Википедия kywiki https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA MediaWiki 1.43.0-wmf.2 first-letter Медиа Атайын Талкуу Колдонуучу Колдонуучунун баарлашуулары Википедия Википедияны талкуулоо Файл Файлды талкуулоо МедиаВики МедиаВикини талкуулоо Калып Калыпты талкуулоо Жардам Жардамды талкуулоо Категория Категорияны талкуулоо TimedText TimedText talk Модуль Модулду талкуулоо Молдова 0 3001 472909 460571 2024-04-25T17:43:48Z InternetArchiveBot 27717 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Адаштырба|Молдавия}} '''Молдова''' ({{lang2|mo|ro|Moldova}}), '''Молдавия''', расмий түрдө ― '''Молдова Республикасы'''<ref>{{Cite web |title=Молдова Республикасынын конституциясы |url=http://www.president.md/rus/titlul1 |accessdate=2022-08-13 |archivedate=2021-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210416131824/http://www.president.md/rus/titlul1 }}</ref> ({{lang2|mo|ro|Republica Moldova}}) ― Европанын түштүк-чыгышындагы мамлекет. Түндүк-чыгышынан жана түштүгүнөн [[Украйна|Украина]], батышынан [[Румыния]] менен чектешет. Молдованын жарыяланган аянтында таанылбаган [[Приднестров Молдова Республикасы|Транснистрия]] мамлекети жайгашкан. {{Мамлекет |Негизделген= |Макамы = |Кыргызча аталышы= Молдова Республикасы |Расмий аталышы = [[Румын тили|мол]]. ''Moldova'' |Мамлекеттик дини =[[Динден тышкары мамлекет]] |Герб= Coat of arms of Moldova.svg |Желек= Flag of Moldova.svg |Гимн аталышы= Limba Noastră |Аудио= Imnul Republicii Moldova US NAVY.ogg |Урааны= |Башкаруу формасы =[[Парламенттик республика]] |lat_dir =N |lat_deg =46 |lat_min =49 |lat_sec =0 |lon_dir =E |lon_deg =104 |lon_min =0 |lon_sec = 0 |region = EU |CoordScale =10000000 |Тили=[[Румын тили]] |Эгемендүүлүк күнү= [[27-август]] [[1991-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды={{Желек|СССР}} [[Кеңештер Бирлиги]] |Борбор шаары=[[Кишинёв]] |Ири шаарлар =[[Кишинёв]], [[Бендеры]], [[Тирасполь]] |Башчыларынын милдеттери= [[Президент]]<br />[[Премьер-министр]] |Башчылары= [[Майя Санду]]<br />[[Наталья Гаврилица]] |Аянты боюнча орду=135чи |Аянты=33 846 км2 |Суу пайызы = 1,4 |Калкы боюнча орду =132чи |Калкы={{Төмөндөө}} 2,597,100 киши |Калкты каттоо жылы = 2021 |Калктын жыштыгы=76,7 киши |Акча бирдиги=[[Молдован лей]] ([[ISO 4217|MDL, код 498]]) |АДӨИ={{өсүү}} 0,750 |АДӨИ эсептөө жылы = 2020 |АДӨИ боюнча орду =90чу орун |АДӨИ деңгээли = |ISO = MD |ЭОК = MDA |Этнохороним =[[Молдавандар]] |Домени = [[.md]] |Телефон коду =373 |Убакыт аралыгы = +2, +3 |Штрих коду = |Картада=Location Moldova Europe.png}} Аянты 33,8 миң км<sup>2</sup>. Калкы 3,56 млн киши (2010: 518,7 миң киши түзгөн Днестрдин сол жээгин жана Бендеры муниципийин кошпогондо). Борбору – [[Кишинёв]]. Административдик-аймактык жактан 32 районго, 5 муниципийге жана 2 автономия аймагына ([[Гагаузия]], Днестрдин сол жээги) бөлүнөт. Акча бирдиги – молдаван лейи. Администрациялык-аймактык бөлүнүшү (2006) Молдавия – БУУнун, ЭВФтин, Эл аралык соода уюмунун, ИНТЕРПОЛдун, Эл аралык электр байланышынын, Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун, Эл аралык өнүктүрүү ассоциациясынын, ЮНЕСКОнун ж. б. мүчөсү. ==Мамлекеттик түзүлүшү== Молдова – парламенттик республика. Молдова конституциясы 1994-жылы кабыл алынган. Мамлекет башчысы – президент. Аткаруу бийлигин президент жана премьер-министр жетектеген Министрлер кабинети ишке ашырат. Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы – бир палаталуу парламент (Жогорку кеңеш). Өлкөдөгү башкаруучу саясий партиялары – «Молдова патриоттору» партиясы, Агрардык демократиялык партиясы, Социал-демократиялык партиясы, Демокр. партиясы ж. б. ==Табияты== Молдованын аймагынын көпчүлүк бөлүгү дөбөлүү түздүк. Чыгыш-Европа түздүгүнүн түштүк-батыш четинде жайгашып, Днестр менен Прут дарыя аралыктарынын көпчүлүк бөлүгүн ээлейт. Борбордук бөлүгүндө Кодры дөңсөөсү (эң бийик жери Баланешты чокусу, бийиктиги 429 м), түндүгүндө Түндүк Молдаван (250–300 ''м''), түштүгүндө Түштүк Молдаван өрөөндөрү бар. Эң бийик чокусу (429 ''м''). Молдавиянын аймагынын уз. түндүктөн түштүктү көздөй 350 ''км'', батыштан чыгышты көздөй 150 ''км''. Кендерден акиташ, гипс, чопо, айнек куму, гравий, аз санда нефть жана газ кездешет. Климаты мелүүн континенттик. Июлдун орт. температурасы 19–22°С, январдыкы –5...–3°Сге чейин. Жылдык жаан-чачыны 400 ''мм''ден (түштүгүндө) 560 ''мм''ге чейин (түндүгүндө). Ири дарыялары: Днестр, Прут. Көлдөрү: Белеу, Драчеле, Ротунда ж. б. Кыртышы негизинен кара топурактуу (75%); күрөң жана боз топурак да учурайт. Молдавия талаа жана токойлуу талаа зонасында жайгашкан. Аймагынын көбү айдоого жарактуу. Токой өлкөнүн аймагынын 35%тин ээлейт. Негизинен жазы жалбырактуу. Кодры коругу уюштурулган. ==Калкы== Дүйнөдө калкынын саны боюнча 116-орунда. Калкынын 75,8%и [[молдавандар]], 8,3%и [[украиндер]], 5,9%и [[орустар]], 4,3%и [[гагауздар]], 1,9%и [[болгарлар]], [[цыгандар]] ж. б. Христиан динин (негизинен православныйлар) тутат. Орт. жыштыгы 1 км<sup>2</sup>ге 132 киши. Калкынын жашынын орточо узактыгы эркектериники – 64 жаш, аялдарыныкы – 72. Төрөлүүнүн деңгээли (1000 кишиге 14,4) жана өлүм-житим (1000ге 12,4) орточо. Шаар калкы 42% (2008). Ири шаарлары: [[Кишинёв]], [[Тирасполь]], Бельцы, [[Бендеры]] ж. б. ==Тарыхы== Молдованы адам палеолит доорунда эле мекендеген. Биздин заманга чейинки 4–3-кылымда Молдавия аймагына фракий (геттер, дактар ж. б.) уруулары жайгашкан. Биздин заманга чейинки 2–1-кылымда алгачкы уруу союздары пайда болгон. Биздин заманга чейинки 1-кылымда Рим экспансиясы күчөп, биздин замандын 57-жылы Тирди ээлешкен. 2-кылымда римдиктер гетдактардын жеринин бир бөлүгүн басып алып, Дакия провинциясын түзгөн. Колониячылар гетдактарды романдаштыруу саясатын жүргүзгөн. Бирок, Днестр-Прут эки суу аралыгы (Молдавиянын азыркы аймагы) Дакия провинциясынын курамына кирген эмес. Элдердин улуу көчүү доорунда бул жерге варвар уруулары отурукташкан. Биздин замандын 6–7-кылымында Молдавияга славяндар ооп келип, феодалдык мамилелерди өнүктүрүүгө катышкан. Молдавия 13–14-кылымдын 1-жарымында Алтын Ордого, 1359-жылы Молдова княздыгына, 16-кылымда Осмон империясына караган. 1711-жылы орус-түрк согуштарынын мезгилинде Молдавия Россия империясына баш ийип, Күчүк-Кайнаржы тынчтыгынын (1774) негизинде Россиянын протекторатына айланган. 1812-жылы түзүлгөн Бухарест тынчтыгынын шарттарына ылайык Прут жана Днестрдин ортосундагы аймак Бессарабия обл. (1873-жылдан губерния) деген аталыш менен Түркиядан Россияга өткөн. Париж тынчтык келишими (1856) боюнча Молдавияга Түштүк Бессарабия кошулуп, Париж конвенциясына (1858, 7-август) ылайык Молдавия Валахия менен биригип, Румыния княздыгы түзүлгөн. 1918-жылы январда көз карандысыз Молдавия Демократиялык Республикасы жарыяланып, апрелде Румыния менен бир союзга бириккен. Бессарабия Румыниянын бийлиги астында калган (1918). Бул союз Париж тынчтык келишиминде (1920-жылы 28-октябрда Румыния, Улуу Британия, Франция, Италия жана Япония тарабынан кол коюлган) таанылган. Бирок, бул чечимге СССР каршы чыгып, СССРдин курамындагы Молдавия АССРин (өлкөнүн сол жээги) түзгөн (1924). 1939-жылы августта кол коюлган Молотов-Риббентроп пактысынын жыйынтыгы менен 1940-жылы 28-июнда Бессарабия жана Буковина СССРге өтүп, Молдаван ССРи жарыяланган. 1941-жылы июндан – 1944-жылы августка чейин Молдаван ССРин немистик-фашисттик аскерлер басып алган. 1945-жылдан 1991-жылга чейин Молдавия СССРдин курамында. СССРдин таркашы менен 1991-жылы 27-августтан Молдавия өз алдынча мамлекет. Румынияга ыктаган күчтөрдүн аракетинен өлкөнүн түш-чыгыш аймагында (жергиликтүү славян элдеринин арасында) сепаратисттик кырдаал курчуп, аскердик куралдуу кагылышка чейин (1990–92) жеткен. Гагауздар менен Днестрдин сол жээгинде жашаган элдер (орустар, украиндер) Молдавиядан бөлүнүп, көз каранды эмес мамлекет (Молдова Приднестр Республикасын) түзүү маселесин көтөрүшкөн. 1994-жылы парламенттик шайлоодо Агрардык демократиялык партиянын өкүлдөрү бийликке келип, рынок реформасын баштаган. Гагауздар менен приднестрликтерге конституцияга ылайык кеңири автономия укугун берүү жөнүндө мыйзам кабыл алган. 2009-жылы 7-апрелде өлкөнүн борборунда баш аламандыктар башталып, оппозиция күчтөрү президенттик сарайды, парламент имаратын ж. б. басып алып өрттөгөн. Молдавияда шайлоолор өткөрүлүп, оппозиция бийликке келген жана жаңы өкмөт түзүлгөн. ==Экономикасы== Молдавиянын экономикасынын негизин өнөр жай жана айыл чарба продуктуларын кайра иштеткен ишканалар түзөт. Экономикасында четте иштеген мигранттардын акча которуусу да орчунду орунга ээ. ИДПнин көлөмү 9,96 млрд доллар (2009), аны киши башына бөлүштүргөндө 2,3 миң доллардан туура келет. Андагы тейлөө чөйрөсүнүн үлүшү 76,3% (2008), өнө жайыныкы 15,8, айыл чарбасыныкы 7,9. 2008-жылы 1,1 млрд кВт·с электр энергиясы өндүрүлгөн. Дан эгиндери (буудай, жүгөрү), тех. өсүмдүктөр (кант кызылчасы, күн карама, тамеки), картөшкө, жашылча, мөмө-жемиш ж. б. өстүрүлөт. Жүзүмчүлүк менен алектенип, шарап тартат. Молдавиядагы Криковский шарап сактоочу жер төлөсү чоңдугу боюнча дүйнөгө даңкталган. Бодо мал менен чочко асыралып, үй куштары багылат. Тамак-аш (консерва, кант, май, сүт азыктары ж. б.) өндүрүшү өнөр жайда өндүрүлгөн продукциясынын 1/3ин түзөт. Машина куруу (айыл чарба машиналары жана тамак-аш өнөр жайы үчүн жабдуулар), текстиль, тигүү, курулуш материалдары, тамеки өнөр жай ишканалары иштейт. Автомобиль жолунун узундугу 9,34 миң ''км ''(анын 95%и асфальтталган; 2008), темир жолунуку 1150 ''км''. Днестр жана Прут дарыясында кеме жүрөт. Сыртка азык-түлүк, шарап чыгарат. Негизги соода шериктештери: Европа союзуна кирген (негизинен Румыния, Италия) жана КМШ өлкөлөрү (Россия, Украина). ==Маданияты== Билим берүүсү мектепке чейинки тарбиялоону, 10 жылдык толук милдеттүү, орто, кесиптик-техникалык жана жогорку билим берүүнү камтыйт. 15 жаштан жогору калктын сабаттуулугу 94%ти түзөт (2008). Окутуу орус жана молдаван тилдеринде жүргүзүлөт. Мамлекеттик жана мамлекеттик эмес окуу жайлары бар. Ири жогорку окуу жайлары (30дан ашык; Агрардык, И. Крянге атындагы Педагогикалык, Теотемицану атындагы Медицина жана фармацевтика, Молдаван университеттери), илимий мекемелери (Молдавия Илимдер академиясы, көптөгөн ИИИлер, илимий мекемелер бар), башкы музейлери (Улуттук көркөм ж. б.), китепканалар (Улуттук ж. б.) Кишинёв шаарында жайгашкан. «Молдава Суверанэ», «Независимая Молдава», «Цара», «Литература ши Арта» сыяктуу коомдук-саясий жана көркөм-маданий гезиттери бар. Радиоуктуруусу 1930-жылдан, телекөрсөтүүсү 1958-жылдан, ошондой эле «Молдпресс» мамлекеттик маалымат агенттиги (1935-жылдан АТЕМ, азыркы атында 1994-жылдан) иштейт. ==Адабияты== 14–15-кылымда адабий жазма эстеликтер (славян тилинде) пайда болуп, 16– 17-кылымда молдаван тилиндеги жыл баян адабияты (Г. Уреке, М. Костин, И. Неклуче, Д. Кантемир ж. б.) өнүккөн. Молдаван адабиятынын өнүгүшүнө Молдаван ССРинин түзүлүшү (1940) кенен жол ачкан. Натыйжада жаңы молдаван адабияты жаралып, ал социалисттик реализмдин эстетикалык принциптеринде өнүгө баштады. Жаңы адабияттын алгачкы этабында тап күрөш, коллективдештирүү темасы орчундуу орун ээлеген. Улуу Ата Мекендик согуштан кийин поэзия жанры ыкчам өнүктү. Буга А. Лупандын «Унутулган кыштак» (1940), «Бетме-бет» (1945), Е. Буковдун «Менин өлкөм» (1947), Иструнун «Карпаттагы жаз» деген эпикалык шаң менен жазылган көлөмдүү поэмалары далилимий Драматургияда А. Лупан («Жарык», 1948; «Мезгил кылдыреги», 1959), Е. Буков («Буркандаган Дунай», 1957; «Бүгүнкү күн жана келечек», 1965), Корнян («Махабат ызасы», 1958) ж. б. драматургдардын пьесаларынын мааниси чоң. 1960–70-жылдары көркөм адабият жаңы баскычка көтөрүлүп, И. Чобанунун «Көпүрөлөр» (1965) романы, Чиботарунун «Баскычтар» (1970) ыр жыйнак ж. б. басылып чыккан. Молдавия жазуучулар союзу 1940-жылы уюшулган. ==Архитектура жана сүрөт исскуствосу== Молдавия искусствосунун алгачкы эстеликтери биздин заманга чейинки 3–2 миң жылдыкка таандык. Элдин жасалга-колдонмо искусствосу (таш жана жыгач бедерлөө, металлды иштетүү, сайма саюу, токуучулук ж. б.) эзелтен өнүккөн. 15–18-кылымда монументалдуу сүрөт, кол жазма китептерди көркөм жасалгалоо кеңири тараган. 19-кылымдын акырында Кишинёвдо туңгуч сүрөт мектеби ачылган. Прогрессивдүү орус жана украин сүрөтчүлөрүнүн чыгармалары Петербург, Москва (живописчилер В. Ф. Окушко, Е. М. Малешевская, скульптор А. М. Пламадяла ж. б.), ошондой эле Кишинёв, Бухарест, Яссы ж. б. шаарларда окуган молдаван сүрөтчүлөрүнүн калыптануусуна зор таасир тийгизген. Живописте – М. Е. Гамбурд, Д. К. Севестьянов ж. б.; графикада Б. Н. Широкорад, Л. П. Григорашенко ж. б.; скульптурада Л. И. Дубиновский, К.С. Кобизева ж. б. иштеген. 1945-жылы Молдавия ССР сүрөтчүлөр союзу негизделген. ==Музыкасы== Молдавиянын музыкалык маданияты коңшулаш славян ж. б. элдердин чыгармачылыгы менен тыгыз байланышта түзүлгөн. Молдавиянын элдик музыкасынын негизинде 7 тепкичтүү диатоникалык беренелер жатат. Музыкалык маданияттын өкүлдөрү кыдырып ырдаган ырчы-музыканттар жана лэут (лютня), флуер (свирель), чимпой (волынка) ж. б. аспаптарда ойногон акын-лэутарлар болгон. Молдаван эл ырлары көбүнчө бир үндүү келип, жанрлары ар түрдүү (дойня, бэтрынесек, лирикалык күлкү ж. б.). Эл бийи кооз кыймыл-аракетке бай, түрдүү ритм менен аткарылат (молдовеняска, сырба, хора ж. б.). Элдик музыкалык аспаптары: кавал (флейта), нан (көп өзөктү флейтасы), бучум (трембита), кобза (кылдуу чертме), цимбалы ж. б. Профессионалдык музыкалык искусствосу Бессарабия түрк эзүүсүнөн бошонуп (1912), Россияга кошулгандан кийин пайда болгон. 1889-жылы Кишинёвдо орус музыкалык коомунун бөлүмү, 1901-жылы музыкалык окуу жайы ачылган. Бул мезгилде белгилүү музыкалык ишмери, композитор, дирижёр, педагог Г. Музическу болгон. Молдавиянын профессионалдык музыка искусствосу Совет бийлигинин мезгилинде гана өнүгүп, атактуу «Дойна» хор капелласы (1930), музыкалык драма театры (1939), симфониялык оркестр (1935) уюшулган. Молдавия ССРи түзүлгөндөн кийин (1940) Кишинёвдо республикалык филармония, Композиторлор союзу, консерватория, музыкалык окуу жайы, музыкалык мектеп, элдик бий ансамбли түзүлгөн. Согуштан кийинки жылдары Молдавияда «Флуераш» эл аспаптар оркестри (1946), кыл аспаптар квартети (1966), «Мучурел» элдик ыр ансамбли (1967), «Фольклор» элдик музыкалык ансамбли (1968) жана 1957-жылы Молдавия опера жана балет театры ж. б. уюшулган. 3 музыкалык окуу жайы иштейт. Убагында Шт. Няга, Е. К. Кока, Л. С. Гуров, С. В. Златов, П. Б. Ривилис, Е. Д. Дога ж. б. композиторлору, Т. С. Чебан, М. Л. Биешу сыяктуу СССРдин эл артисттери өсүп чыккан. ==Театры жана киносу== 1947-жылы Молдавияда 7 драма театры (анын ичинде 4ү Кишинёвдо) иштеген. 1958-жылы Молдавия театр коому уюшулган. Республикасынын театр ишмерлери (1974): СССР эл артисти Д. Т. Дариенко, Е. В. Уреке, К. А. Штирбул ж. б. Молдавиянын аймагында алгачкы кино тартуу 1897-жылы башталган (оператор Ф. Месгиш аскер жүрүштөрүн тарткан). Биринчи толук метраждуу документ фильмдери – «Бессарабия коммунасы» (1928), «МАССРине беш жыл» (1929). 1952-жылы Кишинёвдо хроникалык документ фильмдеринин киностудиясы түзүлгөн. Биринчи көркөм фильм («Молдаван обондору», режиссёр А. В. Золотницкий) 1955-жылы коюлган. 1957-жылы Кишинёв хроникалык көркөм жана хроникалык-документ фильмдеринин киностудиясы «Молдава-фильм» болуп кайра түзүлгөн. Кинематографисттер союзу 1962-жылы негизделген. ==Колдонулган адабияттар== * [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111-7 {{Европа өлкөлөрү}} {{Постсоветтик аймактын мамлекеттери}} [[Категория:Постсоветтик аймактын мамлекеттери]] [[Категория:Молдова| ]] fq6klgu7qm8kutaq1rmkrtf700l6yn5 Википедия:Жамаат порталы 4 3352 472918 470176 2024-04-25T20:21:24Z MediaWiki message delivery 8554 /* Vote now to select members of the first U4C */ жаңы бөлүм wikitext text/x-wiki {{Index box}} {{Жамааттын калыбы||[[Кыргыз Википедиясы|Кыргыз Википедиясынын]] катышуучуларынын жамаатына кош келдиңиз! [[Уикипедия:Талкуу баракчалары#Тартыштардын эрежелери|Талкуу эрежелери]] менен таанышып койсоңуз жакшы болот. Эски талкууларды [[Википедия:Жамаат/Архив|архивден]] көрүүгө болот. Жеке суроолор тиешелүү баракчаларда талкууланмакчы. Сураныч, талкууларда мындай "<nowiki>~~~~</nowiki>" төрт белгини колдонуу менен, өз колтамгаңызды коюуну унутпаңыз.|УП:Ж|[[Атайын:Recentchangeslinked/Калып:Жамааттын калыбы|Тийиштүү оңдоолор]]}} <!-- ЖАҢЫ ТЕМА БАШТОО --> <div style="text-align:center; margin:10px auto; " class="plainlinks"> '''<big><big>[[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]][[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]] [{{fullurl:Wikipedia:Жамаат порталы|action=edit&section=new}} Жаңы тема баштоо] [[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]][[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]]</big></big>'''<br/> </div> <div class="rad" id="TOC" valign="right" style="float:right; margin-left:.1em; margin-top:.1em; padding:1px;background-color:transparent;">__TOC__ </div> == Вики Кадам 2023! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүүнүн 3 күндүк семинарына каттоо == Урматтуу Википедия колдонуучулар! Амансыздарбы? Жалпы Википедия колдонуучуларына жакшы жаңылык. Анткени, [[metawiki:Grants:Project/MSIG/Wiki_Step!_Systemic_development_of_the_Kyrgyz_Wikipedia|Вики Кадам! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү]] долбоорунун алкагында 17-18-19-ноябрь күндөрү Бишкек шаарында википедия боюнча үч күндүк окутуу семинарлары орун алат. Ошондой эле бул семинарда Кыргыз Википедия жамаатын түптөө жана өнүктүрүү боюнча окутуулар болуп, талкуулар өткөрүлөт. Сиз да Кыргыз Википедия жамаатына кошулуп же жаңы билимдерди үйрөнүп, Википедиябызды системалуу өнүктүрүүнү кааласаңыз анда бул шилтеме [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSf6nECUIpxOCvWlvBMjIPVQcwhePqQM3SzKLqtzpi9rfnRkLg/viewform?usp=sf_link Wiki Kadam 2023/Анкета] аркылуу катталыңыз. Бул иш-чарага активдүү 30 википедиячыны же Википедияга кызыктар үйрөнчүктөрдү кабыл алабыз. Анткени, биздин мүмкүнчүлүктөрүбүз чектелүү. Андыктан өзүңүздүн активдүүлүгүңүздү жана эмне үчүн сизди таңдашыбыз керектигин көрсөтүңүз. Кабыл алуу 14-ноябрь аяктайт жана 15-ноябрь күнү жыйынтыктар жарыяланат. Урматтуу википедиячылар! Сиздердин жасап жаткан эмгектериңиздерди жогору баалайбыз жана ыраазычылык билдиребиз. Ошондой эле сиздер менен биргеликте мындан да чоң ийгиликтерди жарата алабыз. Андыктан сиздердин бул вики-семинарга офлайн же онлайн катышууңуздарды күтөбүз. Терең урматтоо менен @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]]! Бул маалымат менен кабардар кылуу үчүн сиздерди белгиледим. Эгерде кимдир бирөөнү белгилебей калган болсом же белгилеп койгон болсом, үзүр сураймын. @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]], @[[Колдонуучу:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]], @[[Колдонуучу:ImeNtrav|ImeNtrav]], @[[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]], @[[Колдонуучу:Maksat|Maksat]], @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Kgbek|Kgbek]], @[[Колдонуучу:Connexxx|Connexxx]], @[[Колдонуучу:Umut|Umut]], @[[Колдонуучу:Shchb|Shchb]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Tynchtyk Chorotegin]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Elebayev|Elebayev]], @[[Колдонуучу:Kairat Zamirbekov|Kairat Zamirbekov]], @[[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Almanbet Janışev]], @[[Колдонуучу:Kglive|Kglive]], @[[Колдонуучу:Cianzera|Cianzera]], @[[Колдонуучу:Friendwip.kg|Friendwip.kg]], @[[Колдонуучу:Gliwi|Gliwi]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]], @[[Колдонуучу:Дилдорбек|Дилдорбек]], @[[Колдонуучу:WikiBayer|WikiBayer]], @[[Колдонуучу:Baierhan8|Baierhan8]], @[[Колдонуучу:Бекмуратова Рахат Топчубаевна|Бекмуратова Рахат Топчубаевна]], @[[Колдонуучу:AnnaDenisovaa|AnnaDenisovaa]], @[[Колдонуучу:Арапбай Эргешов|Арапбай Эргешов]], @[[Колдонуучу:Эркайым Төлөгөновна|Эркайым Төлөгөновна]], @[[Колдонуучу:Сланова Эркайым|Сланова Эркайым]], @[[Колдонуучу:Alymbekovanazikam|Alymbekovanazikam]], @[[Колдонуучу:Субанбек Абдималикович|Субанбек Абдималикович]]/ [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 14:09, 7 ноябрь 2023 (UTC) == Викимедиа долбоорлорунун аталыштарын аныктоо == Арыбаңыздар. Викимедиа долбоорлорунун аталыштарын аныктоо боюнча маанилүү талкуу башталды: [[Википедия:Добуш берүү/Викимедиа долбоорлору]].--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 10:37, 15 апрель 2023 (UTC) ==<section begin="announcement-header" />Join the Movement Charter Regional Conversation Hours<section end="announcement-header" />== <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi all, As most of you are aware, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter Drafting Committee|Movement Charter Drafting Committee]] (MCDC) is currently collecting community feedback about three draft sections of the Movement Charter: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Preamble|Preamble]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Values & Principles|Values & Principles]]''', and '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Roles & Responsibilities|Roles & Responsibilities]]''' (''intentions statement''). '''How can you participate and share your feedback?''' The MCDC is looking forward to receiving all types of feedback in different languages from the community members across the Movement and Affiliates. You can participate in the following ways: * Attend the community conversation hour focused on the Central and Eastern Europe and the Central Asia region on November 26, 2022 at 15.00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1669474833 your local time]). Details about the regional community conversation hours are published '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|here]]''' * Fill out a '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 survey]''' (optional and anonymous) * Share your thoughts and feedback on the '''[[m:Movement Charter/Content|Meta talk page]]''' * Share your thoughts and feedback on the '''MS Forum''': ** [https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-preamble/2284 Preamble] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-values-principles/2285 Values & Principles] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-roles-responsibilities-statement-of-intent/2286 Roles & Responsibilities] (statement of intent) * Send an email to: '''movementcharter@wikimedia.org''' if you have other feedback to the MCDC. If you want to learn more about the Movement Charter, its goals, why it matters and how it impacts your community, please watch the [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ask_Me_Anything_on_Movement_Charter,_Introduction_by_%C3%89rica_Azzellini,_English,_Nov_12,_2022.webm recording] of the “Ask Me Anything about Movement Charter” sessions which took place earlier in November 2022. Thank you for your participation. On behalf of the Movement Charter Drafting Committee, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:51, 22 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) ===<section begin="announcement-header" /><span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Присоединяйтесь к региональной встрече по обсуждению контента Устава Движения</span><section end="announcement-header" />=== <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|<span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.</span>]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Как многим из вас известно, [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter Drafting Committee|Комитет по разработке Устава Движения]] (MCDC) в настоящее время собирает обратную связь от сообщества по трём разделам Устава Движения: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Preamble|Преамбула]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Values & Principles|Ценности и Принципы]]''' и '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Roles & Responsibilities|Роли и Обязанности]]''' (''заявление о намерениях''). '''Как Вы можете поделиться отзывом?''' Комитет приветствует все виды обратной связи на разных языках от членов сообщества и организаций движения. Вы можете принять участие следующими способами: * Примите участие в региональной встрече с членами Комитета. Встреча с участниками и участницами из региона Центральной и Восточной Европы и Центральной Азии будет проходить '''26 ноября в 15.00-16.30 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1669474833 ваше местное время]). Будет обеспечен синхронный перевод на русский и польский языки. Подробности о региональных встречах '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|здесь]]'''. * Заполните анонимный '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 опрос]''' * Поделитесь мыслями и отзывами на '''[[m:Movement Charter/Content|странице обсуждения]]'''. * Поделитесь мыслями и отзывами на '''форуме Стратегии движения''': **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-preamble/2284 Преамбула] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-values-principles/2285 Ценности и принципы] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-roles-responsibilities-statement-of-intent/2286 Роли и обязанности] (заявление о намерениях) * Отправьте письмо на: '''movementcharter@wikimedia.org''', если у Вас будут дополнительные отзывы для Комитета. Если Вы хотите узнать больше об Уставе Движения, его целях, почему он важен и как он влияет на ваше сообщество, пожалуйста, посмотрите [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:MCDC_Onboarding_%22Ask_me_Anything%22_session_-_Russian.webm запись сессии «Вопросы и ответы об Уставе движения»] с переводом на русский язык (синхронный перевод начинается в 9:40). Спасибо вам за участие. От имени Комитета по разработке Устава движения, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:51, 22 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) ===Завершение 1-го цикла консультаций с сообществом по Уставу Движения=== От имени [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/ru Комитета по разработке Устава Движения] мы хотели бы поблагодарить всех, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Community_Consultation/ru первом цикле консультаций] с сообществом по проекту [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/ru Устава Движения]. Если вы ещё не поделились мнением по поводу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Content/ru трёх предложенных разделов] Устава Движения, вы можете это сделать заполнив '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 анонимный опрос] до 2 января 2023 года'''. Если у вас есть дополнительные комментарии или вопросы Комитету, вы можете отправить письмо на: movementcharter@wikimedia.org. '''Cледующие шаги''' Отчëт по полученным отзывам во время первого цикла консультаций с сообществом будет опубликован в январе 2023 года командой по Стратегии Движения и Управлению. После получения отчёта Комитет рассмотрит предложения и уведомит об изменениях в тексте разделов, объяснив, почему некоторые предложения были или не были приняты в последующих версиях проекта Устава. В 2023 году будут дополнительные способы взаимодействия с содержанием Устава Движения, включая обратную связь по процессу ратификации Устава. Чтобы быть в курсе работы Комитета, пожалуйста, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/Updates/ru ежемесячными обновлениями]. ''От имени Комитета по разработке Устава Движения'' --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:14, 19 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) == '''"Wiki Step! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү" долбоорун талкуулоо жана колдоо''' == Саламатсыздарбы, урматтуу википедиячылар! Баарыбызга маалым болгондой Кыргыз Википедиясынын азыркы абалы өтө мыкты деңгээлде эмес, бир топ көйгөйлүү маселелерди чечүү керек. Дал ушул көйгөйлүү маселелерди көңүлгө алып [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] жана [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] биргеликте Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү долбоорун жазып, Викимедия фондуна грант алуу үчүн кайрылганы турат. Бул долбоорду аткаруу "Кадам" коомдук бирикмеси менен биргеликте аткарылат жана жоопкерчилик бул уюмда болот. Бул долбоор менен '''[[metawiki:Grants:Project/MSIG/Wiki_Step!_Systemic_development_of_the_Kyrgyz_Wikipedia|Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia]]''' таанышып чыгып, колдоо көргөзгөндү же ой пикир калтырганды унутпаңыз. '''Долбоордун кыскача мазмуну''' * '''''Бул долбоордо төмөнкү көйгөйлөргө маани берилди:''''' 1) Кыргызстандыктардын Википедия жана Викимедия фондунун долбоорлору тууралуу маалыматы жоктугу; (Википедия кандай иштейт экендигинен жана макаланы кимдер жазат экендигинен да кыргыз коомчулугу кабарсыз). 2) Кыргыз Википедиясынын жамаатынын аздыгы жана туруктуу эместиги. Белгилүү бир эрежелерди же чечимдерди кабыл алууда жамааттын ролу чоң. 3) Википедиянын маанилүү барактары кыргызчага которулган эмес. Мисалы: Кыймыл стратегиясы, гранттар тууралуу маалыматтар, кээ бирки интерфейс баракчалар ж.б. Ошондуктан Википедиячылар маанилүү жаңылыктардан артта калууда. Өз укугун кантип коргоону да билбейт ж.б.у.с. 4) Кыргыз тилдүү жарандар үчүн Википедияны үйрөтүүчү жеткиликтүү материалдардын же маалыматтардын жоктугу. Ошондуктан Википедияга жаңы адамдар кошулбай жатат. Биз онлайн курс чыгарсак анда википедияны үйрөнө баштайт. 5) Интерфейстин которулбагандыгы, кээ бир функциялар кыргыз тилинде иштебейт. Мисалы: ар бир макаланы өзүнчө канча жолу көрүлгөндүгүн көрсө болбойт ж.б. 6) Материалдар менен иштөө кыйынчылыгы... Википедиячылардын жөндөмдөрүн (навыки) арттыруу керек. *'''''Долбоордо төмөнкү иш-чаралар аткарылат:''''' 1) Кыргыз тилинде "Википедияга киришүү" курсун толук иштеп чыгуу. Ал Кыргыз Википедиясынын өзүнө жана [https://stepik.org/ stepik.org] сыяктуу онлайн платформага онлайн курс катары иштеп чыгабыз. Ал онлайн курс аркылуу жалпы студенттер, каалоочулар үйрөнсө болот. 2) Википедиянын жана Кыймыл стратегиясынын негизги барактары кыргыз тилине которулган эмес. Биз Кыймыл стратегиясын, Гранттарды жазуу боюнча барактарды, Викискладты, Викимедия саясатын жана башка маанилүү интерфейс баракчаларын которобуз. 3) Жамаатты өнүктүрөбүз. Кыргыз Википедиясына жаңы Википедиячыларды үйрөтүп, күчтүү жана туруктуу жамаат түзгөнү аракет жасайбыз. Ал жамаат мындан ары да кыргыз Википедиясын өнүктүрүү боюнча ар кандай ойлорун ортого салып иштеп кете бере тургандай... 4) Жамаат менен биргеликте Колдонуучуларга ылайыктуу кылуу үчүн интерфейсти да оңдоого аракет кылабыз. Долбоор боюнча Бишкекте 3 күндүк тренинг болот. Ал жерде Кыргыз Википедиясын эрежелерин да иштеп чыгабыз. Бул долбоордун толук версиясы менен жогоруда калтырылган шилтеме аркылуу таанышып чыгыңыз жана колдоо көргөзүп коюңуз. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 08:58, 14 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == Аталыш мейкиндиктердин котормосун аныктоо == '''Долбоорубуз үчүн маанилүү талкуу. [[Wikipedia:Добуш берүү/Аталыш мейкиндиктери|Талкууга катышуу.]]'''--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:25, 24 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышууга чакыруу== Салам, Жамааттарды өнүктүрүү тобу Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышуу үчүн билдирмелерди (заявкаларды) '''2022-жылдын 10-апрелине чейин''' кабыл алууда. Билдирме [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru формасын бул жерден] тапса болот. Билдирмени берүүдөн мурун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru жумушчу топ тууралуу маалымат менен таанышыңыз]. Бул маалыматты кызыккан жамаат мүчөлөрү менен бөлүшүүнү унутпаңыз. Урматтоо менен, [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:46, 19 март 2022 (UTC) == '''Кыргыз Уикипедиясынын аталышын аныктоо''' == '''Урматту, Кыргыз Уикипедиясынын жамааты !<br> '''Биздин долбоорубуздун аталышын аныктоо үчүн талкуу башталды. [[Wikipedia:Добуш берүү/Уикипедия же Википедия| Талкуу бул жерде жүрүүдө]] --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:16, 12 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) [[Категория:Wikipedia барактары]] == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on <s>7</s> 16 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.] Best, Movement Strategy and Governance [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 16:40, 12 январь 2022 (UTC) == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content /> :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> {{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 17:56, 27 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22502754 --> == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 13:15, 9 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Feminism and Folklore 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]]. You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... Thank you. '''Feminism and Folklore Team''', [[User:Tiven2240|Tiven2240]] --05:49, 11 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:04, 15 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22610145 --> == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|<sup><span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span></sup>]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 07:26, 24 январь 2022 (UTC) == Лидерликти өнүктүрүү боюнча тапшырма тобу: бул жөнүндө пикириңизди билдирсеңиз болот == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Викимедиа Фондунун Коомчулукту өнүктүрүү командасы глобалдык, жамааттык Лидерликти Өнүктүрүү тобун түзүүнү колдоодо. Ыкчам топтун максаты - лидерликти өнүктүрүү боюнча кеңеш берүү. Команда Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун милдеттери тууралуу пикирлерди издеп жатат. Бул [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/ru Мета баракчада] Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун сунушу бөлүшүлгөн. Сиз кантип кантип катыша аласыз тууралуу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/Participate бул жерден] билсениз болот. Сунуш боюнча пикир 2022-жылдын 7-февралынан 25-февралына чейин чогултулат. --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 17:57, 8 февраль 2022 (UTC) == Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]]. There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].''' The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].''' Thank you to everyone who has participated so far. Sincerely, Movement Strategy and Governance<br/> Wikimedia Foundation [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:21, 16 февраль 2022 (UTC) <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki. There are events scheduled to learn more and discuss: * A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants. * The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022. You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance <br /> Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 --> == Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун долбооруна добуш берүү башталды == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсыздарбы, [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин] (UCoC) Колдонуу боюнча колдонмонун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru жаңыланган долбооруна] добуш берүү башталды. 2022-жылдын 7-мартынан 21-март күнүнө чейин [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru SecurePoll аркылуу жүргүзүлөт]. Добуш берүү [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru укугу тууралуу маалыматты окуп чыгыңыз]. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси (UCoC) бардык кыймыл үчүн алгылыктуу жүрүм-турумдун негизин түзөт. Колдонмо көрсөтмөлөрүнүн жаңыланган тексти 2022-жылдын 24-январында жарыяланган. Бул шилтемеде [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru UCoC долбоору тууралуу көбүрөөк маалымат таба аласыз]. Мета-Викидеги долбоордун талкуу баракчасына өзүңүзгө ыңгайлуу тилде пикириңизди калтырсаңыз болот. Команда менен электрондук почта аркылуу байланышса болот: ucocproject(_AT_)wikimedia.org Урматтоо менен, Movement Strategy and Governance командасы Викимедиа Фонду --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:08, 7 март 2022 (UTC) ===Добуш берүү аяктады. Катышканыңыз үчүн рахмат!=== 2022-жылдын 21-мартында [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Disabled/Enforcement guidelines| Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун]] долбооруна добуш берүү аяктады. Добуш берүүгө Кыймылдын ар кайсы аймактарынан {{#expr:2300}} ашык викимедиачылар катышты. Добуш берүүнүн жыйынтыгын текшерүү тобу ишин баштады. Алар добуштарды санап бүтүшү үчүн эки жумадай убакыт керек. Добуш берүүнүн натыйжасы [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Dispecial/Enforcement guidelines/Voting/Results|бул жерде]] тиешелүү статистика жана комментарийлер менен жарыяланат. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:56, 23 март 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" />=== ---- Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[У:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[ОУ:AAkhmedova (WMF)|обс.]]) 09:42, 26 мая 2022 (UTC) ---- <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Доброго дня, Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]]. От лица команды проекта Универсального кодекса поведения<br /><section end="announcement-content" /> == <section begin="announcement-header" />Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC<section end="announcement-header" /> == :''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' ---- Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:44, 9 март 2022 (UTC) ---- The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9. The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''. Best regards, [[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:29, 26 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == Орус википедиясында Киргизия макаласын Кыргызстан деп өзгөртүү == Урматтуу кесиптештер, орус википедиясында Киргизия макаласын өзгөртүүгө орус кесиптештер бөгөт коюп жатышат. Кыргызстан официалдуу түрдө Кыргызстан деп аталып жатат, орусча дагы. БЭмне кыла алабыз? Википедия администраторлоруна жазышыбыз керекпи? Петиция баштасакпы? Кимдин кандай ойлору бар? Орус тилинде '''Кыргызская Республика''' деп аталса — туура болот деп ойлойм. '''Кыргыз Республикасы''' — бул мамлекетибиздин расмий аталышы. [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Чагылган|баарлашуу]]) 09:01, 2 июль 2022 (UTC)) == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 14 апрель 2022 (UTC) === Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote. The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects. While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement. Therefore the Committee instructed the Foundation to: Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote. The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. Best regards, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 23 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work. These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']]. The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:00, 15 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />2022 Board of Trustees Call for Candidates<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']] The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees. The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team. Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]]. Thank you for your support, Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" /> ===<section begin="announcement-header" />Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей. Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций. Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды. Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]]. Благодарим вас за поддержку, Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:09, 25 апрель 2022 (UTC) == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:55, 2 Май (Бугу) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == <section begin="announcement-header" />Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" />Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей. Идея программы "Волонтёры на выборах" возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием? Волонтёры на выборах будут помогать в следующем: * Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества * По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов Волонтёры должны: * Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий * Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:07, 6 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines== Hi all, After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements]. Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines. According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions: 1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines; 2. On balancing privacy protection and due process; 3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct. The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]''). --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 21:42, 2 июнь 2022 (UTC) == Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 == [[Файл:Wikidata_2022_Istanbul_social_media_campaign_02.jpg|right|thumb|300x300px|Wikidata 2022 Istanbul]] Дорогие друзья, Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC. Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа. Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция. * Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX * Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа. Всего наилучшего, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 21:59, 10 июнь 2022 (UTC) == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == <section begin="announcement-header" /> Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя]. Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент "Компас избирателя". Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: * 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя * * 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме * * 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям * * 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений * * 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям * * 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 05:38, 13 июль 2022 (UTC) == Открыт прием заявок для сессий == [[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]] Всем привет, Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''. Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ. Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели. С уважением, – [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 15:59, 17 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов. Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений. Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие. Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа. Что теперь? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:00, 20 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]</span> ---- Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG). Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]]. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]]) * '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]]) * '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]]) * '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]]) * '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]]) * '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]]) * '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]]) * '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]]) * '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]]) * '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:42, 25 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики. Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: *<s>8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя</s> *<s>21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме</s> *23 июля — 1 августа: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20elections/2022/Community%20Voting/Election%20Compass/Statements/ru Члены сообщества голосуют за утверждения] *2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений *5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений *16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению. ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:29, 27 июль 2022 (UTC) == Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 == [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2022|'''Wikimedia CEE Meeting 2022''']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Kyrgyz language community'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left). P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language. [[Колдонуучу:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Dušan Kreheľ|баарлашуу]]) 19:56, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Сиздердин жамаатыңыздардын өкүлдөрүн Wikimedia CEE 2022 конферециясына катышуу үчүн каттоо === Быйыл [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 Wikimedia CEE 2022] конференциясы 14-16-октябрда Македониянын Охрид шаарында өтөт. Биз Кыргыз тили жамаатынан катышуучулары үчүн 2 орун бөлдүк. Кыргыз Википедиясынын Wikimedia CEE 2022 конференциясына жибере турган эки делегатты тандооңузду суранабыз. Өкүлдөрдүн иш-чараларга катышууга кеткен чыгымдары төлөнөт. Делегатты каттоо убактысы 15-августка чейин (10 күн калды). Конференциянын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Participants/List#List_of_Wikimedia_CEE_affiliates'_delegates Мета] баракчасында катталсаңар болот. Каттоодон мурун бул жерде талкуу жүргүзсөңөр болот. Которгон: [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:31, 5 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Саламатсыздарбы, мен дагы [[Колдонуучу:bosogo|bosogo]]'ну сунуштаймын. Экинчи өкүл болуп бир айымды тандоону колдойм, гендерлик тең салмактуулукту кармап. Катышуучуларга ийгилик! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 09:56, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Саламатсыздарбы! Кыргыз викикипедиясы жамаатынан активдүү катышуучулардын жана жаңы кошулуп жаткан википедиячылардын ичинен таңдоону сунуштаймын. Анткени бул конференция алар үчүн чоң мотивация болмок. Мен кыргыз википедиясында активдүү катышуучулардын ичинен администратор болуп жүргөн @bosogo'ну сунуштаймын. Ал эми жаңы катышуучулардан @kyiyn kyz жана Уулжан Каныбекованы cунуштаймын. Сиздердин да сунуштарды күтөм. :Саламатсыздарбы. Мени сунуштап колдогонуңуз үчүн рахмат. Бирок, талапкерлигимди койгондон баш тарттым) @[[Колдонуучу:kmaksat|kmaksat]] сизди сунуштайм. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:05, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Баарыңарга салам. Бир эркек бир кыз киши барганын колдойм. @kmaksat жанына @kyiyn kyz же Уулжан Каныбекова кандидатураларын коюшса колдойм. Мага добуш берсеңер, мен деле керектүү презентацияларды даярдап бара берем ). [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiylchy|баарлашуу]]) 13:32, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :: @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] менен @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] колдойм.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 08:46, 14 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :::Саламатсыздарбы! @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] Wikimedia CEE 2022 конференциясына катышууга талапкерлигин коюудан баш тартты. Ошондуктан мен да жаңы талапкерлер катары @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] жана @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]]ды сунуштаймын. Бири тажрыйбалуу болсо, бири жаш жана энергияга толгон инсандар. Эки талапкер да википедияны өнүктүрүү бир гана википедияда эмес, коомчулук менен иштеп. маалымдандырууда да өз салымдарын кошуп келишет. Мисалы: @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] экөөбүз КУУнин студенттерине википедия тууралуу семинарларды өтүп жаттык. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 09:16, 14 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Перенос сроков голосования на выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа в 2022 году<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Я пишу вам сегодня по поводу графика голосования на выборах в Совет попечителей. Как многие из вас уже знают, в этом году мы предлагаем [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Компас избирателя]], чтобы помочь голосующим определить позиции кандидатов по некоторым ключевым вопросам. Несколько кандидатов попросили увеличить количество символов в их ответах, чтобы они могли дать более развернутые ответы. Избирательная комиссия считает, что их аргументация соответствует целям справедливого и равноправного избирательного процесса. Чтобы к началу голосования обеспечить перевод более длинных заявлений, Избирательная комиссия и Целевая группа по отбору членов Совета решили отложить начало голосования на одну неделю. Это самое оптимальное время, предложенное сотрудниками, работающими над проведением выборов. Несмотря на то, что не все захотят использовать Компас избирателя для принятия решения в голосовании, Избирательная комиссия посчитала более уместным предоставить перевод заявлений для членов сообщества на разных языках. Голосование начнется 23 августа в 00:00 UTC и завершится 6 сентября в 23:59 UTC. С уважением, Матанья, от имени Избирательной комиссии --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:24, 17 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == Invitation to join the Movement Strategy Forum == Hello everyone, [https://forum.movement-strategy.org/ The Movement Strategy Forum] (MS Forum) is a multilingual collaborative space for all conversations about Movement Strategy implementation. We are inviting all Movement participants to collaborate on the MS Forum. The goal of the forum is to build community collaboration, using an inclusive multilingual platform. The [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Movement Strategy] is a collaborative effort to imagine and build the future of the Wikimedia Movement. Anyone can contribute to the Movement Strategy, from a comment to a full-time project. Join this forum with your Wikimedia account, engage in conversations, and ask questions in your language. The Movement Strategy and Governance team (MSG) launched the proposal for the MS Forum in May 2022. There was a 2-month community review period, which ended on 24 July 2022. The community review process included several questions that resulted in interesting conversations. You can read the [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 Community Review Report]. We look forward to seeing you at the MS Forum! Best regards, Movement Strategy and Governance team --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:02, 22 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Присоединяйтесь к форуму Стратегии движения === Всем привет, [https://forum.movement-strategy.org/ Форум Стратегии движения] (MS Forum) — это многоязычное пространство для совместного обсуждения всех вопросов, связанных с реализацией Стратегии движения. Приглашаем всех участников Движения к сотрудничеству на форуме Стратегии движения. Цель форума - построение сотрудничества между сообществами с помощью инклюзивной и многоязычной платформы. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Стратегия движения] — это совместная работа по созданию будущего движения Викимедиа. Каждый может внести свой вклад в Стратегию движения — от одного комментария до разработки проекта. Присоединяйтесь к форуму со своей учетной записью Викимедиа, участвуйте в беседах и задавайте вопросы на своем языке. Команда по Стратегии движения и управлению (MSG) выдвинула предложение о создании форума в мае 2022 года. Был проведен 2-х месячный период рассмотрения предложения сообществом, который завершился 24 июля 2022 года. Вы можете ознакомиться с отчетом об обзоре сообщества [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 здесь]. Мы будем рады видеть вас на форуме! С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:02, 22 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Голосование сообщества на выборах в Совет попечителей 2022 года объявляется открытым<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Период голосования сообщества на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года]] объявляется открытым. Ниже приведены ссылки, необходимые для голосования: * Воспользуйтесь [https://board-elections-compass-2022.toolforge.org/ Компасом избирателя], где представлены позиции кандидатов по 15 различным вопросам. Мета страница доступна [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru здесь]. * Прочитайте [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|заявления кандидатов]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|их ответы на вопросы партнёрских организаций]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Получите информацию о том, какие навыки нужны Совету попечителей]] и как [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Комитет по анализу определил, что кандидаты соответствуют этим навыкам]]. Если вы готовы проголосовать, перейдите на [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll]] и проголосуйте сейчас. ''' Голосование проходит с 23 августа 00:00 (UTC) по 6 сентября 23:59 (UTC).''' Чтобы узнать о своем праве на участие в голосовании, посетите [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|эту страницу]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Избирательной комиссии''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 15:09, 23 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Жамааттардын 2022-жылдагы Камкорчулар кеңешине болуп жаткан шайлоодо добуш берүү аяктап баратат.<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close| Бул билдирүүнүн башка тилине котормосун Мета-викиден таба аласыз.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting about to Close|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсызбы, Жамааттын 2022-жылдагы Камкорчулар кеңешине шайлоодогу добуш берүүсү 2022-жылдын 23-августтунда башталып, 2022-жылдын 6-сентябрында саат 23:59 (UTC) аяктайт. Сиз дагы эле добуш бере аласыз. Добуш бере элек болсоңуз, анда [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll добуш берүү барагына]] кирип, азыртан добуш берсеңиз болот. Добуш берүү укуктары тууралуу көбүрөөк билүү үчүн [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|бул баракты караңыз]]. Эгер сизге чечим кабыл алууга жардам керек болсо, төмөндө пайдалуу шилтемелер келтирилген: *15 маселе боюнча талапкерлердин көз карашын чагылдырган [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Шайлоочуу компасын]] колдонуңуз. *[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Талапкерлердин арыздарын]] жана [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|өнөктөш уюмдардын суроолоруна жоопторду окуп чыгыңыз]]. *[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Кеңешке керек болгон көндүмдөр]] жана [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Талдоо комиссиясы талапкерлердин бул көндүмдөрдүн шайкештигин кантип аныктаганы тууралуу көбүрөөк билиңиз]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Campaign_Videos|Талапкерлердин жамааттын суроолоруна жооп берген видеолорун көрүңүз]]. Бул текстти которууга жардам бергениңиз үчүн [[User:Bosogo|Bosogo]] жана [[User:Kmaksat|Kmaksat]] сиздерге чоң рахмат! Урматтоо менен, Кыймыл стратегиясы жана башкаруу тобу<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 15:24, 1 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Revised Enforcement Draft Guidelines for the Universal Code of Conduct<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions Committee|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Revisions committee]] is requesting comments regarding the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|'''Revised Enforcement Draft Guidelines for the Universal Code of Conduct (UCoC)''']]. This review period will be open from '''8 September 2022 until 8 October 2022.''' The Committee collaborated to revise these draft guidelines based on input gathered from the community discussion period from May through July, as well as the community vote that concluded in March 2022. The revisions are focused on the following four areas: # To identify the type, purpose, and applicability of the UCoC training; # To simplify the language for more accessible translation and comprehension by non-experts; # To explore the concept of affirmation, including its pros and cons; # To review the balancing of the privacy of the accuser and the accused The Committee requests comments and suggestions about these revisions by '''8 October 2022'''. From there, the Revisions Committee anticipates further revising the guidelines based on community input. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|Find the Revised Guidelines on Meta]], and a [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|comparison page in some languages.''']] Everyone may share comments in a number of places. Facilitators welcome comments in any language on [[m:Special:MyLanguage/Talk:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|the Revised Enforcement Guidelines talk page]]. Comments can also be shared on talk pages of translations, at local discussions, or during conversation hours. There are a series of [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Conversation hours|'''conversation hours''']] planned about the Revised Enforcement Guidelines; please see Meta for the times and details. The facilitation team supporting this review period hopes to reach a large number of communities. If you do not see a conversation happening in your community, please organize a discussion. Facilitators can assist you in setting up the conversations. Discussions will be summarized and presented to the drafting committee every two weeks. The summaries will be published [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|here]].<section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" /> Пересмотренное Руководство по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Уважаемые члены кыргызскоязычного сообщества, [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions Committee|Комитет по пересмотру Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения]] (УКП) просит представить отзывы относительно [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|'''пересмотренной версии проекта Руководства по обеспечению правоприменения УКП''']]. Рассмотрение будет проходить в период с '''8 сентября 2022 года по 8 октября 2022 года.''' Комитет провел пересмотр проекта руководства, основываясь на предложениях, собранных во время дискуссии сообщества в период с мая по июль, а также на основе голосования, проведенного в марте 2022 года. Изменения преимущественно касаются четырех областей: # Определение вида, назначения и применимости обучения по УКП. # Упрощение формулировок для облегчения перевода и понимания людьми, не являющимися экспертами. ​​# Прояснение концепции утверждения, включая ее достоинства и недостатки. # Пересмотр баланса между конфиденциальностью заявителя и нарушителя. Комитет просит предоставить отзывы и предложения касательно данных изменений до '''8 октября 2022 года'''. Далее, комитет по пересмотру планирует внести дополнительные изменения на основе отзывов сообщества. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|Вы можете найти обновленное руководство в Мета-вики]], а также [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|страницу сравнения на разных языках. ''']] Каждый имеет возможность поделиться своими отзывами в различных местах. Вы можете поделиться комментариями на любом удобном вам языке на [[m:Special:MyLanguage/Talk:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|странице обсуждения по обновленному руководству]]. Вы также можете предоставить отзывы на страницах обсуждений переведенных версий, во время локальных дискуссий или же во время «часов обсуждения» и круглых столов. Планируется проведение дискуссий по вопросам изменений в Руководстве по обеспечению правоприменения УКП. Пожалуйста, ознакомьтесь с подробностями и датами на [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Conversation hours|'''Мета-вики''']]. Команда фасилитаторов, осуществляющая поддержку данного процесса, надеется привлечь большое количество сообществ. Если обсуждение еще не происходит в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте такое обсуждение сами. Фасилитаторы могут помочь вам в организации обсуждений. Результаты обсуждений будут обобщаться и представляться на рассмотрение редакционного комитета каждые две недели. Краткие итоги будут публиковаться [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]].<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 14:28, 12 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == The Vector 2022 skin as the default in two weeks? == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Wikimania 2022 Vector (2022) Presentation.pdf|thumb|The slides for our presentation at Wikimania 2022|page=26]] Hello. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. '''In two weeks, we would like to make the Vector 2022 skin the default on this wiki.''' We have been working on it for the past three years. So far, it has been the default on more than 30 wikis, including sister projects, all accounting for more than 1 billion pageviews per month. On average [[phab:T317529#8246686|87% of active logged-in users]] of those wikis use Vector 2022. It would become the default for all logged-out users, and also all logged-in users who currently use Vector legacy. Logged-in users can at any time switch to [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|any other skins]]. No changes are expected for users of these skins. <div style="width:100%; margin:auto;"><gallery widths="220" heights="150" mode="packed" caption="Top of an article"> Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 top.png|Vector legacy (current default) Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 top.png|Vector 2022 </gallery><gallery widths="220" heights="150" mode="packed" caption="A section of an article"> Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 scrolled.png|Vector legacy (current default) Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|Vector 2022 </gallery></div> === About the skin === '''[Why is a change necessary]''' The current default skin meets the needs of the readers and editors as these were 13 years ago. Since then, new users have begun using Wikimedia projects. [https://diff.wikimedia.org/2022/08/18/prioritizing-equity-within-wikipedias-new-desktop/ The old Vector doesn't meet their needs.] '''[Objective]''' The objective for the new skin is to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. It draws inspiration from previous requests, the [[metawiki:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey|Community Wishlist Surveys]], and gadgets and scripts. The work helped our code follow the standards and improve all other skins. [[phab:phame/post/view/290/how_and_why_we_moved_our_skins_to_mustache/|We reduced PHP code in Wikimedia deployed skins by 75%]]. The project has also focused on making it easier to support gadgets and use APIs. '''[Changes and test results]''' The skin introduces a [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features|series of changes]] that improve readability and usability. The new skin does not remove any functionality currently available on the Vector skin. * The sticky header makes it easier to find tools that editors use often. It decreases scrolling to the top of the page by 16%. * The new table of contents makes it easier to navigate to different sections. Readers and editors jumped to different sections of the page 50% more than with the old table of contents. It also looks a bit different on talk pages. * The new search bar is easier to find and makes it easier to find the correct search result from the list. This increased the amount of searches started by 30% on the wikis we tested on. * The skin does not negatively affect pageviews, edit rates, or account creation. There is evidence of increases in pageviews and account creation across partner communities. '''[Try it out]''' Try out the new skin by going to the appearance tab in [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|your preferences]] and selecting Vector 2022 from the list of skins. === How can editors change and customize this skin? === It's possible to configure and personalize our changes. We support volunteers who create new gadgets and user scripts. Check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Repository|our repository]] for a list of currently available customizations, or add your own. === Our plan === '''If no large concerns are raised, we plan on deploying in the week of October 3, 2022'''. If your community would like to request more time to discuss the changes, hit the button and write to us. We can adjust the calendar. <div style="text-align: center;">[[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|<span class="plainlinks mw-ui-button">Request for more time to discuss the change</span>]]</div> If you'd like ask our team anything, if you have questions, concerns, or additional thoughts, please ping me here or write on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|talk page of the project]]. We will gladly answer! Also, [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions|see our FAQ]]. Thank you! [[mw:User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[mw:User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 04:15, 22 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&oldid=23838600 --> == <section begin="announcement-header" /> Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi everyone, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] process. Your participation helps seat the trustees the community seeks on the Wikimedia Foundation Board of Trustees. These are the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election: * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates/Shani_Evenstein_Sigalov|Shani Evenstein Sigalov]] * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates/Mike Peel|Mike Peel]] You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election. The Board will complete their review of the most voted candidates, including conducting background checks. The Board plans to appoint new trustees at their meeting in December. Best, Movement Strategy and Governance --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 09:27, 22 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" /> == Update on Vector 2022 == [[File:Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|thumb]] <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello. I'm sorry for not communicating in your language. I'll be grateful if you translated my message. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Web team]] working on the new skin, [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]]. We wanted to apologize for the delays in the deployment of Vector 2022. We know many of you are waiting for this eagerly. We have been delaying the deployment because we have been working on the logos. It has taken us more time than originally expected. Once the logos are ready, we will let you know the exact date of deployment. '''We are planning for either the next (more likely) or the following week'''. If your wiki doesn't currently have a localized logo, we encourage you to [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|reach out to us]] and we can help make one. We invite you to [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements#contact|get involved in the project]]. Contact us if you have any questions or need any help, particularly with the compatibility of gadgets and user scripts. Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 23:24, 19 Октябрь (Тогуздун айы) 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&oldid=23955535 --> == <section begin="announcement-header" /> Invitation to attend “Ask Me Anything about Movement Charter” Sessions<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] Hello all, During the 2022 Wikimedia Summit, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Movement Charter Drafting Committee]] (MCDC) presented the first outline of the Movement Charter, giving a glimpse on the direction of its future work, and the Charter itself. The MCDC then integrated the initial feedback collected during the Summit. Before proceeding with writing the Charter for the whole Movement, the MCDC wants to interact with community members and gather feedback on the drafts of the three sections: Preamble, Values & Principles, and Roles & Responsibilities (intentions statement). The Movement Charter drafts will be available on the Meta page [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content|here]] on November 14, 2022. Community wide consultation period on MC will take place from November 20 to December 18, 2022. Learn more about it [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|here]]. With the goal of ensuring that people are well informed to fully participate in the conversations and are empowered to contribute their perspective on the Movement Charter, three '''“Ask Me Anything about Movement Charter"''' sessions have been scheduled in different time zones. Everyone in the Wikimedia Movement is invited to attend these conversations. The aim is to learn about Movement Charter - its goal, purpose, why it matters, and how it impacts your community. MCDC members will attend these sessions to answer your questions and hear community feedback. The “Ask Me Anything” sessions accommodate communities from different time zones. Only the presentation of the session is recorded and shared afterwards, no recording of conversations. Below is the list of planned events: * '''Asia/Pacific''': November 4, 2022 at 09:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1667552400 your local time]). Interpretation is available in Chinese and Japanese. * '''[https://forum.movement-strategy.org/t/ask-me-anything-about-movement-charter-session-europe-mena-sub-saharan-africa/2132 CEE and CA/MENA/Sub Saharan Africa]''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in Arabic, French and Russian. * '''North and South America/ Western Europe''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in Spanish and Portuguese. On the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|Meta page]] you will find more details; Zoom links will be shared 48 hours ahead of the call. '''Call for Movement Charter Ambassadors''' Individuals or groups from all communities who wish to help include and start conversations in their communities on the Movement Charter are encouraged to become [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|Movement Charter Ambassadors]] (MC Ambassadors). MC Ambassadors will carry out their own activities and get financial support for enabling conversations in their own languages. [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Team|Regional facilitators]] from the Movement Strategy and Governance team are available to support applicants with MC Ambassadors grantmaking. If you are interested please sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|here]]. Should you have specific questions, please reach out to the MSG team on the Movement Strategy forum. We thank you for your time and participation. ''On behalf of the Movement Charter Drafting Committee'',<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:22, 7 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" /> Приглашение принять участие в сессиях «‎Вопросы и ответы об Уставе движения»<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] Доброго дня, [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Комитет по разработке Устава движения]] представил предварительный проект Устава движения в Саммите Викимедиа 2022, обозначив направление Комитета и Устава. Исходя из полученных отзывов, Комитет внёс в Устав первоначальные изменения. Прежде чем приступить к написанию Устава для всего Движения, Комитет по разработке Устава планирует провести консультации с сообществом Викимедиа и получить обратную связь по черновым вариантам первых трёх разделов: Преамбула, Ценности и принципы, и Роли и обязанности (заявление о намерениях). Проекты этих разделов будут доступны на [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content|Мета странице]] 14 ноября 2022 года. Консультации с сообществом для получения обратной связи по трём разделам Устава движения пройдут с 20 ноября по 18 декабря 2022 года. Узнайте больше об этом [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|здесь]]. С целью обеспечения информированности всех заинтересованных лиц, для того, чтобы они могли полноценно участвовать в обсуждениях и имели возможность поделиться мнением об Уставе движения, приглашаем вас присоединиться к сессии '''«‎Вопросы и ответы об Уставе движения‎»'''. Данные сессии запланированы с учётом разных часовых поясов. Все желающие узнать об Уставе Движения могут принять участие в сессиях. На этих сессиях участники узнают о цели устава, о значении и влиянии, которые он имеет для викимедийцев, а также для сообществ. Члены Комитета по разработке Устава движения будут присутствовать, чтобы ответить на вопросы и услышать мнение сообщества. Будет записана только презентационная часть, запись обсуждений не предусмотрена. Ниже приведен список запланированных встреч: * '''Азиатско-Тихоокеанский регион''': 4 ноября 2022 года в 09:00-10.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1667552400 ваше местное время]). Доступен перевод на китайский и японский языки. * '''[https://forum.movement-strategy.org/t/ask-me-anything-about-movement-charter-session-europe-mena-sub-saharan-africa/2132 Центральная и Восточная Европа и Центральная Азия/страны MENA/страны Африки к югу от Сахары]''': 12 ноября 2022 года в 15:00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 ваше местное время]). Доступен устный перевод на арабский, французский и русский языки. * '''Северная и Южная Америка/Западная Европа''': 12 ноября 2022 года в 15:00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 Ваше местное время]). (В то же время, что и сессия №2, указанная выше) Доступен устный перевод на испанский и португальский языки. На [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|странице Мета]] вы найдете более подробную информацию; ссылки на Zoom будут предоставлены за 48 часов до звонка. '''Послы Устава Движения''' Отдельные лица или группы людей из всех сообществ, которые хотят способствовать включению своих сообществ к обсуждениям об Уставе движения, могут стать [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|Послами Устава движения]]. Послы Устава движения будут проводить свои мероприятия и могут получить финансовую поддержку для проведения встреч на своих языках. [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Team|Региональные фасилитаторы]] команды по Стратегии и движения и управлению будут оказывать поддержку желающим получить грант для послов УД. Если вы заинтересованы стать послом УД, пожалуйста, зарегистрируйтесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|здесь]]. Если у вас есть конкретные вопросы, пожалуйста, свяжитесь с командой по Стратегии движения и управлению на форуме Стратегии движения. Спасибо вам за участие. ''От имени Комитета по разработке Устава Движения'',<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:22, 7 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) == Community Wishlist Survey 2023 opens in January! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:Please-translate}}'' {{int:Hello}} The [[m:Community Wishlist Survey 2023|'''Community Wishlist Survey (CWS) 2023''']], which lets contributors propose and vote for tools and improvements, starts next month on Monday, [https://zonestamp.toolforge.org/1674496831 23 January 2023, at 18:00 UTC] and will continue annually. We are inviting you to share your ideas for technical improvements to our tools and platforms. Long experience in editing or technical skills is not required. If you have ever used our software and thought of an idea to improve it, this is the place to come share those ideas! The dates for the phases of the Survey will be as follows: * Phase 1: Submit, discuss, and revise proposals – Monday, Jan 23, 2023 to Sunday, Feb 6, 2023 * Phase 2: WMF/Community Tech reviews and organizes proposals – Monday, Jan 30, 2023 to Friday, Feb 10, 2023 * Phase 3: Vote on proposals – Friday, Feb 10, 2023 to Friday, Feb 24, 2023 * Phase 4: Results posted – Tuesday, Feb 28, 2023 If you want to start writing out your ideas ahead of the Survey, you can start thinking about your proposals and draft them in [[m:Community Wishlist Survey/Sandbox|the CWS sandbox]]. We are grateful to all who participated last year. See you in January 2023! </div> {{int:Feedback-thanks-title}} <bdi lang="en" dir="ltr">Community Tech, [[m:User:STei (WMF)|STei (WMF)]]</bdi> 12:59, 13 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:STei_(WMF)/CWS_2023_List&oldid=24226232 --> == Vote for your favourite Wikimedia sound logo == ''{{int:Please-translate}}'' ''We are really sorry for posting in English'' [[Файл:Sound_Logo_Cover_Image_-_Linkedin.png|center|800x800px]] Voting in the Wikimedia sound logo contest [[c:Commons:Sound_Logo_Vote|'''has started''']]. From December 6 to 19, 2022, please play a part and help chose the sound that will identify Wikimedia content on audio devices. [[wmfblog:2022/12/06/vote-for-the-sound-of-all-human-knowledge/|Learn more on Diff]]. The sound logo team is grateful to everyone who participated in this global contest. We received 3,235 submissions from 2,094 participants in 135 countries. We are incredibly grateful to the team of [[wmfblog:2022/10/31/screening-3235-sound-submissions/|volunteer screeners]] and the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Communications/Sound_Logo/Contest_proposal#How_will_the_final_selection_happen? selection committee] who, among others, helped bring us to where we are today. It is now up to Wikimedia to choose the Sound Of All Human Knowledge. Best wishes, [[Колдонуучу:Arupako-WMF|Arupako-WMF]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Arupako-WMF|баарлашуу]]) 16:40, 16 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) == Feminism and Folklore 2023 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, Christmas Greetings and a Happy New Year 2023, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2023|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a [[:m:Feminism and Folklore 2023/List of Articles|list]] of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a fountain tool or dashboard. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the fountain/dashboard link on the [[:m:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta project page]]. This year we would be supporting the community's financial aid for Internet and childcare support. This would be provided for the local team including their jury and coordinator team. This support is opt-in and non mandatory. Kindly fill in [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSea81OO0lVgUBd551iIiENXht7BRCISYZlKyBQlemZu_j2OHQ/viewform this Google form] and mark a mail to [mailto:support@wikilovesfolklore.org support@wikilovesfolklore.org] with the subject line starting as [Stipend] Name or Username/Language. The last date to sign up for internet and childcare aid from our team is 20th of January 2023, We encourage the language coordinators to sign up their community on this link by the 25th of January 2023. Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2023|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 10:23, 24 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == IMPORTANT: Admin activity review == Hello. A policy regarding the removal of "advanced rights" (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing "advanced rights" from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]]. We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years): #[[User:Connexxx|Connexxx]] (administrator) These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards. However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Колдонуучу:Elton|Elton]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Elton|баарлашуу]]) 12:21, 6 январь 2023 (UTC) == Универсалдуу жүрүм-турум кодексинин кайра каралып чыккан ишке ашыруу колдонмосу боюнча алдыдагы добуш берүү == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1|Бул билдирүүнү башка тилдеринде Мета-викиден окуй аласыз.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Арыбаңыздар, 2023-жылдын январь айынын орто ченинде [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсалдуу жүрүм-турум кодексин]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|ишке ашыруу боюнча колдонмо]] (мындан ары ― Колдонмо) жамаат тарабынан экинчи кабыл алуу добуш берүүсүнө коюлат. Бул чара 2022-жылдын мартындагы добуш берүүсүнүн уландысы болот, анда добуш берүүчүлөрдүн көпчүлүгү Колдонмону колдошкон. Добуш берүүчүлөр жамааттын маанилүү көйгөйлөрүн аныктаганы жардам беришти. Башкармалыктын [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Жамааттык иштер комитети]] бул көйгөйлөрдү карап чыгууну өтүндү. Ыктыярчылар жетектеген [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee#Revisions_Committee_members|Текшерүү комитети]] жамааттын сунуштарын карап чыгуу, өзгөртүүлөрдү киргизүү үчүн көп күч жумшады. Жыйынтыгында көйгөйлүү жааттар жакшыртышты: окутуу, кабыл алуу, купуялуулук, иштин ачыктыгы, ошондой эле документин окумдуулугу менен которуу мүмкүндүгү. Ишке ашыруу колдонмосунун жаңыланган нускасын '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|бул жерден]]''' окуса болот, ал эми өзгөртүүлөрдүн салыштырмасы '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|бул жерде]]''' берилген. '''Кантип добуш берсе болот?''' Добуш берүү '''2023-жылдын 17-январынан''' тарта ачык болот. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voter information|Мета-викидеги бул барак]]''' SecurePoll менен кантип добуш берүү керектиги жөнүндө маалымдайт. '''Ким добуш бере алат?''' Добуш берүү үчүн талаптар Викимедиа Камкорчулар кеңешине шайлоодогудай эле. Добуш берүү укугу тууралуу '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised enforcement_guidelines/Voter_information#Voting_eligibility|бул жерден]]''' окусаңыз болот. Эгер талаптарга жооп берсеңиз, Викимедиа аккаунтуңуз аркылуу добуш берүү серверине кире аласыз. '''Добуш берүү аяктагандан кийин эмне болот?''' Добуштарды көз карандысыз ыктыярчылар тобу кылдаттык менен текшерет. Добуш берүүнүн жыйынтыктары [[m:Wikimedia-l|Wikimedia-l]], [[m:Movement_Strategy/Forum/Proposal|Кыймыл стратегиясы боюнча форумунда]], [https://diff.wikimedia.org/ Diff блог платформасында] жана Мета-викиде жарыяланат. Добуш берүүчүлө кайрадан добуш берип, колдонмо боюнча пикирин билдире алышат. Камкорчулар кеңеши Колдонмону кабыл алуу же аны андан ары өркүндөтүү маселесин кароодо жактыруу деңгээлин жана көтөрүлгөн маселелерди эске алат. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси долбоорунун тобу атынан<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:00, 11 январь 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Универсалдык жүрүм-турум кодексин ишке ашыруу боюнча кайра каралган колдонмосуна добуш берүү башталды.<section end="announcement-header" /> == Арыбаңыздар, Универсалдык жүрүм-турум кодексинин аткарылышын камсыз кылуу боюнча [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines|колдонмонун кайра каралган варианты]] үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting|добуш берүү башталды]]. Добуш берүү мөөнөтү эки жумага созулат жана '''2023-жылдын 31-январында''' саат '''23:59да''' (UTC) аяктайт. Ким добуш бере аларын жана кантип добуш берүү үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voter_information|Мета-викидеги добуш берүүчүлөргө маалымат]] баракчасына баш багыңыз. Жүрүм-турум кодексинин аткаруу көрсөтмөлөрү жана добуш берүү процесси жөнүндө кеңири маалымат алуу үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Announcement/Voting_1|мурунку постту]] окуңуз. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси долбоорунун тобу атынан, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:08, 18 январь 2023 (UTC) == "Вики Кадам! Кыргыз википедиясын системалуу өнүктүрүү" - долбоорунун алкагында котормочуларды издейбиз. == Кутман күн! Биз, ''"Кадам" коомдук бирикмеси'' жана'' кыргыз википедиячылары '' '''''"Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia"'''''- долбоору башталгандыгын жар салабыз жана долбоорго котормочуларды кабыл алабыз. <br>Биздин командага: англис тилинен - кыргыз тилине, орус тилинен - кыргыз тилине жазуу түрүндө мыкты которгон котормочу керек. ''' Талаптар:''' <br>Кыргыз Википедиясын үйрөнүүгө жана кыргыз тилин өнүктүрүүгө кызыктар болуусу <br>Күбөлөндүрүлгөн, тажрыйбалуу котормочу <br>Долбоордун негизинде команда менен чогу иштөөгө даяр болуусу <br>Жоопкерчиликтүүлүк '''Которулуусу керек болгон тексттер тууралуу:''' <br>Дүйнөлүк википедияга байланыштуу болгон тексттерди (интерфейс тексттери, окутуу материалдары, колдонуучу үчүн түзүлгөн текстер ж.б.у.с.) которуу жана википедияга жайгаштыруу '''Жумуш тууралуу: ''' <br>1) Англис жана орус тилдериндеги текстерди кыргыз википедиясына ыңгайлаштырып (кыргыз вики колдонуучуларына) которуу. <br>2) Которулган тексти Кыргыз Википедиясына орнотуу жана интерфейстин өнүгүүсүнө салым кошуу. (Бул учурда кыргыз википедиячылар да жардам берет.) <br>3) Албетте, Кыргыз Википедиясын өнүктүрүүгө багытталган иш-чараларга катышуу. Кошумча жагдайлар (айлык маяна - текстин өлчөмүнө жараша 1800-символ эсептелет) аңгемелешүү учурунда белгиленет.<br> Кызыккан тараптар төмөнкү почтага '''kadam.birikmesi@gmail.com''' резюмеңизди 2023-жылдын 1-февралына чейин жөнөтүңүз. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 16:10, 27 январь 2023 (UTC) == Global ban for PlanespotterA320/RespectCE == Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Zabe@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lemonaka/Massmessagelist&oldid=24501599 --> ==<section begin="announcement-header" />Universal Code of Conduct revised enforcement guidelines vote results<section end="announcement-header" />== <section begin="announcement-content" /> The recent community-wide vote on the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines |Universal Code of Conduct revised Enforcement Guidelines]] has been tallied and scrutinized. Thank you to everyone who participated. After 3097 voters from 146 Wikimedia communities voted, the results are 76% in support of the Enforcement Guidelines, and 24% in opposition. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting_statistics|Statistics]] for the vote are available. A more detailed summary of comments submitted during the vote will be published soon. From here, the results and comments collected during this vote will be submitted to the Board of Trustees for their review. The current expectation is that the Board of Trustees review process will complete in March 2023. We will update you when their review process is completed. On behalf of the UCoC Project Team, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:51, 15 февраль 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Community feedback-cycle about updating the Wikimedia Terms of Use starts<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department|Wikimedia Foundation Legal Department]] is organizing a feedback-cycle with community members to discuss updating the Wikimedia Terms of Use. [[:foundation:Special:MyLanguage/Terms of Use|The Terms of Use (ToU)]] are the legal terms that govern the use of websites hosted by the Wikimedia Foundation. We will be gathering your feedback on a draft proposal from February through April. The draft will be translated into several languages, with written feedback accepted in any language. This update comes in response to several things: * Implementing the Universal Code of Conduct * Updating project text to the Creative Commons BY-SA 4.0 license * Proposal for better addressing undisclosed paid editing * Bringing our terms in line with current and recently passed laws affecting the Foundation, including the European Digital Services Act As part of the feedback cycle two office hours will be held, the first on March 2, the second on April 4. For further information, please consult: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Proposed update|proposed update of the ToU by comparison]] * The page for your [[m:Talk:Terms of use|feedback]] * Information about [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|the office hours]] On behalf of the Wikimedia Foundation Legal Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:58, 21 февраль 2023 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Reminder: Office hours about updating the Wikimedia Terms of Use<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, This a reminder that the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department|Wikimedia Foundation Legal Department]] is hosting [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|office hours]] with community members about [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department/2023_ToU_updates/Proposed_update|updating the Wikimedia Terms of Use]]. The office hours will be held on '''March 2, at 17:00 UTC to 18:30 UTC.''' See for more [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|details here on Meta]]. Another office hours will be held on April 4. We hereby kindly invite you to participate in the discussion. Please note that this meeting will be held in English language and led by the members of the Wikimedia Foundation Legal Team, who will take and answer your questions. Facilitators from the Movement Strategy and Governance Team will provide the necessary assistance and other meeting-related services. On behalf of the Wikimedia Foundation Legal Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:05, 2 март 2023 (UTC) == Editing news 2023 #1 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2023/February|Read this in another language]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> This newsletter includes two key updates about the [[mw:Special:MyLanguage/Editing team|Editing]] team's work: # The Editing team will finish adding new features to the [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]] and deploy it. # They are beginning a new project, [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|Edit check]]. <strong>Talk pages project</strong> [[File:Page Frame Features on desktop.png|alt=Screenshot showing the talk page design changes that are currently available as beta features at all Wikimedia wikis. These features include information about the number of people and comments within each discussion.|thumb|300px|Some of the upcoming changes]] The Editing team is nearly finished with this first phase of the [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project|Talk pages project]]. Nearly all [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability|new features]] are available now in the [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature for {{int:discussiontools-preference-label}}]]. It will show information about how active a discussion is, such as the date of the most recent comment. There will soon be a new "{{int:skin-action-addsection}}" button. You will be able to turn them off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]]. Please [[mw:Special:MyLanguage/Talk:Talk_pages_project/Usability#c-PPelberg_(WMF)-20230215001000-Feedback:_Proposed_Revisions_to_%22Add_topic%22_button|tell them what you think]]. [[File:Daily edit completion rates mobile talk pages.png|thumb|300px|Daily edit completion rate by test group: DiscussionTools (test group) and MobileFrontend overlay (control group)]] An A/B test for [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Mobile|{{int:discussiontools-preference-label}} on the mobile site]] has finished. Editors were [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project/Mobile#Status_Updates|more successful with {{int:discussiontools-preference-label}}]]. The Editing team is enabling these features for all editors on the mobile site. <strong>New Project: Edit Check</strong> The Editing team is beginning [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|a project to help new editors of Wikipedia]]. It will help people identify some problems before they click "{{int:publishchanges}}". The first tool will encourage people to add references when they add new content. Please [[mw:Special:MyLanguage/Help:Watchlist|watch]] that page for more information. You can [[mw:Special:MyLanguage/Editing_team/Community_Conversations#20230303|join a conference call on 3&nbsp;March&nbsp;2023]] to learn more.<section end="message"/> </div> –[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 23:24, 22 февраль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=24611966 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-03-01|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-03-01T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-03-01T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-03-01|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <span dir=ltr>[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|{{int:talk}}]])</span> 21:20, 27 февраль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2023 promo.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the third edition of writing challenge "'''[[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2023. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive [[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023/Prizes|prizes]].<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[m:CentralNotice/Request/UCDM 2023|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! </div> [[m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) 07:58, 1 March 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimania 2023 Welcoming Program Submissions</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="wikimania-program-submissions"/>[[File:Wikimania Singapore Logo.svg|right|frameless]]Do you want to host an in-person or virtual session at Wikimania 2023? Maybe a hands-on workshop, a lively discussion, a fun performance, a catchy poster, or a memorable lightning talk? [[wmania:Special:MyLanguage/2023:Program/Submissions|'''Submissions are open until March 28''']]. The event will have dedicated hybrid blocks, so virtual submissions and pre-recorded content are also welcome. If you have any questions, please join us at an upcoming conversation on March 12 or 19, or reach out by email at wikimania@wikimedia.org or on Telegram. More information on-wiki.<section end="wikimania-program-submissions"/> </div> <!-- Message sent by User:CKoerner (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == <section begin="announcement-header" />Board of Trustees have ratified the UCoC Enforcement Guidelines<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, an important update on the UCoC Enforcement Guidelines: The vote on the Enforcement Guidelines in January 2023 showed a majority approval of the Enforcement Guidelines. There were 369 comments received and a detailed summary of the comments will be published shortly. Just over three-thousand (3097) voters voted and 76% approved of the Enforcement Guidelines. You can view the '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting_statistics|vote statistics on Meta-wiki]]'''. As the support increased, this signifies to the Board that the current version has addressed some of the issues indicated during the last review in 2022. The Board of Trustees voted to ratify the Enforcement Guidelines. The [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Approval_of_Universal_Code_of_Conduct_Enforcement_Guidelines resolution can be found on Foundation wiki] and you can read more about the [https://diff.wikimedia.org/2023/03/21/the-enforcement-guidelines-received-strong-support-from-the-community-what-happens-next/ process behind the 2023 Enforcement Guidelines review on Diff.] There are some next steps to take with the important recommendations provided by the Enforcement Guidelines. More details will come soon about timelines. Thank you for your interest and participation. On behalf of the UCoC Project Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:10, 24 март 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Report on voter comments from the revised UCoC Enforcement Guidelines ratification vote<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, The Universal Code of Conduct project team has completed the analysis of the comments accompanying the ratification vote on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|revised Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]]. All respondents to the vote had the opportunity to provide comments regarding the contents of the revised Enforcement Guidelines draft document. A total of 369 participants left comments in 18 languages; compared to 657 commenters in 27 languages in 2022. The Trust and Safety Policy team completed an analysis of these results, categorizing comments to identify major themes and areas of focus within the comments. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voter comments report|The report is available in translated versions on Meta-wiki here]]'''. Please help translate into your language. Again, we are thankful to all who participated in the vote and discussions. More information about the Universal Code of Conduct and its Enforcement Guidelines can be found on Meta-wiki. On behalf of the Universal Code of Conduct project team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 09:27, 3 апрель 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-04-26|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-04-26T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-04-26T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-04-26|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:41, 21 апрель 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=24748237 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Seeking volunteers for the next step in the Universal Code of Conduct process</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, As follow-up to [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/IOMVS7W75ZYMABQGOQ2QH2JAURC3CHGH/ the message about the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines] by Wikimedia Foundation Board of Trustees Vice Chair, Shani Evenstein Sigalov, I am reaching out about the next steps. I want to bring your attention to the next stage of the Universal Code of Conduct process, which is forming a building committee for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). I invite community members with experience and deep interest in community health and governance to nominate themselves to be part of the U4C building committee, which needs people who are: * Community members in good standing * Knowledgeable about movement community processes, such as, but not limited to, policy drafting, participatory decision making, and application of existing rules and policies on Wikimedia projects * Aware and appreciative of the diversity of the movement, such as, but not limited to, languages spoken, identity, geography, and project type * Committed to participate for the entire U4C Building Committee period from mid-May - December 2023 * Comfortable with engaging in difficult, but productive conversations * Confidently able to communicate in English The Building Committee shall consist of volunteer community members, affiliate board or staff, and Wikimedia Foundation staff. The Universal Code of Conduct has been a process strengthened by the skills and knowledge of the community and I look forward to what the U4C Building Committee creates. If you are interested in joining the Building Committee, please either [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee/Nominations|sign up on the Meta-Wiki page]], or contact ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org by May 12, 2023. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read more on Meta-Wiki]]'''. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 19:00, 26 апрель 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24941045 --> == Борбордук жана Чыгыш Европанын Викимедиасы алкагында жолугушуу (2023) == [[Файл:CEE_2023_registration_is_open_post.png|thumb]] Арыбаңыздар.[[metawiki:Wikimedia_Central_and_Eastern_Europe|Борбордук жана Чыгыш Европанын Викимедиасы]] алкагында [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2023|15—17-сентябрда Грузиянын Тбилиси шаарында жолугушуу]] өтөт. Кыргыз жамааты үчүн 2 орун каралган.Кыргыз тилдүү викимедиачылардын өкүлдөрүн аныктоо үчүн бул бөлүмдөгү талкууга катышыңыз. '''Маалымат үчүн: '''2022-жылы Македониядагы Орхид шаарындагы жолугушууга [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] менен [[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] катышкан. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:53, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :* Өз талапкерлигимди сунуштайм. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:55, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :Мен сизди кыргыз википедиясындагы эң активдүү колдонуучу катары колдойм жана өз макулдугумду берем жана ийгиликтер каалайм! ''<span style="font-family:Old English Text MT;">[[Колдонуучу:Mirzoulug'bek |Mirzo<font color="#10AD00">Ulug'</font>]][[Колдонуучунун баарлашуулары:Mirzoulug'bek|B<font color="#10AD00">ek</font>]]</span>'' 17:22, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :* Жамаатташтар, арыбаңыздар, мен '''[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]]''' менен '''[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogoго]]''' добушумду берем. Биздин жамааттын тажрыйбалуу өкүлдөрү болуп бир топ жаңы жетишкендиктерди алып келет деп ишенем. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 07:30, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC)<br> :* Арыбаңыздар жамаат! Чындыгында Викимедиа алкагындагы жолугушуулар абдан маанилүү. Анткени, бул жолугушууларда ар бир жамаат тажрыйбалары менен бөлүшүп, жаңы идеялар талкууланып, жамааттар ортосунда кызматташуулар орун алат. Ошондуктан Кыргыз википедиясына татыктуу өкүлчүлүк кылуу жана талабын коргоо зарыл. Ушул жоопкерчиликтерди сезүү менен мен, [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] өзүмдүн талапкерлигимди сунуштаймын. # Бул жолугушууда Вики Кадам! Кыргыз википедиясын системалуу өнүктүрүү (Анг: Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia) долбоору тууралуу айтып берип, биздин жамааттын аброюн эл аралык аренада да көтөрө алам деп ишенем. Анткени, азыркы учурда википедиянын өнүгүүсүнө зарыл болгон негизги жумуштарды: окутуу материалдарын же курсун даярдоо, интерфейсти жакшыртуу, саясаттарды кыргыз тилине которуу сыяктуу иш аракеттер үстүндө [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] иш алып барып жатабыз. Чоң рахмат. Мен жазгандан мурун эле ишеним көргөзгөн [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] терең ыраазычылык билдирем.--[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 11:25, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) :Жогоруда айтылгандарга кошулам. Талаптарын койгон @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] менен @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] колдойм. [[Атайын:Contributions/212.112.122.30|212.112.122.30]] 15:31, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) ::@[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]]-нын добушу [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiylchy|баарлашуу]]) 15:35, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) :@[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] жана @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]]нун катышуусун колдойм. [[Колдонуучу:Adamboluu|Adamboluu]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Adamboluu|баарлашуу]]) 10:23, 29 Май (Бугу) 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Selection of the U4C Building Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> The next stage in the Universal Code of Conduct process is establishing a Building Committee to create the charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). The Building Committee has been selected. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read about the members and the work ahead on Meta-wiki]].<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Project|UCoC Project Team]], 04:20, 27 Май (Бугу) 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Announcing the new Elections Committee members</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello there, We are glad to announce [[listarchive:list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/4TALOUFPAP2VDBR27GKRVOP7IGQYU3DB/|the new members and advisors of the Elections Committee]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections_committee|Elections Committee]] assists with the design and implementation of the process to select Community- and Affiliate-Selected trustees for the Wikimedia Foundation Board of Trustees. After an open nomination process, the strongest candidates spoke with the Board and four candidates were asked to join the Elections Committee. Four other candidates were asked to participate as advisors. Thank you to all the community members who submitted their names for consideration. We look forward to working with the Elections Committee in the near future. On behalf of the Wikimedia Foundation Board of Trustees,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:00, 28 июнь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == Тюркская Конференция Викимедиа == Дорогие коллеги, С 20 по 22 октября 2023 года, [[:m:Wikimedians of Turkic Languages User Group|Тюркская ЮГ]] совместно с [[:m:Wikimedia Community User Group Turkey|Викимедиа Турцией]] организует вторую [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023|Тюркскую Конференцию Викимедиа]] в Стамбуле, Турция. Тюркская Конференция Викимедиа - это ежегодная встреча викимедийцев и добровольцев проектов Викимедиа на тюркских языках. Цель конференции - объединить всех людей, которые работают над проектами Викимедиа и поддерживают развитие проектов и движения Викимедиа на местном и глобальном уровнях. Сегодня более 200 миллионов человек говорят на тюркских языках, а география носителей объединяет Турцию, Азербайджан, Украину, Молдову, Иран, Центральную Азию, Китай и Россию. Исходя из этого, развитие и поддержка сообществ тюркоязычных викимедийцев имеют решающее значение. Все тюркские сообщества и аффилиации имеют право направить [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023/Eligible affiliates|своих делегатов на конференцию]], расходы на которую будут покрыты Тюркской ЮГ. Процесс отбора делегатов и вся другая соответствующая информация даны [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023/Registration|на странице регистрации]]. Пожалуйста, прочтите его внимательно. Крайний срок регистрации делегатов от сообществ и ассоциаций - 20 июля. Все другие участники, не являющиеся делегатами, могут зарегистрироваться до 31 июля. Увидимся в Стамбуле! С уважением, -- [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 08:07, 2 июль 2023 (UTC) == Deploying the Phonos in-line audio player to your Wiki == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:Hello}}! Apologies if this message is not in your language, {{int:Please help translate}} to your language. This wiki will soon be able to use the [[mw:Help:Extension:Phonos#Inline_audio_player_mode|inline audio player]] implemented by the [[mw:Extension:Phonos|Phonos]] extension. This is part of fulfilling a wishlist proposal of providing [[m:Community_Wishlist_Survey_2022/Multimedia_and_Commons/Audio_links_that_play_on_click|audio links that play on click]]. With the inline audio player, you can add text-to-speech audio snippets to wiki pages by simply using a tag: <syntaxhighlight lang="wikitext"> <phonos file="audio file" label="Listen"/> </syntaxhighlight> The above tag will show the text next to a speaker icon, and clicking on it will play the audio instantly without taking you to another page. A common example where you can use this feature is in adding pronunciation to words as illustrated on the [[wiktionary:en:English#Pronunciation|English Wiktionary]] below. <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{audio|en|En-uk-English.oga|Audio (UK)}} </syntaxhighlight> Could become: <syntaxhighlight lang="wikitext"> <phonos file="En-uk-English.oga" label="Audio (UK)"/> </syntaxhighlight> The inline audio player will be available in your wiki in 2 weeks time; in the meantime, we would like you to [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Phonos|read about the features]] and give us feedback or ask questions about it in this [[mw:Help_talk:Extension:Phonos|talk page]]. Thank you!</div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]], on behalf of the Foundation's Language team</bdi> </div> 02:26, 27 июль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_announcement_list_(In-line_audio_player)&oldid=25350821 --> == MinT Machine Translation added to Kyrgyz Wikipedia == Hello Kyrgyz Wikipedians! Apologies as this message is not in your language, Please help translate to your language. The WMF Language team has added another machine translation (MT) system for [[Special:ContentTranslation|Content Translation]] in your Wikipedia called MinT; you can use [[mw:Content_translation/Machine_Translation/MinT|MinT machine translation]] when translating Wikipedia articles using the Content and Section Translation tool. The WMF Language team provides the MinT service. It is hosted in the Wikimedia Foundation Infrastructure with [[:en:Neural_machine_translation|neural machine translation]] models that other organizations have released with an open-source license. MinT integrates translation based on the [https://ai.facebook.com/research/no-language-left-behind/ NLLB-200] model in your Wikipedia.  This MT is set as optional in your Wikipedia. Still, you can choose not to use it by selecting "Start with empty paragraph" from the "Initial Translation" dropdown menu. Since MinT is hosted in the WMF Infrastructure and the models are open source, it adheres to Wikipedia's policies about attribution of rights, your privacy as a user and brand representation. You can find more information about the MinT Machine translation and the models on [[mw:Content_translation/Machine_Translation/MinT|this page]]. Please note that the use of the MinT MT is not compulsory. However, we would want your community to: * use it to improve the quality of the Machine Translation service * [[mw:Talk:Content_translation|provide feedback]] about the service and its quality, and ask questions about this addition. We trust that introducing this MT is a good support to the Content Translation tool. Thank you! [[Колдонуучу:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:UOzurumba (WMF)|баарлашуу]]) 16:17, 9 август 2023 (UTC) On behalf of the WMF Language team. == Википедия:Сомо == Арыбаңыздар. @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Tynchtyk Chorotegin]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]], @[[Колдонуучу:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]], @[[Колдонуучу:Askar Nazyrov|Askar Nazyrov]], @[[Колдонуучу:Connexxx|Connexxx]] Википедиябыздын көптөгөн макаласында же булактар жок, же ар кандай каталар өтө көп, же тийиштүү деңгээлде таризделген эмес. Андай макалалардын '''бир бөлүгү''' булактарда кездешпеген маалымат камтышы (мисалы, уламыштар ж.б.), өзгөчө тил менен жазылышы же тарыхый жактан кызыктуу болушу мүмкүн, болбосо жөн гана талаптарга жооп берген жаңы макаланын негизи болушу ыктымал. Бирок, негизги талаптарга жооп бербегени үчүн негизги аталыш мейкиндигинде (макалалардын мейкиндиги) жайгашы туура эмес. Мисалы: «[[Кыргыз_тилинин_азыркы_абалы]]», «[[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?]]», «[[Култуу]]», «[[Информациялык-коммуникациялык технологиялар тууралуу негизги түшүнүктөр]]». Мындай макалаларды жок кылбай, '''«Википедия:Сомо»''' аталыш мейкиндигине жайгаштырсак кандай дейсиздер ? Мисал үчүн барак түзүп көрдүм: «'''[[Википедия:Сомо/Култуу]]'''» (эмкисинде кайсы барактан көчүрүлгөнүн белгилейм (түп нускасы качан, ким тарабынан түзүлөөрүн аныктоо үчүн). «Сомо» мейкиндигине кошуунун негизги талаптарынын бири макала толугу менен автоматтык которулганы болбошу керек. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:59, 17 август 2023 (UTC) :Колдон келишинче кыргыз википедиясын булактарга таяп, мазмунун тийиштүү деңгээлде кармап, катасыз таза сактоого аракет кылалы. Булагы жок маанисиз жана илимий-коомдук баалуулугу жок макалаларды смело тазалай бериңиздер. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 12:13, 17 август 2023 (UTC) :Ооба, айтканыңыз туура! Чындап эле кыргыз википедиясында көпчүлүк адамдар жашаган аймагы, уруусу, санжырасы тууралуу түрдүү уламыштарды же эл оозунда айтылып келген накыл кеп, лакаптарды жазууга көбүрөөк куштар болот экен. Мисалы: жогорудагы [[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?]] деген макалалар жана башка түшүнүктөрдү көбүрөөк ачыктап жазуу керек болот экен. (Албетте, жогорудагы өрнөк мисалды [[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?|мугалимдин компетенттүүлүгү]] деп эле википедия макаласы катары берсе да болот. Кээде @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]]айткандай кээ бирки маселелер жаралат экен. :Менде суроо бар. '''Википедия:Сомо/''' дегенде "Сомо" эмнени түшүндүрөт? Анан Википедия: дебестен, Уламыштар: же Санжыра: деп дароо мейкиндик барагын ачса болобу? Негизинен мен колдоймун.(А бирок, ар бир маалыматтын булактары камтылышы керек.) [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 11:08, 21 август 2023 (UTC) ::Саламатсыздарбы.... Сиздер көтөргөн маселе, чынында эле көйгөйлүү маселелердин бири, бирок баарын эле өчүрүп салуу деле туура эмес деп эсептейм. Кээ бир макалалар кайсыл бир китепке таянуу менен киргизилген, негизинен эле макалага булак табуу кыйынчылык жарат, бизде жетиштүү деңгээлде булактар жок.... Ал эми "Уламыштар" же "Санжыра" - деген түшүнүк, айрым макалаларга туура келе бербейт. Андыктан мааниси бир макалаларды бириктирүү керек. Мисалы:[[Кымыз менен дарылоо]], [[Кымыз,анын касиети]] >>> [[Кымыз]] ушул сыяктуу. Элбек мырза айткандай, өзөгүн өзгөртүү кажет. Википедиянын ордуна ({{lang-en|draft}}, |{{lang-ru|черновик}}) — Жобо (Каралоо, Каралагыч - сөздөр туура келбей калчудай), менин сунушум "Жобо" - Долбоор дегенди түшүндүрөт. Эгер "Сомо" - түшүнүгү бар болсо ал деле жарай берет. Дагы бир сунуш "Википедиячылар биригип, тилчи, адабият таануучу агайларды табып, кыргыз тилинин эрежелерине жараша, макала жазуунун эрежелерин киргизсеңер" себеби өз ара түшүнбөстүктөр жана башаламандыктар бар. 2013-жылы Орус Википедиясынан которулуп келинген эрежелер менен шашылыш добушка коюлуп, ошол учурдан келе жаткан башаламандыктардын жыйынтыгы, окшош ачылган макалалар ж. б... (Бул менин жеке оюм) [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 18:07, 22 август 2023 (UTC) *@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Жооп кайтарганыңыздар үчүн рахмат.<br> 1) Жок. "Уламыштар" же башка бир сөздү '''интерфейсибиздеги префиксин ("Википедия:", "Жардам:" ж.б.) колдонбой жаңы мейкиндик түзүүгө болбойт. Префикси жок мейкиндик негизги мейкиндигинде таандык болот.'''<br>Бирок, Фабрикатор аркылуу Википедиябызга атайын префиксти орнотсо болот.<br><br> 2) '''Википедия - энциклопедия. Бул жерде уламыштар же санжыра топтолбойт.''' Бирок, Википедияда энциклопедиялык маанилүүлүгү бар уламыштар же санжыра тууралуу макала жазса болот.<br> Сунуштаганымдын максаты - '''жаңы макалалардын пайдубалын түзүү'''. "Сомо" мейкиндигиндеги тексттердин арасынан жагымдуусун таап, анын негизинде Википедиянын талаптарына жооп берген энциклопедиялык макала жазмак деген ойдомун. Тийиштүү предметтеги (темадагы) макала негизги мейкиндикте жайгаштырылса, ага негиз болгон же болбогон (ким билет ?) текст (барак) өчүрүлүнөт.<br>'''Мындан тышкары''', энциклопедия түзгөнүбүз менен (энциклопедиялык макала энциклопедиялык стилде жазылат) '''адам кандайдыр бир ага таандык өзгөчөлүктөр менен жазышы мүмкүн''' (сөз байлыгына, билимине, курагына, социалдык-мадиний чөйрөсүнө ж.б. у.с. жагдайларга жараша). Андыктан криминалистикада ж.б. жааттарда авторду таануу боюнча экспертиза мүмкүн жада калса күнүмдүк жашообузда деле '''бул же тиги тексти ким жазганын айта алабыз'''. Акындарыбыз төкмөсүндөй, жазуучуларыбыздай (катарына журналист, илимпоздорду ж.б. кошуп койсо болот - негизинен мыкты жазганды билишет) жазган адамдын (өзү болбосо эле) Кыргыз Википедиясына келишин четке кага албайм. Ал Википедиянын эрежелерин билбестен '''өздүк изилдөө''' болуп саналган макала жаратышы мүмкүн. Анда ал '''жок кылынууга жатат'''. Бирок, тексти жогоруда белгилеп кеткендей жазылган болсо, '''адамдын эмгеги жокко чыгат'''. Мындай учурда кимдир бирөө ал макаланын кемчиликтерин белгилеп, жакынкы арада оңдоп коюңуз деп же жетишпесеңиз өз аталыш мейкиндигиңизге (мисалы, Колдонуучу:Bosogo/...) көчүрүп койсоңуз '''деп сунушташы мүмкүн'''. Ал адам - макаланын автору '''жигердүү колдонуучу болбошу мүмкүн'''. Анда жазганы жөн эле жок кылынат. Болбосо андай макала кимдир бирөө тарабынан анын аталышы мейкиндигине көчүрүшү керек, бирок андай кылууга '''ким милдеттүү ? Андай текстти ким табат ?''' Балким эртең 10 жыл мурда жазылган макаланы табабыз (автордун акыркы түзөтүүсү да 10 жыл мурда болгон болсо) ?<br>Мисал катары. «[[Информациялык-коммуникациялык технологиялар тууралуу негизги түшүнүктөр]]» макаласында (ооба, "маалыматтын" ордуна "информация" дептир) '''"алыс болуш керек"''' дегенге караганда көп кездешпеген - '''"оолак болуш керек"''' сөз айкалышын байкадым. Мисал катары келтирдим, ким билет кимдир бирөө колдонбогон сөз айкалышты же у.с. башка нерселерди таба алышы ыктымал.<br> Бирок, бул макала өчүрүлөт анткени алгачкы жолу 2012-жылы [[b:Информатиканын_башталыштарын_окутуу|Викикитепке жайгаштырылган]] (башка булактарды тапкан жокмун), андан кийин - 2021-жылы Википедияга толугу менен көчүрүлгөн. Буга байланыштуу "Сомо" мейкиндигине кошууга дагы бир талап - '''текст алгачкы жолу Википедияда жарыяланышы керек''' (же бардык аракеттерди көрүп баштапкы булагын таппасак). Негизи, сунушталган механизм бара-бара түзүлүп, калыптана бермек. Менимче, азыркы учурда мындай убактылуу сактагыч керек. Кол жеткенде ким болбосун баарын териштерип жыйынтык чыгарат: макаланы кандай колдонсо болот, автордук укукту бузубы же бузбайбы ж.б. Дагы бир жолу - '''өзгөчө стилде жазылган, булактарда кездешпеген маалымат (мисалы, кыргыз маданиятына арналган булактардын жоктугунан) же Кыргыз Википедиясынын өнүгүшүн чагылдырган барак болсо гана андай барак өчүрүлбөйт.'''<br><br> Дагы бир мисал, бириктирүүгө жаткан макалаларыбыз көп. Макалаларды бириктириш үчүн көп күч сарптоо керек. Тилекке каршы чоң Википедиялардагыдай адам ресурстарыбыз жок. Дагы 10-15 жыл ошол бойдон кала берет - Кыргыз Википедиясына көлөкө түшүрүп. Андан көрү '''"бириктирүүгө" калыбын''' жайгаштырып, «[[Кымыз,анын касиети]]» деп аталган макаланы "сомо" мейкиндигинде жайгаштырса болмок: {{Бириктирүүгө|2=Википедия:Сомо/Кымыз,анын касиети}} '''Мындай болсо - Википедиянын ички жана тышкы (гугл ж.б.) издөө натыйжаларынан көрсөтүлбөйт'''. 3) '''Мейкиндиктин аталышы.''' <br>3.1. [[Жобо]] долбоорду түшүндүрбөйт: [http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/160059/10?cl=ky-kg&mode=tekst Юридикалык жактарды, филиалдарды (өкүлчүлүктөрдү) мамлекеттик каттоонун тартиби жөнүндө жобо]<br> 3.2. "Каралоо" - аракет. "Каралагыч" - куралдын маанисин береп калат (эсептегич, кескич ж.б.). Мындан тышкары алар "черновиктин" калькасы болуп калат.<br> 3.3. "Сомо" дегенди '''gmail почтасынын кыргыз интерфейсинен''' алгам. Сөздүктөрдүн биринде да келтирилген.<br><br> 4) Туура айтылды - кээ бир нерселер өз убагында башка долбоорлордон шашылышта алынса керек: "эскертүүлөр" сыяктуу. Айрым түшүнүктөрдү такташ керек: мисалы, "[[Калып:Текмаанисиздик|текмаанисиздик]]" дегенди. Баарын тартипке салыш үчүн аябагындай аракет жумшаш керек. Ар бир чечим кыйын болот. <br>Дагы ойлонойлу.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 21:39, 22 август 2023 (UTC) == Enabling Section Translation: a mobile translation experience == {{int:Hello}} Kyrgyz Wikipedians! Apologies as this message is not in your language, {{int:Please-translate}}. The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Kyrgyz Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can: * Give us your feedback * Ask us questions * Tell us how to improve it. Below is background information about Section translation and how to test it. '''Background information''' [[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and provide feedback to make it better. [https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will: * Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones. * Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device. Kyrgyz Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this tool since it has Content Translation tool enabled by default. We plan to enable the tool in 2 weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats: * As a reply to this message * On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]]. '''Try the tool''' Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&from=en&to=ky&sx=true#/sx our testing instance]. Once it is enabled on Kyrgyz Wikipedia, you’ll have access to https://ky.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve. '''Provide feedback''' Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on: * The tool * What you think about our plans to enable it * Your ideas for improving the tool. Thanks, and we look forward to your feedback. [[Колдонуучу:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:UOzurumba (WMF)|баарлашуу]]) 16:21, 17 август 2023 (UTC) On behalf of the WMF Language team. == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, I am pleased to share the next step in the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] work. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) draft charter]] is now ready for your review. The [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement Guidelines]] require a [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4.5_U4C_Building_Committee|Building Committee]] form to draft a charter that outlines procedures and details for a global committee to be called the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4._UCoC_Coordinating_Committee_(U4C)|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]]. Over the past few months, the U4C Building Committee worked together as a group to discuss and draft the U4C charter. The U4C Building Committee welcomes feedback about the draft charter now through 22 September 2023. After that date, the U4C Building Committee will revise the charter as needed and a community vote will open shortly afterward. Join the conversation during the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee#Conversation hours|conversation hours]] or on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Meta-wiki]]. Best,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]], on behalf of the U4C Building Committee, 15:35, 28 август 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25392152 --> == «Adiutor» куралы == Арыбаңыздар. Былтыр жарык көргөн «[[mw:Adiutor|Adiutor]]» куралына көңүл бурсак. Бир нече Википедиянын бир нече тил бөлүмдөрүндө колдонула баштады. Бирок, азырынча аны колдонгонго даяр эмеспиз. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:00, 4 сентябрь 2023 (UTC) == WM Turkic UG Ambassadors Program == Hi! We plan to receive a variety of feedback on the Movement Charter for the MCDC from Turkic-speaking regions and communities. Given that the region is not actively involved in the development of motion proposals, it is important for us to at least provide input for WMF from communities and contributors in the region during the implementation of the proposals. Thus, the committees working on the implementation of the recommendations, and in this case the MCDC team in particular, will be able to receive views, ideas and feedback from the region, and regional representatives will be able to learn more. We will do this through online and face-to-face meetings and various events. To help us, please respond to this message by pinging me. For more information: [https://w.wiki/7PvP https://w.wiki/7PvP] [[Колдонуучу:Kurmanbek|Kurmanbek]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kurmanbek|баарлашуу]]) 19:38, 4 сентябрь 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-09-20|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-09-20T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-09-20T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-09-20|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> [[User:Trizek (WMF)|Trizek_(WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|talk]]) 09:23, 15 сентябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=25018086 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">== Opportunities open for the Affiliations Committee, Ombuds commission, and the Case Review Committee ==</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> <div style="margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;"> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] ''<span class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</span>''</div> Hi everyone! The [[m:Special:MyLanguage/Affiliations Committee|Affiliations Committee]] (AffCom), [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission]] (OC), and the [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee|Case Review Committee]] (CRC) are looking for new members. These volunteer groups provide important structural and oversight support for the community and movement. People are encouraged to nominate themselves or encourage others they feel would contribute to these groups to apply. There is more information about the roles of the groups, the skills needed, and the opportunity to apply on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments|'''Meta-wiki page''']]. On behalf of the Committee Support team,<br /><section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ~ [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 16:41, 9 октябрь 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review and comment on the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, Please review and comment on the Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package from now until 29 October 2023. The selection rules package was based on older versions by the Elections Committee and will be used in the 2024 Board of Trustees selection. Providing your comments now will help them provide a smoother, better Board selection process. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|More on the Meta-wiki page]]. Best, Katie Chan <br> Chair of the Elections Committee<br /><section end="announcement-content" /> </div> 01:12, 17 октябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Coming soon: Reference Previews</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="ReferencePreviewsDefault"/> [[File:Example_of_a_Reference_Preview.png|right|300px]] A new feature is coming to your wiki soon: Reference Previews are popups for references. Such popups have existed on wikis as local gadgets for many years. Now there is a central solution, available on all wikis, and consistent with the [[mw:Special:MyLanguage/Page Previews|PagePreviews feature]]. Reference Previews will be visible to everyone, including readers. If you don’t want to see them, [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Opt-out feature|you can opt out]]. If you are [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|using the gadgets]] Reference Tooltips or Navigation Popups, you won’t see Reference Previews unless you disable the gadget. Reference Previews have been a beta feature on many wikis since 2019, and a default feature on some since 2021. Deployment is planned for November 22. * [[mw:Special:MyLanguage/Help:Reference Previews|Help page]] * [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews|Project page with more information (in English)]]. * Feedback is welcome [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews|on this talk page]]. -- For [[m:WMDE Technical Wishes|Wikimedia Deutschland’s Technical Wishes]] team, <section end="ReferencePreviewsDefault"/> </div> [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]], 13:11, 15 ноябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25866958 --> == React == '''<big>React. js</big>''' - бул <big>китепкана булагы JavaScript тилин программалоо учун, ачык</big> башкы код колдонуучу интерфейсин иштеп чыгуу учун [[Атайын:Contributions/213.109.66.86|213.109.66.86]] 05:35, 18 ноябрь 2023 (UTC) == Реакт == React js React - бул JavaScript китепкана булагы ачык колдонуучу интерфейс коду менен. Ал тез жана оңой кодду реактивдүүлүктү ишке ашырууга жардам берет. React качан ? жана эмнеге ? иштелип чыкан 2013 жылы май айында «JSConf US» конференциясында Facebook командасы менен иштелип чыккан. Башында ал веб-тиркемелерде интерфейстерди курууну жөнөкөйлөтүүну, жана Facebook менен Instagramда чоң көлөмдөгү маалыматты иштетүү маселесин чечүү = React js = '''<big>React</big>''' - бул <big>JavaScript</big> китепкана булагы ачык колдонуучу интерфейс коду менен. Ал тез жана оңой кодду реактивдүүлүктү ишке ашырууга жардам берет. React качан ? жана эмнеге ? иштелип чыкан 2013 жылы май айында «JSConf US» конференциясында Facebook командасы менен иштелип чыккан. Башында ал веб-тиркемелерде интерфейстерди курууну жөнөкөйлөтүүну, жана Facebook менен Instagramда чоң көлөмдөгү маалыматты иштетүү маселесин чечүү [[Колдонуучу:Nurjigit.D|Nurjigit.D]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nurjigit.D|баарлашуу]]) 06:11, 18 ноябрь 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">(New) Feature on [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]]: Adding geopoints via QID</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="Body"/>Since September 2022, it is possible to create geopoints using a QID. Many wiki contributors have asked for this feature, but it is not being used much. Therefore, we would like to remind you about it. More information can be found on the [[M:WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation/Geopoints via QID|project page]]. If you have any comments, please let us know on the [[M:Talk:WMDE Technical Wishes/Geoinformation/Geopoints via QID|talk page]]. – Best regards, the team of Technical Wishes at Wikimedia Deutschland <section end="Body"/> </div> [[M:User:Thereza Mengs (WMDE)|Thereza Mengs (WMDE)]] 12:31, 13 декабрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Thereza Mengs (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25955829 --> == Do you use Wikidata in Wikimedia sibling projects? Tell us about your experiences == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' Hello, the '''[[m:WD4WMP|Wikidata for Wikimedia Projects]]''' team at Wikimedia Deutschland would like to hear about your experiences using Wikidata in the sibling projects. If you are interested in sharing your opinion and insights, please consider signing up for an interview with us in this '''[https://wikimedia.sslsurvey.de/Wikidata-for-Wikimedia-Interviews Registration form]'''.<br> ''Currently, we are only able to conduct interviews in English.'' The front page of the form has more details about what the conversation will be like, including how we would '''compensate''' you for your time. For more information, visit our ''[[m:WD4WMP/AddIssue|project issue page]]'' where you can also share your experiences in written form, without an interview.<br>We look forward to speaking with you, [[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] ([[m:User talk:Danny Benjafield (WMDE)|talk]]) 08:53, 5 January 2024 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WD4WMP/ScreenerInvite&oldid=26027495 --> == Reusing references: Can we look over your shoulder? == ''Apologies for writing in English.'' The Technical Wishes team at Wikimedia Deutschland is planning to [[m:WMDE Technical Wishes/Reusing references|make reusing references easier]]. For our research, we are looking for wiki contributors willing to show us how they are interacting with references. * The format will be a 1-hour video call, where you would share your screen. [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ More information here]. * Interviews can be conducted in English, German or Dutch. * [[mw:WMDE_Engineering/Participate_in_UX_Activities#Compensation|Compensation is available]]. * Sessions will be held in January and February. * [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ Sign up here if you are interested.] * Please note that we probably won’t be able to have sessions with everyone who is interested. Our UX researcher will try to create a good balance of wiki contributors, e.g. in terms of wiki experience, tech experience, editing preferences, gender, disability and more. If you’re a fit, she will reach out to you to schedule an appointment. We’re looking forward to seeing you, [[m:User:Thereza Mengs (WMDE)| Thereza Mengs (WMDE)]] <!-- Message sent by User:Thereza Mengs (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25956752 --> == Feminism and Folklore 2024 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2024|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 07:26, 18 январь 2024 (UTC) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore 2024]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2024 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2024|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' -- [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 07:26, 18 январь 2024 (UTC) </div></div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to announce that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) Charter is now open. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]] now through '''2 February 2024'''. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C Charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:08, 19 январь 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Last days to vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to remind you that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) charter will close on '''2 February 2024'''. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]]. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:00, 31 январь 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks. Please look forward to hearing about the next steps soon. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:23, 12 февраль 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26160150 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2024 general.jpg|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the forth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2024. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive prizes.<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/UCDM 2024|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[:m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26166467 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Report of the U4C Charter ratification and U4C Call for Candidates now available</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am writing to you today with two important pieces of information. First, the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|report of the comments from the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter ratification]] is now available. Secondly, the call for candidates for the U4C is open now through April 1, 2024. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members are invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Per the charter, there are 16 seats on the U4C: eight community-at-large seats and eight regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 16:25, 5 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26276337 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]19:57, 12 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2024-03-20|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2024-03-20T14:00|en}} {{#time:H:i e|2024-03-20T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2024-03-20|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> [[user:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]], 00:01, 15 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=25636619 --> == Global ban proposal for Slowking4 == Hello. This is to notify the community that there is an ongoing global ban proposal for [[User:Slowking4]] who has been active on this wiki. You are invited to participate at [[m:Requests for comment/Global ban for Slowking4 (2)]]. [[Колдонуучу:Seawolf35|Seawolf35]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Seawolf35|баарлашуу]]) 13:09, 15 март 2024 (UTC) == Кайырдуу түн == Сиз бул макаланы текшерүүнү унутуп калдыңыз. [[Egov.Press]] [[Атайын:Contributions/37.99.43.29|37.99.43.29]] 19:53, 24 март 2024 (UTC) == Макала == [[Egov.Press|Макала]] колдонуучу тарабынан кысымга алынууда. Бекитилген макаланы башка тилдерге которуу спам эмес. [[Колдонуучу:Bekejan|Bekejan]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bekejan|баарлашуу]]) 22:51, 24 март 2024 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:21, 25 апрель 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> hlh0jn2c4z8pfqvx80wn75t8cegeujx 472919 472918 2024-04-25T20:21:27Z MediaWiki message delivery 8554 /* Vote now to select members of the first U4C */ жаңы бөлүм wikitext text/x-wiki {{Index box}} {{Жамааттын калыбы||[[Кыргыз Википедиясы|Кыргыз Википедиясынын]] катышуучуларынын жамаатына кош келдиңиз! [[Уикипедия:Талкуу баракчалары#Тартыштардын эрежелери|Талкуу эрежелери]] менен таанышып койсоңуз жакшы болот. Эски талкууларды [[Википедия:Жамаат/Архив|архивден]] көрүүгө болот. Жеке суроолор тиешелүү баракчаларда талкууланмакчы. Сураныч, талкууларда мындай "<nowiki>~~~~</nowiki>" төрт белгини колдонуу менен, өз колтамгаңызды коюуну унутпаңыз.|УП:Ж|[[Атайын:Recentchangeslinked/Калып:Жамааттын калыбы|Тийиштүү оңдоолор]]}} <!-- ЖАҢЫ ТЕМА БАШТОО --> <div style="text-align:center; margin:10px auto; " class="plainlinks"> '''<big><big>[[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]][[Image:Fairytale right blue.png|24px|→]] [{{fullurl:Wikipedia:Жамаат порталы|action=edit&section=new}} Жаңы тема баштоо] [[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]][[Image:Fairytale left blue.png|24px|←]]</big></big>'''<br/> </div> <div class="rad" id="TOC" valign="right" style="float:right; margin-left:.1em; margin-top:.1em; padding:1px;background-color:transparent;">__TOC__ </div> == Вики Кадам 2023! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүүнүн 3 күндүк семинарына каттоо == Урматтуу Википедия колдонуучулар! Амансыздарбы? Жалпы Википедия колдонуучуларына жакшы жаңылык. Анткени, [[metawiki:Grants:Project/MSIG/Wiki_Step!_Systemic_development_of_the_Kyrgyz_Wikipedia|Вики Кадам! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү]] долбоорунун алкагында 17-18-19-ноябрь күндөрү Бишкек шаарында википедия боюнча үч күндүк окутуу семинарлары орун алат. Ошондой эле бул семинарда Кыргыз Википедия жамаатын түптөө жана өнүктүрүү боюнча окутуулар болуп, талкуулар өткөрүлөт. Сиз да Кыргыз Википедия жамаатына кошулуп же жаңы билимдерди үйрөнүп, Википедиябызды системалуу өнүктүрүүнү кааласаңыз анда бул шилтеме [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSf6nECUIpxOCvWlvBMjIPVQcwhePqQM3SzKLqtzpi9rfnRkLg/viewform?usp=sf_link Wiki Kadam 2023/Анкета] аркылуу катталыңыз. Бул иш-чарага активдүү 30 википедиячыны же Википедияга кызыктар үйрөнчүктөрдү кабыл алабыз. Анткени, биздин мүмкүнчүлүктөрүбүз чектелүү. Андыктан өзүңүздүн активдүүлүгүңүздү жана эмне үчүн сизди таңдашыбыз керектигин көрсөтүңүз. Кабыл алуу 14-ноябрь аяктайт жана 15-ноябрь күнү жыйынтыктар жарыяланат. Урматтуу википедиячылар! Сиздердин жасап жаткан эмгектериңиздерди жогору баалайбыз жана ыраазычылык билдиребиз. Ошондой эле сиздер менен биргеликте мындан да чоң ийгиликтерди жарата алабыз. Андыктан сиздердин бул вики-семинарга офлайн же онлайн катышууңуздарды күтөбүз. Терең урматтоо менен @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]]! Бул маалымат менен кабардар кылуу үчүн сиздерди белгиледим. Эгерде кимдир бирөөнү белгилебей калган болсом же белгилеп койгон болсом, үзүр сураймын. @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]], @[[Колдонуучу:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]], @[[Колдонуучу:ImeNtrav|ImeNtrav]], @[[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]], @[[Колдонуучу:Maksat|Maksat]], @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Kgbek|Kgbek]], @[[Колдонуучу:Connexxx|Connexxx]], @[[Колдонуучу:Umut|Umut]], @[[Колдонуучу:Shchb|Shchb]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Tynchtyk Chorotegin]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Elebayev|Elebayev]], @[[Колдонуучу:Kairat Zamirbekov|Kairat Zamirbekov]], @[[Колдонуучу:Almanbet Janışev|Almanbet Janışev]], @[[Колдонуучу:Kglive|Kglive]], @[[Колдонуучу:Cianzera|Cianzera]], @[[Колдонуучу:Friendwip.kg|Friendwip.kg]], @[[Колдонуучу:Gliwi|Gliwi]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]], @[[Колдонуучу:Дилдорбек|Дилдорбек]], @[[Колдонуучу:WikiBayer|WikiBayer]], @[[Колдонуучу:Baierhan8|Baierhan8]], @[[Колдонуучу:Бекмуратова Рахат Топчубаевна|Бекмуратова Рахат Топчубаевна]], @[[Колдонуучу:AnnaDenisovaa|AnnaDenisovaa]], @[[Колдонуучу:Арапбай Эргешов|Арапбай Эргешов]], @[[Колдонуучу:Эркайым Төлөгөновна|Эркайым Төлөгөновна]], @[[Колдонуучу:Сланова Эркайым|Сланова Эркайым]], @[[Колдонуучу:Alymbekovanazikam|Alymbekovanazikam]], @[[Колдонуучу:Субанбек Абдималикович|Субанбек Абдималикович]]/ [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 14:09, 7 ноябрь 2023 (UTC) == Викимедиа долбоорлорунун аталыштарын аныктоо == Арыбаңыздар. Викимедиа долбоорлорунун аталыштарын аныктоо боюнча маанилүү талкуу башталды: [[Википедия:Добуш берүү/Викимедиа долбоорлору]].--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 10:37, 15 апрель 2023 (UTC) ==<section begin="announcement-header" />Join the Movement Charter Regional Conversation Hours<section end="announcement-header" />== <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi all, As most of you are aware, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter Drafting Committee|Movement Charter Drafting Committee]] (MCDC) is currently collecting community feedback about three draft sections of the Movement Charter: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Preamble|Preamble]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Values & Principles|Values & Principles]]''', and '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Roles & Responsibilities|Roles & Responsibilities]]''' (''intentions statement''). '''How can you participate and share your feedback?''' The MCDC is looking forward to receiving all types of feedback in different languages from the community members across the Movement and Affiliates. You can participate in the following ways: * Attend the community conversation hour focused on the Central and Eastern Europe and the Central Asia region on November 26, 2022 at 15.00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1669474833 your local time]). Details about the regional community conversation hours are published '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|here]]''' * Fill out a '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 survey]''' (optional and anonymous) * Share your thoughts and feedback on the '''[[m:Movement Charter/Content|Meta talk page]]''' * Share your thoughts and feedback on the '''MS Forum''': ** [https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-preamble/2284 Preamble] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-values-principles/2285 Values & Principles] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-roles-responsibilities-statement-of-intent/2286 Roles & Responsibilities] (statement of intent) * Send an email to: '''movementcharter@wikimedia.org''' if you have other feedback to the MCDC. If you want to learn more about the Movement Charter, its goals, why it matters and how it impacts your community, please watch the [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ask_Me_Anything_on_Movement_Charter,_Introduction_by_%C3%89rica_Azzellini,_English,_Nov_12,_2022.webm recording] of the “Ask Me Anything about Movement Charter” sessions which took place earlier in November 2022. Thank you for your participation. On behalf of the Movement Charter Drafting Committee, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:51, 22 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) ===<section begin="announcement-header" /><span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Присоединяйтесь к региональной встрече по обсуждению контента Устава Движения</span><section end="announcement-header" />=== <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|<span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.</span>]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Как многим из вас известно, [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter Drafting Committee|Комитет по разработке Устава Движения]] (MCDC) в настоящее время собирает обратную связь от сообщества по трём разделам Устава Движения: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Preamble|Преамбула]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Values & Principles|Ценности и Принципы]]''' и '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Roles & Responsibilities|Роли и Обязанности]]''' (''заявление о намерениях''). '''Как Вы можете поделиться отзывом?''' Комитет приветствует все виды обратной связи на разных языках от членов сообщества и организаций движения. Вы можете принять участие следующими способами: * Примите участие в региональной встрече с членами Комитета. Встреча с участниками и участницами из региона Центральной и Восточной Европы и Центральной Азии будет проходить '''26 ноября в 15.00-16.30 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1669474833 ваше местное время]). Будет обеспечен синхронный перевод на русский и польский языки. Подробности о региональных встречах '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|здесь]]'''. * Заполните анонимный '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 опрос]''' * Поделитесь мыслями и отзывами на '''[[m:Movement Charter/Content|странице обсуждения]]'''. * Поделитесь мыслями и отзывами на '''форуме Стратегии движения''': **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-preamble/2284 Преамбула] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-values-principles/2285 Ценности и принципы] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-roles-responsibilities-statement-of-intent/2286 Роли и обязанности] (заявление о намерениях) * Отправьте письмо на: '''movementcharter@wikimedia.org''', если у Вас будут дополнительные отзывы для Комитета. Если Вы хотите узнать больше об Уставе Движения, его целях, почему он важен и как он влияет на ваше сообщество, пожалуйста, посмотрите [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:MCDC_Onboarding_%22Ask_me_Anything%22_session_-_Russian.webm запись сессии «Вопросы и ответы об Уставе движения»] с переводом на русский язык (синхронный перевод начинается в 9:40). Спасибо вам за участие. От имени Комитета по разработке Устава движения, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:51, 22 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) ===Завершение 1-го цикла консультаций с сообществом по Уставу Движения=== От имени [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/ru Комитета по разработке Устава Движения] мы хотели бы поблагодарить всех, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Community_Consultation/ru первом цикле консультаций] с сообществом по проекту [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/ru Устава Движения]. Если вы ещё не поделились мнением по поводу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Content/ru трёх предложенных разделов] Устава Движения, вы можете это сделать заполнив '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 анонимный опрос] до 2 января 2023 года'''. Если у вас есть дополнительные комментарии или вопросы Комитету, вы можете отправить письмо на: movementcharter@wikimedia.org. '''Cледующие шаги''' Отчëт по полученным отзывам во время первого цикла консультаций с сообществом будет опубликован в январе 2023 года командой по Стратегии Движения и Управлению. После получения отчёта Комитет рассмотрит предложения и уведомит об изменениях в тексте разделов, объяснив, почему некоторые предложения были или не были приняты в последующих версиях проекта Устава. В 2023 году будут дополнительные способы взаимодействия с содержанием Устава Движения, включая обратную связь по процессу ратификации Устава. Чтобы быть в курсе работы Комитета, пожалуйста, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/Updates/ru ежемесячными обновлениями]. ''От имени Комитета по разработке Устава Движения'' --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:14, 19 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) == '''"Wiki Step! Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү" долбоорун талкуулоо жана колдоо''' == Саламатсыздарбы, урматтуу википедиячылар! Баарыбызга маалым болгондой Кыргыз Википедиясынын азыркы абалы өтө мыкты деңгээлде эмес, бир топ көйгөйлүү маселелерди чечүү керек. Дал ушул көйгөйлүү маселелерди көңүлгө алып [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] жана [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] биргеликте Кыргыз Википедиясын системалуу өнүктүрүү долбоорун жазып, Викимедия фондуна грант алуу үчүн кайрылганы турат. Бул долбоорду аткаруу "Кадам" коомдук бирикмеси менен биргеликте аткарылат жана жоопкерчилик бул уюмда болот. Бул долбоор менен '''[[metawiki:Grants:Project/MSIG/Wiki_Step!_Systemic_development_of_the_Kyrgyz_Wikipedia|Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia]]''' таанышып чыгып, колдоо көргөзгөндү же ой пикир калтырганды унутпаңыз. '''Долбоордун кыскача мазмуну''' * '''''Бул долбоордо төмөнкү көйгөйлөргө маани берилди:''''' 1) Кыргызстандыктардын Википедия жана Викимедия фондунун долбоорлору тууралуу маалыматы жоктугу; (Википедия кандай иштейт экендигинен жана макаланы кимдер жазат экендигинен да кыргыз коомчулугу кабарсыз). 2) Кыргыз Википедиясынын жамаатынын аздыгы жана туруктуу эместиги. Белгилүү бир эрежелерди же чечимдерди кабыл алууда жамааттын ролу чоң. 3) Википедиянын маанилүү барактары кыргызчага которулган эмес. Мисалы: Кыймыл стратегиясы, гранттар тууралуу маалыматтар, кээ бирки интерфейс баракчалар ж.б. Ошондуктан Википедиячылар маанилүү жаңылыктардан артта калууда. Өз укугун кантип коргоону да билбейт ж.б.у.с. 4) Кыргыз тилдүү жарандар үчүн Википедияны үйрөтүүчү жеткиликтүү материалдардын же маалыматтардын жоктугу. Ошондуктан Википедияга жаңы адамдар кошулбай жатат. Биз онлайн курс чыгарсак анда википедияны үйрөнө баштайт. 5) Интерфейстин которулбагандыгы, кээ бир функциялар кыргыз тилинде иштебейт. Мисалы: ар бир макаланы өзүнчө канча жолу көрүлгөндүгүн көрсө болбойт ж.б. 6) Материалдар менен иштөө кыйынчылыгы... Википедиячылардын жөндөмдөрүн (навыки) арттыруу керек. *'''''Долбоордо төмөнкү иш-чаралар аткарылат:''''' 1) Кыргыз тилинде "Википедияга киришүү" курсун толук иштеп чыгуу. Ал Кыргыз Википедиясынын өзүнө жана [https://stepik.org/ stepik.org] сыяктуу онлайн платформага онлайн курс катары иштеп чыгабыз. Ал онлайн курс аркылуу жалпы студенттер, каалоочулар үйрөнсө болот. 2) Википедиянын жана Кыймыл стратегиясынын негизги барактары кыргыз тилине которулган эмес. Биз Кыймыл стратегиясын, Гранттарды жазуу боюнча барактарды, Викискладты, Викимедия саясатын жана башка маанилүү интерфейс баракчаларын которобуз. 3) Жамаатты өнүктүрөбүз. Кыргыз Википедиясына жаңы Википедиячыларды үйрөтүп, күчтүү жана туруктуу жамаат түзгөнү аракет жасайбыз. Ал жамаат мындан ары да кыргыз Википедиясын өнүктүрүү боюнча ар кандай ойлорун ортого салып иштеп кете бере тургандай... 4) Жамаат менен биргеликте Колдонуучуларга ылайыктуу кылуу үчүн интерфейсти да оңдоого аракет кылабыз. Долбоор боюнча Бишкекте 3 күндүк тренинг болот. Ал жерде Кыргыз Википедиясын эрежелерин да иштеп чыгабыз. Бул долбоордун толук версиясы менен жогоруда калтырылган шилтеме аркылуу таанышып чыгыңыз жана колдоо көргөзүп коюңуз. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 08:58, 14 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == Аталыш мейкиндиктердин котормосун аныктоо == '''Долбоорубуз үчүн маанилүү талкуу. [[Wikipedia:Добуш берүү/Аталыш мейкиндиктери|Талкууга катышуу.]]'''--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:25, 24 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышууга чакыруу== Салам, Жамааттарды өнүктүрүү тобу Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топко катышуу үчүн билдирмелерди (заявкаларды) '''2022-жылдын 10-апрелине чейин''' кабыл алууда. Билдирме [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru формасын бул жерден] тапса болот. Билдирмени берүүдөн мурун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru жумушчу топ тууралуу маалымат менен таанышыңыз]. Бул маалыматты кызыккан жамаат мүчөлөрү менен бөлүшүүнү унутпаңыз. Урматтоо менен, [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:46, 19 март 2022 (UTC) == '''Кыргыз Уикипедиясынын аталышын аныктоо''' == '''Урматту, Кыргыз Уикипедиясынын жамааты !<br> '''Биздин долбоорубуздун аталышын аныктоо үчүн талкуу башталды. [[Wikipedia:Добуш берүү/Уикипедия же Википедия| Талкуу бул жерде жүрүүдө]] --[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 09:16, 12 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) [[Категория:Wikipedia барактары]] == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on <s>7</s> 16 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.] Best, Movement Strategy and Governance [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 16:40, 12 январь 2022 (UTC) == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content /> :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> {{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 17:56, 27 Декабрь (Бештин айы) 2021 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22502754 --> == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 13:15, 9 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Feminism and Folklore 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]]. You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... Thank you. '''Feminism and Folklore Team''', [[User:Tiven2240|Tiven2240]] --05:49, 11 январь 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Best, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:04, 15 январь 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22610145 --> == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|<sup><span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span></sup>]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 07:26, 24 январь 2022 (UTC) == Лидерликти өнүктүрүү боюнча тапшырма тобу: бул жөнүндө пикириңизди билдирсеңиз болот == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Викимедиа Фондунун Коомчулукту өнүктүрүү командасы глобалдык, жамааттык Лидерликти Өнүктүрүү тобун түзүүнү колдоодо. Ыкчам топтун максаты - лидерликти өнүктүрүү боюнча кеңеш берүү. Команда Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун милдеттери тууралуу пикирлерди издеп жатат. Бул [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/ru Мета баракчада] Лидерликти өнүктүрүү боюнча жумушчу топтун сунушу бөлүшүлгөн. Сиз кантип кантип катыша аласыз тууралуу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Task_Force/Participate бул жерден] билсениз болот. Сунуш боюнча пикир 2022-жылдын 7-февралынан 25-февралына чейин чогултулат. --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 17:57, 8 февраль 2022 (UTC) == Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]]. There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].''' The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].''' Thank you to everyone who has participated so far. Sincerely, Movement Strategy and Governance<br/> Wikimedia Foundation [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:21, 16 февраль 2022 (UTC) <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 04:50, 22 февраль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 12:38, 28 февраль 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki. There are events scheduled to learn more and discuss: * A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants. * The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022. You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance <br /> Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 --> == Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун долбооруна добуш берүү башталды == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсыздарбы, [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин] (UCoC) Колдонуу боюнча колдонмонун [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru жаңыланган долбооруна] добуш берүү башталды. 2022-жылдын 7-мартынан 21-март күнүнө чейин [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru SecurePoll аркылуу жүргүзүлөт]. Добуш берүү [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru укугу тууралуу маалыматты окуп чыгыңыз]. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси (UCoC) бардык кыймыл үчүн алгылыктуу жүрүм-турумдун негизин түзөт. Колдонмо көрсөтмөлөрүнүн жаңыланган тексти 2022-жылдын 24-январында жарыяланган. Бул шилтемеде [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru UCoC долбоору тууралуу көбүрөөк маалымат таба аласыз]. Мета-Викидеги долбоордун талкуу баракчасына өзүңүзгө ыңгайлуу тилде пикириңизди калтырсаңыз болот. Команда менен электрондук почта аркылуу байланышса болот: ucocproject(_AT_)wikimedia.org Урматтоо менен, Movement Strategy and Governance командасы Викимедиа Фонду --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:08, 7 март 2022 (UTC) ===Добуш берүү аяктады. Катышканыңыз үчүн рахмат!=== 2022-жылдын 21-мартында [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Disabled/Enforcement guidelines| Универсалдык Жүрүм-турум Кодексин колдонуу боюнча колдонмонун]] долбооруна добуш берүү аяктады. Добуш берүүгө Кыймылдын ар кайсы аймактарынан {{#expr:2300}} ашык викимедиачылар катышты. Добуш берүүнүн жыйынтыгын текшерүү тобу ишин баштады. Алар добуштарды санап бүтүшү үчүн эки жумадай убакыт керек. Добуш берүүнүн натыйжасы [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Dispecial/Enforcement guidelines/Voting/Results|бул жерде]] тиешелүү статистика жана комментарийлер менен жарыяланат. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:56, 23 март 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" />=== ---- Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[У:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[ОУ:AAkhmedova (WMF)|обс.]]) 09:42, 26 мая 2022 (UTC) ---- <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Доброго дня, Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]]. От лица команды проекта Универсального кодекса поведения<br /><section end="announcement-content" /> == <section begin="announcement-header" />Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC<section end="announcement-header" /> == :''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' ---- Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:44, 9 март 2022 (UTC) ---- The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9. The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''. Best regards, [[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy <section end="announcement-content" /> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:40, 14 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 14:29, 26 март 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == Орус википедиясында Киргизия макаласын Кыргызстан деп өзгөртүү == Урматтуу кесиптештер, орус википедиясында Киргизия макаласын өзгөртүүгө орус кесиптештер бөгөт коюп жатышат. Кыргызстан официалдуу түрдө Кыргызстан деп аталып жатат, орусча дагы. БЭмне кыла алабыз? Википедия администраторлоруна жазышыбыз керекпи? Петиция баштасакпы? Кимдин кандай ойлору бар? Орус тилинде '''Кыргызская Республика''' деп аталса — туура болот деп ойлойм. '''Кыргыз Республикасы''' — бул мамлекетибиздин расмий аталышы. [[Колдонуучу:Чагылган|Чагылган]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Чагылган|баарлашуу]]) 09:01, 2 июль 2022 (UTC)) == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 14 апрель 2022 (UTC) === Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote. The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects. While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement. Therefore the Committee instructed the Foundation to: Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote. The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. Best regards, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:01, 23 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work. These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']]. The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:00, 15 апрель 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />2022 Board of Trustees Call for Candidates<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']] The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees. The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team. Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]]. Thank you for your support, Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" /> ===<section begin="announcement-header" />Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей. Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций. Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды. Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]]. Благодарим вас за поддержку, Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:09, 25 апрель 2022 (UTC) == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 11:13, 29 апрель 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 18:55, 2 Май (Бугу) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == <section begin="announcement-header" />Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" />Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей. Идея программы "Волонтёры на выборах" возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием? Волонтёры на выборах будут помогать в следующем: * Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества * По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов Волонтёры должны: * Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий * Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:07, 6 Май (Бугу) 2022 (UTC) ==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines== Hi all, After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements]. Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines. According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions: 1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines; 2. On balancing privacy protection and due process; 3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct. The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]''). --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 21:42, 2 июнь 2022 (UTC) == Тренинги по Викиданным для Тюркских Викимедийцев 2022 == [[Файл:Wikidata_2022_Istanbul_social_media_campaign_02.jpg|right|thumb|300x300px|Wikidata 2022 Istanbul]] Дорогие друзья, Я рад сообщить вам, что заявки на получение стипендии для участия в Стамбульской конференции по Викиданным теперь открыты. Если вы представляете тюркское сообщество и активно участвуете в проектах Викимедиа на тюркских языках, то вы можете подать заявку на получение стипендии. Заявки принимаются до 30 июня 2022 года, 23:59 UTC. Кандидаты смогут подать заявку на получение полной стипендии. Полная стипендия покроет расходы на путешествие, проживание и питание во время конференции, организованное Тюркским ЮГ Викимедиа. Конференция пройдет с 21 по 23 октября 2022 года в Стамбуле, Турция. * Чтобы узнать больше о Тренингах по Викиданным для Тюркских Викимедийцев, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/53dX * Чтобы узнать больше о стипендии, регистрации и форме заявки, пожалуйста, посетите: https://w.wiki/5FFv Кроме того, мы рекомендуем вам подписаться на наш список рассылки (https://w.wiki/5FFw) для получения информации и новостей о проектах и мероприятиях Тюркским ЮГ Викимедиа. Всего наилучшего, [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 21:59, 10 июнь 2022 (UTC) == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 16:12, 4 июль 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == <section begin="announcement-header" /> Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя]. Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент "Компас избирателя". Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: * 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя * * 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме * * 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям * * 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений * * 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям * * 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 05:38, 13 июль 2022 (UTC) == Открыт прием заявок для сессий == [[File:Wikidata_Istanbul_call_for_submissions_is_now_open_social_media_post.png|250px|right|thumb|Открыт прием заявок]] Всем привет, Команда организаторов [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Тренингов по Викиданных для Тюркских Викимедийцев]] рада сообщить вам, что [[:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians/Submissions|открыт прием заявок]] (https://w.wiki/5TFZ) на участие в программе конференции, которая пройдет в Стамбуле, Турции, с 21 по 23 октября. '''Мы будем принимать заявки до 10 августа 2022 года'''. Вы можете подать заявку и выступить на конференции на трех языках: английском, турецком и русском, а также онлайн или очно. Предложения по сессиям могут быть представлены в 5 различных типах со стандартизированной продолжительностью выступления. Основная тема сессии должна быть связана с Викиданными, интегрированными данными, импортом данных, SPARQL или другими связанными темами. Вы также можете представить свои достижения или темы, связанные с развитием проектов Викимедиа и движения Викимедиа. Более подробно – https://w.wiki/5TFZ. Мы хотели бы узнать и предоставить сообществу больше информации о тюркских сообществах, и мы надеемся, что вы поможете нам достичь этой цели. С уважением, – [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 15:59, 17 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов. Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений. Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие. Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа. Что теперь? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:00, 20 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]</span> ---- Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG). Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]]. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]]) * '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]]) * '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]]) * '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]]) * '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]]) * '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]]) * '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]]) * '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]]) * '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]]) * '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:42, 25 июль 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики. Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: *<s>8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя</s> *<s>21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме</s> *23 июля — 1 августа: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20elections/2022/Community%20Voting/Election%20Compass/Statements/ru Члены сообщества голосуют за утверждения] *2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений *5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений *16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению. ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:29, 27 июль 2022 (UTC) == Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 == [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2022|'''Wikimedia CEE Meeting 2022''']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Kyrgyz language community'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left). P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language. [[Колдонуучу:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Dušan Kreheľ|баарлашуу]]) 19:56, 1 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Сиздердин жамаатыңыздардын өкүлдөрүн Wikimedia CEE 2022 конферециясына катышуу үчүн каттоо === Быйыл [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 Wikimedia CEE 2022] конференциясы 14-16-октябрда Македониянын Охрид шаарында өтөт. Биз Кыргыз тили жамаатынан катышуучулары үчүн 2 орун бөлдүк. Кыргыз Википедиясынын Wikimedia CEE 2022 конференциясына жибере турган эки делегатты тандооңузду суранабыз. Өкүлдөрдүн иш-чараларга катышууга кеткен чыгымдары төлөнөт. Делегатты каттоо убактысы 15-августка чейин (10 күн калды). Конференциянын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Participants/List#List_of_Wikimedia_CEE_affiliates'_delegates Мета] баракчасында катталсаңар болот. Каттоодон мурун бул жерде талкуу жүргүзсөңөр болот. Которгон: [[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:31, 5 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Саламатсыздарбы, мен дагы [[Колдонуучу:bosogo|bosogo]]'ну сунуштаймын. Экинчи өкүл болуп бир айымды тандоону колдойм, гендерлик тең салмактуулукту кармап. Катышуучуларга ийгилик! [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 09:56, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Саламатсыздарбы! Кыргыз викикипедиясы жамаатынан активдүү катышуучулардын жана жаңы кошулуп жаткан википедиячылардын ичинен таңдоону сунуштаймын. Анткени бул конференция алар үчүн чоң мотивация болмок. Мен кыргыз википедиясында активдүү катышуучулардын ичинен администратор болуп жүргөн @bosogo'ну сунуштаймын. Ал эми жаңы катышуучулардан @kyiyn kyz жана Уулжан Каныбекованы cунуштаймын. Сиздердин да сунуштарды күтөм. :Саламатсыздарбы. Мени сунуштап колдогонуңуз үчүн рахмат. Бирок, талапкерлигимди койгондон баш тарттым) @[[Колдонуучу:kmaksat|kmaksat]] сизди сунуштайм. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:05, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :Баарыңарга салам. Бир эркек бир кыз киши барганын колдойм. @kmaksat жанына @kyiyn kyz же Уулжан Каныбекова кандидатураларын коюшса колдойм. Мага добуш берсеңер, мен деле керектүү презентацияларды даярдап бара берем ). [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiylchy|баарлашуу]]) 13:32, 12 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :: @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] менен @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] колдойм.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 08:46, 14 Август (Баш оона) 2022 (UTC) :::Саламатсыздарбы! @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] Wikimedia CEE 2022 конференциясына катышууга талапкерлигин коюудан баш тартты. Ошондуктан мен да жаңы талапкерлер катары @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] жана @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]]ды сунуштаймын. Бири тажрыйбалуу болсо, бири жаш жана энергияга толгон инсандар. Эки талапкер да википедияны өнүктүрүү бир гана википедияда эмес, коомчулук менен иштеп. маалымдандырууда да өз салымдарын кошуп келишет. Мисалы: @[[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] экөөбүз КУУнин студенттерине википедия тууралуу семинарларды өтүп жаттык. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 09:16, 14 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Перенос сроков голосования на выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа в 2022 году<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Я пишу вам сегодня по поводу графика голосования на выборах в Совет попечителей. Как многие из вас уже знают, в этом году мы предлагаем [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Компас избирателя]], чтобы помочь голосующим определить позиции кандидатов по некоторым ключевым вопросам. Несколько кандидатов попросили увеличить количество символов в их ответах, чтобы они могли дать более развернутые ответы. Избирательная комиссия считает, что их аргументация соответствует целям справедливого и равноправного избирательного процесса. Чтобы к началу голосования обеспечить перевод более длинных заявлений, Избирательная комиссия и Целевая группа по отбору членов Совета решили отложить начало голосования на одну неделю. Это самое оптимальное время, предложенное сотрудниками, работающими над проведением выборов. Несмотря на то, что не все захотят использовать Компас избирателя для принятия решения в голосовании, Избирательная комиссия посчитала более уместным предоставить перевод заявлений для членов сообщества на разных языках. Голосование начнется 23 августа в 00:00 UTC и завершится 6 сентября в 23:59 UTC. С уважением, Матанья, от имени Избирательной комиссии --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 10:24, 17 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == Invitation to join the Movement Strategy Forum == Hello everyone, [https://forum.movement-strategy.org/ The Movement Strategy Forum] (MS Forum) is a multilingual collaborative space for all conversations about Movement Strategy implementation. We are inviting all Movement participants to collaborate on the MS Forum. The goal of the forum is to build community collaboration, using an inclusive multilingual platform. The [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Movement Strategy] is a collaborative effort to imagine and build the future of the Wikimedia Movement. Anyone can contribute to the Movement Strategy, from a comment to a full-time project. Join this forum with your Wikimedia account, engage in conversations, and ask questions in your language. The Movement Strategy and Governance team (MSG) launched the proposal for the MS Forum in May 2022. There was a 2-month community review period, which ended on 24 July 2022. The community review process included several questions that resulted in interesting conversations. You can read the [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 Community Review Report]. We look forward to seeing you at the MS Forum! Best regards, Movement Strategy and Governance team --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:02, 22 Август (Баш оона) 2022 (UTC) === Присоединяйтесь к форуму Стратегии движения === Всем привет, [https://forum.movement-strategy.org/ Форум Стратегии движения] (MS Forum) — это многоязычное пространство для совместного обсуждения всех вопросов, связанных с реализацией Стратегии движения. Приглашаем всех участников Движения к сотрудничеству на форуме Стратегии движения. Цель форума - построение сотрудничества между сообществами с помощью инклюзивной и многоязычной платформы. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Стратегия движения] — это совместная работа по созданию будущего движения Викимедиа. Каждый может внести свой вклад в Стратегию движения — от одного комментария до разработки проекта. Присоединяйтесь к форуму со своей учетной записью Викимедиа, участвуйте в беседах и задавайте вопросы на своем языке. Команда по Стратегии движения и управлению (MSG) выдвинула предложение о создании форума в мае 2022 года. Был проведен 2-х месячный период рассмотрения предложения сообществом, который завершился 24 июля 2022 года. Вы можете ознакомиться с отчетом об обзоре сообщества [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 здесь]. Мы будем рады видеть вас на форуме! С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 08:02, 22 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Голосование сообщества на выборах в Совет попечителей 2022 года объявляется открытым<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Период голосования сообщества на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года]] объявляется открытым. Ниже приведены ссылки, необходимые для голосования: * Воспользуйтесь [https://board-elections-compass-2022.toolforge.org/ Компасом избирателя], где представлены позиции кандидатов по 15 различным вопросам. Мета страница доступна [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru здесь]. * Прочитайте [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|заявления кандидатов]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|их ответы на вопросы партнёрских организаций]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Получите информацию о том, какие навыки нужны Совету попечителей]] и как [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Комитет по анализу определил, что кандидаты соответствуют этим навыкам]]. Если вы готовы проголосовать, перейдите на [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll]] и проголосуйте сейчас. ''' Голосование проходит с 23 августа 00:00 (UTC) по 6 сентября 23:59 (UTC).''' Чтобы узнать о своем праве на участие в голосовании, посетите [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|эту страницу]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Избирательной комиссии''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 15:09, 23 Август (Баш оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Жамааттардын 2022-жылдагы Камкорчулар кеңешине болуп жаткан шайлоодо добуш берүү аяктап баратат.<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close| Бул билдирүүнүн башка тилине котормосун Мета-викиден таба аласыз.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting about to Close|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Саламатсызбы, Жамааттын 2022-жылдагы Камкорчулар кеңешине шайлоодогу добуш берүүсү 2022-жылдын 23-августтунда башталып, 2022-жылдын 6-сентябрында саат 23:59 (UTC) аяктайт. Сиз дагы эле добуш бере аласыз. Добуш бере элек болсоңуз, анда [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll добуш берүү барагына]] кирип, азыртан добуш берсеңиз болот. Добуш берүү укуктары тууралуу көбүрөөк билүү үчүн [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|бул баракты караңыз]]. Эгер сизге чечим кабыл алууга жардам керек болсо, төмөндө пайдалуу шилтемелер келтирилген: *15 маселе боюнча талапкерлердин көз карашын чагылдырган [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Шайлоочуу компасын]] колдонуңуз. *[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Талапкерлердин арыздарын]] жана [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|өнөктөш уюмдардын суроолоруна жоопторду окуп чыгыңыз]]. *[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Кеңешке керек болгон көндүмдөр]] жана [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Талдоо комиссиясы талапкерлердин бул көндүмдөрдүн шайкештигин кантип аныктаганы тууралуу көбүрөөк билиңиз]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Campaign_Videos|Талапкерлердин жамааттын суроолоруна жооп берген видеолорун көрүңүз]]. Бул текстти которууга жардам бергениңиз үчүн [[User:Bosogo|Bosogo]] жана [[User:Kmaksat|Kmaksat]] сиздерге чоң рахмат! Урматтоо менен, Кыймыл стратегиясы жана башкаруу тобу<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 15:24, 1 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Revised Enforcement Draft Guidelines for the Universal Code of Conduct<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions Committee|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Revisions committee]] is requesting comments regarding the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|'''Revised Enforcement Draft Guidelines for the Universal Code of Conduct (UCoC)''']]. This review period will be open from '''8 September 2022 until 8 October 2022.''' The Committee collaborated to revise these draft guidelines based on input gathered from the community discussion period from May through July, as well as the community vote that concluded in March 2022. The revisions are focused on the following four areas: # To identify the type, purpose, and applicability of the UCoC training; # To simplify the language for more accessible translation and comprehension by non-experts; # To explore the concept of affirmation, including its pros and cons; # To review the balancing of the privacy of the accuser and the accused The Committee requests comments and suggestions about these revisions by '''8 October 2022'''. From there, the Revisions Committee anticipates further revising the guidelines based on community input. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|Find the Revised Guidelines on Meta]], and a [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|comparison page in some languages.''']] Everyone may share comments in a number of places. Facilitators welcome comments in any language on [[m:Special:MyLanguage/Talk:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|the Revised Enforcement Guidelines talk page]]. Comments can also be shared on talk pages of translations, at local discussions, or during conversation hours. There are a series of [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Conversation hours|'''conversation hours''']] planned about the Revised Enforcement Guidelines; please see Meta for the times and details. The facilitation team supporting this review period hopes to reach a large number of communities. If you do not see a conversation happening in your community, please organize a discussion. Facilitators can assist you in setting up the conversations. Discussions will be summarized and presented to the drafting committee every two weeks. The summaries will be published [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|here]].<section end="announcement-content" /> === <section begin="announcement-header" /> Пересмотренное Руководство по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Уважаемые члены кыргызскоязычного сообщества, [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions Committee|Комитет по пересмотру Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения]] (УКП) просит представить отзывы относительно [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|'''пересмотренной версии проекта Руководства по обеспечению правоприменения УКП''']]. Рассмотрение будет проходить в период с '''8 сентября 2022 года по 8 октября 2022 года.''' Комитет провел пересмотр проекта руководства, основываясь на предложениях, собранных во время дискуссии сообщества в период с мая по июль, а также на основе голосования, проведенного в марте 2022 года. Изменения преимущественно касаются четырех областей: # Определение вида, назначения и применимости обучения по УКП. # Упрощение формулировок для облегчения перевода и понимания людьми, не являющимися экспертами. ​​# Прояснение концепции утверждения, включая ее достоинства и недостатки. # Пересмотр баланса между конфиденциальностью заявителя и нарушителя. Комитет просит предоставить отзывы и предложения касательно данных изменений до '''8 октября 2022 года'''. Далее, комитет по пересмотру планирует внести дополнительные изменения на основе отзывов сообщества. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|Вы можете найти обновленное руководство в Мета-вики]], а также [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|страницу сравнения на разных языках. ''']] Каждый имеет возможность поделиться своими отзывами в различных местах. Вы можете поделиться комментариями на любом удобном вам языке на [[m:Special:MyLanguage/Talk:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|странице обсуждения по обновленному руководству]]. Вы также можете предоставить отзывы на страницах обсуждений переведенных версий, во время локальных дискуссий или же во время «часов обсуждения» и круглых столов. Планируется проведение дискуссий по вопросам изменений в Руководстве по обеспечению правоприменения УКП. Пожалуйста, ознакомьтесь с подробностями и датами на [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Conversation hours|'''Мета-вики''']]. Команда фасилитаторов, осуществляющая поддержку данного процесса, надеется привлечь большое количество сообществ. Если обсуждение еще не происходит в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте такое обсуждение сами. Фасилитаторы могут помочь вам в организации обсуждений. Результаты обсуждений будут обобщаться и представляться на рассмотрение редакционного комитета каждые две недели. Краткие итоги будут публиковаться [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]].<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 14:28, 12 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) == The Vector 2022 skin as the default in two weeks? == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Wikimania 2022 Vector (2022) Presentation.pdf|thumb|The slides for our presentation at Wikimania 2022|page=26]] Hello. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. '''In two weeks, we would like to make the Vector 2022 skin the default on this wiki.''' We have been working on it for the past three years. So far, it has been the default on more than 30 wikis, including sister projects, all accounting for more than 1 billion pageviews per month. On average [[phab:T317529#8246686|87% of active logged-in users]] of those wikis use Vector 2022. It would become the default for all logged-out users, and also all logged-in users who currently use Vector legacy. Logged-in users can at any time switch to [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|any other skins]]. No changes are expected for users of these skins. <div style="width:100%; margin:auto;"><gallery widths="220" heights="150" mode="packed" caption="Top of an article"> Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 top.png|Vector legacy (current default) Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 top.png|Vector 2022 </gallery><gallery widths="220" heights="150" mode="packed" caption="A section of an article"> Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 scrolled.png|Vector legacy (current default) Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|Vector 2022 </gallery></div> === About the skin === '''[Why is a change necessary]''' The current default skin meets the needs of the readers and editors as these were 13 years ago. Since then, new users have begun using Wikimedia projects. [https://diff.wikimedia.org/2022/08/18/prioritizing-equity-within-wikipedias-new-desktop/ The old Vector doesn't meet their needs.] '''[Objective]''' The objective for the new skin is to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. It draws inspiration from previous requests, the [[metawiki:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey|Community Wishlist Surveys]], and gadgets and scripts. The work helped our code follow the standards and improve all other skins. [[phab:phame/post/view/290/how_and_why_we_moved_our_skins_to_mustache/|We reduced PHP code in Wikimedia deployed skins by 75%]]. The project has also focused on making it easier to support gadgets and use APIs. '''[Changes and test results]''' The skin introduces a [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features|series of changes]] that improve readability and usability. The new skin does not remove any functionality currently available on the Vector skin. * The sticky header makes it easier to find tools that editors use often. It decreases scrolling to the top of the page by 16%. * The new table of contents makes it easier to navigate to different sections. Readers and editors jumped to different sections of the page 50% more than with the old table of contents. It also looks a bit different on talk pages. * The new search bar is easier to find and makes it easier to find the correct search result from the list. This increased the amount of searches started by 30% on the wikis we tested on. * The skin does not negatively affect pageviews, edit rates, or account creation. There is evidence of increases in pageviews and account creation across partner communities. '''[Try it out]''' Try out the new skin by going to the appearance tab in [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|your preferences]] and selecting Vector 2022 from the list of skins. === How can editors change and customize this skin? === It's possible to configure and personalize our changes. We support volunteers who create new gadgets and user scripts. Check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Repository|our repository]] for a list of currently available customizations, or add your own. === Our plan === '''If no large concerns are raised, we plan on deploying in the week of October 3, 2022'''. If your community would like to request more time to discuss the changes, hit the button and write to us. We can adjust the calendar. <div style="text-align: center;">[[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|<span class="plainlinks mw-ui-button">Request for more time to discuss the change</span>]]</div> If you'd like ask our team anything, if you have questions, concerns, or additional thoughts, please ping me here or write on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|talk page of the project]]. We will gladly answer! Also, [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions|see our FAQ]]. Thank you! [[mw:User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[mw:User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 04:15, 22 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&oldid=23838600 --> == <section begin="announcement-header" /> Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election Community Voting period}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi everyone, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] process. Your participation helps seat the trustees the community seeks on the Wikimedia Foundation Board of Trustees. These are the preliminary results of the 2022 Board of Trustees election: * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates/Shani_Evenstein_Sigalov|Shani Evenstein Sigalov]] * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates/Mike Peel|Mike Peel]] You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election. The Board will complete their review of the most voted candidates, including conducting background checks. The Board plans to appoint new trustees at their meeting in December. Best, Movement Strategy and Governance --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 09:27, 22 Сентябрь (Аяк оона) 2022 (UTC) ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" /> == Update on Vector 2022 == [[File:Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|thumb]] <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello. I'm sorry for not communicating in your language. I'll be grateful if you translated my message. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Web team]] working on the new skin, [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements|Vector 2022]]. We wanted to apologize for the delays in the deployment of Vector 2022. We know many of you are waiting for this eagerly. We have been delaying the deployment because we have been working on the logos. It has taken us more time than originally expected. Once the logos are ready, we will let you know the exact date of deployment. '''We are planning for either the next (more likely) or the following week'''. If your wiki doesn't currently have a localized logo, we encourage you to [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|reach out to us]] and we can help make one. We invite you to [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements#contact|get involved in the project]]. Contact us if you have any questions or need any help, particularly with the compatibility of gadgets and user scripts. Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 23:24, 19 Октябрь (Тогуздун айы) 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&oldid=23955535 --> == <section begin="announcement-header" /> Invitation to attend “Ask Me Anything about Movement Charter” Sessions<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] Hello all, During the 2022 Wikimedia Summit, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Movement Charter Drafting Committee]] (MCDC) presented the first outline of the Movement Charter, giving a glimpse on the direction of its future work, and the Charter itself. The MCDC then integrated the initial feedback collected during the Summit. Before proceeding with writing the Charter for the whole Movement, the MCDC wants to interact with community members and gather feedback on the drafts of the three sections: Preamble, Values & Principles, and Roles & Responsibilities (intentions statement). The Movement Charter drafts will be available on the Meta page [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content|here]] on November 14, 2022. Community wide consultation period on MC will take place from November 20 to December 18, 2022. Learn more about it [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|here]]. With the goal of ensuring that people are well informed to fully participate in the conversations and are empowered to contribute their perspective on the Movement Charter, three '''“Ask Me Anything about Movement Charter"''' sessions have been scheduled in different time zones. Everyone in the Wikimedia Movement is invited to attend these conversations. The aim is to learn about Movement Charter - its goal, purpose, why it matters, and how it impacts your community. MCDC members will attend these sessions to answer your questions and hear community feedback. The “Ask Me Anything” sessions accommodate communities from different time zones. Only the presentation of the session is recorded and shared afterwards, no recording of conversations. Below is the list of planned events: * '''Asia/Pacific''': November 4, 2022 at 09:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1667552400 your local time]). Interpretation is available in Chinese and Japanese. * '''[https://forum.movement-strategy.org/t/ask-me-anything-about-movement-charter-session-europe-mena-sub-saharan-africa/2132 CEE and CA/MENA/Sub Saharan Africa]''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in Arabic, French and Russian. * '''North and South America/ Western Europe''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in Spanish and Portuguese. On the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|Meta page]] you will find more details; Zoom links will be shared 48 hours ahead of the call. '''Call for Movement Charter Ambassadors''' Individuals or groups from all communities who wish to help include and start conversations in their communities on the Movement Charter are encouraged to become [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|Movement Charter Ambassadors]] (MC Ambassadors). MC Ambassadors will carry out their own activities and get financial support for enabling conversations in their own languages. [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Team|Regional facilitators]] from the Movement Strategy and Governance team are available to support applicants with MC Ambassadors grantmaking. If you are interested please sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|here]]. Should you have specific questions, please reach out to the MSG team on the Movement Strategy forum. We thank you for your time and participation. ''On behalf of the Movement Charter Drafting Committee'',<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:22, 7 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) === <section begin="announcement-header" /> Приглашение принять участие в сессиях «‎Вопросы и ответы об Уставе движения»<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] Доброго дня, [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Комитет по разработке Устава движения]] представил предварительный проект Устава движения в Саммите Викимедиа 2022, обозначив направление Комитета и Устава. Исходя из полученных отзывов, Комитет внёс в Устав первоначальные изменения. Прежде чем приступить к написанию Устава для всего Движения, Комитет по разработке Устава планирует провести консультации с сообществом Викимедиа и получить обратную связь по черновым вариантам первых трёх разделов: Преамбула, Ценности и принципы, и Роли и обязанности (заявление о намерениях). Проекты этих разделов будут доступны на [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content|Мета странице]] 14 ноября 2022 года. Консультации с сообществом для получения обратной связи по трём разделам Устава движения пройдут с 20 ноября по 18 декабря 2022 года. Узнайте больше об этом [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|здесь]]. С целью обеспечения информированности всех заинтересованных лиц, для того, чтобы они могли полноценно участвовать в обсуждениях и имели возможность поделиться мнением об Уставе движения, приглашаем вас присоединиться к сессии '''«‎Вопросы и ответы об Уставе движения‎»'''. Данные сессии запланированы с учётом разных часовых поясов. Все желающие узнать об Уставе Движения могут принять участие в сессиях. На этих сессиях участники узнают о цели устава, о значении и влиянии, которые он имеет для викимедийцев, а также для сообществ. Члены Комитета по разработке Устава движения будут присутствовать, чтобы ответить на вопросы и услышать мнение сообщества. Будет записана только презентационная часть, запись обсуждений не предусмотрена. Ниже приведен список запланированных встреч: * '''Азиатско-Тихоокеанский регион''': 4 ноября 2022 года в 09:00-10.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1667552400 ваше местное время]). Доступен перевод на китайский и японский языки. * '''[https://forum.movement-strategy.org/t/ask-me-anything-about-movement-charter-session-europe-mena-sub-saharan-africa/2132 Центральная и Восточная Европа и Центральная Азия/страны MENA/страны Африки к югу от Сахары]''': 12 ноября 2022 года в 15:00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 ваше местное время]). Доступен устный перевод на арабский, французский и русский языки. * '''Северная и Южная Америка/Западная Европа''': 12 ноября 2022 года в 15:00-16.30 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 Ваше местное время]). (В то же время, что и сессия №2, указанная выше) Доступен устный перевод на испанский и португальский языки. На [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|странице Мета]] вы найдете более подробную информацию; ссылки на Zoom будут предоставлены за 48 часов до звонка. '''Послы Устава Движения''' Отдельные лица или группы людей из всех сообществ, которые хотят способствовать включению своих сообществ к обсуждениям об Уставе движения, могут стать [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|Послами Устава движения]]. Послы Устава движения будут проводить свои мероприятия и могут получить финансовую поддержку для проведения встреч на своих языках. [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Team|Региональные фасилитаторы]] команды по Стратегии и движения и управлению будут оказывать поддержку желающим получить грант для послов УД. Если вы заинтересованы стать послом УД, пожалуйста, зарегистрируйтесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|здесь]]. Если у вас есть конкретные вопросы, пожалуйста, свяжитесь с командой по Стратегии движения и управлению на форуме Стратегии движения. Спасибо вам за участие. ''От имени Комитета по разработке Устава Движения'',<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:22, 7 Ноябрь (Жетинин айы) 2022 (UTC) == Community Wishlist Survey 2023 opens in January! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:Please-translate}}'' {{int:Hello}} The [[m:Community Wishlist Survey 2023|'''Community Wishlist Survey (CWS) 2023''']], which lets contributors propose and vote for tools and improvements, starts next month on Monday, [https://zonestamp.toolforge.org/1674496831 23 January 2023, at 18:00 UTC] and will continue annually. We are inviting you to share your ideas for technical improvements to our tools and platforms. Long experience in editing or technical skills is not required. If you have ever used our software and thought of an idea to improve it, this is the place to come share those ideas! The dates for the phases of the Survey will be as follows: * Phase 1: Submit, discuss, and revise proposals – Monday, Jan 23, 2023 to Sunday, Feb 6, 2023 * Phase 2: WMF/Community Tech reviews and organizes proposals – Monday, Jan 30, 2023 to Friday, Feb 10, 2023 * Phase 3: Vote on proposals – Friday, Feb 10, 2023 to Friday, Feb 24, 2023 * Phase 4: Results posted – Tuesday, Feb 28, 2023 If you want to start writing out your ideas ahead of the Survey, you can start thinking about your proposals and draft them in [[m:Community Wishlist Survey/Sandbox|the CWS sandbox]]. We are grateful to all who participated last year. See you in January 2023! </div> {{int:Feedback-thanks-title}} <bdi lang="en" dir="ltr">Community Tech, [[m:User:STei (WMF)|STei (WMF)]]</bdi> 12:59, 13 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:STei_(WMF)/CWS_2023_List&oldid=24226232 --> == Vote for your favourite Wikimedia sound logo == ''{{int:Please-translate}}'' ''We are really sorry for posting in English'' [[Файл:Sound_Logo_Cover_Image_-_Linkedin.png|center|800x800px]] Voting in the Wikimedia sound logo contest [[c:Commons:Sound_Logo_Vote|'''has started''']]. From December 6 to 19, 2022, please play a part and help chose the sound that will identify Wikimedia content on audio devices. [[wmfblog:2022/12/06/vote-for-the-sound-of-all-human-knowledge/|Learn more on Diff]]. The sound logo team is grateful to everyone who participated in this global contest. We received 3,235 submissions from 2,094 participants in 135 countries. We are incredibly grateful to the team of [[wmfblog:2022/10/31/screening-3235-sound-submissions/|volunteer screeners]] and the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Communications/Sound_Logo/Contest_proposal#How_will_the_final_selection_happen? selection committee] who, among others, helped bring us to where we are today. It is now up to Wikimedia to choose the Sound Of All Human Knowledge. Best wishes, [[Колдонуучу:Arupako-WMF|Arupako-WMF]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Arupako-WMF|баарлашуу]]) 16:40, 16 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) == Feminism and Folklore 2023 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, Christmas Greetings and a Happy New Year 2023, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2023|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a [[:m:Feminism and Folklore 2023/List of Articles|list]] of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a fountain tool or dashboard. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the fountain/dashboard link on the [[:m:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta project page]]. This year we would be supporting the community's financial aid for Internet and childcare support. This would be provided for the local team including their jury and coordinator team. This support is opt-in and non mandatory. Kindly fill in [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSea81OO0lVgUBd551iIiENXht7BRCISYZlKyBQlemZu_j2OHQ/viewform this Google form] and mark a mail to [mailto:support@wikilovesfolklore.org support@wikilovesfolklore.org] with the subject line starting as [Stipend] Name or Username/Language. The last date to sign up for internet and childcare aid from our team is 20th of January 2023, We encourage the language coordinators to sign up their community on this link by the 25th of January 2023. Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2023|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 10:23, 24 Декабрь (Бештин айы) 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == IMPORTANT: Admin activity review == Hello. A policy regarding the removal of "advanced rights" (administrator, bureaucrat, interface administrator, etc.) was adopted by [[:m:Requests for comment/Activity levels of advanced administrative rights holders|global community consensus]] in 2013. According to this policy, the [[:m:stewards|stewards]] are reviewing administrators' activity on all Wikimedia Foundation wikis with no inactivity policy. To the best of our knowledge, your wiki does not have a formal process for removing "advanced rights" from inactive accounts. This means that the stewards will take care of this according to the [[:m:Admin activity review|admin activity review]]. We have determined that the following users meet the inactivity criteria (no edits and no logged actions for more than 2 years): #[[User:Connexxx|Connexxx]] (administrator) These users will receive a notification soon, asking them to start a community discussion if they want to retain some or all of their rights. If the users do not respond, then their advanced rights will be removed by the stewards. However, if you as a community would like to create your own activity review process superseding the global one, want to make another decision about these inactive rights holders, or already have a policy that we missed, then please notify the [[:m:Stewards' noticeboard|stewards on Meta-Wiki]] so that we know not to proceed with the rights review on your wiki. Thanks, [[Колдонуучу:Elton|Elton]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Elton|баарлашуу]]) 12:21, 6 январь 2023 (UTC) == Универсалдуу жүрүм-турум кодексинин кайра каралып чыккан ишке ашыруу колдонмосу боюнча алдыдагы добуш берүү == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1|Бул билдирүүнү башка тилдеринде Мета-викиден окуй аласыз.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement/Voting 1}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Арыбаңыздар, 2023-жылдын январь айынын орто ченинде [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсалдуу жүрүм-турум кодексин]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|ишке ашыруу боюнча колдонмо]] (мындан ары ― Колдонмо) жамаат тарабынан экинчи кабыл алуу добуш берүүсүнө коюлат. Бул чара 2022-жылдын мартындагы добуш берүүсүнүн уландысы болот, анда добуш берүүчүлөрдүн көпчүлүгү Колдонмону колдошкон. Добуш берүүчүлөр жамааттын маанилүү көйгөйлөрүн аныктаганы жардам беришти. Башкармалыктын [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Жамааттык иштер комитети]] бул көйгөйлөрдү карап чыгууну өтүндү. Ыктыярчылар жетектеген [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee#Revisions_Committee_members|Текшерүү комитети]] жамааттын сунуштарын карап чыгуу, өзгөртүүлөрдү киргизүү үчүн көп күч жумшады. Жыйынтыгында көйгөйлүү жааттар жакшыртышты: окутуу, кабыл алуу, купуялуулук, иштин ачыктыгы, ошондой эле документин окумдуулугу менен которуу мүмкүндүгү. Ишке ашыруу колдонмосунун жаңыланган нускасын '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|бул жерден]]''' окуса болот, ал эми өзгөртүүлөрдүн салыштырмасы '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Comparison|бул жерде]]''' берилген. '''Кантип добуш берсе болот?''' Добуш берүү '''2023-жылдын 17-январынан''' тарта ачык болот. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voter information|Мета-викидеги бул барак]]''' SecurePoll менен кантип добуш берүү керектиги жөнүндө маалымдайт. '''Ким добуш бере алат?''' Добуш берүү үчүн талаптар Викимедиа Камкорчулар кеңешине шайлоодогудай эле. Добуш берүү укугу тууралуу '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised enforcement_guidelines/Voter_information#Voting_eligibility|бул жерден]]''' окусаңыз болот. Эгер талаптарга жооп берсеңиз, Викимедиа аккаунтуңуз аркылуу добуш берүү серверине кире аласыз. '''Добуш берүү аяктагандан кийин эмне болот?''' Добуштарды көз карандысыз ыктыярчылар тобу кылдаттык менен текшерет. Добуш берүүнүн жыйынтыктары [[m:Wikimedia-l|Wikimedia-l]], [[m:Movement_Strategy/Forum/Proposal|Кыймыл стратегиясы боюнча форумунда]], [https://diff.wikimedia.org/ Diff блог платформасында] жана Мета-викиде жарыяланат. Добуш берүүчүлө кайрадан добуш берип, колдонмо боюнча пикирин билдире алышат. Камкорчулар кеңеши Колдонмону кабыл алуу же аны андан ары өркүндөтүү маселесин кароодо жактыруу деңгээлин жана көтөрүлгөн маселелерди эске алат. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси долбоорунун тобу атынан<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 11:00, 11 январь 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Универсалдык жүрүм-турум кодексин ишке ашыруу боюнча кайра каралган колдонмосуна добуш берүү башталды.<section end="announcement-header" /> == Арыбаңыздар, Универсалдык жүрүм-турум кодексинин аткарылышын камсыз кылуу боюнча [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines|колдонмонун кайра каралган варианты]] үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting|добуш берүү башталды]]. Добуш берүү мөөнөтү эки жумага созулат жана '''2023-жылдын 31-январында''' саат '''23:59да''' (UTC) аяктайт. Ким добуш бере аларын жана кантип добуш берүү үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voter_information|Мета-викидеги добуш берүүчүлөргө маалымат]] баракчасына баш багыңыз. Жүрүм-турум кодексинин аткаруу көрсөтмөлөрү жана добуш берүү процесси жөнүндө кеңири маалымат алуу үчүн [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Announcement/Voting_1|мурунку постту]] окуңуз. Универсалдуу жүрүм-турум кодекси долбоорунун тобу атынан, --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 20:08, 18 январь 2023 (UTC) == "Вики Кадам! Кыргыз википедиясын системалуу өнүктүрүү" - долбоорунун алкагында котормочуларды издейбиз. == Кутман күн! Биз, ''"Кадам" коомдук бирикмеси'' жана'' кыргыз википедиячылары '' '''''"Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia"'''''- долбоору башталгандыгын жар салабыз жана долбоорго котормочуларды кабыл алабыз. <br>Биздин командага: англис тилинен - кыргыз тилине, орус тилинен - кыргыз тилине жазуу түрүндө мыкты которгон котормочу керек. ''' Талаптар:''' <br>Кыргыз Википедиясын үйрөнүүгө жана кыргыз тилин өнүктүрүүгө кызыктар болуусу <br>Күбөлөндүрүлгөн, тажрыйбалуу котормочу <br>Долбоордун негизинде команда менен чогу иштөөгө даяр болуусу <br>Жоопкерчиликтүүлүк '''Которулуусу керек болгон тексттер тууралуу:''' <br>Дүйнөлүк википедияга байланыштуу болгон тексттерди (интерфейс тексттери, окутуу материалдары, колдонуучу үчүн түзүлгөн текстер ж.б.у.с.) которуу жана википедияга жайгаштыруу '''Жумуш тууралуу: ''' <br>1) Англис жана орус тилдериндеги текстерди кыргыз википедиясына ыңгайлаштырып (кыргыз вики колдонуучуларына) которуу. <br>2) Которулган тексти Кыргыз Википедиясына орнотуу жана интерфейстин өнүгүүсүнө салым кошуу. (Бул учурда кыргыз википедиячылар да жардам берет.) <br>3) Албетте, Кыргыз Википедиясын өнүктүрүүгө багытталган иш-чараларга катышуу. Кошумча жагдайлар (айлык маяна - текстин өлчөмүнө жараша 1800-символ эсептелет) аңгемелешүү учурунда белгиленет.<br> Кызыккан тараптар төмөнкү почтага '''kadam.birikmesi@gmail.com''' резюмеңизди 2023-жылдын 1-февралына чейин жөнөтүңүз. [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 16:10, 27 январь 2023 (UTC) == Global ban for PlanespotterA320/RespectCE == Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Zabe@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lemonaka/Massmessagelist&oldid=24501599 --> ==<section begin="announcement-header" />Universal Code of Conduct revised enforcement guidelines vote results<section end="announcement-header" />== <section begin="announcement-content" /> The recent community-wide vote on the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines |Universal Code of Conduct revised Enforcement Guidelines]] has been tallied and scrutinized. Thank you to everyone who participated. After 3097 voters from 146 Wikimedia communities voted, the results are 76% in support of the Enforcement Guidelines, and 24% in opposition. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting_statistics|Statistics]] for the vote are available. A more detailed summary of comments submitted during the vote will be published soon. From here, the results and comments collected during this vote will be submitted to the Board of Trustees for their review. The current expectation is that the Board of Trustees review process will complete in March 2023. We will update you when their review process is completed. On behalf of the UCoC Project Team, <section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 18:51, 15 февраль 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" />Community feedback-cycle about updating the Wikimedia Terms of Use starts<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department|Wikimedia Foundation Legal Department]] is organizing a feedback-cycle with community members to discuss updating the Wikimedia Terms of Use. [[:foundation:Special:MyLanguage/Terms of Use|The Terms of Use (ToU)]] are the legal terms that govern the use of websites hosted by the Wikimedia Foundation. We will be gathering your feedback on a draft proposal from February through April. The draft will be translated into several languages, with written feedback accepted in any language. This update comes in response to several things: * Implementing the Universal Code of Conduct * Updating project text to the Creative Commons BY-SA 4.0 license * Proposal for better addressing undisclosed paid editing * Bringing our terms in line with current and recently passed laws affecting the Foundation, including the European Digital Services Act As part of the feedback cycle two office hours will be held, the first on March 2, the second on April 4. For further information, please consult: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Proposed update|proposed update of the ToU by comparison]] * The page for your [[m:Talk:Terms of use|feedback]] * Information about [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|the office hours]] On behalf of the Wikimedia Foundation Legal Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 19:58, 21 февраль 2023 (UTC) === <section begin="announcement-header" />Reminder: Office hours about updating the Wikimedia Terms of Use<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Reminder|}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, This a reminder that the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department|Wikimedia Foundation Legal Department]] is hosting [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|office hours]] with community members about [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department/2023_ToU_updates/Proposed_update|updating the Wikimedia Terms of Use]]. The office hours will be held on '''March 2, at 17:00 UTC to 18:30 UTC.''' See for more [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|details here on Meta]]. Another office hours will be held on April 4. We hereby kindly invite you to participate in the discussion. Please note that this meeting will be held in English language and led by the members of the Wikimedia Foundation Legal Team, who will take and answer your questions. Facilitators from the Movement Strategy and Governance Team will provide the necessary assistance and other meeting-related services. On behalf of the Wikimedia Foundation Legal Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:05, 2 март 2023 (UTC) == Editing news 2023 #1 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2023/February|Read this in another language]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> This newsletter includes two key updates about the [[mw:Special:MyLanguage/Editing team|Editing]] team's work: # The Editing team will finish adding new features to the [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]] and deploy it. # They are beginning a new project, [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|Edit check]]. <strong>Talk pages project</strong> [[File:Page Frame Features on desktop.png|alt=Screenshot showing the talk page design changes that are currently available as beta features at all Wikimedia wikis. These features include information about the number of people and comments within each discussion.|thumb|300px|Some of the upcoming changes]] The Editing team is nearly finished with this first phase of the [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project|Talk pages project]]. Nearly all [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability|new features]] are available now in the [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature for {{int:discussiontools-preference-label}}]]. It will show information about how active a discussion is, such as the date of the most recent comment. There will soon be a new "{{int:skin-action-addsection}}" button. You will be able to turn them off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]]. Please [[mw:Special:MyLanguage/Talk:Talk_pages_project/Usability#c-PPelberg_(WMF)-20230215001000-Feedback:_Proposed_Revisions_to_%22Add_topic%22_button|tell them what you think]]. [[File:Daily edit completion rates mobile talk pages.png|thumb|300px|Daily edit completion rate by test group: DiscussionTools (test group) and MobileFrontend overlay (control group)]] An A/B test for [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Mobile|{{int:discussiontools-preference-label}} on the mobile site]] has finished. Editors were [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project/Mobile#Status_Updates|more successful with {{int:discussiontools-preference-label}}]]. The Editing team is enabling these features for all editors on the mobile site. <strong>New Project: Edit Check</strong> The Editing team is beginning [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|a project to help new editors of Wikipedia]]. It will help people identify some problems before they click "{{int:publishchanges}}". The first tool will encourage people to add references when they add new content. Please [[mw:Special:MyLanguage/Help:Watchlist|watch]] that page for more information. You can [[mw:Special:MyLanguage/Editing_team/Community_Conversations#20230303|join a conference call on 3&nbsp;March&nbsp;2023]] to learn more.<section end="message"/> </div> –[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 23:24, 22 февраль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=24611966 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-03-01|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-03-01T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-03-01T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-03-01|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <span dir=ltr>[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|{{int:talk}}]])</span> 21:20, 27 февраль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2023 promo.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the third edition of writing challenge "'''[[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2023. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive [[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023/Prizes|prizes]].<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[m:CentralNotice/Request/UCDM 2023|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! </div> [[m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) 07:58, 1 March 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimania 2023 Welcoming Program Submissions</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="wikimania-program-submissions"/>[[File:Wikimania Singapore Logo.svg|right|frameless]]Do you want to host an in-person or virtual session at Wikimania 2023? Maybe a hands-on workshop, a lively discussion, a fun performance, a catchy poster, or a memorable lightning talk? [[wmania:Special:MyLanguage/2023:Program/Submissions|'''Submissions are open until March 28''']]. The event will have dedicated hybrid blocks, so virtual submissions and pre-recorded content are also welcome. If you have any questions, please join us at an upcoming conversation on March 12 or 19, or reach out by email at wikimania@wikimedia.org or on Telegram. More information on-wiki.<section end="wikimania-program-submissions"/> </div> <!-- Message sent by User:CKoerner (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == <section begin="announcement-header" />Board of Trustees have ratified the UCoC Enforcement Guidelines<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Announcement - Board ratification}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, an important update on the UCoC Enforcement Guidelines: The vote on the Enforcement Guidelines in January 2023 showed a majority approval of the Enforcement Guidelines. There were 369 comments received and a detailed summary of the comments will be published shortly. Just over three-thousand (3097) voters voted and 76% approved of the Enforcement Guidelines. You can view the '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Revised_enforcement_guidelines/Voting_statistics|vote statistics on Meta-wiki]]'''. As the support increased, this signifies to the Board that the current version has addressed some of the issues indicated during the last review in 2022. The Board of Trustees voted to ratify the Enforcement Guidelines. The [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Approval_of_Universal_Code_of_Conduct_Enforcement_Guidelines resolution can be found on Foundation wiki] and you can read more about the [https://diff.wikimedia.org/2023/03/21/the-enforcement-guidelines-received-strong-support-from-the-community-what-happens-next/ process behind the 2023 Enforcement Guidelines review on Diff.] There are some next steps to take with the important recommendations provided by the Enforcement Guidelines. More details will come soon about timelines. Thank you for your interest and participation. On behalf of the UCoC Project Team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 12:10, 24 март 2023 (UTC) == <section begin="announcement-header" /> Report on voter comments from the revised UCoC Enforcement Guidelines ratification vote<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voting/Report/Email}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, The Universal Code of Conduct project team has completed the analysis of the comments accompanying the ratification vote on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines|revised Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]]. All respondents to the vote had the opportunity to provide comments regarding the contents of the revised Enforcement Guidelines draft document. A total of 369 participants left comments in 18 languages; compared to 657 commenters in 27 languages in 2022. The Trust and Safety Policy team completed an analysis of these results, categorizing comments to identify major themes and areas of focus within the comments. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Revised enforcement guidelines/Voter comments report|The report is available in translated versions on Meta-wiki here]]'''. Please help translate into your language. Again, we are thankful to all who participated in the vote and discussions. More information about the Universal Code of Conduct and its Enforcement Guidelines can be found on Meta-wiki. On behalf of the Universal Code of Conduct project team,<section end="announcement-content" /> --[[Колдонуучу:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:AAkhmedova (WMF)|баарлашуу]]) 09:27, 3 апрель 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-04-26|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-04-26T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-04-26T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-04-26|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 00:41, 21 апрель 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=24748237 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Seeking volunteers for the next step in the Universal Code of Conduct process</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, As follow-up to [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/IOMVS7W75ZYMABQGOQ2QH2JAURC3CHGH/ the message about the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines] by Wikimedia Foundation Board of Trustees Vice Chair, Shani Evenstein Sigalov, I am reaching out about the next steps. I want to bring your attention to the next stage of the Universal Code of Conduct process, which is forming a building committee for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). I invite community members with experience and deep interest in community health and governance to nominate themselves to be part of the U4C building committee, which needs people who are: * Community members in good standing * Knowledgeable about movement community processes, such as, but not limited to, policy drafting, participatory decision making, and application of existing rules and policies on Wikimedia projects * Aware and appreciative of the diversity of the movement, such as, but not limited to, languages spoken, identity, geography, and project type * Committed to participate for the entire U4C Building Committee period from mid-May - December 2023 * Comfortable with engaging in difficult, but productive conversations * Confidently able to communicate in English The Building Committee shall consist of volunteer community members, affiliate board or staff, and Wikimedia Foundation staff. The Universal Code of Conduct has been a process strengthened by the skills and knowledge of the community and I look forward to what the U4C Building Committee creates. If you are interested in joining the Building Committee, please either [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee/Nominations|sign up on the Meta-Wiki page]], or contact ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org by May 12, 2023. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read more on Meta-Wiki]]'''. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 19:00, 26 апрель 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24941045 --> == Борбордук жана Чыгыш Европанын Викимедиасы алкагында жолугушуу (2023) == [[Файл:CEE_2023_registration_is_open_post.png|thumb]] Арыбаңыздар.[[metawiki:Wikimedia_Central_and_Eastern_Europe|Борбордук жана Чыгыш Европанын Викимедиасы]] алкагында [[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2023|15—17-сентябрда Грузиянын Тбилиси шаарында жолугушуу]] өтөт. Кыргыз жамааты үчүн 2 орун каралган.Кыргыз тилдүү викимедиачылардын өкүлдөрүн аныктоо үчүн бул бөлүмдөгү талкууга катышыңыз. '''Маалымат үчүн: '''2022-жылы Македониядагы Орхид шаарындагы жолугушууга [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] менен [[Колдонуучу:Kyiyn kyz|Kyiyn kyz]] катышкан. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:53, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :* Өз талапкерлигимди сунуштайм. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 16:55, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :Мен сизди кыргыз википедиясындагы эң активдүү колдонуучу катары колдойм жана өз макулдугумду берем жана ийгиликтер каалайм! ''<span style="font-family:Old English Text MT;">[[Колдонуучу:Mirzoulug'bek |Mirzo<font color="#10AD00">Ulug'</font>]][[Колдонуучунун баарлашуулары:Mirzoulug'bek|B<font color="#10AD00">ek</font>]]</span>'' 17:22, 24 Май (Бугу) 2023 (UTC) :* Жамаатташтар, арыбаңыздар, мен '''[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]]''' менен '''[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogoго]]''' добушумду берем. Биздин жамааттын тажрыйбалуу өкүлдөрү болуп бир топ жаңы жетишкендиктерди алып келет деп ишенем. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 07:30, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC)<br> :* Арыбаңыздар жамаат! Чындыгында Викимедиа алкагындагы жолугушуулар абдан маанилүү. Анткени, бул жолугушууларда ар бир жамаат тажрыйбалары менен бөлүшүп, жаңы идеялар талкууланып, жамааттар ортосунда кызматташуулар орун алат. Ошондуктан Кыргыз википедиясына татыктуу өкүлчүлүк кылуу жана талабын коргоо зарыл. Ушул жоопкерчиликтерди сезүү менен мен, [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] өзүмдүн талапкерлигимди сунуштаймын. # Бул жолугушууда Вики Кадам! Кыргыз википедиясын системалуу өнүктүрүү (Анг: Wiki Step! Systemic development of the Kyrgyz Wikipedia) долбоору тууралуу айтып берип, биздин жамааттын аброюн эл аралык аренада да көтөрө алам деп ишенем. Анткени, азыркы учурда википедиянын өнүгүүсүнө зарыл болгон негизги жумуштарды: окутуу материалдарын же курсун даярдоо, интерфейсти жакшыртуу, саясаттарды кыргыз тилине которуу сыяктуу иш аракеттер үстүндө [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] иш алып барып жатабыз. Чоң рахмат. Мен жазгандан мурун эле ишеним көргөзгөн [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] терең ыраазычылык билдирем.--[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 11:25, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) :Жогоруда айтылгандарга кошулам. Талаптарын койгон @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] менен @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] колдойм. [[Атайын:Contributions/212.112.122.30|212.112.122.30]] 15:31, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) ::@[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]]-нын добушу [[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Aiylchy|баарлашуу]]) 15:35, 25 Май (Бугу) 2023 (UTC) :@[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] жана @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]]нун катышуусун колдойм. [[Колдонуучу:Adamboluu|Adamboluu]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Adamboluu|баарлашуу]]) 10:23, 29 Май (Бугу) 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Selection of the U4C Building Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> The next stage in the Universal Code of Conduct process is establishing a Building Committee to create the charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). The Building Committee has been selected. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read about the members and the work ahead on Meta-wiki]].<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Project|UCoC Project Team]], 04:20, 27 Май (Бугу) 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Announcing the new Elections Committee members</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello there, We are glad to announce [[listarchive:list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/4TALOUFPAP2VDBR27GKRVOP7IGQYU3DB/|the new members and advisors of the Elections Committee]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections_committee|Elections Committee]] assists with the design and implementation of the process to select Community- and Affiliate-Selected trustees for the Wikimedia Foundation Board of Trustees. After an open nomination process, the strongest candidates spoke with the Board and four candidates were asked to join the Elections Committee. Four other candidates were asked to participate as advisors. Thank you to all the community members who submitted their names for consideration. We look forward to working with the Elections Committee in the near future. On behalf of the Wikimedia Foundation Board of Trustees,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:00, 28 июнь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == Тюркская Конференция Викимедиа == Дорогие коллеги, С 20 по 22 октября 2023 года, [[:m:Wikimedians of Turkic Languages User Group|Тюркская ЮГ]] совместно с [[:m:Wikimedia Community User Group Turkey|Викимедиа Турцией]] организует вторую [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023|Тюркскую Конференцию Викимедиа]] в Стамбуле, Турция. Тюркская Конференция Викимедиа - это ежегодная встреча викимедийцев и добровольцев проектов Викимедиа на тюркских языках. Цель конференции - объединить всех людей, которые работают над проектами Викимедиа и поддерживают развитие проектов и движения Викимедиа на местном и глобальном уровнях. Сегодня более 200 миллионов человек говорят на тюркских языках, а география носителей объединяет Турцию, Азербайджан, Украину, Молдову, Иран, Центральную Азию, Китай и Россию. Исходя из этого, развитие и поддержка сообществ тюркоязычных викимедийцев имеют решающее значение. Все тюркские сообщества и аффилиации имеют право направить [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023/Eligible affiliates|своих делегатов на конференцию]], расходы на которую будут покрыты Тюркской ЮГ. Процесс отбора делегатов и вся другая соответствующая информация даны [[:m:Turkic Wikimedia Conference 2023/Registration|на странице регистрации]]. Пожалуйста, прочтите его внимательно. Крайний срок регистрации делегатов от сообществ и ассоциаций - 20 июля. Все другие участники, не являющиеся делегатами, могут зарегистрироваться до 31 июля. Увидимся в Стамбуле! С уважением, -- [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 08:07, 2 июль 2023 (UTC) == Deploying the Phonos in-line audio player to your Wiki == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:Hello}}! Apologies if this message is not in your language, {{int:Please help translate}} to your language. This wiki will soon be able to use the [[mw:Help:Extension:Phonos#Inline_audio_player_mode|inline audio player]] implemented by the [[mw:Extension:Phonos|Phonos]] extension. This is part of fulfilling a wishlist proposal of providing [[m:Community_Wishlist_Survey_2022/Multimedia_and_Commons/Audio_links_that_play_on_click|audio links that play on click]]. With the inline audio player, you can add text-to-speech audio snippets to wiki pages by simply using a tag: <syntaxhighlight lang="wikitext"> <phonos file="audio file" label="Listen"/> </syntaxhighlight> The above tag will show the text next to a speaker icon, and clicking on it will play the audio instantly without taking you to another page. A common example where you can use this feature is in adding pronunciation to words as illustrated on the [[wiktionary:en:English#Pronunciation|English Wiktionary]] below. <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{audio|en|En-uk-English.oga|Audio (UK)}} </syntaxhighlight> Could become: <syntaxhighlight lang="wikitext"> <phonos file="En-uk-English.oga" label="Audio (UK)"/> </syntaxhighlight> The inline audio player will be available in your wiki in 2 weeks time; in the meantime, we would like you to [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Phonos|read about the features]] and give us feedback or ask questions about it in this [[mw:Help_talk:Extension:Phonos|talk page]]. Thank you!</div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]], on behalf of the Foundation's Language team</bdi> </div> 02:26, 27 июль 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_announcement_list_(In-line_audio_player)&oldid=25350821 --> == MinT Machine Translation added to Kyrgyz Wikipedia == Hello Kyrgyz Wikipedians! Apologies as this message is not in your language, Please help translate to your language. The WMF Language team has added another machine translation (MT) system for [[Special:ContentTranslation|Content Translation]] in your Wikipedia called MinT; you can use [[mw:Content_translation/Machine_Translation/MinT|MinT machine translation]] when translating Wikipedia articles using the Content and Section Translation tool. The WMF Language team provides the MinT service. It is hosted in the Wikimedia Foundation Infrastructure with [[:en:Neural_machine_translation|neural machine translation]] models that other organizations have released with an open-source license. MinT integrates translation based on the [https://ai.facebook.com/research/no-language-left-behind/ NLLB-200] model in your Wikipedia.  This MT is set as optional in your Wikipedia. Still, you can choose not to use it by selecting "Start with empty paragraph" from the "Initial Translation" dropdown menu. Since MinT is hosted in the WMF Infrastructure and the models are open source, it adheres to Wikipedia's policies about attribution of rights, your privacy as a user and brand representation. You can find more information about the MinT Machine translation and the models on [[mw:Content_translation/Machine_Translation/MinT|this page]]. Please note that the use of the MinT MT is not compulsory. However, we would want your community to: * use it to improve the quality of the Machine Translation service * [[mw:Talk:Content_translation|provide feedback]] about the service and its quality, and ask questions about this addition. We trust that introducing this MT is a good support to the Content Translation tool. Thank you! [[Колдонуучу:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:UOzurumba (WMF)|баарлашуу]]) 16:17, 9 август 2023 (UTC) On behalf of the WMF Language team. == Википедия:Сомо == Арыбаңыздар. @[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]], @[[Колдонуучу:QECUB|QECUB]], @[[Колдонуучу:Tynchtyk Chorotegin|Tynchtyk Chorotegin]], @[[Колдонуучу:Aiylchy|Aiylchy]], @[[Колдонуучу:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]], @[[Колдонуучу:Askar Nazyrov|Askar Nazyrov]], @[[Колдонуучу:Connexxx|Connexxx]] Википедиябыздын көптөгөн макаласында же булактар жок, же ар кандай каталар өтө көп, же тийиштүү деңгээлде таризделген эмес. Андай макалалардын '''бир бөлүгү''' булактарда кездешпеген маалымат камтышы (мисалы, уламыштар ж.б.), өзгөчө тил менен жазылышы же тарыхый жактан кызыктуу болушу мүмкүн, болбосо жөн гана талаптарга жооп берген жаңы макаланын негизи болушу ыктымал. Бирок, негизги талаптарга жооп бербегени үчүн негизги аталыш мейкиндигинде (макалалардын мейкиндиги) жайгашы туура эмес. Мисалы: «[[Кыргыз_тилинин_азыркы_абалы]]», «[[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?]]», «[[Култуу]]», «[[Информациялык-коммуникациялык технологиялар тууралуу негизги түшүнүктөр]]». Мындай макалаларды жок кылбай, '''«Википедия:Сомо»''' аталыш мейкиндигине жайгаштырсак кандай дейсиздер ? Мисал үчүн барак түзүп көрдүм: «'''[[Википедия:Сомо/Култуу]]'''» (эмкисинде кайсы барактан көчүрүлгөнүн белгилейм (түп нускасы качан, ким тарабынан түзүлөөрүн аныктоо үчүн). «Сомо» мейкиндигине кошуунун негизги талаптарынын бири макала толугу менен автоматтык которулганы болбошу керек. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:59, 17 август 2023 (UTC) :Колдон келишинче кыргыз википедиясын булактарга таяп, мазмунун тийиштүү деңгээлде кармап, катасыз таза сактоого аракет кылалы. Булагы жок маанисиз жана илимий-коомдук баалуулугу жок макалаларды смело тазалай бериңиздер. [[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kmaksat|баарлашуу]]) 12:13, 17 август 2023 (UTC) :Ооба, айтканыңыз туура! Чындап эле кыргыз википедиясында көпчүлүк адамдар жашаган аймагы, уруусу, санжырасы тууралуу түрдүү уламыштарды же эл оозунда айтылып келген накыл кеп, лакаптарды жазууга көбүрөөк куштар болот экен. Мисалы: жогорудагы [[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?]] деген макалалар жана башка түшүнүктөрдү көбүрөөк ачыктап жазуу керек болот экен. (Албетте, жогорудагы өрнөк мисалды [[Мугалимдин компетенттүүлүгү деген эмне?|мугалимдин компетенттүүлүгү]] деп эле википедия макаласы катары берсе да болот. Кээде @[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]]айткандай кээ бирки маселелер жаралат экен. :Менде суроо бар. '''Википедия:Сомо/''' дегенде "Сомо" эмнени түшүндүрөт? Анан Википедия: дебестен, Уламыштар: же Санжыра: деп дароо мейкиндик барагын ачса болобу? Негизинен мен колдоймун.(А бирок, ар бир маалыматтын булактары камтылышы керек.) [[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Элдин беги|баарлашуу]]) 11:08, 21 август 2023 (UTC) ::Саламатсыздарбы.... Сиздер көтөргөн маселе, чынында эле көйгөйлүү маселелердин бири, бирок баарын эле өчүрүп салуу деле туура эмес деп эсептейм. Кээ бир макалалар кайсыл бир китепке таянуу менен киргизилген, негизинен эле макалага булак табуу кыйынчылык жарат, бизде жетиштүү деңгээлде булактар жок.... Ал эми "Уламыштар" же "Санжыра" - деген түшүнүк, айрым макалаларга туура келе бербейт. Андыктан мааниси бир макалаларды бириктирүү керек. Мисалы:[[Кымыз менен дарылоо]], [[Кымыз,анын касиети]] >>> [[Кымыз]] ушул сыяктуу. Элбек мырза айткандай, өзөгүн өзгөртүү кажет. Википедиянын ордуна ({{lang-en|draft}}, |{{lang-ru|черновик}}) — Жобо (Каралоо, Каралагыч - сөздөр туура келбей калчудай), менин сунушум "Жобо" - Долбоор дегенди түшүндүрөт. Эгер "Сомо" - түшүнүгү бар болсо ал деле жарай берет. Дагы бир сунуш "Википедиячылар биригип, тилчи, адабият таануучу агайларды табып, кыргыз тилинин эрежелерине жараша, макала жазуунун эрежелерин киргизсеңер" себеби өз ара түшүнбөстүктөр жана башаламандыктар бар. 2013-жылы Орус Википедиясынан которулуп келинген эрежелер менен шашылыш добушка коюлуп, ошол учурдан келе жаткан башаламандыктардын жыйынтыгы, окшош ачылган макалалар ж. б... (Бул менин жеке оюм) [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Абдырашит Сатылганов|баарлашуу]]) 18:07, 22 август 2023 (UTC) *@[[Колдонуучу:Kmaksat|Kmaksat]], @[[Колдонуучу:Элдин беги|Элдин беги]], @[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|Абдырашит Сатылганов]] Жооп кайтарганыңыздар үчүн рахмат.<br> 1) Жок. "Уламыштар" же башка бир сөздү '''интерфейсибиздеги префиксин ("Википедия:", "Жардам:" ж.б.) колдонбой жаңы мейкиндик түзүүгө болбойт. Префикси жок мейкиндик негизги мейкиндигинде таандык болот.'''<br>Бирок, Фабрикатор аркылуу Википедиябызга атайын префиксти орнотсо болот.<br><br> 2) '''Википедия - энциклопедия. Бул жерде уламыштар же санжыра топтолбойт.''' Бирок, Википедияда энциклопедиялык маанилүүлүгү бар уламыштар же санжыра тууралуу макала жазса болот.<br> Сунуштаганымдын максаты - '''жаңы макалалардын пайдубалын түзүү'''. "Сомо" мейкиндигиндеги тексттердин арасынан жагымдуусун таап, анын негизинде Википедиянын талаптарына жооп берген энциклопедиялык макала жазмак деген ойдомун. Тийиштүү предметтеги (темадагы) макала негизги мейкиндикте жайгаштырылса, ага негиз болгон же болбогон (ким билет ?) текст (барак) өчүрүлүнөт.<br>'''Мындан тышкары''', энциклопедия түзгөнүбүз менен (энциклопедиялык макала энциклопедиялык стилде жазылат) '''адам кандайдыр бир ага таандык өзгөчөлүктөр менен жазышы мүмкүн''' (сөз байлыгына, билимине, курагына, социалдык-мадиний чөйрөсүнө ж.б. у.с. жагдайларга жараша). Андыктан криминалистикада ж.б. жааттарда авторду таануу боюнча экспертиза мүмкүн жада калса күнүмдүк жашообузда деле '''бул же тиги тексти ким жазганын айта алабыз'''. Акындарыбыз төкмөсүндөй, жазуучуларыбыздай (катарына журналист, илимпоздорду ж.б. кошуп койсо болот - негизинен мыкты жазганды билишет) жазган адамдын (өзү болбосо эле) Кыргыз Википедиясына келишин четке кага албайм. Ал Википедиянын эрежелерин билбестен '''өздүк изилдөө''' болуп саналган макала жаратышы мүмкүн. Анда ал '''жок кылынууга жатат'''. Бирок, тексти жогоруда белгилеп кеткендей жазылган болсо, '''адамдын эмгеги жокко чыгат'''. Мындай учурда кимдир бирөө ал макаланын кемчиликтерин белгилеп, жакынкы арада оңдоп коюңуз деп же жетишпесеңиз өз аталыш мейкиндигиңизге (мисалы, Колдонуучу:Bosogo/...) көчүрүп койсоңуз '''деп сунушташы мүмкүн'''. Ал адам - макаланын автору '''жигердүү колдонуучу болбошу мүмкүн'''. Анда жазганы жөн эле жок кылынат. Болбосо андай макала кимдир бирөө тарабынан анын аталышы мейкиндигине көчүрүшү керек, бирок андай кылууга '''ким милдеттүү ? Андай текстти ким табат ?''' Балким эртең 10 жыл мурда жазылган макаланы табабыз (автордун акыркы түзөтүүсү да 10 жыл мурда болгон болсо) ?<br>Мисал катары. «[[Информациялык-коммуникациялык технологиялар тууралуу негизги түшүнүктөр]]» макаласында (ооба, "маалыматтын" ордуна "информация" дептир) '''"алыс болуш керек"''' дегенге караганда көп кездешпеген - '''"оолак болуш керек"''' сөз айкалышын байкадым. Мисал катары келтирдим, ким билет кимдир бирөө колдонбогон сөз айкалышты же у.с. башка нерселерди таба алышы ыктымал.<br> Бирок, бул макала өчүрүлөт анткени алгачкы жолу 2012-жылы [[b:Информатиканын_башталыштарын_окутуу|Викикитепке жайгаштырылган]] (башка булактарды тапкан жокмун), андан кийин - 2021-жылы Википедияга толугу менен көчүрүлгөн. Буга байланыштуу "Сомо" мейкиндигине кошууга дагы бир талап - '''текст алгачкы жолу Википедияда жарыяланышы керек''' (же бардык аракеттерди көрүп баштапкы булагын таппасак). Негизи, сунушталган механизм бара-бара түзүлүп, калыптана бермек. Менимче, азыркы учурда мындай убактылуу сактагыч керек. Кол жеткенде ким болбосун баарын териштерип жыйынтык чыгарат: макаланы кандай колдонсо болот, автордук укукту бузубы же бузбайбы ж.б. Дагы бир жолу - '''өзгөчө стилде жазылган, булактарда кездешпеген маалымат (мисалы, кыргыз маданиятына арналган булактардын жоктугунан) же Кыргыз Википедиясынын өнүгүшүн чагылдырган барак болсо гана андай барак өчүрүлбөйт.'''<br><br> Дагы бир мисал, бириктирүүгө жаткан макалаларыбыз көп. Макалаларды бириктириш үчүн көп күч сарптоо керек. Тилекке каршы чоң Википедиялардагыдай адам ресурстарыбыз жок. Дагы 10-15 жыл ошол бойдон кала берет - Кыргыз Википедиясына көлөкө түшүрүп. Андан көрү '''"бириктирүүгө" калыбын''' жайгаштырып, «[[Кымыз,анын касиети]]» деп аталган макаланы "сомо" мейкиндигинде жайгаштырса болмок: {{Бириктирүүгө|2=Википедия:Сомо/Кымыз,анын касиети}} '''Мындай болсо - Википедиянын ички жана тышкы (гугл ж.б.) издөө натыйжаларынан көрсөтүлбөйт'''. 3) '''Мейкиндиктин аталышы.''' <br>3.1. [[Жобо]] долбоорду түшүндүрбөйт: [http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/160059/10?cl=ky-kg&mode=tekst Юридикалык жактарды, филиалдарды (өкүлчүлүктөрдү) мамлекеттик каттоонун тартиби жөнүндө жобо]<br> 3.2. "Каралоо" - аракет. "Каралагыч" - куралдын маанисин береп калат (эсептегич, кескич ж.б.). Мындан тышкары алар "черновиктин" калькасы болуп калат.<br> 3.3. "Сомо" дегенди '''gmail почтасынын кыргыз интерфейсинен''' алгам. Сөздүктөрдүн биринде да келтирилген.<br><br> 4) Туура айтылды - кээ бир нерселер өз убагында башка долбоорлордон шашылышта алынса керек: "эскертүүлөр" сыяктуу. Айрым түшүнүктөрдү такташ керек: мисалы, "[[Калып:Текмаанисиздик|текмаанисиздик]]" дегенди. Баарын тартипке салыш үчүн аябагындай аракет жумшаш керек. Ар бир чечим кыйын болот. <br>Дагы ойлонойлу.--[[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 21:39, 22 август 2023 (UTC) == Enabling Section Translation: a mobile translation experience == {{int:Hello}} Kyrgyz Wikipedians! Apologies as this message is not in your language, {{int:Please-translate}}. The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Kyrgyz Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can: * Give us your feedback * Ask us questions * Tell us how to improve it. Below is background information about Section translation and how to test it. '''Background information''' [[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and provide feedback to make it better. [https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will: * Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones. * Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device. Kyrgyz Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this tool since it has Content Translation tool enabled by default. We plan to enable the tool in 2 weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats: * As a reply to this message * On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]]. '''Try the tool''' Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&from=en&to=ky&sx=true#/sx our testing instance]. Once it is enabled on Kyrgyz Wikipedia, you’ll have access to https://ky.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve. '''Provide feedback''' Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on: * The tool * What you think about our plans to enable it * Your ideas for improving the tool. Thanks, and we look forward to your feedback. [[Колдонуучу:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:UOzurumba (WMF)|баарлашуу]]) 16:21, 17 август 2023 (UTC) On behalf of the WMF Language team. == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, I am pleased to share the next step in the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] work. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) draft charter]] is now ready for your review. The [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement Guidelines]] require a [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4.5_U4C_Building_Committee|Building Committee]] form to draft a charter that outlines procedures and details for a global committee to be called the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4._UCoC_Coordinating_Committee_(U4C)|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]]. Over the past few months, the U4C Building Committee worked together as a group to discuss and draft the U4C charter. The U4C Building Committee welcomes feedback about the draft charter now through 22 September 2023. After that date, the U4C Building Committee will revise the charter as needed and a community vote will open shortly afterward. Join the conversation during the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee#Conversation hours|conversation hours]] or on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Meta-wiki]]. Best,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]], on behalf of the U4C Building Committee, 15:35, 28 август 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25392152 --> == «Adiutor» куралы == Арыбаңыздар. Былтыр жарык көргөн «[[mw:Adiutor|Adiutor]]» куралына көңүл бурсак. Бир нече Википедиянын бир нече тил бөлүмдөрүндө колдонула баштады. Бирок, азырынча аны колдонгонго даяр эмеспиз. [[Колдонуучу:Bosogo|Bosogo]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bosogo|баарлашуу]]) 11:00, 4 сентябрь 2023 (UTC) == WM Turkic UG Ambassadors Program == Hi! We plan to receive a variety of feedback on the Movement Charter for the MCDC from Turkic-speaking regions and communities. Given that the region is not actively involved in the development of motion proposals, it is important for us to at least provide input for WMF from communities and contributors in the region during the implementation of the proposals. Thus, the committees working on the implementation of the recommendations, and in this case the MCDC team in particular, will be able to receive views, ideas and feedback from the region, and regional representatives will be able to learn more. We will do this through online and face-to-face meetings and various events. To help us, please respond to this message by pinging me. For more information: [https://w.wiki/7PvP https://w.wiki/7PvP] [[Колдонуучу:Kurmanbek|Kurmanbek]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Kurmanbek|баарлашуу]]) 19:38, 4 сентябрь 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-09-20|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-09-20T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-09-20T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-09-20|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> [[User:Trizek (WMF)|Trizek_(WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|talk]]) 09:23, 15 сентябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=25018086 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">== Opportunities open for the Affiliations Committee, Ombuds commission, and the Case Review Committee ==</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> <div style="margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;"> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] ''<span class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</span>''</div> Hi everyone! The [[m:Special:MyLanguage/Affiliations Committee|Affiliations Committee]] (AffCom), [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission]] (OC), and the [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee|Case Review Committee]] (CRC) are looking for new members. These volunteer groups provide important structural and oversight support for the community and movement. People are encouraged to nominate themselves or encourage others they feel would contribute to these groups to apply. There is more information about the roles of the groups, the skills needed, and the opportunity to apply on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments|'''Meta-wiki page''']]. On behalf of the Committee Support team,<br /><section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ~ [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 16:41, 9 октябрь 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review and comment on the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, Please review and comment on the Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package from now until 29 October 2023. The selection rules package was based on older versions by the Elections Committee and will be used in the 2024 Board of Trustees selection. Providing your comments now will help them provide a smoother, better Board selection process. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|More on the Meta-wiki page]]. Best, Katie Chan <br> Chair of the Elections Committee<br /><section end="announcement-content" /> </div> 01:12, 17 октябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Coming soon: Reference Previews</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="ReferencePreviewsDefault"/> [[File:Example_of_a_Reference_Preview.png|right|300px]] A new feature is coming to your wiki soon: Reference Previews are popups for references. Such popups have existed on wikis as local gadgets for many years. Now there is a central solution, available on all wikis, and consistent with the [[mw:Special:MyLanguage/Page Previews|PagePreviews feature]]. Reference Previews will be visible to everyone, including readers. If you don’t want to see them, [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Opt-out feature|you can opt out]]. If you are [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|using the gadgets]] Reference Tooltips or Navigation Popups, you won’t see Reference Previews unless you disable the gadget. Reference Previews have been a beta feature on many wikis since 2019, and a default feature on some since 2021. Deployment is planned for November 22. * [[mw:Special:MyLanguage/Help:Reference Previews|Help page]] * [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews|Project page with more information (in English)]]. * Feedback is welcome [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews|on this talk page]]. -- For [[m:WMDE Technical Wishes|Wikimedia Deutschland’s Technical Wishes]] team, <section end="ReferencePreviewsDefault"/> </div> [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]], 13:11, 15 ноябрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25866958 --> == React == '''<big>React. js</big>''' - бул <big>китепкана булагы JavaScript тилин программалоо учун, ачык</big> башкы код колдонуучу интерфейсин иштеп чыгуу учун [[Атайын:Contributions/213.109.66.86|213.109.66.86]] 05:35, 18 ноябрь 2023 (UTC) == Реакт == React js React - бул JavaScript китепкана булагы ачык колдонуучу интерфейс коду менен. Ал тез жана оңой кодду реактивдүүлүктү ишке ашырууга жардам берет. React качан ? жана эмнеге ? иштелип чыкан 2013 жылы май айында «JSConf US» конференциясында Facebook командасы менен иштелип чыккан. Башында ал веб-тиркемелерде интерфейстерди курууну жөнөкөйлөтүүну, жана Facebook менен Instagramда чоң көлөмдөгү маалыматты иштетүү маселесин чечүү = React js = '''<big>React</big>''' - бул <big>JavaScript</big> китепкана булагы ачык колдонуучу интерфейс коду менен. Ал тез жана оңой кодду реактивдүүлүктү ишке ашырууга жардам берет. React качан ? жана эмнеге ? иштелип чыкан 2013 жылы май айында «JSConf US» конференциясында Facebook командасы менен иштелип чыккан. Башында ал веб-тиркемелерде интерфейстерди курууну жөнөкөйлөтүүну, жана Facebook менен Instagramда чоң көлөмдөгү маалыматты иштетүү маселесин чечүү [[Колдонуучу:Nurjigit.D|Nurjigit.D]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Nurjigit.D|баарлашуу]]) 06:11, 18 ноябрь 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">(New) Feature on [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Kartographer|Kartographer]]: Adding geopoints via QID</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="Body"/>Since September 2022, it is possible to create geopoints using a QID. Many wiki contributors have asked for this feature, but it is not being used much. Therefore, we would like to remind you about it. More information can be found on the [[M:WMDE_Technical_Wishes/Geoinformation/Geopoints via QID|project page]]. If you have any comments, please let us know on the [[M:Talk:WMDE Technical Wishes/Geoinformation/Geopoints via QID|talk page]]. – Best regards, the team of Technical Wishes at Wikimedia Deutschland <section end="Body"/> </div> [[M:User:Thereza Mengs (WMDE)|Thereza Mengs (WMDE)]] 12:31, 13 декабрь 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Thereza Mengs (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25955829 --> == Do you use Wikidata in Wikimedia sibling projects? Tell us about your experiences == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' Hello, the '''[[m:WD4WMP|Wikidata for Wikimedia Projects]]''' team at Wikimedia Deutschland would like to hear about your experiences using Wikidata in the sibling projects. If you are interested in sharing your opinion and insights, please consider signing up for an interview with us in this '''[https://wikimedia.sslsurvey.de/Wikidata-for-Wikimedia-Interviews Registration form]'''.<br> ''Currently, we are only able to conduct interviews in English.'' The front page of the form has more details about what the conversation will be like, including how we would '''compensate''' you for your time. For more information, visit our ''[[m:WD4WMP/AddIssue|project issue page]]'' where you can also share your experiences in written form, without an interview.<br>We look forward to speaking with you, [[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] ([[m:User talk:Danny Benjafield (WMDE)|talk]]) 08:53, 5 January 2024 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WD4WMP/ScreenerInvite&oldid=26027495 --> == Reusing references: Can we look over your shoulder? == ''Apologies for writing in English.'' The Technical Wishes team at Wikimedia Deutschland is planning to [[m:WMDE Technical Wishes/Reusing references|make reusing references easier]]. For our research, we are looking for wiki contributors willing to show us how they are interacting with references. * The format will be a 1-hour video call, where you would share your screen. [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ More information here]. * Interviews can be conducted in English, German or Dutch. * [[mw:WMDE_Engineering/Participate_in_UX_Activities#Compensation|Compensation is available]]. * Sessions will be held in January and February. * [https://wikimedia.sslsurvey.de/User-research-into-Reusing-References-Sign-up-Form-2024/en/ Sign up here if you are interested.] * Please note that we probably won’t be able to have sessions with everyone who is interested. Our UX researcher will try to create a good balance of wiki contributors, e.g. in terms of wiki experience, tech experience, editing preferences, gender, disability and more. If you’re a fit, she will reach out to you to schedule an appointment. We’re looking forward to seeing you, [[m:User:Thereza Mengs (WMDE)| Thereza Mengs (WMDE)]] <!-- Message sent by User:Thereza Mengs (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=25956752 --> == Feminism and Folklore 2024 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2024|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 07:26, 18 январь 2024 (UTC) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore 2024]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2024 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2024|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' -- [[Колдонуучу:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:MediaWiki message delivery|баарлашуу]]) 07:26, 18 январь 2024 (UTC) </div></div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to announce that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) Charter is now open. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]] now through '''2 February 2024'''. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C Charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:08, 19 январь 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Last days to vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to remind you that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) charter will close on '''2 February 2024'''. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]]. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:00, 31 январь 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks. Please look forward to hearing about the next steps soon. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:23, 12 февраль 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26160150 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2024 general.jpg|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the forth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2024. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive prizes.<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/UCDM 2024|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[:m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26166467 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Report of the U4C Charter ratification and U4C Call for Candidates now available</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am writing to you today with two important pieces of information. First, the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|report of the comments from the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter ratification]] is now available. Secondly, the call for candidates for the U4C is open now through April 1, 2024. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members are invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Per the charter, there are 16 seats on the U4C: eight community-at-large seats and eight regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 16:25, 5 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26276337 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]19:57, 12 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read-only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] will switch the traffic between its data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2024-03-20|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2024-03-20T14:00|en}} {{#time:H:i e|2024-03-20T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2024-03-20|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> [[user:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]], 00:01, 15 март 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=25636619 --> == Global ban proposal for Slowking4 == Hello. This is to notify the community that there is an ongoing global ban proposal for [[User:Slowking4]] who has been active on this wiki. You are invited to participate at [[m:Requests for comment/Global ban for Slowking4 (2)]]. [[Колдонуучу:Seawolf35|Seawolf35]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Seawolf35|баарлашуу]]) 13:09, 15 март 2024 (UTC) == Кайырдуу түн == Сиз бул макаланы текшерүүнү унутуп калдыңыз. [[Egov.Press]] [[Атайын:Contributions/37.99.43.29|37.99.43.29]] 19:53, 24 март 2024 (UTC) == Макала == [[Egov.Press|Макала]] колдонуучу тарабынан кысымга алынууда. Бекитилген макаланы башка тилдерге которуу спам эмес. [[Колдонуучу:Bekejan|Bekejan]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Bekejan|баарлашуу]]) 22:51, 24 март 2024 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:21, 25 апрель 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:21, 25 апрель 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> ntw1mohbmy7syq4yqvsxxta4g3e0get Сынган кылыч 0 3737 472907 472015 2024-04-25T17:31:31Z 95.87.68.23 Катасы оңдолду wikitext text/x-wiki {{Китеп | аталышы = Сынган кылыч | сүрөтү = | сүрөттүн_баяндамасы = | жазуучу = [[Урма ЛОХ|Касымбеков Төлөгөн]] | нукура_аталышы = | которгон = | сүрөтчүсү = | мукабанын_автору = | өлкөсү = {{Өлкө желеги|СССР}} | тили = [[Кыргыз тили|кыргыз]] | сериясы = | темасы = | жанры = тарыхый романы | басмакана = | чыккан жылы = | кыргызча чыккан жылы = | медианын түрү = | беттери = | сыйлыктары = | isbn = | oclc = | dewey = | congress = | мурункусу = | кийинкиси = }} АЙГЕРИМ ПРИВЕТ '''Сынган кылыч''' -- [[Касымбеков Төлөгөн|Касымбеков Төлөгөндүн]] тарыхый романы. Романда, [[Орусия империясы|Орусия империясынын]] [[Түркстан|Түркстанды]] учурдагы [[Орто Азия|Орто Азияны]] басып алышындагы айрым жергиликтүү башкаруучулардын ойногон ролун, калктын көтөрүлүшүн усталык менен талдап берет. Бул роман кыргыз элинин улуттук тарыхындагы өзүнчө бир доор - Кокон хандыгы мезгилиндеги элдин коомдук абалын көркөм сүрөттөгөн тарыхый роман. Чыгармада айрым коомдук өнүгүүнүн терең катмарларына жасалган тарыхый экскурстарды эске албаганда да, Алим хан такка олтурган 1801-жылдан Исках-Болот хан даргага асылган 1876-жылга чейинки 75 жыл ичиндеги элдин башынан өткөн окуялар чагылдырылган. 75 жыл бир кылымга жакын убакытта элдин күрөшү, мүдөөсү, ойлоп тапкан амалы бир максатка багытталган. Ал - өз алдынча, көз карандысыз мамлекет куруу, улултук намыстын туусун бийик кармоо, улуттук эркиндикти эңсөө. Жазуучу эркиндиктин, көз карандысыздыктын символу катары канаттуунун падышасы - бүркүттү тандаган. Элдин эркиндиги хандык тарабынан тушалып, журт кыйналган мезгилдин жеке көрүнүшү. Колунан бүркүтү учуп, кайра өзүнө кол салып, көзүн оё чокуган Сарыбай мүнүшкөрдүн трагедиясы аркылуу берилген. Жазуучу өзү тутунган бул идеяны ишке ашыруу үчүн Сарыбайдын трагедиясы менен гана чектелбейт. Жалаң салык салуу менен элди сокур Сарыбайдай жүдөтүп, карайлаткан Кокон хандыгын кулатуу үчүн болгон күрөштө эл ичинен суурулуп чыккан кол башчы Исках-Болот хан «Бүркүт план» түзөт. «Бүркүт план» менен элдик көтөрүлүштүн күчү көркөм сүрөттөлөт. Ошону менен бирге Исках колго түшөөр күнү кароол таштын үстүнө чыгып, өз «ааламын» тегерете тиктеп турганда кайдан-жайдан бүркүт учуп келет. Бүркүттөй эркиндикти эңсеген Исках-Болот мындай дейт: «Оо кайран баатырдыктын, бийиктиктин кырааны. сөөлөтүн кара, келбетин кара...» “Баатыр куштун шаңшыганынан “Кел, кайран эр, учалы! Пастык, ыпластык жок жайларга, чагылгандуу кара булуттун нары үстү жайнап турган жарык күнгө чабыт кылалы. Жүр, кайран эр” – деген чакырык уккандай чөккөн көңүлү көтөрүлүп, эркиндикти самоо, тилөө, ардуу толгон жүрөгү лак-лак согот”. Чебер сүрөткер Т. Касымбеков чыгармада жогорудагыдай эпизоддор аркылуу “Элдик турмуштун жан сырын” – негизги элдик мүдөөнү чагылдырган. Эркиндик жөнүндөгү кылымдар бою калыптанган элдик түшүнүктөн улам, балким, кайра жаралган эгемендүү [[Кыргызстандын герби|Кыргызстандын гербинен]] бүркүттүн сүрөтү орун алды. Чыгарманын тарыхый роман катары кийинки муундарга берүүчү нравалык сабагы арбын. Анын кийинки 1998-жылкы кайра басылышында “Сынган кылыч”, “Кел-кел” романындагы түндүк–түштүк кыргызды бириктирүү идеясын чагылдырган [[Алымбек датка|Алымбек]] жана [[Курманжан Датка|Курманжан даткалардын]] саясий ишмердүүлүгү тууралуу окуялар жөнүндөгү автордук ой дагы тереңдеди. Улуттук биримдиктин зарылдыгы, анын куну чыгармада түбөлүккө баш кошуп мамлекеттин кичинекей бөлүкчөсү болгон бир үй-бүлө ээлери датка жубайлар Алымбек датка менен Курманжан датканын саясий ишмердүүлүгү аркылуу берилиши да (анын тарыхый негизи да чындык) символикалуу. Жазуучу түндүк-түштүк кыргыздардын ынтымагынын наркын жогорку чеберчиликте сүрөттөй алган. Романдын “Сынган кылыч” деп аталышы да бекеринен эмес. Окурманга белгилүү, чыгармада кылычка сыйынат, кылыч менен курмандык чалынат, кылыч менен адам башы кесилип, топтой томолонот, кылыч байланып сапарга аттанышат, кылыч белекке берилет. Бул жөнүндө жазуучу өзү мындай дейт: “Кыргыз элинде “назарын сындырба”, “шагын сындырба” деген сөз бар. Мындай сөз көбүнчө кичүү менен улуунун ортосундагы мамиледе көрүнөт. Улуу адам кичүү киши бир нерсеге умтулган, үмүт кылганда ага камкордук кылып шагын сындырбоо керек. Ал эми бул роман – кыргыз рухунун тебелениши, улуттун өз жеринде өзүнүн кор болушу, саны аз улуттун көп сандуу улуттар тарабынан басмырланышы”. “Сынган кылыч” өзүнүн көркөм аянты, идеялык-тематикалык проблематикасы, образдар системасы, структуралык түзүлүш жагынан татаал чыгарма. Анда тээ тарыхтын терең катмарында жаткан санжыраларга жасалган экскурстар менен бирге [[Алтынбешик|Алтынбешиктен]] тараган 13 муундун тагдыры, [[Фергана|Ферганага]] бий болгон [[Теңиряр]], андан туулган мыкты уул [[Нарбото бий|Нарбото бийдин]] улуттук үчүн болгон демилгеси, анын баласы Алим хандын Кокон хандыгына биринчи хан шайланышы XIX кылымдагы кыргыз элинин коомдук саясий абалы, анын жашоо шарты, экономикасы, башка элдер менен болгон байланышы, маданияты, нарк–нускасы, дини, салт–санаасы эрикалык кеңири планда сүрөттөлөт; * романда байыркы чыгыштын дидактикалык маанайдагы санат–насыят ырлары (Календердин ыры) элдик көркөм чыгармачылыктын өзгөчө түрү болгон кошоктор (Курманжан датканын кошогу), улуттун кайгы-кубанычын үч кылына сыйдырган комуз күүлөрү (Сарыбай черткен күүлөр) аркылуу лирикалык ой–толгоолор чагылдырылган. * улуттун тагдырына туш келген опурталдуу тарыхый шартта саясий карама-каршылыктардын жүзүн ачуу үчүн чебер прозаик Т. Касымбеков [[Шерали хан|Шералини]] ак кийизге олтургузганда чалынган адам курмандыгынан баштап далай жүрөк титиреткен ички карама–каршылыктарды: [[Нүзүп аталык|Нүзүптүн]] башынын алынышы, Алымбектин башын кыйа чабуу, кыпчактарды кыруу сценасы, [[Мусулманкул|Мусулманкулдун]] өлүмү, Болот-Искахтын дарга асылышы сыяктуу эпизоддордо драма жанрына таандык курч диалог, реплика кайым айтышууларды кеңири пайдаланган. * бала туулганда кулагына азан айтып ат койуудан баштап, адам курман болгондо аш берүү (Жаманкулдун ашы) салтына чейин улутка таандык каада салт, үрп-адат, атадан балага, энеден кызга калуучу азем буюмдар, кийген кийим, ичкен тамак тууралуу этнографиялык материалдар кеңири берилет. “Сынган кылыч” романы аркылуу Т. Касымбеков кыргыз адабиятында образ жаратуунун сапаттык жаңы аралдарын ачты. Романдагы каармандар менен кейипкерлердин саны 180 ден ашат. Жазуучу жараткан образдар системасын өзүнчө классификациялоого болот: * - хандардын образы (Алим хан, Шерали хан, [[Кудаяр хан|Худаяр хан]], [[Мала хан]], [[Султан Сейид хан]], [[Насирдин хан]], Исках (Болот) хан); * - бийлердин образы (Нарбото бий, [[Эсенбай бий]], Карабек бий, [[Жангарач бий]], [[Үмөтаалы бий]], Осмон бий, [[Абил бий]]); * – бектердин образы ([[Абдылда бек]], Насирдин бек, Султанмурат бек, Ибрагим бек); * – аталыктардын образы (Нүзүп, Мусулманкул, Алымкул); * – даткалардын образы (Ажыбай датка, шер датка, Нармамбет датка, Алымбек датка, Курманжан датка); * – баатырлардын, балбандардын образы (Алмамбет, Таш – Палван, Бекназар, Ташкалле, Эшим); * – айымдардын образы (Жаркын айым, Каракаш айым, Кундуз айым); * – чыккынчылардын образы (Шады – ынак, Касым миңбашы, Нияз кушбеги, Абурахман); * – мүнүшкөрдүн образы (Сарыбай); * – дыйкандын образы (Теңирберди); * – момундардын образы (Мадалы, Кулкиши). Романда катышкан каармандардын көпчүлүгү тарыхый инсандар: Нарбото, Алим хан, Өмүр–хан, Мадали, Шерали, Ажыбай датка, Нүзүп, Мусулманкул, Алымкул молдо, Кудаяр, [[Абдурахман абтабачы|Абдурахман]], Алымбек датка, Курманжан датка, Абдылдабек, Жангарач, [[Байтик]], Скобелев, Ионов, Болот (Исках) ж.б. Аталган тарыхый инсандардын көркөм образын түзүү үчүн автор тарыхый булактар, архивдик документалдуу материалдар менен көшөрө иштеген. Көркөм образ менен тарыхый булактарда материалдарды салыштыруу менен алардын ортосундагы бир топ дал келүүлөрдү байкоого болот. Мисалы, романдагы негизги каармандардын бири Мусулманкулдун образы менен реалдуу турмушта жашаган Мусулманкул кол башчынын өмүр–тагдыры, ишмердүүлүгүнүн ортосунда түздөн-түз байланыш бар. Мусулманкулдун Кокон хандыгында аскердик күчтүн жетекчиси болгондугу кыпчактарга артыкчылык бергени, Кудаяр хандын такка олтурушуна активдүү роль ойногондугу, ага өз кызын аялдыкка бергени, кийин кайнатасына каршы чыккан Кудаяр кыпчактын атын жер бетинен өчүрүпсалууга буйрук кылгандыгы, миң башынын бир жолу өлүмдөн качып кутулуп, экинчи кармаганда [[Кокон|Кокондо]] өлтүрүлүшү чыгармада сүрөттөлгөндөй эле чындык катары тарыхый булактарда да тастыкталат. Албетте, көркөм чыгарма тарыхый чындыктын түздөн-түз көчүрмөсү эмес. Тарыхый инсандардын коомдук процесстеги ишмердүүлүгү чебер сүрөткер Т. Касымбеков тарабынан көркөм интерпретицияга алынып, алардын образы жогорку деңгээлде жалпыланган. Айталы, тарыхый инсандардын ичинен романда Алай ханышасы аталган Курманжан датканын кайталангыс образы түзүлгөн. Жан-дүйнөсүнө улуу чыгыштын адебин сиңирген асылзаада бул аялдан Курманжан өзүнүн зирек акылы, сыпайы мүнөзү, ички ыйбаасы, жароокер мамилеси, аяр мээрим менен убагында даңазасы таш жарып турган дөөлөттүү Алымбек датканын арзуусуна татып, байбиче курагында да кебелбес эр адамды сагыныч кумарына зарыктырып турат. Чыканагына куш жаздык коюп, өмүрлүк жубайын меймандап күтө билген бул табышмактуу аруу аялды мээримине арбалган Алымбек датка “зирегим, ай” деген жалыныч көөдөнүндө “күү чертип” турганын өзү байкабай калат. Бул Курманжандын жубайлык асылзаадалыгы дейли. Анын энелик улуулугу Абдылдабекке болгон сагынычынан өзгөчө көрүнөт. Бирок дарга асууда ачылат. Ошону менен бирге Курманжан аяр дипломат, кыраакы саясатчы. “Экспедиция” аталган падышачылык Россиянын кандуу кыргындар дүйнөлүк басма сөздө айыптала баштаганда Скобелев дал ушул “азия амазонкасындай” болгон сырдуу аялга биригүү, баш ийүү сунушу менен киши жиберүүгө мажбур болот. Түркстандагы кандуу кыргындын кунун эскертүү максатына Курманжан майор Ионов менен Шабдан Жантаев келгенде “айыпсыз шейит өлгөндөргө куран окуу” өтүнүчү менен ички нааразычылыгын туйундурат. Ушунун өзү дипломатиялык мамиле эле. Ал эми шартнаамга кол койуунун талаптары аркылуу Курманжан аялдан чыккан саясатчы экендигин далилдей алган. Роман тарыхый инсандардын көркөм образынан башка да эл ичинен чыккан типтүү каармандардын не бир укмуш мүнөздөрү иштелип чыккан. Мүнүшкөр Сарыбайдын, жаш жесир Айзааданын, Абил бийдин, [[Бекназар баатыр|баатыр Бекназардын]], момун Мадылдын образдары окурмандын рухий кудуретин күүгө келтирүүчү касиетке ээ. == Каармандар == Абдулмомун Шайбани — хандын тукумунан. Бухара өкүмдары. Өзүбек ханды тынчытып, Фергананы өзүнө каратып кайтып бара жатканда кутумчулардын колунан көз жумат Абдылдабек — Алымбек менен Курманжан датканын тун уулу, бек. Падышачылык Россиянын колониялык саясатына кескин каршы чыгып, орус бийлигине карата согушууга бел байлаган аракети оңунан чыкпай, чет жерге кетүүгө мажбур болгон; ошол жактан каза болгондо "жүрөгүмдү Ата Журтума алып кеткиле" деген керээзи эл ичинде легендага айланып, сакталып калган Абдымомун бек — Ташкен беги. Асан Молдонун баласы Исхакты колунда алып жүрүп, ишенимдүү жигит кылган. Кутлук сейит Шер датка Алим хандын тукумунан мураскер издеп жүрүп, Ибрагим-Болотко жолугуп, аны көтөрүлүшкө башчы кылмакчы болгондо, майдаланып бараткан хан тукуму сунуштан жаа бою качат. Ал Ташкен бегинин короосунан Ибрагим Болотко куюп койгондой окшош жигитке – Исках Асан уулуна жолугат. Абдымомун бектин үйү тагдыр чечүүчү аянт болот. Абдырахман абтабачы — Мусулманкул аталыктын уулу, абтабачы – бийлик ээсинин колуна суу куйган адам. Кудаярхандын бир тууган кайниси, абтабачы кызматында хандын жанында жүрүп, атасы Мусулманкул Кудаяр тарабынан мыкаачылык менен өлтүрүлгөнүн өз көзү менен көрсө да, саясий иштен баш тарткан эмес. Айлакер саясатчы, кол башчы деңгээлине көтөрүлгөн, даражалуу кызмат ээси, кыргыз-кыпчак урууларынын төбөлү. Көтөрүлүш учурунда бир нече жолу позициясын өзгөртүп, элдик кыймылга тоскоолдук кылган адам. Абил Караш уулу — саруу уруусунан, Аксыдагы атактуу Караш бийдин уулу, "кер мурут" жигит кезинен кыйын тарыхый кырдаалда саясатка аралашып, бийликтин азезилдей азгырма кумарына берилген бийлердин бири. Ошол эле учурда анын улуттук намысты бек кармаган чечкиндүүлүгү менен кыраакылыгы да, куулугу менен митайымдыгы да окурманды таң калтырган татаал мүнөз ээси. Абил бийдин образы Төлөгөн Касымбековдун образ түзүүдө кайталангыс чеберчилигин чагылдырган улуттук адабияттагы эң мыкты көркөм-эстетикалык табылгалардын бири. Абусатар калпа — Амир Насурулланын элчиси. Насурулла Коконду басып алуу жортуулу ордунан чыкпай калганда, Шералиге амал менен элчи катары жиберип, Нүзүптөн кагуу жеген, Шералинин хан тактысына татыксыздыгын далилдеген эпизоддун негизги каарманы. Ушул эпизоддо Шадынын куйтулугу байкалат. Ажыбай датка – Кокон хандыгына жашынан аралашкан, Таластагы эл башылардын бири, Шералинин атасы Алим хан тарабынан бийлик кызгануу себебинен өлтүрүлгөндө, карындашын балдары менен Ордодон алып чыгып кеткен. Шералины тарбиялап, өстүргөн бир тууган таякеси. Шералинин Алтынбешиктин урпагы экенин санжыра аркылуу далилдеген карыя-даанышман. Шералини хан шайлоо Ажыбай датканын өргөөсүндө чечилет. Азирет Шайх-уль-Ислам Саги-заада — ордодо дин өкүлдөрүнүн бири жана ордонун ишенимдүү адамы. Алымбек датканын башын алуу окуясына катышат, бирок мындай окуянын болорун билбей келип аралашып калат. Айзаада — Жамгырдын кызы, Темирдин келинчеги, дан багар Теңирбердинин келини. Темир ордодо окко учуп, жаш жесир калган. Кийин уруулаш кайниси Эшим менен айылынан качып чыгып, экөө баш кошуп, экинчи жолу кара кийип, экинчи жолу жесир болот. Ак Эрке — казак кызы, Эр Эшимдин тутунган энеси, Айзада менен Эр Эшим качып баратып түнөгөн үйдүн зайыбы, экөөнүн баш кошуу никесине күбө болгон. Акбото бий — Рахимбий уулу, саруу уруусунан. Кокон хандыгынын Кожент вилайетин бийлеген инсан. Акбалбан — Абдылланын жан досу, аны менен дайыма бирге жүрүп, Ооганга чейин барып, досунун жүрөгүн Ата журтуна алып келип, арчанын түбүнө көмгөн. Акимбай — Кашкардан тоо жамынып Курманжан даткадан жардам сурап келген Жакыпбекке кошун менен кошуп берген колбашчы. Ошондон кийин Жакыпбек алты шаарга башчы болуп, "Бадөөлөт" аталып кеткен Акматкул — Көлдөйдүн кичүү уулу Александр II — падышачылык Россиянын императору, "Экспедиянын" Түркстанды алуусун көзөмөлгө алып, орус саркерлерин сыйлап турган мамлекет башчы Алике палван — балбан каарман, ордо адамы Алим хан — Кокондун биринчи ханы. Нарбото бийдин баласы, 1801-жылы ак кийизге салынып хан көтөрүлгөн, Кокон ордосун саясий бийлик катары негиздеген адам. Алим хандын тушунда "Кокон жел тийген өрттөй күч алган" Алмамбет — Мусулманкулдун эмчектеши, кара күчтүн ээси, ордонун балбаны – Ташкеллени колунан бир силкип, жер сүздүргөн баатыр. Саясаттан түшүнүгү жок энөө адам, улуттук мүнөздүн айрым боёкторун алып жүргөн мыкты каармандардын бири. Алымбек датка — Асан бий уулу, хандын вазири, парваначы, кийин Анжиан-Оштун беги, датка, саясий жана коомдук ишмер. Курманжан датканын күйөөсү. Адигиненин баргы уругунан. Кокондо жана Анжиянда бийлик чөйрөсүнө таасирдүү чыгаан инсан. Кокондо уюшулган кутумдан улам, чыгармада Чотон тарабынан башы алынат. Ал эми анын өлүмү боюнча тарыхый булактарда эки түрдүү көз караш бар. Кантсе да Кокон хандыгында саясий курмандыкка кабылган. Алымкул аталык — Молдо Алымкул. Кокон хандыгынын таланттуу аскер башчысы, орус аскерлери келе жатканда Ташкендин жанында алардын алдынан тосуп чыгып каршылык көрсөтөт. Согушта өзүнүн колунун арасындагы чыккынчылар (удайчысы) тарабынан өлтүрүлөт. Ордодо "аталык" бийлигине умтулгандардын, тымызын так талашкандардын бири. Амир Темир Көрөгөн — мамлекет негиздеген, Темирлан атка конгон, ири империя түзгөн аскер башчы, Алтынбешиктердин (Шералинин) түпкү теги Аркар кожо — Шаа айымдын күйөөсү, Ибрагим бектин күйөө баласы, Болот бектин жездеси Атакул баатыр — Исхактын жанында жүргөн жигиттеринин бири, баатыр башы. Исхакка чыккынчылык кылат. Бирок, аны кечирип, орустар менен ымалага келүүгө жиберет. Атакул алардан кайтып келе жатканда өзүн-өзү атып өлөт. Ашыр — Шерали хан көтөрүлгөндө курмандыкка чалынган Абил бийдин жигити, сурап алары жок башка жактан ооп келген жаш жигит Бабыр — Өмөр шахтын уулу, Бабур Захиреддин Мухаммад, Улуу могол империясын негиздеген аскер башы, акын жана бийлик ээси, атактуу "Бабыр-наама" китебинин автору. Романда "Алтын-Бешик" баянында сүрөттөлөт. Байтик баатыр — Канай уулу, атасы улуу аялы менен кошо таштанды бала сыяктуу мамиле жасаганына карабай, дээринде бар уул жаш кезинен торпокко минип, “Канайлап” ураан чакырып, намысын курчутуп өзүн-өзү жетилдирген. Солто уруусунун ири манабы, Жангарачтын тууганы. Жангарачтан кийин бийлик чылбырын өзү берип, Байтик Чүйдү бийлеген белгилүү манап деңгээлине көтөрүлгөн. Кокон хандыгынын зомбулугуна каршы туруп, эл кызыкчылыгы үчүн күрөшкөндүгүнөн баатыр аталган. Кокон хандыгынын ыплас иштерине келишкис мамиледе болгон. Кыргыз кыздарынын абийирине кол салган Рахматулланын бузуку иштерин байкаган соң, аны өлтүрүү ишин уюштурган. Көкүм баатыр менен дос болгон. Бакбүбү — Исках календер менен жол жүрүп баратып токтогон үйдө жаңы төрөлгөн наристеге "Адаш" деген ысым бермекчи болгондо, бактылуу кыз болсун деген тилек менен календер койгон ат. Бала — Эр Эшимден калган жалгыз туяк, Султанмаамыттын беш жашар небереси, Айзааданын уулу Бекназар — саруу уруусунан, ата-теги Көлдөй тарханга таандык. Аксыдан чыккан баатыр, Кокон хандыгына каршы чыккан жүрүштөрдө кол баштаган жоокер башы, хандан, бектен кайра тартпаган түздүгү, тайманбастыгы менен Абилди "чочуткан" эр мүнөз, кашкөй адам. Ага ичи тарыган Абил бийдин өзүнүн бийлигин тарттырып ийүүдөн коркуп, алдап конокко чакырып, кымызга кошуп уу берип өлтүрөт. Ушундай адам чыдагыс жамандык жасаган кылмышты да айкөлдүк менен кечирип, жанындагы Кулакеге өлүмү турасында эч кимге ооз ачпоону суранат. Анткени туугандар ортосундагы кыргындын болуусун каалабагандыктан өлүмдү да баатырларча кабыл алган. Болот — Ибрагим бектин баласы, хан тукуму. Каратегинде тайларында жүрүп чоңойгон, өзүнүн хан тукумун унуткан; зикир чалып, думана болуп кеткен Болот — Теңирбердинин кенже уулу, Темирдин иниси; Темир шейит кеткенде тогуз жашта эле; Айзаданын кайниси; Темир окко учкандан кийин Айзадага нике кыймак болгондо, жаш жесир: "Темирдин бир тууганы – менин да бир тууганым" деп баш тартат Вейнберг — орус генералы, көтөрүлүш каптап келгенде Кудаяр ханга келип, фон Кауфмандан жардам суратып, кат жаздырган жана Кудаярдын ордодон качып чыгышына жардам берген Васильев — ориенталист – гуманист, Скобелевдин мыкаачылыгын эсине салып, күнөөсүз элди кыруу европалык цивилизацияга жат экенин эскерткени менен окурмандын эсинде калат Верещагин — Скобелевди ээрчип жүргөн сүрөтчү, Курманжан датканын асем буюмдарына , кийимине суктанып, анын сүрөтүн тарткан. Ветгенштейн — барон, "Экспедициянын" мүчөсү; "Алай жүрүшүнө" активдүү катышкан орус аскер башчыларынын бири Головачев — генерал Гасфорд — Сибирь аскер губернатору, кыргыз манаптарын колго алуу зарылдыгы жөнүндө Калпаковскийге көрсөтмө берип турган Данил — Исхактын колуна түшүп, мусулман динин кабыл албаганы үчүн өлтүрүлгөн орус аскери Домбу — хан тукумуна тага аталып, Аксыда жүргөн. Кол алдында дайыма ууру кармаган. Ал Сарыбай Жаманкулдун ашына таптаган тору кашка күлүктү уурдатып, кайнак аркан ороп чаар ат кылган. Кийин адам тагдырларын талкалаган окуяларды жараткан, романдын сюжетинде окуянын чиеленишин пайда кылган каарман, Абил бийдин жашырын тукуруусу менен мүнүшкөрдүн иниси Мадылдын колунан окко учат Дюмагель — Күн Батыш Сибирь губернатору Жакыпбек — Курманжандан убагында колдоо таап, иши оңолуп, даңкы чыккан, Кашкар тарапка кадыры көтөрүлгөн. Скобелев элди айыпсыз кыргызга учуратып жаткан учурда, Курманжан Жакыпбекти эсине түшүрүп, аны менен байланышка чыгып, Кытай тараптан колдоо алууну ойлойт, бирок ал ой ишке ашпайт Жалгыз көздүү удайчы — Алымкул аталыкка чыккынчылык кылып, артынан кол салып, тындым кылган Жаманкул — Абил бийдин эки ата өткөн тууганы, момун киши. Абил бий саясий максатта анын ашын берип, өзүнүн байланыш-катышын бекемдөө максатын койгон; аш көп чырдын башы болуп, чыгарманын окуясындагы чиеленүүнү жаратат Жамгыр — Айзаданын атасы, Теңирбердинин кудасы. Жангарач — Эшкожо уулу, солтодон чыккан манап. Алымбек датканы ак өргөөсүндө тосуп, эл жакшылары менен Кокон хандыгына каршы чыгып, улуттук биримдикти түзүүгө активдүү роль ойногондордун бири Жанжигит — Исхактын жигити Жантай хан — Кеминдин ханы. Карабек уулу, сарыбагыш уруусунан чыккан манаптардын бири, Шабдандын атасы Жаркымбай — Курманжан датканын өгөй уулу, Ош беги наамынын ээси Жаркынайым ("Хаким айым") — Шералинин аялы, Таластагы эл жакшыларынын бири Токтоназардын кызы, Кудаярхандын энеси, коомдук ишмер Жибек Үмөт кызы — Жангарачтын зайыбы Зулпукор — генерал баштаган алты миң кол менен беттешкен киши Ибрагим бек — Алим хандын Самаркандда жан сактап жүргөн уулу, так талашып Коконго келгенде, Нүзүп ага каршы Сыйдалы бекти колу менен жиберет. Колу талкаланып, өзү колго түшөт, Шералинин бийлиги учурунда Япан деген кыштакта башы кеткен Ибрагим Хайал — Насурулланын Коконго коюп кеткен беги, Нүзүп Коконду камаганда шаарды таштап, качып кетүүгө аргасыз болгон Ионов — Курманжан датка менен сүйлөшүүгө Шабдан баатыр менен барган. Бирок өз баасын билген Курманжан жандарал (генерал) менен сүйлөшөт деп, аны менен сүйлөшүүдөн баш тартып, Скобелевдин өзү менен жолугууну сунуш кылган. Анткени Курманжанга берилген чин майордон жогору болчу. Иса олуя — ордодогу эң таасирдүү дин өкүлдөрүнүн бири, олуя эсептелген, ордонун идеологу. Элди "газаватка" үндөгөндөрдүн бири Исаев — көпөс Искөбүл пашаа — Орус аскер жана администрация башчысы Скобелевди жергиликтүү эл ушинтип атаган Исхак хан (Болот хан Асан уулу) – Кокон хандыгына каршы чыккан элдик көтөрүлүштүн жетекчиси, Кокондун төңкөрүш менен бийликке келген соңку ханы. Кокон хандыгына каршы чыккан элдик көтөрүлүштүн жетекчиси, Кокондун төңкөрүш менен бийликке келген соңку ханы, тарых курмандыгы. Исхак кийин Маргаланда фон Кауфмандын катышуусунда дарга асылат Кадыр — Алымбек менен Курманжандын небереси, Камчыбектин уулу Казый — Нүзүпкө шарияттын жолун айтып, Кокон хандыгында "аталык" мансабын негиздеген адам. Ушул мансапка ээ болгондон кийин Нүзүп диванханага шамшар бычак менен Шералинин чокоюн илдирген Калназар — парваначы, увазир. Кудаяр хан кыргыздардын кырк уруусунан барган элчилердин башын алдыруу тапшырмасын Калназарга тапшырган. Адегенде каршы болуп, бирок хан буйругуна каршы турууга эрки жетпей, макул болгон Калыгул олуя — Бай уулу, сарыбагыш уруусунан чыккан казалчы, ойчул, Шабданга назары түшкөнү аркылуу эскерилет Калыйма — Мадылдын аялы Камбар саркер — катай уругунан, Исхак менен согушта бирге жүргөн аскер башчылардын бири болумуш болуп, Эр Эшимди Науман паңсатка байлап берген. Биринчи көтөрүлүш чегингенде "камчысын сүйрөп" колду таштап чыгып кеткен чыккынчы Канат шаа — Кудаяр хандын аскер башчысы, Ташкен беги, орус аскерлери менен Узун Агачта беттешкен. Алымбек датканы Мала ханга жамандап барган Каныш — Бекназар баатырдын жубайы Кара бай (аке) — миң жылкылуу бай. Сарыбай мүнүшкөр илбирстин терисин тартуу кылып, бүркүтүнө эт сурап келгенде оозун куу чөп аарчыганы менен окурмандын эсинде калган, зыкым бай Кара сакал — Алымбек датканын айылдашы. Курманжан даткага көрө албастык кылып, андан тизгин талашканга аракеттенген, Ионовдор сүйлөшүүгө барганда "койнундагы котур ташын" чыгарган киши Карабек мырза — Таластагы ат чабышта Нүзүптүн атын башка чаптырып, өз атын чыгарам деп Нүзүптөн таяк жеген, аягында колго түшүп уят болгон, калп даңктын ээси Каракаш айым — Абил бийдин жубайы, уз-чебер, сарамжалдуу аялзатынын мыкты үлгүсү романдагы ийгиликтүү чыккан образдардын бири Карачал — Аксынын бийи, Абилдин жанында жүргөн баатыр Караш бий — Абил бийдин атасы Касым — миңбашы, кыпчактарга кыргын уюштурган ордонун паңсаты. "Буудай" деп аталган, кыпчактарды өлтүрүү окуясында мыкаачылыгы, кекчилдиги ачыкка чыгат. Мууздалган кыпчактардын канын Мусулманкулдун бутуна чачыратып көрөт Кедейбай датка — Нүзүптүн тууганы, Шералинин кайын агасы, Наманганга бек болгон. Шералини хан шайлоо окуясына активдүү катышат Керимкул — кыргыз кыпчактын сол канатына кирген курама уругунун кол башчыларынын бири Кожомурат — Нүзүп бийдин башка энеден туулган иниси Койчу датка — Шаархан беги, адегенде Алымкулдун жанында жүргөн, кийин Алымбек датканын таасирине өткөн Колпаковский — полковник, поручик, аскер башчы Кудайберди — Эшимдин атасы Кудайназар түрк — Мала ханды тумчуктуруп өлтүргөндөрүн бири, ордодо көп кызмат кылган, саясий татаал кырдаалда Алымкул жаатына ыктаган Кудаяр хан — Кокондун хандыгында үч жолу такка олтурган. Атасы – Шерали, апасы – Жаркынайым. Мусулманкулдун кызын аялдыкка алып, анын кайната экенине карабай кыпчактар кыргынын уюштурган. Кыргыздардан барган кырк элчинин наркты бузуп, башын алдырган. Тарыхта эң адилетсиз, мыкаачы, каардуу хан катары ысмы калган. Саясий күрөштө бир нече жолу тактан түшүп, элдин шылдыңына кабылганына карабай, кыйын кырдаалда эл кызыкчылыгын аттап, падышачылык Россиянын колониялык саясаты менен келишип кеткен, туруксуз адам Кулан — Сарыбайдын агасы, Мадылдын атасы, жыгаччылык өнөрдүн ээси Кулбатыр — баатыр, Жамгырдын аталаш тууганы Кулкиши — Теңирбердинин, Бекназардын тууганы. Момун адам, тайын оттотуп ээн талаада жүргөн жеринен Домбу атылган күнү ак жеринен шектелип, жалаага калган. Домбунун жигиттери сабап ак шишик кылып, Абил бийдин эшигине "күнөөкөр" катары алып келишкен Кундуз — Сарыбайдын он беш жаштагы кызы, кийин канзаадалар Домбунун кунун кууп келгенде нойгут уруусу айыпка жыгылып, ордого тартууга кеткен, Насирдин хандын 4-аялы болот. Акыл-эси менен ордодо урмат-сыйга татып, "кыргыз айым" аталган. Курманжан датка — Алымбек датканыны жубайы, чыгыш аялдарынан чыккан кыраакы саясатчы. "Датка" наамын алган, падышачылык Россиянын колониялык саясатына каяша айтып, алардын каарду генералдарын эл менен эсептешүүгө мажбурлаган. "Алай ханышасы" аталган Куропаткин — генерал, Россиянын согуш министри Кутлукан — миң уругунун кызы, Алтынбешиктен Теңиряр аттуу уул төрөгөн анын аялы Кыдырбек датка — Мала хандын жанында жүрүп, аны тумчуктуруп өлтүргөндөрдүн бири, кийин Алымбек датканын таасирине өткөн ордо адамы Мадали хан — Өмөрхандын уулу. Атадан калган бийликти кармай албаган акылсыз уул. Атасынын көзү өткөндөн соң анын кийинки жаш аялы менен көңүлдөш болгон деп айыптап, Насурулла Мадали энесин (өгөй энеси) алды, шарияттан чыккан мындай адам мусулман тагында олтура албайт деп, ордонун босогосуна мууздатып, анын ордун алган Мадамин ынак — Исках менен бирге жүргөндөрдүн бири. Скобелев Коконду каптаганда көтөрүлүшчүлөр Каратегинге чегинмек болот. Мадамин ынак эл башсыз калабы деген ой менен Кокондон кетпөөгө колду чакырганда, Исках аны чыккынчы эсептеп, мууздатат. Бекназар Искахты ашыкча шектенгени үчүн уяткарат Мадыл — Сарыбай мүнүшкөрдүн иниси, Абил бийдин тымызын саясий кутумунун курмандыгы болгон момун адам. Тору кашканы тааныганы үчүн актыгын далилдей албай Домбудан кордук көргөн. Домбуну Абил бийдин тукуруусу менен атып салган. Мадылды Абил астына ат мингизимиш болуп тындым кылат да куулугунан аны жерге берерде айыпсыздыгын элге угуза Тултемирди чындыкты айтууга мажбурлайт Майып бала — Шералини хан көтөргөндө курмандыкка даярдалган бала. Мууздаларда чоң энеси ыйлап келип, элге жалынып, Нүзүптүн буйругу менен аман алып калган Мала хан — Малабек Шераалы уулу, Кокондун өкүмдарынын бири, апасы кыргыздын багыш уруусунун кызы Сонайым болгон. Алымбек датка менен Алымкул молдо аны хан көтөрүшкөн. Кийин Алымбек датканын түндүккө келгенин жактырбай, хандыкты кызганып, жыйын чакырган. Көп узабай ордонун кутумчулары Малаханды төшөгүндө муунтуп өлтүргөн. Маматхан — жигит башы Маргалан беги — Нүзүптүн башын алуу жарлыгы менен жанына миршаб (полицейский) алып келип, Нүзүптү табалаган адам. Марвинг — "Санк-Петербургские ведомости" гезитинин редактору, "Экспедициянын" жүрүшү боюнча маалымат ушул басылмага жарыяланып турган Машин — полковник. Абил бий Бекназарга уу берип өлтүрүп, өзү ошол аймактын башчысы деген статусту алуу үчүн Машиндин алдынан тосуп чыгып, алтын теңгелерди толтуруп, бышырылган каз тартуулайт. Анын аркасынан өзүнө кагаз жаздырып алат Миран-Шах — Амир Темир Көрөгөндөн улуу баласы, Өмөр-Шайхтын чоң атасы Миллер-Закомельский — барон, орус полковниги, Искахтын колун курчоого алууга жетекчилик кылган. Искахты дарга асуу тапшырмасын алган Молдо Асан — Исхактын атасы, Маргалан медресесинин мудариси Молдо Муса — Исхактын (Болот хан) кеңешчиси Молла Зия — ордо билермандарынын бири, Алымбектин өлүмүн уюштургандардан Момун — Искахтын жигиттеринин бири, ишенимдүү адамы. Акыркы мүнөттөрдө Искахтан уруксат сурап ажырашат да, ордого тебеленбейм деп, дубана кейпин кийип, жол жүрүп кетет. Кийин Исхак дарга асылганда кайгысын жашыра албай, өксүп ыйлагандыгы китепте таасирдүү сүрөттөлгөн Музафар шаа — Амир Насрулланын баласы, Бухара амири. Курманжанга Чотондун кесилген башын алып келип, көңүлүн алган, Курманжанга "датка" наамын ыйгарган Мурад бек — Алим хандын экинчи уулу, Ибрагим бек тындым болгондон кийин Насрулла дал ушул Мурад бекти тукурган. Кокондо так талашкандардын бири, хан катары он бир күн бийликте отурган Мусулманкул — анжиандык кыпчак уруусунан, миңбашы. Нүзүптүн ордодогу кадыр-баркынын өсүп баратканынан чочулап, анын аталыгына биринчи моюн толгогон. Нүзүптөн кийин хандыкта аталык мансабын ээлеген, ордодон кийин Шаарихан вилаятынын беги, Кудаярды хандык тактыга отургузган, кызын берген. Кийин ал Кудаярдын буйругу менен эл алдында кыйнап өлтүрүлгөн. Мухаммед — Кудаяр хандын экинчи уулу Мырзакул — жүз башы, Искахка чыккынчылык кылып, кокондуктарга кошулат, уругу дөөлөс. Китепте ага "жолбун иттей" деген мүнөздөмө берилет Мырзапаяс — Алымбек датканын небереси Мырзат бек — Мусулманкул Наманганга бек кылган адам Нарбото бий — Кокон ордосун негиздеген бийлик ээси. Эрдене бийден кийин өмүрүнүн аягына чейин Коконду бийлеп турган, баласы Алимханды ак кийизге салып хан көтөргөн, хандык бийликти да негиздеген саясий улуу ишмер Нармамбет датка — кыпчак уруусунун башчыларынын бири. Кыпчактарды кыруу окуясында Кудаярдан курун мойнуна салып, кыргынды токтотуу өтүнүчү менен кайрылган өз уруусунун мыкты адамы, эли кырылганына чыдабай башын кылычка тоскон адам; Ташкен беги Насирдин бек — Кудаярдын тун баласы, бекзаада аталып, ата доорунда абройго ээ болгон. Жаманкулдун ашында ордодон сыйлуу конок катары кыргыздарга хан тукумунан кырк жигити менен келип, кыргыздар анын урматына алдынан көкбөрү алып чыгып тосушкан. Домбу атылганда, анын кунун кууп келип, кыргыздарга кордук көрсөткөн, Сарыбайдын кызы Кундузду сыздатып туруп, тартууга алып кеткен Насрулла — Бухаранын амири, баатыр хан. Коконду алуу үчүн согуш баштаганда, кыргыздар ага каршы Шералини хан көтөрүп жолун тосуп, Коконду ээлешкен Науман паңсат — Кудаярдын паңсаты, желдет. Хандын каарын көрсөтөм деп, кош бойлуу келиндердин ичин жарып, жигиттерди казыкка отургузган. Эр Эшимди жашыруун чыккынчы аркылуу байлатып келип, казыкка олтургузуп өлтүргөн деген эл ичинде сөз калган. Абдырахман абтабачы көтөрүлүштү басууга элчи болуп келгенде кыргыз бийлеринин Науманга болгон арызын угуп, анын башын алдырып, айылдын момун элинин көңүлүн алып, максатына жеткен. Нияз кушбеги — ордонун таасирдүү жана кутумчул адамдарынын бири. Кудаяр хандын жасакерлери. Буудайдын башы менен кыпчактарды кырдыруу ыкмасын тапкан киши Нүзүп бий — Кокон ордосуна таасирлүү Эсенбай бийдин салынды аялына кошуп таштаган улуу баласы, Аксыдан чыккан аскер башчы. Намыскөй, акылдуу, каардуу, нарктуу эр адам. Кыргыз көтөрүлүшүнө жетекчилик кылган кол башчы жана жол башчы. Ордодо "аталык" мансабын негиздеген. Мала ханды өкүмдарлык тактыга даярдаган. Мусулманкул экөөнүн ортосунда так талашуу саясий күрөшү романдын окуясын өнүктүргөн сюжеттик линиянын бири. Кокондо миң башы даражасын алган. Ордодогу кутумчулардын (Шады ынак башында турган) көрө албастыгынан Шералинин жарлыгы менен башы алынган. Ныяскул — кыргыз кыпчактын сол канатына кирген курама уругунун кол башчыларынын бири Оморбек — датка Ормон бек — Кудаяр хандын мураскор кичүү уулу Осмон — бий Өзүбек хан — Фергана ханы. Абдулмомундун бир ата өтүшкөн тууганы Өмөр бек — айыл башчыларынын бири Өмөр бек — датка нерваны, Исхактын парваначысы Өмөр хан — Алим хандын бир тууган иниси, такка олтуруп, таажы кийип, арыз угуу биринчи ушул хандан башталат. Мадали хандын атасы Өмөр Шайхан — Мухаммед Султан Бабырдын бир аты Өтөмбай — кыпчак, Маргалан куш беги, Мусулманкулга каршы чыккандардын башында турган киши Раим шаа — Музафар шаанын бир тууганы, Каратегиндин эмири. Исхактар чегингенде тандалма миң кол менен алдынан тосуп чыккан Расфорд — Күн Батыш Сибирь аскер губернатору Рахматулла — Бадахшан калчасы, Бишкек чебине бек катары ордодон жиберилген Санем — Теңирбердинин кемпири, Темирдин энеси, Айзаданын кайненеси Саранчы — сол канаттын саркери Сару - бектин тың небереси (Кышкысын Сары–Арканы, жайкысын – Суусамырды жайлаган), Бекназардын түпкү аталарынын бири Сару бек — Эдил боюндагы Сарай-Беркенин бийи Сарыбай — мүнүшкөр, саяпкер. Беш үйлүү нойгуттун аксакалы, доор трагедиясын көтөргөн элдик каарман, ханга тартууга кеткен Кундуздун атасы, Кудаяр хандын кудасы Сатыбалды — Исфара вилаетинин беги. Мусулманкул ордодо жок кезинде капыстан басып кирип, Шералини өлтүртүп, Алимхандын экинчи уулу Мурад бек хан деп жарыялаган. Сейде Бак — Султан Бабыр элинен качып баратканда, жолдо кылыч таянып олтуруп, Алтынбешикти төрөгөн султандын аялы. Шералинин түпкү энеси. Сейит Маулан — бек Скобелев — полковник. М.Скобелев орустун аскер башчысы, кийин генералы. Фергана облусунун аскер губернатору. Каратель менен бүтүндөй кыштактарды мыкаачылык менен өрттөгөн, ырайымсыздык менен элдин жүрөгүнүн үшүн алган, элди кыргандыгын өзүнүн Россияга кылган ак кызматы эсептеген Солойко (Карача таркандын кызы) — Толу бийке ордодон алып келген кыз. Кийин байбиче аны Көлдөйгө нике кыйган, андан туулган баланын атын Көчүмкул коюшат, андан Бекназар баатыр туулган Сопу — Шерали менен Жаркынайымдын уулу Сулайман удайчы — убагында казына кармаган, ордонун желдеттеринин бири. Көтөрүлүш кулаганда Абдылла менен айтышып, орус пистолети менен атмакчы болгондо Акбалбан колун кагып жиберет. Жигиттери удайчыны байламак болгондо, Абдылла уруксат бербейт Султанмаамыт — Эр Эшимди бала кылып асырап алган адам, жашында казак кызы 15 жаштагы Ак Эркеге ашык болуп, ала качкан. Элден безип, сыртта жашаган. Балага зар болуп, Эр Эшим менен Айзаданы бала тутунган, аларга тагдыры окшош үй-бүлө ээси. Султан Сейид — Мала хандын баласы, 12 жашта такка олтурган Султанмурат — Кудаяр хандын бир тууганы, бек. Көтөрүлүш учурунда Насирдин бектин Абдырахманга 4 миң колу менен кошулуп кеткенин кабарлайт Сүйүмкан — Сарыбайдын кемпири. Жалгыз кызы Кундуз Коконго тартууга кеткенде, кайгыны көтөрө албай элирип, акылынан адашып кеткен Сыйдалы бек — Таластан Ажы бий Нүзүпкө кошуп берген бектердин бири. Насурулланын тукуруусу менен Коконду алууга аракет кылган Ибрагим бекке каршы чыгып, анын колун талкалап, өзүн колго түшүргөн Таш палван — Мусулманкул аталык кезинде ордодо багылган кара күчтүн ээси. Күрөш эрежесин билбегендиктен Алмамбеттин сынына кабылат Ташкалле — ордонун, Кудаяр хандын балбаны, эр сайышта Бекназардын колунан мертинет Ташмат — Шералинин евнух кулу Темир — Теңирбердинин баласы Теңирберди — Бекназар баатырдын уруулаш тууганы Теңияр — Алтынбешиктин баласы. Теңиряр эр жеткенде туугандары бий көтөрүп, Бухарадан бөлүнгөн Ферганага бий болгон. Токтоназар — тубай уругунун бийи, Шералинин кайын атасы, Жаркынайымдын атасы Толу бике — Көлдөйдүн байбичеси (чалы карып калганда бир ирет Көк-Ордонун өкүмдары Тобокелге тартуу менен ордого барган) Троцкий — генерал Тултемир — Домбунун бир тууганы. Ал атылганда айыпсыз Кулкишиден шекшип, башына коргошун уютулган камчы менен Кулкишини сабаган. Бекназар алдынан чыкканда баатырдын каарынан кача кутулган коркок, жалган баатыр Туткуч — Кулкишинин баласы. Мадылды жерге берерде, көр үстүндө Домбунун уурулугу далилденип, чындык ачыкка чыкканда Тултемирди камчы менен башка чаап, атасы менен Мадылдын өчүн алып, ийилип сынбаган актыкты жарыялаган бала Уали — Исхактын аскер башчысы, "Бүркүт пландын" оң канаты берилген кол башчы Үмөтаалы бий — сарбагыштан чыккан Ормон хандын тун уулу Үрүстөм бек — кыргыз кыпчактын сол канатына кирген курама уругунун кол башчыларынин бири Фон Кауфман — жарым пааша аталган, Түркстан генерал-губернатору Хажи бий — Шералинин атасы, Нарбото менен атасы бир, энеси башка бир тууган Черняев — орус аскерлеринин башчысы, "экспедиция" аталган жортуулдун активдүү кол башчыларынын бири. Генерал-лейтенант, Түркстан облусунун аскер генерал-губернатору, кийин жалпы Түркстан генерал-губернатору Чоң эне — курмандыкка даярдалган майып баланын чоң энеси. Бир гана эпизоддо энелик мээриминин күчү жана нарктуу сөзү менен Нүзүптүн бутуна жыгылып, бийлерди ийге келүүгө мажбурлап, баласын сактап калган таасирдүү каарман Чотон — Алымбек датканын башын кыя чапкан желдет. Кийин амир Музафар башын кестирип, Курманжанга тартуу кылып алып келет Шаа айым — Ибрагим бектин кызы, Болот бектин эжеси, самаркандык Ахрар кожонун аялы Шамырза — Исхак тарапка өткөн, кайра чыккынчылыгы үчүн өлтүрүлгөн датка Шабдан баатыр — Жантайдын уулу. Сарыбагыш уруусунун манабы, саясий, коомдук ишмер. Алай кыргыздарынын Орусияга кошулуусуна көмөктөшкөн. Ионов менен Курманжан даткага сүйлөшүүгө барган Шады ынак — Кудаярдын учурунда ордо ишине активдүү аралашкан киши, ордодо кутумчулукту калыптандырган сыйкы адам. Нүзүптүн саясатына каршы чыккан жана Шералини Нүзүптүн башын алуу Жарлыгына кол койдурган. Нүзүптөн кийин Мусулманкулдун башын алдырууга жасаган аракети ордунан чыкпайт. Ордонун аскерлери менен Мусулманкулга каршы жортуул жасаганда, Чуст менен Төрө-Коргон ортосундагы беттешүүдө Мусулманкул жеңишке ээ болуп, Шады ынактын башын алдырып, Шералинин алдына алып келип таштайт Шайбан — Саид хандын иниси Шайбани шах — түпкү аталардын аты ("шайбанилер"- Батый хан тукуму), Самаркандды басып кирип, Бабыр менен так талашкан анын душманы. Душманга каршы тура албаган туугандарынын ыркы жогунан, Бабыр өз өлкөсүнөн сүрүлгөн Шатман кожо — Түркстан беги, Ташкен беги Мала ханды тумчуктуруп өлтүргөндөрдүн бири, теги арабдардан Шахрук бек — Алим хандын тун уулу. Так талашат деген ой менен аны Алимхандан кийин таажы кийген Өмөр хан тындым кылган Шер датка — Багыш уруусунун кутлук сейит уругунан. Ал Абдымомун бек менен бирге Ташкенде Асан Молдонун баласы Исхакты Полот хан деп атап, ордого каршы чыгууга макул кылдырат. Түз сөздүү, калыс, намыскөй, "кылым түйшүгүн башына көтөргөн" кашкөй эл адамы. Шер датка баштаган кырк увакил (өкүл, элчи) Коконго барганда, салты бузуп Кудаяр хан баарын кырдырып салат Шерали — адегенде жылкычы, кийин Кокон ханы. Анын тагдырынан "Шералинин чокою" деген ылакап калат. Кийин Исфара вилаетинин беги Сатыбалды капыстан ордону басып кирип, Шералини өлтүртүп салат Шийхуль ислам Сагизаада — ордо кишилеринин бири Ыбрайым — Бекназардын бир тууганы Ыдын — Сарыбайдын жакын кошунасы Ыманкул — саткын Ырайымкул — Көлдөйдүн Турпанга кетип калган улуу баласы Эсенбай бий — Аксынын бийлеринин бири, Нүзүптүн атасы, Кокон ордосу менен тыгыз байланышта болгон. Туйгун куш алып, ордого келип турган. Нүзүптү башы таз деп тоготпой, аны энеси менен салынды таштаган текебер төбөл Эшим Кудайберди уулу — кийин Исхактын учурундагы жүз башы (Бекназардын тууганы, жигити). Науман паңсат чыккынчынын колу менен байлатып келип, казыкка олтургузуп өлтүргөн Эшмат — Анжиандан Исхакка кошулган жигит Ярмат — датка. Исхактын колу менен бирге жүрүп, кийин чыккынчылык кылат да Искахтын жарлыгы менен өлтүрүлөт. ''Булагы: "Сынган кылыч" аудио [https://sputnik.kg/longread/20170913/1035180898/syngan-kylych.html#kaarmandar китеп]'' ==Kотормолору== *Kasımbek, Tölögön, Kırılan Kılıç I (Han Sarayı). (Çev. İbrahim Atabey; Saadettin Koç), Ankara: Yargı Yayınevi, 2003. ([[Түрк тили|Түрк тилинде]]) *Kasımbek, Tölögön, Kırılan Kılıç II (Isyan) (Çev. İbrahim Atabey;Saadettin Koç), Ankara: Yargı Yayınevi, 2004 ([[Түрк тили|Түрк тилинде]]) *Kassymbekov, Tolegen, The broken sword (translated from the Russian by David Foreman and Sergei Sosinsky), Moscow: Progress Publishers, 1980. ([[Англис тили|Англис тилинде]]) *Толеген Касымбеков, Сломанный меч: истор. роман, Москва: Известия 1980 ([[Орус тили|Орус тилинде]]) *تۆلەگەن قاسىمبېكوف، سۇنغان قىلىچ، ئۈرۈمچى: شىنجاڭ ياشلار ئ‍ۆسمۈرلەر نەشرىياتى، 2008 (تەرجىمە قىلغۇچى: دولقۇن مەخپۇرەت) ([[Уйгур тили|Уйгур тилинде]]) *Т. Қасымбеков, Сынған қылыш: Тарихи роман. қырғызшадан ауд. Ілия Жақанов. - Алматы : Жазушы, 1975. - 268 б. ([[Казак тили|Казак тилинде]]) *To‘lagan Qosimbekov. Singan qilich: Tarixiy roman. Tursunboy Adashboyev erkin tarjimasi; Toshkent: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1980. ([[Өзбек тили|Өзбек тилинде]]) *Касимбеков, Толеген Зламаний меч: Історичний роман / З киргизької; Авторизований переклад Ганни Світличної. Київ, 1978 ([[Украин тили|Украин тилинде]]) *Tölögön. Kasymbekov, Synan gylyč : taryhy roman, Ašgabat, 1977 ([[Түркмөн тили|Түркмөн тилинде]]) == Интернетте == === Электрондук басылмасы === * [https://new.bizdin.kg/kniga/syngan-kylych Сынган кылыч электрондук басылмасы] === Аудио китеп === 2017-жылдын сентябрь айында Sputnik Кыргызстан "Сынган кылыч" романынын аудио китебин жарыялады. Аталган долбоордун ичине романдын толук тексти жана аудио китепке чыгарманын кыскартылган варианты киргизилген. Андан сырткары, романдагы окуялардын картасы түзүлүп, каармандарга мүнөздөмө берилип, чыгарма тууралуу жазылган илимий макалалар жайгаштырылган[https://sputnik.kg/longread/20170913/1035180898/syngan-kylych.html].   == Интернеттеги шилтемелер == * [http://bizdin.kg/%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0/%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD-%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%87/ "Сынган кылыч" китеби] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171026192405/http://bizdin.kg/%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0/%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD-%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%87/ |date=2017-10-26 }} [[category:Кыргыз тарыхы]] [[category:Кыргызстан]] [[category:Тарыхый роман]] [[Категория:Китептер]] [[Категория:Кыргызча китептер]] s8og1751t3w18a51cge4u2d7vcnoocj Адольф Гитлер 0 4150 472922 458976 2024-04-26T04:14:08Z 185.117.151.50 wikitext text/x-wiki [[Файл:Hitler portrait crop.jpg|thumb|upright|ИнтелБонКор]] [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-1989-0322-506, Adolf Hitler, Kinderbild.jpg|thumb|upright|ИнтелБонКор(пиздюк)]] '''Адольф Гитлер''' ({{lang-de|Adolf Hitler}}) ([[20 апрель]] [[1889]], [[Браунау-на-Инне]], [[Австро-Венгрия]] — [[30 апрель]] [[1945]], [[Берлин]], [[Нацисттик Германия]]) – фашисттик [[диктатор]]; Германиянын улутчул-социалисттик партиясынын жол башчысы (1921-жылдан фюрер), 1933–45-ж. рейхсканцлер, 1934-жылдан президенттик пост менен бириктирип алган. 1941-жылдан герман куралдуу күчтөрүнүн башкы командачысы. 1934-ж. Германияда фашисттик-террордук режимди орнотуп, саясий атаандаштарынын бардыгын «узун бычактар түнүндө» жок кылган. [[Экинчи дүйнөлүк согуш‎|Экинчи дүйнөлүк согушту]] түздөн-түз баштоочулардын бири, 1938-ж. Австрияны [[аншлюс|аншлюстаган]] жана [[Чехословакия|Чехословакиянын]] Судет областын басып алган. Польшаны басып алуу үчүн Советтер Союзу менен [[Молотов-Риббентроп пактысы| кол салышпоо тууралуу пактыга]] кол коюп (1939), аны бузуу менен 1941-ж. 22-июнда СССРге кол салууну уюштурган. Оккупацияланган аймактарда согуш туткундарын жана жергиликтүү элдерди массалык түрдө кырып жоюунун (өзгөчө еврейлерди) негизги уюштуруучуларынын бири болгон. Советтик аскерлердин Берлинге кириши менен өзүн-өзү өлтүргөн. [[Нюрнберг процесси|Нюрнберг процессинде]] Гитлер негизги нацисттик кылмышкер катары аныкталган. [[Категория:Саясатчылар]] ==Колдонулган адабияттар== * [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4 {{DEFAULTSORT:Хи́тлер, Адо́льф}} [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Экинчи дүйнөлүк согуш‎]] [[Категория:Австрия]] [[Категория:Инсандар]][[Категория:Саясатчылар]][[Категория:Мамлекет башчылары]] tbxd9wfazryaf04sououmo4rlfzm4xh Сарыгулова Бурулкан Турдубек кызы 0 4771 472945 470672 2024-04-26T07:59:02Z 212.112.118.74 /* Редакциялоого катышкан китептер */ wikitext text/x-wiki {{Персона |ысымы = Бурулкан Сарыгулова |адабий ысымы = Бурулкан Турдубек кызы |сүрөт = |ишмердүүлүк тармагы = акын, журналист |туулган датасы = 30.05.1959 |туулган жери = [[Барскоон, Ысык-Көл району|Барскоон]] айылы, [[Ысык-Көл]] району, [[Ысык-Көл]] облусу, [[Кыргызстан]] |жарандыгы = {{Кыргызстан желеги}} [[Кыргызстан]] |атасы = Турдубек Сарыгулов |апасы = Жибек Бөлөкбаева |балдары = |сыйлыктары, наамдары = “[[Кыргыз Республикасы|Кыргыз Республикасынын]] маданиятына эмгек сиңирген ишмер” |сайт = |уикиказына = }} '''Бурулкан Сарыгулова''' - ({{lang-en|Burulkan Sarygulova}}), акын, журналист,  “[[Кыргыз Республикасы|Кыргыз Республикасынын]] маданиятына эмгек сиңирген ишмер”, "Алтын калем" адабий сыйлыгынын лауреаты. <br> == Өмүр баян == Бурулкан Турдубек кызы (Турдубековна) Сарыгулова 1959-жылы 30-майда [[Кыргызстан|Кыргызстандын]] [[Ысык-Көл облусу|Ысык-Көл облусуна]] караштуу Жети-Өгүз районундагы Барскоон айылында мугалимдин үй-бүлөсүндө туулган. 1966-76-жылдары  Ак-Терек, Кичи-Жаргылчак орто мектептеринде жалпы билим алган. 1976-жылы Ысык-Көл областынын Жети-Өгүз районундагы «Үлгүлүү-Жаш» колхозунда (кийинчерээк «Ак-Терек» совхозу) колхозчу, жумушчу болуп иштеген. 1977-78-жылдары  СССРдин 50 жылдыгы атындагы мамлекеттик университеттин даярдоо бөлүмүндө окуган. 1978-1983-жылдары  ушул эле университеттин кыргыз филологиясы факультетинин журналистика бөлүмүндө журналисттик адистикке окуп, бүтүргөн. <br> Студент кезинде «Кыргыз маданияты» гезити, «Кыргызстан аялдары» журналы, Кыргыз радиосу менен штаттан тышкары кызматташып турган. <br> == Тек-жайы == Атасы - Сарыгулов Турдубек (1929-2007) Кыргызстандын Ысык-Көл областына караштуу Жети-Өгүз районунун Кичи-Жаргылчак айылында туулган. Нарын, Ош, Ысык-Көл областтарынын мектептеринде мугалим, завуч, мектеп директору, айылдык кеңештин төрагасы (сельсовет) кызматтарында узак жылдар иштеген. Өмүрүнүн акыркы жылдардында аксакалдар сотунун төрагасы милдетин аркалаган. <br> Энеси – Бөлөкбаева Жибек (1937-2009) Жети-Өгүз айылынын Тосор айылында туулган. Өмүрүн башталгыч класстын окуучуларына билим берүүгө арнаган. Чоң атасы – Мөөнчү уулу Сарыгул, өрөөндө “жез таңдай” атыккан чечен, “кун чечкен” калыс адам болгон. Элүүнчү жылдардын башында “жер айдаганга пайдаланчу өгүз пара алды” деген жалаа менен Пишпекке айдалып, кийин акталган. <br> == Үй-бүлөсү == Эки уул, бир кыздын энеси. Күйөөсү Субакожоев Турдубек Мойдунович (1956-2010) <br> == Журналисттик ишмердиги == 1983-жылы «Ленинчил жаш» гезитинде кабарчы; <br> 1984-1985 - жылдары ЛКЖСнын Нарын шаардык комитетинде инструктор; <br> 1985- 1990 - жылдары Нарын облустук «Нарын правдасы» гезитинде котормочу, кабарчы, бөлүм башчы; <br> 1990-1993 - жылдары «Мугалимдер газетасында» кабарчы, бөлүм башчы; <br> 1993-2002 - жылдары “Кутбилим” газетасында бөлүм башчы, башкы редактордун орун басары, “Кутбилим сабак” усулдук тиркеменин редактору болуп иштеген. <br> 1996- 2005 - жылдары «Азаттык» – Эркин Европа / ([[«Азаттык» үналгысы|"Азаттык" үналгысынын]]) (Radio Free Europe/Radio Liberty Inc.) Бишкек бюросуна конкурс аркылуу кирип, штаттан тышкаркы кабарчы болуп иштеген. <br> 2005-2010-жылдары “Азаттык Медиа” мекемесинде кабарчы, программалардын редактору; 2010-жылы (апрель-ноябрь) “Азаттык Медиа” мекемесинин директорунун милдетин аткаруучу; 2011-2021-жылдары “Азаттык Медиа” мекемесинин директорунун орун басары - башкы редактору; 2021-жылдан баштап "Азаттык-Медиа" мекемесинин баяндамачысы;<br> == Чыгармачылыгы == 1979-жылдан бери ырлары, новеллалары "Ала-Тоо", "Кыргызстан аялдары", "Кыргыз маданияты", “Учкун” өңдүү адабий журналдарга, жумалыктарга, альманахтарга басылып келе жатат. Чыккан китептери:<br> "Сыр сандык" (Сыр сандык. Ырлар. - Б.: Бийиктик, 2009. - 140 б. ISBN 978-9967-13-524-6) <br> "Жетелешкен жылдар"(Жетелешкен жылдар. Ырлар. - Б. Турар, 2016. - 146 б. <nowiki>ISBN 978-9967-15-534-3</nowiki> "Yoldaki düşünceler" (Жолдогу ойлор) ырлар жыйнагы ТүркСОЙдун колдоосу менен Анкара шаарында BENGU басмаканасында 1923-жылы басылып чыкты. <br> == Редакциялоого катышкан китептер == * Үркүн-100: Кылымдар унуткус кыргын: Макалалар, блогдор, маектер, эскерүүлөр / Жооптуу редакторлор [[Чоротегин, Тынчтыкбек Кадырмамбетович|Т.Чоротегин]], В.С.Жуматаева, Б.Сарыгулова, З.Бактыбаев. – Бишкек: “Турар” басмасы, 2017. – 408 б. + 48 б., сүрөт. – [[«Азаттык» үналгысы]]. – ISBN 978-9967-15-689-0. <br> * Улан Эгизбаев: Чындык деп жанган өмүр. Б. Триада Принт. 2018. - 367 б. ISBN 978-99-9115-1-2 (Жооптуу редакторлор В. Жуматаева, Б. Сарыгулова, З. Бактыбаев, Ж. Турдубаев ж.б.) * Бүбүкан Досалиева "Энелер жөнүндө баллада" Эскерүүлөр. Редактору Бурулкан Сарыгулова, "Улуу тоолор" басылмасы, Бишкек-2021. ISBN 978-9967-2-263-97 * "Эрктүү элдин эгемендиги" (макалалар, маектер, иликтөөлөр) "Турар" басмасы, ISBN 978-9967-35-085-4 - "Азаттык" уналгысы, 2022<br> == Кесиптик көндүм: үйрөнүү-үйрөтүү == 1995-жылы Журналисттердин эл аралык семинарына катышкан. Куала-Лумпур шаары, Малайзия <br> 2001, 2002, 2004-жылдары Эркин Европа.Азаттык (RFE/RL) радиосунун баш кеңсесинде тренингдерден өткөн. Прага шаары, Чехия <br> 2008-жылы TOL(Transition Online) аймактык медиа уюмунда тренингден өткөн. Прага шаары. Чехия <br> 2014, 2015, 2016-жылдары Бишкектеги Маалымат каражаттарын колдоо борборун угуучуларына практикалык журналистика боюнча тренер. <br> == Сыйлыктары == 1989-жылы Жаш акындардын республикалык конкурсунун лауреаты; <br> 1990-жылы Жаш акындардын республикалык конкурсунун “Алыкулдун ак боз ат” сыйлыгынын лауреаты; <br> 1996-жылы - “Эл агартуунун отличниги” төш белгисинин ээси; <br> 2003, 2004, 2005, 2007 - жылдардагы «Парламенттик мыкты кабарчы» сыйлыктарынын ээси; 2007-жыл – Кыргыз Республикасынын ардак грамотасы; 2008-жылы - “Замандаш” ассоциациясынын “Жылдын мыкты журналисти- 2008: курч калем" сыйлыгынын лауреаты; 2011- жылы Геннадиий Павлюк атындагы “Чынчылдык, эрдик, кесипкөйлүк” (“Честность, мужество, профессионализм”) сыйлыгынын лауреаты; 2012-жылы - “Кыргыз ОБОН: таржымалы жана тагдыры” иликтөөсү үчүн “Аялдарга колдоо көрсөтүү борборунун” сыйлыгынын лауреаты; 2016, 2017-жылдары Акыйкатчы институтунун Адам укуктарын жана эркиндиктерин коргоого кошкон салымы үчүн Ардак грамота жана төш белгисинин ээси; 2018-жылы "Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери" наамы ыйгарылган; 2021-жылы 12-декабрь - "Алтын калем" адабий сыйлыгынын лауреаты;<br> == Интернеттеги шилтемелер == *[https://www.azattyk.org/author/19216.html "Азаттык" үналгысынын сайтындагы Бурулкан Сарыгулова даярдаган макалалар, баяндар] * https://www.azattyk.org/a/kyrgyz_culture_media_azattyk_burulkan-sarygulova-60_blog_tch/29968846.html * http://www.roza.kg/press-center/press-releases/burulkan-sarygulovanyn-zhrktn-shybyry--poeziya-kechesi {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190530114848/http://www.roza.kg/press-center/press-releases/burulkan-sarygulovanyn-zhrktn-shybyry--poeziya-kechesi |date=2019-05-30 }} * https://www.azattyk.org/a/azattyk_bubukan-dosalieva_60th-anniv_blog_ky/29575750.html * https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_ulanbek_egizbaev_2019/29765430.html * https://www.azattyk.org/a/azattyk_atambayev_open-letter_by_chorotegin/28393111.html [[Категория:Кыргыз медиасы]] [[Категория:"Азаттык" үналгысы]] [[Категория:Поэзия]] [[Категория:Кыргызстан]] [[Категория:Кыргыз акындары‎]] [[Категория:1959-жыл]] [[Категория:Кыргыз журналисттери]] [[Категория:Кыргыз адабияты]] [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Ысык-Көл облусу]] l3p3b8u3zhthdkuf67iii08spmgy5d4 Жуматурду уулу, Адыл 0 8712 472905 463307 2024-04-25T16:44:44Z Tynchtyk Chorotegin 1744 шилтеме wikitext text/x-wiki [[File:Adyl Jumaturdu. 29.7.2015.JPG|thumb|Профессор Адыл Жуматурду. КЭР. 29.7.2015.]] '''Адыл Жуматурду уулу'''　(ханзуча: 阿地力·朱玛吐尔地; 1964-жылдын 25-февралында (бирдин айы) [[Кытай|Кытайдагы]] Акчий айылында туулган) (Adyl Jumaturdu)　- Кытайдагы [["Манас" эпосу]]нун изилдөөчүсү, профессор. Теги кыргыз. Ушул тапта Бээжинде жашайт. ==Кыскача өмүр таржымакалы == Адыл Жуматурду уулу 1964-жылы бирдин айынын (февралдын) 25инде [[Кытай Эл Республикасы|Кытай Эл Республикасынын]] (Жуңго) ШУАРына караштуу Кызыл-Суу кыргыз автоном облусунун Акчий ооданынында төрөлгөн. 1982-1986 Шаңхай жиотоң университетинин Англис тил-адабияты факултетин бүтүргөн. 1986-1990 үрүмчүдө Шинжаң өнөр-жай (политехник) иниститутунда (азыркы Шинжаң университети) Англис тил-адабияты боюнча окутуучу болгон. 1990-жылы атайын “Манас”эпосун которуу жумушуна ылайык тандалып, Шинжаң Адабият-Көркөм өнөчүлөр Союзу, фолклор изилдөө коому “Манас” эпосун изилдөө секторунда кызматка дайындалган. 1995-2004 жылга чейин ошол секторду жетектеген. 1990-2001 Жуңго Кыргыздарынын “Манас” баштаган эл ооз адабият чыгарманларын которуу, басмага даярдоо, үгүттөө жана изилдөө кызматтарына жетечилик кылып белсене иштеген. 1998 улуу илимий кызматкер атагын алган. Ушул кызмат барышында, 1995 жана 2000-жж. эки жолу Шайлам аркылу Шинжаң фолклор изилдөө коомунун орун басар төрагасы болуп шайланган. 1997 жана 2002 еки жолу ШУР Адабият-Көркөм өнөрчүлөр Союзунун орун басар төр-агасы болуп шайланган жана белсенип иштеп, улуттук фолклор кызматына орошон салым кошкон. 2002-2007 ШУАР саясы кеңеш 9 гезетик котатынын туруктуу мүчөсү болуп шайланган. 2001-жылы Сентябр айынан баштап, Бээжиндеги Жуңго коомдук илимдер акадимясы асфиранттурасына доктор асфирант Мамлекеттик бир туташ сыноосунан өтүп, 2001-2004-жж. борбор Бейжинде окуган. 2004-жылы «Манасчылар жөнүндө изилдөө» деген темадаги докторлук диссертациясын коргоп, жогору бааланып, Жуңго Кыргыздарындаги тунгуч Филология илиминин доктору болуп көрунгөн. Ошону менен 2004-жылы кызмат орду Үрүмчүдөн борбор [[Бээжин|Бээжинге]] которулуп, Жуңго коомдук илимдер акадимясы, улуттар адабият изилдөө инистуту, түндүк улуттар адабият изилдөө сэкторун жетектейт. 2006-2009 Бээжин Борбордук улуттар университетинде пост-докторлук изилдөө жумушун улантып «Түрк элдеринин баатырлык эпосторунун курулмасы жана мотифтерин салыштырип изилдөө» деген диссертация темасын коргоду жана Жуңго Кыргыздарынан көрүнгөн пост-докторлук илимий дипломун алган мамлекеттик ардагер болуп, ушул салаадакы боштукту толтурду. Илимий адистиги боюнча башкы адис изилдөөчү (2006), жана Жуңго коомдук илимдер акадимясы асфиранттура инстутунун профессору(2007), Магистиръ асфирант жетекчиси (2007), доктор асфирант жетекчиси (2012)....илимий даражаларды алган. Ал Кытайдагы “Манас” эпосун изилдөө коомунун орунбасар баш катчысы, Жуңго улуттар адабият изилдөө коомунун туруктуу мүчөсү, Жуңго фолклорчулар коому, шинжаң жазуучулар коому, Бейжин жазуучулар коому, бүткүл дүйнөлүк фолклорчулар коому(Финландя), дүйнөлүк«Кэрвала» эпосунун изидөө коому(Финландя), сыяктуу дүнөлүк жана мамлекетик илимий коомдорго мүчө. Бээжинде ачылган Бүткүл дүйнөлүк эпос изидөө коомунун саммиттинде,аталган коомдун акылчылар комитетинин мүчөсү (2012-ж)болуп шайланды. ==Билими тууралуу маалымат == 1986-жылы июлда (теке айында) - Шаңхай каттоо университетинин [[англис тили]] кесибин бүтүргөн.<br /> 1986-жылы ноябрдан (жетинин айынын) - 1990-жылы майга чейин Шинжаң өнөр жай иниститутунун чет эл тили окутуу кафедрасында англис тили окутуучусу болуп иштеген.<br /> 1990-жылы декабрынан (бештин айынын) - 2004-жылы - автономдуу райондук [[адабият]] - [[көркөм өнөр]]чүлөр бирикмеси, эл адабият көркөм өнөрчүлөр коомунда иштеди.<br /> 1995-жылы жетинин айынан азыркыга чейин - Шинжаң эл адабият - көркөм өнөрчүлөр коомунун орунбасар төрагасы,<br /> 1997-жылы үчтүн айынан азыркыга чейин - автономдуу райондук адабият көркөм өнөрчүлөр бирикмесинин орун басар төрагалык милдетин аткарып келди.<br /> 1998-жылы октябрында (тогуздун айында) - адис изилдөөчү илимий атагын алган.<br /> 2001-жылы июлунун (теке айынан) - 2004-жылы июлуна (теке айына) чейин Жуңго коомдук илимдер академиясы аспиранттар институтунда доктор аспирант болуп окуп,<br /> 2004-жылы 20-майда - «Манасчылык» деген темадагы илимий эмгеги менен [[филология]] илимдер боюнча докторлук дипломун алды, макаласы жогору бааланды.<br />2006-2009 Бээжин Борбордук улуттар университетинде пост-докторлук изилдөө жумушун уланткан ==Илимий ишмердиги == Адыл Жуматурдунун башкалар менен биригип жазган «(Манас)тын улуу устаты залкар [[манасчы]] [[Жусуп Мамай]]» аттуу илимий эмгеги 2004-жыл (2-айда) автономдуу райондук тунгуч кезектүү «Теңир тоо адабият көркөм өнөр сыйлыгы» боюнча (озот) чыгарма сыйлыгын алды, ошол жылы октябрында (тогуздун айында) дагы эле ушул чыгармасы Жуңго эл ооз адабият - көркөм өнөрчүлөр коомунун 3-кезектүү «Эл адабият көркөм өнөрчүлөр тоо гүлү сыйлыгы» боюнча 1-даражага арзыган.<br /> 1990-жылы декабрында (бештин айынды) Жуңго эл адабият - көркөм өнөрчүлөр коому жагынан «Ахлак кесипте тең жетилген жаш» атагын алган.<br /> Ошол жылы (10-айда) «Шинжаңдагы ахлак-кесипте жетилген 100 адабият көркөм өнөрчү»нүн бири атагын алган.<br /> ==Илимий жана башка чыгармалары == Анын «Жуңго улуттары кылым аттаган белгилүү үй-бүлөлөр жазмасы залкар манасчы Жусуп Мамайдын үй-бүлөсү» (биригип жазган), Юннан университети басмасы, 2003-жылы 12-ай,«Кыргыздардын этнографиялык тезкиреси» аттуу китеби (чыгуу алдында), Борбордук улуттар университети басмасы «Орто Азия улуттарынын Эл адабиятынан жалпы баян» Коенлун басмасы, 2006-жылы 3-ай Ж.Б. китептери чыккан жана көптөгөн макалалары жарыяланган.<br /> Ал которгон «Кыргыз адабият тарыхы» (2), «Жаңыл мырза» (сынарыя), «Кыргыз байыркы чыгармаларынын антологиясы» сыяктуу китептери бар. «Манас» эпосунун Жусуп Мамай вариантынан 100 миң сап жана көптөгөн акын жазуучулардын түрдүү жанрдагы чыгармаларын ханзучага которгон. «Жуңго аз сандуу улуттар маданыят чоң сөздүгү», «Жуңго Кыргыздары энциклопедиясы», «Жуңго ар улут фолклордук маданият заттары чоң сөздүгү» сыяктууларды түзүүгө катышты.<br />'''Негизги илимий жана башка эмгектер:''' Азырга чэйин жеке жана башкалар менен биригип Ханзуча жана Кыргызча жазган илимий китептер жана монографялар: 1. «Чыгыш Эл Ооз адабиятынан Жалпы баян» (4 томдук) (2006ж),( башкалар менен биригип) 2.  «Орто - Азия Эл Ооз адабияты» (2010ж),  3. «Жуңгодагы кылым аттаган үй-бүлөөлөр туралуу баяан: Залкар манасчы Жусуп Мамайдын үй-бүлөөсү» (2003ж),( башкалар менен биригип) 4. «Залкар манасчы Жусуп Мамай» (Кытайча, 2002ж. Кыргызча 2007ж.Бейжин, 2014ж,Бишкек. Жапанча 2016ж.) ,( Токтобубу Ысак кызы менен биригип) 5. «Манасчылар Жөнүндө изилдөө» (Кытайча, 2007ж, Бейжин),  6. «Ооз эки салт жана баатырлык эпос» (Кытайча, 2009ж),  7. «Кыргыздардын элдик ишеними жана коому» (Кытайча, 2009ж) ,( башкалар менен биригип) 8. «Манас деп ураан чакырып» (Кыргызча, 2006ж биринчи жолу, 2009ж экинчи жолу, 2012ж үчүнчү жолу басылды), 9. «Жуңго Кыргыздары» (Кытайча,2012ж),  10. «Жуңго Кыргыздарына жакындан назар салуу» (Кытайча,2015ж) Сыяктуу 10дон ашык Кытайча, Кыргызча илимий китепдердин афтору. Жуңго, Кыргызстан, Жапония, Финландия, Америка,Туркия, Якутия катарлуу мамлектерде, дүйнөдөгү окшобогон тил-жазууларда 120 дан артык илимий макала жарыялаган. Жуңгода басылып чыккан «Жуңго улуу энциклопедиясы»,«Жуңго Кыргыздар энциклопедиясы» жана 1.«Кыргыздадын элдик чыгармаларынын тандалмадары (Кытайча) 3 томдук»(2003ж), 2.«Кыргыздар׃ Кытай тарыхындагы Кыргыздарга байланыштуу маалыматтар»(2004ж), 3.«Кыргыздардын байырыкы чыгармаларынын тизиси»(2009ж), 4.«Жуңго улуттар маданият энциклопедия»(1999ж), 5.«Жуңго улуттар мифологиясы менен диндик ишениминин энциклопеди»(1990ж), 6.«Жуңго фолклор Чоң энциклопедиясы»(2008ж), 7.«Шинжаң аз сандуу улуттар чыгармаларынын тандалмадары (Кытайча) 6 томдук»(1999ж), 8.«Жуңго үч Чоң Эпос энциклопедия»(2015ж), сыяактуу бир топ Энцклопедия, Чоң колдонмолорго түзүүчү катарында катышкан, жана Кыргыз адабияты, маданыяты, каада-салты боюнча 1000ге жуук термин-мүнөөздөмө, макаласын жазып жарыялаган. Адыл Жуматурду 2005-жылы февралынан (бирдин айынан бери) Жуңго коомдук илимдер академиясынын улуттар адабиятын изилдөө ордунда эмгектенип жатат. ==Коомдук ишмердиги == ШУАР райондук 9 гезек саясий кеңештин туруктуу аткаруу мүчөсү(2002-2007), Жуңго эл адабият - көркөм өнөрчүлөр коомунун мүчөсү(1999), Жуңго «Манас» изилдөө коомунун орунбасар катчысы, Шинжаң жазуучулар коомунун, Шинжаң философия - коомдук илимдер бирикмесинин, Бейжин шаардык жазуучулар коомунун мүчөсү, Шинжаң Кыргыздарынын байыркы чыгармаларын чогултуу-иреттөө тобунун орунбасар башчысы. Жуңго Хэйлуңжаң Кыргыздары маданияат коомунун акылчысы. '''Илимий атактар жана миндеттер:''' 1.Жуңго улуттар адабият изилдөө коомунун туруктуу мүчөсү(2014ж), 2.Жуңго фолклорчулар коомунун туруктуу мүчөсү(1999ж),  3.Шинжаң жазуучулар коомунун мүчөсү(2000ж), 4.Бейжин жазуучулар коомунун мүчөсү(2007ж),  5.дүйнөлүк фолклорчулар коомунун (Финландя) мүчөсү(2007ж),  6.дүйнөлүк «Кэрвала» эпосунун изидөө коомунун (Финландя) мүчөсү (2009ж),  7.Бүткүл дүйнөлүк эпос изидөө коомунун акылчылар комтетинин мүчөсү (2012ж), 8.Кыргызстан дүйнөлүк Чыңгыз Айтматов Академяасынын Академиги (2011ж),  9.Жуңго Хый-лоң-жаң Кыргыздары маданыяат коомунун акылчысы,  10.Кыргызстан Ишеналы Арабаев атындагы Мамдекеттик Универстетин ардактуу профессору (2011ж), 11. Бейжиндеги Борбордук улуттар Уневерситетинин атайн сунушталган профессору, 12.Сычуан Уневерситетинин атайн сунушталган профессору, 13.ШУРдын өкүмөт баяыркы чыгармаларды жыноо иреттөө жана басмадан чыгаруу кызматына жетекчилик кылуу гурупасы алдындагы акылчы мамандар комтетинин мүчөсү, 14.Жуңго(КНР) коомдук илимдер акадимясы улуттар адабият изилдөө  иниститутун илимий кеңешиншн мүчөсү, 15.Жуңго(КНР) коомдук илимдер акадимясы улуттар адабият изилдөө  иниститутунун  “Улуттар адабият изилдөөсү” илимий жорналынын кология мүчөсү, 16.Кыргызстан Ишеналы Арабаев атындагы Мамдекеттик Универстети Манас изилдөө иниститутун “Манас ааламы”илимий жорналынын кология мүчөсү. ==Сыйлыктары. Наамдары == Адыл Жуматурду уулу Жуңгодагы аз улуттар адабияты боюнча эң-жогору сыйлык “Тулпар сыйлыгы” (1999-ж), Фолклор илими саласи боюнча мамлекеттик эң-жогору сыйлык “Тоо Гүлү” сыйлыгынын эки жолку (2004-ж), (2007-ж), Шинжаң өлкөлүк “Теңир тоо адабият көркөм–өнөр сыйлыгы” (2004-ж) катарлуу мамлекеттик жогорку сыйлыктардын ээси. Кыргызстан дүйнөлүк Чыңгыз Айтматов Академиясынын академиги (2011-ж.). Кыргызстан Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз Мамлекеттик Университетинин ардактуу профессору (2011-ж.). 1.Жуңгодагы аз улуттар адабияты боюнча эң-жогору сыйлык “Тулпар ” сыйлыгы менен бир жолу(1999ж) сыйланган. 2.Жуңгодагы Фолклор илими саласи боюнча мамлекеттик эң-жогору сыйлык “Тоо Гүлү сыйлыгы” менен эки жолку (2004ж), (2007ж) сыйланган.  3.ШУРдын адабият-Көркөм өнөрү боюнча эң-жогору сыйлык “Теңир тоо адабият көркөм–өнөр сыйлыгын” менен бир жолу(2004ж) сыйланган. 4.Жуңго Фолклорчулар уяуму жагынан “аклак-моралдуу жана кесипте мыктуу” деген атагы менен сыйланган(1999ж). 5. ШУРдын адабият-Көркөм өнөрү боюнча “аклак-моралдуу жана кесипте мыктуу 100 кишинин ” деген атагы менен сыйланган(1999ж). 6.ШУРдын өкүмөт жагынан баяыркы чыгармаларды жыноо иреттөө жана басмадан чыгаруу кызматында озот кызматкер деген атагы менен сыйланган(2011ж). 7.Жуңго(КНР) коомдук илимдер академиясына караштуу улуттар адабият изилдөө  институтунда илимий эмгеги үчүн 1-даражадагы сыйлык(2014-ж).  Жусуп Баласагын атындагы КУУнун ардактуу доктору (2024). <br> ==Үй-бүлөсү == Жубайы - белгилүү кытайлык окумуштуу, кыргыз таануучу, манас таануучу, доцент [[Ысак кызы, Токтобүбү|Токтобүбү Ысак кызы]] (1966). Бир уул (Эрзат), бир кызы (Перизат) бар. Эрзат, Перизат деп алардын аттарын залкар манасчы Жусуп Мамай (1918-2014) өзү коюп берген. Учурда Бээжин шаарында турушат. <br> ==Чыгармаларынын кыскача тизмеси == * Жуматурду, Адыл. Оозеки адабияттын теориясы жана манасчылык өнөр (Кытай кыргыздарынын материалдарынын негизинде) / Түзүүчү – Ч.Субакожоева; башкы ред. [[Кененсариев Ташманбет|Т.Кененсариев]], жооптуу редакторлор: проф. [[Төлөбек Абдырахманов|Т.А.Абдырахманов]], проф. [[Тынчтыкбек Чоротегин|Т.К.Чоротегин]]. –– Бишкек, 2020. –– 414 б. – ISBN 978-9967-04-890-4. * [[Ысак кызы, Токтобүбү]], Жуматурду уулу, Адыл. Залкар Манасчы Жүсүп Мамай / Редколлегия: [[Чоротегин, Тынчтыкбек Кадырмамбетович|Т.К.Чоротегин]] (төрага), А.Акматалиев, ж.б.; илимий редактору Гүлзада Абдалиева. – Б.: “Принт Экспресс”, 2014. – 328 б. - “Тарых жана мурас” түрмөгү [Кыргыз Республикасынын Президентинин аппаратына караштуу Кыргызстан элинин тарыхый жана маданий мурастарын иликтөө боюнча “Мурас” кору; “Кыргыз Тарых Коому” ЭКБ]. - ISBN 978-9967-12-401-1. <br> * Adil Jumaturdu (Chinese Academy of Social Sciences). The Legendary and Cultural Traces Connected To The Oral Epic Manas: On The Basis Of Jusup Mamay's Version // Вестник Северо-Восточного федерального университета имени М.К.Аммосова. – Серия Эпосоведение. – № 2 (14). – Якутск, 2019. – С. 21–30. – УДК 398.22(=512.154)(091). – DOI 10.25587/SVFU.2019.14.32177. ==Ал тууралуу адабият== * Субакожоева, Ч. Т. Кытай кыргыздарындагы «Манас» эпосунун сакталуу жана өнүгүү тарыхы (Кызыл-Суу кыргыздарынын мисалында) [Текст] / Ч. Т. Субакожоева. Илимий ред. проф. [[Чоротегин, Тынчтыкбек Кадырмамбетович|Т. К. Чоротегин]]. – Бишкек: Оптима Текноложис, 2015. – 216 б. - ISBN 978-9967-04-633-7. <br> * Субакожоева Ч.Т. Кытай кыргыздарындагы «Манас» эпосунун варианттарынын сакталуусу жана этнографиялык маалыматтары:(Кызыл-Суу кыргыздарынын мисалында). - 07.00.07 - этнография, этнология жана антропология. - Тарых илимдеринин кандидаты окумуштуулук даражасын изденип алуу үчүн жазылган диссертациянын авторефераты. - Бишкек, 2015. - 26 бет. * Субакожоева, Ч. Т. Жүсүп Мамай: манасчынын тарыхый чындыгы [Текст] / Ч. Т. Субакожоева. - Бишкек, 2013. - 55 б. * Субакожоева, Ч. Т.Жүсүп Мамай – тарыхый инсан [Текст] / Ч. Т. Субакожоева // И.Арабаев атындагы КМУнун Жарчысы. – 2013. – Атайын чыгарылыш. – 2-бөлүк. -172-177-б. * Субакожоева, Ч. Т. «Манас» эпосунун Кызыл-Суу кыргыздарында изилдениши [Текст] / Ч. Т. Субакожоева // Жүсүп Мамай: Заманыбыздын залкар манасчысы: Кытайлык кыргыз залкар манасчысы Жүсүп Мамайдын чыгармачылыгына арналган илимий баяндамалардын жана макалалардын топтому. - Бишкек, 2014.- 242-244-б. * [[Тынчтыкбек Чоротегин|Чоротегин Т.К.]] Бээжиндеги бараандуу манас таануучу // Жуматурду, Адыл. Оозеки адабияттын теориясы жана манасчылык өнөр (Кытай кыргыздарынын материалдарынын негизинде). Түзүүчү – [[Субакожоева Чолпон Темирбековна|Ч.Субакожоева]]; жооптуу редакторлор: проф. Т.А.Абдырахманов, проф. Т.К.Чоротегин. –– Бишкек, 2020. –– 414 б. – ISBN 978-9967-04-890-4. – Б. 24–34. <br> ==Интернеттеги шилтемелер == * https://www.azattyk.org/a/adyl-cumaturdu-uulu_60-cashta_25-4-2024_chorotegin/32919836.html * [https://www.azattyk.org/a/china-_kyrgyz_manas-study_adyl-jumaturdu_longread_blog_2020_tch_ky/30774195.html Адыл Жуматурду: Бээжиндеги бараандуу «Манас» таануучу] <br> * http://kmb3.kloop.kg/index.php/2011/09/19/ky-tajly-k-manas-izild-ch-professor-ady-l-zhumaturdu-ky-rgy-zdy-n-tary-hy-bizge-manas-arky-luu-e-lestejt/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160420182648/http://kmb3.kloop.kg/index.php/2011/09/19/ky-tajly-k-manas-izild-ch-professor-ady-l-zhumaturdu-ky-rgy-zdy-n-tary-hy-bizge-manas-arky-luu-e-lestejt/ |date=2016-04-20 }} <br> * http://archive.ktrk.kg/ky/content/uluu-manaschy-zhusup-mamaydy-akyrky-saparga-uzatuu-zyynaty-ottu{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br> * http://www.zpress.kg/news/news_only/33/38259/486.py{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br> * http://www.dem.kg/kg/article/6312/v-urumchi-prohodit-konkurs-skaziteley-eposa-manas{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br> * http://shookum.kg/page/80/?option=com_user&view=remind&Itemid=615{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br> * http://www.blogbus.com/kasaba-logs/162007949.html{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br> * http://kmb3.kloop.kg/index.php/2012/03/01/zhusup-mamaj-ky-tajdy-n-nobelin-aldy/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224733/http://kmb3.kloop.kg/index.php/2012/03/01/zhusup-mamaj-ky-tajdy-n-nobelin-aldy/ |date=2016-03-04 }} <br> ==Сүрөт баян== [[File:At Adyl Jumaturdu's flat in Beijing. 21.10.2015.JPG|thumb|Профессорлор Адыл Жуматурду уулу жана Токтобүбү Ысак кызы коноктор жана уул-кызы менен Бээжинде. 21.10.2015.]] [[File:Adyl Jumaturdu and his family in Beijing. 21.10.2015.JPG|thumb|left|Профессорлор Адыл Жуматурду уулу жана Токтобүбү Ысак кызы уул-кызы менен Бээжинде. 21.10.2015.]] [[File:Lang Ying. Urumqi, China. 25.10.2015.JPG|thumb|Профессор [[Лаң Йиң]] Үрүмчү шаарында манас таанууга арналган эл аралык илимий жыйында. Кытай. 25.10.2015.]] [[Category:Кытай]] [[Category:ШУАР]] [[Category:Ички Азия]] [[Category:Кыргыз таануу]] [[Category:Кыргыз адабияты]] [[Category:Кыргыз тарыхы]] [[Category:Котормочулар]] [[Category:21-кылым]] [[Category:Кыргыз тарыхчылары]] [[Category:Манас таануу]] [[Категория:Туулгандар 1964-жылы]] [[Категория:Кызыл-Суу Кыргыз автоном облусу]] [[Category:Кытайлык кыргыздар]] [[Category:Кыргыз диаспорасы]] [[Category:Кыргызстан]] [[Category:20-кылым]] [[Category:Бээжин]] huosbbcctt90yf6zqv3gsdngtiyv6a5 Калып:Калк 10 9465 472952 472233 2024-04-26T08:53:25Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Карточка |аталышы = |класс_денеси = |стиль_денеси = |үстүндө = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{аталышы|}}}</span> |класс_үстүндө = |стиль_үстүндө = background:#cfe3ff; |башжазуу1 = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{расмий аталышы|}}}</span> |стиль_үстүндө2 = |сүрөт = {{Сүрөттү форматтоо|{{{сүрөт|}}}|{{{туурасы|}}} }} |стиль_сүрөт = |сүрөттүн_аталышы = {{{сүрөттүн аталышы|}}} |стиль_сүрөттүн_аталышы = span style="font-variant: small-caps;font-style: normal; |стиль_башжазуу = background:#cfe3ff; |стиль_белги = width:40%; |стиль_текст = width:60%; |стиль_түбүндө = background:#cfe3ff; font-weight: bold; |класс1 = nickname |башжазуу2 = {{#if:{{{жайгашуусу|}}}|Мамлекеттер жана аймактар}} |текст3 = {{#if:{{{саны|}}}|Бардыгы: {{{саны|}}}<br />}} {{{жайгашуусу|}}} |белги4 = Жок болгон |текст4 = {{{жок болгон|}}} |белги5 = Археологиялык калдык |текст5 = {{{архкалдык|}}} |белги6 = Тили |текст6 = {{{тили|}}} |белги7 = Дини |текст7 = {{{дини|}}} |белги8 = Расалык тиби |текст8 = {{#switch:{{{раса|}}} | австралоиддер = | Австралоиддер = [[австралоиддер]] | американоиддер = | Американоиддер = [[Американоиддик раса|американоиддер]] | европеоиддер = | Европеоиддер = [[Европеоиддик раса|европеоиддер]] | капоиддер = | Капоиддер = [[Капоиддик раса|капоиддер]] | монголоиддер = | Монголоиддер = [[Монголоиддик раса|монголоиддер]] | негроиддер = | Негроиддер = [[Негроиддик раса|негроиддер]] | пигмейлер = | Пигмейлер = [[пигмейлер]] | {{{раса|}}} }} |белги9 = Кирет |текст9 = {{{кирет|}}} |белги10 = Тууган элдер |текст10 = {{{туугандары|}}} |белги12 = Этникалык топтор |текст12 = {{{кошулат|}}} |белги14 = Келип чыгышы |текст14 = {{{келип чыгышы|}}} |белги15 = Мамлекеттүүлүгү |текст15 = {{{мамлекеттүүлүгү|}}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 3792alqhj32ta3db9wdr958ikziuzhe 472954 472952 2024-04-26T08:57:43Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Карточка |аталышы = |класс_денеси = |стиль_денеси = |үстүндө = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{аталышы|}}}</span> |класс_үстүндө = |стиль_үстүндө = background:#cfe3ff; |башжазуу1 = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{расмий аталышы|}}}</span> |стиль_үстүндө2 = |сүрөт = {{Сүрөттү форматтоо|{{{сүрөт|}}}|{{{туурасы|}}} }} |стиль_сүрөт = |сүрөттүн_аталышы = {{{сүрөттүн аталышы|}}} |стиль_сүрөттүн_аталышы = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;"> |стиль_башжазуу = background:#cfe3ff; |стиль_белги = width:40%; |стиль_текст = width:60%; |стиль_түбүндө = background:#cfe3ff; font-weight: bold; |класс1 = nickname |башжазуу2 = {{#if:{{{жайгашуусу|}}}|Мамлекеттер жана аймактар}} |текст3 = {{#if:{{{саны|}}}|Бардыгы: {{{саны|}}}<br />}} {{{жайгашуусу|}}} |белги4 = Жок болгон |текст4 = {{{жок болгон|}}} |белги5 = Археологиялык калдык |текст5 = {{{архкалдык|}}} |белги6 = Тили |текст6 = {{{тили|}}} |белги7 = Дини |текст7 = {{{дини|}}} |белги8 = Расалык тиби |текст8 = {{#switch:{{{раса|}}} | австралоиддер = | Австралоиддер = [[австралоиддер]] | американоиддер = | Американоиддер = [[Американоиддик раса|американоиддер]] | европеоиддер = | Европеоиддер = [[Европеоиддик раса|европеоиддер]] | капоиддер = | Капоиддер = [[Капоиддик раса|капоиддер]] | монголоиддер = | Монголоиддер = [[Монголоиддик раса|монголоиддер]] | негроиддер = | Негроиддер = [[Негроиддик раса|негроиддер]] | пигмейлер = | Пигмейлер = [[пигмейлер]] | {{{раса|}}} }} |белги9 = Кирет |текст9 = {{{кирет|}}} |белги10 = Тууган элдер |текст10 = {{{туугандары|}}} |белги12 = Этникалык топтор |текст12 = {{{кошулат|}}} |белги14 = Келип чыгышы |текст14 = {{{келип чыгышы|}}} |белги15 = Мамлекеттүүлүгү |текст15 = {{{мамлекеттүүлүгү|}}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 1rjwo2sm6tww2u76z8dov1u5h7irxw0 472955 472954 2024-04-26T08:58:13Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Карточка |аталышы = |класс_денеси = |стиль_денеси = |үстүндө = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{аталышы|}}}</span> |класс_үстүндө = |стиль_үстүндө = background:#cfe3ff; |башжазуу1 = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{расмий аталышы|}}}</span> |стиль_үстүндө2 = |сүрөт = {{Сүрөттү форматтоо|{{{сүрөт|}}}|{{{туурасы|}}} }} |стиль_сүрөт = |сүрөттүн_аталышы = {{{сүрөттүн аталышы|}}} |стиль_сүрөттүн_аталышы = '''font-variant: small-caps;font-style: normal;"> |стиль_башжазуу = background:#cfe3ff; |стиль_белги = width:40%; |стиль_текст = width:60%; |стиль_түбүндө = background:#cfe3ff; font-weight: bold; |класс1 = nickname |башжазуу2 = {{#if:{{{жайгашуусу|}}}|Мамлекеттер жана аймактар}} |текст3 = {{#if:{{{саны|}}}|Бардыгы: {{{саны|}}}<br />}} {{{жайгашуусу|}}} |белги4 = Жок болгон |текст4 = {{{жок болгон|}}} |белги5 = Археологиялык калдык |текст5 = {{{архкалдык|}}} |белги6 = Тили |текст6 = {{{тили|}}} |белги7 = Дини |текст7 = {{{дини|}}} |белги8 = Расалык тиби |текст8 = {{#switch:{{{раса|}}} | австралоиддер = | Австралоиддер = [[австралоиддер]] | американоиддер = | Американоиддер = [[Американоиддик раса|американоиддер]] | европеоиддер = | Европеоиддер = [[Европеоиддик раса|европеоиддер]] | капоиддер = | Капоиддер = [[Капоиддик раса|капоиддер]] | монголоиддер = | Монголоиддер = [[Монголоиддик раса|монголоиддер]] | негроиддер = | Негроиддер = [[Негроиддик раса|негроиддер]] | пигмейлер = | Пигмейлер = [[пигмейлер]] | {{{раса|}}} }} |белги9 = Кирет |текст9 = {{{кирет|}}} |белги10 = Тууган элдер |текст10 = {{{туугандары|}}} |белги12 = Этникалык топтор |текст12 = {{{кошулат|}}} |белги14 = Келип чыгышы |текст14 = {{{келип чыгышы|}}} |белги15 = Мамлекеттүүлүгү |текст15 = {{{мамлекеттүүлүгү|}}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> sz8wf2f73nzotn1rch9blaxdrwzu4ue 472956 472955 2024-04-26T08:58:41Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Карточка |аталышы = |класс_денеси = |стиль_денеси = |үстүндө = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{аталышы|}}}</span> |класс_үстүндө = |стиль_үстүндө = background:#cfe3ff; |башжазуу1 = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{расмий аталышы|}}}</span> |стиль_үстүндө2 = |сүрөт = {{Сүрөттү форматтоо|{{{сүрөт|}}}|{{{туурасы|}}} }} |стиль_сүрөт = |сүрөттүн_аталышы = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">{{{сүрөттүн аталышы|}}}</span> |стиль_сүрөттүн_аталышы = |стиль_башжазуу = background:#cfe3ff; |стиль_белги = width:40%; |стиль_текст = width:60%; |стиль_түбүндө = background:#cfe3ff; font-weight: bold; |класс1 = nickname |башжазуу2 = {{#if:{{{жайгашуусу|}}}|Мамлекеттер жана аймактар}} |текст3 = {{#if:{{{саны|}}}|Бардыгы: {{{саны|}}}<br />}} {{{жайгашуусу|}}} |белги4 = Жок болгон |текст4 = {{{жок болгон|}}} |белги5 = Археологиялык калдык |текст5 = {{{архкалдык|}}} |белги6 = Тили |текст6 = {{{тили|}}} |белги7 = Дини |текст7 = {{{дини|}}} |белги8 = Расалык тиби |текст8 = {{#switch:{{{раса|}}} | австралоиддер = | Австралоиддер = [[австралоиддер]] | американоиддер = | Американоиддер = [[Американоиддик раса|американоиддер]] | европеоиддер = | Европеоиддер = [[Европеоиддик раса|европеоиддер]] | капоиддер = | Капоиддер = [[Капоиддик раса|капоиддер]] | монголоиддер = | Монголоиддер = [[Монголоиддик раса|монголоиддер]] | негроиддер = | Негроиддер = [[Негроиддик раса|негроиддер]] | пигмейлер = | Пигмейлер = [[пигмейлер]] | {{{раса|}}} }} |белги9 = Кирет |текст9 = {{{кирет|}}} |белги10 = Тууган элдер |текст10 = {{{туугандары|}}} |белги12 = Этникалык топтор |текст12 = {{{кошулат|}}} |белги14 = Келип чыгышы |текст14 = {{{келип чыгышы|}}} |белги15 = Мамлекеттүүлүгү |текст15 = {{{мамлекеттүүлүгү|}}} }}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 3zro4j06a3awpcz67ff85u1e4r355sj Науру 0 13513 472938 472828 2024-04-26T07:01:04Z Artelow 2286 /* Шайлоо округу */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] bq7pr1yxh7ms5yjmymgstdd51lcfgwp 472939 472938 2024-04-26T07:01:33Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] bmt6m32vg1e8cl3xxmc4qblqhrarczn 472940 472939 2024-04-26T07:04:20Z Artelow 2286 /* Саясий партиялар */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 саясий партия каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] ii305322qbxrp4wg0uy6bnr9zllu3j0 472941 472940 2024-04-26T07:04:39Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] phv47pxnv3sp034t6t1ps2tm0do6e48 472942 472941 2024-04-26T07:05:31Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] 4jv0ey3toba8p78czc2blfya0q78ss7 472943 472942 2024-04-26T07:16:19Z Artelow 2286 /* Куралдуу күчтөр жана полиция */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] 2q8vn0e9mp40pzl59k90jow2hdxlen3 472944 472943 2024-04-26T07:19:57Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарыхы == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абалы === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, коралл жана шагыл калдыктарынан. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүшү == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref>[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүшү == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абалы жана экономикасы == === Экономикасы === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] ckmsu92wpd0sl0ysc7ngb1xxacusz7l 472948 472944 2024-04-26T08:42:09Z Artelow 2286 /* Сот бийлиги */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] 6kxjrr86mvarwb3ihgxa71h2xwvcylg 472951 472948 2024-04-26T08:50:23Z Artelow 2286 /* Сот бийлиги */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] 8c1pmhbepg724pek2acyi0wfcsqiort 472953 472951 2024-04-26T08:57:16Z Artelow 2286 /* Аткаруу бийлиги */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] oy8mxxmg3ngyzoi9ziauxvhc0mwqqr3 472957 472953 2024-04-26T09:02:34Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жазоо алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана , райондук соттордун резидент-магистраттарын дайындайт (Жогорку соттун макулдугу менен). ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] gfah8liqedmmhkavnr9zmsq1l9w0kxt 472958 472957 2024-04-26T09:37:48Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] 0rzjs9mf8vl3c2l4zhuo1aaaajivc22 472962 472958 2024-04-26T10:19:42Z Artelow 2286 /* Административдик-аймактык түзүлүш */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: * Айво * Анабар * Анетан * Анибар * Баити * Боэ * Буада * Денигомоду * Ева * Июв * Мененг * Нибок * Уабо * Ярен == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] qzknlv8so53arer58ecob96tbdh9h5f 472963 472962 2024-04-26T10:21:04Z Artelow 2286 /* Административдик-аймактык түзүлүш */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: * Айво * Анабар * Анетан * Анибар * Баити * Боэ * Буада * Денигомоду * Ева * Июв * Мененг * Нибок * Уабо * Ярен == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] mgq0yfxoai8uuhbuno92w1xggi6no3z 472964 472963 2024-04-26T10:22:48Z Artelow 2286 /* Административдик-аймактык түзүлүш */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|Полиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == [[Файл:Nauru-districts-ru.svg|thumb|upright=1.3|300px|Наурунун округдарынын картасы]] {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: * Айво * Анабар * Анетан * Анибар * Баити * Боэ * Буада * Денигомоду * Ева * Июв * Мененг * Нибок * Уабо * Ярен == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] i1frgnhv0whlp79x8laghh6rcto1g0m 472965 472964 2024-04-26T10:23:30Z Artelow 2286 /* Куралдуу күчтөр жана полиция */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|300pxПолиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == [[Файл:Nauru-districts-ru.svg|thumb|upright=1.3|300px|Наурунун округдарынын картасы]] {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: * Айво * Анабар * Анетан * Анибар * Баити * Боэ * Буада * Денигомоду * Ева * Июв * Мененг * Нибок * Уабо * Ярен == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] f4k9qhmokotqx0k2aryll5767ez8xga 472980 472965 2024-04-26T10:49:33Z Artelow 2286 /* Административдик-аймактык түзүлүш */ wikitext text/x-wiki {{Мамлекет |Негизделген = |Макамы = |Кыргызча аталышы = Науру Республикасы |Расмий аталышы = {{lang-na|Ripublik Naoero}}<br>{{lang-en|Republic of Nauru}} |Мамлекеттик дини = [[Динден тышкары мамлекет]] |Герб = Coat of arms of Nauru.svg |Желек = Flag of Nauru.svg |Гимн аталышы = «Nauru Bwiema»<br>(«Науру ыры»)<br> |Аудио = Nauru Bwiema.ogg |Урааны = God’s Will First (Кудайдын эрки — баарынан жогору) |Башкаруу формасы = [[Парламенттик республика]] |Картада = NRU orthographic.svg | lat_dir = S | lat_deg = 0 | lat_min = 31 | lat_sec = 41 | lon_dir = E | lon_deg = 166 | lon_min = 56 | lon_sec = 13 | region = NR | CoordScale = 25000 |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Эгемендүүлүк күнү = [[31-январь]] [[1968-жыл]] |Эгемендүүлүгүн алды = [[Улуу Британия|Улуу Британиядан]], [[Австралия|Австралиядан]] жана [[Жаңы Зеландия|Жаңы Зеландиядан]] |Борбор шаары = Жок (де-юре)<br>[[Ярен]] (де-факто) |Ири шаарлар = [[Ярен]] |Башчыларынын милдеттери = [[Президент]]<br>[[Парламенттин төрагасы]] |Башчылары = Дэвид Аданг<br>Маркус Стивен |Аянты = 21,3 |Суу пайызы = 0,57 |Аянты боюнча орду = 193-орун |Калкы = 11,065 |Калкы боюнча орду = 227-орун |Калкты каттоо жылы = 2023 |Калктын жыштыгы = 480 |ИДӨ (САМ) = 132 млн. | ИДӨнү эсептөө жылы (ППС) = 2021 | ИДӨ (САМ) боюнча = 192-орун | ИДӨнүн ар бир жанга = 9,995 | ИДӨнүн ар бир жанга боюнча = 94-орун | ИДӨ (номинал) = 133 млн. | ИДӨ (номинал) эсептөө жылы = 2021 | ИДӨ (номинал) боюнча = 76-орун | ИДӨ (номинал) ар бир жанга = 10,125 |Акча бирдиги = [[Австралия доллары]] (AUD) | АДӨИ = {{Өсүү}} 0,696 | АДӨИ деңгээли = <span style="color:#fc0;">'''орточо'''</span> | АДӨИ боюнча орду = 122-орун |ЭОК = |Этнохороним = наурулук, наурулуктар |Домени = [[.nr]] |Телефон коду = 674 |Убакыт аралыгы = [[UTC+12:00|+12:00]] |Штрих коду = }} '''Науру''' ({{Lang-na|Naoero}}, {{lang-en|Nauru}}), расмий аталышы '''Науру Республикасы''' ({{lang-na|Ripublik Naoero}}, {{lang-en|Republic of Nauru}}), мурунку аталышы '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) — Тынч океандын батышындагы, ушундай эле аталыштагы аралда жайгашкан кичинекей мамлекет. Аянты 21,3 км². Калкы 2023-жылдын маалыматтары боюнча 11,065 адам<ref>[https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_General/WPP2022_GEN_F01_DEMOGRAPHIC_INDICATORS_COMPACT_REV1.xlsx World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100] ''(Дүйнөлүк калк 2022: өлкөлөр боюнча демографиялык көрсөткүчтөр (1950-2100 жылдарга карата))''{{ref-en}}</ref><ref>[https://population.un.org/wpp/ Department of Economic and Social Affairs Population Division] ''(БУУ. Экономикалык жана социалдык иштер департаментинин калктар боюнча бөлүмү)''{{ref-en}}</ref>, алардын 60% науру. Расмий тили — науру жана англис тилдери. Көбүнчө христиандар. Өкмөт жана мамлекет башчысы - президент. == Этимология == [[Файл:Young nauruan people.jpg|thumb|left|Наурулар. [[1914-жыл]]]] «Науру» сөзүнүн келип чыгышы жөнүндөгү так маалыматтар жок. 1909-1910-жылдары аралга келген немис профессору Пол Хамбрух бул сөздүн этимологиясына төмөдөгүдөй түшүндүрмө берген: «''Naoero''» атылышы анын пикири боюнча «''a-nuau-a-a-ororo''» (азыркы эрежелер менен жазылышы «''A nuaw ea arourõ''») сөзүнүн кыскартуусу болуп саналат, кыргыз тилине которгондо «мен деңиз жээгине барам» деген маанини билдирет<ref>Paul Hambruch. Nauru // Ergebnisse der Südsee-Expedition. — Hamburg: Friedrichsen, 1914 {{ref-de}}</ref>. Бирок, Науру аралында 30 жылдан ашык жашаган жана науру тилин терең изилдеген немис католик миссионери Алоиз Кайзер бул чечмелөөнү туура эмес деп санаган, анткени жергиликтүү тилде негизги этиш менен колдонулган «деңиз жээги» деген сөздөн кийин «ылдый» деп которулган кошумча «rodu» сөзү колдонулушу керек<ref>Hermann Joseph Hiery. Die deutsche Südsee 1884–1914. Ein Handbuch. — Schöningh, Paderborn u. a., 2002. — С. 22. — ISBN <nowiki>ISBN 3-506-73912-3</nowiki>{{ref-de}}</ref>. Наурулуктар өздөрү «деңиз жээги» деп аралдын эң жапыз жерин түшүнүшөт, бул сөз кургактыкка да, деңизге да карата колдонула берет. Хамбрухтун «rodu» деген сөздү, этимологиянын маанисин түшүндүрүүдө эске албагандыгы анын божомолдорунун негизсиз экендиги жөнүндө айтууга мүмкүндүк берет<ref>Die Eingeborenen von Nauru (Südsee). — Anthropos. Bd. 12/13, 1917/18. — 315–316. {{ref-de}}</ref>. Аралдын башка аталыштары да бар: англиялык колонизаторлор 1888-жылга чейин Науруну '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}})<ref>Honor C. Maude. The String Figures of Nauru Island. — The University of the South Pacifiv Centre in Nauru and Institute of Pacific Studies, 2001. — С. 11. — 199 с. — <nowiki>ISBN 9789820201484</nowiki>.{{ref-en}}</ref>, немистер «Nawodo» или «Onawero» деп аташкан<ref>Carl Eduard Meinicke. Die Inseln des stillen Oceans, eine geographische Monographie. — Leipzig: Verlag von P. Frohberg, 1876. — Bd. 2. — 324.{{ref-de}}</ref>. Кийинчерээк европалыктар өлкөнүн атын туура жазуу жана окуу максатында «''Nauru''» сөзүнүн жазылышын «''Naoero''» деп өзгөртүшкөн. == Тарых == [[Файл:Nauruan-warrior-1880ers.jpg|thumb|left|upright|1880-жылдардагы жарандык согушка катышкан Науру жоокеринин сүрөтү]] Науру аралына болжол менен 3 миң жыл мурун микронезиялыктар жана полинезиялыктар келип отурукташышкан. Бир версияга ылайык, Науруга биринчи көчүп келгендер [[Бисмарк архипелагы|Бисмарк]] аралдарынан келишкен жана меланезиялыктар, микронезиялыктар жана полинезиялыктар болуп бөлүнгөнгө чейин эле океандык этностун өкүлдөрү болушкан<ref>Беликов В. И. Происхождение и миграции полинезийцев (по лингвистическим данным). // Пути развития Австралии и Океании: история, экономика, этнография. — М.: Наука, 1981. — 243—254. ''(Полинезиялыктардын келип чыгышы жана миграциясы)''{{ref-ru}}</ref>. Салты боюнча, аралдыктар өздөрүнүн ата-тегин эне тарабы боюнча эсептешкен. Европалыктар келгенге чейин Науру аралынын калкы 12 уруудан турган<ref name=":0">[https://www.krugosvet.ru/enc/strany_mira/NAURU.html Энциклопедия Кругосвет. Науру.] ''(Дүйнө жүзү энциклопедиясы. Науру)''{{ref-ru}}</ref>. Бул тарыхый уруулар Науру Республикасынын азыркы желегинде жана гербинде он эки бурчтуу жылдыз катары чагылдырылат. Европалыктардын арасында биринчи болуп Науруну 1798-жылы 8-ноябрда Жаңы Зеландиядан Кытайга сүзүп бара жаткан англиялык капитан Жон Фирн ачкан жана кийинки 90 жыл бою колдонулган '''Жагымдуу арал''' ({{lang-en|Pleasant Island}}) деген аталыш менен атаган<ref>[https://www.ucpress.edu/book/9780520222298/paradise-for-sale История Науру] ''(Нуаурунун тарыхы)''{{ref-ru}}</ref>. == Физикалык жана географиялык мүнөздөмө == === Географиялык абал === [[Файл:Nauru map kyrgyz.png|thumb|320px|Наурунун картасы]] Науру аралы [[Тынч океан|Тынч океанынын]] батыш тарабында [[Экватор|экватордон]] 42 км алыстыкта жайгашкан. Жакынкы арал Банаба (Ошен) — Наурудан 288 чакырым алыстыкта, чыгыш тарабында жайгашкан жана [[Кирибати|Кирибати Республикасына]] таандык. Өзгөчө экономикалык жээк аймагынын аянты — 308,480 км²<ref name=":1">[https://www.un.int/nauru/ Постоянная миссия Республики Науру в ООН] ''(Науру Республикасынын БУУдагы туруктуу өкүлү)''{{ref-ru}}</ref>, анын 570 км² аянты аймактык сууларга туура келет. [[Кирибати]] жана [[Маршалл Аралдары|Маршалл аралдары]] менен чектешет — өлкөнүн чек аралары өзгөчө экономикалык аймактардын чектери менен өтөт<ref>[http://www.seaaroundus.org/data/#/eez/520?chart=catch-chart&dimension=taxon&measure=tonnage&limit=10 Catches by Taxon in the waters of Nauru] ''(Өзгөчө экономикалык жээк аймагы)''{{ref-en}}</ref>. Науру аралы — [[Жанартоо аралдары|жанар тоонун]] чокусунан көтөрүлгөн [[Атолл|шуру (коралл) атоллу]] болуп саналат. Аралдын формасы сүйрү, чыгыш жээги аралдын ичин көздөй ийри келип [[Анибар булуңу|Анибар булуңунун]] суулары менен чулганып турат. Аралды курчап турган коралл рифи аркылуу жээкке оңой сүзүп өтүү үчүн бир нече каналдар жасалган. Аралдын жалпы аянты — 21,3 км²<ref name=":1" />, узундугу — 6 км, туурасы — 4 км. Жээк тилкесинин узундугу — 18 км<ref name=":0" />. 65 метрге (кээ бир маалыматтар боюнча, 61-71 метр) жеткен эң бийик жери — Айво жана Буада округдарынын чек арасында жайгашкан<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Океандын тереңдиги аралдын жээгинен бир чакырым алыстыкта 1000 метрден ашат. Бул жерде суу астында жайгашкан тик жарлар орун алышкан. Аралдын бети — борбордук бөлүгүндө бийиктиги 30 метрге чейин жеткен акиташ дөңсөлөрү жана аны курчап турган кууш, туурасы 100-300 метрге жеткен дениз жээгинде жайгашкан түздүктөн турат. Дөңсөлөрдүн курамы, деңиз канаттууларынын экскременттеринен пайда болгон фосфориттерден (науриттерден) турган. Арал туурасы болжол менен 120-300 метр болгон кууш шурулуу рифтер менен курчалган. Бул рифтер аркылуу кичинекей кайыктарга аралдын жээгине түз жетүүгө мүмкүндүк берген 16 канал казылган<ref name=":1" />. Науру Тынч океанындагы үч чоң фосфариттерге бай [[Атолл|шуру (коралл) атоллдорунун]] бири болгон. Азыркы учурда Наурудагы фосфариттердин запастары дээрлик толугу менен казылып алынган жана борбордук бөлүгүндө фосфариттерди казуу иштеринин натыйжасында 15 м бийиктиктеги акиташ чокулары калган. Кен казуу Наурунун жер аянтынын 80% жашоо үчүн жараксыз кылган жана жаратылышка орду толгуз зыян алып келген<ref>[https://english.kyodonews.net/news/2018/09/0fdc626a0cdb-feature-nauru-from-economic-goldmine-to-refugee-hell.html Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"] ''(Наурунун экономикалык «бейиштен» «тозокко» чейин баскан жолу)''{{ref-en}}</ref>. Фосфориттердин жана аны казып алуудан чыккан калдыктардын океанга түшүсүнүн себебинен, аралдын айланысында жашаган деңиз жандыктарынын 40% толугу менен жок болуп кеткен деп божомолдонууда<ref>[http://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf First National Communication. United Nations Framework Convention] ''(БУУ алкактык конвенциясы)''{{ref-en}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121017054843/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16447.htm State Department Bureau of East Asian and Pacific Affairs.] ''(Чыгыш Азия жана Тынч океан маселелери боюнча АКШ бюросу)''{{ref-en}}</ref>. === Климат === Наурунун климаты экватордук муссондук, ысык жана нымдуу. Абанын орточо температурасы болжол менен +27,5 °С. Күндүзү абанын температурасы +26 °C — +35 °С чейин өзгөрүлүп турат, ал эми түнкүсүн +22 °C — +28 °С тегерегинде<ref name=":3" />. Күндүзгү абанын температурасы +38-41 °С чейин житиши ыктымал. Жылдык орточо жаан-чачындын өлчөмү - 2060 мм. Кээде кургакчыл жылдар да болуп турат, ал эми кээ бир жылдары жаан-чачын 4500 ммге жетет<ref name=":1" />. Жаан-чачындуу мезгил ноябрдан февралга чейин созулат. Марттан октябрга чейин түндүк-чыгыш шамалы басымдуулук кылат. Жыл сайын аралга болжол менен 30 миллион м³ суу жаан-чачын түрүндө жаап турат, бирок жаан-чачындарга карабастан жер үстүндөгү агын суу жок. Науру Өкмөтү [[Глобалдык жылуулук|глобалдык жылуулуктан]] кооптонууда, арал дүйнөлүк океандын деңгээлинин көтөрүлүшүнүн фонунда суу каптоо коркунучунда турат. Ошондуктан республика биринчи кезекте БУУ аркылуу дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн ушул көйгөйгө бурууга аракет кылуу менен алек<ref name=":2" />. {{Шаардын аба ырайы | Туурасы = | Абалы = | Жер_илик = Ярен шаарынын | Булак = [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=542049&refer=&cityname=Yaren-District-Yaren-Nauru&units=metric] | Үчт_ор = | Үчт_ор_ж-ш = 280 | Бир_ор = | Бир_ор_ж-ш = 250 | Жал_ор = | Жал_ор_ж-ш = 190 | Чын_ор = | Чын_ор_ж-ш = 190 | Буг_ор = | Буг_ор_ж-ш = 120 | Кул_ор = | Кул_ор_ж-ш = 110 | Тек_ор = | Тек_ор_ж-ш = 150 | Баш_ор = | Баш_ор_ж-ш = 130 | Аяк_ор = | Аяк_ор_ж-ш = 120 | Тог_ор = | Тог_ор_ж-ш = 100 | Жет_ор = | Жет_ор_ж-ш = 120 | Беш_ор = | Беш_ор_ж-ш = 280 | Жыл_ор = | Жыл_ор_ж-ш = 2080 | Үчт_ор_мин = 25 | Үчт_ор_макс = 30 | Бир_ор_мин = 25 | Бир_ор_макс = 30 | Жал_ор_мин = 25 | Жал_ор_макс = 30 | Чын_ор_мин = 25 | Чын_ор_макс = 30 | Буг_ор_мин = 25 | Буг_ор_макс = 30 | Кул_ор_мин = 25 | Кул_ор_макс = 30 | Тек_ор_мин = 25 | Тек_ор_макс = 30 | Баш_ор_мин = 25 | Баш_ор_макс = 30 | Аяк_ор_мин = 25 | Аяк_ор_макс = 30 | Тог_ор_мин = 25 | Тог_ор_макс = 31 | Жет_ор_мин = 25 | Жет_ор_макс = 31 | Беш_ор_мин = 25 | Беш_ор_макс = 31 | Жыл_ор_мин = 25 | Жыл_ор_макс = 30 | Үчт_а_мин = 21 | Үчт_а_макс = 34 | Бир_а_мин = 21 | Бир_а_макс = 37 | Жал_а_мин = 21 | Жал_а_макс = 35 | Чын_а_мин = 21 | Чын_а_макс = 35 | Буг_а_мин = 20 | Буг_а_макс = 32 | Кул_а_мин = 21 | Кул_а_макс = 32 | Тек_а_мин = 20 | Тек_а_макс = 35 | Баш_а_мин = 21 | Баш_а_макс = 33 | Аяк_а_мин = 20 | Аяк_а_макс = 35 | Тог_а_мин = 21 | Тог_а_макс = 34 | Жет_а_мин = 21 | Жет_а_макс = 36 | Беш_а_мин = 21 | Беш_а_макс = 35 | Жыл_а_мин = 20 | Жыл_а_макс = 37 }} === Геология === Аралдын ички аймагында фосфат тоо тектерин казып алуудан кийин калган ири акиташ калдыктары жана арсактары жайгашкан. Бул калдыктардын бийиктиги айрым жерлерде 10 метрден ашат, ал эми карьердин өзү көптөгөн чуңкурлары жана ойдуңдары бар чоң лабиринт сымал. Казылып алынган фосфат тектерин аралдын портуна жеткирүүнү жеңилдетүү үчүн атайын тар темир жолу курулган. Акиташ калдыктары төгүлгөн аянтчаларда топурактын жок болгондугунун себебинен, жааган жаа-чачын тоо тектерге сиңип кетет. === Суу ресурстары (гидрология) === Науру аралында дарыялар жок. Аралдын түштүк-батыш бөлүгүндө жамгыр суулары аркылуу толуктанып турган кичинекей, аз туздуу Буада көлү жайгашкан. Анын деңгээли Науруну курчап турган океандан 5 метр жогору. Аралдын тургундарынын көйгөйлөрүнүн бири — таза суунун жетишсиздиги. Өлкөнүн калкынын санынын өсүшүнүн фонунда бул маселе жыл сайын курчуп баратат. Аралда бир гана океан суусун тузсуздандыруучу завод бар, ал Наурудагы жалгыз электр станциясы иштеп чыккан электр энергиясы менен иштейт. Бирок, электр энергиясынын баасы өтө жогору болгондуктан, тузсуздандыруучу завод көп учурда өз ишин токтотот<ref name=":3">[https://www.sprep.org/att/IRC/eCOPIES/BPoA+10/NAURU.pdf Republic of Nauru. National Assessment Report] ''(Науру Республикасы. Улуттук баалоо отчету)''{{ref-en}}</ref>. Жаан-чачын учурунда калк сууну атайын идиштерге чогултуп, андан ары аны турмуш-тиричилик муктаждыктарына, бакчаларды сугарууга жана малдарына пайдаланышат. Кургакчылык мезгилинде Австралиядан атайын кемелер менен ичүүчү суу алынып келинет<ref name=":3" />. Ярен округунда Мокуа үңкүр системасы менен байланышкан кичинекей жер астындагы Мокуа-Вел көлү жайгашкан. Океан жээгинен алыс эмес, Июв жана Анабар округдарынын чек арасында, бардык тараптарынан кургактык менен курчалган жана океан менен туташкан кичинекей көлдөрдүн тобу бар. === Топурак === Науру аралынын жээгиндеги топурак катмары өтө жука — болгону 25 сантиметр, топурактын курамы коралл жана шагыл калдыктарынан турат. Борбордук дөңсөлөрү негизинен, органикалык, кумдан же аз фосфаттуу доломиттен турган акиташтан турат<ref name=":2">[https://unfccc.int/resource/docs/natc/naunc1.pdf Науру Республикасынын климаттын өзгөрүүсү боюнча баяндамасы]{{ref-en}}</ref>. Айдоого ылайык жер катмарынын калыңдыгы болжол менен 10-30 см гана түзөт<ref name=":2" />. == Жапайы жаратылыш == == Саясий түзүлүш == === Мамлекеттик символика === {{Негизги макала|Наурунун туусу|Наурунун герби|Наурунун гимни}} Науру Республикасынын мамлекеттик желеги, герби, гимни жана конституциясы 1968-жылы кабыл алынган жана бекитилген<ref name=":6">[http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru/constitution-of-nauru.aspx The Constitution of Nauru] ''(Наурунун Конституциясы)'' {{ref-en}}</ref>. === Мамлекеттик түзүлүш === Науру — көз карандысыз [[республика]]<ref name=":7">[https://web.archive.org/web/20090604055625/http://www2.hawaii.edu/~ogden/piir/pacific/nauru.html Науру Республикасы]</ref>. Башкаруу формасын 1968-жылдын 28-январында (толуктоолор 1968-жылдын 17-майында киргизилген) кабыл алынган Конституциясы президенттик башкаруу формасынын айрым өзгөчөлүктөрүн камтыган [[парламентаризм]] деп аныктайт<ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20070927032906/http://www.paclii.org/nr/legis/num_act/con256.rtf Науру Республикасынын Конституциясы]</ref>. ==== Мыйзам чыгаруу бийлиги ==== [[Файл:Nauru-parliament.jpg|thumb|280px|Наурунун Парламентинин имараты]] Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы — 3 жылдык мөөнөткө шайланган 19 депутаттан турган бир палаталуу парламент. 2013-жылга чейин депутаттардын саны 18 болгон. Парламент мүчөлөрүн шайлоо тартиби Наурунун Конституциясы менен аныкталат<ref name=":4" />. Депуттарды шайлоо жалпы элдик шайлоо болуп саналат жана жашы 20 жеткен Наурунун жараны гана депутат боло алат. Парламент депутаттары кызматын ант берүү аземи менен баштайт. Спикер мөөнөтү бүткөнгө чейин өлкөнүн президенти менен кеңешип, парламентти таркаткан учурда депутаттардын ыйгарым укуктары токтотулушу мүмкүн<ref name=":4" />. Биринчи жыйында парламент мүчөлөрү парламенттин спикерин жана анын орун басарын шайлашат, андан кийин 19 депутаттын арасынан өлкөнүн президентин шайлоого өтүшөт<ref name=":4" />. ==== Аткаруу бийлиги ==== [[Файл:NRU-Gadabu-DeRoburt-1968.jpg|thumb|300x300px|Наурунун биринчи президенти Хаммер Де-Робурт (ортодо)]] Президент — Наурунун мамлекет жана өкмөт башчысы болуп саналат. 2023-жылдын 11-июнунан тартып өлкөнүн парламенти эксперимент катары президент менен премьер-министрдин кызматтарын бөлүү чечимин кабыл алган<ref>[http://www.nauru.gov.nr/government/the-president's-office.aspx Науру Республикасынын президенти]{{ref-en}}</ref>. Президентти жана премьер-министрди шайлоонун тартиби Наурунун Конституциясынын беренелеринин талаптары менен аныкталат. Парламенттин мүчөсү гана президент болуп шайлана алат. Шайлоо парламенттик шайлоодон кийин дароо парламенттин жыйынында өтөт. Президенттикке талапкер добуштардын жөнөкөй көпчүлүгүн алган учурда шайланды деп эсептелет. Президенттин мөөнөтү 3 жыл, бир адам бир эле учурда Президенттин жана парламенттин мүчөсүнүн кызматын ээлей албайт. Президенттин ыйгарым укуктар мөөнөтү бүткөнгө чейин кийинки себептерден улам токтолушу мүмкүн: өз калоосу менен кызматтан кеткенде, ден-соолугуна байланыштуу өз милдеттерин аткара албай калганда же кызматтан четтетилгенде (импичмент жарыяланганда). Президентти кызматтан четтетүү үчүн парламенттин бардык депутаттарынын жарымынан кем эмеси добуш берүүгө тийиш. Президентке импичмент жарыялангандан кийин президенттик шайлоо дайындалат. Эгерде парламент президентти кызматтан кетирүү чечимин кабыл алгандан кийин жети күндүн ичинде президент шайланбаса, парламент автоматтык түрдө таркатылат<ref name=":6" />. Президент парламенттин курамынан 6дан ашпаган жана 5тен кем эмес министрлерден (президентти кошкондо) турган Министрлер Кабинетин дайындайт. Министрлер кабинети — бул өлкөнүн парламентинин алдында жамааттык жоопкерчиликти алган аткаруучу орган. Мыйзамда белгиленген тартипте президент өзгөчө абалды киргизет, жаза алгандарга ырайым кылуу маселелерин чечет, Жогорку соттун төрөгасын жана мүчөлөрүн дайындайт. Ошондой эле, Жогорку соттун макулдугу менен райондук соттордун дайындайт<ref name=":6" />. ==== Сот бийлиги ==== Науруда сот бийлиги толугу менен көз карандысыз. Республикада жалпы укук — укуктук система иштейт, анда укуктун булагы катары соттук прецедент таанылат. Жалпы укук мыйзамдардын жана 1971-жылы кабыл алынган мыйзамдардын актысына ылайык ({{lang-en|Adopted Laws Act 1971}}), науру элинин каада-салттары наурунун укуктук системасын түзөт<ref name=":6" />. Наурунун сот тутумуна — Жогорку сот, апелляциялык сот, райондук соттор жана үй-бүлө маселелери боюнча соттор кирет. Наурунун жер комитетинин жарлыгына ылайык ({{lang-en|Nauru Lands Committee Ordinance}}), өлкөдөгү жерге болгон талаш-тартыштарды чечкен жана ал иштерди Жогорку сотко өткөрүп берүү укугуна ээ болгон жер комитети бар. Наурунун Конституциясынын 48-беренесинин талаптарына ылайык, жогорку соттон жана соттордун тобунан турган Жогорку сот түзүлгөн. . Жогорку соттун төрөгасы жана мүчөлөрү Наурунун Президенти тарабынан дайындалат. Науру Республикасынын Жогорку сотунун төрөгасы жана мүчөлөрү болуп өлкөнүн аймагында 5 жылдан кем эмес адвокат же ушул багытта иштеген жана жашы 65 жаштан ашпаган Науру Республикасынын жарандары гана шайлана алынашат<ref name=":6" />. Көпчүлүк сот менен байланышкан маселелерде Австралиянын Жогорку соту карайт жана чечет<ref name=":7" />. ==== Шайлоо округу ==== Науру Республикасынын аймагы 8 шайлоо округуна бөлүнөт. {| class="standard" align="center" !Шайлоо округу !Шайлоо округун түзгөн административдик аймактар !Парламенттеги округдардын өкүлдөрдүн саны |- |Айво |Айво |2 |- |Анабар |Анабар, Анибар, Июв |2 |- |Анетан |Анетан, Ева |2 |- |Боэ |Боэ |2 |- |Буада |Буада |2 |- |Мененг |Мененг |2 |- |Убенид |Баити, Денигомоду, Нибок, Уабо |4 |- |Ярен |Ярен |2 |} Наурунун 20 жаштан жогорку бардык жарандары шайлоо укугуна ээ. Баардык жарандар добуш берүүгө милдеттүү жана добуш берүү күнү шайлоо участогуна келбей калган жарандар айып салуу менен жазаланышат<ref>[https://web.archive.org/web/20111017012221/https://www.transparency.org/content/download/1678/8473/file/nauru.pdf Коррупция маселелери боюнча эл аралык баяндама. Науру 2004]{{ref-en}}</ref>. === Саясий партиялар === Науруда 3 [[саясий партия]] каталаган: * Демократиялык партиясы * Наоэро Амо партисы * Борбордук партиясы Бирок жергиликтүү парламенттин депутаттарынын көпчүлүгү көз карандысыз жана саясий партиялардын мүчөлөрү эмес. === Куралдуу күчтөр жана полиция === [[Файл:Nauru_cadet_police_on_training_exercise_(2).jpg|right|thumb|300pxПолиция кадеттик корпусунун окуучуларынын машыгуусу. 2007-жыл.]] Бейрасмий макулдашуу боюнча, аралдын коопсуздугун Австралия камсыз кылат. Наурунун туруктуу аскердик жана куралдуу күчтөрү жок. Аралдагы жалгыз куралдуу түзүм — Наурунун Полиция күчтөрү. Полиция кызматкерлеринин саны 60 адам жана алар ок атуучу куралдар менен куралданышкан<ref name=":5">[http://www.nauru.gov.nr/government/departments/nauru-police-force.aspx The Nauru Police Force] ''(Наурунун полиция күчтөрү)''{{ref-en}}</ref>. Науруда эң кеңири таралган укук бузуулар — ылдамдык режимин бузуу, жеке менчиктин кол тийбестиги, жеке жана коомдук менчиктин кол тийбестигин бузуу жана велосипед уурдоо болуп саналат<ref name=":5" />. === Тышкы саясат жана эл аралык мамилелер === ==== Кытай Эл Республикасы жана Кытай Республикасы менен саясий мамилелери ==== ==== Австралия менен саясий мамилери ==== ==== ЕБ өлкөлөрү менен саясий мамилери ==== ==== СССР жана Россия менен саясий мамилери ==== == Административдик-аймактык түзүлүш == [[Файл:Nauru-districts-ru.svg|thumb|upright=1.3|300px|Наурунун округдарынын картасы]] {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: * [[Айво]] * [[Анабар]] * [[Анетан]] * [[Анибар]] * [[Баити]] * [[Боэ]] * [[Буада]] * [[Денигомоду]] * [[Ева]] * [[Июв]] * [[Мененг]] * [[Нибок]] * [[Уабо]] * [[Ярен]] == Азыркы абал жана экономика == === Экономика === Экономиканын негизи - фосфориттерди казуу жана экспорту (чамасы жылына 2 миллион тонн). Элдеги ар бир кишиге кирешеси боюнча (13 миң [[АКШ]] доллары) Науру дүйнөдө эң бай өлкөлөрдүн катарына кирет. Фосфориттер чыккан жерди калыбына келтирүү үчүн атайын каржы фонд ачылган. Чет өлкөлөргө инвестицияларынын көлөмү жылына 1,2 млрд жакын. Кокос пальмаларды айдашат. Балыкчылык. Тышкы соода байланыштар Австралия, Жаңы Зеландия жана [[Жапония]] менен. Акча единицасы - австралиялык доллар. == Булактар == {{Булактар|2}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Океания өлкөлөрү}} [[Категория:Дүйнө өлкөлөрү‎]] [[Категория:Науру]] otwt9bcy2z09nm3b5q9hh52q6816rep Улак тартыш 0 15971 472946 137942 2024-04-26T08:05:09Z 212.97.2.27 wikitext text/x-wiki [[Файл:Ulak tartyw.png|300px|thumbnail|right|Улак тартыш]] '''Улак тартыш, көк бөрү''' – [[Кыргыз улуттук оюндары|кыргыздын улуттук ат оюну]]. Улак тартыш илгертен бери чоң салтанаттарда, майрамдарда, аш-тойлордо өткөрүлгөн. Татаал, коркунучтуу, кокустуктары көп оюн болгондуктан атаандаштардын ортосунда кадыр-барктуу, тажрыйбалуу кишилерден бокобулдарды (калыстарды) дайындашып, ошолордун чечими боюнча оюн өткөрүлгөн.<br /> [[Улак]] же [[серке|серкени]] мууздап, баш, шыйрагын кесип салып, ичинин кичине жерин жиреп, ичеги-карынын да алып салып, кесилген жер менен мууздоосун бекем тигет. Атаандаштар эки тарапка (ата, айыл, аймак боюнча) бөлүнүшүп, жакшы аттарга минишет. Бөлүнгөн жааттар бирдей санда (3, 5, 7) оюнчуларды чыгарышат. Оюндун негизги максаты жерге ташталган улакты эңип алып, атаандаштарга тарттырбастан белгиленген марага алып келип таштоошондой Айрым учурда кичирээк [[торпок]] да тартылып, аны торпок тартуу деп аташат.<br /> [[Оюн|Оюнга]] жашы 19дан жогорку эркектер катыша алышат. Топтор 2—4 кишиден түзүлөт. == Оюн өткөрүлүүчү жер == * а (эгерде дарбазанын сыртындагы чийимден өтүп кетпесе) дарбазанын сырты менен аянтка кайрылып, дарбазага улакты кайра таштоого. * Оюндун жүрүшүндө ташталган улак дарбазанын аянтчасына түшпөй же чийимге илинбей калса, артынан келе жаткан өнөгү эңип кошумча таштап кетүүсүнө уруксат берилет. === Улак тартыш боюнча оюнда тыюу салынган ыкмалар === * Өзүнүн атаандашын атынын тизгинин кармоого, жүгөнүн сыйрууга, үзөнгүсүн чечүүгө же кыйып салууга, * Атаандашын колунан жана курунан кармоого, * Үзөңгү менен атаандашын бутка тебүүгө. * Улакты [[Ээр|ээрге]] байлоого. * Өзүнүн атын чаап келе жаткан катышуучунун алдына туурасынан коюуга. * Кыйкырууга же сүйлөшүүгө. * Оюн үчүн бөлүнгөн талаанын четинен тышкары жакка чаап кетүүгө. * Улак дарбазага ташталгандан кийин кармашууну улантууга. : Эгерде топтордун бири же анын айрым катышуучулары оюндун эрежелерин одонолук менен бузуп, калыстар тобунан ага жасалган эскертүүлөрдү тоотпосо, анда бул топ бүт бойдон же айрым мүчөлөрү беттешүүдөн четтетилет. Талаадан четтетилген катышуучуларды алмаштырууга болбойт. Топто экиден кем киши калган топ жеңилди деп жарыяланат. Тартипти бузгандык үчүн оюндан четтетилген топ бул беттешүүдө утулду деп эсептелет. == Жеңиш кимге берилет? == # Кайсы топ атаандаштарынын дарбазасына улакты көп таштаса ошол топ жеңишке ээ болот. # Уткан топко — эки упай, утулган топко — нөл упай, тең чыгууга — бир упай берилет. # Оюнда бар болгону эки топ катышып, тең чыгышса, 500 метр аралыкка ат чабуу аркылуу аныкталат, мындан ар бир топтон бирден атчан улакка катышкан аттарга минип чыгышат (атты жана кишисин башчы белгилейт). # Мелдеште (оюнда) үч же андан көп топтор катышса орун бардык беттешүүлөрдөгү улак таштоонун санына жараша аныкталат. # Оюнга көп топтор (8—10) катышкан учурларда калыстар тобу чучукулак кармоо аркылуу аларды 2 (жана андан көп) кошумча топко бөлүштүрөт, мында топтор бир бири менен беттешишет.<br /> Бир күндө ар бир топ эң көп дегенде үч оюнга катыша алат. ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”. Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети. Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов.Ред. кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков Б.- 2003.<br> * [["Кыргыз эл оюндары" китеби|Х. Н. Анаркулов. Кыргыз эл оюндары. -Ф.: 1981, ISBN-10(13):5-65500669-3]] [[Категория:Оюндар]] [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Искусство]]<br> [[Category:Маданият]]<br> [[Category:Көркөм өнөр]]<br> 1nzawvi21c93kyf7xgjqg2p1w3eyap2 472961 472946 2024-04-26T10:18:04Z Абдырашит Сатылганов 8269 Кайра [[Special:Diff/472946|472946]] жокко [[Special:Contributions/212.97.2.27|212.97.2.27]] ([[User talk:212.97.2.27|сюзюу]]) wikitext text/x-wiki [[Файл:Ulak tartyw.png|300px|thumbnail|right|Улак тартыш]] '''Улак тартыш, көк бөрү''' – [[Кыргыз улуттук оюндары|кыргыздын улуттук ат оюну]]. Улак тартыш илгертен бери чоң салтанаттарда, майрамдарда, аш-тойлордо өткөрүлгөн. Татаал, коркунучтуу, кокустуктары көп оюн болгондуктан атаандаштардын ортосунда кадыр-барктуу, тажрыйбалуу кишилерден бокобулдарды (калыстарды) дайындашып, ошолордун чечими боюнча оюн өткөрүлгөн.<br /> [[Улак]] же [[серке|серкени]] мууздап, баш, шыйрагын кесип салып, ичинин кичине жерин жиреп, ичеги-карынын да алып салып, кесилген жер менен мууздоосун бекем тигет. Атаандаштар эки тарапка (ата, айыл, аймак боюнча) бөлүнүшүп, жакшы аттарга минишет. Бөлүнгөн жааттар бирдей санда (3, 5, 7) оюнчуларды чыгарышат. Оюндун негизги максаты жерге ташталган улакты эңип алып, атаандаштарга тарттырбастан белгиленген марага алып келип таштоошондой Айрым учурда кичирээк [[торпок]] да тартылып, аны торпок тартуу деп аташат.<br /> [[Оюн|Оюнга]] жашы 19дан жогорку эркектер катыша алышат. Топтор 2—4 кишиден түзүлөт. == Оюн өткөрүлүүчү жер == Улак тартылыш үчүн жумшак тегиз [[талаа]] же аянт тандалып алынат, аянттын эки жагынан бийик тиги 50—60 см. келген желектер менен дарбаза белгиленет. Дарбазанын кеңдиги 15 метр. Талаанын ,(аянттын) өлчөмү: кеңдиги 100—150 метр, узундугу— 200—300метр. Талаанын ортосунда [[диаметр|диаметри]] 6 метр келген мара жайгашкан. Дарбазанын алдында 2 метр кеңдикте, узундугу 15 метр келген аянтча чийилет. Улакты ушул аянтчанын ичине түшүрүү керек же чиймеге илинип жатууга тийиш. Эгерде улак бул аянтчага жетпей же ашып барып түшсө, калыс тешүүнү токтотуп, улакты дарбазадан 25—30 метр, жерге алып барып таштайт. Анан ышкырыгы менен кайрадан беттешүүнүн башталганын билдирет, 20— 25 метр алыстыкта сызык чийилет, же желекче сайылат. Улакчылар беттешүүнүн жүрүшүндө улак менен ушул сызыкты (желекчеден) өтө чаап кетишсе оюн токтотулат да кайрадан ортодон башталат. == Оюнду өткөрүүнүн тартиби == Дарбазаларды аныктоо [[оюн]] башталардан 1 саат мурда чүчүкулак кармоо аркылуу жүргүзүлөт.<br /> Топтор талаага чыгаардан мурда ага калыс жардамчылар менен ортосуна бастырып барышат да, белги берет (ышкырыгы же желегин көтөрүү менен). Ушул белги боюнча топтор талаага чыгышат да, ар кимиси борбордук айлампадан 7—8 метр аралыкта бир бирине маңдай-тескей болуп тизилишет. Андан кийин бири-бирин куттукташат, ал эми топтордун башчылары болсо өз ара жана калыстар менен кол алышын учурашышат. Ошондон кийин башкы калыстын жардамчылары талаага жөнөшөт, ал эми башкы калыс белгиси боюнча чийимдин ортосуна ар топтон бирден катышуучу келип турушат. Алар жерден улакты илип алар замат кармашууга топтордун калган мүчөлөрү киришет.<br /> '''Ар бир топтун максаты''' — улакты «каршылаш» топтун дарбазасына таштоо жана өз дарбазасына улакты таштатпоо болуп саналат.<br /> Кайсы топ каршылаш топтун дарбазасына улакты канчалык көп таштаса, ошол топ жеңди делип эсептелинет. Бир жолку беттешүүгө 15 минут убакыт берилет. Улактын салмагы 30—40 килограммдын чегинде болууга тийиш. Оюнчулардын каалоосу боюнда улактын оордугун, оюн ойнолуучу убакытты өзгөртсө болот.<br /> === Улак тартыш боюнча уруксат берилген ыкмалар === * [[Оюн]] убагында [[талаа|талаанын]] ичинде каалаган жерден эңип алуу, * Аны атаандашынан тартып алуу, улакты топтогу өнөгүнө өткөрүү. * Улакты такымга басуу, ээрге коюу. * Улакты аттын капталында же алада кармоо. * Топтогу өнөктөрүнө улакты каршылаш топтун дарбазасына алга барып таштоого жардам көрсөтүү. * Улакты дарбазага таштай албай аша чаап кеткен учурларда (эгерде дарбазанын сыртындагы чийимден өтүп кетпесе) дарбазанын сырты менен аянтка кайрылып, дарбазага улакты кайра таштоого. * Оюндун жүрүшүндө ташталган улак дарбазанын аянтчасына түшпөй же чийимге илинбей калса, артынан келе жаткан өнөгү эңип кошумча таштап кетүүсүнө уруксат берилет. === Улак тартыш боюнча оюнда тыюу салынган ыкмалар === * Өзүнүн атаандашын атынын тизгинин кармоого, жүгөнүн сыйрууга, үзөнгүсүн чечүүгө же кыйып салууга, * Атаандашын колунан жана курунан кармоого, * Үзөңгү менен атаандашын бутка тебүүгө. * Улакты [[Ээр|ээрге]] байлоого. * Өзүнүн атын чаап келе жаткан катышуучунун алдына туурасынан коюуга. * Кыйкырууга же сүйлөшүүгө. * Оюн үчүн бөлүнгөн талаанын четинен тышкары жакка чаап кетүүгө. * Улак дарбазага ташталгандан кийин кармашууну улантууга. : Эгерде топтордун бири же анын айрым катышуучулары оюндун эрежелерин одонолук менен бузуп, калыстар тобунан ага жасалган эскертүүлөрдү тоотпосо, анда бул топ бүт бойдон же айрым мүчөлөрү беттешүүдөн четтетилет. Талаадан четтетилген катышуучуларды алмаштырууга болбойт. Топто экиден кем киши калган топ жеңилди деп жарыяланат. Тартипти бузгандык үчүн оюндан четтетилген топ бул беттешүүдө утулду деп эсептелет. == Жеңиш кимге берилет? == # Кайсы топ атаандаштарынын дарбазасына улакты көп таштаса ошол топ жеңишке ээ болот. # Уткан топко — эки упай, утулган топко — нөл упай, тең чыгууга — бир упай берилет. # Оюнда бар болгону эки топ катышып, тең чыгышса, 500 метр аралыкка ат чабуу аркылуу аныкталат, мындан ар бир топтон бирден атчан улакка катышкан аттарга минип чыгышат (атты жана кишисин башчы белгилейт). # Мелдеште (оюнда) үч же андан көп топтор катышса орун бардык беттешүүлөрдөгү улак таштоонун санына жараша аныкталат. # Оюнга көп топтор (8—10) катышкан учурларда калыстар тобу чучукулак кармоо аркылуу аларды 2 (жана андан көп) кошумча топко бөлүштүрөт, мында топтор бир бири менен беттешишет.<br /> Бир күндө ар бир топ эң көп дегенде үч оюнга катыша алат. ==Колдонулган адабият== * “Кыргыз Тарыхы. Энциклопедия”. Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Педагогикалык университети. Башкы ред. Ү.А.Асанов, жооптуу ред. А.А. Асанканов.Ред. кеңеш: Ө.Ж.Осмонов (төрага) Т.Н Өмүрбеков Б.- 2003.<br> * [["Кыргыз эл оюндары" китеби|Х. Н. Анаркулов. Кыргыз эл оюндары. -Ф.: 1981, ISBN-10(13):5-65500669-3]] [[Категория:Оюндар]] [[Category:Кыргызстан]]<br> [[Category:Искусство]]<br> [[Category:Маданият]]<br> [[Category:Көркөм өнөр]]<br> rl6ugpv5wphpcp5oazhf3vv37wmgost Кайрымдуу 0 19296 472901 472618 2024-04-25T14:19:08Z 46.251.206.106 Ошого wikitext text/x-wiki '''Кайрымдуу''' , үзгүлтүк ([[Орус тили|орус]]. добродетель) – адамдын аң сезимдүү түрдө жана дайыма жакшылык кылууга даярдыгы менен жөндөмдүүлүгүн мүнөздөөчү фундаменталдуу моралдык түшүнүк. Адамдык идеалды анын адеп-ахлактык жактан жетилгендиги менен ырастоочу инда рртп бот лох деп эсептешкен Кайрымдуулуктун айкын теорияларынын ичинен айрыкча маанилүүсү, [[Аристотель|Аристотель]] менен [[Кант, Иммануил|Канттын]] теориясы эсептелет. [[Аристотель|Аристотель]] кайрымдуулукту бакыт менен байланыштырат да, аны бакытка жеткирчү жол жана бакыттын өзүнүн негизги бөлүгү деп эсептейт. Кайрымдуулукту ички жан дүйнөнүн эң жакшы, телегейи тегиз түшкөн абалы деп эсептеп, [[Аристотель|Аристотель]] ал абалды жан дүйнөнүн пас-аффективдүү бөлүгү анын акыл-эстүү бөлүгүнүн көрсөтмөлөрүн аткаргандыгынан көрөт. Жыйынтыгында дал орто жерин тапкандык болуп чыгат. [[Кант, Иммануил|Кант]] боюнча кайрымдуулукту дал орто жери катары аныктоого болбойт, кайрымдуу менен кайрымсыздыктын ортосунда айрымачылыктын табияты өзгөчө сапатка ээ. [[Кант, Иммануил|Кант]] кайрымдуулуктун бакыт менен байланышын үзүп, аны милдетке баш ийдирет. [[Аристотель]] үчүн мораль инсандын моралдык жактан айрыкча таза (Кайрымдуу) калыпында көрүнөт. [[Кант, Иммануил|Кант]] үчүн мораль абсолюттук мыйзамга дал келет. [[Сократ (философ)|Сократтан]] [[Платон|Платонго]] чейин кайрымдуулуктун кардиналдуу төрт түрүн бөлүштүрүү салты уланып келет: акылмандык, сабырдуулук, адилеттик, эрдик. [[Аристотель]] кайрымдуулуктун аймагын кеңейтип, ага токтоолукту, марттыкты, абийирдүүлүктү, достукка бекемдикти, кичи пейилдикти жана чынчылдыкты кошкон. [[Схоластика|Схоластикалык]] этикада кайрымдуулуктун катары теологиялык түшүнүктөр: ишеним, үмүт жана сүйүү менен толукталган. Улам кийинки мезгилде эмгекчилдик, сарамжалдуулук, тырышчаак, акыйкаттуулук ж. б. сапаттар кошулду. ==Колдонулган адабияттар== Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору.Философия энциклопедиялык окуу куралы. - Б.:2004 ISBN 9967-14-020-8 [[Category:Философия]] pm92zwd51e0y06yd10gjqlmnri6rlek Олеттер, элөт же огелед 0 36071 472932 472888 2024-04-26T06:44:54Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Калк |аталышы = Олеттер |сүрөт = [[Файл:Boilly - Euleuths.jpg|280px]] |туурасы = |сүрөттүн аталышы= |расмий аталышы = |саны = {{Өлкө желеги|Монголия}}: 15 520<br>{{Өлкө желеги|Кыргызстан}}: 12 000<br>{{Өлкө желеги|Кытай}}<br>{{Өлкө желеги|Калмакстан}} |жайгашуусу = |жок болгон = |архкалдык = |тили = |раса = |дини = |туугандары = дербеттер, торгуттар, хойттор, хошуттар, [[уранхайлар]], сэгэнуттар, икинаттар |кирет = |кошулат = |келип чыгышы = }} '''Олеттер, элөт же огелед''' - Монголиянын Кобдос, Арахангай аймактарында жашаган монгол тилдүү калк. Саны 10 миңден ашуун, ойрот диалектисинде сүйлөшөт. Тарыхый фольклордун маалыматтары боюнча жунгарлар түндүк олеттерден тарашкан. Изилдөөчүлөр этноним «өз алдынча бөлүнгөн», «жамааттан, негизги журттан ыраак жайгашкан эл» маанисин туюнтат. 1753-1756-жж. олеттердин көпчүлүгү цин-манжур аскерлери тарабынан жазаланып, кыргынга учураган. Бул субэтнос «кара калмактар» деген ат менен да белгилүү. Текес суусуна жакын жерлерде жашашат. 20-к. 20- ж. чейин Ысыккөлдөгү сарт- калмактар өздөрүн олеттер деп аташчу. Олеттердин келип чыгышында дэрбэт, хойт, уранхай, кыргыздар негизги роль ойношкон. ==Колдонулган адабияттар== *[[Каратаев, Олжобай Кубатбекович|О.Каратаев]], [[Эралиев, Салайдин Нуралиевич|С.Эралиев]]. [[Кыргыз этнографиясы боюнча сөздүк]]. Бишкек. "Бийиктик" - 2005-ж. ISBN 9967-13-159-4 [[Категория:Этнография]] [[Категория:Монгол элдер]] 1md5bnvdxg7rr63ndfguwt5bc2kf47w 472934 472932 2024-04-26T06:47:08Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Калк |аталышы = Олеттер |сүрөт = [[Файл:Boilly - Euleuths.jpg|280px]] |туурасы = |сүрөттүн аталышы= |расмий аталышы = |саны = <br>{{Өлкө желеги|Монголия}}: 15 520<br>{{Өлкө желеги|Кыргызстан}}: 12 000<br>{{Өлкө желеги|Кытай}}<br>{{Өлкө желеги|Калмакстан}} |жайгашуусу = |жок болгон = |архкалдык = |тили = |раса = [[Монголоид расасы]] |дини = Ламаизм (тибет бурканчылыгы) |туугандары = дербеттер, торгуттар, хойттор, хошуттар, [[уранхайлар]], сэгэнуттар, икинаттар |кирет = |кошулат = |келип чыгышы = }} '''Олеттер, элөт же огелед''' - Монголиянын Кобдос, Арахангай аймактарында жашаган монгол тилдүү калк. Саны 10 миңден ашуун, ойрот диалектисинде сүйлөшөт. Тарыхый фольклордун маалыматтары боюнча жунгарлар түндүк олеттерден тарашкан. Изилдөөчүлөр этноним «өз алдынча бөлүнгөн», «жамааттан, негизги журттан ыраак жайгашкан эл» маанисин туюнтат. 1753-1756-жж. олеттердин көпчүлүгү цин-манжур аскерлери тарабынан жазаланып, кыргынга учураган. Бул субэтнос «кара калмактар» деген ат менен да белгилүү. Текес суусуна жакын жерлерде жашашат. 20-к. 20- ж. чейин Ысыккөлдөгү сарт- калмактар өздөрүн олеттер деп аташчу. Олеттердин келип чыгышында дэрбэт, хойт, уранхай, кыргыздар негизги роль ойношкон. ==Колдонулган адабияттар== *[[Каратаев, Олжобай Кубатбекович|О.Каратаев]], [[Эралиев, Салайдин Нуралиевич|С.Эралиев]]. [[Кыргыз этнографиясы боюнча сөздүк]]. Бишкек. "Бийиктик" - 2005-ж. ISBN 9967-13-159-4 [[Категория:Этнография]] [[Категория:Монгол элдер]] r6o2iq6kn3dvyvsa3pk2efc23c5q1v6 472935 472934 2024-04-26T06:47:23Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Калк |аталышы = Олеттер |сүрөт = [[Файл:Boilly - Euleuths.jpg|280px]] |туурасы = |сүрөттүн аталышы= |расмий аталышы = |саны = <br>{{Өлкө желеги|Монголия}}: 15 520<br>{{Өлкө желеги|Кыргызстан}}: 12 000<br>{{Өлкө желеги|Кытай}}<br>{{Өлкө желеги|Калмакстан}} |жайгашуусу = |жок болгон = |архкалдык = |тили = |раса = [[Монголоид расасы]] |дини = [[Ламаизм (тибет бурканчылыгы)]] |туугандары = дербеттер, торгуттар, хойттор, хошуттар, [[уранхайлар]], сэгэнуттар, икинаттар |кирет = |кошулат = |келип чыгышы = }} '''Олеттер, элөт же огелед''' - Монголиянын Кобдос, Арахангай аймактарында жашаган монгол тилдүү калк. Саны 10 миңден ашуун, ойрот диалектисинде сүйлөшөт. Тарыхый фольклордун маалыматтары боюнча жунгарлар түндүк олеттерден тарашкан. Изилдөөчүлөр этноним «өз алдынча бөлүнгөн», «жамааттан, негизги журттан ыраак жайгашкан эл» маанисин туюнтат. 1753-1756-жж. олеттердин көпчүлүгү цин-манжур аскерлери тарабынан жазаланып, кыргынга учураган. Бул субэтнос «кара калмактар» деген ат менен да белгилүү. Текес суусуна жакын жерлерде жашашат. 20-к. 20- ж. чейин Ысыккөлдөгү сарт- калмактар өздөрүн олеттер деп аташчу. Олеттердин келип чыгышында дэрбэт, хойт, уранхай, кыргыздар негизги роль ойношкон. ==Колдонулган адабияттар== *[[Каратаев, Олжобай Кубатбекович|О.Каратаев]], [[Эралиев, Салайдин Нуралиевич|С.Эралиев]]. [[Кыргыз этнографиясы боюнча сөздүк]]. Бишкек. "Бийиктик" - 2005-ж. ISBN 9967-13-159-4 [[Категория:Этнография]] [[Категория:Монгол элдер]] i9taro7b2nm048e4yit6nd9etx76r7i Чечме 0 42053 472921 452699 2024-04-26T04:05:53Z 193.106.51.196 wikitext text/x-wiki {{ОЖ |статусу = Айыл |кыргызча аталышы = Чечме |баш ийгени = |өлкө = Кыргызстан |герб = |желек = |гербдин туурасы = |желектин туурасы = |lat_dir = N|lat_deg = 39.94317|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 71.20877|lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale |ЯндексКарта= |өлкөнүн картасынын өлчөмү = |областын картасынын өлчөмү = |аймактын картасынын өлчөмү = |областын түрү = област |област = Баткен областы |таблицадагы област = |аймактын түрү = Район{{!}}Район |аймак = Кадамжай району |ички бөлүнүшү = |башычысынын түрү = |башчысы = |негизделген күнү = |биринчи белгиленген = |мурунку аталышы = |берилген статусу = |аймагы = |бийиктиги = |ОЖ борборунун бийиктиги = |климаты = |расмий тили = |расмий тили2 = |калкы = 953 <ref name="2009 census"/> |элди каттоо жылы = 2009 |жыштыгы = |агломерация = |улуттук курамы = |диний курамы = |этнохороним = |убакыт аралыгы = +6 |телефон коду = |почта индекси = |Commons түрмөгүндө = |сайты = |сайтынын тили = |сайтынын тили 2 = }} '''Чечме''' — [[Кыргызстан|Кыргызстандын]] [[Баткен облусу|Баткен облусунун]] [[Кадамжай району|Кадамжай районундагы]] айыл. [[Бирлик айыл аймагы|Бирлик айыл аймагына]] кирет. Мында, кооздугу жана тунуктугу менен суктандырган булак бар. Ал Өзбекстандын Сох анклавына жана Кыргызстандын Чечме айылына агат. == Калкы == Калкы - 953 киши.<ref name="2009 census">{{cite web|title=2009 Population and Housing Census|work=The National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic|accessdate=12 November 2013|url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810173103/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C.pdf|archivedate=2011-08-10|location=Bishkek|language=Russian|year=2010|dead-url=yes}}</ref> == Булактар == {{reflist}} {{Кадамжай районунун калкконуштары}} [[Категория:Бирлик айыл аймагы]] [[Категория:Айылдар]] qq3jdqdop1rtf6llu9kxinqkaytwzez Калып:Желек карточкасы 10 44510 472902 315742 2024-04-25T16:17:39Z Абдырашит Сатылганов 8269 wikitext text/x-wiki {{#if:{{NAMESPACE}}||{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Арип боюнча желектер]]}}}}{{Карточка |аталышы = {{#if:{{{аталышы|}}}|{{{аталышы}}}|{{PAGENAME}}}} |стиль_денеси = width: 280px; font-size:85%; line-height:130%; |стиль_аталышы = padding:0.25em; background:#336699; color:#fff; |стиль_үстүндө = |үстүндө = {{#if:{{{борбор|}}}|{{#if:{{{субъект|}}}|{{{субъект|}}} <br /><small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}|<small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}}}|{{{субъект|}}}}} |стиль_үстүндө = |үстүндө2 = {{#if:{{{район|}}}|{{{район}}}<br />{{{аймак}}}<br />{{{өлкө}}}|{{#if:{{{аймак|}}}|{{{аймак|}}}<br />{{{өлкө}}}|{{{өлкө|}}}}}}} |стиль_үстүндө2 = |текст1 = [[Файл:{{{файл}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу|}}}|<br /> {{{колу|}}}}} |текст2 = {{#if:{{{файл0|}}}|[[Файл:{{{файл0|}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу0|}}}|<br /> {{{колу0|}}}}}|}} |стиль_текст = padding:0.2em; background:#efefef; vertical-align:middle; |стиль_башжазуу = background:#336699; color:#fff; |стиль_белгиси = padding:0.2em 0.5em; 0.2em 0.2em; background:#ddd; vertical-align:middle; font-size:95%; |белги4 = Бекитилген |текст4 = {{{бекитилген|}}}{{{бекитилген|}}} |белги5 = Жокко чыгаруу |текст5 = {{{жокко чыгаруу|}}} |белги6 = Кайталап<br /> бекитилген |текст6 = {{{бекитилген2|}}} |белги7 = Күчүнө кирген |текст7 = {{{иштетилген|}}} |белги8 = Колдонууга |текст8 = {{{колдонууга|}}} |белги9 = Пропорция |текст9 = {{{пропорция|}}} |белги10 = Номер&nbsp;в&nbsp; |текст10 = {{{МГК|}}} |заголовок11 = {{#if:{{{жеткире иштеп чыгуу|}}}{{{идея|}}}{{{авторлор|}}}{{{долбоор|}}}|Автордук жамаат}} |текст12 = {{{авторлор|}}} |белги13 = Желектин автору |текст13 = {{{автор|}}} |белги14 = Желектин идеясы |текст14 = {{{идея|}}} |белги15 = Долбоордун<br />жетекчиси |текст15 = {{{долбоор|}}} |белги16 = [[Вексиллология|Вексиллологиялык]]<br />жеткире иштеп чыгуу |текст16 = {{{жеткире иштеп чыгуу|}}} |белги17 = Сүрөтчүсү |текст17 = {{{сүрөтчү|}}} |белги18 = Компьютердик<br />дизайн |текст18 = {{{дизайн|}}} |белги19 = Консультант |текст19 = {{{консультант|}}} |белги20 = Символиканын<br />негизинде |текст20 = {{{символика|}}} |текст21 = {{#if:{{{файл1|}}}|[[Файл:{{{файл1|}}}{{!}}200px{{!}}border]]}} {{#if:{{{колу1|}}}|<br /> {{{колу1|}}}}} |белги22 = Колдонууда |текст22 = {{{колдонууда1|}}} |белги23 = Бекитилген |текст23 = {{{бекитилген1|}}}{{{бекитилген1|}}} |белги24 = Пропорция |текст24 = {{{пропорция1|}}} |башжазуу25 = {{#if:{{{файл2|}}}|Алдынкы желеги}} |текст26 = {{#if:{{{файл2|}}}|[[Файл:{{{файл2}}}|200px|border]] <br /> {{{колу2|}}}}} |белги27 = Пропорция |текст27 = {{{пропорция2|}}} |белги28 = Желектин автору |текст28 = {{{автор2|}}} |текст30 = {{#if:{{{файл3|}}}|[[Файл:{{{файл3}}}|200px|border]] <br /> {{{колу3|}}}}} |белги31 = Пропорция |текст31 = {{{пропорция3|}}} |белги32 = Желектин автору |текст32 = {{{автор3|}}} |түбүндө = }}{{DEFAULTSORT:{{#if:{{{ачкыч|}}}|{{{ачкыч}}}|{{Башталгыс|{{PAGENAME}}|Желек}}}}}} {{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||<!-- -->{{Даталар боюнча категориялар|{{{Бекитилген|}}}|-жылы түзүлгөн желектер|нускасы=2}}<!-- -->}}<noinclude> {{doc}} <!-- Сураныч, калыптын бузулушуна жол берсеңиз! жана ошондой эле туура эмес которулган сөздөрдү оңдоого жардам бериңиз! --></noinclude> reqdg69jvjbs6mtg9cxcggcw3kptywg 472903 472902 2024-04-25T16:18:50Z Абдырашит Сатылганов 8269 wikitext text/x-wiki {{#if:{{NAMESPACE}}||{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Арип боюнча желектер]]}}}}{{Карточка |аталышы = {{#if:{{{аталышы|}}}|{{{аталышы}}}|{{PAGENAME}}}} |стиль_денеси = width: 280px; font-size:85%; line-height:130%; |стиль_аталышы = padding:0.25em; background:#336699; color:#fff; |стиль_үстүндө = |үстүндө = {{#if:{{{борбор|}}}|{{#if:{{{субъект|}}}|{{{субъект|}}} <br /><small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}|<small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}}}|{{{субъект|}}}}} |стиль_үстүндө = |үстүндө2 = {{#if:{{{район|}}}|{{{район}}}<br />{{{аймак}}}<br />{{{өлкө}}}|{{#if:{{{аймак|}}}|{{{аймак|}}}<br />{{{өлкө}}}|{{{өлкө|}}}}}}} |стиль_үстүндө2 = |текст1 = [[Файл:{{{файл}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу|}}}|<br /> {{{колу|}}}}} |текст2 = {{#if:{{{файл0|}}}|[[Файл:{{{файл0|}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу0|}}}|<br /> {{{колу0|}}}}}|}} |стиль_текст = padding:0.2em; background:#efefef; vertical-align:middle; |стиль_башжазуу = background:#336699; color:#fff; |стиль_белгиси = padding:0.2em 0.5em; 0.2em 0.2em; background:#ddd; vertical-align:middle; font-size:95%; |белги4 = Бекитилген |текст4 = {{{бекитилген|}}}{{{бекитилген|}}} |белги5 = Жокко чыгаруу |текст5 = {{{жокко чыгаруу|}}} |белги6 = Кайталап<br /> бекитилген |текст6 = {{{бекитилген2|}}} |белги7 = Күчүнө кирген |текст7 = {{{иштетилген|}}} |белги8 = Колдонууга |текст8 = {{{колдонууга|}}} |белги9 = Пропорция |текст9 = {{{пропорция|}}} |белги10 = Номер&nbsp;в&nbsp; |текст10 = {{{МГК|}}} |заголовок11 = {{#if:{{{жеткире иштеп чыгуу|}}}{{{идея|}}}{{{авторлор|}}}{{{долбоор|}}}|Автордук жамаат}} |текст12 = {{{авторлор|}}} |белги13 = Желектин автору |текст13 = {{{автор|}}} |белги14 = Желектин идеясы |текст14 = {{{идея|}}} |белги15 = Долбоордун<br />жетекчиси |текст15 = {{{долбоор|}}} |белги16 = [[Вексиллология|Вексиллологиялык]]<br />жеткире иштеп чыгуу |текст16 = {{{жеткире иштеп чыгуу|}}} |белги17 = Сүрөтчүсү |текст17 = {{{сүрөтчү|}}} |белги18 = Компьютердик<br />дизайн |текст18 = {{{дизайн|}}} |белги19 = Консультант |текст19 = {{{консультант|}}} |белги20 = Символиканын<br />негизинде |текст20 = {{{символика|}}} |текст21 = {{#if:{{{файл1|}}}|[[Файл:{{{файл1|}}}{{!}}200px{{!}}border]]}} {{#if:{{{колу1|}}}|<br /> {{{колу1|}}}}} |белги22 = Колдонууда |текст22 = {{{колдонууда1|}}} |белги23 = Бекитилген |текст23 = {{{бекитилген1|}}}{{{бекитилген1|}}} |белги24 = Пропорция |текст24 = {{{пропорция1|}}} |башжазуу25 = {{#if:{{{файл2|}}}|Алдынкы желеги}} |текст26 = {{#if:{{{файл2|}}}|[[Файл:{{{файл2}}}|200px|border]] <br /> {{{колу2|}}}}} |белги27 = Пропорция |текст27 = {{{пропорция2|}}} |белги28 = Желектин автору |текст28 = {{{автор2|}}} |текст30 = {{#if:{{{файл3|}}}|[[Файл:{{{файл3}}}|200px|border]] <br /> {{{колу3|}}}}} |белги31 = Пропорция |текст31 = {{{пропорция3|}}} |белги32 = Желектин автору |текст32 = {{{автор3|}}} |түбүндө = }}{{DEFAULTSORT:{{#if:{{{ачкыч|}}}|{{{ачкыч}}}|{{Башталгыс|{{PAGENAME}}|Желек}}}}}} {{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||<!-- -->{{Даталар боюнча категориялар|{{{бекитилген|}}}|-жылы түзүлгөн желектер|нускасы=2}}<!-- -->}}<noinclude> {{doc}} <!-- Сураныч, калыптын бузулушуна жол берсеңиз! жана ошондой эле туура эмес которулган сөздөрдү оңдоого жардам бериңиз! --></noinclude> c522401607xhqbm1xpodtga69tdi9rs 472904 472903 2024-04-25T16:19:57Z Абдырашит Сатылганов 8269 wikitext text/x-wiki {{#if:{{NAMESPACE}}||{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Арип боюнча желектер]]}}}}{{Карточка |аталышы = {{#if:{{{аталышы|}}}|{{{аталышы}}}|{{PAGENAME}}}} |стиль_денеси = width: 280px; font-size:85%; line-height:130%; |стиль_аталышы = padding:0.25em; background:#336699; color:#fff; |стиль_үстүндө = |үстүндө = {{#if:{{{борбор|}}}|{{#if:{{{субъект|}}}|{{{субъект|}}} <br /><small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}|<small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}}}|{{{субъект|}}}}} |стиль_үстүндө = |үстүндө2 = {{#if:{{{район|}}}|{{{район}}}<br />{{{аймак}}}<br />{{{өлкө}}}|{{#if:{{{аймак|}}}|{{{аймак|}}}<br />{{{өлкө}}}|{{{өлкө|}}}}}}} |стиль_үстүндө2 = |текст1 = [[Файл:{{{файл}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу|}}}|<br /> {{{колу|}}}}} |текст2 = {{#if:{{{файл0|}}}|[[Файл:{{{файл0|}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу0|}}}|<br /> {{{колу0|}}}}}|}} |стиль_текст = padding:0.2em; background:#efefef; vertical-align:middle; |стиль_башжазуу = background:#336699; color:#fff; |стиль_белгиси = padding:0.2em 0.5em; 0.2em 0.2em; background:#ddd; vertical-align:middle; font-size:95%; |белги4 = Бекитилген |текст4 = {{{бекитилген|}}}{{{бекитилген|}}} |белги5 = Жокко чыгаруу |текст5 = {{{жокко чыгаруу|}}} |белги6 = Кайталап<br /> бекитилген |текст6 = {{{бекитилген2|}}} |белги7 = Күчүнө кирген |текст7 = {{{иштетилген|}}} |белги8 = Колдонууга |текст8 = {{{колдонууга|}}} |белги9 = Пропорция |текст9 = {{{пропорция|}}} |белги10 = Номер&nbsp;в&nbsp; |текст10 = {{{МГК|}}} |заголовок11 = {{#if:{{{жеткире иштеп чыгуу|}}}{{{идея|}}}{{{авторлор|}}}{{{долбоор|}}}|Автордук жамаат}} |текст12 = {{{авторлор|}}} |белги13 = Желектин автору |текст13 = {{{автор|}}} |белги14 = Желектин идеясы |текст14 = {{{идея|}}} |белги15 = Долбоордун<br />жетекчиси |текст15 = {{{долбоор|}}} |белги16 = [[Вексиллология|Вексиллологиялык]]<br />жеткире иштеп чыгуу |текст16 = {{{жеткире иштеп чыгуу|}}} |белги17 = Сүрөтчүсү |текст17 = {{{сүрөтчү|}}} |белги18 = Компьютердик<br />дизайн |текст18 = {{{дизайн|}}} |белги19 = Консультант |текст19 = {{{консультант|}}} |белги20 = Символиканын<br />негизинде |текст20 = {{{символика|}}} |текст21 = {{#if:{{{файл1|}}}|[[Файл:{{{файл1|}}}{{!}}200px{{!}}border]]}} {{#if:{{{колу1|}}}|<br /> {{{колу1|}}}}} |белги22 = Колдонууда |текст22 = {{{колдонууда1|}}} |белги23 = Бекитилген |текст23 = {{{бекитилген1|}}}{{{бекитилген1|}}} |белги24 = Пропорция |текст24 = {{{пропорция1|}}} |башжазуу25 = {{#if:{{{файл2|}}}|Алдынкы желеги}} |текст26 = {{#if:{{{файл2|}}}|[[Файл:{{{файл2}}}|200px|border]] <br /> {{{колу2|}}}}} |белги27 = Пропорция |текст27 = {{{пропорция2|}}} |белги28 = Желектин автору |текст28 = {{{автор2|}}} |текст30 = {{#if:{{{файл3|}}}|[[Файл:{{{файл3}}}|200px|border]] <br /> {{{колу3|}}}}} |белги31 = Пропорция |текст31 = {{{пропорция3|}}} |белги32 = Желектин автору |текст32 = {{{автор3|}}} |түбүндө = }}{{DEFAULTSORT:{{#if:{{{ачкыч|}}}|{{{ачкыч}}}|{{Башталгыс|{{PAGENAME}}|Желек}}}}}} {{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||<!-- -->{{Даталар боюнча категориялар|{{{бекитилген|}}}| түзүлгөн желектер|нускасы=2}}<!-- -->}}<noinclude> {{doc}} <!-- Сураныч, калыптын бузулушуна жол берсеңиз! жана ошондой эле туура эмес которулган сөздөрдү оңдоого жардам бериңиз! --></noinclude> 78xi4ta37xzbangm93ah8wz3tow3hfm 472906 472904 2024-04-25T16:50:54Z Абдырашит Сатылганов 8269 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||[[Категория:Арип боюнча желектер]]}} {{Карточка |аталышы = {{#if:{{{аталышы|}}}|{{{аталышы}}}|{{PAGENAME}}}} |стиль_денеси = width: 280px; font-size:85%; line-height:130%; |стиль_аталышы = padding:0.25em; background:#336699; color:#fff; |стиль_үстүндө = |үстүндө = {{#if:{{{борбор|}}}|{{#if:{{{субъект|}}}|{{{субъект|}}} <br /><small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}|<small>административдик борбор:</small><br />{{{борбор|}}}}}|{{{субъект|}}}}} |стиль_үстүндө = |үстүндө2 = {{#if:{{{район|}}}|{{{район}}}<br />{{{аймак}}}<br />{{{өлкө}}}|{{#if:{{{аймак|}}}|{{{аймак|}}}<br />{{{өлкө}}}|{{{өлкө|}}}}}}} |стиль_үстүндө2 = |текст1 = [[Файл:{{{файл}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу|}}}|<br /> {{{колу|}}}}} |текст2 = {{#if:{{{файл0|}}}|[[Файл:{{{файл0|}}}|250px|border]] {{#if:{{{колу0|}}}|<br /> {{{колу0|}}}}}|}} |стиль_текст = padding:0.2em; background:#efefef; vertical-align:middle; |стиль_башжазуу = background:#336699; color:#fff; |стиль_белгиси = padding:0.2em 0.5em; 0.2em 0.2em; background:#ddd; vertical-align:middle; font-size:95%; |белги4 = Бекитилген |текст4 = {{{бекитилген|}}} |белги5 = Жокко чыгаруу |текст5 = {{{жокко чыгаруу|}}} |белги6 = Кайталап<br /> бекитилген |текст6 = {{{бекитилген2|}}} |белги7 = Күчүнө кирген |текст7 = {{{иштетилген|}}} |белги8 = Колдонууга |текст8 = {{{колдонууга|}}} |белги9 = Пропорция |текст9 = {{{пропорция|}}} |белги10 = Номер&nbsp;в&nbsp; |текст10 = {{{МГК|}}} |заголовок11 = {{#if:{{{жеткире иштеп чыгуу|}}}{{{идея|}}}{{{авторлор|}}}{{{долбоор|}}}|Автордук жамаат}} |текст12 = {{{авторлор|}}} |белги13 = Желектин автору |текст13 = {{{автор|}}} |белги14 = Желектин идеясы |текст14 = {{{идея|}}} |белги15 = Долбоордун<br />жетекчиси |текст15 = {{{долбоор|}}} |белги16 = [[Вексиллология|Вексиллологиялык]]<br />жеткире иштеп чыгуу |текст16 = {{{жеткире иштеп чыгуу|}}} |белги17 = Сүрөтчүсү |текст17 = {{{сүрөтчү|}}} |белги18 = Компьютердик<br />дизайн |текст18 = {{{дизайн|}}} |белги19 = Консультант |текст19 = {{{консультант|}}} |белги20 = Символиканын<br />негизинде |текст20 = {{{символика|}}} |текст21 = {{#if:{{{файл1|}}}|[[Файл:{{{файл1|}}}{{!}}200px{{!}}border]]}} {{#if:{{{колу1|}}}|<br /> {{{колу1|}}}}} |белги22 = Колдонууда |текст22 = {{{колдонууда1|}}} |белги23 = Бекитилген |текст23 = {{{бекитилген1|}}}{{{бекитилген1|}}} |белги24 = Пропорция |текст24 = {{{пропорция1|}}} |башжазуу25 = {{#if:{{{файл2|}}}|Алдынкы желеги}} |текст26 = {{#if:{{{файл2|}}}|[[Файл:{{{файл2}}}|200px|border]] <br /> {{{колу2|}}}}} |белги27 = Пропорция |текст27 = {{{пропорция2|}}} |белги28 = Желектин автору |текст28 = {{{автор2|}}} |текст30 = {{#if:{{{файл3|}}}|[[Файл:{{{файл3}}}|200px|border]] <br /> {{{колу3|}}}}} |белги31 = Пропорция |текст31 = {{{пропорция3|}}} |белги32 = Желектин автору |текст32 = {{{автор3|}}} |түбүндө = }} {{#if:{{NAMESPACE}}{{{nocat|}}}||<!-- -->{{Даталар боюнча категориялар|{{{бекитилген|}}}| түзүлгөн желектер|нускасы=2}}<!-- --><!-- -->{{Даталар боюнча категориялар|{{{бекитилген2|}}}| түзүлгөн желектер|нускасы=2}}<!-- -->}}</includeonly><noinclude> {{clear}} {{doc}} <!-- Сураныч, калыптын бузулушуна жол берсеңиз! жана ошондой эле туура эмес которулган сөздөрдү оңдоого жардам бериңиз! --></noinclude> it89jkb539b439sq6ai87oh3n5qaxka Турдуева, Азиза Сүйүнбаевна 0 45012 472900 429435 2024-04-25T12:46:43Z 193.34.225.171 иштеген жерлерди озгортуу керек болду wikitext text/x-wiki '''Азиза Сүйүнбаевна Турдуева''' (орус тилинде: '''Азиза Суюмбаевна Турдуева'''; англисче: '''Aziza Turdueva'''; 30.5.1971-ж.) – тарых илимдеринин кандидаты, [[Манас таануу|манас таануучу]], [[дипломат]]. ==Кыскача өмүр таржымакалы== Азиза Сүйүнбаевна Турдуева 1971-жылдын 30-майында [[Кыргызстан|Кыргызстандын]] борбору [[Бишкек шаары|Бишкек шаарында]] туулган. Атасы – Сүйүнбай Турдуев, энеси – Базаргүл Эшмурзаева. 1988-жылы Ош облусуна караштуу Өзгөн шаарындагы Фрунзе атындагы № 1 орто мектепти алтын медаль менен аяктаган. 1988-93-жылдары Бишкектеги Кыргыз Мамлекеттик Университетинин (азыркы Жусуп Баласагын атындагы [[Кыргыз Улуттук Университети]]) тарых факультетинде окуган. 1993-жылы А.Турдуева Тарых факультетин артыкчылык менен аяктаган. 1993-96-жылдары КМУнун аспирантура бөлүмүндө окуган. Ушул эле жылдары КУУнун Мамлекеттик башкаруу жана укук факультетинде “Мамлекеттик башкаруу жана укук” адистиги боюнча кошумча окуп, ЖОЖдун экинчи адистигин кызыл диплом менен аяктаган. 1990-жылдардын башында кыргыз окумуштууларынан алгачкылардан болуп, бир нече жолу [[Кытай|Кытайга]] илимий сапарга чыгып, Синьцзянь аймагындагы кыргыздардын тарыхы, Кызыл-Суу Кыргыз автоном аймагынын 1950-1990-жылдардагы социалдык-экономикалык өнүгүү тарыхы жана Чыгыш Теңир-Тоо калктарынын этнографиясы боюнча иликтөөлөр жүргүздү. 1993-1996-жж. К.И.Скрябин атындагы Кыргыз Улуттук Айыл чарба Академиясында Политология кафедрасында окутуучу болуп иштеген. А, Турдуева 1997-жылы кытайлык кыргыздардын тарыхы, асыресе, Кызыл-Суу Кыргыз автоном аймагынын 1950-1990-жылдардагы социалдык-экономикалык өнүгүү тарыхы боюнча кандидаттык диссертациясын коргогон. 1996-жылдан 2006-жылга чейин, А.Турдуева [[«Азаттык» үналгысы|“Азаттык” үналгысында]] (Эркин Европа / Азаттык үналгысынын Кыргыз кызматында) Бишкектеги бөлүмүндө жана Прага (Чех Республикасы) шаарындагы баш кеңсесинде иштеген. 1997-1999-жылдары И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинде Тарых жана Политология кафедрасында окутуучу болуп иштеген. Анын ичинде 1998-99-жылдары университеттин Илимий бөлүмүнүн башчысы кызматын аркалаган. 2000-2001-жылдары БУУнун Өнүгүү программасынын Дүйнөлүк экологиялык фондунун программасынын иш-аракетин жүзөгө ашыруу боюнча эксперттик комиссиянын мүчөсү болуп иштеген. 2000-2005-жылдары Согушту жана тынчтыкты чагылдыруу институту (IWPR, Улуу Британия) менен тыгыз кызматташып, анын аналитикалык макалалары англис жана орус тилдеринде жарыяланып турду. 2006-жылдан тартып мамлекеттик кызматка өттү. 2006-жылы Азиза Турдуева Кыргызстандын Тышкы иштер министрлигинин Маалымат башкармалыгын жетектеди. 2007-2008-жж. Ош облусунун губернаторунун орун басары болуп иштеди. 2009-ж. Тышкы ишетр министрлигинин Маалымат башкармалыгынын жетекчиси, министрликтин расмий өкүлү кызматын өтөдү. 2010- 2014-жж. Азиза Турдуева Кыргызстандын Орусия Федерациясынын Новосибирск шаарындагы Вице-консулдугун жетектеген. Консулдук округ Новосибирск, Иркутск, Омск, Томск облустарын,Красноярск, Алтай крайларын, Алтай Республикасын, Бурятия Республикасын, Хакасия Республикасын, Тыва Республикасын жана Орусиянын Сибирь округундагы башка субъекттерин камтыйт. 2015-июнь 2016-жж. Тышкы иштер министрлигинин Биринчи саясий департаментинин кеңешчиси болуп иштеди. 2016 - 2019-жж. - Кыргыз Республикасынын Президентинин Аппаратына караштуу Кыргызстан элинин тарыхый жана маданий мурастары "Мурас" Фондунун Төрага орун басары кызматын аркалаган. 2020-ж. - 2022 -жж. май айы - Кыргыз Республикасынын Өкмөт Аппаратынын Эл аралык кызматташтык бөлүмүнүн эксперти. 2023-ж. тарта Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын Тышкы саясат бөлүмүнүн эксперти. ==Кыргыз таануудагы салымдары == Азиза Турдуева Кытайдагы кыргыздардын тарыхы жана этнографиясы, КЭРдеги кыргыз дастанчылары жана манасчылары, ошондой эле Кызыл-Суу Кыргыз автоном аймагынын 1950-1990-жылдардагы социалдык-экономикалык өнүгүү тарыхы тууралуу бай маалымат топтогон окумуштуу. Анын эмгектери Кыргызстанда, Кытайда, [[Орусия|Орусияда]], [[Казакстан Республикасы|Казакстанда]] кыргыз, орус жана кытай тилдеринде жарык көргөн. <br> ===Үй-бүлөсү === Үй-бүлөлүү. Үч баласы бар (Медербек, Ариана жана Бекжан). <br> ==Илимий жана коомдук ишмердүүлүгү == Кыргызстан жаш тарыхчылар жамаатынын мүчөсү болгон (1989-95). [[Кыргыз Тарых Коому]] эл аралык коомдук бирикмесинин мүчөсү (2012-жылдан). ==Эмгектеринин чакан тизмеси== * Кытайдагы кыргыздардын социалдык абалы (1950– 1990-жж.). / Ред. Эгемберди Маанаев. – Бишкек, 2001. - 173 бет. (монография). - ISBN 9967-506-98-9. <br> * Кытайдагы кыргыздардын 1950–1990-жж. демографиялык абалына карата // Вестник Кыргызского государственного университета им. И. Арабаева. – Бишкек, 2005. – С. 64-67. <br> * Шинжаңдын Кызылсуу Кыргыз автономиялуу облусунда 1950-жж. агрардык реформанын жүргүзүлүшү // Наука и новые технологии. №7-8. – Бишкек, 2008. – С. 64-66<br> * О социальном положении кыргызов, проживающих в КНР (1950-е гг.) // Наука и новые технологии. №7-8. – Бишкек, 2008. – С. 159-162. <br> * Кызылсуу Кыргыз автономиялуу облусу «чоң секирик» жана «маданий төңкөрүш» мезгилинде // Социально-гуманитарные науки. – Бишкек, 2008. – С. 24-32. <br> * Кытай Эл Республикасынын Шинжаң аймагындагы экономикалык өзгөрүүлөр //Агропресс. – Бишкек, 2006. – С. 42-47. <br> * О некоторых демографических изменениях кыргызов, проживающих в КНР (1950- 1990-гг) // Вестник ПГУ. – Павлодар, 2008. №4. – С.59-68. <br> * К вопросу экономического и социального развития Кызылсуу кыргызской автономной области СУАР КНР (1950– 1980-е гг). // Вестник ПГУ. – Павлодар, 2008. №4. – С.69-75. <br> * Кытайдагы кыргыздардын социалдык абалы // Сборник научных трудов. Кыргызский Государственный педагогический университет им. И. Арабаева. – Бишкек, 1997. – С. 34-38. <br> * Шинжаң кыргыздарынын тарыхына карата // Сборник научных трудов. Кыргызский Государственный педагогический университет им. И.Арабаева. – Бишкек, 1997. – Б. 53-59. <br> * Шинжаң кыргыздарынын эл агартуу тармагындагы маселелер // Женщина и образование. Сборник научных трудов и докладов международной конференции. – Бишкек, 1997. –С. 126-128. <br> * Шинжаң кыргыздардын эл агартуу тармагындагы өзгөрүүлөр (1950-1980-жж.) //Женщина и образование. Сборник научных трудов и докладов международной конференции. – Бишкек, 1996. – С.126-128. <br> * Кытайдагы кыргыздардын адабият тармагындагы жетишкендиктер // Гуманитардык илимдердин актуалдуу маселелери. Кыргыз агрардык академиясында өткөрүлгөн илимий-практикалык конференциянын материалдары. 1-бөлүм. – Бишкек, 1997. – Б.86-93. <br> * Кытайдагы кыргыздардын демографиялык өзгөрүүлөр (1950-1990-жж.). Гуманитардык илимдердин актуалдуу маселелери. Кыргыз агрардык академиясында өткөрүлгөн илимий-практикалык конференциянын материалдары. – Бишкек, 1997. - 1-бөлүм. – Б.125-132. <br> * Шинжаң кыргыздарынын тарыхына карата. / Сборник научных трудов. Кыргызский государственный педагогический университет им.И.Арабаева. – Бишкек, 1997. – Б.53-59. <br> * Кытайдагы кыргыздардын социалдык абалындагы маселелер (1950-1990-жж.). Сборник научных трудов. Кыргызский государственный педагогический университет им.И.Арабаева. – Бишкек, Б.124-130. <br> * Шинжаң кыргыздарынын эл агартуу тармагындагы реформа (1950-1970-жж.) // Эл агартуу. – Бишкек, 1997. – Б.63-66. <br> * Кытай кыргыздарынын тарыхынан // Ала-Тоо. – Бишкек, 1997. – Б. 3-26. <br> * Жусуп Мамай – кыргыз элинин залкар манасчысы. // “Манас” эпосунун 1000-жылдыгына карата уюштурулган илимий конференциясынын материалдары. -–Бишкек, 1995. – Б.29-31. <br> * Ысакбек Мону уулу – кыргыздардын алгачкы генералы. // “Манас” эпосунун 1000-жылдыгына карата уюштурулган илимий конференциясынын материалдары.. – Б.142-144. <br> * “Кайың барбы кыргыз балта чаппаган” Кыргыз Руху. – 1995. – 28-июль. <br> * Боордошторубуздун эрдиги. – Кыргыз Туусу. – 1995. – 29-июнь. <br> * Шинжаң кыргыздары. Заман. 1995. – 28-июль. <br> * Кытайдагы кыргыздарда “Манас” эпосун изилдөө. Кут билим. 1995. – 18-август. <br> * Кызыл-Суунун кыраандары. – Кыргыз Туусу. – 1995. – 25-август. <br> * Трудовые мигранты Кыргызстана в Хакасии (Российская Федерация) // Материалы научной конференции. – Абакан, 2013. ==Интернеттеги шилтемелер== * http://www.azattyk.org/content/news/1273354.html * http://www.azattyk.org/content/news/24584901.html * http://members.vb.kg/2012/10/09/rossia/1_print.html{{Жеткиликсиз шилтеме|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * http://www.odnoklassniki.ru/profile/561354299712 * http://www.turmush.kg/ru/news:14034 * http://www.azattyk.mobi/a/1214841.html [[Категория:Кыргыз таануу]] [[Категория:Кыргыз тарыхы]] [[Категория:20-кылым]] [[Категория:21-кылым]] [[Категория:Кыргыз тарыхчылары‎]] [[Категория:Түркологдор‎]] [[Категория:Этнографтар]] [[Категория:Кыргыз Тарых Коому]] [[Категория:Журналистика]] [[Категория:"Азаттык" үналгысы]] [[Категория:Кыргыз журналисттери]] [[Категория:Ош облусу]] [[Категория:Манас таануу]] [[Категория:Кыргызстан аялдары]] [[Категория:Орусия]] [[Категория:КДК]] [[Категория:1971-жыл]] [[Категория:Кытай]] [[Категория:Кытайлык кыргыздар]] [[Категория:Кыргыз диаспорасы]] [[Категория:Дипломаттар]] sx6qdwg293o36ug53s06y569q96aob1 Гамма нурлануу 0 51305 472937 351870 2024-04-26T06:54:49Z 95.87.65.155 Грамматикалык ката wikitext text/x-wiki '''Гамма нурлануу''', γ -нурлануу — атомдун дүүлүккөн ядросунан бөлүнүп чыккан кыска толкундуу (λ<10<sup>-8</sup>см) жана чоң энергиялуу (10 кэВтон 5МэВко чейинки) электр-магниттик нурлануу (фотон). Ал ядролук реакциялар учурунда бөлүнүп чыгат. Радиоактивдүү элементтердин ядролук бөлүнүшүндө пайда болгон α-, β районурлары менен катар мындай кыска толкундук электр-магниттик нурлануулар γ -нурлары деп аталат. γ -нурларын гана бөлүп чыгаруучу радиоактивдүү атомдор массалык саны, катар орду жана ядросунун заряды боюнча өзгөрбөйт. Себебп, γ -фотондору тынч абалдагы массага жана зарядга ээ эмес. Көпчүлүк учурда энергиясы 100 кэВтон ашкан ар кандай электр-магниттик нурланууларды (фотондорду), ошондой эле айрым элементардык бөлүкчөлөрдүн бөлүнүшүндө да пайда болгон фотондор γ -фотондор деп аталат. Гамма нурлануунун негизги мүнөздөөчүсү — анын энергия спектри. Атомдук ядро баштапкысынан аз энергиялуу Экинчи абалга өткөндө, энергиясы эки абалдагы энергиянын айырмасына барабар болгон γ -квантты нурландырат. Ядронун ар бир абалына белгилүү энергия туура келгендиктен, ядролук гамма нурлануу сызыктуу спектрге ээ. γ -нурларынын зат аркылуу өтүү жөндөмдүүлүгү анын энергиясына жана заттын табиятына жараша болот. [[Категория:Физика]] ==Колдонулган адабияттар== * [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055 -4 lclaad3wm46ostyv36agv2wh80z2pyw Реген 0 55157 472923 205896 2024-04-26T04:33:20Z Gliwi 15757 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen von Regen.png]] → [[File:DEU Regen COA.svg]] PNG → SVG wikitext text/x-wiki {{Infobox German location |type = Шаар |image_photo = |imagesize = |image_caption = |image_coa = DEU Regen COA.svg |lat_deg = 48 |lat_min = 58 |lon_deg = 13 |lon_min = 8 |image_plan = Regen in REG.svg |state = Бавария |region = Төмөнкү Бавария |district = Реген |elevation = 530 |area = 65.15 |postal_code = 94209 |area_code = 09921 |licence = REG |Gemeindeschlüssel = 09 2 76 138 |divisions = 59 districts |Adresse = Шаар platz 2<br />94209 Regen |website = [http://www.regen.de/ www.regen.de] |mayor = Ильзе Освальд |Bürgermeistertitel = мэр |party = FWG }} '''Реген''' - [[Германия|Германиянын]] [[Бавария|Бавария Жериндеги] шаар. [[Реген (район)|Реген районуна]] карайт. [[Төмөнкү Бавария|Төмөнкү Бавария]] административдик округуна тиешелүү. Калкы – 10.714 (2013-ж.). Аянты – 65.15 км2. ==Тышкы шилтемелер== {{Wiktionary}} *[http://www.regen.de Official site] {{de icon}} *[http://www.pichelsteinerfest.com Pichelsteinerfest Regen] {{de icon}} [[Категория:Реген (район)]] [[Категория:Бавария шаарлары]] bznxnp7xaldcmgf203uzoewvl6vpbf2 Ротенбург-об-дер-Таубер 0 55166 472920 469293 2024-04-25T21:28:17Z CommonsDelinker 130 Replacing Rothenburg_ob_der_Tauber_018.JPG with [[File:St._Jakob_(Rothenburg_ob_der_Tauber),_Heilig-Blut-Altar_018.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or amb wikitext text/x-wiki {{Infobox German location |type = Шаар |image_coa = Wappen von Rothenburg ob der Tauber.svg |image_photo = Rothenburg BW 4.JPG |image_caption = Plönlein with Kobolzeller Steige and Spitalgasse |image_plan = Rothenburg ob der Tauber in AN.svg |lat_deg = 49 |lat_min = 23 |lon_deg = 10 |lon_min = 11 |state = Бавария |region = Орто Франкония |district = Ансбах |elevation = 430 |area = 41.68 |postal_code = 91541 |area_code = 09861 |licence = AN, DKB, FEU, ROT |Gemeindeschlüssel = 09 5 71 193 |website = [http://www.rothenburg.de/ www.rothenburg.de] |mayor = Вальтер Хартл |party = Für Rothenburg }} '''Ротенбург-об-дер-Таубер''' (ˈʁoːtənbʊɐ̯k ɔp deːɐ̯ ˈtaʊbɐ) ― [[Германия|Германиянын]] [[Бавария|Бавария Жериндеги]] шаар. [[Ансбах (район)|Ансбах районуна]] карайт. [[Орто Франкония|Орто Франкония]] административдик округуна тиешелүү. Калкы – 10.926 (2013-ж.). Аянты – 41.68 км2. [[File:Rothenburg BW 28.JPG|thumb|left|Town Hall of Rothenburg]] [[File:Rothenburg ob der Tauber from the Castle garden.jpg|thumb|left|Southern view of Rothenburg from the castle garden]] [[File:Rothenburg ob der Tauber Bomben Zerstörung Weltkrieg 1945.jpg|thumb|right|300px|Rothenburg following Allied bombing raid, 1945]] [[File:Rothenburg BW 7.JPG|thumb|The western town gate]] [[File:ROTHfromCITYTOWER.jpg|thumb|Rothenburg city as seen from the top of the Roeder tower]] [[File:RothenburgTauberBauerngarten.jpg|thumb|Garden in Rothenburg (2005)]] [[File:RodT Kriminalmuseum 7033.jpg|thumb|[[Ducking stool]] at the medieval Criminal Museum]] [[File:St. Jakob (Rothenburg ob der Tauber), Heilig-Blut-Altar 018.jpg|thumb|The Holy Blood reredos in the town church of St. James, made from 1500 to 1505]] ==Gallery== <gallery mode =packed heights=150> File:Rothenburg-002.jpg|Old town: [[Timber framing|timber framed]] houses, Markusturm and Röderbogen File:Christmas Market Rothenburg ob der Tauber.JPG|The farmers' market next to the town hall File:Rothenburg ob der Tauber looking down a street.JPG|View of one of Rothenburg's lanes File:Rothenburg ob der Tauber street view.JPG|Typical lane </gallery> == Эскертмелер == {{Эскертмелер}} ==Тышкы шилтемелер== {{commons category|Rothenburg ob der Tauber}} * [http://www.tourismus.rothenburg.de/ Rothenburg o.d.T. Tourist Office website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150812092709/http://www.tourismus.rothenburg.de/ |date=2015-08-12 }} * [http://www.rothenburgobdertauber.org Rothenburg travel guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151023071951/http://rothenburgobdertauber.org/ |date=2015-10-23 }} * [http://www.rothenburg-tourist.com/en/index.htm Tourist information] * [http://www.kriminalmuseum.rothenburg.de/Englisch/page1.html Criminalistics museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150403191732/http://www.kriminalmuseum.rothenburg.de/Englisch/page1.html |date=2015-04-03 }} * [http://www.picturechoice.org/franconia/rothenburg_ob_der_tauber/index.html Images of Rothenburg ob der Tauber] {{de icon}} * [http://www.spielzeugmuseum.rothenburg.de Doll and Toy Museum (Puppen- und Spielzeugmuseum)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070220010139/http://www.spielzeugmuseum.rothenburg.de/ |date=2007-02-20 }} {{DEFAULTSORT:Rothenburg Ob Der Tauber}} [[Категория:Ансбах (район)]] [[Категория:Бавария шаарлары]] kf1kf05trjxh964iu6ilk8st64rw6vm 1954 0 72935 472924 389850 2024-04-26T04:36:05Z 91.247.58.129 wikitext text/x-wiki {{alsonumber|1954}} {{Жылдар боюнча навигация|1954}} {{Кылымдар үчүн навигация|20}} == Негизги окуялар == ===== Январь ===== ===== Февраль ===== ===== Март ===== ===== Апрель ===== ===== Май ===== ===== Июнь ===== ===== Июль ===== ===== Август ===== ===== Сентябрь ===== ===== Октябрь ===== ===== Ноябрь ===== ===== Декабрь ===== == 19 == == 54-жыл жана Кыргызстан == == Төрөлгөндөр == * [[3 март]] - [[Мадумаров, Кахрамон Абдурахмонович]] [[Ош шаары]], [[Ош облусу]], [[Кыргыз ССР]] - Белгилүү коомдук ишмер, [[ишкер]], [[араб тили]] жетектөөчү [[котормо]]чусу<ref>{{Cite web |title=<small>Центразия Персоны</small> |url=http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1386148564 |access-date=2016-01-15 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304201505/http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1386148564 |dead-url=yes |accessdate=2016-01-15 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304201505/http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1386148564 }}</ref>. == Өлгөндор == 8endwd2zfzqbcof6eectjwh3wu3g6pf Павел Валерьевич Дуров 0 105977 472899 345690 2024-04-25T12:42:15Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Па́вел Вале́рьевич Ду́ров''' ([[1984|1984-жылдын]] [[10 Октябрь (Тогуздун айы)|10-октябрында]], [[Санкт-Петербург|Ленинградда]] туулган) — [[Орусия|орусиялык]] [[ишкер]], [[программист]], [[Биллион|рублдук миллиардер]], [[ВКонтакте (социалдык тармак)|ВКонтакте]] тармагынын жана кроссплатформалык "[[Telegram]]" месенжеринин түзүүчүсү. {{Персона |ысымы = Дуров Павел Валерьевич |нукура ысымы = |сүрөт = TechCrunch Disrupt Europe Berlin 2013 (10536888854) (cropped).jpg |туурасы = |сүрөткө баяндама = Берлин, Германия. |төрөлгөндөгү аты = |ишмердүүлүк тармагы = |туулган датасы = [[10 Октябрь (Тогуздун айы)|10-октябрь]] [[1984]] |туулган жери = {{Желек|СССР}} [[Ленинград|Ленинград]], [[РСФСР]], [[Кеңештер Бирлиги]] |жарандыгы = [[File:Flag of Saint Kitts and Nevis.svg | 24px | border]] [[Сен Киттс жана Невис]]<br>{{Желек|Франция}} [[Франция]]<br>{{Желек|БАЭ}} [[БАЭ]] |букаралык = |өлгөн датасы = |өлгөн жери = |атасы = Валерий |апасы = |күйөөсү = |жубайы = |балдары = |сыйлыктары = |сайт = https://durov.com/ |уикиказына = Pavel Durov }} ВКонтакте-нин мурдагы генералдык директору (2006-2014). Студент кезинде ОФ Президентинин жана ОФ Өкмөтүнүн стипендиясынын лауреаты, Потанин стипендиясынын үч жолку лауреаты болгон. 2001-жылы Академиялык гимназияны артыкчылык менен бүтүргөн. 2006-жылы Санкт-Петербург мамлекеттик университетинин "Англис филологиясы жана котормо" адистигин кызыл диплом менен аяктаган (дипломун алигиче алып кете элек). Мындан бир жыл мурда СПбМУнун аскердик окутуу факультетинде "Үгүт жана психологиялык согуш" боюнча профессионалдык даярдыгын бүтүрүп, запастагы лейтенант деген наам алган. ЖОЖду бүтүрөр замат азыркы тапта Орусиянын эң ири коомдук тармагы болгон "ВКонтакте"-ни түзгөн. 2011-жылы Дуров 7,9 миллиард рубль байлыгы менен Орусиянын миллиардерлеринин рейтингинде 350-орунду ээлеген. Павел этжебес (вегетарианец) болуп эсептелет жана либертаристтик саясий көз караштарды карманат. Дуровду орусиялык Марк Цукерберг деп аташат. Адаттан тыш иш-аракеттери жана сөздөрү үчүн көп сындашат. 2012-жылы 19-ноябрда Николай Кононовдун "ВКонтакте"-нин пайда болушун жана авторун баян кылган "Дуров Коду" (орус. Код Дурова) китеби чыккан; китепти тасмага түшүрүү укугун дароо AR Films кампаниясы алган. Дуров 2014-жылы Орусиядан чыгып кеткен жана артка кайтуу ниети жок экенин билдирген. == Өмүр таржымалы == == Шилтемелер == [[Категория:МТ инсандары]] [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] o6kna51to8gq5w498mtjwbsf8x7jjqr PlayerUnknown's Battlegrounds 0 113621 472917 394917 2024-04-25T19:48:43Z Breadori 37317 Оюн процесси wikitext text/x-wiki {{italic title}} {{Компьютердик оюн | аталышы = PlayerUnknown's Battlegrounds | сүрөт = PUBGCorpABHC.png | иштеп_чыгуучу = PUBG Studios | басып_чыгаруучу = Krafton <small>(Windows)</small><br>[[Microsoft|Microsoft Studios]] <small>[[Xbox One|(Xbox One)]]</small><br>Tencent Games <small>(мобилдик)</small> | кыймылдаткычы = Unreal Engine 4 | платформалар = [[Microsoft Windows]]<br>[[Xbox One]]<br>[[Android]]<br>[[iOS]]<br> | чыгарылган_күнү = '''Microsoft Windows'''<br>[[Файл:Newworldmap.svg|25px]] 20-декабрь 2017<br>'''Xbox One'''<br>[[Файл:Newworldmap.svg|25px]] 12-декабрь 2017<br>'''Android''', '''iOS'''<br>[[Файл:Flag of the People's Republic of China.svg|25px]] 9-февраль 2018<br>[[Файл:Newworldmap.svg|25px]] 19-март 2018 | жанр = Battle Royale | режимдер = көп оюнчу | жетекчиси = Брендан Грин | продюсери = Чаң-хан Ким | дизайнери = Брендан Грин | композитору = Том Салта }} '''''PlayerUnknown's Battlegrounds''''' ('''''PUBG''''') — түштүк кореялык Krafton-дун туунду компаниясы болгон PUBG Studios тарабынан иштелип чыккан көп оюнчулук Battle Royale жанрындагы онлайн оюн. ==Оюндук карталары== *'''[[Эрангель]]''' — ''PUBG'дагы'' эң биринчи карта. 8х8 аянтында [[Балтика деңизи|'''Балтика деңизинде''']] бир четинде жайгашкан советтик кездериндеги ойлоп табылган [[арал]]. *'''[[Мирамар]]''' — Аралдар тобу, [[Мексика|'''Мексиканын''']] бир четинде жайгашат. 5 ойлоп табылган аралдан Жана бир чоң жердеги чөлдүү карта. Картада көбү [[испан тили|испанча]] жазылган. *'''[[Санук]]''' — Үч чоң аралдан, жана бир нече кичинекей [[арал|аралдардан]] турган тропикалык карта. [[Түштүк Азия|Түштүк Азияда]] жайгашат, [[Вьетнам]] же [[Таиланд]]. *'''[[Викенди]]''' — кышкы түстө, кар менен жабылган [[Словакия|Словакиядагы]] ойлоп табылган карта жана арал. *'''[[Эрангель 2.0]]''' — [[Эрангель|Эрангельдин]] ремастерленген картасы. *'''[[Каракин]]''' — 2х2 [[Түндүк Африка|Түндүк Афркада]] жайгашкан аралдуу кумдуу карта. *'''[[Викенди 2.0]]''' — [[Викенди|Викендинин]] экинчи ремастерленген картасы. *'''[[Санук 2.0]]''' — [[Санук|Сануктун]] ремастерленген картасы. *'''[[Парамо (PUBG)]]''' — [[Түштүк Америка]] да [[Жанар тоо|Жанар тоонун]] четинде жайгашкан жердин четиндеги карта. *'''[[Хейвен (PUBG)]]''' — [[Америка Кошмо Штаттары|АКШда]] жайгашкан, ташталган индустриалдуу карта жана аралдуу шаар. *'''[[Таего]]''' — [[Корея|Кореяда]] жайгашкан аралдуу карта. === Эпангель === Эрангелдин өнүгүшү 2016-жылдын башында, Bluehole PLAYERUNKNOWN менен Battle Royale оюнун жасоо жөнүндө сүйлөшүп жатканда башталган.  Ошол жылдын аягында PLAYERUNKNOWN күйөрмандарынан катталууну суранды ([[Оюн|ArmA 3]] Battle Royale оюнчулары дароо мүмкүнчүлүк алышты) жана 2016-жылдын июнь - сентябрында жаңы жарыяланган оюнун (Pre-Alpha (NDA)), андан кийин Альфаны (No NDA) сынап көрүүнү суранды. ) 2016-жылдын октябрь - декабрь айларында Экөө жана Төрт-Адам ойноочу [[PlayerUnknown's Battlegrounds]] киргизген.  Бир нече айдан кийин Жабык бета версиясы 2017-жылдын февраль-март айларында болуп өттү (көпчүлүк контент жаратуучулар бул түзүүгө мүмкүнчүлүк алышкан) жана ошол айдын аягында ал Steam Early Accessде 2017-жылдын 23-мартында ишке киргизилди жана толук релиз (Эрте мүмкүндүктөн тышкары) 21-декабрь, 2017-жыл (Башында, оюн 23-марттан баштап 6 айга Эрте мүмкүндүк алуудан чыгышы керек болчу). == Оюн процесси == PUBG - бул жүз оюнчулар батл рояль, чоң көлөмдүү дезматчтын түрүндөгү шутер, анда оюнчулар акыркы жашоодо калган укук үчүн согушат.<ref>{{Cite web|title=PlayerUnknown's Battlegrounds vs Fortnite: Which one is right for you?|url=https://www.pcgamer.com/pubg-vs-fortnite/|accessdate=2024-04-25|work=www.pcgamer.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=What type of video game is PUBG?|url=https://www.ncesc.com/gaming-pedia/what-type-of-video-game-is-pubg/|accessdate=2024-04-25|work=www.ncesc.com}}</ref> Оюнчулар оюнду жалгыз, эки адам же төрт адамдан турган кичи топто ойной алышат. Акыркы калган адам же команда матчты утат.<ref>{{Cite web|title=Understanding Playerunknown's Battlegrounds|url=https://www.polygon.com/playerunknowns-battlegrounds-guide/2017/6/9/15721366/pubg-how-to-play-blue-wall-white-red-circle-map-weapon-vehicle-inventory-air-drop|accessdate=2024-04-25|work=www.polygon.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=حول لعبة ببجي|url=https://sp.games/about-pubg-game/|accessdate=2024-04-25|work=sp.games}}</ref> Ар бир матч оюнчулар ар кандай өлчөмдө жана жер бедери бар сегиз картадан бирөөсүнө учактан парашют менен секирүү менен башталат.<ref>{{Cite web|title=PUBG new map: everything you need to know about Karakin|url=https://www.pcgamesn.com/playerunknowns-battlegrounds/pubg-new-maps|accessdate=2024-04-25|work=www.pcgamesn.com}}</ref> Учактын картадагы учуу траекториясы ар бир раундда өзгөрөт, бул оюнчуларды парашют менен жерге конуунун эң жакшы убактысын тез аныктоого мажбур кылат. Оюнчулар оюнду кийимдеринен башка эч кандай жабдууларсыз башташат, алар оюн процессине таасир этпейт.<ref>{{Cite web|title=PUBG 'will never add anything that affects gameplay', but will consider new cosmetic items|url=https://www.pcgamer.com/pubg-will-never-add-anything-that-affects-gameplay-but-will-consider-new-cosmetic-items/|accessdate=2024-04-25|work=www.pcgamer.com}}</ref> Конгондон кийин, оюнчулар курал-жарактар, унаалар, коргоо кийимдери жана башка жабдууларды издөө үчүн имараттарды, көлөкө шаарларын жана башка объектилерди текшере алышат. Бул буюмдар матчтын башында картага процедуралык түрдө бөлүштүрүлөт, ал эми көбүрөөк коркунучтуу аймактарда адатта жакшыраак жабдуулар болот.<ref>{{Cite web|title=PUBG loot locations - where to find the best loot on all maps|url=https://www.eurogamer.net/pubg-loot-locations-where-to-find-the-best-loot-5415|accessdate=2024-04-25|work=www.eurogamer.net}}</ref><ref>{{Cite web|title=PlayerUnknown's Battlegrounds|url=https://newthingswith.blogspot.com/2017/08/playerunknowns-battlegrounds.html|accessdate=2024-04-25|work=newthingswith.blogspot.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=The hottest loot spots in PlayerUnknown's Battlegrounds|url=https://www.pcgamer.com/pubg-map/|accessdate=2024-04-25|work=www.pcgamer.com}}</ref> Өлтүрүлгөн оюнчулардын жабдууларын олжолоп алууга болот. Ар бир бир нече мүнөт сайын оюн аянтынын картасы тескери багытта тескери жайгашкан кокустук жерге кыскара баштайт, ал эми коопсуз аймактан тышкары калган ар бир оюнчу бир аз убакыттан кийин зыян алып, эгерде убагында коопсуз аймакка кирбесе, аягында оюндан чыгып калат; оюнда оюнчулар алсыз көк дубалды көрө алышат, ал убакыттын өтүшү менен кыскарат.<ref>{{Cite web|title=PUBG Zone Prediction Algorithm & Best Zone Tactics In PUBG Mobile|url=https://gurugamer.com/mobile-games/pubg-zone-prediction-algorithm-17128|accessdate=2024-04-25|work=gurugamer.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=PUBG tips - 74 tricks for both beginners and those still mastering PlayerUnknown's Battlegrounds|url=https://www.eurogamer.net/pubg-tips-tricks-guide-battlegrounds-4415|accessdate=2024-04-25|work=www.eurogamer.net}}</ref> Бул картанын чектелген аймагына алып келет, бул өз кезегинде кагылышуулардын мүмкүнчүлүктөрүн жогорулатат. == Сырткы шилтемелер == *{{расмий сайт}} == Шилтемелер == <references /> [[Категория:Компьютердик оюндар]] c2vzt6boy2c1pim6wocn2xfh6r9cn1n Шатманова Шайиста Рахманбердиевна 0 134160 472892 472198 2024-04-25T12:09:25Z Mairam 2024 39795 wikitext text/x-wiki {{Жазуучу|Ысымы=Шатманова Шайиста Рахманбердиевна|Сүрөт=Башкы сурот.jpg|Туулган датасы=16-октябрь 1981-жыл|Туулган жери=Жалал-Абад облусунун Ала-Бука районунун Биринчи Май айылы|Жарандыгы=Кыргызстан|Ишмердүүлүгү=Журналистика, Маалыматтык продюсерлик|Чыгармачылык жылдары=2003-жылдан бери|Сыйлыктары=“Маданияттын мыкты кызматкери” төш белгиси, Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы}} Шатманова Шайиста Рахманбердиевна – [[журналист]], [[“Маданияттын мыкты кызматкери” төш белгисинин]] жана [[Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы|Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасынын]] ээси. == Өмүр баяны == Шайиста Шатманова 1981-жылы 16-октябрда [[Жалал-Абад облусу|Жалал-Абад облусунун]] [[Ала-Бука району|Ала-Бука районунун]] [[Биринчи Май айылы|Биринчи Май айылында]] туулган. Үй-бүлөдө 11 бир туугандын онунчусу. 1987-жылы орто мектептин босогосун аттап, [[Мадан Алымбеков]] атындагы мектеп гимназиясын 1998-жылы аяктаган. 1998-жылы Бишкек шаарындагы [[Ишеналы Арабаев]] атындагы [[Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университетинин]] Кыргыз тили жана адабияты кошумча журналистика адистиги боюнча тапшырып, 2003-жылы артыкчылык диплому менен аяктаган. == Ишмердүүлүгү == 2003-жылдын сентябрь айында [[Кылмыш жана Жаза|“Кылмыш жана жаза”]] гезитине кабарчылык кызматына кабыл алынып, эки жылдан соң аталган гезитке жооптуу [[редактор]] болуп дайындалып, 2007-жылдын февраль айына чейин эмгектенген. 2007-жылдын март айында [[Супер-Инфо (гезит)|“Супер-Инфо”]] гезитине кабарчылык кызматка кабыл алынган. [[Файл:Ш.Шатманова_Маданияттын_мыкты_кызматкери.jpg|thumb|"Маданияттын мыкты кызматкери" төш белгиси]] 2008-жылдын июнь айынан тартып аталган гезитке башкы редактор болуп бекитилип, кийинчерек “Компьютер-Пресс” жоопкерчилиги чектелген коомунун ([[Супер-Инфо (гезит)|“Супер-Инфо”]] гезитинин редакциясы) директору кызматына дайындалган. Аталган кызматта 2020-жылдын августуна чейин иштеген. 2020-жылдын октябрь-ноябрь айларында Кыргыз Республикасынын премьер-министри Садыр Жапаровдун жарлыгы менен [[ЭлТР мамлекеттик телерадиокомпаниясы|ЭлТР мамлекеттик телерадиокомпаниясынын]] башкы директорлук кызматында иштеген. 2020-2021-жылдары [[“Сереп Медиа” маалымат агенттиги|“Сереп Медиа” маалымат агенттигинин]] директору кызматында иштеген. 2023-жылдан тартып маалыматтык бизнес тармагында продюсерлик менен алектенет. 2020-жылы өлкөдө Жээнбековдук режимдин адилетсиздигине, коррупциялык көрүнүштөргө нааразычылык, Жогорку Кеӊеш шайлоосуна карата нааразычылык апогейине жетип, жыйынтыгы бийлик алмашуу менен аяктаган. Ошол маалда Сереп Медиа маалымат агенттигинин жетекчиси катары, Супер ТВ телеканалы менен биргеликте “Саясий коктейль” видеоподкастын алып чыккан. Ал подкастка өлкө тарыхындагы 3 президент, экс-президент [https://www.youtube.com/watch?v=Y5w8m2X1UU8 Роза Отунбаева], ал кезде КР президентинин милдетин аткаруучу, ЖК төрагасы [https://www.youtube.com/watch?v=FtGXdKCpBDo Талант Мамытов], КР президенттигине ал кезде талапкер, учурдагы президент [https://www.youtube.com/watch?v=MV6_D9RxwWs&t=3s Садыр Жапаровдор] конок болушкан. Аны менен катар өлкөнүн саясий, коомдук, экономикалык абалына салымы бар – [https://www.youtube.com/watch?v=c_9CvBC_EcI Өмүрбек Текебаев], [https://www.youtube.com/watch?v=f1Gj5qKlVqg&list=PLJWU1HeEVkbo_zeRJ4y2Tmp4Bzb5LH26q&index=82 Алтынбек Сулайманов], [https://www.youtube.com/watch?v=KBqcAPF-puk&list=PLJWU1HeEVkbo_zeRJ4y2Tmp4Bzb5LH26q&index=45 Алманбет Шыкмаматов], [https://www.youtube.com/watch?v=BX7X4csnQnM Равшан Жээнбеков], [https://www.youtube.com/watch?v=BvL0BiJ95m0 Али Токтакунов] өндүү саясатчылар, укук коргоочулар, адвокаттар, жарандык активисттер, бизнес өкүлдөрү болуп 50 дөн ашык маек алып чыккан. == Сыйлыктары == [[Файл:Президенттен_Ардак_грамота.jpg|thumb|Президенттен Ардак грамота]] 2011-жылы Маданият жана маалымат министрлиги тарабынан [[“Маданияттын мыкты кызматкери”]] [[Төш белги|төш белгиси]]; [[Кыргыз Республикасынын Президентинин Ардак грамотасы]] менен сыйланган. == Интернеттеги шилтемелер == https://www.super.kg/article/show/15901 - “Супер-Инфонун” башкы редактору Шаиста Шатманова: “7 миӊ сом берип жумушка орношом дегем” https://24.kg/obschestvo/112246_shaista_shatmanova_zakryit_gazetu_super_info_hotyat_polojnomu_obvineniyu_/ - Шаиста Шатманова: Закрыть газету «Супер инфо» хотят по ложному обвинению https://pk.kg/news/inner/19992/ - Шаиста Шатманова ЭлТР каналынын башкы директору болуп дайындалды https://kloop.kg/blog/2020/10/19/sadyr-zhaparov-smenil-rukovodstvo-eltr-i-gazety-erkin-too/ - Садыр Жапаров сменил руководство «ЭлТР» и газеты «Эркин-Тоо» https://kaktus.media/doc/423906_eltr_vozglavila_shaista_shatmanova.html - ЭлТР возглавила Шаиста Шатманова https://www.azattyk.org/a/30910048.html - ЭлТРге жетекчи болгон Шаиста Шатманова коркутууга кабылганын айтты https://www.azattyk.org/a/30826633.html - «Социал-демократтар» партиясынан депутаттыкка көрсөтүлгөн талапкерлердин тизмеси https://pk.kg/news/inner/20780/ - Журналист Шаиста Шатманова: Депутат Матраимов басым жасады https://kaktus.media/doc/430294_drygih_tem_krome_nas_net_shaista_shatmanova_rasskazala_o_zvonke_iskendera_matraimova.html - "Других тем, кроме нас, нет?" Шаиста Шатманова рассказала о звонке Искендера Матраимова https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan-matraimov-maalymat/31053769.html - Маалыматты жашыруунун мандеми https://www.azattyk.org/a/31052153.html - Журналист Шаиста Шатманова: Депутат Матраимов басым жасады https://uz.kloop.asia/2021/01/20/matraimov-mavzusini-uz-ama-zhurnalist-shaista-shatmanova-unga-bosim-utkazilganini-ajtdi/ - «Матраимов мавзусини қўзғама». Журналист Шаиста Шатманова унга босим ўтказилганини айтди https://vesti.kg/politika/item/93706-baktybek-kalmamatov-segodnya-v-13-00-vozle-zdaniya-tsik-sostoitsya-miting.html - «Власть, как и раньше, свалила вину на других» https://vesti.kg/politika/item/78866-abdil-segizbaev-mne-izvestno-pochemu-i-po-chej-ukazke-sadyr-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan.html - Абдиль Сегизбаев: Мне известно, почему и по чьей указке Садыр Жапаров вернулся в Кыргызстан https://knews.kg/2020/11/24/abdil-segizbaev-mne-izvestno-pochemu-i-po-chej-ukazke-sadyr-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan/ - Абдиль Сегизбаев: Мне известно, почему и по чьей указке Садыр Жапаров вернулся в Кыргызстан https://ehokg.info/eks-glava-gknb-ya-znayu-pochemu-i-po-chej-ukazke-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan/ - Экс-глава ГКНБ: я знаю, почему и по чьей указке Жапаров вернулся в Кыргызстан https://kloop.kg/blog/2020/12/23/za-poryadkom-vo-vremya-oktyabrskih-sobytij-sledila-moya-komanda-sadyr-zhaparov/ - «За порядком во время октябрьских событий следила моя команда» — Садыр Жапаров https://elgezit.kg/2020/12/25/odin-den-upravlyala-gosudarstvom-kasymalieva-rasskazala-o-situatsii-v-strane-posle-vyborov/ - «Один день управляла государством». Касымалиева рассказала о ситуации в стране после выборов https://today.kg/news/399573/ - Президенттикке талапкер Садыр Жапаров “SuperTV” каналынын “Саясий коктейль” телеберүүсүнө интервью берип, КТРКда өткөн теледебатка катышпаганынын себебин түшүндүрдү https://www.azattyk.org/a/31093181.html - Мырзакматов: Министрликтерди бириктирип коюу реформа эмес https://today.kg/news/395994 - «Сожжем дом и изнасилуем». Касымалиева рассказала об угрозах после выборов https://kloop.kg/blog/2020/12/09/atambaev-tesno-svyazan-s-zhaparovym-temirlan-sultanbekov-zayavil-chto-podderzhivaet-konstitutsionnuyu-reformu - «Атамбаев тесно связан с Жапаровым». Темирлан Султанбеков заявил, что поддерживает Конституционную реформу https://ky.kloop.asia/2020/12/10/temirlan-sultanbekov-konstitutsiyalyk-reformany-koldoj-turganyn-ajtty/ - Темирлан Султанбеков Конституциялык реформаны колдой турганын айтты https://nazarnews.org/ru/posts/ikramov-asylbek-sharipovich-zheenbekovdun-ishine-takyr-aralashkan-emes - Икрамов: «Асылбек Шарипович Жээнбековдун ишине такыр аралашкан эмес» https://govori.tv/tekebaev-zhaparov-inauguratsiyaga-chejin-premerlikten-ketpese-myjzam-buzgandyk-bolup-kalat/ - Текебаев: Жапаров инаугурацияга чейин премьерликтен кетпесе мыйзам бузгандык болуп калат [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Кыргыз журналисттери]] [[Категория:Кыргызстандын журналисттери]] [[Категория:Маданияттын мыкты кызматкерлери]] guacf0e3c838bibvzu4d4giqzql5haq 472977 472892 2024-04-26T10:40:53Z Mairam 2024 39795 wikitext text/x-wiki {{Жазуучу|Ысымы=Шатманова Шайиста Рахманбердиевна|Сүрөт=Башкы сурот.jpg|Туулган датасы=16-октябрь 1981-жыл|Туулган жери=Жалал-Абад облусунун Ала-Бука районунун Биринчи Май айылы|Жарандыгы=Кыргызстан|Ишмердүүлүгү=Журналистика, Маалыматтык продюсерлик|Чыгармачылык жылдары=2003-жылдан бери|Сыйлыктары=“Маданияттын мыкты кызматкери” төш белгиси, Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы}} Шатманова Шайиста Рахманбердиевна – [[журналист]], [[“Маданияттын мыкты кызматкери” төш белгисинин]] жана [[Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы|Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасынын]] ээси. == Өмүр баяны == Шайиста Шатманова 1981-жылы 16-октябрда [[Жалал-Абад облусу|Жалал-Абад облусунун]] [[Ала-Бука району|Ала-Бука районунун]] [[Биринчи Май айылы|Биринчи Май айылында]] туулган. Үй-бүлөдө 11 бир туугандын онунчусу. 1987-жылы орто мектептин босогосун аттап, [[Мадан Алымбеков]] атындагы мектеп гимназиясын 1998-жылы аяктаган. 1998-жылы Бишкек шаарындагы [[Ишеналы Арабаев]] атындагы [[Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университетинин]] Кыргыз тили жана адабияты кошумча журналистика адистиги боюнча тапшырып, 2003-жылы артыкчылык диплому менен аяктаган. == Ишмердүүлүгү == 2003-жылдын сентябрь айында [[Кылмыш жана Жаза|“Кылмыш жана жаза”]] гезитине кабарчылык кызматына кабыл алынып, эки жылдан соң аталган гезитке жооптуу [[редактор]] болуп дайындалып, 2007-жылдын февраль айына чейин эмгектенген. 2007-жылдын март айында [[Супер-Инфо (гезит)|“Супер-Инфо”]] гезитине кабарчылык кызматка кабыл алынган. [[Файл:Ш.Шатманова_Маданияттын_мыкты_кызматкери.jpg|thumb|"Маданияттын мыкты кызматкери" төш белгиси]] 2008-жылдын июнь айынан тартып аталган гезитке башкы редактор болуп бекитилип, кийинчерек “Компьютер-Пресс” жоопкерчилиги чектелген коомунун ([[Супер-Инфо (гезит)|“Супер-Инфо”]] гезитинин редакциясы) директору кызматына дайындалган. Аталган кызматта 2020-жылдын августуна чейин иштеген. 2020-жылдын октябрь-ноябрь айларында Кыргыз Республикасынын премьер-министри Садыр Жапаровдун жарлыгы менен [[ЭлТР мамлекеттик телерадиокомпаниясы|ЭлТР мамлекеттик телерадиокомпаниясынын]] башкы директорлук кызматында иштеген. 2020-2021-жылдары [[“Сереп Медиа” маалымат агенттиги|“Сереп Медиа” маалымат агенттигинин]] директору кызматында иштеген. 2023-жылдан тартып маалыматтык бизнес тармагында продюсерлик менен алектенет. 2020-жылы өлкөдө Жээнбековдук режимдин адилетсиздигине, коррупциялык көрүнүштөргө нааразычылык, Жогорку Кеӊеш шайлоосуна карата нааразычылык апогейине жетип, жыйынтыгы бийлик алмашуу менен аяктаган. Ошол маалда Сереп Медиа маалымат агенттигинин жетекчиси катары, Супер ТВ телеканалы менен биргеликте “Саясий коктейль” видеоподкастын алып чыккан. Ал подкастка өлкө тарыхындагы 3 президент, экс-президент [https://www.youtube.com/watch?v=Y5w8m2X1UU8 Роза Отунбаева], ал кезде КР президентинин милдетин аткаруучу, ЖК төрагасы [https://www.youtube.com/watch?v=FtGXdKCpBDo Талант Мамытов], КР президенттигине ал кезде талапкер, учурдагы президент [https://www.youtube.com/watch?v=MV6_D9RxwWs&t=3s Садыр Жапаровдор] конок болушкан. Аны менен катар өлкөнүн саясий, коомдук, экономикалык абалына салымы бар – [https://www.youtube.com/watch?v=c_9CvBC_EcI Өмүрбек Текебаев], [https://www.youtube.com/watch?v=f1Gj5qKlVqg&list=PLJWU1HeEVkbo_zeRJ4y2Tmp4Bzb5LH26q&index=82 Алтынбек Сулайманов], [https://www.youtube.com/watch?v=KBqcAPF-puk&list=PLJWU1HeEVkbo_zeRJ4y2Tmp4Bzb5LH26q&index=45 Алманбет Шыкмаматов], [https://www.youtube.com/watch?v=BX7X4csnQnM Равшан Жээнбеков], [https://www.youtube.com/watch?v=BvL0BiJ95m0 Али Токтакунов] өндүү саясатчылар, укук коргоочулар, адвокаттар, жарандык активисттер, бизнес өкүлдөрү болуп 50 дөн ашык маек алып чыккан. == Сыйлыктары == [[Файл:Президенттен_Ардак_грамота.jpg|thumb|[https://nagrada.srs.kg/Site/Awarded/22895 Президенттен Ардак грамота]]] 2011-жылы Маданият жана маалымат министрлиги тарабынан [[“Маданияттын мыкты кызматкери”]] [[Төш белги|төш белгиси]]; [[Кыргыз Республикасынын Президентинин Ардак грамотасы]] менен сыйланган. == Интернеттеги шилтемелер == https://nagrada.srs.kg/Site/Awarded/22895 https://www.super.kg/article/show/15901 - “Супер-Инфонун” башкы редактору Шаиста Шатманова: “7 миӊ сом берип жумушка орношом дегем” https://24.kg/obschestvo/112246_shaista_shatmanova_zakryit_gazetu_super_info_hotyat_polojnomu_obvineniyu_/ - Шаиста Шатманова: Закрыть газету «Супер инфо» хотят по ложному обвинению https://pk.kg/news/inner/19992/ - Шаиста Шатманова ЭлТР каналынын башкы директору болуп дайындалды https://kloop.kg/blog/2020/10/19/sadyr-zhaparov-smenil-rukovodstvo-eltr-i-gazety-erkin-too/ - Садыр Жапаров сменил руководство «ЭлТР» и газеты «Эркин-Тоо» https://kaktus.media/doc/423906_eltr_vozglavila_shaista_shatmanova.html - ЭлТР возглавила Шаиста Шатманова https://www.azattyk.org/a/30910048.html - ЭлТРге жетекчи болгон Шаиста Шатманова коркутууга кабылганын айтты https://www.azattyk.org/a/30826633.html - «Социал-демократтар» партиясынан депутаттыкка көрсөтүлгөн талапкерлердин тизмеси https://pk.kg/news/inner/20780/ - Журналист Шаиста Шатманова: Депутат Матраимов басым жасады https://kaktus.media/doc/430294_drygih_tem_krome_nas_net_shaista_shatmanova_rasskazala_o_zvonke_iskendera_matraimova.html - "Других тем, кроме нас, нет?" Шаиста Шатманова рассказала о звонке Искендера Матраимова https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan-matraimov-maalymat/31053769.html - Маалыматты жашыруунун мандеми https://www.azattyk.org/a/31052153.html - Журналист Шаиста Шатманова: Депутат Матраимов басым жасады https://uz.kloop.asia/2021/01/20/matraimov-mavzusini-uz-ama-zhurnalist-shaista-shatmanova-unga-bosim-utkazilganini-ajtdi/ - «Матраимов мавзусини қўзғама». Журналист Шаиста Шатманова унга босим ўтказилганини айтди https://vesti.kg/politika/item/93706-baktybek-kalmamatov-segodnya-v-13-00-vozle-zdaniya-tsik-sostoitsya-miting.html - «Власть, как и раньше, свалила вину на других» https://vesti.kg/politika/item/78866-abdil-segizbaev-mne-izvestno-pochemu-i-po-chej-ukazke-sadyr-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan.html - Абдиль Сегизбаев: Мне известно, почему и по чьей указке Садыр Жапаров вернулся в Кыргызстан https://knews.kg/2020/11/24/abdil-segizbaev-mne-izvestno-pochemu-i-po-chej-ukazke-sadyr-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan/ - Абдиль Сегизбаев: Мне известно, почему и по чьей указке Садыр Жапаров вернулся в Кыргызстан https://ehokg.info/eks-glava-gknb-ya-znayu-pochemu-i-po-chej-ukazke-zhaparov-vernulsya-v-kyrgyzstan/ - Экс-глава ГКНБ: я знаю, почему и по чьей указке Жапаров вернулся в Кыргызстан https://kloop.kg/blog/2020/12/23/za-poryadkom-vo-vremya-oktyabrskih-sobytij-sledila-moya-komanda-sadyr-zhaparov/ - «За порядком во время октябрьских событий следила моя команда» — Садыр Жапаров https://elgezit.kg/2020/12/25/odin-den-upravlyala-gosudarstvom-kasymalieva-rasskazala-o-situatsii-v-strane-posle-vyborov/ - «Один день управляла государством». Касымалиева рассказала о ситуации в стране после выборов https://today.kg/news/399573/ - Президенттикке талапкер Садыр Жапаров “SuperTV” каналынын “Саясий коктейль” телеберүүсүнө интервью берип, КТРКда өткөн теледебатка катышпаганынын себебин түшүндүрдү https://www.azattyk.org/a/31093181.html - Мырзакматов: Министрликтерди бириктирип коюу реформа эмес https://today.kg/news/395994 - «Сожжем дом и изнасилуем». Касымалиева рассказала об угрозах после выборов https://kloop.kg/blog/2020/12/09/atambaev-tesno-svyazan-s-zhaparovym-temirlan-sultanbekov-zayavil-chto-podderzhivaet-konstitutsionnuyu-reformu - «Атамбаев тесно связан с Жапаровым». Темирлан Султанбеков заявил, что поддерживает Конституционную реформу https://ky.kloop.asia/2020/12/10/temirlan-sultanbekov-konstitutsiyalyk-reformany-koldoj-turganyn-ajtty/ - Темирлан Султанбеков Конституциялык реформаны колдой турганын айтты https://nazarnews.org/ru/posts/ikramov-asylbek-sharipovich-zheenbekovdun-ishine-takyr-aralashkan-emes - Икрамов: «Асылбек Шарипович Жээнбековдун ишине такыр аралашкан эмес» https://govori.tv/tekebaev-zhaparov-inauguratsiyaga-chejin-premerlikten-ketpese-myjzam-buzgandyk-bolup-kalat/ - Текебаев: Жапаров инаугурацияга чейин премьерликтен кетпесе мыйзам бузгандык болуп калат [[Категория:Инсандар]] [[Категория:Кыргыз журналисттери]] [[Категория:Кыргызстандын журналисттери]] [[Категория:Маданияттын мыкты кызматкерлери]] dujvt7tphu184uwvb9iuu66hvbzgdx8 Свейлер 0 134253 472936 472873 2024-04-26T06:52:04Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Файл:Scandinavia-12th century.png|right|thumb|280px|Свейлер отурукташкан аймак (сары түстө). Швеция XII к. {{Legend|#fbe764|'''Свейлер'''}}{{Legend|#4e4d9e|götar}}{{Legend|#92b78b|Guta}}]] '''Свейлер''' ([[швед тили|швед.]] ''svear'', ''sviar'') — байыркы герман уруусу. Азыркы Швециянын ортоңку жана чыгыш (Уппланд провинциясы, Аланд аралдары) бөлүгүндө жашашкан.<br> Свейлер тажрыйбалуу деңизчилер жана жоокерлер болгон. Ошонун аркасы менен алар байыркы булактарда көп эскерилет ([[Тацит Публий Корнелий|Тациттин]] «Германия» чыгармасында б.з.1 к., Иордандын «Гетика» 6 к. ж.б.). Свейлер [[Балтика деңизи|Балтика]] деңизинин жээгинде жайгашкан жерлерге каракчылык жортуулдарды жасашкан (к. ''[[Викингдер]]'').<br> IX-кылымдан баштап свейлердин этноними азыркы Швециянын бүткүл калкы үчүн жалпы аталышка айланган. Свейлердин этнониминен Швециянын аталышы алынган: Sverige = svea+rige ([[швед тили|швед.]] ''«свейлердин мамлекети»''). Свейлер гёттер жана готланддар менен бирге [[шведдер|швед]] улутун түзүшкөн. == Булактар == *https://kartaslov.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0-%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B8 *https://dic.academic.ru/dic.nsf/vasmer/47165/%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%B8 *https://uchi.ru/otvety/questions/predkom-kakogo-sovremennogo-naroda-bili-svei-i-kak-oni-mogli-okazatsya-na-rusi *https://norroen.info/articles/tiander/11.html [[Категория:Байыркы германдар]] 7nxynnjj54a60hlzsxzp72vhk64k9y8 Категория:Наурунун мамлекеттик символдору 14 134273 472979 472799 2024-04-26T10:42:14Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Категория:Наурунун мамлекеттик символдору]] efw99whaqt5jawxquoz5pzi49cgu2ng Наурунун герби 0 134274 472893 472841 2024-04-25T12:15:01Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Герб карточкасы |аталышы = Науру Республикасынын герби |субъект = Coat of arms of Nauru.svg |борбор = |ачкыч = |район = |аймак = |өлкө = Науру |файл = Coat of arms of Nauru.svg |колу = |бекитилген = 1968 |Жокко чыгаруу = |бекитилген2 = |иштетилген = |колдонууга= |пропорция = |МГК = |авторлору = |автор = |идея = |долбоор = |жеткире иштеп чыгуу= |сүрөтчүсү = |дизайн = |консультант = |символика = |файл2 = |колу2 = |пропорция2 = |автор2 = |файл3 = |колу3 = }} '''Науру герби''' — [[Науру|Науру Республикасынын]] расмий мамлекеттик символдорунун бири. 1968-жылы көз карандысыздыгын жарыялангандан кийин кабыл алынган, расмий түрдө 1970-жылдардын башынан бери колдонулуп келүүдө. == Сүрөттөө == Наурунун Мамлекеттик герби үч бөлүктөн турган калкан сымал формада. Өрүлгөн алтын фондун жогору жагында, мурунку убактарда Наурунун экономикасынын негизин түзгөн фосфордун алхимиялык белгиси чагылдырылган. Өрүлгөн фон Науру элин чагылдырат. Астыңды бөлүгүндө (геральдиканын талабы боюнча гербдин үстүн жана астын иштеп чыккан тарап аныктайт) - океан толкундарынын үстүндөгү устунда отурган фрегат кушу, төмөнкү сол жакта көк фондо калофиллум гүлүнүн бутагы тартылган<ref name=":0">[https://www.fotw.info/flags/nr.html#coa Coat of arms of Nauru] ''(Наурунун герби)''{{ref-en}}</ref>. Калкан, уруу башчысынын салттуу атрибуттары болгон пальма жалбырактары жана фрегат кушунун канаттары менен курчалган. Он эки бурчтуу, ак түстөгү жылдыз Науру желегинен алынган. Жогору жагында жайгашкан тасмада жергиликтүү тилде өлкөнүн аты жазылган. Төмөнкү тасмада өлкөнүн улуттук урааны жазылган — ''God's Will First''. («Кудайдын эрки биринчи»)<ref name=":0" />. == Дагы окуңуз == * [[Наурунун туусу]] * [[Наурунун гимни]] == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} [[Категория:Наурунун мамлекеттик символдору]] 7f3vcatuypn9y9dc8yfsmffajwytzx1 Ирина Кайратовна 0 134280 472894 2024-04-25T12:23:04Z HOMIEZAVR 39726 "[[:ru:Special:Redirect/revision/135190604|Ирина Кайратовна]]" барагынан которулуп түзүлдү wikitext text/x-wiki «'''Ирина Кайратовна'''» — казакстандык музыкалык жана юмордук мазмунду чыгарган чыгармачыл бирикмеси <ref name=":0">{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://irinakairatovna.com/pages/о-группе/|title=О группе|deadlink=no}}</ref>. == Тарыхы == Топтун курамы студенттик жылдары КВНде ЕНУда чогулган<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://100biografiy.ru/muzyka/irina-kajratovna|title=Ирина Кайратовна: биографии участников группы, их успех и личная жизнь, Инстаграм и фото|date=2021-05-14|deadlink=no}}</ref> команданын курамында Алдияр Жапарханов (тамашалардын автору), Азамат Маркленов (продюсер), Жасулан Онгаров (импровизатор), Илья Гуменный (композитор), Улан Кайраласов (продюсер лайнер). Чыгармачыл бирикменин тарыхы 2017-жылдын 19-майында [[Instagram]] тармагында вайн жана [[Скетч|скетчтерди]] тартуу менен башталган. Кийинчерээк алар [[YouTube|YouTube'га]] көчүп, ошол эле аталыштагы "Ирина Кайратовна Шоу" күлкүлүү [[Скетч|скетч-шоусун]] чыгара башташты. Алардын каналында биринчи он айда топ 104 миң жазылуучуну жана жалпы 6 миллион көрүүнү чогулткан. 2018-жылга карата топ 5 миллион [[Казак теңгеси|теңгеге]] жакын киреше тапкан. 2021-жылдын 13-майында Юрий Дудь<ref name=":1">{{YouTube|id=skLvb0JCNJk|title=Ирина Кайратовна – новые звезды из Казахстана / вДудь|logo=1}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://medialeaks.ru/1305tat-trnd-vdud/|title=Юрий Дудь взял интервью у группы «Ирина Кайратовна», и шутки тут. Зрители нашли на видео секрет лайков блогера|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.sputnik.kz/exclusive/20210616/17366029/kuanysh-beysekov.html|title=Из-за чего может распасться коллектив "Ирины Кайратовны" - интервью с Куанышем Бейсековым|deadlink=no}}</ref> тобу менен эки сааттык интервью өткөргөн. 2021-жылдын 19-декабрында Казакстандын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына карата Ирина Кайратовна “Отыздан асып барамын”<ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|date=2021-12-19|deadlink=no}}</ref> тасмасын жарыкка чыгарган. 2023-жылы Куаныш Бейсеков долбоордон кеткенин жарыялаган. <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tengrinews.kz/mixnews/kuanyish-kuka-beysekov-ushel-iz-irinyi-kayratovnyi-486278/|title=Куаныш Кука Бейсеков ушел из "Ирины Кайратовны"|author=tengrinews.kz|date=2022-12-17|deadlink=no}}</ref> 2023-жылдын 14-октябрында Астанада концерт башталар алдында топтун жеке мобилографы Жылкайдар Шахназ Болатулы кулап каза болгон. <ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2023/10/14/v-astane-na-koncerte-gruppy-irina-kajratovna-umer-mobilograf.html|title=В Астане на концерте группы "Ирина Кайратовна" умер мобилограф|lang=ru|date=2023-10-14}}</ref> == Дискография == === Альбомдору === * "13 ВЫПУСК" (2020) <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rap.ru/discography/2220|title=Ирина Кайратовна «13 Выпуск»|deadlink=no}}</ref> * "Adjare Gudju" (2023) === Сингдери === * 2018 — «Кеттік» * 2018 - "Неге Нигга?" * 2019 — "Сабзиро" * 2019 — "NE ÁŃGIME?" * 2019 — "Джай" * 2019 — "Беги" * 2020 — "Kõke" * 2020 — "Интро" * 2020 — "Arriva" * 2020 — "MVP" <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> * 2020 - "Wu Kang" * 2020 – “5000” * 2022 — «Kõk tu» * 2023 — «Чина» * 2023 – “ADJARE GUDJU” == Видеографиясы == === "Ирина Кайратовнанын шоусу" === {| class="wikitable" !Чыгарылган № ! аты ! Чыгарылган датасы |- | 1 | "КАЗАКСТАНДЫН ЖАҢЫ ЭРААСЫ YOUTUBE" | 05/20/2017 |- | 2 | "ЖЫЯКТОО ЖӨНҮНДӨ" | 06/02/2017 |- | 3 | «БАЙЗАКОВА, ВАЙНЕРДИН СӨӨГҮ, БАТЫР-ИЖАРАЧЫ» | |- | 4 | «КАЗАК СУПЕРБАТОРЛАРЫ, АДИНА ЮФРАМДАН КЕТТИБИ?» | 17/07/2017 |- | 5 | "ЫЙЫК АТАМ, СУПЕРБААТЫР, ЖЕКА" | 08/01/2017 |- | 6 | "SCIPETER, BIKABREEZY" | 08/22/2017 |- | 7 | "ТАМАШОУ БОЛОТ!" | 09/24/2017 |- | 8 | «ТӨГӨРҮЛГӨН... ЭТИП ТҮШҮП» | 01/01/2018 |- | 10 | "АКЫРКЫ САН" | 28.10.2018 |- | он бир | «РЕПЕР-ЮРИСТ ЖАНА ҮЙСҮЗДҮН СҮЙҮҮ ОКУЯСЫ» | 12/19/2018 |- | 12 | "ПРОПАГАНДА ЭМЕС!" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/playlist|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ|deadlink=no}}</ref> | 14.07.2019 |- | 13 | "АКЫРКЫ" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=5cZpenCtgZo|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ 13: КОНЕЦ|deadlink=no}}</ref> | 04/01/2021 |} === Тасмалары === * «Отыздан асып барамын» (2021) <ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|deadlink=no}}</ref> * "Закладчик" (2021) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rus.azattyq-ruhy.kz/society/30243-gromkuiu-premeru-filma-ot-iriny-kairatovny-prokommentiroval-azamat-musagaliev|title=Громкую премьеру фильма от «Ирины Кайратовны» прокомментировал Азамат Мусагалиев|deadlink=no}}</ref> * "ГОСЗАКАЗ" (2021) == Сыйлыктары == * Музыкалык сыйлык "Jager Music Awards 2021" категориясы боюнча "Эл тандоосу" (Казакстан) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://jagermusicawards.net/|title=Jager Music Awards|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.colta.ru/news/29112-nagrazhdeny-laureaty-jager-music-awards|title=Награждены лауреаты Jager Music Awards {{!}} Colta.ru|deadlink=no}}</ref> . * «Жылдын маданият ишмери» номинациясында «Халыктын сүйүктүүсү – Эл сүймөнчүлүгү» улуттук сыйлыгы <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://liter.kz/kto-stal-pobeditelem-natsionalnoy-premii-halyktyn-suyiktisi-narodnyy-lyubimets-goda/|title=Кто стал победителем национальной премии «Халықтың сүйіктісі – Народный любимец года»|deadlink=no}}</ref>. == Эскертүүлөр == {{Булактар}} [[Категория:Музыка жылдыздары]] [[Категория:Музыка]] [[Категория:Pages with unreviewed translations]] grkoxewr0s4r10498ki9o8qi1z6qob5 472896 472894 2024-04-25T12:24:57Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki «'''Ирина Кайратовна'''» — казакстандык музыкалык жана юмордук мазмунду чыгарган чыгармачыл бирикмеси.<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://irinakairatovna.com/pages/о-группе/|title=О группе|deadlink=no}}</ref> == Тарыхы == Топтун курамы студенттик жылдары КВНде ЕНУда чогулган<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://100biografiy.ru/muzyka/irina-kajratovna|title=Ирина Кайратовна: биографии участников группы, их успех и личная жизнь, Инстаграм и фото|date=2021-05-14|deadlink=no}}</ref> команданын курамында Алдияр Жапарханов (тамашалардын автору), Азамат Маркленов (продюсер), Жасулан Онгаров (импровизатор), Илья Гуменный (композитор), Улан Кайраласов (продюсер лайнер). Чыгармачыл бирикменин тарыхы 2017-жылдын 19-майында [[Instagram]] тармагында вайн жана [[Скетч|скетчтерди]] тартуу менен башталган. Кийинчерээк алар [[YouTube|YouTube'га]] көчүп, ошол эле аталыштагы "Ирина Кайратовна Шоу" күлкүлүү [[Скетч|скетч-шоусун]] чыгара башташты. Алардын каналында биринчи он айда топ 104 миң жазылуучуну жана жалпы 6 миллион көрүүнү чогулткан. 2018-жылга карата топ 5 миллион [[Казак теңгеси|теңгеге]] жакын киреше тапкан. 2021-жылдын 13-майында Юрий Дудь<ref name=":1">{{YouTube|id=skLvb0JCNJk|title=Ирина Кайратовна – новые звезды из Казахстана / вДудь|logo=1}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://medialeaks.ru/1305tat-trnd-vdud/|title=Юрий Дудь взял интервью у группы «Ирина Кайратовна», и шутки тут. Зрители нашли на видео секрет лайков блогера|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.sputnik.kz/exclusive/20210616/17366029/kuanysh-beysekov.html|title=Из-за чего может распасться коллектив "Ирины Кайратовны" - интервью с Куанышем Бейсековым|deadlink=no}}</ref> тобу менен эки сааттык интервью өткөргөн. 2021-жылдын 19-декабрында Казакстандын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына карата Ирина Кайратовна “Отыздан асып барамын”<ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|date=2021-12-19|deadlink=no}}</ref> тасмасын жарыкка чыгарган. 2023-жылы Куаныш Бейсеков долбоордон кеткенин жарыялаган. <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tengrinews.kz/mixnews/kuanyish-kuka-beysekov-ushel-iz-irinyi-kayratovnyi-486278/|title=Куаныш Кука Бейсеков ушел из "Ирины Кайратовны"|author=tengrinews.kz|date=2022-12-17|deadlink=no}}</ref> 2023-жылдын 14-октябрында Астанада концерт башталар алдында топтун жеке мобилографы Жылкайдар Шахназ Болатулы кулап каза болгон. <ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2023/10/14/v-astane-na-koncerte-gruppy-irina-kajratovna-umer-mobilograf.html|title=В Астане на концерте группы "Ирина Кайратовна" умер мобилограф|lang=ru|date=2023-10-14}}</ref> == Дискография == === Альбомдору === * "13 ВЫПУСК" (2020) <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rap.ru/discography/2220|title=Ирина Кайратовна «13 Выпуск»|deadlink=no}}</ref> * "Adjare Gudju" (2023) === Сингдери === * 2018 — «Кеттік» * 2018 - "Неге Нигга?" * 2019 — "Сабзиро" * 2019 — "NE ÁŃGIME?" * 2019 — "Джай" * 2019 — "Беги" * 2020 — "Kõke" * 2020 — "Интро" * 2020 — "Arriva" * 2020 — "MVP" <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> * 2020 - "Wu Kang" * 2020 – “5000” * 2022 — «Kõk tu» * 2023 — «Чина» * 2023 – “ADJARE GUDJU” == Видеографиясы == === "Ирина Кайратовнанын шоусу" === {| class="wikitable" !Чыгарылган № ! аты ! Чыгарылган датасы |- | 1 | "КАЗАКСТАНДЫН ЖАҢЫ ЭРААСЫ YOUTUBE" | 05/20/2017 |- | 2 | "ЖЫЯКТОО ЖӨНҮНДӨ" | 06/02/2017 |- | 3 | «БАЙЗАКОВА, ВАЙНЕРДИН СӨӨГҮ, БАТЫР-ИЖАРАЧЫ» | |- | 4 | «КАЗАК СУПЕРБАТОРЛАРЫ, АДИНА ЮФРАМДАН КЕТТИБИ?» | 17/07/2017 |- | 5 | "ЫЙЫК АТАМ, СУПЕРБААТЫР, ЖЕКА" | 08/01/2017 |- | 6 | "SCIPETER, BIKABREEZY" | 08/22/2017 |- | 7 | "ТАМАШОУ БОЛОТ!" | 09/24/2017 |- | 8 | «ТӨГӨРҮЛГӨН... ЭТИП ТҮШҮП» | 01/01/2018 |- | 10 | "АКЫРКЫ САН" | 28.10.2018 |- | он бир | «РЕПЕР-ЮРИСТ ЖАНА ҮЙСҮЗДҮН СҮЙҮҮ ОКУЯСЫ» | 12/19/2018 |- | 12 | "ПРОПАГАНДА ЭМЕС!" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/playlist|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ|deadlink=no}}</ref> | 14.07.2019 |- | 13 | "АКЫРКЫ" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=5cZpenCtgZo|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ 13: КОНЕЦ|deadlink=no}}</ref> | 04/01/2021 |} === Тасмалары === * «Отыздан асып барамын» (2021) <ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|deadlink=no}}</ref> * "Закладчик" (2021) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rus.azattyq-ruhy.kz/society/30243-gromkuiu-premeru-filma-ot-iriny-kairatovny-prokommentiroval-azamat-musagaliev|title=Громкую премьеру фильма от «Ирины Кайратовны» прокомментировал Азамат Мусагалиев|deadlink=no}}</ref> * "ГОСЗАКАЗ" (2021) == Сыйлыктары == * Музыкалык сыйлык "Jager Music Awards 2021" категориясы боюнча "Эл тандоосу" (Казакстан) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://jagermusicawards.net/|title=Jager Music Awards|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.colta.ru/news/29112-nagrazhdeny-laureaty-jager-music-awards|title=Награждены лауреаты Jager Music Awards {{!}} Colta.ru|deadlink=no}}</ref> . * «Жылдын маданият ишмери» номинациясында «Халыктын сүйүктүүсү – Эл сүймөнчүлүгү» улуттук сыйлыгы <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://liter.kz/kto-stal-pobeditelem-natsionalnoy-premii-halyktyn-suyiktisi-narodnyy-lyubimets-goda/|title=Кто стал победителем национальной премии «Халықтың сүйіктісі – Народный любимец года»|deadlink=no}}</ref>. == Эскертүүлөр == {{Булактар}} [[Категория:Музыка жылдыздары]] [[Категория:Музыка]] [[Категория:Pages with unreviewed translations]] 90d9g57j4wlgsi3wunjhutkoao2racu 472897 472896 2024-04-25T12:27:43Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki «'''Ирина Кайратовна'''» — казакстандык музыкалык жана юмордук мазмунду чыгарган чыгармачыл бирикмеси.<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://irinakairatovna.com/pages/о-группе/|title=О группе|deadlink=no}}</ref> == Тарыхы == Топтун курамы студенттик жылдары КВНде ЕНУда чогулган<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://100biografiy.ru/muzyka/irina-kajratovna|title=Ирина Кайратовна: биографии участников группы, их успех и личная жизнь, Инстаграм и фото|date=2021-05-14|deadlink=no}}</ref> команданын курамында Алдияр Жапарханов (тамашалардын автору), Азамат Маркленов (продюсер), Жасулан Онгаров (импровизатор), Илья Гуменный (композитор), Улан Кайраласов (продюсер лайнер). Чыгармачыл бирикменин тарыхы 2017-жылдын 19-майында [[Instagram]] тармагында вайн жана [[Скетч|скетчтерди]] тартуу менен башталган. Кийинчерээк алар [[YouTube|YouTube'га]] көчүп, ошол эле аталыштагы "Ирина Кайратовна Шоу" күлкүлүү [[Скетч|скетч-шоусун]] чыгара башташты. Алардын каналында биринчи он айда топ 104 миң жазылуучуну жана жалпы 6 миллион көрүүнү чогулткан. 2018-жылга карата топ 5 миллион [[Казак теңгеси|теңгеге]] жакын киреше тапкан. 2021-жылдын 13-майында Юрий Дудь<ref name=":1">{{YouTube|id=skLvb0JCNJk|title=Ирина Кайратовна – новые звезды из Казахстана / вДудь|logo=1}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://medialeaks.ru/1305tat-trnd-vdud/|title=Юрий Дудь взял интервью у группы «Ирина Кайратовна», и шутки тут. Зрители нашли на видео секрет лайков блогера|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.sputnik.kz/exclusive/20210616/17366029/kuanysh-beysekov.html|title=Из-за чего может распасться коллектив "Ирины Кайратовны" - интервью с Куанышем Бейсековым|deadlink=no}}</ref> тобу менен эки сааттык интервью өткөргөн. 2021-жылдын 19-декабрында Казакстандын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына карата Ирина Кайратовна “Отыздан асып барамын”<ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|date=2021-12-19|deadlink=no}}</ref> тасмасын жарыкка чыгарган. 2023-жылы Куаныш Бейсеков долбоордон кеткенин жарыялаган. <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tengrinews.kz/mixnews/kuanyish-kuka-beysekov-ushel-iz-irinyi-kayratovnyi-486278/|title=Куаныш Кука Бейсеков ушел из "Ирины Кайратовны"|author=tengrinews.kz|date=2022-12-17|deadlink=no}}</ref> 2023-жылдын 14-октябрында Астанада концерт башталар алдында топтун жеке мобилографы Жылкайдар Шахназ Болатулы кулап каза болгон. <ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2023/10/14/v-astane-na-koncerte-gruppy-irina-kajratovna-umer-mobilograf.html|title=В Астане на концерте группы "Ирина Кайратовна" умер мобилограф|lang=ru|date=2023-10-14}}</ref> == Дискография == === Альбомдору === * "13 ВЫПУСК" (2020) <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rap.ru/discography/2220|title=Ирина Кайратовна «13 Выпуск»|deadlink=no}}</ref> * "Adjare Gudju" (2023) === Сингдери === * 2018 — «Кеттік» * 2018 - "Неге Нигга?" * 2019 — "Сабзиро" * 2019 — "NE ÁŃGIME?" * 2019 — "Джай" * 2019 — "Беги" * 2020 — "Kõke" * 2020 — "Интро" * 2020 — "Arriva" * 2020 — "MVP" <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> * 2020 - "Wu Kang" * 2020 – “5000” * 2022 — «Kõk tu» * 2023 — «Чина» * 2023 – “ADJARE GUDJU” == Видеографиясы == === "Ирина Кайратовнанын шоусу" === {| class="wikitable" ! № ! Аты ! Датасы |- | 1 | "НОВАЯ ЭРА КАЗАХСТАНСКОГО YOUTUBE" | 05/20/2017 |- | 2 | "ПРО ПОХОД" | 06/02/2017 |- | 3 | «BAYZAKOVA, ТРУП ВАЙНЕРА, БАТЫР-АРЕНДАТОР» | |- | 4 | «КАЗАК СУПЕРБАТЫРЛАРЫ, АДИНА УШЛА ИЗ YOUFRAME?» | 17/07/2017 |- | 5 | "СВЯТОЙ ОТЕЦ, СУПЕРБАТЫР, ЖЕКА" | 08/01/2017 |- | 6 | "SCIPETER, BIKABREEZY" | 08/22/2017 |- | 7 | "ТАМАШОУ БОЛОТ!" | 09/24/2017 |- | 8 | «ТӨГӨРҮЛГӨН... ЭТИП ТҮШҮП» | 01/01/2018 |- | 10 | "ПОСЛЕДНЕЕ ЧИСЛО" | 28.10.2018 |- | 11 | «РЕПЕР-ЮРИСТ ЖАНА ҮЙСҮЗДҮН СҮЙҮҮ ОКУЯСЫ» | 12/19/2018 |- | 12 | "ПРОПАГАНДА ЭМЕС!" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/playlist|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ|deadlink=no}}</ref> | 14.07.2019 |- | 13 | "АКЫРКЫ" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=5cZpenCtgZo|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ 13: КОНЕЦ|deadlink=no}}</ref> | 04/01/2021 |} === Тасмалары === * «Отыздан асып барамын» (2021) <ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|deadlink=no}}</ref> * "Закладчик" (2021) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rus.azattyq-ruhy.kz/society/30243-gromkuiu-premeru-filma-ot-iriny-kairatovny-prokommentiroval-azamat-musagaliev|title=Громкую премьеру фильма от «Ирины Кайратовны» прокомментировал Азамат Мусагалиев|deadlink=no}}</ref> * "ГОСЗАКАЗ" (2021) == Сыйлыктары == * Музыкалык сыйлык "Jager Music Awards 2021" категориясы боюнча "Эл тандоосу" (Казакстан) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://jagermusicawards.net/|title=Jager Music Awards|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.colta.ru/news/29112-nagrazhdeny-laureaty-jager-music-awards|title=Награждены лауреаты Jager Music Awards {{!}} Colta.ru|deadlink=no}}</ref> . * «Жылдын маданият ишмери» номинациясында «Халыктын сүйүктүүсү – Эл сүймөнчүлүгү» улуттук сыйлыгы <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://liter.kz/kto-stal-pobeditelem-natsionalnoy-premii-halyktyn-suyiktisi-narodnyy-lyubimets-goda/|title=Кто стал победителем национальной премии «Халықтың сүйіктісі – Народный любимец года»|deadlink=no}}</ref>. == Эскертүүлөр == {{Булактар}} [[Категория:Музыка жылдыздары]] [[Категория:Музыка]] [[Категория:Pages with unreviewed translations]] 1khyqhl3fi42e55sshtekc6x1zqhk4i 472898 472897 2024-04-25T12:28:23Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki «'''Ирина Кайратовна'''» — казакстандык музыкалык жана юмордук мазмунду чыгарган чыгармачыл бирикмеси.<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://irinakairatovna.com/pages/о-группе/|title=О группе|deadlink=no}}</ref> == Тарыхы == Топтун курамы студенттик жылдары КВНде ЕНУда чогулган<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://100biografiy.ru/muzyka/irina-kajratovna|title=Ирина Кайратовна: биографии участников группы, их успех и личная жизнь, Инстаграм и фото|date=2021-05-14|deadlink=no}}</ref> команданын курамында Алдияр Жапарханов (тамашалардын автору), Азамат Маркленов (продюсер), Жасулан Онгаров (импровизатор), Илья Гуменный (композитор), Улан Кайраласов (продюсер лайнер). Чыгармачыл бирикменин тарыхы 2017-жылдын 19-майында [[Instagram]] тармагында вайн жана [[Скетч|скетчтерди]] тартуу менен башталган. Кийинчерээк алар [[YouTube|YouTube'га]] көчүп, ошол эле аталыштагы "Ирина Кайратовна Шоу" күлкүлүү [[Скетч|скетч-шоусун]] чыгара башташты. Алардын каналында биринчи он айда топ 104 миң жазылуучуну жана жалпы 6 миллион көрүүнү чогулткан. 2018-жылга карата топ 5 миллион [[Казак теңгеси|теңгеге]] жакын киреше тапкан. 2021-жылдын 13-майында Юрий Дудь<ref name=":1">{{YouTube|id=skLvb0JCNJk|title=Ирина Кайратовна – новые звезды из Казахстана / вДудь|logo=1}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://medialeaks.ru/1305tat-trnd-vdud/|title=Юрий Дудь взял интервью у группы «Ирина Кайратовна», и шутки тут. Зрители нашли на видео секрет лайков блогера|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.sputnik.kz/exclusive/20210616/17366029/kuanysh-beysekov.html|title=Из-за чего может распасться коллектив "Ирины Кайратовны" - интервью с Куанышем Бейсековым|deadlink=no}}</ref> тобу менен эки сааттык интервью өткөргөн. 2021-жылдын 19-декабрында Казакстандын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдыгына карата Ирина Кайратовна “Отыздан асып барамын”<ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|date=2021-12-19|deadlink=no}}</ref> тасмасын жарыкка чыгарган. 2023-жылы Куаныш Бейсеков долбоордон кеткенин жарыялаган. <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tengrinews.kz/mixnews/kuanyish-kuka-beysekov-ushel-iz-irinyi-kayratovnyi-486278/|title=Куаныш Кука Бейсеков ушел из "Ирины Кайратовны"|author=tengrinews.kz|date=2022-12-17|deadlink=no}}</ref> 2023-жылдын 14-октябрында Астанада концерт башталар алдында топтун жеке мобилографы Жылкайдар Шахназ Болатулы кулап каза болгон. <ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2023/10/14/v-astane-na-koncerte-gruppy-irina-kajratovna-umer-mobilograf.html|title=В Астане на концерте группы "Ирина Кайратовна" умер мобилограф|lang=ru|date=2023-10-14}}</ref> == Дискография == === Альбомдору === * "13 ВЫПУСК" (2020) <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rap.ru/discography/2220|title=Ирина Кайратовна «13 Выпуск»|deadlink=no}}</ref> * "Adjare Gudju" (2023) === Сингдери === * 2018 — «Кеттік» * 2018 - "Неге Нигга?" * 2019 — "Сабзиро" * 2019 — "NE ÁŃGIME?" * 2019 — "Джай" * 2019 — "Беги" * 2020 — "Kõke" * 2020 — "Интро" * 2020 — "Arriva" * 2020 — "MVP" <ref name=":3">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.last.fm/ru/music/%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0/+albums?order=release_date|title=Альбомы и дискография Ирина Кайратовна|deadlink=no}}</ref> * 2020 - "Wu Kang" * 2020 – “5000” * 2022 — «Kõk tu» * 2023 — «Чина» * 2023 – “ADJARE GUDJU” == Видеографиясы == === "Ирина Кайратовнанын шоусу" === {| class="wikitable" ! № ! Аты ! Датасы |- | 1 | "НОВАЯ ЭРА КАЗАХСТАНСКОГО YOUTUBE" | 05/20/2017 |- | 2 | "ПРО ПОХОД" | 06/02/2017 |- | 3 | «BAYZAKOVA, ТРУП ВАЙНЕРА, БАТЫР-АРЕНДАТОР» | |- | 4 | «КАЗАК СУПЕРБАТЫРЛАРЫ, АДИНА УШЛА ИЗ YOUFRAME?» | 17/07/2017 |- | 5 | "СВЯТОЙ ОТЕЦ, СУПЕРБАТЫР, ЖЕКА" | 08/01/2017 |- | 6 | "SCIPETER, BIKABREEZY" | 08/22/2017 |- | 7 | "ТАМАШОУ БОЛОТ!" | 09/24/2017 |- | 8 | «ТӨГӨРҮЛГӨН... ЭТИП ТҮШҮП» | 01/01/2018 |- | 10 | "ПОСЛЕДНЕЕ ЧИСЛО" | 28.10.2018 |- | 11 | «РЕПЕР-ЮРИСТ ЖАНА ҮЙСҮЗДҮН СҮЙҮҮ ОКУЯСЫ» | 12/19/2018 |- | 12 | "ПРОПАГАНДА ЭМЕС!" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/playlist|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ|deadlink=no}}</ref> | 14.07.2019 |- | 13 | "АКЫРКЫ" <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=5cZpenCtgZo|title=ШОУ ИРИНЫ КАЙРАТОВНЫ 13: КОНЕЦ|deadlink=no}}</ref> | 04/01/2021 |} === Тасмалары === * «Отыздан асып барамын» (2021) <ref name=":4">{{Cite web|lang=ru|url=https://informburo.kz/novosti/gruppa-irina-kairatovna-vypustila-film-k-30-letiyu-nezavisimosti|title=Группа "Ирина Кайратовна" выпустила фильм к 30-летию Независимости|deadlink=no}}</ref> * "Закладчик" (2021) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://rus.azattyq-ruhy.kz/society/30243-gromkuiu-premeru-filma-ot-iriny-kairatovny-prokommentiroval-azamat-musagaliev|title=Громкую премьеру фильма от «Ирины Кайратовны» прокомментировал Азамат Мусагалиев|deadlink=no}}</ref> * "ГОСЗАКАЗ" (2021) == Сыйлыктары == * Музыкалык сыйлык "Jager Music Awards 2021" категориясы боюнча "Эл тандоосу" (Казакстан) <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://jagermusicawards.net/|title=Jager Music Awards|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.colta.ru/news/29112-nagrazhdeny-laureaty-jager-music-awards|title=Награждены лауреаты Jager Music Awards {{!}} Colta.ru|deadlink=no}}</ref> . * «Жылдын маданият ишмери» номинациясында «Халыктын сүйүктүүсү – Эл сүймөнчүлүгү» улуттук сыйлыгы <ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://liter.kz/kto-stal-pobeditelem-natsionalnoy-premii-halyktyn-suyiktisi-narodnyy-lyubimets-goda/|title=Кто стал победителем национальной премии «Халықтың сүйіктісі – Народный любимец года»|deadlink=no}}</ref>. == Эскертүүлөр == {{Булактар}} [[Категория:Музыка жылдыздары]] [[Категория:Музыка]] == Колдонулган адабияттар == 5qhnymhyheptczwxy65otqked6baeoi Категорияны талкуулоо:Желектер 1968 жыл 15 134281 472895 2024-04-25T12:24:40Z Artelow 2286 «‎[[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|<bdi>Абдырашит Сатылганов</bdi>]], саламатсызбы. Ката деп саноонунун себеби эмнеде жана туура категориянын шилтемеси менен бөлүшүп коюуңузду суранам. ~~~~» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki [[Колдонуучу:Абдырашит Сатылганов|<bdi>Абдырашит Сатылганов</bdi>]], саламатсызбы. Ката деп саноонунун себеби эмнеде жана туура категориянын шилтемеси менен бөлүшүп коюуңузду суранам. [[Колдонуучу:Artelow|Artelow]] ([[Колдонуучунун баарлашуулары:Artelow|баарлашуу]]) 12:24, 25 апрель 2024 (UTC) a3qeeu6n3h0e75xfot5enlnqcp4g7oo Жевдет Мехмет Көсемен 0 134282 472908 2024-04-25T17:40:50Z HOMIEZAVR 39726 "[[:en:Special:Redirect/revision/1181119921|C. M. Kosemen]]" барагынан которулуп түзүлдү wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> (1984-жылы 18-майда туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Косемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана Түркияда палеоарт, спекуляциялык эволюция, тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] msajqtu7v4dmovtos1kvjwsa8mt40wj 472910 472908 2024-04-25T17:48:03Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана Түркияда палеоарт, спекуляциялык эволюция, тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] o2247nqi3kdm1glt3ld5ivdel2yhie3 472911 472910 2024-04-25T17:51:44Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана Түркияда палеоарт, спекуляциялык эволюция, тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 61dtp97icxiyvg3ewkdc7gzykc4vck8 472912 472911 2024-04-25T17:52:30Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана Түркияда палеоарт, спекуляциялык эволюция, тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 17bg4gh7touhrk5c94xsaamthvg970e 472913 472912 2024-04-25T17:55:09Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана Түркияда палеоарт, спекуляциялык эволюция, тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Өмүр баяны == Жевдет Мехмет Көсемен 1984-жылы Түркиянын [[Анкара]] шаарында төрөлгөн. [[Коч мектеби|Коч лицейи]] ([[Стамбул]]) аяктагандан кийин 2002-жылы [[Бакалавр|Эл аралык бакалавр]] жогорку артыкчылык диплому менен аяктаган. 2002-2003-жылдары [[Корнелл университети|Корнелл университети]] ([[Нью-Йорк|Нью-Йорк]]) жана 2003-2007-жылдары [[Сабанжы университети|Сабанжы университети]]де (Стамбул) окуп, [[Бакалавр]] даражасына ээ болгон. Көркөм өнөр жана коммуникация дизайны боюнча даражасы. Көсемен 2007-жылы [[Goldsmiths, University of London|Goldsmiths College]] ([[Лондон]]) окуу жайына өтүп, 2008-жылы даректүү тасмалар жана медиа изилдөөлөр боюнча чыгармачылык мастери даражасына ээ болгон. [[Benetton Group|Benetton]] тарабынан чыгарылган ''[[Colors (журнал)|Colors]]'' журналында жана бир нече түрдүү жарнамалык агенттиктерде редактор болуп иштеген.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://cmkosemen.com/about.html|title=C. M. Kosemen|website=cmkosemen.com|access-date=2019-09-17}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last=Bölek |first=Çağla |date=2019 -10-17 |аталышы=Көп тармактуу сүрөтчү жана изилдөөчү C.M. менен баарлашууда. Kosemen |url=https://yabangee.com/in-conversation-with-multidisciplinary-artist-and-researcher-c-m-kosemen/ |access-date=2022-10-18 |website=Yabangee |тили=en-US }}</ref> Көсемен жаш кезинен эле палеонтологияга, тукум курут болгон жаныбарларга жана эволюциялык тарыхка кызыгып, ал "кызык жандыктар жана кызык дүйнөлөрдү" изилдөө жолу катары ойлогон.<ref name=":1">{{Cite web|url=https ://www.dailysabah.com/arts-culture/2018/02/05/sanctuary-of-the-mind-the-evolutionary-imagination-of-cm-kosemen|title=Акыл-эстин ыйык жайы: Эволюциялык элестетүү СМ. Kösemen|website=DailySabah|access-date=2019-09-17}}</ref> Көсемен визуалдык маданиятка жана Жер Ортолук деңизинин тарыхына да кызыгат.<ref name=":6" /> Анын кызыгуусун ата-энеси кубаттаган жана чоң атасы, ал эл аралык сапарларда ага жаныбарлар жөнүндө бир нече китептерди сатып алган. Көсемендин сүйүктүү адабияттарынын арасында [[Олаф Степледон]]дын [[илимий фантастика]] китептери, [[Пит Томбс]]дын бүдөмүк кино жөнүндөгү китептери жана мурунку [[Жылдыздар Согуштары кеңейген ааламдын|'' бөлүгү болгон. Star Wars'' Expanded Universe]]. Көсемен англис тилин биология жана зоология боюнча окуу китептери жана «Жылдыздар согушу» китептери аркылуу үйрөнгөн. Көсемен ага таасирдүү катары келтирген адабияттар [[Ларри Нивен]]дин ''[[Ringworld]]'' сериясы, [[Артур Кларк]]дын илимий фантастикалык чыгармалары жана [[Джек Л.Чалкер] ]]дин [[Well World сериясы]].<ref name=":02">{{Cite podcast |url=https://www.youtube.com/watch?v=_1DUeMbesM8 |title=''Эртеңки күндөрдүн баары '' жаратуучусу C. M. Kosemen |вебсайт=Alt Shift X Подкаст |publisher=Alt Shift X |date=23-июнь 2021-жыл |access-date=11-июль 2021-жыл}}</ref> == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 4bmiyzzzuxf6i0lebkk9dsa36xbaqcg 472914 472913 2024-04-25T17:55:57Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана [[Түркия|Түркияда]] палеоарт, спекуляциялык [[эволюция]], тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Өмүр баяны == Жевдет Мехмет Көсемен 1984-жылы Түркиянын [[Анкара]] шаарында төрөлгөн. [[Коч мектеби|Коч лицейи]] ([[Стамбул]]) аяктагандан кийин 2002-жылы [[Бакалавр|Эл аралык бакалавр]] жогорку артыкчылык диплому менен аяктаган. 2002-2003-жылдары [[Корнелл университети|Корнелл университети]] ([[Нью-Йорк|Нью-Йорк]]) жана 2003-2007-жылдары [[Сабанжы университети|Сабанжы университети]]де (Стамбул) окуп, [[Бакалавр]] даражасына ээ болгон. Көркөм өнөр жана коммуникация дизайны боюнча даражасы. Көсемен 2007-жылы [[Goldsmiths, University of London|Goldsmiths College]] ([[Лондон]]) окуу жайына өтүп, 2008-жылы даректүү тасмалар жана медиа изилдөөлөр боюнча чыгармачылык мастери даражасына ээ болгон. [[Benetton Group|Benetton]] тарабынан чыгарылган ''[[Colors (журнал)|Colors]]'' журналында жана бир нече түрдүү жарнамалык агенттиктерде редактор болуп иштеген.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://cmkosemen.com/about.html|title=C. M. Kosemen|website=cmkosemen.com|access-date=2019-09-17}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last=Bölek |first=Çağla |date=2019 -10-17 |аталышы=Көп тармактуу сүрөтчү жана изилдөөчү C.M. менен баарлашууда. Kosemen |url=https://yabangee.com/in-conversation-with-multidisciplinary-artist-and-researcher-c-m-kosemen/ |access-date=2022-10-18 |website=Yabangee |тили=en-US }}</ref> Көсемен жаш кезинен эле палеонтологияга, тукум курут болгон жаныбарларга жана эволюциялык тарыхка кызыгып, ал "кызык жандыктар жана кызык дүйнөлөрдү" изилдөө жолу катары ойлогон.<ref name=":1">{{Cite web|url=https ://www.dailysabah.com/arts-culture/2018/02/05/sanctuary-of-the-mind-the-evolutionary-imagination-of-cm-kosemen|title=Акыл-эстин ыйык жайы: Эволюциялык элестетүү СМ. Kösemen|website=DailySabah|access-date=2019-09-17}}</ref> Көсемен визуалдык маданиятка жана Жер Ортолук деңизинин тарыхына да кызыгат.<ref name=":6" /> Анын кызыгуусун ата-энеси кубаттаган жана чоң атасы, ал эл аралык сапарларда ага жаныбарлар жөнүндө бир нече китептерди сатып алган. Көсемендин сүйүктүү адабияттарынын арасында [[Олаф Степледон]]дын [[илимий фантастика]] китептери, [[Пит Томбс]]дын бүдөмүк кино жөнүндөгү китептери жана мурунку [[Жылдыздар Согуштары кеңейген ааламдын|'' бөлүгү болгон. Star Wars'' Expanded Universe]]. Көсемен англис тилин биология жана зоология боюнча окуу китептери жана «Жылдыздар согушу» китептери аркылуу үйрөнгөн. Көсемен ага таасирдүү катары келтирген адабияттар [[Ларри Нивен]]дин ''[[Ringworld]]'' сериясы, [[Артур Кларк]]дын илимий фантастикалык чыгармалары жана [[Джек Л.Чалкер] ]]дин [[Well World сериясы]].<ref name=":02">{{Cite podcast |url=https://www.youtube.com/watch?v=_1DUeMbesM8 |title=''Эртеңки күндөрдүн баары '' жаратуучусу C. M. Kosemen |вебсайт=Alt Shift X Подкаст |publisher=Alt Shift X |date=23-июнь 2021-жыл |access-date=11-июль 2021-жыл}}</ref> == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 3cte0phrzog6v37homnrbgtivk56r7j 472915 472914 2024-04-25T18:01:01Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана [[Түркия|Түркияда]] палеоарт, спекуляциялык [[эволюция]], тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Чыгарманын тилдери = [[Англис тили]] • [[Түркия|Түрк тили]] |Жанр = [[Илимий фантастика|илимий-фантастика]] |Багыты = |Дебют = All Tomorrows ([[2006]])<br>All Yesterdays ([[2012]])<br>Snaiad |Сайты = www.cmkosemen.com |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Өмүр баяны == Жевдет Мехмет Көсемен 1984-жылы Түркиянын [[Анкара]] шаарында төрөлгөн. [[Коч мектеби|Коч лицейи]] ([[Стамбул]]) аяктагандан кийин 2002-жылы [[Бакалавр|Эл аралык бакалавр]] жогорку артыкчылык диплому менен аяктаган. 2002-2003-жылдары [[Корнелл университети|Корнелл университети]] ([[Нью-Йорк|Нью-Йорк]]) жана 2003-2007-жылдары [[Сабанжы университети|Сабанжы университети]]де (Стамбул) окуп, [[Бакалавр]] даражасына ээ болгон. Көркөм өнөр жана коммуникация дизайны боюнча даражасы. Көсемен 2007-жылы [[Goldsmiths, University of London|Goldsmiths College]] ([[Лондон]]) окуу жайына өтүп, 2008-жылы даректүү тасмалар жана медиа изилдөөлөр боюнча чыгармачылык мастери даражасына ээ болгон. [[Benetton Group|Benetton]] тарабынан чыгарылган ''[[Colors (журнал)|Colors]]'' журналында жана бир нече түрдүү жарнамалык агенттиктерде редактор болуп иштеген.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://cmkosemen.com/about.html|title=C. M. Kosemen|website=cmkosemen.com|access-date=2019-09-17}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last=Bölek |first=Çağla |date=2019 -10-17 |аталышы=Көп тармактуу сүрөтчү жана изилдөөчү C.M. менен баарлашууда. Kosemen |url=https://yabangee.com/in-conversation-with-multidisciplinary-artist-and-researcher-c-m-kosemen/ |access-date=2022-10-18 |website=Yabangee |тили=en-US }}</ref> Көсемен жаш кезинен эле палеонтологияга, тукум курут болгон жаныбарларга жана эволюциялык тарыхка кызыгып, ал "кызык жандыктар жана кызык дүйнөлөрдү" изилдөө жолу катары ойлогон.<ref name=":1">{{Cite web|url=https ://www.dailysabah.com/arts-culture/2018/02/05/sanctuary-of-the-mind-the-evolutionary-imagination-of-cm-kosemen|title=Акыл-эстин ыйык жайы: Эволюциялык элестетүү СМ. Kösemen|website=DailySabah|access-date=2019-09-17}}</ref> Көсемен визуалдык маданиятка жана Жер Ортолук деңизинин тарыхына да кызыгат.<ref name=":6" /> Анын кызыгуусун ата-энеси кубаттаган жана чоң атасы, ал эл аралык сапарларда ага жаныбарлар жөнүндө бир нече китептерди сатып алган. Көсемендин сүйүктүү адабияттарынын арасында [[Олаф Степледон]]дын [[илимий фантастика]] китептери, [[Пит Томбс]]дын бүдөмүк кино жөнүндөгү китептери жана мурунку [[Жылдыздар Согуштары кеңейген ааламдын|'' бөлүгү болгон. Star Wars'' Expanded Universe]]. Көсемен англис тилин биология жана зоология боюнча окуу китептери жана «Жылдыздар согушу» китептери аркылуу үйрөнгөн. Көсемен ага таасирдүү катары келтирген адабияттар [[Ларри Нивен]]дин ''[[Ringworld]]'' сериясы, [[Артур Кларк]]дын илимий фантастикалык чыгармалары жана [[Джек Л.Чалкер] ]]дин [[Well World сериясы]].<ref name=":02">{{Cite podcast |url=https://www.youtube.com/watch?v=_1DUeMbesM8 |title=''Эртеңки күндөрдүн баары '' жаратуучусу C. M. Kosemen |вебсайт=Alt Shift X Подкаст |publisher=Alt Shift X |date=23-июнь 2021-жыл |access-date=11-июль 2021-жыл}}</ref> == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 11qix39dbq14gk8q96bgdijbbprsbje 472916 472915 2024-04-25T18:02:42Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана [[Түркия|Түркияда]] палеоарт, спекуляциялык [[эволюция]], тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Кайман аты = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">Nemo Ramjet</span> |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Чыгарманын тилдери = [[Англис тили]] • [[Түркия|Түрк тили]] |Жанр = [[Илимий фантастика|илимий-фантастика]] |Багыты = |Дебют = All Tomorrows ([[2006]])<br>All Yesterdays ([[2012]])<br>Snaiad |Сайты = www.cmkosemen.com |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Өмүр баяны == Жевдет Мехмет Көсемен 1984-жылы Түркиянын [[Анкара]] шаарында төрөлгөн. [[Коч мектеби|Коч лицейи]] ([[Стамбул]]) аяктагандан кийин 2002-жылы [[Бакалавр|Эл аралык бакалавр]] жогорку артыкчылык диплому менен аяктаган. 2002-2003-жылдары [[Корнелл университети|Корнелл университети]] ([[Нью-Йорк|Нью-Йорк]]) жана 2003-2007-жылдары [[Сабанжы университети|Сабанжы университети]]де (Стамбул) окуп, [[Бакалавр]] даражасына ээ болгон. Көркөм өнөр жана коммуникация дизайны боюнча даражасы. Көсемен 2007-жылы [[Goldsmiths, University of London|Goldsmiths College]] ([[Лондон]]) окуу жайына өтүп, 2008-жылы даректүү тасмалар жана медиа изилдөөлөр боюнча чыгармачылык мастери даражасына ээ болгон. [[Benetton Group|Benetton]] тарабынан чыгарылган ''[[Colors (журнал)|Colors]]'' журналында жана бир нече түрдүү жарнамалык агенттиктерде редактор болуп иштеген.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://cmkosemen.com/about.html|title=C. M. Kosemen|website=cmkosemen.com|access-date=2019-09-17}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last=Bölek |first=Çağla |date=2019 -10-17 |аталышы=Көп тармактуу сүрөтчү жана изилдөөчү C.M. менен баарлашууда. Kosemen |url=https://yabangee.com/in-conversation-with-multidisciplinary-artist-and-researcher-c-m-kosemen/ |access-date=2022-10-18 |website=Yabangee |тили=en-US }}</ref> Көсемен жаш кезинен эле палеонтологияга, тукум курут болгон жаныбарларга жана эволюциялык тарыхка кызыгып, ал "кызык жандыктар жана кызык дүйнөлөрдү" изилдөө жолу катары ойлогон.<ref name=":1">{{Cite web|url=https ://www.dailysabah.com/arts-culture/2018/02/05/sanctuary-of-the-mind-the-evolutionary-imagination-of-cm-kosemen|title=Акыл-эстин ыйык жайы: Эволюциялык элестетүү СМ. Kösemen|website=DailySabah|access-date=2019-09-17}}</ref> Көсемен визуалдык маданиятка жана Жер Ортолук деңизинин тарыхына да кызыгат.<ref name=":6" /> Анын кызыгуусун ата-энеси кубаттаган жана чоң атасы, ал эл аралык сапарларда ага жаныбарлар жөнүндө бир нече китептерди сатып алган. Көсемендин сүйүктүү адабияттарынын арасында [[Олаф Степледон]]дын [[илимий фантастика]] китептери, [[Пит Томбс]]дын бүдөмүк кино жөнүндөгү китептери жана мурунку [[Жылдыздар Согуштары кеңейген ааламдын|'' бөлүгү болгон. Star Wars'' Expanded Universe]]. Көсемен англис тилин биология жана зоология боюнча окуу китептери жана «Жылдыздар согушу» китептери аркылуу үйрөнгөн. Көсемен ага таасирдүү катары келтирген адабияттар [[Ларри Нивен]]дин ''[[Ringworld]]'' сериясы, [[Артур Кларк]]дын илимий фантастикалык чыгармалары жана [[Джек Л.Чалкер] ]]дин [[Well World сериясы]].<ref name=":02">{{Cite podcast |url=https://www.youtube.com/watch?v=_1DUeMbesM8 |title=''Эртеңки күндөрдүн баары '' жаратуучусу C. M. Kosemen |вебсайт=Alt Shift X Подкаст |publisher=Alt Shift X |date=23-июнь 2021-жыл |access-date=11-июль 2021-жыл}}</ref> == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Culture and history in Turkey === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Art collections === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 2ptdcshigniwh996f11y5zf1ptmbpd2 472931 472916 2024-04-26T06:32:38Z Artelow 2286 /* Culture and history in Turkey */ Англис тилиндеги текстер кыргызчага которулду wikitext text/x-wiki '''Жевдет Мехмет''' '''Көсемен'''<ref>{{Cite web|url=http://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=104|title=Cevdet Mehmet Kösemen - Libra Kitap}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.turkherptil.org/MenuDetay.asp?MenuId=17&altMenuId=187|title=Cevdet Mehmet KÖSEMEN - AdaMerOs Herptil Turkey}}</ref> ([[1984|1984-жылы]] [[18-май|18-майда]] туулган), каймана аты '''Немо Рамжет''' менен белгилүү, түркиялык изилдөөчү, сүрөтчү жана жазуучу. Көсемен тирүү жана тукумдуу жаныбарларды, ошондой эле [[Сюрреализм|сюрреализмди]] чагылдырган көркөм чыгармалары жана [[Түркия|Түркияда]] палеоарт, спекуляциялык [[эволюция]], тарых жана маданият боюнча жазган эмгектери менен белгилүү. {{Жазуучу |Ысымы = Жевдет Мехмет Көсемен<br>[[Түркия|түрк]]. ''Cevdet Mehmet Kösemen'' |Кайман аты = '''<span style="font-variant: small-caps;font-style: normal;">Nemo Ramjet</span> |Сүрөт = |Туурасы = |Туулган датасы = [[18-май]] [[1984]] |Туулган жери = {{Желек|Түркия}} [[Анкара]], [[Түркия]] |Өлгөн датасы = |Өлгөн жери = |Ишмердүүлүгү = [[Жазгыч акындар|жазуучу]], [[Изилдөө|изилдөөчү]], [[сүрөтчү]], [[академик]] |Чыгарманын тилдери = [[Англис тили]] • [[Түркия|Түрк тили]] |Жанр = [[Илимий фантастика|илимий-фантастика]] |Багыты = |Дебют = All Tomorrows ([[2006]])<br>All Yesterdays ([[2012]])<br>Snaiad |Сайты = www.cmkosemen.com |Сыйлыктары = }} [[Австралия|Австралиялык]] палеоартист Жон Конуэй жана [[Улуу Британия|британиялык]] палеонтологу Даррен Нейш менен бирге Көсемен 2012-жылы палеоарттагы спекулятивдик идеяларды изилдеген ''All Yesterdays'' китебин жана ''Cryptozoologicon'' аттуу спекуляциялык эволюция идеяларын криптиддерге колдонгон китепти биргелешип жазган, экөө тең эл аралык медиада кеңири чагылдырылган. Көсемендин эң белгилүү жеке спекуляциялык эволюция долбоорлорунун арасында ''All Tomorrows'' ([[2006]]) китеби жана уланып жаткан ''Snaiad'' долбоору бар. == Өмүр баяны == Жевдет Мехмет Көсемен 1984-жылы Түркиянын [[Анкара]] шаарында төрөлгөн. [[Коч мектеби|Коч лицейи]] ([[Стамбул]]) аяктагандан кийин 2002-жылы [[Бакалавр|Эл аралык бакалавр]] жогорку артыкчылык диплому менен аяктаган. 2002-2003-жылдары [[Корнелл университети|Корнелл университети]] ([[Нью-Йорк|Нью-Йорк]]) жана 2003-2007-жылдары [[Сабанжы университети|Сабанжы университети]]де (Стамбул) окуп, [[Бакалавр]] даражасына ээ болгон. Көркөм өнөр жана коммуникация дизайны боюнча даражасы. Көсемен 2007-жылы [[Goldsmiths, University of London|Goldsmiths College]] ([[Лондон]]) окуу жайына өтүп, 2008-жылы даректүү тасмалар жана медиа изилдөөлөр боюнча чыгармачылык мастери даражасына ээ болгон. [[Benetton Group|Benetton]] тарабынан чыгарылган ''[[Colors (журнал)|Colors]]'' журналында жана бир нече түрдүү жарнамалык агенттиктерде редактор болуп иштеген.<ref name=":0">{{Cite web |url=http://cmkosemen.com/about.html|title=C. M. Kosemen|website=cmkosemen.com|access-date=2019-09-17}}</ref><ref name=":6">{{Cite web |last=Bölek |first=Çağla |date=2019 -10-17 |аталышы=Көп тармактуу сүрөтчү жана изилдөөчү C.M. менен баарлашууда. Kosemen |url=https://yabangee.com/in-conversation-with-multidisciplinary-artist-and-researcher-c-m-kosemen/ |access-date=2022-10-18 |website=Yabangee |тили=en-US }}</ref> Көсемен жаш кезинен эле палеонтологияга, тукум курут болгон жаныбарларга жана эволюциялык тарыхка кызыгып, ал "кызык жандыктар жана кызык дүйнөлөрдү" изилдөө жолу катары ойлогон.<ref name=":1">{{Cite web|url=https ://www.dailysabah.com/arts-culture/2018/02/05/sanctuary-of-the-mind-the-evolutionary-imagination-of-cm-kosemen|title=Акыл-эстин ыйык жайы: Эволюциялык элестетүү СМ. Kösemen|website=DailySabah|access-date=2019-09-17}}</ref> Көсемен визуалдык маданиятка жана Жер Ортолук деңизинин тарыхына да кызыгат.<ref name=":6" /> Анын кызыгуусун ата-энеси кубаттаган жана чоң атасы, ал эл аралык сапарларда ага жаныбарлар жөнүндө бир нече китептерди сатып алган. Көсемендин сүйүктүү адабияттарынын арасында [[Олаф Степледон]]дын [[илимий фантастика]] китептери, [[Пит Томбс]]дын бүдөмүк кино жөнүндөгү китептери жана мурунку [[Жылдыздар Согуштары кеңейген ааламдын|'' бөлүгү болгон. Star Wars'' Expanded Universe]]. Көсемен англис тилин биология жана зоология боюнча окуу китептери жана «Жылдыздар согушу» китептери аркылуу үйрөнгөн. Көсемен ага таасирдүү катары келтирген адабияттар [[Ларри Нивен]]дин ''[[Ringworld]]'' сериясы, [[Артур Кларк]]дын илимий фантастикалык чыгармалары жана [[Джек Л.Чалкер] ]]дин [[Well World сериясы]].<ref name=":02">{{Cite podcast |url=https://www.youtube.com/watch?v=_1DUeMbesM8 |title=''Эртеңки күндөрдүн баары '' жаратуучусу C. M. Kosemen |вебсайт=Alt Shift X Подкаст |publisher=Alt Shift X |date=23-июнь 2021-жыл |access-date=11-июль 2021-жыл}}</ref> == Чыгармачылыгы == === Спекулятивдик биология жана палеонтология === * 2006 ''[[All Tomorrows|All Tomorrows: A Billion Year Chronicle of the Myriad Species and Mixed Fortunes of Man]]<ref>{{Cite web |last=McKenna |first=Tommy |title=Unappreciated Sci-Fi |url=https://tower.mastersny.org/2722/showcase/unappriciated-sci-fi/ |access-date=2019-09-17 |website=Tower}}</ref>'' * 2012 ''[[All Yesterdays|All Yesterdays: Unique and Speculative Views of Dinosaurs and Other Prehistoric Animals]]'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":2" /> * 2013 ''All Your Yesterdays: Extraordinary Visions of Extinct Life by a New Generation of Palaeoartists'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5">{{Cite web |last= |first= |date= |title=C. M. Kosemen - Books |url=http://cmkosemen.com/books.html |access-date=2022-04-09 |website=cmkosemen.com}}</ref> * 2013 ''Cryptozoologicon: The Biology, Evolution, and Mythology of Hidden Animals'', Жон Конуэй менен Даррен Наиш<ref name=":5" /> === Түркиянын маданияты жана тарыхы === * 2013 ''Nişanyan House, a Photographic Essay<ref name=":5" />'' * 2014 ''Osman Hasan and the Tombstone Photographs of the Dönmes<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Bodrum Jewish Cemetery<ref name=":5" />'' * 2018 ''The Disappearing City: Hand-Painted Apartment Signs and Architectural Details from 20th-Century Istanbul<ref name=":4" />'' * 2018 ''A Karakaş Speaks: Interviews with a Member of Turkey’s Crypto-Judaic “Dönme” Sect<ref name=":5" />'' * 2019 ''Memories and Stories of Bodrum's Jewish Community<ref name=":5" />'' * 2019 ''Hatıratlarda Türkiye Yahudileri'', with [[Rıfat N. Bali]]<ref name=":5" /> * 2020 ''Memoirs of an Istanbul Psychiatrist'', translated and edited [[memoir]]s of Turkish [[Neuropsychiatry|neuropsychiatrist]] [[Henri Griladze]]<ref name=":5" /> * 2021 ''Forests of the Afterlife: Folk Art and Symbolism in Village Cemeteries of Turkey's Bodrum-Milas Peninsula<ref name=":5" />'' === Көркөм коллекциялар === * 2016 ''Tangent Worlds: From the Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2019 ''Alternate Life: From the Online Sketchbooks of C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> * 2020 ''Decade: Surreal Artworks by C. M. Kosemen'' (электрондук түрдө акысыз)<ref name=":5" /> == Шилтемелер == * [http://cmkosemen.com/main.html Offizielle Website] * [https://www.youtube.com/channel/UCMy7mRjghOxB8h3nv60SU4w Kösemens Youtube-Kanal und eigener Podcast] * [https://www.linkedin.com/in/c-m-kosemen-8561588b/?originalSubdomain=tr Mitgliedsprofil bei LinkedIn] * [https://web.archive.org/web/20200609213439/https://canopy.uc.edu/bbcswebdav/users/gibsonic/Snaiad/snduterus.html Life on Snaiad]. Website über Kösemens ''Snaiad''-Projekt * [https://www.youtube.com/watch?v=1SmOa_T5IOI Gespräch über Snaiad und die Entwicklung außerirdischer Lebensformen von Kösemen auf YouTube] * [https://www.tangentrealmsmovie.com/ Website zum Film ''Tangent Realms''] == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1984-жылы]] 93ozgocwsgnbdfx85lzm5ir5d9h547e Талкуу:Ток булагы 1 134284 472925 2024-04-26T05:48:04Z 89.237.199.210 «‎ ~~~~» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki [[Атайын:Contributions/89.237.199.210|89.237.199.210]] 05:48, 26 апрель 2024 (UTC) f8yiq7yngcbnxwm2gkjucmduaqbd0w6 472926 472925 2024-04-26T05:48:14Z MathXplore 35063 Requesting deletion wikitext text/x-wiki {{delete|Test page}} [[Атайын:Contributions/89.237.199.210|89.237.199.210]] 05:48, 26 апрель 2024 (UTC) 54ad7a3ntdlvk3yf548j0ti5qgo38jq Matrang 0 134285 472927 2024-04-26T06:17:06Z HOMIEZAVR 39726 "[[:ru:Special:Redirect/revision/136703502|Matrang]]" барагынан которулуп түзүлдү wikitext text/x-wiki '''Хадзарагов Алан Аркадьевич''', '''Matrang''' каймана аты менен белгилүү (1995 жылдын 20 апрелинде туулган) - [[Орусия|орусиялык]] музыкант, ырчы жана рэпер. 2017-жылдан бери «Газголдер» чыгармачыл бирикмесинин мүчөсү<ref>{{Cite web|url=https://the-flow.ru/features/facts-about-matrang|title=Matrang — самый новый артист «Газгольдера». Что надо о нем знать?|author=Николай Редькин|date=2018-01-12|deadlink=no}}</ref>. "Золотая Горгулья" көз карандысыз музыкалык сыйлыгынын "мыкты жан долбоору" номинациясынын ээси. <ref>{{Cite web|url=http://www.intermedia.ru/news/328830|title=«Золотая горгулья» назвала группу «Би-2» «Легендой»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://colta.ru/news/19575|title=Вручена премия «Золотая горгулья»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> == Өмүр баяны == Алан Хадзарагов 1995-жылы 20-апрелде [[Владикавказ]] шаарында [[Осетиндер|осетиндердин]] үй-бүлөсүндө туулган. Апасы мугалим, азыр тоого экскурсияларды алып барат, атасы чыгармачылык менен алектенет. Анын дагы эки эжеси жана бир тууганы бар.<ref name=":0" /> [[Категория:Туулгандар 1995-жылы]] gi2j48qzhrmeztexq0buo3jqwowjgjn 472928 472927 2024-04-26T06:18:12Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Хадзарагов Алан Аркадьевич''', '''Matrang''' каймана аты менен белгилүү (1995 жылдын 20 апрелинде туулган) - [[Орусия|орусиялык]] музыкант, ырчы жана рэпер. 2017-жылдан бери «Газголдер» чыгармачыл бирикмесинин мүчөсү<ref>{{Cite web|url=https://the-flow.ru/features/facts-about-matrang|title=Matrang — самый новый артист «Газгольдера». Что надо о нем знать?|author=Николай Редькин|date=2018-01-12|deadlink=no}}</ref>. "Золотая Горгулья" көз карандысыз музыкалык сыйлыгынын "мыкты жан долбоору" номинациясынын ээси. <ref>{{Cite web|url=http://www.intermedia.ru/news/328830|title=«Золотая горгулья» назвала группу «Би-2» «Легендой»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://colta.ru/news/19575|title=Вручена премия «Золотая горгулья»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> == Өмүр баяны == Алан Хадзарагов 1995-жылы 20-апрелде [[Владикавказ]] шаарында [[Осетиндер|осетиндердин]] үй-бүлөсүндө туулган. Апасы мугалим, азыр тоого экскурсияларды алып барат, атасы чыгармачылык менен алектенет. Анын дагы эки эжеси жана бир тууганы бар.<ref name=":0" /> == Видеографиясы == * 2017 — «Кино» * 2018 — «Медуза» * 2018 — «Вода» * 2019 — «Имя» * 2019 — «Привет» (feat. Баста) * 2020 — «Молодость» * 2021 — «Руки на руке» == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1995-жылы]] nalw88zsvq2b3v1in699kz8awk1c25a 472929 472928 2024-04-26T06:23:01Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Хадзарагов Алан Аркадьевич''', '''Matrang''' каймана аты менен белгилүү (1995 жылдын 20 апрелинде туулган) - [[Орусия|орусиялык]] музыкант, ырчы жана рэпер. 2017-жылдан бери «Газголдер» чыгармачыл бирикмесинин мүчөсү<ref>{{Cite web|url=https://the-flow.ru/features/facts-about-matrang|title=Matrang — самый новый артист «Газгольдера». Что надо о нем знать?|author=Николай Редькин|date=2018-01-12|deadlink=no}}</ref>. "Золотая Горгулья" көз карандысыз музыкалык сыйлыгынын "мыкты жан долбоору" номинациясынын ээси.<ref>{{Cite web|url=http://www.intermedia.ru/news/328830|title=«Золотая горгулья» назвала группу «Би-2» «Легендой»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://colta.ru/news/19575|title=Вручена премия «Золотая горгулья»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> {{Музыкант |Ысымы = Хадзарагов Алан Аркадьевич |Нукура ысымы = |Сүрөт = MatrangA.jpg |Туурасы = 300px |Сүрөттүн баяндамасы = |Фон = |Төрөлгөндөгү ысымы = |Толук ысымы = Matrang |Туулган датасы = [[20-апрель]] [[1995]] |Туулган жери ={{Желек|Орусия}}[[File:Flag of North Ossetia.svg | 23px | border]] [[Владикавказ]] [[Түндүк Осетия|Түндүк-Осетия]], [[Орусия]] |Активдүү жылдары = |Өлкө = {{Өлкө желеги|RUS}} |Кесиптери = [[ырчы]] |Ырчылык үнү = |Аспаптары = |Жанрлары = |Лакап аттары = |Жамааты = |Кызматташтык = |Сыйлыктары = |Уикиказына = |Сайт = }} == Өмүр баяны == Алан Хадзарагов 1995-жылы 20-апрелде [[Владикавказ]] шаарында [[Осетиндер|осетиндердин]] үй-бүлөсүндө туулган. Апасы мугалим, азыр тоого экскурсияларды алып барат, атасы чыгармачылык менен алектенет. Анын дагы эки эжеси жана бир тууганы бар.<ref name=":0" /> == Видеографиясы == * 2017 — «Кино» * 2018 — «Медуза» * 2018 — «Вода» * 2019 — «Имя» * 2019 — «Привет» (feat. Баста) * 2020 — «Молодость» * 2021 — «Руки на руке» == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1995-жылы]] owb7f986uqggidtjxy6n0axc2a7uf2w 472930 472929 2024-04-26T06:30:20Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Музыкант |Ысымы = Хадзарагов Алан Аркадьевич |Нукура ысымы = |Сүрөт = MatrangA.jpg |Туурасы = 300px |Сүрөттүн баяндамасы = |Фон = |Төрөлгөндөгү ысымы = |Толук ысымы = Matrang |Туулган датасы = [[20-апрель]] [[1995]] |Туулган жери ={{Желек|Орусия}}[[File:Flag of North Ossetia.svg | 23px | border]] [[Владикавказ]] [[Түндүк Осетия|Түндүк-Осетия]], [[Орусия]] |Активдүү жылдары = |Өлкө = {{Өлкө желеги|RUS}} |Кесиптери = [[ырчы]] |Ырчылык үнү = бас-баритон |Аспаптары = |Жанрлары = хип-хоп, поп-рэп, трэп, дип-хаус, хип-хаус |Лакап аттары = Matrang, Don ShaL |Жамааты = |Кызматташтык = |Сыйлыктары = |Уикиказына = |Сайт = }} '''Хадзарагов Алан Аркадьевич''', '''Matrang''' каймана аты менен белгилүү (1995 жылдын 20 апрелинде туулган) - [[Орусия|орусиялык]] музыкант, ырчы жана рэпер. 2017-жылдан бери «Газголдер» чыгармачыл бирикмесинин мүчөсү<ref>{{Cite web|url=https://the-flow.ru/features/facts-about-matrang|title=Matrang — самый новый артист «Газгольдера». Что надо о нем знать?|author=Николай Редькин|date=2018-01-12|deadlink=no}}</ref>. "Золотая Горгулья" көз карандысыз музыкалык сыйлыгынын "мыкты жан долбоору" номинациясынын ээси.<ref>{{Cite web|url=http://www.intermedia.ru/news/328830|title=«Золотая горгулья» назвала группу «Би-2» «Легендой»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://colta.ru/news/19575|title=Вручена премия «Золотая горгулья»|author=|date=2018-10-26|deadlink=no}}</ref> == Өмүр баяны == Алан Хадзарагов 1995-жылы 20-апрелде [[Владикавказ]] шаарында [[Осетиндер|осетиндердин]] үй-бүлөсүндө туулган. Апасы мугалим, азыр тоого экскурсияларды алып барат, атасы чыгармачылык менен алектенет. Анын дагы эки эжеси жана бир тууганы бар.<ref name=":0" /> == Видеографиясы == * 2017 — «Кино» * 2018 — «Медуза» * 2018 — «Вода» * 2019 — «Имя» * 2019 — «Привет» (feat. Баста) * 2020 — «Молодость» * 2021 — «Руки на руке» == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == [[Категория:Туулгандар 1995-жылы]] ftlkaugwp13oadv0oakdcgvx22dddct Калып:Өлкө желеги/Калмакстан 10 134286 472933 2024-04-26T06:45:01Z Artelow 2286 «‎{{ {{{1<noinclude>|өлкө желеги/желек</noinclude>}}} | өлчөмү = {{{өлчөмү|}}} | alias = Калмакстан | flag alias = Flag_of_Kalmykia.svg }}» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|өлкө желеги/желек</noinclude>}}} | өлчөмү = {{{өлчөмү|}}} | alias = Калмакстан | flag alias = Flag_of_Kalmykia.svg }} exd1dddyzj22gj3lzlxpr9383bzrexv Памир элдери 0 134287 472947 2024-04-26T08:31:59Z HOMIEZAVR 39726 "[[:ru:Special:Redirect/revision/137133218|Памирские народы]]" барагынан которулуп түзүлдү wikitext text/x-wiki '''Памирдиктер''' ([[Фарс тили|перс.]] پامیری; [[Тажик тили|таж.]] Pomirѣ; өз аты: шугн. pōmērə, руш. pōmәray, вах. pōmēri) - [[Памир]] - [[Гиндукуш|Гиндукуш бийик тоолуу]] аймактарында жашаган, [[Тажикстан]], [[Ооганстан|Пакистан]], [[Пакистан|Афганистанга]] бөлүнгөн кичинекей иран элдеринин жыйындысы. жана [[Кытай]] . Памир-Фергана расасына ( [[Европеоид расасы|кавказдык расанын]] бир тармагы) кирет. [[Инди-европа тилдери|Индоевропа тилдер үй-бүлөсүнүн]] [[Иран тилдери|иран бутагынын]] чыгыш иран тобунун гетерогендүү [[памир тилдери]] сүйлөшөт. Памирликтердин көбү [[Исмаилдик|исмаилизмди]] кабыл алуу менен диний негизде бириккен. 3liz7jmgyyjm7y2iud4jgs4esjswc76 472949 472947 2024-04-26T08:48:54Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Памирдиктер''' ([[Фарс тили|парс.]] پامیری; [[Тажик тили|таж.]] помирӣ; өз атоосу: шугн. pōmērə, руш. pōmәray, вах. pōmēri) — [[Памир]] - [[Гиндукуш|Гиндукуш бийик тоолуу]] аймактарында жашаган, [[Тажикстан]], [[Ооганстан|Пакистан]], [[Пакистан|Афганистанга]] бөлүнгөн кичинекей ираний элдеринин тобу. {{Калк | аталышы = Памир элдери / Памирдиктер | сүрөт = Map of Pamir languages.png | туурасы = 300px | расмий аталышы = | саны = '''300.000 - 350.000''' ([[2006]])<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B#CITEREF%D0%9B%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%B22006</ref> | жайгашуусу = {{TJK}}: 200.000<br> * {{Желек|Тажикстан}} [[Тоолуу-Бадакшан автоном облусу]]: 160.000 [[File:Flag of Taliban.svg|23px|border]] [[Ооганстан]]: 45.000<br>{{желек|Пакистан}} [[Пакистан]]: 44.000<br>{{CHN}}: 41.000<br>{{RUS}}: 40.000 | жок болгон = | архмаданият = | тили = [[Памир тилдери]] | раса = [[Европеоид расасы]]<br> * Памир-Паргана рассасы | дини = [[Ислам]] ([[Исмаилдик|Ысмайыл]] багытындагы [[Шииттер]]) | туугандары = [[Пуштундар]] • [[Осетиндер]] | кирет = [[Иран тилдери|Иран элдери]] | кошулат = | келип чыгышы =[[Бактрия|Бактриялыктар]] }} == Жашаган жерлери == Памирдиктердин отурукташкан аймактары - түштүктө [[Гиндукуш]] менен чектешкен батыш, түштүк жана чыгыш [[Памир]] - деңиз деңгээлинен дээрлик 2000 мден ылдый түшпөгөн, деңиз деңгээлинен дээрлик 2000 м ылдый түшпөгөн, өтө катаал климаты бар бийик тоолуу кууш өрөөндөр. бийиктиги кээ бир жерлерде 7000 мге жакындаган түбөлүк кар баскан жантайыңкы кырка тоолору, өрөөндөр [[Аму-Дарыя|Амударыянын]] жогорку бассейнине (Жогорку Көкчө, [[Панж|Пандж]], Памир, Вахандарыя) кирет. Памирдин чыгыш капталдары Гиндукуштан түштүктөгү Ярканд дарыясынын алабына кирет, Кунар (Читраль) жана Гилгит дарыялары менен берилген Инд ойдуңу башталат. Административдик жактан эчак эле эклектикалык, бирок бирдиктүү аймак болуп келген бул бүтүндөй аймак 19-кылымда экспансиянын натыйжасында [[Тажикстан]], [[Ооганстан]], [[Пакистан]] жана [[Кытай|Кытайдын]] ортосунда бөлүнгөн. [[Орусия империясы|Орус]], [[Британ империясы|Британия]] жана [[Цин империясы|Кытай империялары]] жана алардын жандоочулары ([[Бухара хандыгы|Бухара]] жана [[Ооганстан Эмирлиги|Ооган эмирликтери]]). Натыйжада көптөгөн памирликтердин аймактары жасалма түрдө бөлүнүп калган. [[File:Gorno-Badakhshan Autonomous Province in Tajikistan.svg | thumb | 220x124px | right | Тажикстандын курамындагы [[Тоолуу-Бадакшан автоном облусу]].]] == Рассасы == Памир-Фергана расасына ([[Европеоид расасы|кавказдык расанын]] бир тармагы) кирет. [[Инди-европа тилдери|Индоевропа тилдер үй-бүлөсүнүн]] [[Иран тилдери|иран бутагынын]] чыгыш иран тобунун гетерогендүү [[памир тилдери]] сүйлөшөт. Памирликтердин көбү [[Исмаилдик|исмаилизмди]] кабыл алуу менен диний негизде бириккен. ar4g7977pfqrbc141upa5wom82nx4cr 472950 472949 2024-04-26T08:49:19Z HOMIEZAVR 39726 wikitext text/x-wiki '''Памирдиктер''' ([[Фарс тили|парс.]] پامیری; [[Тажик тили|таж.]] помирӣ; өз атоосу: шугн. pōmērə, руш. pōmәray, вах. pōmēri) — [[Памир]] - [[Гиндукуш|Гиндукуш бийик тоолуу]] аймактарында жашаган, [[Тажикстан]], [[Ооганстан|Пакистан]], [[Пакистан|Афганистанга]] бөлүнгөн кичинекей ираний элдеринин тобу. {{Калк | аталышы = Памир элдери / Памирдиктер | сүрөт = Map of Pamir languages.png | туурасы = 300px | расмий аталышы = | саны = '''300.000 - 350.000''' ([[2006]])<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B#CITEREF%D0%9B%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%B22006</ref> | жайгашуусу = {{TJK}}: 200.000<br> * {{Желек|Тажикстан}} [[Тоолуу-Бадакшан автоном облусу]]: 160.000 [[File:Flag of Taliban.svg|23px|border]] [[Ооганстан]]: 45.000<br>{{желек|Пакистан}} [[Пакистан]]: 44.000<br>{{CHN}}: 41.000<br>{{RUS}}: 40.000 | жок болгон = | архмаданият = | тили = [[Памир тилдери]] | раса = [[Европеоид расасы]]<br> * Памир-Паргана рассасы | дини = [[Ислам]] ([[Исмаилдик|Ысмайыл]] багытындагы [[Шииттер]]) | туугандары = [[Пуштундар]] • [[Осетиндер]] | кирет = [[Иран тилдери|Иран элдери]] | кошулат = | келип чыгышы =[[Бактрия|Бактриялыктар]] }} == Жашаган жерлери == Памирдиктердин отурукташкан аймактары - түштүктө [[Гиндукуш]] менен чектешкен батыш, түштүк жана чыгыш [[Памир]] - деңиз деңгээлинен дээрлик 2000 мден ылдый түшпөгөн, деңиз деңгээлинен дээрлик 2000 м ылдый түшпөгөн, өтө катаал климаты бар бийик тоолуу кууш өрөөндөр. бийиктиги кээ бир жерлерде 7000 мге жакындаган түбөлүк кар баскан жантайыңкы кырка тоолору, өрөөндөр [[Аму-Дарыя|Амударыянын]] жогорку бассейнине (Жогорку Көкчө, [[Панж|Пандж]], Памир, Вахандарыя) кирет. Памирдин чыгыш капталдары Гиндукуштан түштүктөгү Ярканд дарыясынын алабына кирет, Кунар (Читраль) жана Гилгит дарыялары менен берилген Инд ойдуңу башталат. Административдик жактан эчак эле эклектикалык, бирок бирдиктүү аймак болуп келген бул бүтүндөй аймак 19-кылымда экспансиянын натыйжасында [[Тажикстан]], [[Ооганстан]], [[Пакистан]] жана [[Кытай|Кытайдын]] ортосунда бөлүнгөн. [[Орусия империясы|Орус]], [[Британ империясы|Британия]] жана [[Цин империясы|Кытай империялары]] жана алардын жандоочулары ([[Бухара хандыгы|Бухара]] жана [[Ооганстан Эмирлиги|Ооган эмирликтери]]). Натыйжада көптөгөн памирликтердин аймактары жасалма түрдө бөлүнүп калган. [[File:Gorno-Badakhshan Autonomous Province in Tajikistan.svg | thumb | 220x124px | right | Тажикстандын курамындагы [[Тоолуу-Бадакшан автоном облусу]].]] == Рассасы == Памир-Фергана расасына ([[Европеоид расасы|кавказдык расанын]] бир тармагы) кирет. [[Инди-европа тилдери|Индоевропа тилдер үй-бүлөсүнүн]] [[Иран тилдери|иран бутагынын]] чыгыш иран тобунун гетерогендүү [[памир тилдери]] сүйлөшөт. Памирликтердин көбү [[Исмаилдик|исмаилизмди]] кабыл алуу менен диний негизде бириккен. == Булактар == {{булактар}} == Колдонулган адабияттар == 2vghson2w6n0wir4iguirpafdossqzx Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү 0 134288 472959 2024-04-26T10:10:27Z Artelow 2286 «‎Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2005) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |А...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2005) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |1,00 | align="right" |1 092 | align="right" |1092,00 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |1,43 | align="right" |502 | align="right" |351,05 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |1,00 | align="right" |516 | align="right" |516,00 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |3,14 | align="right" |160 | align="right" |50,96 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |1,23 | align="right" |572 | align="right" |465,04 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |0,66 | align="right" |795 | align="right" |1204,55 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |2,66 | align="right" |716 | align="right" |269,17 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |1,18 | align="right" |2 827 | align="right" |2395,76 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |1,17 | align="right" |318 | align="right" |271,79 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |1,12 | align="right" |303 | align="right" |270,54 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |2,88 | align="right" |1 830 | align="right" |635,42 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |1,36 | align="right" |432 | align="right" |317,65 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |0,97 | align="right" |335 | align="right" |345,36 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |1,50 | align="right" |820 | align="right" |546,67 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''21,30''' | align="right" |'''11 218''' | align="right" |'''526,67''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} l9lztper4gpmnbnpx0qw6u0ahstz046 472960 472959 2024-04-26T10:15:36Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга бөлүнөт<ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2005) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |1,00 | align="right" |1 092 | align="right" |1092,00 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |1,43 | align="right" |502 | align="right" |351,05 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |1,00 | align="right" |516 | align="right" |516,00 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |3,14 | align="right" |160 | align="right" |50,96 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |1,23 | align="right" |572 | align="right" |465,04 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |0,66 | align="right" |795 | align="right" |1204,55 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |2,66 | align="right" |716 | align="right" |269,17 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |1,18 | align="right" |2 827 | align="right" |2395,76 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |1,17 | align="right" |318 | align="right" |271,79 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |1,12 | align="right" |303 | align="right" |270,54 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |2,88 | align="right" |1 830 | align="right" |635,42 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |1,36 | align="right" |432 | align="right" |317,65 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |0,97 | align="right" |335 | align="right" |345,36 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |1,50 | align="right" |820 | align="right" |546,67 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''21,30''' | align="right" |'''11 218''' | align="right" |'''526,67''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} c7xtjq6afkina75ppu0e9oogab25k7v 472966 472960 2024-04-26T10:28:31Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} Денигомоду - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} 9e04kjmusiwwr34n3gwbg85xdtll4vm 472971 472966 2024-04-26T10:36:31Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} Денигомоду - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} pvf0vjino5sxa62mrxfztfy9uark9l0 472972 472971 2024-04-26T10:36:58Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki Науру Республикасынын администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} Денигомоду - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] bnrjc5bfrg8iky8ru1z8neearmeoc4c 472975 472972 2024-04-26T10:39:38Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Науру|Науру Республикасы]] администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} [[Денигомоду]] - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] j6ruzdzagf3i8mo08sgam58sj18ctdz 472976 472975 2024-04-26T10:40:10Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Науру|Науру Республикасы]] администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} [[Денигомоду]] - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Науру|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] 42z6cla6fgp61dukowartml3rjax53t 472978 472976 2024-04-26T10:41:08Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Науру|Науру Республикасы]] администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |Айво |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |Анабар |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |Анетан |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |Анибар |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |Баити |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |Боэ |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |Буада |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |Денигомоду |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |Ева |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |Июв |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |Мененг |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |Нибок |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |Уабо |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |Ярен |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} [[Денигомоду]] - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] j6ruzdzagf3i8mo08sgam58sj18ctdz 472999 472978 2024-04-26T11:57:38Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki [[Науру|Науру Республикасы]] администрациялык-аймактык жактан 14 округга жана 8 шайлоо округгуна бөлүнөт <ref>[http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтү]{{ref-en}}</ref>: {| class="standard" !№ !Округ !Мурдагы аталышы !Аянт, км² !Калк, адам (2011) !Калктын жыштыгы, адам/км² !Айылдардын саны !Административдик-аймактык түзүлүшүнүн картасы |- | align="right" |1 |[[Айво]] |Айуэ | align="right" |110 | align="right" |1,220 | align="right" |11.1 | align="right" |8 | rowspan="14" |[[Файл:Nauru-districts-ru.svg|center|300x300px|Административное деление Науру]] |- | align="right" |2 |[[Анабар]] |Анэбвор | align="right" |150 | align="right" |452 | align="right" |3.0 | align="right" |15 |- | align="right" |3 |[[Анетан]] |Аньетань | align="right" |100 | align="right" |587 | align="right" |5.9 | align="right" |12 |- | align="right" |4 |[[Анибар]] |Энибоди | align="right" |310 | align="right" |226 | align="right" |0.7 | align="right" |17 |- | align="right" |5 |[[Баити]] |Байди | align="right" |120 | align="right" |513 | align="right" |4.3 | align="right" |15 |- | align="right" |6 |[[Боэ]] |Бои | align="right" |50 | align="right" |851 | align="right" |17.0 | align="right" |4 |- | align="right" |7 |[[Буада]] |Арэнибок | align="right" |260 | align="right" |739 | align="right" |2.8 | align="right" |14 |- | align="right" |8 |[[Денигомоду]] |Деникомоту | align="right" |118 | align="right" |1,804 | align="right" |15.3 | align="right" |17 |- | align="right" |9 |[[Ева]] |Эуа | align="right" |120 | align="right" |446 | align="right" |3.7 | align="right" |12 |- | align="right" |10 |[[Июв]] |Июб | align="right" |110 | align="right" |178 | align="right" |1.6 | align="right" |13 |- | align="right" |11 |[[Мененг]] |Менень | align="right" |310 | align="right" |1,380 | align="right" |4.5 | align="right" |18 |- | align="right" |12 |[[Нибок]] |Эннибек | align="right" |160 | align="right" |484 | align="right" |3.0 | align="right" |11 |- | align="right" |13 |[[Уабо]] |Уэбои | align="right" |80 | align="right" |318 | align="right" |3.0 | align="right" |6 |- | align="right" |14 |[[Ярен]] |Мокуа | align="right" |150 | align="right" |747 | align="right" |4.0 | align="right" |7 |- style="background: #CCC;" class="sortbottom" |&nbsp; |'''Науру''' |'''Науру''' | align="right" |'''2,120''' | align="right" |'''10,084''' | align="right" |'''4.8''' | align="right" |'''169''' | align="center" |'''Наурунун округдары''' |} [[Денигомоду]] - эң көп калкы бар округ деп саналат<ref>''Nauru Population Profile: A Guide for Planners and Policy-Makers''. Secretariat of the Pacific Community, 1 January 1999. <nowiki>ISBN 9822036647</nowiki>, 9789822036640 {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} * [http://www.nauru.gov.nr/parliament-of-nauru.aspx Науру парламентинин расмий баракчасы]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] r8mdhqx2hu0tmi9lt3jtg1n7sb5qu1f Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү 10 134289 472967 2024-04-26T10:34:12Z Artelow 2286 «‎{{Багыттоочу жадыбал |аты = Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = |стиль_негизги_башжазуу = background:#ccccff; |стиль_башжазуу = background:#ddddff; |башжазуу = Наурунун адми...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Багыттоочу жадыбал |аты = Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = |стиль_негизги_башжазуу = background:#ccccff; |стиль_башжазуу = background:#ddddff; |башжазуу = [[Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] |сүрөт = |тизмек_классы = hlist |башжазуу1 = |тизмек1 = [[Айво]]{{*}} [[Анабар]]{{*}} [[Анетан]]{{*}} [[Анибар]]{{*}} [[Баити]]{{*}} [[Боэ]]{{*}} [[Буада]]{{*}} [[Денигомоду]]{{*}} [[Ева]]{{*}} [[Июв]]{{*}} [[Мененг]]{{*}} [[Нибок]]{{*}} [[Уабо]]{{*}} [[Ярен]] }} <noinclude> [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] <noinclude>{{documentation}}</noinclude> lncakrq6vc230thfj1waelw9dee556b 472968 472967 2024-04-26T10:34:48Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Багыттоочу жадыбал |аты = Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = |стиль_негизги_башжазуу = background:#ccccff; |стиль_башжазуу = background:#ddddff; |башжазуу = [[Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] |сүрөт = |тизмек_классы = hlist |башжазуу1 = [[Файл:Flag_of_Nauru.svg|50px]] |тизмек1 = [[Айво]]{{*}} [[Анабар]]{{*}} [[Анетан]]{{*}} [[Анибар]]{{*}} [[Баити]]{{*}} [[Боэ]]{{*}} [[Буада]]{{*}} [[Денигомоду]]{{*}} [[Ева]]{{*}} [[Июв]]{{*}} [[Мененг]]{{*}} [[Нибок]]{{*}} [[Уабо]]{{*}} [[Ярен]] }} <noinclude> [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] <noinclude>{{documentation}}</noinclude> 8v1ck5p3razkhyl5g1re59n02cud0at 472969 472968 2024-04-26T10:35:17Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Багыттоочу жадыбал |аты = Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = |стиль_негизги_башжазуу = background:#ccccff; |стиль_башжазуу = background:#ddddff; |башжазуу = [[Файл:Flag_of_Nauru.svg|25px]][[Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] |сүрөт = |тизмек_классы = hlist |башжазуу1 = Округдар |тизмек1 = [[Айво]]{{*}} [[Анабар]]{{*}} [[Анетан]]{{*}} [[Анибар]]{{*}} [[Баити]]{{*}} [[Боэ]]{{*}} [[Буада]]{{*}} [[Денигомоду]]{{*}} [[Ева]]{{*}} [[Июв]]{{*}} [[Мененг]]{{*}} [[Нибок]]{{*}} [[Уабо]]{{*}} [[Ярен]] }} <noinclude> [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] <noinclude>{{documentation}}</noinclude> 3lz6mcmy5vs76tbpmqv1h195f7iy24l 472970 472969 2024-04-26T10:35:30Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Багыттоочу жадыбал |аты = Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = |стиль_негизги_башжазуу = background:#ccccff; |стиль_башжазуу = background:#ddddff; |башжазуу = [[Файл:Flag_of_Nauru.svg|25px]] [[Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] |сүрөт = |тизмек_классы = hlist |башжазуу1 = Округдар |тизмек1 = [[Айво]]{{*}} [[Анабар]]{{*}} [[Анетан]]{{*}} [[Анибар]]{{*}} [[Баити]]{{*}} [[Боэ]]{{*}} [[Буада]]{{*}} [[Денигомоду]]{{*}} [[Ева]]{{*}} [[Июв]]{{*}} [[Мененг]]{{*}} [[Нибок]]{{*}} [[Уабо]]{{*}} [[Ярен]] }} <noinclude> [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] <noinclude>{{documentation}}</noinclude> 12akganvsz3sxvpd4idql47vgffb7hg Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү 14 134290 472973 2024-04-26T10:37:49Z Artelow 2286 «‎{{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наура]]» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наура]] 5hj08okz62e3bxboh9h1fbb8hhps43a 472974 472973 2024-04-26T10:38:06Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Негизги макала|Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Науру]] 6huhtk16btx3j3ernb6nmjdaft9nuco Айво 0 134291 472981 2024-04-26T11:31:56Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = {{Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = {{Өлкө желеги|Науру}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = Округ |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]], [[англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = * [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% * [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% * [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% * башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = * [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% * [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% * Башка диндер - 4,2% * [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Айво''' ({{lang-en|Aiwo}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 3oaak1chycavtd4qikw7t8fbyehw61u 472982 472981 2024-04-26T11:36:18Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = {{Өлкө желеги|Науру}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Айво''' ({{lang-en|Aiwo}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} elr7x1s8vy8j77vprm0c3xe5nta6s0i 472983 472982 2024-04-26T11:37:41Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру {{Желек|Науру}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Айво''' ({{lang-en|Aiwo}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 12gsrrhxlhw9t5oprcncqtxou671mwe 472984 472983 2024-04-26T11:37:54Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Айво''' ({{lang-en|Aiwo}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} lu91fmk4fzs6ik1ee7d25r77s9iri0u 472985 472984 2024-04-26T11:41:58Z Artelow 2286 wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Айво |Өздүк аталышы = {{lang-en|Aiwo}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Айво''' ({{lang-en|Aiwo}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} lo6n9vaxm3k0x97rewjewnbd3mcwpil Анабар 0 134292 472986 2024-04-26T11:47:26Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анабар |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anabar}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анабар |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anabar}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Анабар''' ({{lang-en|Anabar}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} spapf00u2dzm2d6l2mqbrbz9de6hi9f Анетан 0 134293 472987 2024-04-26T11:48:17Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анетан |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anetan}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анетан |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anetan}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Анетан''' ({{lang-en|Anetan}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} is24ezfe3nvk8s9qd5t5w64bzbbvl1a Ярен 0 134294 472988 2024-04-26T11:48:57Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Ярен |Өздүк аталышы = {{lang-en|Yaren}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө =...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Ярен |Өздүк аталышы = {{lang-en|Yaren}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Ярен''' ({{lang-en|Yaren}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} bbs17x5d0gtbtppu56pee19p3na6neq Анибар 0 134295 472989 2024-04-26T11:49:36Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анибар |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anibare}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Анибар |Өздүк аталышы = {{lang-en|Anibare}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Анибар''' ({{lang-en|Anibare}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 9vcm8mdnt9igr5ljldad93zs5nghq0g Баити 0 134296 472990 2024-04-26T11:50:12Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Баити |Өздүк аталышы = {{lang-en|Baiti}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Баити |Өздүк аталышы = {{lang-en|Baiti}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Баити''' ({{lang-en|Baiti}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} nqvf8cfmudu2cztrdpoylhbs0o5zzca Буада 0 134297 472991 2024-04-26T11:51:06Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Буада |Өздүк аталышы = {{lang-en|Buada}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Буада |Өздүк аталышы = {{lang-en|Buada}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Буада''' ({{lang-en|Buada}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} jpavah580en06ulg942bknsc1dpdu1r Денигомоду 0 134298 472992 2024-04-26T11:51:40Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Денигомоду |Өздүк аталышы = {{lang-en|Denigomodu}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Денигомоду |Өздүк аталышы = {{lang-en|Denigomodu}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Денигомоду''' ({{lang-en|Denigomodu}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 2x5tv7snbuj5bif5nyhfx2pdxwbksun Ева 0 134299 472993 2024-04-26T11:52:17Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Ева |Өздүк аталышы = {{lang-en|Ewa}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = На...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Ева |Өздүк аталышы = {{lang-en|Ewa}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Ева''' ({{lang-en|Ewa}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} ei6o8x57ajx0z5orymt011p5288x5ah Июв 0 134300 472994 2024-04-26T11:52:55Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Июв |Өздүк аталышы = {{lang-en|Ijuw}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Н...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Июв |Өздүк аталышы = {{lang-en|Ijuw}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Июв''' ({{lang-en|Ijuw}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 39ojc0w6ioxvqzdg6htjql3nr169bm2 Мененг 0 134301 472995 2024-04-26T11:53:35Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Мененг |Өздүк аталышы = {{lang-en|Meneng}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Мененг |Өздүк аталышы = {{lang-en|Meneng}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Мененг''' ({{lang-en|Meneng}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} bi5pejsi2v1pmp5nhpefn2dfqb23aek Нибок 0 134302 472996 2024-04-26T11:54:05Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Нибок |Өздүк аталышы = {{lang-en|Nibok}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Нибок |Өздүк аталышы = {{lang-en|Nibok}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Нибок''' ({{lang-en|Nibok}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} 4j79o6ijozptcf8goup80ptmlq9dt6k Уабо 0 134303 472997 2024-04-26T11:54:34Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Уабо |Өздүк аталышы = {{lang-en|Uaboe}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө =...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Уабо |Өздүк аталышы = {{lang-en|Uaboe}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Уабо''' ({{lang-en|Uaboe}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} edn5e0zsb5l0m3yaigz5uzg9f1vssmx Боэ 0 134304 472998 2024-04-26T11:55:21Z Artelow 2286 «‎{{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Боэ |Өздүк аталышы = {{lang-en|Boe}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = На...» менен түзүлгөн барак wikitext text/x-wiki {{Акимий бирдик |Түс1 = {{Түс|#PAGENAME}} |Кыргызча аталышы = Боэ |Өздүк аталышы = {{lang-en|Boe}} |Белгиси = |Желеги = |Белгинин көлөмү = |Желектин көлөмү = |Белгинин аты = |Желектин аты = |Өлкө = Науру |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгээл = |CoordScale = |Гимни = |Абалы = [[Округ]] |Киргени = |Курамында = |Борбору = |Ири шаары = |Ири шаарлары = |Түзүлгөн убакыты = |Таратылган убакыты = |Башчысы = |Башчынын түрү = |Башчысы2 = |Башчынын түрү2 = |ИДӨ = |ИДӨ жылы = |ИДӨ боюнча оруну = |Жан башына алынган ИДӨ оруну = |Тили = [[Науру тили]]<br> [[Англис тили]] |Тилдери = |Калкы = |Санак жылы = |Пайызы = |Калктын саны боюнча оруну = |Жыштыгы = |Жыштыгы боюнча оруну = |Улуттук курамы = [[Науру (эл)|Науру]] - 94,6% <br> [[Фижи (эл)|фижи]] - 2,2% <br> [[Кирибати (эл)|кирибати]] - 1.3% <br> башка улуттар - 1,9% |Диний курамы = [[Протестантизм|Протестанттар]] - 60,4% <br> [[Католицизм|Католиктер]] - 33,9% <br> Башка диндер - 4,2% <br> [[Атеизм|Динге ишенбегендер]] - 1,3% |Жер аянты = |Жер аянтынын пайызы = |Жер аянты боюнча оруну = |Максималдуу бийиктиги = |Орточо бийиктиги = |Минималдуу бийиктиги = |Көлөмү = |Узундугу = |Карта = |Картанын көлөмү = |Акимчилик бирдигинин картасы = |Акимчилик бирдигинин картасынын көлөмү = |Саат алкагы = [[UTC+12:00|UTC+12]] |Аббревиатура = |ISO = NR-01 |FIPS = |Телефон коду = 674 |Почта индекстери = NRU 68 |Интернет-домени = [[.nr]] |Унаа коду = 1234 (төрт сандуу номер) |Сайты = http://www.nauru.gov.nr|Науру өкмөтүнүн расмий сайты |Commons түрмөгү = |Түшүндүрмөлөр = }} '''Боэ''' ({{lang-en|Boe}}) — [[Науру|Науру Республикасынын]] административдик жана шайлоо округу<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/nauru/ Nauru. The World Factbook, CIA] ''(Науру. Дүйнөлүк фактылар китеби, БЧА)'' {{ref-en}}</ref>. == Булактар == {{Булактар}} == Тышкы шилтемелер == * [http://www.nauru.gov.nr/ Науру өкмөтүнүн расмий сайты]{{ref-en}} {{Калып:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү}} [[Категория:Наурунун административдик-аймактык түзүлүшү]] {{Калып:Бүтө элек-stub}} nd9j7bmsgbquih6blsph6wpoz8gphhw