420 | [[La Bazouge-du-Désert]] |- | 35019 | 35560 | [[Bazouges-la-Pérouse]] |- | 35021 | 35133 | [[Beaucé]] |- | 35022 | 35190 | [[Bécherel]] |- | 35023 | 35137 | [[Bédée]] |- | 35024 | 35830 | [[Betton, Ille-et-Vilaine|Betton]] |- | 35025 | 35133 | [[Billé]] |- | 35026 | 35750 | [[Bléruais]] |- | 35027 | 35360 | [[Boisgervilly]] |- | 35028 | 35150 | [[Boistrudan]] |- | 35029 | 35270 | [[Bonnemain]] |- | 35030 | 35320 | [[La Bosse-de-Bretagne]] |- | 35031 | 35340 | [[La Bouëxière]] |- | 35032 | 35230 | [[Bourgbarré]] |- | 35033 | 35890 | [[Bourg-des-Comptes]] |- | 35034 | 35120 | [[La Boussac]] |- | 35035 | 35330 | [[Bovel]] |- | 35037 | 35310 | [[Bréal-sous-Montfort]] |- | 35038 | 35370 | [[Bréal-sous-Vitré]] |- | 35039 | 35530 | [[Brécé]] |- | 35040 | 35160 | [[Breteil]] |- | 35041 | 35150 | [[Brie, Ille-et-Vilaine|Brie]] |- | 35042 | 35370 | [[Brielles]] |- | 35044 | 35120 | [[Broualan]] |- | 35045 | 35550 | [[Bruc-sur-Aff]] |- | 35046 | 35330 | [[Les Brulais]] |- | 35047 | 35170 | [[Bruz]] |- | 35049 | 35260 | [[Cancale]] |- | 35050 | 35190 | [[Cardroc]] |- | 35051 | 35510 | [[Cesson-Sévigné]] |- | 35052 | 35500 | [[Champeaux, Ille-et-Vilaine|Champeaux]] |- | 35054 | 35150 | [[Chanteloup, Ille-et-Vilaine|Chanteloup]] |- | 35055 | 35135 | [[Chantepie]] |- | 35056 | 35190 | [[La Chapelle-aux-Filtzméens]] |- | 35057 | 35330 | [[La Chapelle-Bouëxic]] |- | 35058 | 35630 | [[La Chapelle-Chaussée]] |- | 35064 | 35660 | [[La Chapelle-de-Brain]] |- | 35059 | 35520 | [[La Chapelle-des-Fougeretz]] |- | 35060 | 35360 | [[La Chapelle-du-Lou-du-Lac]] |- | 35061 | 35500 | [[La Chapelle-Erbrée]] |- | 35062 | 35133 | [[La Chapelle-Fleurigné]] |- | 35063 | 35140 | [[La Chapelle-Saint-Aubert]] |- | 35065 | 35590 | [[La Chapelle-Thouarault]] |- | 35066 | 35131 | [[Chartres-de-Bretagne]] |- | 35067 | 35250 | [[Chasné-sur-Illet]] |- | 35068 | 35220 | [[Châteaubourg, Ille-et-Vilaine|Châteaubourg]] |- | 35069 | 35410 | [[Châteaugiron]] |- | 35070 | 35430 | [[Châteauneuf-d'Ille-et-Vilaine]] |- | 35071 | 35133 | [[Le Châtellier, Ille-et-Vilaine|Le Châtellier]] |- | 35072 | 35210 | [[Châtillon-en-Vendelais]] |- | 35075 | 35490 | [[Chauvigné]] |- | 35076 | 35310 | [[Chavagne]] |- | 35077 | 35640 | [[Chelun]] |- | 35078 | 35120 | [[Cherrueix]] |- | 35079 | 35250 | [[Chevaigné]] |- | 35080 | 35310 | [[Cintré]] |- | 35081 | 35590 | [[Clayes]] |- | 35082 | 35134 | [[Coësmes]] |- | 35084 | 35330 | [[Comblessac]] |- | 35085 | 35270 | [[Combourg]] |- | 35086 | 35210 | [[Combourtillé]] |- | 35087 | 35500 | [[Cornillé]] |- | 35088 | 35150 | [[Corps-Nuds]] |- | 35089 | 35320 | [[La Couyère]] |- | 35090 | 35320 | [[Crevin]] |- | 35091 | 35290 | [[Le Crouais]] |- | 35092 | 35270 | [[Cuguen]] |- | 35093 | 35800 | [[Dinard]] |- | 35094 | 35440 | [[Dingé]] |- | 35095 | 35120 | [[Dol-de-Bretagne]] |- | 35096 | 35113 | [[Domagné]] |- | 35097 | 35680 | [[Domalain]] |- | 35098 | 35390 | [[La Dominelais]] |- | 35099 | 35410 | [[Domloup]] |- | 35101 | 35450 | [[Dourdain]] |- | 35102 | 35130 | [[Drouges]] |- | 35103 | 35640 | [[Eancé]] |- | 35104 | 35120 | [[Epiniac]] |- | 35105 | 35500 | [[Erbrée]] |- | 35106 | 35620 | [[Ercé-en-Lamée]] |- | 35107 | 35340 | [[Ercé-près-Liffré]] |- | 35108 | 35150 | [[Essé]] |- | 35109 | 35370 | [[Étrelles]] |- | 35110 | 35440 | [[Feins]] |- | 35111 | 35420 | [[Le Ferré]] |- | 35114 | 35640 | [[Forges-la-Forêt]] |- | 35115 | 35300 | [[Fougères]] |- | 35116 | 35111 | [[La Fresnais]] |- | 35117 | 35290 | [[Gaël]] |- | 35118 | 35490 | [[Gahard]] |- | 35119 | 35370 | [[Gennes-sur-Seiche]] |- | 35120 | 35850 | [[Gévezé]] |- | 35121 | 35140 | [[Gosné]] |- | 35122 | 35350 | [[La Gouesnière]] |- | 35123 | 35580 | [[Goven]] |- | 35124 | 35390 | [[Grand-Fougeray]] |- | 35125 | 35130 | [[La Guerche-de-Bretagne]] |- | 35126 | 35580 | [[Guichen]] |- | 35127 | 35580 | [[Guignen]] |- | 35128 | 35440 | [[Guipel]] |- | 35176 | 35480 | [[Guipry-Messac]] |- | 35130 | 35630 | [[Hédé-Bazouges]] |- | 35131 | 35590 | [[L'Hermitage]] |- | 35132 | 35120 | [[Hirel]] |- | 35133 | 35750 | [[Iffendic]] |- | 35134 | 35630 | [[Les Iffs]] |- | 35135 | 35850 | [[Irodouër]] |- | 35136 | 35150 | [[Janzé]] |- | 35137 | 35133 | [[Javené]] |- | 35138 | 35133 | [[Laignelet]] |- | 35139 | 35890 | [[Laillé]] |- | 35140 | 35320 | [[Lalleu]] |- | 35141 | 35450 | [[Landavran]] |- | 35142 | 35133 | [[Landéan]] |- | 35143 | 35360 | [[Landujan]] |- | 35144 | 35850 | [[Langan, Ille-et-Vilaine|Langan]] |- | 35145 | 35660 | [[Langon, Ille-et-Vilaine|Langon]] |- | 35146 | 35630 | [[Langouet]] |- | 35148 | 35270 | [[Lanrigan]] |- | 35149 | 35580 | [[Lassy, Ille-et-Vilaine|Lassy]] |- | 35150 | 35133 | [[Lécousse]] |- | 35151 | 35550 | [[Lieuron]] |- | 35152 | 35340 | [[Liffré]] |- | 35153 | 35111 | [[Lillemer]] |- | 35154 | 35450 | [[Livré-sur-Changeon]] |- | 35155 | 35550 | [[Lohéac]] |- | 35156 | 35190 | [[Longaulnay]] |- | 35157 | 35133 | [[Le Loroux]] |- | 35159 | 35270 | [[Lourmais]] |- | 35160 | 35330 | [[Loutehel]] |- | 35161 | 35680 | [[Louvigné-de-Bais]] |- | 35162 | 35420 | [[Louvigné-du-Désert]] |- | 35163 | 35133 | [[Luitré-Dompierre]] |- | 35257 | 35460 | [[Maen Roch]] |- | 35164 | 35560 | [[Marcillé-Raoul]] |- | 35165 | 35240 | [[Marcillé-Robert]] |- | 35166 | 35220 | [[Marpiré]] |- | 35167 | 35640 | [[Martigné-Ferchaud]] |- | 35169 | 35380 | [[Maxent, Ille-et-Vilaine|Maxent]] |- | 35170 | 35450 | [[Mecé]] |- | 35171 | 35360 | [[Médréac]] |- | 35172 | 35270 | [[Meillac]] |- | 35173 | 35520 | [[Melesse]] |- | 35174 | 35420 | [[Mellé, Ille-et-Vilaine|Mellé]] |- | 35175 | 35330 | [[Mernel]] |- | 35308 | 35720 | [[Mesnil-Roc'h]] |- | 35177 | 35520 | [[La Mézière]] |- | 35178 | 35140 | [[Mézières-sur-Couesnon]] |- | 35179 | 35540 | [[Miniac-Morvan]] |- | 35180 | 35190 | [[Miniac-sous-Bécherel]] |- | 35181 | 35870 | [[Le Minihic-sur-Rance]] |- | 35183 | 35370 | [[Mondevert]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 35184 | 35360 | [[Montauban-de-Bretagne]] |- | 35185 | 35210 | [[Montautour]] |- | 35186 | 35120 | [[Mont-Dol]] |- | 35187 | 35160 | [[Monterfil]] |- | 35188 | 35160 | [[Montfort-sur-Meu]] |- | 35189 | 35760 | [[Montgermont]] |- | 35190 | 35420 | [[Monthault]] |- | 35192 | 35210 | [[Montreuil-des-Landes]] |- | 35193 | 35520 | [[Montreuil-le-Gast]] |- | 35194 | 35500 | [[Montreuil-sous-Pérouse]] |- | 35195 | 35440 | [[Montreuil-sur-Ille]] |- | 35196 | 35310 | [[Mordelles]] |- | 35197 | 35250 | [[Mouazé]] |- | 35198 | 35680 | [[Moulins, Ille-et-Vilaine|Moulins]] |- | 35199 | 35130 | [[Moussé]] |- | 35200 | 35130 | [[Moutiers, Ille-et-Vilaine|Moutiers]] |- | 35201 | 35290 | [[Muel, Ille-et-Vilaine|Muel]] |- | 35202 | 35470 | [[La Noë-Blanche]] |- | 35203 | 35137 | [[La Nouaye]] |- | 35204 | 35410 | [[Nouvoitou]] |- | 35206 | 35230 | [[Noyal-Châtillon-sur-Seiche]] |- | 35205 | 35560 | [[Noyal-sous-Bazouges]] |- | 35207 | 35530 | [[Noyal-sur-Vilaine]] |- | 35208 | 35230 | [[Orgères, Ille-et-Vilaine|Orgères]] |- | 35210 | 35740 | [[Pacé, Ille-et-Vilaine|Pacé]] |- | 35211 | 35380 | [[Paimpont]] |- | 35212 | 35320 | [[Pancé]] |- | 35214 | 35210 | [[Parcé]] |- | 35215 | 35133 | [[Parigné]] |- | 35216 | 35850 | [[Parthenay-de-Bretagne]] |- | 35217 | 35370 | [[Le Pertre]] |- | 35218 | 35320 | [[Le Petit-Fougeray]] |- | 35219 | 35550 | [[Pipriac]] |- | 35220 | 35150 | [[Piré-Chancé]] |- | 35221 | 35470 | [[Pléchâtel]] |- | 35222 | 35610 | [[Pleine-Fougères]] |- | 35223 | 35380 | [[Plélan-le-Grand]] |- | 35224 | 35540 | [[Plerguer]] |- | 35225 | 35720 | [[Plesder]] |- | 35226 | 35720 | [[Pleugueneuc]] |- | 35227 | 35137 | [[Pleumeleuc]] |- | 35228 | 35730 | [[Pleurtuit]] |- | 35229 | 35500 | [[Pocé-les-Bois]] |- | 35230 | 35420 | [[Poilley, Ille-et-Vilaine|Poilley]] |- | 35231 | 35320 | [[Poligné]] |- | 35363 | 35131 | [[Pont-Péan]] |- | 35191 | 35460 | [[Les Portes du Coglais]] |- | 35232 | 35210 | [[Princé]] |- | 35233 | 35190 | [[Québriac]] |- | 35234 | 35290 | [[Quédillac]] |- | 35235 | 35130 | [[Rannée]] |- | 35236 | 35600 | [[Redon, Ille-et-Vilaine|Redon]] |- | 35237 | 35660 | [[Renac, Ille-et-Vilaine|Renac]] |- | 35238 | 35000 | [[Rennes]] |- | 35239 | 35240 | [[Retiers]] |- | 35240 | 35650 | [[Le Rheu]] |- | 35241 | 35780 | [[La Richardais]] |- | 35242 | 35560 | [[Rimou]] |- | 35282 | 35140 | [[Rives-du-Couesnon]] |- | 35243 | 35133 | [[Romagné]] |- | 35244 | 35490 | [[Romazy]] |- | 35245 | 35850 | [[Romillé]] |- | 35246 | 35120 | [[Roz-Landrieux]] |- | 35247 | 35610 | [[Roz-sur-Couesnon]] |- | 35248 | 35610 | [[Sains, Ille-et-Vilaine|Sains]] |- | 35250 | 35230 | [[Saint-Armel, Ille-et-Vilaine|Saint-Armel]] |- | 35251 | 35250 | [[Saint-Aubin-d'Aubigné]] |- | 35252 | 35500 | [[Saint-Aubin-des-Landes]] |- | 35253 | 35140 | [[Saint-Aubin-du-Cormier]] |- | 35255 | 35114 | [[Saint-Benoît-des-Ondes]] |- | 35256 | 35800 | [[Saint-Briac-sur-Mer]] |- | 35258 | 35630 | [[Saint-Brieuc-des-Iffs]] |- | 35259 | 35120 | [[Saint-Broladre]] |- | 35260 | 35210 | [[Saint-Christophe-des-Bois]] |- | 35261 | 35140 | [[Saint-Christophe-de-Valains]] |- | 35263 | 35350 | [[Saint-Coulomb]] |- | 35264 | 35220 | [[Saint-Didier, Ille-et-Vilaine|Saint-Didier]] |- | 35265 | 35190 | [[Saint-Domineuc]] |- | 35249 | 35390 | [[Sainte-Anne-sur-Vilaine]] |- | 35262 | 35134 | [[Sainte-Colombe, Ille-et-Vilaine|Sainte-Colombe]] |- | 35294 | 35600 | [[Sainte-Marie, Ille-et-Vilaine|Sainte-Marie]] |- | 35266 | 35230 | [[Saint-Erblon, Ille-et-Vilaine|Saint-Erblon]] |- | 35268 | 35550 | [[Saint-Ganton]] |- | 35270 | 35610 | [[Saint-Georges-de-Gréhaigne]] |- | 35271 | 35420 | [[Saint-Georges-de-Reintembault]] |- | 35272 | 35370 | [[Saint-Germain-du-Pinel]] |- | 35273 | 35133 | [[Saint-Germain-en-Coglès]] |- | 35274 | 35250 | [[Saint-Germain-sur-Ille]] |- | 35275 | 35590 | [[Saint-Gilles, Ille-et-Vilaine|Saint-Gilles]] |- | 35276 | 35630 | [[Saint-Gondran]] |- | 35277 | 35750 | [[Saint-Gonlay]] |- | 35278 | 35760 | [[Saint-Grégoire, Ille-et-Vilaine|Saint-Grégoire]] |- | 35279 | 35430 | [[Saint-Guinoux]] |- | 35280 | 35140 | [[Saint-Hilaire-des-Landes]] |- | 35281 | 35136 | [[Saint-Jacques-de-la-Lande]] |- | 35283 | 35220 | [[Saint-Jean-sur-Vilaine]] |- | 35284 | 35430 | [[Saint-Jouan-des-Guérets]] |- | 35285 | 35550 | [[Saint-Just, Ille-et-Vilaine|Saint-Just]] |- | 35286 | 35270 | [[Saint-Léger-des-Prés]] |- | 35287 | 35800 | [[Saint-Lunaire]] |- | 35288 | 35400 | [[Saint-Malo]] |- | 35289 | 35480 | [[Saint-Malo-de-Phily]] |- | 35290 | 35750 | [[Saint-Malon-sur-Mel]] |- | 35291 | 35120 | [[Saint-Marcan]] |- | 35292 | 35460 | [[Saint-Marc-le-Blanc]] |- | 35295 | 35750 | [[Saint-Maugan]] |- | 35296 | 35250 | [[Saint-Médard-sur-Ille]] |- | 35297 | 35290 | [[Saint-Méen-le-Grand]] |- | 35299 | 35350 | [[Saint-Méloir-des-Ondes]] |- | 35300 | 35500 | [[Saint-M'Hervé]] |- | 35302 | 35290 | [[Saint-Onen-la-Chapelle]] |- | 35304 | 35140 | [[Saint-Ouen-des-Alleux]] |- | 35305 | 35380 | [[Saint-Péran]] |- | 35306 | 35430 | [[Saint-Père-Marc-en-Poulet]] |- | 35307 | 35190 | [[Saint-Pern]] |- | 35309 | 35560 | [[Saint-Rémy-du-Plain]] |- | 35310 | 35133 | [[Saint-Sauveur-des-Landes]] |- | 35311 | 35330 | [[Saint-Séglin]] |- | 35312 | 35580 | [[Saint-Senoux]] |- | 35314 | 35430 | [[Saint-Suliac]] |- | 35316 | 35390 | [[Saint-Sulpice-des-Landes, Ille-et-Vilaine|Saint-Sulpice-des-Landes]] |- | 35315 | 35250 | [[Saint-Sulpice-la-Forêt]] |- | 35317 | 35630 | [[Saint-Symphorien, Ille-et-Vilaine|Saint-Symphorien]] |- | 35318 | 35190 | [[Saint-Thual]] |- | 35319 | 35310 | [[Saint-Thurial]] |- | 35320 | 35360 | [[Saint-Uniac]] |- | 35321 | 35320 | [[Saulnières, Ille-et-Vilaine|Saulnières]] |- | 35322 | 35320 | [[Le Sel-de-Bretagne]] |- | 35324 | 35133 | [[La Selle-en-Luitré]] |- | 35325 | 35130 | [[La Selle-Guerchaise]] |- | 35326 | 35490 | [[Sens-de-Bretagne]] |- | 35327 | 35530 | [[Servon-sur-Vilaine]] |- | 35328 | 35550 | [[Sixt-sur-Aff]] |- | 35329 | 35610 | [[Sougeal]] |- | 35330 | 35500 | [[Taillis]] |- | 35331 | 35160 | [[Talensac]] |- | 35332 | 35620 | [[Teillay]] |- | 35333 | 35240 | [[Le Theil-de-Bretagne]] |- | 35334 | 35235 | [[Thorigné-Fouillard]] |- | 35335 | 35134 | [[Thourie]] |- | 35336 | 35460 | [[Le Tiercent]] |- | 35337 | 35190 | [[Tinténiac]] |- | 35338 | 35370 | [[Torcé]] |- | 35339 | 35610 | [[Trans-la-Forêt]] |- | 35340 | 35380 | [[Treffendel]] |- | 35342 | 35270 | [[Trémeheuc]] |- | 35343 | 35320 | [[Tresbœuf]] |- | 35345 | 35190 | [[Trévérien]] |- | 35346 | 35190 | [[Trimer, Ille-et-Vilaine|Trimer]] |- | 35362 | 35540 | [[Le Tronchet, Ille-et-Vilaine|Le Tronchet]] |- | 35004 | 35560 | [[Val-Couesnon]] |- | 35168 | 35330 | [[Val d'Anast]] |- | 35347 | 35450 | [[Val-d'Izé]] |- | 35350 | 35680 | [[Vergéal]] |- | 35351 | 35160 | [[Le Verger]] |- | 35352 | 35770 | [[Vern-sur-Seiche]] |- | 35353 | 35132 | [[Vezin-le-Coquet]] |- | 35354 | 35610 | [[Vieux-Viel]] |- | 35355 | 35490 | [[Vieux-Vy-sur-Couesnon]] |- | 35356 | 35630 | [[Vignoc]] |- | 35357 | 35420 | [[Villamée]] |- | 35358 | 35430 | [[La Ville-ès-Nonais]] |- | 35359 | 35130 | [[Visseiche]] |- | 35360 | 35500 | [[Vitré, Ille-et-Vilaine|Vitré]] |- | 35361 | 35960 | [[Le Vivier-sur-Mer]] |} {{col-end}} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] e5kasg38nxqp7tvar69t8rc9gl9h9fh 1879999 1879998 2024-12-08T02:12:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan 1879999 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Ille-et-Vilaine-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Ille-et-Vilaine/Il-ha-Gwilen.]] Li jêr lîsteya 332 komunên departmena Ille-et-Vilaine (bi bretonî: ''Il-ha-Gwilen'') ya Bretanyaya Fransayê hatiye nivîsandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |sernav=BANATIC |roja-gihiştinê=2024-12-07 |roja-arşîvê=2017-10-10 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20171010073045/https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> {{Paqij}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 35001 | 35690 | [[Acigné]] |- | 35002 | 35150 | [[Amanlis]] |- | 35003 | 35250 | [[Andouillé-Neuville]] |- | 35005 | 35130 | [[Arbrissel]] |- | 35006 | 35370 | [[Argentré-du-Plessis]] |- | 35007 | 35250 | [[Aubigné, Ille-et-Vilaine|Aubigné]] |- | 35008 | 35130 | [[Availles-sur-Seiche]] |- | 35009 | 35120 | [[Baguer-Morvan]] |- | 35010 | 35120 | [[Baguer-Pican]] |- | 35012 | 35470 | [[Bain-de-Bretagne]] |- | 35013 | 35600 | [[Bains-sur-Oust]] |- | 35014 | 35680 | [[Bais, Ille-et-Vilaine|Bais]] |- | 35015 | 35500 | [[Balazé]] |- | 35016 | 35580 | [[Baulon]] |- | 35017 | 35190 | [[La Baussaine]] |- | 35018 | 35420 | [[La Bazouge-du-Désert]] |- | 35019 | 35560 | [[Bazouges-la-Pérouse]] |- | 35021 | 35133 | [[Beaucé]] |- | 35022 | 35190 | [[Bécherel]] |- | 35023 | 35137 | [[Bédée]] |- | 35024 | 35830 | [[Betton, Ille-et-Vilaine|Betton]] |- | 35025 | 35133 | [[Billé]] |- | 35026 | 35750 | [[Bléruais]] |- | 35027 | 35360 | [[Boisgervilly]] |- | 35028 | 35150 | [[Boistrudan]] |- | 35029 | 35270 | [[Bonnemain]] |- | 35030 | 35320 | [[La Bosse-de-Bretagne]] |- | 35031 | 35340 | [[La Bouëxière]] |- | 35032 | 35230 | [[Bourgbarré]] |- | 35033 | 35890 | [[Bourg-des-Comptes]] |- | 35034 | 35120 | [[La Boussac]] |- | 35035 | 35330 | [[Bovel]] |- | 35037 | 35310 | [[Bréal-sous-Montfort]] |- | 35038 | 35370 | [[Bréal-sous-Vitré]] |- | 35039 | 35530 | [[Brécé]] |- | 35040 | 35160 | [[Breteil]] |- | 35041 | 35150 | [[Brie, Ille-et-Vilaine|Brie]] |- | 35042 | 35370 | [[Brielles]] |- | 35044 | 35120 | [[Broualan]] |- | 35045 | 35550 | [[Bruc-sur-Aff]] |- | 35046 | 35330 | [[Les Brulais]] |- | 35047 | 35170 | [[Bruz]] |- | 35049 | 35260 | [[Cancale]] |- | 35050 | 35190 | [[Cardroc]] |- | 35051 | 35510 | [[Cesson-Sévigné]] |- | 35052 | 35500 | [[Champeaux, Ille-et-Vilaine|Champeaux]] |- | 35054 | 35150 | [[Chanteloup, Ille-et-Vilaine|Chanteloup]] |- | 35055 | 35135 | [[Chantepie]] |- | 35056 | 35190 | [[La Chapelle-aux-Filtzméens]] |- | 35057 | 35330 | [[La Chapelle-Bouëxic]] |- | 35058 | 35630 | [[La Chapelle-Chaussée]] |- | 35064 | 35660 | [[La Chapelle-de-Brain]] |- | 35059 | 35520 | [[La Chapelle-des-Fougeretz]] |- | 35060 | 35360 | [[La Chapelle-du-Lou-du-Lac]] |- | 35061 | 35500 | [[La Chapelle-Erbrée]] |- | 35062 | 35133 | [[La Chapelle-Fleurigné]] |- | 35063 | 35140 | [[La Chapelle-Saint-Aubert]] |- | 35065 | 35590 | [[La Chapelle-Thouarault]] |- | 35066 | 35131 | [[Chartres-de-Bretagne]] |- | 35067 | 35250 | [[Chasné-sur-Illet]] |- | 35068 | 35220 | [[Châteaubourg, Ille-et-Vilaine|Châteaubourg]] |- | 35069 | 35410 | [[Châteaugiron]] |- | 35070 | 35430 | [[Châteauneuf-d'Ille-et-Vilaine]] |- | 35071 | 35133 | [[Le Châtellier, Ille-et-Vilaine|Le Châtellier]] |- | 35072 | 35210 | [[Châtillon-en-Vendelais]] |- | 35075 | 35490 | [[Chauvigné]] |- | 35076 | 35310 | [[Chavagne]] |- | 35077 | 35640 | [[Chelun]] |- | 35078 | 35120 | [[Cherrueix]] |- | 35079 | 35250 | [[Chevaigné]] |- | 35080 | 35310 | [[Cintré]] |- | 35081 | 35590 | [[Clayes]] |- | 35082 | 35134 | [[Coësmes]] |- | 35084 | 35330 | [[Comblessac]] |- | 35085 | 35270 | [[Combourg]] |- | 35086 | 35210 | [[Combourtillé]] |- | 35087 | 35500 | [[Cornillé]] |- | 35088 | 35150 | [[Corps-Nuds]] |- | 35089 | 35320 | [[La Couyère]] |- | 35090 | 35320 | [[Crevin]] |- | 35091 | 35290 | [[Le Crouais]] |- | 35092 | 35270 | [[Cuguen]] |- | 35093 | 35800 | [[Dinard]] |- | 35094 | 35440 | [[Dingé]] |- | 35095 | 35120 | [[Dol-de-Bretagne]] |- | 35096 | 35113 | [[Domagné]] |- | 35097 | 35680 | [[Domalain]] |- | 35098 | 35390 | [[La Dominelais]] |- | 35099 | 35410 | [[Domloup]] |- | 35101 | 35450 | [[Dourdain]] |- | 35102 | 35130 | [[Drouges]] |- | 35103 | 35640 | [[Eancé]] |- | 35104 | 35120 | [[Epiniac]] |- | 35105 | 35500 | [[Erbrée]] |- | 35106 | 35620 | [[Ercé-en-Lamée]] |- | 35107 | 35340 | [[Ercé-près-Liffré]] |- | 35108 | 35150 | [[Essé]] |- | 35109 | 35370 | [[Étrelles]] |- | 35110 | 35440 | [[Feins]] |- | 35111 | 35420 | [[Le Ferré]] |- | 35114 | 35640 | [[Forges-la-Forêt]] |- | 35115 | 35300 | [[Fougères]] |- | 35116 | 35111 | [[La Fresnais]] |- | 35117 | 35290 | [[Gaël]] |- | 35118 | 35490 | [[Gahard]] |- | 35119 | 35370 | [[Gennes-sur-Seiche]] |- | 35120 | 35850 | [[Gévezé]] |- | 35121 | 35140 | [[Gosné]] |- | 35122 | 35350 | [[La Gouesnière]] |- | 35123 | 35580 | [[Goven]] |- | 35124 | 35390 | [[Grand-Fougeray]] |- | 35125 | 35130 | [[La Guerche-de-Bretagne]] |- | 35126 | 35580 | [[Guichen]] |- | 35127 | 35580 | [[Guignen]] |- | 35128 | 35440 | [[Guipel]] |- | 35176 | 35480 | [[Guipry-Messac]] |- | 35130 | 35630 | [[Hédé-Bazouges]] |- | 35131 | 35590 | [[L'Hermitage]] |- | 35132 | 35120 | [[Hirel]] |- | 35133 | 35750 | [[Iffendic]] |- | 35134 | 35630 | [[Les Iffs]] |- | 35135 | 35850 | [[Irodouër]] |- | 35136 | 35150 | [[Janzé]] |- | 35137 | 35133 | [[Javené]] |- | 35138 | 35133 | [[Laignelet]] |- | 35139 | 35890 | [[Laillé]] |- | 35140 | 35320 | [[Lalleu]] |- | 35141 | 35450 | [[Landavran]] |- | 35142 | 35133 | [[Landéan]] |- | 35143 | 35360 | [[Landujan]] |- | 35144 | 35850 | [[Langan, Ille-et-Vilaine|Langan]] |- | 35145 | 35660 | [[Langon, Ille-et-Vilaine|Langon]] |- | 35146 | 35630 | [[Langouet]] |- | 35148 | 35270 | [[Lanrigan]] |- | 35149 | 35580 | [[Lassy, Ille-et-Vilaine|Lassy]] |- | 35150 | 35133 | [[Lécousse]] |- | 35151 | 35550 | [[Lieuron]] |- | 35152 | 35340 | [[Liffré]] |- | 35153 | 35111 | [[Lillemer]] |- | 35154 | 35450 | [[Livré-sur-Changeon]] |- | 35155 | 35550 | [[Lohéac]] |- | 35156 | 35190 | [[Longaulnay]] |- | 35157 | 35133 | [[Le Loroux]] |- | 35159 | 35270 | [[Lourmais]] |- | 35160 | 35330 | [[Loutehel]] |- | 35161 | 35680 | [[Louvigné-de-Bais]] |- | 35162 | 35420 | [[Louvigné-du-Désert]] |- | 35163 | 35133 | [[Luitré-Dompierre]] |- | 35257 | 35460 | [[Maen Roch]] |- | 35164 | 35560 | [[Marcillé-Raoul]] |- | 35165 | 35240 | [[Marcillé-Robert]] |- | 35166 | 35220 | [[Marpiré]] |- | 35167 | 35640 | [[Martigné-Ferchaud]] |- | 35169 | 35380 | [[Maxent, Ille-et-Vilaine|Maxent]] |- | 35170 | 35450 | [[Mecé]] |- | 35171 | 35360 | [[Médréac]] |- | 35172 | 35270 | [[Meillac]] |- | 35173 | 35520 | [[Melesse]] |- | 35174 | 35420 | [[Mellé, Ille-et-Vilaine|Mellé]] |- | 35175 | 35330 | [[Mernel]] |- | 35308 | 35720 | [[Mesnil-Roc'h]] |- | 35177 | 35520 | [[La Mézière]] |- | 35178 | 35140 | [[Mézières-sur-Couesnon]] |- | 35179 | 35540 | [[Miniac-Morvan]] |- | 35180 | 35190 | [[Miniac-sous-Bécherel]] |- | 35181 | 35870 | [[Le Minihic-sur-Rance]] |- | 35183 | 35370 | [[Mondevert]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 35184 | 35360 | [[Montauban-de-Bretagne]] |- | 35185 | 35210 | [[Montautour]] |- | 35186 | 35120 | [[Mont-Dol]] |- | 35187 | 35160 | [[Monterfil]] |- | 35188 | 35160 | [[Montfort-sur-Meu]] |- | 35189 | 35760 | [[Montgermont]] |- | 35190 | 35420 | [[Monthault]] |- | 35192 | 35210 | [[Montreuil-des-Landes]] |- | 35193 | 35520 | [[Montreuil-le-Gast]] |- | 35194 | 35500 | [[Montreuil-sous-Pérouse]] |- | 35195 | 35440 | [[Montreuil-sur-Ille]] |- | 35196 | 35310 | [[Mordelles]] |- | 35197 | 35250 | [[Mouazé]] |- | 35198 | 35680 | [[Moulins, Ille-et-Vilaine|Moulins]] |- | 35199 | 35130 | [[Moussé]] |- | 35200 | 35130 | [[Moutiers, Ille-et-Vilaine|Moutiers]] |- | 35201 | 35290 | [[Muel, Ille-et-Vilaine|Muel]] |- | 35202 | 35470 | [[La Noë-Blanche]] |- | 35203 | 35137 | [[La Nouaye]] |- | 35204 | 35410 | [[Nouvoitou]] |- | 35206 | 35230 | [[Noyal-Châtillon-sur-Seiche]] |- | 35205 | 35560 | [[Noyal-sous-Bazouges]] |- | 35207 | 35530 | [[Noyal-sur-Vilaine]] |- | 35208 | 35230 | [[Orgères, Ille-et-Vilaine|Orgères]] |- | 35210 | 35740 | [[Pacé, Ille-et-Vilaine|Pacé]] |- | 35211 | 35380 | [[Paimpont]] |- | 35212 | 35320 | [[Pancé]] |- | 35214 | 35210 | [[Parcé]] |- | 35215 | 35133 | [[Parigné]] |- | 35216 | 35850 | [[Parthenay-de-Bretagne]] |- | 35217 | 35370 | [[Le Pertre]] |- | 35218 | 35320 | [[Le Petit-Fougeray]] |- | 35219 | 35550 | [[Pipriac]] |- | 35220 | 35150 | [[Piré-Chancé]] |- | 35221 | 35470 | [[Pléchâtel]] |- | 35222 | 35610 | [[Pleine-Fougères]] |- | 35223 | 35380 | [[Plélan-le-Grand]] |- | 35224 | 35540 | [[Plerguer]] |- | 35225 | 35720 | [[Plesder]] |- | 35226 | 35720 | [[Pleugueneuc]] |- | 35227 | 35137 | [[Pleumeleuc]] |- | 35228 | 35730 | [[Pleurtuit]] |- | 35229 | 35500 | [[Pocé-les-Bois]] |- | 35230 | 35420 | [[Poilley, Ille-et-Vilaine|Poilley]] |- | 35231 | 35320 | [[Poligné]] |- | 35363 | 35131 | [[Pont-Péan]] |- | 35191 | 35460 | [[Les Portes du Coglais]] |- | 35232 | 35210 | [[Princé]] |- | 35233 | 35190 | [[Québriac]] |- | 35234 | 35290 | [[Quédillac]] |- | 35235 | 35130 | [[Rannée]] |- | 35236 | 35600 | [[Redon, Ille-et-Vilaine|Redon]] |- | 35237 | 35660 | [[Renac, Ille-et-Vilaine|Renac]] |- | 35238 | 35000 | [[Rennes]] |- | 35239 | 35240 | [[Retiers]] |- | 35240 | 35650 | [[Le Rheu]] |- | 35241 | 35780 | [[La Richardais]] |- | 35242 | 35560 | [[Rimou]] |- | 35282 | 35140 | [[Rives-du-Couesnon]] |- | 35243 | 35133 | [[Romagné]] |- | 35244 | 35490 | [[Romazy]] |- | 35245 | 35850 | [[Romillé]] |- | 35246 | 35120 | [[Roz-Landrieux]] |- | 35247 | 35610 | [[Roz-sur-Couesnon]] |- | 35248 | 35610 | [[Sains, Ille-et-Vilaine|Sains]] |- | 35250 | 35230 | [[Saint-Armel, Ille-et-Vilaine|Saint-Armel]] |- | 35251 | 35250 | [[Saint-Aubin-d'Aubigné]] |- | 35252 | 35500 | [[Saint-Aubin-des-Landes]] |- | 35253 | 35140 | [[Saint-Aubin-du-Cormier]] |- | 35255 | 35114 | [[Saint-Benoît-des-Ondes]] |- | 35256 | 35800 | [[Saint-Briac-sur-Mer]] |- | 35258 | 35630 | [[Saint-Brieuc-des-Iffs]] |- | 35259 | 35120 | [[Saint-Broladre]] |- | 35260 | 35210 | [[Saint-Christophe-des-Bois]] |- | 35261 | 35140 | [[Saint-Christophe-de-Valains]] |- | 35263 | 35350 | [[Saint-Coulomb]] |- | 35264 | 35220 | [[Saint-Didier, Ille-et-Vilaine|Saint-Didier]] |- | 35265 | 35190 | [[Saint-Domineuc]] |- | 35249 | 35390 | [[Sainte-Anne-sur-Vilaine]] |- | 35262 | 35134 | [[Sainte-Colombe, Ille-et-Vilaine|Sainte-Colombe]] |- | 35294 | 35600 | [[Sainte-Marie, Ille-et-Vilaine|Sainte-Marie]] |- | 35266 | 35230 | [[Saint-Erblon, Ille-et-Vilaine|Saint-Erblon]] |- | 35268 | 35550 | [[Saint-Ganton]] |- | 35270 | 35610 | [[Saint-Georges-de-Gréhaigne]] |- | 35271 | 35420 | [[Saint-Georges-de-Reintembault]] |- | 35272 | 35370 | [[Saint-Germain-du-Pinel]] |- | 35273 | 35133 | [[Saint-Germain-en-Coglès]] |- | 35274 | 35250 | [[Saint-Germain-sur-Ille]] |- | 35275 | 35590 | [[Saint-Gilles, Ille-et-Vilaine|Saint-Gilles]] |- | 35276 | 35630 | [[Saint-Gondran]] |- | 35277 | 35750 | [[Saint-Gonlay]] |- | 35278 | 35760 | [[Saint-Grégoire, Ille-et-Vilaine|Saint-Grégoire]] |- | 35279 | 35430 | [[Saint-Guinoux]] |- | 35280 | 35140 | [[Saint-Hilaire-des-Landes]] |- | 35281 | 35136 | [[Saint-Jacques-de-la-Lande]] |- | 35283 | 35220 | [[Saint-Jean-sur-Vilaine]] |- | 35284 | 35430 | [[Saint-Jouan-des-Guérets]] |- | 35285 | 35550 | [[Saint-Just, Ille-et-Vilaine|Saint-Just]] |- | 35286 | 35270 | [[Saint-Léger-des-Prés]] |- | 35287 | 35800 | [[Saint-Lunaire]] |- | 35288 | 35400 | [[Saint-Malo]] |- | 35289 | 35480 | [[Saint-Malo-de-Phily]] |- | 35290 | 35750 | [[Saint-Malon-sur-Mel]] |- | 35291 | 35120 | [[Saint-Marcan]] |- | 35292 | 35460 | [[Saint-Marc-le-Blanc]] |- | 35295 | 35750 | [[Saint-Maugan]] |- | 35296 | 35250 | [[Saint-Médard-sur-Ille]] |- | 35297 | 35290 | [[Saint-Méen-le-Grand]] |- | 35299 | 35350 | [[Saint-Méloir-des-Ondes]] |- | 35300 | 35500 | [[Saint-M'Hervé]] |- | 35302 | 35290 | [[Saint-Onen-la-Chapelle]] |- | 35304 | 35140 | [[Saint-Ouen-des-Alleux]] |- | 35305 | 35380 | [[Saint-Péran]] |- | 35306 | 35430 | [[Saint-Père-Marc-en-Poulet]] |- | 35307 | 35190 | [[Saint-Pern]] |- | 35309 | 35560 | [[Saint-Rémy-du-Plain]] |- | 35310 | 35133 | [[Saint-Sauveur-des-Landes]] |- | 35311 | 35330 | [[Saint-Séglin]] |- | 35312 | 35580 | [[Saint-Senoux]] |- | 35314 | 35430 | [[Saint-Suliac]] |- | 35316 | 35390 | [[Saint-Sulpice-des-Landes, Ille-et-Vilaine|Saint-Sulpice-des-Landes]] |- | 35315 | 35250 | [[Saint-Sulpice-la-Forêt]] |- | 35317 | 35630 | [[Saint-Symphorien, Ille-et-Vilaine|Saint-Symphorien]] |- | 35318 | 35190 | [[Saint-Thual]] |- | 35319 | 35310 | [[Saint-Thurial]] |- | 35320 | 35360 | [[Saint-Uniac]] |- | 35321 | 35320 | [[Saulnières, Ille-et-Vilaine|Saulnières]] |- | 35322 | 35320 | [[Le Sel-de-Bretagne]] |- | 35324 | 35133 | [[La Selle-en-Luitré]] |- | 35325 | 35130 | [[La Selle-Guerchaise]] |- | 35326 | 35490 | [[Sens-de-Bretagne]] |- | 35327 | 35530 | [[Servon-sur-Vilaine]] |- | 35328 | 35550 | [[Sixt-sur-Aff]] |- | 35329 | 35610 | [[Sougeal]] |- | 35330 | 35500 | [[Taillis]] |- | 35331 | 35160 | [[Talensac]] |- | 35332 | 35620 | [[Teillay]] |- | 35333 | 35240 | [[Le Theil-de-Bretagne]] |- | 35334 | 35235 | [[Thorigné-Fouillard]] |- | 35335 | 35134 | [[Thourie]] |- | 35336 | 35460 | [[Le Tiercent]] |- | 35337 | 35190 | [[Tinténiac]] |- | 35338 | 35370 | [[Torcé]] |- | 35339 | 35610 | [[Trans-la-Forêt]] |- | 35340 | 35380 | [[Treffendel]] |- | 35342 | 35270 | [[Trémeheuc]] |- | 35343 | 35320 | [[Tresbœuf]] |- | 35345 | 35190 | [[Trévérien]] |- | 35346 | 35190 | [[Trimer, Ille-et-Vilaine|Trimer]] |- | 35362 | 35540 | [[Le Tronchet, Ille-et-Vilaine|Le Tronchet]] |- | 35004 | 35560 | [[Val-Couesnon]] |- | 35168 | 35330 | [[Val d'Anast]] |- | 35347 | 35450 | [[Val-d'Izé]] |- | 35350 | 35680 | [[Vergéal]] |- | 35351 | 35160 | [[Le Verger]] |- | 35352 | 35770 | [[Vern-sur-Seiche]] |- | 35353 | 35132 | [[Vezin-le-Coquet]] |- | 35354 | 35610 | [[Vieux-Viel]] |- | 35355 | 35490 | [[Vieux-Vy-sur-Couesnon]] |- | 35356 | 35630 | [[Vignoc]] |- | 35357 | 35420 | [[Villamée]] |- | 35358 | 35430 | [[La Ville-ès-Nonais]] |- | 35359 | 35130 | [[Visseiche]] |- | 35360 | 35500 | [[Vitré, Ille-et-Vilaine|Vitré]] |- | 35361 | 35960 | [[Le Vivier-sur-Mer]] |} {{col-end}} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] qxad9jssp5qw700sk63gift95lhbk67 0 285776 1879413 1879083 2024-12-07T15:31:00Z MikaelF 935 1879413 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Baguer-Morvan | navê_din = Bagar-Morvan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Baguer-Morvan''' (bi bretonî: ''Bagar-Morvan'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qxjfzrm8n9rihid4rg66nq6d8zpftw6 0 285777 1879415 1879084 2024-12-07T15:33:00Z MikaelF 935 1879415 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Baguer-Pican | navê_din = Bagar-Bihan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Baguer-Pican''' (bi bretonî: ''Bagar-Bihan'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] enztxwd45sj1lvlx5o2xw9qh7kty09k 0 285778 1879416 1879085 2024-12-07T15:40:11Z MikaelF 935 1879416 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bain-de-Bretagne | navê_din = Baen-Veur<small>(bretonî)</small><br>Bóen<small>(zimanê gallo)</small> | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bain-de-Bretagne''' (bi [[bretonî]]: ''Baen-Veur'', bi [[zimanê gallo]]: ''Bóen'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jxdsp59uyspxvpecc41en540rxto15c 1879417 1879416 2024-12-07T15:40:38Z MikaelF 935 1879417 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bain-de-Bretagne | navê_din = Baen-Veur <small>(bretonî)</small><br>Bóen <small>(zimanê gallo)</small> | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bain-de-Bretagne''' (bi [[bretonî]]: ''Baen-Veur'', bi [[zimanê gallo]]: ''Bóen'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 5efx6ifxgln1zemkfw0gqzt8mpkufzl 0 285779 1879418 1879088 2024-12-07T15:43:36Z MikaelF 935 1879418 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bains-sur-Oust | navê_din = Baen-Ballon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bains-sur-Oust''' (bi bretonî: ''Baen-Ballon'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] rvw029kfvylis0snx3kddmhvwcqjh7r 0 285780 1879419 1879089 2024-12-07T15:45:33Z MikaelF 935 1879419 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bais | navê_din = Baez | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bais''' (bi bretonî: ''Baez'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 5bsup4btvle7jp1iy5aa2cseeyj1yx6 0 285781 1879420 1879091 2024-12-07T15:47:52Z MikaelF 935 1879420 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Balazé | navê_din = Belezeg | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Balazé''' (bi bretonî: ''Belezeg'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] lxforxnn8lncg9byppcpw8qn2wqfzvm 0 285782 1879422 1879093 2024-12-07T15:52:39Z MikaelF 935 1879422 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Baussaine | navê_din = Baosan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Baussaine''' (bi bretonî: ''Baosan'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] c4fy61xm2hbxrk4ahcga9c7zn7s7pgh 0 285783 1879421 1879094 2024-12-07T15:50:31Z MikaelF 935 1879421 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Baulon | navê_din = Beloen | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Baulon''' (bi bretonî: ''Beloen'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pi9oopf228zrwb80kqfmwaoc519divz 0 285784 1879423 1879095 2024-12-07T15:56:53Z MikaelF 935 1879423 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Bazouge-du-Désert | navê_din = Bazeleg-an-Dezerzh | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Bazouge-du-Désert''' (bi bretonî: ''Bazeleg-an-Dezerzh'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] i05c2rbesblg3w9cwz4yqw6s3c8rn56 14 285922 1880245 1879367 2024-12-08T11:28:47Z Avestaboy 34898 1880245 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Pirtûkên bi albanî]] [[Kategorî:Pirtûk li gorî welatan]] [[Kategorî:Wêjeya albanî]] 4s2rlseozuneqc162wp1o02xgczwvck 0 285927 1880244 1879404 2024-12-08T11:12:49Z Balyozbot 42414 Bot: +{{[[Şablon:Kontrola otorîteyê|Kontrola otorîteyê]]}} (bnr. [[Taybet:PermanentLink/1295521#Şablona_Kontrola_otorîteyê|gotûbêjê]]); paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880244 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank çem | nav = '''Yenîsey''' | navê_din = | wêne = Слияние_рек_Енисей.jpg | wêne_sernav = Dîmenek ji Çemê Yanîsey | herêm = [[Sîbîrya]] | dewlet = {{Unbulleted list|{{Ala|Mongolya}}|{{Ala|Rûsya}}}} | parêzgeh = | dirêjayî = 3.487 | tejane = 2.554.482 | debî = | milên_wê = | cihderk = [[Mongolya]] | cihderk_cih = [[Çiyayê Xangay]] | cihderk_bilindayî = 2.850 | cihderk_hêlîpan = | cihderk_hêlîlar = | dev = [[Okyanûsa Arktîk]] | dev_cih = ([[Sîbîrya]]) | dev_bilindayî = | dev_hêlîpan = | dev_hêlîlar = | nexşe = Yeniseirivermap.png | nexşe_sernav = Nexşeya Çemê Yenîsey }} '''Yenîsey''' an jî '''çemê Yenîsey''' heftemîn çemê herî dirêj di cîhanê de ye. Ji [[Mongolya]] destpê dike û di [[Sîbîrya]] dire heta [[Okyanûsa Arktîk]]. Yek ji sisê çemên dirin Okyanûsa Arktîk, yên din [[Ob]] û [[Lêna]] ne. Cihê herî kur 61 metre ye û rêjeya navendî 14 metr kur e. {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Çem]] [[Kategorî:Çemên Asyayê yên navneteweyî]] [[Kategorî:Parêzgehên fizîyografîk]] ii5ntaouhn880k5rlfjlhjxev9xabmy 0 285928 1879433 2024-12-07T17:29:17Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879433 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Luitré-Dompierre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Luitré-Dompierre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Luitré-Dompierre|e=Luitré-Dompierre|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} f1q0eqhjb6nvli7qfkmqssiem3so8xv 1879493 1879433 2024-12-07T17:46:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879493 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Luitré-Dompierre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Luitré-Dompierre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jwy6t6l03ml2yya707mvmdv279o20nm 1879558 1879493 2024-12-07T18:55:28Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879558 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Luitré-Dompierre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Luitré-Dompierre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 4fv3zhgy7q74c1ggbug28irpg6i1cii 0 285929 1879434 2024-12-07T17:29:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879434 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Louvigné-du-Désert |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Louvigné-du-Désert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Louvigné-du-Désert|e=Louvigné-du-Désert|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ddgf0y2c5m70ne93brfmkyoyyq3zxuc 1879494 1879434 2024-12-07T17:46:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879494 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Louvigné-du-Désert | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Louvigné-du-Désert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] isfj7lf1hsie2m6eynrexfxltl5a0up 0 285930 1879435 2024-12-07T17:29:39Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879435 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Maen Roch |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Maen Roch''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Maen Roch|e=Maen Roch|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} an1hzmcv9602npn7rd03e8m1cj1z8u4 1879495 1879435 2024-12-07T17:46:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879495 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Maen Roch | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Maen Roch''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] enqb6mlead0bxt7hqlyd0xqzyvr1ce0 1879557 1879495 2024-12-07T18:55:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879557 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Maen Roch | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Maen Roch''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] hr7ww011lyn1h6anny1pv80xemd1omr 0 285931 1879436 2024-12-07T17:29:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879436 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Marcillé-Raoul |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Marcillé-Raoul''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Marcillé-Raoul|e=Marcillé-Raoul|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} tfgd5yqzf4vcg9wezvahcksvo0s3l1q 1879496 1879436 2024-12-07T17:46:45Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879496 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Marcillé-Raoul | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Marcillé-Raoul''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jwvhd1a4pdfean2jz3smdknx806j7tt 0 285932 1879437 2024-12-07T17:30:00Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879437 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Marcillé-Robert |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Marcillé-Robert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Marcillé-Robert|e=Marcillé-Robert|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} avq71wrui033nmg5etjgmjf9k634w1j 1879498 1879437 2024-12-07T17:46:53Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879498 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Marcillé-Robert | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Marcillé-Robert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] anoghgaf20peg8omns5hqcpze33upym 0 285933 1879438 2024-12-07T17:30:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879438 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Marpiré |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Marpiré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Marpiré|e=Marpiré|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bis3oipslembb4077ulsim0ixnf2m5d 1879499 1879438 2024-12-07T17:47:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879499 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Marpiré | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Marpiré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ltbg2v8nf9xr232bw7rb5k3568bhzms 0 285934 1879439 2024-12-07T17:30:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879439 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Martigné-Ferchaud |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Martigné-Ferchaud''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Martigné-Ferchaud|e=Martigné-Ferchaud|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dm8ak8q7bnjh7dghks5sn56c66rx8rt 1879501 1879439 2024-12-07T17:47:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879501 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Martigné-Ferchaud | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Martigné-Ferchaud''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qw1gxgearprdxck36ecm2xxmyc62zp0 0 285935 1879440 2024-12-07T17:30:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879440 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Maxent |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Maxent''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Maxent, Ille-et-Vilaine|e=Maxent|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0direbuusa75hf47kmb8d4qf0c7s80r 1879502 1879440 2024-12-07T17:47:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879502 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Maxent | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Maxent''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 8463hvbxz8vs07i6hbv50b1ixhd66zh 0 285936 1879441 2024-12-07T17:30:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879441 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mecé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mecé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mecé|e=Mecé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6sub3vj7uyrooajxky0i6k8g63kr3xu 1879503 1879441 2024-12-07T17:47:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879503 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mecé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mecé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] l1l23qhhm74jw3m4809873uxbyl0aeo 0 285937 1879442 2024-12-07T17:30:49Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879442 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Médréac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Médréac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Médréac|e=Médréac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 7ohdzg3k2lsgjidbw3af23847w4kmhf 1879504 1879442 2024-12-07T17:47:38Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879504 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Médréac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Médréac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] q93aep2tc1pfz22vdxd1qbu6d03eiyi 0 285938 1879443 2024-12-07T17:31:06Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879443 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Meillac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Meillac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Meillac|e=Meillac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} b13hxlfkeauhdt0prqod44c8b1sywsj 1879505 1879443 2024-12-07T17:47:47Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879505 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Meillac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Meillac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7n8uf1o1whk30y0jw3sy7dpesncx19g 0 285939 1879444 2024-12-07T17:31:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879444 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Melesse |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Melesse''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Melesse|e=Melesse|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} li5nsbtokr1bk68hxmrmbntu8071k9v 1879506 1879444 2024-12-07T17:47:55Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879506 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Melesse | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Melesse''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 2vuz29sruw02z5z9yzgurc2788grvgm 0 285940 1879445 2024-12-07T17:31:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879445 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mellé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mellé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mellé, Ille-et-Vilaine|e=Mellé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} fmxug9ndzavhn4kzhghmbu93rvhbr7c 1879507 1879445 2024-12-07T17:48:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879507 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mellé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mellé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] d46gkzrynj3brqqmtzsafmwrcscb6gk 0 285941 1879446 2024-12-07T17:31:36Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879446 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mernel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mernel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mernel|e=Mernel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} mz7ymyrw6e9y9gkbcucazl32z4e7bhv 1879508 1879446 2024-12-07T17:48:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879508 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mernel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mernel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mgezj9lrx5mr3qmnw6tm1nclwgqjqhh 0 285942 1879447 2024-12-07T17:31:56Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879447 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mesnil-Roc&#39;h |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mesnil-Roc&#39;h''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mesnil-Roc&#39;h|e=Mesnil-Roc&#39;h|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} twh7d25qfu45x3x3bgt9zgt63vs833i 1879554 1879447 2024-12-07T18:32:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879554 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mesnil-Roc'h | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mesnil-Roc'h''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mesnil-Roc'h|e=Mesnil-Roc'h|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qeoipt7klwlgzw7xlcu26bgv7p81p1i 1879555 1879554 2024-12-07T18:46:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879555 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mesnil-Roc'h | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mesnil-Roc'h''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] oayk7zvc0ik8ncv8pckisc2fdzc5e0n 1879559 1879555 2024-12-07T18:55:48Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879559 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mesnil-Roc'h | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mesnil-Roc'h''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7yvwvml580jqtnvxlnmiak0zgcr543q 0 285943 1879448 2024-12-07T17:32:08Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879448 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Mézière |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Mézière''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Mézière|e=La Mézière|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 8b7tp09rbunmu0fohep6go24hnu8080 1879509 1879448 2024-12-07T17:48:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879509 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Mézière | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Mézière''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9t43i5ni37qdyqm2zzij3b1gho851a6 0 285944 1879449 2024-12-07T17:32:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879449 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mézières-sur-Couesnon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mézières-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mézières-sur-Couesnon|e=Mézières-sur-Couesnon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} iw14tknvcdwntapz0qu78yvc14y02bu 1879510 1879449 2024-12-07T17:48:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879510 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mézières-sur-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mézières-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] dfcgwil7cy6jjk03klcgc0hwcclxeli 0 285945 1879450 2024-12-07T17:32:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879450 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Miniac-Morvan |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Miniac-Morvan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Miniac-Morvan|e=Miniac-Morvan|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} o4nres6vpjsu424omhwm49z15e8qqu4 1879511 1879450 2024-12-07T17:48:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879511 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Miniac-Morvan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Miniac-Morvan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] cptxvylido257vnbuc8sdmfx5pjmfp0 0 285946 1879451 2024-12-07T17:32:49Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879451 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Miniac-sous-Bécherel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Miniac-sous-Bécherel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Miniac-sous-Bécherel|e=Miniac-sous-Bécherel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} rc965fswt24kdbj8pa9v0lt0eiq0yyy 1879512 1879451 2024-12-07T17:48:46Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879512 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Miniac-sous-Bécherel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Miniac-sous-Bécherel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] a8ctlqar26dkoivl629t609o9l2dbyt 0 285947 1879452 2024-12-07T17:32:54Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879452 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Minihic-sur-Rance |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Minihic-sur-Rance''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Minihic-sur-Rance|e=Le Minihic-sur-Rance|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} k01nea0tq665ulgv1l9e16d5vwrkkq2 1879513 1879452 2024-12-07T17:48:54Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879513 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Minihic-sur-Rance | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Minihic-sur-Rance''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] e6iuhvy2b51mjoo6zc0tds9p5cmpn2w 0 285948 1879453 2024-12-07T17:33:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879453 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mondevert |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mondevert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mondevert|e=Mondevert|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3r7npikfzzrq22engmwkazmxb3rq3jv 1879514 1879453 2024-12-07T17:49:02Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879514 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mondevert | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mondevert''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] tebnl6k4mjn4vw9hrc91tmuw85pjzp5 0 285949 1879454 2024-12-07T17:33:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879454 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montauban-de-Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montauban-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montauban-de-Bretagne|e=Montauban-de-Bretagne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6csevti0gynzdmwk5ciue5onvv7m4lu 1879515 1879454 2024-12-07T17:49:10Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879515 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montauban-de-Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montauban-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0g9lo3z5020wnbdm3cs6cl8ir9uga5l 0 285950 1879455 2024-12-07T17:33:51Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879455 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montautour |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montautour''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montautour|e=Montautour|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 2fvtmp3ws0a1d8xwzva3cfnffw91m3f 1879516 1879455 2024-12-07T17:49:18Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879516 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montautour | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montautour''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pygmvug70sm75abul29od82eo0o2uf1 0 285951 1879456 2024-12-07T17:33:57Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879456 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mont-Dol |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mont-Dol''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mont-Dol|e=Mont-Dol|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} o38aam2h0z07c88c0obi0zzpslvrh66 1879517 1879456 2024-12-07T17:49:27Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879517 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mont-Dol | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mont-Dol''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pdmaoncno5ahiyfrw5se3612bknxdzr 0 285952 1879457 2024-12-07T17:34:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879457 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Monterfil |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Monterfil''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Monterfil|e=Monterfil|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3uxqpyj05iac7um5y12rf624qw5v8on 1879518 1879457 2024-12-07T17:49:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879518 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Monterfil | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Monterfil''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] olfh8q97dcl3qffdzxvadzfqqaizg6w 0 285953 1879458 2024-12-07T17:34:20Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879458 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montfort-sur-Meu |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montfort-sur-Meu''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montfort-sur-Meu|e=Montfort-sur-Meu|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 8gp3xdoelkmoe966wuwgsdqjlol4q1b 1879519 1879458 2024-12-07T17:49:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879519 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montfort-sur-Meu | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montfort-sur-Meu''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] klt0t3haff9fjq7jnyrqe50ongilh9q 0 285954 1879459 2024-12-07T17:34:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879459 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montgermont |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montgermont''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montgermont|e=Montgermont|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} buqishhasdw2qn0d5wfmg2hssfkn4xb 1879520 1879459 2024-12-07T17:49:53Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879520 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montgermont | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montgermont''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] sbgxjd1xp3n29g2jm95oqi4n72dbrfz 0 285955 1879460 2024-12-07T17:34:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879460 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Monthault |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Monthault''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Monthault|e=Monthault|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qqc41zjnwijh3yg6r3stuv6i7gkiljd 1879521 1879460 2024-12-07T17:50:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879521 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Monthault | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Monthault''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qd2lzdrsw5vp44bkkyvr726z3tojoi3 0 285956 1879461 2024-12-07T17:35:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879461 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montreuil-des-Landes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montreuil-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montreuil-des-Landes|e=Montreuil-des-Landes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} r0adu6evqx1fv9p86ho8h8pgsn1fshh 1879522 1879461 2024-12-07T17:50:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879522 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montreuil-des-Landes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montreuil-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] cedn7az05goj5zfnq523pcqzfywirkz 0 285957 1879462 2024-12-07T17:35:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879462 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montreuil-le-Gast |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montreuil-le-Gast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montreuil-le-Gast|e=Montreuil-le-Gast|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} hsmgvhn02ns828tutoandnfgckpmzl6 1879523 1879462 2024-12-07T17:50:17Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879523 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montreuil-le-Gast | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montreuil-le-Gast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0lxfukllnlrj5nruinn6fbyluy9la9d 0 285958 1879463 2024-12-07T17:35:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879463 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montreuil-sous-Pérouse |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montreuil-sous-Pérouse''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montreuil-sous-Pérouse|e=Montreuil-sous-Pérouse|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 4w2bizzlj0um9gr3avmxypr6z9zof5p 1879524 1879463 2024-12-07T17:50:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879524 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montreuil-sous-Pérouse | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montreuil-sous-Pérouse''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] h0sh8yvowq941kyohlvy6jb0nwisj6a 0 285959 1879464 2024-12-07T17:35:33Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879464 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Montreuil-sur-Ille |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Montreuil-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Montreuil-sur-Ille|e=Montreuil-sur-Ille|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 2jqdhxgtkrk33uwgy66dtz7c7bml6ql 1879525 1879464 2024-12-07T17:50:34Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879525 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Montreuil-sur-Ille | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Montreuil-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ktoba6mjh3cx5unqlz5a882464juse5 0 285960 1879465 2024-12-07T17:35:51Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879465 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mordelles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mordelles''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mordelles|e=Mordelles|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3longpf6cokjqja3zvh9gy7wrfyy1g6 1879526 1879465 2024-12-07T17:50:42Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879526 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mordelles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mordelles''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] g8kml9843xn4o1e9vixs75owzlml9y0 0 285961 1879466 2024-12-07T17:35:57Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879466 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Mouazé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Mouazé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Mouazé|e=Mouazé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} hmi7ltnen4w43fgx5ark97zeky0aqym 1879527 1879466 2024-12-07T17:50:50Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879527 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Mouazé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Mouazé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9gp782vd87889tajiozoxbplmxy1oj5 0 285962 1879467 2024-12-07T17:36:17Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879467 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Moulins |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Moulins''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Moulins, Ille-et-Vilaine|e=Moulins|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 911mx6ync65e8mrckneiqlgh18scepq 1879528 1879467 2024-12-07T17:50:58Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879528 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Moulins | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Moulins''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 69jv7ds4qacl72hhcygii8didvwbe6r 0 285963 1879468 2024-12-07T17:36:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879468 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Moussé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Moussé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Moussé|e=Moussé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dkby4jfu41blrd02vbjaxnc93ra590l 1879529 1879468 2024-12-07T17:51:07Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879529 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Moussé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Moussé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 43be5q0qxwrkir8b2j6zjxlt43sf9sw 0 285964 1879469 2024-12-07T17:36:51Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879469 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Moutiers |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Moutiers''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Moutiers, Ille-et-Vilaine|e=Moutiers|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} tccf5w4jn6ie6ey9rc61k1wb9jpcqva 1879530 1879469 2024-12-07T17:51:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879530 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Moutiers | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Moutiers''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] g1965phnmpiotw3b982s6v89a6a89hf 0 285965 1879470 2024-12-07T17:37:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879470 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Muel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Muel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Muel, Ille-et-Vilaine|e=Muel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qeslsserx572v7dj671aw99mhbe08a8 1879531 1879470 2024-12-07T17:51:23Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879531 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Muel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Muel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] s3mxa5x4u5500c1tvs58fcvror1lfg4 0 285966 1879471 2024-12-07T17:37:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879471 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Noë-Blanche |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Noë-Blanche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Noë-Blanche|e=La Noë-Blanche|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3v2q025vpuhafowh3xj2be9prr8p0ce 1879532 1879471 2024-12-07T17:51:31Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879532 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Noë-Blanche | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Noë-Blanche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] a77fgywkez57bp0zpza8dmcv0f6gkln 0 285967 1879472 2024-12-07T17:37:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879472 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Nouaye |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Nouaye''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Nouaye|e=La Nouaye|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 50qujo77ilx45jtiqezl87gk4x60dpm 1879533 1879472 2024-12-07T17:51:39Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879533 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Nouaye | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Nouaye''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] t1gqoksy513mrswdxqqm8qbr0r5hrto 0 285968 1879473 2024-12-07T17:37:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879473 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Nouvoitou |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Nouvoitou''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Nouvoitou|e=Nouvoitou|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} a5i0u03ilb8lahto027zczbvei6wr76 1879534 1879473 2024-12-07T17:51:47Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879534 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Nouvoitou | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Nouvoitou''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0rsubeq7gri7a28njpk1jtrq1qvppl7 0 285969 1879474 2024-12-07T17:38:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879474 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Noyal-sous-Bazouges |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Noyal-sous-Bazouges''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Noyal-sous-Bazouges|e=Noyal-sous-Bazouges|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0spokp3a8sqjld2zjee7yastkvfhdjw 1879535 1879474 2024-12-07T17:51:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879535 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Noyal-sous-Bazouges | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Noyal-sous-Bazouges''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] hhjoebffwe8r711tcds3ld5htemeq9y 0 285970 1879475 2024-12-07T17:38:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879475 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Noyal-Châtillon-sur-Seiche |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Noyal-Châtillon-sur-Seiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Noyal-Châtillon-sur-Seiche|e=Noyal-Châtillon-sur-Seiche|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 1i26evapu7y87e40s1ibccwed7gk65x 1879536 1879475 2024-12-07T17:52:03Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879536 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Noyal-Châtillon-sur-Seiche | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Noyal-Châtillon-sur-Seiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] n0td5syzvxnz4vkx918detw0bwac5y7 0 285971 1879476 2024-12-07T17:38:35Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879476 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Noyal-sur-Vilaine |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Noyal-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Noyal-sur-Vilaine|e=Noyal-sur-Vilaine|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} h34mmqtp6cdzaaguvutx8js1qlykw8f 1879537 1879476 2024-12-07T17:52:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879537 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Noyal-sur-Vilaine | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Noyal-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 8mjfnx4a7jryqjn9v79vf4doxg2c48w 0 285972 1879477 2024-12-07T17:38:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879477 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Orgères |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Orgères''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Orgères, Ille-et-Vilaine|e=Orgères|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} et7qnxva80u8gxsxmudjt087zcq8u2s 1879538 1879477 2024-12-07T17:52:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879538 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Orgères | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Orgères''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] e4h9b9vpqzy9mn2odmf0ulb6ah2jkid 0 285973 1879478 2024-12-07T17:39:03Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879478 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pacé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pacé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pacé, Ille-et-Vilaine|e=Pacé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} rsr794a7b4vikg5dy4pbxi2a0o9z2m3 1879539 1879478 2024-12-07T17:52:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879539 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pacé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pacé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] k9gx57h9790bs4u0t0syrqdq6siarxv 0 285974 1879479 2024-12-07T17:39:09Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879479 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Paimpont |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Paimpont''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Paimpont|e=Paimpont|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} mgjc8jwsttia04zeieg5izwt93ta4yh 1879540 1879479 2024-12-07T17:52:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879540 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Paimpont | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Paimpont''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] rf46au7motgjpxere52hfzb90jxjeo0 0 285975 1879480 2024-12-07T17:39:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879480 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pancé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pancé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pancé|e=Pancé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} o88csy8j9nwet5bygy282s83xoe81sc 1879541 1879480 2024-12-07T17:52:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879541 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pancé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pancé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 1pw48w4657l1gyccdnqhhveoqfq1tbu 0 285976 1879481 2024-12-07T17:39:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879481 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Parcé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Parcé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Parcé|e=Parcé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3xohgqk2u1roas2iq4j23xbs4sdvv61 1879542 1879481 2024-12-07T17:52:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879542 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Parcé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Parcé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] gdv77q782o5iav9ak4ff7h46nf44u54 0 285977 1879482 2024-12-07T17:39:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879482 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Parigné |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Parigné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Parigné|e=Parigné|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} izgey88thkqcu5qvopg0nfevozz7ii5 1879543 1879482 2024-12-07T17:53:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879543 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Parigné | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Parigné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0dbqij1ex59k61w94jhbifoeg67xx6g 0 285978 1879483 2024-12-07T17:39:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879483 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Parthenay-de-Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Parthenay-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Parthenay-de-Bretagne|e=Parthenay-de-Bretagne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} p4csmrexpgf3a8gemjy4inelc3628mm 1879544 1879483 2024-12-07T17:53:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879544 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Parthenay-de-Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Parthenay-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 3hwwv45ju868u7br4ljnpsc1dcm9lh1 0 285979 1879484 2024-12-07T17:40:09Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879484 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Pertre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Pertre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Pertre|e=Le Pertre|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} cnu09qqbumi2gvzagcvlkmnxqakep6e 1879545 1879484 2024-12-07T17:53:17Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879545 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Pertre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Pertre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] popjffwt0c2z8ux1jx80vr7s0yok319 0 285980 1879485 2024-12-07T17:40:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879485 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Petit-Fougeray |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Petit-Fougeray''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Petit-Fougeray|e=Le Petit-Fougeray|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} tjcxi1e6lks6yxzjoq3bwucnv75q8iu 1879546 1879485 2024-12-07T17:53:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879546 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Petit-Fougeray | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Petit-Fougeray''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] hzdsk8f18nphdaaud9043j8bwz5cqh5 0 285981 1879486 2024-12-07T17:40:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879486 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pipriac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pipriac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pipriac|e=Pipriac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} jtmrotg889bczphv3arj9ew5xj8sqwf 1879547 1879486 2024-12-07T17:53:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879547 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pipriac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pipriac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] l24v2ctmvp3mzuelgdjx8ikc8ivi4j9 0 285982 1879487 2024-12-07T17:40:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879487 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Piré-Chancé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Piré-Chancé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Piré-Chancé|e=Piré-Chancé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} c23dp6acbmthq0gal25lpxtaknqe8ir 1879548 1879487 2024-12-07T17:53:40Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879548 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Piré-Chancé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Piré-Chancé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] evrpt48w2y0oa913jvvga47gu9djycd 1879556 1879548 2024-12-07T18:52:45Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879556 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Piré-Chancé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Piré-Chancé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] l31hu5iccgr0n3rgswfewsph54micuk 0 285983 1879488 2024-12-07T17:41:08Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879488 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pléchâtel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pléchâtel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pléchâtel|e=Pléchâtel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 69nkyjcytrnx0k846eburrf394kq3bh 1879549 1879488 2024-12-07T17:53:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879549 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pléchâtel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pléchâtel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] oz10tu3j25gvt4kps8h886atpiy9bj2 0 285984 1879489 2024-12-07T17:41:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879489 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pleine-Fougères |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pleine-Fougères''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pleine-Fougères|e=Pleine-Fougères|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 4dcoa9nmxdvmenfsnp7qx523s46rpsk 1879550 1879489 2024-12-07T17:53:57Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879550 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pleine-Fougères | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pleine-Fougères''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6ke4qto0eddl7v0r6aelwondcpysm6s 0 285985 1879490 2024-12-07T17:41:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879490 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Plélan-le-Grand |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Plélan-le-Grand''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Plélan-le-Grand|e=Plélan-le-Grand|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} i9mhuifgt8g53uaci8o2asro31a1zik 1879551 1879490 2024-12-07T17:54:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879551 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Plélan-le-Grand | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Plélan-le-Grand''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ttt1ekn5aauqfjhouqe91338cw2dmra 0 285986 1879491 2024-12-07T17:42:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879491 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Plerguer |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Plerguer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Plerguer|e=Plerguer|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} h6he2z83welc266hyhq79z90hayh3ys 1879552 1879491 2024-12-07T17:54:13Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879552 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Plerguer | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Plerguer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] srducvwe3bx8j9ydri37zp737u2t0uw 0 285987 1879492 2024-12-07T17:42:53Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879492 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Plesder |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Plesder''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Plesder|e=Plesder|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3jdi94i4nie7hscfktc061tyzut4031 1879553 1879492 2024-12-07T17:54:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879553 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Plesder | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Plesder''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] kzycbf88uq702dpg19m4u64i2seqhnt 1879561 1879553 2024-12-07T19:10:15Z MikaelF 935 1879561 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Plesder | navê_din = Pleder | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Plesder''' (bi bretonî: ''Pleder'') komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6bmo5js52jdv3s0xan8skqosfm47ziy 14 285988 1879564 2024-12-07T19:20:27Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879564 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879566 1879564 2024-12-07T19:22:21Z Avestaboy 34898 1879566 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Wêjeya jinan]] 9ybmn8g0o3piaz6okmrpoale8w0ryl2 14 285989 1879568 2024-12-07T19:23:41Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879568 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879569 1879568 2024-12-07T19:25:26Z Avestaboy 34898 1879569 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Wêjeya lezbiyen]] r8xehvq2lmvwq7erz7unoshp2f95ev1 1879570 1879569 2024-12-07T19:26:20Z Avestaboy 34898 1879570 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] [[Kategorî:Wêjeya lezbiyen]] tgezf8sr81g3qg52oz8srjq7sao4yeo 14 285990 1879572 2024-12-07T19:27:31Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879572 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879573 1879572 2024-12-07T19:28:46Z Avestaboy 34898 1879573 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] pflu2vxlpwrvl1cvohgnbrglxh2oelh 1879574 1879573 2024-12-07T19:29:27Z Avestaboy 34898 1879574 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Helbestvanên jin]] [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] 0zc4ir2h1nmcief1av6bkuowyoro7iy 14 285991 1879575 2024-12-07T19:31:24Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879575 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879576 1879575 2024-12-07T19:32:24Z Avestaboy 34898 1879576 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] pflu2vxlpwrvl1cvohgnbrglxh2oelh 1879865 1879576 2024-12-07T20:58:00Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879865 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] [[Kategorî:Nivîskarên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] 7wiyvvnj0eeuk3sxbn7p3v15y7dqnbr 14 285992 1879577 2024-12-07T19:33:38Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879577 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879578 1879577 2024-12-07T19:36:43Z Avestaboy 34898 1879578 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] ckz3a0ts5aig5dirj9r336wzsot3o96 1879579 1879578 2024-12-07T19:37:26Z Avestaboy 34898 1879579 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] 4qcca3ang4gjkv2kd1jjj63k8dle3nx 1879580 1879579 2024-12-07T19:38:17Z Avestaboy 34898 1879580 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] 30c2tjnrzz87b6mktevjioxs90naqh7 1879938 1879580 2024-12-07T21:40:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879938 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] 3vhir0dg5pgll2hd4jmecf3g97oqc3n 14 285993 1879583 2024-12-07T19:43:29Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879583 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879584 1879583 2024-12-07T19:44:47Z Avestaboy 34898 1879584 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] 2hpw70mdqxssw7jqw4bqmm0eakocv19 1879585 1879584 2024-12-07T19:45:32Z Avestaboy 34898 1879585 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] tmu0m4r4di0h5tehi1064h5fje4ldpz 1879597 1879585 2024-12-07T19:52:34Z Avestaboy 34898 1879597 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] 5lcrxdiuq9e163h3udq06r7w03zp90s 1879603 1879597 2024-12-07T19:53:27Z Avestaboy 34898 1879603 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] dm046g65opu1uz2t5iy64rkqamsdemk 1879936 1879603 2024-12-07T21:39:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879936 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşe û neteweyan]] n4kvw306vrhr3krkt2vo3ky94nzhkpb 14 285994 1879586 2024-12-07T19:47:00Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879586 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879587 1879586 2024-12-07T19:48:23Z Avestaboy 34898 1879587 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Huner li gorî neteweyan]] s3efdhyhy3cxs8745je5lt2m37tnosg 1879589 1879587 2024-12-07T19:48:40Z Avestaboy 34898 1879589 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermend li gorî neteweyan]] 73n8qaxiwm733avnqazxsmuxeb4kgn3 1879591 1879589 2024-12-07T19:49:31Z Avestaboy 34898 1879591 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermend li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên jin] 2n17ne9lpswa4n81xej3g9zdpdw9ijg 1879592 1879591 2024-12-07T19:49:42Z Avestaboy 34898 1879592 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermend li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên jin]] nei3tcho1uewnl0zqppsd94fmj1jpn9 1879593 1879592 2024-12-07T19:50:46Z Avestaboy 34898 1879593 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermend li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Jin li gorî pîşe û neteweyan]] hznhy4d2zz4mi1jj7ng7pzrlfaczexf 1879937 1879593 2024-12-07T21:39:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879937 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Hunermend li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Jin li gorî pîşe û neteweyan]] c8gj2h5xcgyii7jigbv7glk7h426t0h 0 285995 1879594 2024-12-07T19:51:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879594 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pleugueneuc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pleugueneuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pleugueneuc|e=Pleugueneuc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} cobsd7id4hfzbkiribvj1i5k3ih3fww 1879767 1879594 2024-12-07T20:46:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879767 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pleugueneuc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pleugueneuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pzex5xcbvpf0778x9an34zurcu4l0bh 0 285996 1879595 2024-12-07T19:52:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879595 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pleumeleuc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pleumeleuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pleumeleuc|e=Pleumeleuc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} cihp4kbg4dbk0j39nr6dtjjgcxbddpp 1879768 1879595 2024-12-07T20:46:27Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879768 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pleumeleuc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pleumeleuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9f4h8cr72od2x8k67tdr3kmp8q7yncl 0 285997 1879596 2024-12-07T19:52:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879596 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pleurtuit |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pleurtuit''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pleurtuit|e=Pleurtuit|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 21rl7v47fmt64jsqu507u72ynxcymk6 1879769 1879596 2024-12-07T20:46:35Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879769 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pleurtuit | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pleurtuit''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 2penaduclx6ic3cpqusicatb5k452to 0 285998 1879598 2024-12-07T19:52:35Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879598 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pocé-les-Bois |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pocé-les-Bois''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pocé-les-Bois|e=Pocé-les-Bois|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3kxkq5z6tlf7zez90rgrqiwrmklyj72 1879771 1879598 2024-12-07T20:46:43Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879771 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pocé-les-Bois | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pocé-les-Bois''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 27q9jxd211ayscfi7uxnj1h8czax6lu 0 285999 1879599 2024-12-07T19:52:53Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879599 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Poilley |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Poilley''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Poilley, Ille-et-Vilaine|e=Poilley|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ausxeu0xgt99qjbfttz08qh0c9ef0zy 1879772 1879599 2024-12-07T20:46:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879772 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Poilley | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Poilley''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] engh17lbl4ygp58nrohydto6ayb1rkf 0 286000 1879600 2024-12-07T19:52:59Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879600 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Poligné |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Poligné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Poligné|e=Poligné|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 4nv0gvb6c8sald005oc0urjm8l4lsj8 1879773 1879600 2024-12-07T20:46:59Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879773 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Poligné | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Poligné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] dq12g4bmav54006rtpskew0nmeagt0b 0 286001 1879601 2024-12-07T19:53:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879601 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Pont-Péan |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Pont-Péan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Pont-Péan|e=Pont-Péan|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 1ifsekwpx3ps7z7sqzsu1b2urb9etl1 1879774 1879601 2024-12-07T20:47:07Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879774 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Pont-Péan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Pont-Péan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] nrqbvm1p8wh647qvhlrlqzscwdutjjv 0 286002 1879602 2024-12-07T19:53:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879602 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Les Portes du Coglais |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Les Portes du Coglais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Les Portes du Coglais|e=Les Portes du Coglais|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} beppt9avi4ktcppbutvnrrnxqm6n83h 1879775 1879602 2024-12-07T20:47:15Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879775 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Les Portes du Coglais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Les Portes du Coglais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] q461ildxfau6tq8c6h0djuo0v66m7sn 1879857 1879775 2024-12-07T20:57:03Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879857 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Les Portes du Coglais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Les Portes du Coglais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qs0arw459fhvoghb7dbz3l3mavewiql 0 286003 1879604 2024-12-07T19:53:49Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879604 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Princé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Princé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Princé|e=Princé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 2qi9hwsknvfmsmgub68d5762f6t90fz 1879776 1879604 2024-12-07T20:47:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879776 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Princé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Princé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7ltll7wdnp8hqbxmhf06kekfgk9ynyn 0 286004 1879605 2024-12-07T19:53:54Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879605 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Québriac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Québriac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Québriac|e=Québriac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bni3c15c926zdjxd9tcu3cri0655i68 1879777 1879605 2024-12-07T20:47:31Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879777 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Québriac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Québriac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] c5tuzask2prm52a74h3s09eek9dff3v 14 286005 1879606 2024-12-07T19:54:01Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879606 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879613 1879606 2024-12-07T19:55:25Z Avestaboy 34898 1879613 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] ckz3a0ts5aig5dirj9r336wzsot3o96 0 286006 1879607 2024-12-07T19:54:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879607 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Quédillac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Quédillac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Quédillac|e=Quédillac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 63sxg23gneiotc4x649s0luxp9enk0l 1879778 1879607 2024-12-07T20:47:39Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879778 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Quédillac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Quédillac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 8eolzz49gb84ubc0j6ygvpp1zjp69a2 0 286007 1879608 2024-12-07T19:54:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879608 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Rannée |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Rannée''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Rannée|e=Rannée|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qlc5z1qc32jsrq391bftnsb6rg3que2 1879779 1879608 2024-12-07T20:47:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879779 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Rannée | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Rannée''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] bg6ecrutfqyngxxjffjz59xtwhn0eev 0 286008 1879609 2024-12-07T19:54:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879609 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Redon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Redon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Redon, Ille-et-Vilaine|e=Redon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} h8kair192g0ohc5amje6tj2599w44r6 1879780 1879609 2024-12-07T20:47:55Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879780 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Redon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Redon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 8nxqwg0xynyedfdjdbh1nao7vu7pu8y 0 286009 1879610 2024-12-07T19:54:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879610 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Renac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Renac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Renac, Ille-et-Vilaine|e=Renac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} nc3epp0spqdg1vqv6bn4zs74op58v8l 1879781 1879610 2024-12-07T20:48:03Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879781 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Renac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Renac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ioo9wsvha48hl82gg5437rjbd94h80w 0 286010 1879611 2024-12-07T19:54:57Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879611 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Rennes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Rennes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Rennes|e=Rennes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} pbo3bkurl9ttmf89t262ekc5ahjtf15 1879782 1879611 2024-12-07T20:48:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (+Kategoriya sereke, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879782 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Rennes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Rennes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] [[Kategorî:Rennes| ]] sxq4m11v1x3fhqyyozfxx7exulgdqf8 0 286011 1879612 2024-12-07T19:55:03Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879612 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Retiers |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Retiers''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Retiers|e=Retiers|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6rs0n1mg6xkdb7k81e6nzqsz5yjduu8 1879783 1879612 2024-12-07T20:48:18Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879783 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Retiers | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Retiers''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jopx96u7wv39gafi77397s200ob54sl 0 286012 1879614 2024-12-07T19:55:29Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879614 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Rheu |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Rheu''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Rheu|e=Le Rheu|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bdh7er1beeiua6zhnxe2om0o25e47pe 1879785 1879614 2024-12-07T20:48:26Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879785 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Rheu | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Rheu''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] g1k0kytnhie4eb6ymknevppboi73u5j 0 286013 1879615 2024-12-07T19:55:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879615 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Richardais |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Richardais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Richardais|e=La Richardais|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 7054gbte9oz44lk582re9zxdrij33n7 1879786 1879615 2024-12-07T20:48:34Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879786 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Richardais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Richardais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6vkdr4s9keg04s0e67qmql3n7q8okks 0 286014 1879616 2024-12-07T19:55:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879616 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Rimou |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Rimou''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Rimou|e=Rimou|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 7lqnxr7ici3rdt0bhsylbfc2jn2lrpe 1879787 1879616 2024-12-07T20:48:42Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879787 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Rimou | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Rimou''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mmrdezs0w5aniifp679689y72pnl8wn 0 286015 1879617 2024-12-07T19:55:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879617 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Rives-du-Couesnon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Rives-du-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Rives-du-Couesnon|e=Rives-du-Couesnon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0ua7o6e1rd6cmxxdl9hl7ci33zmx1hs 1879788 1879617 2024-12-07T20:48:50Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879788 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Rives-du-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Rives-du-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] f0yn9r0d3yy814g37ebhdprdj9e6kmc 1879847 1879788 2024-12-07T20:56:00Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879847 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Rives-du-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Rives-du-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ox70z3mbt8ui7axhq2v46230jrxy5a9 0 286016 1879619 2024-12-07T19:56:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879619 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Romagné |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Romagné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Romagné|e=Romagné|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} lgv2bhz0kp7qphfliujvfpzc7dsedcq 1879789 1879619 2024-12-07T20:48:57Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879789 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Romagné | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Romagné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 1y3ev4vmyd9h4e9kx3925xom9gfeqdn 0 286017 1879620 2024-12-07T19:56:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879620 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Romazy |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Romazy''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Romazy|e=Romazy|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0nud5clbwaok1cc00x7fumui1nrildd 1879790 1879620 2024-12-07T20:49:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879790 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Romazy | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Romazy''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] nvi0jta87ypzqajj6uduzy4hhf6t5ww 0 286018 1879621 2024-12-07T19:56:38Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879621 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Romillé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Romillé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Romillé|e=Romillé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 8spuvvrfs2iprfuetztp92d9yrjiqon 1879792 1879621 2024-12-07T20:49:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879792 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Romillé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Romillé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mej8g2u861vjojk5v5u36cdegkzarov 0 286019 1879622 2024-12-07T19:56:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879622 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Roz-Landrieux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Roz-Landrieux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Roz-Landrieux|e=Roz-Landrieux|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6oykzp0o1qcats0fxevq4k6av3z02a8 1879793 1879622 2024-12-07T20:49:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879793 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Roz-Landrieux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Roz-Landrieux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 19m8ngdrgf13termzhtljy5d7wz7257 0 286020 1879623 2024-12-07T19:57:02Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879623 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Roz-sur-Couesnon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Roz-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Roz-sur-Couesnon|e=Roz-sur-Couesnon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6bqivfd5b3hyc7cyohti45i134pcycb 1879794 1879623 2024-12-07T20:49:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879794 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Roz-sur-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Roz-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] iqerhsttpobxe80m2hzj9iz0v8vj0zr 0 286021 1879624 2024-12-07T19:57:09Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879624 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sains |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sains''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sains, Ille-et-Vilaine|e=Sains|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 85bocw130cdhn0zgsdi784jyy5v28w3 1879795 1879624 2024-12-07T20:49:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879795 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sains | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sains''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] gbze63nj4cqkpjc7b6wrbno46dplmyu 14 286022 1879625 2024-12-07T19:57:26Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879625 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879634 1879625 2024-12-07T19:59:13Z Avestaboy 34898 1879634 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen] ezo8ihck2s2p07oike4p17nsvmdmkwg 1879637 1879634 2024-12-07T19:59:24Z Avestaboy 34898 1879637 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] 2hpw70mdqxssw7jqw4bqmm0eakocv19 1879642 1879637 2024-12-07T20:00:18Z Avestaboy 34898 1879642 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Peykervanên jin] e94fo5u0kwfdwsver4gz586ejoywfnn 1879643 1879642 2024-12-07T20:00:30Z Avestaboy 34898 1879643 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Peykervanên jin]] iqrbceggeyzx844fw3ee3mzyn8dku39 0 286023 1879626 2024-12-07T19:57:25Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879626 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Armel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Armel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Armel, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Armel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 295ozjc1ajd4ks9wrfyhgm5jqiawmrt 1879796 1879626 2024-12-07T20:49:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879796 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Armel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Armel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9u6vib1lp5zigq7spsjdfvheihtciev 0 286024 1879627 2024-12-07T19:57:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879627 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Aubin-d&#39;Aubigné |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Aubin-d&#39;Aubigné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Aubin-d&#39;Aubigné|e=Saint-Aubin-d&#39;Aubigné|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} l4xz87c7qhw3no9yzvggsyvxty6koqh 1879934 1879627 2024-12-07T21:38:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879934 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Aubin-d'Aubigné | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Aubin-d'Aubigné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Aubin-d'Aubigné|e=Saint-Aubin-d'Aubigné|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 3b6xm6ygok5j2x4n5wzruhedb56wjmh 1879946 1879934 2024-12-07T21:46:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879946 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Aubin-d'Aubigné | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Aubin-d'Aubigné''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] adh8enju0715g3b7btbkiorej496c47 0 286025 1879628 2024-12-07T19:57:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879628 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Aubin-des-Landes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Aubin-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Aubin-des-Landes|e=Saint-Aubin-des-Landes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} d583riscj0pkyc248ny7n8f5yhptjuv 1879797 1879628 2024-12-07T20:49:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879797 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Aubin-des-Landes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Aubin-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 720xzq0f5ohnvtcu8uciek7nye3stcd 0 286026 1879629 2024-12-07T19:57:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879629 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Aubin-du-Cormier |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Aubin-du-Cormier''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Aubin-du-Cormier|e=Saint-Aubin-du-Cormier|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} abchuw12nrlv5plbzyhqjjibfr9odgz 1879798 1879629 2024-12-07T20:50:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879798 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Aubin-du-Cormier | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Aubin-du-Cormier''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] bltp03v49g6f1xicon6vwg7p02teqbn 0 286027 1879630 2024-12-07T19:58:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879630 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Benoît-des-Ondes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Benoît-des-Ondes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Benoît-des-Ondes|e=Saint-Benoît-des-Ondes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 7nbqohk5oc85t2kfl26cvcozl4tv5dn 1879799 1879630 2024-12-07T20:50:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879799 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Benoît-des-Ondes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Benoît-des-Ondes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] s1guznrertvuvzmh02fhmit4rkzho5t 0 286028 1879631 2024-12-07T19:58:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879631 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Briac-sur-Mer |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Briac-sur-Mer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Briac-sur-Mer|e=Saint-Briac-sur-Mer|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 2vtdkdfbfo1ib485wxhqbp9turxjvil 1879801 1879631 2024-12-07T20:50:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879801 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Briac-sur-Mer | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Briac-sur-Mer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mhs2a3ohhz2l9cduip9c4j7stypuckf 0 286029 1879632 2024-12-07T19:58:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879632 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Brieuc-des-Iffs |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Brieuc-des-Iffs''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Brieuc-des-Iffs|e=Saint-Brieuc-des-Iffs|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} a26g0931it6arsfa4iu6s87jv03qi4x 1879802 1879632 2024-12-07T20:50:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879802 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Brieuc-des-Iffs | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Brieuc-des-Iffs''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 2b0lyusrnr2cjl8gg5u1nt4xziaro1e 0 286030 1879633 2024-12-07T19:58:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879633 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Broladre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Broladre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Broladre|e=Saint-Broladre|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ez872opv1vo5un61vz55wanmncw5nfb 1879803 1879633 2024-12-07T20:50:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879803 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Broladre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Broladre''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 1j1fk3e608fpd78zqrkd7joms4zv004 0 286031 1879635 2024-12-07T19:59:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879635 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Christophe-des-Bois |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Christophe-des-Bois''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Christophe-des-Bois|e=Saint-Christophe-des-Bois|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} if8xxu7wpbf91ztznhpfh10kd84qf40 1879804 1879635 2024-12-07T20:50:40Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879804 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Christophe-des-Bois | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Christophe-des-Bois''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 4io4derbg1i0ppdvrz0xdhmvl9xwrxf 0 286032 1879636 2024-12-07T19:59:21Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879636 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Christophe-de-Valains |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Christophe-de-Valains''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Christophe-de-Valains|e=Saint-Christophe-de-Valains|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 1kw8rbt60jqquagdsv91ey7qq5mc4sl 1879805 1879636 2024-12-07T20:50:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879805 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Christophe-de-Valains | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Christophe-de-Valains''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] lg01t1cyy23omn3lj0m2ef6jjsjp4q4 0 286033 1879638 2024-12-07T19:59:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879638 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Coulomb |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Coulomb''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Coulomb|e=Saint-Coulomb|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} hkdixepstx15x1t3y2sghr8cl88h9mw 1879806 1879638 2024-12-07T20:50:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879806 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Coulomb | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Coulomb''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 2i84er5lwbugnsr3vbeop16qp2lfh8x 0 286034 1879639 2024-12-07T19:59:48Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879639 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Didier |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Didier''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Didier, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Didier|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6ws2yiupocwbjqyuwjcth66uo1uwve0 1879807 1879639 2024-12-07T20:51:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879807 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Didier | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Didier''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ds5v6xomi5nx4degnyc5479d1smav4x 0 286035 1879640 2024-12-07T20:00:09Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879640 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Domineuc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Domineuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Domineuc|e=Saint-Domineuc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ahtpt3otcc8892xzj57n8tiey1lrsur 1879808 1879640 2024-12-07T20:51:13Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879808 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Domineuc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Domineuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] q64medi76sshamc72q81vy4ow0c0y5r 0 286036 1879641 2024-12-07T20:00:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879641 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sainte-Anne-sur-Vilaine |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sainte-Anne-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sainte-Anne-sur-Vilaine|e=Sainte-Anne-sur-Vilaine|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ayfcu80cvs8xcfzixoili6yq33osr7p 1879809 1879641 2024-12-07T20:51:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879809 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sainte-Anne-sur-Vilaine | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sainte-Anne-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qtn0wp96metuhsio7hc989dw1z8t7xw 0 286037 1879644 2024-12-07T20:00:35Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879644 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sainte-Colombe |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sainte-Colombe''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sainte-Colombe, Ille-et-Vilaine|e=Sainte-Colombe|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 25ht8ms7snpo96oodi8g2rv8hf0mw45 1879810 1879644 2024-12-07T20:51:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879810 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sainte-Colombe | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sainte-Colombe''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] cjv9xf6n2eztmhfk41u2uilijgatp5c 0 286038 1879645 2024-12-07T20:00:41Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879645 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sainte-Marie |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sainte-Marie''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sainte-Marie, Ille-et-Vilaine|e=Sainte-Marie|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} tl6w4wxlsas2zxoa80yxgbvj9fnv4ka 1879812 1879645 2024-12-07T20:51:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879812 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sainte-Marie | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sainte-Marie''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] t46aq9gsfsm1pot2sg2irt13tkb3cd8 14 286039 1879646 2024-12-07T20:00:43Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879646 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879654 1879646 2024-12-07T20:02:28Z Avestaboy 34898 1879654 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Peykervan]] aj0xgtsfeobqx2mgmu4crh8at3i674n 1879658 1879654 2024-12-07T20:03:11Z Avestaboy 34898 1879658 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Peykervan]] mzmnp5jm0ikdgznmn27lps1ha7fhhnn 1879667 1879658 2024-12-07T20:04:56Z Avestaboy 34898 1879667 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Peykervan]] dma2mkt4pvo481bodn756d8o244dv3q 0 286040 1879647 2024-12-07T20:00:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879647 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Erblon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Erblon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Erblon, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Erblon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6dfb1o9gthnlvldodx0rjsgy1712xje 1879813 1879647 2024-12-07T20:51:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879813 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Erblon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Erblon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] tpq4gjby3b8zzkl8wp2nie890zsibbn 0 286041 1879648 2024-12-07T20:01:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879648 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Ganton |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Ganton''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Ganton|e=Saint-Ganton|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bx9l3o8u8b1o8o9btvsntc252uq7hlo 1879814 1879648 2024-12-07T20:51:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879814 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Ganton | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Ganton''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ljikqa8w1ezci19wpr2eikchl318hev 0 286042 1879649 2024-12-07T20:01:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879649 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Georges-de-Gréhaigne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Georges-de-Gréhaigne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Georges-de-Gréhaigne|e=Saint-Georges-de-Gréhaigne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 23fpnstz85pdn7d4ozgfxft4px69sjm 1879816 1879649 2024-12-07T20:52:00Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879816 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Georges-de-Gréhaigne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Georges-de-Gréhaigne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 3ie9fcoi8fzfxw8yu1dzef5y77tvpyk 0 286043 1879650 2024-12-07T20:01:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879650 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Georges-de-Reintembault |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Georges-de-Reintembault''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Georges-de-Reintembault|e=Saint-Georges-de-Reintembault|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} kia2fj1ljmas582p36xqinwa5qae7gm 1879817 1879650 2024-12-07T20:52:08Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879817 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Georges-de-Reintembault | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Georges-de-Reintembault''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] rd9e3bm8v6hhc6ykublgcwourkc8uzp 0 286044 1879652 2024-12-07T20:01:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879652 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Germain-du-Pinel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Germain-du-Pinel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Germain-du-Pinel|e=Saint-Germain-du-Pinel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} k8k321no0s12amtm2y3avnufbr5nqbd 1879818 1879652 2024-12-07T20:52:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879818 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Germain-du-Pinel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Germain-du-Pinel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ft9gm1z4937q9lbo4d0vca72o6cl6mr 0 286045 1879653 2024-12-07T20:01:54Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879653 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Germain-en-Coglès |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Germain-en-Coglès''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Germain-en-Coglès|e=Saint-Germain-en-Coglès|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} s5u15brwutfnjfehrt74djlh7nce81g 1879819 1879653 2024-12-07T20:52:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879819 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Germain-en-Coglès | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Germain-en-Coglès''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] dd3dapic7opyjbtuw3ftk1a75r1o36v 0 286046 1879655 2024-12-07T20:02:31Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879655 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Germain-sur-Ille |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Germain-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Germain-sur-Ille|e=Saint-Germain-sur-Ille|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} l5zmsiqhvnf4umxyrxvmp4m69dq3ky5 1879820 1879655 2024-12-07T20:52:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879820 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Germain-sur-Ille | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Germain-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] bgvj0awwrkr3svn39n2p8dmdjxy2d9g 0 286047 1879656 2024-12-07T20:02:37Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879656 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Gilles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Gilles''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Gilles, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Gilles|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} eo2c6gvauzs3swaruew4jg2a1taj95k 1879821 1879656 2024-12-07T20:52:40Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879821 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Gilles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Gilles''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jh2dtsb1bymdwqs7kxuuofdvzdulx01 0 286048 1879657 2024-12-07T20:03:06Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879657 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Gondran |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Gondran''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Gondran|e=Saint-Gondran|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ns5bgvbvo41aptewa8wodf221k0jvxq 1879822 1879657 2024-12-07T20:52:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879822 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Gondran | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Gondran''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qpmhjawzpe2xoxlftkpe8lrst4n9ohe 0 286049 1879659 2024-12-07T20:03:14Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879659 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Gonlay |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Gonlay''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Gonlay|e=Saint-Gonlay|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} jlh3b9r5j8b38fddq1z35s2abzryus0 1879823 1879659 2024-12-07T20:52:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879823 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Gonlay | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Gonlay''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 077fto79gwaw07qfe8yrpxz6kmlw22v 0 286050 1879660 2024-12-07T20:03:38Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879660 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Grégoire |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Grégoire''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Grégoire, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Grégoire|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} slxohkp6s44qp098j8med5l4snjfo3b 1879824 1879660 2024-12-07T20:53:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879824 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Grégoire | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Grégoire''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] rw1l3paoevl5acznynl9gey17fzp6pj 0 286051 1879661 2024-12-07T20:03:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879661 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Guinoux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Guinoux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Guinoux|e=Saint-Guinoux|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3t2oi7g2k36yctfg58aw4fh1j5aljrv 1879825 1879661 2024-12-07T20:53:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879825 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Guinoux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Guinoux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] b0ugif7wx3k9lhg6haogzk0ofbulog4 0 286052 1879662 2024-12-07T20:04:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879662 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Hilaire-des-Landes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Hilaire-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Hilaire-des-Landes|e=Saint-Hilaire-des-Landes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 93n6ischgbbfw2elmj33aowzuhpwpo7 1879826 1879662 2024-12-07T20:53:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879826 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Hilaire-des-Landes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Hilaire-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6a15d3cvarow0bkqc3c8s87hnr09a13 0 286053 1879663 2024-12-07T20:04:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879663 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Jacques-de-la-Lande |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Jacques-de-la-Lande''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Jacques-de-la-Lande|e=Saint-Jacques-de-la-Lande|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 9f0qux42v5yxorxqouegwnyhpw76la9 1879827 1879663 2024-12-07T20:53:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879827 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Jacques-de-la-Lande | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Jacques-de-la-Lande''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9v6ksv1u2df35lfbsw8ejlcdx4p5yvq 0 286054 1879665 2024-12-07T20:04:38Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879665 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Jean-sur-Vilaine |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Jean-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Jean-sur-Vilaine|e=Saint-Jean-sur-Vilaine|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 80neyhndthp04e0jbuiupg43xj5k832 1879828 1879665 2024-12-07T20:53:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879828 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Jean-sur-Vilaine | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Jean-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] aqikuj9qws6qffgxgdvdis8tfhktx1j 0 286055 1879666 2024-12-07T20:04:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879666 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Jouan-des-Guérets |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Jouan-des-Guérets''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Jouan-des-Guérets|e=Saint-Jouan-des-Guérets|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} d90kxywio8u5bvy6yqdoru7krha4lrk 1879829 1879666 2024-12-07T20:53:45Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879829 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Jouan-des-Guérets | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Jouan-des-Guérets''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] j3xzmh2sjo1l8pjom7534wf4sqxk79k 0 286056 1879668 2024-12-07T20:05:19Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879668 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Just |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Just''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Just, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Just|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bsh4ym0g0lml4t5afouqtsomv7md8wl 1879830 1879668 2024-12-07T20:53:53Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879830 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Just | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Just''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] r7rllkvrq1w4sqihcw6i880ooupc8r5 14 286057 1879669 2024-12-07T20:05:20Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879669 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879675 1879669 2024-12-07T20:06:37Z Avestaboy 34898 1879675 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879683 1879675 2024-12-07T20:07:45Z Avestaboy 34898 1879683 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermendên]] 1jfzu9eq1bnat6gxplmqgjlavgyvl4f 1879685 1879683 2024-12-07T20:07:53Z Avestaboy 34898 1879685 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermend]] cyuyxq17ls6q4xjqad1b44kq44vrnqu 0 286058 1879670 2024-12-07T20:05:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879670 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Léger-des-Prés |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Léger-des-Prés''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Léger-des-Prés|e=Saint-Léger-des-Prés|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ayyn39id5ecdjp8gqvkbaw4xpn0bh1q 1879831 1879670 2024-12-07T20:54:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879831 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Léger-des-Prés | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Léger-des-Prés''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] s0acjjnazwj27fo15hrxz7lwn6dvwy6 0 286059 1879671 2024-12-07T20:05:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879671 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Lunaire |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Lunaire''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Lunaire|e=Saint-Lunaire|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} f0evigzhirjilvm0rk204wwb1mod8ks 1879832 1879671 2024-12-07T20:54:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879832 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Lunaire | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Lunaire''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] h3to2bp0wtq6sp7ajqrkpep24gafq7r 0 286060 1879672 2024-12-07T20:05:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Malo |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Malo''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Malo|e=Saint-Malo|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 6rh7sfp0q3htw1kmgsgfrc0sceqiqi1 1879833 1879672 2024-12-07T20:54:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (+Kategoriya sereke, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879833 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Malo | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Malo''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] [[Kategorî:Saint-Malo| ]] a4vetu2se0jvwql3dccvw5oolanh8x4 0 286061 1879673 2024-12-07T20:06:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879673 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Malo-de-Phily |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Malo-de-Phily''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Malo-de-Phily|e=Saint-Malo-de-Phily|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} fe1n50sa7iyol4q59wgy3jtfgu5yr1p 1879834 1879673 2024-12-07T20:54:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879834 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Malo-de-Phily | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Malo-de-Phily''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] n4ehad85ti7wi19nvl1i07atgf61ja7 0 286062 1879674 2024-12-07T20:06:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879674 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Malon-sur-Mel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Malon-sur-Mel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Malon-sur-Mel|e=Saint-Malon-sur-Mel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} jnwhm5hwrbqhtl7d7dqbydtlbu5vgl7 1879835 1879674 2024-12-07T20:54:33Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879835 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Malon-sur-Mel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Malon-sur-Mel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7bqb600qwuojl30kyyp7bmfpqedlud5 0 286063 1879676 2024-12-07T20:06:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879676 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Marcan |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Marcan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Marcan|e=Saint-Marcan|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} nj13lcvoxha8olj434b1o0ws6wpy2mg 1879836 1879676 2024-12-07T20:54:41Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879836 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Marcan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Marcan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6n6vuj9fy2r5dsm5qczpo00xm8jd3a6 0 286064 1879677 2024-12-07T20:06:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879677 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Marc-le-Blanc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Marc-le-Blanc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Marc-le-Blanc|e=Saint-Marc-le-Blanc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} n1z71ags8o29wgrts5md4w750j4vjfy 1879837 1879677 2024-12-07T20:54:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879837 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Marc-le-Blanc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Marc-le-Blanc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] d8mq861ausncl15pggs0t38mvpxxiit 1879957 1879837 2024-12-07T21:57:15Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879957 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Marc-le-Blanc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Marc-le-Blanc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] dyjpvalaesp7qg5j1nmcclm5ob5tb4f 0 286065 1879679 2024-12-07T20:07:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879679 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Maugan |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Maugan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Maugan|e=Saint-Maugan|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 21whq331exlclwkd4brwwi2ftjh7fj1 1879839 1879679 2024-12-07T20:54:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879839 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Maugan | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Maugan''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 1ptfb0fkptqs8u159kplz3arebl7x0s 0 286066 1879680 2024-12-07T20:07:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879680 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Médard-sur-Ille |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Médard-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Médard-sur-Ille|e=Saint-Médard-sur-Ille|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} slut3vjzxqkilzuz5ucs7yxb6h8nfrt 1879840 1879680 2024-12-07T20:55:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879840 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Médard-sur-Ille | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Médard-sur-Ille''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qo40e2mds2gmbh5dumsi98rmcw2avhc 0 286067 1879681 2024-12-07T20:07:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879681 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Méen-le-Grand |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Méen-le-Grand''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Méen-le-Grand|e=Saint-Méen-le-Grand|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} gou3rocgfkp3e7lvqxzo9u2jd9zeqf4 1879841 1879681 2024-12-07T20:55:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879841 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Méen-le-Grand | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Méen-le-Grand''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] d5e318q30ayyy8fin2z35w9hj55ju8z 0 286068 1879682 2024-12-07T20:07:35Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879682 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Méloir-des-Ondes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Méloir-des-Ondes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Méloir-des-Ondes|e=Saint-Méloir-des-Ondes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dmw6n0fcls1tc65qme7pe3alfhek5e5 1879842 1879682 2024-12-07T20:55:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879842 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Méloir-des-Ondes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Méloir-des-Ondes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mthsftrzgpcl78g43akqqwbvxn1doof 0 286069 1879684 2024-12-07T20:07:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879684 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-M&#39;Hervé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-M&#39;Hervé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-M&#39;Hervé|e=Saint-M&#39;Hervé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} sjbkqhwar6jq415lppffyu5mtgwlr7d 1879933 1879684 2024-12-07T21:35:41Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879933 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-M'Hervé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-M'Hervé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-M'Hervé|e=Saint-M'Hervé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] nh81x2zl4ujeya7pcpsncxm3r7i14hp 1879947 1879933 2024-12-07T21:46:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879947 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-M'Hervé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-M'Hervé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] tcd555ng72v3tusm1n9bnf3afoavqlb 0 286070 1879686 2024-12-07T20:07:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879686 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Onen-la-Chapelle |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Onen-la-Chapelle''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Onen-la-Chapelle|e=Saint-Onen-la-Chapelle|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} lor4f1rhf3mp9to06j3x4irffeeb8jq 1879843 1879686 2024-12-07T20:55:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879843 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Onen-la-Chapelle | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Onen-la-Chapelle''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] n8clelx9lbhnr3g7rad7ixwagm6799s 0 286071 1879687 2024-12-07T20:08:21Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879687 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Ouen-des-Alleux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Ouen-des-Alleux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Ouen-des-Alleux|e=Saint-Ouen-des-Alleux|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qnd2o6vt7lqgaugngqcjcfqgxb3un2t 1879844 1879687 2024-12-07T20:55:38Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879844 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Ouen-des-Alleux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Ouen-des-Alleux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 4gpyf0e3a0xop397wydqf1b7exo449x 0 286072 1879688 2024-12-07T20:08:27Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879688 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Péran |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Péran''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Péran|e=Saint-Péran|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qvnv5fbg31nrv20i81yi6u6cx5lhjdw 1879845 1879688 2024-12-07T20:55:46Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879845 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Péran | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Péran''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] puwl99x11txma06hh7rcbp5bq7vijzr 14 286073 1879689 2024-12-07T20:09:48Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879689 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879694 1879689 2024-12-07T20:11:18Z Avestaboy 34898 1879694 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên kurd]] n2aw6foxlguoqdodzrvtigpuutlw8k0 1879699 1879694 2024-12-07T20:12:06Z Avestaboy 34898 1879699 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Jinên kurd li gorî pîşeyê]] 9j4juhkjh3yklln6yed0vf7tlzcayyq 1879702 1879699 2024-12-07T20:12:40Z Avestaboy 34898 1879702 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Hunermendên kurd]] [[Kategorî:Jinên kurd li gorî pîşeyê]] f7s40vui0qbh8snyvhauiq50e4p42hr 0 286074 1879690 2024-12-07T20:10:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879690 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Père-Marc-en-Poulet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Père-Marc-en-Poulet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Père-Marc-en-Poulet|e=Saint-Père-Marc-en-Poulet|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} q40un8qiz7h1mrkhnqnc4gl5pt1g7lt 1879846 1879690 2024-12-07T20:55:54Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879846 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Père-Marc-en-Poulet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Père-Marc-en-Poulet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ttea4zgvrrcydwv8g17funocpc2dzat 0 286075 1879691 2024-12-07T20:10:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879691 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Pern |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Pern''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Pern|e=Saint-Pern|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ir6p3zp8erl088u3znjl1g2tltha6ah 1879848 1879691 2024-12-07T20:56:02Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879848 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Pern | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Pern''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] er8e4072492f1rtyrb70wjzy7kqcqgv 0 286076 1879692 2024-12-07T20:10:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879692 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Rémy-du-Plain |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Rémy-du-Plain''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Rémy-du-Plain|e=Saint-Rémy-du-Plain|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} k2joq805lbca0wgzhsb9nsil1aib2y5 1879849 1879692 2024-12-07T20:56:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879849 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Rémy-du-Plain | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Rémy-du-Plain''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mlu4ob44oi6wot8kaoutldhhwyhuwva 0 286077 1879693 2024-12-07T20:10:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879693 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Sauveur-des-Landes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Sauveur-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Sauveur-des-Landes|e=Saint-Sauveur-des-Landes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} pnw1tmn8dal2vpxy7wp6zsqtxp0rlbg 1879851 1879693 2024-12-07T20:56:19Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879851 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Sauveur-des-Landes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Sauveur-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6q8trmrqrklymw3fxidc6hvffrzivua 0 286078 1879695 2024-12-07T20:11:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879695 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Séglin |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Séglin''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Séglin|e=Saint-Séglin|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} rp0wrvm0lkiotthg6rncqwth2j5e9w1 1879852 1879695 2024-12-07T20:56:27Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879852 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Séglin | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Séglin''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ak8mqp76y1xcipm7aj0mnvsh7fu2so0 0 286079 1879696 2024-12-07T20:11:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879696 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Senoux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Senoux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Senoux|e=Saint-Senoux|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 1wvizlgf6r7x222yewnzdvnrqwvar3z 1879853 1879696 2024-12-07T20:56:35Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879853 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Senoux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Senoux''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ajufp8xyj448kxpd9xrzcfvelaut8f9 0 286080 1879697 2024-12-07T20:11:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879697 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Suliac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Suliac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Suliac|e=Saint-Suliac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} scmsk21si2kem26daj67oehp2tlvqsd 1879854 1879697 2024-12-07T20:56:43Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879854 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Suliac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Suliac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0d0ax5inh22tsxa2ase17hn8bzuunht 0 286081 1879698 2024-12-07T20:11:53Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879698 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Sulpice-des-Landes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Sulpice-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Sulpice-des-Landes, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Sulpice-des-Landes|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} lx1b2oh45ruuag828z9owvwjjp15fhf 1879855 1879698 2024-12-07T20:56:51Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879855 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Sulpice-des-Landes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Sulpice-des-Landes''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 4il49a1z0br8ntd1y909zz8ur3mpdsr 0 286082 1879700 2024-12-07T20:12:13Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879700 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Sulpice-la-Forêt |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Sulpice-la-Forêt''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Sulpice-la-Forêt|e=Saint-Sulpice-la-Forêt|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3goj02lurrxrw417zog1bwcxmuufbaw 1879856 1879700 2024-12-07T20:56:59Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879856 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Sulpice-la-Forêt | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Sulpice-la-Forêt''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 6u7cpnmpdvbw2nf08lfrso28fzczs1i 0 286083 1879701 2024-12-07T20:12:19Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879701 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Symphorien |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Symphorien''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Symphorien, Ille-et-Vilaine|e=Saint-Symphorien|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 77wp0o9j1diwocnxn34dfq92u5gfdex 1879858 1879701 2024-12-07T20:57:07Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879858 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Symphorien | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Symphorien''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] d20th0yv8codmpfb7jiurmci4u0l8g3 0 286084 1879703 2024-12-07T20:12:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879703 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Thual |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Thual''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Thual|e=Saint-Thual|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} g0htz0x0xqkjt4gp6v0yopanzc6sh3u 1879859 1879703 2024-12-07T20:57:15Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879859 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Thual | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Thual''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] luq2cdmrcfjuoeumc2284ztilde6gva 0 286085 1879704 2024-12-07T20:12:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879704 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Thurial |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Thurial''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Thurial|e=Saint-Thurial|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} isnbgdctze86gc7w0ipiekr9ehcbivs 1879860 1879704 2024-12-07T20:57:23Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879860 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Thurial | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Thurial''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] jupqmd46xun4srnwnb7g70emwumgmn0 0 286086 1879705 2024-12-07T20:13:02Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879705 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saint-Uniac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saint-Uniac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saint-Uniac|e=Saint-Uniac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} ki0hbf7m2du23c5s3nqa2wyza6wqpjd 1879861 1879705 2024-12-07T20:57:31Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879861 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saint-Uniac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saint-Uniac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] k0vbmzulxy4pzo4z27ztxqxnhm8k7j0 0 286087 1879706 2024-12-07T20:13:08Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879706 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Saulnières |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Saulnières''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Saulnières, Ille-et-Vilaine|e=Saulnières|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} mh62v25sxx8tmvvn8ukr62ji1n6fjpo 1879862 1879706 2024-12-07T20:57:39Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879862 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Saulnières | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Saulnières''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] bwvr2f8p0e4wrvvk3di6onrjcq1ubem 0 286088 1879707 2024-12-07T20:13:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879707 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Sel-de-Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Sel-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Sel-de-Bretagne|e=Le Sel-de-Bretagne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 53yg51qiwa8oqoapmnv62gv62x7613e 1879863 1879707 2024-12-07T20:57:47Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879863 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Sel-de-Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Sel-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7rrufb61151um8ncuyl3xcjdjmpkw0x 0 286089 1879708 2024-12-07T20:13:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879708 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Selle-en-Luitré |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Selle-en-Luitré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Selle-en-Luitré|e=La Selle-en-Luitré|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bk9wpuejh47716lvupznze5g29mzkv8 1879864 1879708 2024-12-07T20:57:55Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879864 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Selle-en-Luitré | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Selle-en-Luitré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pl9mlm6saf0oe7zsgfjtfhyebqu5bs3 0 286090 1879709 2024-12-07T20:13:46Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879709 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Selle-Guerchaise |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Selle-Guerchaise''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Selle-Guerchaise|e=La Selle-Guerchaise|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 8v82rfk1fplbinldwz6n1xhqjeyqzmp 1879866 1879709 2024-12-07T20:58:03Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879866 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Selle-Guerchaise | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Selle-Guerchaise''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] s9n4qzxd10n8wqvbx2l277zo6rurgk3 0 286091 1879711 2024-12-07T20:13:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879711 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sens-de-Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sens-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sens-de-Bretagne|e=Sens-de-Bretagne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0sokla94zr7k3p54t93yxp359ckbio8 1879867 1879711 2024-12-07T20:58:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879867 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sens-de-Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sens-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 3r03dj24jls16yyuj6jpqv5tvukog37 0 286092 1879712 2024-12-07T20:14:09Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879712 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Servon-sur-Vilaine |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Servon-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Servon-sur-Vilaine|e=Servon-sur-Vilaine|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} c6a2iua3f4wdievrbchlrxrtwcaixvz 1879868 1879712 2024-12-07T20:58:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879868 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Servon-sur-Vilaine | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Servon-sur-Vilaine''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ahgbkfg329g7u20y5ab312kdhf3efrf 0 286093 1879713 2024-12-07T20:14:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879713 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sixt-sur-Aff |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sixt-sur-Aff''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sixt-sur-Aff|e=Sixt-sur-Aff|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} n198vsbm99nv1l7jkfi8hn3duk4niqh 1879869 1879713 2024-12-07T20:58:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879869 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sixt-sur-Aff | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sixt-sur-Aff''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 1m6ortzqpttt9c77074pdvpewp87j7n 0 286094 1879714 2024-12-07T20:14:33Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879714 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Sougeal |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Sougeal''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Sougeal|e=Sougeal|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} nxia0t3uq6mofc22f8mwrhgdq7w189n 1879870 1879714 2024-12-07T20:58:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879870 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Sougeal | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Sougeal''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] n0k6jbli3ks4ktc746spvcde3offs3y 0 286095 1879715 2024-12-07T20:14:38Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879715 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Taillis |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Taillis''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Taillis|e=Taillis|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0jiu4g2srz9b5slzst3q5iltk8fz23r 1879871 1879715 2024-12-07T20:58:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879871 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Taillis | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Taillis''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 2md7nvkzl2r7y96qbg6qxwynbadulpf 0 286096 1879716 2024-12-07T20:14:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879716 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Talensac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Talensac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Talensac|e=Talensac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dwxr35pdqell92zfuftjgm0r4xd727z 1879872 1879716 2024-12-07T20:58:53Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879872 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Talensac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Talensac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ixx0izzqbjkfbx3dj1wyh54k9lsot27 0 286097 1879717 2024-12-07T20:15:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879717 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Teillay |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Teillay''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Teillay|e=Teillay|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 7n0392am8tsa3she51p0ntwjc1dri9s 1879873 1879717 2024-12-07T20:59:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879873 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Teillay | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Teillay''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] cep9gblt48096j02y0ys33yquh574rz 0 286098 1879718 2024-12-07T20:15:21Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879718 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Theil-de-Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Theil-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Theil-de-Bretagne|e=Le Theil-de-Bretagne|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} rjh9dxmh1rjxy2dy2n2qayxubx91368 1879874 1879718 2024-12-07T20:59:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879874 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Theil-de-Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Theil-de-Bretagne''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] rpbavlej35qpdgn3pojnl8ane1xrs86 0 286099 1879719 2024-12-07T20:15:26Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879719 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Thorigné-Fouillard |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Thorigné-Fouillard''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Thorigné-Fouillard|e=Thorigné-Fouillard|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} rzker7d6bti4x3diw8s5t1ynalvv54a 1879875 1879719 2024-12-07T20:59:17Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879875 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Thorigné-Fouillard | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Thorigné-Fouillard''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] mkwrb4yz2x02zz6mgyhfbb81vz82i4j 0 286100 1879720 2024-12-07T20:15:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879720 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Thourie |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Thourie''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Thourie|e=Thourie|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dh9xxfj0za1h9d6dfcvdlm65wn7nx8j 1879876 1879720 2024-12-07T20:59:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879876 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Thourie | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Thourie''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 97wsf9kuk4dv9o8x8zx36f37ve9nclg 0 286101 1879721 2024-12-07T20:15:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879721 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Tiercent |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Tiercent''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Tiercent|e=Le Tiercent|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} e2bv8o45kbi5pxl1i7pnv6qf2nqtxac 1879877 1879721 2024-12-07T20:59:33Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879877 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Tiercent | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Tiercent''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] pbwsyacejuuxa4yrnydqfbmwwbb55st 0 286102 1879722 2024-12-07T20:16:17Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879722 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Tinténiac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Tinténiac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Tinténiac|e=Tinténiac|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 1qbqb1wi4tjg4kehbn1v81dbir1bxp1 1879878 1879722 2024-12-07T20:59:41Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879878 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Tinténiac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Tinténiac''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] p6axonu136r69peoohs20e743npwma5 0 286103 1879723 2024-12-07T20:16:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879723 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Torcé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Torcé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Torcé|e=Torcé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} povgghmre6su7hsa6h6xo9xv4xcfe36 1879879 1879723 2024-12-07T20:59:49Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879879 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Torcé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Torcé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] czlaaq9zhapqrdgc8to351jlp501ffm 0 286104 1879724 2024-12-07T20:16:37Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879724 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Trans-la-Forêt |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Trans-la-Forêt''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Trans-la-Forêt|e=Trans-la-Forêt|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} k8f92e7xt270saahfy0ws3clhh62igc 1879880 1879724 2024-12-07T20:59:57Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879880 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Trans-la-Forêt | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Trans-la-Forêt''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] maftf160lz8vselwfxl9801ye85ilty 14 286105 1879725 2024-12-07T20:16:43Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879725 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879731 1879725 2024-12-07T20:17:41Z Avestaboy 34898 1879731 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] 2hpw70mdqxssw7jqw4bqmm0eakocv19 1879736 1879731 2024-12-07T20:18:27Z Avestaboy 34898 1879736 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Wênesazên jin]] iszafffbubpt2mo4wwvqyh5esn4t4e3 0 286106 1879726 2024-12-07T20:16:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879726 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Treffendel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Treffendel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Treffendel|e=Treffendel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} bnwr9ymnqhvorxjgfd64rt9s78riypc 1879882 1879726 2024-12-07T21:00:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879882 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Treffendel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Treffendel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] fj2sfpcmg91t0qpcsq5kjzan8c8e9g6 0 286107 1879727 2024-12-07T20:16:59Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879727 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Trémeheuc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Trémeheuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Trémeheuc|e=Trémeheuc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 2qzmqboaykgptn104fcx394i20eh4a9 1879883 1879727 2024-12-07T21:00:13Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879883 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Trémeheuc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Trémeheuc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 0u7rd75yxmqmv48fy4lzpxrn83d62wv 0 286108 1879728 2024-12-07T20:17:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879728 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Tresbœuf |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Tresbœuf''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Tresbœuf|e=Tresbœuf|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 23phv5p7wm39yr3mln2gux0hwkhacwz 1879884 1879728 2024-12-07T21:00:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879884 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Tresbœuf | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Tresbœuf''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] gjwv1l28gbsc6v5sdnfzpd1mxk2usym 0 286109 1879729 2024-12-07T20:17:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879729 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Trévérien |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Trévérien''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Trévérien|e=Trévérien|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} h30g4r5039aay7p3snu5c8ja7k3jcug 1879885 1879729 2024-12-07T21:00:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879885 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Trévérien | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Trévérien''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] c8gsq2skjfs7f4njriittpc02ymre7r 0 286110 1879730 2024-12-07T20:17:27Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879730 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Trimer |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Trimer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Trimer, Ille-et-Vilaine|e=Trimer|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} cph9gd3du1p9oh1736vte60pw31vfgp 1879886 1879730 2024-12-07T21:00:38Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879886 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Trimer | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Trimer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] glxxt6ac63lzbu18ouliz7wxil8n7lj 0 286111 1879732 2024-12-07T20:17:43Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879732 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Tronchet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Tronchet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Tronchet, Ille-et-Vilaine|e=Le Tronchet|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} oafiho106zdug3ssr98hxs0328nbgwz 1879887 1879732 2024-12-07T21:00:47Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879887 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Tronchet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Tronchet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] bhiycrq42yqe0mxuhmsw70vggrssycr 0 286112 1879733 2024-12-07T20:17:48Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879733 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Val-Couesnon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Val-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Val-Couesnon|e=Val-Couesnon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} r4akc5augboop3yrta873kcsrmzr0gv 1879888 1879733 2024-12-07T21:00:54Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879888 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 90nmxyg20xgz6px253e1koboe6bj0rg 1879954 1879888 2024-12-07T21:54:23Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879954 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2019an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] lr8cerfmyf42o2guefoi52oj7hcnhth 0 286113 1879734 2024-12-07T20:18:06Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879734 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Val d&#39;Anast |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Val d&#39;Anast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Val d&#39;Anast|e=Val d&#39;Anast|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} dfyscwhnzisrulh9vao28mjlschrrdd 1879930 1879734 2024-12-07T21:33:10Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879930 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val d'Anast | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val d'Anast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Val d'Anast|e=Val d'Anast|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 299w5b4q5jd0v24gjo4pl5miwbioghy 1879948 1879930 2024-12-07T21:46:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879948 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val d'Anast | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val d'Anast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] stntwr90pbrxvej4gzcnt9il7gcg9as 1879959 1879948 2024-12-07T22:02:10Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879959 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val d'Anast | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val d'Anast''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Avabûnên 2017an li Fransayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] izow4tdbqub219ab92d1f9zpggt06i8 0 286114 1879735 2024-12-07T20:18:12Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879735 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Val-d&#39;Izé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Val-d&#39;Izé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Val-d&#39;Izé|e=Val-d&#39;Izé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 0skc8l5quarx6lz747z8toksp487aky 1879929 1879735 2024-12-07T21:33:07Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879929 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val-d'Izé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val-d'Izé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Val-d'Izé|e=Val-d'Izé|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] puanbc1mzwhj0p3emcp5flc7nufx74c 1879949 1879929 2024-12-07T21:46:45Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879949 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Val-d'Izé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Val-d'Izé''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 9h90am20x6cbkvhhuz2juue4r279fge 0 286115 1879737 2024-12-07T20:18:35Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879737 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vergéal |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vergéal''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vergéal|e=Vergéal|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} l8z0glah7s0c6oqybkwxr788xonrvsp 1879889 1879737 2024-12-07T21:01:03Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879889 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vergéal | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vergéal''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] m916qt43k3hu7yn7cb032bwb5c4eyd7 0 286116 1879738 2024-12-07T20:18:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879738 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Verger |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Verger''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Verger|e=Le Verger|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 5ca8is8ulo86kjy21ommhia0mooy82m 1879890 1879738 2024-12-07T21:01:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879890 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Verger | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Verger''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] kx8fivsi3kmxn5ch8raisx82hiiwzr8 0 286117 1879739 2024-12-07T20:18:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879739 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vern-sur-Seiche |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vern-sur-Seiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vern-sur-Seiche|e=Vern-sur-Seiche|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} spkl4rs7k49gsgdonu56mei1dttlq3j 1879891 1879739 2024-12-07T21:01:19Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879891 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vern-sur-Seiche | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vern-sur-Seiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 07iwzj8iv93525jgxxw6ervk2dtn8tx 0 286118 1879740 2024-12-07T20:19:03Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879740 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vezin-le-Coquet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vezin-le-Coquet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vezin-le-Coquet|e=Vezin-le-Coquet|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 62bwjs7x9dm93efmo5na6xatw6lukdm 1879892 1879740 2024-12-07T21:01:27Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879892 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vezin-le-Coquet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vezin-le-Coquet''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] i5zo1ftxo0464fekcc1m2oi46y60noi 0 286119 1879741 2024-12-07T20:19:20Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879741 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vieux-Viel |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vieux-Viel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vieux-Viel|e=Vieux-Viel|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} f7rh6mtm0uelar8pl5ubppff7ms2jtj 1879893 1879741 2024-12-07T21:01:35Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879893 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vieux-Viel | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vieux-Viel''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] osxz2wg4nfcpc2x5hv5r8u0n71m4f0w 0 286120 1879742 2024-12-07T20:19:25Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879742 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vieux-Vy-sur-Couesnon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vieux-Vy-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vieux-Vy-sur-Couesnon|e=Vieux-Vy-sur-Couesnon|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} etbdrz00yhzpeed6ufv9plzj8c1oir5 1879894 1879742 2024-12-07T21:01:43Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879894 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vieux-Vy-sur-Couesnon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vieux-Vy-sur-Couesnon''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7y61y5m945t985wo5ldxnikzd3as8kb 0 286121 1879743 2024-12-07T20:19:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879743 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vignoc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vignoc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vignoc|e=Vignoc|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} n71v9z3nycs63g5vztcevj1o891xtyn 1879897 1879743 2024-12-07T21:01:51Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879897 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vignoc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vignoc''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 7wcw1i2epw7gjttg4yhdi7jmptsdr75 0 286122 1879744 2024-12-07T20:19:57Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879744 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Villamée |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Villamée''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Villamée|e=Villamée|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} n30anmblpslf1lc6p5623aefatbd462 1879898 1879744 2024-12-07T21:01:59Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879898 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Villamée | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Villamée''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 8vhtyuvqfhhov8vevmzwc07lrszjwpd 0 286123 1879745 2024-12-07T20:20:14Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879745 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Ville-ès-Nonais |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Ville-ès-Nonais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Ville-ès-Nonais|e=La Ville-ès-Nonais|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} qokrwl2zdx5f0hhsqcp30msonx6eigm 1879899 1879745 2024-12-07T21:02:08Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879899 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Ville-ès-Nonais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Ville-ès-Nonais''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] slx8quhfeqo99opubzy87ron4scccds 0 286124 1879746 2024-12-07T20:20:20Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879746 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Visseiche |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Visseiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Visseiche|e=Visseiche|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} 3tuvheso521x9d2fh569kvyxbgmy3xa 1879901 1879746 2024-12-07T21:02:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879901 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Visseiche | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Visseiche''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] ler5kug610gan4w4oz72q5cxupuqh51 0 286125 1879747 2024-12-07T20:20:36Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879747 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Vitré |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Vitré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Vitré, Ille-et-Vilaine|e=Vitré|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} mcfaljqiyjxnpdg4umfcj4ecy6vstv2 1879902 1879747 2024-12-07T21:02:23Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879902 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vitré | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vitré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] oa7mqplfg6pcsig5ji27duq9ure6lgl 1879953 1879902 2024-12-07T21:53:30Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879953 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Vitré | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Vitré''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Bajarên Bretanyayê]] [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] qhh5lm701h6nc3t1nrubttgtza5p5j4 14 286126 1879748 2024-12-07T20:20:39Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879748 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879750 1879748 2024-12-07T20:22:23Z Avestaboy 34898 1879750 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879751 1879750 2024-12-07T20:23:15Z Avestaboy 34898 1879751 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Wênesaz]] kwfdcjila5q92tz3uf97xpizwfybqx1 0 286127 1879749 2024-12-07T20:20:41Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gi..." hat çêkirin 1879749 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Vivier-sur-Mer |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Vivier-sur-Mer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Vivier-sur-Mer|e=Le Vivier-sur-Mer|d=komuna departmena Ille-et-Vilaine, Bretonya, Fransa}} oru1qbvzr23utyenbefa9qn2x0xn410 1879903 1879749 2024-12-07T21:02:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1879903 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Vivier-sur-Mer | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Vivier-sur-Mer''' komuneke departmena [[Ille-et-Vilaine]] a li herêma [[Bretanya]]yê ye ku yek ji komunên li bakurê rojavayê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-07}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Ille-et-Vilaine]] 09u07gmtpyv48if0so10rqljev9h81z 14 286128 1879752 2024-12-07T20:25:55Z Avestaboy 34898 Rûpel bi "[[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Wênegirên jin]]" hat çêkirin 1879752 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen]] [[Kategorî:Wênegirên jin]] nhnvsk7bq68l8ujf6ve8p7plc2xl7nq 14 286129 1879753 2024-12-07T20:27:25Z Avestaboy 34898 Rûpel bi "{{Kategoriya Commonsê}}" hat çêkirin 1879753 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879754 1879753 2024-12-07T20:29:04Z Avestaboy 34898 1879754 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Hunermendên jin]] [[Kategorî:Wênegir]] 3jushndgi11wsvmlo6ru0wensb2smi5 14 286130 1879756 2024-12-07T20:34:01Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879756 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879757 1879756 2024-12-07T20:36:06Z Avestaboy 34898 1879757 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen li gorî neteweyan]] piuzo7ibfvyz3jfed9l4iyphsknqx56 1879758 1879757 2024-12-07T20:38:30Z Avestaboy 34898 1879758 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lêzbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] 90lkvcaphndtuv6alxhe81b6021lh49 1879762 1879758 2024-12-07T20:40:45Z Avestaboy 34898 1879762 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Hunermendên lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] 0gsoahgrsbst6jm6tleys1vif8pjh6g 14 286131 1879759 2024-12-07T20:39:01Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879759 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879760 1879759 2024-12-07T20:40:14Z Avestaboy 34898 Avestaboyî/ê navê [[Kategorî:Lêzbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] weke [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] guhart 1879759 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879764 1879760 2024-12-07T20:43:23Z Avestaboy 34898 1879764 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî]] 7z5kiing8687maroveygr884yvs3qf5 1879766 1879764 2024-12-07T20:45:59Z Avestaboy 34898 1879766 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî netewe û pîşeyan]] 72nidorgexv03uv7eoq8bwpsp35b4t8 1879770 1879766 2024-12-07T20:46:38Z Avestaboy 34898 1879770 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî netewe û pîşeyan]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] 6t015n6z0r8i9v7ozaymyzg3ub5kxp7 1879986 1879770 2024-12-07T22:37:34Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879986 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî netewe û pîşeyan]] tmp6w8zht02ajt863ziy5yj4lez4g2n 14 286132 1879761 2024-12-07T20:40:15Z Avestaboy 34898 Avestaboyî/ê navê [[Kategorî:Lêzbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] weke [[Kategorî:Lezbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan]] guhart 1879761 wikitext text/x-wiki {{beralîkirina kategoriyê|Kategorî:Lezbiyenên amerîkî li gorî pîşeyan}} 8ezu8kfcsi104ei1qh5il5ddonifs31 1879763 1879761 2024-12-07T20:42:36Z Avestaboy 34898 Çewtiya rastnivîsê 1879763 wikitext text/x-wiki {{Jêbirin}} q6okcom5eaqpulya2xokbp4fckff492 14 286133 1879765 2024-12-07T20:44:51Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879765 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879784 1879765 2024-12-07T20:48:20Z Avestaboy 34898 1879784 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] 4qcca3ang4gjkv2kd1jjj63k8dle3nx 1879791 1879784 2024-12-07T20:49:09Z Avestaboy 34898 1879791 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] 30c2tjnrzz87b6mktevjioxs90naqh7 1879985 1879791 2024-12-07T22:36:49Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879985 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] 3vhir0dg5pgll2hd4jmecf3g97oqc3n 14 286134 1879800 2024-12-07T20:50:12Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879800 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879811 1879800 2024-12-07T20:51:30Z Avestaboy 34898 1879811 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879815 1879811 2024-12-07T20:51:56Z Avestaboy 34898 1879815 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Lezbiyen li gorî neteweyan]] 7bmke756zopczult1x5tdq3oviw9fno 14 286135 1879838 2024-12-07T20:54:49Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879838 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879850 1879838 2024-12-07T20:56:19Z Avestaboy 34898 1879850 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê|}} [[Kategorî:Lezbiyen li gorî pîşeyan]] 80vpn42zoced0ypi78n5ahf01qpl0e4 14 286136 1879881 2024-12-07T21:00:01Z Avestaboy 34898 Rûpel bi "{{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]]" hat çêkirin 1879881 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] cjs445ml61ksgaiyz5xd69ep2altzgg 1879896 1879881 2024-12-07T21:01:51Z Avestaboy 34898 1879896 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] [[Kategorî:Rojnamevanên jin]] 30so6hc4g21horobx6ta2z2lec3je37 14 286137 1879900 2024-12-07T21:02:13Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879900 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879904 1879900 2024-12-07T21:03:26Z Avestaboy 34898 1879904 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879905 1879904 2024-12-07T21:04:11Z Avestaboy 34898 1879905 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Rojnamevan]] 1yp5jw8ovq3no604ii6hgs2wrg4orhd 14 286138 1879906 2024-12-07T21:05:39Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879906 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879907 1879906 2024-12-07T21:06:47Z Avestaboy 34898 1879907 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879908 1879907 2024-12-07T21:07:24Z Avestaboy 34898 1879908 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] cjs445ml61ksgaiyz5xd69ep2altzgg 1879909 1879908 2024-12-07T21:08:25Z Avestaboy 34898 1879909 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] [[Kategorî:Romannivîsên jin]] phwevbj32413fbalr7zmdl0qre1afs2 14 286139 1879910 2024-12-07T21:08:48Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879910 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879911 1879910 2024-12-07T21:10:16Z Avestaboy 34898 1879911 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Romannivîs]] jgo8ljpz94pgjubk1ascph4v7s2f3hz 14 286140 1879912 2024-12-07T21:11:14Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879912 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879913 1879912 2024-12-07T21:12:38Z Avestaboy 34898 1879913 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Romannivîs li gorî neteweyan]] kpezl0kovlp76y50fxljlj7uv3yd0l1 1879914 1879913 2024-12-07T21:13:23Z Avestaboy 34898 1879914 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Romannivîsên jin]] [[Kategorî:Romannivîs li gorî neteweyan]] q3k0h34u8ih3c08reyujn1r3xt2iakd 1879915 1879914 2024-12-07T21:14:36Z Avestaboy 34898 1879915 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Nivîskarên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Romannivîsên jin]] [[Kategorî:Romannivîs li gorî neteweyan]] j5t8803ndsb8ebtvzj84ubl3a08yu7x 1879916 1879915 2024-12-07T21:15:34Z Avestaboy 34898 1879916 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Nivîskarên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Romannivîsên jin]] [[Kategorî:Romannivîs li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] qtixgx3zsjxmca865g78fdb6ur61nm8 1879984 1879916 2024-12-07T22:32:18Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879984 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] [[Kategorî:Nivîskarên jin li gorî neteweyan]] [[Kategorî:Romannivîsên jin]] [[Kategorî:Romannivîs li gorî neteweyan]] ljohubap0dx81ne4w5ts9sof29ixjy8 14 286141 1879917 2024-12-07T21:18:25Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879917 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879918 1879917 2024-12-07T21:20:27Z Avestaboy 34898 1879918 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} mvsqylo4l8vhbb7zyjpch482g6kym6h 1879919 1879918 2024-12-07T21:22:31Z Avestaboy 34898 1879919 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Bestekarên lezbiyen]] 5584v29fi73p7wvko34ida7y12hodbx 1879920 1879919 2024-12-07T21:23:28Z Avestaboy 34898 1879920 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Bestekarên lezbiyen]] [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] hktvu584n22d1erv9qdiotd6hoggppv 1879921 1879920 2024-12-07T21:24:36Z Avestaboy 34898 1879921 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} [[Kategorî:Bestekarên lezbiyen]] [[Kategorî:Nivîskarên lezbiyen]] [[Kategorî:Strannivîsên jin]] 2o6wuh4ejz210n6mzt5z8x1kfiwe7nt 14 286142 1879922 2024-12-07T21:25:10Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879922 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879923 1879922 2024-12-07T21:26:47Z Avestaboy 34898 1879923 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Strannivîs]] jom2idbih9sfi3s0d9sfgvy1rsna3n1 1879924 1879923 2024-12-07T21:27:40Z Avestaboy 34898 1879924 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Bestekarên jin]] [[Kategorî:Strannivîs]] oyugea1tpp53k9nfrq548ihj7hh6fw4 14 286143 1879925 2024-12-07T21:28:16Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879925 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879926 1879925 2024-12-07T21:29:42Z Avestaboy 34898 1879926 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Bestekar]] n1zgc92ehm5qc0b69p0j0h2zn4b1q2k 1879927 1879926 2024-12-07T21:30:49Z Avestaboy 34898 1879927 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Bestekar]] [[Kategorî:Muzîkvanên jin]] 5scgc6kte158d63jk93i5yxngqlfpxg 14 286144 1879928 2024-12-07T21:31:36Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879928 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879931 1879928 2024-12-07T21:33:30Z Avestaboy 34898 1879931 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Bestekarên jin]] jj6ugoz5tdu90w7bc7nxxzh8q76rsgf 1879932 1879931 2024-12-07T21:34:16Z Avestaboy 34898 1879932 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Bestekarên jin]] [[Kategorî:Muzîkvanên lezbiyen]] 80o5ajfa9x3yfoszpuy6epi8jmdnbgi 14 286145 1879935 2024-12-07T21:39:01Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879935 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879939 1879935 2024-12-07T21:40:16Z Avestaboy 34898 1879939 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Dorothy L. Sayers]] 1vhcssh4ol3o52ulskgxw2o396bobb0 1879940 1879939 2024-12-07T21:41:19Z Avestaboy 34898 1879940 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Berhemên nivîskarên îngilîz]] [[Kategorî:Dorothy L. Sayers]] 9pfk9i512jqlu3u9yrhu3vkx56dp5uu 1879941 1879940 2024-12-07T21:42:12Z Avestaboy 34898 1879941 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Berhemên nivîskarên îngilîz]] [[Kategorî:Dorothy L. Sayers]] [[Kategorî:Wêjeya jinan]] l1b0u1bar1fjwfj08ubtvipt0vkec2j 1879942 1879941 2024-12-07T21:42:52Z Avestaboy 34898 1879942 wikitext text/x-wiki {{Gotara bingehîn|Dorothy L. Sayers}} [[Kategorî:Berhemên nivîskarên îngilîz]] [[Kategorî:Dorothy L. Sayers]] [[Kategorî:Wêjeya jinan]] c8fzsx1x69l1lv9f9z4li6o6q9xjhbx 14 286146 1879943 2024-12-07T21:44:24Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879943 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879944 1879943 2024-12-07T21:45:40Z Avestaboy 34898 1879944 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Honaka detektîvî]] 05trgz73c6s3q7bvxmmms8zxajtprgg 1879945 1879944 2024-12-07T21:46:22Z Avestaboy 34898 1879945 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Honaka detektîvî]] [[Kategorî: Berhemên Dorothy L. Sayers]] ch83gg8ftnbzhk3yxvxi98jhtz474gw 1879992 1879945 2024-12-07T23:33:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879992 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Berhemên Dorothy L. Sayers]] [[Kategorî:Honaka detektîvî]] 1l9fuch0e299ccyg4njh8uu54uh5icd 14 286147 1879958 2024-12-07T22:00:02Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1879958 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1879988 1879958 2024-12-07T22:52:33Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1879988 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Brîtaniyên honakî li gorî pîşeyan]] mrtm29tvfhqle443m806khleq5sgqqm 3 286148 1880035 2024-12-08T03:59:12Z Penaber49 39672 /* Vandalîzm */ beşeke nû 1880035 wikitext text/x-wiki == Vandalîzm == Ev tevgerên we rasterast vandalîzm in. Hûn çima niqaşên xwe yên kesane tînin li ser Wîkîpediyayê? Hûn çima ewqas bê hiş û bê aqil in?? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:59, 8 kanûna pêşîn 2024 (UTC) 8nz16sk9onuu1mmq2dtx6t4wtfcwxcm 0 286149 1880052 2024-12-08T08:38:17Z Penaber49 39672 Rûpel bi "Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin. {{clear}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | Arpheuilles, Indre..." hat çêkirin 1880052 wikitext text/x-wiki Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin. {{clear}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | [[Arpheuilles, Indre|Arpheuilles]] |- | 36009 | 36330 | [[Arthon]] |- | 36010 | 36290 | [[Azay-le-Ferron]] |- | 36158 | 36200 | [[Badecon-le-Pin]] |- | 36011 | 36210 | [[Bagneux, Indre|Bagneux]] |- | 36012 | 36270 | [[Baraize]] |- | 36013 | 36110 | [[Baudres]] |- | 36014 | 36270 | [[Bazaiges]] |- | 36015 | 36310 | [[Beaulieu, Indre|Beaulieu]] |- | 36016 | 36370 | [[Bélâbre]] |- | 36017 | 36400 | [[La Berthenoux]] |- | 36018 | 36300 | [[Le Blanc]] |- | 36019 | 36120 | [[Bommiers]] |- | 36020 | 36310 | [[Bonneuil, Indre|Bonneuil]] |- | 36021 | 36100 | [[Les Bordes, Indre|Les Bordes]] |- | 36022 | 36200 | [[Bouesse]] |- | 36023 | 36110 | [[Bouges-le-Château]] |- | 36024 | 36110 | [[Bretagne, Indre|Bretagne]] |- | 36025 | 36400 | [[Briantes]] |- | 36026 | 36110 | [[Brion, Indre|Brion]] |- | 36027 | 36100 | [[Brives, Indre|Brives]] |- | 36028 | 36140 | [[La Buxerette]] |- | 36029 | 36150 | [[Buxeuil, Indre|Buxeuil]] |- | 36030 | 36230 | [[Buxières-d'Aillac]] |- | 36031 | 36500 | [[Buzançais]] |- | 36032 | 36200 | [[Ceaulmont]] |- | 36033 | 36200 | [[Celon, Indre|Celon]] |- | 36034 | 36210 | [[Chabris]] |- | 36035 | 36310 | [[Chaillac]] |- | 36036 | 36370 | [[Chalais, Indre|Chalais]] |- | 36037 | 36100 | [[La Champenoise]] |- | 36038 | 36160 | [[Champillet]] |- | 36040 | 36500 | [[La Chapelle-Orthemale]] |- | 36041 | 36150 | [[La Chapelle-Saint-Laurian]] |- | 36042 | 36800 | [[Chasseneuil]] |- | 36043 | 36400 | [[Chassignolles, Indre|Chassignolles]] |- | 36044 | 36000 | [[Châteauroux]] |- | 36045 | 36700 | [[Châtillon-sur-Indre]] |- | 36046 | 36400 | [[La Châtre]] |- | 36047 | 36170 | [[La Châtre-Langlin]] |- | 36048 | 36200 | [[Chavin, Indre|Chavin]] |- | 36049 | 36170 | [[Chazelet]] |- | 36050 | 36500 | [[Chezelles, Indre|Chezelles]] |- | 36051 | 36800 | [[Chitray]] |- | 36052 | 36100 | [[Chouday]] |- | 36053 | 36300 | [[Ciron, Indre|Ciron]] |- | 36054 | 36700 | [[Cléré-du-Bois]] |- | 36055 | 36700 | [[Clion, Indre|Clion]] |- | 36056 | 36340 | [[Cluis]] |- | 36057 | 36130 | [[Coings]] |- | 36058 | 36300 | [[Concremiers]] |- | 36059 | 36100 | [[Condé, Indre|Condé]] |- | 36060 | 36140 | [[Crevant]] |- | 36061 | 36140 | [[Crozon-sur-Vauvre]] |- | 36062 | 36190 | [[Cuzion]] |- | 36063 | 36130 | [[Déols]] |- | 36064 | 36130 | [[Diors]] |- | 36065 | 36260 | [[Diou, Indre|Diou]] |- | 36066 | 36300 | [[Douadic]] |- | 36067 | 36310 | [[Dunet]] |- | 36068 | 36210 | [[Dun-le-Poëlier]] |- | 36069 | 36240 | [[Écueillé]] |- | 36070 | 36270 | [[Éguzon-Chantôme]] |- | 36071 | 36120 | [[Étrechet]] |- | 36073 | 36160 | [[Feusines]] |- | 36074 | 36700 | [[Fléré-la-Rivière]] |- | 36075 | 36150 | [[Fontenay, Indre|Fontenay]] |- | 36076 | 36220 | [[Fontgombault]] |- | 36077 | 36600 | [[Fontguenand]] |- | 36078 | 36230 | [[Fougerolles, Indre|Fougerolles]] |- | 36079 | 36110 | [[Francillon]] |- | 36080 | 36180 | [[Frédille]] |- | 36081 | 36190 | [[Gargilesse-Dampierre]] |- | 36082 | 36240 | [[Gehée]] |- | 36083 | 36150 | [[Giroux, Indre|Giroux]] |- | 36084 | 36230 | [[Gournay, Indre|Gournay]] |- | 36085 | 36150 | [[Guilly, Indre|Guilly]] |- | 36086 | 36180 | [[Heugnes]] |- | 36087 | 36300 | [[Ingrandes, Indre|Ingrandes]] |- | 36088 | 36100 | [[Issoudun]] |- | 36089 | 36120 | [[Jeu-les-Bois]] |- | 36090 | 36240 | [[Jeu-Maloches]] |- | 36091 | 36400 | [[Lacs, Indre|Lacs]] |- | 36092 | 36600 | [[Langé]] |- | 36093 | 36110 | [[Levroux]] |- | 36094 | 36370 | [[Lignac]] |- | 36095 | 36160 | [[Lignerolles, Indre|Lignerolles]] |- | 36096 | 36220 | [[Lingé]] |- | 36097 | 36150 | [[Liniez]] |- | 36098 | 36100 | [[Lizeray]] |- | 36099 | 36140 | [[Lourdoueix-Saint-Michel]] |- | 36100 | 36400 | [[Lourouer-Saint-Laurent]] |- | 36101 | 36350 | [[Luant]] |- | 36102 | 36150 | [[Luçay-le-Libre]] |- | 36103 | 36360 | [[Luçay-le-Mâle]] |- | 36104 | 36220 | [[Lurais]] |- | 36105 | 36220 | [[Lureuil]] |- | 36106 | 36800 | [[Luzeret]] |- | 36107 | 36600 | [[Lye, Indre|Lye]] |- | 36108 | 36230 | [[Lys-Saint-Georges]] |- | 36109 | 36400 | [[Le Magny, Indre|Le Magny]] |- | 36110 | 36340 | [[Maillet, Indre|Maillet]] |- | 36111 | 36340 | [[Malicornay]] |- | 36112 | 36120 | [[Mâron]] |- | 36113 | 36220 | [[Martizay]] |- | 36114 | 36370 | [[Mauvières]] |- | 36115 | 36210 | [[Menetou-sur-Nahon]] |- | 36116 | 36150 | [[Ménétréols-sous-Vatan]] |- | 36117 | 36200 | [[Le Menoux]] |- | 36118 | 36500 | [[Méobecq]] |- | 36119 | 36220 | [[Mérigny]] |- | 36120 | 36230 | [[Mers-sur-Indre]] |- | 36121 | 36100 | [[Meunet-Planches]] |- | 36122 | 36150 | [[Meunet-sur-Vatan]] |- | 36123 | 36290 | [[Mézières-en-Brenne]] |- | 36124 | 36800 | [[Migné]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36125 | 36260 | [[Migny]] |- | 36126 | 36140 | [[Montchevrier]] |- | 36127 | 36400 | [[Montgivray]] |- | 36128 | 36130 | [[Montierchaume]] |- | 36129 | 36230 | [[Montipouret]] |- | 36130 | 36400 | [[Montlevicq]] |- | 36131 | 36200 | [[Mosnay]] |- | 36132 | 36160 | [[La Motte-Feuilly]] |- | 36133 | 36340 | [[Mouhers]] |- | 36134 | 36170 | [[Mouhet]] |- | 36135 | 36110 | [[Moulins-sur-Céphons]] |- | 36136 | 36700 | [[Murs, Indre|Murs]] |- | 36137 | 36220 | [[Néons-sur-Creuse]] |- | 36138 | 36400 | [[Néret]] |- | 36139 | 36500 | [[Neuillay-les-Bois]] |- | 36140 | 36100 | [[Neuvy-Pailloux]] |- | 36141 | 36230 | [[Neuvy-Saint-Sépulchre]] |- | 36142 | 36250 | [[Niherne]] |- | 36143 | 36400 | [[Nohant-Vic]] |- | 36144 | 36800 | [[Nuret-le-Ferron]] |- | 36145 | 36290 | [[Obterre]] |- | 36146 | 36190 | [[Orsennes]] |- | 36147 | 36210 | [[Orville, Indre|Orville]] |- | 36148 | 36800 | [[Oulches]] |- | 36149 | 36500 | [[Palluau-sur-Indre]] |- | 36150 | 36170 | [[Parnac, Indre|Parnac]] |- | 36152 | 36260 | [[Paudy]] |- | 36153 | 36290 | [[Paulnay]] |- | 36154 | 36200 | [[Le Pêchereau]] |- | 36155 | 36180 | [[Pellevoisin]] |- | 36156 | 36160 | [[Pérassay]] |- | 36157 | 36350 | [[La Pérouille]] |- | 36159 | 36330 | [[Le Poinçonnet]] |- | 36160 | 36190 | [[Pommiers, Indre|Pommiers]] |- | 36161 | 36800 | [[Le Pont-Chrétien-Chabenet]] |- | 36162 | 36210 | [[Poulaines, France|Poulaines]] |- | 36163 | 36160 | [[Pouligny-Notre-Dame]] |- | 36164 | 36160 | [[Pouligny-Saint-Martin]] |- | 36165 | 36300 | [[Pouligny-Saint-Pierre]] |- | 36166 | 36240 | [[Préaux, Indre|Préaux]] |- | 36167 | 36220 | [[Preuilly-la-Ville]] |- | 36168 | 36370 | [[Prissac]] |- | 36169 | 36120 | [[Pruniers]] |- | 36170 | 36150 | [[Reboursin]] |- | 36171 | 36260 | [[Reuilly, Indre|Reuilly]] |- | 36172 | 36800 | [[Rivarennes, Indre|Rivarennes]] |- | 36173 | 36300 | [[Rosnay, Indre|Rosnay]] |- | 36174 | 36170 | [[Roussines, Indre|Roussines]] |- | 36175 | 36110 | [[Rouvres-les-Bois]] |- | 36176 | 36300 | [[Ruffec, Indre|Ruffec]] |- | 36177 | 36170 | [[Sacierges-Saint-Martin]] |- | 36178 | 36300 | [[Saint-Aigny]] |- | 36179 | 36100 | [[Saint-Aoustrille]] |- | 36180 | 36120 | [[Saint-Août]] |- | 36181 | 36100 | [[Saint-Aubin, Indre|Saint-Aubin]] |- | 36182 | 36170 | [[Saint-Benoît-du-Sault]] |- | 36184 | 36400 | [[Saint-Chartier]] |- | 36185 | 36210 | [[Saint-Christophe-en-Bazelle]] |- | 36186 | 36400 | [[Saint-Christophe-en-Boucherie]] |- | 36187 | 36170 | [[Saint-Civran]] |- | 36188 | 36700 | [[Saint-Cyran-du-Jambot]] |- | 36189 | 36230 | [[Saint-Denis-de-Jouhet]] |- | 36190 | 36100 | [[Sainte-Fauste]] |- | 36193 | 36500 | [[Sainte-Gemme, Indre|Sainte-Gemme]] |- | 36199 | 36260 | [[Sainte-Lizaigne]] |- | 36208 | 36160 | [[Sainte-Sévère-sur-Indre]] |- | 36191 | 36150 | [[Saint-Florentin, Indre|Saint-Florentin]] |- | 36192 | 36800 | [[Saint-Gaultier]] |- | 36194 | 36500 | [[Saint-Genou]] |- | 36195 | 36100 | [[Saint-Georges-sur-Arnon]] |- | 36196 | 36170 | [[Saint-Gilles, Indre|Saint-Gilles]] |- | 36197 | 36370 | [[Saint-Hilaire-sur-Benaize]] |- | 36198 | 36500 | [[Saint-Lactencin]] |- | 36200 | 36200 | [[Saint-Marcel, Indre|Saint-Marcel]] |- | 36202 | 36250 | [[Saint-Maur, Indre|Saint-Maur]] |- | 36203 | 36700 | [[Saint-Médard, Indre|Saint-Médard]] |- | 36204 | 36290 | [[Saint-Michel-en-Brenne]] |- | 36205 | 36260 | [[Saint-Pierre-de-Jards]] |- | 36207 | 36190 | [[Saint-Plantaire]] |- | 36209 | 36100 | [[Saint-Valentin]] |- | 36210 | 36230 | [[Sarzay]] |- | 36211 | 36120 | [[Sassierges-Saint-Germain]] |- | 36212 | 36290 | [[Saulnay]] |- | 36213 | 36220 | [[Sauzelles]] |- | 36214 | 36160 | [[Sazeray]] |- | 36215 | 36100 | [[Ségry]] |- | 36216 | 36180 | [[Selles-sur-Nahon]] |- | 36217 | 36210 | [[Sembleçay]] |- | 36218 | 36500 | [[Sougé, Indre|Sougé]] |- | 36219 | 36200 | [[Tendu, Indre|Tendu]] |- | 36220 | 36800 | [[Thenay, Indre|Thenay]] |- | 36221 | 36400 | [[Thevet-Saint-Julien]] |- | 36222 | 36100 | [[Thizay, Indre|Thizay]] |- | 36223 | 36310 | [[Tilly, Indre|Tilly]] |- | 36224 | 36220 | [[Tournon-Saint-Martin]] |- | 36225 | 36700 | [[Le Tranger]] |- | 36226 | 36230 | [[Tranzault]] |- | 36227 | 36160 | [[Urciers]] |- | 36228 | 36600 | [[Valençay]] |- | 36229 | 36210 | [[Val-Fouzon]] |- | 36230 | 36150 | [[Vatan, Indre|Vatan]] |- | 36231 | 36330 | [[Velles, Indre|Velles]] |- | 36232 | 36500 | [[Vendœuvres]] |- | 36233 | 36600 | [[La Vernelle]] |- | 36234 | 36400 | [[Verneuil-sur-Igneraie]] |- | 36235 | 36600 | [[Veuil]] |- | 36236 | 36400 | [[Vicq-Exemplet]] |- | 36237 | 36600 | [[Vicq-sur-Nahon]] |- | 36238 | 36160 | [[Vigoulant]] |- | 36239 | 36170 | [[Vigoux]] |- | 36240 | 36160 | [[Vijon]] |- | 36241 | 36320 | [[Villedieu-sur-Indre]] |- | 36242 | 36110 | [[Villegongis]] |- | 36243 | 36500 | [[Villegouin]] |- | 36244 | 36600 | [[Villentrois-Faverolles-en-Berry]] |- | 36246 | 36290 | [[Villiers, Indre|Villiers]] |- | 36247 | 36110 | [[Vineuil, Indre|Vineuil]] |- | 36248 | 36100 | [[Vouillon]] |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] r1769znh50snf619eufoubavbili7zz 1880055 1880052 2024-12-08T08:40:27Z Penaber49 39672 1880055 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Indre-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Indre.]] Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin. {{clear}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | [[Arpheuilles, Indre|Arpheuilles]] |- | 36009 | 36330 | [[Arthon]] |- | 36010 | 36290 | [[Azay-le-Ferron]] |- | 36158 | 36200 | [[Badecon-le-Pin]] |- | 36011 | 36210 | [[Bagneux, Indre|Bagneux]] |- | 36012 | 36270 | [[Baraize]] |- | 36013 | 36110 | [[Baudres]] |- | 36014 | 36270 | [[Bazaiges]] |- | 36015 | 36310 | [[Beaulieu, Indre|Beaulieu]] |- | 36016 | 36370 | [[Bélâbre]] |- | 36017 | 36400 | [[La Berthenoux]] |- | 36018 | 36300 | [[Le Blanc]] |- | 36019 | 36120 | [[Bommiers]] |- | 36020 | 36310 | [[Bonneuil, Indre|Bonneuil]] |- | 36021 | 36100 | [[Les Bordes, Indre|Les Bordes]] |- | 36022 | 36200 | [[Bouesse]] |- | 36023 | 36110 | [[Bouges-le-Château]] |- | 36024 | 36110 | [[Bretagne, Indre|Bretagne]] |- | 36025 | 36400 | [[Briantes]] |- | 36026 | 36110 | [[Brion, Indre|Brion]] |- | 36027 | 36100 | [[Brives, Indre|Brives]] |- | 36028 | 36140 | [[La Buxerette]] |- | 36029 | 36150 | [[Buxeuil, Indre|Buxeuil]] |- | 36030 | 36230 | [[Buxières-d'Aillac]] |- | 36031 | 36500 | [[Buzançais]] |- | 36032 | 36200 | [[Ceaulmont]] |- | 36033 | 36200 | [[Celon, Indre|Celon]] |- | 36034 | 36210 | [[Chabris]] |- | 36035 | 36310 | [[Chaillac]] |- | 36036 | 36370 | [[Chalais, Indre|Chalais]] |- | 36037 | 36100 | [[La Champenoise]] |- | 36038 | 36160 | [[Champillet]] |- | 36040 | 36500 | [[La Chapelle-Orthemale]] |- | 36041 | 36150 | [[La Chapelle-Saint-Laurian]] |- | 36042 | 36800 | [[Chasseneuil]] |- | 36043 | 36400 | [[Chassignolles, Indre|Chassignolles]] |- | 36044 | 36000 | [[Châteauroux]] |- | 36045 | 36700 | [[Châtillon-sur-Indre]] |- | 36046 | 36400 | [[La Châtre]] |- | 36047 | 36170 | [[La Châtre-Langlin]] |- | 36048 | 36200 | [[Chavin, Indre|Chavin]] |- | 36049 | 36170 | [[Chazelet]] |- | 36050 | 36500 | [[Chezelles, Indre|Chezelles]] |- | 36051 | 36800 | [[Chitray]] |- | 36052 | 36100 | [[Chouday]] |- | 36053 | 36300 | [[Ciron, Indre|Ciron]] |- | 36054 | 36700 | [[Cléré-du-Bois]] |- | 36055 | 36700 | [[Clion, Indre|Clion]] |- | 36056 | 36340 | [[Cluis]] |- | 36057 | 36130 | [[Coings]] |- | 36058 | 36300 | [[Concremiers]] |- | 36059 | 36100 | [[Condé, Indre|Condé]] |- | 36060 | 36140 | [[Crevant]] |- | 36061 | 36140 | [[Crozon-sur-Vauvre]] |- | 36062 | 36190 | [[Cuzion]] |- | 36063 | 36130 | [[Déols]] |- | 36064 | 36130 | [[Diors]] |- | 36065 | 36260 | [[Diou, Indre|Diou]] |- | 36066 | 36300 | [[Douadic]] |- | 36067 | 36310 | [[Dunet]] |- | 36068 | 36210 | [[Dun-le-Poëlier]] |- | 36069 | 36240 | [[Écueillé]] |- | 36070 | 36270 | [[Éguzon-Chantôme]] |- | 36071 | 36120 | [[Étrechet]] |- | 36073 | 36160 | [[Feusines]] |- | 36074 | 36700 | [[Fléré-la-Rivière]] |- | 36075 | 36150 | [[Fontenay, Indre|Fontenay]] |- | 36076 | 36220 | [[Fontgombault]] |- | 36077 | 36600 | [[Fontguenand]] |- | 36078 | 36230 | [[Fougerolles, Indre|Fougerolles]] |- | 36079 | 36110 | [[Francillon]] |- | 36080 | 36180 | [[Frédille]] |- | 36081 | 36190 | [[Gargilesse-Dampierre]] |- | 36082 | 36240 | [[Gehée]] |- | 36083 | 36150 | [[Giroux, Indre|Giroux]] |- | 36084 | 36230 | [[Gournay, Indre|Gournay]] |- | 36085 | 36150 | [[Guilly, Indre|Guilly]] |- | 36086 | 36180 | [[Heugnes]] |- | 36087 | 36300 | [[Ingrandes, Indre|Ingrandes]] |- | 36088 | 36100 | [[Issoudun]] |- | 36089 | 36120 | [[Jeu-les-Bois]] |- | 36090 | 36240 | [[Jeu-Maloches]] |- | 36091 | 36400 | [[Lacs, Indre|Lacs]] |- | 36092 | 36600 | [[Langé]] |- | 36093 | 36110 | [[Levroux]] |- | 36094 | 36370 | [[Lignac]] |- | 36095 | 36160 | [[Lignerolles, Indre|Lignerolles]] |- | 36096 | 36220 | [[Lingé]] |- | 36097 | 36150 | [[Liniez]] |- | 36098 | 36100 | [[Lizeray]] |- | 36099 | 36140 | [[Lourdoueix-Saint-Michel]] |- | 36100 | 36400 | [[Lourouer-Saint-Laurent]] |- | 36101 | 36350 | [[Luant]] |- | 36102 | 36150 | [[Luçay-le-Libre]] |- | 36103 | 36360 | [[Luçay-le-Mâle]] |- | 36104 | 36220 | [[Lurais]] |- | 36105 | 36220 | [[Lureuil]] |- | 36106 | 36800 | [[Luzeret]] |- | 36107 | 36600 | [[Lye, Indre|Lye]] |- | 36108 | 36230 | [[Lys-Saint-Georges]] |- | 36109 | 36400 | [[Le Magny, Indre|Le Magny]] |- | 36110 | 36340 | [[Maillet, Indre|Maillet]] |- | 36111 | 36340 | [[Malicornay]] |- | 36112 | 36120 | [[Mâron]] |- | 36113 | 36220 | [[Martizay]] |- | 36114 | 36370 | [[Mauvières]] |- | 36115 | 36210 | [[Menetou-sur-Nahon]] |- | 36116 | 36150 | [[Ménétréols-sous-Vatan]] |- | 36117 | 36200 | [[Le Menoux]] |- | 36118 | 36500 | [[Méobecq]] |- | 36119 | 36220 | [[Mérigny]] |- | 36120 | 36230 | [[Mers-sur-Indre]] |- | 36121 | 36100 | [[Meunet-Planches]] |- | 36122 | 36150 | [[Meunet-sur-Vatan]] |- | 36123 | 36290 | [[Mézières-en-Brenne]] |- | 36124 | 36800 | [[Migné]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36125 | 36260 | [[Migny]] |- | 36126 | 36140 | [[Montchevrier]] |- | 36127 | 36400 | [[Montgivray]] |- | 36128 | 36130 | [[Montierchaume]] |- | 36129 | 36230 | [[Montipouret]] |- | 36130 | 36400 | [[Montlevicq]] |- | 36131 | 36200 | [[Mosnay]] |- | 36132 | 36160 | [[La Motte-Feuilly]] |- | 36133 | 36340 | [[Mouhers]] |- | 36134 | 36170 | [[Mouhet]] |- | 36135 | 36110 | [[Moulins-sur-Céphons]] |- | 36136 | 36700 | [[Murs, Indre|Murs]] |- | 36137 | 36220 | [[Néons-sur-Creuse]] |- | 36138 | 36400 | [[Néret]] |- | 36139 | 36500 | [[Neuillay-les-Bois]] |- | 36140 | 36100 | [[Neuvy-Pailloux]] |- | 36141 | 36230 | [[Neuvy-Saint-Sépulchre]] |- | 36142 | 36250 | [[Niherne]] |- | 36143 | 36400 | [[Nohant-Vic]] |- | 36144 | 36800 | [[Nuret-le-Ferron]] |- | 36145 | 36290 | [[Obterre]] |- | 36146 | 36190 | [[Orsennes]] |- | 36147 | 36210 | [[Orville, Indre|Orville]] |- | 36148 | 36800 | [[Oulches]] |- | 36149 | 36500 | [[Palluau-sur-Indre]] |- | 36150 | 36170 | [[Parnac, Indre|Parnac]] |- | 36152 | 36260 | [[Paudy]] |- | 36153 | 36290 | [[Paulnay]] |- | 36154 | 36200 | [[Le Pêchereau]] |- | 36155 | 36180 | [[Pellevoisin]] |- | 36156 | 36160 | [[Pérassay]] |- | 36157 | 36350 | [[La Pérouille]] |- | 36159 | 36330 | [[Le Poinçonnet]] |- | 36160 | 36190 | [[Pommiers, Indre|Pommiers]] |- | 36161 | 36800 | [[Le Pont-Chrétien-Chabenet]] |- | 36162 | 36210 | [[Poulaines, France|Poulaines]] |- | 36163 | 36160 | [[Pouligny-Notre-Dame]] |- | 36164 | 36160 | [[Pouligny-Saint-Martin]] |- | 36165 | 36300 | [[Pouligny-Saint-Pierre]] |- | 36166 | 36240 | [[Préaux, Indre|Préaux]] |- | 36167 | 36220 | [[Preuilly-la-Ville]] |- | 36168 | 36370 | [[Prissac]] |- | 36169 | 36120 | [[Pruniers]] |- | 36170 | 36150 | [[Reboursin]] |- | 36171 | 36260 | [[Reuilly, Indre|Reuilly]] |- | 36172 | 36800 | [[Rivarennes, Indre|Rivarennes]] |- | 36173 | 36300 | [[Rosnay, Indre|Rosnay]] |- | 36174 | 36170 | [[Roussines, Indre|Roussines]] |- | 36175 | 36110 | [[Rouvres-les-Bois]] |- | 36176 | 36300 | [[Ruffec, Indre|Ruffec]] |- | 36177 | 36170 | [[Sacierges-Saint-Martin]] |- | 36178 | 36300 | [[Saint-Aigny]] |- | 36179 | 36100 | [[Saint-Aoustrille]] |- | 36180 | 36120 | [[Saint-Août]] |- | 36181 | 36100 | [[Saint-Aubin, Indre|Saint-Aubin]] |- | 36182 | 36170 | [[Saint-Benoît-du-Sault]] |- | 36184 | 36400 | [[Saint-Chartier]] |- | 36185 | 36210 | [[Saint-Christophe-en-Bazelle]] |- | 36186 | 36400 | [[Saint-Christophe-en-Boucherie]] |- | 36187 | 36170 | [[Saint-Civran]] |- | 36188 | 36700 | [[Saint-Cyran-du-Jambot]] |- | 36189 | 36230 | [[Saint-Denis-de-Jouhet]] |- | 36190 | 36100 | [[Sainte-Fauste]] |- | 36193 | 36500 | [[Sainte-Gemme, Indre|Sainte-Gemme]] |- | 36199 | 36260 | [[Sainte-Lizaigne]] |- | 36208 | 36160 | [[Sainte-Sévère-sur-Indre]] |- | 36191 | 36150 | [[Saint-Florentin, Indre|Saint-Florentin]] |- | 36192 | 36800 | [[Saint-Gaultier]] |- | 36194 | 36500 | [[Saint-Genou]] |- | 36195 | 36100 | [[Saint-Georges-sur-Arnon]] |- | 36196 | 36170 | [[Saint-Gilles, Indre|Saint-Gilles]] |- | 36197 | 36370 | [[Saint-Hilaire-sur-Benaize]] |- | 36198 | 36500 | [[Saint-Lactencin]] |- | 36200 | 36200 | [[Saint-Marcel, Indre|Saint-Marcel]] |- | 36202 | 36250 | [[Saint-Maur, Indre|Saint-Maur]] |- | 36203 | 36700 | [[Saint-Médard, Indre|Saint-Médard]] |- | 36204 | 36290 | [[Saint-Michel-en-Brenne]] |- | 36205 | 36260 | [[Saint-Pierre-de-Jards]] |- | 36207 | 36190 | [[Saint-Plantaire]] |- | 36209 | 36100 | [[Saint-Valentin]] |- | 36210 | 36230 | [[Sarzay]] |- | 36211 | 36120 | [[Sassierges-Saint-Germain]] |- | 36212 | 36290 | [[Saulnay]] |- | 36213 | 36220 | [[Sauzelles]] |- | 36214 | 36160 | [[Sazeray]] |- | 36215 | 36100 | [[Ségry]] |- | 36216 | 36180 | [[Selles-sur-Nahon]] |- | 36217 | 36210 | [[Sembleçay]] |- | 36218 | 36500 | [[Sougé, Indre|Sougé]] |- | 36219 | 36200 | [[Tendu, Indre|Tendu]] |- | 36220 | 36800 | [[Thenay, Indre|Thenay]] |- | 36221 | 36400 | [[Thevet-Saint-Julien]] |- | 36222 | 36100 | [[Thizay, Indre|Thizay]] |- | 36223 | 36310 | [[Tilly, Indre|Tilly]] |- | 36224 | 36220 | [[Tournon-Saint-Martin]] |- | 36225 | 36700 | [[Le Tranger]] |- | 36226 | 36230 | [[Tranzault]] |- | 36227 | 36160 | [[Urciers]] |- | 36228 | 36600 | [[Valençay]] |- | 36229 | 36210 | [[Val-Fouzon]] |- | 36230 | 36150 | [[Vatan, Indre|Vatan]] |- | 36231 | 36330 | [[Velles, Indre|Velles]] |- | 36232 | 36500 | [[Vendœuvres]] |- | 36233 | 36600 | [[La Vernelle]] |- | 36234 | 36400 | [[Verneuil-sur-Igneraie]] |- | 36235 | 36600 | [[Veuil]] |- | 36236 | 36400 | [[Vicq-Exemplet]] |- | 36237 | 36600 | [[Vicq-sur-Nahon]] |- | 36238 | 36160 | [[Vigoulant]] |- | 36239 | 36170 | [[Vigoux]] |- | 36240 | 36160 | [[Vijon]] |- | 36241 | 36320 | [[Villedieu-sur-Indre]] |- | 36242 | 36110 | [[Villegongis]] |- | 36243 | 36500 | [[Villegouin]] |- | 36244 | 36600 | [[Villentrois-Faverolles-en-Berry]] |- | 36246 | 36290 | [[Villiers, Indre|Villiers]] |- | 36247 | 36110 | [[Vineuil, Indre|Vineuil]] |- | 36248 | 36100 | [[Vouillon]] |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] ccrd7izwwpqnntcukypjm6rzzpubgzs 1880056 1880055 2024-12-08T08:41:10Z Penaber49 39672 1880056 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Indre-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Indre.]] Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin.<ref>{{Cite web |url=https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |sernav=BANATIC}}</ref> {{clear}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | [[Arpheuilles, Indre|Arpheuilles]] |- | 36009 | 36330 | [[Arthon]] |- | 36010 | 36290 | [[Azay-le-Ferron]] |- | 36158 | 36200 | [[Badecon-le-Pin]] |- | 36011 | 36210 | [[Bagneux, Indre|Bagneux]] |- | 36012 | 36270 | [[Baraize]] |- | 36013 | 36110 | [[Baudres]] |- | 36014 | 36270 | [[Bazaiges]] |- | 36015 | 36310 | [[Beaulieu, Indre|Beaulieu]] |- | 36016 | 36370 | [[Bélâbre]] |- | 36017 | 36400 | [[La Berthenoux]] |- | 36018 | 36300 | [[Le Blanc]] |- | 36019 | 36120 | [[Bommiers]] |- | 36020 | 36310 | [[Bonneuil, Indre|Bonneuil]] |- | 36021 | 36100 | [[Les Bordes, Indre|Les Bordes]] |- | 36022 | 36200 | [[Bouesse]] |- | 36023 | 36110 | [[Bouges-le-Château]] |- | 36024 | 36110 | [[Bretagne, Indre|Bretagne]] |- | 36025 | 36400 | [[Briantes]] |- | 36026 | 36110 | [[Brion, Indre|Brion]] |- | 36027 | 36100 | [[Brives, Indre|Brives]] |- | 36028 | 36140 | [[La Buxerette]] |- | 36029 | 36150 | [[Buxeuil, Indre|Buxeuil]] |- | 36030 | 36230 | [[Buxières-d'Aillac]] |- | 36031 | 36500 | [[Buzançais]] |- | 36032 | 36200 | [[Ceaulmont]] |- | 36033 | 36200 | [[Celon, Indre|Celon]] |- | 36034 | 36210 | [[Chabris]] |- | 36035 | 36310 | [[Chaillac]] |- | 36036 | 36370 | [[Chalais, Indre|Chalais]] |- | 36037 | 36100 | [[La Champenoise]] |- | 36038 | 36160 | [[Champillet]] |- | 36040 | 36500 | [[La Chapelle-Orthemale]] |- | 36041 | 36150 | [[La Chapelle-Saint-Laurian]] |- | 36042 | 36800 | [[Chasseneuil]] |- | 36043 | 36400 | [[Chassignolles, Indre|Chassignolles]] |- | 36044 | 36000 | [[Châteauroux]] |- | 36045 | 36700 | [[Châtillon-sur-Indre]] |- | 36046 | 36400 | [[La Châtre]] |- | 36047 | 36170 | [[La Châtre-Langlin]] |- | 36048 | 36200 | [[Chavin, Indre|Chavin]] |- | 36049 | 36170 | [[Chazelet]] |- | 36050 | 36500 | [[Chezelles, Indre|Chezelles]] |- | 36051 | 36800 | [[Chitray]] |- | 36052 | 36100 | [[Chouday]] |- | 36053 | 36300 | [[Ciron, Indre|Ciron]] |- | 36054 | 36700 | [[Cléré-du-Bois]] |- | 36055 | 36700 | [[Clion, Indre|Clion]] |- | 36056 | 36340 | [[Cluis]] |- | 36057 | 36130 | [[Coings]] |- | 36058 | 36300 | [[Concremiers]] |- | 36059 | 36100 | [[Condé, Indre|Condé]] |- | 36060 | 36140 | [[Crevant]] |- | 36061 | 36140 | [[Crozon-sur-Vauvre]] |- | 36062 | 36190 | [[Cuzion]] |- | 36063 | 36130 | [[Déols]] |- | 36064 | 36130 | [[Diors]] |- | 36065 | 36260 | [[Diou, Indre|Diou]] |- | 36066 | 36300 | [[Douadic]] |- | 36067 | 36310 | [[Dunet]] |- | 36068 | 36210 | [[Dun-le-Poëlier]] |- | 36069 | 36240 | [[Écueillé]] |- | 36070 | 36270 | [[Éguzon-Chantôme]] |- | 36071 | 36120 | [[Étrechet]] |- | 36073 | 36160 | [[Feusines]] |- | 36074 | 36700 | [[Fléré-la-Rivière]] |- | 36075 | 36150 | [[Fontenay, Indre|Fontenay]] |- | 36076 | 36220 | [[Fontgombault]] |- | 36077 | 36600 | [[Fontguenand]] |- | 36078 | 36230 | [[Fougerolles, Indre|Fougerolles]] |- | 36079 | 36110 | [[Francillon]] |- | 36080 | 36180 | [[Frédille]] |- | 36081 | 36190 | [[Gargilesse-Dampierre]] |- | 36082 | 36240 | [[Gehée]] |- | 36083 | 36150 | [[Giroux, Indre|Giroux]] |- | 36084 | 36230 | [[Gournay, Indre|Gournay]] |- | 36085 | 36150 | [[Guilly, Indre|Guilly]] |- | 36086 | 36180 | [[Heugnes]] |- | 36087 | 36300 | [[Ingrandes, Indre|Ingrandes]] |- | 36088 | 36100 | [[Issoudun]] |- | 36089 | 36120 | [[Jeu-les-Bois]] |- | 36090 | 36240 | [[Jeu-Maloches]] |- | 36091 | 36400 | [[Lacs, Indre|Lacs]] |- | 36092 | 36600 | [[Langé]] |- | 36093 | 36110 | [[Levroux]] |- | 36094 | 36370 | [[Lignac]] |- | 36095 | 36160 | [[Lignerolles, Indre|Lignerolles]] |- | 36096 | 36220 | [[Lingé]] |- | 36097 | 36150 | [[Liniez]] |- | 36098 | 36100 | [[Lizeray]] |- | 36099 | 36140 | [[Lourdoueix-Saint-Michel]] |- | 36100 | 36400 | [[Lourouer-Saint-Laurent]] |- | 36101 | 36350 | [[Luant]] |- | 36102 | 36150 | [[Luçay-le-Libre]] |- | 36103 | 36360 | [[Luçay-le-Mâle]] |- | 36104 | 36220 | [[Lurais]] |- | 36105 | 36220 | [[Lureuil]] |- | 36106 | 36800 | [[Luzeret]] |- | 36107 | 36600 | [[Lye, Indre|Lye]] |- | 36108 | 36230 | [[Lys-Saint-Georges]] |- | 36109 | 36400 | [[Le Magny, Indre|Le Magny]] |- | 36110 | 36340 | [[Maillet, Indre|Maillet]] |- | 36111 | 36340 | [[Malicornay]] |- | 36112 | 36120 | [[Mâron]] |- | 36113 | 36220 | [[Martizay]] |- | 36114 | 36370 | [[Mauvières]] |- | 36115 | 36210 | [[Menetou-sur-Nahon]] |- | 36116 | 36150 | [[Ménétréols-sous-Vatan]] |- | 36117 | 36200 | [[Le Menoux]] |- | 36118 | 36500 | [[Méobecq]] |- | 36119 | 36220 | [[Mérigny]] |- | 36120 | 36230 | [[Mers-sur-Indre]] |- | 36121 | 36100 | [[Meunet-Planches]] |- | 36122 | 36150 | [[Meunet-sur-Vatan]] |- | 36123 | 36290 | [[Mézières-en-Brenne]] |- | 36124 | 36800 | [[Migné]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36125 | 36260 | [[Migny]] |- | 36126 | 36140 | [[Montchevrier]] |- | 36127 | 36400 | [[Montgivray]] |- | 36128 | 36130 | [[Montierchaume]] |- | 36129 | 36230 | [[Montipouret]] |- | 36130 | 36400 | [[Montlevicq]] |- | 36131 | 36200 | [[Mosnay]] |- | 36132 | 36160 | [[La Motte-Feuilly]] |- | 36133 | 36340 | [[Mouhers]] |- | 36134 | 36170 | [[Mouhet]] |- | 36135 | 36110 | [[Moulins-sur-Céphons]] |- | 36136 | 36700 | [[Murs, Indre|Murs]] |- | 36137 | 36220 | [[Néons-sur-Creuse]] |- | 36138 | 36400 | [[Néret]] |- | 36139 | 36500 | [[Neuillay-les-Bois]] |- | 36140 | 36100 | [[Neuvy-Pailloux]] |- | 36141 | 36230 | [[Neuvy-Saint-Sépulchre]] |- | 36142 | 36250 | [[Niherne]] |- | 36143 | 36400 | [[Nohant-Vic]] |- | 36144 | 36800 | [[Nuret-le-Ferron]] |- | 36145 | 36290 | [[Obterre]] |- | 36146 | 36190 | [[Orsennes]] |- | 36147 | 36210 | [[Orville, Indre|Orville]] |- | 36148 | 36800 | [[Oulches]] |- | 36149 | 36500 | [[Palluau-sur-Indre]] |- | 36150 | 36170 | [[Parnac, Indre|Parnac]] |- | 36152 | 36260 | [[Paudy]] |- | 36153 | 36290 | [[Paulnay]] |- | 36154 | 36200 | [[Le Pêchereau]] |- | 36155 | 36180 | [[Pellevoisin]] |- | 36156 | 36160 | [[Pérassay]] |- | 36157 | 36350 | [[La Pérouille]] |- | 36159 | 36330 | [[Le Poinçonnet]] |- | 36160 | 36190 | [[Pommiers, Indre|Pommiers]] |- | 36161 | 36800 | [[Le Pont-Chrétien-Chabenet]] |- | 36162 | 36210 | [[Poulaines, France|Poulaines]] |- | 36163 | 36160 | [[Pouligny-Notre-Dame]] |- | 36164 | 36160 | [[Pouligny-Saint-Martin]] |- | 36165 | 36300 | [[Pouligny-Saint-Pierre]] |- | 36166 | 36240 | [[Préaux, Indre|Préaux]] |- | 36167 | 36220 | [[Preuilly-la-Ville]] |- | 36168 | 36370 | [[Prissac]] |- | 36169 | 36120 | [[Pruniers]] |- | 36170 | 36150 | [[Reboursin]] |- | 36171 | 36260 | [[Reuilly, Indre|Reuilly]] |- | 36172 | 36800 | [[Rivarennes, Indre|Rivarennes]] |- | 36173 | 36300 | [[Rosnay, Indre|Rosnay]] |- | 36174 | 36170 | [[Roussines, Indre|Roussines]] |- | 36175 | 36110 | [[Rouvres-les-Bois]] |- | 36176 | 36300 | [[Ruffec, Indre|Ruffec]] |- | 36177 | 36170 | [[Sacierges-Saint-Martin]] |- | 36178 | 36300 | [[Saint-Aigny]] |- | 36179 | 36100 | [[Saint-Aoustrille]] |- | 36180 | 36120 | [[Saint-Août]] |- | 36181 | 36100 | [[Saint-Aubin, Indre|Saint-Aubin]] |- | 36182 | 36170 | [[Saint-Benoît-du-Sault]] |- | 36184 | 36400 | [[Saint-Chartier]] |- | 36185 | 36210 | [[Saint-Christophe-en-Bazelle]] |- | 36186 | 36400 | [[Saint-Christophe-en-Boucherie]] |- | 36187 | 36170 | [[Saint-Civran]] |- | 36188 | 36700 | [[Saint-Cyran-du-Jambot]] |- | 36189 | 36230 | [[Saint-Denis-de-Jouhet]] |- | 36190 | 36100 | [[Sainte-Fauste]] |- | 36193 | 36500 | [[Sainte-Gemme, Indre|Sainte-Gemme]] |- | 36199 | 36260 | [[Sainte-Lizaigne]] |- | 36208 | 36160 | [[Sainte-Sévère-sur-Indre]] |- | 36191 | 36150 | [[Saint-Florentin, Indre|Saint-Florentin]] |- | 36192 | 36800 | [[Saint-Gaultier]] |- | 36194 | 36500 | [[Saint-Genou]] |- | 36195 | 36100 | [[Saint-Georges-sur-Arnon]] |- | 36196 | 36170 | [[Saint-Gilles, Indre|Saint-Gilles]] |- | 36197 | 36370 | [[Saint-Hilaire-sur-Benaize]] |- | 36198 | 36500 | [[Saint-Lactencin]] |- | 36200 | 36200 | [[Saint-Marcel, Indre|Saint-Marcel]] |- | 36202 | 36250 | [[Saint-Maur, Indre|Saint-Maur]] |- | 36203 | 36700 | [[Saint-Médard, Indre|Saint-Médard]] |- | 36204 | 36290 | [[Saint-Michel-en-Brenne]] |- | 36205 | 36260 | [[Saint-Pierre-de-Jards]] |- | 36207 | 36190 | [[Saint-Plantaire]] |- | 36209 | 36100 | [[Saint-Valentin]] |- | 36210 | 36230 | [[Sarzay]] |- | 36211 | 36120 | [[Sassierges-Saint-Germain]] |- | 36212 | 36290 | [[Saulnay]] |- | 36213 | 36220 | [[Sauzelles]] |- | 36214 | 36160 | [[Sazeray]] |- | 36215 | 36100 | [[Ségry]] |- | 36216 | 36180 | [[Selles-sur-Nahon]] |- | 36217 | 36210 | [[Sembleçay]] |- | 36218 | 36500 | [[Sougé, Indre|Sougé]] |- | 36219 | 36200 | [[Tendu, Indre|Tendu]] |- | 36220 | 36800 | [[Thenay, Indre|Thenay]] |- | 36221 | 36400 | [[Thevet-Saint-Julien]] |- | 36222 | 36100 | [[Thizay, Indre|Thizay]] |- | 36223 | 36310 | [[Tilly, Indre|Tilly]] |- | 36224 | 36220 | [[Tournon-Saint-Martin]] |- | 36225 | 36700 | [[Le Tranger]] |- | 36226 | 36230 | [[Tranzault]] |- | 36227 | 36160 | [[Urciers]] |- | 36228 | 36600 | [[Valençay]] |- | 36229 | 36210 | [[Val-Fouzon]] |- | 36230 | 36150 | [[Vatan, Indre|Vatan]] |- | 36231 | 36330 | [[Velles, Indre|Velles]] |- | 36232 | 36500 | [[Vendœuvres]] |- | 36233 | 36600 | [[La Vernelle]] |- | 36234 | 36400 | [[Verneuil-sur-Igneraie]] |- | 36235 | 36600 | [[Veuil]] |- | 36236 | 36400 | [[Vicq-Exemplet]] |- | 36237 | 36600 | [[Vicq-sur-Nahon]] |- | 36238 | 36160 | [[Vigoulant]] |- | 36239 | 36170 | [[Vigoux]] |- | 36240 | 36160 | [[Vijon]] |- | 36241 | 36320 | [[Villedieu-sur-Indre]] |- | 36242 | 36110 | [[Villegongis]] |- | 36243 | 36500 | [[Villegouin]] |- | 36244 | 36600 | [[Villentrois-Faverolles-en-Berry]] |- | 36246 | 36290 | [[Villiers, Indre|Villiers]] |- | 36247 | 36110 | [[Vineuil, Indre|Vineuil]] |- | 36248 | 36100 | [[Vouillon]] |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] lbs0li091o2lneh990g86wafrzejel8 1880135 1880056 2024-12-08T09:12:14Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/citeKurdifier.py|Bot]]: Kurdîkirina çavkaniyan; paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart.) 1880135 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Indre-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Indre.]] Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |sernav=BANATIC }}</ref> {{Paqij}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | [[Arpheuilles, Indre|Arpheuilles]] |- | 36009 | 36330 | [[Arthon]] |- | 36010 | 36290 | [[Azay-le-Ferron]] |- | 36158 | 36200 | [[Badecon-le-Pin]] |- | 36011 | 36210 | [[Bagneux, Indre|Bagneux]] |- | 36012 | 36270 | [[Baraize]] |- | 36013 | 36110 | [[Baudres]] |- | 36014 | 36270 | [[Bazaiges]] |- | 36015 | 36310 | [[Beaulieu, Indre|Beaulieu]] |- | 36016 | 36370 | [[Bélâbre]] |- | 36017 | 36400 | [[La Berthenoux]] |- | 36018 | 36300 | [[Le Blanc]] |- | 36019 | 36120 | [[Bommiers]] |- | 36020 | 36310 | [[Bonneuil, Indre|Bonneuil]] |- | 36021 | 36100 | [[Les Bordes, Indre|Les Bordes]] |- | 36022 | 36200 | [[Bouesse]] |- | 36023 | 36110 | [[Bouges-le-Château]] |- | 36024 | 36110 | [[Bretagne, Indre|Bretagne]] |- | 36025 | 36400 | [[Briantes]] |- | 36026 | 36110 | [[Brion, Indre|Brion]] |- | 36027 | 36100 | [[Brives, Indre|Brives]] |- | 36028 | 36140 | [[La Buxerette]] |- | 36029 | 36150 | [[Buxeuil, Indre|Buxeuil]] |- | 36030 | 36230 | [[Buxières-d'Aillac]] |- | 36031 | 36500 | [[Buzançais]] |- | 36032 | 36200 | [[Ceaulmont]] |- | 36033 | 36200 | [[Celon, Indre|Celon]] |- | 36034 | 36210 | [[Chabris]] |- | 36035 | 36310 | [[Chaillac]] |- | 36036 | 36370 | [[Chalais, Indre|Chalais]] |- | 36037 | 36100 | [[La Champenoise]] |- | 36038 | 36160 | [[Champillet]] |- | 36040 | 36500 | [[La Chapelle-Orthemale]] |- | 36041 | 36150 | [[La Chapelle-Saint-Laurian]] |- | 36042 | 36800 | [[Chasseneuil]] |- | 36043 | 36400 | [[Chassignolles, Indre|Chassignolles]] |- | 36044 | 36000 | [[Châteauroux]] |- | 36045 | 36700 | [[Châtillon-sur-Indre]] |- | 36046 | 36400 | [[La Châtre]] |- | 36047 | 36170 | [[La Châtre-Langlin]] |- | 36048 | 36200 | [[Chavin, Indre|Chavin]] |- | 36049 | 36170 | [[Chazelet]] |- | 36050 | 36500 | [[Chezelles, Indre|Chezelles]] |- | 36051 | 36800 | [[Chitray]] |- | 36052 | 36100 | [[Chouday]] |- | 36053 | 36300 | [[Ciron, Indre|Ciron]] |- | 36054 | 36700 | [[Cléré-du-Bois]] |- | 36055 | 36700 | [[Clion, Indre|Clion]] |- | 36056 | 36340 | [[Cluis]] |- | 36057 | 36130 | [[Coings]] |- | 36058 | 36300 | [[Concremiers]] |- | 36059 | 36100 | [[Condé, Indre|Condé]] |- | 36060 | 36140 | [[Crevant]] |- | 36061 | 36140 | [[Crozon-sur-Vauvre]] |- | 36062 | 36190 | [[Cuzion]] |- | 36063 | 36130 | [[Déols]] |- | 36064 | 36130 | [[Diors]] |- | 36065 | 36260 | [[Diou, Indre|Diou]] |- | 36066 | 36300 | [[Douadic]] |- | 36067 | 36310 | [[Dunet]] |- | 36068 | 36210 | [[Dun-le-Poëlier]] |- | 36069 | 36240 | [[Écueillé]] |- | 36070 | 36270 | [[Éguzon-Chantôme]] |- | 36071 | 36120 | [[Étrechet]] |- | 36073 | 36160 | [[Feusines]] |- | 36074 | 36700 | [[Fléré-la-Rivière]] |- | 36075 | 36150 | [[Fontenay, Indre|Fontenay]] |- | 36076 | 36220 | [[Fontgombault]] |- | 36077 | 36600 | [[Fontguenand]] |- | 36078 | 36230 | [[Fougerolles, Indre|Fougerolles]] |- | 36079 | 36110 | [[Francillon]] |- | 36080 | 36180 | [[Frédille]] |- | 36081 | 36190 | [[Gargilesse-Dampierre]] |- | 36082 | 36240 | [[Gehée]] |- | 36083 | 36150 | [[Giroux, Indre|Giroux]] |- | 36084 | 36230 | [[Gournay, Indre|Gournay]] |- | 36085 | 36150 | [[Guilly, Indre|Guilly]] |- | 36086 | 36180 | [[Heugnes]] |- | 36087 | 36300 | [[Ingrandes, Indre|Ingrandes]] |- | 36088 | 36100 | [[Issoudun]] |- | 36089 | 36120 | [[Jeu-les-Bois]] |- | 36090 | 36240 | [[Jeu-Maloches]] |- | 36091 | 36400 | [[Lacs, Indre|Lacs]] |- | 36092 | 36600 | [[Langé]] |- | 36093 | 36110 | [[Levroux]] |- | 36094 | 36370 | [[Lignac]] |- | 36095 | 36160 | [[Lignerolles, Indre|Lignerolles]] |- | 36096 | 36220 | [[Lingé]] |- | 36097 | 36150 | [[Liniez]] |- | 36098 | 36100 | [[Lizeray]] |- | 36099 | 36140 | [[Lourdoueix-Saint-Michel]] |- | 36100 | 36400 | [[Lourouer-Saint-Laurent]] |- | 36101 | 36350 | [[Luant]] |- | 36102 | 36150 | [[Luçay-le-Libre]] |- | 36103 | 36360 | [[Luçay-le-Mâle]] |- | 36104 | 36220 | [[Lurais]] |- | 36105 | 36220 | [[Lureuil]] |- | 36106 | 36800 | [[Luzeret]] |- | 36107 | 36600 | [[Lye, Indre|Lye]] |- | 36108 | 36230 | [[Lys-Saint-Georges]] |- | 36109 | 36400 | [[Le Magny, Indre|Le Magny]] |- | 36110 | 36340 | [[Maillet, Indre|Maillet]] |- | 36111 | 36340 | [[Malicornay]] |- | 36112 | 36120 | [[Mâron]] |- | 36113 | 36220 | [[Martizay]] |- | 36114 | 36370 | [[Mauvières]] |- | 36115 | 36210 | [[Menetou-sur-Nahon]] |- | 36116 | 36150 | [[Ménétréols-sous-Vatan]] |- | 36117 | 36200 | [[Le Menoux]] |- | 36118 | 36500 | [[Méobecq]] |- | 36119 | 36220 | [[Mérigny]] |- | 36120 | 36230 | [[Mers-sur-Indre]] |- | 36121 | 36100 | [[Meunet-Planches]] |- | 36122 | 36150 | [[Meunet-sur-Vatan]] |- | 36123 | 36290 | [[Mézières-en-Brenne]] |- | 36124 | 36800 | [[Migné]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36125 | 36260 | [[Migny]] |- | 36126 | 36140 | [[Montchevrier]] |- | 36127 | 36400 | [[Montgivray]] |- | 36128 | 36130 | [[Montierchaume]] |- | 36129 | 36230 | [[Montipouret]] |- | 36130 | 36400 | [[Montlevicq]] |- | 36131 | 36200 | [[Mosnay]] |- | 36132 | 36160 | [[La Motte-Feuilly]] |- | 36133 | 36340 | [[Mouhers]] |- | 36134 | 36170 | [[Mouhet]] |- | 36135 | 36110 | [[Moulins-sur-Céphons]] |- | 36136 | 36700 | [[Murs, Indre|Murs]] |- | 36137 | 36220 | [[Néons-sur-Creuse]] |- | 36138 | 36400 | [[Néret]] |- | 36139 | 36500 | [[Neuillay-les-Bois]] |- | 36140 | 36100 | [[Neuvy-Pailloux]] |- | 36141 | 36230 | [[Neuvy-Saint-Sépulchre]] |- | 36142 | 36250 | [[Niherne]] |- | 36143 | 36400 | [[Nohant-Vic]] |- | 36144 | 36800 | [[Nuret-le-Ferron]] |- | 36145 | 36290 | [[Obterre]] |- | 36146 | 36190 | [[Orsennes]] |- | 36147 | 36210 | [[Orville, Indre|Orville]] |- | 36148 | 36800 | [[Oulches]] |- | 36149 | 36500 | [[Palluau-sur-Indre]] |- | 36150 | 36170 | [[Parnac, Indre|Parnac]] |- | 36152 | 36260 | [[Paudy]] |- | 36153 | 36290 | [[Paulnay]] |- | 36154 | 36200 | [[Le Pêchereau]] |- | 36155 | 36180 | [[Pellevoisin]] |- | 36156 | 36160 | [[Pérassay]] |- | 36157 | 36350 | [[La Pérouille]] |- | 36159 | 36330 | [[Le Poinçonnet]] |- | 36160 | 36190 | [[Pommiers, Indre|Pommiers]] |- | 36161 | 36800 | [[Le Pont-Chrétien-Chabenet]] |- | 36162 | 36210 | [[Poulaines, France|Poulaines]] |- | 36163 | 36160 | [[Pouligny-Notre-Dame]] |- | 36164 | 36160 | [[Pouligny-Saint-Martin]] |- | 36165 | 36300 | [[Pouligny-Saint-Pierre]] |- | 36166 | 36240 | [[Préaux, Indre|Préaux]] |- | 36167 | 36220 | [[Preuilly-la-Ville]] |- | 36168 | 36370 | [[Prissac]] |- | 36169 | 36120 | [[Pruniers]] |- | 36170 | 36150 | [[Reboursin]] |- | 36171 | 36260 | [[Reuilly, Indre|Reuilly]] |- | 36172 | 36800 | [[Rivarennes, Indre|Rivarennes]] |- | 36173 | 36300 | [[Rosnay, Indre|Rosnay]] |- | 36174 | 36170 | [[Roussines, Indre|Roussines]] |- | 36175 | 36110 | [[Rouvres-les-Bois]] |- | 36176 | 36300 | [[Ruffec, Indre|Ruffec]] |- | 36177 | 36170 | [[Sacierges-Saint-Martin]] |- | 36178 | 36300 | [[Saint-Aigny]] |- | 36179 | 36100 | [[Saint-Aoustrille]] |- | 36180 | 36120 | [[Saint-Août]] |- | 36181 | 36100 | [[Saint-Aubin, Indre|Saint-Aubin]] |- | 36182 | 36170 | [[Saint-Benoît-du-Sault]] |- | 36184 | 36400 | [[Saint-Chartier]] |- | 36185 | 36210 | [[Saint-Christophe-en-Bazelle]] |- | 36186 | 36400 | [[Saint-Christophe-en-Boucherie]] |- | 36187 | 36170 | [[Saint-Civran]] |- | 36188 | 36700 | [[Saint-Cyran-du-Jambot]] |- | 36189 | 36230 | [[Saint-Denis-de-Jouhet]] |- | 36190 | 36100 | [[Sainte-Fauste]] |- | 36193 | 36500 | [[Sainte-Gemme, Indre|Sainte-Gemme]] |- | 36199 | 36260 | [[Sainte-Lizaigne]] |- | 36208 | 36160 | [[Sainte-Sévère-sur-Indre]] |- | 36191 | 36150 | [[Saint-Florentin, Indre|Saint-Florentin]] |- | 36192 | 36800 | [[Saint-Gaultier]] |- | 36194 | 36500 | [[Saint-Genou]] |- | 36195 | 36100 | [[Saint-Georges-sur-Arnon]] |- | 36196 | 36170 | [[Saint-Gilles, Indre|Saint-Gilles]] |- | 36197 | 36370 | [[Saint-Hilaire-sur-Benaize]] |- | 36198 | 36500 | [[Saint-Lactencin]] |- | 36200 | 36200 | [[Saint-Marcel, Indre|Saint-Marcel]] |- | 36202 | 36250 | [[Saint-Maur, Indre|Saint-Maur]] |- | 36203 | 36700 | [[Saint-Médard, Indre|Saint-Médard]] |- | 36204 | 36290 | [[Saint-Michel-en-Brenne]] |- | 36205 | 36260 | [[Saint-Pierre-de-Jards]] |- | 36207 | 36190 | [[Saint-Plantaire]] |- | 36209 | 36100 | [[Saint-Valentin]] |- | 36210 | 36230 | [[Sarzay]] |- | 36211 | 36120 | [[Sassierges-Saint-Germain]] |- | 36212 | 36290 | [[Saulnay]] |- | 36213 | 36220 | [[Sauzelles]] |- | 36214 | 36160 | [[Sazeray]] |- | 36215 | 36100 | [[Ségry]] |- | 36216 | 36180 | [[Selles-sur-Nahon]] |- | 36217 | 36210 | [[Sembleçay]] |- | 36218 | 36500 | [[Sougé, Indre|Sougé]] |- | 36219 | 36200 | [[Tendu, Indre|Tendu]] |- | 36220 | 36800 | [[Thenay, Indre|Thenay]] |- | 36221 | 36400 | [[Thevet-Saint-Julien]] |- | 36222 | 36100 | [[Thizay, Indre|Thizay]] |- | 36223 | 36310 | [[Tilly, Indre|Tilly]] |- | 36224 | 36220 | [[Tournon-Saint-Martin]] |- | 36225 | 36700 | [[Le Tranger]] |- | 36226 | 36230 | [[Tranzault]] |- | 36227 | 36160 | [[Urciers]] |- | 36228 | 36600 | [[Valençay]] |- | 36229 | 36210 | [[Val-Fouzon]] |- | 36230 | 36150 | [[Vatan, Indre|Vatan]] |- | 36231 | 36330 | [[Velles, Indre|Velles]] |- | 36232 | 36500 | [[Vendœuvres]] |- | 36233 | 36600 | [[La Vernelle]] |- | 36234 | 36400 | [[Verneuil-sur-Igneraie]] |- | 36235 | 36600 | [[Veuil]] |- | 36236 | 36400 | [[Vicq-Exemplet]] |- | 36237 | 36600 | [[Vicq-sur-Nahon]] |- | 36238 | 36160 | [[Vigoulant]] |- | 36239 | 36170 | [[Vigoux]] |- | 36240 | 36160 | [[Vijon]] |- | 36241 | 36320 | [[Villedieu-sur-Indre]] |- | 36242 | 36110 | [[Villegongis]] |- | 36243 | 36500 | [[Villegouin]] |- | 36244 | 36600 | [[Villentrois-Faverolles-en-Berry]] |- | 36246 | 36290 | [[Villiers, Indre|Villiers]] |- | 36247 | 36110 | [[Vineuil, Indre|Vineuil]] |- | 36248 | 36100 | [[Vouillon]] |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] f5zxf8yh3x76c767cbk1lcd99bcc6tp 1880243 1880135 2024-12-08T11:12:23Z Balyozbot 42414 Bot: +{{[[Şablon:Kontrola otorîteyê|Kontrola otorîteyê]]}} (bnr. [[Taybet:PermanentLink/1295521#Şablona_Kontrola_otorîteyê|gotûbêjê]]); paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880243 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Indre-Position.png|thumb|Nexşeya departmenên Fransayê, Indre.]] Li jêr lîsteya 241 komunên departmena Indre ya Fransayê hatiye nivîsandin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.banatic.interieur.gouv.fr/V5/fichiers-en-telechargement/fichiers-telech.php |sernav=BANATIC }}</ref> {{Paqij}} {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36001 | 36140 | [[Aigurande]] |- | 36002 | 36150 | [[Aize]] |- | 36003 | 36120 | [[Ambrault]] |- | 36004 | 36210 | [[Anjouin]] |- | 36005 | 36120 | [[Ardentes]] |- | 36006 | 36200 | [[Argenton-sur-Creuse]] |- | 36007 | 36500 | [[Argy]] |- | 36008 | 36700 | [[Arpheuilles, Indre|Arpheuilles]] |- | 36009 | 36330 | [[Arthon]] |- | 36010 | 36290 | [[Azay-le-Ferron]] |- | 36158 | 36200 | [[Badecon-le-Pin]] |- | 36011 | 36210 | [[Bagneux, Indre|Bagneux]] |- | 36012 | 36270 | [[Baraize]] |- | 36013 | 36110 | [[Baudres]] |- | 36014 | 36270 | [[Bazaiges]] |- | 36015 | 36310 | [[Beaulieu, Indre|Beaulieu]] |- | 36016 | 36370 | [[Bélâbre]] |- | 36017 | 36400 | [[La Berthenoux]] |- | 36018 | 36300 | [[Le Blanc]] |- | 36019 | 36120 | [[Bommiers]] |- | 36020 | 36310 | [[Bonneuil, Indre|Bonneuil]] |- | 36021 | 36100 | [[Les Bordes, Indre|Les Bordes]] |- | 36022 | 36200 | [[Bouesse]] |- | 36023 | 36110 | [[Bouges-le-Château]] |- | 36024 | 36110 | [[Bretagne, Indre|Bretagne]] |- | 36025 | 36400 | [[Briantes]] |- | 36026 | 36110 | [[Brion, Indre|Brion]] |- | 36027 | 36100 | [[Brives, Indre|Brives]] |- | 36028 | 36140 | [[La Buxerette]] |- | 36029 | 36150 | [[Buxeuil, Indre|Buxeuil]] |- | 36030 | 36230 | [[Buxières-d'Aillac]] |- | 36031 | 36500 | [[Buzançais]] |- | 36032 | 36200 | [[Ceaulmont]] |- | 36033 | 36200 | [[Celon, Indre|Celon]] |- | 36034 | 36210 | [[Chabris]] |- | 36035 | 36310 | [[Chaillac]] |- | 36036 | 36370 | [[Chalais, Indre|Chalais]] |- | 36037 | 36100 | [[La Champenoise]] |- | 36038 | 36160 | [[Champillet]] |- | 36040 | 36500 | [[La Chapelle-Orthemale]] |- | 36041 | 36150 | [[La Chapelle-Saint-Laurian]] |- | 36042 | 36800 | [[Chasseneuil]] |- | 36043 | 36400 | [[Chassignolles, Indre|Chassignolles]] |- | 36044 | 36000 | [[Châteauroux]] |- | 36045 | 36700 | [[Châtillon-sur-Indre]] |- | 36046 | 36400 | [[La Châtre]] |- | 36047 | 36170 | [[La Châtre-Langlin]] |- | 36048 | 36200 | [[Chavin, Indre|Chavin]] |- | 36049 | 36170 | [[Chazelet]] |- | 36050 | 36500 | [[Chezelles, Indre|Chezelles]] |- | 36051 | 36800 | [[Chitray]] |- | 36052 | 36100 | [[Chouday]] |- | 36053 | 36300 | [[Ciron, Indre|Ciron]] |- | 36054 | 36700 | [[Cléré-du-Bois]] |- | 36055 | 36700 | [[Clion, Indre|Clion]] |- | 36056 | 36340 | [[Cluis]] |- | 36057 | 36130 | [[Coings]] |- | 36058 | 36300 | [[Concremiers]] |- | 36059 | 36100 | [[Condé, Indre|Condé]] |- | 36060 | 36140 | [[Crevant]] |- | 36061 | 36140 | [[Crozon-sur-Vauvre]] |- | 36062 | 36190 | [[Cuzion]] |- | 36063 | 36130 | [[Déols]] |- | 36064 | 36130 | [[Diors]] |- | 36065 | 36260 | [[Diou, Indre|Diou]] |- | 36066 | 36300 | [[Douadic]] |- | 36067 | 36310 | [[Dunet]] |- | 36068 | 36210 | [[Dun-le-Poëlier]] |- | 36069 | 36240 | [[Écueillé]] |- | 36070 | 36270 | [[Éguzon-Chantôme]] |- | 36071 | 36120 | [[Étrechet]] |- | 36073 | 36160 | [[Feusines]] |- | 36074 | 36700 | [[Fléré-la-Rivière]] |- | 36075 | 36150 | [[Fontenay, Indre|Fontenay]] |- | 36076 | 36220 | [[Fontgombault]] |- | 36077 | 36600 | [[Fontguenand]] |- | 36078 | 36230 | [[Fougerolles, Indre|Fougerolles]] |- | 36079 | 36110 | [[Francillon]] |- | 36080 | 36180 | [[Frédille]] |- | 36081 | 36190 | [[Gargilesse-Dampierre]] |- | 36082 | 36240 | [[Gehée]] |- | 36083 | 36150 | [[Giroux, Indre|Giroux]] |- | 36084 | 36230 | [[Gournay, Indre|Gournay]] |- | 36085 | 36150 | [[Guilly, Indre|Guilly]] |- | 36086 | 36180 | [[Heugnes]] |- | 36087 | 36300 | [[Ingrandes, Indre|Ingrandes]] |- | 36088 | 36100 | [[Issoudun]] |- | 36089 | 36120 | [[Jeu-les-Bois]] |- | 36090 | 36240 | [[Jeu-Maloches]] |- | 36091 | 36400 | [[Lacs, Indre|Lacs]] |- | 36092 | 36600 | [[Langé]] |- | 36093 | 36110 | [[Levroux]] |- | 36094 | 36370 | [[Lignac]] |- | 36095 | 36160 | [[Lignerolles, Indre|Lignerolles]] |- | 36096 | 36220 | [[Lingé]] |- | 36097 | 36150 | [[Liniez]] |- | 36098 | 36100 | [[Lizeray]] |- | 36099 | 36140 | [[Lourdoueix-Saint-Michel]] |- | 36100 | 36400 | [[Lourouer-Saint-Laurent]] |- | 36101 | 36350 | [[Luant]] |- | 36102 | 36150 | [[Luçay-le-Libre]] |- | 36103 | 36360 | [[Luçay-le-Mâle]] |- | 36104 | 36220 | [[Lurais]] |- | 36105 | 36220 | [[Lureuil]] |- | 36106 | 36800 | [[Luzeret]] |- | 36107 | 36600 | [[Lye, Indre|Lye]] |- | 36108 | 36230 | [[Lys-Saint-Georges]] |- | 36109 | 36400 | [[Le Magny, Indre|Le Magny]] |- | 36110 | 36340 | [[Maillet, Indre|Maillet]] |- | 36111 | 36340 | [[Malicornay]] |- | 36112 | 36120 | [[Mâron]] |- | 36113 | 36220 | [[Martizay]] |- | 36114 | 36370 | [[Mauvières]] |- | 36115 | 36210 | [[Menetou-sur-Nahon]] |- | 36116 | 36150 | [[Ménétréols-sous-Vatan]] |- | 36117 | 36200 | [[Le Menoux]] |- | 36118 | 36500 | [[Méobecq]] |- | 36119 | 36220 | [[Mérigny]] |- | 36120 | 36230 | [[Mers-sur-Indre]] |- | 36121 | 36100 | [[Meunet-Planches]] |- | 36122 | 36150 | [[Meunet-sur-Vatan]] |- | 36123 | 36290 | [[Mézières-en-Brenne]] |- | 36124 | 36800 | [[Migné]] |} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" ! Koda INSEEyê ! Koda posteyê ! Komun |- | 36125 | 36260 | [[Migny]] |- | 36126 | 36140 | [[Montchevrier]] |- | 36127 | 36400 | [[Montgivray]] |- | 36128 | 36130 | [[Montierchaume]] |- | 36129 | 36230 | [[Montipouret]] |- | 36130 | 36400 | [[Montlevicq]] |- | 36131 | 36200 | [[Mosnay]] |- | 36132 | 36160 | [[La Motte-Feuilly]] |- | 36133 | 36340 | [[Mouhers]] |- | 36134 | 36170 | [[Mouhet]] |- | 36135 | 36110 | [[Moulins-sur-Céphons]] |- | 36136 | 36700 | [[Murs, Indre|Murs]] |- | 36137 | 36220 | [[Néons-sur-Creuse]] |- | 36138 | 36400 | [[Néret]] |- | 36139 | 36500 | [[Neuillay-les-Bois]] |- | 36140 | 36100 | [[Neuvy-Pailloux]] |- | 36141 | 36230 | [[Neuvy-Saint-Sépulchre]] |- | 36142 | 36250 | [[Niherne]] |- | 36143 | 36400 | [[Nohant-Vic]] |- | 36144 | 36800 | [[Nuret-le-Ferron]] |- | 36145 | 36290 | [[Obterre]] |- | 36146 | 36190 | [[Orsennes]] |- | 36147 | 36210 | [[Orville, Indre|Orville]] |- | 36148 | 36800 | [[Oulches]] |- | 36149 | 36500 | [[Palluau-sur-Indre]] |- | 36150 | 36170 | [[Parnac, Indre|Parnac]] |- | 36152 | 36260 | [[Paudy]] |- | 36153 | 36290 | [[Paulnay]] |- | 36154 | 36200 | [[Le Pêchereau]] |- | 36155 | 36180 | [[Pellevoisin]] |- | 36156 | 36160 | [[Pérassay]] |- | 36157 | 36350 | [[La Pérouille]] |- | 36159 | 36330 | [[Le Poinçonnet]] |- | 36160 | 36190 | [[Pommiers, Indre|Pommiers]] |- | 36161 | 36800 | [[Le Pont-Chrétien-Chabenet]] |- | 36162 | 36210 | [[Poulaines, France|Poulaines]] |- | 36163 | 36160 | [[Pouligny-Notre-Dame]] |- | 36164 | 36160 | [[Pouligny-Saint-Martin]] |- | 36165 | 36300 | [[Pouligny-Saint-Pierre]] |- | 36166 | 36240 | [[Préaux, Indre|Préaux]] |- | 36167 | 36220 | [[Preuilly-la-Ville]] |- | 36168 | 36370 | [[Prissac]] |- | 36169 | 36120 | [[Pruniers]] |- | 36170 | 36150 | [[Reboursin]] |- | 36171 | 36260 | [[Reuilly, Indre|Reuilly]] |- | 36172 | 36800 | [[Rivarennes, Indre|Rivarennes]] |- | 36173 | 36300 | [[Rosnay, Indre|Rosnay]] |- | 36174 | 36170 | [[Roussines, Indre|Roussines]] |- | 36175 | 36110 | [[Rouvres-les-Bois]] |- | 36176 | 36300 | [[Ruffec, Indre|Ruffec]] |- | 36177 | 36170 | [[Sacierges-Saint-Martin]] |- | 36178 | 36300 | [[Saint-Aigny]] |- | 36179 | 36100 | [[Saint-Aoustrille]] |- | 36180 | 36120 | [[Saint-Août]] |- | 36181 | 36100 | [[Saint-Aubin, Indre|Saint-Aubin]] |- | 36182 | 36170 | [[Saint-Benoît-du-Sault]] |- | 36184 | 36400 | [[Saint-Chartier]] |- | 36185 | 36210 | [[Saint-Christophe-en-Bazelle]] |- | 36186 | 36400 | [[Saint-Christophe-en-Boucherie]] |- | 36187 | 36170 | [[Saint-Civran]] |- | 36188 | 36700 | [[Saint-Cyran-du-Jambot]] |- | 36189 | 36230 | [[Saint-Denis-de-Jouhet]] |- | 36190 | 36100 | [[Sainte-Fauste]] |- | 36193 | 36500 | [[Sainte-Gemme, Indre|Sainte-Gemme]] |- | 36199 | 36260 | [[Sainte-Lizaigne]] |- | 36208 | 36160 | [[Sainte-Sévère-sur-Indre]] |- | 36191 | 36150 | [[Saint-Florentin, Indre|Saint-Florentin]] |- | 36192 | 36800 | [[Saint-Gaultier]] |- | 36194 | 36500 | [[Saint-Genou]] |- | 36195 | 36100 | [[Saint-Georges-sur-Arnon]] |- | 36196 | 36170 | [[Saint-Gilles, Indre|Saint-Gilles]] |- | 36197 | 36370 | [[Saint-Hilaire-sur-Benaize]] |- | 36198 | 36500 | [[Saint-Lactencin]] |- | 36200 | 36200 | [[Saint-Marcel, Indre|Saint-Marcel]] |- | 36202 | 36250 | [[Saint-Maur, Indre|Saint-Maur]] |- | 36203 | 36700 | [[Saint-Médard, Indre|Saint-Médard]] |- | 36204 | 36290 | [[Saint-Michel-en-Brenne]] |- | 36205 | 36260 | [[Saint-Pierre-de-Jards]] |- | 36207 | 36190 | [[Saint-Plantaire]] |- | 36209 | 36100 | [[Saint-Valentin]] |- | 36210 | 36230 | [[Sarzay]] |- | 36211 | 36120 | [[Sassierges-Saint-Germain]] |- | 36212 | 36290 | [[Saulnay]] |- | 36213 | 36220 | [[Sauzelles]] |- | 36214 | 36160 | [[Sazeray]] |- | 36215 | 36100 | [[Ségry]] |- | 36216 | 36180 | [[Selles-sur-Nahon]] |- | 36217 | 36210 | [[Sembleçay]] |- | 36218 | 36500 | [[Sougé, Indre|Sougé]] |- | 36219 | 36200 | [[Tendu, Indre|Tendu]] |- | 36220 | 36800 | [[Thenay, Indre|Thenay]] |- | 36221 | 36400 | [[Thevet-Saint-Julien]] |- | 36222 | 36100 | [[Thizay, Indre|Thizay]] |- | 36223 | 36310 | [[Tilly, Indre|Tilly]] |- | 36224 | 36220 | [[Tournon-Saint-Martin]] |- | 36225 | 36700 | [[Le Tranger]] |- | 36226 | 36230 | [[Tranzault]] |- | 36227 | 36160 | [[Urciers]] |- | 36228 | 36600 | [[Valençay]] |- | 36229 | 36210 | [[Val-Fouzon]] |- | 36230 | 36150 | [[Vatan, Indre|Vatan]] |- | 36231 | 36330 | [[Velles, Indre|Velles]] |- | 36232 | 36500 | [[Vendœuvres]] |- | 36233 | 36600 | [[La Vernelle]] |- | 36234 | 36400 | [[Verneuil-sur-Igneraie]] |- | 36235 | 36600 | [[Veuil]] |- | 36236 | 36400 | [[Vicq-Exemplet]] |- | 36237 | 36600 | [[Vicq-sur-Nahon]] |- | 36238 | 36160 | [[Vigoulant]] |- | 36239 | 36170 | [[Vigoux]] |- | 36240 | 36160 | [[Vijon]] |- | 36241 | 36320 | [[Villedieu-sur-Indre]] |- | 36242 | 36110 | [[Villegongis]] |- | 36243 | 36500 | [[Villegouin]] |- | 36244 | 36600 | [[Villentrois-Faverolles-en-Berry]] |- | 36246 | 36290 | [[Villiers, Indre|Villiers]] |- | 36247 | 36110 | [[Vineuil, Indre|Vineuil]] |- | 36248 | 36100 | [[Vouillon]] |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Kontrola otorîteyê}} [[Kategorî:Komunên Fransayê]] pp064kzprr2c3ugkf91xwzh7vc6tavc 0 286150 1880057 2024-12-08T08:51:49Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880057 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Aigurande |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Aigurande''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Aigurande|e=Aigurande|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} g8rmtcd45nyo7nxyw3p4c11m3598b5d 1880142 1880057 2024-12-08T09:46:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880142 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Aigurande | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Aigurande''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] py6opgrn2kaaetus465avib5almsqv3 0 286151 1880058 2024-12-08T08:53:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880058 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Aize |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Aize''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Aize|e=Aize|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 8i7ap4pzz30bpg3exl2crol42ggc5ht 1880143 1880058 2024-12-08T09:46:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880143 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Aize | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Aize''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 95doshvteuwi2v4yyueojpngikdalvn 0 286152 1880059 2024-12-08T08:53:43Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880059 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Ardentes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Ardentes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Ardentes|e=Ardentes|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} e0bljn65hfwf2bbs5f94d5itr25ouvw 1880144 1880059 2024-12-08T09:46:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880144 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Ardentes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Ardentes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] ps1dkjmpeodx31ddys5tzjovvp4ogg0 0 286153 1880060 2024-12-08T08:53:52Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880060 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Ambrault |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Ambrault''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Ambrault|e=Ambrault|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} avgluef6a929po2mjxm5q8nrpseiv4z 1880146 1880060 2024-12-08T09:46:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880146 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Ambrault | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Ambrault''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] h23zlmn3uffsfzon3mocdl6h66d9784 0 286154 1880061 2024-12-08T08:54:12Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880061 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Anjouin |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Anjouin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Anjouin|e=Anjouin|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} n8u1x42mlm6mw3k8yp5tgrnus1bgxy9 1880147 1880061 2024-12-08T09:46:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880147 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Anjouin | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Anjouin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 46efic29onzxmncgn38tdkh95ztjisn 0 286155 1880062 2024-12-08T08:54:17Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880062 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Argenton-sur-Creuse |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Argenton-sur-Creuse''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Argenton-sur-Creuse|e=Argenton-sur-Creuse|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} rue8bujb8a9p86erkegd3lqdma1soiz 1880148 1880062 2024-12-08T09:46:59Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880148 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Argenton-sur-Creuse | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Argenton-sur-Creuse''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] d4ntk58tkxsq2a72jmb07jjepr5sxbv 0 286156 1880063 2024-12-08T08:54:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880063 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Argy |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Argy''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Argy|e=Argy|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} p73vdinwgiavit7ng9efb0z06u2kqgd 1880149 1880063 2024-12-08T09:47:07Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880149 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Argy | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Argy''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] ltz4vwjak1ucynxvhwkgrm1gdi7oqkc 0 286157 1880064 2024-12-08T08:55:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880064 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Arpheuilles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Arpheuilles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Arpheuilles, Indre|e=Arpheuilles|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} l87oqyy8cfviltrzlo9kjwebh6z7yvh 1880150 1880064 2024-12-08T09:47:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880150 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Arpheuilles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Arpheuilles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 3374maw64rpzshqshbig5tpy4blmtf4 0 286158 1880065 2024-12-08T08:55:43Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880065 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Arthon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Arthon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Arthon|e=Arthon|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 7fhpf0i79z7yx9mivmq0conh03g1q3x 1880151 1880065 2024-12-08T09:47:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880151 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Arthon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Arthon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 5ymdhx5lc0sjse0ldlb4e11dq2jpyn2 0 286159 1880066 2024-12-08T08:55:48Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880066 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Azay-le-Ferron |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Azay-le-Ferron''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Azay-le-Ferron|e=Azay-le-Ferron|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 9gum1rklu31k9doevnj80mhkxkeyzxh 1880152 1880066 2024-12-08T09:47:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880152 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Azay-le-Ferron | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Azay-le-Ferron''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] gw8fqlsm22kz6bsic49i8w0op4xgyye 0 286160 1880067 2024-12-08T08:56:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880067 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Badecon-le-Pin |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Badecon-le-Pin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Badecon-le-Pin|e=Badecon-le-Pin|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ipsf6eoo63fqweuhnkg0gpc3d175zd6 1880153 1880067 2024-12-08T09:47:41Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880153 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Badecon-le-Pin | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Badecon-le-Pin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 46zyxmrvdutn8d7lkr5cmx1fu1t4vc6 0 286161 1880068 2024-12-08T08:56:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880068 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bagneux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bagneux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bagneux, Indre|e=Bagneux|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ejdh4ln9w9fel9aj4sef89v56olc23z 1880154 1880068 2024-12-08T09:47:49Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880154 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bagneux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bagneux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] ls7ck4d6004juht6iafq3vk22cd8pf9 0 286162 1880069 2024-12-08T08:56:58Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880069 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Baraize |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Baraize''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Baraize|e=Baraize|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 0av1l2kjh2c7a09tmb5pgun1qrmgeaz 1880155 1880069 2024-12-08T09:47:57Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880155 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Baraize | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Baraize''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] b8m487273unvhxl244bcq8rgwms7qiz 0 286163 1880070 2024-12-08T08:57:03Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880070 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Baudres |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Baudres''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Baudres|e=Baudres|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} d7fsbcdxaltfymbu4dxb4oie6u7h2gy 1880156 1880070 2024-12-08T09:48:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880156 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Baudres | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Baudres''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] i716394414fa4mi59705rafs4sx471e 0 286164 1880071 2024-12-08T08:57:19Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880071 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bazaiges |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bazaiges''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bazaiges|e=Bazaiges|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} skv7546ssc1xroucqpuiikgbj5ybhy9 1880157 1880071 2024-12-08T09:48:13Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880157 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bazaiges | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bazaiges''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] g1ya18eykclk9lkpn5xogcxiyykunsh 0 286165 1880072 2024-12-08T08:57:24Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880072 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Beaulieu |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Beaulieu''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Beaulieu, Indre|e=Beaulieu|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} m5h03qj5z1b2gxu5hnkxpxq1romeqys 1880158 1880072 2024-12-08T09:48:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880158 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Beaulieu | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Beaulieu''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] di48bzydlgwffmnmu6dm7rra9cwe3r9 0 286166 1880073 2024-12-08T08:57:40Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880073 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bélâbre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bélâbre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bélâbre|e=Bélâbre|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} c1e5z1hhyc6trkly2yc54uannqyfps7 1880159 1880073 2024-12-08T09:48:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880159 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bélâbre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bélâbre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] cwio34fxwiz1pc9giv8i44q47vds5ax 0 286167 1880074 2024-12-08T08:57:45Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880074 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Berthenoux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Berthenoux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Berthenoux|e=La Berthenoux|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} s8dm5xaznidtforwwjfyb29t7e9sr4f 1880160 1880074 2024-12-08T09:48:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880160 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Berthenoux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Berthenoux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] n10qj2gm6eyn318gntps6jwcrem35ti 0 286168 1880075 2024-12-08T08:58:02Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880075 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Le Blanc |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Le Blanc''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Le Blanc|e=Le Blanc|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} e23zwbunid8kgyfa03icn0i2rwt4eiz 1880161 1880075 2024-12-08T09:48:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880161 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Le Blanc | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Le Blanc''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] btb5u6nj28x0dnyha03d70vjdjgjq5l 0 286169 1880076 2024-12-08T08:58:07Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880076 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bommiers |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bommiers''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bommiers|e=Bommiers|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} lqs80k82jbjmu5df6csr2apm68sfv66 1880162 1880076 2024-12-08T09:48:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880162 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bommiers | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bommiers''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 0tf6il6g8q78k9j49f0f7j0eu7haq2u 0 286170 1880077 2024-12-08T08:58:25Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880077 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bonneuil |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bonneuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bonneuil, Indre|e=Bonneuil|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 8s6qil69921ldlbeszt0ri3rk7866he 1880163 1880077 2024-12-08T09:49:06Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880163 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bonneuil | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bonneuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] jjgutp95ahyiu3bk0tbkzcc0k3mqqnt 0 286171 1880078 2024-12-08T08:58:30Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880078 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Les Bordes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Les Bordes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Les Bordes, Indre|e=Les Bordes|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} s6nbd94ym14oemo5rabqz2nc5tjdmqk 1880164 1880078 2024-12-08T09:49:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880164 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Les Bordes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Les Bordes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 4yx123rjononujmi65bwyc4x7t6uq5u 0 286172 1880079 2024-12-08T08:58:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880079 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bouesse |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bouesse''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bouesse|e=Bouesse|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ngnm241pa1evk7odqb4c37v5ajxbyqz 1880165 1880079 2024-12-08T09:49:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880165 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bouesse | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bouesse''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 9v9w0mmxs96y1gxayxmxxoygv508199 0 286173 1880080 2024-12-08T08:58:54Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880080 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bouges-le-Château |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bouges-le-Château''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bouges-le-Château|e=Bouges-le-Château|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ashw48u2xfp0b89d5fe6ugl15uxsxmo 1880166 1880080 2024-12-08T09:49:31Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880166 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bouges-le-Château | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bouges-le-Château''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] tecz0od8m8xu92tthnko04s2r30td5v 0 286174 1880081 2024-12-08T08:59:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880081 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Bretagne |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Bretagne''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Bretagne, Indre|e=Bretagne|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 78gyxrwkdc8xquea978me9lph0egurg 1880167 1880081 2024-12-08T09:49:39Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880167 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Bretagne | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Bretagne''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] b3sxmi9ez896nsomkw63rcsaonr7l4a 0 286175 1880082 2024-12-08T08:59:15Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880082 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Briantes |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Briantes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Briantes|e=Briantes|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 5klwggr1sbh9it64oloh3zpntvc7yu8 1880168 1880082 2024-12-08T09:49:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880168 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Briantes | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Briantes''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] hw1c1znfcj3rf20b5etzg4m4ea9wg4c 0 286176 1880083 2024-12-08T08:59:32Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880083 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Brion |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Brion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Brion, Indre|e=Brion|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} i87oflcd0ikujga222lcj9979yzl4kl 1880169 1880083 2024-12-08T09:49:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880169 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Brion | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Brion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 0p2b7ms3kegxk0sa8yfx1xotktnibm6 0 286177 1880084 2024-12-08T08:59:37Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880084 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Brives |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Brives''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Brives, Indre|e=Brives|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} k45jj5lmc72tg190ooljvw9zdirdgpg 1880170 1880084 2024-12-08T09:50:05Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880170 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Brives | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Brives''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 1ycn79aza067pjj92w0nl9wctilzjok 0 286178 1880085 2024-12-08T08:59:57Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880085 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Buxerette |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Buxerette''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Buxerette|e=La Buxerette|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} dt01bovbmubw95pqjzyjzpwqpuluvfw 1880171 1880085 2024-12-08T09:50:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880171 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Buxerette | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Buxerette''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] drrbpl49tkpgbfhv3p4n5zcdf0gytz7 0 286179 1880086 2024-12-08T09:00:02Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880086 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Buxeuil |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Buxeuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Buxeuil, Indre|e=Buxeuil|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} j8u0n3vnw9u0n6k2sb5ck79sdn22jq7 1880172 1880086 2024-12-08T09:50:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880172 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Buxeuil | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Buxeuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] g9sl02bsl1o4rbc7wsc33ffjo30va44 0 286180 1880087 2024-12-08T09:00:20Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880087 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Buxières-d&#39;Aillac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Buxières-d&#39;Aillac''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Buxières-d&#39;Aillac|e=Buxières-d&#39;Aillac|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ca4luuhekzz4925epik6wq5qb4jqfr7 1880235 1880087 2024-12-08T10:35:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/kuCosmeticsCore.py|Bot]]: Paqijiyên kozmetîk (Apostrof rast kir, Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880235 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Buxières-d'Aillac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Buxières-d'Aillac''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Buxières-d'Aillac|e=Buxières-d'Aillac|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] seh9z7brvalpo0mdhkdyh6dflwar15m 1880237 1880235 2024-12-08T10:46:18Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir.) 1880237 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Buxières-d'Aillac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Buxières-d'Aillac''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] jq7yvbjgfvgilfxac9c3n61ovnosm8a 0 286181 1880088 2024-12-08T09:00:25Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880088 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Buzançais |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Buzançais''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Buzançais|e=Buzançais|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} pbrcgyb6ihg0xh8ggpv51y8t80sdlub 1880173 1880088 2024-12-08T09:50:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880173 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Buzançais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Buzançais''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] ejfpubc28ka36dvme6l2guq95cd6r6p 0 286182 1880089 2024-12-08T09:02:44Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880089 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Ceaulmont |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Ceaulmont''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Ceaulmont|e=Ceaulmont|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} fjyamg6y8k6h5j68d6nekvil502t873 1880174 1880089 2024-12-08T09:50:39Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880174 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Ceaulmont | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Ceaulmont''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] mvbtrts9n9apb1ogv8svvcdd32fvabi 0 286183 1880090 2024-12-08T09:02:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880090 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Celon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Celon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Celon, Indre|e=Celon|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} qmropj90ygm3uk2qkfa20wlk435rooq 1880175 1880090 2024-12-08T09:50:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880175 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Celon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Celon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 1qdulsowits8kb1cx3hlbclluwidt6y 0 286184 1880091 2024-12-08T09:03:06Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880091 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chabris |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chabris''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chabris|e=Chabris|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} l5nksxl8ic48e1141y7wriuywnnukfl 1880176 1880091 2024-12-08T09:50:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880176 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chabris | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chabris''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] d7uybrkqahnmnxqfdt4ut5cj1p3qjdm 0 286185 1880092 2024-12-08T09:03:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880092 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chaillac |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chaillac''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chaillac|e=Chaillac|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} o5f4r54xur0cazts9m6kbtzrcbksgsa 1880177 1880092 2024-12-08T09:51:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880177 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chaillac | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chaillac''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 4sqx221mgwov941ki0dxjjt7v34g186 0 286186 1880093 2024-12-08T09:03:28Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880093 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chalais |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chalais''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chalais, Indre|e=Chalais|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} i13sxzl04rlq516rk47f2vohdi3mt80 1880178 1880093 2024-12-08T09:51:13Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880178 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chalais | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chalais''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 314rwtzxkjxyw6egnw892qkmk9xdv5p 0 286187 1880094 2024-12-08T09:03:33Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880094 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Champenoise |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Champenoise''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Champenoise|e=La Champenoise|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} qx7m13hvph8quy5438skkw8kkzjugy7 1880179 1880094 2024-12-08T09:51:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880179 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Champenoise | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Champenoise''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] joy1pq3ccsbjxjs9s8xfg79wawo8ijd 0 286188 1880095 2024-12-08T09:03:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880095 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Champillet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Champillet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Champillet|e=Champillet|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 4zn6x18ltk52iez0f81joxli3gbrsry 1880180 1880095 2024-12-08T09:51:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880180 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Champillet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Champillet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] duu2pfxos01djnnkjq44sz0s0wywwy4 0 286189 1880096 2024-12-08T09:03:56Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880096 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Chapelle-Orthemale |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Chapelle-Orthemale''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Chapelle-Orthemale|e=La Chapelle-Orthemale|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ofg891qlqobrl9srfqehmotvciroxmg 1880181 1880096 2024-12-08T09:51:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880181 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Chapelle-Orthemale | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Chapelle-Orthemale''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] bcqxw70g99c2lemgqebpyihx8kuirwa 0 286190 1880097 2024-12-08T09:04:16Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880097 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Chapelle-Saint-Laurian |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Chapelle-Saint-Laurian''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Chapelle-Saint-Laurian|e=La Chapelle-Saint-Laurian|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} pf8t1mkz7lmqt2gbzdv2a16h80jpx3l 1880182 1880097 2024-12-08T09:51:46Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880182 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Chapelle-Saint-Laurian | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Chapelle-Saint-Laurian''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 6sryynbn5xhb3i2zeltf2h1kuzco3xa 0 286191 1880098 2024-12-08T09:04:21Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880098 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chasseneuil |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chasseneuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chasseneuil|e=Chasseneuil|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} bj911t2vvelv2p5s6lyt962w0ody4fm 1880183 1880098 2024-12-08T09:51:54Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880183 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chasseneuil | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chasseneuil''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] neaacvdtf6y9oj2qt3wtqk9l97o1641 0 286192 1880099 2024-12-08T09:04:42Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880099 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chassignolles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chassignolles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chassignolles, Indre|e=Chassignolles|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 9519mp00vwv6zzb1d6va7bc8hop2zfw 1880184 1880099 2024-12-08T09:52:02Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880184 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chassignolles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chassignolles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 1r2vj882h6zbodatru5a7b2mkd5ty5v 0 286193 1880100 2024-12-08T09:04:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880100 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Châteauroux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Châteauroux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Châteauroux|e=Châteauroux|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} lmq5gf3ktfj4nxw5r8086jzwf1t3xvi 1880185 1880100 2024-12-08T09:52:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880185 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Châteauroux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Châteauroux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] la16lh5bdyy5puedv1e9lgqi25ihrok 1880194 1880185 2024-12-08T09:53:17Z Balyozbot 42414 [[Bikarhêner:Balyozxane/skrîpt/py/categorizeWithCreator.py|Bot]]: Kategoriyên kêm ji en.wîkiyê lê hatin zêdekirin 1880194 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Châteauroux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Châteauroux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] [[Kategorî:Prefektorî (Fransa)]] qp2in1m24nn7q4d8pmyzoyo5cw543tn 0 286194 1880101 2024-12-08T09:05:06Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880101 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Châtillon-sur-Indre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Châtillon-sur-Indre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Châtillon-sur-Indre|e=Châtillon-sur-Indre|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} tjvjqecetymhq0g2qqqwfgjh6ggowpv 1880186 1880101 2024-12-08T09:52:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880186 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Châtillon-sur-Indre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Châtillon-sur-Indre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 0oxibi7n6kk7t0tystgw8hyqzq7b97b 0 286195 1880102 2024-12-08T09:05:11Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880102 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Châtre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Châtre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Châtre|e=La Châtre|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} f556tcu8o21nmey5mos1l65zqbpk2ms 1880187 1880102 2024-12-08T09:52:24Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880187 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Châtre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Châtre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] hg5mvfbo62ycuncoa0myh5wd3nisbcf 0 286196 1880103 2024-12-08T09:06:04Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880103 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=La Châtre-Langlin |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''La Châtre-Langlin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|La Châtre-Langlin|e=La Châtre-Langlin|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} irztd6tljedkbbqm3sgqdrni4eecnir 1880188 1880103 2024-12-08T09:52:32Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880188 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = La Châtre-Langlin | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''La Châtre-Langlin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] r289rofxqb39l5nrswrf75t53czprqr 0 286197 1880104 2024-12-08T09:06:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880104 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chavin |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chavin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chavin, Indre|e=Chavin|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} hm3hqba50iiqdg6nmsn3wnqbm6gf2hz 1880189 1880104 2024-12-08T09:52:40Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880189 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chavin | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chavin''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 49zt0lpv18kv7jjh45v8321z1l5nx23 0 286198 1880105 2024-12-08T09:06:29Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880105 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chazelet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chazelet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chazelet|e=Chazelet|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} gmf1zodxnacjyrb1sestrcxyuknzwio 1880190 1880105 2024-12-08T09:52:48Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880190 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chazelet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chazelet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] jx4b0jcizn90js9313w6lvia6a3bzrm 0 286199 1880106 2024-12-08T09:06:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880106 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chezelles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chezelles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chezelles, Indre|e=Chezelles|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 8t5nc6cq99lw4bjvq07aui2b78c1lpe 1880191 1880106 2024-12-08T09:52:56Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880191 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chezelles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chezelles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 7y1fe626r7mog0ghn7fnzijzgxge1b0 0 286200 1880107 2024-12-08T09:06:51Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880107 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chitray |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chitray''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chitray|e=Chitray|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 5r0w9qaujmvcls47pnli1w2bcj7u2gl 1880192 1880107 2024-12-08T09:53:04Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880192 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chitray | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chitray''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 95tce0y93y2mlxww8l3rutb0sctp11i 0 286201 1880108 2024-12-08T09:06:56Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880108 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Chouday |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Chouday''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Chouday|e=Chouday|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} le3v5dc6whzjumsven5ijrjxr2q3v3o 1880193 1880108 2024-12-08T09:53:12Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880193 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Chouday | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Chouday''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 22vwzsrywz1xsr6pwm0itzry2j85on1 0 286202 1880109 2024-12-08T09:07:13Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880109 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Ciron |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Ciron''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Ciron, Indre|e=Ciron|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} og4fcdnfcs3xkbnvadd8xwzt01ho2ss 1880195 1880109 2024-12-08T09:53:21Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880195 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Ciron | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Ciron''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] sjnb48qec3ztl3pev6rvcg5257bpzrg 0 286203 1880110 2024-12-08T09:07:18Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880110 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Cléré-du-Bois |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Cléré-du-Bois''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Cléré-du-Bois|e=Cléré-du-Bois|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} pd2dh958ii3e85siiga5xlpvstlxsqy 1880196 1880110 2024-12-08T09:53:29Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880196 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Cléré-du-Bois | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Cléré-du-Bois''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 0hm72s0cvxnsspi803tnjhec7zu4f01 0 286204 1880111 2024-12-08T09:07:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880111 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Clion |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Clion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Clion, Indre|e=Clion|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 5rd6zukw0l195nyd4tb0nb5y5p6zwby 1880197 1880111 2024-12-08T09:53:37Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880197 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Clion | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Clion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] ijpyqw3j29xja1vmket7otzsetewdxh 0 286205 1880112 2024-12-08T09:07:41Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880112 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Cluis |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Cluis''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Cluis|e=Cluis|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ej1m6vyq114alu0sc18xtbkp2tgd12z 1880198 1880112 2024-12-08T09:53:45Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880198 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Cluis | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Cluis''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] bzd2frnye38jkaywrj5a22sb8zq0emu 0 286206 1880113 2024-12-08T09:08:00Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880113 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Coings |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Coings''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Coings|e=Coings|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} i1ugcze1t2wwkxcm512z7z2v7hpo1je 1880199 1880113 2024-12-08T09:53:53Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880199 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Coings | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Coings''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] gd9dvspsaidtmk298z67f7531hio894 0 286207 1880114 2024-12-08T09:08:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880114 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Concremiers |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Concremiers''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Concremiers|e=Concremiers|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 6h4mka1uam23x2pci10z5euk61tr1bo 1880200 1880114 2024-12-08T09:54:00Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880200 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Concremiers | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Concremiers''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 0t5zxwlz9b9z3mlrbh8mud5swtbe8fg 0 286208 1880115 2024-12-08T09:08:29Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880115 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Condé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Condé''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Condé, Indre|e=Condé|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} by2rzej4iqc6akno3sdvf4um2zwu1b6 1880201 1880115 2024-12-08T09:54:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880201 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Condé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Condé''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 2tn3rx5h55jh0b1nuq2k0vcwz1y3vtf 0 286209 1880116 2024-12-08T09:08:34Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880116 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Crevant |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Crevant''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Crevant|e=Crevant|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} kr027mp3zub8cqs69epr5kusz4sa39n 1880202 1880116 2024-12-08T09:54:16Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880202 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Crevant | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Crevant''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] aqfssjpicwnubinecdqlp5dzl04ckvv 0 286210 1880117 2024-12-08T09:08:50Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880117 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Crozon-sur-Vauvre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Crozon-sur-Vauvre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Crozon-sur-Vauvre|e=Crozon-sur-Vauvre|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} c57g07txugtk8zcw8tn3rjpet07gi3p 1880203 1880117 2024-12-08T09:54:25Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880203 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Crozon-sur-Vauvre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Crozon-sur-Vauvre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 3bqrgr41cw4ndv9dfynjfhgh8otmb59 0 286211 1880118 2024-12-08T09:08:55Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880118 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Cuzion |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Cuzion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Cuzion|e=Cuzion|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} l5hz06ge7ewimk3a2yjxtada3bgnyg6 1880204 1880118 2024-12-08T09:54:33Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880204 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Cuzion | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Cuzion''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] t3bb3i4473avjom6l4wfwptjrchk3v3 0 286212 1880119 2024-12-08T09:09:20Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880119 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Déols |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Déols''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Déols|e=Déols|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} jelvj6u3r0mqgdbmpywtmfwjwty654a 1880205 1880119 2024-12-08T09:54:41Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880205 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Déols | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Déols''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] od78ddq6xjpdykqahwi5smm71c754pi 0 286213 1880120 2024-12-08T09:09:25Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880120 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Diors |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Diors''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Diors|e=Diors|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} cvbkoj4apdzug7y6uz8ngq4bslcfkx1 1880206 1880120 2024-12-08T09:54:49Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880206 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Diors | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Diors''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 8lbbx3p9sh6rk2xuobiiubs279ilz9q 0 286214 1880121 2024-12-08T09:09:41Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880121 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Diou |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Diou''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Diou, Indre|e=Diou|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 6g102bbdhsutg0rnjl8a22rmvdsr3l7 1880207 1880121 2024-12-08T09:54:57Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880207 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Diou | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Diou''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] jcc1o0ttasdh2mac10uzi07ypw0mw9b 0 286215 1880122 2024-12-08T09:09:46Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880122 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Douadic |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Douadic''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Douadic|e=Douadic|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} iav7iqeh6nv0ea7joqja2om7v2rjh7z 1880208 1880122 2024-12-08T09:55:06Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880208 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Douadic | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Douadic''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 00qcb2xo4rikj65q48vdxknqofsvvzw 0 286216 1880123 2024-12-08T09:10:05Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880123 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Dunet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Dunet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Dunet|e=Dunet|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} e8hhzm3rqhajibc1h1zhods3v09d1e3 1880209 1880123 2024-12-08T09:55:14Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880209 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Dunet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Dunet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] le1h37kj6jhtjrcg3qxyoux1z7eflbs 0 286217 1880124 2024-12-08T09:10:10Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880124 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Dun-le-Poëlier |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Dun-le-Poëlier''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Dun-le-Poëlier|e=Dun-le-Poëlier|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} dbmeilcyv9wl18b10j8uhgdc5p304k2 1880210 1880124 2024-12-08T09:55:22Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880210 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Dun-le-Poëlier | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Dun-le-Poëlier''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] aahne37mezbs37jll3sxwpjr5e1dxst 0 286218 1880125 2024-12-08T09:10:27Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880125 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Écueillé |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Écueillé''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Écueillé|e=Écueillé|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} k8fh5w4erii6vnlzh4n4z2ppcfud0qf 1880211 1880125 2024-12-08T09:55:30Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880211 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Écueillé | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Écueillé''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] a5xgbns1tedzg5jwu76kqi3qzjyaokh 0 286219 1880126 2024-12-08T09:10:32Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880126 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Éguzon-Chantôme |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Éguzon-Chantôme''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Éguzon-Chantôme|e=Éguzon-Chantôme|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 3sead4atqeu3yg25lceprbe3dieg631 1880212 1880126 2024-12-08T09:55:38Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880212 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Éguzon-Chantôme | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Éguzon-Chantôme''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] qo9z7n34omfalhwxn0xelpxsfymg5g2 0 286220 1880127 2024-12-08T09:10:56Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880127 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Étrechet |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Étrechet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Étrechet|e=Étrechet|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} sskxatxhgg1o07cct5z87vbpkqb35ib 1880213 1880127 2024-12-08T09:55:47Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880213 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Étrechet | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Étrechet''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] dnfg3hiazleb72pq91hnwte1kb7kxto 0 286221 1880128 2024-12-08T09:11:01Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880128 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Feusines |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Feusines''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Feusines|e=Feusines|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} rdm3wr0hu23g48kl2xgdr35favil0le 1880214 1880128 2024-12-08T09:55:55Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880214 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Feusines | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Feusines''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 13u0vdhmrnu8mzuh72xwlyjrwt2lyj5 0 286222 1880129 2024-12-08T09:11:18Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880129 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Fléré-la-Rivière |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Fléré-la-Rivière''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Fléré-la-Rivière|e=Fléré-la-Rivière|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} gk6xufdkfobkrkq81ingqiyvxj0hcik 1880215 1880129 2024-12-08T09:56:03Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880215 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Fléré-la-Rivière | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Fléré-la-Rivière''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] c5dnp21j205buw4p0vu39tl2440te0f 0 286223 1880130 2024-12-08T09:11:23Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880130 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Fontenay |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Fontenay''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Fontenay, Indre|e=Fontenay|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ci3jqetlikymnj7qjh0ih8syuvu6eq1 1880216 1880130 2024-12-08T09:56:11Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880216 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Fontenay | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Fontenay''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 5q1l68yop95ehoaz6l1a0kjc84pgu5k 0 286224 1880131 2024-12-08T09:11:43Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880131 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Fontgombault |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Fontgombault''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Fontgombault|e=Fontgombault|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 98abrnwicexgbblhkghtvzsmtfhywnd 1880217 1880131 2024-12-08T09:56:20Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880217 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Fontgombault | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Fontgombault''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] rqk0r0gxly06cn3ngi96lmwf33oquu7 0 286225 1880132 2024-12-08T09:11:48Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880132 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Fontguenand |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Fontguenand''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Fontguenand|e=Fontguenand|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 23lvta4mi0akuqhwn96xd6avjr0mhw7 1880218 1880132 2024-12-08T09:56:28Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880218 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Fontguenand | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Fontguenand''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 24itc4qbnlax8lverokxl3mcxmgosu3 0 286226 1880133 2024-12-08T09:12:03Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880133 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Fougerolles |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Fougerolles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Fougerolles, Indre|e=Fougerolles|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} n1z2qsi08dd6dnce0syl442p7acew9r 1880219 1880133 2024-12-08T09:56:36Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880219 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Fougerolles | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Fougerolles''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 410k5zn2escr6x3ebhcud4mg43zqknm 0 286227 1880134 2024-12-08T09:12:08Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880134 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Francillon |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Francillon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Francillon|e=Francillon|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} l9btll2ny3swdk990u0x6z3z9gbjn3r 1880220 1880134 2024-12-08T09:56:44Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880220 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Francillon | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Francillon''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] sdrb6mtus94sss25izucipairecxok1 0 286228 1880136 2024-12-08T09:12:27Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880136 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Frédille |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Frédille''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Frédille|e=Frédille|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} 5m7wzxsrse8xpzxcfjl9vwfmde8encm 1880221 1880136 2024-12-08T09:56:52Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880221 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Frédille | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Frédille''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 6ildtsrr0okp3unqgue49akvmkf8wq6 0 286229 1880137 2024-12-08T09:12:32Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880137 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Gargilesse-Dampierre |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Gargilesse-Dampierre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Gargilesse-Dampierre|e=Gargilesse-Dampierre|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ntwv1ryyr00b8fn8n6l9o7v4r3ks1kl 1880222 1880137 2024-12-08T09:57:01Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880222 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Gargilesse-Dampierre | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Gargilesse-Dampierre''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] kiqliahvq52sf3gh0cafbhq6mi7ud0f 0 286230 1880138 2024-12-08T09:12:48Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880138 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Gehée |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Gehée''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Gehée|e=Gehée|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} pyfhxrqgwb6nrlbfy07mts3lz0occsc 1880223 1880138 2024-12-08T09:57:09Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880223 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Gehée | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Gehée''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] j7rhkgfy38t93rvf14bkv2lr0dzycvd 0 286231 1880139 2024-12-08T09:12:53Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880139 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Giroux |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Giroux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Giroux, Indre|e=Giroux|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} rm98z50kzucwb6cmr9m5h6cz1hj150q 1880224 1880139 2024-12-08T09:57:18Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880224 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Giroux | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Giroux''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] 08xq85sj4ridif3rl8bmmvxltwgwiyz 0 286232 1880140 2024-12-08T09:13:22Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880140 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Gournay |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Gournay''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Gournay, Indre|e=Gournay|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} nb4uiolsuxu6xmmtix1ofb8q41mmpmc 1880225 1880140 2024-12-08T09:57:26Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880225 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Gournay | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Gournay''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] qn4q9eef2z1dh5kjecc67dh7mtgfd59 0 286233 1880141 2024-12-08T09:13:27Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav={{subst:Nav bê bêhnok}} |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''{{subst:Nav bê bêhnok}}''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |ro..." hat çêkirin 1880141 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane |nav=Guilly |statû=Komun |wêne sernûçe=Dîmenek ji komunê}} '''Guilly''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == *[[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] {{Înterwîkî etîket û danasîn|en|Guilly, Indre|e=Guilly|d=komuna departmena Indre, Centre-Val de Loire, Fransa}} ti7b81zqvalxgnn5wrzofecoln2r9j0 1880226 1880141 2024-12-08T09:57:33Z Balyozbot 42414 [[User:Balyozxane/skrîpt/py/addSitelinkandLabel.py|Bot]]: Rûpel bi Wîkîdaneyê hat girêdan û şablon hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Binê standard kir, +Valahiya lîsteyan, Parametreyên kevn rast kir, Valahiya agahîdankê standard kir.) 1880226 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank wargeh/wîkîdane | nav = Guilly | statû = Komun | sernavê_wêne = Dîmenek ji komunê }} '''Guilly''' komuneke departmena [[Indre]] ya li herêma [[Centre-Val de Loire]]yê ye ku yek ji komunên li herêma navendî yê [[Fransa]]yê ye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.insee.fr/fr/accueil |sernav=Accueil − Insee − Institut national de la statistique et des études économiques {{!}} Insee |malper=www.insee.fr |roja-gihiştinê=2024-12-08}}</ref> == Nifûs == {{Nifûsa tarîxî/wd}} {{Çepê paqij bike}} == Mijarên têkildar == * [[Komunên departmena Indreyê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Kategoriya Commonsê ya biçûk}} {{Kontrola otorîteyê}} {{Fransa-erdnîgarî-şitil}} [[Kategorî:Komunên departmena Indreyê]] dbd81hm4vq183rfz9tt79a56onzvug2 0 286234 1880228 2024-12-08T09:59:08Z MikaelF 935 MikaelF navê [[Be's (bîrdozî)]] guhart û kir [[Bees (bîrdozî)]] 1880228 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Bees (bîrdozî)]] snzlbkqvugt0d33n0h24y9yqxqh8b40 1 286235 1880230 2024-12-08T09:59:08Z MikaelF 935 MikaelF navê [[Gotûbêj:Be's (bîrdozî)]] guhart û kir [[Gotûbêj:Bees (bîrdozî)]] 1880230 wikitext text/x-wiki #BERALÎKIRIN [[Gotûbêj:Bees (bîrdozî)]] oxud90is2lwb3u77wj97cb837dw65h5 14 286236 1880246 2024-12-08T11:30:18Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880246 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880247 1880246 2024-12-08T11:31:40Z Avestaboy 34898 1880247 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} {{Gotara bingehîn}} 2wk9zlhk27bl8ps6eflthtt7pzqxpgi 1880249 1880247 2024-12-08T11:32:42Z Avestaboy 34898 1880249 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} {{Gotara bingehîn}} [[Kategorî:Huner li gorî Ermenistanê]] gcddhsazxvbr5qpqq47bvbxuowm65o2 1880250 1880249 2024-12-08T11:33:48Z Avestaboy 34898 1880250 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} {{Gotara bingehîn}} [[Kategorî:Huner li gorî Ermenistanê]] [[Kategorî:Wêje li gorî welatan]] iwhvvyshkyeqo5qguiicsnnuivbypoo 1880253 1880250 2024-12-08T11:35:44Z Avestaboy 34898 1880253 wikitext text/x-wiki {{Kategoriya Commonsê}} {{Gotara bingehîn}} [[Kategorî:Huner li Ermenistanê]] [[Kategorî:Wêje li gorî welatan]] 84py16qloh2i8eey2q37j9jcwsr20ge 14 286237 1880251 2024-12-08T11:34:16Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880251 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880252 1880251 2024-12-08T11:35:29Z Avestaboy 34898 1880252 wikitext text/x-wiki {{Jêbirin}} q6okcom5eaqpulya2xokbp4fckff492 14 286238 1880254 2024-12-08T11:35:55Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880254 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880255 1880254 2024-12-08T11:37:21Z Avestaboy 34898 1880255 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Ermenistanê]] md6o484uus80npryo4uva6zr63dgd5t 1880256 1880255 2024-12-08T11:38:34Z Avestaboy 34898 1880256 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Ermenistanê]] [[Kategorî:Huner li gorî welatan]] b2h61vmc9god9jvtrl5h3ug4ru63irn 1880257 1880256 2024-12-08T11:40:42Z Avestaboy 34898 1880257 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Ermenistanê]] [[Kategorî:Huner li Asyayê li gorî welatan]] [[Kategorî:Huner li Ewropayê li gorî welatan]] [[Kategorî:Huner li gorî welatan]] b9sirb6kwlffe4i3ctc02pa4l88r08y 14 286239 1880258 2024-12-08T11:41:45Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880258 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880259 1880258 2024-12-08T11:43:46Z Avestaboy 34898 1880259 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Huner li Asyayê]] k2lxj43bkxky6dhkox75jm2l7f7ts9h 1880260 1880259 2024-12-08T11:47:07Z Avestaboy 34898 1880260 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê li gorî welat]] [[Kategorî:Huner li Asyayê]] 71q2qqrivp6lvm1kdpvmeonel915jue 1880261 1880260 2024-12-08T11:47:20Z Avestaboy 34898 1880261 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê li gorî welatan]] [[Kategorî:Huner li Asyayê]] 500lkj4c1hvjpmqesgckyzh9p0ksfdg 1880262 1880261 2024-12-08T11:48:07Z Avestaboy 34898 1880262 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê li gorî welatan]] [[Kategorî:Huner li Asyayê]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] qu2m392tzm2f7o04n9no86471a2du2i 14 286240 1880263 2024-12-08T11:48:28Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880263 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880266 1880263 2024-12-08T11:50:51Z Avestaboy 34898 1880266 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] jk2s7838inmnv71fhr0onfvl0vod5i4 1880267 1880266 2024-12-08T11:51:39Z Avestaboy 34898 1880267 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] [[Kategorî:Dewletên Asyayê]] 9iddw462717tzfhb01do5l4d0f7r7q1 1880269 1880267 2024-12-08T11:53:08Z Avestaboy 34898 1880269 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] [[Kategorî:Çand li gorî welatan]] [[Kategorî:Dewletên Asyayê]] i1vv32xiog1qppu0aop8ef2sp25lc8z 1880270 1880269 2024-12-08T11:53:55Z Avestaboy 34898 1880270 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] [[Kategorî:Çand li gorî welatan]] [[Kategorî:Dewletên Asyayê]] [[Kategorî:Kategoriyên sereke]] lqrkgzgn9ny2pnvvafvkxp9r0cxdkr9 14 286241 1880271 2024-12-08T11:54:15Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880271 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1880272 1880271 2024-12-08T11:55:24Z Avestaboy 34898 1880272 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] jk2s7838inmnv71fhr0onfvl0vod5i4 1880273 1880272 2024-12-08T11:56:20Z Avestaboy 34898 1880273 wikitext text/x-wiki [[Kategorî:Çanda Asyayê]] [[Kategorî:Huner li gorî parzemînan]] khunnpapd2y2bsei3j7t834v6184bbr 14 286242 1880274 2024-12-08T11:58:20Z Avestaboy 34898 Rûpeleke vala hat çêkirin 1880274 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1